historia

1828 r. – założenie Banku Polskiego z inicjatywy Franciszka Ksawerego Druckiego–Lubeckiego.

1828 r. – zawiązanie się spisku w Szkole Podchorążych Piechoty pod dowództwem Piotra Wysockiego.
29 listopada 1830 r. – wybuch powstania listopadowego.
29/30 listopada 1830 r. – Noc Listopadowa (atak spiskowców na Belweder i Arsenał, ucieczka księcia
Konstantego, wycofanie się z Warszawy wojsk rosyjskich oraz śmierć kilku generałów, którzy odmówili
udziału w powstaniu).
5 grudnia 1830 r. – dyktatorem powstania został Józef Chłopicki, który próbował pertraktować z carem.
25 stycznia 1831 r. – sejm Polski detronizował cara rosyjskiego Mikołaja I, rozpoczęła się wojna.
25 lutego 1831 r. – rozegranie się ważnej bitwy pod Grochowem. Bitwa ta zmusiła Rosjan do rezygnacji
z ataku na miasto i wycofania się na wschód od Warszawy (zwycięstwo Polaków).
26 maja 1831 r. – kluczowa bitwa pod Ostrołęką. Przez porażkę Polaków osłabiły się ich morale.
Antoni Radziwiłł – objął stanowisko namiestnika królewskiego.
Józef Chłopicki – ogłosił się dyktatorem powstania listopadowego 5 grudnia 1830 r.
Adam Jerzy Czartoryski – stanął na czele Rządu Narodowego 25 stycznia 1831 r.
Generał Sowiński – zginał podczas obrony strategicznego miejsca, którym była Reduta Wolska.
Emilia Plater – bohaterska szlachcianka dowodząca oddziałem powstańczym na Litwie.
Iwan Paskiewicz – rosyjski dowódca, zdobywca Warszawy, który po powstaniu został namiestnikiem.
Jego rządy określa się nocą paskiewiczowską.
Statut Organiczny – dokument, który zastąpił konstytucję Królestwa Polskiego po powstaniu
listopadowym.
Katorga – kara niewolniczej pracy na Syberii dla powstańców.
Noc paskiewiczowska – okres rządów Iwana Paskiewicza, który charakteryzował się licznymi
prześladowaniami mieszkańców Królestwa Polskiego.
Belweder – budynek, który został zaatakowany przez powstańców jako pierwszy.
Uwłaszczenie – nadanie na własność chłopom ziemi, którą uprawiali. Proces uwłaszczenia chłopów
zapoczątkowała reforma regulacyjna.
Kaliszanie – legalna grupa opozycji parlamentarnej, która pod wodzą Wincentego i Bonawenturego
Niemojowskich protestowała przeciwko łamaniu przez cara Konstytucji (car wprowadził cenzurę
prewencyjną, czyli obowiązek kontroli książek i czasopism jeszcze przed ich publikacją).
Towarzystwo Patriotyczne (utworzone w 1821 r. przez Waleriana Łukasińskiego) – najważniejsza tajna
organizacja opozycyjna, która walczyła o o odbudowę w pełni niezależnego państwa polskiego w
przedrozbiorowych granicach.
Wielka Emigracja – największa w XIX w. polska emigracja polityczna. Poza krajem znalazło się około
8–10 tys. Polaków (w tym wybitni artyści, literaci, naukowcy, politycy i wojskowi, np. Adam
Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński i Fryderyk Chopin).
Emisariusze – wysłannicy emigracji przybywający do zniewolonego kraju.
Manifest do narodu polskiego – wydany przez Rząd Narodowy z Janem Tyssowskim na czele.
Zapowiadano w nim równość wobec prawa, uwłaszczenie chłopów, zniesienie pańszczyzny i pomoc
społeczną dla mieszczaństwa.
Działalność emisariuszy nie spotkała się z przychylnym przyjęciem wśród mieszkańców Królestwa
Polskiego, ponieważ po klęsce powstania listopadowego wśród mieszkańców Kongresówki zapanował
strach i niechęć do jakichkolwiek działań konspiracyjnych.
Celem powołania Stowarzyszenia Ludu Polskiego było działanie na rzecz zjednoczenia licznych polskich
organizacji niepodległościowych w zaborze rosyjskim i dążenie do odzyskania niepodległości.
