CHƯƠNG

SỰ TĂNG TRƯỞNG THỂ CHẤT Ở TRẺ EM

.1.1. Giới thiệu tóm tắt nội dung bài học

ọ ấ ế ứ ề ự tăng trưở ể ấ ở ẻ
.1.2. Mục tiêu học tập
ả ố ỉ ố tăng trưở ố ể
ủ ẻ
2. Hướ ẫ ử ụ ểu đồ tăng trưở ủ
ẻ
ộ ố ất thường thườ ặp trong tăng trưở ể ấ ở
ẻ
4. Tư vấ ữ ấn đề cơ bả ề tăng trưởng và dinh dưỡ
ẻ
.1.3. Chuẩn đầu ra
ụ ế ứ ề ự tăng trưở ể ấ tư vấ nuôi dưỡ
ẻ
.1.4. Tài liệu giảng dạy

Phạm Thị Minh Hồng (2020). Nhi khoa, tập I, Nhà xuất bản Đại học
Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh.
Vũ Minh Phúc (2020). Nhi khoa, tập II, Nhà xuất bản Đại học Quốc
gia thành phố Hồ Chí Minh
ệ
Nguyễ Phác đồ điều trị nhi khoa 2020 tập 1,
tập 2 (Bệnh viện Nhi đồng 1) Nhà xuất bản Y học Thành phố Hồ Chí

.1.5. Yêu cầu cần thực hiện trước, trong và sau khi học tập
Sinh viên đọc trướ ả ể ội dung liên quan đế
ọ ự ả ậ ự ọ ậ ả ờ ỏ
ộ ầ ải đáp và tìm đọ ệ ả

Giáo trình môn học Nhi khoa tập I, Nh n Đại học Quốc gia Th nh phố
Hồ Chí Minh (2020
biên: Phạm Thị Minh Hồng
 .2 Nội dung chính
Chỉ số tăng trưởng theo các mốc phát triển của trẻ em
ố ỉ ố tăng trưở hính, đó là:
ặ ổ
ề ổ
ặ ề
Vòng đầ ổ
ặ ổ
v nghĩa
Đây là chỉ ố ấ ạ ạ ệ ạ ủ ẻ ặng thườ
đổ ặ ể ứ ỏ dưỡ ủ ẻ
ấ ễ ế ặ ề ế ẻ ắ ị
ắ ịch thườ ỏe hơ ẻ ệ ễ ế ủ ặ ể ệ
ớ ạng suy dinh dưỡng trướ ệ ứ
đánh giá mức độ ất nướ ệ ụ ế
ẹ như điề ỉ ế độ ăn, thay đổ ức ăn bổ đánh giá tình hình dinh
dưỡ ủ ộ ậ ể
v ốc độ tăng trưở ặ
ần đầ ện tượ
ụt cân sinh lý, nhưng không quá 10%
ặ ẻ đượ ữ ủ ẹ ờ đầ ện tượ
ụ ộ ầ ẻ ấ ạ ặng ban đầ ớ ẻ
ện tượ ậm hơn. Trẻ ẹ tăng cân nhanh ỗ ẻ tăng tố ể
gam trong 3 tháng đầ ừ ứ 3 đế ứ ừ ứ
7 đế ứ ừ ứ 10 đế ứ
ẻ ặ ấp đôi lúc sinh khi 5 tháng tuổ ấ
ấ ố ổ ốc độ tăng cân chậ ầ ỗi năm trẻ
tăng 2 kg. Trẻ ổ ặ
ề ế ố ảnh hưởng đế ự tăng trưởng như di truyền, dinh dưỡ ộ
ết,... nhưng ở ẻ dướ ổ ế ố dinh dưỡng tác độ ạnh hơn di truyề
Do đó, đố ớ ẻ dướ ổ ể ị ẩ ế ớ
ế ố dinh dưỡ ẽ thay đổ ỉ ố đặc trưng đánh giá dinh dưỡ ộ
ới tác độ ủ ế ố ộ ế ế ố ộ ế ất thườ ẽ ả ỉ
ố ề ổi trước hay đồ ờ ớ ỉ ố ặ ổ ỉ ố
ặ ề ẫn bình thườ ại tăng. Yế ố dinh dưỡ ẽ ả
ỉ ố ặ ổi trướ ả ỉ ố ề ổ ặ ề
đó, theo dõi sự ến đổ ủ ỉ ố đặc trưng đánh giá tăng trưở
ệ ảnh hưở ủ ế ố ự tăng trưở

