«Συμβουλευτική & Επαγγελματικός

Προσανατολισμός»

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 5Η
«Προσωπική & Επαγγελματική Ανάπτυξη & Αξιολόγηση»

ΣΥΝΕΔΡΙΑ: 1Η
«Προσωπική Ανάπτυξη & Εργασία »

ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ

ΓΛΥΚΕΡΙΑ Π. ΡΕΠΠΑ, MSc, MA, PhD

Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα Πανεπιστημίου Αιγαίου

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ © 2019-2020

 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

Περιεχόμενα
.......................................................................................................................................... 0

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ....................................................................................................................... 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ .............................................................................................................................. 2

1. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ ΩΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ &
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ........................................................................ 4

2. ΕΝΑΡΜΟΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ, ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ....... 9

ΣΥΝΟΨΗ/ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ ..................................................................13

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .......................................................................................................13

1
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

Εισαγωγή
Στην πρώτη συνεδρία της 5ης διδακτικής ενότητας του προγράμματος η συζήτηση θα
περιστραφεί γύρω από τη σχέση της προσωπικής με την επαγγελματική ανάπτυξη και
ευρύτερα την εργασία. Για τη σύνδεση αυτών έχουμε μιλήσει ξανά υπό το πρίσμα της
ραγδαίας αλλαγής που συμβαίνει σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και ειδικότερα στην
απασχόληση και τη δια βίου διαχείριση της σταδιοδρομίας. Εδώ θα διερευνήσουμε
περαιτέρω την επίδραση της προσωπικής ανάπτυξης στην επαγγελματική ανάπτυξη και
αντίστροφα. Επίσης θα μιλήσουμε για πτυχές που αφορούν στον αντίκτυπο που έχουν σε
σημεία – κλειδιά της προσωπικής ανάπτυξης οι τρέχουσες απαιτήσεις στον εργασιακό τομέα.
Από την άλλη, η επιτακτική ανάγκη για αυθεντικότητα, συνεχή ανάπτυξη αυτογνωσίας του
ατόμου επηρεάζει καταλυτικά τόσο τις επιλογές όσο και την ίδια τη σύσταση των
εργασιακών δομών και συνθηκών. Είναι φανερό ότι η γνώση, η συναισθηματική νοημοσύνη,
οι ψυχοκοινωνικές δεξιότητες αλλά και τα φυσικά, σωματικά προσόντα, ιδιαιτερότητες και
δυνατότητες τροφοδοτούν την επαγγελματική δεινότητα και τις ικανότητες, καθώς και την
απόδοση στην εργασία. Η πρακτική, οι προκλήσεις, οι απαιτήσεις και τα ειδικότερα προσόντα
που ενεργοποιούνται στο επαγγελματικό πλαίσιο οικοδομούν δεξιότητες και καίρια στοιχεία
και της προσωπικής εξέλιξης.

Σκοπός:

Σε αυτή τη συνεδρία θα διερευνήσουμε τη σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ προσωπικής και

επαγγελματικής ανάπτυξης και χώρου εργασίας. Σκοπός η κατανόηση της ολιστικής
προσέγγισης της προσωπικής ανάπτυξης και του ρόλου της τόσο στην εύστοχη
επαγγελματική ανάπτυξη όσο και τη δια βίου σταδιοδρομία ευρύτερα.

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Αφού ολοκληρωθεί η μελέτη του υλικού

μελέτης και δραστηριοτήτων της συνεδρίας προσδοκούμε οι εκπαιδευόμενοι/-ες να είναι
σε θέση να:

✓ Αναγνωρίσουν πληρέστερα τη σχέση προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης στο

σύγχρονο ραγδαία μεταβαλλόμενο πλαίσιο και να αναδείξουν τη σημασία της
προσωπικής ανάπτυξης στην εργασία
✓ Συνδέσουν τη σημασία της επαγγελματικής ανάπτυξης στην προσωπική ανάπτυξη
συνολικότερα και διερευνήσουν περαιτέρω την αλληλεξάρτηση προσωπικής και
επαγγελματικής ανάπτυξης και την αλληλοτροφοδότηση κινήτρων συνολικής εξέλιξης
ατόμου και οργανισμών

2
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

✓ Αποτιμήσουν το ρόλο της εργασίας τόσο ως σπουδαίο θετικό παράγοντα ολόπλευρης

εξέλιξης όσο και ως αρνητικό παράγοντα, εμπόδιο σε αυτήν αν δρα περιοριστικά ή
καταπιεστικά στο άτομο
✓ Εκτιμήσουν την έννοια της ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής
στο πλαίσιο της εργασίας σήμερα
✓ Διατυπώνουν οι ίδιοι ερωτήματα που θα τους βοηθήσουν να διερευνήσουν περαιτέρω
τα δικά τους ειδικότερα ενδιαφέροντα στη συγκεκριμένη θεματική.

Έννοιες κλειδιά: Προσωπική Ανάπτυξη, Εργασία, Επαγγελματική Ανάπτυξη, Ανάγκες, Δια

βίου Σταδιοδρομία, Αυτογνωσία, Οργανισμοί, Ισορροπία, Επαγγελματική Ζωή και Υγεία,
Ποιότητα Εργασίας, Εξέλιξη.

