WPROWADZENIE WYKŁADY WIESŁAW

DZIEDZINY PSYCHOLOGII:

Psychologowie kliniczni - pomagają ludziom z zaburzeniami psychicznymi dostosować się do wymagań życia.
Identyfikują ich problemy na podstawie wywiadów i badań testowych.

Poradnictwo psychologiczne - wywiady i testy w identyfikacji problemów, klienci nie mają zaburzeń psychicznych,
ale problemy z adekwatnym funkcjonowaniem (podejmowanie decyzji, przyjaźnie, konflikty, fizyczne kalectwo itp)

Psychologowie szkolni - pomaganie uczniom w rozpoznaniu i pokonaniu problemów przeszkadzających w nauce.

Konsultacje z rodzicami, nauczycielami, władzami szkolnymi. Pomagają w podjęciu decyzji o umieszczeniu w klasie
specjalnej, a także w pozyskaniu odpowiedniej pomocy w wypadku poważniejszych problemów psychicznych.

Psychologowie kształcenia - pomoc w optymalizacji warunków w klasie, by ułatwić uczniom zdobywanie wiedzy.
Koncentrują się nie na pojedynczych dzieciach, a na metodyce i programach nauczania. Prowadzą badania dot.
problemów z nauczaniem, pomiarem osiągnięć szkolnych.

Psychologowie rozwojowi - badanie zmian fizycznych, emocjonalnych w funkcjonowaniu społecznym i poznawczym,

które występują przez całe życie ludzkie. Próbują wyodrębnić wpływy wywierane na rozwój przez czynniki związane z
dziedziczeniem i środowiskiem.

Psychologowie osobowości - próbują określić ludzkie cechy i ich wpływ na procesy myślenia, emocje, zachowanie i
wyjaśnić przyczyny zaburzeń psychicznych. W szczególności lęk, agresja, społeczne role płciowe. (Wewnętrzne
czynniki zachowania)

Psychologowie społeczni - interesują się istotą i wyznacznikami sytuacji społecznych, sposobami myślenia i ich
odczuwania, a także postępowaniem wobec innych. (Kontekst sytuacyjny i społeczny)

Psychologowie eksperymentalni - specjalizują się w badaniu podstawowych procesów dot. funkcjonowania układu
nerwowego, powstawaniem wrażeń, spostrzeganiem, uczeniem się, pamięcią, myśleniem, motywacjami, emocjami.

Psychologowie pracy i organizacji - zajmują się stosunkami międzyludzkimi w miejscu pracy, prawidłowościami
funkcjonowania organizacji, czynnikiem ludzkim w funkcjonowaniu zespołów.

Psychologowie konsumenta - zajmują się człowiekiem jako konsumentem. Próbują przewidzieć co ludzie zakupią,
doradzają zarządcom sklepów w jaki sposób eksponować towary, jak konstruować skuteczne reklamy.

Psychologowie sądowi - pełnią rolę biegłych i ekspertów pomagających np. rozstrzygać o wiarygodności zeznań
świadków, decydować o tym w jaki sposób zaburzenia psychiczne miały wpływ na postępowanie. Mogą również
zajmować się selekcją kandydatów do pracy w policji, doradzać jak radzić sobie ze stresem w tym zawodzie.

Psychologowie zdrowia - badają związek stanu zdrowia fizycznego z procesami psychicznymi i zachowaniami ludzi.
Interesuje ich wpływ stresu na takie problemy zdrowotne jak migreny, skłonność do chorób serca, raka. Pomagają
ludziom zmieniać postępowanie by zapobiegać chorobom i kształtować zachowania prozdrowotne.
Psychologowie sportu - pomagają zawodnikom w uzyskaniu lepszych wyników (radzenie sobie z lękiem), rola emocji
w sporcie, związek uprawiania sportu z samopoczuciem, wizualizacja pozytywna jako pomoc.

SZKOŁY PSYCHOLOGII:

Arystoteles - ludzkie zachowanie podobnie jak przemieszczanie gwiazd i falowanie morza, podlega pewnym zasadom
i prawom. Zajmował się takimi tematami jak osobowość, wrażenia, spostrzeganie, myślenie, inteligencja, potrzeby,
motywy, uczucia, emocje, pamięć. Ludzie zmotywowani są do przyjemności, do unikania przykrości. Pogląd ten
został podjęty w podejściu psychodynamicznym i w teoriach uczenia się.

