Toksykologia–

wybrane
zagadnienia

Dr hab. med. Lech

Panasiuk
IMW- Lublin https://images.app.goo.gl/uiaJWYg
mrR6CQPKE9
 Definicja
trucizny-
Paracelsus

Wszystko jest
trucizną i nic nią
nie jest. Dawka
decyduje o tym
czy coś jest
trucizną

https://images.app.goo.gl/EHfxdxBSsP@CMKP
SBf9fA7
 Współczesna
definicja trucizny
Trucizna to substancja,
która po wchłonięciu do
organizmu lub
wytworzona w
organizmie powoduje
zaburzenie jego funkcji
lub śmierć.

Obecnie pojęcie trucizny

często zastępowane jest
pojęciem ksenobiotyku
(ksenos- obcy,
biothicos- dotyczący
życia), które oznacza
substancję obcą dla
organizmu.

https://images.app.goo.gl/gq4tAi @CMKP
8DfWygb2UEA
 Podstawowe definicje
Dawka

Dawka to ilość substancji

chemicznej podana, pobrana
lub wchłonięta do organizmu
warunkująca brak, lub
wystąpienie efektów
biologicznych. Dawkę określa
się w jednostkach wagowych w
przeliczeniu na masę lub
powierzchnię ciała, niekiedy
dodatkowo w jednostce czasu.

Dawka śmiertelna (LD) jest to

wskaźnik toksyczności
substancji.

LD50 – dawka, która zabija 50%

narażonej populacji.

https://images.app.goo.gl/ZAnS @CMKP

S5RwpTQdHzARA

https://images.app.goo.gl/M73
f8DAcm1CxvUUr8
Podstawowe definicje
Narażenie
Czas narażenia- jest to okres w czasie
którego dawka jest podawana
(jednorazowo lub stopniowo). Czas
narażenia determinuje efekt dostarczonej
dawki, albowiem organizm może
budować tolerancje na stopniowo
dostarczone dawki substancji, natomiast
dawka jednorazowo dostarczona może
okazać się śmiertelna.
Również droga przez którą dawka jest
dostarczona do organizmu może
wpływać na efekt końcowy, ponieważ
niektóre trucizny dają różne objawy w
zależności od drogi, którą były
podane.
@CMKP
 Podstawowe
definicje

Toksykologia (od
greckich słów- toxicos
„trujący" i logos
„nauka”) jest to gałąź
biologii, chemii, i
medycyny, która
zajmuje się
niekorzystnymi
efektami działania
substancji na żywe
organizmy. Jest to
nauka o objawach,
mechanizmach,
wykrywaniu i leczeniu
zatruć, szczególnie
https://images.app.goo.gl/BgoeRxu6YZ zatruć u ludzi
@CMKP
7iQq8c8

https://images.app.goo.gl/xDmuHZa
jru5hCVHj6
Historia toksykologii
Dioscorides, grecki lekarz
na dworze rzymskiego
cesarza Nerona po raz
pierwszy sklasyfikował
rośliny biorąc pod uwagę
ich właściwości lecznicze
oraz toksyczność.
Ibn Wahshiya iracki
alchemik,w IX wieku
napisał „Księgę trucizn”.
Ibn Wahshiyya jest
jednym z pierwszych
historyków, któremu
udało się częściowo
odczytać egipskie
hieroglify, porównując je
z współczesnym
językiem koptyjskim.
@CMKP

https://images.app.goo.gl/3
RSjytjfPPr1nwFN8
https://images.app.goo.gl/NT4kkXpr
z2FHGYiS9
Historia toksykologii
Mathieu Orfila jest nazywany
ojcem współczesnej
toksykologii. W swoje Traité
des poisons, nazywanej
takżeToxicologie générale
napisanej w 1813r stworzył
podstawy leczenia ostrych
zatruć.
W 1851, belgijski chemik Jean
Stas po raz pierwszy
udowodnił, że wyciąg z tytoniu
był toksyną użytą przy
popełnieniu zbrodni. Belgijski
książe Hippolyte Visart de
Bocarmé otruł w ten sposób
swojego kuzyna aby
odziedziczyć pilnie potrzebne
pieniądze. Był to pierwszy
udowodniony fakt użycia
alkaloidów w medycynie
@CMKP
sądowej.
 Drogi wchłaniania
substancji toksycznej

• Układ pokarmowy
• Skóra
• Układ oddechowy
• Droga pozajelitowa:
dożylna, dootrzewnowa,
domięśniowa, podskórna i
dordzeniowa
• Jamy ciała:
dospojówkowa, donosowa,
doodbytnicza i
dopochwowa

https://images.app.goo.gl/D3Ji6u9aYuFyma1
@CMKP
p9
 Główne drogi wchłaniania: układ pokarmowy

Jama ustna: alkohole,

cyjanki, kokaina, nikotyna,
nitrogliceryna.

