HARİTALARDA YATAY DERİNLIKLER VE UYDUDAN ELDE EDİLEN

MEVKII NOTLARI

1- SON YILLARDA TEKNELERİN SEYİR KESİNLİĞİ UYDU SEYİR SİSTEMİNİN TANITILMASIYLA GELİŞTİ. SEÇİCİ
ULAŞILABİLİRLİĞİN KALDIRILMASINDAN BERİ (MAYIS 2000’DE) STANDART MEVKİİLEME SERVİSİ (SPS) YATAY

MEVKİİLEMEDE ZAMANIN % 95 İ İÇİN 33 M KADAR BİR HATA İLE KESİNLİK ELDE EDİLDİ VE DİFERANSİYEL GPS, GPS

İN ARITILMIŞI +/-5,10 M CİVARI KESİNLİĞE İZİN VERİR. BU GELİŞTİRİLEN KESİNLİKLER SAYESİNDE, ÖNGÖRÜLÜ

DENİZCİLER JEODETİK DERİNLİK VE HARİTALANMIŞ DETAYIN GÖSTERİMİNDEKİ UYGULAMALI SINIRLAMALARIN

İLİŞKİSİNİN FARKINDA OLMALI.

2- ÖNCEKİ KISIMLAR UYDU SEYİR SİSTEMLERİNİ VE VEREBİLECEKLERİ KESİNLİKLERİ TANIMLADI. NE YAZIK Kİ BİRÇOK

UKHO (BİRLEŞİK KRALLIK HİDROGRAFİ OFİSİ) DAHA WGS 84 E UYARLANMADI. WGS 84 GPS İN TEMEL ALDIĞI

YATAY DERİNLİKTİR. BUNUN ANLAMI BÖYLE DURUMLARDA UYDUDAN ELDE EDİLEN MEVKİİLER HARİTALARLA UYUMLU

OLMAYACAK VE DÜZELTMEYE UĞRAMASI GEREKECEK. HİDROGRAFİK DAİRELER ELDEN GELDİĞİNCE YENİ WGS 84 E

UYARLANMIŞ HARİTALARI YAPMAYA ÇALIŞIYOR AMA HALA KALAN BİR ÇOK ALAN VAR.

3- BAZI ÜLKELER WGS 84 DERİNLİĞİNİN BÖLGESEL VE KITASAL EŞLENİĞİNİ TEKTONİK HAREKETLERİ DİKKATE ALARAK

YAPIYOR. BÖYLE 2 EŞLENİK KUZEY AMERİKA DERİNLİĞİ (NAD 83) VE AVRUPA KIYISAL REFERANS SİSTEMİ 1989
(ETRS 89) UYGULAMALI SEYİR MAÇLARI İÇİN, OTOMATİK HAVUZLANAMA GİBİ KESİNLİK İSTEYEN OPERASYONLAR

HARİÇ BU DERİNLİKLER ARASI FARK BİR ÇOK YIL İÇİN ÖNEMSEMEZ KALIR VE HARİTA ÜSTÜNDE ‘WGS 84
POZİSYONLARI PİLOTLANABİLİR YAZAR.

4- YATAY DERİNLİĞİN BİRÇOK FARKLI TANIMI VARDIR.FAKAT UYGULAMADA ÇALIŞMA TANIMI BİR TABANA OTURUR VE

O DA NP 100’DE BULUNUR. BİR YATAY DERİNLİK MEVKİLERİ YERYÜZÜ ÜSTÜNDE BELİRLEMEK İÇİN REFERANS SİSTE

MİDİR HER DERİNLİK FARKLI BOYUTLARDA OLABİLEN KÜRELERCE REFRE EDİLİR. YÖNLENDİRME VE KÜRELERDEKİ

GÖRECELİ MEVKİİLER DİĞER YATAY DERİNLİKLERLE FARKLI OLABİLİR. FARKLI DERİNLİKLERE DAYANAN MEVKİİLER BİR

KAÇ YÜZ METRE FARK EDEBİLİR.

5- DERİNLİKLER ARASI FARKIN NEDEN OLUŞTUĞU AŞAĞIDA TARİF EDİLMİŞTİR. FAKAT SONUÇ OLAN MEVKİİ SADECE

ÖZEL BİR DERİNLİĞE DEĞİL FARKLI FİZİKSEL NESNELERE DAYANIR. BAŞKA BİR DEYİŞLE FİZİKSEL NESNE NE KADAR

YATAY DERİNLİK VARSA O KADAR MEVKİYE SAHİP OLUR VE BU MEVKİİLER YÜZLERCE BAZEN BİNLERCE METRE FARK

EDEBİLİR. ÖRNEĞİN GÜNEY FORELAND FENERİ (GÜNEY İNGİLTERE’DE)AŞAĞIDAKİ MEVKİİLERE SAHİPTİR

396
GÖRECELİ POZİSYON YATAY DERİNLİK
51º08’,39 N -001º 22’,37 E OSBG 36(BÜYÜK BRİTANYA YEREL DATUMU)

51º08’,47 N- 001º 22’,35 E AVRUPA 1950(KITASAL DERİNLİK)

51º08’,42 N- 001º 22’,26 E WGS 72(MODASI GEÇMİŞ DÜNYA ÇAPI DERİNLİK)

51º08’42 N- 001º 22’,27 E WGS 84(GPS İN KULLANDIĞI DÜNYA ÇAPI

DERİNLİK)

6- YUKARIDAKİ DERİNLİKLER ARASI FARK SABİT DEĞİLDİR, FAKAT SAHİL HATTI VE UKHO 11
FARKLI DERİNLİĞİ BÜYÜK BRİTANYA’DA EN İYİ MEVKİİYİ ELDE ETMEK İÇİN KULLANIR.

