Profilowanie

1. Historia profilowania i jego rozwój

 poleca swoje książki – Bogdan Lach („Motyw ukryty”, „Zbrodnia niedoskonała”);
„Anatomia motywu”, „Profilowanie kryminalistyczne”. „Profilowanie kryminalne”,
 profil – widok przedmiotu - pewna sylwetka, zarys, kontur; nakreślać, prząść, snuć.
 Indukcja – od szczegółu do ogółu vs dedukcja – od ogółu do szczegółu  odgrywają
ważną rolę w profilowaniu.
Jeżeli będziemy mieć dobrą jakość oględzin to będziemy mogli więcej o sprawcy
powiedzieć
 Profilowanie – kształtowanie wyobrażenia o kimś innym (biały wywiad – szukanie na
temat danej osoby informacji np. w Internecie); wyprzedzanie sposobu w jaki dana
osoba mogłaby zareagować na określone zdarzenie.
 Głównym celem profilowania jest zawężenie kręgu oso, które znajdują się w kręgu
zainteresowania organów ścigania
 Cechy twarde – stałe: inteligencja (na podstawie tej informacji dowiemy się tylko
tyle, że należy poszukiwać osoby bez niepełnosprawności, ani wybitnie
uzdolnionej)
 Cechy miękkie – zmienne

 Profilowanie naiwne czarownic – starsza kobieta, biedna, mieszkająca na

skraju miasta, zajmująca się zielarstwem, posiadająca znak diabła na ciele,
kradnąca męską potencję
 Pierwszy profil:
dr Thomas Bond – psychiatra i chirurg
Whitechapel, Londyn – Kuba Rozpruwacz (31 sierpnia – 9 listopada 1888 r.)
o Zaburzenia (zwłaszcza w sferze seksualnej), wiedza z zakresu chirurgii,
analiza tego, gdzie sprawca może mieszkać i w jakim środowisku
przebywać, jaki jest jego status społeczny
 Dr James Brussel – psychiatra i psycholog amerykański; daddy profilowania
o Bombowiec z Chicago – 1940 – 1956 r. 33 ładunki wybuchowe,
obiekty użyteczności publicznej, eksplodowały 22 raniąc 15 osób
o Boston Stranger - czerwiec 1962 – styczeń 1964, ofiary to 13 samotnie
mieszkających kobiet (wiek od 19 do 85 lat), cecha wspólna to sposób
zadania śmierci – uduszenie.
Zabójstw dokonywano w soboty po południu (przed dochodziło do
kłótni z małżonką i szukał sposobu na rozładowanie napięcia).
 Quentico Center FBI – Robert Ressler wprowadził termin „seryjny zabójca”
 W 1978 nastał boom morderstw w Stanach - w samym Nowym Jorku
doszło do 1104 zabójstw
 Profilowanie w Polsce – 1984 r.
  Pierwszy profil z 1986 roku – zabójstwo kobiety w Dąbrowie
Tarnowskiej – nie sprawdził się
 IES Kraków – pierwsza baza danych behawioralnych sprawców
 Profil nie będzie miał wartości dowodowej – nie ma znaczenia w
postępowaniu; dowód w postępowaniu karnym musi być konstruktem
sprawdzalnym – wywiady wiktymologiczne
 1996 r. – pierwszy profil stworzony przez psychologa policyjnego
(kryptonim „Laguna”)
 Profil kryminalny – dochodzenie do krótkiej, dynamicznej charakterystyki,
najbardziej podstawowy, budowany również przez funkcjonariuszy, zmierza
do krótkiego i dynamicznego opisania najważniejszych cech nieznanego
sprawcy
 Ślad behawioralny – to co jest, jakie to jest i to czego nie ma a być powinno.
 Problemy badawcze
 nie mają wpływu na tworzenie profilu zniszczenia pozostawione na
miejscu zdarzenia (spalenie itd.)
 negatywny wpływ na tworzenie profilu ma fakt, iż sprawca jest
członkiem grupy przestępczej
 modus operandi,
 na gruncie psychologii śledczej nie mówimy o motywie tylko o
PROCESIE POLIMOTYWACYJNYM
 motyw wiodący (człowiek chce zaspokoić pewną potrzebę) i
motywy uzupełniające – prof. Gierowski
 należy uwzględniać czynniki sytuacyjne, które zmienią motyw
wiodący
 na gruncie psychologii śledczej grupa to już dwie osoby, bo
dochodzi do procesów:
 anonimowość – w grupie czujemy się anonimowi, poczucie
bezkarności, wszystko się rozpływa, trudno ustalić kwestie
związane z tym gdzie istnieje granica ich zachowań
 rozproszenie odpowiedzialności
 przenoszenie odpowiedzialności
 minimalizowanie skutków swojego postępowania
 im więcej obiektywnych danych tym lepiej poznamy ofiarę, lepiej
poznając ofiarę mamy możliwość ustalenia relacji ze sprawcą
 motyw emocjonalny – 68%, istnieje zawsze duże prawdopodobieństwo,
że był motywem wiodącym
 dopiero od 2000 zaczęto przypisywać duże znaczenie wywiadowi
wiktymologicznemu (poznanie ofiary)
 efektywność zewnętrzna – opinie nt. profili osób używających ich w
procesie śledczym
 efektywność wewnętrzna – weryfikowanie profilu, na ile tezy korelują
z informacjami, które ustaliło śledztwo; prowadzenie wywiadów z
samymi sprawcami (ale rzadko są skłonni do udzielania informacji,
zniekształcają dane)
 Metody badań:
  Analiza materiału – procesy indukcyjne, dedukcyjne
 Wywiad wiktymologiczny
 Weryfikacja profilu kryminalnego – jakie błędy zostały popełnione i jakie
czynniki stały u podstaw tych błędów
 Podstawy prawne
 Postanowienie o powołaniu biegłego
 Postanowienie o powołaniu konsultanta lub osoby wspomagającej (profil staje
się dokumentem niejawnym).
 Czas zlecenia
 wczesny etap śledztwa (36% spraw)
 zaawansowany etap śledztwa (52% spraw)
 końcowy etap śledztwa (10% spraw)
 po umorzeniu śledztwa (ok. 2% spraw)
 Rodzaje spraw
 najczęściej profilowanie kryminalne
 nowe wyzwanie: profilowanie osób nieżyjących i osób zaginionych
 Analiza typologiczna wyciągnięcie z akt cech sprawcy, po złapaniu bada się go
wystandaryzowanymi narzędziami
 Główną rolą profilu jest zawężenie

