Rynek Mocy

Zamieszczone przeze mnie pliki służą wyłącznie do celów indywidualnego kształcenia. Nie
wyrażam zgody na ich utrwalanie, przekazywanie osobom trzecim ani rozpowszechniania
 Rynek mocy
Analiza wpływów, stawek i kosztów z tytułu opłaty przejściowej

Przed wejściem rynku mocy

gospodarka płaciła ponad 1,7
mld zł na wsparcie mocy w
energetyce konwencjonalnej. W
roku 2015 zapłaciliśmy 1,3 mld
zł w formie opłaty przejściowej
(pokrycie kosztów rekompensat
z tytułu rozwiązania kontraktów
długoterminowych) i 0,4 mld zł
w opłacie jakościowej
(utrzymanie Operacyjnej
Rezerwy Mocy).

2
Założenia rynku mocy w Polsce – analiza prawna i ekonomiczna - RAP
Rynek mocy
Słowo OSP

https://www.youtube.com/watch?v=fxcmvYaP8MI
3
Rynek mocy
Mechanizmy

4
Rynek mocy
Mechanizmy

5
Rynek mocy
Doświadczenia międzynarodowe

6
Rynek mocy
Cele

• Potrzeba zapobieżenia sytuacji niedoboru energii elektrycznej w przyszłości była jednym z powodów
przygotowania rozwiązań legislacyjnych, których głównym celem jest stworzenie zachęt inwestycyjnych
do budowy nowych i modernizacji istniejących jednostek wytwórczych. Rozwiązania te mają również na
celu aktywizację zarządzania zużyciem energii i uelastycznienie popytu na energię elektryczną. Dla
realizacji tych celów powstało nowe rozwiązanie regulacyjne - rynek mocy.
• Wprowadzenie rynku mocy oznacza zmianę architektury rynku energii z rynku jednotowarowego, na
rynek dwutowarowy, gdzie transakcjom kupna-sprzedaży będzie podlegać nie tylko wytworzona
energia elektryczna, ale również moc dyspozycyjna netto, czyli gotowość do dostarczania energii do
sieci.
• Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy (Dz. U. z 2018 r. poz.9)1) wprowadziła nową usługę -
obowiązek mocowy polegającą na:
• pozostawaniu przez jednostkę rynku mocy w gotowości do dostarczania mocy elektrycznej do
systemu, oraz
• zobowiązaniu do dostawy określonej mocy do systemu w okresie zagrożenia, czyli w godzinie
określonej przez operatora systemu przesyłowego (OSP) jako godzina, w której nadwyżka mocy
dostępnej dla OSP w okresie n+1 jest niższa niż wielkość określona na podstawie art. 9g ust.4 pkt 9
Prawa energetycznego.

7
Rynek mocy
Słowo PKEE

https://www.youtube.com/watch?v=0ZrSvm52KqE
8
Rynek mocy
Missing money

Problem brakujących przychodów wynika z faktu, że przychody jednostek kluczowych dla bezpieczeństwa
mocy w systemie nie pokrywają ich kosztów działalności operacyjnej i kosztów kapitału.

Poniżej przedstawiono go na przykładzie szacunkowych rocznych przychodów elektrowni węglowej klasy 200
MWe. Analizę przeprowadzono na podstawie krzywej uporządkowanej cen na Rynku Dnia Następnego na
Towarowej Giełdzie Energii (TGE) w 2015 roku. Założono, że badana jednostka produkuje energię elektryczną
tylko w przypadku, gdy cena na rynku jest wyższa od jej kosztów zmiennych produkcji (ang. Shortrun
Marginal Cost, SRMC), zawierających koszt paliwa, EUA oraz pozostałe koszty zmienne). Kalkulacja SRMC
wykonana została przy założeniu średnich cen EUA i węgla kamiennego (uwzględniających jego transport) w
2015 roku. Pominięto koszty uruchomienia ze stanu zimnego oraz ograniczenia ruchowe.

9
Rynek mocy
Missing money

10
Rynek mocy
Missing money

11
Rynek mocy
Missing money

Przyczyn obniżonych przychodów ze sprzedaży należy upatrywać przede wszystkim w:

• niskiej hurtowej cenie energii elektrycznej,
• mniejszym wolumenie sprzedawanej energii elektrycznej.

Oba wymienione zjawiska wynikają z uwarunkowań jednotowarowego rynku energii (Energy Only
Market). Model ten oznacza, że operatorzy jednostek wytwórczych wynagradzani są w oparciu o
produkcję energii elektrycznej, która wyceniana jest na rynku hurtowym.
Na wycenę energii nie ma wpływu rodzaj technologii, w której powstała. Powoduje to istnienie
trzech zasadniczych kwestii związanych z odnawialnymi źródłami energii (OZE). Źródła te:
• wspierane są poza obszarem, na którym toczy się gra rynkowa, tj. obszarem handlu hurtowego,
• funkcjonują w oparciu o niskie koszty zmienne,
• ze względu na swoją charakterystykę pracy, nie zawsze zapewniają bezpieczeństwo energetyczne.