Μέλη Συγγραφικής Ομάδας Βασικού Κειμένου Μελέτης

Γλυκερία Π. Ρέππα, MSc, MA, PhD

Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα Πανεπιστημίου Αιγαίου

3
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

1. Ο ρόλος της Εργασίας και Μάθησης ως υποστηρικτικός

μηχανισμός της ολιστικής Προσωπικής & Επαγγελματικής
Ανάπτυξης και Εξέλιξης

Όπως έχουμε επανειλημμένα αναφέρει σε προηγούμενες Διδακτικές Ενότητες οι

σύγχρονες απαιτήσεις και προκλήσεις στη δια βίου μάθηση και διαχείριση σταδιοδρομίας
προσδίδουν ιδιαίτερη έμφαση στην σύγκλιση προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης.
Ο δρόμος προς την αυτοπραγμάτωση σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο ταυτίζεται
και αποτελεί κλειδί σε αυτό η ικανότητα του ατόμου να εντοπίζει τις επαγγελματικές
ευκαιρίες, να τις επιλέγει ή και να τις διαμορφώνει, ώστε να ενσωματώνονται στον εαυτό
και την πορεία της ζωής του (Guichard et al., 2012). Ο Αριστοτέλης αναφέρει
χαρακτηριστικά ότι: «Εκεί που τα χαρίσματά σου σμίγουν με τις ανάγκες του κόσμου,
εκεί βρίσκεται το επάγγελμά σου.»

Προσεγγίζοντας τη δια βίου μάθηση κι εστιάζοντας στην «εξέλιξη και δυναμική αλλαγή
προσωπικότητας», σε αυτό το επίπεδο κατανοούμε ότι απαιτεί σημαντικές προσωπικές,
και πιο συνειδητές προσπάθειες καθώς το άτομο ωριμάζει και έτσι αναδύεται η ανάγκη
για έναν σημαντικό βαθμό υποκίνησης και ειδικότερα ενεργοποίησης των εσωτερικών
κινήτρων (intrinsic motivation), (βλ. Θεωρία της Αυτό-Αποφασιστικότητας των Ryan &
Deci, 2017). Επομένως γίνεται σαφές ότι η προσωπικότητα του ατόμου, ή σημαντικά μέρη
της, μπορεί να αλλάζει-εξελίσσεται μόνο αν γίνεται αντιληπτό ότι υπάρχουν ουσιαστικοί
λόγοι, πολύ δε περισσότερο στις σημερινές συνθήκες κρίσης όταν οι ανάγκες γίνονται
βαθύτερα αντιληπτές.

Στο ερευνητικό έργο περί μάθησης και ανάπτυξης του Knud Illeris (2016, ελληνική έκδοση)
αναφέρονται ενδιαφέροντες ορισμοί για τη μάθηση όπως οι κατωτέρω τέσσερις (σελ. 21):

ΟΡΙΣΜΟΣ 1
«Ο όρος μάθηση μπορεί να αναφέρεται στα αποτελέσματα των διεργασιών μάθησης που
συμβαίνουν στο άτομο. Η μάθηση, εδώ, χρησιμοποιείται εννοώντας αυτό που έχουμε μάθει
ή την αλλαγή που έχει συμβεί.»

ΟΡΙΣΜΟΣ 2
«Ο όρος μάθηση μπορεί να αναφέρεται στις διανοητικές διεργασίες που συμβαίνουν στο
άτομο και μπορούν να οδηγήσουν σε τέτοιες αλλαγές ή αποτελέσματα όπως αυτές που

4
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

καλύπτονται από τη σημασία 1. Αυτές μπορούν να αποδίδονται με τον όρο διεργασίες

μάθησης, και συνήθως είναι αυτές οι διεργασίες με τις οποίες ασχολείται η ψυχολογία της
μάθησης.»

ΟΡΙΣΜΟΣ 3
«Ο όρος μάθηση μπορεί να αναφέρεται τόσο στις διεργασίες αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα
άτομα όσο και στο υλικό και κοινωνικό τους περιβάλλον, οι οποίες, άμεσα ή έμμεσα,
αποτελούν προϋποθέσεις για τις εσωτερικές διεργασίες μάθησης όπως αυτές καλύπτονται
από τη σημασία 2 (και η οποία μπορεί να οδηγήσει στη μάθηση όπως αυτή καλύπτεται από
τη σημασία 1).

ΟΡΙΣΜΟΣ 4
«Ο όρος μάθηση χρησιμοποιείται πολύ συχνά όχι μόνο στην καθημερινή γλώσσα, αλλά
επίσης σε επίσημο και επαγγελματικό πλαίσιο, λίγο πολύ με την ίδια σημασία με τον όρο
διδασκαλία. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει μια γενική τάση να συγχέουμε τους όρους για τη
διδασκαλία και τη μάθηση.

