Professional Documents
Culture Documents
10 Karaciğer Ve Safra Yolları, Pankreas
10 Karaciğer Ve Safra Yolları, Pankreas
Ön
Ventral mesenter
M
Sağ Sol
Dorsal mesenter
Arka
ön
arka
Bağırsak duvarından
kaynaklanan bir tomurcuk
şeklindeki yapı öne doğru
uzanırken, arka tarafında
ikinci bir tomurcuk gelişir.
Ön tomurcuktan karaciğer
ve pankreasın ventral
parçası, arka taraftan ise
pankreasın dorsal parçası
gelişir.
Sindirim borusunun yavaş yavaş sağa dönmesi ile karaciğerde bu
dönüşe eşlik eder ve karın arka duvarı ve diafragmaya yapışır ve
böylece arka üst kısmı periton vasfını kaybeder.
Ağırlığı: Erkeklerde 1400-1800gr.
Kadınlarda 1200-1400gr.
Vücut ağırlığının %2 si
Rengi: Kırmızımtırak kahverengi
Erişkinlerde vücut ağırlığının %2’si kadardır. Karaciğerin vücut
ağırlığına göre oranı fetusta daha fazladır. Çocuklarda bu oran %5.
YÜZLERİ
Facies diaphragmatica
Pars superior
Pars posterior
pars anterior
Pars superior: Diaphragma aracılığı ile sağ tarafta akciğerle, sol
tarafta kalp ile komşudur.
Kalbin oturduğu çukurluğa impressio cardiaca denir. .
impressio
cardiaca
Üst yüzün büyük bölümü peritoneum ile örtülüdür. Sadece arka
kısma yakın yerde periton bulunmaz. Buraya area nuda denir ve
bu alan gevşek bağ dokusu ile diaphragma’ya tutunmuştur. Area
nuda; lig. coranarium'un sınırladığı alandır.
area nuda
Pars anterior: Sağ tarafta 6.-10. kaburgalar ve kıkırdak
kaburgalar ile sol tarafta ise 7.-8. kıkırdak kaburgalar ile
komşuluk yapar. Orta kısmı processus xiphoideus ve karın ön
duvarı ile komşuluk yapar. Bu kısım lig. falciforme hepatis'in
bulunduğu yer hariç tamamen periton ile örtülüdür.
parsanterior
6
7
8
7
9
8
lig. falciforme hepatis 10
Pars posterior: Orta kısmı hafif konkavlık gösterir. Burası
columna vertebralis'e uyar. Bu yüzün geniş bir bölümü
peritonsuz olup diaphragma’ya gevşek bağ dokusu ile bağlanır.
Bu alan (area nuda) üçgen şeklinde olup lig. coronarium‘un
yaprakları ile sınırlanmıştır.
Area nuda tabanında sulcus venae cavae adı verilen derin bir
oluk vardır. Bazen burası bir tünel şeklinde olabilir. Burası
peritonsuzdur. Bu oluğun tabanı vv. hepatica'lar ile delinmiştir.
Burada oluğun sağ tarafındaki çıplak alan (impressio
suprarenalis) glandulae suprarenalis ile komşudur.
impressio suprarenalis
v. hepatica
lobus caudatus
Sulcus venae cavae'nin 2-3cm sol tarafında fissura ligamenti
venosi denilen dar bir yarık bulunur. Bu yarıkta embriyolojik bir
yapı olan ductus venosus'un artığı olan lig. venosum bulunur.
Fissura ligamenti venosi'nin arka ucunun biraz solundaki çukura
oesophagus oturur. Buraya impressio oesophagi denir.
impressio oesophagi
lig. venosum
impressio
cardiaca
pars posterior
v. cava inferior
vv. hepaticae
lobus caudatus
impressio suprarenalis
lig. venosum
Pars dextra: Diaphragma aracılığı ile sağ akciğer, 7.-11. kostalar,
recessus costodiaphragmaticus ile komşudur.
Diaphragma aracılığı ile sağ akciğer, 7.-11. kostalar, recessus
costodiaphragmaticus ile komşudur.
costa IX
recessus
costodiaphragmaticus
Facies visceralis
imp. oesophagi
tuber omentale
imp. gastrica
tuber omentale
7, 8
9, 10
4.interkostal aralık
Margo inferiorda 2 adet çentik bulunur. Bunlardan birisi
incissura ligamenti teretis adını alır ve orta hattın hemen
sağındadır. Diğeri orta hattın 4-5cm sağ tarafında bulunur ve m.
rectus abdominis'in sağ arcus costarum'u kestiği yere uyar
(MURPHY NOKTASI). Burada fundus vesica fellea margo
inferioru biraz aşar ve aşağı doğru uzanır.
