‫مسلم بن حجاج نیشابوری‬

‫مختصر‬
‫صحيح مسلم‬
‫)جلد دوم(‬

‫اختصار‪:‬‬
‫عالمه زکی الدین عبدالعظیم منذری‬

‫ترجمه‪:‬‬
‫عبدالقادر ترشابی‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫عنوان کتاب‪:‬‬
‫مختصر صحيح المسلم‬ ‫عنوان اصلی‪:‬‬
‫عالمه زکی الدین عبدالعظیم منذری‬ ‫اختصار‪:‬‬
‫عبدالقادر ترشابی‬ ‫ترجمه‪:‬‬
‫احادیث نبوی‬ ‫موضوع‪:‬‬
‫اول دیجیتال)‬ ‫نوبت انتشار‪:‬‬
‫خ‪///‬رداد (ج‪///‬وزا) ‪ 1395‬شمس‪///‬ی ‪-‬ش‪///‬عبان ‪1437‬‬
‫تاریخ انتشار‪:‬‬
‫هجری‬
‫سایت عقیده‪ -‬انتشارات حرمین‬ ‫منبع‪:‬‬

‫این کتاب از سایت کتابخانۀ عقیده دانلود شده است‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫ایمیل‪:‬‬

‫سایت‌های مجموعۀ موحدین‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬

‫فهرست مطالب‬

‫فهرست مطالب‪‌.................................................................................‬أ‬
‫کتاب جهاد ‪1.....................................................................................‬‬
‫باب (‪:)1‬درباره این سخن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و اَل َتۡح َس َبَّن ٱَّل ِذ يَن‬
‫ُقِتُلوْا ِفي َس ِبيِل ٱِهَّلل َأۡم َٰو َۢت ا﴾ [آل عمران‪( .]169 :‬و کسانی را که در راه هللا‬
‫متعال کشته شده‌اند‪ ،‬مرده مپندار) و یادی از ارواح شهدا‪1..................‬‬
‫باب (‪ :)2‬دروازه‌های بهشت زیر سایه‌ی شمشیرهاست‪2....................‬‬
‫باب (‪ :)3‬تشویق به جهاد و فضیلت آن ‪2........................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬رفع درجات بنده با جهاد ‪3.............................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬بهترین انسان‪ ،‬کسی است که با جان و م‪/‬الش در راه هللا متع‪/‬ال‬
‫جهاد می‌کند ‪4.........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬درباره‌ی کسی که بمیرد و جه‪//‬اد نکن‪//‬د و نیت جه‪//‬اد هم نداش‪//‬ته‬
‫باشد ‪4...................................................................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬فضیلت جهاد در دریا ‪4.................................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬فضیلت نگهبانی در راه هللا ‪6..........................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬یک صبح و شام در راه هللا متع‪//‬ال رفتن از دنیا و آنچ‪//‬ه در آن‬
‫وجود دارد‪ ،‬بهتر است ‪6............................................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬درباره‌ی این سخن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪ :‬آی‪//‬ا آب دادن ب‪//‬ه‬
‫حجاج را‪6.......................................................................... ...‬‬
‫باب (‪ :)11‬تشویق به درخواست شهادت ‪7......................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬فضیلت شهادت در راه هللا ‪7.........................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬نیت در اعمال ‪8........................................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬خشنودی هللا متعال از شهدا و خشنودی شهدا از هللا متعال‪8. .‬‬
‫باب (‪ :)15‬شهدا پنج گروهند ‪9....................................................‬‬
‫باب (‪ :)16‬هر مسلمانی که در اثر بیماری طاعون بمیرد‪ ،‬شهید است‪9. .‬‬
‫باب (‪ :)17‬بجز قرض‪ ،‬تمام گناهان شهید بخشیده می‌شوند‪10..............‬‬
‫باب (‪ :)18‬هرکس به خاطر دفاع از مالش کشته شود‪ ،‬شهید است‪11.....‬‬
‫باب (‪ :)19‬درباره این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪ِ﴿ :‬رَج ا‪ٞ‬ل َص َد ُقوْا َم ا‬
‫َٰع َهُد وْا ٱَهَّلل َع َلۡي ِۖه ﴾ مردانی که با پیمانشان با هللا متعال عمل نمودند‪11......‬‬
‫باب (‪ :)20‬درباره‌ی کسی که به خاطر اعالی کلمه‌ی هللا بجنگد‪12.......‬‬
‫باب (‪ :)21‬درباره‌ی کسی که به خاطر ریا و شهرت بجنگد‪12............‬‬
‫باب (‪ :)22‬پاداش فراوان کسی که در راه هللا‪ ،‬کشته شود‪14................‬‬
‫باب (‪ :)23‬درباره‌ی شخصی که جه‪//‬اد کن‪//‬د و مج‪//‬روح گ‪//‬ردد ی‪//‬ا غ‪//‬نیمت‬
‫بدست آورد ‪14........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)24‬پاداش کسی که مجاهدی را مجهز نماید‪15.......................‬‬
‫باب (‪ :)25‬اگر شخصی برای جهاد آماده شد و مریض ش‪//‬د‪ ،‬بای‪//‬د س‪//‬از و‬
‫برگ نظامی‌اش را به کسی بدهد که جهاد می‌کند‪15..........................‬‬
‫باب (‪ :)26‬درباره‌ی ح‪//‬رمت همس‪//‬ران مجاه‪//‬دان و کس‪//‬ی ک‪//‬ه سرپرس‪//‬تی‬
‫خانواده‌ی مجاهدی را قبول کند و به او خیانت کند‪16........................‬‬
‫باب (‪ :)27‬درباره‌ی این س‪/‬خن ن‪/‬بی اک‪//‬رم ص ک‪//‬ه می‌فرمای‪/‬د‪« :‬همچن‪/‬ان‬
‫گروهی از امت من تا هنگام برپا شدن قیامت بر حق‌اند و ع‪//‬دم همک‪//‬اری‬
‫با آنان‪ ،‬ضرری به آنها نمی‌رساند و تا زمانی ک‪//‬ه دس‪//‬تور هللا متع‪//‬ال ف‪//‬را‬
‫رسد‪( ،‬برپا شدن قیامت) اینگونه‌اند» ‪16.........................................‬‬
‫باب (‪ :)28‬درب‪/‬اره‌ی دو نف‪/‬ری ک‪/‬ه یکی دیگ‪/‬ری را ب‪/‬ه قت‪/‬ل می‌رس‪/‬اند و‬
‫هردو وارد بهشت می‌شوند ‪17.....................................................‬‬
‫باب (‪ :)29‬کسی که کافری را ب‪//‬ه قت‪//‬ل برس‪//‬اند و ب‪//‬ر اس‪//‬الم ب‪//‬اقی بمان‪//‬د‪،‬‬
‫وارد جهنم نمی‌شود ‪18..............................................................‬‬
‫باب (‪ :)30‬فضیلت کسی که ناقه‌ای برای سواری مجاهدان‪ ،‬اهدا نماید‪18‬‬
‫باب (‪ :)31‬درباره‌ی این سخن هللا متعال که می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و َأِع ُّد وْا َلُهم َّم ا‬
‫ٱۡس َتَطۡع ُتم ِّم ن ُقَّو ٖة ﴾ (تا آنجا که در توان شماست ب‪//‬رای مب‪//‬ارزه‌ی ب‪//‬ا آن‪//‬ان‪،‬‬
‫نیرو فراهم کنید) ‪19.................................................................‬‬
‫باب (‪ :)32‬تشویق به تیراندازی‪19...............................................‬‬
‫باب (‪ :)32‬در پیشانی اسب‌ها تا روز قیامت‪ ،‬خیر و برکت وجود دارد‪...‬‬
‫‪20‬‬
‫باب (‪ :)34‬درباره‌ی ناپسند دانستن اسب شکال ‪20............................‬‬
‫باب (‪ :)35‬مسابقه‌ی میان اسب‌ها و الغر و کمر باریک ساختن آنها‪20..‬‬
‫باب (‪ :)36‬درب‪//‬اره‌ی کس‪//‬انی ک‪//‬ه ب‪//‬ه خ‪//‬اطر ع‪//‬ذری نمی‌توانن‪//‬د در جه‪//‬اد‬
‫شرکت کنند و این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪﴿ :‬اَّل َيسَۡتِوي ۡٱلَٰق ِع ُد وَن ِم َن‬
‫َغيُر ُأْو ِلي ٱلَّض َر ِر ﴾‪21...................................................‬‬
‫ۡٱلُم ؤِۡمِنيَن ۡ‬
 ‫ج‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)37‬درباره‌ی فردی که به سبب بیماری‪ ،‬نتواند به جهاد برود‪21..‬‬

‫‪35‬ـ کتاب ِس َیر (ابواب جهاد) ‪23............................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی تعیین امیران سپاه و سریه‌ها و توصیه‌های الزم‪23...‬‬
‫باب (‪ :)2‬دستور به آسان گیری ‪24...............................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)3‬درب‪//‬اره‌ی دس‪//‬ته‌های نظ‪//‬امی و اینک‪//‬ه شخص‪//‬ی ک‪//‬ه ب‪//‬ه جه‪//‬اد‬
‫می‌رود‪ ،‬جانشین فردی است که می‌ماند ‪25.....................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬مرز میان کوچک و بزرگ جهت اجازه ی‪//‬افتن و اج‪//‬ازه نیافتن‬
‫برای جهاد ‪25.........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬قرآن نباید به سرزمین دشمن برده شود‪25.........................‬‬
‫باب (‪ :)6‬سفر کردن در هنگام سرس‪//‬بزی و خشکس‪//‬الی و ش‪//‬ب گذران‪//‬دن‬
‫در راه ‪26..............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬سفر‪ ،‬بخشی از عذاب است ‪26........................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬کراهیت رفتن به خانه در شب‪ ،‬هنگام بازگشت از سفر‪26......‬‬
‫باب (‪ :)9‬دعا کردن قبل از جنگ و هجوم به دشمن ‪27......................‬‬
‫باب (‪ :)10‬نامه‌های نبی اک‪//‬رم ص ب‪/‬ه پادش‪/‬اهان و دع‪/‬وت دادن آن‪/‬ان ب‪/‬ه‬
‫سوی هللا ‪27............................................................................‬‬
‫نامه‌ی رسول هللا ص به هرقل و دعوت او به اسالم‪28.........................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)11‬درب‪//‬اره‌ی دع‪//‬ای ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ن‪//‬زد هللا متع‪//‬ال‪ ،‬و ص‪//‬بر و‬
‫بردباری‌اش در برابر اذیت و آزار منافقان ‪32.................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬نهی از پیمان شکستن ‪33.............................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬وفای به عهد ‪33........................................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬عدم آرزوی رویارویی با دش‪//‬من‪ ،‬و ص‪//‬بر و پای‪//‬داری هنگ‪//‬ام‬
‫روبرو شدن ‪34.......................................................................‬‬
‫باب (‪ :)15‬دعای علیه دشمن ‪35..................................................‬‬
‫باب (‪ :)16‬جنگ‪ ،‬فریبکاری است ‪35...........................................‬‬
‫باب (‪ :)17‬کمک گرفتن از مشرکین در جنگ ‪35.............................‬‬
‫باب (‪ :)18‬بیرون رفتن زنان همراه جنگجویان ‪36...........................‬‬
‫باب (‪ :)19‬نهی از کشتن زنان و کودکان در جنگ‪38.......................‬‬
‫باب (‪ :)20‬حکم کشته شدن فرزندان مشرکین هنگام شبیخون زدن‪38....‬‬
‫باب (‪ :)21‬قطع کردن نخل های دشمن و سوزاندن آنها‪38..................‬‬
‫باب (‪ :)22‬گرفتن غذا از سرزمین دشمن ‪39...................................‬‬
‫باب (‪ :)23‬غنایم فقط برای این امت‪ ،‬حالل می‌باشد‪39......................‬‬
‫باب (‪ :)24‬درباره‌ی غنایم ‪40.....................................................‬‬
‫باب (‪ :)25‬جایزه دادن به دسته‌های نظامی ‪41.................................‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫د‬

‫باب (‪ :)26‬تقسیم کردن غنایم به پنج قسمت‪41.................................‬‬

‫باب (‪ :)27‬درباره‌ی عطا کردن اموال مقتول به قاتل (در جهاد)‪41.......‬‬
‫باب (‪ :)28‬دادن اموال مقتول به بعضی از قاتالن از روی اجتهاد‪43.....‬‬
‫ترجم‪/‬ه‪ :‬عب‪/‬د ال‪/‬رحمن بن ع‪/‬وف س می‌گوی‪/‬د‪ :‬روز ب‪/‬در در ص‪/‬ف جه‪/‬اد‬
‫ایستاده بودم و به سمت راست و چپ خ‪//‬ود‪ ،‬نگ‪//‬اه ک‪//‬ردم متوج‪//‬ه ش‪/‬دم ک‪//‬ه‬
‫میان دو نوجوان انصاری قرار دارم‪ .‬آرزو ک‪//‬ردم ای ک‪//‬اش! میان اف‪//‬راد‬
‫قوی‌تری قرار می‌گرفتم‪ .‬در این اثنا‪ ،‬یکی از آنه‪//‬ا ب‪//‬ه پهل‪//‬ویم زد و گفت‪:‬‬
‫عموجان! ابوجهل را می‌شناسی؟ گفتم‪ :‬بلی‪ ،‬ای برادرزاده! با او چه ک‪//‬ار‬
‫داری؟ گفت‪ :‬به من گفته‌اند که رسول خدا ج را دشنام می‌دهد؛ س‪//‬وگند ب‪//‬ه‬
‫ذاتی که جانم در دست اوست‪ ،‬اگر او را ببینم‪ ،‬از او جدا نخ‪//‬واهم ش‪//‬د ت‪//‬ا‬
‫اجل هریک از ما که نزدیک‌ت‪//‬ر اس‪//‬ت‪ ،‬ف‪//‬را رس‪//‬د‪ .‬از ش‪//‬نیدن این س‪//‬خن‪،‬‬
‫تعجب کردم‪ .‬سپس‪ ،‬نوجوان دیگر‪ ،‬به پهلویم زد و همان سخنان نوج‪//‬وان‬
‫اول را به زبان آورد‪ .‬بی درن‪//‬گ‪ ،‬نگ‪//‬اهم ب‪//‬ه ابوجه‪//‬ل افت‪//‬اد ک‪//‬ه در میان‬
‫م‪//‬ردم‪ ،‬گش‪//‬ت می‌زد‪ .‬گفتم‪ :‬آی‪//‬ا او را می‌بینید؟ او هم‪//‬ان کس‪//‬ی اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫سراغش را از من گرفتید‪ .‬در این هنگام‪ ،‬آندو بالفاصله با شمشیرهایشان به‬
‫وی حمله کردند و با ضربات شمشیر‪ ،‬او را از پای در آوردند‪ .‬س‪//‬پس‪ ،‬ن‪//‬زد‬
‫رس‪//‬ول هللا ص برگش‪//‬تند و پیامبر اک‪//‬رم ص را از م‪//‬اجرا آگ‪//‬اه س‪//‬اختند‪.‬‬
‫رسول هللا ص پرسید‪« :‬کدام یک از شما‪ ،‬او را به قتل رس‪//‬اند»؟ هری‪//‬ک‬
‫از آنها گفت‪ :‬من او را کشتم‪ .‬رسول اکرم ص فرمود‪« :‬آیا شمش‪//‬یرهایتان‬
‫را پاک کرده‌اید»؟ گفتند‪ :‬خیر‪ .‬نبی اکرم ص به شمشیرهایشان نگ‪/‬اه ک‪/‬رد‬
‫و فرمود‪« :‬هر دوی شما او را کشته‌اید؛ و س‪//‬از و ب‪//‬رگ جنگی او را ب‪//‬ه‬
‫معاذ بن عمرو بن جموح‪ ،‬عنایت نمود»‪ .‬قاب‪//‬ل ذک‪//‬ر اس‪//‬ت ک‪//‬ه یکی از آن‬
‫دو نوجوان‪ ،‬معاذ بن عفراء و دیگری‪ ،‬معاذ بن عمرو بن جموح بود‪43..‬‬
‫باب (‪ :)29‬ممنوع کردن اموال مقتول برای قاتل از روی اجتهاد‪44......‬‬
‫باب (‪ :)30‬دادن همه‌ی ساز و برگ نظامی قاتل به مقتول‪45...............‬‬
‫باب (‪ :)31‬درباره‌ی جائزه دادن و مبادله‌ی اسیران جنگی‪46..............‬‬
‫باب (‪ :)32‬سهمای مجاهدین و یک پنجم بیت المال ب‪//‬ه روس‪//‬تاهایی تعل‪//‬ق‬
‫می‌گیرد که با جنگیدن‪ ،‬فتح شود ‪47..............................................‬‬
‫باب (‪ :)33‬حکم فئ (اموالی که بدون جنگ از کفار بدست می‌آید)‪47....‬‬
‫باب (‪ :)34‬سه ‌م اسب سوار و فرد پیاده از اموال غنیمت‪53................‬‬
‫باب (‪ :)35‬زنان در اموال غنیمت‪ ،‬سهمی ندارند ولی به آن‪//‬ان‪ ،‬ان‪//‬دکی از‬
‫آنها داده می‌شود و حکم کشتن کودکان در جنگ‪53...........................‬‬
‫باب (‪ :)36‬رها کردن اسیران و منت گذاشتن بر آنان‪55....................‬‬
 ‫ه‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)37‬جالی وطن کردن یهود از مدینه‪56................................‬‬

‫باب (‪ :)38‬بیرون کردن یهود و نصارا از شبه جزیره‌ی عربستان‪57....‬‬
‫باب (‪ :)39‬حکم محارب و پیمان شکن ‪57......................................‬‬
‫‪36‬ـ کتاب هجر ت و غزوات ‪59.............................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬هجرت نبی اکرم ص و معجزات آن ‪59.............................‬‬
‫باب (‪ :)2‬درباره‌ی غزوه‌ی بدر ‪61...............................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)3‬درب‪//‬اره‌ی کم‪//‬ک ش‪//‬دن بوس‪//‬یله‌ی فرش‪//‬تگان‪ ،‬فدی‪//‬ه گ‪//‬رفتن از‬
‫اسیران و حالل شدن اموال غنیمت ‪63...........................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬سخن گفتن پیامبر با کشته شدگان بدر بعد از مردنشان‪66.......‬‬
‫باب (‪ :)5‬درباره‌ی غزوه‌ی احد ‪67...............................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬زخمی‌شدن نبی اکرم ص در روز جنگ احد‪68...................‬‬
‫باب (‪ :)7‬دفاع جبرئیل و میکائیل از نبی اکرم ص در روز جنگ احد‪69‬‬
‫باب (‪ :)8‬خشم هللا متعال بر کسی که توس‪//‬ط رس‪//‬ول هللا ص کش‪//‬ته ش‪//‬ود‪،‬‬
‫بسیار شدید است ‪69..................................................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬اذیت و آزار نبی اکرم ص توسط قوم‌اش‪69.......................‬‬
‫باب (‪ :)10‬صبر پیامبران بر اذیت و آزار قوم‌شان‪72.......................‬‬
‫باب (‪ :)11‬کشته شدن ابوجهل‪72.................................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬کشته شدن کعب بن اشرف ‪73.......................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬غزوه‌ی رقاع ‪74.......................................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬درباره‌ی غزوه‌ی احزاب که همان غزوه‌ی خندق است‪75....‬‬
‫باب (‪ :)15‬سخنی از بنی قریظه ‪77..............................................‬‬
‫باب (‪ :)16‬غزوه‌ی ذی قرد ‪78....................................................‬‬
‫باب (‪ :)17‬داستان حدیبیه و صلح نبی اکرم ص با قریش‪89................‬‬
‫باب (‪ :)18‬غزوه‌ی خیبر ‪90.......................................................‬‬
‫باب (‪ :) 19‬بعد از فتوحات‪ ،‬مهاجرین درختان و گوسفندانی را که انصار‬
‫ب‪///‬رای اس‪///‬تفاده از میوه و شیرش‪///‬ان در اختیارش‪///‬ان قرار داده بودن‪///‬د‬
‫برگرداندند ‪91.........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)20‬فتح مکه و وارد شدن به آن با زور شمشیر و لطف و احس‪//‬ان‬
‫پیامبر اکرمص به اهل مکه ‪92....................................................‬‬
‫باب (‪ :)21‬بیرون کردن بت ها از اطراف کعبه ‪95...........................‬‬
‫ب‪/‬اب (‪ :)22‬بع‪/‬د از فتح‪ ،‬هیچ کس از قبیله‌ی قریش‪ ،‬در ح‪/‬الت اس‪/‬ارت‪،‬‬
‫کشته نمی‌شود ‪96.....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)23‬بعد از فتح‪ ،‬بر اسالم و جهاد و کارهای خوب‪ ،‬بیعت میشود‪..‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫و‬

‫‪96‬‬
‫باب (‪ :)24‬بعد از فتح مکه‪ ،‬هجرتی (از مکه) وجود ن‪/‬دارد‪ ،‬ام‪/‬ا جه‪/‬اد و‬
‫نیت آن‪ ،‬باقی است ‪97...............................................................‬‬
‫باب (‪ :)25‬هر کس که هجرت برایش دشوار شد‪،‬کار خیر‪ ،‬انجام دهد ‪97‬‬
‫باب (‪ :)26‬در مورد کسی که بعد از هجرت به او اج‪//‬ازه‌ی بادی‪//‬ه نش‪//‬ینی‬
‫داده شود ‪97...........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)27‬غزوه‌ی حنین ‪98.......................................................‬‬
‫باب (‪ :)28‬درباره‌ی غزوه‌ی طائف ‪101........................................‬‬
‫باب (‪ :)29‬تعداد غزوه‌های رسول هللا ص ‪101................................‬‬
‫‪37‬ـ کتاب امارت‪103..........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬خلفا از قریش هستند ‪103..............................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬حکم تعیین جانشین و عدم آن ‪104....................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬وفای به بیعت با خلفا به ترتیب بیعت ‪105..........................‬‬
‫باب (‪ :)4‬اگر برای دو خلیفه‪ ،‬بیعت گرفتند‪107...............................‬‬
‫باب (‪ :)5‬همه‌ی ش‪//‬ما مس‪//‬ئول هس‪//‬تید و از ش‪//‬ما در م‪//‬ورد زی‪//‬ر دس‪//‬تانتان‬
‫سؤال خواهد شد ‪107................................................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬کراهیت درخواست امارت و عالقه داشتن به آن‪108............‬‬
‫باب (‪ :)7‬مسئولیت‌ها را به کسی که خواهان آن باشد‪ ،‬نمی‌دهیم‪109......‬‬
‫باب (‪ :)8‬اگر امام به تقوا و عدالت‪ ،‬دستور ده‪//‬د ب‪//‬رایش پ‪//‬اداش بحس‪//‬اب‬
‫می‌آید ‪110.............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬درباره‌ی کسی که مسئولیتی را به عهده بگیرد و عدالت کند‪....‬‬
‫‪110‬‬
‫باب (‪ :)10‬درباره‌ی کسی که مسئولیتی به عهده گرفت و سخت ی‪//‬ا آس‪//‬ان‬
‫گرفت ‪111.............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)11‬دین‪ ،‬خیرخواهی است ‪111..........................................‬‬
‫ب‪/‬اب (‪ :)12‬کس‪/‬ی ک‪/‬ه ب‪/‬ه رعیتش خیانت کن‪/‬د و از نص‪/‬یحت آن‪/‬ان دری‪/‬غ‬
‫ورزد ‪112.............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬درباره‌ی خیانت حکام در اموال غنیمت و گناه بزرگ آن‪.....‬‬
‫‪113‬‬
‫باب (‪ :)14‬اموالی را که امیران‪ ،‬پنهان می‌کنند‪ ،‬خیانت شمرده می‌شود‪. .‬‬
‫‪114‬‬
‫باب (‪ :)15‬درباره‌ی هدایای امیران ‪114........................................‬‬
‫باب (‪ :)16‬بیعت با نبی اکرم ص در زیر درخت بر عدم فرار‪115.......‬‬
 ‫ز‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)17‬بیعت بر مرگ ‪116...................................................‬‬

‫باب (‪ :)18‬بیعت بر سمع و طاعت به اندازه‌ی توانایی‪116.................‬‬
‫باب (‪ :)19‬بیعت بر شنیدن و اطاعت کردن ت‪//‬ا زمانی‌ک‪//‬ه کف‪//‬ری آش‪//‬کار‪،‬‬
‫مشاهده نشده است ‪117..............................................................‬‬
‫باب (‪ :)20‬روش بیعت گرفتن از زنان مؤمن ‪117............................‬‬
‫باب (‪ :)21‬درباره‌ی اطاعت از امام ‪118.......................................‬‬
‫باب (‪ :)22‬شنیدن و اطاعت از کسی که به کتاب الهی عمل کند‪119.....‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)23‬در کاره‪//‬ای معص‪//‬یت نبای‪//‬د اط‪//‬اعت ک‪//‬رد‪ ،‬اط‪//‬اعت فق‪//‬ط در‬
‫کارهای خوب است ‪119............................................................‬‬
‫باب (‪ :)24‬هر گاه به معص‪/‬یتی دس‪/‬تور داده ش‪/‬د‪ ،‬س‪/‬مع و ط‪/‬اعتی وج‪//‬ود‬
‫ندارد ‪120..............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)25‬طاعت از امیران اگر چه حقوق را رعایت نکنند‪120.........‬‬
‫باب (‪ :)26‬درباره‌ی بهترین و بدترین پیشوایان‪121.........................‬‬
‫باب (‪ :)27‬نهی از منکر کردن حکام و نجنگیدن ب‪//‬ا آن‪//‬ان ت‪//‬ا زم‪//‬انی ک‪//‬ه‬
‫نماز می‌خوانند ‪121..................................................................‬‬
‫باب (‪ :)28‬دستور به صبر و بردباری هنگام تبعیض‪122..................‬‬
‫باب (‪ :)29‬هنگام ظهور فتنه‌ها باید همراه جماعت باشیم‪122..............‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)30‬درب‪//‬اره‌ی کس‪//‬ی ک‪//‬ه از ام‪//‬ام‪ ،‬پ‪//‬یروی نکن‪//‬د و از جم‪//‬اعت‬
‫(مسلمانان) جدا گردد ‪123..........................................................‬‬
‫باب (‪ :)31‬درباره‌ی کسی که در میان امتی که بر ی‪//‬ک ام‪//‬ام اتف‪//‬اق نظ‪//‬ر‬
‫دارند‪ ،‬اختالف ایجاد کند ‪124......................................................‬‬
‫باب (‪ :)32‬هرکس‪ ،‬علیه ما اسلحه بردارد‪ ،‬از ما نیست‪124...............‬‬
‫باب (‪ :)33‬دستور چنگ زدن به ریسمان الهی و دوری از تفرقه‪125....‬‬
‫باب (‪ :)34‬مردود شمردن بدعت‌ها‪125.........................................‬‬
‫باب (‪ :)35‬درباره‌ی کسی که امر به معروف می‌کند ام‪//‬ا خ‪//‬ودش ب‪//‬ه آن‪،‬‬
‫عمل نمی‌کند ‪126.....................................................................‬‬
‫‪38‬ـ کتاب شکار و ذبیحه‌ها‪127.............................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬شکار با تیر و بسم هللا گفتن هنگام تیر اندازی‪127...............‬‬
‫باب (‪ :)2‬درباره‌ی شکار با کمان و سگ تربیت یافته و غیر تربیت یافته‬
‫‪127‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)3‬درب‪//‬اره‌ی ش‪//‬کار بوس‪//‬یله‌ی ت‪//‬یر بی پ‪//‬ر و بس‪//‬م هللا گفتن هنگ‪//‬ام‬
‫فرستادن سگ ‪128...................................................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬اگر شکاری ناپدید گردید و بعد از سه روز‪ ،‬پیدا شد‪129.......‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫ح‬

‫باب (‪ :)5‬نگه‌داری سگ شکاری و سگ گله‪ ،‬مباح است‪129..............‬‬

‫باب (‪ :)6‬درباره‌ی کشتن سگ ها ‪130..........................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬ممنوعیت پرتاب سنگریزه ‪130.......................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬ممنوعیت هدف قرار دادن حیوانات‪130............................‬‬
‫باب (‪ :)9‬به ما دستور داده شده است که چاقو را تیز ک‪/‬نیم و حیوان‪/‬ات را‬
‫بخوبی ذبح کنیم ‪131.................................................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬ذبح کردن با وسیله‌ای ک‪//‬ه ب‪//‬اعث ج‪//‬اری ش‪//‬دن خ‪//‬ون گ‪//‬ردد و‬
‫ممنوعیت ذبح با دندان و ناخن‪132...............................................‬‬
‫‪39‬ـ کتاب قربانی ‪133.........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬هنگامی که دهه‌ی ذی حجه آغاز گردی‪/‬د و ش‪/‬ما تص‪/‬میم داش‪/‬تید‬
‫قربانی ذبح کنید‪ ،‬موها و ناخن‌هایتان را کوتاه نکنید‪133....................‬‬
‫باب (‪ :)2‬وقت ذبح قربانی ‪133...................................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬هر کس‪ ،‬قبل از نماز عید‪ ،‬قربانی کند‪ ،‬برایش کافی نیست‪133‬‬
‫باب (‪ :)4‬سن قربانی ‪134..........................................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬قربانی کردن بزغاله ‪134..............................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬استحباب قربانی کردن دو قوچ سفید شاخ دار و ذبح نم‪//‬ودن ب‪//‬ا‬
‫دست خود و بسم هللا و هللا اکبر گفتن ‪135.......................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬نبی اکرم ص قربانی را از ط‪//‬رف خ‪//‬ودش‪ ،‬اه‪//‬ل بیت و امتش‪،‬‬
‫ذبح نمود ‪135.........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬گوشت قربانی را بعد از سه روز نباید خورد‪135................‬‬
‫باب (‪ :)9‬اجازه‌ی خوردن گوشت های قربانی بعد از س‪//‬ه روز و ذخ‪//‬یره‬
‫کردن و توشه برداشتن و صدقه نمودن ‪136....................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬فرع و عتیره‌ای وجود ندارد‪137...................................‬‬
‫باب (‪ :)11‬درباره‌ی کسی که برای غیر هللا‪ ،‬ذبح کند‪137..................‬‬
‫کتاب نوشیدنی‌ها‪139..........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬حرمت شراب ‪139......................................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬هر چه نشئه و مستی آورد‪ ،‬حرام است‪141........................‬‬
‫باب (‪ :)3‬هر شرابی که نشئه آور باشد‪ ،‬حرام است‪141.....................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ )4‬ه‪//‬رکس‪ ،‬در دنیا ش‪//‬راب بخ‪//‬ورد‪ ،‬در آخ‪//‬رت از آن‪ ،‬مح‪//‬روم‬
‫می‌شود مگر اینکه توبه کند ‪142..................................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬شراب آنست که از درخت خرما و انگور سازند‪142............‬‬
‫باب (‪ :)6‬شراب از خرمای نارس و رسیده‪142...............................‬‬
‫باب (‪ :)7‬شراب از پنج چیز‪ ،‬ساخته می‌شود ‪143.............................‬‬
 ‫ط‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)8‬از کشمش و خرما با هم نباید شراب ساخته شود‪143............‬‬

‫باب (‪ :)9‬نباید در ظرف کدو و ظرف قیر اندود عصاره درست کرد‪.....‬‬
‫‪144‬‬
‫باب (‪ :)10‬عصاره گرفتن در ظرف سنگی‪ ،‬مباح است‪144...............‬‬
‫باب (‪ :)11‬اجازه‌ی عصاره گرفتن در همه‌ی ظرف‌ها و منع از نوش‪//‬یدن‬
‫هر چیز نشئه آور ‪144..............................................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬اجازه‌ی استفاده از کوزه‌هایی که قیر اندود نشده‌اند‪145.......‬‬
‫باب (‪ :)13‬مدت گذاشتن خرما در آب ‪145.....................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬درباره‌ی شرابی که تبدیل به سرکه شود‪145....................‬‬
‫باب (‪ :)15‬معالجه با شراب ‪146.................................................‬‬
‫باب (‪ :)16‬درباره‌ی پوشاندن دهان ظرف ‪146................................‬‬
‫باب (‪ :)17‬روی ظرف را بپوشانید و دهانه‌ی مشک را ببندید‪146.......‬‬
‫باب (‪ :)18‬درباره‌ی نوشیدن عسل و نبید و شیر و آب‪147.................‬‬
‫باب (‪ :)19‬نوشیدن در لیوان‪148.................................................‬‬
‫باب (‪ :)20‬نوشیدن آب از دهانه‌ی مشک‪ ،‬ممنوع است‪149................‬‬
‫باب (‪ :)21‬آب نوشیدن در ظرف‌های طالیی و نقره‌ای ممنوع است‪149.‬‬
‫باب (‪ :)22‬هر گاه کسی آب نوشید‪ ،‬حق با فردی است ک‪//‬ه س‪//‬مت راس‪//‬ت‬
‫او قرار دارد ‪150....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)23‬اجازه خواستن از کوچکترها هنگام دادن آب به بزرگترها‪....‬‬
‫‪151‬‬
‫باب (‪ :)24‬تنفس در ظرف‪ ،‬ممنوع است ‪151.................................‬‬
‫باب (‪ :)25‬رسول هللا ص هنگام آب نوشیدن‪ ،‬تنفس می‌نمود‪151..........‬‬
‫باب (‪ :)26‬نباید ایستاده آب نوشید ‪152..........................................‬‬
‫باب (‪ :)27‬اجازه‌ی ایستاده نوشیدن آب زمزم ‪152............................‬‬
‫کتاب خوردنی‌ها ‪153..........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬بسم هللا گفتن‪ ،‬هنگام غذا خوردن ‪153...............................‬‬
‫باب (‪ :)2‬خوردن با دست راست ‪154...........................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬هر کس‪ ،‬از جلوی خودش‪ ،‬غذا بخورد‪154.......................‬‬
‫باب (‪ :)4‬غذا خوردن با سه انگشت ‪155........................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬بعد از غذا خوردن دستش را بلیسد یا بلیساند‪155.................‬‬
‫باب (‪ :)6‬لیسیدن انگشتان و کاسه ‪155..........................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬پاک کردن لقمه‌ای که افتاد و خوردن آن‪155......................‬‬
‫باب (‪ :)8‬الحمدهلل گفتن بعد از خوردن و نوشیدن‪156........................‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫ي‬

