АРТЕРИИ НА НОГА

Артериите на ногата потекнуваат од:

 А. iliaca interna или а. hypogastrica;

 А. femoralis – претставува глвен артериски крвен сад на нозете.

A. femoralis продолжува во a. poplitea, а потоа оваа артерија дава две завршни

гранки, и тоа a. tibialis anterior и a. tibialis posterior (главни артерии на
потколеницата). А. tibialis anterior продолжува во a. dorsalis pedis, а a. tibialis
posterior продолжува во a. plantaris lateralis et a. plantaris medialis.

A. ILIACA INTERNA SEU A. HYPOGASTRICA

Бочните гранки на оваа артерија учествуваат во васкуларизацијата на долниот

екстремитет. Се делат на:

 A. obturatoria;
 A. glutea superior;
 A. glutea inferior,
 A. pudenda interna.

Сите 4 артерии ја напуштаат карличната празнина.

1) A. OBTURATORIA

Настанува од предната завршна гранка на а. hypogastrica. Се протега по бочната

страна од малата карлица, под linea terminalis, се до canalis obturatorius.

Пат и сооднос: артеријата лежи под peritoneum parietale, потоа навлегува во

canalis obturatorius заедно со vv. obturatoriae и n. obturatorius и се дели на своите
завршни гранки.

Бочни гранки: тие се одделуваат од нејзиното стебло, кое е наоѓа во карличната

празнина. На самиот влез во canalis obturatorius, артеријата дава многу значајна
гранка (r. pubicus), која анастомозира со истоимената гранка од спротивната
артерија. Анастомозата се наоѓа зад бутниот прстен и lig. lacunare. Од r. pubicus се
одделува r. obturatorius.

Завршни гранки: се делат на предна и задна завршна гранка. Предната гранка (r.
anterior) се протега по предната страна на m. adductor brevis, додека задната
страна (r. posterior) се протега по задната страна на мускулот. Двете гранки, даваат
помали гранчиња за соседните мускули. Од r. posterior се одделува r. acetabularis,
која преку incisura acetabuli, навлегува во ацетабулумот и потоа доаѓа до caput
femoris.

2) A. GLUTEA SUPERIOR

Претставува терминална гранка на задното завршно стебло од а. hypogastrica. Се

протега надолу и ја напушта карлицата преку foramen suprapiriforme, заедно со vv.
gluteae superiors и n. gluteus superior, навлегувајќи во седалниот предел, каде
што и завршува и дава две завршни гранки: површинска гранка (r. superficialis) и
длабока гранка (r. profundus). Двете гранки анастомозираат со соседните артерии и
ги васкуларизираат мускулите од седалниот предел, карличната коска и
зглобната капсула од колкот.

3) A. GLUTEA INFERIOR

Претставува терминална гранка на задното завршно стебло од а. hypogastrica. Се

протега надолу преку m. piriformis и откако ќе помине преку foramen infrapiriforme,
навлегува во седалниот предел. Покрај a. glutea inferior, преку foramen infrapiriforme
поминуваат истоимените вени и истоимениот нерв, а покрај нив и: a. et v. pudenda
interna, n. pudendus, n. ischiadicus и n. cutaneus femoris posterior. Во седалниот
предел помеѓу m gluteus maximus и мускулите од длабокиот слој, артеријата се
дели, давајќи гранки за мускулите од длабокиот слој. Освен тие гранки од a. glutea
inferior се одделува и една тенка, долга артерија, која се вика a. comitans n.
ischiadici. Гранките од a. glutea inferior се анастомозираат со гранките од a. glutea
superior, a. circumflexa femoris lateralis et medialis и аа. perforante.

4) А. PUDENDA INTERNA

Претставува терминална гранка на предното завршно стебло од а. hypogastrica.

Се спушта низ m. piriformis, a потоа ја напушта карлицата преку foramen
infrapiriforme, заедно со истоимената вена (v. pudenda interna) и n. pudendus.
Откако ќе помине преку foramen infrapiriforme, латерално од a. glutea inferior, a.
pudenda interna навлегува во седалниот предел и се спушта надолу. Оваа
артерија дава мали гранки за m. gluteus maximus.

A. FEMORALIS

Претставува главен артериски сад на бутот.

