ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ - ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (Δ.Π.Μ.Σ.)
"ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ"

Ανάδειξη Βέλτιστου Σεναρίου

Αξιοβίωτης Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης
του Δήμου Δωδώνης

Ομαδική εργασία 2ης Κατεύθυνσης

Θέμα του μαθήματος

Εισαγωγή στις Επιστήμες

της Ανάπτυξης και του Περιβάλλοντος
(Κωδ. μαθήματος: 6451)

Αθήνα, 3/3/2024

Διδάσκουσα:
Καθηγήτρια Ε. Δημοπούλου
Επιβλέπουσα/-οντας: Ε.Μιχαηλίδου,Α. Γεροντέλη
Πίνακας Περιεχομένων
Περιεχόμενα |2

Περίληψη | 4

1.Διαβούλευση-Αξιοβίωτη ολοκληρωμένη ανάπτυξη | 5

2.Καταγραφή | 6

2.1 Πολιτική |6

2.2 Οικονομία|9

2.3 Κοινωνία|13

2.4 Πολιτισμός | 17

2.5 Τεχνολογία |
 27

2.6 Φυσικό Περιβάλλον | 29

3.Ανάλυση |38

4.Εναλλακτικά σενάρια | 44

5. Επιλογή βέλτιστου σεναρίου | 51

5.1 Οι δράσεις | 51

5.2 Πολυκριτηριακή ανάλυση αποφάσεων | 54

6 Εφαρμογή και ανάδραση | 56

Βιβλιογραφία | 57

2
3
Περίληψη

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η ανάδειξη ενός βέλτιστου σεναρίου ανάπτυξης για τον
Δήμο Δωδώνης, βάσει στοιχείων που συγκεντρώθηκαν και διαδικασιών που αναπτύχθηκαν
την δεύτερη εβδομάδα του μαθήματος «Εισαγωγή στις Επιστήμες της Ανάπτυξης και του
Περιβάλλοντος – Κτηματολόγιο και ΠΓ» (β’ Κατεύθυνσης, του Δ.Π.Μ.Σ. του Ε.Μ.Π, ‘Περιβάλλον
και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών΄).

Η συνολική εκπόνηση της εργασίας, υλοποιήθηκαν από την διεπιστημονική ομάδα

μεταπτυχιακών φοιτητών και φοιτητριών, προερχόμενων από 8 διαφορετικούς επιστημονικούς
κλάδους.

Στην προτεινόμενη μεθοδολογία (Ρόκος, 2004) οι διαδικασίες της και οι φάσεις των δράσεων
για την ανάπτυξη μιας περιοχής δομούνται με βάση τα παρακάτω βήματα: «Διεπιστημονική
και ολιστική τεκμηρίωση, διαβούλευση, συμφωνία και αποδοχή από τους φορείς των
πρωτοβουλιών ανάπτυξης, της Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης και των αρχών, των αξιών, των
στόχων, των δράσεων και των ενεργημάτων της, ως βέλτιστης επιλογής».

Έξι από τα επτά περιγραφόμενα στάδια, αναλύονται σε ξεχωριστά κεφάλαια της παρούσας
εργασίας. Τέλος, θεμέλιο της μεθοδολογικής προσέγγισης είναι η οριοθέτηση του σκοπού,
της φιλοσοφίας, των αρχών και των αξίων της αναπτυξιακής θεωρίας, σε διαλεκτική σχέση
με την κατάσταση, τα μεγέθη και τις ποιότητες των στοιχείων που συγκροτούν τη φυσική
και την κοινωνικοοικονομική της πραγματικότητα αλλά και με τα συναφή προβλήματα, τις
πραγματικές δυνατότητες και τους αντικειμενικούς περιορισμούς της (Κώτσιος & Δημοπούλου,
2012).
Σε αυτό το πλαίσιο, συλλέχθηκαν και αξιολογήθηκαν επικαιροποιημένα δεδομένα της περιοχής
μελέτης, και διατυπώθηκαν δύο εναλλακτικά σενάρια ανάπτυξης τα οποία αξιολογήθηκαν
με βάση τον αντίκτυπο τους στις έξι διαστάσεις της ολοκληρωμένης ανάπτυξης (πολιτική,
οικονομία, κοινωνία, πολιτισμός, τεχνική/τεχνολογία, περιβάλλον: φυσικό και ανθρωπογενές).

Μετά από σύγκριση των δύο σεναρίων, με εφαρμογή της Μεθόδου της Πολυκριτηριακής
Ανάλυσης Αποφάσεων (συγκεκριμένα με την σύνθετη μέθοδο της Αναλυτικής Ιεραρχικής
Δόμησης), αναδείχθηκε το τελικό προτεινόμενο σενάριο.

4
Διαβούλευση
Αξιοβίωτη ολοκληρωμένη ανάπτυξη

Το πρώτο στάδιο της εργασίας αφιερώθηκε στην διαβούλευση για τον ορισμό και τα
χαρακτηριστικά της ανάπτυξης του δήμου Δωδώνης. Την εννοιολογική και μεθοδολογική
βάση της εργασίας αποτέλεσε η θεωρία για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη, του Ρόκου.

Ειδικότερα, ως ολοκληρωμένη ανάπτυξη έχει οριστεί, τεκμηριωθεί διεπιστημονικά και

θεωρείται η: «η ταυτόχρονα στον χώρο και στον χρόνο κατάλληλη οικονομική, κοινωνική,
πολιτική, πολιτισμική και τεχνική / τεχνολογική ανάπτυξη, η οποία θα πρέπει να τελείται πάντα
σε διαλεκτική αρμονία και με σεβασμό στον άνθρωπο και το φυσικό και πολιτισμικό του
περιβάλλον, μέσα στο οποίο αυτός εντάσσεται ειρηνικά και δημιουργικά, ως οργανικό και
αναπόσπαστο μέρος του και όχι ως κυρίαρχος, ιδιοκτήτης ή εκμεταλλευτής του» (Ρόκος,
2007).
Αξιοβίωτη είναι εκείνη η μορφή ολοκληρωμένης ανάπτυξης «για την οποία χαίρεται κανείς
να ζει», ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, την εθνικότητα και την κοινωνική τάξη στην
οποία ανήκει, προκειμένου να απολαύσει όλα τα συστατικά της στοιχεία: το οικονομικό, το
κοινωνικό, το πολιτικό, το πολιτισμικό, το τεχνικό και το τεχνολογικό. Η έννοια της αξιοβίωτης
ολοκληρωμένης ανάπτυξης έχει προκύψει μέσα από την επιστημονική διερεύνηση και κριτική
της αειφόρου (ή βιώσιμης) ανάπτυξης.

5
2. Καταγραφή
2.1 Πολιτική

Ο Δήμος Δωδώνης είναι δήμος της Περιφέρειας Ηπείρου, ο οποίος συστάθηκε το 2011 από
τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αγίου Δημητρίου, Δωδώνης, Λάκκας Σουλίου
και Σελλών. Ως έδρα του ορίζεται η Αγία Κυριακή και ο πληθυσμός του σύμφωνα με την
απογραφή του 2011 ανέρχεται σε 9.693 κατοίκους. (2021 7.199 κάτοικοι)*

Ο Δήμος Δωδώνης καλύπτει όλη την νότια πλευρά του Nομού Ιωαννίνων, συνορεύοντας
νότια με τους νομούς Άρτας και Πρέβεζας. Αποτελεί την κύρια και μόνη νότια είσοδο της Π.Ε.
Ιωαννίνων με την διάσχιση του από την E90 Ε.Ο, ενώ βρίσκεται προς εκτέλεση η Ιονία Οδός
που και γι’ αυτή θα αποτελεί την πύλη εισόδου στον νομό. Επίσης καλύπτει σχεδόν το ήμισυ
της δυτικής πλευράς πλευράς της ΠΕ Ιωαννίνων, διασχίζεται δε στο σημείο αυτό από τμήμα
της Εγνατίας οδού που και αυτό αποτελεί τμήμα εισόδου από δυτικά. Η ακτίνα «επιρροής»
και «έλξης» του Δήμου για όλες τις αστικές λειτουργίες (είτε πρόκειται για εγκατάσταση –
ανάπτυξη υπηρεσιών και επιχειρήσεων, είτε πρόκειται για οικιστικές χρήσεις, είτε για νέες
θέσεις απασχόλησης, κ.ο.κ) μπορεί να μεγεθυνθεί και αυτό προδιαθέτει και προδιαγράφει τη
συνεχή ανάπτυξή της περιοχής.**

Ο Δήμος Δωδώνης σε σχέση με τα όρια του

νομού Ιωαννίων

*βλ. πηγή: https://www.dodoni.gr/organosi/dimos/profile

**βλ. πηγή: Επιχειρησιακό Δήμου Δωδώνης 2016-2019. https://www.dodoni.gr/enimerosi/epixirisia-
ko/2016-2019
6
Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Π.
Ηπείρου για τον Δήμο Δωδώνης :
• Οργάνωση χερσαίων ΠΟΑΥ (Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών)
σε ποτάμια της Ηπείρου (Λούρος, Αώος, Βοϊδομάτης) ΠΕΧΠ Δυτικού άξονα (Περιοχές
Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων)
• Βελτίωση οδικής σύνδεσης αρχαίων θεάτρων Ηπείρου (Δίκτυο θεάτρων)
• Υποστήριξη οργανωμένης ανάπτυξης κτηνοτροφίας σε Δ. Σουλίου και δυτικό τμήμα
Δ.Δωδώνης (ΔΕ Δερβιζιάνων-Λάκκας Σουλίου και Σελλών)
• Δράσεις ένταξης σημαντικών αρχαιολογικών χώρων σε δίκτυα τουριστικών διαδρομών
• Δράσεις προώθησης αγροτουριστικών δραστηριοτήτων σε Δ. Σουλίου και δυτικό τμήμα
Δ.Δωδώνης (ΔΕ Δερβιζιάνων-Λάκκας Σουλίου και Σελλών)
• Δικτύωση σημαντικών αρχαιολογικών χώρων της Ηπείρου Συμπλήρωση ευρυζωνικών
δικτύων στις έδρες των καλλικράτειων δήμων
• Μελέτες ανάπλασης και εφαρμογή μορφολογικών κανόνων δόμησης σύμφωνα με τις
κατευθύνσεις των εκπονούμενων μελετών για οικισμούς <2.000 κατ. του ΥΠΕΚΑ

Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου για τον Δήμο

Δωδώνης*

• WD055290: Έργα έρευνας, ανάπτυξης και επίδειξης: Εκτίμηση της οικοχωτηρικότητας του
ποταμού Λούρου ως προς τη χωροθέτηση μονάδων πεστροφοκαλλιέργειας
• WD055300: Σχέδιο Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού Λούρου (2016-2021)
*βλ. πηγή: https://wfdver.ypeka.gr/el/management-plans-gr/approved-management-plans-gr/gr05-ap-
proved-gr/

7
Αποστολή του Δήμου Δωδώνης είναι η διακυβέρνηση των τοπικών υποθέσεων και η
παροχή δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών για την ικανοποίηση αναγκών των κατοίκων και
των τοπικών φορέων με απώτερο σκοπό την βιώσιμη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη
της περιοχής. Έτσι ώστε να υλοποιηθούν :

• Η δημιουργία νέων έργων και δομών που εξυπηρετούν τις ανάγκες του δημότη και
αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής του.

• Η ανάδειξη του κοινωνικού προσώπου και του πολιτιστικού ρόλου του Δήμου, με την
ανάπτυξη πρωτοβουλιών κοινωνικής αλληλεγγύης και την προώθηση κοινωνικών
-πολιτιστικών δράσεων.

• Η προστασία του περιβάλλοντος και η διαμόρφωση οικολογικής συνείδησης.

• Η βιώσιμη ανάπτυξη και η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με έμφαση στις Υπηρεσίες και
τον Τουρισμό, την Έρευνα και την Τεχνολογία.

• Η αποκεντρωμένη λειτουργία, η ποιοτική τοπική διακυβέρνηση, οι ψηφιακές υπηρεσίες και

η ενεργή συμμετοχή του δημότη.

Όραμα του Δήμου Δωδώνης είναι «Δημιουργία ενός λειτουργικού, συμμετοχικού και
ανθρώπινου δήμου με αναγνωρισμένη ταυτότητα πολιτισμού και ανάπτυξης στην Ελλάδα
και στην Ευρώπη»
Στρατηγική του Δήμου Δωδώνης βάσει 4 βασικών γενικών στόχων πάνω στους οποίους
θεμελιώνεται το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Δωδώνης.

• Ο Δήμος Δωδώνης ως Ρυθμιστής της Αναπτυξιακής Διαδικασίας της Ευρύτερης Περιοχής

• Ο Δήμος Δωδώνης ως Φορέας Διαμόρφωσης της Ανάπτυξης, του Περιβάλλοντος και

της Εικόνας της περιοχής

• Ο Πολιτισμός, ο Αθλητισμός και ο Τουρισμός ως Προτεραιότητες του Δήμου Δωδώνης

• Ο Δήμος Δωδώνης ως Σύγχρονος Οργανισμός Παροχής Ποιοτικών Διοικητικών και

Κοινωνικών Υπηρεσιών

8
2.2 Οικονομία

Ανεργία
Δήμος Δωδώνης
Παρουσιάζεται η εγγεγραμμένη ανεργία ανά μήνα για το 2023, διαδοχικά για:
• Την Ελλάδα
• Την Περιφέρεια Ιωαννίνων και
• Τον Δήμο Δωδώνης

9
Παρατηρείται μία εποχική τάση της ανεργίας στον Δήμο Δωδώνης (εικόνα 3)
όμοια με αυτή του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας (εικόνα 1), η οποία δεν
παρατηρείται στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων(εικόνα 2)

10
 Εποχικότητα στην ανεργία
παρατηρήθηκε μόνο στα χαμηλότερα
επίπεδα εκπαίδευσης πρωτοβάθμια/
δευτεροβάθμια και ήταν εντονότερη
στους άνδρες(3 κάτω εικόνες) σε
σχέση με τις γυναίκες(3 πάνω εικόνες).

11
Τομείς παραγωγής

Πρωτογενής

• Ιχθυοκαλλιέργειες
• Τοπικά προϊόντα
• Αρωματικά φυτά
• Κτηνοτροφία
(αιγοπρόβατα,
βοοειδή, μελίσσια )

Δευτερογενής

• Υπάρχουν 122
καταγεγραμμένες
επιχειρήσεις με
έδρα τον Δήμο
Δωδώνης.
(στοιχεία
εμπορικού
επιμελητηρίου
Ιωαννίνων, 2023)

Τριτογενής

• Βρέθηκαν λίγα
στοιχεία σχετικά με
τον τουρισμό στην
περιοχή.

