ATENY

Ateny były dawnym ośrodkiem kultury mykeńskiej, położonej w Attyce. Zaczęły szybko się
rozwijać dzięki synojnizmu czyli procesu łączenia się osad w polis. Ateny nie brały udziału w
Wielkiej Kolonizacji!

W Atenach na przełomie VII i Vi w. p.n.e. narastała sytuacja kryzysowa. Władzę trzymali

eupatrydzi, czyli właściciele ziemscy, którzy spośród siebie wybierali archontów, czyli
najwyższych urzędników w państwie.

Grupa eupatrydów była wewnętrznie podzielona, dowodem na to jest nieudana próba

zdobycia władzy tyrańskiej przez Kylona około 632 roku. Próbę udaremniła rodzina
Alkmeonidów, którzy dopuścili się mordowania zwolenników Kylona schronionych w
świątyniach. Winni świętokradztwa zostali wygnani, a Ateńczycy pamiętali o nich przez wiele
pokoleń.

Majątki ziemskie uprawiali chłopi, tzw. hektemoroi czyli sześcioczęściowcy. 1/6 swoich
zbiorów oddawali właścicielowi, pozostałe zostawiali dla siebie. Z czasem pojawiła się grupa
ludzi którzy nie mogli wywiązać się z tych zobowiązań i popadli w niewolę za długi. Wielu z
nich sprzedano za granicę. Ogólnie ludziom biednym źle się wtedy żyło, byli oni dłużnikami
bogatych, często zastawiali swoje rodziny i samych siebie. Sytuacja stawała się napięta,
domagano się uporządkowania prawa i nowego podziału ziemi.

W 621r. Drakon uporządkował swoje prawo karne. Głębsze reformy ustrojowe w Atenach
przeprowadził dopiero Solon, któremu powierzono. Solon został wybrany archontem na rok
594/593. Najważniejszą z jego reform było "strząśnięcie długów", czyli jednorazowe
umorzenie długów. Zakazał udzielanie pożyczek pod zastaw dłużnika lub członków jego
rodziny. W konsekwencji jego reform, pojawiła sie w Atenach liczna grupa ludzi wolnych, ale
pozbawionych dochodu, bowiem Solon nie ustanowił nowego podziału ziemi. Przypisywano
mu też podział obywateli ze względu na osiągany dochód. Podstawą tego dochodu były
uzyskiwane plony. Podział ten nabrał na znaczeniu, ponieważ tylko przedstawiciele
najwyższej grupy mogli sprawować urzędy. Wyróżniało się:

-pentakosiomedimnoi (pięćsetmiarowców)

-hippeis (jeźdźcy)

-zeugita ("posiadający parę wołów", prawdopodobnie hoplici)

-thes (nie posiadający stałego dochodu, najemnicy)

Reformy Solona osłabiły niezadowolonych z utraty wpływów przedstawicieli arystokracji i

uświadomiły społeczeństwo o swojej sile, co spowodowało większe ryzyko wybuchu
konfliktów.
Tyrania Pizystratydów - na początku VI wieku, po ustąpieniu Solona walczyły ze sobą o
władzę trzy postacie; Likurg, Megakles z wpływowego rodu Alkmeonidów oraz Pizystrat,
którego popierali ubodzy rolnicy oraz biedota z Aten. Pizystrat po raz pierwszy przejął władzę
w 561/560 r., potem dwukrotnie ją utracił, zmarł jednak jako tyran w 528/527 roku
pozostawiając władzę synom: Hippiaszowi i Hipparchowi. Hipparch został zamordowany w
514 roku. W 510 roku Hippiasza wygnano z Aten przez ugrupowanie Alkmeonidów przy
udziale wojsk spartańskich, znalazł on schronienie na dworze perskim.

Pizystrat rozbudował Ateny, wzniósł świątynię Ateny i posąg Zeusa Olimpijskiego. Nie
ingerował w kompetencje urzędników i nie ograniczał uprawnień istniejących instytucji
politycznych (obsadzał je przyjaznymi sobie ludźmi). Powołał sędziów objazdowych, którzy
mieli chronić chłopów przed nadużyciom prawa.

Klejstenes - Po obaleniu tyranii w 508/507r. do władzy dochodzi ugrupowanie Izagorasa,

odsuwając od niej Alkmeonidów. Pochodzący z Alkmeonidów Klejstenes wychodzi z
inicjatywą dokonania przemian społecznych.

Wprowadził nowy podział administracyjny - demy - niewielkie samorządne wspólnoty

obejmujące wsie lub dzielnice Aten. Dem posiadał własne zgromadzenie, urzędnika z tytułem
Demarchos i lokalne kulty. Przynależność do Demów była dziedziczna, demy zgrupowane
były w 30 jednostkach zwanych trityes, które wchodziły w skład 10 fyl. Fyle otrzymywały
imiona herosów czczonych jako założyciele, były tworzone poprzez połączenie jednej trityes
z różnych stref na które podzielono Attykę (wybrzeże, miasto, wnętrze kraju).

Klejstenes zachował Areopag, urząd archonta oraz podział na cztery klasy społeczeństwa.
Wyboru urzędników dokonywano w Fylach, gdzie także formowano oddziały wojskowe oraz
losowano spośród kandydatów wybranych w demach przedstawicieli do Rady Pięciuset -
instytucji odgrywającej kluczową rolę w systemie Klejstenesa. Głównym zadaniem rady było
przygotowanie porządku obrad zgromadzenia oraz nadzorowanie urzędników.

Rośnie znaczenie zgromadzenia ludowego, które później stanie się organem sprawującym
najwyższą władzę w ustroju demokracji ateńskiej.

Przypisuje się mu wprowadzenie ostracyzmu, który był procedurą mającą zabezpieczyć nowy
ustrój przed groźbą tyranii. Polegał on na głosowaniu za pomocą glinianych skorupek. Jeśli
obywatel był przytoczony najczęściej w tajnym głosowaniu, pozbawiano go praw
politycznych i skazywano go na 10 lat wygnania. Po upływie tego czasu mógł powrócić i
kontynuować działalność.