‫باب (‪ :)9‬بازخواست شدن بخاطر نعمت آب و غذا‪156......................‬‬

‫باب (‪ :)10‬پذیرفتن دعوت همسایه برای صرف غذا‪157...................‬‬
‫باب (‪ :)11‬کسی که برای صرف غذا‪،‬دعوت شود و ش‪//‬خص دیگ‪//‬ری ب‪//‬ا‬
‫او برود ‪158...........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬ایثار کردن در حق مهمان ‪158.....................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬غذای دو نفر برای سه نفر‪ ،‬کافی است‪159......................‬‬
‫باب (‪ :)14‬مؤمن در یک معده‪ ،‬غذا می‌خورد و کافر در هفت معده ‪160‬‬
‫باب (‪ :)15‬درباره‌ی خوردن کدو ‪161...........................................‬‬
‫باب (‪ :)16‬سرکه بهترین خورش است ‪161....................................‬‬
‫باب (‪ :)17‬درباره‌ی خوردن خرما و گذاشتن هسته‌ها میان انگشتان‪161.‬‬
‫باب (‪ :)18‬چمباتمه نشستن (سرپا نشستن و زانو در بغل گرفتن) و خرما‬
‫خوردن ‪162...........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)19‬ساکنان خانه‌ای که در آن‪ ،‬خرما و ج‪/‬ود نداش‪/‬ته باش‪/‬د گرس‪/‬نه‬
‫هستند ‪163.............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)20‬نباید دو عدد خرما همزمان در دهان گذاشت‪163...............‬‬
‫باب (‪ : )21‬خوردن خیار با خرمای تازه ‪163.................................‬‬
‫باب (‪ :)22‬درباره‌ی میوه‌ی سیاه رنگ درخت اراک‪164...................‬‬
‫باب (‪ :)23‬خوردن خرگوش ‪164.................................................‬‬
‫باب (‪ :)24‬درباره‌ی خوردن ضّب (نوعی سوسمار)‪164...................‬‬
‫باب (‪ :)25‬خوردن ملخ ‪166.......................................................‬‬
‫باب (‪ :)26‬خوردن جانوران دریایی و آنچه که دریا بیرون می‌اندازد‪.....‬‬
‫‪166‬‬
‫باب (‪ :)27‬درباره‌ی خوردن گوشت اسب ‪168................................‬‬
‫باب (‪ :)28‬خوردن گوشت االغ‌های اهلی‪ ،‬ممنوع می‌باشد‪168............‬‬
‫باب (‪ :)29‬ممنوعیت خوردن گوشت حیوانات درنده ‪168...................‬‬
‫باب (‪ :)30‬ممنوعیت خوردن گوشت پرندگان گوشتخوار‪169.............‬‬
‫باب (‪ :)31‬درباره‌ی کراهیت سیر ‪169..........................................‬‬
‫باب (‪ :)32‬خودداری کردن از ایراد گرفتن از غذا‪170.....................‬‬
‫‪42‬ـ کتاب لباس و زینت‪171.................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬کسی در دنیا ابریش‪//‬م می‌پوش‪//‬د ک‪//‬ه در آخ‪//‬رت به‪//‬ره‌ای نداش‪//‬ته‬
‫باشد‪ .‬اما بهره گرفتن از ابریشم و پولش‪ ،‬مباح می‌باشد‪171................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)2‬ه‪//‬ر کس‪ ،‬در دنیا ابریش‪//‬م بپوش‪//‬د‪ ،‬در آخ‪//‬رت از آن‪ ،‬مح‪//‬روم‬
‫می‌شود ‪172...........................................................................‬‬
 ‫ك‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)3‬پوشیدن عبای ابریشمی شایسته پرهیزگاران نیست‪173.........‬‬

‫باب (‪ :)4‬پوشیدن ابریشم‪ ،‬ممنوع است مگر اینکه به اندازه‌ی دو انگشت‬
‫باشد ‪173...............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬پوشیدن قبای ابریشمی‪ ،‬ممنوع است ‪174...........................‬‬
‫باب (‪ :)6‬اجازه‌ی پوشیدن لباس ابریشم هنگام بیماری‪174..................‬‬
‫باب (‪ :)7‬اجازه‌ی اینکه گریبان لباس از ابریشم باشد‪175...................‬‬
‫باب (‪ :)8‬قطعه قطعه نمودن پارچه‌ی ابریشمی و درست کردن روس‪//‬ری‬
‫برای زنان ‪176.......................................................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬پوشیدن لباس‌هایی که دارای خط‌های ابریش‪//‬می هس‪//‬تند و لب‪//‬اس‬
‫زرد و انگشتر طالیی‪ ،‬ممنوع می‌باشد‪176.....................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬ممنوعیت زعفران زدن (بر بدن و لباس)‪177...................‬‬
‫باب (‪ :)11‬درباره‌ی رنگ کردن موها و تغییر دادن موی سفید‪177......‬‬
‫باب (‪ :)12‬مخالفت با یهود و نصاری در رنگ نمودن‪177................‬‬
‫باب (‪ُ :)13‬برد یمانی سبز رنگ و خط دار ‪177..............................‬‬
‫باب (‪ :)14‬درباره‌ی لباسی که دارای تصویر جهاز شتر است‪177.......‬‬
‫باب (‪ :)15‬پوشیدن ازار کلفت و لباس نمدی ‪178.............................‬‬
‫باب (‪ :)16‬درباره‌ی نمدها ‪178...................................................‬‬
‫باب (‪ :)17‬تهیه‌ی رختخواب به اندازه‌ی نیاز ‪178............................‬‬
‫باب (‪ :)18‬رختخواب چرمین که داخل آن‪ ،‬الیاف درخت خرما باشد ‪179‬‬
‫باب (‪ :)19‬درباره‌ی اینکه شخص‪ ،‬ط‪//‬وری خ‪//‬ود را در لب‪//‬اس بپیچ‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫دست‌هایش داخل آن بمانند و ب‪/‬یرون آوردن آنه‪/‬ا مش‪/‬کل باش‪/‬د و همچ‪/‬نین‬
‫بستن کمر و زانوها با یکدیگر ‪179...............................................‬‬
‫باب (‪ :)20‬خوابیدن بر پشت و یکی از پاه‪//‬ا را ب‪//‬االی دیگ‪//‬ری گذاش‪//‬تن‪،‬‬
‫ممنوع می‌باشد ‪179..................................................................‬‬
‫باب (‪ :)21‬دراز کشیدن به پشت و گذاشتن یک پا روی پای دیگر‪ ،‬مب‪//‬اح‬
‫است ‪179..............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)22‬باال بردن ازار تا نصف ساق‌ها ‪180...............................‬‬
‫باب (‪ :)23‬مردی که ازارش را متکبرانه‪ ،‬روی زمین بکش‪//‬د‪ ،‬هللا متع‪//‬ال‬
‫به سوی او نگاه نمی‌کند ‪180.......................................................‬‬
‫باب (‪ :)24‬هللا متعال با سه گروه‪ ،‬حرف نمی‌زند و ب‪//‬ه س‪//‬وی آن‪//‬ان‪ ،‬نگ‪//‬اه‬
‫نمی‌کند ‪181...........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)25‬کسی که لباسش را متکبرانه‪ ،‬روی زمین بکشد‪181...........‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)26‬روزی‪ ،‬ی‪//‬ک م‪//‬رد دچ‪//‬ار غ‪//‬رور و خودپس‪//‬ندی ش‪//‬ده ب‪//‬ود و‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫ل‬

‫متکبرانه‪ ،‬راه می‌رفت که در زمین‪ ،‬فرو رفت ‪181..........................‬‬

‫باب (‪ :)27‬فرشتگان به خانه‌ای ک‪//‬ه درآن‪ ،‬س‪//‬گ و عکس‪ ،‬وج‪//‬ود داش‪//‬ته‬
‫باشد‪ ،‬وارد نمی‌شوند ‪182...........................................................‬‬
‫باب (‪ :)28‬فرشتگان به خانه‌ای ک‪//‬ه در آن‪ ،‬تص‪//‬ویر وج‪//‬ود داش‪//‬ته باش‪//‬د‪،‬‬
‫وارد نمی‌شوند مگر اینکه نقشی بر پارچه باشد ‪183..........................‬‬
‫باب (‪ :)29‬کراهیت پرده‌ی عکس دار‪ ،‬و اینکه قطعه قطع‪//‬ه گردی‪//‬د و ب‪//‬ه‬
‫بالش‪ ،‬تبدیل شد ‪183.................................................................‬‬
‫باب (‪ :)30‬در مورد متکایی که تصویر داشته باشد‪184.....................‬‬
‫باب (‪ :)31‬عذاب کسانی که تصویر می‌کشند در روز قیامت‪185.........‬‬
‫باب (‪ :)32‬سخت گیری بر کسانی که تصویر می‌کشند‪185................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)33‬ممن‪//‬وعیت در دس‪//‬ت نم‪//‬ودن انگش‪//‬تر طالیی و نوش‪//‬یدن در‬
‫ظ‪//‬رف نق‪//‬ره‌ای و پوش‪//‬یدن لباس‌ه‪//‬ای ابریش‪//‬می و دیب‪//‬اج (ن‪//‬وعی ابریش‪//‬م‬
‫نفیس) ‪186............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)34‬انداختن انگشتر طالیی ‪186.........................................‬‬
‫باب (‪ :)35‬نبی اکرم ص یک انگشتر نق‪//‬ره‌ای در دس‪//‬ت نم‪//‬ود ک‪//‬ه محم‪//‬د‬
‫رسول هللا بر آن حک شده بود و خلفای بع‪//‬د از او ن‪//‬یز هم‪//‬ان انگش‪//‬تر را‬
‫در دست نمودند ‪187.................................................................‬‬
‫باب (‪ :)36‬درباره‌ی انگشتر نقره‌ای ک‪//‬ه نگینش عقیق حبش‪//‬ه باش‪//‬د و در‬
‫دست راست نمودن ‪188............................................................‬‬
‫باب (‪ :)37‬انگشتر در انگشت کوچک دست چپ ‪189.......................‬‬
‫باب (‪ :)38‬انگشتر نباید در انگشت میانی و سبابه باشد‪189................‬‬
‫باب (‪ :)39‬درباره‌ی کفش پوشیدن و تهیه‌ی کفش زیاد‪189.................‬‬
‫باب (‪ :)40‬کفش پوشیدن از راست‪ ،‬آغاز شود و بیرون آوردن از چپ‪. .‬‬
‫‪189‬‬
‫باب (‪ :)41‬ممنوعیت راه رفتن با یک لنگ کفش‪190........................‬‬
‫باب (‪ :)42‬ممنوعیت تراشیدن بخشی از موی سر و ترک ک‪//‬ردن بخش‪//‬ی‬
‫دیگر ‪190..............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)43‬ممنوعیت پیوند مو برای زنان ‪190................................‬‬
‫باب (‪ :)44‬ممنوعیت پیوند هر چیز برای زنان (بجای مو)‪190...........‬‬
‫باب (‪ :)45‬نفرین خ‪//‬ال کوب‌ه‪//‬ا و کس‪//‬انی‌که میان دندان‌هایش‪//‬ان‪ ،‬فاص‪//‬له‬
‫ایجاد می‌کنند ‪191....................................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)46‬درب‪//‬اره‌ی کس ‪/‬ی‌که خ‪//‬ود را س‪//‬یر وانم‪//‬ود می‌کن‪//‬د ح‪//‬ال آنک‪//‬ه‬
‫اینگونه نباشد ‪192....................................................................‬‬
 ‫م‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)47‬در مورد زنانی ک‪/‬ه ب‪/‬ه ظ‪/‬اهر‪ ،‬پوش‪/‬یده ام‪/‬ا در واقع‪ ،‬لخت و‬
‫عریان هستند ‪193....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)48‬درباره‌ی کندن قالده‌ها از گردن حیوانات‪193...................‬‬
‫باب (‪ :)49‬در م‪//‬ورد زنگ‌ه‪//‬ا و اینک‪//‬ه فرش‪//‬تگان ب‪//‬ا کس‪//‬انی ک‪//‬ه س‪//‬گ و‬
‫زنگ با خود داشته باشند همراه نمی‌شوند ‪194.................................‬‬
‫باب (‪ :)50‬ممنوعیت نشان کردن و داغ نمودن چهره‌ی حیوانات‪194....‬‬
‫باب (‪ :)51‬داغ کردن گوش‌های گوسفندان‪194................................‬‬
‫باب (‪ :)52‬درباره‌ی نشان کردن شتران‪195...................................‬‬
‫‪43‬ـ کتاب آداب‪197............................................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)1‬درب‪//‬اره‌ی این س‪//‬خن پیامبر اک‪//‬رم ص ک‪//‬ه فرم‪//‬ود‪« :‬اس‪//‬م م‪//‬را‬
‫بعنوان اسم‪ ،‬انتخاب کنید؛ ولی از کنیه‌ی من (ابوالقاسم) استفاده نکنید‪.....‬‬
‫‪197‬‬
‫باب (‪ :)2‬انتخاب نمودن نام محمد برای فرزندان ‪197........................‬‬
‫باب (‪ :)3‬محبوب‌ترین اسم‌ها نزد هللا متعال‪ ،‬عبدهللا و عبدالرحمن هستند ‪.‬‬
‫‪198‬‬
‫باب (‪ :)4‬انتخاب اسم عبدالرحمن برای فرزند ‪198...........................‬‬
‫باب (‪ :)5‬انتخاب اسم عبدهللا برای فرزند و دست کشیدن بر سرش و دعا‬
‫کردن برای او ‪198..................................................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬انتخاب اسم‌های پیامبران و صالحان ‪200...........................‬‬
‫باب (‪ :)7‬انتخاب نام ابراهیم برای فرزند ‪200.................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬انتخاب اسم منذر برای فرزند ‪201...................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬تغییر دادن یک نام به نام بهتر ‪201..................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬تغییر دادن نام بّره به جویریه ‪201.................................‬‬
‫باب (‪ :)11‬تغییر نام بّره به زینب‪202...........................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬درباره‌ی کرم گفتن انگور ‪202......................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬ممنوعیت نام‌های افلح‪ ،‬رباح‪ ،‬یسار و نافع‪203.................‬‬
‫باب (‪ :)14‬اجازه یافتن درباره‌ی نام گذاری به نام های فوق‪203..........‬‬
‫باب (‪ :)15‬سّید نامیدن برده و کنیز و موال ‪204...............................‬‬
‫باب (‪ :)16‬کنیه گذاشتن برای بچه‌ی خردسال‪204............................‬‬
‫باب (‪ :)17‬درباره‌ی اینکه یک مرد به مرد دیگری بگوید‪ :‬ای پسرکم!‪...‬‬
‫‪204‬‬
‫باب (‪ :)18‬بدترین اسم‌ها نزد هللا متعال‪ ،‬نام کسی است که شاهنشاه نامیده‬
‫شود ‪205...............................................................................‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫ن‬

‫باب (‪ :)19‬مسلمان بر مسلمان‪ ،‬پنج حق دارد ‪205............................‬‬

‫باب (‪ :)20‬ممنوعیت نشستن بر سر راه و ادای حق راه‪206...............‬‬
‫باب (‪ :)21‬سالم گفتن سوار به پیاده‪ ،‬و افراد کمتر به کسانی که بیشترند‪.‬‬
‫‪206‬‬
‫باب (‪ :)22‬اجازه خواستن و سالم گفتن ‪206...................................‬‬
‫باب (‪ :)23‬بلند کردن پرده‪ ،‬اجازه شمرده می‌شود‪207.......................‬‬
‫باب (‪ :)24‬کراهیت «من» گفتن هنگام اجازه‌ی ورود خواستن‪208.......‬‬
‫باب (‪ :)25‬ممنوعیت نگاه کردن به داخل خانه هنگام اجازه خواستن‪208‬‬
‫باب (‪ :)26‬اگر کسی بدون اجازه‌ی مردم به داخل خانه‌ی آنان‪ ،‬نگاه ک‪//‬رد‬
‫و آنها چشمش را کور کردند ‪209.................................................‬‬
‫باب (‪ :)27‬درباره‌ی نگاه ناگهانی و برگرداندن چشم از آن‪209...........‬‬
‫باب (‪ :)28‬در مورد کسی که وارد مجلسی شود و سالم دهد و بنشیند‪....‬‬
‫‪209‬‬
‫باب (‪ :)29‬ممنوعیت بلند کردن شخص از جایش و نشستن در آن‪210...‬‬
‫باب (‪ :)30‬اگر کسی از جایش بلند ش‪//‬د و دوب‪//‬اره ب‪//‬ه آن برگش‪//‬ت‪ ،‬ب‪//‬ه آن‬
‫جا‪ ،‬مستحق تر ازدیگران است ‪210..............................................‬‬
‫باب (‪ :)31‬ممنوعیت در گوشی صحبت کردن دو نف‪//‬ر ب‪//‬ا یک‪//‬دیگر ب‪//‬دون‬
‫مشارکت نفر سوم ‪210..............................................................‬‬
‫باب (‪ :)32‬سالم دادن به کودکان ‪211...........................................‬‬
‫باب (‪ :)33‬به یهود و نصاری‪ ،‬سالم ندهید ‪211...............................‬‬
‫باب (‪ :)34‬جواب سالم اهل کتاب ‪211..........................................‬‬
‫باب (‪ :)35‬ممنوعیت بیرون رفتن زنان بعد از نازل شدن حکم حجاب‪.. .‬‬
‫‪212‬‬
‫باب (‪ :)36‬اجازه‌ی بیرون رفتن زنان برای قضای حاجت‪212............‬‬
‫باب (‪ :)37‬سوار نمودن زن نامحرم در پشت سر ‪213.......................‬‬
‫باب (‪ :)38‬اگر شوهر و همسرش را کسی با یک‪//‬دیگر دی‪//‬د‪ ،‬م‪//‬رد بگوی‪//‬د‪:‬‬
‫این‪ ،‬فالنی است ‪214................................................................‬‬
‫باب (‪ :)39‬مرد نباید شب را نزد زنی که محرمش نیست‪ ،‬بگذراند‪215..‬‬
‫ب‪/‬اب (‪ :)40‬ممن‪/‬وعیت وارد ش‪/‬دن ب‪/‬ه خ‪//‬انه‌ی زن‪/‬انی ک‪//‬ه ش‪/‬وهر آنه‪//‬ا در‬
‫منزل‪ ،‬حضور ندارد ‪216...........................................................‬‬
‫باب (‪ :)41‬ممنوعیت ورود افراد مخنث بر زنان‪216........................‬‬
‫باب (‪ :)42‬خاموش کردن آتش‪ ،‬هنگام خوابیدن‪217.........................‬‬
‫‪44‬ـ کتاب َدم کردن‪219.......................................................................‬‬
 ‫س‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی اینکه جبریل نبی اکرم ص را َدم کرد‪219..............‬‬

‫باب (‪ :)2‬درباره‌ی سحرکردن و اینکه یهودیان‪ ،‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص را س‪//‬حر‬
‫کردند ‪219.............................................................................‬‬
‫ب‪//‬اب(‪ :)3‬خوان‪//‬دن س‪//‬وره‌های اخالص‪ ،‬فل‪//‬ق و ن‪//‬اس ب‪//‬ر م‪//‬ریض و ف‪//‬وت‬
‫کردن ‪221.............................................................................‬‬
‫باب (‪َ :)4‬دم کردن به نام هللا و پناه خواستن ‪221..............................‬‬
‫باب (‪ :)5‬پناه خواستن از شیطان وسوسه در نماز‪221.......................‬‬
‫باب (‪ :)6‬خواندن سوره‌ی فاتحه بر فردی که عقرب او را گزیده است‪. . .‬‬
‫‪222‬‬
‫باب (‪َ :)7‬دم کردن گزیدگی تمام جانواران زهر دار‪223....................‬‬
‫باب (‪ :)8‬دربارهی َدم کردن بیماری ریش پهلو‪223.........................‬‬
‫باب (‪ :)9‬دربارهی دم کردن از عقرب گزیدگی ‪223.........................‬‬
‫باب (‪ :)10‬چشم زخم‪ ،‬حقیقت دارد و اگر از شما خواستند که بعض‪//‬ی از‬
‫اعضای بدنتان را بشویید‪ ،‬این کار را انجام دهید‪224........................‬‬
‫باب (‪ )11‬درباره‌ی َدم کردن برای چشم زخم ‪224............................‬‬
‫باب (‪َ :)12‬دم کردن برای چشم زخم‪225.......................................‬‬
‫باب (‪َ :)13‬دم کردن با خاک زمین ‪225.........................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬اگر یکی از اعضای خانواده‌ی شخص‪ ،‬مریض شد‪ ،‬می‌توان‪//‬د‬
‫او را َدم کند ‪226.....................................................................‬‬
‫‪45‬ـ کتاب مریضی و طبابت ‪229............................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬بیماری و دردی که مؤمن به آن‪ ،‬دچار می‌شود‪229.............‬‬
‫باب (‪ :)2‬فضیلت عیادت بیماران ‪229...........................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬نگویید دلم ناپاک و پلید شده است ‪230...............................‬‬
‫باب (‪ :)4‬هر بیماری‪ ،‬دارویی دارد ‪231........................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬گرمای تب‪ ،‬برگرفته از گرمای جهنم است؛ پس بوس‪//‬یله‌ی آب‪،‬‬
‫آنرا سرد کنید ‪231...................................................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬تب گناهان را از بین می‌برد‪231.....................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬دربارهی صرع (بیهوش شدن) و ثواب آن‪232...................‬‬
‫باب (‪ :)8‬تلبینه باعث آرامش و نشاط قلب مریض و از بین رفتن حزن و‬
‫اندوه می‌گردد ‪232...................................................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬مداوا با غسل ‪233.......................................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬مداوا با شونیز (سیاه دانه) ‪233.....................................‬‬
‫باب (‪ :)11‬هرکس‪ ،‬صبحش را با خ‪/‬وردن خرم‪/‬ای عج‪/‬وه‪ ،‬آغ‪/‬از نمای‪/‬د‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫ع‬

‫هیچ زهر و جادویی به او ضرر نمی‌رساند ‪233...............................‬‬

‫باب (‪ :)12‬قارچ از ترنجبین است و آب آن‪ ،‬شفای چشم است‪234........‬‬
‫باب (‪ :)13‬معالجه با عود هندی که به آن‪ ،‬قسط نیز می‌گویند‪234.........‬‬
‫باب (‪ :)14‬معالجه با خوراندن دارو (در گلو ریختن)‪235..................‬‬
‫باب (‪ :)15‬درباره ی حجامت کردن و قطره در بینی نمودن‪235..........‬‬
‫باب (‪ :)16‬معالجه با حجامت و داغ ‪235.......................................‬‬
‫باب (‪ :)17‬معالجه با قطع رگ و داغ کردن‪237..............................‬‬
‫باب (‪ :)18‬معالجه‌ی زخم‌ها با داغ ‪237.........................................‬‬
‫باب (‪ :)19‬معالجه‌ی با شراب ‪237...............................................‬‬
‫‪ -46‬کتاب طاعون‪239........................................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)1‬درب‪//‬اره ی ط‪//‬اعون و اینک‪//‬ه ع‪//‬ذابی اس‪//‬ت؛ پس ب‪//‬ه منطقه‌ی‬
‫طاعون نروید و از ترس آن‪ ،‬فرار نکنید ‪239..................................‬‬
‫‪ – 47‬کتاب بدفالی و سرایت بیماری ‪243.................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬سرایت بیماری‪ ،‬بدفالی صفر و هامه‪ ،‬هیچگونه اصالتی ندارند‬
‫‪243‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)2‬هیچ‌کس نبای‪//‬د حیوان‪//‬ات بیم‪//‬ارش را ن‪//‬زد کس‪//‬ی ک‪//‬ه حیوان‪//‬اتش‬
‫سالم‌اند‪ ،‬ببرد ‪244....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬ستارگان باعث باد و باران نمی‌شوند‪245..........................‬‬
‫باب (‪ :)4‬غول نمی‌تواند کسی را گمراه کند ‪246..............................‬‬
‫باب (‪ :)5‬پرهیز از فرد بیمار ‪246...............................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬به فال نیک گرفتن ‪246.................................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬بدُیمن بودن منزل و زن و اسب‪246.................................‬‬
‫‪ -48‬کتاب کهانت (غیب‌گویی کردن)‪249..................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬ممنوعیت رفتن نزد کاهنان و یادی از فال گرفتن با خط کشیدن‬
‫‪249‬‬
‫باب (‪ )2‬درباره‌ی سخنانی که جن‌ها‪ ،‬اسراق سمع می‌کنند‪249.............‬‬
‫باب (‪ :)4‬هر کس نزد کاهن و فالگیر برود‪ ،‬نمازش پذیرفته نمی‌شود‪.....‬‬
‫‪250‬‬
‫‪ -49‬کتاب مارها و چیزهای دیگر‪251.....................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬مارهایی که داخل خانه‌ها زندگی می‌کنند‪ ،‬نباید کشته شوند ‪251‬‬
‫باب (‪ :)2‬سه بار هشدار دادن به مارهای داخل خانه‪251...................‬‬
‫باب (‪ :)3‬کشتن مارها ‪253.........................................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬درباره‌ی کشتن وزغ ها ‪254..........................................‬‬
 ‫ف‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)5‬درباره‌ی کشتن مورچه‌ها ‪254........................................‬‬

‫باب (‪:)6‬دربارهی کشتن گربه ‪255..............................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬دربارهی موش‌ها و مسخ بودن آنها ‪255............................‬‬
‫باب (‪ :)8‬آب دادن به حیوانات ‪256..............................................‬‬
‫‪ -50‬کتاب شعر و چیزهای دیگر‪257......................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی شعر خواندن ‪257............................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬بهترین سخنی که یک شاعر به زبان آورده است‪257...........‬‬
‫باب (‪ :)3‬کراهیت مشغول شدن زیاد با شعر ‪257.............................‬‬
‫باب (‪ :)4‬خاک ریختن به چهره‌ی مداحان ‪258................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬درباره‌ی کراهیت تزکیه کردن و ستودن افراد‪258...............‬‬
‫باب (‪ :)6‬بازی نرد ‪259............................................................‬‬
‫‪ -51‬کتاب رؤیا (خواب دیدن)‪261..........................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی خوابهای نبی اکرم ص‪261................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬نبی اکرم ص مسیلمه‌ی کذاب و اس‪//‬ود عنس‪//‬ی ک‪//‬ذاب را خ‪//‬واب‬
‫دید ‪262................................................................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬درباره‌ی این سخن نبی اکرم ص که فرمود‪ « :‬هرکس‪ ،‬مرا در‬
‫خواب ببیند‪ ،‬حقیقتًا مرا دیده است»‪263........................................ .‬‬
‫باب (‪ :)4‬خواب نیک از جانب هللا متعال‪ ،‬و خواب‌های پریشان از جانب‬
‫شیطان است ‪263.....................................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)5‬خ‪//‬واب خ‪//‬وب از ج‪//‬انب هللا متع‪//‬ال اس‪//‬ت و ه‪//‬ر کس‪ ،‬خ‪//‬واب‬
‫ناپسندی دید‪ ،‬آن را به دیگران نگوید ‪264.......................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬اگر کسی‪ ،‬خواب ناپسندی دید‪ ،‬به هللا متعال‪ ،‬پناه ببرد و طرفی‬
‫را که بر آن خوابیده‪ ،‬تغییر دهد ‪264.............................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬خ‪//‬واب خ‪//‬وب م‪/‬ؤمن‪ ،‬ی‪/‬ک بخش از چه‪/‬ل و ش‪/‬ش بخش نب‪/‬وت‬
‫بشمار می‌رود ‪265...................................................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬خواب خوب یک بخش از هفتاد بخش نبوت بشمار می‌رود‪.....‬‬
‫‪265‬‬
‫باب (‪ :)9‬نزدیک قیامت‪ ،‬کم اتفاق می‌افتد که خواب م‪//‬ؤمن‪ ،‬دروغ از آب‬
‫درآید ‪265..............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬آنچه در مورد تعبیر خواب‪ ،‬وارد شده است‪266................‬‬
‫باب (‪ :)11‬نباید بازیهای شیطانی در خواب‪ ،‬برای مردم‪ ،‬تعریف شوند‪. .‬‬
‫‪267‬‬
‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‪269...........................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬انتخاب نبی اکرم ص ‪269.............................................‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫ص‬

‫باب (‪ :)2‬درباره ی این سخن نبی اک‪/‬رم ص ک‪/‬ه من س‪/‬رور فرزن‪/‬دان آدم‬
‫هستم ‪269..............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬مثال هدایت و دانشی که نبی اکرم ص با آن‪ ،‬مبعوث شده است‬
‫‪269‬‬
‫باب (‪ :)4‬کامل شدن و خاتمه یافتن پیامبران با نبی اکرم ص‪271.........‬‬
‫باب (‪ :)5‬سالم دادن سنگ به نبی اکرم ص ‪271..............................‬‬
‫باب (‪ :)6‬فوران نمودن آب از میان انگشتان نبی اکرم ص‪272............‬‬
‫باب (‪ :)7‬آشکار شدن معجزه‌ی نبی اکرم ص در آب‪272...................‬‬
‫باب (‪ :)8‬برکت نبی اکرم ص در غذا ‪273.....................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬آشکار شدن برکت نبی اکرم ص در شیر ‪277.....................‬‬
‫باب (‪ :)10‬آثار برکت نبی اکرم ص در روغن ‪280..........................‬‬
‫باب (‪ :)11‬اطاعت درخت از نبی اکرم ص ‪281..............................‬‬
‫باب (‪ :)12‬در مورد شّق قمر (دو نیم شدن ماه)‪290.........................‬‬
‫باب (‪ :)13‬جلوگیری کسی که می‌خواست نبی اک‪//‬رم ص را اذیت و آزار‬
‫کند ‪291................................................................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬جلوگیری کس‪/‬ی ک‪/‬ه می‌خواس‪/‬ت پیامبر اک‪/‬رم ص را ب‪/‬ه قت‪/‬ل‬
‫برساند ‪292............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)15‬در مورد سّم و خوردن گوسفند مسموم‪293......................‬‬
‫باب (‪ :)16‬در مورد تخمین زدن درست نبی اکرم ص‪294.................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)17‬این س‪//‬خن ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ک‪//‬ه فرم‪//‬ود‪« :‬من کمرهایت‪//‬ان را‬
‫می‌گیرم تا در آتش نیفتید» ‪295....................................................‬‬
‫باب (‪ :)18‬نبی اکرم ص هللا متعال را بهتر از هم‪//‬ه می‌ش‪//‬ناخت و بیش‪//‬تر‬
‫از همه هم از هللا متعال می‌ترسید ‪296...........................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)19‬دوری ک‪//‬ردن ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص از گناه‪//‬ان و انتق‪//‬ام گ‪//‬رفتن ب‪//‬ه‬
‫خاطر محارم الهی ‪296.............................................................‬‬
‫باب (‪ :)20‬درباره‌ی نماز خوان‪/‬دن ن‪/‬بی اک‪//‬رم ص ت‪/‬ا اینک‪//‬ه پاه‪/‬ایش ورم‬
‫نمود و این سخنش که فرمود«آیا بنده‌ی شکرگزاری نباشم»؟‪297.........‬‬
‫باب (‪ :)21‬این سخن نبی اکرم ص که فرمود «من اس‪//‬تقبال کنن‪//‬ده‌ی ش‪//‬ما‬
‫بر حوض کوثر هستم» ‪297.......................................................‬‬
‫باب (‪ :)22‬بزرگی حوض نبی اکرم ص ‪ ،‬و ورود امتش به آن‪297......‬‬
‫باب (‪ :)23‬صفات ظاهری‪ ،‬بعثت و سن نبی اکرم ص‪300.................‬‬
‫باب (‪ :)24‬در مورد ُم هر نبوت ‪301.............................................‬‬
‫باب (‪ :)25‬کیفیت دهان‪ ،‬چشمان و پشت پاهای نبی اکرم ص‪302.........‬‬
 ‫ق‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)26‬ریش (مبارک) نبی اکرم ص‪303..................................‬‬

‫باب (‪ :)27‬موهای سفید نبی اکرم ‪303..........................................‬‬
‫باب (‪ :)28‬موهای نبی اکرم ‪303.................................................‬‬
‫باب (‪ :)29‬رها کردن موها بر پیشانی و فرق باز کردن‪304...............‬‬
‫باب (‪ :)30‬تبسم رسول هللا ‪304...................................................‬‬
‫باب (‪ :)31‬نبی اکرم ص از دوشیزه‌ای که در پ‪//‬رده بس‪//‬ر می‌َب َر د‪ ،‬حیای‬
‫بیشتری داشت ‪304..................................................................‬‬
‫باب (‪ :)32‬خوشبویی نبی اکرم‪304..............................................‬‬
‫باب (‪ :)33‬عرق کردن نبی اکرم ‪305...........................................‬‬
‫باب (‪ :)34‬خوشبویی عرق نبی اکرم ‪306......................................‬‬
‫باب (‪ :)35‬تبرک جستن از عرق نبی اکرم ‪306...............................‬‬
‫باب (‪ :)36‬نزدیک بودن نبی اکرم ‪307.........................................‬‬
‫باب (‪ :)37‬رسول هللا ‪308..........................................................‬‬
‫باب (‪ :)38‬شفقت نبی اکرم ‪309..................................................‬‬
‫باب (‪ :)39‬شجاعت نبی اکرم ‪310...............................................‬‬
‫باب (‪ :)40‬نبی اکرم ‪310...........................................................‬‬
‫باب (‪ :)41‬روش صحبت کردن نبی اکرم ‪311................................‬‬
‫باب (‪ :)42‬رسول هللا ‪311..........................................................‬‬
‫باب (‪ :)43‬نبی اکرم‪312...........................................................‬‬
‫باب (‪ :)44‬هرگاه از رسول هللا ‪312.............................................‬‬
‫باب (‪ :)45‬عطای نبی ‪313........................................................‬‬
‫باب (‪ :)46‬شمارش نبی اکرم ‪313................................................‬‬
‫باب (‪ :)47‬تعداد اسمهای نبی اکرم ‪314.........................................‬‬
‫باب (‪ :)48‬چه مدت نبی اکرم ‪314...............................................‬‬
‫باب (‪:)49‬هنگام وفات‪ ،‬نبی اکرم‪315...........................................‬‬
‫باب (‪ :)50‬هرگاه هللا متع‪//‬ال خواس‪//‬ته باش‪//‬د ام‪//‬تی را م‪//‬ورد رحمت قرار‬
‫دهد‪ ،‬پیامبرشان را زودتر از خودشان‪ ،‬قبض روح می‌نماید‪316...........‬‬
‫باب (‪ :)51‬در باره‌ی این سخن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬فاَل َو َر ِّب َك اَل‬
‫ُيۡؤ ِم ُنوَن َح َّتٰى ُيَح ِّك ُم وَك ﴾ [النساء‪( .]65 :‬سوگند به پروردگارت که م‪//‬ؤمن‬
‫شمرده نمی‌شوند تا زمانی که تو را داور قرار ندهند)‪316..................‬‬
‫باب (‪ :)52‬درباره‌ی پیروی از نبی اک‪//‬رم ص و این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه‬
‫می‌فرماید‪﴿ :‬اَل َتَٔ‍ۡسُلوْا َع ۡن َأۡش َيٓاَء ِإن ُتۡب َد َلُك ۡم َتُس ۡؤ ُك ۡم ﴾ از چیزه‪//‬ایی ک‪//‬ه اگ‪//‬ر‬
‫آشکار گردند‪ ،‬شما را ناراحت می‌کنند‪ ،‬سؤال نکنید‪317.....................‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫ر‬