Εργοστάσιο εμφιάλωσης της περιοχής

12
2.3 Κοινωνία

Κατανομή Ηλικίας

Όπως φαίνεται στον πίνακα που προκύπτει από την Απογραφή Πληθυσμού-Κατοικιών
2011 που πραγματοποίησε η ΕΛΣΤΑΤ, ο δήμος της Δωδώνης αποτελεί έναν από τους
γηραιότερους δήμους της χώρας, με το μέσο όρο ηλικίας των δημοτών του να είναι τα 53,6
έτη, κατατάσσοντάς τον στην έκτη θέση της λίστας των δήμων με η μεγαλύτερη μέση ηλικία.*

Η κατανομή της ηλικίας στον Δήμο

Δωδώνης βάσει της απογραφής του
2011 είναι ως εξής:

• Κάτω των 19 ετών: 11%

• 29-29 ετών: 9%

• 30-49 ετών: 19%

• 50-69 ετών: 29%

• Άνω των 70 ετών: 32%

Ομάδες ηλικιών στο Δήμο Δωδώνης

*βλ. πηγή: https://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/A1602_SAM01_DT_DC_00_2011_03_F_GR.pdf/

e1ac0b1c-8372-4886-acb8-d00a5a68aabe
13
Επίπεδο Εκπαίδευσης
Σύμφωνα με στοιχεία που προκύπτουν από την ΕΛΣΤΑΤ, στον παρακάτω πίνακα αποτυπώνεται
το επίπεδο εκπαίδευσης των κατοίκων του δήμου Δωδώνης. Το σύνολο των δεδομένων μας
δείχνει ότι ο μέσος όρος του επιπέδου εκπαίδευσης είναι χαμηλότερος από εκείνον του συνόλου
της χώρας, της περιφέρειας Ηπείρου και της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων. Ενδεικτικά,
το ποσοστό του συνόλου των δημοτών που δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική
εκπαίδευση ανέρχεται στο 63% (19% εγκατέλειψαν το δημοτικό, 44% απόφοιτοι δημοτικού).
Αυτό μπορεί να οφείλεται σε κάποιο βαθμό και στην ηλικιακή κατανομή των δημοτών, αφού
η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι μεγάλης ηλικίας. Συγκεκριμένα, το ένα τρίτο των δημοτών
είναι άνω των 70 ετών.*

Επίπεδο Εκπαίδευσης Δήμου Δωδώνης σε σχέση με α) Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων,

β) Περιφέρεια Ηπείρου, γ) Σύνολο Χώρας

Παιδεία

Το δίκτυο της εκπαίδευσης στον Δήμο Δωδώνης περιλαμβάνει πέντε δημοτικά σχολεία και
τρία νηπιαγωγεία. Τέσσερα από τα δημοτικά σχολεία βρίσκονται στη Δημοτική ενότητα αγίου
Δημητρίου που έχει σχεδόν το μισό πληθυσμό του Δήμου, συγκεκριμένα στα χωριά της
Νέας Μουσιωτίτσα, στο Αβγό, στο Επισκοπικό, στο Κάτω Κρυφοβό, ενώ το πεμπτο δημοτικό
βρίσκεται στη δημοτική ενότητα της Λάκκας Σουλίου, στο χωριό Ρωμανό. Τα νηπιαγωγεία
βρίσκονται στο Κάτω Κρυφοβό, στη Νέα Μουσιωτίτσα και στο Ρωμανό. Τα ανωτέρω χωριά
είναι τα πολυπληθέστερα χωριά της περιοχής. Στο δήμο δε λειτουργεί κανένας βρεφονηπιακός
σταθμός όπως και καμία μονάδα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με τα παιδιά που φοιτούν σε
γυμνάσιο ή λύκειο να βγαίνουν εκτός των ορίων του δήμου για να φοιτήσουν.

*βλ. πηγή: https://elstat-outsourcers.statistics.gr/Census2022_GR.pdf

14
Υγειονομικές Υποδομές
Στον τομέα της υγείας, ο Δήμος Δωδώνης έχει κάποιες υποδομές, με την κύρια να αποτελεί Το
Κέντρο Υγείας Δερβιζιάνων (Εικόνα 1) το οποίο παρέχει πλήρες φάσμα ιατρικών υπηρεσιών,
από γενικές ιατρικές εξετάσεις μέχρι οδοντιατρική φροντίδα και ακτινολογικές εξετάσεις.
Επιπλέον, λειτουργούν περιφερειακά ιατρεία σε διάφορες περιοχές του Δήμου Δωδώνης,
όπως στα χωριά Ρωμανό, Κοπάνη, Αρτοπούλα, Μαντείου, Βαρλαάμ, Ροβιλίστο και στη Νέα
Μουσιωτίτσα. Λειτουργούν επίσης τέσσερα φαρμακεία που καλύπτουν τον Δήμο, με το
καθένα να εξυπηρετεί τις ανάγκες της περιοχής του. Αυτά βρίσκονται στα Δερβίζιανα, στην
Τύρια, στον 15ο χιλιόμετρο της Εθνικής Οδού Ιωαννίνων - Αθηνών στην Αγία Κυριακή και
στο 30ο χιλιόμετρο Ε.Ο. Ιωαννίνων Αθηνών, στο Χάνι Τερόβου. Για τις υπόλοιπες ιατρικές
ανάγκες τους οι δημότες εξυπηρετούνται κυρίως από τα δύο νοσοκομεία που λειτουργούν
στο δήμο Ιωαννιτών.

Κέντρο Υγείας
Δερβιζιάνων

Κοινωνική Πρόνοια

Η Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Δωδώνης δημιουργήθηκε μετά τη συγχώνευση των

Δημοτικών Κοινωφελών Επιχειρήσεων των Δήμων Λάκκας Σουλίου, Σελλών, Δωδώνης και
Αγίου Δημητρίου. Πρόκειται για Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, με δραστηριότητες που
στοχεύουν στην παροχή υπηρεσιών κοινωνικού χαρακτήρα.
Η επιχείρηση διαθέτει διάφορα προγράμματα και τμήματα, όπως:

Πρόγραμμα Βοήθειας Στο Σπίτι: Παρέχει οργανωμένη φροντίδα σε ηλικιωμένους και άτομα
με αναπηρίες για τη διατήρηση της αυτονομίας και της ποιότητας ζωής τους. Περιλαμβάνει
συμβουλευτική, νοσηλευτική μέριμνα, οικιακή φροντίδα και άλλες απαραίτητες υπηρεσίες.

Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών: Λειτουργεί στο Κάτω Κρυφοβό και φιλοξενεί
παιδιά ηλικίας 6 έως 12 ετών κατά τις απογευματινές ώρες, προσφέροντας δραστηριότητες
παιχνιδιού και δημιουργικής έκφρασης.

15
Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Δωδώνης

Το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Δωδώνης αποβλέπει στην προαγωγή και ανάπτυξη

δραστηριοτήτων σχετικά με τον πολιτισμό και τον αθλητισμό. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει την
ίδρυση και λειτουργία βιβλιοθηκών, μουσείων, πινακοθηκών, σχολών μουσικής και χορού,
καθώς και θεατρικών τμημάτων. Επιπλέον, προωθεί συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις
και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την προστασία και
ανάδειξη πολιτιστικών και αρχαιολογικών χώρων. Παρέχει υποστήριξη σε γυμναστήρια και
αθλητικά κέντρα, ενώ διοργανώνει προγράμματα μαζικού αθλητισμού και συνεργάζεται
με τους τοπικούς πολιτιστικούς και αθλητικούς φορείς. Τέλος, ενθαρρύνει πολιτιστικές
ανταλλαγές και συνεργασίες με άλλους πολιτιστικούς και αθλητικούς οργανισμούς.

Από το σχολείου του Τερόβου

16
2.4 Πολιτισμός

Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική
Όσον αφορά την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της ευρύτερης περιοχής του δήμου δεν
υπάρχει σε μεγάλο βαθμό η ομοιογένεια που συναντάται στα χωριά του Ζαγορίου. Υπάρχει
μεγάλος αριθμός κτιρίων τα οποία παρουσιάζουν παραδοσιακά στοιχεία τα οποία είναι
διασκορπισμένα ανά τις επιμέρους δημοτικές ενότητες, η οποίες είναι ανομοιογενείς δεδομένου
το ότι ο δήμος είναι νεοσύστατος και προέκυψε από την συνένωση των προϋπαρχόντων
δήμων: Αγίου Δημητρίου, Δωδώνης, Λάκκας Σουλίου, Σελλών.

“Στην δημοτική ενότητα Λάκκας Σουλίου εμφανίζεται μια συγκεκριμένη ταυτότητα όσον
αφορά τη δομή των οικισμών, η οποία βασίζεται στη συνοικία που συγκεντρώνει το σύνολο
των εγκαταστάσεων μιας διευρυμένης οικογένειας ή “φάρας”. Μερικές τέτοιες συνοικίες
οργανώνονται γύρω από ένα κέντρο που μπορεί να είναι μια εκκλησία, μια πλατεία ή ακόμα
και η οικία μιας ισχυρής οικογένειας. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του οικιστικού συστήματος
είναι ο συνδυασμός των πολλών οχυρώσεων, τα μοναστήρια και τα πυργόσπιτα σε ένα
ολοκληρωμένο σύνολο.”*

*βλ. πηγή: https://www.dodoni.gr/organosi/dimos/de-lakkas-souliou

Στρατιωτικό Μουσείο Χάνι Εμίν Αγά

17
Γεφύρια Περιοχής*

• Οδογέφυρο στο Αβγό

Πέτρινο οδογέφυρο το οποίο γεφυρώνει ρέμα της περιοχής και τους καλοκαιρινούς μήνες
χρησιμοποιείται ως πέρασμα για κοπάδια προβάτων. Θα το συναντήσουμε βγαίνοντας από
το Αβγό και πηγαίνοντας προς το μουσείο του Βρέλλη απο τον παλιό δρόμο.
• Γεφύρι Ανάμεσα σε Αβγό και Κρυφοβό
Πέτρινο μονότοξο γεφύρι το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Αβγό και Κρυφοβό του
Δήμου Δωδώνης.
• Γεφύρι Στην Είσοδο Του Κρυφοβού
Πέτρινο οδογέφυρο το οποίο βρίσκεται στην είσοδο του Κρυφοβού. Γεφυρώνει ρέμα της
περιοχής και είναι και αυτό θαμμένο κάτω από τον ασφαλτόδρομο.
• Γεφύρι Του Εμίν Αγά
Πέτρινο μονότοξο γεφύρι το οποίο γεφυρώνει τον Λούρο ποταμό. Ακριβώς δίπλα υπάρχει
το χάνι του Εμίν Αγά, το οποίο στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων ήταν το στρατηγείο του
Ελληνικού στρατού. Σήμερα στεγάζεται το πολεμικό μουσείο των Βαλκανικών πολέμων.
Σύμφωνα με μαρτυρία κατοίκου της περιοχής υπάρχει φωτογραφία οπού δείχνει τα ελληνικά
στρατεύματα να περνούν πάνω από το γεφύρι, πράγμα το οποίο μας οδηγεί στο συμπέρασμα
πως το γεφύρι χτίστηκε πρίν το 1912.
• Γεφύρι Της Κοπάνης.
Mικρό μονότοξο γεφύρι που συνάνταται στο δρόμο από Κοπάνη προς Θεριακήσι,
νοτιονατολικά των Ιωαννίνων. Γεφυρώνει τον ποταμό Λούρο στη γέννησή του. Βρίσκεται
στην κοιλάδα απο την οποία, τα αρχαία χρόνια, διέρχονταν η Ιερά Οδός προς το Μαντείο
της Δωδώνης.
• Γεφύρι Του Ξηροποτάμου
Δίτοξο γεφύρι με άλλα δύο βοηθητικά τόξα. Γεφύρώνει τον Ξηροπόταμο ο οποίος είναι
παραπόταμος του ποταμού Τύρια.
• Γεφύρι Στη Θέση Χελιμόδι
Το γεφύρι βρίσκεται δίπλα στην Εγνατία Οδό, στο δρόμο προς το Σενίκο στη θέση Χελιμόδι.
Γεφυρώνει τον Τύρια ,παραπόταμο του Καλαμά. Το έτος κατασκευής του είναι άγνωστο.
Επισκευάστηκε το 2006.
• Γεφύρι Στη Θέση Γεφυράκι
Γεφύρι το οποίο είναι πολύ κοντά στα άλλα δύο γεφύρια της περιοχής. Είναι μονότοξο και
προσφάτως συντηρημμένο.
• Γεφύρι Στη Θέση "Μέγας Λάκκος"
Μικρό γεφύρι το οποίο είναι πλέον ορατό και απο την Εγνατία οδό. Γεφυρώνει τον ποταμό
Σμολίτσα στη γέννηση του.
*βλ. πηγή: Πέτρινα Γεφύρια της Ελλάδας
https://rb.gy/71sebf

Γεφύρι Στη Θέση Χελιμόδι

18
Ιεροί Ναοί*

• Ι.Ν. Γεννέσιου Θεοτόκου ΤΚ Σιστρουνίου

Δίπλα στην δεύτερη σε μέγεθος πηγή του Αχέροντα, λίγο πριν το Σιστρούνι, στα δεξιά του δρόμου Αρδοσης-
Σιστρουνίου, ο Ι.Ν Ι.Ν. Γεννέσιου Θεοτόκου Στρούνης ( Σιστρούνι) ιδρύθηκε το 1156, καταστράφηκε από άγνωστη
αιτία και ξαναχτίστηκε στην αριστερή όχθη του Στρουνιώτικου ποταμού (παραπόταμου του Αράχθου).
• Ιερός Ναός Αγ. Θεοδώρου Δωδώνης
• Ιερός Ναός Αγ. Κυριακής
• Ιερός Ναός Αγ. Νικολάου
Χρονολογείται στούς βυζαντινούς χρόνους και βρίσκεται πλησίον του αρχαιολογικού χώρου. Κατά τις εργασίες
διαμόρφωσης του περιβάλλοντα χώρου εντοπίστηκαν ερείπια παλαιότερου κτηρίου.
• Ιερός Ναός Αγ. Παρασκευής Τ.Κ. Μαντείου
Το 1776 ο περίφημος λήσταρχος Τόσκας υπό τις υποδείξεις του Αγiου Κοσμά του Αιτωλού έκτισε μέσα σε
ένα δάσος στη θέση «Τσιουμπάρι», το ναό της Αγίας Παρασκευής. Χτισμένος πάνω σε έναν γήλοφο ο ναός
δεσπόζει με τον πανύψηλο τρούλο του στη γύρω περιοχή.
• Ιερός Ναός της Παναγίας
Ο ναός κτίστηκε το 1664 μ.Χ. και λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι. Περιβάλλεται από έναν μανδρότοιχο
κατασκευασμένο το 1871 σύμφωνα με σωζόμενη επιγραφή. Στο εσωτερικό του διατηρούνται τοιχογραφίες
σχετικές με την χριστιανική παράδοση περί κολάσεως και με αναφορά στους σημαντικότερους σταθμούς του
βίου της Θεοτόκου και του Ιησού Χριστού.
• Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου
Στην κεντρική πλατεία του χωριού Μελιγγοί. Αναφέρεται ότι ιδρύθηκε στον 9ο αιώνα μ.Χ.Το 1757 μ.Χ. Διακοσμήθηκε
το τέμπλο της εκκλησίας με φορητές εικόνες σύμφωνα με επιγραφή σε εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ενώ
το 1869 στο προαύλιο του ναού χτίσθηκε το πρώτο σχολείο του χωριού.
• Κοίμηση Θεοτόκου Μελιγγών
Στον 9ο αιώνα μ.Χ. αναφέρεται ότι ιδρύθηκε το μοναστήρι της Κοίμησης Θεοτόκου, το οποίο βρίσκεται στην
κεντρική πλατεία του χωριού και πρόσφατα ανακαινίσθηκε. Το 1872 στο προαύλιο της εκκλησίας χτίστηκε το
πρώτο μικρό σχολείο, που αντικαταστάθηκε αργότερα από ένα μεγαλύτερο.
• Δωδώνη
Αναφέρεται ότι στα 431 μ.Χ. στο ανατολικό άκρο του ιερού της Δωδώνης χτίσθηκε η πρώτη Χριστιανική
βασιλική σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής. Παρ’όλα αυτά λόγω της δημιουργiας επισκοπής στην περιοχή κατά
τον 4ο αιωνα μ.Χ. θεωρείται ότι ο ναός οικοδομήθηκε νωρίτερα. Μία δεύτερη βασιλική από την οποία είναι
ορατή η πεταλόσχημη αψίδα έχει εντοπιστεί σε μικρή απόσταση βορειοδυτικά της Δωδώνης στην περιοχή Αγίας
Τριάδας. Κοντά στον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται ένα εκκλησάκι γνωστό ως Άγιος Νικόλαος «Φτέρης», το
οποίο χρονολογείται στους βυζαντινούς χρόνους.
• Δραμέσιοι
Ο ναός κτίστηκε το 1664 και λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι, χρηματοδοτούμενο από το μοναστήρι
του Αγίου Νικολάου Μούργκου. Περιβάλλεται από έναν μανδρότοιχο κατασκευασμένο το 1871 σύμφωνα με
σωζόμενη επιγραφή. Στο εσωτερικό του διατηρούνται τοιχογραφίες σχετικές με την χριστιανική παράδοση περί
κολάσεως και με αναφορά στους σημαντικότερους σταθμούς του βίου της Θεοτόκου και του Ιησού Χριστού.
• Ι.Ν Ταξιαρχών Κωστάνιανης
• Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Ελευθεροχωρίου
Ο Ι.Ν.Αγίου γεωργίου Ελευθεροχωρίου κτίστηκε το 1770 μ.Χ. και ξεχωρίζει λόγω των σημαντικών επιγραφών και
τοιχογραφιών της. Τρίκλιτη-τετράστυλη βασιλική με τρούλο, διαθέτει ημικυκλική αψίδα, νάρθηκα, και πρόστωο
και φέρει τετράρριχτη στέγη.Τα πλευρικά μέρη του ναού καλύπτονται από ημικυλινδρικές καμάρες
• Ιερά Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου Αχλαδέας
Σε απόσταση 4 χλμ. από τον δημόσιο δρόμο Βαργιάδες - Δερβίζιανα το μοναστήρι της Παναγίας Τόσκεσι
στολίζει την αριστερή όχθη του Αχέροντα. Συνδυασμός λευκής πέτρας και μαυρόπλακας (στέγη), ερμητικά
κλεισμένο στον έξω κόσμο( σχισμές τα παράθυρα του τρούλου και της κόγχης του ιερού), δύο είσοδοι , μία για
τους άνδρες και μια για τις γυναίκες (οδηγεί στον γυναικωνίτη), το καθολικό του 1714 ή του 1772 ιστορήθηκε
αριστουργηματικά το 1810 από τον ιερέα Κωνσταντίνο και τα 2 παιδιά του Ιωάννη και Χριστόδουλο.
• Ι.Μ. Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Τ.Κ. Ρωμανού
Ένα καλοδιατηρημένο συγκρότημα, κτίσμα του 1866, κάτω από το χωριό Ρωμανός, στέκεται ζωντανός
μάρτυρας μιας πλούσιας μονής με μεγάλη ακτινοβολία, ίσως της σπουδαιότερης στην Λάκκα Σουλίου. Είναι
διατηρητέο μνημείο.