12
Rynek mocy
Missing money

13
Rynek mocy
Missing money

14
Rynek mocy
Missing capacity

Długotrwale występujący problem brakujących przychodów może spowodować, że potencjalni inwestorzy

nie będą mieli wystarczających sygnałów rynkowych do budowy nowych jednostek wytwórczych, co może
doprowadzić do braku mocy w systemie i wystąpienia tzw. problemu missing capacity. Niskie ceny energii
elektrycznej oraz mniejszy wolumen sprzedaży to nie jedyne wyzwania, którym musi sprostać sektor
wytwarzania konwencjonalnego. Ze względu na wysoki poziom wyeksploatowania źródeł wytwórczych w
Polsce – ponad 70% konwencjonalnych źródeł ma ponad 30 lat – konieczne jest stopniowe zastępowanie
istniejących jednostek nowymi. Sytuację sektora utrudniają wynikające z regulacji unijnych, zaostrzone
standardy emisyjne (Konkluzje BAT) sprawiające, że duża część istniejących mocy wytwórczych będzie musiała
zostać odstawiona lub przejść gruntowną modernizację wiążącą się z istotnymi nakładami kapitałowymi.

15
Rynek mocy
Missing capacity

Istnienie powyższych problemów oraz ich wpływ na przyszłość funkcjonowania KSE odzwierciedlają analizy
zaprezentowane w „Prognozie pokrycia zapotrzebowania szczytowego na moc w latach 2016 – 2035”
opracowanej przez Operatora Systemu Przesyłowego (OSP) – PSE w maju 2016 roku.
W dokumencie tym PSE prezentuje możliwości pokrycia prognozowanego zapotrzebowania na moc szczytową
przez krajowe źródła wytwórcze w perspektywie do 2035 roku. Prognozę opracowano dla dwóch scenariuszy
różniących się w podejściu operatorów do dalszej eksploatacji istniejących sterowalnych źródeł wytwórczych po
publikacji konkluzji BAT:
• scenariusz modernizacyjny BAT zakłada, że warunki rynkowe pozwolą na dostosowanie istniejących źródeł do
zaostrzonych norm emisji i w konsekwencji pozwoli to na wydłużenie okresu ich eksploatacji,
• scenariusz wycofań BAT cechuje się konserwatywnym podejściem zakładającym, że sytuacja rynkowa zmusi
operatorów źródeł do wycofania z eksploatacji części z nich po wejściu w życie konkluzji BAT.

16
Rynek mocy • W latach 2016 – 2021 nadwyżka
mocy dostępnej dla OSP jest
Scenariusz modernizacje BAT utrzymywana na wymaganym
poziomie, przy czym w niektórych
okresach jest to osiągane poprzez
zastosowanie podstawowych
operatorskich środków zaradczych.
• W roku 2022 występuje niedobór
nadwyżki mocy dostępnej dla OSP,
którego skompensowanie
wymagałoby zastosowania
podstawowych oraz bieżących
operatorskich środków zaradczych.
• Od roku 2023 do końca okresu analizy
występują niedobory wymaganej
nadwyżki mocy dostępnej dla OSP,
niemożliwe do skompensowania
przez operatorskie środki zaradcze.
Niedobory te rosną w kolejnych
latach, od ok. 1 000 MW w roku 2023
do ok. 13 000 MW w roku 2035.
• W okresie 2030 – 2035 występuje nie
tylko niedobór wymaganej nadwyżki
mocy dostępnej dla OSP, lecz również
brak możliwości pokrycia
zapotrzebowania odbiorców przez
elektrownie krajowe.
17
Rynek mocy • W latach 2016 - 2019 nadwyżka
Scenariusz wycofanie BAT mocy dostępnej dla OSP jest
utrzymywana na wymaganym
poziomie, przy czym w niektórych
okresach jest to osiągane poprzez
zastosowanie podstawowych
operatorskich środków zaradczych.
• Od 2020 roku do końca okresu
analizy występują niedobory
wymaganej nadwyżki mocy
dostępnej dla OSP, niemożliwe do
skompensowania przez
operatorskie środki zaradcze.
Niedobory te rosną w kolejnych
latach, od ok. 2 000 MW w roku
2020 do ok. 20 000 MW w roku
2035.
• W okresie 2021 – 2035 występuje
nie tylko niedobór wymaganej
nadwyżki mocy dostępnej dla OSP,
lecz również brak możliwości
pokrycia zapotrzebowania
odbiorców przez elektrownie
krajowe