Karaciğer angulus infrasternalis’in aşağısında ve Labbe üçgeninin
yukarısında karın ön duvarı ile temas eder.
• KLİNİK BİLGİ
(hepatomegali)Karaciğer
büyümesine hepatomegali denir. Bu
duruma karaciğer kanseri, konjestif
kalp yetmezliği gibi hastalıklar
neden olabilir.
• Bu durumda karaciğerin alt kenarı
sağ arcus costalis’i 1-2 cm geçer ve
burada karaciğer palpasyon ile ele
gelir.
Karaciğerin lobları
lobus lobus
hepatis hepatis
dexter sinister
fissura ligamenti venosi
sulcus venae cavae
lobus
lobus
hepatis
hepatis
sinister
dexter
quadratus
lobus
processus papillaris
Lig. falciforme hepatis: Karaciğerin diafragmatik yüzünü örten periton yaprakları orta
hattın biraz sağ tarafında bir araya gelerek karın ön duvarı ve diafragma’nın alt yüzüne
uzanır. Lig. falciforme hepatisi meydana getiren periton yaprakları arka ve yukarı
tarafta tekrar birbirinden ayrılarak lig. coranarium'un ön yapraklarını oluşturur.
Lig. coranarium hepatis: Area nuda'yı çevreleyen periton yapısına lig.
coronarium denir. Karaciğerin ön yüzünü örten periton diafragma’ya
atlar ve öne doğru uzanır. Arka yüzünü örten periton ise diafragma’nın
alt yüzüne atlar ve arkaya doğru uzanır.
lig. hepatorenale
•v. c e n t r a l i s
S. anterius
A: Pars dextra hepatis:Lobus hepatis dexter
1-Divisio medialis dextra
a)Segmentum anterius mediale dextrum (Seg. V)
b)Segmentum posterius mediale dextrum (Seg. VIII)
10. costa
Safra kesesi
• Armut şeklindedir
• Kas ve zardan yapılmıştır.
• Ortalama 30-50 cm3 hacme sahiptir.
• Uzunluğu 8-12 cm ve genişliği 4-5 cm’dir.
• Alt yüzü peritonludur.
• Fundus, corpus ve collum vesica biliaris’den oluşur.
• Fundus Murphy noktasına denk gelir.
Safra kesesi dıştan içe doğru üç tabakadan
yapılmıştır.
1-Tunica serosa: Safra kesesinin fossa
vesicae fellea ile temas eden yüzü hariç
her tarafı peritonla örtülüdür.
2-Tunica muscularis: Çeşitli yönlerde
seyreden ince bir düz kas tabakasından
ibarettir.
3-Tunica mucosa: Tek katlı silindirik
epitel hücrelerinden yapılmıştır.
Ductuli biliferi
Canaliculi intercellularis
İntrahepatik safra yolları
Canaliculi intercellularis
Ductuli biliferi
Ductus interlobularis
Extrahepatik safra yolları
lig. hepatoduodenale
ductus choledochus
3 4
Duodenum boş iken Oddi sphincteri kapalıdır. Bundan dolayı karaciğerden salgılanan safra kanallar
içerisinde birikir ve safra kesesi dolmaya başlar. Mide içeriğinin duodenum'a geçmesiyle asidik
karakterli mide içeriğinin duodenum mukozasını uyarması ile safra yollarının ağzını kapatan sifinkter
gevşer. Yine bu uyartı sonucu safra kesesinin duvarlarındaki kaslar kasılır ve kesenin içeriğinin
Safra kesesi taşları
PANCREAS
ductus pancreaticus
Pankreasın iç salgı yapan Langerhans adacıkları, pankreas
taslaklarının menşeini teşkil eden çıkıntılardan ayrılan ve kanal
sistemi ile irtibatını kaybeden endoderma hücrelerinden oluşur.
Langerhans adacıkları
Pankreas regio epigastrica ve regio hypdchondrica sinistrada yer
alır.
Karın boşluğunun arkasında, omurganın önünde, hemen, hemen
transvers durumda sağdan sola doğru uzanan bezin 1/3ü orta
çizginin sağında, 2/3ü orta çizginin solunda bulunur.
Pancreas’a ulaşma yolları: Pancreas omentum minus, mide ve
colon transversum’un arkasında, karın arka duvarında
bulunduğu için karın açıldığında direkt olarak görülmez. Bu
organa ulaşmanın üç yolu vardır.
