DİNAMİK ANALİZ ARACI

OLARAK İNTEGRAL

PROF. DR. VEDAT CEYHAN

 Dinamik analiz

Değişkenlerin değişik zaman dilimlerindeki

durumlarını incelemek veya gerekli süre tanındığında
değişkenlerin dengeye gelme durumlarını analiz
etmekte kullanılır.

Ekonomideki analizlere zaman boyutunu katmak için

kullanılır.
 Dinamik analiz
 Ekonomik analizlere zaman boyutunu katmanın yolları:

1. Zamanı sürekli bir değişken olarak düşünmek: zamanın

değişkenler üzerine etkisi her an incelenmekte (sürekli faiz
hesabında olduğu gibi),

2. Zamanı süreksiz bir değişken olarak değerlendirmek.

değişkenin bir zaman sürecinde geçirdiği değişim üzerinde
durmak (faizin 6 ay sonunda hesaplanmasında olduğu gibi).

Bu bölümde, bu analiz tarzlarından birincisi üzerinde durulacak.

Kullanılacak matematik yöntem İNTEGRAL
 Ekonomik analizde integral kullanım alanları

MARJİNAL GELİR TOPLAM GELİR

MARJİNAL MASRAF TOPLAM MASRAF

Türevin tersi olma

özelliğinden
BELİRSİZ İNTERGRAL
yararlanılır.

ÜRETİCİ RANTI TÜKETİCİ RANTI SÜREKLİ GETİRİNİN

BUGÜNKÜ DEĞERİ

Fonksiyonun
sınırlandırdığı
alan hesaplanır BELİRLİ İNTERGRAL
 Türev integral ilişkisi

İntegral türevin tersidir.

Türevi f ( x)  3x 2 olan fonksiyonu aradığımızı düşünelim. F (x) ’in ne

olabileceğini tahmin edebilir misiniz? Evet, bu fonksiyon F ( x)  x 3 tür.

İkinci bir örnek olarak türevi f ( x)  x 7 olan fonksiyonu ele alalım. Hangi

fonksiyonun türevi x 7 olabilir? Cevap x 8 olamaz, çünkü x 8 fonksiyonun türevi 8x 7 dir,

yani fonksiyonunu aradığımız türevin 8 katıdır. O halde aranan fonksiyon x 8 in sekizde
1
biri olmalıdır: F ( x)  x 8 .
8
 Türev integral ilişkisi
Yukarıdaki örneklerde bir sorun var! Birinci örnekle ilgili olarak x 3  32 nin türevi de
3x 2 dir. İkinci örnekte de durum aynıdır, fonksiyonun bir sabit terimi olsa da sonuç
1 8
değişmemekte, aynı türev ortaya çıkmaktadır: F ( x)  x  254 fonksiyonunun türevi
8
de x 7 dir. Bu tip işlemlerde daima fonksiyonun sabit bir terimi olabileceği
düşünülmelidir. Bu terimi C ile göstererek integral işlemini aşağıdaki şekilde
sembolleştirebiliriz:

 f ( x) dx  F ( x)  C
Sabit terim

İntegral İntegrali Türev işleminin

alınacak paydasındaki
fonksiyon ifade
 İntegral kuralları

1 n1
1.Kural - değişkenin kuvveti olarak integral:  x dx 
n
x C (n  1)
n 1
mx
1 a
2.Kural - üstel ifadelerin integrali,  a dx 
mx
C a  e durumunda:
m ln a
1 mx
 e dx  m e  C
mx
 İntegral kuralları

1
3. Kural - logaritma kuralı:  x dx  ln x  C (x  0)

Değişkenin negatif değerleri için logaritma alınamayacağından kural, değişkenin pozitif

değerleri ile sınırlandırılmıştır. Bölme ifadesinin (1 x) , değişkenin kuvveti şeklinde

yazıldığında ( x 1 ) yukarıdaki birinci kural uygulanarak logaritmasının alınamayacağına

dikkat ediniz. Değişkenin pozitif olmayan değerlerinin de dikkate alındığı bu kuralın daha
genel ifadesi aşağıda gösterilmiştir:

1
 x dx  ln x  C ( x  0)
 Belirsiz integral örnekleri

1 3
Örnek1  x dx  3 x  C
2

1 2
Örnek 2  x dx  2 x  C
Örnek 3  dx  x  C ( dx' in katsayısının 1 olduğunu dikkate alınız)
4
x
Örnek 4          C
3 3 4
4 x dx 4 x dx 4 x
4
1 4
Örnek 5            C
3 2 3 2 3
x dx 3 x dx x dx 3 x dx x x
4
 Belirsiz integral örnekleri

1 1
1 
Örnek 6  x
dx   x dx  2 x  C  2 x  C
2 2

5 5
Örnek 7  (10x  x 2 ) dx  2 x  x  C
4 5

3 7 4 3
 (7 x
2 x 2 x
Örnek 8 3
 4e  2 ) dx  x  2e   C
x 4 x
2
 (7e
x
Örnek 9  ) dx  7e  x  2 ln x  C
x
14 x
Örnek 10      5)  C
2x 2x 2
( 2e ) dx e ln ( 7 x
7x  5
2
 Belirli integral
f (x ) gibi sürekli bir fonksiyonun a; b  aralığında integrali alınıp yukarıdaki eşitliğin
sağına ilave edilerek, b ve a noktalarındaki değerlerinin farkları alındığında belli bir sayı
değerine ulaşılır. Bu değer x' den ve C sayısından bağımsız bir değerdir. Bu değere,
f (x )' in a noktasından b noktasına belirli integrali denir (Hoy et al 2001, s: 709):

 f ( x) dx  ( F ( x)  C )  F (b)  C   F (a)  C   F (b)  F (a )

b
a
a

İntegrasyonun sınırlarını göstermek için  sembolünün üstüne ve altına

integrasyonun üst ve alt sınırları yazılır. Bu değerler yerine konduğunda integralin sayı
değerine ulaşılır:
Belirli integralin
sayı değerine b b

ulaşmak için a
f ( x) dx  F ( x)  F (b)  F (a)
a
kullanılır.
Belirli integral

y
y=f(x)

x
a x b

Şekil 10.1 Belirli İntegral

Belirli integral örnekleri

Örnek 1 
5

1
3x dx  x
2
  (5)
3 5
1
3
 (1) 3  125  1  124

2 2
22 02
x

2
Örnek 2  0 ( x  1) dx  2  x 0
 (  2)  (  0)  4
2 2
4
3
4
4 x
Örnek 3 2 ( x  6x ) dx  4  2x   (64  128)  (4  16)  52
3 2

2
 Belirli integral örnekleri

2
2q 2
q 7q  8 28 3 2
74
Örnek 4 0 ( 4  7q  5) dq  12  2  5 q  (12  2  10)  (0)  3
0


2 2
Örnek 5  10 e dr  10 e  10 e 2  10 e 0  73.89  10  63.89
r r
0 0

3 3 8 2 x 1 3
 dx  8 e
2 x 1 2 x 1
Örnek 6 8e  e  4 (e 7  e)
0 0 2 0
TEŞEKKÜRLER