7- BRİTANYA KIYILARINDAKİ OSBG 36 VE WGS 84 ARASINDAKİ, FARK BU KADAR DEĞİLDİR. BU

DÜZENSİZ BİR ORTALAMAYLA DEĞİŞİR

8- BÖYLE FARKLARADA BİR ÖRNEK BA 1273 HARİTASININ BİR PARÇASINDA GÖSTERİLMİŞTİR. 1888
DE ASTRONOMİK GÖZLEMLERLE ÇİZİLEN SAHİL HATTI VE WGS 84 İLE ÇİZİLEN SAHİL HATTI.

BİR MEVKİİYİ WGS 84 DERİNLİĞİNE ÇEVİRMENİN SADECE İKİ YOLU VARDIR. BUNLAR:

a- DİREKT GÖZLEMLEMEK (GPS GÖZLEMİYLE VEYA GPS GÖZLEMLERİNDEN SÖRVEY EDİLMİŞ)VETA

UZAKTAN ÖLÇÜLMÜŞ(SABİT WGS 84 NOKTALARINA GÖRE) VEYA

b- MATEMATİK FORMÜLLERİYLE DAHA ÖNCEDEN BAŞKA BİR DERİNLİĞE GÖRE BULUNAN

MEVKİİNİN WGS 84 ‘E ÇEVRİLMESİNDEN

DÜNYADA BİR ÇIK ALANIN YENİ HARİTA OLUŞTURACAK YETERLİ BİLGİ OLMADIĞINDAN WGS 84’E
DAYANAN TENİ HARİTALARI YAPILAMIYOR VE DİĞER ALANLARDA YEREL OTORİTELERİN WGS 84 E
GEÇMESİNİ BEKLİYORUZ. BU NEDENLE UKHO HARİTALARININ ÇOĞU YEREL VE BÖLGESEL YATAY
DERİNLİKLERİ REFERANS ALIR, HARİTANIN YATAY DATUMUNUN TÜRÜ BAŞLIKTA BELİRTİLİR.

9- BUNULA BERABER, DERİNLİĞİN ADININ DENİZCİYE YARARI SINIRLIDIR. 1982’DEN BERİ UKHO
‘UYDUDAN ALINMIŞ MEVKİİLER’DİYE NOTLARI (BAŞLIĞA YAKIN BİR YERE YERLEŞTİRİLMİŞTİR)
HARİYALARA EKLER. BU NOTLAR GPS DEN ALINMIŞ WGS 84 DATUM MEVKİİLERİNE
UYGULANDIKTAN SONRA BU MEVKİİLER HARİTAYA YERLEŞTİRİLİR. BU NOTTA ENLEM VE BOYLAM
YERDEĞİŞTİRMESİ (DAKİKA CİNSİNDEN) VERİLİR BUNLAR GPS GİBİ DİREKT UYDUDAN ALINAN
MEVKİLERE UYGULAMAK İÇİNDİR. BÖYLECE HARİTANIN YATAY DERİNLİĞİYLE UYUMLU OLUR

397
ALINAN MEVKİİLER. HARİTADAKİ NOTUN İÇERİĞİ BİRÇOK DEFA MODİFİYE EDİLİR VE EN SONUNDA
BİR ÖRNEK İÇERİR Kİ HER BİR HARİTA İÇİN ÖZELDİR. AMAÇ DENİZCİNİN MEVKİİ KOYMASINS
DOĞRU DÜRÜST UYGULAMASIDIR

EĞER MEVKİİ ÇEVİRİMİ 0,07’ GÜNEYE VE 0,24’DOĞUYA OLSA ÖRNEK LARAK AŞAĞIDAKİ
VERİLEBİLİR

UYDU MEVKİİSİ (WGS 84 DERİNLİĞİ) 64º22’00 N 021º30’00 W

ENLEM BOYLAM DÜZELTMESİ 0’07 S 0,24 E
DÜZELTİLMİŞ MEVKİİ 64º21’,39 N 021º29’76 W

BU ÖRNEK GENELDE İHMAL EDİLİR .ÇEVİRİM, ÖLÇEĞİ 1:1.000.000 DAN GENİŞ HARİTALARDA
230 METRE FARK YARATIR

10- BU DÜZELTMELER HARİTANIN ÇEVİRDİĞİ TÜM ALANLAR İÇİN ORTALAMA BİR DEĞERDİR VE
ENLEM VE BOYLAM SIFIRDAN SONRA İKİ BASAMAKLA İFADE EDİLİR (ÖLÇEĞİ 1:15000 DEN GENİŞ
HARİTALAR İÇİN SIFIRDAN SONRA 3 BASAMAKLA İFADE EDİLİR). SONUÇTA ENLEM VE BOYLAMDA
10 METRELİK BİR HATA OLABİLİR. MAXİMUM (0’,005 VE 0’,014 ÜN İKİSİDE 0,001 İN ÇEVRESİNDE
OLABİLİR). BU KESİNSİZLİK 1:30000’LİKDEN GENİŞ ÖLÇEKLİ HARİTALARDA MEVKİİLENDİRİLABİLİR
(HARİTADA 0,3 MM OLARAK GÖRÜNÜR) KAÇINILMAZ OLARAK, BİRBİRİNİN DEVAMI OLAN
HARİTALARDFARKLI DÜZELTME DEĞERLERİ BULUNABİ LİR ÖRNEĞİN BİR HARİTA DÜZELTME
MİKTARINI 0’,06 BİRLEŞİĞİ OLAN HARİTADA 0’,07 GÖSTERİR. BUNLARIN BİR ORTALAMSI OLABİLİR,
FAKAT ALANDA GENEL OLARAK 0’,064 DEN 0’,066 ARASI BİR ORTALAMA DEĞER UYGULANIR.