Omentum minus yolu: Mide aşağıya doğru çekilerek omentum
minus curvatura ventriculi minor boyunca kesilir. Bu yolla
pancreas’ın orta kısmı görülür.
Ligamentum gastrocolicum yolu: Mide ile colon transversum
arasında omentum majus’un (omentum majus dört yapraklıdır)
ön iki yaprağı (lig. gastrocolicum) kesilir. Mide yukarı doğru
çekilmek suretiyle pancreasın tamamını görebiliriz. Canlılarda
en uygun yol budur. Ancak mideyi besleyen arterlere zarar
vermemeliyiz.
Mesocolon transversum yolu: Mide ve colon transversum yukarı
doğru kaldırılır. Mesocolon transversum kesilerek pancreas’a
ulaşılır. Bu işlem canlıda uygulanırken a. colica mediaya dikkat
etmek gerekir. Eğer bu arter kesilecek olursa colon transversum
kısmen nekroze olabilir.
mesocolon transversum
Pankreas üç kısımda incelenir. Caput pancreatis, corpus
pancreatis, cauda pancreatis, bazı kaynaklar collum pancreatis
olarak 4. bir bölümden bahsederler.
cauda pancreatis
corpus pancreatis
caput pancreatis
Caput pancreatis: Duodenum kavsi içerisine yerleşmiş, 1.-3. Lumbal
omurların sağında yer alır. Caput pancreatisin alt kısmında, orta
çizgiye doğru uzanan bir çıkıntı bulunur. Processus uncinatus
denilen bu çıkıntı bazen ayrı bir lob şeklinde olabilir. Bu gibi
loblara pancreas accesorium (Winslow) denilir.
processus uncinatus
Processus uncinatus ile corpus pancreas arasındaki çentiğe
incissura pancreatis denir.
incissura pancreatis
Bu çentikten a. ve v. mesenterica superior geçer.
a. v. mesenterica superior
Caput pancreatis’in çevresi duodenum kavsine uyacak şekildedir
ve periton ve bağ dokusu ile duodenuma yapışıktır. Burada
duodenum’un oturacağı sığ bir oluk bulunur. Bu olukta a.
pancreaticoduodenalis superior ve inferior anastomos yapar ve
pancreasın ön yüzünde dağılan dallar verir.
a. pancreaticoduodenalis superior
a. pancreaticoduodenalis inferior
Pancreas başının ön ve arka olmak üzere iki yüzü vardır. Ön ve
arka yüzler üzerinde birer oluk bulunur. Ön olukta a.
gastroduodenalis yer alır.
a. gastroduodenalis
arka oluk içerisinde ise v. splenica ve v. mesenterica superior
birleşerek v. portae’yı yaparlar.
v. splenica v. portae
v. mesenterica superior
Caput pancreatis’in ön yüzünün üst kısmı colon transversum ile
komşuluk yapar. Arada gevşek bağ dokusu vardır. Buranın
altında kalan kısım mesocolon transversuma ait peritonla
örtülüdür ve jejenum ile komşudur. Processus uncinatus önde
a. ve v. mesenterica superior tarafından çaprazlanır.
mesocolon transversum
Caput pancreatisin arka yüzü önemli komşuluklara sahiptir. Sağ
kenara yakın olarak ductus choledochus bulunur. Ductus
choledochus bazen pancreas dokusu içerisinde seyrederken,
bazen pancreas başının arka yüzündeki bir olukta seyreder.
Ductus choledochus’un solunda v. portae bulunur. V.
portae’nin solunda ise a. mesenterica superior bulunur.
ductus choledochus
a. mesenterica superior
Ayrıca a. renalis dextra ve daha arka planda da v. cava inferior ve
v. renalis sinistra bulunur.
v. cava inferior
Collum pancreatis: Yaklaşık 2- 2.5 cm uzunluğunda olup
pancreas başından sola, öne ve yukarı doğru uzanır. Belirgin
bir sınır göstermeksizin corpus pancreatis ile devam eder.
Arka yüzü v. mesenterica sup. ve v. portae ile komşuluk
yapar. Arka yüzde ayrıca v. lienalis ile v. portae birleşir.
