BUHAR HATLARINDA ENERJİ

VERİMLİLİĞİ
Buhar Hattı Kayıpları ve ısı geri kazanım yöntemleri

• Kazan kayıpları
• Dağıtım hattı kayıpları
-Kondens kayıpları
-Flaş buhar kayıpları
1. KAZANLARDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ

Genel olarak kazanlar, bir yakıttaki

enerjiyi ısı şeklinde açığa çıkartarak,
oluşan ısı enerjisini bir akışkana
verecek şekilde imal edilmiş ve
basınç altında çalışan kapalı bir kap
olarak tanımlanabilir.
YANMA:

Yanma, yakıt içerisindeki yanabilir elemanların oksijen ile kimyasal birleşmeleri sonucu ısı açığa çıkması
olarak tanımlanır. Yakıt içerisindeki temel yanabilir elemanlar karbon, hidrojen, bunların bileşikleri ve
sülfürdür.

Tam Yanma: Kolay bulunabilir olması nedeniyle yanma için

gerekli oksijen hava kullanılarak sağlanır.

5
Hava, oksijen, azot, az miktarda su buharı, karbondioksit, argon ve diğer elemanların karışımı
olmakla beraber; yanma olayında hacimsel olarak %21 oksijen, %79 azot kabul edilmiştir. Bu
durumda gerekli olan 1 kmol oksijen için 3.76 kmol azot ta yanma işlemine katılır.

Örnek: Oksitleyici olarak hava kullanıldığında Metanın yanma denklemi:

Kütlenin korunumu yasasına göre denklemin her iki tarafında bulunan atom sayısı aynı olmalıdır.
Bu yüzden denklemdeki maddelerin katsayıları denge durumu için yazılabir.

6
 Hava-Yakıt Oranı(HY):

Hava –yakıt oranı (HY) yanma işleminde birim kütle yakıt başına
kullanılan hava miktarıdır.

Stokiyometrik ve Fazla Hava:

İdeal durumdaki yanma olayı oksijen ve yakıt elemanlarının teoride istenen tam oranlarda
(stokiyometrik oran) karıştırılması ile meydana gelir. Bu oran stokiyometrik oran ya da
stokiyometrik hava oranı olarak bilinir.

Gerçek yanma işlemlerinde, tam yanmayı sağlamak ve yanma % 50 fazla hava = % 150 teorik hava
odasının sıcaklığını kontrol etmek için stokiyometrik miktardan % 200 fazla hava = % 300 teorik hava
daha fazla hava kullanmak genel bir uygulamadır. Stokiyometrik % 90 teorik hava = % 10 eksik hava
miktardan fazla hava miktarına fazla hava denir
Bir yakıt stokiyometrik
miktarda hava ile yandığında
baca gazlarının içinde hiç
elementel oksijen
bulunmayacaktır.
Yakıt Isıl değeri:

Bir yakıtın ısıl değeri birim miktardaki yakıtın tamamen yanması sonucunda açığa çıkan ısı miktarıdır.
Bahsedilen birim miktar katı ve sıvı yakıtlarda 1 kg, gaz yakıtlarda 1 m3 tür. Referans şartlar(1 atm, 25
oC) daki hacim Nm3 olarak isimlendirilir.

Hidrojen ve nem içeren bütün yakıtlarda yanma ürünleri içinde su bulunur. Yakıtın ısıl değeri bu su
buharının buhar fazında mı, yoksa yoğuşmuş olarak sıvı fazında mı bulunduğuna bağlı olarak değişir.

Alt ısıl değer, bir yanma reaksiyonunda oluşan suyun

buhar fazında olması durumunda açığa çıkan ısı
enerjisini tanımlamaktadır.

Su buharı yoğuşturulursa gizli buharlaşma ısısı ortaya

çıkar. Bu gizli ısı da dikkate alınarak verilen ısıl değere
üst ısıl değer denir. ve bu değer, alt ısıl değerden,
mevcut su buharının gizli buharlaşma ısısı kadar
büyüktür. H ü = H a + msu h fg
9
Kazan ısı verimi:

Verimsiz yanma, ısı kayıpları, yakıt cinsi, besi suyunun kalitesi kazan verimini etkileyen en önemli
etkenlerdir. .
Q
ηk = .
B H alt

Alt ve üst ısı değerine göre verim tanımı:

10
Kazan Kayıpları ve Alınan önlemler

 Isı transfer yüzeylerinin temizliği

Besleme suyunun kirleticilerden arındırılması ya da hava filtrelerinin peryodik kontrolü ile temizlik sağlanabilir.