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1
Πριν προχωρήσετε τη μελέτη σας μπορείτε να σκεφτείτε πάνω στα περιεχόμενα τον 4
ανωτέρω ορισμών και στη συνέχεια να μπείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση:

http://estia.hua.gr/file/lib/default/data/6674/theFile

(Ζενέκου Μάθηση και προσωπικότητα) σελ. 128-129 και μελετήστε το απόσπασμα της
πρώτης παραγράφου της σελ. 129 από τη διατριβή της κας Ζενέκου, που αναφέρει ότι : «η
ανάπτυξη του ανθρώπου κινείται με αφετηρία μια περισσότερο εξειδικευμένη
κατεύθυνση προς μια ολιστική κατεύθυνση προσαρμογής, όπου η μάθηση νοείται
ως μια πορεία» Jung (1971). Αναστοχαστείτε πάνω στο περιεχόμενο της παραδοχής του
Jung συνδυζόμενο με τις σημασίες των ορισμών του του Knud Illeris (2016).

Στην ραγδαία μεταβαλλόμενη και με γνωρίσματα κρίσης και αιφνίδιας, απρόβλεπτης

αλλαγής αγορά εργασίας η ζήτηση για επαγγελματικά προσόντα έχει σταδιακά
συμπληρωθεί και εν μέρει αντικατασταθεί (κάτι που ισχυροποιείται ως τάση όπως είδαμε
προηγούμενη Συνεδρία της προηγούμενης Διδακτικής Ενότητας) από τη ζήτηση για

5
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

«γενικά προσόντα» που έχουν το χαρακτήρα των προσωπικών ιδιοτήτων, δηλαδή

στοιχείων της προσωπικότητας του ατόμου.

Μπορούμε να συνοψίσουμε τις σύγχρονες απαιτήσεις στην αγορά εργασίας στις παρακάτω
κατηγορίες:

- Τα τυπικά διανοητικά προσόντα που εστιάζουν στην ικανότητα του ατόμου για λογική
συμπεριφορά.

-Προσόντα αντίληψης, που περιλαμβάνουν ακρίβεια στην παρατήρηση και την ερμηνεία.

-Προσόντα αυτοελέγχου που καλύπτουν περιοχές όπως η υπευθυνότητα, η αξιοπιστία, η

επιμονή, η ακρίβεια, η ικανότητα συγκέντρωσης, ο προσανατολισμός στην ποιότητα και
στην εξυπηρέτηση.

- Προσόντα ατομικότητας που τυπικά καλύπτουν περιοχές όπως η ανεξαρτησία, η

αυτοπεποίθηση και η δημιουργικότητα, εστιάζοντας στην ικανότητα του ατόμου να
δρα μόνο του, ιδιαίτερα σε απρόβλεπτες καταστάσεις.

- Κοινωνικά προσόντα, που καλύπτουν περιοχές όπως η συνεργασία και οι ικανότητες

επικοινωνίας, φιλικότητα και κοινωνικότητα, εστιάζοντας στην ικανότητα του ατόμου
να αλληλεπιδρά και να διαχειρίζεται κρίσεις και συγκρούσεις.

- Προσόντα που αφορούν το κίνητρο και καλύπτουν μια ποικιλία περιοχών όπως η
πρωτοβουλία, ο δυναμισμός, η ώθηση, η ανοιχτή διάθεση, η προθυμία για μάθηση,
η προσαρμοστικότητα κλπ εστιάζοντας στις δυνατότητες που έχει το άτομο να
συμβαδίζει και να συμβάλει στην «ανάπτυξη».

Όλα τα παραπάνω αποτελούν στοιχεία προσωπικής ανάπτυξης αλλά και στόχους

επαγγελματικής ανάπτυξης όπως επίσης και στόχευση ποιοτήτων ανθρώπινου δυναμικού
σε οργανωσιακό επίπεδο, δηλαδή στρατηγική επιδίωξη των ίδιων των οργανισμών για την
σύνθεση του έμψυχου δυναμικού τους.

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2
Σχολιάστε τις παραπάνω κατηγορίες προσόντων και σύγχρονων απαιτήσεων στην αγορά
εργασίας και καταγράψτε τι παρατηρείτε; Πιστεύετε ότι τα στοιχεία προσωπικής
ανάπτυξης καλλιεργούνται στο σχολείο και γενικότερα την τυπική εκπαίδευση; Ποιος,
πιστεύετε, ότι χρειάζεται να είναι ο προσανατολισμός της Τριτοβάθμιας ειδικότερα
εκπαίδευσης προκειμένου να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις καλλιέργειας αυτών των

6
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

δεξιοτήτων; Γράψτε ένα αναστοχαστικό ημερολόγιο για το πώς εσείς οι ίδιοι προσεγγίζετε
αυτούς τους στόχους σε προσωπικό επίπεδο και υπό το πρίσμα της δια βίου σταδιοδρομίας
και μάθησης.