Żołądek: alkohole,
acetanilid, cyjanki,
fenazon, kofeina, teofilina.

Jelita: większość toksyn

wchłania się w jelitach, za
wyjątkiem związków, które
nie rozpuszczaja się w
wodzie.

https://images.app.goo.gl/ZWbjapzSob2KT
@CMKP

vmD6
 Główne drogi wchłaniania toksyn: układ
oddechowy
• arsenowodór,
• benzen,
• bromek metylu,
• chlor,
• chlorek metylu,
• chlorowodór,
• cyjanowodór,
• dwutlenek węgla,
• fluor,
• formaldehyd,
• fosgen,
• ksylen,
• pary alkoholu
metylowego,
• pary amoniaku,
• pary rtęci,
• siarkowodór,
• tetraetylek ołowiu,
• tlenki azotu,
• tlenek selenu,
• tlenek węgla,
• toluen,
https://images.app.goo.gl/Dbo1syTxJF @CMKP • trójchloroetylen,
9SxRb36 • związki cynku.
 Główne drogi wchłaniani toksyn: skóra

transport transepidermalny
• aminy aromatyczne,
• dwusiarczek węgla,
• fenole,
• tetraetylek ołowiu,
• węglowodory
aromatyczne,
• węglowodory alifatyczne,
• związki fosforoorganiczne,
• związki nitrowe.

transport transfolikularny:
• elektrolity,
https://images.app.goo.gl/NRzNzxVGZN • metale ciężkie.
@CMKP
GoujhR8

https://images.app.goo.gl/8zz
xJjnsfmS6qVuo7
Metabolizm trucizn
Reakcje pierwszej fazy:
• utlenienie
• redukcja
• hydroliza
Reakcje drugiej fazy:
• sprzęganie z kwasem
glukuronowym
• sprzęganie z kwasem
siarkowym
• metylacja
• acetylacja
• sprzęganie z aminokwasami
• sprzęganie z glutationem
• tworzenie kwasów
merkaptopurowych
@CMKP • tworzenie tiocyjanianów
 Drogi wydalania
substancji
toksycznych

• Przez układ
moczowy
• Z żółcią
• Z wydychanym
powietrzem
• Z potem
• Z mlekiem
• Ze śliną

https://images.app.goo.gl/Syd4ZCHcL
NBuBo8B8 @CMKP

https://images.app.goo.gl/yMSjFyU
KucfyJmAU6
Układ moczowy
• Substancje dobrze wydalające
się z moczem: beryl, chrom,
cyna, fluorki, kadm, karbaminiany,
kobalt, leki (większość), selen,
strąt, związki fosforoorganiczne,
związki nieorganiczne rtęci itp.
• W moczu o pH zasadowym
łatwiej wydalają się:
acetazolamid, fenobarbital,
fenylbutazon, kwas salicylowy,
nitrofurantoina, probenecyd,
streptomycyna, sulfatiazol.
• W moczu o pH kwaśnym łatwiej
wydalają się: amfetamina,
atropina, chinina, chlorochina,
imipramina, lewalorfan, nikotyna.
@CMKP
 Układ moczowy

Substancje toksyczne
wydalane przez nerki,
które uszkadzają
kanaliki nerkowe:

• antybiotyki
aminoglikozydowe,
• związki chromu,
• związki kadmu,
• związki ołowiu,
• związki rtęci,
• związki uranu.

https://images.app.goo.gl/BVvodsK69
@CMKP
cse3Es28
 Trucizny, które
przenikają do
mleka
• Alkohol etylowy,
• Chloramfenicol,
• Diazepam,
• Tiazydy,
• Hydantoina,
• Nikotyna,
• Ołów,
• Pochodne
fenotiazyny,
• Barbiturany.
• Tolbutamid,
• Pestycydy
chloroorganiczne,
• Organiczne związki
rtęci,
• Tetracykliny.
https://images.app.goo.gl/SUDhgfNxptP6R3qd
@CMKP
6
 Substancje odkładające
się we włosach

• heroina,
• metale i metaloidy
(arsen, fluor,
krzem, selen,
brom),
• morfina,
• pestycydy
chloroorganiczne.

https://images.app.goo.gl/pm6UZ
@CMKP
MgaSuJAeRo8A
 Podział zatruć ze
względu na ich
mechanizm

Zatrucia zamierzone
- Zatrucia samobójcze.
- Zatrucia zbrodnicze.
- Egzekucje.

Zatrucia przypadkowe.