2. Przestępstwo
 3 kategorie działań charakterystycznych dla psychologii śledczej
 Przestępstwo to zachowanie będące wynikiem działania szeregu bardzo
różnych czynników wewnętrznych i sytuacyjnych, Dopiero ich niepowtarzalna
kombinacja stwarza sprzyjające warunki do zachowania przestępnego.
 Cele profilowania:
 profilerzy dochodzeniowi analizują informacje zebrane z miejsca
przestępstwa, żeby odczytać rożne informacje, które ujawniają się nt.
osoby, która popełniła przestępstwo
 koniecznym jest stworzenie mierników tych aspektów działalności
przestępczej, które są dostępne śledczym, oraz tych aspektów sprawcy,
które pomagają w identyfikacji sprawcy i postawieniu go w stan
oskarżenia
 profilowanie nie podaje konkretnej tożsamości sprawcy, ale raczej
wskazuje, jakiego rodzaju człowiek musiał najprawdopodobniej
popełnić przestępstwo
 motywy i osobowość są latentne, na miejscu zdarzenia nie da się ich
określić
 zachowania obejmują zarówno te związane z przestępstwem i
wywiedzione z jego rekonstrukcji, jak i bardziej ogólne wynikające z
życia sprawcy, które można przewidzieć na podstawie jego motywów,
osobowości i zachowań związanych z przestępstwem
 Anatomia motywu
 Dlaczego dana osoba podejmuje jakieś zachowanie
  Motyw a zamiar, istnienie motywu a umiejętność zauważenia go przez
naukowca oraz związek motywu z czynem kryminalnym
 Obecność zamiaru niekoniecznie oznacza istnienie motywu
 Motywy ekspresywne – zazdrość, gratyfikacja seksualna lub zemsta
 Różnica między obecnością a rozpoznaniem motywu odzwierciedla
różnicę między zmiennymi ukrytymi a zauważonymi
 Poznanie roli motywu w popełnionym przestępstwie
 Ogólna a konkretna rola motywu – poszukiwanie i analiza wzorców
dowodów
 Motyw spontaniczny INSTRUMELNTALNY (pod wpływem sytuacji)
 Motyw ekspresywny EMOCJONALNY (osoba przez lata kumuluje
chęć zemsty)