Giáo trình môn học Nhi khoa tập I, Nh n Đại học Quốc gia Th nh phố
Hồ Chí Minh (2020
biên: Phạm Thị Minh Hồng
 ự ến đổ ủ ỉ ố đặc trưng đánh giá tăng trưở
ệ ảnh hưở ủ ế ố ự tăng trưở ủ ộ
ộ ộng đồ ẻ ại địa phương hay cả ố
ề ổ
v Ý nghĩa
ề ộ ữ ỉ ố tăng trưởng chính. Đườ ể ễ ề
ả ộ ố ứ ằ ứ ủ ạng dinh dưỡ
Suy dinh dưỡ ẽ ậ ể ề
ều cao ít thay đổ ổn đị
v ốc độ tăng trưở ề
ảng 35 cm. Sau đó, mỗ i tăng 5 cm.
ẻ sơ sinh dài khoả Năm thứ ẻ tăng từ
đầu tăng 10 Năm thứ ẻ tăng 12 cm Năm thứ ẻ tăng 9 cm Năm thứ
ẻ tăng 7 cm. Trẻ ổ ổ ẻ tăng 5 cm mỗi năm.
ậ ều cao tăng nhanh (như trong 2 năm đầ ề ủ ẹ
ảnh hưởng đế ề ủ
Đây là số ệu dùng để ước lượ ề ần đánh giá đứ ẻ
ểu đồ tăng trưở ố ệu này có độ kém hơn
nhưng vẫ ấ ận đượ
v ỉ ệ ầ ủa cơ thể
ỉ ệ ầ ủa cơ thể đượ ả ỉ ố ề
ề ồ ều dài chi dướ
ề ẻ em tương đối dài hơn so vớ ều cao đứng. Thân bé sơ
ầ ằều dài cơ thể. Đế ổ ậ ỉ ệ ả ỉ ệ
ề ồ ều cao đứng cũng giả ầ ổ ỉ ệ ề
dướ ều cao đứng thông qua đánh giá chỉ ố ều cao đứ ề
ồ ề ồ ỉ ố ẽ ằ ả ừ ỏ hơn
ắ ừ ải; trên 89 là chân dài. Cách đo chiề
đứng: đứ ẳ ựa sát tường sao cho đầu, lưng, mông và gót chân chạ ẹ
tường để ỉ ệ đẹ ữ ới cơ thể
ạ ự tăng trưở ể ấ ở ẻ ỉ ệ ầ ủa cơ thể
đổi theo khuynh hướng đầ ỏ ạ ắ
ặ ề
ỉ ố ặ ều cao thườ ử ụ ấ ỉ ố ối cơ thể
ặ ều cao đứ
ẻ ị ẩn có nguy cơ hay đang
ở ị ẩ ị

Giáo trình môn học Nhi khoa tập I, Nh n Đại học Quốc gia Th nh phố
Hồ Chí Minh (2020
biên: Phạm Thị Minh Hồng
 Vòng đầ ổ
v nghĩa Đo vòng đầ đánh giá khối lượ ủ
v ốc độ tăng trưởng vòng đầ
ần, vòng đầ Sơ sinh, vòng đầ ộ ổ
đầ ừ năm thứ 2 đến năm thứ 6, vòng đầu tăng 2 ỗi năm. Trẻ ổ
có vòng đầ ằng ngườ ớ
v ự tăng trưở ối lượ ủ
o tăng trưở ữ ố ững tháng đầ
ặ ộ ổ ặ ổ ặ
ằng ngườ ớ
ẻ ổ ầ ỉnh nhưng mọ ạt động chưa cân bằng. Năng
ự ủ ụ ộ ấ ề ử ụ ụ

ố ỉ ố tăng trưở ộ ố ề ể
ể ấ ở ẻ em. Đó là:
v ự ể ầ ề
ối lượ ắ ị ả ạng dinh dưỡng. Thườ ừ ổ
ắ ịt cánh tay ít thay đổi và vòng cánh tay, đo giữ ớ ỷu, độ
ếu dướ ẻ ị suy dinh dưỡ ặ
v ự ể ủa răng
ầm răng đượ ình thành trong 3 tháng đầ
Khi sinh, răng còn nằm trong xương hàm và chỉ ẻ đượ
ững răng đầu tiên đượ ọi là răng sữa. Đây là răng tạ ời, đượ ọ ứ
ự ất đị ừ 6 tháng đế ẻ có đủ 20 răng sữ
12 tháng: 8 răng cửa (4 trên + 4 dưới). Răng mọc đầu tiên thường là 2 răng
ửa hàm dướ
18 tháng: 4 răng tiề
24 tháng: 4 răng nanh
30 tháng: 4 răng hàm lớn (răng cấ
ừ ổ ở đi, răng sữ ụ ần và đượ ằng răng vĩnh viễ ứ ự
như sau:
ổi: 4 răng hàm I
ổi: 4 răng cử ữ
ổi: 4 răng cử

