ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐIỆN – ĐIỆN TỬ

BỘ MÔN KĨ THUẬT ĐIỀU KHIỂN & TỰ ĐỘNG HÓA
----------

BÁO CÁO
NHẬP MÔN NGÀNH ĐIỆN

Đề tài
TÌM HIỂU NGUYÊN LÝ CỦA BỘ NGUỒN CHỈNH LƯU MỘT
PHA NỬA CHU KỲ VÀ THỰC HIỆN MÔ PHỎNG TRÊN
MATLAB SIMULINK

Giảng viên hướng dẫn: PSG. TS. Nguyễn Huy Phương

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Việt Thắng 20232300
Vũ Đăng Quảng 20232268

Lớp: KTĐK&TĐH 07,08 -K68

1
 Mục lục
LỜI NÓI ĐẦU………………………………………………………. 3
GIỚI THIỆU CHUNG………………………....……………….... 4
I. Mục tiêu của báo cáo............................................... 5
II. Lý thuyết……………………………………………………... 6
1. Mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ……………………………6
2. Lý thuyết về sử dụng MATLAB Simulink………………….6
III. Thiết kế và cấu trúc mạch……………………………. 9
1. Mô tả mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ…………………..9
2. Nguyên lí hoạt động……………………………………………..10
IV. Mô hình mạch trên MATLAB Simulink…………11
1. Xây dựng mô hình………………………………………………...11
2. Linh kiện và tham số trong mô hình………………………11
V. Thực hiện mô phỏng và kết quả…………………..14
1. Bước thực hiện mô phỏng……………………………………..14
2. Kết quả mô phỏng……………....………………………………...17
VI. Phân tích kết quả mô phỏng………………………..18
1. Điểm quan trọng từ kết quả mô phỏng…………………..18
2. So sánh lý thuyết với thực nghiệm…………………………18
VII. Ưu điểm và hạn chế của sử dụng Simulink…..20
1. Ưu điểm……………………………………………………………….20
2. Hạn chế và giới hạn……………………………………………....20
VIII. Thảo luận và tổng kết…………………………………..22
IX. Tài liệu tham khảo……………………………………….23

2
 LỜI NÓI ĐẦU
Sau thời gian gần 4 tháng học tập tại Đại Học Bách Khoa Hà Nội,
chúng em cảm nhận được rằng, khác với khi còn học trung học phổ
thông, bước vào giảng đường đại học, được tiếp cận với một phương
thức đào tạo mới chúng em sẽ phải học tập với một tinh thần hoàn toàn
khác, mà điểm khác biệt rõ rệt nhất là chúng em phải thể hiện sự tự
chủ, tính độc lập trong học tập. Nhưng chúng em luôn vững tin vì biết
rằng đồng hành cùng chúng em luôn là các thầy cô giáo–những người
đang ngày đêm tận tụy trên giảng đường để truyền đạt cho bao thế hệ
sinh viên những kiến thức quý báu cùng những kỹ năng, kinh nghiệm
để làm hành trang vào đời.

Đặc biệt trong bộ môn Nhập môn ngành điện, được sự phân công
ưu ái của nhà trường, chúng em được thực hiện học phần này dưới sự
hướng dẫn của thầy Nguyễn Huy Phương. Dù mới qua bước đầu làm
việc với thầy, em đã cảm nhận được ở thầy sự tận tình, nhiệt huyết vô
cùng lớn. Em xin được gửi tới thầy lời biết ơn sâu sắc nhất!

Chúng em đã cố gắng hoàn thiện tốt nhất báo cáo này trong khả
năng của mình, tuy nhiên do không có nhiều kinh nghiệm nên bản báo
cáo này khó tránh khỏi còn nhiều thiếu sót. Vì vậy em mong nhận được
sự thông cảm, chỉ bảo của thầy cũng như quý thầy cô giảng viên, giáo
vụ của Trường Điện – Điện tử.

Chúng em xin chân thành cảm ơn!

3
 GIỚI THIỆU CHUNG

Trong bối cảnh ngày nay, khi sự phát triển của công nghệ ngày càng
nhanh chóng, việc hiểu rõ và áp dụng kiến thức về các mạch điện trở
nên ngày càng quan trọng. Một trong những mạch điện căn bản là mạch
chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ, với khả năng biến đổi điện áp xoay chiều
thành điện áp một chiều.