Demokryt - zasugerował myślenie o człowieku w kategoriach ciała i duszy, wskazywał na uzależnienie naszego
zachowania od stymulacji zewnętrznej i jako jeden z pierwszych podniósł problem wolnej woli i możliwości wyboru.
(gdzie kończą się wpływy innych, a gdzie zaczynam się JA?)

Sokrates - poleganie na racjonalnym myśleniu i introspekcji, wskazywał też, że ludzie są stworzeniami społecznymi i
wywierają na siebie wielki wpływ.

Strukturalizm (Wilhelm Wundt) - pierwsza szkoła psychologiczna. Rozłożenie świadomego doświadczenia

psychicznego na obiektywne wrażenia zmysłowe i subiektywne odczucia, takie jak wola i emocje, obrazy umysłowe
(wyobrażenia i pamięć). Istotą funkcjonowania ludzkiego umysłu jest łączenie tych elementów w różne całości.
PODSUMOWANIE: Umysł jest zjawiskiem naturalnym i jako taki może być badany naukowo. Za pomocą introspekcji
próbował rozłożyć świadome doświadczenia na obiektywne wrażenia, subiektywne odczucia, wolę i obrazy
umysłowe. Funkcjonowanie umysłu polega na kombinacji tych elementów.

Funkcjonalizm (William James) - zajmował się zachowaniem i świadomością. Odrzucał strukturalizm, bo

doświadczenie nie może być rozłożone na podstawowe składniki, a oni tak utrzymywali.
Wyjaśnienie w jaki sposób doświadczenie psychiczne pozwala nam na bardziej adaptacyjne funkcjonowanie w
otoczeniu (nawyki). Wpływy darwinowskie.

PODSUMOWANIE: Koncentrował się na funkcjach, a nie strukturze ludzkiej myśli. Zajmował się świadomością i
zachowaniem. Zastosował pojęcie ewolucjonizmu do analizy zachowania zakładając, że adaptacyjne wzorce
zachowania są wyuczone i przekształcają się w nawyki.

Behawioryzm (John Brodaus Watson, Skinner) - jeżeli psychologia ma być nauką to musi swe zainteresowania
ograniczyć do tego, co daje się zaobserwować i zmierzyć - a więc do zachowania.

PODSUMOWANIE: Proponowali by przedmiotem psychologii był proces uczenia się mierzalnych reakcji w odpowiedzi
na bodźce zewnętrzne.

Psychologia postaci (Wertheimer, Koffka, Kohler) - spostrzeganie i w jaki sposób wpływa ono na myślenie i
rozwiązywanie problemów. Twierdzili (w przeciwieństwie do behawiorystów), że nie można zrozumieć ludzkiej
natury koncentrując się jedynie na obserwacji zachowania. W przeciwieństwie do strukturalistów uważali, że nie
można wyjaśnić ludzkiego spostrzegania próbując sprowadzić procesy do podstawowych elementów. Dowodzili, że
spostrzeżenie jest czymś więcej niż sumą swoich składowych, że jest to pewna całość (gestalt), która nadaje
znaczenie poszczególnym częściom.

PODSUMOWANIE: Koncentracja na wpływie spostrzegania na myślenie i rozwiązywanie problemów, spostrzeżenia

ujęte jako pewne całości nadające znaczenie swym składnikom. B

Psychoanaliza (Zygmunt Freud) - najbardziej przesiąknęła do kultury masowej. Przekonanie, że ludźmi kierują
nieświadome impulsy, a sny i omyłki językowe wyrażają nieświadome pragnienia. Freud osiągał wgląd w naturę
ludzką nie w laboratoriach, a przez dogłębne rozmowy (wywiady kliniczne ).
Procesy nieświadome (impulsy erotyczne i agresywne) silniej wpływają na ludzkie zachowanie niż myślenie
świadome. Uważał, że większość umysłu funkcjonuje nieświadomie - kocioł przeciwstawnych impulsów, pragnień i
popędów. Ludzie chcą spełnienia tych rzeczy nawet jeśli są odrażające, ale chcą widzieć siebie jako osoby przyzwoite,
dlatego okłamują się ws. prawdziwych motywów własnego działania.

PODSUMOWANIE: Procesy nieświadome, zwłaszcza impulsy seksualne i agresywne stanowią ważniejsze wyznaczniki
ludzkiego zachowania niż świadome myśli.