11- PARAGRAF 9 DA VERİLEN LİSTEYE AİT ÖNEMLİ BİR DETAY DA 2000 DEN FAZLA (YAKLAŞIK
%30) HARİTANIN HİÇ BİR YATAY DERİNİLİKLE ALAKASININ OLMAMASIDIR. BUNUNLA BİRLİKTE
UKHO BU ALAKAYI KURMAK İÇİN BAZI BİLGİLERİ BİRARAYA GETİRDİ VERİNİN BİLGİNİN NİTELİĞİ
VE NİCELİĞİ BÖLGEYE GÖRE DEĞİŞİR VE BİLGİNİN UYGULANAMADIĞI BİRSÜRÜ BÖLGE VARDIR.
BU DURUMU ÜZELTMEK İÇİN GİRİŞİMLER SÜRÜYOR FAKAT KISA VADEDE YAPILABİLECEĞİN HEPSİ
HARİTALARDA DURUMU BELİRTEN BİR NOT DÜŞÜLÜR. UYDUDAN ALINAN MEVKİİLER ARASINDAKİ
FARKLAR BU HARİTALARDA BELİRLENEMEZ VE “FARKLAR SEYİRE ETKİYEBİLİR” DİYE DE NOT
DÜŞÜLÜR

398
12- EN BÜYÜK BULUNAN FARK PASİFİK OKYANUSUNDA BULUNAN 7 MİLDİR, FAKAT GENİŞLERİDE
OLABİLİR PARAGRAFLADA BELİRTİLEN NOTLAR GENELDE HARİTA YENİ BASILDIĞINDA KONUR VE
BAZI HARİTALAR 1981 DEN BERİ YENİ BASIMA GİTMEMEMİŞTİR VE MEVKİİLER HAKKINDA BİR
BİLGİ İÇERMEZ AMA BU MEVKİİ KOYMA DÜZELTMESİNİN İHMAL EDİLEBİLİR OLDUĞU MANASINA
GELMEZ. UKHO EK YATAY DERİNLİK ÇEVİRİMLERİNİ TEŞHİS ETMEYE ÇALIŞIYOR VE BUNLAR YILLIK
DENİZCİLÖERE NOTLAR 19 DA YER ALIR. FAKAT YILLARDAN BERİ BASILMAMIŞ NOTLARI OLAN
HARİTALAR KALMIŞ OLABİLİR

13- BİR ÇOK GPS ALICISI ÜRETİCİSİ DERİNLİK ÇEVİRİMLERİNİ YAZILIMLARINADA EKLİYOR
BÖYLECE KULLANICILAR WGS 84 DEN BAŞKA DERİNLİKLERE GÖRE MEVKİİ OKUYABİLİYOR. NE
YAZIK Kİ, BİR TEK DA TUM ÇEVİRİM YÖNTEMİ GENİŞ ALANLAR İÇİN YETERSİZDİR. ÖRNEĞİN WGS
84 VE AVRUPA YATAY DERİNLİĞİ AYNI İSİMDE OLMALARINA RAĞMEN MISIR DAKİNDEN OLDUKÇA
FARKLIDIR. BU YÜZDEN AVRUPA YATAY DERİNLİĞİNE ALICIDA TÜM AVRUPAYA AİT ORTALAMAYLA
ÇEVİRİLEN MEVKİİ ALICIDAN ALINAN WGS 84 MEVKİİNİN O HARİTAYA AİT NOTLARLA 1950 AVRUPA
DERİNLİĞİNE ÇEVRİLMESİYLE ELDE EDİLEN MEVKİİDEN FARKLI OLABİLİR. BU YUVARLAMA
ÖNEMSİZ OLABİLİR FAKAT BU BİR HATA KAYNAĞI OLABİLİR EĞER KESİN SEYIR İÇİN DGPS
KULLANILIYORSA .

14- SANILMASIN Kİ BİR BÖLGEDE Kİ TÜM HARİTALAR O BÖLGENİN DERİNLİĞİNE UYARLI OLSUN,
ÖRNEĞİN AVRUPANIN BİRÇOK METRİK HARİTASI AVRUPA DERİNLİĞ 1950 YE UYARLIDIR. AYRICA
BİRÇOK AVRUPA HARİTASI YEREL YATAY DERİNLİKLEREDE UYARLIDIR DA UYARLIDIR. İSVEÇ
DERİNLİĞİ, FİN DERİNLİĞİ, LİSBON DERİNLİĞİ, MONTE MARİO DERİNLİĞİ VE HERMANSKAGEL
DERİNLİĞİ GİBİ. DENİZCİLERE TAVSİYEMİZ GPS ALICILARINI WGS 84’E UYARLI TUTMALARI VE
DERİNLİK DEĞİŞİMİNİ HARİTA NOTUNA GÖRE YAPMALARIDIR. EĞER DENİZCİLER ALICILARINI
HARİTADA BULUNAN YEREL VEYA BÖLGESEL DERİNLİĞİ ALIRLARSA (WGS 84 DIŞINDAKİLER YANİ)
BİR DAHA ALICIAN ALINAN MEVKİİYE DÜZELTME UYGULAMASINLAR ÇÜNKÜ BU AYNI MEVKİİYE
UYGULANAN İKİNCİ DÜZELTME OLACAKTIR.

