LEKI STOSOWANE W CUKRZYCY

Kryteria rozpoznania cukrzycy:

 objawy hiperglikemii i glikemia przygodna >= 200 mg/dl
 glikemia na czczo: 2x >= 126 mg/dl
 OGTT: >= 200 mg/dl po 2h
Leczenie cukrzycy:
 aktywność fizyczna
 leczenie dietetyczna
 kontrola czynników ryzyka choroby sercowo-naczyniowej
 edukacja
 leczenie powikłań
 farmakoterapia
 leczenie kompleksowe
Cele kontroli czynników ryzyka choroby sercowo-naczyniowej:

+ ciśnienie <130/80
 FARMAKOTERAPIA CUKRZYCY
 insulina (typ 1 i 2)
 nieinsulinowe leki przeciwcukrzycowe

MONITOROWANIE GLIKEMII:
 samokontrola – SMBG
 ciągłe monitorowanie w czasie rzeczywistym – CGM-RT
 dobowy profil glikemii
 ocena HbA1C

INSULINA
Działanie:
 zwiększenie zużytkowania glukozy i syntezy glikogenu
 spadek glikogenolizy i glukoneogenezy
 efekt: spadek glikemii
Bodziec pobudzający:
 wzrost glikemii, inkretyny – GIP, GLP-1
Wskazania
 typ 1: terapia substytucyjna
 typ 2: często w skojarzeniu z innymi lekami
przeciwcukrzycowymi, terapia przejściowa (np. w okresie
okołooperacyjnym)
 inne postaci cukrzycy

PREPARATY INSULIN

Ludzkie krótko i szybko działające

Analog szybko działający

Ludzkie o pośrednim czasie działania (NPH)

Analog długo działający

Mieszanki ludzkie:
 Gnesulin M, Humulin M3, Insuman Comb, Mixtard, Polhumin
Mix
Mieszanki analogowe:
 Humalog Mix (zawiera lispro)
 NovoMix (zawiera aspart)
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:
 hipoglikemia
 lipodystrofia
 przyrost masy ciała
 alergia skórna wczesna
 obrzęk tkanki podskórnej
 retencja sodu – obrzęki i dalekowzroczność

HIPOGLIKEMIA
 glikemia <70 mg/dl (klinicznie istotna: <54 mg/dl)
Przyczyny:
 błędy w odżywianiu
 za duża dawka leków hipoglikemizujących
 nadmierny wysiłek
 spożycie alkoholu
 interakcje lekowe
Objawy:
 drżenie rąk, głód, poty, osłabienie, niepokój, zaburzenia
widzenia, bladość skóry, nudności, kołatanie serca, dreszcze,
wzrost ciśnienia skurczowego
 trudność w mówieniu, parestezje, zaburzenia ruchowe i
koncentracji, zaburzenia świadomości, śpiączka, splątanie, bóle i
zawroty głowy, drgawki, częste ziewanie
 nieracjonalne zachowanie, omamy i halucynacje, stany
depresyjne, pobudzenie, objawy podobne do upojenia
alkoholowego
Postępowanie doraźne:
 gdy łagodna: węglowodany p.o. (10-20g glukozy lub słodki
napój)
 gdy ciężka: 20% glukoza i.v; 1mg glukagonu i.m. lub s.c.
(powyżej 4r r.ż. można też do nosa, ale większa dawka), reguła
15/15 (15mg glukozy co 15 minut jeśli bez poprawy)
 NIEINSULINOWE LEKI PRZECIWCUKRZYCOWE

DZIAŁAJĄCE OBWODOWO:
 zmniejszające insulinooporność: pochodne biguanidu,
pochodne tiazolidynodionu
 nasilające glikozurię: inhibitory SGLT2
 hamujące rozpad węglowodanów: inhibitory alfa-glukozydazy
ZWIĘKSZAJĄCE WYDZIELANIE INSULINY:
 działające na układ inkretynowy: inhibitory DPP-4, agoniści
GLP-1
 działające na komórki beta trzustki: pochodne
sulfonylomocznika

