A Opisz metabolizm fruktozy i galaktozy

metabolizm fruktozy

Przemiana fruktuozy zachodzi przede wszystkim w wątrobie, w nerce, jak i w ścianie jelita cienkiego.
Pierwszym etapem jest fosforylacja katalizowana przez heksokinazę lub fruktokinazę. Dawcą fosforanu
jest ATP. Heksokinazy cechują się dużo wyższym powinowactwem do glukozy niż do fruktozy. Oznacza to
że heksokinazy fosforyzują niewielką ilość fruktozy. Pod działaniem heksokinazy fruktoza jest
fosforyzowana w pozycji C6 , który jest w tej postaci włączany do glikolizy. Fosforylacją przez fruktokinazę
jest głównym sposobem jej włączania do glikolizy. Fruktoza jest fosforyzowana w pozycji C1 co
uniemożliwi ponowną fosforylację do fruktozo-1,6-bis-fosforanu. Otrzymujemy fruktozo-1-fosforan który
jest rozkładany przez aldolaze B do fosfodihydroksyacetonu i aldehydu glicerynowego.
Fosfodihydroksyaceton bezpośrednio włączany jest do glikolizy, a także glukoneogenezy. Aldehyd włącza
się do glikolizy poprzez fosforylację do aldehydu 3-fosofoglicerynowego.

Fruktoza metabolizowana jest szybciej niż glukoza, ponieważ pomija ona reakcję katalizowaną przez
fosfofruktokinazę. Jest to właśnie główny etap glikolizy ograniczający szybkość glikolizy.

metabolizm galaktozy

Głównym źródłem galaktozy jest laktoza zawarta w mleku i jego przetworach. Trawienie laktozy zachodzi
w jelicie cienkim. Pod wpływem działania laktazy, ma miejsce hydrolityczny rozpad laktozy na glukozę i
galaktozę. Część galaktozy pochodzi z rozpadu glikolipidów i glikoprotein. Przemiana galaktozy nie jest
regulowana przez insulinę. Część galaktozy zostaje przetwarzana do galaktytolu. Grupa aldehydowa
galaktozy jest redukowana do grupy alkoholowej przez reduktazę aldozową. Funkcje reduktora pełni
NADPH.

Przemiana galaktozy:

1) Fosforylacja: enzym: galaktokinaza --> galaktozo-1-fosforan

2) Enzym: urydylotransferaza heksozo-1-fosforanowa. Galaktozo-1-fosforan + UDP-glukoza --> glukozo-1-

fosforan i UDP-galaktoza.

3) Epimeryzacja, enzym: 4-epimeraza UDP-heksozowa; UDP-galaktozy do UDP-glukozy

Glukozo-1-fosforan (pod wpływem fosfoglukomutazy) → glukozo-6-fosforan (leci do glikolizy lub pod

wpływem glukozo-6-fosfatazy przekształcany w glukozę)

B Opisz syntezę kwasów tłuszczowych

Synteza kwasów tłuszczowych zachodzi przede wszystkim w .wątrobie, w tkance tłuszczowej, jak i w
gruczole mlekowym w czasie laktacji. Substratami, które są zużywane tym procesie są: acetylo-S-CoA i
NADPH + H+, a dawcą energii jest ATP. Źródłem acetylo--S-CoA jest oksydacyjna dekarboksylacja
pirogronianu albo p-oksydacja kwasów tłuszczowych, a także rozpad ciał ketonowych i szkieletów
węglowodorowych niektórych aminokwasów. Źródłem NADPH + H+ jest szlak pentozofosforanowy i
dekarboksylacja jabłczanu przez enzym jabłczanowy.

Acetylo-S-CoA powstaje w mitochondriach, a synteza kwasów tłuszczowych zachodzi w cytosolu. Błona

mitochondrialna jest nieprzepuszczalna więc dla acetylo-S-CoA, funkcjonuje specjalny mechanizm
transportu grup acetylowych z mitochondrium do cytosolu. Nazywany jest mostkiem cytrynianowym.