Zatrucia zawodowe.

https://images.app.goo.gl/MGbGkB5vp
@CMKP
g9Tt99v8
 Epidemiologia
ostrych zatruć

Według raportów WHO

ostre zatrucia i wypadki
są najczęstszą
przyczyną zgonów
dzieci i młodzieży,
natomiast czwartą co
do częstości przyczyną
śmierci osób dorosłych

@CMKP
https://images.app.goo.gl/K8h1AZsK9dj29o
Dj8
 Substancje wywołujące
ostre zatrucia u osób
dorosłych w Polsce
(osoby hospitalizowane)

• Leki- 45-50%,
• Alkohole- 15-30%,
• Gazy- 4,5-6,5%,
• Narkotyki i halucynogeny- 3,5-6,0%,
• Rozpuszczalniki organiczne-1,5-4,5%,
• Pestycydy-1,0-5,0%,
• Substancje żrące-1,0-3,0%,
• Grzyby-1,5-3.0%,
• Glikole-0,5-1,0%,
• Metale-0,3-0,6%,
• Rośliny-0,3-0,6%,
• Inne toksyny-0,5-3,5%,
• Nieznane-0,8-6,6%.
https://images.app.goo.gl/GBvsp8 @CMKP
EiJZknxQTm8
 Objawy ostrych zatruć
Ogromna liczba i różnorodność
związków chemicznych powodują,
że w ostrych zatruciach występują
objawy praktycznie ze strony
wszystkich układów i narządów.

Ta sama toksyna może wywoływać

odmienne objawy u różnych osób lub
u tego samego pacjenta w
zależności od przyjętej dawki.

Istnieją też różnice w reakcji na

działanie substancji toksycznych,
zależne od wieku osoby zatrutej.

Często dochodzi do jednoczesnego

zatruciem dwoma lub nawet wieloma
substancjami, nieraz o
https://images.app.goo.gl/igLx przeciwstawnym działaniu.
8zr3C719jXnEA Komplikuje to jeszcze bardziej obraz
@CMKP

kliniczny.
 Ostre zatrucia

Przed każdym lekarzem, który ma

kontakt z pacjentem, u którego
wystąpiły objawy wskazujące
na ostre zatrucie stają dwa
zasadnicze pytania:

• Czy występujące objawy są

rzeczywiście spowodowane
działaniem trucizny, czy też są
one objawami schorzeń innych
narządów i układów?

• Jaki związek chemiczny jest

odpowiedzialny za występujące
objawy?

https://images.app.goo.gl/uK @CMKP

RGeZff58whapSk6
 Na toksykologiczną etiologię objawów może
wskazywać:
• wiek pacjenta (zatrucia przypadkowe
częściej występują u dzieci w wieku
2-5 lat, zatrucia samobójcze- u dzieci
i młodzieży w wieku 13-18 lat,
zatrucia samobójcze dorosłych
dotyczą przeważnie osób w wieku
18-25 lat),
• obecność w najbliższym otoczeniu
substancji toksycznych,
• zaburzenia rutynowego rytmu życia
rodziny (np. przeprowadzki),
• sytuacje konfliktowe w rodzinie,
szkole lub miejscu pracy,
• negatywny wywiad w kierunku
chorób innych układów i narządów,
• przebyte przez pacjenta leczenie
psychiatryczne,
• depresja lub inne czynniki ryzyka
samobójstw,
https://images.app.goo.gl/2h4F • wywiad wskazujący na nadużywanie
@CMKP
1MJsvp6K22JG8 alkoholu.
 Silnie za toksykologiczną etiologią objawów
przemawiają:

• specyficzne miejsce
znalezienia pacjenta
• wyczuwalny z ust pacjenta lub
unoszący się w powietrzu
specyficzny zapach
• obecność w najbliższym
otoczeniu pacjenta pustych
opakowań po lekach lub innych
substancjach toksycznych
• towarzyszące upojenie
alkoholowe
• ślady po iniekcjach na skórze
pacjenta
• próby samobójcze w wywiadzie
• podobne objawy występujące u
kilku osób z tego samego
miejsca narażenia (pożar,
https://images.app.goo.gl/izRhbFKWto awaria chemiczna)
@CMKP
V7ssyR7
Miejsce znalezienia pacjenta wskazujące na toksykologiczną
etiologię występujących objawów i rodzaj substancji
toksycznej
• miejsca odosobnione, rzadko
odwiedzane- mogą świadczyć
o próbie samobójczej,
• łazienki, garaże, chodniki
kopalniane- mogą świadczyć o
zatruciu tlenkiem węgla,
• magazyny służące do
przechowywania żywności dla
ludzi i zwierząt- mogą
świadczyć o zatruciu
dwutlenkiem węgla,
• galwanizernie zakładów
przemysłowych- mogą
świadczyć o zatruciu
cyjankami,
• chłodnie- mogą świadczyć o
https://images.app.goo.gl/sBYFfU7swPz@CMKP zatruciu amoniakiem.
Dj3pj9
 Objawy ze strony układu nerwowego