15- ÖNGÖRÜLÜ TÜM DENİZCİLERCE HATIRLANMALI Kİ GPS GİBİ MODERN SİSTEMLER BİR
TEKNENİN MEVKİİNİİ 33 METRE GİBİ BİR KESİNLİKLE ÖLÇEBİLMELERİNE KARŞIN BU KESİNLİK
KULLANDIKLARI HARİTAYA YANSIMAZ. FARKLI YATAY DERİNLİKLERDEN KONULAN MEVKİİLERDEN
BAŞKA İKİ DİĞER UNSUR HARİTALANMİŞ MEVKİİNİN KESİNLİĞİNE ETKİR.

BU UNSURLAR:

-HANGİ OLANAKLARLA SÖRVEY EDİLDİĞİ

399
-HARİTA KAYNAKLARININ GÜNCELLİĞİ

16- SÖRVEY KESİNLİĞİ

HİDROGRAFİK SÖRVVEYLER KUŞKUSUZ OLARAK ZAMNININ EN İLERİ MEVKİİLEME METODLARIYLA

MEVKİİLENİR. BU 2. DÜNYA SAVAŞINA KADAR GÖRSEL MEVKİİ BULMA METODUYDU, SONRA 1980’E
KADAR KARASAL TEMELİ ELEKTRONİK MEVKİİ BULMA METODU KULLANILDI (DECA, HİFİX,
HYPERFİX VE TRİSPONDER GİBİ) DGPS ŞU AN İÇİN EN GEÇERLİ HİDROGRAFİK SÖRVEY
METODUDUR. GENELLİKLE SÖRVEY İÇİN POZİSYON BULMADA ÖNCEKİ İKİ YÖNTEMDE,
HİDROGRAFİK DAİRE DAHA KESİNDİR AMA DGPS İN TÜM DENİZCİLERE ULAŞMAYA BAŞLAMASIYLA
1985 DEN ÖNCEKİ SÖRVEYLERDEN DAHA KESİN MEVKİİLER ELDE EDİLEBİLİR. SONUÇ OLARAK BİR
DENİZCİ MODERN TEKNESİYLE MEVKİİSİNİ 10 METREDEN AZ BİR HATAYLA TESPİT EDEBİLİR.
DENİZ TABANINDAKİ NESNELER EN AZINDAN 20 METRE HATA İLE BULUNABİLİR.BU ONOUN EN SON
SÖRVEY TARİHİNE VE KIYIDAN OLAN UZAKLIĞINA GÖRE DEĞİŞİR. BUNDAN BAŞKA, SON
ZAMANLARDA KARŞILAŞTIRMA OLARAK (YAKLAŞIK 1980 DEN BERİ) SÖRVEY METODLARI
BİLGİSAYAR KESİNLİĞİNDE GÖZLEMLER İLE KESİNLİĞİ BULUNAN BİR MEVKİİNİN SAĞLAMASINI
YAPMADA KULLANILIR. SONUÇ OLARAK KRALİYET DONANMASI VEYA ONON ADINA YAPILAN
SÖRVEYLERDE BULUNAN MEVKİİNİN BİR STANDARDI OLDUĞUNDAN BAHSEDİLEBİLECEKSE DE
DAHA ESKİ SÖRVEYLER İÇİN GEÇERLİ KESİNLİK STANDARDI +/-13 METREDİR. BİR ÇOK SÖRVEYDE
BU STANDART +/-5 METREYİ BULUR. KESİNLİKLE ŞU İFADE EDİLEBİLİR Kİ ÖNCEKİ DEĞER BİR ÇOK
DURUMDA ÖNEMLİ ORANDA DÜZELİR. DAHA SONRAKİ DÜZELMELER TEKNOJİK GELİŞMELERİN BİR
SONUCU OLARAK GELECEKTİR, FAKAT GÜNÜMÜZDE BİR SÖRVEY İÇİN HARCANAN DEĞER İLE
SONUÇLARIN NİTELİK VE NİCELİK OLARAK BAŞARISI HAKKINDA BİR DENGE OLMALI. BÖYLECE,
MODERN METODLARLA SÖRVEY EDİLEN DENİZE AİT CİSİMLERİN MEVKİİSİ 10 METREDEN, İYİ BİR
KESİNLİĞE SAHİP OLSA BİLE, BU BİRLEŞİK KRALLIK SAHİLLERİNDE KARADA BİR YERDEKİ
CİSİMLER İÇİN GENEL BİR DURUM ARZ ETMEZ.

17- HARİTALARIN KESİNLİĞİ

BİR ÇOK UKHO KAĞIT HARİTALARI VE ONLARDAN ALINAN DİJİTAL VERSİYONLAR, HARİTALAR,
SÖRVEYLER, FOTOGRAMMATİK MEVKİİLER VESAİRE GİBİ BİRÇOK KAYNAKTAN TOPLANIP
VURGULANIR.AMAÇ DENİZCİYE HARİTANIN HER BİR BÖLÜMÜ İÇİN ULAŞILABİLECEK EN İYİ BİLGİYİ
SUNMAK VE KULLANIM PROSEDÜRÜNÜ EN GEÇERLİ KAYNAKLARLA BAŞLATMAKTIR FAKAT GENELDE
TÜM HARİTAYI DAHA AZ KESİN VE ESKİ KAYNAKLARDAN MEVKİİLERDEN MUAF TUTARAK ÇIKARMAK
İMKANSIZDIR. SONUÇ BİRÇOK MODERN HARİTADA ‘KAYNAK DİYAGRAMI’ BÖLÜMÜNE YANSITILIR.
KAYNAKLARIN FARKLI DATUMLARA DAYANDIĞI ZAMAN, DATUM ÇEVİRİMLERİ HESAPLANMALI VE
KAYNAKLARA UYGULANMALIDIR. BÖYLE DATUM ÇEVİRİMLERİ İÇİN AMAÇ HARİTA ÖLÇEĞİNDE 0,3
MM KESİNLİĞİ ELDE ETMEKTİR. BU MANUEL KARTOGRAFİNİN ETKİN LİMİTİDİR FAKAT PRATİKTE