3. Proces motywacyjny to złożone zjawisko regulacyjne pełniące funkcje sterowania

czynnościami człowieka w taki sposób aby doprowadziły one do określonego celu.
Każde zachowanie powodowane jest wieloma czynnikami motywacyjnymi .

Proces motywacyjny
(schemat)

 Uwarunkowania środowiskowe i biologiczne

 Wychowanie w warunkach niesprzyjających prawidłowej socjalizacji
 Urazy czaszkowo-mózgowe, choroby z odczynem oponowo-
mózgowym
 Nadpobudliwość psychoruchowa, objawy nerwicowe
 Charakteropatyczne (zaburzenia dysocjalne o podłożu w mózgu? Xd
nie pamiętam jak powiedział) cechy osobowości, nadmierna
drażliwość, wybuchowość, obniżona kontrola emocjonalna
 Zaburzenia psychoseksualne
 Choroby psychiczne
 Osobowościowe tło motywacyjne
 Poziom agresywności
 Poziom lęku (zabójstwa na tle nieporozumień rodzinnych – sprawca
wieloletnie był ofiarą i następuje zmiana ról)
 Relacja między poziomem lęku a poziomem agresywności
 Sytuacyjne tło motywacyjne
 Długotrwałe konflikty z otoczeniem
 Nowa nieznana sytuacja wywołująca silne, negatywne emocje
 Frustracja lub deprywacja potrzeb biologicznych
 Frustracja lub deprywacja potrzeb psychologicznych np.: potrzeba
dominacji, władzy, podtrzymania własnej wartości, akceptacji,
wyróżnienia się, bezpieczeństwa
 Rodzaje motywacji leżącej u podstaw działania sprawców z uwagi na motyw
wiodący
 Motywacja seksualna (2% wszystkich zabójstw) – czyny sprawcy
pozostają w związku z działaniem zmierzającym do pobudzenia lub
zaspokojenia popędu seksualnego; motywy współwystępujące:
poczucie zagrożenia, chęć pozbycia się świadka, motywy erotyczne;
typowa triada: pozbawienie życia ofiary poprzez uduszenie, częściowe
lub całkowite obnażenie ciała ofiary, ukrywania ciała ofiary
o Ofiara z reguły nie zna sprawcy
o Ofiara jest prawidłowo przystosowana społecznie
o Zabójstwa z reguły nie było planowane
o Krzyk i opór wywołuje nasilenie agresji
o Obrażenia głowy, kończyn, genitalii
o W 80% nie było spermy na ciele ofiary i na miejscu zdarzenia
o Rozbieranie ofiary
 Motywacja urojeniowa (1% w. z.) – czyny sprawcy pozostawały w
ścisłym związku z toczącym się procesem chorobowym, zaburzającym
procesy poznawcze jak i intensywność i treść przeżywanych emocji;
motywy współwystępujące: poczucie zagrożenia, zazdrość,
patologiczne poczucie krzywdy
o Ofiara została włączona w świat urojeniowy i nie miała na to
wpływu
o Ofiary w większości znają sprawcę
o Ofiary są prawidłowo przystosowane społecznie
o Proporcjonalnie ofiarami staje się 60% kobiet
o Zabójstwa nie były zaplanowane
o Obrażenia głowy, które były przyczyną śmierci – oraz
obrażenia kończyn
o Bardzo często występują rany zadane nożem
 Motywacja ekonomiczna – celem sprawcy jest rabunek, motywy
współwystępujące: poczucie zagrożenia lub chęć pozbycia się
świadków czynu przestępczego
o Zabójstwo było planowane
o Rola ofiary zależy od przypadkowości znalezienia się w
niesprzyjających dla niej okolicznościach
o Ofiarami są częściej mężczyźni
o Obrażenia głowy i klatki piersiowej
o Groźba ujawnienia czynu nasila agresję
 Motywacja emocjonalna
o Z poczucia zemsty – często może współwystępować z
motywem zazdrości, erotycznym, poczuciem krzywdy lub
emocjonalno-afektywnym
o Z poczucia krzywdy i urazy – motywami towarzyszącymi może
być poczucie zagrożenia lub motywy emocjonalno-afektywne
 o Z poczucia zagrożenia, lęku – motywem współwystępującym
może być motyw emocjonalno-afektywny
 Duża chaotyczność ciosów zadawanych na oślep występujących
na całym ciele
 Z poczucia zemsty częściej atakowana jest głowa przy użyciu
tępego narzędzia; z poczucia krzywdy większość ran jest na
klatce piersiowej, często używany jest nóż
 Ofiarami są często osoby nieprzystosowane społecznie, z
trudnościami w życiu codziennym
 Często ofiara jest blisko związana ze sprawcą
 Obrażenia: klatka piersiowa, brzuch
 Sprawca odreagowuje agresję i inne negatywne emocje
 Przy tej motywacji można wnioskować o poziomie
agresywności sprawcy w życiu codziennym