Bài báo cáo này không chỉ là sản phẩm của quá trình học tập mà còn
là cơ hội để chia sẻ và thảo luận về những hiểu biết mới mẻ về mạch
điện. Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã tập trung vào thiết kế
mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ và sử dụng MATLAB Simulink để mô
phỏng, với hy vọng đưa ra cái nhìn sâu sắc và chi tiết về cách mạch này
hoạt động và tương tác trong hệ thống điện.

Qua bài báo cáo này, chúng tôi mong muốn góp phần vào việc nâng
cao kiến thức của cộng đồng về lĩnh vực mạch điện và đồng thời khuyến
khích sự sáng tạo trong việc áp dụng kiến thức lý thuyết vào thực tế.
Hơn nữa, bài báo cáo cũng nhấn mạnh sự ứng dụng của công cụ
MATLAB Simulink trong việc mô phỏng mạch, mở ra một cánh cửa mới
cho các sinh viên và người nghiên cứu khám phá và hiểu biết sâu sắc về
mạch điện.

4
I. MỤC TIÊU CỦA BÁO CÁO
Mục tiêu chính của bài báo cáo này là trình bày chi tiết về thiết kế và
hoạt động của mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ. Chúng tôi hướng đến
việc giải thích cách mạch này chuyển đổi điện áp xoay chiều thành điện
áp một chiều và ảnh hưởng của nó đối với hệ thống điện.

Một mục tiêu khác là giới thiệu cách sử dụng MATLAB Simulink để mô
phỏng mạch, mang lại cái nhìn thực tế và độ chính xác cao trong việc
đánh giá hiệu suất của mạch chỉnh lưu. Chúng tôi muốn cung cấp cho
độc giả không chỉ kiến thức lý thuyết mà còn kỹ năng thực hành trong
việc áp dụng công cụ mô phỏng để nghiên cứu và phân tích các mạch
điện.

Ngoài ra, chúng tôi nhấn mạnh vào việc đưa ra ưu điểm và hạn chế của
việc sử dụng MATLAB Simulink, tạo ra một cái nhìn toàn diện và cân
nhắc chặt chẽ về ứng dụng thực tế của nghiên cứu. Mục tiêu là khuyến
khích sự hiểu biết sâu sắc và thảo luận xây dựng từ các độc giả và người
quan tâm.

5
II. LÝ THUYẾT
1. Mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ
1.1 Khái niệm
Mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ là một loại mạch chỉnh lưu được sử
dụng để chuyển đổi điện áp xoay chiều (AC) thành điện áp mức độ ổn
định và chỉ xuất ra trong một nửa chu kỳ của chu kỳ AC. Mạch này
thường được sử dụng trong các ứng dụng đòi hỏi một nguồn cung cấp
điện đơn pha.
1.2 Ưu nhược điểm
*Ưu điểm:
Đơn giản và chi phí thấp.
Thích hợp cho các ứng dụng yêu cầu công suất thấp và không đòi hỏi
điện áp DC mức độ cao.
*Nhược điểm:
Hiệu suất chuyển đổi thấp do chỉ sử dụng một phần của chu kỳ AC.
Điện áp DC có thể không ổn định nếu tải biến đổi đột ngột.
Tần số nhiễu có thể cao hơn so với các mạch chỉnh lưu kiểu cầu.
Mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ thường được sử dụng trong các ứng
dụng đòi hỏi công suất thấp và không đòi hỏi điện áp DC mức độ cao,
nơi mà chi phí và đơn giản là yếu tố quan trọng.

2. Lý thuyết về sử dụng MATLAB Simulink

2.1 Giới thiệu về MATLAB Simulink
MATLAB Simulink là một môi trường mô phỏng và thiết kế hệ thống
được phát triển bởi MathWorks. Nó cung cấp một giao diện đồ họa trực
quan để xây dựng, mô phỏng và phân tích hệ thống động và hệ thống