400
HER ZAMAN MÜMKÜN OLMAZ. SEYİRE ETKİ EDECEK NESNELERİN MEVKİİLERİ KESİN BİLİNDİĞİ
ZAMAN, AMAÇ ONLARI HARİTAYA 0,3 MM KESİNLİKLE KONUŞLANDIRMAKTIR. BİLİNEN SONUÇ:
KESİNLİK HARİTANIN ÖLÇEĞİYLE İLGİLİDİR.

0,3 MM 1:10000 DE 3 METREDİR

0,3 MM 1:50000 DE 15 METREDİR
0,3 MM 1:150000 DE 45 METREDİR

BU SINIRLAR EĞER CİSİMLERİN MEVKİİLERİ KÜÇÜK ÖLÇEKLİ HARİTALARDAN OKUNUP, GENİŞ

ÖLÇEKLİ HARİTALARDA MEVKİİLENDİRİLECEKSE DİKKATE ALINMALIDIR. BU DURUM AÇIKÇA EĞER
HARİTA VERİLERİNE EĞER DİJİTAL YOLDAN ULAŞILABİLİRSE DEĞİŞİR FAKAT ERKEN DÖNEME AİT
BİRÇOK DİJİTAL YOLDAN ULAŞILABİLİRLERSE DEĞİŞİR.FAKAT ERKEN DÖNEME AİT DİJİTAL VERİ BU
KAĞIT HARİTALARDAN ALINMIŞ OLABİLİR VE KISITLAMALAR KALABİLİR. BUNDAN BAŞKA
BİLGİSAYAR EKRANINDA BİR PİXEL YAKLAŞIK 0,2 MM KAREDİR, KABACA KAĞIT HARİTADAKİ ELDE
EDİLE BİLEN KESİNLİĞE DENKTİR.

18- YATAY DERİNLİKLERİN TARİHÇESİ SEYİRİN GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BÜTÜN MÖEVKİİLER KESİN
OLARAK BİR DİĞERİNE BAĞLIDIR,FAKAT YAPAY YERYÜZÜ UYDULARI NIN FIRLATILDĞINDAN BERİ
GERÇEK DÜNYA ÇAPI YATAY DERİNLİKLER WGS 84 GİBİ UYGULAMADA GERÇAKLİĞE
KAVUŞTU.TARİHSEL TERİMLERLE DERİNLİKLER KARASAL GÖZLEMLERDEN OLUŞAN ÜÇGENLERLE
OLUŞTURULDU FAKAT SPHEROİD (VEYA ELLİPSOİD) DENEN TEORİK BİR YÜZEYE TRANSFER EDİLDİ
BU YERYÜZÜNE EN YAKIN, EN BASİT MATEMATİKSEL ŞEKİL AYRICA KUTUPLARDAN BASIK BİR KÜRE
YADA YUVARLATILMIŞ ELİPS GİBİ KABUL EDİLEBİLİR. YATAY DERİNLİKLERİN YAPISI 3 BELİRGİN
SAYFA İÇERİR : TEK ÜLKELERİ İÇEREN YEREL DERİNLİKLERE BÖLGESEL GRUP ÜLKELERİ İÇEREN
BÖLGESEL DERİNLİKLER VE DÜNYA ÇAPINDA DERİNLİKLER YERL YATAY DERİNLİKLER (1930
ÖNCELERİ) YAPAY YERYÜZÜ UYDULARINDAN ÖNCE Kİ DEVİRDE SADECE BÜTÜN NOKTALARI
VERİLEN YATAY DERİNLİKLE VE EN AZINDAN O YATAY DERİNLİKLE BULUNMUŞ DİĞERİKİ
NOKTANINA MEVKİİNİDE VERMELİYDİ. BÖYLECE YATAY DERİNLİKLERİN ALANLARI SADECE
COĞRAFİ VEYA KARASAL KISIMLA SINIRLANMIŞTI. COĞRAFİ KISITLAMA SUYUN SINIRLARINDAN
SINIRLAINAYDI MESELA İNGİLİZ KANALININ HER İKİ YAKASINDAN GÖZLEM YAPMAK MÜMKÜNDÜ
AMA KUZEY DENİZİNİN HERİKİ YAKASINDAN GÖZLEM YAPMAK MÜMKÜN DEĞİLDİ. ORMAN TEPE
ÇÖL GİBİ ARAZİLER ZORLUKLARA SEBEP OLUYORDU. FAKAT BUNLAR HALLEDİLEBİLİRDİ. KIYISAL
SINIRLAR İŞ BİRLİĞİ YAPAN ÜLKELERİN SÖRVEY SONUÇLARINI KOMŞU ÜLKELERLE PAYLAŞMASIYLA
SINIRLIYDI. DÜNYA YÜZEYİNİN ŞEKLİNİN DÜZENSİZLİĞİNDEN DOLAYI VE ALANIN GÖZLEMLERLE
SINIRLANMASINDAN DOLAYI FARKLI ÜLKELER FARKLI ÖLÇÜLERDE SPHEROİDLER HESAPLADILAR.
BÖYLECE AİRY SPHEROİDİ İNGİLTERE İÇİN EN İYİSİ İKEN EVEREST SPHEROİDİİ HİNDİSTAN
YRIMAMDASI İÇİN ENİYİSİ, CLARKE SPHEROİRİDİ AMERİKA İÇİN EN İYİSİ İDİ. BUNLAR FARKLI
ÖLÇÜLDÜKLERİNDEN VE MEVKİİLENDİRİLDİKLERİNDEN DOLAYI BU SPHEROİDLERİN KIYISAL