Synteza kwasów tłuszczowych z reszt acetylowych zawartych w acetylo-S-CoA nie jest odwróceniem
procesu p-oksydacji. Każda, poza jedną, grupa acetylowa jest karboksylowana z wytworzeniem malonylo-
S-CoA, kosztem energii pochodzącej z ATP. Reakcja ta jest katalizowana przez karboksylazę acetylo-S-CoA.
Jej koenzymemjest karboksybiotyna, kowalencyjnie związana z resztą lizylową białka enzymatycznego.
Karboksylacja acetylo-S-CoA jest etapem podlegającym regulacji na drodze dwóch mechanizmów.

Pierwszy z nich polega na odwracalnej asocjacji oraz dysocjacji podjednostek karboksylazy acetylo-S-CoA.
Enzym ten składa się z podjednostek o masie cząsteczkowej około 260 kDa. W postaci monomeru jest on
nieaktywny. Jego aktywatorem jest cytrynian, który powoduje asocjację kilkunastu do dwudziestu
podjednostek, tworząc polimer o masie cząsteczkowej wahającej się w zakresie 6000-8000 kDa.
Natomiast malonylo-S-CoA i palmitoilo-S-CoA powodują dysocjację polimeru na podjednostki, co
końcowo prowadzi do inaktywacji enzymu.

Drugi mechanizm regulacyjny polega na odwracalnej fosforylacji i defosforylacji karboksylazy acetylo-S-

CoA. Aktywna postać enzymu nie jest fosforylowana. Adrenalina pobudza proces fosforylacji białka
enzymatycznego, powodując inaktywację enzymu, natomiast insulina pobudza defosforylację, co w
konsekwencji powoduje aktywację tego enzymu.

Proces wydłużania łańcucha kwasu tłuszczowego zachodzi pod działaniem syntazy kwasów tłuszczowych,
określanej nazwą skrótową syntaza KT. Jest to enzym wielofunkcyjny, ma on strukturę dimeryczną. Każdy
monomer wykazuje siedem różnych aktywności enzymatycznych, a ponadto zawiera domenę, która
kowalencyjnie wiąże jedną cząsteczkę fosfopanteteiny. W komórkach prokariotycznych występuje
odrębne białko wiążące Pan-SH, zwane białkiem przenoszącym grupy acylowe, w skrócie ACP. ACP jest
przejściowym nośnikiem grup acylowych, wiążących się z siarką grup -SH fosfopanteteiny.