*βλ. πηγή: https://www.dodoni.gr/tourismos/aksiotheata/ieroi-naoi

19
Ι.Ν Ταξιαρχών Κωστάνιανης

20
Πολιτιστικοί σύλλογοι*

Αδελφότητες:
Αγ. Ανδρέα Αθήνας «Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ», Απανταχού Μελιγγιωτών «Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ»
Αρτοπουλιωτών Αθηνών, Ασπροχωρίου Αθήνας «Η ΟΛΥΤΣΙΚΑ», Ασπροχωριτών, Βαλανιδιάς,
«ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ», Δραμεσιών «ΟΙ ΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ», Δωδωναίων «Ο ΑΓΙΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ»,
Ελευθεροχωρίου «Ο ΑΓ.ΓΕΩΡΙΟΣ», Ζωτικού, Ιωαννίνων «ΤΑ ΤΣΕΡΙΤΣΑΝΑ» Πλατανιών, Κοιμήσεως
Θεοτόκου Κουμαριά, Κουμαριάς, Κωστάνιανης, Λιβιαχοβιτών,Λιππιωτών Αθήνας, Μαντείου,
Μελιωτών «ΑΓ.ΝΙΚΟΛΑΟΣ» Αθηνών, Πέρδικας Αθηνών,, Πολύγυρου «Η ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ»,
Ραβενιωτών «Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ», Σενικού Αθηνών, Σερβιανών «ΑΓΙΟΙ ΤΑΞΙΑΡΧΕΣ»

Αθλητικοί Πολιτιστικοί Σύλλογοι:

Επισκοπικού, Θεριακησίου
Βιωματικό Λαογραφικό Μουσείο Πέρδικας, Εκπολιτιστικός Εξωραϊστικός Σύλλογος
Κουκλεσίου, Εκπολιστικός Σύλλογος Δραγοψάς, Εκπολιστικός Σύλλογος Έλαφου,
Εξωραϊστικός Επιμορφωτικός Εκπολιτιστικός Φιλαθλητικός Σύλλογος Αβγιτών «Η ΠΡΟΟΔΟΣ»,
Εξωραϊστικός Σύλλογος Ψήνας, Μορφωτικός – Πολιτιστικός Σύλλογος Νέων Ρωμανού,
Μορφωτικός Σύλλογος Πλατανιών Τσερίτσανα, Ομοσπονδία Δωδωνοχωριτών, Πνευματικό
Κέντρο Αγίου Ανδρέα

Πολιτιστικοί Σύλλογοι:
Αρτοπούλας Ιωαννίνων «Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ», Καταμάχης, Αγίου Νικολάου, Βαρλαάμ,
Κρυφόβου, Αγ. Αναστασίας, Αγ. Τριάδας, Βαλανιδιάς, Βουλιάστας «Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ»
Δωδωνούπολης, Ζωτικού, Κουμαριάς, Κωστάνιανης, Λιππιωτών, Μελιάς «ΤΟ ΜΕΛΙΧΟΒΟ»,
Κρυφόβου
Παρδαλίτσας, Πεστών, Σενικού, Σιστρουνίου «ΟΙ ΠΕΛΑΣΓΟΙ», Τερόφου-Ραψαίων, Τύριας,
Περιβαλλοντικός Φυσιολατρικός-Κοινωνικός Σύλλογος Δερβιζιανών «Η ΣΟΥΛΙΩΤΙΚΗ
ΠΝΟΗ», Δραμεσιτών Ιωαννίνων, Κάτω Λίππας «Η ΠΡΟΟΔΟΣ», Σύλλογος Νέων Μαρτυρικής
Μουσιωτίτσας, Φίλοι του «ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΟΥΛΙΤΣΙΚΑΣ»
Φιλοπρόοδος Κίνηση Κοπάνης, Φυσιολατρικός Εκπολιτιστικός Σύλλογος «Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ
ΘΕΟΤΟΚΟΥ»΄Μπαουσιών

*βλ. πηγή: https://www.dodoni.gr/2-uncategorised/110-politistikoi-syllogoi

Αρχαιολογικός χώρος Δωδώνης

Το Θέατρο*
Το θέατρο της Δωδώνης είναι από τα μεγαλύτερα και καλύτερα σωζόμενα αρχαία ελληνικά
θέατρα, με χωρητικότητα περίπου 18.000 ατόμων. Αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα του ιερού
της Δωδώνης και για τον επισκέπτη, που έφθανε από το νότο, ήταν το εμφανέστερο μνημείο,
που δέσποζε στο χώρο με τις καμπύλες επιφάνειες και τους επιβλητικούς αναλημματικούς
τοίχους του. Κατασκευάσθηκε τον 3ο π.Χ. αιώνα, στο πλαίσιο του φιλόδοξου οικοδομικού
προγράμματος που πραγματοποίησε ο Πύρρος, βασιλιάς της Ηπείρου, προκειμένου
να αναμορφώσει το πανελλήνιο ιερό και να του δώσει μνημειακό χαρακτήρα. Το μνημείο
ανασκάφηκε αρχικά από τον αρχαιολόγο Κ. Καραπάνο, το 1875-1878. Αργότερα, ερεύνησαν
το χώρο ο καθηγητής αρχαιολογίας Δ. Ευαγγελίδης με τον Σ. Δάκαρη (1929-1932), οι οποίοι
συνέχισαν την ανασκαφική τους δραστηριότητα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συμβάλλοντας
και στην αναστήλωση του θεάτρου.

*βλ. πηγή: https://www.dodoni.gr/to-theatro

21
Το Μαντείο*
Το ιερό Μαντείο είναι το αρχαιότερο και αγαπητότερο στους θεούς, αφού ο ίδιος ο Διας
το όρισε δικό του Μαντείο, πανέντιμο στους ανθρώπους. Οπως σήμερα τα Ιεροσόλυμα
θεωρούνται "Αγιοι Τόποι" των Χριστιανών και η Μέκκα των Μωαμεθανών έτσι και η Δωδώνη,
τόσο κατα την προϊστορική περίοδο, όσο και κατλα τους ιστορικούς χρόνους υπήρξε ιερός
χώρος και κατ' εξοχήν πνευματικό κέντρο του απανταχού ελληνισμού της αρχαιότητας. Για
το όνομα Δωδώνη, η πιθανότερη άποψη είναι. ότι προέρχεται απο το ρήμα "δίδωμι" δηλαδή
"Δόστρα" ή παραγωγό, γιατί η μητέρα Γη έδινε τους καρπούς της. Η αφετηρία της λατρείας
βρίσκεται στην τρίτη χιλιετηρίδα π.Χ. (πρώτη εποχή τους χαλκού 2.500π.Χ.) με τη λατρεία της
θεάς Γής, της Μεγάλης Μητέρας και δύει με την επικράτηση του χριστιανισμού στο τέλος του
4πυ αιώνα μ.Χ.
*βλ. πηγή: https://dodoni.gr/to-manteio

Η Ιερά Οικία *
Η Ιερά Οικία, ο ναός του Δία, είναι ένα απλό, μικρό οικοδόμημα αλλά πολύ σημαντικό για το
ιερό του Δία, καθώς περίκλειε την προφητική βελανιδιά. Πρόκειται για το κεντρικό τεράγωνο
κτήριο Ε1 διαστάσεων 20,80 x 19,20 μ., το οποίο παρουσιάζει όχι λιγότερες από τέσσερις
οικοδομικές φάσεις και μία ή δύο τουλάχιστον προοικοδομικές. Ως τις αρχές του 4ου αι.
π.Χ., ο Ζευς της Δωδώνης δεν είχε ναό. Η λατρεία του τελούνταν στο ύπαιθρο και ο Θεός,
κατά τρόπο σπάνιο, κατοικούσε (έναιε) "εν πυθμένι φηγού" (Ησίοδος), στις ρίζες της ιερής
βελανιδιάς, που την περιστοίχιζε μια σειρά από χάλκινους τρίποδες με λέβητες. Γύρω του
κατοικούσαν οι Ελλοί ή Σελλοί, οι ιερείς του Δία, με γυμνά πόδια και κοιμώμενοι καταγής, για
να έρχονται σε επαφή με τη Μητέρα Γη, απ' όπου αντλούσαν τις μυστηριακές δυνάμεις της
μαντείας.
*βλ. πηγή: https://www.dodoni.gr/i-iera-oikia

22
Ο Ναός της Διώνης*
Σημαντική θέση στο ιερό της Δωδώνης κατείχε η λατρεία της θεάς Διώνης, που σύμφωνα
με τη μυθολογία ήταν μητέρα της Αφροδίτης. Μαζί με τη Θέμιδα ονομάζονταν «νάιοι θέοι,
σύνοικοι και σύνναιοι του Δία». Ο αρχαιότερος ναός, που αφιερώθηκε στη Διώνη βρισκόταν
κοντά στην Ιερή Οικία, προς τα βόρεια, στο κεντρικό τμήμα του ιερού. Κατασκευάσθηκε στο
β΄ μισό του 4ου ή στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. πυρπολήθηκε από τους Αιτωλούς το 219 π.Χ.
και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε.
*βλ. πηγή: https://www.dodoni.gr/o-naos-tis-diwnis

Ο Ναός της Θέμιδας*

Ο ένας από τους τρεις αρχαιότερους ναούς του ιερού της Δωδώνης, που βρίσκονταν γύρω
από την ιερή βελανιδιά του Δία, μαζί με την Ιερή Οικία και το ναό της Διώνης, ήταν αφιερωμένος
στη Θέμιδα, σύζυγο του Δία, κόρη του Ουρανού και της Γης. Η λατρεία της, που ήταν αρκετά
διαδεδομένη στην Ήπειρο, φαίνεται ότι συνέχισε τη λατρεία της προϊστορικής Μεγάλης Θεάς
και ιδιαίτερα στη Δωδώνη είναι ευνόητη, γιατί σχετίζεται με τη λατρεία της Γης. Η ταύτιση του
ναού (κτήριο Ζ) έγινε με τη βοήθεια μιας μολύβδινης επιγραφής, που βρέθηκε στη στοά του
βουλευτηρίου, και στην οποία αναφέρονται μαζί με το Δία, η Θέμις και η Διώνη ως «νάιοι
θεοί», δηλαδή σύνοικοι και σύνναοι του Δία.

*βλ. πηγή: https://www.dodoni.gr/o-naos-tis-themidas

Το Πρυτανείο*
Από τα σημαντικότερα οικοδομήματα διοικητικού χαρακτήρα στο ιερό της Δωδώνης ήταν
το Πρυτανείο. Πρόκειται για ένα σχεδόν τετράγωνο οικοδόμημα με περιστύλιο. Διαθέτει
μνημειακή μορφή και εντάσσεται στο οικοδομικό πρόγραμμα του Πύρρου. Τοπογραφικά
βρίσκεται σε κεντρική θέση στο ιερό, ανατολικά από το θέατρο και νότια από το Βουλευτήριο.
*βλ. πηγή: https://www.dodoni.gr/to-prytaneio

Ο Ναός του Ηρακλή*

Στο ανατολικό άκρο του ιερού του Δία στη Δωδώνη, περίπου 30 μ. δυτικά από την πύλη
του εξωτερικού περιβόλου, βρίσκεται ο ναός του Ηρακλή, εν μέρει κάτω από τη χριστιανική
βασιλική Β. Οικοδομήθηκε στις αρχές του 3ου αι. π.Χ., στα χρόνια της βασιλείας του Πύρρου,
ο οποίος προσπάθησε να συνδέσει το γένος του με το μυθικό ήρωα, ιδιαίτερα ύστερα από
το δεύτερο γάμο του με τη Λάνασσα, κόρη του τυράννου των Συρακουσών, Αγαθοκλή, που
καταγόταν από τον Ηρακλή.
*βλ. πηγή: https://www.dodoni.gr/o-naos-tou-irakli
23
24
Πολιτιστικές εκδηλώσεις
Εκτός από τα πανηγύρια που γίνονται κάθε χρόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, όπου τα χωριά
ξαναπαίρνουν για λίγο ζωή, η μεγαλύτερη προσπάθεια πολιτιστικής εξωτερίκευσης, που
τα τελευταία χρόνια λαμβάνει μεγαλύτερη δημοσιότητα, είναι το Φεστιβάλ Δωδώνης. Αυτό,
διαδραματίζεται τους καλοκαιρινούς μήνες στο χώρο του αρχαίου θεάτρου, συνεχίζοντας
μια παράδοση που έχει ξεκινήσει από τη δεκαετία του 60’. Περιλαμβάνει αρχαία θεατρικά
δράματα και κωμωδίες καθώς και μουσικές παραστάσεις.

Πρόβες της παράστασης ο Προμηθέας

Δεσμώτης στο αρχαίο θέατρο Δωδώνης

Το Μοιρολόι της Παναγίας, στην Κοπάνη Δωδώνης

25
Ήθη και έθιμα

Τα ήθη και έθιμα της περιοχής, σχετίζονται κυρίως με τις θρησκευτικές εορτές. Στη Λάκκα
Σουλίου όπου είναι και οι πιο ιστορικοί οικισμοί, η στρατιωτική παράδοση εξακολούθησε να
γιορτάζεται μέσω εκδηλώσεων ανήμερα των μαχών. Χορός και μουσική περικλείουν όλες
αυτές τις γιορτές αλλά και άλλες στιγμές της ζωής των ανθρώπων, όπως είναι ο γάμος, ο
οποίος τελείται μέσω διάφορων διαδικασιών.*

Τραγούδια γράφτηκαν για δρώμενα μαχών, γάμους, θρησκευτικές εκδηλώσεις, κάλαντα.

Ο πιο περίφημος χορός αφορά το τραγούδι που εξυμνούσε την παληκαριά των Σουλιωτών
και χορευόταν από άνδρες και γυναίκες στην περιοχή «Λάκα Σούλι» με λαβή από τις παλάμες
και λυγισμένους τους αγκώνες. Πρόκειται κι εδώ για ένα είδος «διπλού» χορού, αποτελείται
δηλαδή από δύο διαφορετικά χορευτικά μοτίβα τα οποία εναλλάσσονται καθ’ όλη την
διάρκεια του χορού. Το πρώτο μέρος χορεύονταν ως συρτός στα τρία ενώ το δεύτερο
μέρος αποτελούνταν από έξι κινήσεις του πρώτου μοτίβου του παραμυθιώτικου που
επαναλαμβανόταν συνολικά 5 φορές, ενώ στο τέλος της μουσικής έκαναν μία ακόμα κίνηση,
ερχόμενοι σε στάση προσοχής, για να κλείνει ο χορός μαζί με τη μουσική.**

Οι φορεσίες χωρίζονταν σε καθημερινές και επίσημες.