401
MERKEZLERİ BİRBİRİNDEN FARKLIYDI. BUNLARIN HİÇBİRİ KULLANILDIĞI BÖLGE İÇİN YANLIŞ
DEĞİLDİ. FAKAT TÜM YERYÜZÜ İÇİN DOĞRU DEĞİLLERDİR. YERYÜZÜ ŞEKİLNDEKİ DÜZENSİZLİKLER
VE YER ÇEKİMİ ALANI DİKEYDE ANORMALLİKLERE NEDEN OLUR (ÖZELLİKLE KIYIDAN UZAK ISSIZ
ADALARVE DAĞLARIN YAKINLARINDAKİ MESAFELERDE) DİKEY YÖNDEKİ HERHANGİ BİR
BELİRSİZLİK ASTRONOMİK GÖZLEMLERDE HATAYLA SONUÇLANIR.GELENEKSEL OLARAK YATAY
DERİNLİĞİN MERKEZİ OLARAK KULLANILIRDI. FİNAL ZORLUĞUNDA İSE ENLEM VE BOYLAMLARDAN
OLUŞAN TUTATLI BİR SİSTEMİ; BİR SÜRÜAÇILAR VE MESAFEDEN HESAPLAYARAK OLUŞTURMAK
KALIR. İDEAL OLARAK BÖYLE HESAPLARIN HEPSİ EŞZAMANLI YAPILMALI AMA İNSAN TARAFINDAN
HESAP ÇİZELGELERİ KULLANARAK YAPILDIĞINDA BU AÇIKÇA UYGULANAMAZDIR. SONUÇTA ALAN
BİR SERİ BLOKLARA BÖLÜNÜR VE BİRİNİ HESAPLADIKTAN SONRA BİTİŞİĞİNDEKİ BLOKUN
HESAPLANMASINA GEÇİLİR. BUNU YAPARKEN SINIRDAKİ NOKTALAR SABİT TUTULUR. NE YAZIK Kİ
BU HATALARIN OLUŞMASINI SAĞLIYORDU, BÖYLECE HESAPLAMALAR DERİNLİKTE YEREL
BOZUKLUKLARA NEDEN OLUYOR. YATAY DERİNLİKLER BÖYLECE MERKEZ PROBLEMİNİN ACILARINI
ÇEKİYOR (ASTRONOMİK GÖZLEMLERİN FARKLI OLMASINDAN DOLAYI) HESAPLAMALAR (BİR ÇOK
SAYIDAKİ TEMEL GÖZLEMLERDEN DOLAYI) VE YÜZEY (FARKLI SPHEROİDLERDEN DOLAYI)
BÖLGESEL YATAY DERİNLİKLER (1930-0950LER): 2.DÜNYA SAVAŞINI TAKİBEN BATI AVRUPA
ÜLKESİNİN BİRÇOK ÜLKESİNİN TEMEL BÜTÜN GÖZLEMLERİ GÖZDEN GEÇİRİLDİ VE ZAMANIN
ERKEN DÖNEM ELEKTRONİK BİGİSAYARLARI KULLANILDI. BÖYLECE AVRUPA YATAY DERİNLİĞİ
1950 OLUŞTU (BÖLGESEL YATAY DERİNLĞE BİR ÖRNEK DEĞİŞİMİN GELECEK ADIMI İLK YAPAY
UYDULARIN BİRLEŞİK BİR DYATAY DERİNLİĞİ GÖZLEMLEMEK VE KONTROL AĞINI KURMAK VE
NİHAYET ONU OLUŞTURACAK OLANAKLARA SAHİP OLMAKTI DÜNYA ÇAPINDA YATAY DERİNLİKLER
1960 LARIN BAŞINDA ABD BİR SERİ TRANSİT UYDUYU DENİZALTILARININ SEYİRİNİ GELİŞTİRMEK
İÇİN YOLLADI. METODLAR, BİR CİSİMDEN BİR KAÇ UYDUNUN ALDIĞI SİNYALLERLE KESİN MEVKİİNİ
BULMAK İÇİN UYDULARIN AYNI YATAY DERİNLİĞİ KULLANMAYA BAŞLAMASIYLA GELİŞTİ. BU YATAY
DERİNLİK BAŞALNGIÇ DERİNLİĞİ OLARAK BİLİNİR VE WGS 1960’DIR. ONU WGS 66, WGS 72 VE
NİHAYET WGS 84 TAKİP ETTİ. EN SON İKİ YATAY DERİNLİK ARASI FARK EKVATORDA 17 METREDİR
VE KUTUPLARA GİTTİKÇE AZALIP SIFIR OLUR (FARK GENELDE BOYLAMDA ORTAYA ÇIKAR) BÜTÜN
KULLANIM AMAÇLARINDAN WGS 84 YATAY DERİNLİĞİ BİRÇOK YILDAN SONRA GEKLEN NİHAİ
YEREL DERİNLİKTİR. WGS 84 ORTALAMA DA YERÜZÜ ŞEKİNE EN YAKIN SPHEROİD SUNSADA ÖZEL
ALANLARDA O ALOALN İÇİN YAPILMIŞ YATAY DERİNLİKTEN İYİ DEĞİLDİR. WGS 84 YATAY
DERİNLİĞİ GPS (KÜRESEL KONUMLAMA SİSTEMİ) UYDULARINCA KULLANILIR. YİNE DE GPS’TEN
ALINAN MEVKİİLER SADECE +/-33 METRE KESİNLİĞİNE SAHİPTİR (ZAMANIN 595 İ İÇİN)
MEVKİİLERİN KESİNLİĞİNİ 1 METREDEN İYİ BİR KASİNLİKLE BULMAK MÜMKÜNDÜR. BÖYLE
MEVKİLER SAYESİNDE FARKLI YATAY DERİNİLKLERDE POZİSYONLARI KARŞILAŞTIRABİLİR VE BİR
YATAY DERİNLİK ÇEVİRİMİ KURALI OLUŞTURABİLİRİZ.