4. Definicje profilowania
 Respondenci do wywiadu wiktymologicznego – z akt, każdy wywiad kończy
się pytaniem „Kto według Pani/Pana może mieć najwięcej informacji o
ofierze?”
 Profil ma charakter obciążający ale i odciążający – ujawnia cechy osoby, która
dokonała czynu
 Struktura profilu psychologiczno – kryminalistycznego
 Przedmiot profilu i jego zakres
 Podstawa prawna
 Metody badawcze
 Dane wstępne
 Dane wiktymologiczne
 Rekonstrukcja ostatnich dni życia ofiary
 Wyniki sekcji zwłok i innych ekspertyz dotyczących n=badanych
śladów kryminalistycznych
 Ocena osobowości i innych cech sprawcy

Michał Siedlaczek – podejrzany jeśli ktoś zabiłby Martynę

PRZYPADEK 1
Opisać cechy sprawcy, motyw, ryzyko, ilu ich było, czy zaistniały elementy, które można
nazwać inscenizacjami

Cechy sprawcy: silny fizycznie, wyższy od ofiary, mężczyzna, jeden sprawca, agresywny
Wiek 45-55 lat, sprawny ruchowo, nie mammy do czynienia z osobą z niepełnosprawnością,
prawdopodobnie prawo-ręczny
Motyw: emocjonalno-afektywny
Ryzyko:
- sprawcy: przeniesienie ciała stwarza ryzyko spotkania potencjalnego świadka
- ofiary: częste ucieczki z domu, mały krąg bliskich osób, nie zwierzała się z problemów
Inscenizacje: przeniesienie ciała, wyrzucenie dokumentów i butów ofiary – motyw
rabunkowy, „udawanie zniknięcia”

PRZYPADEK 2
Kwestie funkcjonowania, rytuały, zwyczaje, funkcjonalność, czas w jakim przebiegało
zdarzenie, komponenty emocjonalne i osobowościowe.
Emerytka, comiesięcznie uczęszczała na spotkania parafialne, mieszkała samotnie, syn
przyjeżdżał ma weekendy

Zdarzenie miało miejsce między 7:45-9:00

30.04.2022 r.