Η ανδρική επίσημη: Φουστανέλα οποία ήταν ύφασμα ( πανί λευκό ) ραμμένο σε λωρίδες
(λαγκιόλια) τριγωνικά 45 : τεμάχια και ραμμένες μεταξύ τους σαν πλισέ. Το πουκάμισο το
οποίο ήταν άσπρο με φαρδιά μανίκια και προσεγμένα κεντημένο. Το γιλέκο και από πάνω
το πισιλή ( σακάκι ) κεντημένα σε διάφορα σχέδια. Κάλτσες πλεγμένες με το βελόνι και από
πάνω καλτσοδέτα με φούντα οι οποίες τοποθετούνταν κάτω από το γόνατο. Το ζωνάρι το
οποίο ήταν μάλλινη πλεκτή ζώνη που στην άκρη είχε μερικά κρόσια. Το σελάχι, σε κάποιες
από τις φορεσιές υπήρχε και το σελάχι το οποίο ήταν δερμάτινη ζώνη με θήκη. Και τέλος
τα τσαρούχια με φούντα. Όσον αφορά την καθημερινή φορεσιά αποτελούνταν από: Τη
φουστανέλα όπως έλεγαν "με πέντε λαγκιόλια" κατάμαυρη από τη λέρα της δουλειάς, απλό
γιλέκο, σακάκι μαύρο, σκούφια μαύρη, κάλτσες με καλτσοδέτα χωρίς φούντα και πουκάμισο
απλό άσπρο ( Βλάχου, 2000 ). Αργότερα εμφανίστηκε σαλιβάρα, μάλλινο παντελόνι μακρύ
κοντό και η μπουραζάνα, μακρύ ευρύχωρο παντελόνι.
Η επίσημη γυναικεία φορεσιά αποτελούνταν από: Το φουστάνι το οποίο ήταν άσπρο
κεντημένο στον ποδόγυρο , τα μανίκια και τον λαιμό γύρω και κατέβαινε μπροστά μέχρι
το στήθος σε σχήμα V. Το σιγκούνι κεντημένο με σιρίτια το οποίο έδενε με την πόρπη και
ασημικά που έπεφταν μπροστά. Ακόμη είχαν την ποδιά, κάλτσες πολύχρωμες πλεγμένες,
στο κεφάλι έδεναν το μαντήλι ( τσεμπέρι ) και τα τσαρούχια με φούντες. Τια τις καθημερινές
εργασίες φορεσιά ήταν πολύ απλή, με πολύ λιγότερα και καθόλου κεντήματα. Για σιγκούνι
φορούσαν τη φλοκάτα, φτιαγμένη όπως το σιγκούνι με τα φλότα από τη μέσα μεριά. Το
μαντήλι και ποδιά ήταν πολύ απλά και δεν τα στόλιζαν σχεδόν καθόλου.***

*βλ. πηγή: Αποστολάκη Α., (2005)https://core.ac.uk/download/pdf/132800146.pdf

**βλ. πηγή: http://www.520greeks.com/music/sti-vrysi-sta-tseritsaina/
***βλ. (ο.π), Αποστολάκη Α.,(2005), σελ.67,68.
26
2.5 Τεχνολογία

Τηλεπικοινωνίες

Υπό Ανάπτυξη ελεύθερο ασύρματο δίκτυο DodoniWifi. Η ταχύτητα πρόσβασης δεν είναι
εγγυημένη και εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες(το σημείο πρόσβασης, απόσταση από
κόμβο, αριθμό χρηστών, φόρτο γραμμής κα). Η κάλυψη του ασύρματου δικτύου επεκτείνεται
συνεχώς.

Μετεωρολογικοί σταθμοί

Ο Δήμος σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών έχει αναπτύξει ένα δίκτυο

μετεωρολογικών σταθμών.

• Μετεωρολογικός σταθμός στην Αγία Κυριακή Ιωαννίνων. Υψόμετρο: 515μ.*

• Μετεωρολογικός σταθμός στην Τύρια Ιωαννίνων. Υψόμετρο: 340μ.**
• Μετεωρολογικός σταθμός στην Δωδώνη Ιωαννίνων. Υψόμετρο: 675μ.***
• Μετεωρολογικός σταθμός στα Δερβίζιανα. Δήμος Δωδώνης. Υψόμετρο: 585μ.****
• Μετεωρολογικός σταθμός στα Πεστά Ιωαννίνων. Υψ: 720μ. (39° 27’ 39”Β - 20° 55’ 6”Α)*****

*βλ. πηγή:https://penteli.meteo.gr/stations/agiakiriaki/
**βλ. πηγή:https://penteli.meteo.gr/stations/tyria/
*** βλ. πηγή:https://penteli.meteo.gr/stations/dodoni/
****βλ. πηγή:https://penteli.meteo.gr/stations/derviziana/
*****βλ. πηγή:https://penteli.meteo.gr/stations/pesta/
27
Οδικό Δίκτυο

Η Περιοχή της Δωδώνης συνδέεται με τα Ιωάννινα μέσω της Ιονίας Οδού. Περιοδικά σε
μεγάλο μήκος του επαρχιακού οδικού δικτύου του Δήμου δημιουργούνται ζημιές οι οποίες
εγκυμονούν κινδύνους στην διέλευση των οχημάτων και την ασφάλεια των διερχομένων
οδηγών. Ακόμα εκτεταμένες εργασίες αμμοληψίας των τελευταίων ετών, είναι πιθανό να
έχουν επηρεάσει δραστικά τη στατικότητα συγκεκριμένων γεφυριών.

Διαχείριση απορριμμάτων

Σε λειτουργία βρίσκεται μονάδα επεξεργασίας στερεών αποβλήτων Ηπείρου στο Ελευθεροχώρι

Δωδώνης. Το έργο έχει πραγματοποιηθεί με κεφάλαια από το ΕΣΠΑ, την Περιφέρεια Ηπείρου
και ιδιωτικά κεφάλαια. Η μονάδα αποτελεί την πρώτη μονάδα στην Ελλάδα που παράγει
βιοαέριο από δημοτικά στερεά απόβλητα.

Μέσα μαζικής μεταφοράς

Η περιοχή δεν εξυπηρετείται καθόλου από Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και έτσι δεν υπάρχει
δυνατότητα μετακίνησης του κοινού από τον Δήμο Δωδώνης στα Ιωάννινα παρά μόνο με
ιδιωτικά μέσα. Ωστόσο για τις ανάγκες μετακίνησης μαθητών του δήμου για εκπαιδευτικούς
λόγους στην πόλη των Ιωαννίνων, ο δήμος μισθώνει ταξί.

28
2.6 Φυσικό Περιβάλλον

Το κλίμα

Οι κλιματολογικές συνθήκες γενικά στην Ήπειρο διαφέρουν ανάλογα με την περιοχή λόγω του
ποικίλου φυσικού περιβάλλοντος. Οι ορεινές περιοχές χαρακτηρίζονται από βαρύ χειμώνα
με έντονες χιονοπτώσεις, χαμηλές θερμοκρασίες και ήπιες καλοκαιρινές θερμοκρασίες. Στα
ηπειρωτικά χαρακτηριστικές είναι οι συχνές βροχοπτώσεις και τα δροσερά καλοκαίρια. Στα
πεδινά και κυρίως τα παραθαλάσσια μέρη το κλίμα διαφέρει, είναι μεσογειακό. Λόγω των
ποικίλων κλιματολογικών συνθηκών και σε συνδυασμό με το σύνθετο φυσικό περιβάλλον, η
Ήπειρος αποτελεί δημοφιλή προορισμό όλες τις εποχές του χρόνου.

Μέσος όρος θερμοκρασιών

και βροχοπτώσεων για τα
τελευταία 30 χρόνια στον
δήμο Δωδώνης.

Γεωλογία

Στον δήμο Δωδώνης εντοπίζονται 2 ζώνες, η Ιόνιος Ζώνη, με Ασβεστολιθικά πετρώματα

ποικίλων ειδών και Φλύσχη και η Μετατεκτονική, Τεκτονική και Βραδυτεκτονική Ζώνη,
μεκροκαλοπαγή, ψαμμίτες, ερυθρά αργυλοαμμώδη υλικά και σύγχρονες προσχώσεις
πεδιάδων και παράκτιες αποθέσεις. Εξαιτίας του γεωλογικού υποβάθρου και της «εύνοιας»
του κλίματος ο δήμος υποφέρει συχνά από κατολισθήσεις. Στις 5 Φεβρουαρίου του 2015
σημειώνονται κατολισθήσεις στα χώρια Δερβίζιανα και Λάκκα Σουλίου. Τα προβλήματα των
κατολισθήσεων επικυρώθηκαν και από την επιτόπια έρευνα στον δήμο, έπειτα από ποικίλες
συζητήσεις με τους κατοίκους.

29
Όρος Τόμαρος

Μεγάλο μέρος του βουνού καλύπτεται από βλάστηση. Κυρίως πουρνάρια, φρύγανα και
δρυς. Ανατολικά στις παρυφές του βουνού απαντώνται η μαύρη και τραχιά πεύκη που στο
μεγαλύτερο μέρος της προέρχεται από αναδασώσεις. Στο δυτικό μέρος υπάρχουν συστάδες
με έλατα. Στην περιοχή αναπτύσσονται πολλά είδη χλωρίδας τα οποία δεν έχουν μελετηθεί
και καταγραφεί. Απαντώνται καμπανούλες (Campanula spatulata), λήθρα (Lythrum sali-
caria), ίριδες (Iris sintenisii), άσπρο χωνάκι (Calystegia silvatica), ανεμώνες (Anemone cor-
onaria) και πρίμουλες (Primula vulgaris). Την άνοιξη καθώς λιώνουν τα χιόνια οι κορυφές
του βουνού γεμίζουν από κίτρινες και μπλε βιόλες. Να σημειωθεί πως η πανίδα έχει σχεδόν
εξαφανιστεί εξαιτίας της ανεξέλεγκτης θήρευσης. Συναντάμε ελάχιστα πουλιά, ορισμένα
μικρά θηλάστηκα, λίγους λαγούς και αλεπούδες.
Κάποτε στο βουνό βασίλευαν οι αετοί και τα όρνεα. Από τα ελάχιστα είδη ορνιθοπανίδας
που απαντώνται ακόμη στο βουνό είναι οι πέρδικες. Επίσης σημαντικό κομμάτι της πανίδας
του βουνού είναι και οι πληθυσμοί των άγριων αλόγων που εντοπίζονται επίσης και στα
όρη του Σουλίου. Η παρουσία τους συνδέεται απόλυτα με την ιστορία της περιοχής. Το
χειμώνα κατεβαίνουν σε σημεία με χαμηλότερο υψόμετρο και το καλοκαίρι μετακινούνται στις
βουνοκορφές. Τα ελληνικά άλογα κατάγονται από το άλογο των Βαλκανίων (Balkan Pony),
στην πορεία όμως, ανάλογα με το περιβάλλον που διαβιούσαν εξελίχτηκαν δύο τύποι, ο
ορεινός και ο πεδινός, από όπου κατάγονται όλες οι φυλές. Η φυλή της Πίνδου είναι η πλέον
αντιπροσωπευτική φυλή του ορεινού τύπου και δεν έχει υποστεί προσμίξεις με ξένες φυλές.

30
31
Υδρογραφικό δίκτυο
Ποταμός Λούρος
Ο Λούρος έχει συνολικό μήκος 80 χιλιόμετρα, πηγάζει από το
όρος Τόμαρος, διασχίζει μία στενή χαράδρα κατηφορίζοντας
προς τον νομό Πρέβεζας, περνάει από τα χωριά Βουλιάστα,
Μουσιωτίτσα, Παναγιά, Κλεισούρα και εκβάλλει στον
Αμβρακικό κόλπο.
Η βλάστηση στα ορεινά περιλαμβάνει πυκνά πλατανοδάση,
αλόφυτα όπως η Silene ungeri (κν. Σιληνή), Cerastium
brachypetalum pindigenum, Orlaya daucorlaya, Biarum
tenuifolium, Dianthus viscidus (κν. αγριογαρύφαλλο), Linum
hologynum, Plumbago europaea, Colchicum cupanii (κν.
κολχικό), Lilium candidum (κν. Κρίνο), Sedum rubens, Pet-
asites hybridus, Agrimonia eupatoria, Asphodeline lutea.
Επίσης περιλαμβάνει ορχιδέες όπως οι Dactylorhiza saccif-
era, Himantoglossum caprinum, Platanthera chlorantha,
Anacamptis morio, A. pyramidalis, Neotinea tridentata,
Ophrys apifera, O. epirotica, O. oestrifera και O. ferrum-equi-
num.
Στα μικρότερα υψόμετρα συναντά κανείς Ιτιές, Σκλήθρα,
Λεύκες, Φράξους, Λυγαριές.
Όσον αφορά την ορνιθοπανίδα στον Λούρο υπάρχουν
Φαλαρίδες, νερόκοτες, σταχτοτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες,
νεροκοτσέλες, νανοβουτηχτάρια, φαλαρίδες,κραυγαετοί,
ψαραετοί, γερακίνες, φιδαετοί, σφηκιάρηδες, πετρίτες,
ξεφτέρια, βραχοκιρκίνεζα, μπούφοι, χουχουριστές και
κουκουβάγιες. Στα βόρεια του ποταμού ζουν Όρνεα, ο
σπάνιος Ασπροπάρης, λευκοί πελαργοί, οι νεροκότσυφες,
οι σταχτοσουσουράδες, τα αηδόνια, τα ψευταηδόνια, οι
γαλαζοπαπαδίτσες, οι δεντροτσοπανάκοι, οι δεντροβάτες,
τα γυδοβύζια, οι αιγίθαλοι, οι τρυποφράχτες, τα λούγαρα, οι
μεσαίοι δρυοκολάπτες, οι πράσινοι δρυοκολάπτες διάφορα
είδη από μυγοχάφτες, οι κοκκοθραύστες, τα σιρλοτσίχλονα,
τα βουνοτσίχλονα, τα μιλτοχελίδονα, οι γερακότσιχλες
και οι κίσσες. Υπάρχουν και ποικίλα αμφίβια. Οι τρίτωνες
στα χαμηλά, οι σαλαμάνδρες στα ψηλά και είδη όπως,
κοινούς φρύνους, πρασινόφρυνους, δεντροβάτραχους,
λιμνοβάτραχους, γραικοβάτραχους και ηπειρωτικούς
βάτραχους.

32
Στην ερπετοπανίδα ανήκουν οι βαλτοχελώνες, ποταμοχελώνες,
μεσογειακές χελώνες, τυφλίτες, αβλέφαρους, σαύρες
της Ρούμελης, γουστέρες του Ταύρου, τρανόσαυρες,
τοιχογουστέρες, σαΐτες, λιμνόφιδα, δεντρογαλιές, νερόφιδα,
σπιτόφιδα, σαπίτες και οχιές. Στην παρόχθια ζώνη του
βρίσκονται και πολλά θηλαστικά. Συγκεκριμένα στα ορεινά
λύκοι, σκίουροι και δασομυωξοί. Σε όλο σχεδόν το μήκος του
ποταμού , βίδρες, αλεπούδες, αγριόχοιροι, ασβοί, κουνάβια,
νυφίτσες και λαγοί. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η παρουσία του
σπάνιου τσακαλιού σε διάφορα σημεία κοντά στο ποτάμι.
Ενδιαφέρουσα είναι επίσης και η παρουσία πολλών μικρών
τρωκτικών όπως, βαλτομυγαλίδες (Neomys anomalus),
νανοποντικούς (Micromys minutus), σκαπτοποντικούς του
Τόμας (Microtus thomasi) και βραχοποντικούς (Apodemus
mystacinus). Η ιχθυοπανίδα του ποταμού περιλαμβάνει 22 είδη.
Από αυτά δυο ενδημικά, το γκαβόχελο Ηπείρου (Caspiomyzon
graecus) και η ενδημική πέστροφα του Λούρου (Salmo louro-
sensis). Άλλα είδη είναι η λουροβελονίτσα (Cobitis hellenica),
ο λουρογωβιός (Economidichthys pygmaeus), το αγκαθερό
(Gasterosteus gymnurus) και ο θεσπρωτικός πελασγός (Pe-
lasgus thesproticus). Άλλα είδη είναι η σαρδελομάνα (Alosa
fallax), το χέλι (Anguilla anguilla), ο ζαχαριάς (Aphanius fas-
ciatus), η λιάρα (Telestes pleurobipunctatus), η πεταλούδα
(Carassius gibelio), το γριβάδι (Cyprinus carpio), το στρωσίδι
(Luciobarbus albanicus), ο ιονικός ζουρνάς (Valencia letour-
neuxi) και ο ποταμοκέφαλος Παμβώτιδας (Squalius pamvoti-
cus).