zaburzenia świadomości-alkohol
etylowy, alkohol metylowy,
amfetamina, atropina, cyjanki,
cyjanowodór, doustne leki
przeciwcukrzycowe, dwutlenek
węgla, fenacetyna, fenazolina,
inhibitory MAO, insulina, morfina,
kokaina, leki β-adrenolityczne,
lignokaina, paracetamol, pochodne
kwasu barbiturowego, pochodne
benzodiazepiny, pochodne
fenotiazyny, piramidon, prokainamid,
rozpuszczalniki organiczne, tlenek
węgla, trójpierścieniowe leki
antydepresyjne, węglowodory
chlorowane, węglowodory ropy
naftowej, wodzian chloralu, związki
fosforoorganiczne
https://images.app.goo.gl/k2H
@CMKP
WMtv1Q8bjh4f96
Objawy ze strony układu nerwowego

• oddech Cheyne’a Stokesa-

alkohol etylowy, alkohol
metylowy, kodeina, morfina i
inne opiaty, tlenek węgla,
rozpuszczalniki organiczne,

• oddech Kussmaula- aceton,

alkohol metylowy, glikol
etylenowy, kwasy, pochodne
kwasu salicylowego,

• oddech Biota- pochodne

kwasu barbiturowego,
pochodne fenotiazyny,
trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne.

@CMKP
 Objawy ze strony układu nerwowego

Drgawki-alkohol etylowy, alkohol

metylowy, amfetamina,
aminofilina, anilina, benzyna,
chinidyna, chinina, cyjanki,
cyjanowodór, doustne leki
przeciwcukrzycowe, fenazolina,
inhibitory MAO, insulina,
izoniazyd, kamfora,
karbamazepina, kardiamid,
kofeina, kokaina, kwas
mefenamowy (Mefacit),
metakwalon, kwas naliksydowy
(Negram), lignokaina, pochodne
pirazolonu, prokainamid,
strychnina, teofilina, tlenek
węgla, trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne, związki
fosforoorganiczne

https://images.app.goo.gl/cT8ArYB @CMKP

foosUvfRa8
 Objawy ze strony układu nerwowego
https://images.app.goo.gl/FuHvj
mBbzQ4QcTnH8
• wąskie źrenice- karbaminiany,
klonidyna, kofeina, morfina i
inne opiaty, muskaryna,
nikotyna, pilokarpina, pochodne
fenotiazyny, pochodne kwasu
barbiturowego, prostygmina,
wodzian chloralu, związki
fosforoorganiczne.
• szerokie źrenice- adrenalina,
alkohol etylowy, amfetamina,
amitryptylina, atropina,
chinidyna, chinina, doustne leki
przeciwcukrzycowe,insulina, leki
sympatykomimetyczne, LSD,
karbamazepina, kokaina,
pochodne fenotiazyny,
pochodne kwasu barbiturowego,
psylocybina, trójcykliczne leki
antydepresyjne, wodzian
chloralu.
@CMKP
 Objawy ze strony układu krążenia
przyśpieszenie akcji serca (tachykardia)-
alkohol metylowy, amfetamina, atropina,
cyjanki, cyjanowodór, doustne leki
hipoglikemizujące, leki
sympatykomimetyczne, hormony gruczołu
tarczowego, insulina, leki hipotensyjne,
karbamazepina, kardiamid, kofeina,
kokaina, pochodne fenotiazyny, pochodne
kwasu barbiturowego, pochodne kwasu
salicylowego, rozpuszczalniki organiczne,
teofilina, tlenek węgla, trójpierścieniowe
leki przeciwdepresyjne.

zwolnienie akcji serca (bradykardia)- alkohol

https://images.app.goo.gl/hpAs
MygY2gSKJBgs6
etylowy, β- adrenolityki, chinidyna, chinina,
fenytoina, karbaminiany, klonidyna, leki
zwiotczające mięśnie szkieletowe,
lidokaina, prokainami, związki
fosforoorganiczne.
@CMKP
 Objawy ze strony układu krążenia
https://images.app.goo.gl/cyeUdtUH
tRFK2D5n8
obrzęk płuc- gazy drażniące,
pary alkoholu metylowego,
pochodne kwasu
barbiturowego,
rozpuszczalniki organiczne,
sole metali ciężkich, tlenek
węgla
wstrząs-alkohol metylowy,
amfetamina, atropina,
doustne leki
hipoglikemizujące,
glikozydy naparstnicy,
insulina, pochodne kwasu
barbiturowego, pochodne
kwasu salicylowego,
pochodne pirazolonu,
tlenek węgla
@CMKP
 Objawy ze strony układu oddechowego