6
điều khiển. Simulink thường được sử dụng trong nghiên cứu, phát triển
và thiết kế các hệ thống trong nhiều lĩnh vực khác nhau như kỹ thuật
điều khiển, truyền dẫn, xử lý tín hiệu, và nhiều ứng dụng khác.
2.2 Lý thuyết về sử dụng MATLAB Simulink
Lý thuyết sử dụng MATLAB Simulink liên quan đến việc xây dựng và
mô phỏng mô hình hệ thống, hệ thống điều khiển, hoặc các ứng dụng
khác trong lĩnh vực kỹ thuật và khoa học máy tính. Dưới đây là một số
khái niệm quan trọng khi sử dụng MATLAB Simulink:
-Mô hình hóa và biểu diễn đồ họa:
MATLAB Simulink cho phép bạn xây dựng mô hình hệ thống bằng cách
sử dụng các khối và kết nối chúng để biểu diễn mối quan hệ giữa các
thành phần. Điều này tạo ra một biểu đồ block-diagram dễ đọc và dễ
hiểu.
-Khối và kết nối:
Trong Simulink, các thành phần của hệ thống được biểu diễn bằng các
khối. Bạn có thể chọn từ nhiều loại khối khác nhau như điều khiển, bộ
chỉnh lưu, bộ lọc, v.v. Sau đó, bạn kết nối các khối này để định nghĩa
luồng dữ liệu và điều khiển giữa chúng.
-Sơ đồ liên tục và rời rạc:
Simulink hỗ trợ cả sơ đồ liên tục và rời rạc. Điều này cho phép bạn mô
phỏng các hệ thống có thể mô tả bằng phương trình liên tục hoặc rời
rạc, tùy thuộc vào yêu cầu của ứng dụng.
-Hệ thống phụ (Subsystem):
Để tạo ra mô hình phức tạp hơn, Simulink hỗ trợ hệ thống phụ
(subsystem), cho phép bạn nhóm các khối thành một khối lớn hơn để
giảm sự phức tạp và làm cho biểu đồ trở nên rõ ràng hơn.
-Thư viện và biểu đồ thư viện:
Simulink đi kèm với nhiều thư viện khối sẵn có, giúp bạn nhanh chóng
xây dựng các mô hình cho các ứng dụng cụ thể. Bạn cũng có thể tạo

7
thư viện của riêng mình để tái sử dụng các mô hình và khối đã xây
dựng.
-Thực hiện mô phỏng:
Sau khi xây dựng mô hình, bạn có thể thực hiện mô phỏng để kiểm tra
và đánh giá hiệu suất của hệ thống. Simulink cung cấp nhiều công cụ để
theo dõi và phân tích dữ liệu mô phỏng.
-Tích hợp với MATLAB và C/C++ Code Generation:
Simulink tích hợp chặt chẽ với MATLAB, cho phép sử dụng mã MATLAB
trong mô hình của bạn. Ngoài ra, Simulink cũng hỗ trợ sinh mã C và C++
để triển khai hệ thống trên phần cứng.
-Phân tích và ước lượng tham số:
Simulink cung cấp các công cụ cho phân tích hệ thống, ước lượng tham
số và tối ưu hóa, giúp bạn điều chỉnh và cải thiện hiệu suất của mô hình.

8
III. Thiết kế và cấu trúc mạch
1. Mô tả mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kì

Sơ đồ mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kì

Mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kì được cấu thành từ các linh kiện sau:
-Nguồn điện áp đầu vào (AC):
Mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ bắt đầu với một nguồn điện áp xoay
chiều (AC), thường được cung cấp từ lưới điện công cộng.
-Bộ chỉnh lưu (Rectifier):
Bộ chỉnh lưu chuyển đổi điện áp xoay chiều thành điện áp mức độ ổn
định, thường là điện áp dương hoặc âm, tùy thuộc vào loại bộ chỉnh lưu
sử dụng.
Trong trường hợp mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ, chỉ một phần của
chu kỳ AC được sử dụng để tạo ra điện áp DC.
-Diode (Điốt):
Mạch này thường sử dụng diode để thực hiện chức năng chỉnh lưu. Đối
với mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ, một diode chính là đủ.
-Tải (Load):
Tải là phần của mạch mà điện áp DC ổn định được cung cấp để sử dụng.

9
2. Nguyên lí hoạt động
Nguyên lý hoạt động của mạch chỉnh lưu một pha nửa chu kỳ dựa trên
sự sử dụng của một điốt chính lưu. Dưới đây là mô tả nguyên lý hoạt
động cơ bản:
-Đầu vào AC (Điện áp xoay chiều): Mạch chỉnh lưu nhận điện áp xoay
chiều đầu vào, thường được biểu diễn dưới dạng sóng sin.
-Điốt chính lưu: Một điốt chính lưu được sử dụng để chỉ cho phép dòng
điện chảy qua mạch trong một hướng duy nhất, thường là hướng
dương của sóng điện áp. Điều này tạo ra một phần của sóng được giữ
lại.
-Chế độ làm việc của điốt: Trong chu kỳ dương của sóng, điốt chính lưu
làm việc như một chốt mở, cho phép dòng điện chảy qua. Trong chu
kỳ âm, điốt chính lưu làm việc như một chốt đóng, ngăn chặn dòng
điện ngược lại.
-Điện áp đầu ra: Kết quả là một điện áp một chiều (DC) có biên độ
dương tương ứng với phần dương của sóng điện áp đầu vào. Tuy
nhiên, nó sẽ chứa các dao động và có thể cần thêm bộ lọc để làm mịn
và ổn định nếu cần thiết.
Nguyên lý hoạt động này giúp chuyển đổi một phần của điện áp xoay
chiều thành điện áp một chiều. Tuy nhiên, mạch chỉnh lưu một pha
nửa chu kỳ thường có nhược điểm là tạo ra nhiễu sóng và chỉ sử dụng
một phần nhỏ của năng lượng từ nguồn điện, do đó hiệu suất không
cao bằng so với mạch chỉnh lưu đầy đủ chu kỳ.

