8.03.

2024, 10:24 Archiwa Starego Sącza i inne zabytki wielogłosowe - Arkana Melomana

Archiwa Starego Sącza i inne zabytki wielogłosowe

W klasztornym skarbcu
Krótko i na temat

Pierwsze ślady polskiej muzyki wielogłosowej sięgają XIII wieku. Wtedy to w klasztorze klarysek w Starym Sączu zapisano
dwa 2-głosowe Benedicamus Domino (Błogosławmy Panu) i 4-głosowy kondukt Omnia beneficia (Wszelkie dobra). To
jeden z zaledwie kilku znanych średniowiecznych konduktów na cztery głosy. Prawdopodobnie poza nowymi
kompozycjami w starosądeckim klasztorze śpiewano też polifonię ze szkoły Notre Dame.

Szczególny rozkwit polskiej muzyki polifonicznej przypadł na XV wiek. Najcenniejszym zabytkiem z tego czasu jest
Rękopis Krasińskich. Zawiera on prawie 40 utworów religijnych i świeckich, kompozytorów polskich, zagranicznych i
anonimowych. To w większości kompozycje 3-głosowe, jak Cracovia civitas (Miasto Kraków), motet sławiący dawną
stolicę Polski i rodzinę królewską. Niektóre utwory przeznaczono na dwa głosy, np. Breve regnum (Krótkie panowanie),
pieśń śpiewaną przez uczniów krakowskich szkół miejskich.

W średniowieczu pisano również pieśni wielogłosowe w języku polskim. Dowodem na to jest pieśń Chwała Tobie
Gospodzinie. To pierwsza zachowana kompozycja wielogłosowa z polskim tekstem. Poświęcona została św. Stanisławowi.
Tworzono również polifoniczne pieśni wielkopostne – jak Jezusa Judasz przedał Władysława z Gielniowa – oraz maryjne:
O nadroższy kwiatku panieńskiej czystości czy Bądź wiesioła Panno czysta. Łącznie zachowało się ponad 70 zabytków
polskiej średniowiecznej muzyki wielogłosowej. Wraz z utworami jednogłosowymi stanowią one bezcenne, pierwsze
świadectwa rozwoju kultury muzycznej w naszym kraju.

Dla ucha
https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/archiwa-starego-sacza-i-inne-zabytki-wielog… 1/7
8.03.2024, 10:24 Archiwa Starego Sącza i inne zabytki wielogłosowe - Arkana Melomana

Anonim (XIII w.) – kondukt Omnia beneficia (Wszelkie dobra)

Dla oka

#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .image_browser_images_conteiner_0 * { -moz-box-sizing: border-box; box-sizing:

border-box; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .image_browser_images_conteiner_0{ background-color: rgba(245,
245, 245, 0.90); text-align: center; width: 100%; border-style: none; border-width: 2px; border-color: #F7F7F7; padding:
4px; border-radius: 0; position:relative; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .image_browser_images_0 { display:
inline-block; -moz-box-sizing: border-box; box-sizing: border-box; font-size: 0; text-align: center; max-width: 100%; width:
100%; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .image_browser_image_buttons_conteiner_0 { text-align: center; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .image_browser_image_buttons_0 { display: inline-block; width:100%; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_image_0 { background-color: rgba(235, 235, 235, 0.80);
text-align: center; display: inline-block; vertical-align: middle; margin: 2px auto; padding: 4px; border-radius: 0; border: 1px
none #F5F5F5; box-shadow: ; max-width: 500px; width: 100%; /*z-index: 100;*/ position: relative; } #bwg_container1_0
#bwg_container2_0 .bwg_image_alt_0{ display: table; width: 100%; font-size: 15px; color: #000000; text-align:center;
padding-left: 8px; word-break: break-word; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_img_0 {
padding: 0 !important; max-width: 100% !important; height: inherit !important; width: 100%; } @media only screen and
(max-width : 320px) { #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .displaying-num_0 { display: none; } #bwg_container1_0
#bwg_container2_0 .bwg_image_alt_0 { font-size: 10px !important; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_watermark_text_0, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_watermark_text_0:hover { font-size: 10px
!important; text-decoration: none; margin: 4px; color: ##FFFFFF !important; opacity: 0.30; text-decoration: none; position:
relative; z-index: 10141; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_image_description_0 { color:
#000000; display: table; width: 100%; text-align: left; font-size: 8px !important; padding: 8px 8px 8px 8px; /*word-break:
break-all;*/ border-style: none; background-color: #EBEBEB; border-radius: 0; border-width: 1px; } #bwg_container1_0
#bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a { font-size: 10px !important; } } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_image_browser_image_desp_0 { display: table; clear: both; text-align: center; padding: 0px 5px 0px 5px; width:
100%; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_image_description_0 { color: #000000; display:
table; width: 100%; text-align: left; font-size: 15px; padding: 8px 8px 8px 8px; word-break: break-word; border-style: none;
background-color: #EBEBEB; border-radius: 0; border-width: 1px; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_image_browser_image_alt_0 { display:table; clear: both; text-align: center; padding: 8px; width: 100%; }
/*watermark*/ #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_watermark_text_0, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_watermark_text_0:hover { text-decoration: none; margin: 4px; font-size: 20px; color: ##FFFFFF !important; opacity:
0.30; position: relative; z-index: 10141; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_image_contain_0{
position: absolute; text-align: center; vertical-align: middle; width: 100%; height: 100%; cursor: pointer; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_watermark_contain_0{ display: table; vertical-align: middle;
width: 100%; height: 100%; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_watermark_cont_0{ display:
table-cell; text-align: ; position: relative; vertical-align: ; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_image_browser_watermark_0{ display: inline-block; overflow: hidden; position: relative; vertical-align: middle; z-
index: 10140; width: 90px; max-width: 18%; margin: 10px 10px 10px 10px ; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_image_browser_watermark_text_0{ display: inline-block; overflow: hidden; position: relative; vertical-align: middle;
z-index: 10140; margin: 10px 10px 10px 10px; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_image_browser_watermark_img_0{ max-width: 100%; opacity: 0.30; position: relative; z-index: 10141; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_none_selectable { -webkit-touch-callout: none; -webkit-user-select: none; -
khtml-user-select: none; -moz-user-select: none; -ms-user-select: none; user-select: none; ecoration: none; }

