Polska Gomułki i Gierka

1 slajd

Władysław Gomułka Był polskim komunistą, znanym jako towarzysz Wiesław. Funkcjonariusz
partyjny, I sekretarz KC PZPR. Od 1926 roku członek Komunistycznej Partii Polski. W roku 1932 został
aresztowany i skazany za działalność na szkodę państwa polskiego. Zwolniono go w 1934 roku z
powodu złego stanu zdrowia. W połowie lat 30. przebywał w ZSRR. Ponownie został uwięziony w
1936 roku. Z więzienia wyszedł w roku 1939 na skutek wybuchu II wojny światowej. Jesienią 1943
roku wybrano go na sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej (PPR). W tym samym
roku z jego inicjatywy doszło do powstania Krajowej Rady Narodowej.

W latach 1945-49 Gomułka był ministrem Ziem Odzyskanych. Już po wojnie, kiedy komuniści przejęli
rządy, w rozmowach m.in. z PSL-em twardo zapowiedział: „władzy nie oddamy”. Jednakże działania
jego samego Moskwa w coraz większym stopniu odczytywała jako zbyt niezależne, tracił też zaufanie
Bieruta. W 1948 roku oskarżono go o „odchylenia prawicowo-nacjonalistyczne”. W 1951 roku został
usunięty z partii, pozbawiony immunitetu i uwięziony. Na wolność wyszedł w 1954 roku, na fali
destalinizacji. W roku 1956 został ponownie przyjęty do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W
październiku 1956 roku został pierwszym sekretarzem KC PZPR. Był również członkiem Rady Państwa.
Ustalił na nowo relacje z ZSRR, jego celem stała się zapowiedziana polska droga do socjalizmu.

Edward Gierek (1913 r-2001 r.) Od 1931 r. działał we Francuskiej Partii Komunistycznej. W 1934 r. za
udział w strajku został wydalony przez władze francuskie do Polski. W 1937 r., po odbyciu służby
wojskowej, wyjechał do Belgii. Przez następne lata pracował w górnictwie, działając jednocześnie w
partii komunistycznej i w organizacjach polonijnych. W 1948 r. powrócił do Polski. W latach 1949-54 i
1956-1970 był I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. Od 1954 r. był również
członkiem KC PZPR, pełniąc wiele funkcji partyjnych na najwyższym szczeblu. W grudniu 1970 r., w
trakcie strajków robotników na Wybrzeżu, Gierek, odegrał czołową rolę w przewrocie, który obalił
Gomułkę. Został I sekretarzem KC PZPR.

2 Slajd

W 1947 odbyły się wybory do parlamentu. Blog demokratyczny zdominowany przez komunistów,
stanął wobec opozycji Polskiego Stronnictwa Ludowego pod wodzą Stanisława Mikołajczyka. Po
przegranej i swojej ucieczce na Zachód stwierdził, że wyniki wyborcze były sfałszowane oraz, że
zastosowano terror i pogwałcono prawo. Idealnie opisuje to wierszyk: Urna wyborcza to magiczna
szkatułka wrzucasz Mikołajczyka, wychodzi Gomułka.
W wyborach w 1952 również powszechne było zastraszanie i głosowanie jawne, a rzetelność
oficjalnych danych jest wysoce wątpliwa.

Ważną sytuacją, która silnie wpłynęła na ówczesne polskie społeczeństwo są wybory z 20 stycznia
1957 r. To, co odróżniało je od 2 poprzednich wyborów to to, że komunistyczny rząd uzyskał
rzeczywisty mandat na rządzenie krajem bez konieczności uciekania się do oszustw.

Po śmierci Stalina nastąpiło duże rozluźnienie w rygorze władz. PZPR w październiku przyznało, że
wystąpiły tak zwane zakłócenia w Planie Sześcioletnim i zapowiedziano zmiany, które miały podnieść
poziom życia poprzez rozwój przemysłu lekkiego, rzemiosła lokalnego i rolnictwa. Ponadto
ograniczono brutalne działania służb bezpieczeństwa, zaprzestano ataków na Kościół katolicki i w
niewielkim stopniu zniesiono surową cenzurę w literaturze, prasie i nauce. Po śmierci radykalnego
stalinisty Bolesława Bieruta nastąpił chaos u szczytów w hierarchii, w wyniku którego do władzy
wrócił Władysław Gomułka, który jako jedna z ofiar stalinizmu sprzeciwiał się kultowi jednostki,
podkreślał suwerenność Polski względem ZSRR, zniósł wiele Środków kontroli osobistej, czym uczynił
system minimalnie akceptowalnym. Wydalono z usług urzędników radzieckich, wynegocjowano
nowe umowy handlowe i kredytowe i zawarto umowę w sprawie repatriacji Polaków zesłanych do
ZSRR.