10
IV. Mô hình mạch trên MATLAB Simulink
1. Xây dựng mô hình

Mô hình mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kì trên MATLAB Simulink

2. Linh kiện và tham số trong mô hình

2.1 Linh kiện trong mô hình
- Powergui:

Cung cấp các biểu đồ và thông số để theo dõi và đánh giá điện áp và
dòng trong mạng điện.

- Nguồn điện áp đầu vào AC (AC Voltage Source):

- Điốt (Diode):

- Tải điện trở:

11
- Vôn kế (Voltage Measurement)
Vôn kế 1: Đo điện áp trước chỉnh lưu:

Vôn kế 2: Đo điện áp sau chỉnh lưu:

- Scope :

Được sử dụng để theo dõi và hiển thị dữ liệu đầu ra từ mô hình

2.2 Tham số trong mô hình
-Nguồn điện áp đầu vào AC :
Điện áp cực đại: 100V
Pha ban đầu: 0
Tần số: 50Hz

12
- Tải điện trở :
Điện trở : 1Ω

-Thời gian mô phỏng : 1 giây

13
V. Thực hiện mô phỏng và kết quả
1. Các bước thực hiện mô phỏng
-Bước 1: Trong Simulink chọn Library Browser trên thanh công cụ

-Bước 2: Chọn Simscape>>Electrical>>Specialized Power System rồi

kéo khối powergui vào cửa sổ làm việc

14
-Bước 3: Nháy đúp vào khối powergui, cửa sổ Block Parameters hiện
ra. Chuyển tín hiệu từ Continuos sang Discrete rồi để Sample time
mặc định và Apply

-Bước 4: Trên thanh công cụ chọn Modeling>>Model Settings. Trong

cửa sổ vừa hiện ra chuyển mục Solver từ Continuos sang Discrete rồi
Apply(Đồng thời có thể tuỳ chỉnh thời gian mô phỏng)

15
-Bước 5: Tìm các khối cần thiết trong Library Browser rồi kéo ra cửa
sổ làm việc và kết nối lại để được mạch mô phỏng

-Bước 6: Nháy đúp vào khối Scope, tiếp theo nháy vào mũi tên bên
cạnh biểu tượng bánh rang trên thanh công cụ, chọn Layout 2x1 để
thông số của cả 2 vôn kế được hiển thị

16
-Bước 7: Nhấn Run trên cửa sổ làm việc Simulink hoặc cửa sổ Scope
để chạy mô phỏng

Nút Run trên thanh công cụ ở cửa sổ Simulink

Nút Run trên thanh công cụ ở cửa sổ Scope

2. Kết quả mô phỏng

Hình ảnh đồ thị điện áp hai phần mạch trước chỉnh lưu và sau chỉnh
lưu được chạy mô phỏng

17
VI. Phân tích kết quả mô phỏng
1. Điểm quan trọng từ kết quả mô phỏng
-Đồ thị điện áp trong một chu kì của
phần mạch trước chỉnh lưu:

→Đồ thị điện áp mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kỳ trước khi chỉnh
lưu:
+Chu kỳ dương (nửa chu kỳ): Trong giai đoạn này, điện áp đầu ra của
chỉnh lưu sẽ tăng dần từ giá trị 0 đến giá trị cao nhất (đỉnh sóng).
+Chu kỳ âm (nửa chu kỳ): Sau đỉnh sóng, điện áp giảm dần về 0 rồi
giảm đến cực tiểu và tiếp tục lặp lại quá trình này.
-Đồ thị điện áp trong một chu kì của
phần mạch sau chỉnh lưu:

→Chu kì âm bị loại bỏ: Chỉnh lưu có thể giữ điện áp không bao giờ
giảm về 0 trong một chu kỳ nửa song
2. So sánh kết quả với thực nghiệm
-Chu kì dương: Điốt được cấp điện bởi nguồn cực tính dương
(Anode). Khi đó điốt dẫn điện và đồ thị điện áp giống với mạch trước
chỉnh lưu ( Phần điện áp hao hụt không đáng kể )

