SINAVLARDA ÇIKMIŞ

ve ÇIKMASI MUHTEMEL

ATASÖZLERİ
ve ANLAMLARI

TÜRKÇE DERSİ KAYNAK SİTESİ

 Sınavlarda Çıkmış ve
Çıkması Muhtemel
–A–
Abanın kadri yağmurda bilinir: Bir şeyin gerçek değeri ona
çok gereksinim duyulduğunda ortaya çıkar.
Adam adamı bir kez aldatır: Bir kimse, huyunu suyunu bil-
mediği bir kişiye bir kez aldanır; bir daha aldanmaz.
Çünkü bir kez aldanmış ve ders almıştır. Artık kendini
ona göre ayarlar, karşı tarafın düzenbaz olduğunu
bildiği için tedbir alır, düzenbaz ne derse desin inan-
maz ve tuzağına düşmez.
Adam arkadaşından belli olur: Herkes anlaşabildiği kimse
ile arkadaşlık eder. Bundan dolayıdır ki bir kimsenin
nasıl bir kişi olduğunu öğrenmek isteyen, arkadaşının
kişiliğine bakmalıdır.
Adam kıymetini adam bilir: Bir kişinin ne kadar değerli ol-
duğunu, insanları iyi bilen, nitelikli biri bilebilir. Nite-
liksiz insanlar onun değerini bilemezler.
Adamın alacası içinde, hayvanın alacası dışında: Bir
hayvanın dış görünüşüne bakarak bir yargıda bu-
lunabiliriz. Ama gördüğümüz bir insanın görünüşü
ile bir yargıya varmak sağlıklı ve doğru değildir. Bu
bakımdan insanın ne düşündüğü, ne yapmak istedi-
ği belirsizdir. İnsan iç yüzünü ortaya koymaktan her
zaman kaçınmıştır.
Adamın iyisi iş başında belli olur: İnsanı gösteren sözü
değil, işidir. Bir insanın gerçek değeri; becerikli mi
beceriksiz mi, çalışkan mı tembel mi, başarılı mı ba-
şarısız mı, iyi mi kötü mü olduğu yaptığı işlerle, çev-
resindekilere karşı takındığı tutumla ölçülür.
Ağacın kurdu içinde olur: Bir topluluğu, onun içinde gizli
gizli çalışan ögeler çürütür; yıkar.
Ağaç yaprağıyla gürler: İnsan, akrabası, yakınları, yan-
daşları ile varlığını gösterir; önemli işler yapar. Bunlar
olmazsa cılız ve güçsüzdür.
Ağır git ki yol alasın: Bir işte başarılı olmak isteyen kimse,
ağır ağır ama güvenilir adımlarla yürümelidir.
Ağır basar, yeğni kalkar: Ağırbaşlı insan, oturaklılığın-
dan; hafif insan, şımarıklığından, gevezeliğinden
belli olur.
Ağır kazan geç kaynar: Herkesin anlayış yeteneği bir değil-
dir, öğrenme kabiliyetleri de farklıdır. Kimi kalın kafalı
kimseler bir meseleyi oldukça geç ve zor kavrarlar.
Türkçe Dersi
ATASÖZLERI ve
ANLAMLARI
Ağır yongayı yel kaldırmaz: Davranışları ölçülü, sözleri
yerinde, temkinli ve ağırbaşlı olan insanlara dış et-
kenler, niyeti bozuk kimseler kolay kolay zarar ve-
remezler.
Ağlamayan çocuğa meme vermezler: Hakkımızın yendiği
yerde susup sonuca katlanmak doğru değildir. Susar,
sesimizi çıkarmaz, hakkımızı aramazsak kimse bize
yardım elini uzatmaz; hakkımızı vermez. Onun için
hakkımızı arama yoluna gitmeli ve bu yolda sesimizi
duyurmalıyız.
Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az: Ki-
mi meseleleri üstü kapalı, bazı ipuçları vererek şöyle
bir anlatmak zorunluluğu hasıl olur. Anlayışlı kimseler
bu tür konuşmadan ne denmek istendiğini kolayca
anlarlar. Ama kavrayışı kıt kimseler ne kadar açık
anlatılırsa anlatılsın, ne kadar tekrar edilirse edilsin
ne denmek istendiğini bir türlü anlayamazlar.
Ak akçe kara gün içindir: Sağlıklı ve imkânlarımız varken
emek vererek, alın teri dökerek kazandığımız para,
sıkıntılı anlarımız ve zor günlerimiz içindir; bizi dar-
lıktan bu para çekip kurtarır, rahata erdirir. Dara dü-
şülen günlerimizde bu parayı harcamaktan da geri
durmamalı, çekinmemeliyiz.
Akan su yosun tutmaz: Bilinen bir şey ki, devamlı akan su
kendini ve yatağını temiz tutar; hareketsiz ve birikinti
hâlinde olan su da aksine mikrop ve pisliği bünyesin-
de taşır. Denebilir ki hareketlilik, canlılık ve çalışkan-
Atasözleri ve Anlamları
lık insanı canlı ve üretken yapar; iyimser kılar, kötü-
lükten uzak tutar, düşkünlüğünü önler; böylece de o
insan hem kendine, hem de başkalarına yararlı olur.