402
19- BİR ÇOK HİDROGRAFİK DAİRE HARİTALARINI WGS 84 EGÖRE VEYA ONA ÇEVİRİLEBİLECEK BİR
YATAY DERİNLİĞE ÇEVİRMEYE KARAR VERDİ. SORUŞTURMALAR GÖSTERDİ Kİ DENİZCİLERİN BİR
ALANDA SEYREDERKEN KULLANDIĞI HARİTALARDA BİRBİRLERİNE YATAY DERİNLİK UYUMSUZLUĞU
OLSUN İSTEMİYOR. EN İYİ ÇÖZÜM HARİTALARI GRUP HALİNDE (MESELA BİR LİMANA
YAKLAŞIMDAKİ TÜM HARITALARI) YATAY DERİNLİKLERİNİ DEĞİŞTİRMEK. BU YÖNTEM ŞU AN
BÜTÜN BİRLEŞİK KRALLIK HARİTALARINI YEREL DERİNLİKLERİNDEN AVRUPA YEREL REFERANS
SİSTEMİ 1989 YATAY DERİNLİĞİNE ÇEVİRİRKEN KULLANDIĞI YÖNTEMDİR. BU YATAY DERİNLİK
WGS 84 YATAY DERİNLİĞİYLE ÇEVİRİŞEBİLİR. NE YAZIK Kİ BÖYLE BİR ÇOK HARİTA YENİ YAYIMINI
DÜZENLEMEK ÇOK ZOR VE TAMALAMAK YILLAR ALABİLİR.

20- SONUÇLAR

DENİZCİLER İÇİN DURUM SON ZAMANDA ARTAN SÖRVEYLERLE DÜZELMEKTEDİR. WGS 84 YATAY
DERİNLİĞİNİ REFERANS ALAN HARİTA SAYISI ARTMAKTADIR (VEYA BÖLGESEL YATAY DERİNLİKLER
Kİ WGS 84 E UYUMLUDUR) VE ÜLKELER ARASI İŞBİRLİĞİDE ARTMAKTADIR. NE YAZIK Kİ TÜM
HARİTALARI SÖRVEY EDİP YENİDEN BASMAK YILLAR ALACAKTIR. BU OLANA KADAR DENİZCİLER
TEHLİKEYE UYANIK KALMALIDIR. BİR GPS ALICISI BİR MEVKİİYİ DAKİKANIN 3/10 U KADAR BİR
KESİNLİKLE KOYAR FAKAT BU TÜM MEVKİİLERİN 2 METRELİK BİR HATA İLE KESİNLİK KONULDUĞU
MANASIMNA GELMEZ Kİ BU HARİTALAR KAĞIDA VEYA DİJİTALE KAYITLI OLSUN 100 YIL ÖNCE
BASILMIŞ OLABİLİRLER.HARİTA BAŞLIĞI YAZAR VE DİKKAT ÇEKER VE KAYNAK DİAGRAMI
GÖSTERİR Kİ SÖRVEYKERŞİN ZAMANINA, KISITLAMALRIN ZAMANI İÇİN DİKKAT DEİLMELİDİR.

21- YATAY DERİNLİKLERİN ELKETRONİK HARİTALAMA SİSTEMİYLE DÜZELTİLMESİ/ECDIS

BİR SÜRÜ FARKLI TİPTE ECS/ECDIS EKİPMANI VARDIR BU YÜZDEN AŞAĞIDAKİ BİLGİ SADECE
GENEL REHBERLİK AMAÇLADIR. KULLANICILAR SİSTEMLERİNİN MANUELLERİNE BU NOTLARLA
BERABER BAKILMALIDIR.BİR ÇOK ELEKTRONİK HARİTALAMA SİSTEMİ MEVKİİLERİ WGS 84 YATAY
DERİNLİKLERİNİ KULLANARAK GÖRÜNTÜLER, ÇÜNKÜ MEVKİİLERİ GPSTEN ALACAK ŞEKİLDE
PROGRAMLANMIŞLARDIR. SİSTEMLER BÖYLECE DİĞER AYARLARA OLANAK SAĞLAR, NORMALDE
WGS 84 YATAY DERİNLİKLERİ GENELDE HAZIR BULUNMAZ. DAHA ÖNCEDEN BELİRTİLDİĞİ GİBİ
ÖNEMLİ MİKTARDA KAĞIT VE DİJİTAL HARİTA DAHA WGS 84 LERE UYARLANMIŞTIR. BU
ECS/ECDIS’İ HARİTA VE KAYNAK FARKLI DERİNLİKLERDE ÇALIŞIRKEN BU DURUMU ANLAMAYA
ZORUNLU KILAR BÖYLE DURUMDA YA UYGUN DÜZELTMEYİ YAPACAK YADA KULLANICIYI UYARICAK.
ADMIRALITY RASTER HARİTALARI ARCS HARİTALARI (ADMİRALİTY KAĞIT HARİTALARININ KÜÇÜK