6 NAJWAŻNIEJSZYCH PERSPEKTYW TEORETYCZNYCH ZE WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLOGII:

- biologiczna
- poznawcza
- humanistyczno-egzystencjonalna
- psychodynamiczna
- procesów uczenia się
- społeczno-kulturowa

1. Perspektywa biologiczna - nasze myśli, fantazje i marzenia dochodzą do skutku dzięki układowi nerwowemu,
mózgowi. Oddziaływanie hormonów, genów.

2. Perspektywa poznawcza - próby zrozumienia natury człowieka poprzez badanie jego procesów umysłowych.

Teoria rozwoju poznawczego (J. Piaget) - w miarę dojrzewania sposób myślenia dziecka o świecie staje się coraz
bardziej wyrafinowany. Doświadczenie odgrywa ważną rolę, ale rozwój spostrzegania i rozumowania i tak przebiega
wg. pewnego powszechnego wzorca.

3. Perspektywa humanistyczno-egzytencjalna -
Humanizm podkreśla ludzką zdolność do samospełnienia i kluczowa rola to świadomość, samoświadomość,
podejmowanie decyzji.
Egzystencjalizm patrzy na ludzi jako jednostki wolne i ponoszące odpowiedzialność za etyczne wybory.
Zainteresowanie tej perspektywy to osobiste, subiektywne doświadczenie psychiczne. Ma charakter bardziej
praktyczny niż akademicki. Główny cel to pomaganie ludziom w pozyskaniu kontaktu z własnymi uczuciami.
Stosowane metody nie zawsze naukowe, ale subiektywne doświadczenie psychiczne pozostaje kluczem do
zrozumienia ludzkiej natury.

4. Perspektywa psychodynamiczna - (następcy Freuda nazywają siebie neoanalitykami) Fromm, Erikson, Horney.
Mniej uwagi na podświadomości, więcej na ludzkich świadomych wyborach i samokierowaniu.

5. Perspektywa procesów uczenia się dwie odnogi;

1. Behawioralna
2. Społeczno-poznawcza

Behawioralna - ludzie postępują w określony sposób nie w wyniku świadomych wyborów, ale z powodu historii
osobistych doświadczeń i tego czego nauczyli się w przeszłości, co dyktuje obecna sytuacja.

Społeczno-poznawcza - człowiek wybiera swoje sposoby postępowania z repertuaru wyuczonych reakcji, odwołując
się w tych świadomych wyborach do własnych oczekiwań i wartości.

6. Perspektywa społeczno-kulturowa - wpływ, jaki na procesy psychiczne i zachowanie wywiera etniczna

przynależność jednostki, jej płeć, kultura i pozycja społeczno-ekonomiczna.

Etniczność - członków jednoczy wspólnota historii i dziedzictwa kulturowego, rasy, języka.

Płeć - stan bycia mężczyzną lub kobietą, nie jest sprawą tylko anatomii. Uwikłana w nią jest gęsta sieć kulturowych
oczekiwań i ról społecznych, wpływających na to jak jednostka pojmuje własne JA. Kobiety bywają obiektem licznych
uprzedzeń. Wiele naukowych badań przyjmuje założenie, iż męskie zachowanie stanowi normę.

Myślenie krytyczne - pomaga nam trafniej ocenić ludzi i ich punkty widzenia oraz wyzwolić się z roli ofiary mody
panującej na jakieś poglądy. Prowadzi do sceptycyzmu.

2.

Psychologia i zdrowy rozsądek

psychologia i zdrowy rozsądek Garth Fletcher (1984) – w obrębie psychologii potocznej obecne są 3 rodzaje
przekonań:
1 powszechnie przyjmowane założenia co do natury świata, że istnieje, że reguły funkcjonowania są trwałe, że
każdego dnia jesteśmy tą samą osobą itp.
2 zbiór maksym, przypowieści, przysłów i reguł ( nie mów hop, do póki nie przeskoczysz).
3 rozpowszechniony sposób myślenia o świecie (swój lepszy niż obcy, świat jest lub nie jest sprawiedliwy).

EKSPERYMENTY I POTWIERDZENIA POWYŻSZYCH TEZ

• Nie mów nauczycielowi, że jesteś pracowity (Andrzej Szmajke, 1987). Nie mów nic, niech to co robisz świadczy o
Twojej pracowitości. Domniemanie związku między zdolnościami i pracowitością, jeśli ktoś jest zdolny to leniwy, jeśli
pracowity to tępak.