33
Ποταμός Αχέροντας

Η βλάστηση του ποταμού είναι ιδιαίτερης οικολογικής και φυτογεωγραφικής σημασίας,

γεγονός που δίνει ειδική οικολογική σημασία στην εν λόγω περιοχή. Συνολικά ευρίσκονται
509 φυτικά είδη καθώς και ενδημικά βαλκανικά είδη με περιορισμένη εξάπλωση στην Ελλάδα.
Αυτά είναι:
• Scabiosa epirota (εξάπλωση σε Ελλάδα και Αλβανία),
• Moltkia petraea (εξάπλωση σε Ελλάδα, Αλβανία, Γουγκοσλαβία),
• Malkolmia graeca subsp. bicolor. (Εξαπλωση στην Ελλάδα, βρίσκεται
διασκορπισμένο στην περιοχή παρουσιάζοντας χαμηλό αριθμό ατόμων),
• Petrorhagia abcordata subsp. Epirota (εξάπλωση σε Ελλάδα, και
Γουγκοσλαβία, στην Ελλάδα εμφανίζεται μόνο στην Ήπειρο και τη
Θεσσαλία).
Υπάρχουν 20 τύποι φυσικών οικοτόπων. Στον ποταμό βρίσκει κανείς τύπους βλάστησης
όπως η αμμόφιλη, η αλοφυτική και η βραχόφιλη, τα υγρά λιβάδια με Juncus spp., οι
θαμνώνες με αρμυρίκια (Tamarix parviflora), η βλάστηση τελείως βυθισμένων υδρόβιων
φυτών ή φυτών ριζομένων ή μη στον πυθμένα με επιπλέοντα άνθη και φύλλα (όπως τα
νούφαρα), η ελοφυτική βλάστηση, η μακκία καθώς και τη φρυγανική. Η περιοχή των Στενών
του Αχέροντα βρίσκεται σε μεγαλύτερο υψόμετρο σε σχέση με την παράκτια ζώνη του
Δέλτα του Αχέροντα, αποτελείται από ασβεστολιθικά πετρώματα όπου επικρατεί η μακκία
βλάστηση. Έχει μικρή σχετικά ποικιλότητα, συγκροτείται κυρίως από θαμνώνες αειφύλλων
πλατυφύλλων όπως το πουρνάρι και το φυλίκι (Quercus coccifera, Phillyrea latifolia) καθώς
και από συστάδες με αριές, κουμαριές, φράξους κ.α.(Quercus ilex, Arbutus abrachne,
Fraxinus ornus). Συναντώνται επίσης αραιά δάση πλατύφυλλης δρυός ενώ κατά μήκος
του ποταμού απαντούν συστάδες ιτιάς, σκλήθρου και ανατολικής πλατάνου. Στα νερά
του ποταμού αναπαράγονται περισσότερα από 9 είδη ψαριών όπως ο αχερωνογοβιός,
η πέστροφα, η ντάσκα, η μπριάνα, 8 είδη αμφίβιων βατράχων όπως ο χωματόφρυνος,
η κιτρινομπομπίνα, ο δεντροβάτραχος. Αναπαράγονται ακόμη, 16 είδη ερπετών όπως
ποταμοχελώνα, τρανόσαυροι, κρασπεδοχελώνα, οχιά και 17 είδη θηλαστικών αναζητούν
τροφή και καταφύγιο στις δασωμένες πλαγιές του φαραγγιού όπως τα αγριογούρουνα,
οι αλεπούδες, οι νυφίτσες, τα κουνάβια, οι αγριόγατες, οι δασοποντικοί, οι λύκοι, οι
μυοκάστορες και οι βίδρες. Στα παραποτάμια δάση εντοπίζονται στικτοπουλάδες, σαίνια,
φιδαετοί, λασπότριγγες και μεσοτσικλιτάρες. Αξιοσημείωτο φαινόμενο είναι οι περίτεχνες
φωλιές της σακκουλοπαπαδίτσας που κρέμονται από τα κλαδιά των δέντρων.
Γενικά η περιοχή είναι σημαντική για αναπαραγόμενα, διαβατικά και διαχειμάζοντα υδρόβια
και αρπακτικά είδη οριθοπανίδας (avifauna). Αυτά προστατεύονται από τη Σύμβαση της
Βέρνης και την οδηγία 79/409/ΕΚ«περί της διατηρήσεως των άγριων πτηνών». Γι’ αυτό οι
εκβολές και τα στενά του Αχέροντα έχουν ενταχθεί στις Σημαντικές Περιοχές για τα πουλιά
της Ελλάδας (ΣΠΠΕ) με κωδικό GR077. Η πλούσια βλάστηση αποτελεί έναν ιδανικό τόπο
διαβίωσης και αναπαραγωγής για τα 196 είδη πουλιών που έχουν καταγραφεί στη περιοχή.
Xαρακτηριστικά είδη στα βραχώδη στενά είναι ο Ασπροπάρης, ο Χρυσαετός, ο Σπιζαετός, ο
Πετρίτης και επίσης συχνή είναι και η παρουσία του Όρνιου.
Καθεστώς προστασίας της περιοχής Natura:
ΖΕΠ: GR2120008 Όρη Παραμυθιάς, στενά Καλαμά και στενά Αχέροντα
(11.692 ha, 47 %)
ΤΚΣ: GR2140001 Εκβολές Αχέροντα (από Γλώσσα έως Αλονάκι) και στενά
Αχέροντα (4.628 ha, 74 %), GR2140003 Παράκτια θαλάσσια ζώνη από Πάργα
έως ακρωτήριο Άγιος Θωμάς (Πρέβεζα), ακρ. Κελάδιο - Αγ. Θωμάς (1.529
ha, 4,9 %)
ΚΑΖ: Τούρλα - Μουγγίλα - Βορίλλα Δήμων Λούρου και Φαναρίων (2.575 ha,
20 %), Αμμουδιάς - Βαλανιδοράχης - Λούτσας Δήμου Φαναρίου (899 ha, 12
%)
34
35
Λίμνη Βηρού

Η λίμνη Βηρού δέχεται νερά από υπόγειους καρστικούς αγωγούς

και αφήνει επιφανειακά άνοιγμα μόνο στα ανατολικά, μέσα από
το οποίο τα νερά της τροφοδοτούν τον ποταμό Λούρο.
Βρίσκεται σε υψόμετρο 296 μέτρα, έχει σχήμα κυκλικό, με μεγαλύτερη
διάμετρο περίπου τα 93 μέτρα, περίμετρο γύρω στα 300 μέτρα και
μέγιστο βάθος 10,2 μέτρα.
Πλούσια υδρόβια χλωρίδα, αλλά και ψάρια, βατράχια, έντομα και
υδρόβια ζώα.
Η θερμοκρασία του νερού της παραμένει σταθερή καθ’ όλη την
διάρκεια του χρόνου.

36
Πλημμύρες
όσον αφορά τις πλημμύρες παρατίθεται
το παρακάτω διάγραμμα.

37
3. Ανάλυση
Σε αυτό το στάδιο περιγράφονται οι Δυνατότητες, τα Προβλήματα, οι Προοπτικές και οι
Περιορισμοί που εμφανίζει η περιοχή μελέτης, ανά διάσταση.

Πολιτική

Προβλήματα Δυνατότητες
• Χωροθέτηση Δημαρχείου και • Αναβάθμιση λειτουργίας ΚΕΠ
εγκαταστάσεις • Εξαγγελίες που καλύπτουν
• Εξυπηρέτηση μόνιμων όλους τους τομείς
κατοίκων • Δημοτικές εκτάσεις προς
• Έλλειψη επαρκούς δυναμικού αξιοποίηση
• Μονοδιάστατη προσέγγιση • Αντιδράσεις ομάδων πολιτών
τουριστικού - πολιτισμικού - Καθυστέρηση ωρίμανσης
προϊόντος διαδικασιών
• Αδυναμία προσέλκυσης
επενδυτών
• Μειωμένο ενδιαφέρον για
στήριξη Πρωτογενούς τομέα
• Μειωμένο ενδιαφέρον για
στήριξη υποδομών υγείας και
εκπαίδευσης
• Διοικητική Διαίρεση

Προοπτικές Περιορισμοί
• Αποκεντρωμένα κέντρα • Γήρανση πληθυσμού
εξυπηρέτησης • Διάσπαρτοι Οικισμοί
• Προκήρυξη θέσεων και
στελέχωση δήμου
• Απορρόφηση - αξιοποίηση
χρηματοδοτικών εργαλείων
για την αξιοποίηση όλων των
διαστάσεων
• Αξιοποίηση ευρωπαϊκών
προγραμμάτων κατάρτισης
αγροτών

38
Οικονομία
Προβλήματα Δυνατότητες
• Υπάρχουν πολλα μικρά, σε μορφή • ~20 ιχθυοτροφεία στην
οικογενειακής επιχείρησης, χωρίς κοιλάδα Λούρου
οργάνωση • 2 καπνιστήρια, το 1 διαθέτει
• Δεν υπάρχει προστατευόμενη e-shop
γεωγραφική ένδειξη • ΙΧΩΡ (ΚΟΙΝΣΕΠ με αρωματικά
• Δεν υπάρχει προστιθέμενη αξία φυτά)
• Απόβλητα, επιβάρυνση του φυσικού • Ζωική παραγωγή
περιβάλλοντος • (αιγοπρόβατα, βοοειδή,
• Έλλειψη καταρτισμένου εργατικού μελίσσια)
δυναμικού • Δενδρώδεις καλλιέργειες
• Κακή οδική σύνδεση • Αρωματικά φυτά
• Υπάρχουν στοιχεία από τον ΟΠΕΚΕΠΕ, • Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
αλλά δεν επιβεβαιώνονται από την • Μ.Ε.Κ.Δ.Ε
επιτόπια • Αναρριχητικό πεδίο
• Υπάρχον νομικό πλαίσιο • Αρχαιολογικός χώρος
• Ανορθολογική αξιοποίηση βοσκοτόπων • Σημεία φυσικού ενδιαφέροντος
• Ηλικιακή σύνθεση
• Εκπαίδευση /Κατάρτιση
• Διερχόμενοι για τουρισμό στα αξιοθέατα
χωρίς διαμονή- έλλειψη υποδομών

Προοπτικές
Περιορισμοί
• Δυνατότητα οργάνωσης • Φέρουσα ικανότητα του
συνεταιρισμού/ΚΟΙΝΣΕΠ Λούρου
• Δημιουργία brand name, προϊόντα • Μικρός κατακερματισμένος
Γ.Ο.Π, /Π.Ο.Π κλήρος
• Συνεταιρισμός--> αύξηση • Νομικό πλαίσιο (βοσκότοποι,
παραγωγικότητας εργασίας οικιστική ζώνη)
-κεφαλαίου • Περιορισμός κατασκευής
• Δημιουργία βοσκοτόπων σταβλικών χώρων
(κτηματολόγιο, δασικοί χάρτες)
• Νομικό πλαίσιο για:
Βοσκότοπους
Στάβλους
Μικτές καλλιέργειες
• Συνδυασμός ζωικής και
φυτικής παραγωγής--> αύξηση
παραγωγικότητας εργασίας
-κεφαλαίου
• Ουσιαστική αξιοποίηση των
προγραμμάτων εκπαίδευσης/
κατάρτισης
• Αξιοποίηση αναρριχητικών
πεδίων(χρηματοδοτήσεις, ΕΣΠΑ)
• Δημιουργία νέων / βελτίωση
υπάρχοντων καταλυμάτων
• Χώροι στάθμευσης
τροχοκινούμενων, δημιουργία
υποδομών.

39
Κοινωνία
Προβλήματα
• Σταθερή μείωση πληθυσμού
• Γηρασμένος πληθυσμός
• Υποβάθμιση υγείας, παιδείας
• Έλλειψη πρόνοιας για ηλικιωμένους
• Καμία πρόνοια για ΑΜΕΑ
• Απαγόρευση κτηνοτροφίας στην κοιλάδα
• Μείωση παραγωγικών δραστηριοτήτων
• Κακό οδικό δίκτυο
• Έλλειψη κινήτρων για μετοίκηση
Δυνατότητες
• Κτιριακό δυναμικό (σχολικά
κτίρια και άλλα)
• Σοφία & γνώσεις ηλικιωμένων
• Εγγύτητα σε αστικό κέντρο
• Πολιτιστικοί σύλλογοι
• Προγράμματα επαγγελματικής
κατάρτισης-εκπαίδευση
πληθυσμού
• Ανάδειξη σημείων
πολιτιστικού/περιβαλλοντικού
ενδιαφέροντος

Προοπτικές
Περιορισμοί
• Δημιουργία ΚΔΑΠ, ΚΑΠΗ και ΚΔΑΠΗ • Κεντρική Πολιτική (Υποβάθμιση
(Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης υγείας, παιδείας, ανεπάρκεια
Παιδιών και Ηλικιωμένων) οικονομικών πόρων)
• Ανάδειξη πολιτιστικού- • Κακό οδικό δίκτυο
περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος • Εγγύτητα σε αστικό κέντρο
• Συνεργασία με φορείς και
εθελοντικούς οργανισμούς (Παν.
Ιωαννίνων, ΚοινΣΕΠ, άλλα)
• Εμπλοκή γηραιών-αναβίωση παλιών
επαγγελμάτων
• Πρωτοβουλία έναρξης σειράς
Εργαστηρίων αλληλοβοήθειας
αλλελεκπαίδευσης-αυτομόρφωσης
εκπαιδευτικών μονοθέσιων και
ολιγοθέσιων σχολείων
• Όλα τα παραπάνω μπορούν να
εφαρμοστούν στο πλαίσιο ίδρυσης
ενός Κέντρου Δια Βίου Μάθησης