Akıl akıldan üstündür: Her insan aynı anlayış, bilgi ve dü-
şünme yapısına sahip değildir. Bizim aklımıza gel-
meyen, bir başkasının aklına gelebilir. Biri bizden
daha iyi düşünüp karanlık bir noktada bize ışık tuta-
bilir. Bu bakımdan önemli işlerimizde güvenli, geniş
düşünce sahibi kimselere danışmaktan, onların bilgi
ve tecrübesine başvurmaktan kaçınmamalıyız.
Akıl için yol birdir: Bir mesele ancak akıl yoluyla çözülebilir.
Bu yol ise tektir. Doğru düşünenlerin, mantıklı olan-
ların bu yolu izlediklerinde vardıkları sonuç hep aynı
olacaktır. Aklın ve mantığın yolu izlenmezse, varılan
sonuç yanlış olacaktır.
1
keklik
www.mesuthayat.com
 Akıl olmayınca başta, ne kuruda biter ne yaşta: Kişi, ta-
lihsiz (akılsız) olursa işleri düzgün gitmez ne denli –B–
çalışsa da çabalasa da başarılı olamaz.
Babanın sanatı oğla mirastır: Çocuk daha küçük yaşta is-
Akılları pazara çıkarmışlar, herkes yine kendi aklını al- ter istemez babasının sanatı ile ilgilenir. Giderek bu
mış: İnsan kendi davranışını, tutumunu başkaları- sanatı öğrenir. Büyüyünce kendisi de bu sanatla uğ-
nınkinden daha üstün görür. Herhangi bir konuda raşır. Böylece bir sanat, babadan oğula miras kalır.
onun gibi düşünmeyenleri kusurlu sanır. İnsan kendi-
Bağa bak üzüm olsun, yemeye yüzün olsun: Verim bek-
ni beğenmek konusunda o kadar tutucudur ki, müm-
lenen şeye iyi bakılmalıdır.
kün olsa da akılları hepten pazara çıkarıp satsan, her
insan yine kendi aklını seçer, onu alır. Bal tutan parmağını yalar: Başkalarına güzel şeyler dağıt-
makla görevli olan kimse, dağıttığından az çok ken-
Aklına geleni işleme, her ağacı taşlama: Sonucunu dü-
disi de yararlanır.
şünmeden aklına gelen her şeyi yapan kişi, bu dav-
ranışının zararını görür. Bal bal demekle ağız tatlanmaz: Bir iş bitirmede tatlı sözler
söylemek yeterli olmaz, sözünü etmekle güzel bir şey
Alet işler, el övünür: İnsanın hünerini gösterebilmesi için
gerçekleşmez.
gerekli donanım şarttır. İnsan ne kadar usta olursa
olsun, gerekli araçlar olmadıkça kusursuz iş yapa- Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz: Bir insanın
maz. gücü sınırlıdır, tek başına her işi yapamaz. Kimi zor
işleri yapması için de başka insanların gücüne, iş bir-
Aman diyene kılıç kalkmaz: İnsan, mertliğine sığınıp, tes-
liğine ihtiyaç duyar. Güçler birleştirilince zor işlerin
lim olan düşmanının canına kıymamalıdır.
yapılması da kolaylaşır.
Aş taşınca kepçeye paha olmaz: Sıkışık bir durumdayken
Başa gelen çekilir: Bizim bütün gayretimize ve tedbirimize
işe yarayan şey, önemsiz de olsa, çok değer kazanır.
rağmen başımıza bir musibet gelirse, ona katlan-
Atalar sözünü tutmayanı yabana atarlar: Atalarımızın maktan başka elimizden bir şey gelmez. Bundan
yaşam deneyimlerini yansıtan sözler, bizim dün- dolayı sabırlı olmalıyız.
ya görüşümüzün oluşmasına katkı sağlayan yar-
Bayramda borç ödeyene Ramazan kısa gelir: Rama-
gılardır. Bu sözlere değer vermeyen, gelenekleri,
zan ayında oruç tutan kişi için günler yavaş ya-
görenekleri küçümseyen kişiler toplumda saygınlık
vaş geçer. Ödemesi bayramda yapılacak bir borcu
kazanmazlar. Böyle kişilerle herkes ilişkisini keser.
olan kimseye oruçlu günler çabuk geçiyor gibi gelir.
Ateş olmayan yerden duman çıkmaz: Bir olayın ger-
Çünkü insan, sıkıntılı işlerin yapılmasını, borçların
çekten meydana gelip gelmediğini anlamak için, gizli
ödenmesini ertelemek ve uzak zamana atmak ister.
kalamayan belirtisine bakmak gerekir. Bu belirti var-
Bin kaygı bir borç ödemez: Borçlu, üzülmekle borç
sa olayda var demektir.
sıkıntısından kurtulmaz. Çalışıp vermekle kurtulur.
Ay görmüşün yıldıza minneti yoktur: Bir şeyin çok daha
Bir elin nesi var, iki elin sesi var: İnsan büyük işleri tek
değerlisini, üstününü, güzelini gören kişi, ondan daha
Atasözleri ve Anlamları