Στη σύγχρονη έρευνα και στη θεώρηση της μάθησης ως όχημα δια βίου εξέλιξης
προσωπικής και επαγγελματικής, ο ρόλος των εσωτερικών κινήτρων είναι κλειδί (Di
Domenico & Ryan, 2017). Ο Illeris υποστηρίζει με βάση πολυετή ερευνητικά δεδομένα ότι
η μάθηση που θέλει να ενδυναμώσει τα γενικά προσόντα δεν πρέπει να είναι ούτε καθαρή
καθοδήγηση στα πρότυπα της «παραδοσιακής διδασκαλίας», μάθηση δεξιοτήτων ή
αποστήθιση, μα ούτε καθαρή προσωπική ανάπτυξη ή θεραπεία. Αντιθέτως πρέπει να
είναι οργανωμένη με τέτοιο τρόπο που να συνδυάζει συγκεκριμένα τυπικά
επαγγελματικά ή ακαδημαϊκά προσόντα με ευκαιρίες για επέκταση της υποκίνησης
των συμμετεχόντων προκειμένου να αναπτύξουν την κατανόηση, την
προσωπικότητα και την ταυτότητά τους. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα πολύ ευέλικτο και
σε μεγάλο βαθμό εξατομικευμένο πλαίσιο επιμόρφωσης εντός ή εκτός οργανισμών.

Έτσι σήμερα στους χώρους εργασίας τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον μη ιδιωτικό τομέα
συναντάμε τα λεγόμενα Σχέδια/Προγράμματα Προσωπικής Ανάπτυξης (Personal
Development Plans/PDPs) και τα Σχέδια/Προγράμματα Επαγγελματικής Ανάπτυξης
(Professional Development Plans/PDPs) αλλά ακόμα και τα Προσωπικά
Προγράμματα/Σχέδια Ανάπτυξης (Individual Development Plans/IDPs) τα οποία μπορούν
να καταρτίζονται στο πλαίσιο της οργανωσιακής ανάπτυξης ανά ομάδα ή τμήμα αλλά και
ατομικά με την υποστήριξη μέντορα ή εργασιακού συμβούλου. Η έννοια ωστόσο ακόμα και
του «σχεδίου/προγράμματος» είναι περισσότερο ευέλικτη από ποτέ με την προτροπή
περισσότερο της ανταπόκρισης στην αλλαγή παρά στην αυστηρή παρακολούθηση ενός
προκαθορισμένου σχεδίου. Η έννοια της «ευελιξίας» (“agility”) τα τελευταία χρόνια έχει
απλωθεί στους χώρους εργασίας και τους οργανισμούς από τον τρόπο ίδρυσης και
λειτουργίας ως τη διαχείριση προγραμμάτων (project management), τη διοίκηση και τη
συστημική διαχείριση αλλαγής. Η σύγκλιση στόχων προσωπικής και επαγγελματικής
ανάπτυξης είναι ενδεικτική της όλο και μεγαλύτερης ανάγκης για αυθεντικότητα στους
καιρούς μας, στην προσωπική διαδρομή και στην αποστολή της ζωής καθώς δεν μπορούν
να διαχωριστού,ν όπως συνέβαινε στο παρελθόν, ειδικά στον κόσμο και την εποχή «του
βιομηχανικού μοντέλου ανάπτυξης». Η εργασία και το επάγγελμα δεν μπορεί αφενός να
αποκλείει τα ταλέντα και τα ενδιαφέροντα του ατόμου και αφετέρου το άτομο να μην
καλείται να «καλύψει» με τη μοναδικότητά του τις ανάγκες στον οργανισμό όπου

7
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

ενεργοποιείται ή ευρύτερα στην εργασία. Αξίζει να δούμε ενδεικτικά κάποιους τίτλους

προσωπικής-επαγγελματικής ανάπτυξης που συναντάμε συχνά πλέον σήμερα σε
οργανισμούς αλλά και ως προσφορές «εξωτερικών» προγραμμάτων ανάπτυξης προς
εργαζόμενους ή υποψηφίους εργαζόμενους:

• Οι αξίες μου – Τι είναι σημαντικό στη ζωή μου;

• Στόχοι και προτεραιότητες: Από το όραμα στη δράση, την επίτευξη!
• «Μη φοβάσαι το λάθος, δεν υπάρχει!»: Από την αποτυχία στη λύση, οικοδομώντας
μια νοοτροπία εκτίμησης
• Ο σκοπός της ζωής – η σύνδεση με το όλον
• Η Τέχνη της Συμμετοχικής Ηγεσίας
• Συνεργασία σ’ έναν Πολύπλοκο Κόσμο
• Από τη ψυχική ανθεκτικότητα στην προσωπική μεταμόρφωση
• Η τέχνη της δύναμης και της ενσυνειδητότητας (mindfulness)
• Η τέχνη του διαλογισμού – μια επιλογή για ευζήν – Mindfulness
• Διερευνώντας & Εφαρμόζοντας την Αρχαία Ελληνική Πρακτική Φιλοσοφία στο
Σύγχρονο Τρόπο Ζωής
• Αταραξία: Επίκουρος και η Τέχνη της Ηρεμίας του Νου
• Ο δρόμος του δημιουργού – καλλιτέχνη
• Aρετές, Φιλότιμο και Ηγεσία
• Πνευματική Νοημοσύνη: Από το εγώ στο εμείς και στο όλον
• Διαχείριση Στρες στην Εργασία και πέρα απ’ αυτήν
• Βιωματικό Εργαστήρι: Ανακαλύπτοντας το Σκοπό της Ζωής μου
• Δημιουργικότητα και Καινοτομία: Βιωματικό Εργαστήρι