18
Rynek mocy
Deficyt mocy

19
Rynek mocy
Jak to działa?

• Podmioty, które uczestniczą w rynku mocy to:

• właściciel jednostki fizycznej,
• dostawca mocy - właściciel jednostki rynku mocy, podmiot będący właścicielem jednostek fizycznych
tworzących jednostkę rynku mocy lub podmiot upoważniony przez właścicieli tych jednostek
fizycznych do dysponowania nimi na rynku mocy,
• operator - operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSP)
• operator systemu dystrybucyjnego (OSD),
• zarządca rozliczeń.
• Istotną rolę na rynku mocy odgrywa minister właściwy ds. energii, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki
oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

20
Rynek mocy
Jak to działa?
Do najważniejszych zadań Prezesa URE należą mi.in.:
• ogłaszanie w BIP na swojej stronie podmiotowej wykazu usług, o których mowa w art. 9g ustawy PE,
określonych w IRIESP, o charakterze świadczenia i wynagradzania zbliżonym do obowiązku mocowego oraz
niezwłoczne ogłaszanie jego aktualizacji w przypadku zmiany IRIESP,
• zatwierdzanie regulaminu rynku mocy, w uzgodnieniu z ministrem właściwym ds. energii,
• wydawanie opinii nt. propozycji OSP dot. parametrów dla aukcji głównych,
• wstrzymanie rozpoczęcia aukcji, w drodze postanowienia, na wniosek OSP, w przypadku awarii
dedykowanego systemu teleinformatycznego dla przeprowadzenia aukcji,
• ogłaszanie nowego terminu aukcji w przypadku ustania awarii dedykowanego systemu teleinformatycznego
w drodze postanowienia,
• rozstrzyganie sporów w sprawach spornych dotyczących:
• procesów certyfikacji oraz aukcji wstępnej,
• aukcji mocy,
• obrotu obowiązkiem mocowym na rynku wtórnym, w tym sprzeciwu zgłoszonego przez operatora w
odniesieniu do transakcji na rynku wtórnym,
• danych wpisanych do rejestru lub danych, których wpisu odmówiono,
• naruszenia przez operatora zasad ogłaszania okresu zagrożenia,

21
Rynek mocy
Jak to działa?

• wymierzanie kar o których mowa w art. 85 ust. 1-3 ustawy o rynku mocy,
• możliwość unieważnienia aukcji mocy, w przypadku gdy aukcja mocy została przeprowadzona z naruszeniem
przepisów ustawy lub warunków aukcji, lub uczestnik dopuścił się zachowania niezgodnego z przepisami
prawa lub regulaminem rynku mocy,
• unieważnianie aukcji mocy, w przypadku gdy aukcja mocy została przeprowadzona z naruszeniem przepisów
ustawy lub warunków aukcji, lub uczestnik dopuścił się zachowania niezgodnego z przepisami prawa lub
regulaminem rynku mocy, jeżeli miało to istotny wpływ na wynik aukcji,
• sporządzenie wykazu odbiorców przemysłowych, którzy złożyli oświadczenie, o którym mowa w art. 71 ust. 2,
wraz z informacją, o której mowa w art. 71 ust. 4, i ogłoszenie go w BIP URE, do dnia 31 grudnia roku
poprzedzającego rok, za który pobierana jest opłata mocowa,
• kalkulowanie stawki opłaty mocowej na kolejny rok kalendarzowy,
• publikowanie w Biuletynie Urzędu Regulacji Energetyki do dnia 30 września każdego roku:
1. stawki opłaty mocowej na kolejny rok kalendarzowy;
2. wybranych godzin doby przypadających na godziny szczytowego zapotrzebowania na moc w systemie,
wyznaczone odrębnie dla kwartałów roku dostaw - na potrzeby obliczania opłaty mocowej należnej od
odbiorców, o których mowa w art. 70 ust. 1 pkt 2.