 Kazan Yüzeyinden Olan Isı Kaybı

Kazan yüzeyinden olan ısı kaybı radyasyon ve konveksiyon şeklinde olmaktadır. Eski kazanlarda % 10 iken
etkili bir yalıtımla yeni kazanlarda %1 civarindadır.

 Eksik yanma kaybı

 Baca gazı kayıpları

Yanma işleminin gerçekleştiği proseslerden enerji kaybının çok büyük bir bölümü baca gazları kayıplarından
meydana gelmektedir. Kazan bacalarında ısı kaybı:
• Duyulur ısı kaybı
• Gizli ısı kaybı

 Kazan blöf kaybı

Eksik yanma kaybı ve kazanlarda hava-yakıt oranının optimize edilmesi

Yakıt tamamen yandığında, içerisindeki karbon (C),

karbondioksite (CO2), hidrojen (H2) su buharına (H2O),
kükürt (S) kükürt dioksite (SO2) dönüşmektedir.

Oksijen yetersizliği, yanmanın tam olmamasının nedenlerinden biridir. Fakat yanma odasında tam yanma için gerekli
oksijenden daha fazla oksijen olsa bile, yanma tam olmayabilir. Bunun nedenlerinden biri, yakıtın ve oksijenin bir
arada olduğu süre içinde yeterince karışamamasıdır. Yanmanın tam olmamasının bir başka nedeni de yüksek
sıcaklıklarda önem kazanan ayrışmadır. Yetersiz hava, hava ve yakıt karışımının kötü olması veya yeterli büyüklükte
boyutlandırılmamış yanma odası nedeniyle oluşan eksik yanma neticesinde karbon-monoksit (CO)meydana
gelmektedir .

Buradan da görülebileceği gibi, yetersiz oksijen sonucu karbonun

karbondioksite dönüşemeden, karbon monoksit halinde kalmasıyla
kaybedilen enerji miktarı %70 mertebesinde olmaktadır. Bu
kaygıyla, mükemmel yanmanın sağlanması icin, genel bir kural
olarak yakıta verilen hava belirli oranda artırılmaktadır.
Hava miktarının teorik miktardan çok
fazla veya az olması verimi düşürür.

Eksik hava kullanılması durumunda;

• Karbon monoksit oluşmakta, üretilen enerji
azalmakta, yanma verimi düşmektedir.

Fazla hava kullanılması durumunda:

• Karbon monoksit azalmakta, üretilen enerji
artmaktadır.
• Hava fazlalık katsayısının artması ile toplam
baca gazı miktarı artmakta ve artan bu
miktardaki hava, bacagazı sıcaklığına kadar
ısınıp enerji alacağından daha fazla ısı
bacadan dışarı atılmaktadır.
Tam Yanma için Oksijen Ayarı
Verimli yanma denetimi için en iyi yöntem, baca gazlarında O2 ölçümü Baca gazı içerisindeki O2 miktarını
ile yapılandır. kontrol eden bir sistem ile %1-2
Baca gazı içerisindeki O2 değerine göre hava debisi kontrol edilir. arasında bir verim artışı sağlanabilir.
Baca gazı ısı kayıpları ve ısı geri kazanımı
Kazanlarda ve ocaklı sistemlerde en büyük kayıp baca gazları ile dışarı atılan enerjidir. Geleneksel bir buhar
kazanında üretilen enerjinin yaklaşık olarak %16-20 kadarı baca gazlarıyla sistemden ayrılır. Baca gazlarından
atık ısının geri kazanımı, bu yüksek oran nedeniyle ısı geri kazanım sistemlerindeki gelişmeler için en büyük
adaydır.