başına yapamaz. Başkasıyla iş birliği yapmalıdır ki,

az değerde olana ilgi göstermez, onu beğenmez.
önemli bir varlık gösterebilsin.
Az tamah çok ziyan getirir: Elindekiyle yetinmeyen, da-
Bir musibet bin nasihatten yeğdir: Yanlış bir yol tutmuş
ha fazlasını isteyen, isteklerine kavuşmak için çeşitli
kimi insanlar vardır ki, onlara ne kadar çok öğüt ve-
yollara başvuran insan, bu tutumundan ötürü zarara
rirsen ver, tuttukları yanlış yoldan çevirmekte olan bu
uğrar.
öğütler bir fayda temin etmez.
Aza kanaat etmeyen çoğu hiç bulamaz: Çoklar, azların bi-
Biri yer, biri bakar; kıyamet ondan kopar: Bir şey yenir-
rikmesiyle meydana gelir. Küçük şeyleri hor görenler,
ken biri bakmaktaysa o şeyden ona da verilmelidir.
büyük şey edinmek fırsatını sürekli olarak kaçırıyorlar
İnsanlık bunu gerektirir.
demektir.
Boş çuval dik durmaz: 1. Karnı aç olan kimse, iş yapamaz.
Azıcık aşım, kaygısız başım: Zengin olup sorunlara boğul-
2. Beceriksiz, deneyimsiz, bilgisiz kimse bir işte tu-
maktansa, orta hâlli olup huzurlu olmak daha iyidir.
tunamaz.
Boş gezmekten bedava çalışmak yeğdir: Boş olmak, hiç-
bir uğraşa girmeden gezmek insanı tembelliğe, mis-
kinliğe alıştırır.