403
BOY KOPYALARI) KAĞIT HARİTADA GÖSTERİLDİĞİ GİBİ AYNI MEVKİİ ÇEVİRİM BİLGİLERİNİ İÇERİR.
WGS 84 DERİNLİĞİNE ÇEVİRME MÜMKÜN OLDUĞU YERDE ARCS HARİTASI BU BİLGİYİ GÖSTERİR.
BU, ECS/ECDIS’İN UYGUN DÜZELTMEYİ YAPMASINI VE DOĞRUDAN ARCS HARİTASI ÜSTÜNDE
MONİTORLEMESİNE OLANAK SAĞLAR. WGS 84 DERİNLİĞİNE ÇEVİRİM BİLİNMEDİĞİ ZAMAN BU
AÇIKÇA ARCS HARİTASI VERİSİNDE KAYDEDİLİR VE ECS/ECDIS BELİRTİLEN MEVKİİNİN KESİN
OLMAYABİLECEĞİNİ MONİTORDE GÖSTERMELİ DAHA FAZLA DETAYI ARCS KULLANICI EL
KİTABINDA BULABİLİRSİNİZ. ENC LER IMO YÖNETMELİĞİ ECDIS İÇİN BÜTÜN ENC LERİN GEODETİK
BİLGİ EKSİKLİĞİ DÜNYANIN BAZI BÖLGELERİ İÇİN BU BÖLGELERİN ENC HARİTALARINA
ULAŞILABİLMESİNİ DAHA DA GECİKTİREBİLİR. ECS/ECDIS SİSTEMLERİ MEVKİİLERİN WGS 84
DERİNLİĞİNE GÖRE DİZAYN EDİLMİŞTİR. BU KONULAN MEVKİİLER, GPS DEN ALINAN MEVKİİLER YA
DA ÖNCEDEN GİRİLMİŞ WAYPOİNTLER ÜZERİNDE BİR YER OLABİLİR. EĞER DİĞER YEREL
DERİNLİİKLERE UYARLANMIŞ BİR VERİ KULLANLIDIYSA BU GEMİNİN POZİSYONUNA YAKIN BİR
YERDE GÖZÜKÜR YA DA BİLGİLERİN DİZİMİ KULLANILAN HARİTAYA BAĞLI OLARAK MONITORDE
GÖSTERİLİR BİR ÇOK GPS ALICISI KULLANICININ SEÇTİĞİ BELLİ SYIDAKİ YATAY DERİNLİĞE GÖRE
MEVKİİ VEREBİLECEK KAPASİTEDEDİR. GPS ECS/ECDIS İLE BAĞLANTILI OLDUĞU ZAMAN; GPS’İ
SADECE WGS 84’E UYARKI HALE GETİRMENİZ TAVSİYE EDİLİR. BUNUN NEDENİ DAHA ÖNCE
PARAGRAF 14 DE BEİRTİLDİĞİ GİBİ DİĞER AYARLAR DERİNLİK ÇEVİRİMİ YAPARKEN ORTALAM
DERİNLİK KULLANIRLAR VE DAHA ÖNEMLİSİ ÇOĞU ZAMAN GPS, ECS/ECDIS E HANGİ DATUMUN
KULLANILDIĞINI BELİRTMEZ. WGS 84 DEN BAŞKA YATAY DERİNLİKLERİN KULLANIMI GEMİNİN
ELEKTRONİK HARİYADA DOĞRULAMAYAN POZİSYONUN MONİTORDE GÖSTREİLMESİYLE
SONUÇLANIR.

22- DENİZCİYE TAVSİYELER

AŞAĞIDAKİLER DİKKATSİZLİKTİR

-ELEKTRONİK HARİTADA GÖSTERİLEN GEMİ MEVKİİSİ DAİMA DOĞRUDUR SANMAK (PARAGRAF 22

YE BAK)

-SAHİL HATTINA VE DİĞER TEHLİKELER YAKIN SEYREDERKEN YATAY DERİNLİK ÇEVİRİMLERİNİ

GÖRMEZDEN GELMEK (PARAGRAF 5’E BAK)

-HARİTANIN YATAY DERİNLİĞİ BELİRTİLMEDİĞİ ZAMAN TAHMİN YAPMAK (PARAGRAF 8, 15 E BAK)

-KESİN GPS MEVKİİSİNE GÜVENMEK. HARİTA ESKİ OLDUĞU ZAMAN VE ‘BELİRLENEMEZ’ NOTU
GÖRÜLDÜĞÜ ZAMAN GELENEKSEL SAHİL HATTINDAN MEVKİİ KOYMA YÖNTEMLERİ DAHA
GÜVENLİDİR. (PARAGRAF 8,11,12)

AŞAĞIDAKİLER DİKKATLİLİKTİR

404
-GPS’TEN ALINAN TEKNE POZİSYONUNUN ELEKTRONİK HARİTAYA DOĞRU İŞLENİP İŞLENMEDİĞİNİ
PERİYODİK OLARAK GÖRSEL KERTERİZLER, RADAR MESAFESİ VE KERTERİZLERİYLE VEYE ARPA
RADAR HEDEFLEMESİYLE KONTROL ETMEK (PARAGRAF 21 E BAK)

-GPS ALICINI WGS 84’E UYARLAMAK VE ÖZEL HARİTALARDA BELİRTİLEN NOTLARI KULLANMAK
(PARAGRAF 6,9,13 E BAK)

405