40
Πολιτισμός
Προβλήματα
• Μείωση και γήρανση πληθυσμού
• Η παράδοση δεν μεταλαμπαδεύεται
• Αλλοίωση παραδοσιακού χαρακτήρα
οικισμών
• Απουσία πρόσβασης στους εσωτερικούς
χώρους των εκκλησιών καθώς δεν
υπάρχει προσωπικό
• Ελλιπής σήμανση και ενημέρωση
• Εγκατάλειψη παραδοσιακών
επαγγελμάτων
• Υπάρχει ζήτημα συντήρησης και έλλειψης
κονδυλίων για τα αρχαία
• Οι πολιτιστικοί σύλλογοι είναι ανενεργοί
στην πλειονότητά τους
• Μεταμόρφωση φυσικού τοπίου σε
τεχνητό εξαιτίας της Εγνατίας
• Τα γεφύρια παραγκωνίζονται από τον
δρόμο
• Λανθασμένες παρεμβάσεις στα κτίρια
• Απομάκρυνση Αμιάντου από τα κτίρια
χωρίς την κατάλληλη εξειδίκευση
(Δωδωνούπολη)
• Έλλειψη δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
• Έλλειψη αστικής συγκοινωνίας
• Τα αρχαία αντικείμενα της Δωδώνης
βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο
Ιωαννίνων
• Δεν έχει κτηματογροφηθεί ο δήμος
• Οι περιορισμοί της αρχαιολογίας
• Έλλειψη κρατικής μέριμνας σχετικά με
την πολιτιστική κληρονομία-Μειωμένα
κονδύλια
Προοπτικές
• Αξιοποίηση κτιριακού πλούτου
• Καθαρισμός μονοπατιών και
σηματοδότησή τους
• Ξεναγήσεις σε εκκλησίες,
μοναστήρια και γεφύρια
• Εξωστρέφεια μέσω του Φεστιβάλ
Δωδώνης
• Διαφύλαξη άυλης πολιτιστικής
κληρονομίας (UNESCO)
• Αρχαιολογικό Μουσείο στο χώρο
της Δωδώνης
• Κατοίκηση σε μια περιοχή με άριστη
ποιότητα ζωής κοντά σε αστικό
κέντρο (Δωδωνούπολη)
• Ανάδειξη-Ενίσχυση-Στελέχωση
πολιστικών χώρων και μουσείων που
ήδη υπάρχουν
41
Δυνατότητες
• Ισχυρός ιστορικός και
πολιτισμικός πλούτος μέσω
των αρχαίων μνημείων
• Επαρκής ενημέρωση για τον
θρησκευτικό και τον αθλητικό
τουρισμό
• Αίθουσα πολιτιστικού
συλλόγου
• Ενίσχυση των μουσείων
• Διατήρηση των εθίμων (χοροί,
τραγούδια και πανηγύρια)
• Ενίσχυση πολιτιστικών
εκδηλώσεων
• Ενίσχυση πεζοπορίας
• Πληθώρα εγκαταλελειμμένων
κτιριακών εγκαταστάσεων
προς χρήση
• Η Δωδωνούπολη αποτελεί
πρότυπο χώρο για κατοίκηση
αλλά πολλά κτίρια ακόμα
έχουν αμίαντο
•
Περιορισμοί
• Αλλοίωση παραδοσιακής
αρχιτεκτονικής (Το σχολείο
στους Βαριάδες μετατράπηκε
σε ξενώνα δίχως αρχιτεκτονική
μέριμνα)
• Δυσκόλο ανάγλυφο περιοχής
και κατολισθήσεις
• Μείωση κοινωνικών
συνευρέσεων λόγω
εσωτερικής μετανάστευσης
• Μειωμένη
πολυπολιτισμικότητα-Κλειστές
κοινωνίες (Φόβος προς το
“ξένο”)
Τεχνολογία
Προβλήματα
• Μη λειτουργικό Δημοτικό Δίκτυο Wifi
• Καθόλου ΜΜΜ - Προσβασιμότητα
• Εκτεταμένες αμμοληψίες - στατικότητα
γεφυριών
• Ανεξέλεγκτη αδειοδότηση ΑΠΕ -
κοινωνικές αντιδράσεις
Δυνατότητες
• Υποδομή για Δημοτικο δικτυο
Wifi
• Προσβασιμότητα (Γιάννενα,
Εγνατία)
• Συνεργασία με Taxi αντί
ΜΜΜ για την μεταφορά των
δημοτών στα κοντινα αστικά
κέντρα

Προοπτικές
• Βελτίωση / Αξιοποιήση του
Δημοτικού Δικτύου Wifi
• ΜΜΜ για εξυπηρέτηση εντός Δήμου
• ΚΤΕΛ για προσβασιμότητα στον
Δήμο
• Ενεργειακές Κοινότητες αντί μαζικής
εγκατάστασης ΑΠΕ
Περιορισμοί
• Οικονομικοί πόροι
• Μορφολογία - Ανάγλυφο
• Φυσικές Καταστροφές -
Καιρικά
• Φαινόμενα (Πλημμύρες,
σεισμοί, κατολισθήσεις)

42
Φυσικό περιβάλλον
Προβλήματα Δυνατότητες
• Πλημμυρικά και κατολισθητικά φαινόμενα • Λίμνη Βουλιάστα
λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων • Όρος Τόμαρος
• Δεν υπάρχει καθεστώς προστασίας για • Ποταμός Αχέροντας
τον ποταμό Λούρο • Ποταμός Λούρος
• Ανεξέλεγκτο κυνήγι στο όρος Τόμαρος με • Άγρια άλογα
αποτέλεσμα τη μείωση της πανίδας • Πέστροφα
• Δεν έχει μελετηθεί επαρκώς η χλωρίδα της • Το κλίμα που ευνοεί την
Δωδώνης βιοποικιλότητα
• Δεν υπάρχει φροντίδα και έλεγχος των • Η πλούσια χλωρίδα και πανίδα
άγριων αλόγων της περιοχής
• Μη μελετημένα αντιπλημμυρικά έργα • Natura στην περιοχή του
της Περιφέρειας είχαν ως αποτέλεσμα Αχέροντα
οικολογική καταστροφή στο Λούρο • Επισκεψιμότητα από αστικά
• Η Εγνατία οδός προκαλεί διατάραξη του κέντρα
οικοσυστήματος
• Επιβάρυνση οικοσυστήματος από
ιχθυοτροφεία

Προοπτικές
• Ανάγκη προστασίας του
περιβάλλοντος (οποιαδήποτε
ενέργεια πρέπει να είναι ήπιας
μορφής)
• Κλίμα που ευνοεί τις πλημμύρες και
τις κατολισθήσεις
• Πετρώματα που αποσαθρώνονται
εύκολα και προκαλούνται
κατολισθήσεις
Περιορισμοί
• Ανάγκη προστασίας του
περιβάλλοντος (οποιαδήποτε
ενέργεια πρέπει να είναι ήπιας
μορφής)
• Κλίμα που ευνοεί τις πλημμύρες
και τις κατολισθήσεις
• Πετρώματα που
αποσαθρώνονται εύκολα και
προκαλούνται κατολισθήσεις

43
4. Εναλλακτικά σενάρια
4.1 Αξιοποίηση παραγωγικών δυνατοτήτων, φυσικού κάλλους και ιστορίας του Δήμου
Δωδώνης ως προς μια εξωστρεφή ανάπτυξη
Σε αυτό το σενάριο επιδιώκουμε μία παραγωγική ανασυγκρότηση του τοπικού οικονομικού
τομέα, με έμφαση στην εξωστρέφεια και την επαγγελματική ανάπτυξη.
Μέσω της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης του πληθυσμού, προωθούμε
την εμπλοκή των γηραιών κατοίκων σε υπάρχοντα επαγγέλματα του πρωτογενούς και
δευτερογενούς τομέα. Σε συνεργασία με φορείς όπως το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το
ΚοινΣΕΠ, αναπτύσσουμε προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που ενισχύουν τις
δεξιότητες του πληθυσμού σε θέματα που αφορούν τους τομείς της γεωργίας, της τεχνολογίας
και των υπηρεσιών.
Επιπλέον, προβαίνουμε στην αξιοποίηση και αναβάθμιση του αναξιοποίητου δημόσιου
κτιριακού δυναμικού, δημιουργώντας χώρους εργασίας για επαγγελματίες πρόνοιας,
εκπαιδευτικούς, ιατρούς και νέους κατοίκους. Αυτή η πρωτοβουλία αποτελεί κίνητρο για
τη μετοίκηση στο δήμο και συνεισφέρει στη δημιουργία ενός δυναμικού επιχειρηματικού
περιβάλλοντος.
Μέσω αυτών των πρωτοβουλιών, αναζητούμε τη δημιουργία μίας ευνοϊκής επιχειρηματικής
περιβάλλουσας, που θα ενισχύει την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και θα προωθεί την
ανάπτυξη με βάση την εξωστρέφεια και την καινοτομία.

4.2 Ανθρωποκεντρική Ανάπτυξη για Κοινωνική Ευημερία

Στο πλαίσιο της προσέγγισης της ανθρωποκεντρικής ανάπτυξης, η ποιότητα ζωής και η
συγκράτηση του πληθυσμού αποτελούν πρωταρχικούς στόχους. Μέσω της κοινωνικής
μέριμνας και της ενδυνάμωσης της κοινότητας, εισάγουμε καινοτόμες πρακτικές που
βασίζονται στην αλληλεγγύη και την αλληλοβοήθεια.
Μία προοπτική είναι η ενίσχυση της συμμετοχής των ηλικιωμένων στην κοινωνία μέσω της
αναβίωσης παραδοσιακών επαγγελμάτων. Συγκεκριμένα, προωθούμε τη δημιουργία Κέντρων
Δημιουργικής Δραστηριότητας Προσωρινής Φροντίδας (ΚΔΑΠ) και Κέντρων Ημερήσιας
Φροντίδας (ΚΑΠΗ), όπου οι ηλικιωμένοι μπορούν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες
με παιδιά, προσφέροντας την εμπειρία και τις γνώσεις τους, ενώ παράλληλα λαμβάνουν
κοινωνική και ψυχολογική στήριξη.
Επιπλέον, αξιοποιούμε το αναξιοποίητο δημόσιο κτιριακό δυναμικό για τη δημιουργία
περισσότερων ΚΔΑΠ/ΚΑΠΗ και δομών κοινωνικής πρόνοιας, προσφέροντας έτσι
περισσότερες ευκαιρίες για δραστηριότητες και κοινωνική συνοχή.
Εμπνευσμένοι από το παράδειγμα επιτυχίας του δημοτικού σχολείου της Νέας Μουσιωτίτσας,
προτείνουμε τη δημιουργία ενός δικτύου εκπαιδευτικών μονοθέσιων και ολιγοθέσιων σχολείων.
Μέσω εβδομαδιαίων ή μηνιαίων συναντήσεων, προωθούμε την αλληλεκπαίδευση και την
αυτομόρφωση των εκπαιδευτικών, προσφέροντας έτσι βελτιωμένη εκπαιδευτική εμπειρία για
τους μαθητές και ενισχύοντας τη συνοχή της κοινότητας.
Με αυτές τις πρωτοβουλίες, δίνουμε έμφαση στην ενίσχυση του κοινωνικού υφάλου και στη
δημιουργία ενός περιβάλλοντος που προωθεί την ευημερία και τη συμμετοχή όλων των
κατοίκων της Δωδώνης.

44
Στο σημείο αυτό κάθε ομάδα που είχε αναλάβει τον εκάστοτε τομέα παρουσίασε ένα πλαίσιο
δράσεων το οποίο συζητήθηκε ύστερα από όλα τα μέλη των ομάδων. Συγκερκιμένα:

Κοινωνία
Σενάριο 1
• Εμπλοκή γηραιών- εκπαίδευση από τους ίδιους πάνω σε υπάρχοντα επαγγέλματα του
πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα
• ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ-Συνεργασια με φορείς πχ κυνηγετικούς συλλόγους για
προγραμματα για τα θηρεύσιμα είδη, Προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης-
εκπαίδευση πληθυσμού σε ζητήματα πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα-συνεργασία
με φορείς, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Κοινσεπ κτλ. Κατάρτιση δημοτικων υπαλληλων σε
τεχνολογιες,
• Αξιοποίηση και αναβάθμιση αναξιοποίητου δημόσιου κτιριακού δυναμικού για τη
δυνατότητα στέγασης επαγγελματιών πρόνοιας, εκπαιδευτικών, γιατρών και νέων
κατοίκων, ως κίνητρο για μετοίκηση στο δήμο.

Σενάριο 2

• Εμπλοκή γηραιών- αναβίωση παραδοσιακών επαγγελμάτων, τόνωση της δημιουργικής

βιομηχανίας της δωδώνης(CreativeHubs)
• Δημιουργία ΚΔΑΠ/ΚΑΠΗ ή συνδυασμού και των δύο, με τους ηλικιωμένους να απασχολούν
και απασχολούνται με τα παιδιά μέσω δημιουργικής απασχόλησης και άλλα. Στα ΚΑΠΗ
θα γίνεται μεταξύ άλλων ηλεκτρονική κατάρτιση των ηλικιωμενων στοχεύοντας στην
διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες.
• Αξιοποίηση αναξιοποίητου δημόσιου κτιριακού δυναμικού για δημιουργία ΚΔΑΠ/ΚΑΠΗ/
δομών κοινωνικής πρόνοιας, κέντρο δια βίου μάθησης
• Με αφορμή το παράδειγμα καλής πρακτικής του δημοτικού σχολείου της Νέας
Μουσιωτίτσας, δημιουργία δικτύου εκπαιδευτικών μονοθέσιων-ολιγοθέσιων σχολείων με
εβδομαδιαίες/μηνιαίες συναντήσεις με αλληλεκπαίδευση-αυτομόρφωση. Δημοτικη αρωγη
σε τέτοιες πρωτοβουλίες δικτύωσης εκπ μοναδων και εν γενει της εκπκης κοινοτητας του
δημου για διεκπαιδευτική δικτύωση
• Βελτίωση της Προσβασιμότητας, πχ δημοτικής συγκοινωνίας για ευκολία πρόσβασης
των κατοίκων στα “προνόμια” του αστικού περιβάλλοντος (πολιτιστικές εκδηλώσεις,
συναυλίες, θέατρο, δραστηριότητες κτλ). + Διευκόλυνση τουριστικής ροής στο δήμο,
ηλικιωμένους κτλ

45
Οικονομία
Σενάριο 1
• Επιχειρήσεις/ιχθυοτροφεία: οργάνωση/αναδιάρθρωση της παραγωγής μέσω κοινσεπ-
συνεταιρισμών/ μεταποίηση-brand name Π.Ο.Π/Γ.Ο.Π (καπνιστή πέστροφα), εξαγωγές-
ενίσχυση ανταγωνιστικότητας, αύξηση παραγωγικότητας/κεφαλαίου
• Διαχείριση αποβλήτων που προκαλούνται από τις οικονομικές δραστηριότητες(δημιουργία
σύγχρονων εγκαταστάσεων) Δημοτικές υποδομές διαχείρισης υγρών/ στερεών ρύπων,
με κεντρική διαχείριση
• Κτηματογράφηση, για αξιοποίηση μεγαλύτερων εκτάσεων γης (κατακερματισμένος
κλήρος) αξιοποίηση από συνεταιρισμούς πχ ΙΧΩΡ
• Δημιουργία βοσκοτόπων με ορθολογική χρήση τους
• Πιέσεις από το Δήμο για αλλαγή νομικού πλαισίου ΕΠΖ(καθορίζουν τις χρήσεις) καθώς
και τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια(βοσκότοποι, οικιστική ζώνη)
• Μεικτές καλλιέργειες (και συνδυασμός με τη ζωική παραγωγή) και οικονομική κατεύθυνση
(πχ. Open Farm project)
• Αλλαγή νομικού πλαισίου για παραγωγή και δευτερογενή μεταποίηση (όπως υπάρχει για
μικροζυθοποιίες-το υπάρχον πλαίσιο είναι αποτρεπτικά κοστοβόρο)
• Ομάδες παραγωγών στον κτηνοτροφικό και αγροτικό τομέα ( καθετοποίηση παραγωγής)|
Κοινό τυροκομείο/δημιουργία συνεταιρισμού
• Αλλαγή νομικού πλαισίου για παραγωγή και δευτερογενή μεταποίηση (όπως υπάρχει για
μικροζυθοποιίες-το υπάρχον πλαίσιο είναι αποτρεπτικά κοστοβόρο
• Αλλαγή νομικού πλαισίου για παραγωγή και δευτερογενή μεταποίηση (όπως υπάρχει για
μικροζυθοποιίες-το υπάρχον πλαίσιο είναι αποτρεπτικά κοστοβόρο
• Οργανωμένα σεμινάρια/προγράμματα από γεωπόνους και τη Πανεπιστημιακή κοινότητα
για επιμόρφωση των κτηνοτρόφων και αγροτών
• Κέντρα Δια βίου Μάθησης/Πολυχώροι με αξιοποίηση παλαιότερων αγροκτηνοτροφικών
πρακτικών μέσω:
-σεμιναρίων για τη μεταβίβαση των γνώσεων/παλιών πρακτικών
-συνδυασμός με δευτερογενή τομέα παραγωγής με δημιουργία ποιοτικών παραδοσιακών
προιόντων
Σενάριο 2
• Ιχθυοτροφεία: Δήμος--> Κατάρτιση ενδιαφερόμενων μέσω σεμιναρίων(π.χ business man-
agement)
• Διαχείριση αποβλήτων που προκαλούνται από τις οικονομικές δραστηριότητες(δημιουργία
σύγχρονων εγκαταστάσεων) με δημοτικές υποδομές διαχείρισης υγρών/ στερεών ρύπων,
με κεντρική διαχείριση
• Επιχειρήσεις/ιχθυοτροφεία: οργάνωση της παραγωγής μέσω κοινσεπ-συνεταιρισμών και
βιωσιμότητα υπάρχοντων επιχειρήσεων βάσει της φέρουσας ικανότητας του ποταμού
• Κτηματογράφηση, για αξιοποίηση μεγαλύτερων εκτάσεων γης (κατακερματισμένος
κλήρος)
• Πιέσεις από το Δήμο για αλλαγή νομικού πλαισίου ΕΠΖ(καθορίζουν τις χρήσεις) καθώς
και τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια(βοσκότοποι, οικιστική ζώνη)
• Οργανωμένα σεμινάρια/προγράμματα από γεωπόνους και τη Πανεπιστημιακή κοινότητα
για επιμόρφωση των κτηνοτρόφων και αγροτών και δημιουργία Κέντρων Δια βίου
Μάθησης/Πολυχώροι
• Αξιοποίηση παλαιότερων αγροκτηνοτροφικών πρακτικών μέσω:
-σεμιναρίων για τη μεταβίβαση των γνώσεων/παλιών πρακτικών
-συνδυασμός με δευτερογενή τομέα παραγωγής με δημιουργία ποιοτικών παραδοσιακών
προιόντων
• Ανάδειξη πολιτισμικών (αρχ.χώρος Δωδώνης) και περιβαλλοντικών
χαρακτηριστικών(περιπατητικές διαδρομές, αναρριχητικό πεδίο και βελτίωση υπάρχοντων
καταλυμάτων με δημιουργία θέσεων εργασίας και αναβάθμιση ποιότητας ζωής
46
Πολιτισμός
Σενάριο 1
• Καθαρισμός/ανάδειξη μονοπατιών και σήμανση μέσω νέων τεχνολογιών
(διαδρομές google maps)
• Στελέχωση με εργατικό δυναμικό εξειδικευμένο στην ξενάγηση. (Τακτικές επισκέψεις σε
εκκλησίες ή στελέχωση με ξεναγούς του αρχαιολογικού χώρου
• Ανάπτυξη δικτύου Μουσείων σε υπάρχοντα κελύφη και δημιουργία μουσείου στον
αρχαιολογικό χώρο ως προς την ανάδειξη αυτού και των ευρυμάτων
• Άμεση κτηματογράφηση, δημιουργία χωροταξικού σχεδίου και χρήσεων γης και
αναδασμός.
• Δημιουργία παραδρόμων στην Εγνατία υψηλής προσβασιμότητας στα σημεία που
βρίσκονται ιστορικά μνημεία όπως γεφύρια
• Σε συνδυασμό με την απομάκρυνση του αμίαντου μπορεί να πραγματοποιηθεί
πολεοδομική τεχνική μελέτη ως προς τον εκσυχρονισμό των κατοικιών και μέριμνα για τις
νέες διευρυμένες ανάγκες που θα προκύψουν (Δωδωνούπολη)
• Δημιουργία δημοτικών ξενώνων ή μίσθωση τους σε ιδιώτες σε κτίρια τα οποία σήμερα
είναι κενά
• Εργαστήρια σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, τόσο όσο αφορά την
πρωτογενή παραγωγή αλλά και πολιτιστικούς τομείς όπως η μουσική, η αρχιτεκτονική
κλ.π