przyśpieszenie akcji oddechowej-

adrenalina, alkohol metylowy,
amfetamina, anilina, benzen,
cyjanki, cyjanowodór, kokaina,
pochodne kwasu salicylowego,
teofilina, tlenek węgla, związki
fosforoorganiczne,

zwolnienie akcji oddechowej-

alkohol etylowy, benzyna,
chinidyna, lignokaina, morfina i
inne opiaty, pochodne kwasu
barbiturowego

https://images.app.goo.gl/8NKmjEhT @CMKP

pDvWHH5j9
 Objawy ze strony układu oddechowego

Duszność- adrenalina,
alkohol etylowy, alkohol
metylowy, atropina,
cyjanki, cyjanowodór,
kokaina, morfina i inne
opiaty, pochodne
pirazolonu,
rozpuszczalniki
organiczne, teofilina,
tlenek węgla,
trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne,
związki
fosforoorganiczne.

https://images.app.goo.gl/eNQpScJ @CMKP
RuiH3STC27
 Objawy ze strony układu oddechowego
https://images.app.goo.gl/CeNUY
8wEQk8n8hPb8
zachłystowe zapalenie płuc-
detergenty, ropa naftowa i jej
pochodne,
skurcz oskrzeli i tzw. reakcja
astmatyczna- erytromycyna,
gazy drażniące, penicylina
krystaliczna, pochodne kwasu
salicylowego, preparaty
zawierające jod, propranolol u
chorych na astmę oskrzelową,
tetracykliny,
toksyczny obrzęk płuc- gazy
drażniące, chlorowodór, morfina
i inne opiaty, pary alkoholu
metylowego, pochodne kwasu
barbiturowego, pochodne ropy
@CMKP
naftowej, związki
fosforoorganiczne,
 Objawy psychiatryczne
https://images.app.goo.gl/FC7k
ADSMcEKbqfFX8
Halucynacje- amfetamina,
atropina, glikozydy naparstnicy,
kokaina, pochodne pirazolonu,
rozpuszczalniki organiczne,
tlenek węgla, związki
fosforoorganiczne,
Pobudzenie psychoruchowe-
alkohol etylowy, alkohol
metylowy amfetamina, atropina,
benzyna, chinina, chinidyna,
insulina, doustne leki
hipoglikemizujące, inhibitory
MAO, kardiamid, kofeina, leki
antyhistaminowe, pochodne
benzodiazepiny, pochodne
kwasu salicylowego,
trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne, związki
fosforoorganiczne
@CMKP
 Fenomeny zapachowe

• zapach rozpuszczalników-
rozpuszczalniki organiczne,
• zapach alkoholu- alkohol
etylowy, alkohol metylowy,
• zapach gorzkich migdałów-
cyjanki, cyjanowodór,
nitrobenzen,
• zapach czosnku- fosfor,
• zapach acetonu- aceton,
pochodne kwasu
salicylowego,
• zapach zgniłej kapusty-
dwusiarczek węgla,
• zapach zgniłych jajek-
siarkowodór

https://images.app.goo.gl/Ld
sMeSXeNdCLXz2b9 @CMKP
 Kolor skóry

skóra koloru białego- adrenalina,

pochodne fenotiazyny,

skóra koloru czerwonego- alkohol

etylowy, atropina, cyjanki,
cyjanowodór, doustne leki
hipoglikemizujące, insulina,
pochodne kwasu barbituroweg,
tlenek węgla,

skóra koloru żółtego- aceton,

aflatoksyny, aminofenazon, anilina,
arsen, benzen, chinidyna,
chloropromazyna, chloroform,
czterochlorek węgla, DDT,
fenacetyna, fenole, fosfor, izoniazyd,
muchomor sromotnikowi,
https://images.app.goo.gl/6xwy tetracykliny, wodzian chloralu.
@CMKP
VVkaxcZkGwoH7
 Kolor skóry

sinica skóry-adrenalina, alkohol etylowy, anilina,

azotany, azotyny, błękit metylenowy,
paracetamol, pochodne kwasu barbiturowego,
pochodne pirazolonu, sulfonamidy, związki
fosforoorganiczne.
nadmierna wilgotność skóry i błon śluzowych-
alkohol etylowy, arsen, doustne leki
hipoglikemizujące, fenacetyna, fenole, insulina,
kokaina, lignokaina, paracetamol, pilokarpina,
ołów, rozpuszczalniki organiczne, rtęć, związki
fosforoorganiczne,
nadmierne wysuszenie skóry i błon śluzowych-
amitryptylina, atropina, difenhydramina,
dimenhydrynat (Aviomarin), efedryna, leki
antyhistaminowe, morfina, pochodne
fenotiazyny,
skaza krwotoczna- cytostatyki, leki
antykoagulacyjne, pochodne fenotiazyny,
pochodne kwasu salicylowego, pochodne
pirazolonu.
ślady po iniekcjach- insulina, morfina i inne opiaty