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3
Πώς βλέπετε τους παραπάνω τίτλους προγραμμάτων / εργαστηρίων προσωπικής-
επαγγελματικής ανάπτυξης; Πόσο οικείοι σας είναι και πόσο σας ξενίζουν; Έχετε πάρει
μέρος σε κάποιο ανάλογο πρόγραμμα; Θα θέλατε να υπήρχε ένα αντίστοιχο πρόγραμμα στο
δικό σας χώρο εργασίας; Υπάρχει κάποιο θέμα που θα θέλατε εσείς να προτείνετε για ένα
τέτοιο πρόγραμμα που να άπτεται τόσο της προσωπικής όσο και της επαγγελματικής σας
εξέλιξης; Καταγράψτε απόψεις αλλά και προτάσεις.

Όλα τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι η επαγγελματική

δραστηριότητα, η αποδοτικότητα, η σχέση με τους συναδέλφους, η αναγνώριση των
επιτευγμάτων και η εξέλιξη στον επαγγελματικό τομέα συνδέονται ισχυρά με την
αυτοεκτίμηση, την αυτοπεποίθηση αλλά και την καλή ψυχική υγεία του ατόμου.
Έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί δίνεται τόση έμφαση σε βαθύτερα στοιχεία του
εαυτού και δεξιότητες αυτογνωσίας και συνολικότερης ανάπτυξης. Οι χώροι εργασίας
αποτελούν χώρους κατ’ εξοχήν συναισθηματικής ανάπτυξης και ψυχικής ανθεκτικότητας
(Briner, 2002, Payne, 2002, Parker, 2002) από τη μια και από την άλλη οι σύγχρονες

8
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

προκλήσεις και η πολυεπίπεδη παγκόσμια κρίση τους καθιστά ευάλωτους, με τεράστιες

απαιτήσεις σε αυτές τις ιδιότητες των εργαζομένων.

Από την άλλη πλευρά, η ανεργία είναι μια συνθήκη που επηρεάζει εξίσου καταλυτικά και
αρνητικά την αυτοεκτίμηση. Τα άνεργα άτομα, (άτομα, δηλαδή, που βρίσκονται εκτός
αμειβόμενης εργασίας) φέρονται να έχουν χαμηλότερα επίπεδα τόσο αυτοεκτίμησης όσο
και ψυχικής ευημερίας (Winefield, 2002), να αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα στρες και
μελαγχολίας και χαμηλότερα επίπεδα αυτοπεποίθησης από τα εργαζόμενα υποκείμενα των
αντίστοιχων ερευνών (Henwood & Miles, 1987, Wanberg, Watt & Rumsey, 1996).
Η αποστέρηση ή απώλεια της εργασίας οδηγεί το άτομο σε οικονομική αλλά και
ψυχολογική αποστέρηση, με αποτέλεσμα τις περαιτέρω αρνητικές επιδράσεις στη ψυχική
διάθεση και κατάσταση (Warr, 1987). Σε έρευνα του Creed και των συνεργατών του (2001)
καταδεικνύεται ότι η συμμετοχή ανέργων σε εκπαιδευτικά προγράμματα βελτίωσε την
αυτοεκτίμησή τους, με έμμεσο αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη κινητοποίησή τους για
ανεύρεση εργασίας, ενώ αντίθετα οι άνεργοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση, παραμένουν για
μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αδρανείς ως προς την αναζήτηση εργασίας (Kasl, 1982 στο
Creed και συνεργάτες, 2001). Ο Branden (1969, στο Creed και συνεργάτες, 2001)
ισχυρίζεται ότι η πίστη του ατόμου στην ικανότητά του να αλλάξει μία κατάσταση στη ζωή
του, είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για το επίπεδο της αυτοεκτίμησής του. Η
σημερινή άκρα ρευστότητα στη διάρκεια της απασχόλησης, των συμβολαίων,
συνεργασιών, οι συνθήκες συμβάσεων εργασίας που επιβάλλει η κρίση μας ωθεί στο να
δούμε τα παραπάνω δεδομένα ως εναύσματα και ανάγκη υποστήριξης των ανθρώπων, μια
«εξίσου δια βίου διαχείριση της απασχολησιμότητας» αντίστοιχη με αυτήν την δια βίου
διαχείρισης της σταδιοδρομίας. Ως εκ τούτου οι ευκαιρίες προσωπικής ανάπτυξης με
στόχευση σε ειδικές δεξιότητες και ιδιότητες που άπτονται της διαπροσωπικής
επικοινωνίας και μιας «ολιστικής» προσέγγισης εξέλιξης του ατόμου, χρειάζεται να
διευρυνθούν και να είναι διαθέσιμες σε ανέργους, σε νέους/νέες αποφοίτους, σ’ όλους
όσους αναζητούν στηρίγματα σε μεταβάσεις και είναι ευάλωτοι.