‫باب (‪ :)53‬خو دداری از کارهایی که نبی اکرم‪319.........................‬‬

‫باب (‪ :)54‬در مورد سخنان نبی اکرم ‪319.....................................‬‬
‫باب (‪ :)55‬آرزوی دیدن نبی اکرم ‪320..........................................‬‬
‫باب (‪ :)56‬در مورد کسی که آرزوی دیدن نبی اکرم‪320...................‬‬
‫‪53‬ـ کتاب یادی از پیامبران و فضیلت آنان‪321..........................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬در مورد آغاز آفرینش آدم ÷ ‪321....................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬در مورد فضیلت ابراهیم خلیل ÷ ‪321...............................‬‬
‫باب (‪ :)3‬ختنه کردن ابراهیم ÷ ‪321.............................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬در مورد این سخن ابراهیم ÷ که گفت‪322........................:‬‬
‫باب (‪ :)5‬در مورد این سخنان ابراهیم ÷ که گفت‪322......................:‬‬
‫باب (‪ :)6‬یادی از موسی ÷ ‪324..................................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬داستان موسی با خضر علیهما السالم‪325..........................‬‬
‫باب (‪ :)8‬در مورد این سخن نبی اکرم ‪328....................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬در مورد وفات موسی ÷ ‪330.........................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬در مورد این سخن نبی اکرم ‪330..................................‬‬
‫باب (‪ :)11‬یادی از یوسف ÷ ‪331................................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬یادی از زکریا ÷ ‪331................................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬یادی از یونس ÷ ‪331.................................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬یادی از عیسی ÷ ‪332................................................‬‬
‫باب (‪ :)15‬بجز فرزن‪//‬د م‪//‬ریم و م‪//‬ادرش‪ ،‬ه‪//‬ر ن‪//‬وزادی ک‪//‬ه ب‪//‬دنیا می‌آی‪//‬د‪،‬‬
‫شیطان او را لمس می‌کند ‪332.....................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)16‬عیس‪//‬ی گفت‪ :‬ب‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‪ ،‬ایم‪//‬ان دارم و خ‪//‬ودم را تک‪//‬ذیب‬
‫می‌کنم ‪332............................................................................‬‬
‫‪54‬ـ کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‪333.................................................‬‬
‫فضایل ابوبکر صدیق‪333........................................................ :‬‬
‫باب (‪ :)1‬در مورد این سخن ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ک‪//‬ه فرم‪//‬ود‪« :‬گم‪//‬ان ت‪//‬و در‬
‫مورد دو نفری که سومین آنها‪ ،‬هللا متعال است‪ ،‬چیست»؟‪333.............‬‬
‫باب (‪ :)2‬در مورد این سخن نبی اکرم ‪333....................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬ابوبکر صدیق ‪334......................................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬اجتماع اعمال نیک برای ابوبکر صدیق ‪334......................‬‬
‫باب (‪ :)5‬در مورد این سخن نبی اکرم ‪334....................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬همراهی صدیق و فارق ‪335..........................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬جانشینی ابوبکر ‪336....................................................‬‬
 ‫ش‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)8‬فضایل عمر بن خطاب ‪337...........................................‬‬

‫باب (‪ :)9‬فضایل عثمان بن عفان ‪340...........................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬فضایل علی بن ابی طالب ‪343......................................‬‬
‫باب (‪ :)11‬فضایل طلحه بن عبید هللا ‪346.......................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬فضایل زبیر بن عوام ‪346...........................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬فضایل طلحه و زبیر ‪347............................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬فضایل سعد بن ابی وقاص ‪347.....................................‬‬
‫باب (‪ :)15‬فضایل ابو عبیده بن جراح ‪351.....................................‬‬
‫باب (‪ :)16‬فضایل حسن و حسین ‪351...........................................‬‬
‫باب (‪ :)17‬فضایل فاطمه دختر محمد ‪352......................................‬‬
‫باب (‪ :)18‬فضایل اهل بیت نبی اکرم ‪354......................................‬‬
‫باب (‪ :)19‬فضایل ام المؤمنین عایشه ‪356......................................‬‬
‫باب (‪ :)20‬در فضیلت عایشه و یادآوری حدیث ام زرع‪361...............‬‬
‫باب (‪ :)21‬فضایل ام المؤمنین خدیجه ‪365.....................................‬‬
‫باب (‪ :)22‬فضایل همسر گرامی نبی اکرم ‪366...............................‬‬
‫باب (‪ :)23‬فضایل ام المؤمنین ام سلمه ‪367....................................‬‬
‫باب (‪ :)24‬فضایل ام ُسلیم مادر انس بن مالک‪368...........................‬‬
‫باب (‪ :)25‬فضایل موالی رسول اکرم؛ ام ایمن؛ مادر اسامه بن زید ‪368‬‬
‫باب (‪ :)26‬فضایل زید بن حارثه ‪369...........................................‬‬
‫باب (‪ :)27‬فضایل زید بن حارثه و اسامه بن زید‪369.......................‬‬
‫باب (‪ :)28‬فضایل بالل بن رباح موالی ابوبکر صدیق‪369................‬‬
‫باب (‪ :)29‬فضایل سلمان و صهیب و بالل ‪370...............................‬‬
‫باب (‪ :)30‬فضایل انس بن مالک ‪371...........................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)31‬فض‪//‬ایل جعف‪//‬ر بن ابی ط‪//‬الب‪ ،‬اس‪//‬ماء دخ‪//‬تر ُع میس و س‪//‬ایر‬
‫کسانی که سوار بر کشتی همراه آنان به حبشه هجرت کردند‪372.........‬‬
‫باب (‪ :)32‬فضایل عبد هللا بن جعفر بن ابی طالب‪374.......................‬‬
‫باب (‪ :)33‬فضایل عبد هللا بن عباس ‪374.......................................‬‬
‫باب (‪ :)34‬فضایل عبد هللا بن عمر ‪375.........................................‬‬
‫باب (‪ :)35‬فضایل عبد هللا بن زبیر ‪376.........................................‬‬
‫باب (‪ :)36‬فضایل عبد هللا بن مسعود ‪376......................................‬‬
‫باب (‪ :)37‬فضایل عبد هللا بن عمرو بن حرام ‪378............................‬‬
‫باب (‪ :)38‬فضایل عبد هللا بن سالم‪378.........................................‬‬
‫باب (‪ :)39‬فضایل سعد بن معاذ‪380.............................................‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫ت‬

‫باب (‪ :)40‬فضایل ابو طلحه انصاری و همسرش ام ُسلیم‪381.............‬‬

‫باب (‪ :)41‬فضیلت ابی بن کعب ‪383............................................‬‬
‫باب (‪ :)42‬فضیلت ابو ذر غفاری ‪383..........................................‬‬
‫باب (‪ :)43‬فضیلت ابو موسی اشعری ‪390.....................................‬‬
‫باب (‪ :)44‬فضیلت ابو موسی و ابو عامر اشعری‪391......................‬‬
‫باب (‪ :)45‬فضیلت ابو هریره دوسی‪393.......................................‬‬
‫باب (‪ :)46‬فضیلت ابو دجانه سماک بن ُخ َر َش ه ‪396..........................‬‬
‫باب (‪ :)47‬فضیلت ابو سفیان صخر بن حرب ‪396...........................‬‬
‫باب (‪ :)48‬فضیلت ُج َلیبیب ‪397...................................................‬‬
‫باب (‪ :)49‬فضیلت حسان بن ثابت ‪398.........................................‬‬
‫باب (‪ :)50‬فضیلت جریر بن عبد هللا بجلی ‪402...............................‬‬
‫باب (‪ :)51‬فضایل اصحاب شجره ‪403..........................................‬‬
‫باب (‪ :)52‬فضایل شهدای بدر ‪404..............................................‬‬
‫باب (‪ :)53‬فضایل قریش و انصار و دیگران ‪405............................‬‬
‫باب (‪ :)54‬در مورد زنان قریش ‪406...........................................‬‬
‫باب (‪ :)55‬فضایل انصار ‪406....................................................‬‬
‫باب (‪ :)56‬بهترین تیره‌های انصار ‪408.........................................‬‬
‫باب (‪ :)57‬در مورد خدمت به انصار ‪408.....................................‬‬
‫باب (‪ :)58‬فضایل اشعریها ‪409..................................................‬‬
‫باب (‪ :)59‬دعای نبی اکرم ‪410...................................................‬‬
‫باب (‪ :)60‬فضیلت قبیله‌های مزینه‪ ،‬جهینه و غفار‪410......................‬‬
‫باب (‪ :)61‬آنچه در مورد قبیله‌ی طیئ آمده است‪411........................‬‬
‫باب (‪ :)62‬آنچه در مورد قبیله‌ی دوس آمده است‪411.......................‬‬
‫باب (‪ :)63‬فضیلت بنی تمیم ‪411.................................................‬‬
‫باب (‪ :)64‬پیمان اخوت و برادری میان یاران نبی اکرم‪412...............‬‬
‫باب (‪ :)65‬من باعث امنیت یارانم‪ ،‬و یارانم باعث امنیت امت من هستند‪.‬‬
‫‪413‬‬
‫باب (‪ :)66‬در مورد کسی که نبی اکرم‪413....................................‬‬
‫باب (‪ :)67‬بهترین عصر‪ ،‬عصر صحابه‪ ،‬سپس عصر کسانی که بعد از‬
‫آنها می‌آیند؛ و بعد هم عصر کسانی که بعد از گروه دوم می‌آیند‪414......‬‬
‫باب (‪ :)68‬مردم‪ ،‬مانند معادن‌ هستند‪415.......................................‬‬
‫باب (‪ :)69‬در مورد این سخن پیامبر اکرم ‪415...............................‬‬
‫باب (‪ :)70‬نهی از دشنام دادن اصحاب پیامبر‪ ،‬و فضیلت آنان بر کس‪//‬انی‬
 ‫ث‬ ‫فهرست مطالب‬

‫که بعد از آنها می‌آیند ‪416..........................................................‬‬

‫باب (‪ :)71‬یادی از ُاویس قرنی که جزو تابعین است و فضیلت او‪416. .‬‬
‫باب (‪ :)72‬سخنی در مورد مصر و ساکنان آن ‪418..........................‬‬
‫باب (‪ :)73‬آنچه در مورد عمان آمده است ‪419................................‬‬
‫باب (‪ :)74‬آنچه در مورد سرزمین فارس آمده است‪419....................‬‬
‫باب (‪ :)75‬مردم مانند صد شتر هستند که یک شخص نمی‌تواند در میان‬
‫آنها یک شتر نجیب پیدا کند ‪420..................................................‬‬
‫باب (‪ :)76‬سخنی در مورد کذاب و قاتل قبیله‌ی ثقیف‪420..................‬‬
‫‪55‬ـ کتاب نیکی و صله‌ی رحمی ‪423......................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)1‬نیکی ب‪//‬ه پ‪//‬در و م‪//‬ادر و اینک‪//‬ه ب‪//‬ه ک‪//‬دام ی‪//‬ک مس‪//‬تحق‌ احس‪//‬ان‬
‫بیشتری است ‪423....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬مقدم نمودن نیکی به پدر و مادر بر عبادت (نفلی)‪423..........‬‬
‫باب (‪ :)3‬ترک جهاد بخاطر نیکی به پدر و مادر و همراهی با آنها ‪426.‬‬
‫باب (‪ :)4‬درباره‌ی این سخن پیامبر اکرم ‪426.................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬بینی کسی‌که پدر و مادرش یا یکی از آنه‪//‬ا را در ح‪//‬الت پ‪//‬یری‬
‫دریابد و با وجود این‪ ،‬وارد بهشت نگردد‪ ،‬به خاک مالیده شود‪426.......‬‬
‫باب (‪ :)6‬بهترین نیکی آن است که شخص با خانواده‌ی دوس‪//‬تان پ‪//‬درش‪،‬‬
‫نیکی کند ‪427.........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬فضیلت احسان کردن به دختران‪427................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬بجا آوردن حق خویشاوندی باعث طوالنی شدن عمر می‌گردد ‪.‬‬
‫‪428‬‬
‫باب (‪ :)9‬بجا آوردن حق خویشاوندی اگرچه آنان بجای نیاورند‪428.....‬‬
‫باب (‪ :)10‬در مورد رعایت حق خویشاوندی و عدم رعایت آن‪429......‬‬
‫باب (‪ :)11‬در مورد سرپرست یتیم ‪430........................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)12‬پ‪//‬اداش کس‪//‬ی‌که در جهت ت‪//‬أمین نیازه‪//‬ای زن‪//‬ان بیوه‪ ،‬و‬
‫مساکین‪ ،‬تالش می‌کند ‪430.........................................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬در مورد کسانی که ب‪//‬ه خ‪//‬اطر هللا متع‪//‬ال یک‪//‬دیگر را دوس‪//‬ت‬
‫داشته باشند ‪430......................................................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬روز قیامت‪ ،‬هرکس با دوستانش حشر می‌شود‪431............‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)15‬هرگ‪//‬اه‪ ،‬هللا متع‪//‬ال بن‪//‬ده‌ای را دوس‪//‬ت داش‪//‬ته باش‪//‬د‪ ،‬محب‪//‬وب‬
‫بندگانش می‌گرداند ‪432.............................................................‬‬
‫باب (‪ :)16‬ارواح‪ ،‬مانند لشکرهای متنوعی هستند که گرد هم آمده‌اند‪.....‬‬
‫‪432‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫خ‬

‫باب (‪ :)17‬مؤمن برای مؤمن‪ ،‬به منزله‌ی یک ساختمان است‪433........‬‬

‫باب (‪ :)18‬مؤمنان در دوستی و شفقت و مهربانی با یک‪//‬دیگر مانن‪//‬د ی‪//‬ک‬
‫بدن‌اند ‪433.............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)19‬مسلمان برادر مسلمان است؛ به او ستم نمی‌کن‪//‬د و او را تنه‪//‬ا‬
‫نمی‌گذارد ‪433........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)20‬در مورد پوشاندن عیب‌های بنده ‪434..............................‬‬
‫باب (‪ :)21‬در مورد سفارش همنشینان ‪434....................................‬‬
‫باب (‪ :)22‬مثال همنشین خوب ‪435..............................................‬‬
‫باب (‪ :)23‬سفارش در مورد همسایه ‪435......................................‬‬
‫باب (‪ :)24‬استحباب خوشرویی با مردم‪435...................................‬‬
‫باب (‪ :)25‬در مورد نرم‌خویی و مالیمت ‪436.................................‬‬
‫باب (‪ :)26‬هللا متعال نرم‌خویی و مالیمت را دوست دارد‪436.............‬‬
‫باب (‪ :)27‬عذاب انسان متکبر ‪436..............................................‬‬
‫باب (‪ :)28‬درباره‌ی کسی که سوگند یاد می‌‌کند‪437..........................‬‬
‫باب (‪ :)29‬مدارا نمودن و حکم کسی که مردم او را ب‪//‬ه خ‪//‬اطر ب‪//‬دیهایش‬
‫رها می‌کنند ‪437......................................................................‬‬
‫باب (‪ :)30‬در مورد عفو کردن ‪438.............................................‬‬
‫باب (‪ :)31‬در مورد کسی که هنگام خشم‪ ،‬خودش را کنترل می‌کند ‪438.‬‬
‫باب (‪ :)32‬گفتن اعوذ باهلل من الشیطان الرجیم هنگام خشم‪438............‬‬
‫ب‪/‬اب (‪ :)33‬انس‪/‬ان بگ‪/‬ونه‌ای آفری‪/‬ده ش‪/‬ده اس‪/‬ت ک‪/‬ه نمی‌توان‪/‬د خ‪//‬ودش را‬
‫کنترل کند ‪439........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)34‬در مورد کار نیک و گناه ‪439......................................‬‬
‫باب (‪ :)35‬در مورد کسی که خس و خاشاک را از راه برمی‌دارد‪440. .‬‬
‫باب (‪ :)36‬اگر خاری به بدن مؤمن بخلد و به مصیبتی گرفتار آید‪440. .‬‬
‫باب (‪ :)37‬درد و اندوهی که مؤمن بدان گرفتار می‌شود‪441..............‬‬
‫باب (‪ :)38‬حسادت ورزیدن‪ ،‬دشمنی ک‪//‬ردن و پش‪/‬ت ک‪//‬ردن ب‪/‬ه یک‪//‬دیگر‪،‬‬
‫ممنوع است ‪442.....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)39‬بهترین آنها کسی است که آغاز به سالم گفتن نماید‪442.......‬‬
‫باب (‪ :)40‬نهی از دشمنی و قهر کردن ‪442...................................‬‬
‫باب (‪ :)41‬تجسس‪ ،‬رقابت (در دنیا) و گمان بد کردن‪ ،‬ممنوع است‪443.‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)42‬ش‪//‬یطان نم‪//‬از گ‪//‬زاران را تحری‪//‬ک می‌کن‪//‬د و ب‪//‬ه ج‪//‬ان هم‬
‫می‌اندازد ‪443.........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)43‬با هر انسان‪ ،‬یک شیطان وجود دارد‪443........................‬‬
 ‫ذ‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)44‬غیبت نکنید ‪444.......................................................‬‬

‫باب (‪ :)45‬در مورد سخن چینی ‪444............................................‬‬
‫باب (‪ :)46‬هیچ سخن چینی‪ ،‬وارد بهشت نمی‌شود‪445......................‬‬
‫باب (‪ :)47‬در مورد شخص دو چهره (منافق)‪445...........................‬‬
‫باب (‪ :)48‬در مورد راستگویی و دروغگویی‪445...........................‬‬
‫باب (‪ :)49‬مواردی که دروغ گفتن در آنها جایز است‪446.................‬‬
‫باب (‪ :)50‬ممنوعیت دعوت جاهلیت ‪446......................................‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬ما در یکی از غزوات‪ ،‬هم‪//‬راه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫ب‪//‬ودیم‪ .‬پس م‪//‬ردی از مه‪//‬اجرین ب‪//‬ا دس‪//‬ت ی‪//‬ا پ‪//‬ا ی‪//‬ا شمش‪//‬یر ب‪//‬ه م‪//‬ا تحت‬
‫انص‪//‬اری زد‪ .‬م‪//‬رد انص‪//‬اری گفت‪ :‬ای انص‪//‬ار! ب‪//‬ه فری‪//‬اد من برس‪//‬ید‪ .‬و‬
‫مه‪//‬اجر گفت‪ :‬ای مه‪//‬اجرین! ب‪//‬ه داد من برس‪//‬ید‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«چرا دعوت جاهلیت‪ ،‬سر داده‌اید»؟ مردم گفتند‪ :‬یا رسول هللا! م‪//‬ردی از‬
‫مهاجرین با دست یا پا یا شمشیر ب‪//‬ه م‪//‬ا تحت انص‪//‬اری زد‪ .‬پیاکبر اک‪//‬رم‬
‫ص فرم‪//‬ود‪« :‬این س‪//‬خنان ج‪//‬اهلیت را ره‪//‬ا کنید؛ زی‪//‬را زش‪//‬ت و ب‪//‬د ب‪//‬و‬
‫هس‪//‬تند»‪ .‬عب‪//‬د هللا بن ابی بن س‪//‬لول (رئیس من‪//‬افقین) گفت‪ :‬چ‪//‬نین ک‪//‬اری‬
‫انجام داده‌اند؟ سوگند ب‪//‬ه هللا‪ ،‬اگ‪//‬ر ب‪//‬ه مدین‪//‬ه برگش‪//‬تیم‪ ،‬اف‪//‬راد ب‪//‬ا قدرت و‬
‫ارزشمند‪ ،‬اشخاص خوار و ذلیل را ب‪//‬یرون خواهن‪//‬د ک‪//‬رد‪ .‬عم‪//‬ر گفت‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! اجازه بدهید تا گردن این منافق را بزنم‪ .‬نبی اکرم ص فرمود‪:‬‬
‫«او را رها کن؛ زیرا اگر کشته شود‪ ،‬مردم می‌گوین‪//‬د‪ :‬محم‪//‬د ی‪//‬ارانش را‬
‫به قتل می‌رساند»‪446............................................................. .‬‬
‫باب (‪ :)51‬منع کردن از دشنام دادن ‪447.......................................‬‬
‫باب (‪ :)52‬منع کردن از دشنام دادن روزگار و زمانه‪447.................‬‬
‫باب (‪ :)53‬نباید کسی به سوی برادر مسلمانش با اسلحه‪ ،‬اشاره کند ‪448.‬‬
‫باب (‪ :)54‬محافظت از پیکان و لبه‌ی تیز تیرها در داخل مسجد‪448.....‬‬
‫باب (‪ :)55‬ممنوعیت زدن به چهره ‪449........................................‬‬
‫باب (‪ :)56‬در مورد نفرین حیوانات و سخت گیری درباره‌ی آن‪449.....‬‬
‫باب (‪ :)57‬نفرین کردن زیاد‪ ،‬کراهیت دارد‪450..............................‬‬
‫باب (‪ :)58‬در مورد کسی که می‌گوید‪ :‬مردم هالک شدند‪450.............‬‬
‫باب (‪ :)59‬کسانی که بیش از حد سخت گیری می‌کنند‪ ،‬هالک می‌شوند‪. .‬‬
‫‪451‬‬
‫باب (‪ :)60‬هر مسلمانی را که نبی اکرم‪451...................................‬‬
‫‪56‬ـ کتاب ظلم ‪455.............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬در مورد تحریم ظلم و دستور به استغفار و توبه‪455............‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫ض‬

‫باب (‪ :)2‬در مورد مهلت دادن به ظالم ‪457....................................‬‬

‫باب (‪ :)3‬هرکس باید برادر مسلمانش را کمک کند چه ظ‪//‬الم باش‪//‬د و چ‪//‬ه‬
‫مظلوم ‪457............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬در مورد کسانی که مردم را شکنجه می‌کنند‪458.................‬‬
‫باب (‪ :)5‬به محل سکونت کسانی که به خود‪ ،‬ستم کرده‌ان‪//‬د‪ ،‬وارد نش‪//‬وید‬
‫مگر اینکه گریان باشید ‪458.......................................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬حکم آب کشیدن از چاههای کسانی که دچار عذاب شده‌اند ‪459‬‬
‫‪57‬ـ کتاب تقدیر و سرنوشت ‪461...........................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬در مورد این سخن هللا متعال که‪ :‬ما هر چ‪//‬یزی را ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی‬
‫الزم و از روی حساب و نظام آفریده‌ایم ‪461...................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬همه چیز به اندازه‌ی الزم و از روی حساب و نظام است ح‪//‬تی‬
‫ناتوانی و زرنگی ‪461..............................................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬دستور به قوی بودن و رها کردن عجز و ناتوانی‪462..........‬‬
‫باب (‪ :)4‬تقدیر قبل از آفرینش‪ ،‬نوشته شده است ‪462........................‬‬
‫باب (‪ :)5‬درباره‌ی اثبات تقدیر ‪462..............................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)6‬در م‪//‬ورد س‪//‬بقت گ‪//‬رفتن تق‪//‬دیر و این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه‬
‫می‌فرماید‪463....................................................................... :‬‬
‫باب (‪ :)7‬در مورد تقدیر و شقاوت و سعادت ‪464............................‬‬
‫باب (‪ :)8‬در مورد خاتمه‌ی اعمال انسان‪465..................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬در مورد تعیین اجل‌ها و تقسیم شدن رزق و روزی‪466........‬‬
‫باب (‪ :)10‬چگونگی آفرینش و شقاوت وسعادت‪466........................‬‬
‫باب (‪ :)11‬بهره‌ی فرزند آدم از زنا برایش نوشته شده است‪469..........‬‬
‫باب (‪ :)12‬هللا متعال دل‌ها را به هر سمت و سویی که بخواهد‪ ،‬سوق می‬
‫دهد ‪469................................................................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬هر نوزادی بر فطرت به دنیا می‌آید‪469..........................‬‬
‫باب (‪ :)14‬آنچه در مورد فرزندان مشرکین وارد شده است‪470..........‬‬
‫باب (‪ :)15‬در مورد کودکی که خضر ÷ او را به قتل رساند‪470.........‬‬
‫‪58‬ـ کتاب علم ‪473.............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬از بین رفتن علم‪ ،‬و ظهور جهل و نادانی ‪473.....................‬‬
‫باب (‪ :)2‬از بین رفتن علم ‪473...................................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬علم با وفات علما از بین می‌رود‪473................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬کسی که روش خوب یا بدی را در اسالم پایه گذاری کند‪474..‬‬
‫باب (‪ :)5‬کسی که مردم را بسوی هدایت یا گمراهی فرا خواند‪475......‬‬
 ‫ظ‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)6‬در مورد کسانی که غیر قرآن را می‌نوشتند و برحذر داشتن از‬
‫نسبت دادن سخنان دروغ به رسول هللا‪475.....................................‬‬
‫‪59‬ـ کتاب دعا‪477.............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬در مورد اسم‌های هللا متعال و کسی‌که آنها را حفظ کند‪477.....‬‬
‫باب (‪ :)2‬دعای رسول هللا ‪477....................................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬بار الها! مرا مغفرت کن‪ ،‬ب‪//‬ه من رحم فرم‪//‬ا‪ ،‬تندرس‪//‬تی عن‪//‬ایت‬
‫فرما و روزی‌ام ده ‪480.............................................................‬‬
‫باب (‪( :)4‬بار الها! در دنیا به ما نیکی عطا کن و در آخ‪//‬رت ن‪//‬یز ب‪//‬ه م‪//‬ا‬
‫نیکی عطا فرما و ما را از عذاب دوزخ‪ ،‬نجات ده ‪480......................‬‬
‫باب (‪481......................................................................... :)5‬‬
‫باب (‪ :)6‬دعا کردن با توسل به اعمال نیکی که ب‪//‬رای رض‪//‬ای هللا انج‪//‬ام‬
‫داده است ‪481.........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬دعای غم و اندوه ‪483..................................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬دعای بنده اجابت می‌شود تا زمانی که عجله نکند‪483...........‬‬
‫باب (‪ :)9‬قاطعیت در دعا و نگوید‪ :‬اگر خواستی ‪484........................‬‬
‫باب (‪ :)10‬در شب‪ ،‬لحظه‌ای وج‪//‬ود دارد ک‪//‬ه دع‪//‬ا در آن لحظ‪//‬ه‪ ،‬اج‪//‬ابت‬
‫می‌شود ‪484...........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)11‬تشویق به دعا و ذکر در آخر شب و اجابت دعا در آن وقت‪. .‬‬
‫‪484‬‬
‫باب (‪ :)12‬دعا کردن هنگام بانگ خروس ‪485...............................‬‬
‫باب (‪ :)13‬دعا برای برادر مسلمان در غیاب او‪485........................‬‬
‫باب (‪ :)14‬کراهیت دعا برای تعجیل عقوبت در دنیا‪486...................‬‬
‫باب (‪ :)15‬کراهیت آرزوی مرگ بخاطر مصیبتی که انسان بدان گرفتار‬
‫می‌شود؛ و باید دعای خیر نمود ‪486.............................................‬‬
‫‪60‬ـ کتاب ذکر‪489.............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬تشویق به ذکر هللا و تقرب جستن به او با استمرار یادش‪489. .‬‬
‫باب (‪ :)2‬در مورد مداومت بر ذکر هللا و ترک آن‪489......................‬‬
‫باب (‪ :)3‬اجتماع برای تالوت قرآن کریم ‪490.................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬کسی که بنشیند و به یاد هللا متعال باشد ‪491........................‬‬
‫باب (‪ :)5‬فضیلت مجالس ذکر هللا متعال و دعا و استغفار‪492.............‬‬
‫باب (‪ :)6‬در مورد زنان و مردانی که ذکر هللا را می‌کنند‪493.............‬‬
‫باب (‪ :)7‬در مورد ال اله اال هللا گفتن ‪493......................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬در مورد ذکر کردن با آواز بلند ‪494................................‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫غ‬

‫باب (‪ :)9‬دعای هنگام فرارسیدن شب ‪494.....................................‬‬

‫باب (‪ :)10‬دعای هنگام خوابیدن و به رختخواب رفتن‪495.................‬‬
‫باب (‪ :)11‬تسبیح گفتن بعد از نماز صبح ‪499.................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬فضیلت تسبیح گفتن ‪500..............................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬در مورد ال اله اال هللا‪ ،‬الحمد هلل و هللا اکبر گفتن‪500...........‬‬
‫باب (‪ُ :)14‬سْبَح اَن ِهَّللا َو ِبَح ْمِدِه محبوب‌ترین سخن نزد هللا متعال است‪501‬‬
‫باب (‪ :)15‬در مورد کس‪//‬ی ک‪//‬ه روزان‪//‬ه‪ ،‬ص‪//‬د ب‪//‬ار َال ِإَل َه ِإَّال ُهَّللا َو ْح َد ُه َال‬
‫َش ِر یک َلُه بگوید ‪501................................................................‬‬
‫‪61‬ـ کتاب پناه خواستن و امور دیگر‪503.................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬پناه خواستن از بدی فتنه‌ها ‪503.......................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬پناه خواستن از عجز (ناتوانی) و تنبلی‪504.......................‬‬
‫باب (‪ :)3‬پناه خواستن از نگون بختی و قضای بد‪504.......................‬‬
‫باب (‪« :)5‬یرحمک هللا» گفتن به کسی که عطسه بزند و الحمد هلل بگوید‬
‫‪505‬‬
‫‪62‬ـ کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‪507.............‬‬
‫باب (‪ :)1‬دستور به توبه ‪507......................................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬تشویق به توبه ‪507......................................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬در مورد صداقت در توبه و آیه‌ی‪508............................. :‬‬
‫باب (‪ :)4‬قبول توبه‌ی شخصی که صد نفر را به قتل رساند‪519...........‬‬
‫باب (‪ :)5‬هرکس‪ ،‬قبل از طلوع خورشید از مغرب‪ ،‬توبه کند‪ ،‬هللا متع‪//‬ال‬
‫توبه‌اش را می‌پذیرد ‪521...........................................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬قبول توبه‌ی کسی که شب و روز‪ ،‬گناه می‌کند‪521...............‬‬
‫باب (‪ :)7‬در مورد بخشیده شدن گناهان ‪521...................................‬‬
‫ب‪/‬اب (‪ :)8‬درب‪/‬اره‌ی وس‪/‬عت رحمت الهی و اینک‪/‬ه رحمتش ب‪/‬ر غض‪/‬بش‪،‬‬
‫غلبه دارد ‪521........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬رحمت و عذاب الهی ‪522..............................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬هللا متعال بر بندگانش‪ ،‬از مادر نسبت به فرزن‪//‬دش‪ ،‬مهرب‪//‬انتر‬
‫است ‪522..............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)11‬عمل هیچ‌کس باعث نجاتش نمی‌گردد‪523........................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)12‬هیچ‌کس در براب‪//‬ر ب‪//‬د و ب‪//‬یراه ش‪//‬نیدن‪ ،‬از هللا متع‪//‬ال ص‪//‬بر‬
‫بیشتری ندارد ‪523...................................................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬هیچ کس‪ ،‬با غیرت تر از هللا متعال نیست‪524..................‬‬
‫باب (‪ :)14‬در مورد درگوشی صحبت کردن و اعتراف بنده به گناهانش‬
 ‫اا‬ ‫فهرست مطالب‬

‫‪524‬‬
‫باب (‪ :)15‬دیدن هللا متعال ‪525....................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)16‬روز قیامت‪ ،‬ک‪//‬افر و من‪//‬افق ب‪//‬ه نعمت‌ه‪//‬ای الهی اع‪//‬تراف‬
‫می‌کنند ‪526...........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)17‬در مورد خشیت الهی و شدت خوف از عذابش‪527............‬‬
‫باب (‪ :)18‬در مورد کسی‌که گناه کند و طلب مغفرت نماید‪528...........‬‬
‫باب (‪ :)19‬در مورد کسی‌که مرتکب گناهی شود؛ سپس وض‪//‬و بگ‪//‬یرد و‬
‫نماز فرضش را بخواند ‪528.......................................................‬‬
‫باب (‪ :)20‬در برابر هر مسلمان‪ ،‬یکی از کفار به جهنم می‌رود‪529.....‬‬
‫‪63‬ـ کتاب منافقان ‪531........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪531..................:‬‬
‫باب (‪ :)2‬روی گردانی منافقان از طلب مغفرت نبی اکرم‪532.............‬‬
‫باب (‪ :)3‬سخنی در مورد منافقان و نشانه‌های آنان‪532.....................‬‬
‫باب (‪ :)4‬درباره‌ی منافقان جریان عقبه (در راه تبوک که خواستند پیامبر‬
‫اکرم را ترور کنند) و تعداد آنها ‪533.............................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬مثال منافق مانند گوس‪/‬فندی اس‪/‬ت ک‪/‬ه میان دو گل‪/‬ه‪ ،‬س‪/‬رگردان‬
‫است ‪534..............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬وزیدن بادی شدید هنگام مرگ یک منافق‪534....................‬‬
‫باب (‪ :)7‬شدت عذاب منافق در روز قیامت ‪535..............................‬‬
‫باب (‪ :)8‬زمین شخص منافق و مرتد را نپذیرفت و بیرون انداخت‪535..‬‬
‫‪64‬ـ کتاب توصیف قیامت‪537...............................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬روز قیامت‪ ،‬هللا متعال زمین را در مشتش می‌گیرد‪537.........‬‬
‫باب (‪ :)2‬زمین در روز قیامت ‪537..............................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬هر بنده به همان حالتى برانگیخته مى‌شود که فوت نموده است‪.‬‬
‫‪537‬‬
‫باب (‪ :)4‬برانگیخته شدن بر اساس اعمال ‪538................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬مردم‪ ،‬پا لخت‪ ،‬عریان و بدون ختنه‪ ،‬حشر خواهند شد‪538.....‬‬
‫باب (‪ :)6‬مردم در گروههای مختلفی حشر خواهند شد‪538.................‬‬
‫باب (‪ :)7‬کافر‪ ،‬روز قیامت بر چهره‌اش حشر می‌گردد‪539................‬‬
‫باب (‪ :)8‬نزدیک شدن خورشید به مردم در روز قیامت‪539...............‬‬
‫باب (‪ :)9‬کثرت عرق در روز قیامت ‪540.....................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬روز قیامت‪ ،‬کافر می‌خواهد که فدیه بدهد‪540...................‬‬
‫‪65‬ـ کتاب توصیف بهشت‪541...............................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬نخستین گروهی که وارد بهشت می‌شوند‪541.....................‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫اب‬

‫باب (‪ :)2‬کسانی که وارد بهشت می‌شوند‪ ،‬به شکل آدم خواهند بود‪542..‬‬
‫باب (‪ :)3‬اقوامی وارد بهشت می‌شوند که دل‌هایی مانند دل‌های پرن‪//‬دگان‬
‫دارند ‪542..............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬خوشنودی هللا متعال شامل حال بهشتیان می‌شود‪542............‬‬
‫باب (‪ :)5‬نگاه کردن بهشتیان به صاحبان غرفه‌ها‪543.......................‬‬
‫باب (‪ :)6‬بهشتیان در بهشت‪ ،‬غذا می‌خورند‪544.............................‬‬
‫باب (‪ :)7‬تحفه‌ی بهشتیان ‪544.....................................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬در مورد استمرار نعمت‌های بهشتیان‪546..........................‬‬
‫باب (‪ :)9‬در بهشت‪ ،‬درختی وج‪//‬ود دارد ک‪//‬ه ف‪//‬رد س‪//‬واره‪ ،‬ص‪//‬د س‪//‬ال در‬
‫زیر سایه‌ی آن‪ ،‬حرکت می‌کند؛ اما نمی‌تواند آنرا بپیماید‪546...............‬‬
‫باب (‪ :)10‬خیمه‌های بهشت ‪546..................................................‬‬
‫باب (‪ :)11‬بازار بهشت ‪547......................................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬در دنیا از نهرهای بهشت‪ ،‬وجود دارد‪547......................‬‬
‫باب (‪ :)13‬بهشت‪ ،‬در محاصره‌ی دشواری‌ها است‪547.....................‬‬
‫باب (‪ :)14‬تعداد کم‌تری از زنان‪ ،‬ساکن بهشت هستند‪548..................‬‬
‫باب (‪ :)15‬در مورد بهشتیان و دوزخیان و نشانه‌های آنان در دنیا‪548. .‬‬
‫باب (‪ :)16‬بهشتیان و دوزخیان برای همیشه در بهشت و دوزخ می‌مانند‬
‫‪550‬‬
‫‪66‬ـ کتاب توصیف جهنم ‪551................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬افسارهای جهنم ‪551....................................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬شدت حرارت جهنم‪551................................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬عمق زیاد جهنم ‪551....................................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬در مورد فردی از جهنمیان که آسانترین عذاب را می‌بیند ‪552.‬‬
‫باب (‪ :)5‬قسمت‌هایی از جهنمیان را که آتش فرا می‌گیرد‪552.............‬‬
‫باب (‪ :)6‬جباران به جهنم می‌روند و ضعیفان به بهشت‪552...............‬‬
‫باب (‪ :)7‬عذاب کسی که سایبه را رواج داد‪553..............................‬‬
‫باب (‪ :)8‬بزرگی دندان کافر در جهنم ‪553.....................................‬‬
‫باب (‪ :)9‬عذاب شکنجه کنندگان مردم ‪554.....................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬غوطه دادن مرفه‌ترین فرد دنیا در جهنم‪ ،‬و غوط‪//‬ه دادن رنج‬
‫دیده‌ترین فرد دنیا در بهشت ‪555..................................................‬‬
‫‪67‬ـ کتاب فتنه‌ها‪557..........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬هنگامی که فسق و فجور زیاد شود‪ ،‬وقت فتنه‌ها و ن‪/‬ابودی ف‪/‬را‬
‫می‌رسد ‪557...........................................................................‬‬
 ‫اج‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)2‬سرازیر شدن فتنه‌ها مانند نزول قطرات باران‪557...............‬‬

‫باب (‪ :)3‬عرضه شدن فتنه‌ها بر دل‌ها و ایجاد نقطه در آنها‪558..........‬‬
‫باب (‪ :)4‬شیطان لشکریانش را می‌فرستد تا مردم را دچار فتنه کنند ‪559‬‬
‫باب (‪ :)5‬در مورد فتنه‌ها و ویژگی‌های آنها‪559..............................‬‬
‫باب (‪ :)6‬در مورد فتنه‌ها و کسانی که آنها را حفظ داشتند‪561............‬‬
‫باب (‪ :)7‬فتنه از سمت مشرق ‪562...............................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬گنج‌های کسرا و قیصر در راه هللا تقسیم خواهد شد‪562.........‬‬
‫باب (‪ :)9‬این امت‪ ،‬توسط یکدیگر‪ ،‬هالک می‌شوند‪563.....................‬‬
‫باب (‪ :)10‬از راه و روش امت‌های گذشته‪ ،‬پیروی خواهید کرد‪564.....‬‬
‫باب (‪ :)11‬امتم را قریش هالک می‌کند و دستور کناره گیری از آنان‪....‬‬
‫‪564‬‬
‫باب (‪ :)12‬فتنه‌ها‌یی رخ خواهد داد که در آن هنگام‪ ،‬فرد نشس‪//‬ته از ف‪//‬رد‬
‫ایستاده‪ ،‬بهتر است ‪565.............................................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬هرگاه‪ ،‬دو فرد مسلمان با شمشیر‪ ،‬در برابر هم قرار گیرن‪//‬د‪،‬‬
‫قاتل و مقتول هر دو به دوزخ خواهند رفت‪566...............................‬‬
‫باب (‪ :)14‬عمار توسط گروه باغی به قتل می‌رسد‪566.....................‬‬
‫باب (‪ :)15‬تا زمانی که دو گروه بزرگ ک‪/‬ه ب‪/‬ه س‪/‬وی ی‪/‬ک چ‪/‬یز دع‪/‬وت‬
‫می‌دهند‪ ،‬با یکدیگر به جنگ نپردازند‪ ،‬قیا مت برپا نخواهد شد‪566.......‬‬
‫باب (‪ :)16‬قیامت برپا نمی‌ش‪//‬ود ت‪//‬ا زم‪//‬انی ک‪//‬ه ی‪//‬ک ف‪//‬رد از کن‪//‬ار قبری‬
‫عبور نکند و نگوید‪ :‬ای کاش! من بجای او می‌بودم‪567....................‬‬
‫باب (‪ :)17‬تا هرج و مرج زیادی اتفاق نیفتد‪ ،‬قیامت برپا نخواهد شد‪.....‬‬
‫‪567‬‬
‫باب (‪ :)19‬تا زمانی‌که آتشی از سرزمین حجاز پیدا نش‪//‬ود‪ ،‬قیامت برپ‪//‬ا‬
‫نخواهد شد ‪568.......................................................................‬‬
‫باب (‪ :)20‬تا زمانی که قبیله‌ی دوس بت ذو الخلص‪//‬ه را عب‪//‬ادت نکنن‪//‬د‪،‬‬
‫قیامت برپا نمی‌شود ‪568............................................................‬‬
‫باب (‪ :)21‬تا زمانی که الت و عّز ی عبادت نگردد‪ ،‬قیامت برپا نمی‌شود‬
‫‪568‬‬
‫باب (‪ :)22‬قیامت برپا نمی شود تا زمانی که هفتاد هزار نفر از فرزندان‬
‫اسحاق به جنگ فالن شهر نروند ‪569...........................................‬‬
‫باب (‪ :)23‬تا زمانی که ف‪//‬رات‪ ،‬ی‪//‬ک ک‪//‬وه طالیی آش‪//‬کار نس‪//‬ازد‪ ،‬قیامت‬
‫برپا نمی‌گردد ‪570...................................................................‬‬
‫باب (‪ :)24‬قیامت برپا نمی‌شود تا زم‪//‬انی ک‪//‬ه ش‪//‬ما ب‪//‬ا قومی نجنگید ک‪//‬ه‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫اد‬

‫چهره‌هایی مانند سپر دارند ‪570...................................................‬‬

‫باب (‪ :)25‬تا زمانی‌که مردی از قبیله‌ی قحطان‪ ،‬ظهور نکند قیامت برپ‪//‬ا‬
‫نخواهد شد ‪571.......................................................................‬‬
‫باب (‪ :)26‬قیامت برپ‪//‬ا نمی‌گ‪//‬ردد ت‪//‬ا زمانی‌ک‪//‬ه ف‪//‬ردی ب‪//‬ه ن‪//‬ام جهج‪//‬اه ب‪//‬ه‬
‫حکومت نرسد ‪571..................................................................‬‬
‫باب (‪ :)27‬قیامت زمانی برپا می‌گ‪/‬ردد ک‪/‬ه هیچ کس در روی زمین‪ ،‬ن‪/‬ام‬
‫هللا را بر زبان نیاورد ‪571.........................................................‬‬
‫باب (‪ :)28‬نسیمی از یمن می‌وزد و هرکس را که ایمانی در دلش باش‪//‬د‪،‬‬
‫قبض روح می‌کند ‪571..............................................................‬‬
‫باب (‪ :)29‬قیامت بر بدترین مردم‪ ،‬برپا می‌شود‪572........................‬‬
‫باب (‪ :)30‬تا زمانی‌که افرادی دجال و دروغگ‪//‬و‪ ،‬ظه‪//‬ور نکنن‪//‬د‪ ،‬قیامت‬
‫برپا نخواهد شد‪572................................................................ .‬‬
‫باب (‪ :)31‬در مورد جنگیدن مسلمانان با یهودیان‪572.......................‬‬
‫باب (‪ :)32‬قیامت در ح‪//‬الی برپ‪//‬ا می‌ش‪/‬ود ک‪//‬ه رومی‌ه‪//‬ا (کف‪//‬ار) از هم‪//‬ه‬
‫بیشترند ‪573...........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)33‬در مورد جنگیدن با رومی‌ها و کثرت قتل هنگام ظهور دجال‬
‫‪573‬‬
‫باب (‪ :)34‬فتوحات مسلمانان قبل از ظهور دجال ‪575.......................‬‬
‫باب (‪ :)35‬درباره‌ی فتح قسطنطنیه ‪576........................................‬‬
‫باب (‪ :)36‬سپاهی که به قصد کعبه حرکت می‌کند‪ ،‬در زمین فرو میرود‪.‬‬
‫‪577‬‬
‫باب (‪ :)37‬درباره‌ی مساکن مدینه و آباد شدن آن قبل از قیامت‪578.......‬‬
‫باب (‪ :)38‬کعبه را مردی از حبشه که پاهای باریکی دارد‪ ،‬منهدم خواهد‬
‫کرد ‪578...............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)39‬در مورد اینکه عراق جلوی درهمش را می‌گیرد‪578.........‬‬
‫باب (‪ :)40‬از میان رفتن امانت داری و ایمان از دل‌ها‪579................‬‬
‫باب (‪ :)41‬از مردم عراق هیچ درهم و پیمانه‌ای‪ ،‬جمع آوری نمیشود‪....‬‬
‫‪580‬‬
‫باب (‪ :)42‬نشانه‌هایی که قبل از قیامت‪ ،‬آشکار می‌گردد‪581..............‬‬
‫باب (‪ :)43‬بسوی انجام کارهای نیک بشتابید؛ قبل از آنکه فتنه‌هایی مانند‬
‫پاره‌های شب تاریک‪ ،‬آشکار گردد ‪582.........................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)44‬قب‪//‬ل از آش‪//‬کار ش‪//‬دن عالیم قیامت ب‪//‬ه انج‪//‬ام کاره‪//‬ای خ‪//‬یر‬
‫بشتابید ‪582............................................................................‬‬
 ‫اه‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)45‬عبادت در دوران هرج و مرج‪582................................‬‬

‫باب (‪ :)46‬داستان ابن صیاد ‪583.................................................‬‬
‫باب (‪ :)47‬نخستین نشانه‌ی قیامت‪ ،‬طلوع خورشید از مغرب است‪597..‬‬
‫باب (‪ :)48‬در مورد صفات دجال‪ ،‬ظهور او و سخنان جّساسه‪597.......‬‬
‫باب (‪ :)49‬هفتاد هزار نفر از یهودیان اصفهان از دجال پیروی می‌کنند ‪.‬‬
‫‪602‬‬
‫باب (‪ :)50‬در م‪//‬ورد ف‪//‬رار م‪//‬ردم از ت‪//‬رس دج‪//‬ال ب‪//‬ه کوه‌ه‪//‬ا و کم ب‪//‬ودن‬
‫جمعیت اعراب در آن زمان ‪603..................................................‬‬
‫باب (‪603....................................................................... :)51‬‬
‫باب (‪ :)52‬نزول عیسی بن مریم ÷ و شکستن صلیب و کشتن خنزیر‪.....‬‬
‫‪603‬‬
‫باب (‪ :)53‬بعثت من و قیامت به یکدیگر نزدیک‌اند‪605....................‬‬
‫باب (‪ :)54‬در مورد نزدیک بودن قیامت ‪605.................................‬‬
‫باب (‪ :)55‬شخص‪ ،‬مشغول دوشیدن یک حیوان شیر ِد ه است؛ اما قبل از‬
‫اینکه شیر را به دهانش ببرد‪ ،‬قیامت برپا می‌گردد‪606......................‬‬
‫باب (‪ :)56‬فاصله‌ی میان دو ص‪//‬ور‪ ،‬چه‪//‬ل اس‪//‬ت؛ و تم‪//‬ام اعض‪//‬ای ب‪//‬دن‬
‫انسان‪ ،‬از بین می‌رود مگر استخوان بیخ ُد مش‪606...........................‬‬
‫باب (‪ :)57‬زنان‪ ،‬زیانبارترین فتنه برای مردان هستند‪607.................‬‬
‫باب (‪ :)58‬برحذر داشتن از فتنه‌ی زنان ‪607..................................‬‬
‫‪68‬ـ کتاب زهد و رقائق‪609..................................................................‬‬
‫باب (‪‌:)1‬بار الها! آل محمد را به اندازهی سد َر َم ق‪ ،‬روزی بده‪609.....‬‬
‫باب (‪ :)2‬زندگی دشوار رسول هللا ‪609.........................................‬‬
‫باب (‪ :)3‬نبی اکرم ‪610.............................................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬فقرای مه‪//‬اجرین در رفتن ب‪//‬ه بهش‪//‬ت از ثروتمندان‌ش‪//‬ان س‪//‬بقت‬
‫میگیرند ‪611..........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬فقرا بیشترین جمعیت بهشتیان را تشکیل می‌دهند‪611...........‬‬
‫باب (‪ :)6‬زهد در دنیا‪ ،‬و بی ارزش بودن دنیا نزد هللا متعال‪612..........‬‬
‫باب (‪ :)7‬بیم گسترش یافتن مال دنیا و رقابت در آن‪613....................‬‬
‫باب (‪ :)8‬بیم از رقابت و حسادت ورزیدن هنگام فتح و پیروزی‪614....‬‬
‫باب (‪ :)9‬دنیا در برابر آخرت به اندازهی آبی است ک‪//‬ه ی‪//‬ک انگش‪//‬ت از‬
‫آب دریا برمی‌دارد ‪614.............................................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬آزمایش شدن در دنیا و روش برخورد با آن‪615...............‬‬
‫باب (‪ :)11‬قّلت دنیا و صبر در برابر آن‪ ،‬و خوردن برگ درختان‪617..‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫او‬

‫باب (‪ :)12‬خانواده و مال میت بر می‌گردند و عملش باقی می‌ماند‪619. .‬‬

‫باب (‪ :)13‬به کسانی‌که سطح زن‪//‬دگی آن‪//‬ان از ش‪//‬ما پ‪//‬ایین‌تر اس‪//‬ت‪ ،‬نگ‪//‬اه‬
‫کنید ‪619...............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬هللا متعال بنده‌ی پرهیزگاِر ثروتمنِد گمنام را دوست دارد‪......‬‬
‫‪619‬‬
‫باب (‪ :)15‬درباره‌ی کسی‌که در عملش غیر هللا را شریک بگرداند ‪620.‬‬
‫باب (‪ :)16‬هرکس‪ ،‬بدنبال شهرت باشد‪ ،‬هللا متعال دستش را رو می‌نماید‬
‫‪620‬‬
‫باب (‪ :)17‬چه بسا که یک سخن باعث سقوط انسان در آتش جهنم شود‪. .‬‬
‫‪620‬‬
‫باب (‪ :)18‬برای مؤمن هرچه اتفاق افتد‪ ،‬خیر است‪620....................‬‬
‫باب (‪ :)19‬صبر بر دین هنگام آزمایش شدن و داستان اصحاب أخدود‪...‬‬
‫‪621‬‬
‫‪69‬ـ کتاب فضایل قرآن‪627...................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی سوره‌ی فاتحه ‪627...........................................‬‬
‫باب (‪ :)2‬درباره‌ی قرائت قرآن و قرائت سوره‌های بقره و آل عمران‪....‬‬
‫‪627‬‬
‫باب (‪ :)3‬فضیلت آیت الکرسی ‪628..............................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬درباره‌ی آیات پایانی سوره‌ی بقره ‪628.............................‬‬
‫باب (‪ :)5‬فضیلت سوره‌ی کهف ‪628.............................................‬‬
‫باب (‪ :)6‬فضیلت سوره‌ی اخالص ‪629.........................................‬‬
‫باب (‪ :)7‬فضیلت خواندن سوره‌های فلق و ناس ‪629.........................‬‬
‫باب (‪ :)8‬درباره‌ی کسانی که بوسیله‌ی قرآن عزت و رفعت می‌یابند ‪630‬‬
‫باب (‪ :)9‬فضیلت یاد گرفتن قرآن‪630...........................................‬‬
‫باب (‪ :)10‬مثال کسی که قرآن می‌خواند و کسی که قرآن نمی‌خواند ‪631‬‬
‫باب (‪ :)11‬در مورد کسی که در خواندن قرآن‪ ،‬مهارت دارد و کسی ک‪//‬ه‬
‫به سختی‪ ،‬قرآن می‌خواند ‪631.....................................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬از خواندن قرآن سکون و آرامش نازل می‌شود‪632............‬‬
‫باب (‪ :)13‬غبطه فقط در دو مورد‪ ،‬جایز است ‪633..........................‬‬
‫باب (‪ :)14‬دستور حفاظت از قرآن با تالوت زیاد‪633......................‬‬
‫باب (‪ :)15‬خواندن قرآن با صدای خوب ‪634..................................‬‬
‫باب (‪ :)16‬حرکت دادن آواز در گلو هنگام تالوت قرآن‪634...............‬‬
‫باب (‪ :)17‬خواندن قرآن با صدای بلند در شب و گوش دادن به آن‪635..‬‬
 ‫از‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪635....................................................................... :)18‬‬

‫باب (‪ :)19‬قرآن خواندن نبی اکرم ص برای دیگران‪636...................‬‬
‫باب (‪ :)20‬قرآن خواندن نبی اکرم ص برای جن‌ها ‪636.....................‬‬
‫باب (‪ :)21‬نبی اکرم ص به قرآن خواندن دیگران‪ ،‬گوش فرا می‌داد ‪637‬‬
‫باب (‪ :)22‬ممانعت از اختالف در قرآن کریم‪639............................‬‬
‫‪70‬ـ کتاب تفسیر‪641..........................................................................‬‬
‫سوره‌ی بقره ‪641....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)1‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید ﴿َو ٱۡد ُخ ُلوْا ٱۡل َباَب ُس َّج ٗد ا‬
‫َو ُقوُلوْا ِح َّط‪ٞ‬ة ﴾ (با فروتنی از دروازه‌ی ـ آن شهرـ وارد شوید و بگویید‪ :‬بار‬
‫الها! گناهان ما را ببخش‪641........................................................‬‬
‫باب‌(‪ :)2‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َلۡي َس ٱۡل ِبُّر ‪.....﴾...‬‬
‫‪641‬‬
‫َأ‬
‫باب (‪ :)3‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬ر ِّب ِرِني َك ۡي َف‬
‫ُتۡح ِي ٱۡل َم ۡو َتٰى ﴾ [البقرة‪« .]260 :‬پروردگارا! به من نشان بده که مردگ‪//‬ان را‬
‫چگونه زنده می‌گردانی»‪642........................................................‬‬
‫باب (‪ :)4‬در مورد این سخن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و ِإن ُتۡب ُدوْا َم ا ِفٓي‬
‫َأنُفِس ُك ۡم َأۡو ُتۡخ ُفوُه ُيَح اِس ۡب ُك م ِبِه ٱُهَّلل﴾ [البقرة‪642...........................]284 :‬‬
‫سوره‌ی آل عمران ‪644.............................................................‬‬
‫باب (‪ :)5‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪ُ﴿ :‬ه َو ٱَّل ِذٓي َأن‪َ//‬ز َل‬
‫َع َلۡي َك ٱۡل ِكَٰت َب ِم ۡن ُه َء اَٰي ‪ٞ‬ت ُّم ۡح َك َٰم ٌت ﴾ «هللا متعال‪ ،‬همان ذاتی اس‪/‬ت ک‪/‬ه قرآن را‬
‫بر تو نازل کرد؛ برخی از آیات آن‪ ،‬آیات محکم‌اند»‪644......................‬‬
‫باب (‪ :)6‬در مورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪﴿ :‬اَل َتۡح َس َبَّن ٱَّل ِذ يَن‬
‫َيۡف َر ُحوَن ِبَم ٓا َأَتوْا َّوُيِح ُّبوَن َأن ُيۡح َم ُدوْا ِبَم ا َلۡم َيۡف َع ُلوْا‪645......................﴾...‬‬
‫سوره‌ی نساء ‪647....................................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)7‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و ِإۡن ِخ ۡف ُتۡم َأاَّل‬
‫ُتۡق ِس ُطوْا ِفي ٱۡل َيَٰت َم ٰى ﴾ همچ‪////‬نین این س‪////‬خن هللا متع‪////‬ال ک‪////‬ه می‌فرمای‪////‬د‪:‬‬
‫﴿َو َيۡس َتۡف ُتوَنَك ِفي ٱلِّنَس ٓاِء ﴾‪647........................................................‬‬
‫باب (‪ :)8‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و َم ن َك اَن َفِق يٗر ا‬
‫َفۡل َيۡأ ُكۡل ِبٱۡل َم ۡع ُروِف ﴾ «و هرکس که نیازمند است‪ ،‬بطور شایسته بخورد»‪...‬‬
‫‪648‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫اح‬

‫باب (‪ :)9‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬فَم ا َلُك ۡم ِفي ٱۡل ُم َٰن ِفِقيَن‬
‫ِفَئَتۡي ِن ﴾ «چرا شما ـ مؤمنان ـ در مورد منافقان دو دسته شده‌اید؟»‪649......‬‬
‫باب (‪ :)10‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و َم ن َيۡق ُت ۡل ُم ۡؤ ِم ٗن ا‬
‫ُّم َتَعِّم ٗد ا﴾ «وکسی‌که مؤمنی را از روی عمد‪ ،‬بکشد»‪649......................‬‬
‫باب (‪ :)11‬در مورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و اَل َتُقوُل وْا ِلَم ۡن‬
‫َأۡل َقٰٓى ِإَلۡي ُك ُم ٱلَّس َٰل َم َلۡس َت ُم ۡؤ ِم ٗن ا﴾ «و به کسی که به شما سالم ک‪//‬رد‪ ،‬نگویید ت‪//‬و‬
‫مؤمن نیستی»‪650.....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)12‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و ِإِن ٱۡم َر َأٌة َخ اَفۡت‬
‫ِم ۢن َبۡع ِلَها ُنُش وًز ا َأۡو ِإۡع َر اٗض ا﴾ «هرگاه‪ ،‬زنی بیم آن را داش‪//‬ت ک‪//‬ه ش‪//‬وهرش‬
‫از همبستری خود داری و بی اعتنایی کند»‪650.................................‬‬
‫سوره‌ی مائده ‪651....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)13‬در مورد این سخن هللا متعال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪﴿ :‬ٱۡل َي ۡو َم َأۡك َم ۡل ُت َلُك ۡم‬
‫ِد يَنُك ۡم ﴾ «امروز دینتان را برای شما کامل نمودم»‪651.........................‬‬
‫سوره‌ی أنعام ‪652....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)14‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمای‪/‬د‪﴿ :‬ٱَّل ِذ يَن َء اَم ُن وْا َو َلۡم‬
‫َيۡل ِبُس ٓو ْا ِإيَٰم َنُهم ِبُظۡل ٍم ﴾ «کسانی که ایمان آوردند و ایمانشان را ب‪//‬ا س‪//‬تم‪ ،‬آل‪//‬وده‬
‫نکردند»‪652............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)15‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪﴿ :‬اَل َينَفُع َنۡف ًسا ِإيَٰم ُنَها‬
‫َلۡم َتُكۡن َء اَم َنۡت ِم ن َقۡب ُل ﴾ «ایم‪///‬ان آوردن اف‪///‬رادی ک‪///‬ه قب‪///‬ل از آن‪ ،‬ایم‪///‬ان‬
‫نیاورده‌اند‪ ،‬سودی به حال‌شان نخواهد داشت»‪652..............................‬‬
‫سورهی اعراف ‪654................................................................‬‬
‫باب (‪ :)16‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪ُ﴿ :‬خ ُذ وْا ِز يَنَتُك ۡم ِع ن‪َ//‬د‬
‫ُك ِّل َم ۡس ِج ٖد ﴾ «در ه‪/‬ر س‪/‬جده گ‪/‬اهی‪ ،‬خ‪/‬ود را ـ ب‪/‬ا لب‪/‬اس م‪/‬ادی و معن‪/‬وی ـ‬
‫بیارایید»‪654............................................................................‬‬
‫باب (‪ :)17‬در م‪/‬ورد این س‪/‬خن هللا متع‪/‬ال ک‪/‬ه می‌فرمای‪/‬د‪َ﴿ :‬و ُن وُد ٓو ْا َأن ِتۡل ُك ُم‬
‫ٱۡل َج َّنُة ُأوِر ۡث ُتُم وَها ِبَم ا ُك نُتۡم َتۡع َم ُل وَن ﴾ «مؤمن‪//‬ان ن‪//‬دا داده می‌ش‪//‬وند‪ :‬این بهش‪//‬ت‬
‫شما است که آن را به خاطر اعمالی که انجام داده‌اید‪ ،‬به ارث می‌برید»‪....‬‬
‫‪654‬‬
‫سوره‌ی أنفال ‪655....................................................................‬‬
 ‫اط‬ ‫فهرست مطالب‬

‫ب‪//‬اب (‪ :)18‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و َم ا َك اَن ٱُهَّلل‬
‫ِلُيَع ِّذ َبُهۡم َو َأنَت ِفيِهۡم ﴾ «تا تو در میان آنان هس‪/‬تی‪ ،‬هللا متع‪/‬ال آنه‪/‬ا را گرفت‪/‬ار‬
‫عذاب نمی‌کند»‪655....................................................................‬‬
‫سوره‌ی برائت (توبه) ‪656.........................................................‬‬
‫باب (‪ :)19‬در مورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و اَل ُتَص ِّل َع َلٰٓى‬
‫َأَحٖد ِّم ۡن ُهم َّم اَت َأَبٗد ا َو اَل َتُقۡم َع َلٰى َقۡب ِر ِه﴾ [التوبة‪« .]84 :‬هرگ‪//‬اه‪ ،‬یکی از آن‪//‬ان‬
‫ُم رد‪ ،‬هرگز بر او نماز مخوان و بر سر گورش نایست»‪656.................‬‬
‫باب (‪ :)20‬در مورد سوره ی برائت (توبه)‪ ،‬أنفال و حشر‪656............‬‬
‫سوره‌ی هود ‪656.....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)21‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪ِ﴿ :‬إَّن ٱۡل َح َس َٰن ِت ُيۡذ ِهۡب َن‬
‫ٱلَّس َٔ‍ِّياِت﴾ همانا اعمال نیک‪ ،‬گناهان را از بین می‌برند‪656....................‬‬
‫سوره‌ی سبحان (اسراء) ‪657......................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)22‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و َئَ‍ۡسُلوَنَك َع ِن‬
‫ٱلُّر وِح﴾ «از تو درباره‌ی روح می‌پرسند»‪657..................................‬‬
‫َٰٓل‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)23‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪ُ﴿ :‬أْو ِئ َك ٱَّل ِذ يَن‬
‫َي ۡد ُع وَن َيۡب َتُغ وَن ِإَلٰى َر ِّبِهُم ٱۡل َو ِس يَلَة﴾ «آن کس‪//‬انی را ک‪//‬ه آن‪//‬ان ب‪//‬ه فری‪//‬اد‬
‫می‌خوانند خودشان‪ ،‬برای تقّر ب به پروردگارشان وسیله می‌جویند»‪658...‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)24‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و اَل َتۡج َه ۡر‬
‫ِبَص اَل ِتَك َو اَل ُتَخاِفۡت ِبَها﴾ «نمازت را بلند یا آهسته مخوان»‪659.............‬‬
‫سوره‌ی کهف ‪660...................................................................‬‬
‫باب (‪ :)25‬در مورد این سخن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬فاَل ُنِقيُم َلُهۡم َي ۡو َم‬
‫ٱۡل ِقَٰي َم ِة َو ۡز ٗن ا﴾ «و در روز قیامت‪ ،‬ارزشی برای آنان قائل نمی‌شویم»‪660. .‬‬
‫سوره‌ی مریم ‪660....................................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)26‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و َأن‪ِ/‬ذ ۡر ُهۡم َي ۡو َم‬
‫ٱۡل َح ۡس َر ِة﴾‪660...........................................................................‬‬
‫باب (‪ :)27‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬أَفَر َء ۡي َت ٱَّلِذ ي َكَفَر‬
‫َٔ‍ِباَٰي ِتَنا﴾ «آیا دیدی کسی را که آیات ما را انکار کرد؟»‪661....................‬‬
‫سوره‌ی أنبیاء ‪662...................................................................‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫اي‬
‫ۡل‬ ‫ۡأ‬
‫باب (‪ :)28‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬ك َم ا َبَد َنٓا َأَّو َل َخ ٖق‬
‫ُّنِع يُد ُه﴾ «همان‌گونه که در بدو آفرینش شما را خلق ک‪/‬ردیم‪ ،‬ب‪/‬ار دیگ‪/‬ر ش‪/‬ما‬
‫را زنده خواهیم کرد»‪662............................................................‬‬
‫سوره‌ی حج ‪663.....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)29‬در مورد این سخن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َٰ﴿ :‬ه َذ اِن َخ ۡص َم اِن‬
‫ٱۡخ َتَص ُم وْا ِفي َر ِّبِهۡم ﴾ «این‪///‬ان دو دس‪///‬ته‌اند ک‪///‬ه در براب‪///‬ر هم درب‪///‬اره‌ی‬
‫پروردگارشان‪ ،‬به دشمنی و جنگ پرداخته‌اند»‪663............................‬‬
‫سوره‌ی نور ‪663.....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)30‬در مورد این سخن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪ِ﴿ :‬إَّن ٱَّل ِذ يَن َج ٓاُء و‬
‫ِبٱِإۡل ۡف ِك ُع ۡص َب‪ٞ‬ة ِّم نُك ۡم ﴾ «کسانی که این تهمت ب‪//‬زرگ را ـ در م‪//‬ورد عایش‪//‬ه ـ‬
‫سرهم کردند‪ ،‬گروهی از شما هستند»‪663........................................‬‬
‫باب (‪ :)31‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و اَل ُتۡك ِر ُهوْا َفَتَٰي ِتُك ۡم‬
‫َع َلى ٱۡل ِبَغٓاِء ﴾ کنیزان‌تان را مجبور به زنا نکنید‪673.............................‬‬
‫سوره‌ی فرقان ‪674..................................................................‬‬
‫باب (‪ :)32‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و ٱَّل ِذ يَن اَل َي ۡد ُع وَن‬
‫َم َع ٱِهَّلل ِإَٰل ًه ا َء اَخ َر ﴾ «و کس‪//‬انی ک‪//‬ه ب‪//‬ا هللا‪ ،‬معب‪//‬ود دیگ‪//‬ری را ب‪//‬ه فری‪//‬اد‬
‫نمی‌خوانند»‪674........................................................................‬‬
‫سوره‌ی الم تنزیل سجده ‪675.......................................................‬‬
‫باب (‪ :)33‬در مورد این سخن هللا متعال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬فاَل َتۡع َلُم َنۡف ‪ٞ‬س َّم ٓا‬
‫ُأۡخ ِفَي َلُهم ِّم ن ُق َّر ِة َأۡع ُيٖن ﴾ «هیچ‌کس نمی‌دان‪//‬د ک‪//‬ه چ‪//‬ه نعمت‌ه‪//‬ای مس‪ّ//‬رت‬
‫بخشی‪ ،‬برایش‪ ،‬نهفته است» ‪675...................................................‬‬
‫باب (‪ :)34‬در مورد این سخن هللا متعال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪« :‬م‪//‬ا قطع‪ً/‬ا ع‪//‬ذاب‬
‫نزدیک‌تر ـ دنیا ـ را پیش از عذاب بزرگ‌تر ـ آخرت ـ بدیشان می‌چشانیم»‬
‫‪675‬‬
‫سوره‌ی أحزاب ‪676.................................................................‬‬
‫باب (‪ :)35‬در مورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪ِ﴿ :‬إۡذ َج ٓاُء وُك م ِّم ن‬
‫َفۡو ِقُك ۡم َو ِم ۡن َأۡس َفَل ِم نُك ۡم ﴾ [األحزاب‪« .]10 :‬به خاطر بیاورید زم‪//‬انی را ک‪//‬ه‬
‫دشمنان از طرف باال و پایین شما‪ ،‬به سوی شما آمدند»‪676..................‬‬
‫سوره‌ی یس ‪676.....................................................................‬‬
 ‫اك‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)36‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و ٱلَّش ۡم ُس َتۡج ِري‬
‫ِلُم ۡس َتَقّٖر َّلَها﴾ «و خورشید به سوی قرارگاه خود در حرکت است»‪676.....‬‬
‫سوره‌ی زمر ‪677....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)37‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َم ا َقَدُروْا ٱَهَّلل َح َّق‬
‫َقۡد ِر ِه﴾ (آنان‪ ،‬آنگونه که شایسته است هللا را نشناختند)‪677....................‬‬
‫سوره‌ی حم سجده (ُفّصلت) ‪677...................................................‬‬
‫باب (‪ :)38‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َم ا ُك نُتۡم َتۡس َتِتُروَن‬
‫َأن َيۡش َهَد َع َلۡي ُك ۡم َس ۡم ُع ُك ۡم ﴾ [فصلت‪677...................................... .]22 :‬‬
‫سوره‌ی دخان ‪678...................................................................‬‬
‫باب (‪ :)39‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬فٱۡر َتِقۡب َي ۡو َم َت ۡأ ِتي‬
‫ٱلَّس َم ٓاُء ِب ُدَخاٖن ُّم ِبيٖن ‪« ﴾١٠‬منتظ‪//‬ر روزی ب‪//‬اش ک‪//‬ه آس‪//‬مان‪ ،‬دود آش‪//‬کاری‬
‫پدیدار می‌کند» ‪678....................................................................‬‬
‫سوره‌ی فتح ‪680.....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)40‬در مورد این سخن هللا متعال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و ُه َو ٱَّل ِذ ي َك َّف‬
‫َأۡي ِدَيُهۡم َعنُك ۡم ﴾ «او همان کسی است که در درون مکه‪ ،‬دس‪//‬ت ک‪//‬افران را از‬
‫شما کوتاه کرد»‪680...................................................................‬‬
‫سوره‌ی حجرات ‪681................................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)41‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪﴿ :‬اَل َتۡر َفُع ٓو ْا‬
‫َأۡص َٰو َتُك ۡم َف ۡو َق َص ۡو ِت ٱلَّنِبِّي ﴾ «ص‪//‬دای خ‪/‬ود را از ص‪/‬دای پیغم‪/‬بر‪ ،‬بلن‪/‬دتر‬
‫مکنید»‪681..............................................................................‬‬
‫سوره‌ی ق ‪682.......................................................................‬‬
‫باب (‪ :)42‬در مورد این سخن هللا ﻷ که می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬ي ۡو َم َنُق وُل ِلَجَهَّنَم َه ِل‬
‫ٱۡم َتۡأَل ِت َو َتُقوُل َهۡل ِم ن َّم ِز يٖد ‪[ ﴾٣٠‬ق‪« .]30 :‬روزی که به دوزخ می‌گوییم‪:‬‬
‫آیا ُپر شده‌ای‌؟ و او ندای هل من مزید سر می‌دهد»‌‪682........................‬‬
‫سوره‌ی اقتربت الساعة (قمر) ‪682...............................................‬‬
‫باب (‪ :)43‬در مورد این سخن هللا ﻷ که می‌فرماید‪َ﴿ :‬فَهۡل ِم ن ُّم َّد ِكٖر ﴾ «آی‪//‬ا‬
‫هیچ پند گیرنده‌ای وجود دارد؟»‌‪682...............................................‬‬
‫سوره‌ی الرحمن ‪683................................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)44‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا ﻷ ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و َخ َل َق ٱۡل َج ٓاَّن ِم ن‬
‫َّم اِر ٖج ِّم ن َّناٖر ‪« ﴾١٥‬و جن را از شعله‌ی آتش آفریده است»‪683..............‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫ال‬