Reszta acetylowa jest przenoszona z acetylo-S-CoA na siarkę, należącą do grupy -SH reszty cysteinylowej
(Cys-SH) jednej z domen syntazy KT. Reakcję katalizuje acetylotransferaza. Uwalnia się CoA-SH.
Równocześnie grupa malonylowa, zawarta w malonylo-S-CoA, jest przenoszona przez
malonylotransferazę na atom siarki należący do fosfopanteteiny związanej z ACP. Syntaza KT staje się
nośnikiem dwóch reszt kwasowych: acetylowej i malonylowej. W kolejnym etapie reszta acetylowa
związana z siarką Cys wchodzi w reakcję z grupą malonylową związaną z siarką Pan. Grupa karboksylowa
reszty malonylowej odłącza się w postaci CO2, jej miejsce zajmuje reszta acetylowa przeniesiona z Cys.
Reakcję katalizuje syntaza β-ketoacylowa. Powstaje czterowęglowa reszta acylowa związana z siarką
fosfapantateiny związanej z ACP. W ten sposób powstaje acetoacetylo-S-ACP, a odtwarza się
sulfhydrylowa Cys-SH. Grupa ketonowa reszty acetoacetylowej jest redukowana do grupy alkoholowej.
Dawcą atomów wodoru jest NADPH + H+. Powstaje β-hydroksybutyrylo-S-ACP. Reakcję katalizuje
reduktaza β-ketoacylowa. W kolejnym etapie następuje odłączenie cząsteczki wody od reszty
β-hydroksybutyrylowej i wprowadzenie wiązania podwójnego. Reakcję katalizuje dehydrataza
β-hydroksyacylo-ACP. Pod jej działaniem β-hydroksybutyrylo-ACP przekształca się w krotonoilo-S-ACP.
Następuje druga reakcja redukcji z udziałem NADPH + H+. Katalizuje ją reduktaza enoilowa. Grupa
krotonoilowa związana z ACP zostaje przekształcona w grupę butyrylową. Krotonoilo-S-ACP przekształca
się w butyrylo-S-ACP. Tak powtaje czterowęglowy kwas masłowy, związany z ACP. Reszta butyrylowa
zostaje przeniesiona z ACP na siarkę Cys-SH. Uwalnia się Pan-SH, która staje się akceptorem kolejnej
grupy malonylowej z malonylo-S-CoA. Cykl się powtarza, ale różni się tym, że miejsce zwolnione przez
dekarboksylację malonylo-S-ACP, nie zostaje zajęte przez resztę acetylową, ale kolejno przez coraz dłuższy
łańcuch rosnącego kwasu tłuszczowego, aż do etapu powstania palmitoilo-S-ACP. Cykl opisanych reakcji
powtarza się 7-krotnie. Tylko jedna reszta acetylowa nie ulega karboksylacji. Każdy z wymienionych
enzymów, z wyjątkiem karboksylazy acetylo-S-CoA, jest jedną z domen syntazy kwasów tłuszczowych.
Obie podjednostki syntazy KT współdziałają ze sobą. Kolejne grupy acylowe, acetylowa, butyrylowa itd.,
są przenoszone z -Cys jednej podjednostki na Pan drugiej podjednostki, a po wydłużeniu łańcucha o
kolejny fragment dwuwęglowy, reszta nowo powstałego kwasu wraca na Cys, a jej miejsce na Pan
zajmuje kolejna reszta malonylowa. Gdy łańcuch kwasu tłuszczowego osiągnie długość 16 atomów węgla,
proces syntezy zostaje zatrzymany. Tioesteraza palmitynianowa katalizuje hydrolizę wiązania
tioestrowego pomiędzy resztą kwasu palmitynowego i siarką ACP. Uwalnia się kwas palmitynowy.
Odtwarza się ACP z wolnymi grupami czynnymi: Cys-SH i Pan-SH, zdolnymi do podjęcia syntezy kolejnej
cząsteczki kwasu palmitynowego. Przebieg syntezy kwasu palmitynowego można zapisać sumarycznie za
pomocą następującego równania:

8 acetylo-S-CoA + 14 NADPH + 14 H+ + 7 ATP kwas palmitynowy + 8 CoA-SH + 14 NADP+ + 7 ADP + 7 Pi

+ 6 H2O.

Uwzględniony jest ubytek 1 cząsteczki H20, która zużywa się w reakcji uwalniania kwasu palmitynowego,
połączonego wiązaniem tioestrowym z ACP. Wszystkie, z wyjątkiem dwóch pierwszych atomów węgla
wbudowały się do kwasu palmitynowego poprzez malonylo-S-CoA. Pierwsza para atomów węgla
pochodzi bezpośrednio z acetylo-S-CoA.

Palmitynian jest końcowym produktem reakcji katalizowanej przez syntazę kwasów tłuszczowych. Jego
elongacja i desaturacja są katalizowane przez inne enzymy, zlokalizowane w mitochondriach i w siateczce
endoplazmatycznej. W organizmie ludzkim desaturacja kwasów tłuszczowych zachodzi przede wszystkim
między węglem 9 a 10.

C Opisz choroby metaboliczne związane z wrodzonym niedoborem enzymów, uczestniczących

w przemianach fenyloalaniny i tyrozyny
1. Fenyloketonuria

Jest spowodowana wrodzonym niedoborem hydroksylazy fenyloalaninowej.

Fenyloalanina nie może być przekształcana w tyrozynę. Akumulacja fenyloalaniny w tkankach i w płynach
ustrojowych sprawia, iż zostaje uruchomiony alternatywny szlak jej metabolizmu. Poprzez transaminację
przekształca się w fenylopirogronian, a ten może redukować się do fenylomleczanu lub drogą
oksydacyjnej dekarboksylacji przemieniać się w fenylooctan. W moczu chorego pojawiają się produkty
patologicznej przemiany fenyloalaniny: fenylopirogronian, fenylomleczan i fenylooctan. Nadmiar
fenyloalaniny sprawia, iż upośledza ona transport innych aminokwasów do wnętrza komórki, skutecznie
konkurując o białka przenośnikowe. Następuje obniżenie syntezy neuromediatorów oraz melanin.