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/archiwa-starego-sacza-i-inne-zabytki-wielog… 2/7
8.03.2024, 10:24 Archiwa Starego Sącza i inne zabytki wielogłosowe - Arkana Melomana

#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_gal_title_0 { background-color: rgba(0, 0, 0, 0); color: #323A45; display:

block; font-size: 16px; font-weight: bold; padding: 2px; text-shadow: 0px 0px 0px #888888; text-align: center; }

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/archiwa-starego-sacza-i-inne-zabytki-wielog… 3/7
8.03.2024, 10:24 Archiwa Starego Sącza i inne zabytki wielogłosowe - Arkana Melomana
/*pagination styles*/ #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 { text-align: center; font-size: 12px; font-
weight: bold; color: #666666; margin: 6px 0 4px; display: block; } @media only screen and (max-width : 320px) {
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .displaying-num_0 { display: none; } } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.displaying-num_0 { font-size: 12px; font-weight: bold; color: #666666; margin-right: 10px; vertical-align: middle; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .paging-input_0 { font-size: 12px; font-weight: bold; color: #666666; vertical-align:
middle; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a.disabled, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.tablenav-pages_0 a.disabled:hover, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a.disabled:focus,
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 input.bwg_current_page { cursor: default; color: rgba(102, 102,
102, 0.5); } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.tablenav-pages_0 input.bwg_current_page { cursor: pointer; text-align: center; font-size: 12px; font-weight: bold; color:
#666666; text-decoration: none; padding: 3px 6px; margin: 0; border-radius: 0; border-style: solid; border-width: 1px;
border-color: #E3E3E3; background-color: rgba(255, 255, 255, 1.00); box-shadow: 0; transition: all 0.3s ease 0s;-webkit-
transition: all 0.3s ease 0s; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a.next-page:hover,
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a.prev-page:hover { color: #000000; } #bwg_container1_0
#bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 .first-page, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 .last-page {
padding: 0% 7%; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 .next-page { margin: 0% 4% 0% 0%; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 .prev-page { margin: 0% 0% 0% 4%; } #bwg_container1_0
#bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a { font-size: 15px !important; padding: 0% 7% !important; border-style: none
!important; border-width: 1px; border-color: #E3E3E3; background-color: #FFFFFF; opacity: 1.00; transition: all 0.3s ease
0s;-webkit-transition: all 0.3s ease 0s; } .bwg_image_browser#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a {
padding: 0% 11% !important; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 { background-color: rgba(245,
245, 245, 0.90); margin-top: 0; } .bwg_image_browser .pagination-links_0 { white-space: nowrap; } @media screen and
(max-width: 465px) { .bwg_image_browser#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a { padding: 0% 5%
!important; font-size: 13px; } }
if( jQuery('.bwg_nav_cont_0').length > 1 ) { jQuery('.bwg_nav_cont_0').first().remove() } function spider_page_0(cur, x, y,
load_more) { if (typeof load_more == "undefined") { var load_more = false; } if (jQuery(cur).hasClass('disabled')) { return
false; } var items_county_0 = 1; switch (y) { case 1: if (x >= items_county_0) {
document.getElementById('page_number_0').value = items_county_0; } else {
document.getElementById('page_number_0').value = x + 1; } break; case 2:
document.getElementById('page_number_0').value = items_county_0; break; case -1: if (x == 1) {