Baca gazı duyulur ısı kaybı ve ısı geri kazanımı;

Eğer bir kazanda yanma mükemmel, ocak dizaynı da teknik kurallara uygun ise, kazan verimi direkt baca gazı
sıcaklığı ile ilgilidir. Teorik olarak baca gazı sıcaklıklarının inebileceği minimum sıcaklık, gazların kazanı terk
ederken en son temasta olacağı sıcaklıktır. Konvansiyonel kazanlarda teorik minimum gaz sıcaklığı kazan
tarafındaki suyun sıcaklığı veya buharın yoğuşma sıcaklığıdır.

Baca gazı sıcaklığından ileri gelen kayıp aşağıda verilen formulle hesaplanır.

𝑄𝑄̇ 𝑏𝑏𝑏𝑏 = 𝑚𝑚̇ 𝑏𝑏𝑏𝑏 𝑐𝑐𝑏𝑏𝑏𝑏 (𝑇𝑇𝑏𝑏𝑏𝑏 − 𝑇𝑇0 �

Baca gazının kayıp enerjisi, baca gazının sıcaklığıyla doğru orantılı olarak değişmektedir. Kazan verimi baca
gazı sıcaklığı ile ters orantılı olarak değişmektedir.
Baca gazları duyulur ısı kazanımı; baca gazı sıcaklığının düşürülmesiyle elde edilen kazanımdır.

Isı geri kazanımı sonrası izin verilebilir minimum baca gazı sıcaklığı, yakıt içindeki kükürt miktarına
bağlı olan asit çiğ noktası sıcaklığı ile sınırlıdır.

Kükürt ve kükürtlü bileşikler içeren yakıtlarda baca gazı sıcaklığı 180°C altına düşürülmemelidir,
aksi takdirde kükürt havanın içindeki oksijen ve hidrojenle birleşerek sülfürik asit oluşturur ve
korozyona yol açar..

Doğalgaz içinde kükürt bulunmadığından doğalgaz ile çalışan cihazlarda baca gazı sıcaklığı 56°C’ye
kadar düşürülebilir.

15
Baca gazı gizli ısı kaybı ve ısı geri kazanımı;
Yakıtlar serbest nem şeklinde ve kimyasal bileşimleri nedeniyle içerisinde nem bulundurur. Yakıtın
içerisinde bulunan nem yanma esnasında buharlaşarak açığa çıkmaktadır. Su buharı olarak çıkan nem,
kazandaki faydalı enerjinin bir kısmının bacadan dışarı atılmasına neden olmaktadır.

Baca gazı gizli ısı kaybı 𝑄𝑄̇ 𝑏𝑏𝑏𝑏,𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔 = 𝑚𝑚̇ 𝐻𝐻2𝑂𝑂 ℎ𝑓𝑓𝑓𝑓

Baca gazları gizli ısı kazanımı; baca gazlarında bulunan su buharının taşıdığı ısıdan kazanılan enerjidir.
Baca gazları çiğ noktası sıcaklığı altına kadar düşürülüp buhar yoğuşturulur ve elde edilen ısı sistemde
kullanılır.

Günümüzde yoğuşmalı ekonomizerlerin gaz yakıtlı sistemlerde kullanımı daha yaygınlaşmıştır. Çünkü
diğer yakıtlara oranla doğalgazda yoğuşma daha az koroziftir ve yanma ürünlerindeki nem miktarı daha
fazla olduğu için enerji verimliliği daha yüksektir.

Yoğuşmalı ısı değiştiricilerinin yüzeylerindeki korozyon üzerinde durulması gereken önemli bir
problemdir ve bunun için paslanmaz çelik, teflon kaplamalı ve cam ısı değiştiricileri kullanılır.
PROBLEM: Bir sanayi tesisinde 2300 kW kapasiteli fuel-oil yakıtlı bir kazan kullanılmaktadır. Fuel-
oilin ısıl değeri 41 000 kJ/kg, birim fiyatı 0.95 TL/kg, kazanın verimi 0.78 dir. Bu kazanın doğal gaz
yakıtlı bir kazanla değiştirilmesi durumunda elde edilecek yıllık para tasarrufunu bulunuz. Doğal gazın
ısıl değeri 34500 kJ/m3, birim fiyatı 0.55 TL/m3 ve doğal gaz kazanının verimi 0.92 dir. Eğer doğal gaz
kazanının fiyatı 750 000 TL ise bu yatırımın geri ödeme süresini bulunuz. Kazan yılda 5000 saat
çalışmaktadır. i=%10