Граници: се протега од lacuna vasorum – како продолжеток на a. iliaca externa, до

hiatus adductorius, каде директно продолжува во a. poplitea.

Пат и соодноси: a. femoralis навлегува во бутот преку lacuna vasorum, потоа се

протега косо, надолу и навнатре, низ предната и внатрешната (медијална) страна
на бутот. Поточно a. femoralis се протега од средината на lig. inguinale, до задниор
раб од condylus medialis на фемурот. Артеријата и истиомента вена се обвиткани со
заедничка клеточнофиброзна обвивка. Двата крвни сада лежат во fossa
iliopectinea. Латерално од артеријата се наоѓа n. femoralis. Средниот дел на a.
femoralis е кус и е поркиен со m. sartorius, а нејзиниот долен дел е сместен во
canalis adductorius. На долниот крај од canalis adductorius, a. femoralis се пробива
преку hiatus adductorius и поминува во fossa poplitea, како a. poplitea.

Бочни гранки: a. femoralis дава 5 бочни гранки:

1. A. epigastrica superficialis – се протега нагоре, од предниот стомачен ѕид кон

папокот.
2. A. circumflexa ilium superficialis – се протега латерално кон spina iliaca
anterior superior.
 3. Aa. pudendae externae – 2 на број, горна и долна, а се протегаат од горниот
дел на a. femoralis.
4. А. profunda femoris – најголема бочна гранка која се протега од задната
страна на стеблото, се насочува надолу помеѓу m. adductor longus et brevis
и m. adductor magnus и завршува како aa. perforantes. Оваа артерија дава
помали мускулни гранки, а освен нив ги дава и: a. circumflexa femoris lateralis
(дава две гранки, r. ascendens, која служи за васкуларизација на мускулите и
зглобната капусла од art. coxae и r. descendens, која учествува во градбата на
rete articulare genu), a. circumflexa femoris medialis (се дели на две завршни
гранки. Површинската гранка ги снабдува со крв мускулите од внатрешната
страна на бутот, а длабоката гранка ја васкуларизира задната страна од art.
coxae и мускулите од задната група на бутот) и aa. perforantes (најчесто се
среќаваат по 3 артерии. Тие даваат нагорни и надолни гранки кои меѓусебно
анастомозираат. Во горниот дел од бутот, тие анастомозираат со гранките од
a. glutea superior et inferior и a. circumflexa femoris lateralis et medialis, a во
долниот дел co гранките од a. poplitea. Најдолгата перфорантна артерија е
завршна гранка на a. profunda femoris).

А. POPLITEA

A. poplitea ја продолжува a. femoralis.

Граници: се протега од hiatus adductorius, надолу до arcus tendineus m. solei, каде

се дели на две завршни гранки – a. tibialis anterior et posterior.

Пат и соодноси: минува преку дното на fossa poplitea низ:

 Facies poplitea од фемурот;

 Задната страна од зглобната капсула на art. genu;
 Задната страна на m. popliteus.

Површински и латерално од артеријата се наоѓа истоимената вена (v. poplitea) а

полатерално е сместен n. tibialis. Крвните садови, артеријата и вената се обвиткани
со заедничка сврзна обвивка.

Бочни гранки: a. poplitea дава повеќе бочни гранки, од кои две се мускулни, а
останатите се зглобни. Зглобните гранки учествуваат во формирање на rete
articulare genus. Ги разликуваме следниве бочни гранки:

 A. genus superior lateralis – се одделува од condylus lateralis и преминува на

предната страна на долниот крај од фемурот. Учествува во градба на rete
articulare genus.
 A. genus superior medialis – се одделува од condylus lateralis и се протега
медијално кон предната страна на долниот крај од фемурот, каде учествува во
градба на rete articulare genus.
 Aa. surales – 2 на број, надворешна и внатрешна кои се протегаат од a. poplitea
и одат косо и надолу. Наменети се за васкуларизација на m. gastrocnemius.
 A. genus media – тргнува од а. poplitea и се протега спрема напред, навлегува
во fossa intercondylaris и ги исхранува ligg. cruciata genus.
  A. genus inferior lateralis – го заобиколува condylus lateralis на тибијата и
поминува на предната страна од коленото. Учествува во градбата на rete
articulare genus.
 A. genus inferior medialis – го заобиколува condylus lateralis на тибијата и се
протега медијално, каде преминува на предната страна од коленото и учествува
во градба на rete articulare genus.