document.getElementById('page_number_0').value = 1; } else { document.getElementById('page_number_0').value = x - 1;
} break; case -2: document.getElementById('page_number_0').value = 1; break; case 0:
document.getElementById('page_number_0').value = x; break; default: document.getElementById('page_number_0').value
= 1; } bwg_ajax('gal_front_form_0', '0', 'bwg_image_browser_0', '0', '', 'gallery', 0, '', '', load_more, '', 1); } jQuery('.first-
page-0').on('click', function () { spider_page_0(this, 1, -2, 'numeric'); return false; }); jQuery('.prev-page-0').on('click',
function () { spider_page_0(this, 1, -1, 'numeric'); return false; }); jQuery('.next-page-0').on('click', function () {
spider_page_0(this, 1, 1, 'numeric'); return false; }); jQuery('.last-page-0').on('click', function () { spider_page_0(this, 1, 2,
'numeric'); return false; }); /* Change page on input enter. */ function bwg_change_page_0( e, that ) { if ( e.key == 'Enter' )
{ var to_page = parseInt(jQuery(that).val()); var pages_count = jQuery(that).parents(".pagination-links").data("pages-
count"); var current_url_param = jQuery(that).attr('data-url-info'); if (to_page > pages_count) { to_page = 1; }
spider_page_0(this, to_page, 0, 'numeric'); return false; } return true; } jQuery('.bwg_load_btn_0').on('click', function () {
spider_page_0(this, 1, 1, true); return false; });
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 #spider_popup_overlay_0 { background-color: #EEEEEE; opacity: 0.60; }
if (document.readyState === 'complete') { if( typeof bwg_main_ready == 'function' ) { if (
jQuery("#bwg_container1_0").height() ) { bwg_main_ready(jQuery("#bwg_container1_0")); } } } else {
document.addEventListener('DOMContentLoaded', function() { if( typeof bwg_main_ready == 'function' ) { if (
jQuery("#bwg_container1_0").height() ) { bwg_main_ready(jQuery("#bwg_container1_0")); } } }); }
(kliknij na grafikę, aby wyświetlić ją na pełnym ekranie)
Stary Sącz, Biblioteka Klasztoru św. Kingi PP. Klarysek, karta s.s. (StS2 wg katalogu M. Perza/Muz. 7 wg katalogu biblioteki klasztoru i K. Grochowskiej)

Audiobook

Arkana Melomana · W klasztornym skarbcu. Archiwa Starego Sącza i inne polskie zabytki wielogłosowe

Długo i na temat
Muzykolodzy badający polską średniowieczną muzykę wielogłosową co rusz dostarczają nam
nowych wrażeń. Znamy już ponad 70 tego typu utworów, głównie z Małopolski i Śląska.
https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/archiwa-starego-sacza-i-inne-zabytki-wielog… 4/7
8.03.2024, 10:24 Archiwa Starego Sącza i inne zabytki wielogłosowe - Arkana Melomana

Bezcenną kopalnię źródeł muzycznych stanowi klasztor klarysek w Starym Sączu,

ufundowany przez rozmiłowaną w muzyce św. Kingę w przedostatniej dekadzie XIII wieku.
Dzięki odnalezionym fragmentom, głównie dwugłosowych łacińskich motetów, możemy
przypuszczać, że śpiewano tam kunsztowną polifonię Notre Dame. A ponadto tworzono
prawdopodobnie oryginalne utwory, zarówno jedno-, jak i wielogłosowe. Te ostatnie to
najstarsze zabytki polskiej polifonii.
Klejnotami w starosądeckiej kolekcji są zapisane w antyfonarzu klarysek dwa dwugłosowe Benedicamus Domino
(Błogosławmy Panu) z XIII wieku. Z tego samego stulecia pochodzi inny bezcenny zabytek – Omnia beneficia (Wszelkie
dobra). Posiada on aż cztery głosy, co czyni go jednym z zaledwie kilku znanych średniowiecznych konduktów
czterogłosowych! Natrafił na niego dopiero w latach 70. XX wieku polski muzykolog Mirosław Perz wraz m.in. z
sekwencją Ave mater gratie, której inny zapis odnalazł się m.in. w Pradze i Wrocławiu, jednak to przekaz starosądecki jest
najstarszy. Dzięki zaangażowaniu św. Kingi i sióstr klarysek Stary Sącz był więc prężnie funkcjonującym ośrodkiem
polifonii. A od 1975 roku do dziś w tej „średniowiecznej perle Beskidu” odbywa się najstarszy w Polsce festiwal muzyki
dawnej.