Odtwarzanie sylwetki psychologicznej osoby nieżyjącej

 Zadanie wykonywane przez biegłego gdy w postępowaniu karnym w sprawie
gwałtownej śmierci zachodzi potrzeba odpowiedzi na pytanie czy zgon nastąpił na
skutek:
 Nieszczęśliwego wypadku
 Zamachu samobójczego
 Zabójstwa
 Czy pozostaje w związku z naruszeniem prawa?
 Rozstrzygnięcie powyższych problemów wymaga
 Psychologicznej analizy sytuacji, w której doszło do śmierci – wszystkie
okoliczności towarzyszące mechanizmowi zgonu
 Odtworzenia sylwetki psychologicznej zmarłego – dowiedzieć się o nim jak
najwięcej (wiedza zawarta w aktach jest niewystarczająca): biały wywiad
(facebook, maile, smsy, zapiski, notatniki…)
 Odtworzenia stanu psychicznego zmarłego w okresie poprzedzającym zgon –
Koncepcja Ringela – syndrom presuicydalny („Samozniszczenie”), 17-24 lata
podwyższone ryzyko zagrożenia samobójstwem,
(Czerederecka, 2002)

Art. 151 – nieumyślne spowodowanie śmierci

Art. 155 – doprowadzenie do targnięcia się na swoje życie – mogą wystąpić okoliczności,
które skłoniły Osobę do popełnienia samobójstwa
Jeśli istnieje wątpliwość co do przyczyny śmierci, naturalnym i konsekwentnym etapem
rozważań staje się ustalenie ewentualnych motywów samobójstwa, a w przypadku braku
podstaw do ich okrełśenia, rozważenie psychologicznych przesłąnek do wskazania innej
wersji tego wydarzenia, na przykład sugerującej

2014 – kwestia inscenizacji

 300 spraw, w których
1. Inscenizacje pierwszorzędowe:
 Ad hoc – manipulacja osobą
 Po zdarzeniu celem odsunięcia podejrzenia od sprawców
 Z premedytacją – po dokonaniu czynu, podjęli czynności jeszcze przed
podjęciem działań, żeby wskazać na inne przyczyny tego co się wiązało z
śmiercią
2. Inscenizacje drugorzędowe (drugiego stopnia) - gdzie sprawca będzie zostawiał
kartę wizytową, podpis - poszukuje rozgłosu i podziwu dla swojego zachowania,
wywołując przerażenie w społeczeństwie; bardziej lub mniej złożone
3. Inscenizacje trzeciorzędowe – są wynikiem działania służb (umycie podłogi w
sklepie z firanami – za dużo krwi żeby wejść; guma do żucia którą na miejscu
zdarzenia zostawił jeden z członków ekipy xd)

 W przypadku przyjęcia wersji samobójstwa odtworzenie sylwetki psychologicznej

zmarłego staje się punktem wyjścia do ustalenia:
 Sposobu, w jaki przeżywał on swoją sytuację
 Jego relacji z innymi ludźmi, którzy mogli odegrać istotną rolę w jego podjęciu
decyzji o samobójstwie
 Procedura badawcza w tego typu sprawach przypomina profilowanie:
 Biegły musi poddać analizie cały zgromadzony materiał na temat osoby i
osobowości zmarłego, historii jego życia oraz okoliczności poprzedzających
jego śmierć
 Może zaistnieć potrzeba przeprowadzenia wywiadu psychologicznego z
osobami dobrze znającymi zmarłego – według dr Lacha taka potrzeba istnieje
w każdej sprawie
 Szczególne znaczenie odgrywa analiza wytworów działania i dokumentów
osoby zmarłej
 Dobyte informacje pozwala na ustalenie lub wykluczenie motywów podjęcia decyzji o
samobójstwie, a następnie odniesienia ich do okoliczności śmierci
 Powyższa analiza jest podstawą do:
 Przedstawienia najbardziej prawdopodobnej od strony psychologicznej wersji
przebiegu wydarzeń, które doprowadziły do zgonu
 Wskazanie potencjalnego udziału oceny lub wpływu innych osób
Ostatecznie wnioski opinii będą różnie pod względem swej kategoryczności
  Samobójstwo rozszerzone
 Zjawisko powszechnie określane jako samobójstwo rozszerzone zdarza się
stosunkowo rzadko, ma jednak szczególne znaczenie z perspektywy
psychopatologii i psychopatologii sądowej, a w literaturze opisy tego typu
przestępnych zachowań spotkać można od niemal stu lat
 Zdarza się, że chory ujawniający objawy z kręgu zaburzeń afektywnych
decyduje się na poszerzenie liczby osób, w stosunku do których śmierć wydaje
się mu jedynym i najlepszym rozwiązaniem sytuacji w której się znalazł i którą
subiektywnie ocenia przez skrajnie obniżony nastrój
 Motywy RS wiążą się z dążeniem do uchronienia najbliższych przed nieszczęściem
cierpieniem i sytuacją bez wyjścia
 Bywa też chęć zapobieżenia rzekomym prześladowaniom, aresztowaniu itp. SR zdarza
się w ciężkich depresjach psychotycznych.
 Przyjęcie wersji samobójstwa rozszerzonego punktem wyjścia do ustalenia sposobu, w
jaki przeżywał on swoją sytuację i jego relacje z innymi ludźmi
 Biegły musi więc poddać analizie