• Pożytki z urody (Karen Dion, Ellen Walster – 1972). Pokazywanie zdjęć osób i poddawanie ich ocenie. Wygląd nie
ma związku ze szczęściem w przeciwieństwie do wyników badania.
• Uroda i inteligencja (Pascal Pansu i michael Dubois, 2002) – rekrutacja personelu.

• Sądy wartościujące nauczycieli o naturze ludzkiej (Łukaszewski, 2003) – pytanie o ilość nauczanych uczniów, a
następnie podzielenie ich na pięć grup – najgorsi, źli do wytrzymania, mieszani, dobrzy nie najlepsi oraz najlepsi –
rozkład normalny. W przekonaniu polskiego nauczyciela złych uczniów jest 4 razy więcej niż uczniów dobrych.
Uczynki dobre przypisuje się motywom zewnętrznym (była dobra, bo musiała), a złe motywom wewnętrznym (była
zła, bo jest agresywna, tak została wychowana). Kanadyjscy psychologowie wykonali podobne badania, jednak ich
wynik był odwrotny – była dobra, bo taka jest, tak została wychowana i była zła, bo nie miała wyboru, musiała.

4.

6 faz uczenia się

1.przegląd wstępny
2.zadawanie pytań
3. czytanie
4.refleksja
5. powtarzanie
6. przegląd końcowy

PERSPEKTYWA UCZENIA SIĘ

1. BEHAWIORALNA - Ludzie postępują w jakiś określony sposób nie w wyniku świadomych wyborów ale z
powodu historii osobistych doświadczeń, tego czego się nauczyli w przeszłości , tego co dyktuje bieżąca
sytuacja.

Watson i eksperymenty nad warunkowaniem. Znaczenie wpływów sytuacyjnych i wykształcania nawyków

wskutek powtarzania i wzmocnień.

2. SPOŁECZNO- POZNAWCZA Zdolność człowieka do modyfikowania i tworzenia własnego otoczenia , a także

to że zdolni jesteśmy do intencjonalnego uczenia się przez obserwację innych .

3. SPOŁECZNO - KULTUROWA - zajmuje się wpływem jaki na procesy psychiczne i zachowanie wywiera
etniczna przynależność jednostki , jej płeć (gender) , kultura i pozycja społeczno ekonomiczna

TEORIA PSYCHOLOGICZNA - zachowania i procesy psychiczne są wyjaśniane za pomocą teorii które stanowią pewne
zbiory twierdzeń z wywodzących się określonych założeń na temat zachowania.
BADANIA PODSTAWOWE - uzyskanie wyników które nie muszą mieć zastosowań praktycznych
BADANIA STOSOWANE - ukierunkowane na rozwiązanie jakiegoś problemu

3 Percepcja jako sposób organizowania obrazu świata

1 ANALIZATORY Analizatory
Analizator, układ, system – to aparat anatomiczno-fizjologiczny będący neurofizjologiczną podstawą
odbioru i przetwarzania odbieranych bodźców w spostrzeżenia.
Składa się z trzech elementów:

• receptora – dla układu wzrokowego są to oczy, a dla słuchowego – uszy,

• włókien nerwowych,
• odpowiednich ośrodków znajdujących się w mózgu.

W czytaniu i pisaniu udział biorą trzy analizatory:

• wzrokowy (odbiór bodźców wzrokowych, jakimi są np. teksty, wyrazy i tworzące je litery),
• słuchowy (odbiór dźwięków mowy),
• skórno – kinestetyczny (doznania dotykowo – kinestetyczne z poruszających się narządów mowy podczas
mówienia oraz od poruszającej się ręki trzymającej pióro podczas pisania).

Każdy z analizatorów musi dobrze funkcjonować samodzielnie, jak również dobrze współpracować z innymi.
Analizator wzrokowy
Analizator wzrokowy – dzięki niemu możliwy jest odbiór liter, sylab, wyrazów, zdań, tekstów. Jest
odpowiedzialny za percepcję (odbiór) informacji wizualnej – podstawowy proces niezbędny przy czytaniu i pisaniu.
Podczas czytania następuje spostrzeganie tekstu, odróżnianie poszczególnych liter, sylab, wyrazów, całych
zdań. W korowym ośrodku wzrokowym, znajdującym się w mózgu, następuje analiza, po to, aby odróżnić wiele liter o
dość podobnych kształtach, np. o-a, p-g, b-d, m-n, u-w, m-w i właściwie je rozpoznać. Musi nastąpić też synteza,
aby z poszczególnych, pojedynczych liter odczytać cały wyraz, czy z wyrazów - zdanie lub frazę.
Podczas pisania zaś zachodzi proces odtwarzania kształtów liter, łączenia ich w sylaby, wyrazy, zdania. Ważne
jest zachowanie odpowiednich kształtów liter, ich połączeń, położenia względem siebie, wielkości, proporcji między
małymi i wielkimi literami, odległości między wyrazami, trzymania się liniatury, rozplanowanie tekstu na kartce itd.
Analizator słuchowy
Analizator słuchowy– służy do odbioru bodźców słuchowych, w tym dźwięków mowy, ich spostrzegania,
zapamiętywania. Jest bardzo ważny w porozumiewaniu się za pomocą mowy.
Wraz z innymi analizatorami stanowi podstawę procesów czytania i pisania. Odgrywa w uczeniu się tych
czynności zasadniczą rolę ze względu na zaangażowanie w nich :