Szczególny rozkwit polskiej polifonii przypadł na XV wiek. Najważniejszym pochodzącym z tego okresu źródłem jest tzw.
Rękopis Krasińskich. Jego część muzyczna zawiera niemal 40 utworów wielogłosowych z I połowy XV stulecia, w
większości trzygłosowych. Poza utworami Mikołaja z Radomia (któremu zostanie poświęcona osobna, kolejna odsłona)
znajdziemy tam m.in. takie polskie średniowieczne „przeboje” jak Breve regnum (Krótkie panowanie) czy Cracovia civitas
(Miasto Kraków). Ten pierwszy utwór to dwugłosowa pieśń uczniów krakowskich szkół miejskich, mających swoje święto
w październiku, w okolicy wspomnienia św. Gawła. Drugi – trzygłosowy motet – stanowi rodzaj panegiryku na cześć
dawnej stolicy Polski i rodziny królewskiej. Jego tekst napisał być może podkanclerzy króla Jagiełły, Stanisław Ciołek.

Wiemy jednak, że w średniowiecznej Polsce śpiewano nie tylko po łacinie. Pierwsza polska wielogłosowa pieśń w
ojczystym języku to Chwała Tobie Gospodzinie, poświęcona św. Stanisławowi. XV stulecie w ogóle przyniosło znaczące
ożywienie polskiej pieśni religijnej. Pisane one były na różne okazje, m.in. na Boże Narodzenie (np. Zdrow bądź, krolu
anjelski), Wielki Post (np. Jezusa Judasz przedał bernardyna Władysława z Gielniowa) czy Wielkanoc (np. Krystus z
martwych wstał je). Ta ostatnia, co prawda jednogłosowa pieśń, to prawdziwy rarytas, najstarszy znany zapisany polski tekst
poetycki. Jego zapis (niestety już nieistniejący) pochodzi sprzed 1365 roku, podczas gdy najstarszy manuskrypt
Bogurodzicy, jak pamiętamy, datowany jest na początek XV wieku.

Ponadto, pisano liczne pieśni eucharystyczne i maryjne (które cieszyły się szczególną popularnością). Możemy wymienić
np. dwugłosową pieśń maryjną O nadroższy kwiatku panieńskiej czystości czy trzygłosową Bądź wiesioła Panno czysta –
czyli tak naprawdę polski odpowiednik, parafraza łacińskiej pieśni maryjnej Gaude Virgo Mater Christi.

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/archiwa-starego-sacza-i-inne-zabytki-wielog… 5/7
8.03.2024, 10:24 Archiwa Starego Sącza i inne zabytki wielogłosowe - Arkana Melomana

Posłuchaj też

Anonim – „Bądź wiesioła Panno Czysta”

Anonim – „Breve Regnum”

Władysław z Gielniowa – „Jezusa Judasz przedał”

Zobacz też

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/archiwa-starego-sacza-i-inne-zabytki-wielog… 6/7
8.03.2024, 10:24 Archiwa Starego Sącza i inne zabytki wielogłosowe - Arkana Melomana

Kościół i klasztor klarysek w Starym Sączu.

Za przesłanie linku dziękujemy p. Annie Książczyk (PSM I i II st. im. W. Lutosławskiego w Stargardzie)

aby obejrzeć stronę internetową Starosądeckiego Festiwalu Muzyki Dawnej, kliknij TUTAJ
znasz inne inspirujące materiały odnoszące się do tego rozdziału? Prześlij je na adres
hello@arkanamelomana.edu.pl.
Chętnie opublikujemy je wraz z nazwiskiem autora nadesłanej propozycji.

Pobierz
– Aby pobrać streszczenie rozdziału, kliknij TUTAJ
– Aby pobrać zestaw ćwiczeń do działu Polska, kliknij TUTAJ
– Aby pobrać cały rozdział, kliknij poniższą ikonę

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/archiwa-starego-sacza-i-inne-zabytki-wielog… 7/7