18
-Chu kì âm: Cực tính điện áp đảo chiều. Điốt khoá lại và điện áp được
giữ ở mức gần về 0
→Phù hợp với nguyên lí hoạt động của mạch chỉnh lưu 1 pha nửa
chu kì

19
VII. Ưu điểm và hạn chế của sử dụng Simulink
1. Ưu điểm
-Dễ sử dụng: Simulink cung cấp một giao diện đồ họa dựa trên hình
ảnh, giúp người sử dụng dễ dàng tạo, chỉnh sửa và quản lý mô hình
hệ thống.
-Hiệu suất cao: Simulink chạy trực tiếp trên MATLAB, được tối ưu
hóa để xử lý tính toán và mô phỏng hiệu quả.
-Tích hợp tốt với MATLAB: Simulink tích hợp mạnh mẽ với MATLAB,
giúp sự kết hợp linh hoạt giữa tính toán số và mô phỏng.
-Thư viện đa dạng: Simulink có nhiều thư viện và khối xây dựng sẵn,
giúp người sử dụng tiết kiệm thời gian và công sức khi xây dựng mô
hình.
-Hỗ trợ đa nền tảng: Simulink hỗ trợ nhiều nền tảng khác nhau, cho
phép người sử dụng chạy mô hình trên nhiều hệ điều hành.
-Phát triển nhanh chóng: Nhờ tích hợp với MATLAB và sử dụng các
khối xây dựng có sẵn, người sử dụng có thể phát triển mô hình
nhanh chóng.
2. Hạn chế và giới hạn
-Giá cả: Simulink là một phần mềm có giá cao, điều này có thể là một
rắc rối đối với sinh viên hoặc các tổ chức có ngân sách hạn chế.
-Độ linh hoạt hạn chế: Mặc dù Simulink có nhiều khối xây dựng sẵn,
nhưng trong một số trường hợp phức tạp, người sử dụng có thể gặp
khó khăn khi muốn tùy chỉnh hoặc thực hiện các chức năng đặc biệt.
-Khả năng tích hợp với các hệ thống lớn: Trong các hệ thống lớn và
phức tạp, việc tích hợp Simulink có thể trở nên phức tạp và đòi hỏi
sự quản lý kỹ thuật cao.

20
-Yêu cầu tài nguyên cao: Mô phỏng các hệ thống phức tạp có thể đòi
hỏi tài nguyên máy tính lớn, điều này có thể làm giảm hiệu suất trên
các máy tính yếu.
-Khả năng học: Việc học cách sử dụng Simulink và MATLAB có thể
đòi hỏi thời gian và kiên thức về lập trình.
-Không phải lựa chọn duy nhất: Mặc dù Simulink là một công cụ mô
phỏng mạnh mẽ, nhưng không phải lúc nào cũng là lựa chọn tốt nhất
cho mọi ứng dụng. Có những công cụ khác phù hợp hơn trong một số
trường hợp.

21
VIII. Thảo luận và tổng kết
Mạch chỉnh lưu 1 pha nửa chu kì (không điều khiển) là 1 hệ thống đã
lỗi thời, hiệu năng thấp và gần như không còn được ứng dụng trong
thực tế nhưng nó là nền tảng cơ bản để tiến hành giảng dạy nghiên
cứu những vấn đề cốt lõi của mạch chỉnh lưu
Báo cáo này đã được các thành viên trong nhóm góp sức thực hiện,
mọi người đã cố gắng hoàn thành trong khả năng vàkết hợp để có
được phần trình bày tốt nhất. Tuy vẫn còn nhiều thiếu sót nhưng
mong mọi người có thể thông cảm cũng như ủng hộ kết quả của
chúng tôi. Nhóm mình sẽ tiếp thu ý kiến từ các bạn để cải thiện và
làm tốt hơn trong những báo cáo tiếp theo.

22
IX. Tài liệu tham khảo
-Bài giảng môn Điện tử công suất Buổi 1:Mạch chỉnh lưu không điều
khiển với tải thuần trở R
https://www.youtube.com/watch?v=dUKukTgGYrQ&list=PLLbAzPG
iTlk2q6F1xelDuo6hvgr7xtSg4&index=1&t=1482s
-Matlab Simulink - Hướng dẫn cơ bản cho người mới bắt đầu
https://www.youtube.com/watch?v=Yyic9IHHjmQ

23