Σενάριο 2
• Καταγραφή και προβολή άυλης πολιτιστική κληρονομιάς σε μορφή μουσείων/χώρων
πολιτισμού σε συνδυασμό με τεχνολογικά μέσα. (Οπτικοακουστικό υλικό/ιστοσελίδα/
εφαρμογές)
• Καθαρισμός/ανάδειξη μονοπατιών και σήμανση μέσω νέων τεχνολογιών
(διαδρομές google maps)
• Επιχορήγηση για ανακατασκευή εγκαταλελειμμένων κτιρίων ως προς την εξυπηρέτηση
των ποικίλων αναγκών της κοινότητας
• Αστικής συγκοινωνία με ευθύνη του Δήμου. (προγράμματα αγορά ηλεκτρικών ΜΜΜ)
• Στελέχωση με ανθρώπινο δυναμικό σχολικών μονάδων
• Επανάχρηση και επανανοηματοδότηση κτιριακών δομών και εγκαταστάσεων έπειτα από
ολοκληρωμένη μελέτη και έρευνα από εξειδικευμένο προσωπικό
• Στοχευμένη διεκδίκηση κονδυλίων πολιτισμού
• Άμεση επαγρύπνηση των πολιτιστικών συλλόγων
• Προσπάθεια στήριξης και εκμοντερνισμού των παραδοσιακών επαγγελμάτων χωρίς
αυτό να επιφέρει την αλλοίωση και την απομυθοποίησή τους
• Απομάκρυνση του αμίαντου άμεσα με δημοτική-περιφερειακή ευθύνη εξαιτίας της
επικινδυνότητας. Σε αυτό μπορεί να συμβάλει και με πρωτοβουλία το Ε.Μ.Π. ως προς την
αναζήτηση προσφοράς από εξειδικευμένα συνεργεία
• Ενίσχυση αθλητικών συλλόγων (Ομάδων ποδοσφαίρου) με κρατική μέριμνα

47
Φυσικό Περιβάλλον
Σενάριο 1
• Camping, τροχόσπιτα, ένταξη σε πεζοπορικές διαδρομές, φεστιβάλς πάντα με την
φέρουσα ικανότητα και την αποφυγή της ρύπανσης
• Σήμανση διαδρομών που ακολουθούν, τοποθέτηση πομπών για την παρακολούθηση
των ζώων χωρίς διατάραξη του πληθυσμού
• Σχεδιασμός και σήμανση πεζοπορικών διαδρομών
•
• Δημιουργία ομάδων πεστροφοπαραγωγών
• Προώθηση του προιόντος τους
• Επαφή των τουριστών με την φύση
• Ευκολότερη προώθηση της περιοχής λόγω της μικρής απόστασης
• Συντήρηση και προστασία της περιοχής Natura
• Η παρουσία προστατευόμενων ειδών δίνει την ευκαιρία για την δημιουργία παρατηρητήριων
άγριας ζωής και να την καταστήσει πόλο έλξης επιστημόνων και περιβαλλοντικού
τουρισμού
• Η ενίσχυση ή και η δημιουργία μιας τοπικής ταυτότητας χαρακτηριστικής προς τον έξω
κόσμο
• Επιχειρηματική ευκαιρία για καινούργιους παραγωγούς
• Κατάλληλη περιοχή για πολλές καλλιέργειες

Σενάριο 2
• Διατήρηση της φυσικής ομορφιάς και της καθαρότητας της λίμνης
• Ενημέρωση των πεστροφοπαραγωγών για την σημασία της προστασίας του είδους
• Αύξηση οικονομίας της περιοχής μέσω των τουριστών
• Συντήρηση και προστασία της περιοχής Natura
• Μπορεί να αποτελέσει οικονομική δραστηριότητα για τους κατοίκους του δήμου Δωδώνης

48
Τεχνολογία
Σενάριο 1
• Δημοτικό Wifi με επιπλέον δυνατότηταχρήσης από τους επισκέπτες με συνδρομή/
πληρωμή
• MMM – Προσβασιμότητα στον δήμο μέσω ΚΤΕΛ (αεροδρόμιο - Γιάννενα) - εξυπηρέτηση
επισκεπτών τους μέσω δημοτικής συγκοινωνίας
• Χώρος στάθμευσης τροχοβίλων κοντά στη Βουλιάστα το πιο γνωστό φυσικό αξιοθέατο
του δήμου, όπου τους καλοκαιρινούς μήνες παρατηρούνται φαινόμενα συνωστισμού
• Ψηφιακή ανάδειξη του αναρριχητικού τουρισμού της περιοχής

Σενάριο 2
• Δημοτικό Δίκτυο WIFI, λειτουργικό στους οικισμούς για την εξυπηρέτηση των δημοτών
• ΜΜΜ - Δημοτική συγκοινωνία για την εξυπηρέτηση των κατοίκων (Δημαρχειο, Δημόσιες
Υπηρεσίες, ΚΥ, Γιάννενα, Άρτα)
• Ενημέρωση του προσωπικού του δήμου και των πολιτών σχετικά με τις ενεργειακές
κοινότητες (νομικό πλαίσιο,διαδικασίες, ωφέλη) επιπτώσεις των ΑΠΕ
• Εικονικός Ενεργειακός Συμψηφισμός με γειτονικούς δήμους
• Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στα δημοτικά κτίρια με σκοπό την ιδιοκατανάλωση

49
Πολιτική
Σενάριο 1
• Προκήρυξη θέσεων εργασίας καταρτισμένου προσωπικού που θα αφορά όλους τους
κοινωνικο οικονομικούς τομείς
• Κατάρτιση ήδη υφιστάμενου προσωπικού
• Δημιουργία ομάδας “marketing” δήμου για την προώθηση του εκτός εθνικού επιπέδου.
• Μέσω της υποστήριξης του πρωτογενούς τομέα
• Αναδασμός γης και οριοθέτηση βοσκοτόπων και καλλιεργήσιμων εκτάσεων γης
• Αξιολόγηση υφιστάμενων νομοθεσιών που δεν έχουν τεθεί σε εφαρμογή και είναι
τροχοπέδη για την ανάπτυξη του τόπου
Σενάριο 2
• Προκήρυξη θέσεων εργασίας καταρτισμένου προσωπικού που θα αφορά όλους τους
κοινωνικο οικονομικούς τομείς
• Κατάρτιση ήδη υφιστάμενου προσωπικού
• Δημιουργία κέντρων βάσει πληθυσμού για την εξυπηρέτηση αναγκών πρώτου βαθμού
(μετακίνηση, περίθαλψη, εκπαίδευση)
• Χρησιμοποίηση ήδη υπαρχόντων κτιριακών υποδομών για μεταφορά Δημαρχείου στο
πιο κεντρικό ίσως και πολυπληθές χωριό
• Αποκεντρωμένα κέντρα εξυπηρέτησης διαφόρων υπηρεσιών του δήμου ανάλογα και τις
ανάγκες της κάθε τοπικής κοινότητας .
• Δυνατότητα ανάπτυξης νέων ικανοτήτων και δεξιοτήτων μόνιμων κατοίκων

50
5. Επιλογή βέλτιστου σεναρίου
Στο σημείο αυτό και αφού συζητήθηκαν όλες οι δράσεις που προτάθηκαν από την κάθε
ερευνητική ομάδα, αποφασίστηκε πως αυτά τα δύο σενάρια αλληλοτροφοδοτούνται και
βρίσκονται πολύ κοντά το ένα με το άλλο. Αυτό προκύπτει καθώς τα προβλήματα του δήμου
είναι αρκετά και προς όλες τις κατευθύνσεις που θα μπορούσαν να ακολουθηθούν. Γι’αυτό
από κοινού σχηματίστηκε ένα σχέδιο συγκεκριμένων δράσεων που περιλάμβανε δράσεις
πολύμορφες και πολυποίκιλες που αφορούσαν ταυτόχρονα πολλούς τομείς.

5.1 Οι δράσεις

• Δημοτικό Wifi
Παροχή υπηρεσίας δημοτικού Wi-Fi με επιπλέον δυνατότητα χρήσης από τους επισκέπτες με
συνδρομή ή πληρωμή. Θα παρέχεται από τις τοπικές αρχές σε δημόσιους χώρους όπως
πάρκα, πλατείες, κλπ. Οι επισκέπτες θα μπορούν να απολαμβάνουν πρόσβαση στο δίκτυο
Wi-Fi με την πληρωμή ενός τέλους ή με τη συνδρομή σε μια υπηρεσία. Η υπηρεσία αυτή
θα υλοποιείται μέσω ειδικών διαδικασιών που θα επιτρέπουν στους χρήστες να πληρώνουν
για την πρόσβαση στο δίκτυο Wi-Fi είτε μέσω πιστωτικής κάρτας είτε μέσω άλλων μεθόδων
πληρωμής. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης μια συνδρομή που θα επιτρέπει στους
χρήστες να πληρώνουν σε τακτική βάση για την πρόσβαση στο δίκτυο. Το σύστημα μπορεί
να περιλαμβάνει επίσης διάφορες δυνατότητες ελέγχου πρόσβασης, όπως σύνδεση μέσω
κωδικών πρόσβασης. Επιπλέον, η υπηρεσία μπορεί να παρέχει διαφορετικά επίπεδα
πρόσβασης ανάλογα με τον τύπο της πληρωμής ή της συνδρομής που έχει επιλέξει ο
κάθε χρήστης. H παροχή της υπηρεσίας wifi από τις τοπικές αρχές μπορεί να βελτιώσει την
πρόσβαση στο Διαδίκτυο για τους κατοίκους και τους επισκέπτες να προωθηθεί η τουριστική
βιομηχανία, καθώς και για να παρέχει μια πηγή εσόδων για τον δήμο.

• Ψηφιακή ανάδειξη του αναρριχητικού τουρισμού

Ψηφιακή ανάδειξη του αναρριχητικού τουρισμού με χρήση ψηφιακών τεχνολογιών και
πλατφορμών για την προώθηση και την ενίσχυση της αναρρίχησης ως τουριστικής
δραστηριότητας στην περιοχή:
Εφαρμογές για τον αναρριχητικό τουρισμό: Δημιουργία εφαρμογών για smartphones που
παρέχουν πληροφορίες για διαδρομές αναρρίχησης, συνθήκες στον βράχο, συμβουλές
ασφαλείας, κριτικές από χρήστες και άλλες χρήσιμες
πληροφορίες.
Διαδικτυακή παρουσία: Δημιουργία ιστοσελίδων ή διαδικτυακών πύλεων που θα παρέχουν
πληροφορίες για τις διαφορετικές περιοχές αναρρίχησης, τις διαθέσιμες υπηρεσίες,
εκδηλώσεις, χώρους διαμονής και άλλες πληροφορίες που θα ενδιέφεραν τους αναρριχητές.
Κοινωνικά δίκτυα και κοινότητες: Δημιουργία και διαχείριση ομάδων σε κοινωνικά δίκτυα ή
φόρουμ αφιερωμένων στην αναρρίχηση στην περιοχή, όπου οι αναρριχητές μπορούν να
ανταλλάσσουν πληροφορίες, εμπειρίες και συμβουλές.
Ψηφιακοί χάρτες: Δημιουργία ψηφιακών χαρτών της περιοχής με τις διαθέσιμες διαδρομές
αναρρίχησης, σημεία ενδιαφέροντος και άλλες πληροφορίες.
Ψηφιακό μάρκετινγκ και προώθηση: Χρήση διαφημιστικών καμπανιών στα social media ή
σε άλλες ψηφιακές πλατφόρμες για την προώθηση της αναρρίχησης στην περιοχή.
Η ψηφιακή ανάδειξη του αναρριχητικού τουρισμού μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της
επισκεψιμότητας στην περιοχή, στην προσέλκυση νέων αναρριχητών και στη βελτίωση της
εμπειρίας των επισκεπτών.

51
• Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε δημοτικά κτίρια για ιδιοκατανάλωση
Με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε δημοτικά κτίρια για ιδιοκατανάλωση
οι τοπικές αρχές θα συμβάλλουν στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, την προώθηση
της βιωσιμότητας σε δημόσιους χώρους ενώ θα προσφέρει και οικονομικά οφέλη στον δήμο.

• Ενίσχυση της υπάρχουσας πρωτογενούς παραγωγής

Αυτή κυρίως, συνίσταται σε:
-Μονάδες εκτροφής πέστροφας στην περιοχή της Βουλιάστας Λούρου
-Ελάχιστη κτηνοτροφική παραγωγή αιγοπροβάτων και βοοειδών
-2 πρωτοβουλίες με καλλιέργεια αρωματικών φυτών
Οι επιχειρήσεις με κοινή δραστηριότητα να οργανώσουν και να αναδιαρθρώσουν την
παραγωγή τους μέσω συναιτεριστικής δράσης. Ειδικά, οι μονάδες εκτροφής πέστροφας,
αντιμετωπίζουν κοινές οικονομικές ανάγκες και επιδιώξεις και βρίσκονται σε κοντινή
απόσταση μεταξύ τους. Η συνεταιριστική δράση θα προωθήσει την αλληλοβοήθεια και
την αύξηση της παραγωγικότητας, λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψη τη φέρουσα ικανότητα
του ποταμού που χρησιμοποιείται για την οικονομική δραστηριότητα. Μέσω αυτού, μπορεί
εύκολα να δημιουργηθούν εγκαταστάσεις μεταποίησης των παραγώμενων προιόντων
και εξωτερίκευσης της παραγωγής με δημιουργία Brand name, ετικέτας Π.Ο.Π/ Γ.Ο.Π,
που αποβλέπει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας , εξαγωγών, παραγωγικότητας και
κεφαλαίου.