POCHODNE GUANIDYNY
 dawniej fenformina i buformina, obecnie metformina
Metformina
 I wybór w cukrzycy typ II
 zespół policystycznych jajników
 działanie:
o zmniejsza insulinooporność i glikemię, wpływa korzystnie
na naczynia
o zmniejsza jelitowe wchłanianie glukozy, wit. B12, kw.
foliowego, kw. żółciowych i aminokwasów
o hamuje DPP-IV w żołądku
o spadek VLDL i LDL, wzrost HDL i fibrynolizy
o zwiększenie powinowactwa i liczby receptorów insuliny
 przeciwwskazania:
o ostre kwasice metaboliczne
o stan przedśpiączkowy w cukrzycy
o ciężka niewydolność nerek
o ostre stany wiążące się z ryzykiem zaburzeń nerek
(odwodnienie, wstrząs, ciężkie zakażenie)
o choroby będące przyczyną niedotlenienia tkanek
o niewydolność wątroby, ostre zatrucie alkoholem i
alkoholizm
  działania niepożądane:
o bóle brzucha, wzdęcia, biegunka, nudności, wymioty,
zgaga
o metaliczny smak, kserostomia
o spadek łaknienia
o niedokrwistość megaloblastyczna
o powikłania metaboliczne u pacjentów z hipoksją, niew.
nerek lub wątroby

TIAZOLIDINEDIONY – GLITAZONY
 w PL pioglitazon
 wybiórczy agonista receptora jądrowego PPAR-gamma (jego
aktywacja powoduje transkrypcje genów, które doprowadzają do tego co niżej)
Działanie:
 zwiększenie wychwytu glukozy przez mm. szkieletowe
 zwiększenie insulinowrażliwości wątroby i tk. tłuszczowej
 zwiększenie masy podskórnej tk. tłuszczowej
 działanie ochronne na kom. beta
 niewielki wzrost LDL, wzrost HDL, spadek TG
Działania niepożądane:
 podwyższone ryzyko wystąpienia epizodów sercowo-
naczyniowych
 obrzęki
 przyrost masy ciała
 wzrost ryzyka raka pęcherza moczowego
 zaburzenia czynności wątroby
 obrzęk plamki żółtej
 wzrost ryzyka złamania kości u kobiet
 w monoterapii nie wywołuje hipoglikemii

POCHODNE SULFYNYLOMOCZNIKA (PSM)

Działanie:
 niezależnie od stężenia glukozy stymulują wydz. insuliny przez
komórki beta
 nasilają transport glukozy do tk. tłuszczowej i mięśni
  nasilają lipogenezę wątrobową
 hamują glukoneogenezę i oksydacje kw. tłuszczowych w
wątrobie
 hamują insulinazy
Generacje:
 I (wycofana): tolbutamid, chlorpropamid, karbutamid
 II: glipizyd, gliklazyd, glikwidon, glibenklamid
 III: glimepiryd
Działania niepożądane
 hipoglikemia
 przyrost masy
 nudności i wymioty
 żółtaczka cholestatyczne
 zmiany w obrazie krwi
 reakcje skórne
 reakcja disulfiramu
 wyczerpanie rezerw komórek beta – nieskuteczność u 90%
pacjentów po 6-7 latach
Przeciwwskazania
 cukrzyca typ I
 kwasica ketonowa
 śpiączka cukrzycowa
 ciąża i laktacja
 ciężkie zaburzenia wątroby i nerek
Interakcje
 nasilenie działania: acenokumarol, b-adrenolityki,
cyklofosfamidy, salicylany, sulfonamidy, tetracykliny
 osłabienie działania: GKS, diuretyki, hormony tarczycy,
sympatykomimetyki
 glimepiryd – flukonazol

INHIBITORY ALFA-GLUKOZYDAZY
 w PL: akarboza
 zmniejsza glikemię poposiłkową
 nie ma działania ogólnoustrojowego
  w monoterapii nie powoduje hipoglikemii
 może wyw. wzdęcia, bóle brzucha, gazy, uczucie pełności i
biegunkę (bo cukry nie są wchłaniane i fermentują)

