Geografia – powtórzenie wiadomości

do kartkówki
1 BUDOWA ATMOSFERY
Egzosfera – najwyżej położona warstwa atmosfery ziemskiej – przechodzi w przestrzeń kosmiczną
na wysokości ok. 2000 km. Charakteryzuje się znacznie rozrzedzonym powietrzem. Temperatura
powietrza obniża się w niej do ok. -273 stopnia Celsjusza.

Termosfera – sięga do wysokości ok. 800 km. Charakteryzuje wzrost temperatury powietrza,
nawet do 1000 – 1500 stopnia Celsjusza przy górnej granicy.

Mezopauza – cienka izotermiczna warstwa atmosfery ziemskiej, która znajduje się między
mezosferą a termosferą. Temperatura wynosi w niej ok. -80 stopnia Celsjusza, a ciśnienie – ok. 0,1
hPa.

Mezosfera – sięga do wysokości ok. 85 km nad powierzchnią Ziemi. Charakteryzuje się spadkiem
temperatury wraz z wysokością, co sprzyja intensywnemu mieszaniu się powietrza. Temperatura przy
górnej granicy obniża się nawet do -80 stopnia Celsjusza.

Stratopauza – stanowi warstwę przejściową między stratosferą a mezosferą. Charakteryzuje się

stałą temperaturą w całej warstwie (ok. 0 stopnia Celsjusza).

Stratosfera – sięga do wysokości ok. 50 – 55 km. Na wysokości rozciąga się ozonosfera, która
chroni Ziemię przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym. W reakcjach powstania ozonu
wyzwala się ciepło, co powoduje wzrost temperatury do ok. 0 stopnia Celsjusza.

Tropopauza – leży ponad górną granicą troposfery. Charakteryzuje się stałą temperaturą, średnio
ok. -60 stopnia Celsjusza.

Troposfera – otacza bezpośrednio powierzchnię Ziemi. Sięga do wysokości 6 – 8 km. na obszarach

okołobiegunowych i do ok. 18 km w strefie międzyzwrotnikowej. Skupia ok. 80% masy atmosfery
oraz prawie całą parę wodną. Charakteryzuje się spadkiem temperatury ok. 0,6 stopnia Celsjusza na
100 m i ciśnienia ok. 11,5 hPa na 100 m. Przy górnej granicy temperatura wynosi nad równikiem ok. -
70 stopnia Celsjusza przez cały rok, nad biegunami waha się od ok. -45 stopnia Celsjusza latem i do
ok. -70 stopnia Celsjusza zimą.

2 CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZKŁAD TEMPERATURY

POWIETRZA
 Szerokość geograficzna (im większa szerokość tym kąt padania
Słońca jest mniejszy – mniejsza temperatura)
 Wysokość geograficzna ( im wyżej tym temperatura niższa.
 Ekspozycja zboczy
  Odległość od mórz i oceanów ( latem im dalej od oceanu tym jest
cieplej, zimą im dalej od oceanu tym jest zimniej)
 Prądy morskie (ciepłe prądy podnoszą temperaturę)
 Charakter podłoża
 Szata roślinna
 Zachmurzenie i zapylenie atmosfery
 Cyrkulacja atmosferyczna

3 CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE
Ciśnienie atmosferyczne to nacisk jaki wywiera powietrze na jednostkę powierzchni.
Wyróżnia się dwa podstawowe układy baryczne:

 NIŻ BARYCZNY – w nim ciśnienie atmosferyczne maleje w kierunku

środka układu ( w centrum układu wartość ciśnienia jest najniższa). Gdy
mamy do czynienia z niżem barycznym, ciepłe powietrze unosi się ku
górze, które później ulega ochłodzeniu, dzięki temu tworzą się chmury i
opady. Siła nacisku powietrza zmniejsza się – powstaje obszar
obniżonego ciśnienia.
 WYŻ BARYCZNY – w nim ciśnienie wzrasta w kierunku środka układu
(najwyższą wartość osiąga w centrum układu). Chłodne powietrze opada
i się ogrzewa – brak więc opadów i zachmurzenia. Siła nacisku powietrza
się zwiększa – powstaje obszar podwyższonego ciśnienia.
O kierunku wiatru decyduje wzajemne położenie układów wysokiego i niskiego ciśnienia, a także
oddziaływanie siły Coriolisa. Powoduje ona odchylanie kierunku wiatru na półkuli północnej w prawo,
a na półkuli południowej w lewo.
4 WIATRY STAŁE
1. Pasaty – wieją od wyżów zwrotnikowych do niżów równikowych dołem, na półkuli
północnej są to wiatry północno – wschodnie, a na półkuli południowej południowo –
wschodnie.
2. Wiatry zachodnie – wieją w umiarkowanych szerokościach geograficznych od
wyżów zwrotnikowych do niżów okołobiegunowych.
3. Wiatry wschodnie – wieją w strefie podbiegunowej.

5 WIATRY OKRESOWE
1. Monsuny (letni i zimowy) – to wiatr okresowy wiejący w cyklu rocznym
(sezonowo). Latem wieje z nad oceanu do lądu przynosząc wilgotne i ciepłe powietrze,
zimą zaś z lądu do oceanu niosąc suche i chłodne powietrze. Ma on duży zasięg. Wieje
w Azji południowej, wschodniej, południowo – wschodniej, północnej Australii,
wschodniej Afryce.
2. Bryza (dzienna i nocna) – to wiatr okresowy wiejący w cyklu dobowym. W dzień
wieje od morza do lądu, a w nocy z lądu do morza. Ma mały zasięg (do kilku km.). Nie
daje opadów. W Polsce wieje tylko latem.
3. Fen (halny) – wiatr wiejący po zawietrznej stronie. Jest on ciepły, suchy i bardzo
porywisty. Powoduje wiatrołomy i lawiny.
4. Wiatr górski i dolinny.