‫سوره‌ی حدید ‪683....................................................................‬‬

‫ب‪//‬اب (‪ :)45‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬أَلۡم َي ۡأ ِن ِلَّل ِذ يَن‬
‫َء اَم ُنٓو ْا َأن َتۡخ َش َع ُقُلوُبُهۡم ِلِذ ۡك ِر ٱِهَّلل﴾ «آیا وقت آن فرا نرسیده است که دل‌های‬
‫مؤمنان‪ ،‬هنگام یاد هللا متعال‪ ،‬بلرزد و کرنش کند؟»‪683.......................‬‬
‫سوره‌ی حشر ‪684...................................................................‬‬
‫باب (‪ :)46‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و ٱَّل ِذ يَن َج ٓاُء و ِم ۢن‬
‫َبۡع ِد ِهۡم َيُقوُلوَن َر َّبَنا ٱۡغ ِفۡر َلَنا َو ِإِل ۡخ َٰو ِنَنا ٱَّلِذ يَن َسَبُقوَنا ِب ٱِإۡل يَٰم ِن ﴾ «و کس‪//‬انی ک‪//‬ه‬
‫بعد از مهاجرین و انصار می‌آیند‪ ،‬می‌گویند‪ :‬پروردگارا ! ما و برادران م‪//‬ا‬
‫را که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفته‌اند‪ ،‬مغفرت کن»‪684...............‬‬
‫سوره‌ی جن ‪684.....................................................................‬‬
‫باب (‪ :)47‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪ُ﴿ :‬ق ۡل ُأوِح َي ِإَلَّي َأَّن ُه‬
‫ٱۡس َتَم َع َنَف‪ٞ‬ر ِّم َن ٱۡل ِج ِّن ﴾ «بگو‪ :‬به من وحی شده است ک‪/‬ه گ‪/‬روهی از جن‌ه‪/‬ا ـ‬
‫به‌تالوت من ـ گوش فرا داده‌اند» ‪684.............................................‬‬
‫سوره‌ی قیامت ‪685..................................................................‬‬
‫ب‪//‬اب (‪ :)48‬در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪﴿ :‬اَل ُتَح ِّر ۡك ِبِهۦ‬
‫ِلَس اَنَك ِلَتۡع َج َل ِبِهٓۦ‪« ﴾١٦‬شتابزده لبهایت را برای فراگرفتن آن‪ ،‬تکان مده»‪. .‬‬
‫‪685‬‬
‫سوره‌ی مطففین ‪687.................................................................‬‬
‫باب (‪ :)49‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬ي ۡو َم َيُق وُم ٱلَّن اُس‬
‫ِل َر ِّب ٱۡل َٰع َلِم يَن ‪« ﴾٦‬روزی ک‪//‬ه انس‪//‬ان‌ها در پیش‪//‬گاه پروردگ‪//‬ار جهانیان‪،‬‬
‫حاضر می‌شوند»‪687.................................................................‬‬
‫سوره‌ی انشقاق ‪687.................................................................‬‬
‫باب (‪ :)50‬در مورد این سخن هللا متعال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬فَس ۡو َف ُيَح اَس ُب‬
‫ِحَس اٗب ا َيِس يٗر ا‪« ﴾٨‬بزودی محاسبه‌ی آسانی خواهد شد»‪687...................‬‬
‫سوره‌ی لیل ‪688......................................................................‬‬
‫باب (‪ :)51‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪﴿ :‬ٱلَّذ َك َر َو ٱُأۡلنَثٰٓى ﴾‪...‬‬
‫‪688‬‬
‫سوره‌ی ضحی ‪688..................................................................‬‬
‫باب (‪ :)52‬در مورد این سخن هللا متعال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬م ا َو َّد َع َك َر ُّب َك‬
‫َو َم ا َقَلٰى ‪« ﴾٣‬پروردگارت تو را رها نکرده و دشمن نداشته است»‪688....‬‬
‫سوره‌ی تکاثر ‪689...................................................................‬‬
 ‫ام‬ ‫فهرست مطالب‬

‫باب (‪ :)53‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬أۡل َهٰى ُك ُم ٱلَّتَك اُثُر ‪﴾١‬‬
‫«فزون طلبی شما را سرگرم و مشغول ساخته است»‪689.....................‬‬
‫سوره‌ی فتح (نصر) ‪689...........................................................‬‬
‫باب (‪ :)54‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪ِ﴿ :‬إَذ ا َج ٓاَء َنۡص ُر ٱِهَّلل‬
‫َو ٱۡل َفۡت ُح ‪[ ﴾١‬النصر‪« .]1 :‬هنگامی که یاری هللا متعال و پیروزی فرا‌رسید»‬
‫‪689.......................................................................................‬‬
 ‫کتاب جهاد‬

‫باب (‪:)1‬درباره این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و اَل َتۡح َسَبَّن ٱَّلِذ يَن ُقِتُل وْا ِفي َس ِبيِل ٱِهَّلل‬
‫َأۡم َٰو َۢت ا﴾ [آل عمران‪( .]169 :‬و کسانی را که در راه هللا متعال کشته شــده‌اند‪ ،‬مــرده مپنــدار) و‬
‫یادی از ارواح شهدا‬
‫‪1068‬ـ َع ْن َم ْسُروٍق س َقاَل َس َأْلَنا َع ْبَد ِهَّللا َع ْن َهِذِه اآلَيِة ﴿َو اَل َتۡح َسَبَّن ٱَّل ِذ يَن ُقِتُل وْا‬
‫ِفي َس ِبيِل ٱِهَّلل َأۡم َٰو َۢت ۚا َبۡل َأۡح َيٓاٌء ِع نَد َر ِّبِهۡم ُيۡر َز ُقوَن ‪[ ﴾١٦٩‬آل عمران‪َ .]169 :‬قاَل َأَم ا ِإَّن ا‬
‫َقْد َس َأْلَنا َع ْن َذ ِل َك َفَق اَل «َأْر َو اُحُهْم ِفي َج ْو ِف َطْي ٍر ُخ ْض ٍر َلَه ا َقَناِد يُل ُمَع َّلَق ٌة ِب اْلَع ْر ِش‬
‫َتْس َر ُح ِم َن اْلَج َّنِة َح ْيُث َش اَء ْت ُثَّم َتْأِو ى ِإَلى ِتْلَك اْلَقَناِد يِل َفاَّطَلَع ِإَلْيِهْم َر ُّبُهُم اِّطَالَع ًة َفَق اَل‬
‫َهْل َتْش َتُهوَن َشْيًئا َقاُلوا َأَّى َش ْى ٍء َنْش َتِهى َو َنْح ُن َنْس َر ُح ِم َن اْلَج َّن ِة َح ْيُث ِش ْئَنا َفَفَع َل َذ ِل َك‬
‫ِبِهْم َثَالَث َم َّراٍت َفَلَّم ا َر َأْو ا َأَّنُهْم َلْن ُيْتَر ُك وا ِم ْن َأْن ُيْس َأُلوا َق اُلوا َي ا َر ِّب ُنِر يُد َأْن َت ُر َّد‬
‫َأْر َو اَح َنا ِفي َأْج َس اِد َنا َح َّتى ُنْقَت َل ِفي َس ِبيِلَك َم َّر ًة ُأْخ َر ى‪َ .‬فَلَّم ا َر َأى َأْن َلْيَس َلُهْم َح اَج ٌة‬
‫ُتِرُك وا»‪( .‬م‪)1877/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مسروق س میگوی‪//‬د‪ :‬از عبدهللا بن مس‪//‬عود س درب‪//‬اره‌ی مفه‪//‬وم این آی ‌ه‬
‫پرسیدیم که هللا متعال می‌فرماید‪َ﴿ :‬و اَل َتۡح َسَبَّن ٱَّل ِذ يَن ُقِتُل وْا ِفي َس ِبيِل ٱِهَّلل َأۡم َٰو َۢت ۚا َب ۡل‬
‫َأۡح َيٓاٌء ِع ن‪َ//‬د َر ِّبِهۡم ُيۡر َز ُق وَن ‪« ﴾١٦٩‬کس‪//‬انی ک‪//‬ه در راه هللا متع‪//‬ال کش‪//‬ته ش‪//‬ده‌اند‪ ،‬م‪//‬رده‬
‫مپندار؛ بلکه زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزی می‌خورند»‪.‬‬
‫عبدالل‪//‬ه بن مس‪//‬عود س گفت‪ :‬م‪//‬ا در این ب‪//‬اره از رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص پرس‪//‬یدیم‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬روح ش‪//‬هدا در پرن‪//‬دگان س‪//‬بز رنگی وارد می‌ش‪//‬ود‪ .‬آن‬
‫پرندگان‪ ،‬النه‌هایی به ش‪//‬کل چ‪//‬راغ دارن‪//‬د ک‪//‬ه ب‪//‬ه ع‪//‬رش آویزان‌ان‪//‬د و ه‪//‬ر کج‪//‬ای‬
‫بهشت که بخواهند به چرا می‌پردازند‪ .‬سپس به همین النه‌هایشان برمی‌گردن‪//‬د‪ .‬هللا‬
‫متعال نگاهی به آنان می‌اندازد و می‌فرماید‪ :‬آیا آرزویی دارید؟ آنان می‌گویند‪ :‬چه‬
‫آرزویی داریم در حالی که هر کجای بهشت بخواهیم به تفریح و چرا می‌پردازیم‪.‬‬
‫هللا متعال سه بار سؤالش را تکرار می‌نماید‪ .‬هنگامی که شهدا می‌بینن‪//‬د ک‪//‬ه س‪//‬ؤال‬
‫ادام‪//‬ه دارد و ره‪//‬ا نمی‌ش‪//‬وند‪ ،‬می‌گوین‪//‬د‪ :‬پروردگ‪//‬ارا! می‌خ‪//‬واهیم ارواحم‪//‬ان ب‪//‬ه‬
‫جسدهایمان برگردن‪//‬د و ی‪//‬ک ب‪//‬ار دیگ‪//‬ر در راه ت‪//‬و کش‪//‬ته ش‪//‬ویم‪ .‬وقتی هللا متع‪//‬ال‬
‫می‌بیند که نیازی ندارند‪ ،‬آنها را به حال خودشان می‌گذارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬دروازه‌های بهشت زیر سایه‌ی شمشیرهاست‬
‫‪1069‬ـ َع ْن َأِبي َبْك ِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َقْيٍس َع ْن َأِبيِه َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َأِبي َو ُه َو ِبَح ْض َرِة‬
‫اْلَع ُد ِّو َيُقوُل‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َأْبَو اَب اْلَج َّن ِة َتْح َت ِظ َالِل الُّس ُيوِف »‪َ .‬فَق اَم َر ُج ٌل‬
‫َر ُّث اْلَهْيَئِة‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬يا َأَبا ُم وَس ى‪ ،‬آْنَت َسِم ْعَت َر ُسوَل ص َيُقوُل َهَذ ا؟ َقاَل َنَعْم ‪َ .‬قاَل ‪َ :‬فَر َجَع‬
‫ِإَلى َأْص َح اِبِه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أْقَر ُأ َع َلْيُك ُم الَّس َالَم ‪ُ ،‬ثَّم َك َس َر َج ْفَن َس ْيِفِه َفَأْلَق اُه‪ُ ،‬ثَّم َم َش ى ِبَس ْيِفِه ِإَلى‬
‫اْلَع ُدِّو ‪َ ،‬فَضَرَب ِبِه َح َّتى ُقِتَل ‪( .‬م‪)1742/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوبکر بن عبدهللا بن قیس می‌گوید‪ :‬پدرم در حالی ک‪/‬ه در براب‪/‬ر دش‪/‬من‬
‫قرار داش‪//‬ت‪‌،‬گفت‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬دروازه‌ه‪//‬ای بهش‪//‬ت زی‪//‬ر س‪//‬ایه‌ی‬
‫شمشیرهاس‪//‬ت»‪ .‬ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن این س‪//‬خن‪ ،‬م‪//‬ردی ژن‪//‬ده پ‪//‬وش برخاس‪//‬ت و گفت‪ :‬ای‬
‫ابوموسی! (کنیه‌ی عبدهللا بن قیس) آیا خ‪/‬ودت ش‪/‬نیدی ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص اینگون‪/‬ه‬
‫می‌فرمود؟ پدرم گفت‪ :‬بلی‪ .‬آن مرد نزد یارانش رفت و گفت‪ :‬شما را به هللا متعال‬
‫میسپارم‪ .‬سپس غالف شمشیرش را شکست و به گوشه‌ای انداخت و با شمش‪//‬یرش‬
‫بسوی دشمن رفت و آنقدر شمشیر زد و جنگید تا اینکه کشته شد‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬تشویق به جهاد و فضیلت آن‬
‫‪1070‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬تَض َّم َن ُهَّللا ِلَم ْن َخ َرَج ِفي‬
‫َس ِبيِلِه َال ُيْخ ِر ُجُه ِإَّال ِج َهاًدا ِفي َس ِبيِلى‪َ ،‬و ِإيَم اًنا ِبى‪َ ،‬و َتْص ِد يًقا ِبُرُس ِلىف َفُه َو َع َلَّي َض اِم ٌن‬
‫َأْن ُأْد ِخ َلُه اْلَج َّنَة‪َ ،‬أْو َأْر ِج َع ُه ِإَلى َم ْسَك ِنِه اَّلِذ ي َخ َرَج ِم ْنُه َناِئًال َم ا َن اَل ِم ْن َأْج ٍر َأْو َغ ِنيَم ٍة‪،‬‬
‫َو اَّلِذ ي َنْفُس ُم َحَّمٍد ِبَيِدِه َم ا ِم ْن َك ْلٍم ُيْكَلُم ِفي َس ِبيِل ِهَّللا ِإَّال َج اَء َيْو َم اْلِقَياَم ِة َك َهْيَئِت ِه ِح يَن ُك ِلَم‬
‫َلْو ُنُه َلْو ُن َد ٍم ‪َ ،‬و ِر يُحُه ِم ْسٌك ‪َ ،‬و اَّل ِذ ي َنْفُس ُمَحَّم ٍد ِبَي ِدِه َل ْو َال َأْن َيُش َّق َع َلى اْلُم ْس ِلِم يَن َم ا‬
‫َقَع ْد ُت ِخ َالَف َس ِر َّيٍة َتْغُز و ِفي َس ِبيِل ِهَّللا َأَب ًدا‪َ ،‬و َلِكْن َال َأِج ُد َس َع ًة َف َأْح ِم َلُهْم ‪َ ،‬و َال َيِج ُد وَن‬
‫َسَع ًة َو َيُش ُّق َع َلْيِهْم َأْن َيَتَخ َّلُفوا َع ِّنى‪َ ،‬و اَّلِذ ي َنْفُس ُم َحَّمٍد ِبَيِدِه َلَو ِد ْد ُت َأِّني َأْغ ُز و ِفي َس ِبيِل‬
‫ِهَّللا َفُأْقَتُل‪ُ ،‬ثَّم َأْغُز و َفُأْقَتُل‪ُ ،‬ثَّم َأْغُز و َفُأْقَتُل»‪( .‬م‪)1876/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متعال برای کس ‪/‬ی‌که‬
‫با ایمان به او و تص‪//‬دیق پیامبرانش ص‪//‬رفًا ب‪/‬رای جه‪/‬اد در راه هللا متع‪/‬ال ب‪/‬یرون‬
‫شود‪ ،‬وارد شدن به بهشت را تضمین نموده است؛ و یا اینکه او را به خ‪//‬انه‌ای ک‪//‬ه‬
‫از آن بیرون رفته همراه پاداش و غنیمتی که بدست آورده‪ ،‬باز می‌گرداند‪ .‬س‪/‬وگند‬
‫به ذاتی که جان محم‪//‬د در دس‪//‬ت اوس‪//‬ت‪ ،‬ه‪//‬ر زخمی ک‪//‬ه در راه هللا متع‪//‬ال ایج‪//‬اد‬
‫شود‪ ،‬روز قیامت‪ ،‬تازه می‌گ‪//‬ردد و رنگش‪ ،‬رن‪//‬گ خ‪//‬ون‪ ،‬و ب‪//‬ویش‪ ،‬ب‪//‬وی مش‪//‬ک‬
‫خواهد بود‪ .‬و سوگند به ذاتی که جان محمد در دست اوست‪ ،‬اگر برای مسلمانان‪،‬‬
‫دش‪//‬وار نمی‌ش‪//‬د‪ ،‬در تم‪//‬ام س‪//‬ریه‌هایی ک‪//‬ه در راه هللا متع‪//‬ال میجنگن‪//‬د‪ ،‬ش‪//‬رکت‬
‫می‌کردم؛ ولی از آنجایی که نه من می‌توانم برای آنه‪/‬ا س‪/‬واری ف‪/‬راهم نم‪/‬ایم و ن‪/‬ه‬
‫آنها این توانایی را دارند‪ ،‬و در عین ح‪//‬ال‪ ،‬ب‪//‬از مان‪//‬دن از هم‪//‬راهی من‪ ،‬برایش‪//‬ان‬
‫دشوار است‪ ،‬در تمام سریه‌ها شرکت نمی‌نمایم‪ .‬همچنین سوگند ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬ان‬
‫محمد در دس‪//‬ت اوس‪//‬ت‪ ،‬دوس‪//‬ت دارم ک‪//‬ه در راه هللا متع‪//‬ال بجنگم و کش‪//‬ته ش‪//‬وم؛‬
‫بجنگم وکشته شوم؛ بجنگم و کشته شوم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬رفع درجات بنده با جهاد‬
‫‪1071‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّى س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل «َيا َأَب ا َس ِع يٍد َم ْن َرِض َى‬
‫ِباِهَّلل َر ًّبا‪َ ،‬و ِباِإل ْس َالِم ِد يًنا‪َ ،‬و ِبُم َحَّمٍد َنِبًّيا َو َجَبْت َل ُه اْلَج َّن ُة»‪َ .‬فَع ِج َب َلَه ا َأُب و َس ِع يٍد ‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫کتاب جهاد‬

‫َأِع ْد َها َع َلَّي َيا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬فَفَعَل ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ« :‬و ُأْخ َر ى ُيْر َفُع ِبَها اْلَع ْبُد ِم اَئَة َد َر َجٍة ِفي اْلَج َّنِة‪،‬‬
‫َم ا َبْيَن ُك ِّل َد َر َج َتْيِن َك َم ا َبْيَن الَّس َم اِء َو اَألْر ِض»‪َ .‬ق اَل َو َم ا ِهَي َي ا َر ُس وَل ِهَّللا؟ َق اَل ‪:‬‬
‫«اْلِج َهاُد ِفي َس ِبيِل ِهَّللا‪ ،‬اْلِج َهاُد ِفي َس ِبيِل ِهَّللا»‪( .‬م‪)1884/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوس‪//‬عید خ‪//‬دری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای ابوس‪//‬عید!‬
‫هرکس‪ ،‬هللا متعال را به عنوان پروردگار‪ ،‬اسالم را به عن‪//‬وان دین‪ ،‬و محم‪//‬د ص‬
‫را ب‪//‬ه عن‪//‬وان پیامبر‪ ،‬انتخ‪//‬اب و پس‪//‬ند نمای‪//‬د‪ ،‬بهش‪//‬ت ب‪//‬رایش واجب می‌ش‪//‬ود»‪.‬‬
‫ابوسعید از این سخن تعجب نمود و گفت‪ :‬یا رسول هللا! یک بار دیگر این کلم‪//‬ات‬
‫را برایم تکرار کن‪ .‬پیامبر گرامی اسالم آنه‪//‬ا را تک‪//‬رار نم‪//‬ود و اف‪//‬زود‪« :‬و چ‪//‬یز‬
‫دیگری وجود دارد که هللا متع‪/‬ال بوس‪/‬یله‌ی آن‪ ،‬بن‪/‬ده‌اش را ص‪/‬د درج‪/‬ه در بهش‪/‬ت‬
‫باال می‌برد‪ .‬و فاصله‌ی میان دو درجه به اندازه‌ی فاصله‌ی آسمان و زمین اس‪//‬ت»‬
‫ابوسعید گفت‪ :‬یا رسول هللا! آن چیست؟ فرم‪//‬ود‪« :‬جه‪//‬اد در راه هللا متع‪//‬ال‪ ،‬جه‪//‬اد‬
‫در راه هللا متعال»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬بهترین انسان‪ ،‬کسی است که با جان و مالش در راه هللا متعال جهاد می‌کند‬
‫‪1072‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّى س‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َأَتى الَّنِبَّي ص‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬أُّى الَّن اِس‬
‫َأْفَض ُل؟ َفَقاَل ‪َ« :‬ر ُجٌل ُيَج اِهُد ِفي َس ِبيِل ِهَّللا ِبَم اِلِه َو َنْفِس ِه»‪َ .‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم َم ْن ؟ َق اَل ‪ُ« :‬م ْؤ ِم ٌن ِفي‬
‫ِش ْع ٍب ِم َن الِّش َع اِب َيْعُبُد َهَّللا َر َّبُه‪َ ،‬و َيَد ُع الَّناَس ِم ْن َش ِّر ِه»‪( .‬م‪)1888/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوی‪//‬د ‪ :‬م‪//‬ردی ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص آم‪//‬د و گفت‪:‬‬
‫بهترین انسان‌ها چه کسی است؟ پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬ردی ک‪//‬ه ب‪//‬ا ج‪//‬ان و‬
‫مالش در راه هللا متع‪//‬ال جه‪//‬اد کن‪//‬د»‪ .‬پرس‪//‬یدند‪ :‬بع‪//‬د از او چ‪//‬ه کس‪//‬ی به‪//‬تر اس‪//‬ت؟‬
‫فرمود‪« :‬انسان مؤمنی که پروردگارش را در یکی از دره‌ها پرستش می‌کند و ب‪/‬ه‬
‫مردم‪ ،‬آسیبی نمی‌رساند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬درباره‌ی کسی که بمیرد و جهاد نکند و نیت جهاد هم نداشته باشد‬
‫‪1073‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َم اَت َو َلْم َيْغ ُز ‪َ ،‬و َلْم‬
‫ُيَح ِّد ْث ِبِه َنْفَس ُه َم اَت َع َلي ُش ْع َبٍة ِم ْن ِنَفاٍق»‪.‬‬
‫َقاَل اْبُن َس ْهٍم ‪َ :‬قاَل َع ْب ُد ِهَّللا ْبُن اْلُمَب اَرِك ‪َ :‬فُن َر ي َّن َذ ِل َك َك اَن َع َلى َع ْه ِد َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫َأ‬
‫ص‪( .‬م‪)1901/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ه‪//‬ر کس بم‪//‬یرد و جه‪//‬اد‬
‫نکند و نیت جهاد هم نداشته باشد‪ ،‬بر شعبه‌ای از نفاق مرده است»‪.‬‬
‫ابن سهم می‌گوید‪ :‬عبدهللا بن مبارک میگفت‪ :‬ما گمان میکنیم ک‪//‬ه این مس‪//‬ئله ب‪//‬ه‬
‫دوران رسول هللا ص اختصاص داشت‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬فضیلت جهاد در دریا‬
‫‪1074‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َك اَن َي ْد ُخ ُل َع َلى ُأِّم َح َر اٍم ِبْنِت‬
‫ِم ْلَح اَن َفُتْطِعُم ُه‪َ ،‬و َك اَنْت ُأُّم َح َر اٍم َتْح َت ُع َب اَد َة ْبِن الَّص اِمِت‪َ ،‬ف َد َخ َل َع َلْيَه ا‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْو ًم ا‪َ ،‬فَأْطَع َم ْتُه‪ُ ،‬ثَّم َج َلَس ْت َتْفِلي َر ْأَس ُه‪َ ،‬فَن اَم َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ ،‬ثَّم اْس َتْيَقَظ‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪4‬‬
‫َو ُهَو َيْض َح ُك‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬م ا ُيْض ِح ُك َك َيا َر ُس وَل ِهَّللا؟ َق اَل ‪َ« :‬ن اٌس ِم ْن ُأَّمِتي ُع ِرُض وا‬
‫َع َلَّي ُغ َزاًة ِفي َس ِبيِل ِهَّللا‪َ ،‬يْر َك ُبوَن َثَبَج َهَذ ا اْلَبْح ِر ‪ُ ،‬م ُلوًك ا َع َلى اَألِس َّر ِة‪َ ،‬أْو ِم ْث َل اْلُم ُل وِك‬
‫َع َلى اَألِس َّر ِة»‪َ .‬يُش ُّك َأَّيُهَم ا َق اَل ‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا اْدُع َهَّللا َأْن َيْج َع َلِنى ِم ْنُهْم ‪،‬‬
‫َفَدَعا َلَها‪ُ ،‬ثَّم َو َضَع َر ْأَس ُه َفَناَم ‪ُ ،‬ثَّم اْس َتْيَقَظ َو ُهَو َيْض َح ُك‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬م ا ُيْض ِح ُكَك َيا َر ُسوَل‬
‫الَّلِه؟ َقاَل ‪َ« :‬ناٌس ِم ْن ُأَّمِتي ُع ِرُضوا َع َلَّي ُغ َزاًة ِفي َس ِبيِل الَّلِه»‪َ .‬ك َم ا َق اَل ِفي اُألوَلى‪َ ،‬ق اَلْت ‪:‬‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلَه اْدُع الَّلَه َأْن َيْج َع َلِنى ِم ْنُهْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬أْنِت ِم َن اَألَّو ِليَن »‪َ .‬ف َرِكَبْت ُأُّم َح َر اٍم‬
‫ِبْنُت ِم ْلَح اَن اْلَبْح َر ِفي َز َمِن ُمَع اِوَيَة‪َ ،‬فُص ِرَع ْت َع ْن َد اَّبِتَه ا ِح يَن َخ َرَج ْت ِم َن اْلَبْح ِر َفَهَلَك ْت ‪.‬‬
‫(م‪)1912/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬گاهی رسول هللا ص به منزل ام حرام دختر‬
‫ملح‪//‬ان ک‪//‬ه همس‪//‬ر عب‪//‬اده بن ص‪//‬امت ب‪//‬ود‪ ،‬می‌رفت و ام ح‪//‬رام از وی پ‪//‬ذیرایی‬
‫می‌نمود‪ .‬روزی‪ ،‬رسول اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ی ایش‪//‬ان رفت و او بع‪//‬د از پ‪//‬ذیرایی‪،‬‬
‫شرو ع به خاراندن سر مبارک رس‪//‬ول اک‪//‬ر م ص نم‪//‬ود ت‪//‬ا اینک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫خواب رفت‪ .‬سپس بیدار شد در حالی که میخندید‪.‬‬
‫ام حرام می‌گوید‪ :‬من گفتم‪ :‬یا رسول هللا! چ‪/‬را میخن‪/‬دی؟ فرم‪/‬ود‪« :‬گ‪/‬روهی از‬
‫امتیانم به من عرضه شدند که در راه هللا متعال جهاد می‌کنند؛ آنان روی این دری‪//‬ا‬
‫س‪//‬وار میش‪//‬وند و مانن‪//‬د پادش‪//‬اهانی هس‪//‬تند ک‪//‬ه ب‪//‬ر تخت‌ه‪//‬ا نشس‪//‬تهان‪//‬د»‪ .‬ام ح‪//‬رام‬
‫می‌گوید‪ :‬گفتم‪ :‬یا رسول هللا! از هللا متعال بخواه که مرا جزو آنان قرار ده‪//‬د‪ .‬پیا‬
‫مبر اکرم ص هم برایش دعا کرد‪.‬‬
‫دوباره رسول هللا ص سرش را گذاشت (و خوابید‪ ).‬و هنگامی ک‪//‬ه بیدار ش‪//‬د‪،‬‬
‫می‌خندید‪ .‬ام حرام می‌گوید‪ :‬گفتم‪ :‬یا رسول هللا! چرا می‌خندی؟ فرم‪//‬ود‪« :‬گ‪//‬روهی‬
‫از امتیانم ب‪/‬ه من عرض‪//‬ه ش‪/‬دند ک‪/‬ه در راه هللا متع‪/‬ال جه‪/‬اد می‌کنن‪/‬د‪ »...‬و هم‪/‬ان‬
‫سخنان اول را تکرار کرد‪ .‬گفتم‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا! از هللا متع‪//‬ال بخ‪//‬واه ک‪//‬ه م‪//‬را ن‪//‬یز‬
‫جزو آنان قرار دهد‪ .‬فرمود‪« :‬تو از گروه نخست هستی»‪.‬‬
‫راوی می‌گوی‪///‬د‪ :‬آنگ‪///‬اه امح‪///‬رام در دوران معاوی‪///‬ه بن ابیس‪///‬فیان (هم‪///‬راه‬
‫مجاهدان) از دریا عبور کرد و هنگامی که از دریا ب‪//‬یرون آم‪//‬د از س‪//‬واری‌اش‬
‫به زمین افتاد و فوت کرد‪.‬‬
‫امام نووی ‪ /‬می‌گوید ‪« :‬علما اتفاق نظ‪/‬ر دارن‪/‬د ک‪/‬ه ام ح‪/‬رام َم ح‪َ/‬ر م رس‪/‬ول هللا‬
‫ص بوده است‪ .‬اما درباره‌ی کیفیت محرم بودن اختالف نظر دارد‪ .‬ابن عب‪//‬دالبر و‬
‫تعدادی گفته‌اند‪ :‬ام حرام یکی از خاله‌های رض‪//‬اعی رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ود و ب‪//‬رخی‬
‫گفته‌اند‪ :‬بلکه خاله‌ی پ‪//‬در ی‪//‬ا پ‪//‬در ب‪//‬زرگ رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬وده اس‪//‬ت؛ زی‪//‬را م‪//‬ادر‬
‫عبدالمطلب از بنی نجار بود»‪( .‬شرح نووی بر صحیح مسلم)‬
‫باب (‪ :)8‬فضیلت نگهبانی در راه هللا‬
‫‪1075‬ـ َع ْن َس ْلَم اَن س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪ِ« :‬ر َباُط َيْو ٍم َو َلْيَلٍة َخْيٌر ِم ْن‬
‫ِص َياِم َشْهٍر َو ِقَياِمِه‪َ ،‬و ِإْن َم اَت َجَر ي َع َلْيِه َع َم ُلُه اَّلِذ ي َك اَن َيْع َم ُلُه‪َ ،‬و ُأْج ِرَي َع َلْي ِه ِر ْز ُق ُه‪،‬‬
‫َو َأِم َن اْلَفَّتاَن »‪( .‬م‪)1913/‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫کتاب جهاد‬