2
Türkçe Dersi keklik
www.mesuthayat.com
Böyle gelmiş böyle gider: Bir şeyin öteden beri hep aynı
biçimde sürüp gelmekte olduğunu, bunun hiç değiş-
mediğini, kolay kolay da değişmeyeceğini anlatmak
için söylenir.
Buğday başak verince orak pahaya çıkar: Değersiz gözü-
ken şeylerin zamanı gelince değeri artar.
Büyük lokma ye, büyük söz söyleme: Asla emin olmadan
önemli şeyler söyleyip utanılacak duruma düşme.
–C–
Can boğazdan gelir: Yaşamak, güçlenmek için yemek ge-
rekir.
Can çıkmadan huy çıkmaz: Hayat boyu kazanılan alış-
kanlıklar da gelişir. Ama değiştirmek çok zordur. Kişi
ölünceye kadar devam eder.
Canı yanan eşek atı geçer: Karşılaştığı bir konuda ziyan
gören, canı yanan kimse aynı zarara uğramamak için
var gücüyle çalışır.
–Ç–
Çabuk parlayan, çabuk söner: Bazı insanlar vardır ki bir
olay karşısında çok çabuk öfkelenip kızarırlar. Ancak
öfkelenip kızdıkları gibi de çabuk sakinleşirler.
Çalma elin kapısını, çalarlar kapını: Kimseye kötülük yap-
ma, kimseyi arkasından çekiştirme, bu tür hareketler-
den kaçın. Yoksa günü gelir, benzer bir şeyi onlar da
sana yaparlar ve zor durumda kalırsın.
Çıkmadık candan umut kesilmez: İnsanların ölüm ve dirimi
Yüce Allah`ın takdirine bağlıdır. Bu bakımdan eceli
gelmeyen kimsenin, ölümcül hâlde de olsan canı çık-
madığı sürece iyileşeceğinden umut kesilmez.
Çiftçinin ambarı sabanın ucundadır: İyi sonuç almak is-
teyen, işine dört elle sarılmalıdır. Nitekim toprak, iyi
sürülürse bol ürün verir.
Çivi çıkar ama yeri kalır: Birine yaptığımız kötülüğü ne
denli gidermeye çalışırsak çalışalım, yine de o kötü-
lüğün bir izi ve hatırası kalır.
–D–
Dağ başı dumansız olmaz: Nasıl dağ başlarından duman
eksik olmazsa, toplumda yüksek mevkilere, makam-
lara çıkan ve sorumluluk alan kimselerin başında da
dert eksik olmaz.
Damlaya damlaya göl olur: Her çok azdan olur. Küçük ve
önemsiz şeyler birikerek büyük şeyleri meydana ge-
tirirler.
Türkçe Dersi
Davulun sesi uzaktan hoş gelir: Öyle durumlar vardır ki
içinde yaşayan kimseyi rahatsız eder; uzaktan bakan
ise ona imrenir.
Denize düşen, yılana sarılır: Güç bir duruma düşenlerin
bundan kurtulmak için her türlü çareye başvurmaları
olağandır.
Dervişin fikri ne ise, zikri de odur: Bir insan ne düşünüyor,
gönlünden ne geçiriyorsa, bunu hareket ve sözleriyle
belli eder; açığa vurur.
Deve bir akçeye, deve bin akçeye: İnsan, yoksulsa, parası
yoksa almak istediği şeyi çok ucuz da verseler ala-
maz; parası varsa, o şeyin değerinden kat kat fazla-
sını da isteseler satın alır.
Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur: Tamah, açgözlülük
insanı küçük çıkarlar peşinde koşturur; onu tehlike-
lere iter, felâketlerle karşı karşıya bırakır ve zarar
görmesine yol açar.
Dibi görünmeyen sudan geçme: Her yönünü iyice öğren-
mediğin işe girişme.
Dikensiz gül olmaz: Güzel ya da iyi olan her şeyin biraz
sıkıntı veren bir yanı da olur.
Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar: Doğru olmakla
birlikte başkalarının işine gelmeyen söz söyleyenlerin
sevilmediğini anlatır.
Dost başa, düşman ayağa bakar: Dosta karşı da düşmana
karşı da güzel giyinmek gerektir. Çünkü dost, yüksel-
mesini görmek istediği başımıza; düşman, kaymasını
beklediği ayağımıza bakar.
Dost dostun ayıbını yüzüne söyler: Gerçek dost, kusurla-
rımızı arkamızdan söylemez. Yüzümüze karşı söyle-
yerek bizi uyarır.
Dost kara günde belli olur: Gerçek dostlar insanın üzün-
Atasözleri ve Anlamları
tülü, sıkıntılı günlerinde yardıma koşar, dostunun
yanında olur.
Dostluk başka, alışveriş başka: İki kişi arasındaki dost-
luk; alışverişte birinin ötekine özveride bulunmasını
gerektirmez.
Dostun attığı taş baş yarmaz: Dostun acı sözleri bizi kır-
maz. Çünkü dost dediğimiz kişi, bunu bizim iyiliğimizi
düşünerek yapar.
Düşüne düşüne görmeli işi, sonra pişman olmamalı ki-
şi: Kişi başladığı bir işin sonunda pişman olmamak
için, o işe başlamadan işin her yönünü iyice araştırıp
değerlendirmelidir.
3
keklik