𝑄𝑄̇ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘
𝜂𝜂 = ̇ 𝑢𝑢
𝐵𝐵𝐻𝐻

Fuel-oil miktarı:
𝑄𝑄̇ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 2300 𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑘𝑘𝑘𝑘
𝐵𝐵̇ 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓−𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 = = 3600 = 259
𝜂𝜂𝐻𝐻𝑢𝑢,𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓−𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 0.78 41 000 𝑘𝑘𝑘𝑘 ℎ
𝑘𝑘𝑘𝑘
Yıllık fuel-oil miktarı:
𝑘𝑘𝑘𝑘 ℎ 𝑘𝑘𝑘𝑘
𝐵𝐵̇ 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓−𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 = 259 5000 = 1295000
𝑦𝑦ı𝑙𝑙𝑙𝑙ı𝑘𝑘 ℎ 𝑦𝑦ı𝑙𝑙 𝑦𝑦ı𝑙𝑙
Yıllık fuel-oil maliyeti:

𝑇𝑇𝑇𝑇 𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑇𝑇𝑇𝑇

𝑀𝑀𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓−𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 = 0.95 1295000 = 1230250
𝑦𝑦ı𝑙𝑙𝑙𝑙ı𝑘𝑘 𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑦𝑦ı𝑙𝑙 𝑦𝑦ı𝑙𝑙

Yıllık doğal gaz miktarı:

𝑄𝑄̇ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 2300 𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑚𝑚3

𝐵𝐵̇ 𝑑𝑑𝑑𝑑 = = 3600 = 261
𝜂𝜂𝐻𝐻𝑢𝑢,𝑑𝑑𝑑𝑑 0.92 34500 𝑘𝑘𝑘𝑘 ℎ
𝑘𝑘𝑘𝑘

𝑚𝑚3 ℎ 𝑚𝑚3
𝐵𝐵̇ 𝑑𝑑𝑑𝑑 = 261 5000 = 1305000
𝑦𝑦ı𝑙𝑙𝑙𝑙ı𝑘𝑘 ℎ 𝑦𝑦ı𝑙𝑙 𝑦𝑦ı𝑙𝑙

Yıllık doğal gaz maliyeti:

𝑇𝑇𝑇𝑇 𝑚𝑚3 𝑇𝑇𝑇𝑇

𝑀𝑀𝑑𝑑𝑑𝑑 = 0.55 3 1305000 = 717750
𝑦𝑦ı𝑙𝑙𝑙𝑙ı𝑘𝑘 𝑚𝑚 𝑦𝑦ı𝑙𝑙 𝑦𝑦ı𝑙𝑙
 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝑦𝑦ı𝑙𝑙𝑙𝑙ı𝑘𝑘 = 𝑀𝑀𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓−𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 − 𝑀𝑀𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑦𝑦ı𝑙𝑙𝑙𝑙ı𝑘𝑘 𝑦𝑦ı𝑙𝑙𝑙𝑙ı𝑘𝑘

𝑇𝑇𝑇𝑇
= 1230250 − 717750 = 512500
𝑦𝑦ı𝑙𝑙

Geri dönüş süresi: 750 000 = 512500(𝑃𝑃⁄𝐴𝐴 , %10, 𝑛𝑛)

𝑃𝑃⁄𝐴𝐴 , %10, 𝑛𝑛 = 1.46

𝑛𝑛 = 1.66 𝑦𝑦ı𝑙𝑙 = 19.92 𝑎𝑎𝑎𝑎

PROBLEM: Doğal gaz yakılan bir kazana ait değerler aşağıdaki gibidir.