• słuchu fonemowego, czyli zdolności różnicowania głosek, dzięki analizie dźwięków mowy i odróżniania ich
od siebie, np. głosek z – s, w-f, b-p, które brzmią podobnie, ale różnią się - dźwięcznością )
• umiejętności fonologicznych w zakresie operowania cząstkami fonologicznymi, takimi jak głoski, sylaby,
logotomy ( cząstki słów niebędące głoskami ani sylabami ).

Prawidłowe różnicowanie i rozpoznawanie dźwięków mowy ( słuch fonemowy) oraz dobrze wykształcone
umiejętności fonologiczne są podstawą bezbłędnego zapisywania i czytania nowych wyrazów, a następnie łączenia ich
w zdania i tekst.
Zaburzenia fonologiczne – to zaburzenia, trudności, niemożność przekodowania znaków graficznych,
zapisów liter, wyrazów, zdań na odpowiadające im dźwięki mowy.
Analiza i synteza słuchowa
Analiza i synteza sylabowa – to umiejętność rozkładania słów na sylaby oraz właściwego połączenia sylab w
słowa.
 Analiza i synteza głoskowa– toumiejętność rozkładania słów na poszczególne elementy składowe –
głoski, które odpowiadają fonemom (najmniejszym cząstkom języka) oraz ponownego łączenia głosek w
słowa.
Analizator kinestetyczno-ruchowy
Analizator kinestetyczno-ruchowy– to system lub układ, dzięki któremu następuje odbiór, jak i
wykonanie różnorodnych czynności motorycznych, np. ruchów gałek ocznych przy czytaniu, narządów mowy
przy czytaniu, ruchów ręki przy pisaniu.

TEORIA DETEKCJI SYGNAŁÓW- zakłada że natężenie sygnalu jest tylko jednym z czynników
decydujących o powstawaniu wrażeń i spostrzeganiu różnic między nimi ,
2gim czynnikiem jest stopień w jakim sygnał odróżnia się od szumu na tle którego wystpuje;
wykrywanie sygnałów zależy nie tylko od ich fizycznch cech ale również od
psych.czynnników jak uwaga czy motywacja.

TEORIA TRÓJCHROMATYCZNA WIDZENA BARW (YOUNGA HELMHOLTZA)-

3 typy fotoreceptorów, czopków , kolory czerwony zielony i niebieski ; inne kolory widzimy
kiedy swiatlo dochodzace do siatkówki rownoczesnie stymuluje 2 rozne typy czopków.

TEORIA PROCESÓW PRZECIWSTAWNYCH (HERING) - receptory wrażliwe na czerwony

niebieski i zielony i receptory wrażliwe na natężenie.

PRAWO DOMYKANIA FIGURY - nasz umysly uzupełnia brakujące fragmenty stymulacji

zmysłowej tak by złożyły się w pewną całość ( jeździec na koniu )

ORGANIZACJA SPOSTRZEŻEŃ

prawo bliskości
prawo podobieństwa
prawo kontynuacji
prawo wspólnej drogi

ODGÓRNE PRZETWARZANIA DANYCH - wiemy jak ma wyglądać (znamy wzór

ODDOLNE PRZETWARZANIE DANYCH - musimy poukładać ( jak puzzle)

PROBLEMY ZE SPOSTRZEGANIEM

OSTROŚĆ WZROKU - problem z rozróżnieniem szczegółów

KRÓTKOWIDZ - widzi to co jest blisko

DALEKOWIDZ - to c jest daleko
STARCZOWZROCZNOŚĆ- soczewki oczu stają sie mniej elastyczne przez co trudniej im
akomodować się do obiektu - książkę czytają z dalszej odległości