Objawy: różne dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego, np.: upośledzenie rozwoju umysłowego,
padaczka, drżenia mięśniowe, nieprawidłowy zapis czynności elektrycznych mózgu. Czasem występuje
bladość jako następstwo niedoboru melanin. Wczesne rozpoznanie i ograniczenie podaży fenyloalaniny w
diecie skutecznie łagodzi jej objawy.

2. Tyrozynemia

Grupa chorób spowodowana wrodzonym niedoborem enzymów uczestniczących w degradacji tyrozyny.

1. Tyrozyniemia typu I- (postać wątrobowo-nerkowa) spowodowana wrodzonym niedoborem hydrolazy

fumaryloacetooctanowej , co uniemożliwia rozpad fumaryloacetooctanu na fumaran i acetooctan.
Następstwem tego jest wzrost zawartości w tkankach zarówno tyrozyny, jak i metabolitów
poprzedzających reakcję katalizowaną przez ten enzym. Część tyrozyny przechodzi w
p-hydroksyfenylopirogronian (a ten redukuje się do p-hydroksyfenylomleczanu). Rośnie wydalanie
tyrozyny i jej metabolitów, poprzedzających reakcję katalizowaną przez hydrolazę
fumaryloacetooctanową. Metabolity te hamują aktywność innych enzymów wątrobowych i
pozawątrobowych.

Pojawiają się objawy chorobowe niezwiązane bezpośrednio z nieprawidłowym metabolizmem tyrozyny,

jak: marskość wątroby, krzywica, zaburzenia wzrostu, powiększenie śledziony, zaburzenia trawienne i
objawy uszkodzenia nerek.

2. Tyrozynemia typu II (postać oczno-skórna) jest następstwem braku lub niedoboru cytosolowej
aminotransferazy tyrozynowej. Niedobór tego enzymu prowadzi do akumulacji tyrozyny. W konsekwencji
uruchomione zostają alternatywne szlaki przemiany tego aminokwasu (N-acetylacja lub
dekarboksylacja). W moczu oprócz zwiększonej ilości tyrozyny pojawiają się N acetylotyozyna i tyramina
(produkty N-acetylacji i dekarboksylacji).

Proces przemiany tyrozyny do p-hydroksyfenylopirogronianu nie jest całkowicie zahamowany.

Prawdopodobnie funkcję cytosolowej aminotransferazy tyrozynowej przejmuje mitochondrialna
aminotransferaza tyrozynowa lub odpowiednia oksydaza aminokwasowa w tkankach pozawątrobowych.
Dominują objawy uszkodzenia skóry i narządu wzroku. W większości przypadków występuje opóźnienie
rozwoju umysłowego.

3. Alkaptonuria

Jest efektem wrodzonego niedoboru dioksygenazy homogentyzynianowej. Przemiana tyrozyny kończy się
na etapie homogentyzynianu. W tkankach gromadzi się nadmiar tego produkty, który w dużych ilościach
przechodzi do moczu. Homogentyzynian ma barwę bezbarwną, lecz przez kontakt z powietrzem
dochodzi do jego utlenienia, czego produkty mają barwę brunatną lub czarną. W tkankach proces
utleniania i polimeryzacji homogentyzynianu zachodzi powoli. Produkty tych reakcji wiążą się z
kolagenem powodując ciemnienie tkanek (szczególnie widoczne w chrząstce)

Ma przebieg dość łagodny. Zwykle dopiero w wieku średnim pojawiają się zmiany zapalne i
zwyrodnieniowe w dużych stawach. Następuje wapnienie chrząstek międzykręgowych. Pojawiają się bóle
kręgowe i zaburzenia ich motoryki.
4. Albinizm

Jest to grupa chorób o różnym mechanizmie molekularnym. Jedyną cechą jest upośledzona synteza
melanin. Tylko w części przypadków choroba ta jest spowodowana wrodzonym brakiem tyrozynazy. U
niektórych chorych objawy występują mimo prawidłowej aktywności tyrozynazy.