‫ترجمه‪ :‬سلمان س می‌گوید‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬ی‪//‬ک ش‪//‬بانه‬
‫روز نگهبانی در راه هللا متعال از روزه گرفتن و شب زن‪//‬ده داری ی‪//‬ک م‪//‬اه به‪//‬تر‬
‫است‪ .‬و اگر بر این حالت بمیرد‪ ،‬ثواب اعمالی که در دوران حیاتش انجام می‌داده‬
‫همچنان به او می‌رسد و به او روزی داده می‌ش‪//‬ود (مانن‪//‬د ش‪//‬هدا) و از فتنه‌ی قبر‬
‫در امان می‌ماند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬یک صبح و شام در راه هللا متعال رفتن از دنیا و آنچه در آن وجود دارد‪ ،‬بهتر است‬
‫‪1076‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لَغ ْد َو ٌة ِفي َس ِبيِل ِهَّللا َأْو‬
‫َر ْو َح ٌة َخْيٌر ِم َن الُّد ْنَيا َو َم ا ِفيَها»‪( .‬م‪)1880/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مال‪//‬ک س روایت می‌کندک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬ص‪//‬بح و‬
‫شامی در راه الله متعال بیرون رفتن (جهاد کردن) از دنیا و آنچه در آن وج‪/‬ود دارد‪،‬‬
‫بهتر است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬درباره‌ی این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪ :‬آیا آب دادن به حجاج را‪...‬‬
‫‪1077‬ـ َع ْن الُّنْع َم اِن ْبِن َبِش يٍر س َقاَل ‪ُ :‬كْنُت ِع ْنَد ِم ْنَبِر َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَقاَل َر ُج ٌل‪:‬‬
‫َم ا ُأَباِلى َأْن َال َأْع َم َل َع َم ًال َبْع َد اِإل ْس َالِم ِإَّال َأْن ُأْس ِقَي اْلَح اَّج‪َ ،‬و َق اَل آَخ ُر‪َ :‬م ا ُأَب اِلي َأْن َال‬
‫َأْع َم َل َع َم ًال َبْع َد اِإل ْس َالِم ِإَّال َأْن َأْع ُمَر اْلَم ْس ِج َد اْلَحَر اَم ‪َ ،‬و َقاَل آَخ ُر‪ :‬اْلِج َه اُد ِفي َس ِبيِل ِهَّللا‬
‫َأْفَض ُل ِمَّم ا ُقْلُتْم ‪َ ،‬فَز َج َر ُهْم ُع َم ُر َو َق اَل ‪َ :‬ال َتْر َفُع وا َأْص َو اَتُك ْم ِع ْن َد ِم ْنَب ِر‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬و ُهَو َيْو ُم اْلُج ُمَعِة‪َ ،‬و َلِكْن ِإَذ ا َص َّلْيُت اْلُج ُمَع َة َد َخ ْلُت َفاْسَتْفَتْيُتُه ِفيَم ا اْخ َتَلْفُتْم‬
‫ِفي‪ِ/‬ه‪َ ،‬ف َأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬أَجَع ۡل ُتۡم ِس َقاَيَة ٱۡل َح ٓاِّج َو ِع َم اَر َة ٱۡل َم ۡس ِج ِد ٱۡل َح َر اِم َك َم ۡن َء اَم َن ِبٱِهَّلل‬
‫َو ٱۡل َيۡو ِم ٱٓأۡلِخ ِر ﴾ [التوبة‪ .]19 :‬اآلَيَة ِإَلى آِخ ِرَها‪( .‬م‪)1879/‬‬
‫ترجمه‪ :‬نعمان بن بشیر س می‌گوید‪ :‬کنار منبر رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ودم ک‪//‬ه م‪//‬ردی‬
‫گفت‪ :‬اگر بع‪//‬د از مس‪//‬لمان ش‪//‬دن بج‪//‬ز آب دادن حج‪//‬اج‪ ،‬هیچ عم‪//‬ل دیگ‪//‬ری انج‪//‬ام‬
‫ندهم‪ ،‬باکی ندارم‪ .‬مرد دیگری گفت‪ :‬اگر بعد از مسلمان شدن‪ ،‬بجز تعم‪//‬یر و آب‪//‬اد‬
‫ساختن مسجد الحرام‪ ،‬هیچ‌کار دیگ‪//‬ری انج‪//‬ام ن‪//‬دهم‪ ،‬ب‪//‬اکی ن‪//‬دارم‪ .‬و ف‪//‬رد دیگ‪//‬ری‬
‫گفت‪ :‬جهاد در راه هللا متعال بهتر از کارهایی است ک‪/‬ه ش‪/‬ما ن‪/‬ام بردی‪/‬د‪ .‬عم‪/‬ر س‬
‫آنان را سرزنش نمود و گفت‪ :‬صدایتان را کنار من‪//‬بر رس‪//‬ول هللا ص بلن‪//‬د نکنید ـ‬
‫قابل یادآوری است که این گفتگو در روز جمعه بود ـ هنگامی ک‪/‬ه نم‪/‬از جمع‪/‬ه را‬
‫خوان‪//‬دم‪ ،‬ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ی رس‪//‬ول هللا ص می‌روم و در م‪//‬ورد ام‪//‬وری ک‪//‬ه ش‪//‬ما ب‪//‬ا هم‬
‫اختالف نمودید از پیامبر اکرم ص اس‪//‬تفتا می‌کنم‪( .‬س‪//‬پس عم‪//‬ر س رفت و اس‪//‬تفتا‬
‫نم‪//‬ود‪ ).‬آنگ‪//‬اه هللا متع‪//‬ال این آی‪//‬ه را ن‪//‬ازل فرم‪//‬ود‪َ﴿ :‬أَجَع ۡل ُتۡم ِس َقاَيَة ٱۡل َح ٓاِّج َو ِع َم اَر َة‬
‫ٱۡل َم ۡس ِج ِد ٱۡل َحَر اِم َك َم ۡن َء اَم َن ِبٱِهَّلل َو ٱۡل َيۡو ِم ٱٓأۡلِخ ِر َو َٰج َهَد ِفي َس ِبيِل ٱِۚهَّلل اَل َيۡس َتُوۥَن ِع ن‪َ//‬د ٱِۗهَّلل‬
‫َّٰظ‬
‫َو ٱُهَّلل اَل َيۡه ِد ي ٱۡل َقۡو َم ٱل ِلِم يَن ‪[ ﴾١٩‬التوبة‪.]19 :‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪6‬‬
‫«آیا کار آب دادن به حاجیان و تعمیر کردن مسجد الحرام را مانند کار کسی می‌دانید‬
‫که به هللا و روز آخرت ایمان آورده و در راه هللا جهاد ک‪//‬رده اس‪//‬ت؟ این اف‪//‬راد‪ ،‬ن‪//‬زد هللا‬
‫متعال منزلت یکسانی ندارند و هللا متعال ستمگران را هدایت نمی‌کند»‪.‬‬

‫باب (‪ :)11‬تشویق به درخواست شهادت‬

‫‪1078‬ـ َع ْن َس ْهِل ْبِن ُحَنْيٍف س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َقاَل ‪َ« :‬م ْن َس َأَل َهَّللا الَّش َهاَد َة ِبِص ْد ٍق‬
‫َبَّلَغ ُه ُهَّللا َم َناِزَل الُّش َهَداِء َوِإْن َم اَت َع َلى ِفَر اِش ِه»‪( .‬م‪)1909/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سهل بن ُحَنیف س می‌گوید ‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬ه‪//‬رکس‪ ،‬ص‪//‬ادقانه‬
‫از هللا متعال شهادت بخواهد‪ ،‬هللا متعال او را ب‪//‬ه درجه‌ی ش‪//‬هدا می‌رس‪//‬اند اگرچ‪//‬ه‬
‫در رختخوابش بمیرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬فضیلت شهادت در راه هللا‬
‫‪1079‬ـ عن َأَنَس ْبَن َم اِلٍك س َع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪َ« :‬م ا ِم ْن َأَحٍد َيْد ُخ ُل اْلَج َّنَة ُيِح ُّب َأْن‬
‫َيْر ِج َع ِإَلى الُّد ْنَيا َو َأَّن َلُه َم ا َع َلى اَألْر ِض ِم ْن َش ْى ٍء َغْي ُر الَّش ِهيِد َفِإَّن ُه َيَتَم َّنى َأْن َيْر ِج َع‬
‫َفُيْقَتَل َع ْش َر َم َّراٍت ِلَم ا َيَر ى ِم َن اْلَك َر اَم ِة»‪( .‬م‪)1877/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬هیچ‌کس بع‪//‬د از ورود‬
‫به بهشت‪ ،‬دوست ندارد که ب‪/‬ه دنیا برگ‪/‬ردد و در روی زمین ب‪/‬ه چ‪/‬یزی برس‪/‬د بج‪/‬ز‬
‫شهید که به خاطر عزت و احترامی که می‌بیند‪ ،‬آرزو می‌نماید ب‪/‬ه دنیا ب‪/‬ازگردد و ده‬
‫بار کشته شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬نیت در اعمال‬
‫‪1080‬ـ َع ْن ُع َم َر ْب ِن اْل َخ َّطاِب س َقاَل َقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص «ِإَّنَم ا اَألْع َم اُل ِبالِّنَّي ِة ‪،‬‬
‫َو ِإَّنَم ا ِال ْم ِر ٍئ َم ا َن َو ى‪َ ،‬فَم ْن َك اَنْت ِه ْج َر ُت ُه ِإَلى الَّل ِه َو َر ُس وِلِه َفِه ْج َر ُت ُه ِإَلى الَّل ِه‬
‫َو َر ُس وِلِه ‪َ ،‬و َم ْن َك اَنْت ِه ْج َر ُت ُه ِل ُد ْن َيا ُيِص يُبَها‪َ ،‬أِو اْم َر َأٍة َيَتَز َّو ُج َه ا‪َ ،‬فِه ْج َر ُت ُه ِإَلى َم ا‬
‫َهاَج َر ِإَلْي ِه »‪( .‬م‪)1907/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عمر بن خطاب س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬اعم‪//‬ال انس‪//‬ان ب‪//‬ه‬
‫نیت‪ ،‬بستگی دارند و با هر شخص‪ ،‬مطابق نیتش رفت‪/‬ار میش‪/‬ود‪ .‬پس ه‪/‬رکس‪ ،‬ب‪/‬ه‬
‫سوی هللا متعال و رسولش هجرت نماید‪ ،‬هجرتش ب‪/‬ه س‪/‬وی هللا متع‪/‬ال و رس‪/‬ولش‬
‫بحساب میآید‪ .‬و هرکس‪ ،‬به خ‪//‬اطر مقاص‪//‬د دنیوی و ی‪//‬ا ازدواج ب‪//‬ا زنی‪ ،‬هج‪//‬رت‬
‫کند‪ ،‬به دنیا دست مییابد و با آن زن‪ ،‬ازدواج میکن‪/‬د‪ .‬در نتیج‪/‬ه‪ ،‬دس‪/‬تاورد هج‪/‬رت‬
‫هرکس‪ ،‬همان چیزی است که به خاطر آن‪ ،‬هجرت نموده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬خشنودی هللا متعال از شهدا و خشنودی شهدا از هللا متعال‬
‫‪1081‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ج اَء َن اٌس ِإَلى الَّنِبِّي ص‪َ :‬فَق اُلوا‪َ :‬أِن اْبَع ْث َم َع َن ا‬
‫ِر َج اًال ُيَع ِّلُم وَنا اْلُقْر آَن َو الُّس َّنَة‪َ ،‬فَبَع َث ِإَلْيِهْم َس ْبِع يَن َر ُج ًال ِم َن اَألْنَص اِر ُيَق اُل َلُهُم اْلُق َّراُء ‪،‬‬
‫ِفيِهْم َخاِلى َحَر اٌم ‪َ ،‬يْقَر ُءوَن اْلُقْر آَن َو َيَتَداَر ُسوَن ِبالَّلْيِل َيَتَع َّلُم وَن ‪َ ،‬و َك اُنوا ِبالَّنَه اِر َيِج يُئوَن‬
‫ِباْلَم اِء َفَيَض ُع وَنُه ِفي اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬و َيْح َتِط ُبوَن َفَيِبيُع وَن ُه َو َيْش َتُروَن ِب ِه الَّطَع اَم َألْه ِل الُّص َّفِة‬
 ‫‪7‬‬ ‫کتاب جهاد‬

‫َو ِلْلُفَقَر اِء ‪َ ،‬فَبَع َثُهُم الَّنِبُّي ص ِإَلْيِهْم ‪َ ،‬فَعَر ُضوا َلُهْم ‪َ ،‬فَقَتُلوُهْم َقْبَل َأْن َيْبُلُغ وا اْلَم َك اَن ‪َ ،‬فَق اُلوا‪:‬‬
‫الَّلُهَّم َبِّلْغ َع َّنا َنِبَّيَنا َأَّنا َقْد َلِقيَناَك ‪َ ،‬فَرِض يَنا َع ْنَك َو َرِض يَت َع َّنا – َق اَل ‪َ :‬و َأَتي َر ُج ٌل َحَر اًم ا‬
‫َخاَل َأَنٍس ِم ْن َخ ْلِف ِه َفَطَع َن ُه ِب ُر ْم ٍح َح َّتى َأْنَف َذ ُه‪َ ،‬فَق اَل َح َر اٌم ‪ُ :‬ف ْز ُت َو َر ِّب اْلَكْع َب ِة‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َألْص َح اِبِه‪ِ« :‬إَّن ِإْخ َو اَنُك ْم َقْد ُقِتُلوا‪َ ،‬و ِإَّنُهْم َقاُلوا‪ :‬الَّلُهَّم َبِّلْغ َع َّنا َنِبَّيَن ا َأَّن ا َق ْد‬
‫َلِقيَناَك َفَرِض يَنا َع ْنَك َوَرِض يَت َع َّنا»‪( .‬م‪)677/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬عدهای ن‪//‬زد ن‪//‬بیاک‪//‬رم ص آمدن‪//‬د و گفتن‪//‬د‪ :‬م‪//‬ردانی را‬
‫همراه ما بفرست تا قرآن و سنت را به ما بیاموزن‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص هم‪//‬راه آن‪//‬ان‪،‬‬
‫هفتاد نفر از انصار را که قاری گفته می‌شدند‪ ،‬فرستاد‪ .‬داییام ح‪//‬رام ن‪//‬یز در میان‬
‫آن‪//‬ان ب‪//‬ود‪ .‬این هفت‪//‬اد نف‪//‬ر‪ ،‬ش‪/‬ب‌ها قرآن تالوت می‌کردن‪//‬د؛ ب‪//‬دین معن‪//‬ا ک‪//‬ه ب‪//‬رای‬
‫یکدیگر میخواندن‪//‬د و ی‪//‬اد میگرفتن‪//‬د‪ .‬روزه‪//‬ا هم آب میآوردن‪//‬د و داخ‪//‬ل مس‪//‬جد می‪-‬‬
‫گذاشتند و هیزم جمع آوری مینمودند و میفروختند و برای اهل ص‪//‬فه و فق‪//‬را غ‪//‬ذا‬
‫می‌خریدند‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص این قاریان را به سوی آنان فرستاد‪ .‬اما قبل از اینکه به مقصد‬
‫برسند‪ ،‬کافرانی که درخواست قاری کرده بودند‪ ،‬به آنها حمله کردند و آنان را ب‪//‬ه‬
‫قتل رساندند‪ .‬آنها گفتند‪ :‬بار الها! پیام ما را به پیامبرمان برسان که ما به دیدار تو‬
‫رفتیم و از تو خشنود شدیم و تو نیز از ما خشنود شدی‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬فردی از پشت سر به حرام؛ دایی انس؛ نزدیک شد و ن‪//‬یزهای‬
‫در بدنش فرو برد‪ .‬حرام گفت‪ :‬سوگند به پروردگار کعبه که رستگار شدم‪.‬‬
‫رسول هللا ص به یارانش گفت‪« :‬برادران شما کش‪/‬ته ش‪/‬دند و گفتن‪/‬د‪ :‬ب‪/‬ار اله‪/‬ا!‬
‫پیام ما را به پیامبرمان برسان که ما به مالقات تو رف‪/‬تیم و از ت‪/‬و خش‪/‬نود ش‪/‬دیم و‬
‫تو نیز از ما خشنودی شدی»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬شهدا پنج گروهند‬
‫‪1082‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬بْيَنَم ا َر ُج ٌل َيْمِش ي ِبَطِر يٍق‬
‫َو َج َد ُغ ْص َن َش ْو ٍك َع َلى الَّطِر يِق َف َأَّخ َرُه‪َ ،‬فَش َك َر ُهَّللا َل ُه‪َ ،‬فَغ َف َر َل ُه»‪َ .‬و َق اَل ‪« :‬الُّش َهَداُء‬
‫َخ ْمَس ٌة‪ :‬اْلَم ْطُع وُن ‪َ ،‬و اْلَم ْبُطوُن ‪َ ،‬و اْلَغ ِر ُق‪َ ،‬و َص اِح ُب اْلَهْد ِم ‪َ ،‬و الَّش ِهيُد ِفي َس ِبيِل ِهَّللا ﻷ»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1914‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬شخص‪//‬ی‪ ،‬ش‪//‬اخه‌ی‬
‫خارداری را در مسیر راه دی‪//‬د‪ ،‬آن را برداش‪//‬ته و ب‪//‬ه کن‪//‬اری نه‪//‬اد‪ .‬در نتیج‪//‬ه‪ ،‬هللا‬
‫متعال از او خشنود گردید و او را مورد مغف‪//‬رت قرار داد»‪ .‬همچ‪//‬نین رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرم‪//‬ود‪« :‬ش‪//‬هدا پنج گروه‌ان‪//‬د‪1 :‬ـ کس ‪/‬ی‌که در اث‪//‬ر ط‪//‬اعون و وب‪//‬ا بم‪//‬یرد‪2 .‬ـ‬
‫کسی‌که در اث‪//‬ر اس‪//‬هال بم‪//‬یرد‪3 .‬ـ کس‪/‬ی‌که در اث‪//‬ر غ‪//‬رق ش‪//‬دن در آب بم‪//‬یرد‪4 .‬ـ‬
‫کسی‌که زیر آوار‪ ،‬فوت نماید‪5 .‬ـ کسی‌که در راه هللا متعال‪ ،‬کشته شود»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪8‬‬
‫باب (‪ :)16‬هر مسلمانی که در اثر بیماری طاعون بمیرد‪ ،‬شهید است‬
‫‪1083‬ـ َع ْن َح ْفَص َة ِبْنِت ِس يِر يَن َقاَلْت ‪َ :‬قاَل ِلي َأَنُس ْبُن َم اِلٍك س‪ِ :‬بَم ا َم اَت َيْح َيى ْبُن‬
‫َأِبي َع ْمَر َة؟ َقاَلْت ‪ُ :‬قْلُت ‪ِ :‬بالَّطاُعوِن ‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬الَّطاُعوُن َش َهاَد ٌة‬
‫ِلُك ِّل ُم ْس ِلٍم »‪( .‬م‪)1916/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬حفص‪//‬ه دخ‪//‬تر س‪//‬یرین می‌گوی‪//‬د‪ :‬انس بن مال‪//‬ک س از من پرس‪//‬ید ک‪//‬ه‪:‬‬
‫یح‪//‬یی بن ابی عم‪//‬ره چگون‪//‬ه ف‪//‬وت نم‪//‬ود؟ گفتم‪ :‬در اث‪//‬ر ط‪//‬اعون‪ .‬انس س گفت‪:‬‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر مس‪//‬لمانی ک‪//‬ه در اث‪//‬ر بیم‪//‬اری ط‪//‬اعون بم‪//‬یرد‪ ،‬ش‪//‬هید‬
‫است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)17‬بجز قرض‪ ،‬تمام گناهان شهید بخشیده می‌شوند‬
‫‪1084‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ل‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪ُ« :‬يْغ َفُر ِللَّش ِهيِد‬
‫ُك ُّل َذْنٍب ِإَّال الَّدْيَن »‪( .‬م‪)1886/‬‬
‫‪1084‬ـ عبدهللا بن عمرو بن عاص ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬بج‪//‬ز‬
‫قرض‪ ،‬تمام گناهان شهید بخشیده می‌شوند»‪.‬‬
‫(یعنی فقط حقوق انسان‌ها با شهادت بخشیده نمی‌شود‪ ).‬نووی در شرح مسلم‬
‫‪1085‬ـ َع ْن َأِبي َقَتاَد َة س َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ :‬أَّن ُه َق اَم ِفيِهْم َف َذ َك َر َلُهْم ‪َ« :‬أَّن اْلِج َه اَد‬
‫ِفي َس ِبيِل ِهَّللا َو اِإل يَم اَن ِباِهَّلل َأْفَض ُل اَألْع َم اِل »‪َ .‬فَقاَم َر ُجٌل َفَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬أَر َأْيَت ِإْن‬
‫ُقِتْلُت ِفي َس ِبيِل الَّلِه ُتَك َّفُر َع ِّنى َخ َطاَياَى ؟ َفَقاَل َلُه َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬نَعْم ‪ِ ،‬إْن ُقِتْلَت ِفي َس ِبيِل‬
‫الَّلِه‪َ ،‬و َأْنَت َص اِبٌر ُم ْح َتِس ٌب ‪ُ ،‬م ْقِبٌل َغ ْيُر ُم ْد ِبٍر»‪ُ .‬ثَّم َقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬كْيَف ُقْلَت »؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َأَر َأْيَت ِإْن ُقِتْلُت ِفي َس ِبيِل الَّل ِه َأُتَك َّف ُر َع ِّنى َخ َطاَي اَى ؟ َفَق اَل َر ُس وُل الَّل ِه ص‪َ« :‬نَعْم ‪َ ،‬و َأْنَت‬
‫َص اِبٌر ُم ْح َتِس ٌب ‪ُ ،‬م ْقِبٌل َغ ْيُر ُم ْد ِبٍر‪ِ ،‬إَّال الَّدْيَن ‪َ ،‬ف ِإَّن ِج ْبِريَل َع َلْي ِه الَّس َالُم َق اَل ِلي َذ ِل َك»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1885‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬از ابوقت‪//‬اده س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص در میان آن‪//‬ان‬
‫برخاست و به سخنرانی پرداخت و متذکر شد که‪« :‬جهاد در راه الل‪//‬ه متع‪//‬ال و‬
‫ایمان به او به‪//‬ترین اعم‪//‬ال هس‪//‬تند»‪ .‬م‪//‬ردی برخاس‪//‬ت و گفت‪ :‬اگ‪//‬ر من در راه‬
‫الله متعال کشته شوم‪ ،‬آیا گناهانم بخشیده می‌شوند؟ رسول الله ص فرمود‪ :‬بله‪،‬‬
‫اگر صبر کنی و نیت ث‪//‬واب داش‪//‬ته باش‪//‬ی و چه‪//‬ره‌ات ب‪//‬ه س‪//‬وی دش‪//‬من باش‪//‬د و‬
‫فرار نکنی‪ ،‬تمام گناهان تو بخشیده می‌ش‪//‬وند»‪ .‬س‪//‬پس رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص پرس‪//‬ید‪:‬‬
‫«چه گفتی»؟ آن مرد گفت‪ :‬اگر من در راه الله متعال کش‪//‬ته ش‪//‬وم‪ ،‬آی‪//‬ا گناه‪//‬انم‬
‫بخشیده می‌شوند؟ فرم‪//‬ود‪« :‬بل‪//‬ه‪ ،‬اگ‪//‬ر ص‪//‬بر ک‪//‬نی و نیت ث‪//‬واب داش‪//‬ته باش‪//‬ی و‬
‫چهره‌ات بسوی دشمن باشد و فرار نکنی (تمام گناهانت بخشیده می‌شوند) بج‪//‬ز‬
‫قرض که بخشیده نمی‌شود؛ جبریل این چیز را به من گفت»‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬هرکس به خاطر دفاع از مالش کشته شود‪ ،‬شهید است‬
‫‪1086‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ج اَء َر ُج ٌل ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪َ :‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ,‬أَر َأْيَت ِإْن َج اَء َر ُجٌل ُيِر يُد َأْخ َذ َم اِلي؟ َقاَل ‪َ« :‬فَال ُتْع ِط ِه َم اَل َك »‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أَر َأْيَت‬
 ‫‪9‬‬ ‫کتاب جهاد‬

‫ِإْن َقاَتَلِنى؟ َقاَل ‪َ« :‬قاِتْلُه»‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أَر َأْيَت ِإْن َقَتَلِني؟ َق اَل ‪َ« :‬ف َأْنَت َش ِهيٌد »‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أَر َأْيَت ِإْن‬
‫َقَتْلُتُه؟ َقاَل ‪ُ« :‬هَو ِفي الَّناِر»‪( .‬م‪)140/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ردی ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص آم‪//‬د و گفت‪ :‬اگ‪//‬ر‬
‫شخصی آمد و خواست مالم را از من بگیرد‪ ،‬چک‪//‬ار کنم؟ رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«مالت را به او نده»‪ .‬آن مرد گفت‪ :‬اگر با من جنگید‪ ،‬چکار کنم؟ فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ا او‬
‫بجنگ»‪ .‬گفت‪ :‬اگر م‪/‬را ب‪/‬ه قت‪/‬ل برس‪/‬اند‪ ،‬تکلیفم چ‪/‬ه میش‪/‬ود؟ فرم‪/‬ود‪« :‬ت‪/‬و ش‪/‬هید‬
‫هستی»‪ .‬گفت‪ :‬اگر من او را کشتم‪ ،‬تکلیفاش چ‪//‬ه می‌ش‪//‬ود؟ فرم‪//‬ود‪« :‬او در جهنم‬
‫است»‪.‬‬

‫باب (‪ :)19‬درباره این سخن هللا متعال کــه می‌فرمایــد‪ِ﴿ :‬ر َج ا‪ٞ‬ل َص َد ُقوْا َم ا َٰع َه ُدوْا ٱَهَّلل َع َلۡي ِۖه ﴾‬
‫مردانی که با پیمانشان با هللا متعال عمل نمودند‬
‫‪1087‬ـ َع ْن َثاِبٍت‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬قاَل َأَنٌس س‪َ :‬ع ِّم َي اَّلِذ ي ُس ِّم يُت ِب ِه َلْم َيْش َهْد َم َع َر ُس وِل الَّل ِه‬
‫ص َبْد ًرا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَش َّق َع َلْي ِه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أَّوُل َم ْش َهٍد َش ِهَد ُه َر ُس وُل ِهَّللا ص ُغ ِّيْبُت َع ْن ُه‪َ ،‬و ِإْن‬
‫َأَر اِنَى ُهَّللا َم ْش َهًدا‪ِ ،‬فيَم ا َبْعُد‪َ ،‬م َع َر ُس وِل ِهَّللا ص َلَي َر اِنَى ُهَّللا َم ا َأْص َنُع‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَه اَب َأْن‬
‫َيُقوَل َغْيَر َها‪َ ،‬قاَل َفَش ِهَد َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َيْو َم ُأُح ٍد ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْسَتْقَبَل َس ْعُد ْبُن ُمَع اٍذ َفَقاَل َلُه‬
‫َأَنٌس ‪َ :‬يا َأَبا َع ْم ٍرو َأْيَن ؟ َفَقاَل ‪َ :‬و اًها ِلِر يِح اْلَج َّنِة‪َ ،‬أِج ُد ُه ُد وَن ُأُح ٍد ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَق اَتَلُهْم َح َّتى ُقِت َل ‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فُو ِج َد ِفي َجَسِدِه ِبْض ٌع َو َثَم اُنوَن ‪ِ ،‬م ْن َبْيِن َض ْر َبٍة َو َطْعَن ٍة َو َرْمَي ٍة‪َ - ،‬ق اَل ‪َ - :‬فَق اَلْت‬
‫ُأْخ ُتُه‪َ ،‬ع َّمِتَي الُّر َبِّيُع ِبْنُت الَّنْض ِر ‪َ :‬فَم ا َع َر ْفُت َأِخ ي ِإَّال ِبَبَناِنِه‪َ ،‬و َنَز َلْت َهِذِه اآلَيُة‪ِ﴿ :‬ر َج ا‪ٞ‬ل‬
‫َص َد ُقوْا َم ا َٰع َهُدوْا ٱَهَّلل َع َلۡي ِۖه َفِم ۡن ُهم َّم ن َقَض ٰى َنۡح َب ۥُه َو ِم ۡن ُهم َّم ن َينَتِظ ُۖر َو َم ا َبَّد ُلوْا َتۡب ِد ياٗل ﴾‬
‫[األحزاب‪َ .]23 :‬قاَل ‪َ :‬فَك اُنوا ُيَر ْو َن َأَّنَها َنَز َلْت ِفيِه َوِفي َأْص َح اِبِه‪( .‬م‪)1903/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ثابت می‌گوید ‪ :‬انس س گفت‪ :‬عمویم (انس بن نضر) که ن‪//‬ام او را ب‪//‬ر من‬
‫نهاده‌ان‪//‬د و هم‪//‬راه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص در غ‪//‬زوه‌ی ب‪//‬در حض‪//‬ور نداش‪//‬ت‪ ،‬گفت‪ :‬من در‬
‫نخستین جنگی که رسول الله ص در آن حضور داشت‪ ،‬غایب بودم‪ .‬اگر بعد از این‪،‬‬
‫الله متعال توفیق جنگیدن در کنار رسول الله ص را به من عنایت کند‪ ،‬خواهد دید که‬
‫چه می‌کنم‪.‬‬
‫راوی می‌گوید ‪ :‬انس بن نضر ترسید که سخن دیگری به زب‪//‬ان بیاورد (یع‪//‬نی‬
‫عهدی بزرگتر بکند که بعد نتواند آن را عملی نماید‪).‬‬
‫به هر حال‪ ،‬وی همراه رسول هللا ص در غزوه‌ی احد ش‪//‬رکت ک‪//‬رد‪ .‬در اثن‪//‬ای‬
‫جنگ‪ ،‬سعد بن معاذ او را دید و ب‪//‬ه وی گفت‪ :‬ای اب‪//‬وعمرو! کج‪//‬ا؟ انس بن نض‪//‬ر‬
‫گفت‪ :‬به به‪ ،‬بوی بهشت از کوه احد به مش‪//‬امم می‌رس‪//‬د‪ .‬و آنق‪//‬در جنگید ت‪//‬ا اینک‪//‬ه‬
‫کشته شد‪.‬‬
‫انس می‌گوید ‪ :‬هشتاد و اندی ضربه‌ی شمشیر‪ ،‬اثر نیزه و ج‪/‬ای ت‪/‬یر در ب‪/‬دن انس‬
‫بن نضر وجود داشت‪ .‬خواهرش و عمه‌ی من؛ ُر بِّی ع دخ‪//‬تر نض‪//‬ر؛ گفت‪ :‬ب‪//‬رادرم را‬
‫فقط از انگشتانش شناختم‪ .‬در این هنگ‪/‬ام‪ ،‬این آی‪/‬ه ن‪/‬ازل گردی‪/‬د‪ِ﴿ :‬رَج ا‪ٞ‬ل َص َد ُقوْا َم ا‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪10‬‬