STAŁOŚĆ WIELKOŚCI - widzianych obiektów - jak dany obiekt jest dalej wiemy że wynika to z
tego że jest oddalony a nie że się zmniejszył

STAŁOŚĆ KOLORU - zdolność rozróżniania obiaktów jako mających stałą barwę pomimo
zmiany oświetlenia

STAŁOŚĆ JASNOŚCI - podobnie jak z kolorem

STAŁOŚĆ KSZTAŁTU mamy zdolność do spostrzegania obiektów jako zachowujących stały

kształt nawet gdy widzimy je z różnych stron

Zachowywanie cech obrazu mimo zmieniających się warunków to

67. stałość spostrzegania

4.UCZENIE SIĘ

PERSPEKTYWA BEHAWIORYSTYCZNA - względnie stała zmiana w zachowaniu pojawiająca się w wyniku doświadczeń

PERSPEKTYWA POZNAWCZA - uczenie się zachodzi dzięki procesom sprawiającym że doświadczenie powoduje
zmiany w sposobie umysłowego reprezentowania świata zewnętrznego przez organizm. Zmiany reprezentacji mogą
wpływać na zachowanie ale nie są jego przyczyną.
WARUNKOWANIE KLASYCZNE - doprowadza organizm do antycypacji (wyprzedzenia) zdarzeń .
Uczymy się kojarzyć pewne bodźce z innymi zdarzeniami

( Iwan Pawłow - dzwonek ślinienie pies )

Ślinienie -odruch bezwarunkowy

Dzwonek - odruch (bodziec ) warunkowy
mięsko - bodziec

236. Eksperyment Watsona z uczeniem lęku małego Alberta odwoływał się do:
238. mechanizmu warunkowania klasycznego

Behawioryści : skupiają się na mechanicznym nabywaniu przez organizm reakcji warunkowej

Psych Poznawczy - traktują warunkowanie klasyczne jako uczenie się związków między zdarzeniami

WYGASZANIE - proces dzięki któremu bodźce warunkowe tracą zdolność do wzbudzania reakcjji warunkowych ,
ponieważ te pierwsze przestają być kojarzone z bodźcami warunkowymi.

Ten zabieg nie ma trwałego charakteru ponieważ po upływie jakiegoś czasu organizmy ujawniają SPONTANICZNY
NAWRÓT wygaszonych reakcji - może się latwo odnowić

UOGÓLNIANIE - (WK) reagowanie przez organizm RW na pewien zakres bodźców podobnych do BW

RÓŻNICOWANIE organizm uczy się reagowania RW na mniejszy zakres bodźców (koło - nie elipsa )

96. Wartość nagród np. w procesie uczenia się maleje jako funkcja:
97. częstości i regularności pojawienia się nagród

ZATAPIANIE ( BEHA) polega na eksponowaniu klienoti lękotwórczego bodźca tak długo aż reakcja na niego ulegnie
wygaszeniu

SYSTEMATYCZNE ODWRAŻLIWIANIE (BEHA) stopniowe eksponowanie zrelaksowanemu klientowi coraz to bardziej

lękotwórczych bodźców

PRZECIWWARUNKOWANIE - jakiś przyjemny bodziec jest wielokrotnie eksponowany wraz z bodźcem lękotwórczym -
> znosi tym strach
WARUNKOWANIE SPRAWCZE (instrumentalne ) - organizm uczy się jakiegoś zachowania z powodu efektów jakie ono
przynosi - uczy się czegoś robić bądź czegoś nie robić z powodu na konsekwencje tego zachowania (unikanie
jedzenia popcornu przez uprzednie przejedzenie i złe samopoczucie)

PRAWO EFEKTU - (Thordinke) reakcja ulega w danej sytuacji wzmocnieniu przez nagrodę (pociągnięcie za sznurek -
jest w skrzynce - wydostaje się) .
Nagrody wzmacniają szanse pojawienia się reakcji po której nastąpiły, kary osłabiają

ZACHOWANIE SPRAWCZE - dowolne prowadzą do pożądanych konsekwencji ->jedzenie , przytulenie, zdanie

egzaminu (skzynka Skinnera ( Szczury jak naciskały przycisk dostają jedzenie)

OGOLNE
ten, kto chce przekonać drugą osobę do wykonania dużej przysługi lub kosztownego
zakupu, najpierw sprawia, że osoba ta godzi się na wykonanie małej przysługi lub
dokonanie zakupu małego produktu.