2. Εναρμονίζοντας την Προσωπική Εξέλιξη, την Ποιότητας Ζωής

και την Ποιότητα Εργασίας
Η εναρμόνιση της διάστασης της ποιότητας ζωής με την ποιότητα της εργασίας και με την
προσωπική εξέλιξη είναι ένα βασικό ζητούμενο καθώς ένα μεγάλο μέρος του χρόνου της
καθημερινότητάς μας αφιερώνετε στην εργασία, αλλά και γιατί η επιρροή της

9
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

ενασχόλησής μας εκεί, είναι καταλυτική, επειδή ακριβώς, απαιτεί πολλές από τις δεξιότητες
και δεσμεύει την προσοχή και συνολικά την ψυχοκοινωνική, φυσική και νοητική μας
υπόσταση. Η ίδια η ποιότητα εργασίας επομένως επηρεάζει την ποιότητα ζωής, την
ψυχολογική και σωματική φυσική μας κατάσταση και αντίστροφα, φυσικά. Για το λόγο
αυτό είναι σημαντικό να δούμε τρόπους διασφάλισης της ισορροπίας μεταξύ
επαγγελματικής και προσωπικής ζωής στο σύγχρονο εργασιακό και κοινωνικό πλαίσιο και
παίρνοντας υπόψη όσα αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ενότητα για την αλληλεξάρτηση
και συνεξέλιξη προσωπικής και επαγγελματικής πτυχής. Μερικά από τα βασικά στοιχεία
που επηρεάζουν την ποιότητα εργασίας είναι: τα χαρακτηριστικά της ίδιας της εργασίας
και η σύνδεση με το προφίλ και τις δεξιότητες του εργαζόμενου/της εργαζόμενης, η φύση
και οι συνθήκες εργασίας π.χ. κλίμα, απαιτήσεις σωματικής υγείας και κίνδυνοι,
ανταγωνισμός, χρήση τεχνολογίας κλπ., ο σκοπός και οι επιμέρους στόχοι ανάλογα με τη
δομή του οργανισμού, οι εφαρμοσμένες πολιτικές πρόνοιας και κοινωνικής προστασίας ή
η έλλειψη αυτών, οι συνθήκες στην αγορά εργασίας (Λυμπεράκη & Δενδρινός, 2004). Σε
ευρωπαϊκό επίπεδο τόσο η περιγραφή όσο και η αξιολόγηση της ποιότητας εργασίας έχει
συστηματοποιηθεί και αποδίδεται με τον ακόλουθο ορισμό που συνοψίζει 10 διαστάσεις
της ποιότητας εργασίας:

ΟΡΙΣΜΟΣ 5
«Η ποιότητα εργασίας σύμφωνα με το κοινωνικό ευρωπαϊκό μοντέλο αναδεικνύεται με την
ύπαρξη 10 διαστάσεων οι οποίες είναι: εγγενής ποιότητα της θέσης εργασίας, εξειδίκευση,
διά βίου μάθηση και εξέλιξη σταδιοδρομίας, ισότητα μεταξύ των φύλων, υγεία και
ασφάλεια στην εργασία, ευελιξία και ασφάλεια, ένταξη και πρόσβαση στην αγορά
εργασίας, οργάνωση της εργασίας και ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής,
κοινωνικός διάλογος και συμμετοχή των εργαζομένων, πολυμορφία και μη διακριτική
μεταχείριση, συνολική οικονομική επίδοση και παραγωγικότητα.» Ευρωπαϊκή Επιτροπή,
2001

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 4
Πριν συνεχίσετε τη μελέτη, σταθείτε λίγο ξανά στον ορισμό 5 και προσπαθήστε να δείτε
ποια νέα στοιχεία προστίθενται στην ποιότητα της εργασίας πέρα από τα βασικά (π.χ.
μισθός, ασφάλεια και υγιεινή). Δώστε έμφαση στην ψυχοκοινωνική εξέλιξη του ατόμου/
εργαζομένου/-ης. Κάντε την προσωπική σας αξιολόγηση στις παραπάνω διαστάσεις: ποιες
θεωρείτε πιο σημαντικές και ποιες λιγότερο για εσάς; Επίσης σκεφτείτε πώς έχει
επηρεαστεί το πλαίσιο αυτό στην Ελλάδα από την κρίση αλλά και από ενδεχομένως

10
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

«δομικές» αδυναμίες; οι διαστάσεις αυτές άπτονται της. Καταγράψτε τα συμπεράσματα

και τις κύριες απαντήσεις σας.