Collum pancreatisin sol tarafında hafif bir çıkıntı görülür
buna tuber omentale denir. Bu çıkıntı omurga tarafından
oluşturulur.
tuber omentale
Corpus pancreatis: Pankreasın en büyük kısmı olup 1. ve 2. bel
omurları hizasında sağdan sola ve biraz da yukarıya doğru
uzanır. Üç yüzü vardır: Facies anterior, facies posterior ve
facies inferior.
corpus pancreatis
Facies anterior öne ve birazda yukarıya bakar. Midenin arka
yüzü ile komşu olan bu yüz bursa omentalisin arkasında
bulunur ve peritoneum ile örtülüdür.
bursa omentalis
pancreas
Facies inferior dar bir şerit şeklindedir, öne ve aşağı doğru bakar.
Peritoneumla örtülü olan bu yüz ince bağırsaklar ile
komşuluk yapar.
facies inferior
Facies anterior ile facies inferior arasında oluşan kenara margo
anterior denir. Bu kenara mesocolon transversum yapışır.
margo anterior
Facies posterior peritonsuz olup (sekonder retroperitoneal)
buradaki organlara bağ dokusu ile bağlıdır. Bu yüz; aortae, a.
mesenterica superior, a. renalis sinistra, sol böbrek, sol
böbrek üstü bezi ve diaphramanın sol crusu ile komşudur.
a. mesenterica superior,
aortae
Arka yüzden dalağın damarları da geçer. A. lienalis üst kenara
yakın olarak seyrederken v. lienalis daha aşağıda bulunan bir
olukta seyreder.
Üst kenar (margo superior) arka yüz ile ön yüzün birleşim yeri
olup sağdan sola ve biraz yukarıya doğru uzanır. Bu kenar
truncus coeliacus, a. lienalis’in başlangıcı ve ganglion
coeliacum ile komşuluk yapar.
Margo inferior alt ve arka yüzler arasında bulunur.
truncus coeliacus
a. lienalis
Cauda pancreatis: Gövdenin sol tarafa doğru devamı şeklindedir.
Bazen dalağa kadar ulaşırken, bazen dalağa kadar ulaşmaz.
Aşağıda flexura coli sinistra, arkada hilum renale ile
komşudur. Sol ucu genellikle hilum lienalisle komşuluk yapar.
Fakat dalağa kadar ulaşmadığı durumlarda cauda pancreatis,
periton yapraklarından oluşan lig. pancreaticolienale
vasıtasıyla dalağa bağlanır. Dalağın damarları bu ligamentin
iki yaprağı arasında uzanır. Ligamentin uzunluğu genellikle
3-4cm’dir.
lig. pancreaticolienale
Ductus pancreaticus (Wirsung kanalı): Bezin içerisinde, arka
yüze daha yakın olarak kuyruktan başlayıp başa kadar uzanır.
Seyri esnasında birçok küçük dal alır.
Ductus pancreaticus:
(Wirsung kanalı)
Pankreas başına gelen kanal aşağı ve arkaya doğru bükülerek,
bazen bezin içinde bazen de bezin dışında ductus choledochus ile
yan yana gelirler.
ductus choledochus
Ductus pancreaticus:
(Wirsung kanalı)
Bu iki kanal yan yana duedonum duvarında 1.5 cm. kadar
seyrederler ve bazen birleşerek tek bir delik halinde, bazen de
ayrı, ayrı iki delik halinde papilla duodeni major’a açılırlar.
Bu papilla mideden yaklaşık 10 cm. uzaklıktadır.
plexus coeliacus
Pankreas iç ve dış salgı yapan bir bezdir. Bezin büyük kısmını dış
salgı yapan asiner bez dokusu oluşturur. Bu doku içerisinde
dağılmış olarak iç salgı yapan Langerhans adacıkları
bulunur. Tripsin, amilaz ve lipaz gibi enzimler exokrin
pankreas tarafından üretilerek ductus pancreaticus aracılığı
duodenum’a akıtılır. Langerhans adacıklarının oluşturduğu
iç salgısı ise doğrudan kana karışır. Bu adacıklarda üç tip
hücre bulunur. Alfa (A) hücreleri glucagon, beta (B) hücreleri
insulin, delta (D) hücreleri ise gastrin ve somatostatin salgılar.
A,B,D hücrelerine benzeyen ve pankreatik polipeptit
salgılayan hücrelere PP hücreleri denir. Parasimpatik
(kolinerjik) etki insulin ve glucagon salınmasını artırırken
simpatik (noradrenerjik) etki insulin salınmasını inhibe eder.
T 12 ve L 1 arasındaki discus L 1 seviyesinden geçen
intervertebralis seviyesinden kesitte CT görüntüsü
pancreas
L1’in alt seviyesinden