https://images.app.goo.gl/ @CMKP

opoeiJPtXyB5KDww5
 Zabarwienie błon śluzowych

białe naloty- kwas solny,

żółte naloty- kwas azotowy,
czarne naloty- kwas siarkowy,
zaczerwienienie i
rozpulchnienie- zasady,
brunatne plamy- jod i jego
związki,
niebiesko-zielone plamy- miedź
i jej związki,
popielate plamy- nieorganiczne
związki rtęci.

https://images.app.goo.gl/zAFAVp6i1
@CMKP
Dbzr1ZXA
 Objawy ze strony układu pokarmowego

nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki- aceton,

alkohol etylowy, alkohol metylowy, aminofilina,
arsen, DDT, detergenty, glikozydy naparstnicy,
grzyby trujące wywołujące zaburzenia gastryczne,
fenole, ipekakuana, karbaminiany, muchomor
sromotnikowy, nikotyna, paracetamol, pochodne
fenotiazyny, pochodne kwasu salicylowego,
substancje żrące, tlenek węgla, związki
fosforoorganiczne,

zwolniona perystaltyka jelit- atropina, morfina i inne

opiaty, pochodne kwasu barbiturowego,

uszkodzenie wątroby- aceton, aflatoksyny,

aminofenazon, anilina, arsen, benzen, chinidyna,
chloropromazyna, chloroform, czterochlorek węgla,
https://images.app.goo.g DDT, fenacetyna, fenole, fosfor, izoniazyd,
l/QraMiVmkprzrXezq6
muchomor sromotnikowi, tetracykliny, wodzian
chloralu.
@CMKP
 Zmiany zabarwienia
moczu

zielono-niebieski- amitryptylina,
błękit metylowy.

ciemno-zielony- fenol,
rezorcyna,

żółty- atebryna, ryboflawina

(witamina B2), sulfonamidy.

pomarańczowy- rifampicyna,

czerwony/różowy- fenytoina,
pochodne fenotiazyny.

brązowy/czarny- metronidazol,
sole żelaza
https://images.app.goo.gl/7UCYffxJU
G2MeH5N9 @CMKP
 Zmiany zabarwienia
treści żołądkowej

różowy/purpurowy-
nadmanganian potasu, sole
kobaltu,

zielono-niebieski- sole miedzi,

związki boru,

zielony- sole niklu,

żółty- kwas azotowy, kwas

pikrynowy,

kawowy- kwas siarkowy. kwas

szczawiowy,

brązowy- kwas solny

https://images.app.goo.gl/fNCr1VRuj
@CMKP
hjNa2mN6
 Zmiany zabarwienia
kału

czarny- bizmut, siarczek

ołowiu, żelazo,

pomarańczowy- rifampicyna,

różowy- leki
antykoagulacyjne,
pochodne kwasu
salicylowego,

zielono-niebieski- związki
boru,

kredowy- wodorotlenek glinu

https://images.app.goo.gl/Y8oUzrL
@CMKP
o53HVY7mA6
 Etapy leczenia ostrych zatruć
I. Przerwanie kontaktu z
substancją toksyczna i
eliminacja trucizny,
która się jeszcze nie
zdążyła się wchłonąć
do krwi pacjenta.

II. Podtrzymywanie
podstawowych funkcji
życiowych organizmu.

III. Eliminacja trucizny,

która się już wchłonęła
do krwi pacjenta.

IV. Stosowanie odtrutek.

https://images.app.goo.gl/fGHjcM
@CMKP
YexW6VeMrB6
Przerwanie kontaktu z trucizną i eliminacja nie
wchłoniętej trucizny

W leczeniu ostrych zatruć

istotne znaczenie ma
czas, jaki upłynął od
zatrucia do momentu
udzielenia pomocy
lekarskiej. Dlatego już
w miejscu zatrucia
należy przerwać
kontakt z substancją
toksyczną i podjąć
próby eliminacji
toksyny, która się
jeszcze nie wchłonęła
do krwi pacjenta.

https://images.app.goo.gl/sMG61xob
@CMKP

zzwhj4ZF7
Najważniejsze zabiegi mające na celu przerwanie
ekspozycji i usunięcie nie wchłoniętej trucizny

• wyniesienie lub
wyprowadzenie
zatrutego z atmosfery
toksycznego gazu.