LEKI STYMULUJĄCE RECEPTOR GLP-1

 naśladują działanie natywnego GLP-1
 liraglutyd, eksenatyd, liksysenatyd, dulaglutyd, semaglutyd
Działanie
 stymulacja wydzielania insuliny
 zmniejszenie motoryki żołądka
 zmniejszają ryzyko zgonu z przyczyn kardiologicznych lub udaru
 in vivo – regeneracja kom. beta i stymulacja kom. macierzystych
przewodów trzustkowych do zamiany w kom. wysp
Wskazania
 w monoterapii gdy nie można metforminy
 drugi lek przy współistniejącej ch. sercowo-naczyniowej,
przewlekłej ch. nerek lub NS z upośledzoną frakcją wyrzutową
 terapia otyłości – liraglutyd i semaglutyd
Działania niepożądane
 nudności i wymioty, biegunka, dyspepsja, zaparcia, bóle głowy,
osłabienie
 reakcje alergiczne
 hipoglikemia
 OZT
 zaburzenia nerek
 wzrost enzymów wątrobowych

INHIBITORY DPP-4 – GLIPTYNY

 sitagliptyna, linagliptyna, wildagliptyna, alogliptyna,
saksagliptyna
Działanie
 zapobiegają rozpadowi GLP-1 i GIP, wydłużają ich okres
półtrwania i nasilają działanie biologiczne
 stymulują sekrecje insuliny zależnie od glikemii
 nie wpływają na masę ciała
Działania niepożądane
 infekcje dróg oddechowych i układu moczowego
 objawy z przew. pokarmowego
 zapalenie trzustki (wzrost akt. amylazy)
 reakcje alergiczne
 hipoglikemia tylko w skojarzeniu z poch. sulfonylomocznika

INHIBITORY SGLT-2 – FLOZYNY

 dapagliflozyna, empagliflozyna, kanagliflozyna, ertugliflozyna
Działanie
 ham. wch. zwrotne glukozy i Na w proks. kanalikach nerkowych
 doprowadzają do obniżenia glikemii i ciśnienia tętniczego
 mają korzystne działanie w zakresie ryzyka chorób sercowo-
naczyniowych
Wskazania:
 dapagliflozyna – cukrzyca typ II, niewydolność serca z obniżoną
frakcją wyrzutową, przewlekła choroba nerek
 empagliflozyna – cukrzyca typ II, niewydolność serca z obniżoną
frakcją wyrzutową
 kanagliflozyna i ertugliflozyna – cukrzyca typ II
Działania niepożądane
 zmniejszona skuteczność przy niewydolności nerek
 nie są zalecane przy jednoczesnym stosowaniu diuretyków
pętlowych lub przy niedoborze płynów (nasilają diurezę)
 zakażenia układu moczowego i narządów płciowych
 zgorzel Fourniera
 kwasica ketonowa

CUKRZYCA CIĄŻOWA
Czynniki ryzyka:
 wielorództwo
 ciąża >35 r.ż.
 porody dzieci o m.c.>4kg
 zgony wewnątrzmaciczne
 urodzenie noworodka z wadą rozwojową
  nadciśnienie tętnicze lub BMI>27 przed ciążą
 cukrzyca typ II w wywiadzie
Rodzaje:
 G1: nieprawidłowa tolerancja glukozy z normoglikemią przy
odpowiedniej diecie
 G2: hiperglikemia na czczo lub poposiłkowa – leczenie dieta +
insulina (NPH lub szybko działający ASPART)
Wady wrodzone, wyw. przez cukrzycę ciążową u matki:
 sirenomelia
 wady serca, nerek i uk. nerwowego
 rozszczep kręgosłupa
 anencefalia
U 30% kobiet z cukrzycą ciążową w ciągu 5-10 lat po porodzie rozwija
się cukrzyca typ II.