Władze chcą zdemokratyzować polski system władzy, powołując się na konstytucję, uchwaliły nową
ordynację wyborczą, która gwarantowała powszechność, równość oraz tajność wyborów. Władze
chciały mieć jednak wpływ na ustalanie list wyborczych składów komisji wyborczych oraz sposób
głosowania.

3 slajd

Powstaje Front Jedności Narodu. Front miał obejmować PZPR, ZSL, SD, związki zawodowe i inne
organizacje społeczne. W istocie był oczywiście całkowicie zdominowany przez PZPR i pozbawiony
jakiegokolwiek znaczenia. Powstała koalicja- Front Jedności Narodu, która przyjęła cel szeroko
zakrojonej kampanii wyborczej i nakłaniania ludzi do wzięcia udziału w wyborach. Jednak ich
propaganda była zbyt scentralizowana i opieszała.

4 slajd

Front Jedności narodu w manifeście wyborczym podał główne cele frontu pod 4 nagłówkami. W
pierwszym „dziedzinie polityczno- ustrojowej” zawarto suwerenność Sejmu, jawność życia
politycznego, „swobodę krytyki i dyskusji w granicach określonych podstawowymi interesami
Ludowego Państwa”, gruntowną demokratyzacją państwa i społeczeństwa, odpowiedzialność przed
masami, praworządność, „równe prawa i równe obowiązki dla wszystkich obywateli niezależnie od
ich pochodzenia, narodowości lub wyznania” oraz wolność sumienia i swobodę praktyk religijnych.

Cele w polityce zagranicznej obejmowały sojusz i przyjazną współpracę ze Związkiem Radzieckim na

zasadach suwerenności i równości, bliższą współpracę z innymi państwami socjalistycznymi, szeroką
współpracę ze wszystkimi krajami, szczególnie w gospodarce, poprawę pozycji Polski w ONZ oraz jej
udział w innych organizacjach międzynarodowych. Manifest wyrażał poparcie dla wszystkich
narodów walczących o niepodległość i domagał się ograniczenia zbrojeń i zakazu broni jądrowej.

W sferze gospodarczej manifest podkreślał zdecentralizowane planowanie zgodne z rzeczywistymi

możliwościami i potrzebami kraju, „aktywizację” i rozwój rzemiosł oraz spółdzielczego i prywatnego
drobnego przemysłu, poprawę stanu rolnictwa i nową politykę wobec wsi, pełne zagospodarowanie
Ziem Zachodnich, i przywrócenie rodzimej ludności tych terenów właściwej roli.

W sferze kultury manifest obiecywał wolność badań naukowych i twórczości artystycznej,

kompleksową naprawę oświaty i ciągły wzrost poziomu kulturalnego mas.

Front Pokładał zaufanie w Ludowym wojsku polskim i jego sile obronnej. Manifest wzywał każdego
obywatela walczącego o pomyślność swojej ojczyzny do poparcia dążeń frontu.
5 slajd

Kalendarz Wyborów

1956
6 Grudzień powołanie okręgowych komisji wyborczych; doręczenie list wyborców przewodniczącym
komisji
16 grudzień poddanie list wyborców kontroli, złożenie list kandydatów; złożenie przez kandydatów
oświadczeń o zgodzie na kandydowanie.
26 grudzień Publikacja list kandydatów zarejestrowanych w okręgach.

1957
5 styczeń- Doręczenie kart do głosowania Okręgowym komisjom wyborczym.
14 styczeń. Ostatni dzień wglądu do rejestru wyborców. Termin ostateczny przedłużony do 18
stycznia.
20 styczeń Dzień wyborów.

6 slajd
by promować swoje własne kandydatury oferowano bezzwrotne pożyczki pieniężne. Lekarz
obiecywał wszystkim darmowe leczenie, zaproszenie na wódkę były powszechne. Obietnice
zniesienia przymusowych podwyżek płac, zniesienia cenzury i tak dalej. Pleniły się również intrygi
przeciwko poszczególną kandydatom snute przez ich przeciwników.

Liczba kandydatów na 459 miejsc wynosiła 717. Z czego 369, czyli 51% należało do pzpr., 25% do zsl a
8 proc. Do sd. Kandydatów bezpartyjnych było 16 proc. Proporcje te jasno odzwierciedlały pragnienie
mas ludności, by mieć tak niewielu posłów komunistów, jak to tylko możliwe.

7 slajd

Publikacja manifestu FJN 14 grudnia i zamknięcie zgłoszeń kandydatów 16 grudnia zapewniły 2

podstawowe elementy kampanii wyborczej: Program i kandydatów. Pierwszym i najpilniejszym
zadaniem frontu było zapoznanie wyborców z jednym i drugim, czyli spopularyzowanie ich. Drugie
zadanie polegało na skłonienie u wyborców do uczestnictwa w wyborach i oddania głosów na
kandydatów FJN.