• zdjęcie skażonej
odzieży i zmycie
substancji toksycznej z
powierzchni ciała.

• prowokacja wymiotów.

• płukanie żołądka.
https://images.app.goo.gl/SrJvvf4rhJgp@CMKP
vRHGA
 Wyniesienie lub wyprowadzenie zatrutego z
toksycznej atmosfery
Podstawowe zasady
bezpieczeństwa podczas
udzielania pierwszej pomocy w
zatruciach gazami toksycznymi.

• ratownik udzielający pierwszej

https://images.app.goo.gl/H6
6oWA3SkUC2jeLi6
pomocy powinien używać aparatu
tlenowego,
• przy braku tego rodzaju sprzętu
dopuszczalne jest przebywanie
ratownika w atmosferze toksycznej
tylko przez taki okres czasu na jaki
może powstrzymać oddech,
• ratownik nie używający aparatu
tlenowego powinien być
@CMKP
zabezpieczony liną.
 Zasady usuwania substancji toksycznej z
powierzchni ciała
• zmywanie skażonej powierzchni należy
prowadzić używając tylko bieżącej wody

• do zmywania substancji o odczynie

kwaśnym nie należy używać substancji o
odczynie zasadowym

• do zmywania substancji o odczynie

zasadowym nie należy używać substancji
o odczynie kwaśnym

• użycie substancji zobojętniających może

https://images.app.goo.gl/iE9
kBwAFJBrhrhoW7
doprowadzić do wystąpienia reakcji
egzotermicznej i dodatkowego
termicznego uszkodzenia skóry i błon
śluzowych
@CMKP
 Prowokacja wymiotów

Wymioty mogą być wywoływane tylko

u pacjentów przytomnych
współpracujących z osobą
ratującą. Najprostszy sposób
prowokacji wymiotów polega na
podaniu pacjentowi do picia wody
(jednorazowo około 250ml u
dorosłych, 50ml u dzieci) z
domieszką soli kuchennej (1łyżka
soli na szklankę wody), a
następnie drażnieniu tylnej ściany
gardła palcem przez samego
zatrutego lub przy użyciu
szpatułki. Wymioty należy
prowokować tak długo, aż płyn
uzyskany z żołądka będzie
przejrzysty, pozbawiony resztek
substancji toksycznej i pokarmu.

https://images.app.goo.gl/BA6qxFv
tUsbcSKDW7 @CMKP
 Prowokacja wymiotów- kryteria czasowe

• do 4 godzin po spożyciu toksycznej

substancji płynnej

• do 6 godzin po spożyciu substancji

toksycznej o konsystencji stałej

• do 12 godzin po spożyciu tabletek o

przedłużonym działaniu i powolnym
uwalnianiu

• do 12 godzin po spożyciu leków z

grupy pochodnych kwasu
salicylowego, neuroleptyków, leków
przeciwhistaminowych, trójcyklicznych
leków antydepresyjnych oraz po
spożyciu dużej liczby tabletek

• niezależnie od czasu w zatruciach

https://images.app.goo.gl/iFxr1Ht grzybami (ma to uzasadnienie
@CMKP

pugpi5GnNA
lecznicze i diagnostyczne)
 Przeciwwskazania do wykonywania prowokacji
wymiotów

• zaburzenia świadomości,
• wstrząs,
• zaburzenia oddychania,
• zaburzenia odruchu
kaszlowego i odruchu
połykania,
• choroby przełyku (np.
żylaki),
• krwawienia z przewodu
pokarmowego (z
wyjątkiem zatruć
pochodnymi kwasu
salicylowego)
https://images.app.goo.gl/PtXBSYF
• objawy „ostrego brzucha”.
@CMKP
new96fqgi8
Przeciwwskazania do wykonywania prowokacji
wymiotów

• zatrucia
pochodnymi ropy
naftowej,
• zatrucia
rozpuszczalnikami
organicznymi,
• zatrucia
detergentami,
• zatrucia
substancjami
żrącymi,

https://images.app.goo.gl/yWTuH7Zgep
@CMKP
WFRj339
 Płukanie żołądka
Płukanie żołądka można
wykonać u pacjentów
nieprzytomnych, a także u
zatrutych pochodnymi
ropy naftowej i
rozpuszczalnikami
organicznymi, ale tylko po
uprzedniej intubacji.

W zatruciach kwasami nie

wykonuje się płukania
żołądka po upływie 15-30
minut od zatrucia. W
zatruciach zasadami
płukania żołądka jest
przeciwwskazane.
https://images.app.goo.gl/zcCd5x8ym7D
AkhrG8 @CMKP
 Eliminacja trucizny, która się wchłonęła do
krwi pacjenta

• Forsowna diureza

• Hemodializa

• Hemofiltracja

• Plazmafereza.