RETE ARTICULARE GENUS – таа е густа и разгранета мрежа која е локализирана

околу art. genu. Во изградба на мрежата учествуваат парните зглобни гранки на a.
poplitea, па според тоа, во неговата градба учествуваат следниве артерии:

 A. genus superior lateralis и a. genus superior medialis, коишто формираат

артериски прстен околу долниот крај од фемурот.
 A. genus inferior lateralis и a. genus inferior medialis, коишто формираат
артериски прстен околу горниот крај од тибијата.

Двата прстени, меѓусебно се споени со голем број на анастомози. Преку зглобната

мрежа на коленото може да се воспостави крвоток и да се обезбеди исхрана на
долниот екстремитет.

A. TIBIALIS ANTERIOR

Таа е преднa завршна гранка на a. poplitea и претставува главна артерија на

предниот предел од потколеницата.

Граници: се протега од arcus tendinous m. solei надолу до долниот раб на

retinaculum mm. extensorum inferius, каде директно продолжува во a. dorsalis
pedis.

Пат и соодноси: почетниот дел на a. tibialis anterior се наоѓа во regio cruris

posterior. Артеријата потоа набгу преминува во regio cruris anterior. Потоа се
спушта помеѓу m. tibialis anterior и m. extensor digitorum longus. Во долниот дел
од потколеницата, артеријата станува поповршна и преминува на долниот крај од
тибијата. Линијата којашто ја проектира насоката на артеријата, од предната
страна на потколеницата, се протега од средината меѓу caput fibulae и tuberositas
tibiae надолу до средината меѓу malleolus lateralis et medialis. A. tibialis anterior е
придружена со две истоимени вени vv. tibiales anteriores и со n. peroneus
profundus.

Бочни гранки: дава 3 бочни гранки со помал калибар.

 A. recurens tibialis anterior – се протега нагоре, од горниот крај на тибијата и

учествува во градба на rete articulare genus.
 A. malleolaris anterior lateralis – настанува над скочниот зглоб и се протега
нанадвор. Учествува во градба на rete malleolare laterale.
 A. malleolaris anterior medialis – настанува над скочниот зглоб и се протега
навнатре. Учествува во градба на rete malleolare mediale.
 A. TIBIALIS POSTERIOR

Таа е задна завршна гранка на a. poplitea и претставува главна артерија на задниот

предел од потколеницата.

Граници: се протега од arcus tendinous m. solei косо, надолу до внатрешната

страна на калканеусот (calcaneus), каде се дели на 2 завршни гранки – а. plantaris
lateralis et medialis).

Пат и сооднос: оваа артерија е поголема од a. tibialis anterior. Таа се спушта по

внатрешниот дел од задната страна на потколеницата (regio cruris posterior),
помеѓу мускулите на површинскиот (m. soleus) и длабокиот слој. Артеријатa ја
придружуваат две истоимени вени (vv. tibiales posteriores) и n. tibialis. Во долниот
дел од потколеницата, артеријата е површно поставена, под кожата и фасцијата и
се спушта меѓу Ахиловата тетива и задниот раб од malleolus medialis. На ова
место може лесно да се палпира пулсот на артеријата.

Бочни гранки: артеријата дава неколку помали и една поголема бочна гранка:

 R. circumflexus fibulae – се одделува од горниот дел на артеријата и се

протега латерално, обиколувајќи го горниот крај на фибулата. Учествува во
градба на rete articulare genus.
 A. peronea – најголема бочна гранка на a. tibialis posterior, која се одделува
од горниот крај на артеријата и се протега надолу, по задната страна на
меѓукоскената мембрана од потколеницта (membrana interossei cruris) и по
задната страна на фибулата. Оваа артерија е покриена со m. flexor hallucis
longus. Во долниот дел, таа се спушта кон malleolus lateralis и завршува во
калканеусот. Самата артерија дава повеќе бочни гранки: ramus perforans, rami
malleolares laterals и rami calcanei.
 Rami malleolares mediales – настануваат на долниот дел од a. tibialis
posterior и во пределот на malleolus medialis се спојуваат со гранките од a.
malleolaris anterior medialis (од a. tibialis anterior), формирајќи rete malleolare
mediale.
 Rami calcanei – се протегаат надолу и анастомозираат со гранките од a.
peronea, формирајќи rete calcaneum.