Kazan kapasitesi(Q)=6480 kW
𝜂𝜂𝑘𝑘= 0.89
Baca gazı sıcaklığı=230 𝑜𝑜C
Yakıtın alt ısıl değeri(Hu)=34485 𝑘𝑘𝑘𝑘/𝑁𝑁𝑚𝑚3
Baca gazı özgül ısısı(cbg)= 1.5 𝑘𝑘 𝐽𝐽⁄𝑁𝑁𝑚𝑚3 ℃
Yakıt sıcaklığı=25 oC
Fazla hava yüzdesi=%20
a)Kazanda, doğal gaz %20 fazla hava ile yakılmaktadır. Yakıt miktarı ve oluşan baca gazı
miktarını bulunuz.
b)Bu kazana ekonomizör eklenmesiyle baca gazı sıcaklığının 120 oC ye düşürülmesi halinde
sistem verimi ne olur? Yakıt tasarrufunu bulunuz.
c)Sisteme ilave olarak yoğuşmalı bir ekonomizör eklenerek baca gazı sıcaklığı 120 oC den 40 oC
ye düşürüldüğünde sistem verimi ve yakıt tasarrufunu bulunuz.

Yakıt miktarı:
6480 𝑘𝑘𝑘𝑘
𝐵𝐵̇ = 3
= 0.211 𝑁𝑁𝑚𝑚3 ⁄𝑠𝑠 = 760 𝑁𝑁𝑚𝑚3 ⁄ℎ
0.89(34485 𝑘𝑘 𝐽𝐽⁄𝑚𝑚 ℃)
Baca gazı miktarı:

𝐶𝐶𝐻𝐻4 + 1.2 2(𝑂𝑂2 + 3.76𝑁𝑁2 → 𝐶𝐶𝐶𝐶2 + 2𝐻𝐻2 𝑂𝑂 + 0.4𝑂𝑂2 + 9𝑁𝑁2

𝑛𝑛𝑏𝑏𝑏𝑏 = 𝑛𝑛𝐶𝐶𝑂𝑂2 + 𝑛𝑛𝐻𝐻2 𝑂𝑂 + 𝑛𝑛𝑂𝑂2 + 𝑛𝑛𝑁𝑁2

= 1 + 2 + 0.4 + 9 = 12.4 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚

� 𝑏𝑏𝑏𝑏
𝑃𝑃𝑏𝑏𝑏𝑏 𝑉𝑉𝑏𝑏𝑏𝑏 𝑛𝑛𝑏𝑏𝑏𝑏 𝑅𝑅𝑇𝑇
=
𝑃𝑃𝑦𝑦 𝑉𝑉𝑦𝑦 � 𝑦𝑦
𝑛𝑛𝑦𝑦 𝑅𝑅𝑇𝑇
𝑉𝑉𝑏𝑏𝑏𝑏 𝑛𝑛𝑏𝑏𝑏𝑏
=
𝑉𝑉𝑦𝑦 𝑛𝑛𝑦𝑦

𝑉𝑉𝑏𝑏𝑏𝑏 𝑁𝑁𝑚𝑚3 𝑁𝑁𝑚𝑚3

= 12.4 𝑉𝑉𝑏𝑏𝑏𝑏 = 12.4 760 = 9424
𝑉𝑉𝑦𝑦 ℎ ℎ
b)Bu kazana ekonomizör eklenmesiyle baca gazı sıcaklığının 120 oC ye düşürülmesi halinde kazan verimi
ne olur? Yakıt tasarrufunu bulunuz.

Duyulur Isı Kazancı:

𝑁𝑁𝑚𝑚3 𝑘𝑘𝑘𝑘
𝑄𝑄̇ 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 = 9424 1.5 230 − 120 ℃ ⁄3600 = 432𝑘𝑘𝑘𝑘
ℎ 𝑁𝑁𝑚𝑚3 ℃

Sistem verimi:

′
𝑄𝑄̇ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 6480
𝜂𝜂 = = = 0.95
𝑄𝑄̇ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 6480
− 𝑄𝑄̇ 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 − 432
𝜂𝜂𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 0.89

Yakıt miktarı:

𝑄𝑄̇ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘
′
6480 𝑁𝑁𝑚𝑚3 𝑁𝑁𝑚𝑚3
𝐵𝐵 = ′ = = 0.198 = 712
𝜂𝜂 𝐻𝐻𝑢𝑢 𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑠𝑠 ℎ
0.95(34485 3 �
𝑁𝑁𝑚𝑚
c) Sisteme ilave olarak yoğuşmalı bir ekonomizör eklenerek baca gazı sıcaklığı
120 oC den 40 oC ye düşürüldüğünde sistem verimi ve yakıt tasarrufunu bulunuz.