@CMKP
https://images.app.goo.gl/Lyibyfx7PWegDjdG8
Przeciwwskazania do stosowania intensywnej
diurezy

• zatrucia toksynami,
które nie wydalają się
przez nerki
• niewydolność nerek
• niewydolność serca
• obrzęk płuc
• wady serca
• wysokie wartości
ciśnienia tętniczego
krwi
• podeszły wiek zatrutego

https://images.app.goo.gl/HzsYXKzrS@CMKP
HW44kuK9
 Wskazania toksykologiczne do hemodializy
• zatrucie alkoholem metylowym,
• zatrucie glikolem etylenowym,
• zatrucie pochodnymi kwasu salicylowego,
• zatrucie litem,
• zatrucia barbituranami.
Wskazania toksykologiczne do hemoperfuzji
• zatrucie aminofiliną,
• zatrucie karbamazepiną,
• zatrucie paracetamolem,
• zatrucie fenobarbitalem
Wskazania toksykologiczne do plazmaferezy
• zatrucie chinidyną,
• zatrucie chloramfenikolem,
• zatrucie hydantoiną,
• zatrucie paraquatem,
• zatrucie barbituranami,
https://images.app.goo.g • zatrucie solami chromu.
@CMKP
l/1AwcPbaHfJ2iJA2R6
 Odtrutki

Substancje przeprowadzające truciznę w

związki nierozpuszczalne lub
chelatowe.
• wersenian dwusodowo-wapniowy- w
zatruciach metalami ciężkimi
• dimerkaprol i penicylamina – w
zatruciach niektórymi metalami

Substancje blokujące przemiany

metaboliczne trucizn (stosowane jeśli
trujące są metabolity)
• etanol – w zatruciach alkoholem
metylowym i glikolem etylenowym

https://images.app.goo.gl/fZeZ @CMKP

kYQCvuwtYCM98
 Odtrutki

Reaktywatory- substancje normalizujące

procesy metaboliczne, uwalniają
zablokowany enzym samemu wiążąc
się z toksyną obecną w ustroju.
• obidoksym- w zatruciach pochodnymi
fosfoorganicznymi w celu
przywrócenia czynności enzymu
acetylocholinesterazy,
• azotyn amylu- w zatruciach cyjankami
powodują powstanie methemoglobiny i
połączenie się z nią cyjanków, które
tym samym oddysocjowują z
zablokowanej oksydazy
cytochromowej,
• wersenian dwukobaltowy- w zatruciach
cyjanowodorem i cyjankami.

https://images.app.goo.g
l/udx6XiipJUeZXtys5 @CMKP
 Odtrutki
Odtrutki witaminowe- stosowane w
zatruciach substancjami, których
działanie jest odwrotne do witamin
• witamina B6 w zatruciu izoniazydem,
• witamina K w zatruciu pochodnymi
kumaryn.

Substancje przyspieszające i ułatwiające

metabolizm toksyn (stosowane jeśli
metabolity są nietoksyczne):
• N-acetylocysteina- w zatruciu
paracetamolem
• tiosiarczan sodu- w zatruciach cyjankami

Związki redukujące- w zatruciach

substancjami methemoglobinotwórczymi.
https://images.app.goo.gl/qqb47iL7k • błękit metylenowy
NFJje216 @CMKP
 Odtrutki
Antagoniści działania
farmakologicznego trucizn.
Działają przez zablokowanie
receptorów, z którymi wiąże się
trucizna.
• nalokson- w zatruciach opioidami,
• flumazenil- w zatruciach
benzodiazepinami,
• atropina w zatruciach związkami
fosforoorganicznymi,
• penicylina krystaliczna – w
zatruciach muchomorem
zielonawym.
Odtrutki swoiste oparte na działaniu
przeciwciał
• przeciwciała przeciwko
digoksynie.
• przeciwciała przeciwko jadowi
żmii
https://images.app.goo.gl/zixTFC67unw@CMKP
r5ei2A

https://images.app.goo.gl/H
iNNrDngQMm1usqU6
Odtrutki nieswoiste
• tlen- w zatruciach tlenkiem
węgla, siarkowodorem,
• węgiel aktywny adsorbujący
toksyny na swojej powierzchni,
• parafina ciekła,
• mleko- w zatruciach
substancjami żrącymi i
metalami ciężkimi,
• mocna herbata- w zatruciach
alkaloidami i glikozydami
nasercowymi,
• skrobia- w zatruciach
substancjami żrącymi, kwasami
organicznymi i nieorganicznymi
oraz jodyną,
• białko jaj- w zatruciach
substancjami żrącymi i
metalami ciężkimi.
@CMKP
 Dziękuję
za
uwagę!!!

@CMKP