Giáo trình môn học Nhi khoa tập I, Nh n Đại học Quốc gia Th nh phố
Hồ Chí Minh (2020
biên: Phạm Thị Minh Hồng
 ổi: 4 răng tiề
ồi: 4 răng hàm II
ổi: 4 răng hàm III (răng cùng).
ổ ố răng vĩnh viễ ờ ọc răng, trẻ ể ố ẹ ố
ạ ấ ủ, ăn kém,...
Đế ố răng, có thể ước lượ ổ ủ ẻ ệnh suy dinh dưỡ
xương, có thể làm cho răng chậ ọ
v ự ển các điể ố ở ớp xương
Cũng tương xứ ớ ổi và được dùng để ẩn đoán tuổ Các đườ ố
ữa đầu và thân xương đượ ở ổ ậy thì và đánh dấ ự ế ủ
ề quang xương cho phép đếm các điể ốt hóa để ước lượ ổ ủ
ẻ. Thườ ứ ụ ẩn đoán bệnh nhượ ẩ
y để ẩn đoán tuổ ậ
CÁCH SỬ DỤNG BIỂU ĐỒ TĂNG TRƯỞNG CỦA WHO
Để ử ụ ểu đồ tăng trưở ủ ầ ự ện ba bướ
ü Cân, đo chính xác
ü ử ụng đúng biểu đồ ổ ớ
ü ễ ả ế ả
Cách cân, đo trẻ
v ẻ
ü ẻ ở ầ ặ ỉ ặ ầ ỏ ẹ
ü Lý tưở ử ụng cân điệ ử
ü ầ ỉ
v Đo trẻ
ẻ dướ ổ
ü Dùng thước đo nằ ều dài thướ
ü ần hai người đo
ü Đầ ủ ẻ ở phía đầ ố đị ủa thướ
ü ữ ố ẻ để ẻ ẳ
ü Đo chính xác đế
ẻ ổ
ü Dùng thước đo đứ
ü ẻ đi chân trần, hai bàn chân để

Giáo trình môn học Nhi khoa tập I, Nh n Đại học Quốc gia Th nh phố
Hồ Chí Minh (2020
biên: Phạm Thị Minh Hồng
 ü ụ ẩ ủ ẻ ạm vào tườ
ü ữ ẳng đầ ắ
ü Đo chính xác đế

(a) Cách dùng thước đo nằm (b) Cách dùng thước đo đứ

v Đo vòng đầ
Cách đo vòng đầu: phía trướ
ụ ẩ
ọ ựa đúng biểu đồ tăng trưở ổ ớ
Sau đây ộ ố ểu đồ thườ ử ụ

Chiều dài nằm/ chiều cao đứng bé gái 0 5 tuổi

Giáo trình môn học Nhi khoa tập I, Nh n Đại học Quốc gia Th nh phố
Hồ Chí Minh (2020
biên: Phạm Thị Minh Hồng
 ề ằ ều cao đứ ẻ ổ

ặ ẻ ổ

Giáo trình môn học Nhi khoa tập I, Nh n Đại học Quốc gia Th nh phố
Hồ Chí Minh (2020
biên: Phạm Thị Minh Hồng
 ặ ẻ ổ
ểu đồ tăng trưở ạ
ễ ế
ả ễ ả ế ả ề ặ
ề ằ ề ặ
ị cao đứ
ể ất thườ ử ụ
Bình thườ ử ụ ừ
Bình thườ ử ụ Nguy cơ thừ
Bình thườ ử ụ Bình thườ
Bình thườ Bình thườ Bình thườ
ẹ ầ
Một số bất thường về phát triể ể chất thường gặp
Suy dinh dưỡ
v
ề ẫn đến suy dinh dưỡ
ế ố môi trườ ẻ ế ự ủa gia đình xã hộ ẻ ẹ ị ầ
ả ạ ế ội kém, gia đình không biết cách cho ăn,...