Początkowe zaufanie dla Gomułki szybko spadało i wzrastała krytyka przez rozczarowanie za mało
radykalnym planem rządów, nie podnoszącym się poziomem życia które zbiegło się z chęcią
osądzenia partii za błędy, do których nota bene się przyznała. Narastały tendencje
antykomunistyczne, które przejawiały się w akcjach zrywania plakatów, rozprowadzania ulotek
bojkotujących wybory i w końcu – nawoływania do skreślania pierwszych mandatowych kandydatów
na listach wyborczych. Otwartą wojnę z partią komunistyczną prowadziło Radio Nowa Europa, które
to w ostrych słowach krytykowało władzę. Wśród szeregów partii zaczął dominować lęk o przyszłość
zachowania władzy, wprost zaczęto mówić, że nie jest to pewne. Rozpoczęły się więc desperackie
próby wpłynięcia na wyborców, aby wrzucali karty wyborcze bez skreśleń, wrzucona do urny karta
wyborcza bez skreśleń preferowała osoby umieszczone na pierwszych, mandatowych miejscach. Tym
samym kandydaci z dalszych miejsc nie mieli szans na miejsce w parlamencie.

Zostało tydzień do wyborów i ruszyła machina mobilizacyjna elektorat – sam Gomułka został
wysunięty na czoło prowadzenia kampanii. Dzień przed wyborami użył groźby interwencji radzieckiej.
Zbigniew Pełczyński podkreśla w swojej książce znaczenie tego wydarzenia, uważa on, iż było ono
kluczowe dla wyników wyborów i faktycznie zadziałało. Wybrano, więc „mniejsze zło”. Istotną
obserwacją jest to, że ludzie wybrali partię komunistyczną nie ze względu na obietnice wyborcze, nie
dlatego, że uważali, że ta partia najlepiej reprezentuje interesy kraju, a przed strachem kolejnego
rozlewu krwi przez interwencję zbrojną armii rosyjskiej.

8 slajd

Głosowanie zaczęło się o 6:00 i trwało do 22:00 (20 stycznia). W godzinach szczytu cywile
kontrolowali tłumy oraz strzegli wejścia do punktu wyborczego w czasie głosowania. Specjalnie w
tym celu zwerbowano robotników, studentów lub milicję chłopską. Te środki ostrożności nie okazały
się potrzebne. Jedyny niewłaściwy wypadek miał miejsce w noc przed wyborami i polegał na
zdemontowaniu mostu między 2 wioskami, co znacznie przedłużyło drogą do wyborów. X na
obszarach miejskich. Wiele punktów wyborczych miały jeden lub więcej samochodów
zarekwirowanych w tym celu instytucjom publicznym by podwieźć starszych, inwalidów i chorych na
ich żądanie. Na wsi wystawiono traktory, by pod holować chłopskie wozy lub sanie do najbliższego
punktu wyborczego.

Po przeliczeniu kart (proces ten nadzorowany był przez niezależne osoby, np. dziennikarzy, mamy
więc pewną dozę pewności, iż było ono obiektywne) wyniki prezentowały się następująco: PZPR:
mandatów (52%), Zjednoczone stronnictwo ludowe (26%), bezpartyjni (14%) Stronnictwo
demokratyczne (8%). Wyniki zapewniły więc ogromne poparcie dla listy Frontu Jedności Narodu, ale
po raz pierwszy do Sejmu weszli posłowie reprezentujący środowiska katolickie.

9 slajd

Słabe wyniki polskiej gospodarki, wszechobecna bieda i wysokie ceny produktów spożywczych
nasilały rosnące niezadowolenie obywateli, którzy byli świadomi dobrodziejstw Zachodu. W latach
70. wybuchły brutalne strajki i demonstracje – w Gdyni, Gdańsku i Szczecinie, na których miały
miejsce brutalne starcia z milicją. W ich wyniku ucierpiało wiele ofiar i tylko dzięki ogromnej
brutalności udało się stłumić. Gomułka zostaje odsunięty od władzy (sam podpisuje rezygnacje) a
jego stanowisko przejmuje Edward Gierek. Wydarzenia te autor określa początkiem ruchu
Solidarności. Po raz pierwszy w historii robotnicy wysunęli swoje żądania polityczne z których
najważniejszym było żądanie możliwości utworzenia związków zawodowych.

10 slajd

Krytyczne uwagi pod adresem Gomułki i jego przywództwa wyrażone w czasie lutowego posiedzenia
KC można podzielić na 3 kategorie.
Błędne potraktowanie przez niego niepokojów w miastach na wybrzeżu.

Jego odpowiedzialność za niepoprawną politykę, która spowodowała lub przyczyniła się do kryzysu.

Sprawowanie przez niego władzy i styl przywództwa w ogólności, które sprzeczne były ze słusznymi
zasadami leninowskimi.