Objawy: nadmiernie blada skóra, bardzo jasne włosy, pozbawione naturalnej barwy tęczówki.
Nadmierna wrażliwość skóry i oczu na promieniowanie słoneczne. Zwiększona częstotliwość
nowotworów skóry, światłowstręt, oczopląs, obniżenie ostrości wzroku. Czasem objawy ograniczają się
tylko do narządu wzroku.

D Opisz metabolizm energetyczny wątroby w stanie sytości i głodu

Wątroba podczas głodu staje się producentem substratów energetycznych. Podstawową funkcją wątroby
w czasie głodu staje się synteza i dystrybucja substratów energetycznych – glukozy i ciał ketonowych –
na potrzeby innych narządów. W stanie głodu krew żyły wrotnej dostarcza do komórek wątrobowych
mniej substratów energetycznych pochodzenia pokarmowego. Trzustka zmniejsza sekrecję insuliny, za to
zwiększa wydzielanie glukagonu. Stan ten sprzyja nasileniu katabolizmu i przeciwdziała anabolizmowi.

Metabolizm wątroby w stanie głodu:

1) zahamowanie glikolizy – ubytek insuliny unieczynnia i hamuje syntezę kluczowych enzymów glikolizy:
glukokinazy, fosfofruktokinazy i kinazy pirogronianowej.

2 )zahamowanie szlaku pentozofosforanowego – niedobór glukozy i jej spowolniona fosforylacja

zmniejszają zużycie tego cukru drogą szlaku pentozofosforanowego. Maleje ilość NADPH + H+ w
komórkach wątrobowych

3) zahamowanie lipogenezy - w wątrobie wynika z braku substratów. Maleje dostępność kwasów

tłuszczowych pochodzenia pokarmowego, a niedobór NADPH+ H+ spowodowany spowolnieniem szlaku
pentozofosforanowego zmniejsza ich syntezę.

4) wzmożenie glikogenolizy – zmniejszenie stosunku insulina/glukagon skutkuje pobudzeniem

glikogenolizy w wątrobie, jej produkt – wolna glukoza, przenika do krwi i jest transportowana do innych
narządów. Zapas glikogenu w wątrobie wyczerpuje się po 10-18h głodzenia.

5) wzmożenie glukoneogenezy – glukoneogeneza wątrobowa rozpoczyna się po 4-6h od ostatniego

posiłku, jej produkt – wolna glukoza, drogą krwi jest transportowana do innych narządów

6) wzmożenie ketogenezy – wątroba jest jedynym narządem syntetyzującym i uwalniającym ciała

ketonowe. Synteza ciał ketonowych nasila się, gdy rośnie stężenie acetylo-S-CoA w komórkach
wątrobowych i zaczyna przekraczać możliwości utlenienia reszt acetylowych w cyklu Krebsa (kwasów
trikarboksylowych). Głównymi konsumentami ciał ketonowych są mięśnie i mózg, obniża to
zapotrzebowanie na glukozę i pozwala na wyhamowanie glukoneogenezy, co oszczędza zużycie
aminokwasów, a pośrednio białek – potrzebnych do innych celów.
Metabolizm wątroby w stanie sytości

1) W okresie sytości hepatocyty - wzbogacone w substraty energetyczne - zostają poddane stymulacji

insulinowej i uwalniają się spod wpływu glukagonu. Stan ten sprzyja nasileniu anabolizmu i przeciwdziała
katabolizmowi. W stanie sytości wątroba staje się konsumentem glukozy.

2) Wzmożenie glikolizy

3) Nasilenie szlaku pentozofosforanowego

4) Wzmożenie glikogenogenezy

5)Wzmożenie lipogenezy

6)Wzmożenie syntezy białek

7) Zahamowanie glukoneogenezy

8) Zahamowanie ketogenezy