www.mesuthayat.com
 –E–
Eğilen baş kesilmez: Kusurunu anlayıp özür dileyen ve bü-
yüklüğünüze sığınan kişi affedilmelidir.
Ek tohumun hasını, çekme yiyecek yasını: Bir girişimden
iyi sonuç almak isteyen temeli sağlam kurmalıdır. Ni-
tekim ekilen tohum güzel olursa çıkan ekin de güzel,
güçlü ve bol olur.
Ekmeğin büyüğü hamurun çoğundan olur: Bir üretimden
beklentimiz kaliteli ve güzel bir ürün ise bol ve kaliteli
malzeme kullanmak gerekir.
El elden üstündür: Bir kimse, kendisinden üstün ve yete-
nekli olan bir başkasının da olabileceğini bilmeli; “hiç
kimse bu işi benden daha iyi yapamaz” diyerek büyük
konuşmamalıdır. Üstün olandan daha üstün biri her
zaman vardır.
El eli yıkar, iki el de yüzü: Toplu yaşama biçimi herkese
bir görev yükler. Bu görevlerin yapılması bir yandan
düzeni sağlar, bir yandan da sıkıntıların ortadan kalk-
masını. Dolayısıyla karşılıklı yardımlaşma esasına
dayalı bu görev iyilikleri çoğaltır, toplumu güçlü kılar.
El elin nesine, gülerek gider yasına: Bir kimsenin acısı
başkasının umurunda olmaz, bu acıyla ilgilenir gö-
rünse bile keyfini bozmaz.
El ile gelen düğün bayram: Bir sıkıntıya, herkes birlikte
uğramışsa katlanılabilir.
El öpmekle ağız aşınmaz: Çok önemli bir iş için bir kimseye
ricada bulunmak, hatta yalvarmak gerekirse, yapınız.
Bununla hiçbir şeyiniz eksilmez.
El yarası geçer, dil yarası geçmez: Bıçak ya da herhangi
bir silahın açtığı yara bir süre sonra iyileşir, vücutça
onulur. Ama dilden çıkan kötü ve acı sözlerin gönülde
Atasözleri ve Anlamları
açtığı yara, bıraktığı izi kolay kolay kapanmaz; her
hatırlamada yeniden açılır, insana üzüntü verir.
Emeksiz yemek olmaz: Yaşayabilmek, harcayabilmek için
çalışıp kazanmak gerektir.
Eskiye rağbet olsa bit pazarına nur yağar: Herkes yeni
şeyleri sever. Eski şeylerden kimse hoşlanmaz.
–F–
Fukaranın tavuğu tek tek yumurtlar: Yoksulun şansı he-
men hemen hiç gülmez. Onun eline geçen imkânlar
da öyle çok değildir. İmkânları sınırlıdır; bunun için,
hangi işe el atarsa atsın, zengin gibi kazanamaz.
Umduğundan fazla kazandığı görülmemiştir.
4
Türkçe Dersi
www.mesuthayat.com
–G–
Gönlün yazı var, kışı var: Hayat inişli çıkışlıdır. Hayatın bu
durumu insanı etkiler. Dolayısıyla insanın bir günü
diğerine uymaz. İnsan bazen iyimser, neşeli, umutlu
ve mutluluk doludur; bazen de kötümser, üzgün, ne-
şesiz, mutsuz ve bezgindir.
Gönül ferman dinlemez: Ne denli engel, ne denli yasak
konursa konsun gönül sevdiğinden asla vazgeçmez.
Çünkü insanın gönlüne söz geçirmesi oldukça zor-
dur.
Görünen köy kılavuz istemez: Açıkça belli olan bir durumu
açıklamak gerekmez, o yeterince açıktır.
Gül dikensiz olmaz: Yaşanan her başarı ve mutluluğun ya-
nında, bu sürecin parçası olan küçük olumsuzluklar
da mevcuttur.
Gün güne uymaz: Bir günün olayları, koşulları, durumları
başka bir günkü gibi olmaz.
Güneş balçıkla sıvanmaz: Açıkça meydana çıkmış, hemen
herkesin bildiği gerçeği inkâr etmek, gizlemeye çalış-
mak, yalan dolanla değiştirmeye yeltenmek mümkün
değildir. Buna güç yetirecek insan yoktur.
–H–
Her ağaçtan kaşık olmaz: Kimi nesne, iş ya da durumun
kendine has bir özelliği vardır. Bu bakımdan özelliği
bulunan bir şey için herhangi bir malzeme, madde
veya kimse kullanılamaz. Görünüşe aldanmamalı,
uygun olan seçilmelidir.
Her damardan kan alınmaz: İnsanların yapıları birbirine
uymaz. Kimi iyi, kimi kötü huyludur. Kimi yardım-
sever, kimi bencildir. Bu sebeple herkesten yardım
istenmez, istense de yardım gelmez.
Her güzelin bir kusuru vardır: İyi bir şeyin ya da gü-
zel bir insanın beğenilmeyen bir yanı, ufak
da olsa bir kusuru mutlaka vardır. Kusuru ol-
mayan iyi ya da güzel bir şey düşünülemez.
Her koyun kendi bacağından asılır: Her insan kendi
davranışından, suçundan sorumludur.
Her kuşun eti yanmaz: Herkes zorbalığa boyun eğmez,
zorbalığa karşı çıkacaklar da vardır.
Huylu huyundan vazgeçmez: Kişilik, uzun bir zaman dili-
minde oluştuğu için ani değişikliklere müsait değildir.
keklik