Giáo trình môn học Nhi khoa tập I, Nh n Đại học Quốc gia Th nh phố
Hồ Chí Minh (2020
biên: Phạm Thị Minh Hồng
 ệ ệ ệ ế ị ụy không đầ
đủ ệnh Celiac, trào ngượ ạ ự ả ộ ứ ả ấ

ệ ẩ ất thườ ễ ắ ể, độ ế ẩ ấ
thườ ẩ ệ ẹ ị ệ ạ ắ ẽn đườ
ấp trên, sâu răng, hộ ứ ả ễ ị ẩ
ệ ễ ễ ể ạ
ễ
ệ ể ệ ế ệ ến thượ ậ ệ ế
ất thườ ệ ữu cơ niệ
ệ ầ ạ ệ ần kinh trung ương và u vùng hạ đồ ộ
ứ ảm trương lực cơ, bệ ần kinh cơ, các bệ ái hóa và lưu trữ
ệ ậ ậ ạ ệ ố ậ ễ ể
ệ ế ọ ệ ồ ầ ề ế ế ắ
v ạ
ạ ủ
ệnh suy dinh dưỡ ặ ế ệ ấ ệ ớm lúc các cơ quan
đang trưở Suy dinh dưỡ ặ ở ờ ỳ bào thai và dướ
ảnh hưởng đế ự ể ệ Suy dinh dưỡ ặ ổ
ẽ ẻ ả ặ ề
ỉ ố ặ ề ệ ỉ ặng là thay đổ
ấ ớ ấ ụ ồi sau điề ị ậ ặ
ẽ ệ ớ ệnh và giúp đánh giá kế ả điề ị
ừ
v
ả ừ ở ẻ ế độ dinh dưỡ ợ
ệ ẫn đế ừ ồ
ộ ứ ộ ứ ộ ứ ộ ứ
tăng tiế ứ
ạn dưỡng cơ, hộ ứ ộ ứ

v ạ
Ngườ ừa cân và béo phì có nguy cơ bệ ạ ểu đườ
tăng huyết áp, tăng lipid máu và bệ ễ ỡ không do rượu cao hơn ngườ
ặng bình thườ ộ ứ ển hóa (béo phì, tăng huyế
ạp glucose và tăng lipid máu) làm tăng nguy cơ mắ ệ ạ ử
Béo phì có liên quan đế ện tượ ạ ồng độ
(peptide có đặ ố ả ở ệ ới ngườ ặ

Giáo trình môn học Nhi khoa tập I, Nh n Đại học Quốc gia Th nh phố
Hồ Chí Minh (2020
biên: Phạm Thị Minh Hồng
bình thường. Hơn nữ ồng độ ền viêm (như interleukin IL ế
ố ạ ử ố α cao hơn ở ệ
ngưng thở ủ ế ứ ỉ ấn đề ứ ỏ ầ
Tư vấn
ết đượ ển bình thườ t thườ
Đầ ụ huynh hãy cân đo ẻ ỗi tháng. Sau đó, dùng biểu đồ tăng
trưởng để ố đo củ ẻ ểu đồ tăng trưởng thường đượ ổ ứ
ỏ ủ ẻ ử ụ ểu đồ tăng trưở ầ ỉ ố tăng
trưở ủ ẻ có bình thườ ớ ứ ổ ự tăng trưở ể ấ
ủ ẻ ế ể ốc độ bình thườ
L m sao để ừa suy dinh dưỡ
ụ ớ ấ ệ ẹ ế ử ụ ứ
ăn có sẵ ại địa phương để ấu ăn cho trẻ đủ ấ ầ ết. Đồ ờ ầ
dõi các chương trình về ứ ỏe, dinh dưỡng trên các phương tiệ ề
ền hình, báo chí. Gia đình nên trồng thêm cây ăn trái để ấp trái cây tươi
ẻ ăn dặ ớ ển mô hình vườ ồng trong nhân dân để
ả ệ ần dinh dưỡ ữa ăn.
L m sao để ừ ừ
ừ ẻ ễ ị ế ố ạ Do đó,
ụ ầ ạ ế ẻ ăn mỡ độ ậ ăn nhiề ố ẻ ăn
ề ả ức ăn có chứ ất xơ. ụ ầ
ăn uố ại như ăn quá mặn, ăn các loạ ỏ ị ễ ị giun sán, ăn
ều vào ngày đám tiệc, ăn thức ăn sống chưa qua chế ế ề ố ừ
ể ộ độ
2.3. Nội dung thảo luận và hướng dẫn tự học
2.3.1. Nội dung thảo luận
ỉ ố tăng trưở ố ể ủ ẻ
ộ ố ất thườ ề ể ể ất thườ ặ
2.3.2. Nội dung ôn tập và vận dụng thực hành
ậ ế ứ ề ả ầ ế ừ ọ ủ độ ậ ụ
ế ứ ẩ ị đầy đủ ỹ năng trong quá trình thự
2.3.3. Nội dung hướng dẫn tự học và tự nghiên cứu
Đọ ệ ả ó liên quan đế ộ ọ ậ ứ
ứ ụ ọ ự ế

Giáo trình môn học Nhi khoa tập I, Nh n Đại học Quốc gia Th nh phố
Hồ Chí Minh (2020
biên: Phạm Thị Minh Hồng