PRZYKŁAD 1
Przesłanki o utrzymaniu hipotezy o zabójstwie (uzasadnić hipotezę)
 przewidywalny i stały tryb życia
 rutynowo wziął ze sobą wszystkie klucze
 zaplanowana wizyta u lekarza
 brak tendencji suicydalnych
 ślad na szyi od drutu, foliowy worek na twarzy
 ślady po opasce plastikowej na nadgarstkach
 religia stanowiła istotną wartość
 renta po zmarły mężu
 częste konflikty (palenie papierosów i spędzanie dużej ilości casu z przyjacielem
Sebastianem Świaderkiem, pretensje o wyjazdy na ryby)
 nie był bardziej zainteresowany problematyką śmierci
 nie rozdawał rzeczy przed śmiercią
 brak stężenia alkoholu w organizmie – 3 kieliszki na miejscu zdarzenia
 groźby od pani Jolanty
 inscenizacje pierwszorzędowe - pozorowanie zamachu samobójczego
 słaba widoczność środka garażu z zewnątrz

Ofiara prowadziła bardzo przewidywalny i stały tryb życia, który jest może być czynnikiem
ułatwiającym zaplanowanie morderstwa. Według zeznań świadków nie przejawiał tendencji
suicydalnych, Ponadto tego samego dnia miał zaplanowaną wizytę u lekarza. Należy
zaznaczyć, że dla ofiary bardzo istotną wartość stanowiła religia, która potępia podejmowanie
prób samobójczych. Według nauczań kościoła osoba, która popełnia samobójstwo nie może
liczyć na zbawienie.
Ofiara wpadała w częste konflikty z małżonką, których powodami (podawanymi podczas
przesłuchania pani Alicji) było palenie papierosów i ogrom wolnego czasu, który zmarły
poświęcał swojemu przyjacielowi.
Można z dużą ostrożnością domniemywać, że potencjalni sprawcy chcieli upozorować
samobójstwo poprzez inscenizacje pierwszorzędowe.

Stan silnego wzburzenia i jego wpływ na odpowiedzialność karną

Rodzaje afektów:
 fizjologiczny – obserwowalne objawy zaburzenia równowagi fizjologicznej i
psychicznej np. zmiany w czynnościach serca, w oddychaniu, w wyrazie twarzy,
gestykulacji. Przekroczenie przez afekt granic fizjologicznych powoduje uznanie go
za patologiczny (jak orgazm u mężczyzn)
 patologiczny – ostra, krótkotrwała choroba psychiczna, zaliczana do tzw. stanów
wyjątkowych, wiążąca się ze stanami impulsywnymi i gwałtownymi w formie
„krótkiego spięcia” (jak orgazm u kobiet); pamięć wyspowa (luki pamięciowe)
Stan silnego wzburzenia jest konstruktem prawnym (1933 r po raz pierwszy). Towarzyszy
tylko zabójstwom. Typ uprzywilejowany zabójstw - od roku do 10 lat.
Komplementarność sprawcy i ofiary – ofiara długotrwałego konfliktu i poniesienia jego
negatywnych skutków