–i–
İnsanoğlu çiğ süt emmiş: Şurası muhakkak ki, insanın ne
zaman ne yapacağı belli olmaz. Çoğunlukla güven
de vermez. Hiç umulmadık bir anda nankörlük edip
çıkarı için iyilik gördüğü kimseye bile kötülük yapa-
bilir.
İş bilenin, kılıç kuşananın: Kim ki bir işi beceriyor, bir şeyi
kullanıyor, bir şeyden gerektiği gibi faydalanıyor, o
şeye sahip olmalıdır.
İş insanın aynasıdır: İnsanın yapıp ettikleri, onun dünyaya
bakış açısını, yeteneklerini ortaya koyar. Bir kimsenin
nasıl bir kişi olduğunu anlamak istersek yaptığı işlere
bakmamız yeterlidir. Bu işin niteliği, o kişinin yetene-
ğini, tutumunu belli eder.
İşleyen demir pas tutmaz: Bir iş yapmadan oturan kimse
bildiklerini unutur, yeteneklerini yitirir. Çalışan kişi
hem daha mutlu olur hem de bilgi ve becerisini artır-
dığı için daha yararlı işler yapabilir.
İştah dişin dibindedir: Bir şey yemeyi canı çekmeyen kim-
se, yiyecekten bir parça tadınca iştahının açıldığını
görür.
İyiliğe iyilik her kişinin kârı, kötülüğe iyilik er kişinin kârı:
İyiliğe karşı iyilik etmek olağanüstü bir şey değildir.
Bunu herkes yapabilir.
İyilik et, denize at; balık bilmezse, Hâlik bilir: İyilik, karşılık
beklenmeden yapılır. Onun verdiği mutluluk, insana
yeter.
–K–
Kaçan balık büyük olur: Çok önemsiz, çok küçük de olsa,
her nedense elden kaçırılan fırsat ah vah edilerek
gözde büyütülür.
Kara gün kararıp kalmaz: İnsanın sıkıntılı günleri sürüp
gitmez, arkasından ferah günler de gelir.
Kara haber tez duyulur: Ölüm gibi, başka felaketler gibi ha-
berler, bununla ilgili kimselerin kulağına çabuk yetişir.
Kartalın beğenmediğini kargalar paylaşır: Zenginlerin
beğenmeyip attıkları nesneler, yoksullar için değerli
mallardır.
Kaz gelen yerden tavuk esirgenmez: Büyük çıkarlar bek-
lenen yer için küçük fedakârlıklar yapılmalı, kimi sı-
kıntılara girilmeli ve bundan kaçınılmamalıdır.
Keskin sirke küpüne (kabına) zarar verir: Öfkeli, sert, si-
nirli kimsenin zararı kendisinedir. Kendini yıprattığı,
sağlığına zarar verdiği, toplum içinde saygınlığını yi-
tirdiği gibi işlerini de bozup alt üst eder.
Türkçe Dersi
Kimsenin ahı kimsede kalmaz: Zalimler, er veya geç zul-
me uğrayanların ahını, bedduasını alırlar ve perişan
olurlar.
Körle yatan şaşı kalkar: Değersiz, kötü kimselerle arka-
daşlık eden kötü huylar edinir.
Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür: Başka bir kim-
senin malı, kişiye olduğundan daha değerli görünür.
Çünkü insan nefsi doymak bilmez, başkasının elin-
dekine imrenir.
Kötü söyleme eşine, ağı katar aşına: İlişkide bulunduğun
kimseleri sözlerinle incitme, kötüleme ki onlar da sa-
na daha büyük kötülük yapmasınlar.
Kuru laf karın doyurmaz: Anlamsız, yersiz, boş sözlerle
bir iş yapılamaz.
–L–
Laf torbaya girmez: Ağızdan söz bir kez çıktı mı artık onu
gizlemek mümkün değildir.
Lokma çiğnenmeden yutulmaz: En kolay iş bile bir emek
harcamayı gerektirir, çalışmadan yaşamak olmaz.
–M–
Mal canın yongasıdır: İnsan, malına gelen zarardan, ca-
nına gelmişçesine acı duyar. Çünkü onu kazanırken
çok uğraşmış, canını dişine takmış, didinip durmuş
ve mal sanki onun bir organı gibi olmuştur.
Meyveli ağacı taşlarlar: Çalışan; yapıt, iş, ürün ortaya ko-
yan kimseye sataşırlar.
Minareyi çalan kılıfını hazırlar: Bir yolsuzluğu yapan kim-
se, onun ortaya çıkmaması için gereken önlemi de
Atasözleri ve Anlamları
önceden alır.
Mum dibine ışık vermez: Bir kimse, başkalarına bol bol
yaptığı yardımı kendi yakınlarına yapmaz.
–N–
Ne doğrarsan aşına, o çıkar kaşığına: Kişi, çalışma mikta-
rına ve biçimine göre karşılık görür. Çok ve iyi çalışan
iyi, az ve kötü çalışan da kötü sonuçla karşılaşır.
Nerde birlik, orda dirlik: Hangi yerde, toplumda duygu,
düşünce ve inanç birliği varsa dirlik ve düzenlik de
oradadır. Orada insanlar mutlu, huzurlu, başarılı ve
uyumlu bir hayat sürerler.
5
keklik
www.mesuthayat.com