‫َٰع َهُدوْا ٱلَّلَه َع َلۡي ِۖه َفِم ۡن ُهم َّم ن َقَض ٰى َنۡح َب ۥُه َوِم ۡن ُهم َّم ن َينَتِظ ُۖر َو َم ا َبَّدُلوْا َتۡب ِد ياٗل ﴾ [األحزاب‪23 :‬‬
‫]‪« .‬مردانی که در پیمانشان با هللا متعال راس‪/‬ت بودن‪/‬د؛ پس ب‪/‬رخی از آن‪/‬ان ب‪/‬ه ش‪/‬هادت‬
‫رسیدند و برخی دیگ‪/‬ر در انتظ‪/‬ار بس‪//‬ر می‌برن‪/‬د و هیچگون‪/‬ه تغییری در عه‪//‬د و پیم‪//‬ان‬
‫خود‪ ،‬ایجاد نکرده‌اند»‪.‬‬
‫راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬ص‪//‬حابه معتق‪//‬د بودن‪//‬د ک‪//‬ه این آی‪//‬ه درب‪//‬اره‌ی انس بن نض‪//‬ر و‬
‫یارانش نازل گردید‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬درباره‌ی کسی که به خاطر اعالی کلمه‌ی هللا بجنگد‬
‫‪1088‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى اَألْش َع ِرُّى س‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َأْع َر اِبًّي ا َأَتى الَّنِبَّي ص َفَق اَل ‪َ :‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا‪ ،‬الَّرُجُل ُيَقاِتُل ِلْلَم ْغ َنِم ‪َ ،‬و الَّرُجُل ُيَقاِتُل ِلُيْذ َك َر ‪َ ،‬و الَّرُجُل ُيَقاِتُل ِلُيَر ى َم َك اُن ُه‪َ ،‬فَم ْن‬
‫ِفي َس ِبيِل ِهَّللا؟ َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َقاَتَل ِلَتُك وَن َك ِلَم ُة ِهَّللا َأْع َلى َفُهَو ِفي َس ِبيِل ِهَّللا»‪.‬‬
‫(م‪)1904/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی اشعری س می‌گوید ‪ :‬مردی بادیه نشین خدمت نبی اک‪//‬رم ص‬
‫آمد و گفت‪ :‬یا رسول هللا! یکی به خاطر غنیمت‪ ،‬دیگ‪//‬ری بخ‪//‬اطر ن‪//‬ام و نش‪//‬ان‪ ،‬و‬
‫آن یکی هم به خاطر ریا می‌جنگد؛ کدام یک مجاه‪//‬د در راه هللا متع‪//‬ال بش‪//‬مار می‪-‬‬
‫رود؟ رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬کس‪//‬ی ک‪//‬ه ب‪//‬رای اعالی کلمه‌ی هللا (ال ال‪//‬ه اال هللا)‬
‫بجنگد‪ ،‬او مجاهد در راه هللا متعال است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)21‬درباره‌ی کسی که به خاطر ریا و شهرت بجنگد‬
‫‪1089‬ـ َع ْن ُس َلْيَم اَن ْب ِن َيَس اٍر َقاَل ‪َ :‬تَفَّر َق الَّناُس َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ ،‬فَقاَل َلُه َناِتُل‬
‫َأْهِل الَّش اِم ‪َ :‬أُّيَها الَّش ْي ُخ َح ِّد ْث َنا َح ِد يًثا َس ِم ْع َتُه ِم ْن َر ُس وِل الَّل ِه ص‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬س ِم ْع ُت‬
‫َر ُسوَل الَّلِه ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّن َأَّوَل الَّناِس ُيْقَض ى َيْو َم اْلِقَياَم ِة َع َلْي ِه‪َ ،‬ر ُج ٌل اْس ُتْش ِهَد‪َ ،‬ف ُأِتَي‬
‫ِبِه‪َ ،‬فَع َّر َفُه ِنَع َم ُه َفَعَر َفَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَم ا َع ِم ْلَت ِفيَها؟ َق اَل ‪َ :‬ق اَتْلُت ِفي‪َ/‬ك َح َّتى اْس ُتْش ِهْد ُت ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َك َذ ْبَت ‪َ ،‬و َلِكَّنَك َقاَتْلَت َألْن ُيَقاَل َج ِرىٌء ‪َ ،‬فَقْد ِقيَل ‪ُ ،‬ثَّم ُأِمَر ِبِه َفُس ِحَب َع َلى َو ْج ِهِه َح َّتى ُأْلِقَى‬
‫ِفي الَّناِر ‪َ ،‬و َر ُجٌل َتَع َّلَم اْلِع ْلَم َو َع َّلَم ُه َو َقَر َأ اْلُقْر آَن ‪َ ،‬فُأِتَي ِبِه‪َ ،‬فَع َّر َفُه ِنَع َم ُه َفَعَر َفَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَم ا‬
‫َع ِم ْلَت ِفيَها؟ َقاَل ‪َ :‬تَع َّلْم ُت اْلِع ْلَم َو َع َّلْم ُتُه َو َقَر ْأُت ِفيَك اْلُق ْر آَن ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ك َذ ْبَت َو َلِكَّن َك َتَع َّلْم َت‬
‫اْلِع ْلَم ِلُيَقاَل َعاِلٌم ‪َ ،‬و َقَر ْأَت اْلُقْر آَن ِلُيَقاَل ُهَو َقاِرٌئ‪َ ،‬فَقْد ِقيَل ‪ُ ،‬ثَّم ُأِمَر ِبِه َفُس ِحَب َع َلى َو ْج ِه ِه‬
‫َح َّتى ُأْلِقَي ِفي الَّناِر ‪َ ،‬و َر ُجٌل َو َّس َع ُهَّللا َع َلْي ِه َو َأْع َط اُه ِم ْن َأْص َناِف اْلَم اِل ُك ِّل ِه‪َ ،‬ف ُأِتَي ِب ِه‬
‫َفَع َّر َفُه ِنَع َم ُه َفَعَر َفَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَم ا َع ِم ْلَت ِفيَها؟ َقاَل ‪َ :‬م ا َتَر ْكُت ِم ْن َس ِبيٍل ُتِح ُّب َأْن ُيْنَف َق ِفيَه ا‬
‫ِإَّال َأْنَفْقُت ِفيَها َلَك‪َ ،‬قاَل ‪َ ،‬ك َذ ْبَت ‪َ ،‬و َلِكَّنَك َفَع ْلَت ِلُيَقاَل ُهَو َج َو اٌد ‪َ ،‬فَقْد ِقيَل ‪ُ ،‬ثَّم ُأِمَر ِبِه َفُس ِحَب‬
‫َع َلى َو ْج ِهِه‪ُ ،‬ثَّم ُأْلِقَى ِفي الَّناِر »‪( .‬م‪)1905/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬سلیمان بن یس‪/‬ار می‌گوی‪/‬د ‪ :‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه م‪/‬ردم از اط‪/‬راف اب‪/‬وهریره س‬
‫پراکنده شدند‪ ،‬نات‪/‬ل ش‪/‬امی ب‪/‬ه وی گفت‪ :‬ای ش‪/‬یخ! ح‪/‬دیثی ب‪/‬رای م‪/‬ا بیان کن ک‪/‬ه از‬
‫رسول الله ص ش‪//‬نیده‌ای‪ .‬اب‪//‬وهریره گفت‪ :‬بل‪//‬ه‪ ،‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«نخستین کسی‌که روز قیامت‪ ،‬علیه او فیصله می‌شود‪ ،‬مردی است که به ش‪//‬هادت‬
‫رس‪//‬یده اس‪//‬ت؛ روز قیامت‪ ،‬او را می‌آورن‪//‬د و هللا متع‪//‬ال نعمت‌ه‪//‬ایش را ب‪//‬رایش‬
‫برمی‌ش‪//‬مارد؛ او هم ب‪//‬ه داش‪//‬تن این نعمت‌ه‪//‬ا اع‪//‬تراف می‌کن‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬هللا متع‪//‬ال‬
 ‫‪11‬‬ ‫کتاب جهاد‬

‫می‌فرماید‪ :‬در برابر این نعمت‌ها چه کاری انج‪//‬ام داده‌ای؟ او می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ه خ‪//‬اطر‬
‫رضایت و خوشنودی تو جنگیدم تا اینکه به شهادت رسیدم‪ .‬هللا متع‪//‬ال می‌فرمای‪//‬د‪:‬‬
‫دروغ می‌گویی؛ بلکه جنگیدی تا مردم بگوین‪//‬د‪ :‬انس‪//‬ان ش‪//‬جاعی ب‪//‬ود‪ .‬و م‪//‬ردم هم‬
‫این را گفتند «به هدفت رسیدی»‪ .‬سپس دستور داده می‌ش‪//‬ود و این ش‪//‬خص را ب‪//‬ر‬
‫چهره‌اش‪ ،‬روی زمین می‌کشند و داخل جهنم می‌اندازند‪.‬‬
‫هم‌چنین یکی از نخستین کسانی که در مورد او فیص‪//‬له می‌ش‪//‬ود‪ ،‬م‪//‬ردی اس‪//‬ت‬
‫که درس خوانده و به دیگران‪ ،‬درس داده و قرآن تالوت نموده است؛ هنگامی ک‪//‬ه‬
‫او را می‌آورند‪ ،‬هللا متعال نعمت‌هایی را که ب‪//‬ه او ارزانی داش‪//‬ته‪ ،‬ب‪//‬رایش ب‪//‬ر می‪-‬‬
‫شمارد‪ .‬او هم به وجود این نعمت‌ها اعتراف می‌نماید‪ .‬سپس هللا متعال می‌فرمای‪//‬د‪:‬‬
‫در براب‪//‬ر این نعمت‌ه‪//‬ا چ‪//‬ه ک‪//‬اری انج‪//‬ام داده‌ای؟ او می‌گوی‪//‬د ‪ :‬علم و دانش ف‪//‬را‬
‫گرفتم و به دیگران نیز آموزش دادم و به خ‪/‬اطر رض‪/‬ایت و خوش‪/‬نودی ت‪/‬و قرآن‬
‫تالوت ک‪//‬ردم‪ .‬هللا متع‪//‬ال می‌فرمای‪//‬د‪ :‬دروغ می‌گ‪/‬ویی‪ ،‬بلک‪//‬ه علم آموخ‪//‬تی و قرآن‬
‫تالوت کردی تا مردم به تو عالم و قاری بگویند‪ .‬و مردم هم ب‪/‬ه ت‪/‬و ع‪/‬الم و قاری‬
‫گفتند‪« .‬و تو به هدفت رسیدی»‪ .‬سپس دستور داده می‌شود و این شخص را هم بر‬
‫چهره‌اش‪ ،‬روی زمین می‌کشند و داخل جهنم می‌اندازند‪.‬‬
‫و یکی دیگر از نخستین کسانی که در مورد او فیص‪//‬له می‌ش‪//‬ود‪ ،‬م‪//‬ردی اس‪//‬ت‬
‫که هللا متعال رزق و روزی فراوان و انواع مختلف مال و سرمایه به وی عن‪//‬ایت‬
‫نم‪//‬وده اس‪//‬ت؛ هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه او را می‌آورن‪//‬د‪ ،‬هللا متع‪//‬ال نعمت‌ه‪//‬ایی را ک‪//‬ه ب‪//‬ه وی‬
‫ارزانی داشته‪ ،‬بر می‌شمارد‪ .‬او هم به وجود آن نعمت‌ها اع‪/‬تراف می‌کن‪/‬د‪ .‬بع‪/‬د از‬
‫آن‪ ،‬هللا متعال می‌فرماید‪ :‬در مقابل این نعمت‌ها چه عملی انجام داده‌ای؟ می‌گوید ‪:‬‬
‫در همه‌ی راه‌های خیری که مورد پسند تو بودند‪ ،‬به خاطر رضایت و خوش‪//‬نودی‬
‫تو انفاق کردم‪ .‬هللا متعال می‌فرماید‪ :‬دروغ می‌گویی؛ بلکه انف‪//‬اق ک‪//‬ردی ت‪//‬ا م‪//‬ردم‬
‫بگویند‪ :‬فالنی‪ ،‬فردی جواد و سخی است‪ .‬و به این ه‪/‬دفت رس‪/‬یدی‪ .‬س‪/‬پس دس‪/‬تور‬
‫داده می‌شود و این شخص را هم بر چهره‌اش‪ ،‬روی زمین می‌کشند و داخ‪//‬ل جهنم‬
‫می‌اندازند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)22‬پاداش فراوان کسی که در راه هللا‪ ،‬کشته شود‬
‫‪1090‬ـ َع ِن اْلَبَر اِء س َقاَل ‪َ :‬ج اَء َر ُجٌل ِم ْن َبِني الَّنِبيِت ـــ َقِبيٍل ِم َن اَألْنَص اِر ـــ َفَقاَل ‪:‬‬
‫َأْش َهُد َأْن َال ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا‪َ ،‬و َأَّنَك َع ْبُد ُه َو َر ُس وُلُه‪ُ ،‬ثَّم َتَق َّد َم َفَقاَت َل َح َّتى ُقِت َل ‪َ ،‬فَق اَل الَّنِبُّي ص‪:‬‬
‫«َع ِمَل َهَذ ا َيِس يًرا‪َ ،‬و ُأِج َر َك ِثيًرا»‪( .‬م‪)1900/‬‬
‫ترجمه‪ :‬براء بن عازب س میگوید‪ :‬مردی از بنی نبیت ـ یکی از قبایل انصار ـ‬
‫آمد و گفت‪ :‬گواهی می‌دهم که هیچ معبود حقی بجز هللا‪ ،‬وجود ندارد و ت‪//‬و بن‪//‬ده و‬
‫فرستاده‌ی او هستی‪ .‬آنگاه‪ ،‬به سوی دشمن رفت و جنگید تا اینکه کش‪//‬ته ش‪//‬د‪ .‬ن‪//‬بی‬
‫اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬این م‪//‬رد‪ ،‬عم‪//‬ل ان‪//‬دکی انج‪//‬ام داد؛ ولی از پ‪//‬اداش ف‪//‬راوانی‪،‬‬
‫برخوردار گردید»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪12‬‬
‫باب (‪ :)23‬درباره‌ی شخصی که جهاد کند و مجروح گردد یا غنیمت بدست آورد‬
‫‪1091‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ٍرو ل َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص «َم ا ِم ْن َغاِز َي ٍة َأْو َس ِر َّيٍة‬
‫َتْغُز و َفَتْغ َنُم َو َتْس َلُم ِإَّال َك اُنوا َقْد َتَع َّج ُل وا ُثُلَثْى ُأُج وِر ِهْم ‪َ ،‬و َم ا ِم ْن َغاِز َي ٍة َأْو َس ِر َّيٍة ُتْخ ِف ُق‬
‫َو ُتَص اُب ِإَّال َتَّم ُأُجوُر ُهْم »‪( .‬م‪)1906/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهللا بن عم‪//‬رو ل می‌گوی‪//‬د ‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬ر گ‪//‬روه ی‪//‬ا‬
‫س‪/‬ریه‌ای ک‪/‬ه جه‪/‬اد کن‪/‬د و غ‪/‬نیمت بگ‪/‬یرد و س‪/‬الم بمان‪/‬د‪ ،‬دو س‪/‬وم پ‪/‬اداش خ‪/‬ود را‬
‫دریافت نموده است‪ .‬و هر گروه و سریه‌ای ک‪/‬ه غنیم‪/‬تی بدس‪/‬ت نیاورد و کش‪/‬ته و‬
‫زخمی‌گردد‪ ،‬پاداش‌اش را به طور کامل‪ ،‬دریافت خواهد نمود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)24‬پاداش کسی که مجاهدی را مجهز نماید‬
‫‪1092‬ـ َع ْن َزْيِد ْبِن َخاِلٍد اْلُج َهِنِّى س َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َأَّنُه َقاَل ‪َ« :‬م ْن َج َّهَز َغاِز ًي ا‬
‫ِفي َس ِبيِل ِهَّللا َفَقْد َغَز ا‪َ ،‬و َم ْن َخ َلَفُه ِفي َأْهِلِه ِبَخْيٍر َفَقْد َغَزا»‪( .‬م‪)1895/‬‬
‫‪1092‬ـ زی‪//‬د بن خال‪//‬د جه‪//‬نی س روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هرکس‪ ،‬ساز و ب‪//‬رگ نظ‪//‬امی مجاه‪//‬دی را در راه هللا متع‪//‬ال‪ ،‬ف‪//‬راهم س‪//‬ازد‪ ،‬در‬
‫حقیقت‪ ،‬جهاد کرده است‪ .‬و ه‪/‬رکس ک‪/‬ه خ‪/‬انواده‌ی مجاه‪/‬دی را ب‪/‬ه نح‪/‬و شایس‪/‬ته‪،‬‬
‫سرپرستی نماید‪ ،‬او نیز در حقیقت‪ ،‬جهاد کرده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)25‬اگر شخصی برای جهاد آماده شد و مریض شد‪ ،‬باید ساز و برگ نظامی‌اش را بــه‬
‫کسی بدهد که جهاد می‌کند‬
‫‪1093‬ـ َع ْن َأَنِس س‪َ :‬أَّن َفًتى ِم ْن َأْس َلَم َق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل الَّل ِه ‪ِ ،‬إِّني ُأِر يُد اْلَغ ْز َو‬
‫َو َلْي َس َم ِع ى َم ا َأَتَج َّهُز ِبِه ‪َ ،‬قاَل ‪« :‬اْئِت ُفَالًنا َفِإَّنُه َقْد َك اَن َتَج َّهَز َفَم ِر َض »‪َ .‬فَأَت اُه َفَق اَل ‪:‬‬
‫ِإَّن‬
‫َر ُسوَل الَّل ِه ص ُيْق ِر ُئ َك الَّس َالَم َو َيُق وُل ‪َ :‬أْع ِط ِنى اَّل ِذ ي َتَج َّه ْز َت ِب ِه ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ي ا ُفَالَن ُة‬
‫َأْع ِط يِه اَّلِذ ي َتَج َّهْز ُت ِبِه ‪َ ،‬و َال َتْح ِبِس ى َع ْن ُه َشْي ًئا‪َ ،‬فَو الَّلِه َال َتْح ِبِس ى ِم ْن ُه َش ْي ًئا َفُيَب اَر َك‬
‫َلِك ِفيِه ‪( .‬م‪)1894/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬جوانی از قبیله‌ی اس‪//‬لم گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! من می‪-‬‬
‫خواهم جهاد کنم؛ اما ابزار جنگ ندارم‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ن‪//‬زد فالنی ب‪//‬رو؛‬
‫زیرا او ساز و برگ نظامی فراهم ساخت؛ اما بیمار ش‪//‬د»‪ .‬ج‪//‬وان اس‪//‬لمی ن‪//‬زد آن‬
‫مرد رفت و گفت‪ :‬رسول هللا ص به تو سالم رساند و فرمود‪ :‬ساز و برگی را ک‪//‬ه‬
‫برای جهاد تدارک دیده بودی‪ ،‬به من ب‪/‬ده‪ .‬آن م‪/‬رد خطاب ب‪/‬ه همس‪/‬رش گفت‪ :‬ای‬
‫فالنی! ساز و برگم را بدون کم و کاست به او بده؛ س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا‪ ،‬اگ‪/‬ر چ‪/‬یزی از‬
‫آن را دریغ کنی‪ ،‬خیر و برکتی برایت نخواهد داشت‪.‬‬

‫باب (‪ :)26‬درباره‌ی حرمت همسران مجاهدان و کسـی کـه سرپرسـتی خـانواده‌ی مجاهـدی را‬
‫قبول کند و به او خیانت کند‬
 ‫‪13‬‬ ‫کتاب جهاد‬

‫‪1094‬ـ َع ْن ُس َلْيَم اَن ْبِن ُبَر ْي َد َة َع ْن َأِبي‪ِ/‬ه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬حْر َم ُة ِنَس اِء‬
‫اْلُمَج اِهِد يَن َع َلى اْلَقاِع ِد يَن َكُحْر َم ِة ُأَّمَهاِتِهْم ‪َ ،‬و َم ا ِم ْن َر ُج ٍل ِم َن اْلَقاِع ِد يَن َيْخ ُل ُف َر ُج ًال ِم َن‬
‫اْلُمَج اِهِد يَن فى َأْهِلِه َفَيُخ وُنُه ِفيِهْم ‪ِ ،‬إَّال ُوِقَف َلُه َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬فَيْأُخ ُذ ِم ْن َع َم ِلِه َم ا َش اَء ‪َ ،‬فَم ا‬
‫َظُّنُك ْم »؟ (م‪)1897/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سلیمان بن بریده به روایت از پدرش می‌گوید ‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«حرمت همس‪//‬ران مجاه‪//‬دان ب‪//‬رای کس‪//‬انی ک‪//‬ه ب‪//‬ه جه‪//‬اد نرفته‌ان‪//‬د‪ ،‬مانن‪//‬د ح‪//‬رمت‬
‫مادرانشان است‪ .‬و اگر یکی از افرادی ک‪//‬ه ب‪//‬ه جه‪//‬اد نرفت‪//‬ه و سرپرس‪//‬تی یکی از‬
‫خانواده‌های مجاهدان را به عهده دارد‪ ،‬نسبت به خانواده‌ی مجاه‪//‬دی خیانت کن‪//‬د‪،‬‬
‫روز قیامت‪ ،‬جلویش را می‌گیرند تا آن مجاهد هر ان‪//‬دازه ک‪//‬ه بخواه‪//‬د از اعم‪//‬الش‬
‫بردارد؛ پس گمان شما چیست»؟‬

‫باب (‪ :)27‬درباره‌ی این سخن نبی اکرم ص که می‌فرمایـد‪« :‬همچنـان گـروهی از امت من تـا‬
‫هنگام برپا شدن قیامت بر حق‌اند و عدم همکـاری بـا آنـان‪ ،‬ضـرری بـه آنهـا نمی‌رسـاند و تـا‬
‫زمانی که دستور هللا متعال فرا رسد‪( ،‬برپا شدن قیامت) اینگونه‌اند»‬
‫‪1095‬ـ َع ْن َثْو َباَن س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َتَز اُل َطاِئَفٌة ِم ْن ُأَّمِتي َظ اِهِر يَن‬
‫َع َلى اْلَح ِّق‪َ ،‬ال َيُضُّر ُهْم َم ْن َخ َذَلُهْم ‪َ ،‬ح َّتى َيْأِتَى َأْم ُر ِهَّللا َو ُهْم َك َذ ِلَك»‪( .‬م‪)1920/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ثوبان س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬همچن‪//‬ان گ‪//‬روهی از امت‬
‫من بر حقاند و کسانی که با آنان همکاری نکنند‪ ،‬ضرری به آنها نمیرسانند و آنان‬
‫تا زمانی که دستور هللا متعال فرا رسد (فرا رسیدن قیامت) اینگونه‌اند»‪.‬‬
‫‪1096‬ـ عن َع ْب ِد ال‪َّ//‬رْح َمِن ْبِن ُش َم اَس َة اْلَم ْه ِرِّى َق اَل ‪ُ :‬كْنُت ِع ْن َد َم ْس َلَم َة ْبِن ُم َخ َّل ٍد ‪،‬‬
‫َو ِع ْنَد ُه َع ْبُد ِهَّللا ْبُن َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ل‪َ ،‬فَق اَل َع ْب ُد ِهَّللا‪َ :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة ِإَّال َع َلى ِش َر اِر‬
‫اْلَخ ْلِق‪ُ ،‬هْم َش ٌّر ِم ْن َأْهِل اْلَج اِهِلَّي ِة‪َ ،‬ال َي ْدُع وَن َهَّللا ِبَش ْى ٍء ِإَّال َر َّد ُه َع َلْيِهْم ‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُهْم َع َلى‬
‫َذ ِلَك َأْقَبَل ُع ْقَبُة ْبُن َعاِم ٍر ‪َ ،‬فَقاَل َلُه َم ْس َلَم ُة‪َ :‬يا ُع ْقَبُة اْس َم ْع َم ا َيُق وُل َع ْب ُد ِهَّللا‪َ ،‬فَق اَل ُع ْقَب ُة‪:‬‬
‫ُهَو َأْع َلُم ‪َ ،‬و َأَّم ا َأَنا َفَسِم ْع ُت َر ُسوَل الَّلِه ص َيُقوُل‪َ« :‬ال َتَز اُل ِعَص اَبٌة ِم ْن ُأَّمِتي ُيَق اِتُلوَن َع َلى‬
‫َأْم ِر الَّلِه‪َ ،‬قاِهِريَن ِلَع ُدِّوِهْم ‪َ ،‬ال َيُض ُّر ُهْم َم ْن َخ اَلَفُهْم ‪َ ،‬ح َّتى َت ْأِتَيُهُم الَّس اَع ُة‪َ ،‬و ُهْم َع َلى َذ ِل َك»‪.‬‬
‫َفَقاَل َع ْبُد الَّلِه‪َ :‬أَج ْل ‪ُ ،‬ثَّم َيْبَع ُث الَّلُه ِريًحا َك ِريِح اْلِم ْس ِك ‪َ ،‬م ُّس َها َم ُّس اْلَح ِريِر‪َ ،‬فَال َتْت ُر ُك َنْفًس ا‬
‫ِفي َقْلِبِه ِم ْثَقاُل َح َّبٍة ِم َن اِإل يَم اِن ِإَّال َقَبَض ْتُه‪ُ ،‬ثَّم َيْبَقى ِش َر اُر الَّن اِس‪َ ،‬ع َلْيِهْم َتُق وُم الَّس اَع ُة‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1924‬‬
‫ّل‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدالرحمن بن شماس‪/‬ه مه‪/‬ری می‌گوی‪/‬د‪ :‬ن‪/‬زد مس‪/‬لمه بن مخ د ب‪/‬ودم و‬
‫عبدهللا بن عم‪//‬رو بن ع‪//‬اص ل ن‪//‬یز آنج‪//‬ا ب‪//‬ود‪ .‬عبدالل‪//‬ه س گفت‪ :‬قیامت ب‪//‬ر ب‪//‬دترین‬
‫انسان‌ها بر پا می‌شود؛ آنان از مردم دوران جاهلیت هم بدترند‪ .‬ه‪//‬ر دع‪//‬ایی ن‪//‬زد الل‪//‬ه‬
‫متعال بکنند‪ ،‬الله ﻷ دعایشان را به خودش‪//‬ان ب‪//‬ر می‌گردان‪//‬د‪ .‬در این اثن‪//‬ا‪ ،‬عقب‪//‬ه بن‬
‫عامر س آمد‪ .‬مسلمه ب‪/‬ه او گفت‪ :‬ای عقب‪/‬ه! گ‪/‬وش کن‪ ،‬عبدهللا چ‪/‬ه میگوی‪/‬د‪ .‬عقب‪/‬ه‬
‫گفت‪ :‬او به‪//‬تر میدان‪//‬د‪ .‬ولی من ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬همچن‪//‬ان‬
‫گروهی از امتیان من به خاطر دین هللا متعال جهاد می‌کنند و بر دشمن خود غالب‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪14‬‬

‫و پیروزند‪ .‬و کسانی که با آنان مخالفت میورزند‪ ،‬ضرری به آنها نمیرسانند‪ .‬و ت‪//‬ا‬
‫برپا شدن قیامت به راه‌شان ادامه میدهند»‪.‬‬
‫عبدهللا س گفت‪ :‬بلی‪ ،‬ولی بعد از آن‪ ،‬هللا متعال نسیمی ب‪//‬ه خوش‪//‬بویی مش‪//‬ک و‬
‫لطافت و نرمی ابریشم می‌فرستد و آن نس‪//‬یم‪ ،‬ه‪//‬ر ف‪//‬ردی را در قلبش ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی‬
‫یک دانه‌ی اس‪//‬پند ایم‪//‬ان وج‪//‬ود داش‪//‬ته باش‪//‬د‪ ،‬قبض روح می‌کن‪//‬د‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬فق‪/‬ط‬
‫انسان‌های بد باقی می‌مانند و قیامت بر آنان برپا می‌شود‪.‬‬
‫‪1097‬ـ َع ْن َس ْع ِد ْبِن َأِبي َو َّقاٍص س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ « :‬ي اُل ُل ا ِب‬
‫َغْر‬ ‫ْل‬ ‫ْه‬‫َأ‬ ‫َز‬ ‫َال‬
‫َظاِهِريَن َع َلى اْلَح ِّق َح َّتى َتُقوَم الَّس اَع ُة»‪( .‬م‪)1925/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعد بن ابی وقاص س می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬همچنان اه‪//‬ل‬
‫غرب (شام) بر حق‌اند تا زمانی که قیامت برپا شود»‪.‬‬
‫بــاب (‪ :)28‬دربــاره‌ی دو نفــری کــه یکی دیگــری را بــه قتــل می‌رســاند و هــردو وارد بهشــت‬
‫می‌شوند‬
‫‪1098‬ـ عن ابي ُهَر ْيَر َة س قال‪ :‬قال َر ُس وِل الَّل ِه ص‪َ« :‬يْض َح ُك الَّل ُه ِل َر ُج َلْيِن َيْقُت ُل‬
‫َأَح ُدُهَم ا اآلَخ َر ‪ِ ،‬كَالُهَم ا َيْد ُخ ُل اْلَج َّنَة»‪َ .‬ق اُلوا‪َ :‬كْي َف َي ا َر ُس وَل الَّل ِه؟ َق اَل ‪ُ« :‬يْقَت ُل َه َذ ا َفَيِلُج‬
‫اْلَج َّنَة‪ُ ،‬ثَّم َيُتوُب الَّلُه َع َلى اآلَخ ِر َفَيْهِد يِه ِإَلى اِإل ْس َالِم ‪ُ ،‬ثَّم ُيَج اِهُد ِفي َس ِبيِل الَّلِه َفُيْسَتْش َهُد»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1890‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬هللا متع‪/‬ال ب‪/‬ه دو نف‪/‬ری‬
‫که یکی دیگری را به قت‪//‬ل می‌رس‪//‬اند و ه‪//‬ردو وارد بهش‪//‬ت می‌ش‪//‬وند‪ ،‬می‌خن‪//‬دد»‪.‬‬
‫مردم پرسیدند‪ :‬چگونه‌یا رس‪//‬ول هللا؟ فرم‪//‬ود‪« :‬کس‪//‬ی ک‪//‬ه ب‪//‬ه قت‪//‬ل می‌رس‪//‬د‪ ،‬وارد‬
‫بهشت می‌شود‪ .‬بعد از آن‪ ،‬هللا متع‪//‬ال ت‪//‬وبه‌ی قات‪//‬ل را می‌پ‪//‬ذیرد و او را ب‪//‬ه س‪//‬وی‬
‫اس‪/‬الم ه‪/‬دایت می‌نمای‪/‬د؛ سپس‪/‬س او در راه هللا متع‪/‬ال جه‪/‬اد می‌کن‪/‬د و ب‪/‬ه ش‪/‬هادت‬
‫می‌رسد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)29‬کسی که کافری را به قتل برساند و بر اسالم باقی بماند‪ ،‬وارد جهنم نمی‌شود‬
‫‪1099‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬ال َيْج َتِمَع اِن ِفي الَّن اِر اْج ِتَم اًع ا‬
‫َيُضُّر َأَح ُدُهَم ا اآلَخ َر »‪ِ .‬قيَل ‪َ :‬م ْن ُهْم َيا َر ُسوَل الَّلِه؟ َقاَل ‪ُ« :‬م ْؤ ِم ٌن َقَت َل َك اِفًرا ُثَّم َس َّدَد»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1891‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آن دو نف‪//‬ر ب‪//‬ا هم وارد‬
‫جهنم نمی‌شوند ط‪//‬وری ک‪//‬ه یکی ب‪//‬ه دیگ‪//‬ری ض‪//‬رری برس‪//‬اند»‪ .‬ص‪//‬حابه ع‪//‬رض‬
‫کردند‪ :‬کدام دو نفر یا رسول هللا؟ فرمود‪« :‬مؤمنی که یک کافر را به قتل برس‪//‬اند‬
‫و ب‪///‬ر اس‪///‬الم و ال‪///‬تزامش ب‪///‬اقی بمان‪///‬د»‪( .‬یع‪///‬نی او و قاتلش ب‪///‬ا هم وارد جهنم‬
‫نمی‌شوند‪ ).‬مترجم‬
 ‫‪15‬‬ ‫کتاب جهاد‬

‫باب (‪ :)30‬فضیلت کسی که ناقه‌ای برای سواری مجاهدان‪ ،‬اهدا نماید‬

‫‪1100‬ـ َع ْن َأِبي َم ْسُعوٍد اَألْنَص اِر ِّى س َقاَل ‪َ :‬ج اَء َر ُج ٌل ِبَناَق ٍة َم ْخ ُطوَم ٍة ‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫َهِذِه ِفي َس ِبيِل الَّلِه ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬لَك ِبَها‪َ ،‬يْو َم اْلِقَياَم ِة َس ْبُع ِم اَئِة َناِق ٍة ‪ُ ،‬ك ُّلَه ا‬
‫َم ْخ ُطوَم ٌة»‪( .‬م‪)1892/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابومسعود انصاری س می‌گوید ‪ :‬یک مرد‪ ،‬ناقه‌ای را که دارای مهار بود‪،‬‬
‫نزد رسول الله ص آورد و گفت‪ :‬این‪ ،‬وقف راه الله متعال (جهاد) است‪ .‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص فرمود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬در برابر این یک شتر‪ ،‬به ت‪/‬و هفت ص‪/‬د ش‪/‬تر مه‪/‬ار دار‪،‬‬
‫عنایت می‌شود»‪.‬‬
‫‪1101‬ـ َع ْن َأِبي َم ْس ُعوٍد ا َص اِرِّى س َق اَل ‪َ :‬ج اَء َر ُج ٌل ِإَلى ال ِبِّي ص َفَق اَل ‪ِ :‬إِّني‬
‫َّن‬ ‫ْن‬‫َأل‬
‫ُأْب ِد َع ِبي َف اْح ِم ْلِني‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬م ا ِع ْن ِد ي»‪َ .‬فَق اَل َر ُج ٌل‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َأَن ا َأُد ُّل ُه َعلي َم ْن‬
‫َيْح ِم ُلُه‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َد َّل َع َلى َخْيٍر َفَلُه ِم ْثُل َأْج ِر َفاِعِلِه»‪( .‬م‪)1893/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابومسعود انصاری س می‌گوید‪ :‬مردی خدمت نبی اک‪//‬رم ص آم‪//‬د و گفت‪:‬‬
‫اسبم مرده است؛ به من اسبی عنایت کن «تا در جهاد ش‪//‬رکت کنم»‪ .‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫فرمود‪« :‬ندارم»‪ .‬مردی دیگ‪/‬ر گفت‪ :‬ی‪/‬ا رس‪/‬ول الل‪/‬ه! من او را ن‪/‬زد کس‪/‬ی راهنم‪/‬ایی‬
‫می‌کنم که به او یک سواری بدهد‪ .‬رسول الله ص فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬مردم را به ام‪//‬ر‬
‫نیکی راهنمایی کند‪ ،‬از پاداشی مانند پاداش انسان نیکوکار‪ ،‬برخوردار خواهد شد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)31‬درباره‌ی این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َأِع ُّدوْا َلُهم َّم ا ٱۡس َتَطۡع ُتم ِّم ن ُقَّوٖة ﴾ (تا‬
‫آنجا که در توان شماست برای مبارزه‌ی با آنان‪ ،‬نیرو فراهم کنید)‬
‫‪1102‬ـ عن ُع ْقَبَة ْبَن َعاِم ٍر س قال‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َو ُهَو َع َلى اْلِم ْنَبِر ‪َ ،‬يُقوُل‪:‬‬
‫﴿َو َأِع ُّد وْا َلُهم َّم ا ٱۡس َتَطۡع ُتم ِّم ن ُق َّو ٖة ﴾ [األنف‪//‬ال‪َ .]60 :‬أَال ِإَّن اْلُق َّو َة ال‪َّ/‬ر ْمُي ‪َ ،‬أَال ِإَّن اْلُق َّو َة‬
‫الَّر ْمُي ‪َ ،‬أَال ِإَّن اْلُقَّو َة الَّر ْمُي » َقاَلَها َثَالثًا‪( .‬م‪)1917/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عقبه بن ع‪/‬امر س می‌گوی‪/‬د ‪ :‬ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص از ب‪/‬االی من‪/‬بر‬
‫می‌فرمود‪َ﴿ :‬و َأِع ُّد وْا َلُهم َّم ا ٱۡس َتَطۡع ُتم ِّم ن ُقَّو ٖة ﴾ «ت‪//‬ا آنج‪//‬ا ک‪//‬ه در ت‪//‬وان شماس‪//‬ت ب‪//‬رای‬
‫مبارزه با آنان‪ ،‬نیرو فراهم کنید»‪ .‬آگاه باشید که نیرو‪ ،‬تیراندازی است؛ نیرو‪ ،‬ت‪//‬یرو‬
‫اندازی است؛ نیرو‪ ،‬تیراندازی است»‪ .‬و این جمله را سه بار تکرار نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)32‬تشویق به تیراندازی‬
‫‪1103‬ـ َع ْن ُع ْقَبَة ْبِن َعاِم ٍر س َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪َ« :‬س ُتْفَتُح َع َلْيُك ْم‬
‫َأَر ُضوَن َو َيْك ِفيُك ُم ُهَّللا‪َ ،‬فَال َيْع ِج ُز َأَح ُد ُك ْم َأْن َيْلُهَو ِبَأْسُهِمِه»‪( .‬م‪)1918/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عقب‪//‬ه بن ع‪//‬امر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«س‪//‬رزمینهای زی‪//‬ادی ب‪//‬رای ش‪//‬ما فتح خواه‪//‬د ش‪//‬د و هللا متع‪//‬ال ش‪//‬ما را کف‪//‬ایت‬
‫می‌نماید؛ مبادا در تمرین کردن و بازی با تیرها از خود‪ ،‬سستی نشان دهید»‪.‬‬
‫‪1104‬ـ َع ْن َع ْب ِد ال‪َّ//‬رْح َمِن ْبِن َش َم اَس َة‪َ :‬أَّن ُفَقْيًم ا الَّلْخ ِمَّى َق اَل ِلُع ْقَب َة ْبِن َع اِم ٍر س‪:‬‬
‫َتْخ َتِلُف َبْيَن َهَذ ْيِن اْلَغ َرَض ْيِن ‪َ ،‬و َأْنَت َك ِبيٌر َيُش ُّق َع َلْيَك‪َ ،‬ق اَل ُع ْقَب ُة س‪َ :‬ل ْو َال َكَالٌم َس ِم ْع ُتُه‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪16‬‬