• Δημοτικές υποδομές διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων,

που προκαλούνται από την οικονομική δραστηριότητα της περιοχής. Η διαχείριση θα είναι
κεντρική, χωρίς επιπλέον αύξηση στα δημοτικά τέλη.

• Δημιουργία film office

ενός γραφείου διευκόλυνσης οπτικοακουστικών παραγωγών του Δ. Δωδώνης, με στόχο την
ανάπτυξη του κινηματογραφικού τουρισμού, προκειμένου να προβληθεί η περιοχή (φυσικό
κάλλος, αρχαιολογικός χώρος Δωδώνης) και να ενισχυθεί η τοπική πραγματική οικονομία.
Αυτό μπορεί να υλοποιηθεί με την παραγωγή ενός βίντεο που απεικονίζει περιοχές της
Δωδώνης και στοιχεία για τις παραγωγές , όπως στατιστικά ηλιοφάνειας , προσβασιμότητα
, μνημεία ,εμβληματικά σημεία κ.α. Τα κίνητρα για κινηματογραφικές παραγωγές στην
Ελλάδα και κατ’ επέκταση στη Θεσσαλία αφορούν στην επιστροφή ποσού 35% της
παραγωγής (cash rebate), την φοροαπαλλαγή εως 30% και την ανάληψη διαδικασιών
αδειοδοτήσεων με fast track διαδικασίες. Μπορεί να κατασκευαστεί μια πλατφορμα του
μητρώου οπτικοακουστικών παραγωγών Δωδώνης, όπου επαγγελματίες του Δήμου ,οι
οποίοι μπορούν να συμμετάσχουν σε παραγωγές προσφέροντας υπηρεσίες μπορούν να
δηλώσουν συμμετοχή. Στόχος ήταν κάθε φορά που ο Δήμος θα δέχεται κρούση από κάποια
παραγωγή για να έρθει στη Θεσσαλία, να μπορεί να χρησιμοποιήσει επαγγελματίες από την
περιοχή με σκοπό την μείωση του κόστους της παραγωγής, την ισάξια παροχή υπηρεσίες,
αλλά και την ενδυνάμωση της τοπικής οικονομίας.

• Ανάδειξη πολιτισμικού και περιβαλλοντικού πλούτου

με σήμανση και συντήρηση περιπατητικών διαδρομών, προβολή του αναρριχητικού πεδίου
και βελτίωση υπάρχοντων καταλυμάτων για τους επισκέπτες με δημιουργία θέσεων εργασίας
και αναβάθμιση ποιότητας ζωής.

• Κέντρο προβολής δημοτικής ταυτότητας του δήμου Δωδώνης

-Εκθέσεις για την χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής
-Βοτανικός κήπος
-Διανομή των ντόπιων σπόρων στους δημότες
-Προβολή άγριων θηραμάτων και προστατευόμενων ειδών

52
• Κέντρο διά βίου μάθησης
-Συνεργασία με πανεπιστήμια και τμήματα επιστημών της φύσης
-Αξιοποίηση σοφίας των ηλικιωμένων για την αναγνώριση και τις χρήσεις των βοτάνων της
περιοχής

• Προγραμματικές συμβάσεις και μνημόνια συνεργασίας με άλλους φορείς (δασαρχείο,

φορείς διαχείρισης Natura) αλλά και συνεργασία με πανεπιστήμια για:
-Δημιουργία παρατηρητηρίων άγριας ζωής
-Φροντίδα άγριων αλόγων
-Προστασία των περιοχών Natura
-Ανάδειξη φυτικής βλάστησης και τυχόν ιδιαίτερων ιδιοτήτων της λόγω της εντοπιότητάς της
για διερεύνηση τυχών βιοδραστικών ουσιών με σκοπό την εμπορία της ως προϊόντα Π.Γ.Ε ή
παραγωγή ανθόμελου.

• Σύμβαση Παραχώρησης ως προς την εκμετάλλευση των ακατοίκητων οικοπέδων της

Δωδωνούπολης
Ο οικισμός της Δωδωνούπολης, αποτελεί μια μεγάλη προοπτική για τον δήμο καθώς έχει
μικρή απόσταση από την πόλη των Ιωαννίνων αλλά και διαθέτει ένα μεγάλο κτηριακό
δυναμικό το οποίο στην πλειονότητά του είναι εγκαταλελλειμένο εξαιτίας της παρουσίας
του αμίαντου στις στέγες (υλικού επικίνυδυνου για την ανθρώπινη υγεία). Με την σωστή
τεχνική και αρχιτεκτονική μελέτη, μπορεί να προκύψει ένας νέος τύπος κατοικίας η οποία
χρησιμοποιεί το προϋπάρχον κέλυφος και επαναπροσδιορίζεται σύμφωνα με τις σύγχρονες
ανάγκες που καλύπτει μια κατοικία. Τότε η Δωδωνούπολη θα μπορέσει να αποτελέσει ένα νέο
προάστιο της πόλης των Ιωαννίνων όπου βρίσκεσαι κοντά στην πόλη αλλά και κοντά στη
φύση απολαμβάνωντας μια καλύτερη ποιότητα ζωής για τον κάτοικο.

• Πρόγραμμα κινητροδότησης ώστε ο ίδιος χώρος να αποτελέσει και σχολείο και στέγη
Το κτηριακό δυναμικό του δήμου μπορεί να αξιοποιηθεί ώστε να υπάρξει δημιουργία
σχολείων καθώς τώρα τα παιδιά γυμνασίου και λυκείου μετακινούνται προς τα Ιωάννινα, και
παράλληλα σε αυτά τα σχολεία να παρέχεται στέγη σε καθηγητές.
Αυτά τα κτήρια μπορούν να αποτελέσουν και υποδομές για καλοκαιρινά σχολεία ή εργαστήρια
παρέχοντας και ξενώνα στους συμμετέχοντες, οι οποίοι πλέον γνωρίζουν τον πολιτισμό και
την ιστορία του τόπου από κοντά, δίπλα και στους κατοίκους που μεταλαμπαδεύουν την
γνώση.

Οι δώδεκα (12) αυτές δράσεις είναι αυτές οι οποίες συζητήθηκαν και θα προταθούν από
την ομάδα εργασίας ύστερα από την τελική διαβούλευση.

53
5.2 Πολυκριτηριακή ανάλυση αποφάσεων

Στα πλαίσια της διδασκαλίας για την επιλογή του βέλτιστου σεναρίου παρουσιάστηκε μια
σύνθετη μέθοδος πολυκριτηριακής ανάλυσης αποφάσεων, η Αναλυτική Ιεραρχική Δόμηση
(ΑΗΡ). Είναι μια τεχνική ανάλυσης και υλοποίησης της διαδικασίας λήψης αποφάσεων
που χρησιμοποιείται κυρίως στον επιχειρηματικό τομέα. Πρόκειται για μία μέθοδο λήψης
αποφάσεων για την αποσύνθεση των στοιχείων που σχετίζονται με την απόφαση στον
στόχο, το κριτήριο, το σχέδιο και σε αυτή τη βάση για να γίνει ποιοτική και ποσοτική ανάλυση.
Σύμφωνα με τον Saaty o οποίος διατύπωσε πρώτος τη μέθοδο αυτή, η βασική ιδέα αυτής
,είναι να ταξινομήσει ολόκληρα τα στοιχεία του προβλήματος σύμφωνα με διαφορετικά
επίπεδα, αναλύοντας τους διάφορους παράγοντες και τις σχέσεις τους και υποδεικνύοντας τη
σύνδεση μεταξύ του ανώτερου στρώματος και του κατώτερου στρώματος για να σχηματίσει
μία δομή πολλαπλών στρώσεων.*

Όπως ακριβώς ειπώνεται και από τον Κ.Τολίδη**, η μέθοδος βασίζεται στην απόδοση
αριθμητικών τιμών σε υποκειμενικές κρίσεις οι οποίες σχετίζονται με την σχετική σπουδαιότητα
της κάθε μεταβλητής, καθώς και στην σύνθεση των κρίσεων αυτών για τον καθορισμό των
μεταβλητών που έχουν την μεγαλύτερη προτεραιότητα. Ταυτόχροντα στηρίζεται σε τρείς
αρχές (δόμηση ιεραρχιών, δημιουργία προτεραιοτήτων, λογική συνέπεια των κρίσεων).
Για να τεθεί σε εφαρμογή απαιτείτουνται μία σειρά από βήματα, τα οποία είναι τα εξής:

• Ανάλυση προβλήματος για τη κατασκευή της ιεραρχίας.

• Ζευγαρωτές συγκρίσεις.

• Εκτίμηση σχετικών και συνολικών βαρών.

• Συνδυασμός σχετικών βαρών για την εξαγωγή συνολικών βαρών τελικής αξιολόγησης.

Μέθοδος Αναλυτικής Ιεραρχικής Δόμησης

(Πηγή: Ναθαναήλ Γ. Ε., (2016-17))

*βλ. πηγή:Saaty, T.L. (1984)

https://doi.org/10.1007/978-1-4613-2805-6_12
**βλ. πηγή:Τολίδης, Κ. (2024)
54
Σημαντικό στην Αναλυτική Ιεραρχική Διαδικασία είναι οι δυαδικές συγκρίσεις που
πραγματοποιούνται ανάμεσα στα κριτήρια (ή υποκριτήρια) και τα βάρη που εξάγονται από
αυτές. Οι συγκρίσεις βασίζονται ωστόσο, στην κρίση του χρήστη της μεθόδου και πολλές
φορές σε κριτήρια τα οποία είναι ακαθόριστα. Προκειμένου να μπορέσει ο αποφασίζων
να καταλήξει σε μια επιθυμητή λύση/απόφαση πρέπει τουλάχιστον να συγκρίνει ανά ζεύγη
τα στοιχεία που συνθέτουν τις εναλλακτικές επιλογές. Για τη σύγκριση των δύο στοιχείων
χρησιμοποιείται μία κλίμακα από το 1-9, η κλίμακα Saaty. Η σύγκριση σχετίζεται με το πόσο
πιο σημαντικό είναι το ένα στοιχείο έναντι του άλλου, σε σχέση με το κριτήριο στο ανώτερο
επίπεδo.*

Σημασιολογία της κλίμακας Saaty

(Πηγή: Κόλλια H. 2011-12)

Τα πλεονεκτήματα της χρήσης αυτής της μεθόδου σχετίζονται με:

• Ενότητα: Η AHP προσφέρει ένα ενιαίο, εύκολο στην σύλληψη, ελαστικό μοντέλο για ένα
ευρύ φάσμα αδόμητων προβλημάτων.
• Πολυπλοκότητα: Συνδυάζει την επαγωγική και συστημική προσέγγιση στην λύση
πολύπλοκων προβλημάτων.
• Αλληλεξάρτηση: Αναλύει την αλληλεξάρτηση των μεταβλητών του προβλήματος και δεν
παραμένει σε γραμμική θεώρηση του προβλήματος.
• Ιεραρχική Δόμηση: Η μέθοδος αντανακλά την φυσική τάση του μυαλού να τοποθετεί τα
στοιχεία ενός συστήματος σε διαφορετικά επίπεδα και να ομαδοποιεί τα στοιχεία ίδιων
επιπέδων.
• Μέτρηση: Προσφέρει μία κλίμακα μέτρησης για άυλες μεταβλητές (intangibles) και μία
μέθοδο για τον υπολογισμό προτεραιοτήτων.
• Συνέπεια: Ανιχνεύει την λογική συνέπεια των αξιολογήσεων που χρησιμοποιούνται για τον
καθορισμό των προτεραιοτήτων.
• Σύνθεση: Καταλήγει στην συνολική εκτίμηση της ελκυστικότητας τη κάθε εναλλακτικής
επιλογής.

*βλ. (ο.π.) Τολίδης, Κ. (2024)

55
6. Εφαρμογή και ανάδραση
Τα δύο σενάρια απορρίφθηκαν για τους λόγους που αναφέρθηκαν και προηγουμένως
(ήταν πολύ κοντά) κατά αυτόν τον τρόπο οι δράσεις που αποφασίστηκαν έχουν σκοπό να
συνδυάζουν περισσότερους από έναν τομείς στην πλειονότητα τους ώστε να μπορούν να
προβλεφθούν τυχόν παραλήψεις που μπορεί να προέκυψαν στην διάρκεια της διαβούλευσης.
Σημαντικό είναι πως δεν απορρίπτεται ο τρόπος της ΑΙΔ αλλά χρησιμοποιήθηκε ώστε να
επανατροφοδοτήσει τον αρχικό σκοπό της αξιοβιώτης ανάπτυξης που ήθελε η επιστημονική
ομάδα να πετύχει. Οι δράσεις κρίνονται ως αρκετά ρεαλιστικές ως προς το περιεχόμενο
αλλά και στην εφαρμογή τους, η οποία στην πλειονότητα τους δεν έχει ανάγκη χρονοβόρες
διαδικασίες αλλά και εμπνέονται από παραδείγματα που έχουν ήδη εφαρμοστεί ή συζητάται
και “τρέχει” η εφαρμογή τους από άλλους δήμους. Επίσης προβλέπονται πολλές από αυτές
από τα ήδη υπάρχοντα σχέδια δήμου και περιφέρειας και έρχονται να δείξουν τον τρόπο με
τον οποίο ο στόχος που τίθεται μπορεί να εφαρμοστεί ακόμα και με τα πιο απλά μέσα.

Βέβαια, μόνο όταν όλες οι διαστάσεις συνδυαστούν και αποφασιστεί ένα εθνικό στρατηγικό
σχέδιο για την ανάπτυξη των ορεινών περιοχών θα μπορέσει όλο το σχέδιο να εφαρμοστεί
στην ουσία του και με την παραγωγή να ακμάζει αλλά και με τους νέους αλλά και τους
γηραιότερους κατοίκους να απολαμβάνουν την ποιότητα που μπορεί να χαρίσει ο τόπος
τους, τα βουνά.

56
Βιβλιογραφία
Αποστολάκη Α., (2005),Η χορευτική ταυτότητα του Σιστρουνίου Ιωαννίνων, Τρίκαλα,
Ελλάδα, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Επιχειρησιακό Δήμου Δωδώνης 2016-2019.

Τολίδης, Κ. (2024). Χωρικά Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων (SDSS) και Πολυκριτηριακή

Ανάλυση. Παρουσίαση στο πλαίσιο μαθήματος ΄Εισαγωγή στις Επιστήμες της Ανάπτυξης
και του Περιβάλλοντος’. Περιβάλλον και Ανάπτυξη Ορεινών Περιοχών Ε.Μ.Π.

Saaty, T.L. (1984). The Analytic Hierarchy Process: Decision Making in Complex Environ-
ments. In: Avenhaus, R., Huber, R.K. (eds) Quantitative Assessment in Arms Control. Springer,
Boston, MA.

Διαδικτυακές Πηγές

Ιστοσελίδα 520greeks των ελλήνων οι κοινότητες, Στη βρύση στα Τσερίτσαινα,

καταχωρήθηκε 08.01.2014, http://www.520greeks.com/music/sti-vrysi-sta-tseritsain-
a/,τελευταία επίσκεψη 02.03.2024

Ελληνική Στατ. Αρχή – Απογραφή 2011: https://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous

Ελληνική Στατ. Αρχή – Απογραφή 2023: https://elstat-outsourcers.statistics.gr/Census2022_
GR.pdf

Ιστοσελίδα σε συνεργασία του Δήμου Δωδώνης και του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών
για τους μετεωρολογικούς σταθμούς:
https://penteli.meteo.gr/stations/pesta/
https://penteli.meteo.gr/stations/derviziana/
https://penteli.meteo.gr/stations/dodoni/
https://penteli.meteo.gr/stations/tyria/
https://penteli.meteo.gr/stations/agiakiriaki/

Ιστοσελίδα του δήμου Δωδώνης: https://www.dodoni.gr/, τελευταία επίσκεψη 02.03.2024

Ιστοσελίδα τα Πέτρινα γεφύρια της Ελλάδας, https://rb.gy/71sebf,τελευταία επίσκεψη

02.03.2024

Ιστοσελίδα του Υ.ΠΕ.Κ.Α, Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών, https://wfdver.

ypeka.gr/el/management-plans-gr/approved-management-plans-gr/gr05-approved-gr/
τελευταία επίσκεψη 02.03.2024

57