Baca gazı içindeki su buharı miktarı:

𝑃𝑃𝐻𝐻2 𝑂𝑂 𝑛𝑛𝐻𝐻2 𝑂𝑂 2
= 𝑃𝑃𝐻𝐻2 𝑂𝑂 = 100 = 16.13 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘
𝑃𝑃𝑇𝑇 𝑛𝑛 𝑇𝑇 12.4

𝑇𝑇𝑑𝑑,16.3 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 = 55.4℃ → ℎ𝑓𝑓𝑓𝑓 = 2370 𝑘𝑘 𝐽𝐽⁄𝑘𝑘 𝑔𝑔

 �
𝑃𝑃𝑃𝑃 = 𝑛𝑛𝑅𝑅𝑇𝑇

𝑚𝑚3 𝑘𝑘𝑘𝑘
100 760 = 𝑛𝑛𝑦𝑦 8.315 25 + 273 𝐾𝐾
ℎ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘

𝑛𝑛̇ 𝑦𝑦 = 30.67 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑙𝑙 ⁄ℎ 𝑛𝑛̇ 𝐻𝐻2 𝑂𝑂 = 2 30.67 = 61.34 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝐻𝐻2𝑂𝑂 ⁄ℎ

𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝐻𝐻2𝑂𝑂 𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑘𝑘𝑘𝑘𝐻𝐻2𝑂𝑂

𝑚𝑚̇ 𝐻𝐻2 𝑂𝑂 = 61.34 18 = 1104
ℎ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 ℎ

1104 2370
Gizli ısı kazancı: 𝑄𝑄̇ 𝑦𝑦𝑦𝑦ğ = 𝑚𝑚ℎ
̇ 𝑓𝑓𝑓𝑓 = = 727 𝑘𝑘𝑘𝑘
3600
Baca gazının 40 ℃ ye düşmesi halinde geri kazanılan duyulur ısı:

𝑁𝑁𝑚𝑚3 𝑘𝑘𝑘𝑘
𝑄𝑄̇ 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒−2 = 9424 1.5 3
120 − 40 ℃ ⁄3600 = 314𝑘𝑘𝑘𝑘
ℎ 𝑁𝑁𝑚𝑚 ℃

𝑄𝑄̇ 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = ̇ 𝑄𝑄𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒−2 +𝑄𝑄

̇ 𝑦𝑦𝑦𝑦ğ = 314 + 727 = 1041 𝑘𝑘𝑘𝑘

′′
𝑄𝑄̇ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 6480
𝜂𝜂 = = = 1.12
𝑄𝑄̇ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 6480
− 𝑄𝑄̇ 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 − 1041
𝜂𝜂𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 0.95

𝑄𝑄̇ 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 6480 𝑁𝑁𝑚𝑚 3 𝑁𝑁𝑚𝑚 3

𝐵𝐵 ′′ = ′′ = = 0.168 = 604
𝜂𝜂 𝐻𝐻𝑢𝑢 𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑠𝑠 ℎ
1.12(34485 �
𝑁𝑁𝑚𝑚3
 Buhar kazanlarında blöf ve enerji kaybı
Besi suyu tankında hazırlanan suyun türüne göre buhar kazanına bir takım yabancı maddeler
ulaşmaktadır. Kazan içerisine giren bu katı maddeler süspansiyon(asılı partikül) veya erimiş halde
bulunurlar.
Süspansiyon halinde bulunan maddeler çökerek kazan dibinde bir çamur tabakası oluşturur.
Kazan suyunda erimiş haldeki maddeler su yüzeyinde köpük şeklinde birikir ve buhar ile
taşınarak: • Buhar kalitesinin düşmesine
• Isı eşanjör yüzeylerinde birikim yapmasına
• Kondenstopların tıkanarak arızalanmasına

neden olur.