–Ö–
Öfkeyle kalkan zararla oturur: Aniden öfkelenerek sergi-
lenen davranışlar kırıcı olur. Sonuçları önceden ta-
sarlanamaz.
–P–
Parayı veren düdüğü çalar: Her şeyin bir bedeli, karşılığı
vardır. Para harcayan kimse istediğini elde edebilir.
İş yapabilir, yaptırabilir; satın alabilir, aldırabilir; he-
men her istediği maddi şeye kavuşması mümkündür.
–R–
Rüzgâr eken, fırtına biçer: Kişi bir kötülük yaparsa, yaptığı
kötülüğün çok daha kötüsü ile karşılaşır; büyük fela-
ketlere uğrar, zarar görür.
–S–
Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır: Sabır güçtür, ama güzel so-
nuç verir.
Sağ baş yastık istemez: Sağlam insan durup dururken
yatmak istemez. Yatmak istiyorsa herhalde hastadır.
Sakınılan göze çöp batar: Üzerine çok düşülen şeyler daha
çok kazaya ve zarara uğrar.
Sakla samanı, gelir zamanı: Gereksiz görülen, işe yaramaz
kabul edilen şey günün birinde, ileride lazım olabilir.
Sanatı ustadan görmeyen öğrenmez: Her sanatın birta-
kım incelikleri vardır. Kişi ne kadar çalışırsa çalışsın,
bunu kendi kendine bulamaz. Her hâlde bir usta-
dan görüp öğrenmelidir.
Say beni, sayayım seni: Sen beni sayıp seversen ben de
seni sayıp severim. Sevgi, saygı karşılıklıdır.
Atasözleri ve Anlamları
Söyleyenden dinleyen arif gerek: Kimi konular vardır ki,
anlatan biraz kapalı konuşmak zorunda kalır. O vakit
dinleyen kimse, onun ne demek istediğini yorumla-
malı, anlamalıdır.
Söz gümüşse, sükût altındır: Konuşmak her ne kadar
iyiyse de, susmak bazen konuşmaktan daha iyi so-
nuç verir. Öyle ki, hiç ummadığı zamanda bile kişinin
sarf ettiği sözler başına iş açabilir; onu zor duruma
sokabilir.
Sözü söyle alana, kulağında kalana: Sözünü tutana öğüt
ver. Söylediklerin bir kulağından girip öbür kulağın-
dan çıkan kimseye nefes tüketme.
Sükût ikrardan gelir: Susmak kabul etmek demektir. Bir
kişi, kendisine yapılan suçlamalara karşı itiraz etmi-
6
Türkçe Dersi
www.mesuthayat.com
yor, kendisine yapılan tekliflere ses çıkarmıyorsa, bu
“evet, kabul ettim” demek anlamına gelir.
Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer: Bir olaydan ge-
rekli dersi alan, zarar gören kimse, ona benzer bir işle
karşılaştığında uyanık davranır; tedbirli olur.
–T–
Taşıma su ile değirmen dönmez: İşi yapacak kimsede
yeterince güç, para vb. bulunmalıdır; yoksa şunun
bunun küçük küçük yardımlarıyla, katkılarıyla iş yü-
rümez.
Tek kanatla kuş uçmaz: Öyle işler vardır ki yardımcısız
yapılamaz.
–U–
Ummadığın taş baş yarar: Küçük ve önemsiz görülen ki-
şi ya da nesneler, çoğu kez büyük etkiler yaparlar;
umulmadık işler görürler.
Uyuyan yılanın kuyruğuna basma (basılmaz): Şimdilik
zararı dokunmayan kötü bir kimsenin yeni bir kötülük
yapmasına fırsat vermek doğru değildir.
–Ü–
Üzüm üzüme baka baka kararır: Her zaman bir arada bu-
lunan kimseler birbirlerine huy aşılarlar.
–V–
Vakit nakittir: Zaman para gibi değerlidir. İş yaratılmadan
geçirilen her saat, bir daha ele geçmemek üzere yi-