Είναι φανερό ότι η ίδια η ποιότητα εργασίας είναι ο βασικός άξονας προαγωγής της
προσωπικής και επαγγελματικής ζωής των εργαζομένων αλλά και των προοπτικών
ανάπτυξής τους. Θεσμικά η προάσπιση γίνεται τόσο σε επίπεδο εθνικών πολιτικών όσο και
κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής (βλ. European Foundation for the Improvement of Living
and Working Conditions, 2002a), ευρύτερα διεθνώς δε, παρατηρείται μια τάση προς
την αυτονομία των οργανισμών από τη μία για την κατοχύρωση τέτοιων στρατηγικών
αλλά και μια συλλογική διεκδίκηση από την άλλη που εκπορεύεται και από τις ριζικές
κοινωνικές αλλαγές π.χ. στο ρόλο της γυναίκας, την εμφάνιση νέων επαγγελμάτων και
την απώλεια άλλων, τους ταχύτατους τρόπους ζωής, τις νέες κοινωνικές επιδημίες
αλλά και ψυχοσωματικές καταστάσεις στους χώρους εργασίας που τείνουν να
παγκοσμιοποιούνται (π.χ. “burnout”/ επαγγελματική εξουθένωση, εργασιακό στρες ή
λιγότερες ώρες εργασίας, άδειες μητρότητας/πατρότητας, συνταξιοδοτικά όρια,
καλύψεις υγείας κλπ.). Έτσι η έννοια του χρόνου και η διαχείρισή του αποκτούν
μεγάλη σημασία σε σχέση με τις απαιτήσεις για ευελιξία, τη γήρανση του πληθυσμού, τις
αλλαγές στον κοινωνικό ιστό π.χ. μονογονεϊκές οικογένειες, την όλο και αυξανόμενη
συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Μοντέλα μοιράσματος χρόνου (time
shares), δομές και δραστηριότητες στήριξης της γυναίκας-μητέρας και της οικογένειας
εντός του εργασιακού περιβάλλοντος και εκτός αναδύονται και θεσμοθετούνται προς
αυτήν την κατεύθυνση. Παράλληλα με την αλλαγή ακόμα και στο νομικό πλαίσιο με την
ανάδυση νέων μοντέλων πολλαπλών μορφών εργασιακών σχέσεων (Κουκιάδης,
2003), νέες μορφές στήριξης, όπως συμβουλευτική εντός της εργασίας, γίνονται
διαθέσιμες ολοένα και περισσότερο. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι ευέλικτες
επιλογές ωραρίου (π.χ. κλιμακωτό ή μερικής απασχόλησης) με όρους που κρατούν την
ισορροπία τόσο ως προς τις ανάγκες των εργαζομένων όσο και ως προς τις απαιτήσεις του
οργανισμού προς επίτευξη των στόχων, παραγωγικότητας κλπ. Προγράμματα και
πρακτικές κοινωνικής εταιρικής ευθύνης έρχονται επίσης να συμβάλλουν σε αυτήν την
συμφιλίωση και εναρμόνιση προσωπικής και επαγγελματικής ζωής και την αμοιβαία τους
ευεργεσία. Τέλος η ίδια η προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη των εργαζομένων,
εφόσον είναι εναρμονισμένη και στρατηγικά ενταχθεί στο οργανωσιακό πλαίσιο, υπηρετεί
την υγεία, ικανοποίηση και εξέλιξη όλων των μερών ανατροφοδοτώντας και
εμπλουτίζοντας τα ίδια τα άτομα αλλά και τις διαδικασίες, καθώς και σε συλλογικό επίπεδο
όλο το δυναμικό του οργανισμού και πέρα από αυτόν στο ευρύτερο κοινωνικό πλέγμα.

11
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ ΣΕ ΟΜΑΔΑ 1

Σχολιάστε σε ομάδες των 4-5 ατόμων το παρακάτω κείμενο σχετικά με τη συνεχή

προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη. Μπορείτε να αναφέρετε φάσεις από τα
προσωπικά σας βιώματα και να προσθέστε στο διάλογο.

«Η συνεχής προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη προϋποθέτει ριζική αλλαγή στάσης

απέναντι στη μάθηση και την εργασία. Η γνώση δεν αποκτάται εφάπαξ, αλλά η απόκτησή
της πρέπει να επιδιώκεται σε συνεχή βάση και είναι προσωπική ευθύνη του καθενός. Τα
τυπικά προσόντα -τα “χαρτιά”- δεν αποτελούν καμία εγγύηση κοινωνικής και
επαγγελματικής ένταξης. Η μη απόκτηση τυπικών προσόντων μετά το πέρας της σχολικής
εκπαίδευσης δεν αποτελεί “καταδίκη”, όπως συχνά αφήνεται να εννοηθεί. Υπάρχουν και
άλλες ευκαιρίες και δυνατότητες προσωπικής ανάπτυξης και η ικανότητα απασχόλησης
συναρτάται άμεσα με αυτήν τη συνεχή προσωπική ανάπτυξη».

ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Πρόταση για άσκηση στο να καταρτίσετε το προσωπικό σας πλάνο ανάπτυξης στο
ακόλουθο παράδειγμα – template, μέρος ενός εργασιακού σημειωματάριου που
συνοδεύεται κι από σχετικά ανά θεματική άρθρα. Αφιερώστε λίγο χρόνο για να
δουλέψετε με αυτό το βοηθητικό αυτογνωσίας και αυτό-αξιολόγησης εργαλείο, που
προσφέρεται στον παρακάτω σύνδεσμο (στα αγγλικά):

Personal Development Plan:

https://www.mindtools.com/courses/lnV924x0/PersonalDevelopmentPlanni
ng.pdf

Διαβάστε εδώ το Ιστορικό (Πρώτο) Μανιφέστο ευελιξίας/Agility, που αποτέλεσε την

αρχή ενός σχεδόν «κινήματος» αλλαγής στους οργανισμούς και τα επαγγέλματα ως
προς την προσέγγισή τους προς τη διαχείριση αλλαγής:
http://agilemanifesto.org/iso/el/manifesto.html