Kazanda meydana gelen bu kirliliklerin kazandan uzaklaştırılması için kazan içerisindeki suyun
bir miktarı belli aralıklarla boşaltılarak konsantrasyon belli bir değerin altında tutulmaya
çalışılır. Bu işleme BLÖF adı verilir.
1 - Yüzey Blöf İşlemi:
İstenmeyen maddeler sıvı fazda; diğer ifade ile
kazan dibine çökmemiş, su içinde erimiş şekilde ise;
yüzeyden yapılan blöf işlemi sayesinde sistemden
otomatik olarak tahliye edilirler.

2 - Dip Blöf İşlemi:

İstenmeyen maddeler katı durumda kazan
suyu dibine çöktüklerinde sistemden Dip
Blöf Vanası ile tahliye edilirler.
Kazanlarda optimum blöf miktarının belirlenebilmesi için kazanda izin verilen maksimum blöf sertlik
değerinin bilinmesi gerekir.

Blöf sertlik değeri: Toplam Erimiş Katı Maddeler ( TDS )

Bu değer için tablolarda basınca göre verilen değer ya da firmaların belirttiği değerler kullanılabilir.

𝐹𝐹𝐹𝐹
𝐵𝐵𝐵𝐵ö𝑓𝑓 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚ı =
𝐵𝐵 − 𝐹𝐹

F:Besi suyunun toplam erimiş katı madde miktarı (ppm

veya µs/cm)
B: Blöf sertlik değeri(TDS)-Kazan suyunun istenilen
toplam erimiş katı madde seviyesi (ppm veya µs/cm )
S: Kazan buhar kapasitesi (kg/h)

ppm-bir milyondaki partikül sayısı

 PROBLEM: Alt ısıl değeri 34485 kJ/m3C olan yakıtın yakıldığı ve veriminin 0.85 olduğu bir kazanda
saatte 1200 kg blöf yapılmaktadır. Blöfün neden olduğu yakıt tüketimini bulunuz.
Besi suyu sıcaklığı 110 oC dir ve kazanda 8.5 bar basınçta doymuş buhar üretilmektedir.

kg 𝑘𝑘𝑘𝑘
𝑄𝑄̇ = ℎ𝑔𝑔,8.5 𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏 − ℎ𝑓𝑓,120 𝐶𝐶 = 1200 2770.8 − 503.81 𝑘𝑘𝑘𝑘/ℎ = 2720388
h ℎ

2720388 𝑘𝑘𝑘𝑘/ℎ
𝐵𝐵̇ = = 92.8 𝑚𝑚 3⁄
ℎ
0.85 34485 𝑘𝑘𝑘𝑘/𝑚𝑚3

Blöf miktarının optimize edilmesi ve blöf periyotlarının gerekenden fazla olmaması yakıt
tasarrufu açısından önemlidir. Örneğin 3.5 bar basınçta ve % 5 blöf durumunda % 1 yakıt
kaybı meydana gelirken 14 bar ve % 10 blöf durumunda kayıp % 3’ü bulur.
Manuel ve otomatik olmak üzere iki çeşit buhar kazanı blöf uygulaması söz konusudur.

Manuel blöf uygulamasında ölçümler çalışanlar tarafından belirli aralıklarla yapılarak blöf yapılmasına
karar verilir. Manuel blöf kontrolü ile, operatörler blöfün zamanını ve süresini tayin etmede yanılabilirler.
Besi suyundaki değişikliğe ve buhar ihtiyacındaki farklılıklara anında müdahale edemezler.

Otomatik blöf kontrolü, kazan suyu iletkenliğini sürekli olarak izleyerek gerekli su kimyasını sabit tutmak
adına blöf miktarını ayarlar. Bir sensör, iletkenliği ölçerek, blöf vanasını tetikleyen kontrolöre geri besleme
yapar. Bir otomatik blöf kontrolü, çözülmüş madde konsantrasyonunu izin verilen en yüksek değere yakın,
fakat bu değeri aşmayacak şekilde sabit tutarak, blöf miktarını kontrol eder ve enerji kayıplarını minimuma
indirir.

Özellikle büyük kazanlarda blöfün otomatik yapılması gerekir.