A. DORSALIS PEDIS

A. dorsalis pedis е завршна гранка на a. tibialis anterior. Таа е главен артериски сад
на дорзалниот предел од стапалото.

Граници: a. dorsalis pedis се протега од долниот раб на retinaculum mm.

extensorum inferius, до задниот крај на првиот меѓукоскен метатарзален простор,
каде завршува како r. plantaris profundus.

Пат и сооднос: преминува преку дорзалната страна од стапалото одназад-

нанапред. Таа се проектира по должината на линијата што ја спојува средината
помеѓу двата глужда, malleolus lateralis et medialis, oд задниот кpaj од првиот
меѓукоскен метатарзален простор („линија на подврзување"). Нејзиниот пулс може
да се палпира. Артеријата ја придружува n. peroneus profundus.
Бочни гранки: ги дава следниве бочни гранки:

 A. tarsea lateralis – настанува во пределот на caput tali, се протега нанапред

и нанадвор над os cubuideum, а завршува во стапалото, каде што
анастомозира со соседните артерии.
 Аа. tarseae mediales – 2-3 на број, се протегаат нанапред и навнатре кон
стапалото, каде анастомозираат со соседните артерии.
 A. arcuata – најразвиена бочна гранка. Се протега лаковидно нанадвор, преку
базите на метатарзалните коски. Таа а анастомозира со a. tarsea lateralis и a.
plantaris lateralis. Од неа се издвојуваат три дорзални метатарзални артерии
(аа. metatarseae dorsales), за вториот, третиот и четвртиот меѓукоскен
метатарзален простор и се 4 на број. Секоја од нив дава по две дорзални
артерии за прстите (аа. digitales dorsales), за васкуларизација на
спротивните страни од два соседни прсти.

Завршна гранка: тоа е r. plantaris profundus, која анастомозира со arcus plantaris.

A. PLANTARIS LATERALIS

Таа е надворешна и поразвиена завршна гранка на a. tibialis posterior.

Граници: почетокот на a. plantaris lateralis се наоѓа на задниот дел од

внатрешната страна на калканеусот, а нејзиниот завршеток се наоѓа на задниот
крај од првиот меѓукоскен метатарзален простор, каде што анастомозира со r.
plantaris profundus.

Пат и соодноси: се протега право, косо и напред, помеѓу m. flexor digitorum brevis
и m. quadratus plantae, се до базата на петтата метатарзална коска. Тука таа остро
завртува навнатре и оди до задниот крај на првиот меѓукоскен метатарзален
простор, каде што завршува, спојувајќи се со r. plantaris profundus. Завршниот дел
од артеријата или arcus plantaris, длабоко лежи помеѓу mm. interossei plantares.

Бочни гранки: тие потекнуваат од arcus plantaris. Од овој лак се издвојуваат и аа.
metatarseae plantares. Тие се 4 на број, се протегаат помеѓу соодветните
метатарзални простори и продолжуваат во аа. digitales plantares communes, кои
се делат на аа. digitales plantares propriae. Од arcus plantaris и од аа. metatarseae
plantares се издвојуваат rami perforantes. Овие гранки го спојуваат стапалото
преку arcus plantaris и аа. metatarseae со аа. metatarseae dorsalis.

A. PLANTARIS MEDIALIS

Таа е послабо развиена и внатрешна завршна гранка на a. tibialis posterior.

Граници: се протега од задниот дел од внатрешната страна на калканеусот до

внатрешниот раб од стапалото, каде завршува на различни начини и се дели на 2
гранки.

Пат и сооднос: се протега нанапред, по внатрешниот раб од стапалото, покриена

со m. abductor hallucis.

Завршни гранки: се дели на две завршни гранки и тоа:

 Површинска гранка (r. superficialis), се протега нанапред по внатрешниот
раб од палецот и
 Длабока гранка (r. profundus), се протега нанапред и латерално и обично се
спојува со arcus plantaris.