17 Cl

35.452
Chlorine

Орындаған:Сегізбаев Тимур
Қабылдаған:Оразбаев .А
 Жоспар:

Кіріспе
Хлордың шығу тарихы
Табылу формалары
Қоры
Физиологиялық қызметі
Химиялық қасиеттері
Қолдану
 Кіріспе

Хлор (лат. Chlorum; Cl) — элементтердің

Менделеев кестесінің VІІ тобындағы
химиялық элемент, атомдық нөмері 17,
атомдық массасы 35,45; галогендер тобына
жатады. Молекуласы екі атомнан (Cl2)
тұрады; өткір иісті сарғылт, жасыл түсті улы
газ.
Тығыздығы 0,3214 г/см3. Балқу t – 101°С;
Табиғатта екі тұрақты изотопы(35Cl мен
37Cl) бар. Жасанды радиоактивті
изотоптарының ішіндегі маңыздылары
[34Сl(Т1/2 32,4 мин); 36Сl (Т1/2  3,08105
жыл); 38Сl(Т1/2 37,29 мин)] химиялық және
биохимиялық процестерді зерттеуде
пайдаланылады.
 Шығу тарихы

Хлордың ашылу тарихы 1774 жылы

Швед ғалымы К. Шееле хлорды алғаш
рет алды . Ол бұл затты күрделі затқа
санап , « флогистиндірілмеген » тұз
қышқылы деп атады . 1807 жылы
ағылшын химигі Гемфри Дэви дәл осы
газды алды . Ол бұл элементті « хлорин »
деп атады . Мағынасы << хлорос >> -
сары - жасыл деген мағынаны бiлдiредi .
1812 жылы Гей - Люссак газга хлор
деген атау берді .
 Табылу формалары

Хлор химиялық активті болғандықтан оның

қосылыстары көптеген металдармен,
бейметалдармен тікелей әрекеттестіру арқылы, ал
оттек, азот, көміртек, инертті газдармен хлор
қосылыстары жанама жолмен алынады.
Хлор кальций гидрототығымен белгілі жағдайда
әрекеттесіп, маңызды техникалық өнімдер (хлорлы
әк, гипохлорит, кальций хлораты, т.б.) түзеді.
Лабораторияда хлорды
4HCl+MnO2=MnCl2+Cl2+2H2O реакциясы арқылы, ал
өнеркәсіпте ас тұзының (NaCl) ерітіндісін
электролиздеп алады. Хлорды ауыз суды хлорлауға,
мата, қағаз ағартуда, тұз қышқылы мен органикалық
синтезде, хлоры бар қосылыстар даярлауда, т.б.
қолданылады. Қазақстанда хлор Павлодар химия
зауытында өндіріледі.
 Қоры

Хлорды алғаш швед химигі К. Шелле

пиролюзитті тұз қышқылымен
әрекеттестіріп алған (1774). Жер
қыртысындағы салмақ мөлшері 4,5102%.
Хлор өте активті элемент, бос күйінде
жанартау лавасында ғана, ал байланысқан
түрінде тау жыныстарында, теңіз, мұхит,
өзенсуларында, өсімдік және жануарлар
организмдерінде кездеседі.Байланыстағы
хлор көптеген минералдардың: галит,
сильвин, сильвинит, карналлит, т.б. құрам
бөлігі.
 Физиологиялық қызметі

Қалыпты жағдайда хлор -

тұншықтырғыш иісі бар сары-
жасыл газ. Хлор суда жақсы ериді
(«хлорлы су»). 20°С
температурада бір көлем суда 2,3
көлем хлор ериді. Қайнау
температурасы = -34°С; балқу
температурасы = -101°С,
тығыздығы (газ, N.O.) = 3,214 г/л.
 Химиялық қасиеттері

Хлор өте белсенді - ол периодтық жүйенің барлық

дерлік элементтерімен, металдармен және
бейметалдармен (көміртек, азот, оттегі және инертті
газдардан басқа) тікелей қосылады. Хлор өте күшті
тотықтырғыш болып табылады, олардың сутегімен
және металдармен қосылыстарынан белсенділігі аз
бейметалдарды (бромды, йодты) ығыстырады.
Суда немесе сілтілерде еріген кезде хлор
дисмутацияланып, гипохлорлы (және қыздырғанда,
перхлор) және тұз қышқылдарын немесе олардың
тұздарын түзеді.
 Қолдану

Хлор көптеген салаларда, ғылымда және тұрмыстық

қажеттіліктерде қолданылады:
- поливинилхлорид, пластмасса қосылыстары,
синтетикалық каучук өндірісінде;
- Матаны және қағазды ағарту үшін;
- хлорорганикалық инсектицидтерді өндіру – ауыл
шаруашылығы дақылдарына зиянды, бірақ
өсімдіктер үшін қауіпсіз жәндіктерді өлтіретін заттар;
- суды залалсыздандыру үшін – «хлорлау»;
- тамақ өнеркәсібінде Е925 тағамдық қоспа ретінде
тіркелген;
- тұз қышқылын, ағартқышты, бертолет тұзын,
металл хлоридтерін, уларды, дәрі-дәрмектерді,
тыңайтқыштарды химиялық өндірісте;
- Металлургияда таза металдарды алу үшін: титан,
қалайы, тантал, ниобий.
Қолданылған әдебиеттер

О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков,
Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова
Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша
орысша-қазақша терминологиялық сөздік.
Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.
Назарларыңызға рахмет!