PROBLEM: X firmasında kazan yüzey blöfü her 3 saatte bir manuel olarak yapılmaktadır. Blöf yapılmadan
önce ve yapıldıktan sonra kazan suyundan numune alınarak TDS değerleri ölçülmekte ve kaydedilmektedir. Bir
aylık ölçüm sonuçları değerlendirildiğinde ortalama TDS değeri 3300 µs/cm olarak hesaplanmıştır.
Kullanılmakta olan kazan kapasitesi 10000 kg/h olup, kazan tam kapasite ile çalışmaktadır. Kazan besi suyu
TDS değeri 500 µs/cm olarak ölçülmüştür. Kazan imalatçısı firma, kazan TDS değerinin maksimum 5000 µs/cm
olabileceğini belirtmiştir.

Kazan kapasitesi : 10000 kg/h

Kazan basıncı : 7 bar
Buhar sıcaklığı : 170.5 oC
Besi suyu (TDS) değeri : 500 µs/cm
Kazan suyu TDS değeri : 3300 µs/cm
Müsaade edilen max.TDS değeri : 5000 µs/cm

Manuel blöf nedeniyle oluşan günlük su kaybını bulunuz

1) 5.000 µs/cm iletkenliği sağlamak için yapılacak blöf miktarı:

500(10000)
𝐵𝐵𝐵𝐵ö𝑓𝑓 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚ı = = 1111𝑘𝑘 𝑔𝑔⁄ℎ
5000 − 500

2.Mevcut duruma göre yapılan blöf miktarı; (Manuel blöf yapıldığından kazan suyu TDS
ortalama değeri: 3.300’dür.)

500(10000)
𝐵𝐵𝐵𝐵ö𝑓𝑓 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚ı = = 1785𝑘𝑘 𝑔𝑔⁄ℎ
3300 − 500
Bunun anlamı manuel blöf ile gereksiz yere su, yakıt ve kazan kimyasalları sarfiyatı
yapılmasıdır.

Su kaybı: 1785 - 1111 kg/h x 24 h/gün = 674 kg/gün

Blöf ile atılan su, yüksek ısı ihtiva eden sıcak sudur. Dolayısıyla blöf ile birlikte yakıt da
atılmaktadır.
Blöften ısı geri kazanımı

Blöf sıcak, besleme suyu ise blöf suyuna nispeten soğuk olduğu için atık ısının geri kazanımı
gerçekleştirilmelidir.
Blöf miktarı yüksek olan işletmelerde yapılan blöf ile dışarıya atılan enerjinin bir kısmı geri kazanılabilir.

Isı geri kazanım yöntemleri:

-Isı değiştiricisi vasıtası ile ısı geri kazanımı

-Flaş tankında basıncın düşürülmesi ile sıcak suyun tekrar buharlaştırılması sonucunda oluşan flaş
buharın yeniden kullanılması yoluyla ısı geri kazanımı
Isı değiştirici ile ısı geri kazanımı

Sürekli blöf işlemi uygulayan buhar kazanlarında, ısı

geri kazanım sistemleri uygulanarak, blöfden dolayı
meydana gelen enerji ve su kayıpları minimum
düzeye indirilebilir. Bir çok blöf ısısı geri kazanım
sistemi sıcak blöf suyunu besleme suyunun ön
ısıtmasında kullanan basit ısı eşanjöründen ibarettir.

Uygulamanın diğer bir avantajı da, blöf suyunun

soğutulması ile atık su bertarafı sırasında oluşabilecek
problemlerin önlenmesidir.

kazan blöf işleminden ısı geri kazanımı.

Flaş tank ile ısı geri kazanımı

Kazanlarda otomatik blöf işlemi yapılıyorsa

blöf enerjisinin bir flaş tankı (ısı geri kazanım
sistemi) ile değerlendirilmesi gerekir. Blöfle
alınan buhar ve kondensat karışımı flaş tankına
girer.
Tankta buhar yukarıdan alınırken aşağıdan
kondensat toplanır ve dışarıya alınır. Elde edien
flaş buharı ısı geri kazanımı için kullanılır. Bu
alçak basınçlı buhar kazan girişinde suyun ön
ısıtılmasında kullanılabileceği gibi işletmede
mekan ısıtması, proses ısıtması gibi başka
faydalı bir amaç için de kullanılabilir. Blöf
işlemi periyodik olduğu için ısıtma gibi
durumlarda alternatif bir kaynağın geri
kazanım sistemine entegre olması gerekir.