22
Rynek mocy
Jak to działa?

• Wybór jednostek rynku mocy, które za odpowiednim wynagrodzeniem będą oferować nową usługę, zostanie
dokonany w wyniku aukcji typu holenderskiego tj. aukcji składających się z wielu rund z ceną malejącą.
Jednostki rynku mocy, które zostaną dopuszczone do udziału w aukcji, po pozytywnym zakończeniu procesu
certyfikacji ogólnej a następnie procesu certyfikacji do aukcji głównej, będą opuszczać aukcję, kiedy cena
kolejnej rundy nie będzie już zapewniać ich oczekiwanego wynagrodzenia za moc. W efekcie, aukcje będą
wygrywać najtańsze oferty przy zachowaniu neutralności technologicznej.
• Parametry aukcji zostaną określone przez ministra właściwego ds. energii, po zasięgnięciu opinii Prezesa URE,
w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 34 ustawy o rynku mocy.
• W 2018 r. odbędą się trzy aukcje na okresy dostaw 2021, 2022 oraz 2023. W latach 2019 - 2025 organizowana
będzie co roku jedna aukcja główna na okresy dostaw przypadające odpowiednio na lata 2024 - 2030 (art. 29
ust. 3 ustawy o rynku mocy).
• Obowiązki mocowe ukształtowane w wyniku aukcji będą mogły podlegać dalszemu obrotowi na rynku
wtórnym.
• Ze względu na fakt, iż płatności za spełnienie ww. obowiązku mocowego stanowią pomoc publiczną, ustawa
była przedmiotem procesu notyfikacyjnego, zakończonego w dniu 7 lutego 2018 r. wydaniem przez Komisję
Europejską decyzji zatwierdzającej program pomocowy2).

23
Rynek mocy
Jak to działa?

Aukcja mocy to aukcja

typu pay-as-clear
z jednolitą ceną
zamknięcia dla
wszystkich
źródeł, które wygrały
aukcję.

24
Rynek mocy
Wyniki aukcji głównej

25
Rynek mocy
Wyniki aukcji dodatkowej

26
 Rynek mocy
Jak to działa?
Przedmiotem aukcji jest Obowiązek Mocowy będący zobowiązaniem zwycięzcy aukcji do pozostania w gotowości do dostawy mocy w
Okresie Dostaw. W aukcji mogą uczestniczyć wyłącznie źródła, które przeszły proces certyfikacji. Podstawową platformą kontraktacji
źródeł wytwórczych jest aukcja mocy oparta na mechanizmie aukcji holenderskiej z ustaloną liczbą rund. W każdej z rund cena
wywoławcza jest obniżana o zadany z góry krok. Uczestnicy aukcji kwalifikowani są do jednej z dwóch grup: cenotwórców i
cenobiorców. W każdej rundzie cenotwórca może zrezygnować z aukcji, jeżeli aktualna cena jest niesatysfakcjonująca. Cenobiorca może
zadeklarować wyjście, jeżeli cena na aukcji jest niższa od poziomu maksymalnej ceny ofertowej dla cenobiorcy. Wycofane źródła
zmniejszają wolumen podaży w kolejnych rundach. Aukcja kończy się, kiedy łączny wolumen mocy jest mniejszy lub równy
zapotrzebowaniu wynikającemu z prognoz pomniejszonemu o przewidywaną moc źródeł niebiorących udziału w rynku mocy i
zredukowany o wolumen mocy przewidywany do zakontraktowania na aukcji dodatkowej (w przypadku aukcji głównej).
W przypadku zapotrzebowania na nowe lub modernizowane moce, OSP może zdecydować się na wyznaczenie koszyków z określonym
wolumenem koniecznym do zakontraktowania dla nowych lub modernizowanych źródeł. W takim przypadku cena końcowa aukcji może
się różnić dla poszczególnych koszyków.
Podczas aukcji rozróżnia się:
• cenobiorców (źródła istniejące) – podczas aukcji mogą zadeklarować wyjście w momencie gdy cena na aukcji jest mniejsza od
maksymalnej dla cenobiorców,
• cenotwórców (źródła nowe, modernizowane i DSR) – źródła, które podczas aukcji mogą składać dowolną ofertę, ale nie wyższą niż
cenę wywoławczą na aukcji. Do momentu, gdy cena na aukcji jest niższa od maksymalnej dla cenobiorców, wyłącznie cenotwórcy
mogą rezygnować z udziału w aukcji.

Zgodnie z założeniami, rynek mocy jest neutralny technologicznie. Obowiązek Mocowy wyznaczany jest na podstawie deklarowanej
przez poszczególne źródła mocy osiągalnej netto skalowanej przez Korekcyjny Współczynnik Dyspozycyjności, który różni się w zależności
od technologii. 27
Rynek mocy
Jak to działa?

Według założeń rynek mocy jest mechanizmem scentralizowanym składającym się z:

• aukcji głównej (prowadzonej 5 lat przed Okresem Dostaw - kontrakty roczne lub dłuższe),
• aukcji dodatkowej (prowadzonej rok przed Okresem Dostaw – aukcja prowadzona w rozbiciu
kwartalnym),
• rynku wtórnego.
28
Rynek mocy
Koszty

29
Rynek mocy
Symulacja wzrostu kosztu energii i dystrybucji dla gospodarstwa domowego zużywającego 2,5 MWh rocznie

30
Rynek mocy
Opłaty

31
Rynek mocy
…………

https://www.youtube.com/watch?v=AcEdux04aME

32
Proszę o pytania

dr inż. Maciej Sołtysik