Nowy podział ziem polskich:
⋅ Królestwo Polskie (inaczej Królestwo Kongresowe lub Kongresówka) – utworzone w 1815 r.;
było monarchią konstytucyjną połączoną unią personalną z Rosją (w imieniu cara władzę z Polsce
sprawował jego brat Konstanty Romanow)
⋅ Wielkie Księstwo Poznańskie
⋅ Rzeczpospolita Krakowska
⋅ ziemie zabrane – tereny na wschód od Królestwa Polskiego, zajęte przez Rosję w XVIII w. w
wyniku rozbiorów
Ustrój Królestwa Polskiego:
⋅ władzę ustawodawczą sprawował dwuizbowy sejm (król, senat i izba poselska)
⋅ przygotowywaniem projektów ustaw zajmowała się Rada Stanu (funkcja rządu)
⋅ władzę wykonawczą sprawował król i powołana przez niego Rada Administracyjna (5 ministrów),
która była częścią Rady Stanu
⋅ władzę sądowniczą pełniły niezależne sądy z sądem sejmowym i Trybunałem Najważniejszym na
czele
Główni działacze Wielkiej Emigracji:
⋅ Józef Chłopicki
⋅ Jan Skrzynecki
⋅ Jan Krukowiecki
⋅ Maciej Rybicki
Najważniejsze bitwy wojny polsko-rosyjskiej 1831 r.:
⋅ 14 luty – bitwa pod Stoczkiem
⋅ 17 luty – bitwa pod Dobrem
⋅ 25 luty – bitwa pod Grochowem
⋅ 31 marca – bitwa pod Wawrem
⋅ 31 marca – bitwa pod Dębem Wielkim
⋅ 10 kwietnia – bitwa pod Iganiami
Przyczyny powstania listopadowego:
⋅ dążenie cara Mikołaja I do pozbawienia Królestwa Polskiego autonomii
⋅ fala aresztowań członków tajnych stowarzyszeń
⋅ łamanie praw gwarantowanych przez Konstytucję
⋅ utworzenie Sprzysiężenia Podchorążych z Piotrem Wysockim na czele
⋅ powstanie grupy spiskowców cywilnych
Skutki powstania listopadowego:
⋅ konieczność zapłacenia kontrybucji
⋅ unieważnienie Konstytucji RP
⋅ wprowadzenie stanu nadzwyczajnego na 25 lat
⋅ likwidacja okręgów administracyjnych
⋅ pomnik Paskiewicza
Organizacje polityczne Wielkiej Emigracji:
⋅ Komitet Narodowy Polski (1831 r., Paryż) – przywódcą był Joachim Lelewel
─ dążenie do odzyskania niepodległości poprzez powstanie zbrojne
─ współpraca różnych grup społecznych
─ działalność emisariuszy na ziemiach polskich
─ niepodległa Polska republiką
⋅ Hotel Lambert (1831 r., Paryż) – przywódcami byli Adam Jerzy Czartoryski i Władysław
Zamoyski
─ działalność dyplomatyczna w celu pozyskania poparcia dla polskich dążeń
niepodległościowych
─ krytyka idei powstania zbrojnego
─ niepodległa Polska monarchią konstytucyjną
─ ewolucyjne przemiany społeczne, w tym uwłaszczenie chłopów za pełną odpłatnością za
ziemię
⋅ Towarzystwo Demokratyczne Polskie (1832 r., Paryż; 1832 r., Mały manifest; 1836 r., Wielki
manifest) – przywódcami byli Wiktor Heltman i Tadeusz Krępowiecki
─ powstanie trójzaborowe z udziałem wszystkich grup społecznych
─ współpraca z demokratycznymi działaczami europejskimi
─ działalność emisariuszy
─ niepodległa Polska republiką
─ likwidacja przywilejów stanowych
─ uwłaszczenie chłopów
 ⋅ Młoda Polska (1834 r., Berno, Szwajcaria) – przywódcami byli Karol Stolzman i Joachim Lelewel
─ walka o niepodległość
─ współpraca z europejską masonerią
─ przygotowywanie wszystkich ziem polskich do powstania przeciwko zaborcom poprzez
działanie emisariuszy
⋅ Gromady Ludu Polskiego (1835 r., Wielka Brytania) – przywódcami byli Stanisław Worcell i
Tadeusz Krępowiecki
─ powstanie ludowe
─ likwidacja ucisku społecznego i własności prywatnej
─ niepodległa Polska republiką
Organizacje spiskowe działające na ziemiach polskich:
⋅ Stowarzyszenie Ludu Polskiego (1835 r., zabór rosyjski i austriacki, Kraków)
⋅ Związek Narodu Polskiego (1839 r., zabór rosyjski)
⋅ Związek Plebejuszy (1842 r., zabór pruski)
⋅ Związek Ściegiennego (1840–1844 r., zabór rosyjski)
⋅ Centralizacja Poznańska (1844 r., zabór pruski)
Powstanie krakowskie w 1846 r.:
⋅ 21/22 lutego 1846 r. – wybuch powstania w Krakowie
⋅ utworzenie Rządu Narodowego (wydanie Manifestu do narodu polskiego; Jan Tyssowski jako
dyktator powstania i Edward Dembowski jako jego sekretarz – zginał on, prowadząc procesję
przed umocnieniem Krakowa)
⋅ upadek powstania
⋅ likwidacja Rzeczypospolitej Krakowskiej – wcielenie do Austrii
⋅ luty 1846 r. – rabacja galicyjska (chłopi galicyjscy z Jakubem Szelą na czele dokonali rzezi
polskiej szlachty)
Polski romantyzm (narodził się w Wilnie – wydanie Ballad i romansów Adama Mickiewicza):
⋅ czerpanie inspiracji z kultury ludowej i narodowej
⋅ nawiązywanie do treści historycznych
⋅ fascynacja kulturą Wschodu
⋅ indywidualizm i wiara w ideały
⋅ kierowanie się emocjami i intuicją
⋅ gloryfikacja wolności
⋅ mesjanizm – wiara, że naród został wybrany przez Boga do odegrania szczególnej roli w historii