tirilen bir hazinedir.
Vakitsiz öten horozun başını keserler: Her işin olduğu
gibi, her sözün de uygun bir yeri ve zamanı vardır.
Uygun olan bir zamanda söylenmeyen, yerli yersiz
ortaya atılan, densizce sarf edilen sözler birilerinin
tepkisini çeker; rahatsızlığa neden olur, büyük zarara
yol açar.
Vermeyince mabut, neylesin Sultan Mahmut: Her şey
Yüce Allah`ın takdiri iledir. Kimine zenginlik, kimine
darlık, kimine de ilim verir. Eğer Yüce Allah, bir kim-
seye geniş bir imkân, belirli bir yetenek ve zenginlik
nasip etmemişse, kulun yapacağı hiçbir şey yoktur.
keklik
 –Y– –Z–
Yalnız taş duvar olmaz: İnsanlar bir arada yaşamak zorun- Zaman sana uymazsa sen zamana uy: İçinde yaşanılan
dadırlar. Bu zorunluluk bir dayanışmayı, yardımlaş- zamanın şartları, bizim düşünce ve davranışlarımıza
mayı gerekli kılar. Nasıl ki tek taşla duvar yapılamaz- uymayabilir.
sa, insanlar da tek başlarına tüm işlerinin üstesinden
Zararın neresinden dönersen kârdır: Sürüp giden zarar-
gelemezler. Dolayısıyla diğer insanlarla ilişki kurmak,
lı bir işten ne denli erken vazgeçersek, daha sonra
iş bölümü yapmak, iş birliğine geçmek durumundadır.
uğrayacağımız zararı o denli azaltmış, sonuç olarak
Yanlış hesap Bağdat’tan döner: Ortaya çıkan bir yan-
o kadar kâr etmiş oluruz.
lışlık çok geç de olsa, ne olursa olsun düzeltilmelidir.
Zora dağlar dayanmaz: Gücü, kuvveti elinde bulunduran
Yarınki kazdan bugünkü tavuk yeğdir: Sağlanmış bir ka-
ve zor kullanan kimseler pek çok kimseye boyun eğ-
zancın umulan daha büyük bir kazanca feda edilme-
dirirler. Öyle ki büyük güçleri bile yener, istediklerini
mesi gerekir.
yaptırırlar.
Yatan aslandan gezen tilki yeğdir: Çok güçlü olup da ça-
lışmayan, soylu olup da bir şeyler üretmeyen, tembel
tembel oturup onun bunun sırtından geçinen kimse-
lerden; güçsüz olup da çalışan, boş oturmayan ve
geçimini sağlamak için uğraşan kimseler daha iyidir.
Yatanın yürüyene borcu var: Çalışmayanın kazancı olmaz,
veresiye alışveriş eder. Onun için sürekli borçlu kalır.
Yavuz hırsız, ev sahibini bastırır: Edepsiz, arsız, ahlaksız,
şarlatan öyle kimseler vardır ki bunlar suç işlemek-
le kalmazlar, işledikleri suçu reddettikleri gibi bir de
bu suçu, zarar verdikleri kimseye yüklemeye ve onu
susturmaya çalışırlar.
Yazın başı pişenin kışın aşı pişer: Yazın güneş altında
çalışan kişi, ailesinin kışlık tahılını kazanır.
Yuvarlanan taş yosun tutmaz: Sürekli olarak iş değişti-
ren kimse bir başarı kazanamadığı gibi bir varlık da
edinemez.

Atasözleri ve Anlamları
SOSYAL MEDYA HESAPLARIMIZ

Facebook Türkçe Öğretmenleri Grubumuz:

https://www.facebook.com/groups/mesuthayat

Facebook Öğrenci / Veli Grubumuz:

https://www.facebook.com/groups/1713227072297874

İnstagram:
@mesuthayat

Web : www.mesuthayat.com 7
Karşılaştığım Atasözleri
Karşılaştığım Atasözleri
Karşılaştığım Atasözleri
Karşılaştığım Atasözleri
Karşılaştığım Atasözleri
Karşılaştığım Atasözleri