Ποιος μας έκλεψε τον χρόνο;

Το ακόλουθο κείμενο είναι διασκευή από απόσπασμα συνέντευξης του ιταλού

μελετητή Ντιέγκο Φουζάρο, ο οποίος μίλησε για το βιβλίο του «Esserre senza
tempo» («Bompiani», 2010) στον διαδικτυακό τόπο Lanterne Rosse.

 Τον χρόνο τον ζούμε είτε το θέλουμε είτε όχι. Ωστόσο, εσείς λέτε
ότι ο χρόνος κατά κάποιον τρόπο μας έχει κλαπεί, μας έχει
αφαιρεθεί. Από ποιον, από τι;
Μεταξύ των πολλών ορισμών που μπορούμε να δώσουμε στην παρούσα
ιστορική φάση, υπάρχει ένας ο οποίος ίσως καλύτερα από τους άλλους
συλλαμβάνει το πνεύμα της: το παρόν μας είναι η εποχή της βιασύνης, ένας
«χρόνος χωρίς χρόνο», στον οποίο όλα τρέχουν άτακτα και χωρίς να
σταματούν ποτέ, εμποδίζοντάς μας όχι μόνον να ζούμε πλήρως τις
παρούσες στιγμές, που διαδέχονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα η μία την άλλη,
αλλά και να σκεφτούμε νηφάλια αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Πάρα
πολλά γεγονότα συσσωρεύονται σε όλο και πιο σύντομες χρονικές
περιόδους, προκαλώντας σε μας που ζούμε αυτήν την επιτάχυνση σε κάθε
τομέα της εμπειρίας (από την καθημερινή ζωή ως τον εργασιακό βίο, από
τις διαδικασίες μάθησης ως το σύμπαν των πληροφοριών) μιαν αίσθηση
αποξένωσης και ταυτόχρονα έναν εκνευρισμό: ποτέ δεν έχουμε αρκετό
χρόνο για όλα όσα έπρεπε ή θα θέλαμε να κάνουμε.

 Το ότι δεν έχουμε αρκετό χρόνο στο παρόν πώς επηρεάζει το

μέλλον μας;
Η διαιώνιση του παρόντος συνοδεύεται από μιαν ερημοποίηση του
μέλλοντος. Και ωστόσο συνεχίζουμε να βιαζόμαστε. Αυτός είναι ο
παραλογισμός του καιρού μας, το πιο μεγάλο του παράδοξο. Δεν υπάρχει
πλέον ένας μελλοντικός σκοπός και ωστόσο συνεχίζουμε να τρέχουμε.

 Ο καιρός περνάει με τρόπο διαφορετικό για όποιον είναι πλούσιος

και για όποιον είναι φτωχός;
Ο χρόνος είναι ένας για όλους, αλλά δεν τον κατοικούν όλοι με τον ίδιο
τρόπο. Η κοινωνία που περιγράφει θαυμάσια ο Μαρξ είναι μια κοινωνία
στην οποία, πλάι στη γνωστή «πάλη των τάξεων», διεξάγεται και μια εξίσου
λυσσαλέα πάλη για τον χρόνο. Το κεφάλαιο προσπαθεί με κάθε τρόπο να
νικήσει στο πεδίο του χρόνου, αρχικά επιμηκύνοντας όσο το δυνατόν
περισσότερο το ωράριο εργασίας πέρα από κάθε ανθρώπινη αντοχή. Στη
συνέχεια, επιβάλλει την παραγωγή σε μικρότερο χρόνο αυτού που
προηγουμένως παραγόταν σε περισσότερο χρόνο. Είναι η γνωστή μετάβαση
από την «απόλυτη» στη «σχετική υπεραξία». Η παραγωγή επιταχύνεται και
μαζί με αυτήν αναστατώνονται και οι ρυθμοί της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο
άνθρωπος υποχρεώνεται να προσαρμοστεί στους ταχύτατους ρυθμούς των
μηχανών.

 Πώς περιγράφετε στο έργο σας την ίδια την έννοια του «χρόνου»;
Ο Αυγουστίνος, στις «Εξομολογήσεις», έλεγε ότι γνώριζε καλά τι είναι ο
χρόνος όσο δεν χρειαζόταν να το εξηγήσει σε κάποιον. Ο ίδιος ο Καντ, τον
18ο αιώνα, σημείωνε το παράδοξο σύμφωνα με το οποίο δεν μπορούμε να
μιλάμε για τον χρόνο παρά μόνον «χωροθετώντας» τον, δηλαδή ανάγοντάς
τον σε χωρικές μεταφορές. Στο βιβλίο μου προσπαθώ να ανιχνεύσω μιαν
ιστορικό-κοινωνική γένεση του χρόνου. Η ίδια η ιδέα μιας ιστορίας στον
ενικό, γραμμικής, κατευθυνόμενης «μονοσήμαντα» από το παρελθόν προς
το μέλλον, γεννιέται μόνον με τον Διαφωτισμό, ακολουθώντας το ρεύμα της
επιτάχυνσης της ιστορίας που γεννήθηκε στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα,
χάρη σε διαδικασίες όπως η βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία ή η
Γαλλική Επανάσταση. Όλο και περισσότερα γεγονότα συσσωρεύονταν σε
όλο και μικρότερα χρονικά διαστήματα και αυτό γινόταν τόσο στο
κοινωνικό-πολιτικό πεδίο (η επαναστατική Γαλλία) όσο και στο τεχνικό-
βιομηχανικό-επιστημονικό (η Αγγλία).