12
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

Σύνοψη/Ανακεφαλαίωση Αντικειμένου Συνεδρίας

Στην παρούσα συνεδρία αναπτύξαμε τη θεματική γύρω από την αλληλεπίδραση
προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης. Είδαμε την πανίσχυρη συσχέτιση των δύο
και το πώς ο χώρος εργασίας αποτελεί ένα δυναμικό πεδίο ευρύτερης, πολύπλευρης
ατομικής και συλλογικής ανάπτυξης καθώς και τις τάσεις σύζευξης της κάλυψης
προσωπικών και επαγγελματικών αναγκών ανάπτυξης στα σύγχρονα προγράμματα. Τέλος
διερευνήσαμε τη συσχέτιση ποιότητας ζωής και ποιότητας εργασίας προς την
εξισορρόπηση καταμερισμού χρόνου αλλά και προς την εναρμόνιση της προσωπικής-
επαγγελματικής εξέλιξης.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Αγγλική

Briner, R. B. (2002). The Experience, Expression and Management of Emotion at Work, In

Warr, P. (Ed.). Psychology at Work. Penguin Books. 5th Edition.

Creed, P. A., Bloxsome, T. D. & Johnston, K. (2001) Self-esteem and self-efficacy outcomes
for unemployed individuals attending occupational skills training programs, Community,
Work & Family, 4:3, 285-303.

*Di Domenico, S. & Ryan, R. (2017). The Emerging Neuroscience of Intrinsic Motivation: A
New Frontier in Self-Determination Research. Frontiers in Human Neuroscience, 11:145.

European Commission (2001), Employment and social policies: A framework for investing
in quality, Communication from the Commission to the Council, the European Parliament,
the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, COM (2001) 313 final.

European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (2002a),
Quality of work and employment in Europe. Issues and challenges, Office for Official
Publications of the European Communities, Luxemburg.

**Guichard, J., Pouyaud, J., Calan, C. de, & Dumora, B. (2012). Identity construction and
career development interventions with emerging adults. Journal of Vocational Behavior,
81(1), 52–58.

13
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

Henwood, F., Miles, I. (1987). The experience of unemployment and the sexual division of
labour. In Fryer, D., Ullah, P. (Eds.), Unemployed people: Social and psychological perspectives
(pp. 94-110). Philadelphia, PA: Open University Press.

Parker, S. K. (2002). Designing Jobs to Enhance Well-being and Performance. In Warr, P.

(Ed.). Psychology at Work. Penguin Books. 5th Edition

Payne, R. (2002). Organizations as Psychological Environments. In Warr, P. (Ed.). Psychology

at Work. Penguin Books. 5th Edition.

Ryan R. M., Deci E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic
motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55, 68–78.

Wanberg, C.R., Watt, J. & Rumsey, D.J. (1996). Individuals without jobs: An empirical study
of job-seeking behavior and reemployment. Journal of Applied Psychology, 81(1), 76-87.

Warr, P. (1987). Work, Unemployment, and Mental Health. New York, NY, US: Oxford
University Press.

Winefield, A. H. (2002). Unemployment, Underemployment, Occupational Stress and

Psychological Well-Being. Australian Journal of Management, Vol, 27, 1.

Wanberg, C. R. (1995). A longitudinal study of the effects of unemployment and quality of

reemployment. Journal of Vocational Behavior, 46, 40 –5

Ελληνική

Illeris, K. (2017). Ο Τρόπος που Μαθαίνουμε. Επιμέλεια: Κόκκος, Α. & Γονιδάκη, Μ.

Μετάφραση: Κωστάρα, Ε. Αθήνα. Εκδόσεις Μεταίχμιο.

Κουκιάδης, Ι. (2003). Η Πολιτική Ισορροπίας μεταξύ της Ευελιξίας της Εργασίας και της
Προστασίας των Εργαζομένων. Επιθεώρηση Εργασιακών Σχέσεων, Τεύχος 33, 7-31.

Λυμπεράκη, Α. & Δενδρινός, Γ. (2004). Ευέλικτη Εργασία: Νέες Μορφές και Ποιότητα
Απασχόλησης. Αθήνα: Εκδόσεις Κέρκυρα.

Online:

*Διαθέσιμο και ηλεκτρονικά:

https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnhum.2017.00145/full

14
 Γλυκερία Π. Ρέππα , MSc, MA, PhD Email: g.reppa@aegean.gr
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα
Πανεπιστημίου Αιγαίου

**Διαθέσιμο και ηλεκτρονικά: http://dx.doi.org/10.1016/j.jvb.2012.04.004

Κατάρτιση Πλάνου Προσωπικής & Επαγγελματικής Ανάπτυξης / Εργαλείο:

https://www.mindtools.com/courses/lnV924x0/PersonalDevelopmentPlanning.pdf

Manifesto For Agile Software Development (σε πολλές γλώσσες και στα ελληνικά, βλ.
Παράλληλα Κείμενα Μελέτης): http://agilemanifesto.org/

15