(Απόδοση: ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 31.12.10)

Κείμενο IΙ
Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα

Από την κλειδαρότρυπα κρυφοκοιτάω τη ζωή

την κατασκοπεύω μήπως καταλάβω

πώς κερδίζει πάντα αυτή

ενώ χάνουμε εμείς.

Πώς οι αξίες γεννιούνται

κι επιβάλλονται πάνω σ’ αυτό που πρώτο λιώνει:

το σώμα.

Πεθαίνω μες στο νου μου χωρίς ίχνος αρρώστιας

ζω χωρίς να χρειάζομαι ενθάρρυνση καμιά

ανασαίνω κι ας είμαι

σε κοντινή μακρινή απόσταση

απ’ ό,τι ζεστό αγγίζεται, φλογίζει…

Αναρωτιέμαι τι άλλους συνδυασμούς

θα εφεύρει η ζωή

ανάμεσα στο τραύμα της οριστικής εξαφάνισης

και το θαύμα της καθημερινής αθανασίας.

Χρωστάω τη σοφία μου στο φόβο∙

πέταλα, αναστεναγμούς, αποχρώσεις

τα πετάω.

Χώμα, αέρα, ρίζες κρατάω∙

να φεύγουν τα περιττά λέω

να μπω στον ουρανό τού τίποτα

με ελάχιστα.

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα, Εκδόσεις

Καστανιώτη, Αθήνα 2005

(ανακτήθηκε στις 17/10/2021

από http://anagnoseispoiiton.blogspot.com/2015/03/1963-2011.html)
Παρατηρήσεις
ΘΕΜΑ Α

Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά τον τρόπο διαχείρισης του χρόνου και πως
αυτός επηρεάζει το μέλλον, όπως αποδίδεται στη συνέντευξη του πρώτου
κειμένου (60-70 λέξεις).
Μονάδες 10
Α2. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε το περιεχόμενο των παρακάτω
προτάσεων με βάση του πρώτο κείμενο.
 1. Ο χρόνος σήμερα τρέχει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και δεν επιτρέπει
στον άνθρωπο να κατανοήσει τι συμβαίνει γύρω του.
2. Παρά τις δυσκολίες που βιώνει ο άνθρωπος στην καθημερινότητά
του, πάντα βρίσκει χρόνο να πραγματοποιήσει αυτά που θέλει.
3. Η βιασύνη οδηγεί στην ερημοποίηση του μέλλοντος.
4. Ο χρόνος είναι κοινός για όλους και όλοι τον βιώνουν με τον ίδιο
τρόπο.
5. Ο χρόνος μπορεί να γίνει αντιληπτός, όταν κανείς ακολουθεί το
ρεύμα της επιτάχυνσης της ιστορίας.
Μονάδες 10
Α3. α) Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τρία στοιχεία προφορικότητας
στη συνέντευξη (πρώτο κείμενο) και στη συνέχεια να τα αξιολογήσετε.
Μονάδες 9
β) «Και ωστόσο συνεχίζουμε να βιαζόμαστε. Αυτός είναι ο παραλογισμός
του καιρού μας, το πιο μεγάλο του παράδοξο. Δεν υπάρχει πλέον ένας
μελλοντικός σκοπός και ωστόσο συνεχίζουμε να τρέχουμε». Στο παραπάνω
απόσπασμα του πρώτου κειμένου παρατηρείται η χρήση α΄ πληθυντικού
προσώπου. Ποιος είναι ο σκοπός της χρήσης του;
Μονάδες 6
ΘΕΜΑ Β

Β1. Διαπιστώνεται ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αντιμετωπίζει πρόβλημα

έλλειψης χρόνου. Που πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό στην εποχή μας;
Αξιοποιώντας το κείμενο αναφοράς να παρουσιάσεις τις απόψεις σου σε
ένα άρθρο που θα δημοσιευθεί σε τοπική εφημερίδα. (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο ποίημα; Ποια πιστεύετε ότι
είναι η λειτουργία του;
Μονάδες 10
Γ2. Το ποίημα ανήκει στη μοντέρνα ποίηση. Να επιβεβαιώσετε την
παραπάνω άποψη με αναφορά σε πέντε χαρακτηριστικά του.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Ποιο είναι το θέμα που θίγεται στο ποίημα, κατά τη γνώμη σας; Ποια η
δική σας θέση πάνω σε αυτό; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 100-150
περίπου λέξεων.
Μονάδες 15