‫ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا صَلْم ُأَعاِنيِه‪َ ،‬قاَل اْلَح اِرُث ‪َ :‬فُقْلُت ِال ْبِن ُش َم اَس َة‪َ :‬و َم ا َذ اَك ؟ َق اَل ‪ِ :‬إَّن ُه َق اَل ‪:‬‬
‫«َم ْن َع ِلَم الَّر ْم َى ُثَّم َتَر َك ُه َفَلْيَس ِم َّنا‪َ ،‬أْو َقْد َع َص ى»‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدالرحمن بن شماسه می‌گوید ‪ُ :‬فَقیم لخمی به عقبه بن ع‪//‬امر س گفت‪:‬‬
‫میان این دو نشانه‪ ،‬رفت و آمد می‌کنی حال آن که سن ش‪//‬ما ب‪//‬اال اس‪//‬ت و این ک‪//‬ار‬
‫برای شما دشوار می‌باشد‪ .‬عقبه س گفت‪ :‬اگر سخنی از رسول هللا ص نمی‌شنیدم‪،‬‬
‫این زحمت را به خود نمی‌دادم‪.‬‬
‫حارث می‌گوید ‪ :‬به ابن شماسه گفتم‪ :‬این سخن چ‪/‬ه ب‪/‬ود؟ ج‪/‬واب داد‪ :‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه‬
‫ص فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬تیراندازی را یاد بگیرد‪ ،‬سپس آن را ترک کند‪ ،‬از ما نیست یا‬
‫نافرمانی کرده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)32‬در پیشانی اسب‌ها تا روز قیامت‪ ،‬خیر و برکت وجود دارد‬
‫‪1105‬ـ َع ْن َج ِريِر ْبِن َع ْب ِد الَّل ِه س َق اَل ‪َ :‬ر َأْيُت َر ُس وَل الَّل ِه ص َيْل ِوى َناِص َيَة َف َر ٍس‬
‫ِبِإْص َبِعِه‪َ ،‬و ُهَو َيُقوُل‪« :‬اْلَخ ْيُل َم ْع ُقوٌد ِبَنَو اِص يَها اْلَخ ْيُر ِإَلى َيْو ِم اْلِقَياَم ِة‪ :‬اَألْج ُر َو اْلَغ ِنيَم ُة»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1872‬‬
‫ترجمه‪ :‬جریر بن عبدهللا س می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص را دیدم ک‪//‬ه م‪//‬وی پیش‪//‬انی‬
‫اسبی را با انگشتش‪ ،‬تاب می‌داد و می‌فرمود‪« :‬با پیشانی اس‪//‬بها‪ ،‬ت‪//‬ا روز قیامت‪،‬‬
‫خیر و برکت که همان پاداش و غنیمت باشد‪ ،‬گره خورده است»‪( .‬یع‪//‬نی ص‪//‬احب‬
‫اسب‪ ،‬جهاد می‌کند و پاداش و غنیمت بدست می‌آورد‪).‬‬
‫‪1106‬ـ َع ْن َأَنِس س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْلَبَر َك ِفي َنَو اِص ى ا َخْي ِل »‪( .‬م‪/‬‬
‫ْل‬ ‫ُة‬
‫‪)1874‬‬
‫‪1106‬ـ انس بن مالک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ج فرم‪//‬ود‪« :‬خ‪//‬یر و ب‪//‬رکت در‬
‫پیشانی اسبها نهفته است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)34‬درباره‌ی ناپسند دانستن اسب شکال‬
‫‪1107‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َيْك َرُه الِّش َك اَل ِم َن اْلَخْي ِل ‪،‬‬
‫َو الِّش َك اُل َأْن َيُك وَن اْلَفَر ُس ِفي ِر ْج ِلِه اْلُيْم َنى َبَياٌض َوِفي َي ِدِه اْلُيْس َر ى‪َ ،‬أْو ِفي َي ِدِه اْلُيْم َنى‬
‫َو ِر ْج ِلِه اْلُيْس َر ى‪( .‬م‪)1875/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص اسب شکال را ناپسند می‌دانست‪.‬‬
‫و ِش کال به اسبی گفته می‌شود که در پای راست و دست چپش‪ ،‬یا دست راس‪//‬ت و‬
‫پای چپش‪ ،‬سفیدی وجود داشته باشد‪.‬‬
‫باب (‪ :)35‬مسابقه‌ی میان اسب‌ها و الغر و کمر باریک ساختن آنها‬
‫‪1108‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َس اَبَق ِباْلَخْي ِل اَّلِتي َق ْد ُأْض ِمَر ْت ِم َن‬
‫اْلَح ْفَياِء ‪َ ،‬و َك اَن َأَم ُدَها َثِنَّيَة اْلَو َداِع‪َ ،‬و َس اَبَق َبْيَن اْلَخْيِل اَّلِتي َلْم ُتْض َم ْر ِم َن الَّثِنَّيِة ِإَلى َم ْس ِج ِد‬
‫َبِني ُز َر ْيٍق‪َ ،‬و َك اَن اْبُن ُع َم َر ِفيَم ْن َس اَبَق ِبَها‪( .‬م‪)1870/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابن عمر ل روایت است که رسول هللا ص میان اس‪//‬بهایی ک‪//‬ه الغ‪//‬ر‬
‫شده‌اند و برای دویدن تربیت یافته‌اند‪ ،‬مسابقه‌ای برپا نمود که مسافت آن از حفیا تا‬
 ‫‪17‬‬ ‫کتاب جهاد‬

‫ثنیه الوداع بود‪ .‬و برای اسبهایی که الغر نشده و برای دویدن تربیت نش‪//‬ده‌اند‪ ،‬از‬
‫ثنیه الوداع تا مسجد بنی زریق‪ ،‬تعیین فرمود‪ .‬و ابن عمر ل جزو کس‪//‬انی ب‪//‬ود ک‪//‬ه‬
‫در این مسابقه‪ ،‬شرکت داشت‪.‬‬
‫باب (‪ :)36‬درباره‌ی کسانی که به خاطر عذری نمی‌توانند در جهــاد شــرکت کننــد و این ســخن‬
‫هللا متعال که می‌فرماید‪﴿ :‬اَّل َيسَۡتِو ي ۡٱلَٰق ِع ُدوَن ِم َن ٱلُۡم ؤِۡمِنيَن َغ ۡيُر ُأْو ِلي ٱلَّضَر ِر ﴾‬
‫‪1109‬ـ َع ْن َأِبي ِإْس َح اَق َأَّن ُه َس ِمَع اْلَب َر اَء س َيُق وُل ِفي َه ِذِه اآلَي ِة‪َ« :‬ال َيْس َتِو ى‬
‫اْلَقاِع ُد وَن ِم َن اْلُم ْؤ ِمِنيَن َو اْلُمَج اِه ُد وَن ِفي َس ِبيِل ِهَّللا» َف َأَم َر َر ُس وُل ِهَّللا ص َزْي ًدا َفَج اَء‬
‫ِبَك ِتٍف َيْكُتُبَه ا‪َ ،‬فَش َك ا ِإَلْي ِه اْبُن ُأِّم َم ْكُت وٍم َض َر اَر َتُه‪َ ،‬فَن َز َلْت ‪﴿ :‬اَّل َيۡس َتِو ي ٱۡل َٰق ِع ُد وَن ِم َن‬
‫ٱۡل ُم ۡؤ ِمِنيَن َغ ۡي ُر ُأْو ِلي ٱلَّض َر ِر ﴾ [النساء‪( .]95 :‬م‪)1898/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابواسحاق می‌گوید ‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه ب‪//‬راء س درب‪//‬اره‌ی آیه‌ی ﴿اَّل َيۡس َتِو ي‬
‫ٱۡل َٰق ِع ُد وَن ِم َن ٱۡل ُم ۡؤ ِمِنيَن َغ ۡي ُر ُأْو ِلي ٱلَّض َر ِر َو ٱۡل ُم َٰج ِه ُد وَن ِفي َس ِبيِل ٱلَّلِه ﴾ [النساء‪]95 :‬‬
‫یعنی کس‪//‬انی‌که نشس‪//‬ته‌اند ب‪//‬ا کس‪//‬انی ک‪//‬ه در راه الل‪//‬ه متع‪//‬ال‪ ،‬جه‪//‬اد می‌کنن‪//‬د‪ ،‬براب‪//‬ر‬
‫نیستند‪ ،‬می‌گفت‪ :‬رسول الله ص به زید دستور داد و زید اس‪//‬تخوان ش‪//‬انه‌ای آورد و‬
‫شروع به نوشتن آن نمود‪ .‬در این اثنا‪ ،‬عبدالله بن ام مکتوم س از نابینایی‌اش ش‪/‬کایت‬
‫نمود‪ .‬در این هنگام اینگونه نازل گردید که‪﴿ :‬اَّل َيۡس َتِوي ٱۡل َٰق ِع ُدوَن ِم َن ٱۡل ُم ۡؤ ِمِنيَن َغ ۡي ُر‬
‫ُأْو ِلي ٱلَّض َر ِر َو ٱۡل ُم َٰج ِهُدوَن ِفي َس ِبيِل ٱلَّلِه﴾ [النساء‪ .]95 :‬یعنی مسلمانانی که ب‪/‬دون ع‪/‬ذر‬
‫به جهاد نمی‌روند با مجاهدان در راه الله‪ ،‬برابر نیستند‪.‬‬
‫باب (‪ :)37‬درباره‌ی فردی که به سبب بیماری‪ ،‬نتواند به جهاد برود‬
‫‪1110‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َقاَل ‪ُ :‬كَّنا َم َع الَّنِبِّى ص ِفي َغَزاٍة‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ« :‬إَّن ِباْلَم ِد يَن ِة َلِر َج اًال‬
‫َم ا ِس ْر ُتْم َم ِس يًرا َو َال َقَطْع ُتْم َو اِد ًيا‪ِ ،‬إَّال َك اُنوا َم َع ُك ْم ‪َ ،‬حَبَس ُهُم اْلَم َر ُض »‪( .‬م‪)1911/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید ‪ :‬در یکی از غزوات‪ ،‬همراه نبی اکرم ص ب‪//‬ودیم ک‪//‬ه‬
‫فرمود‪« :‬در مدینه‪ ،‬مردانی وجود دارند که هر دره و رودخانه‌ای را که ش‪//‬ما طی‬
‫می‌کنید‪ ،‬آنان همراه شما هستند (در اجر و ثواب با شما شریکند‪ ).‬زی‪//‬را بیم‪//‬اری‪،‬‬
‫مانع آمدن آنها با شما شد‪.‬‬
 ‫‪35‬ـ کتاب ِس َیر (ابواب جهاد)‬

‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی تعیین امیران سپاه و سریه‌ها و توصیه‌های الزم‬

‫‪1111‬ـ َع ْن ُبَر ْيَد َة س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإَذ ا َأَّم َر َأِم يًرا َع َلى َج ْيٍش َأْو َس ِر َّيٍة‬
‫َأْو َص اُه ِفي َخاَّص ِتِه ِبَتْقَو ى ِهَّللا َو َم ْن َم َع ُه ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن َخْيًرا‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪« :‬اْغ ُز وا ِباْس ِم ِهَّللا‬
‫ِفي َس ِبيِل ِهَّللا‪َ ،‬قاِتُلوا َم ْن َكَفَر ِباِهَّلل‪ُ ،‬اْغُز وا َو َال َتُغ ُّلوا‪َ ،‬و َال َتْغ ِد ُروا‪َ ،‬و َال َتْم ُثُلوا‪َ ،‬و َال َتْقُتُلوا‬
‫َو ِليًدا‪َ ،‬و ِإَذ ا َلِقيَت َع ُد َّوَك ِم َن اْلُم ْش ِرِكيَن َف اْدُع ُهْم ِإَلى َثَالِث ِخَص اٍل َأْو ِخ َالٍل ‪َ :‬ف َأَّيُتُهَّن َم ا‬
‫َأَج اُبوَك َفاْقَبْل ِم ْنُهْم َو ُك َّف َع ْنُهْم ‪ُ ،‬ثَّم اْدُع ُهْم ِإَلى اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬فِإْن َأَج اُبوَك َفاْقَب ْل ِم ْنُهْم َو ُك َّف‬
‫َع ْنُهْم ‪ُ ،‬ثَّم اْدُع ُهْم ِإَلى الَّتَح ُّو ِل ِم ْن َداِرِهْم ِإَلى َداِر اْلُمَه اِج ِر يَن ‪َ ،‬و َأْخ ِب ْر ُهْم َأَّنُهْم ِإْن َفَع ُل وا‬
‫َذ ِلَك َفَلُهْم َم ا ِلْلُمَهاِج ِر يَن َو َع َلْيِهْم َم ا َع َلى اْلُمَهاِج ِر يَن ‪َ ،‬فِإْن َأَبْو ا َأْن َيَتَحَّو ُلوا ِم ْنَها َف َأْخ ِبْر ُهْم‬
‫َأَّنُهْم َيُك وُنوَن َك َأْع َر اِب اْلُم ْس ِلِم يَن ‪َ ،‬يْج ِر ي َع َلْيِهْم ُح ْك ُم ِهَّللا اَّلِذ ي َيْج ِر ي َع َلى اْلُم ْؤ ِمِنيَن ‪َ ،‬و َال‬
‫َيُك وُن َلُهْم ِفي اْلَغ ِنيَم ِة َو اْلَفْي ِء َش ْى ٌء ِإَّال َأْن ُيَج اِه ُدوا َم َع اْلُم ْس ِلِم يَن ‪َ ،‬ف ِإْن ُهْم َأَب ْو ا َفَس ْلُهُم‬
‫اْلِج ْز َيَة‪َ ،‬فِإْن ُهْم َأَج اُبوَك َفاْقَبْل ِم ْنُهْم َو ُك َّف َع ْنُهْم ‪َ ،‬فِإْن ُهْم َأَبْو ا َفاْسَتِع ْن ِباِهَّلل َو َق اِتْلُهْم ‪َ ،‬و ِإَذ ا‬
‫َح اَص ْر َت َأْهَل ِح ْص ٍن ‪َ ،‬فَأَر اُد وَك َأْن َتْج َعَل َلُهْم ِذَّم َة ِهَّللا َو ِذَّم َة َنِبِّيِه َفَال َتْج َع ْل َلُهْم ِذَّم َة ِهَّللا‬
‫َو َال ِذَّم َة َنِبِّي ِه‪َ ،‬و َلِكِن اْج َع ْل َلُهْم ِذَّم َت َك َو ِذَّم َة َأْص َح اِبَك‪َ ،‬ف ِإَّنُك ْم َأْن ُتْخ ِف ُروا ِذ َمَم ُك ْم َو ِذ َمَم‬
‫َأْص َح اِبُك ْم َأْه َو ُن ِم ْن َأْن ُتْخ ِف ُروا ِذَّم َة ِهَّللا َو ِذَّم َة َر ُس وِلِه‪َ ،‬و ِإَذ ا َح اَص ْر َت َأْه َل ِح ْص ٍن ‪،‬‬
‫َفَأَر اُد وَك َأْن ُتْنِز َلُهْم َع َلى ُح ْك ِم ِهَّللا‪َ ،‬فَال ُتْنِز ْلُهْم َع َلى ُح ْك ِم ِهَّللا‪َ ،‬و َلِكْن َأْنِز ْلُهْم َع َلى ُح ْك ِم َك ‪،‬‬
‫َفِإَّنَك َال َتْد ِرى َأُتِص يُب ُح ْك َم ِهَّللا ِفيِهْم َأْو َال»‪َ .‬قاَل َع ْبُد الَّرْح َمِن ‪ ،‬يعنی ابن مهدي‪َ :‬ه َذ ا َأْو‬
‫َنْح َوُه‪( .‬م‪)1731/‬‬
‫ترجمه‪ :‬بریده س می‌گوید‪ :‬هر گاه رسول الله ص ام‪//‬یری ب‪//‬رای ی‪//‬ک س‪//‬پاه ی‪//‬ا‬
‫سریه‪ ،‬تعیین می‌نمود‪ ،‬او را به رعایت تقوای الهی در ح‪//‬ق خ‪//‬ودش و مس‪//‬لمانان‬
‫همراهش و همچنین نیکی به همراهانش‪ ،‬توصیه می‌نمود‪ .‬سپس می‌فرمود‪« :‬ب‪//‬ه‬
‫نام الله‪ ،‬در راه الل‪//‬ه متع‪//‬ال‪ ،‬جه‪//‬اد کنید‪ .‬ب‪//‬ا کس‪//‬انی ک‪//‬ه ب‪//‬ه الل‪//‬ه کف‪//‬ر می‌ورزن‪//‬د‬
‫بجنگید‪ .‬جهاد نمایید و دراموال غنیمت‪ ،‬خیانت نکنید‪ ،‬پیمان شکنی نکنید‪ ،‬کش‪//‬ته‬
‫شدگان را مثله نکنید‪( ،‬گوش و دهان و بینی و سایر اعض‪//‬ای بدنش‪//‬ان را نبری‪//‬د)‬
‫هیچ ک‪//‬ودکی را ب‪//‬ه قت‪//‬ل نرس‪//‬انید‪ .‬و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ا دش‪//‬منان مش‪//‬رک‪ ،‬برخ‪//‬ورد‬
‫کردی‪ ،‬آنان را به سه چیز دعوت کن؛ هری‪//‬ک از این س‪//‬ه چ‪//‬یز را پذیرفتن‪//‬د‪ ،‬از‬
‫آنها قبول کن و دست از جنگ بردار‪ .‬نخست‪ ،‬به س‪//‬وی اس‪//‬الم دع‪//‬وت کن‪ .‬اگ‪//‬ر‬
‫پذیرفتند‪ ،‬اسالم آنان را قبول کن و با آنه‪//‬ا جن‪//‬گ مکن‪ .‬س‪//‬پس آنه‪//‬ا را ب‪//‬ه تغییر‬
‫مکان و آمدن به مدینه دعوت کن و به آنان بگو که اگر هجرت کنند و ب‪//‬ه مدین‪//‬ه‬
‫بیایند از امتیازات مهاجران (غنیمت و غیره) بهره مند می‌شوند و مسئولیت‌های‬
‫مهاجران (جهاد و مبارزه) نیز بر عهده‌ی آنهاست‪ .‬اما اگر قبول نکردن‪//‬د ک‪//‬ه ب‪//‬ه‬
‫مدینه بیایند‪ ،‬به آنان بگو که مانند بادیه نشینان مسلمان با آنها رفتار خواهد شد و‬
‫احکامی که بر سایر مؤمنان اجرا می‌شود‪ ،‬در حق آنان نیز اجرا خواه‪//‬د ش‪//‬د‪ .‬و‬
‫هیچ سهمیه‌ای از غنایم جنگی و مالیات ندارند مگر اینکه همراه مسلمانان جه‪//‬اد‬
‫کنند‪ .‬و اگر اسالم را نپذیرفتند‪ ،‬از آنان مالیات بخواه‪ ،‬اگر آماده شدند که مالیات‬
‫بدهند از آنان‪ ،‬قبول کن و به جنگ ادامه مده‪ .‬اما اگ‪//‬ر مالیات هم ندادن‪//‬د از الل‪//‬ه‬
‫متعال کمک بخواه و با آنان بجنگ‪.‬‬
‫و اگر ساکنان قلعه‌ای را محاصره نمودی و آنها از تو خواس‪/‬تند ک‪/‬ه ب‪/‬ر اس‪/‬اس‬
‫عهد و پیمان هللا متعال و رسولش‪ ،‬صلح کنند‪ ،‬نپذیر؛ بلکه بر اساس پیمان خودت‬
‫و همراهانت با آنان‪ ،‬صلح کن؛ زیرا اگر آنان‪ ،‬عهد و پیم‪//‬ان ت‪//‬و و همراه‪//‬انت را‬
‫بشکنند‪ ،‬آسان‌تر است تا اینکه عه‪//‬د و پیم‪//‬ان هللا متع‪//‬ال و پیامبرش را بش‪//‬کنند‪ .‬و‬
‫اگر ساکنان قلعه‌ای را محاصره کردی‪ ،‬و از تو خواستند ک‪//‬ه حکم هللا را ب‪//‬ر آن‪//‬ان‬
‫جاری کنی‪ ،‬قبول نکن؛ بلکه تعهد بده که حکم خودت را بر آن‪//‬ان‪ ،‬ج‪//‬اری نم‪//‬ایی؛‬
‫زیرا تو نمی‌دانی که ب‪//‬ه ح‪//‬ق می‌رس‪//‬ی و واقع‪ً/‬ا حکم هللا متع‪//‬ال را درب‪//‬اره‌ی آن‪//‬ان‬
‫اجرا می‌نمایی یا نه‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬دستور به آسان گیری‬
‫‪1112‬ـ عن ابي موسی س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َبَع َثُه َو ُمَع اًذ ا ِإَلى اْلَيَمِن ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬يِّس َر ا َو َال‬
‫ُتَع ِّس َر ا‪َ ،‬و َبِّش َر ا َو َال ُتَنِّفَر ا‪َ ،‬و َتَطاَو َعا َو َال َتْخ َتِلَفا»‪( .‬م‪)1732/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوموسی اشعری س روایت است که نبی اکرم ص او و معاذ را ب‪//‬ه‬
‫یمن فرستاد و فرمود‪« :‬آسان بگیرید و سخت نگیرید‪ .‬بشارت دهید و تنف‪//‬ر ایج‪//‬اد‬
‫نکنید‪ .‬یکسان حکم نمایید و با یکدیگر‪ ،‬اختالف نکنید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬درباره‌ی دسته‌های نظـامی و اینکـه شخصـی کـه بـه جهـاد می‌رود‪ ،‬جانشـین فـردی‬
‫است که می‌ماند‬
‫‪1113‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّى س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َبَع َث ِإَلى َبِني َلْح َي اَن ‪:‬‬
‫«ِلَيْخ ُرْج ِم ْن ُك ِّل َر ُج َلْيِن َر ُج ٌل»‪ُ .‬ثَّم َق اَل ِلْلَقاِع ِد ‪َ« :‬أُّيُك ْم َخ َل َف اْلَخ اِر َج ِفي َأْهِل ِه َو َم اِل ِه‬
‫ِبَخْيٍر ‪َ ،‬ك اَن َلُه ِم ْثُل ِنْص ِف َأْج ِر اْلَخاِرِج»‪( .‬م‪)1896/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص یک دسته‌ی نظامی به سوی‬
‫قبیله‌ی بنی لحیان فرستاد و فرمود‪« :‬از هردو نفر‪ ،‬یک نفر ب‪//‬ه جه‪//‬اد ب‪//‬رود»‪ .‬س‪//‬پس‬
‫خطاب به کسانی که ماندن‪//‬د و ب‪//‬ه جه‪//‬اد نرفتن‪//‬د‪ ،‬فرم‪//‬ود‪« :‬هری‪//‬ک از ش‪//‬ما‪ ،‬جانش‪//‬ین‬
‫خوبی برای خانواده و اموال مجاه‪/‬د باش‪/‬د‪ ،‬ب‪/‬ه ان‪/‬دازه‌ی نص‪/‬ف پ‪/‬اداش مجاه‪/‬د ب‪/‬ه او‬
‫پاداش میرسد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬مرز میان کوچک و بزرگ جهت اجازه یافتن و اجازه نیافتن برای جهاد‬
‫‪1114‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر س َقاَل ‪َ :‬ع َرَضِنى َر ُس وُل ِهَّللا ص َي ْو َم ُأُح ٍد ِفي اْلِقَت اِل ‪َ ،‬و َأَن ا‬
‫اْبُن َأْر َبَع َع ْش َر َة َس َنًة َفَلْم ُيِج ْز ِني‪َ ،‬و َع َرَض ِنى َي ْو َم اْلَخ ْن َد ِق‪َ ،‬و َأَن ا اْبُن َخ ْمَس َع ْش َر َة َس َنًة‬
‫َفَأَج اَز ِني‪َ ،‬قاَل َناِفٌع‪َ :‬فَقِدْم ُت َع َلى ُع َم َر ْبِن َع ْبِد اْلَع ِز يِز ‪َ ،‬و ُهَو َيْو َم ِئٍذ َخ ِليَف ٌة‪َ ،‬فَح َّد ْثُت ُه َه َذ ا‬
 ‫‪21‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫اْلَحِد يَث ‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ :‬إَّن َهَذ ا َلَح ٌّد َبْيَن الَّص ِغ يِر َو اْلَك ِبيِر ‪َ ،‬فَكَتَب ِإَلى ُع َّم اِلِه َأْن َيْفِرُضوا ِلَم ْن َك اَن‬
‫اْبَن َخ ْمَس َع ْش َر َة َس َنًة‪َ ،‬و َم ْن َك اَن ُدوَن َذ ِلَك َفاْج َع ُلوُه ِفي اْلِعَياِل ‪( .‬م‪)1868/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص روز جنگ اح‪//‬د م‪//‬را ک‪//‬ه چه‪//‬ارده‬
‫سال داشتم‪ ،‬ورانداز نمود و اجازه‌ی شرکت در جن‪//‬گ ن‪//‬داد‪ .‬همچ‪//‬نین روز جن‪//‬گ‬
‫خندق که پانزده ساله بودم ورانداز نمود و اجازه‌ی شرکت داد‪.‬‬
‫نافع می‌گوی‪//‬د ‪ :‬در دوران خالفت عم‪//‬ر بن عب‪//‬دالعزیز س ن‪//‬زد وی رفتم و این‬
‫حدیث را برایش بیان نمودم‪ .‬او گفت‪ :‬این حدیث‪ ،‬مرز میان کوچ‪//‬ک و ب‪//‬زرگ را‬
‫تعیین می‌کند‪ .‬پس نامه‌ای به استاندارانش نوشت که برای س‪//‬پاهیانی حق‪//‬وق تع‪//‬یین‬
‫کنند که پانزده سال دارند و کسانی را که کمتر از پانزده سال دارن‪//‬د‪ ،‬ج‪//‬زو اف‪//‬راد‬
‫خانواده بشمار آورند‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬قرآن نباید به سرزمین دشمن برده شود‬
‫‪1115‬ـ َع ْن اْبِن ُع َم َر س َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ :‬أَّنُه َك اَن َيْنَهى َأْن ُيَس اَفَر ِب اْلُقْر آِن ِإَلى‬
‫َأْر ِض اْلَع ُدِّو ‪َ ،‬م َخاَفَة َأْن َيَناَلُه اْلَع ُدُّو ‪( .‬م‪)1869/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص از بردن قرآن به سرزمین دش‪//‬من‪،‬‬
‫منع فرمود؛ چرا که مبادا دشمن به آن‪ ،‬هتک حرمت کند‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬سفر کردن در هنگام سرسبزی و خشکسالی و شب گذراندن در راه‬
‫‪1116‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَذ ا َس اَفْر ُتْم ِفي اْلِخ ْص ِب‬
‫َفَأْع ُطوا اِإل ِبَل َح َّظَها ِم َن اَألْر ِض‪َ ،‬و ِإَذ ا َس اَفْر ُتْم ِفي الَّس َنِة َفَأْس ِر ُعوا َع َلْيَه ا الَّس ْيَر ‪َ ،‬و ِإَذ ا‬
‫َع َّرْس ُتْم ِبالَّلْيِل َفاْج َتِنُبوا الَّطِريَق‪َ ،‬فِإَّنَها َم ْأَو ى اْلَهَو اِّم ِبالَّلْيِل »‪( .‬م‪)1926/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬اگ‪/‬ر در زمین سرس‪/‬بز‬
‫به سفر رفتید‪ ،‬بگذارید تا شتر سهمیه‌اش را از سبزه‌ها بخورد‪ .‬و اگر هنگام قح‪//‬ط‬
‫سالی و در زمین خشک و بی آب و علف به سفر رفتید‪ ،‬شتر را با شتاب ببرید‪ .‬و‬
‫اگر در ش‪/‬ب خواس‪/‬تید اس‪/‬تراحت نمایید‪ ،‬س‪/‬ر راه اس‪/‬تراحت نکنید؛ زی‪/‬را راه در‬
‫شب‪ ،‬محل حشرات است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬سفر‪ ،‬بخشی از عذاب است‬
‫‪1117‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪« :‬الَّس َفُر ِقْطَع ٌة ِم َن اْلَع َذ اِب‪،‬‬
‫َيْم َنُع َأَح َد ُك ْم َنْو َم ُه َو َطَع اَم ُه َو َش َر اَبُه‪َ ،‬ف ِإَذ ا َقَض ى َأَح ُد ُك ْم َنْهَم َت ُه ِم ْن َو ْج ِه ِه َفْلُيَع ِّج ْل ِإَلى‬
‫َأْهِلِه»‪( .‬م‪)1927/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬س‪//‬فر‪ ،‬بخش‪//‬ی‬
‫از ع‪/‬ذاب اس‪//‬ت؛ زی‪//‬را انس‪//‬ان را از خ‪//‬وردن‪ ،‬نوش‪//‬یدن و خوابیدن‪ ،‬ب‪//‬از می‌دارد‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬پس از انجام کار و برآورده ساختن نیاز ‪ ،‬باید هر چ‪//‬ه زودت‪//‬ر ب‪//‬ه خان‪//‬ه‬
‫برگشت»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪22‬‬
‫باب (‪ :)8‬کراهیت رفتن به خانه در شب‪ ،‬هنگام بازگشت از سفر‬
‫‪1118‬ـ َع ْن َج اِبٍر بن عبدهللا ل َق اَل ‪َ :‬نَهى َر ُس وُل ِهَّللا ص َأْن َيْط ُرَق الَّرُج ُل َأْهَل ُه‬
‫َلْيًال‪َ ،‬يَتَخ َّو ُنُهْم َأْو َيْلَتِم ُس َع َثَر اِتِهْم ‪( .‬م‪)715/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص از وارد ش‪//‬دن ب‪//‬ه خان‪//‬ه در‬
‫ش‪//‬ب‪( ،‬ب‪//‬دون اطالع قبلی) ب‪//‬ه ه‪//‬دف اطالع ی‪//‬افتن از خیانت‌ه‪//‬ای اه‪//‬ل خان‪//‬ه ی‪//‬ا‬
‫جستجوی لغزشهایشان‪ ،‬منع فرمود‪.‬‬
‫ْأ‬ ‫ْط‬
‫‪1119‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا صَك اَن َال َي ُر ُق ْهَلُه َلْيًال‪َ ،‬و َك اَن َي ِتيِهْم ُغ ْد َو ًة‬
‫َأ‬
‫َأْو َع ِش َّيًة‪( .‬م‪)1928/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از انس س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص (در بازگش‪//‬ت از س‪//‬فر)‪،‬‬
‫هنگام شب‪ ،‬به خانه نمی‌رفت؛ بلکه صبح یا بعد از ظهر‪ ،‬به منزلش می‌رفت‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬دعا کردن قبل از جنگ و هجوم به دشمن‬
‫‪1120‬ـ َع ِن اْبِن َعْو ٍن س َقاَل ‪َ :‬كَتْبُت ِإَلى َناِفٍع َأْس َأُلُه َع ِن ال‪ُّ/‬د َعاِء َقْب َل اْلِقَت اِل ؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َفَكَتَب ِإَلَّى ‪ِ :‬إَّنَم ا َك اَن َذ ِلَك ِفي َأَّو ِل اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬قْد َأَغاَر َر ُسوُل ِهَّللا ص َع َلى َبِني اْلُم ْص َطِلِق‬
‫َو ُهْم َغاُّر وَن ‪َ ،‬و َأْنَع اُم ُهْم ُتْس َقى َع َلى اْلَم اِء ‪َ ،‬فَقَتَل ُم َقاِتَلَتُهْم َو َسَبى َس ْبَيُهْم َو َأَص اَب َيْو َم ِئ ٍذ ‪-‬‬
‫َقاَل َيْح َيى‪َ :‬أْح ِس ُبُه َقاَل ‪ُ :‬ج َو ْيِر َيَة ‪َ -‬أْو َقاَل اْلَبَّتَة ‪ -‬اْبَنَة اْلَح اِرِث‪َ ،‬و َح َّد َثِني َهَذ ا اْلَحِد يَث َع ْبُد‬
‫ِهَّللا ْبُن ُع َم َر ‪َ ،‬و َك اَن ِفي َذ اَك اْلَج ْيِش‪( .‬م‪)1730/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن ع‪//‬ون س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬امه‌ای ب‪//‬ه ن‪//‬افع نوش‪//‬تم و از وی درب‪//‬اره‌ی‬
‫فراخواندن ب‪//‬ه اس‪//‬الم قب‪//‬ل از جن‪//‬گ پرس‪//‬یدم‪ .‬او در ج‪//‬وابم نوش‪//‬ت‪ :‬فراخوان‪//‬دن و‬
‫دعوت دادن‪ ،‬در اول اسالم بود‪ .‬رسول هللا ص قبیله‌ی ب‪//‬نی مص‪//‬طلق را غ‪//‬افلگیر‬
‫نمود و در حالی که چهارپایانشان مشغول آب خوردن بودند‪ ،‬به آنان‪ ،‬حمله نمود؛‬
‫جنگجویان آنها را به قتل رساند و زنان و کودکانشان را ب‪//‬ه اس‪//‬ارت گ‪//‬رفت و در‬
‫همان روز جویره دختر حارث ل سهمیه‌ی رسول هللا ص گردید‪.‬‬
‫راوی می‌گوید ‪ :‬این حدیث را برایم عبدهللا بن ل که در همان لشکر ب‪/‬ود‪ ،‬بیان‬
‫نمود‪.‬‬

‫باب (‪ :)10‬نامه‌های نبی اکرم ص به پادشاهان و دعوت دادن آنان به سوی هللا‬
‫‪1121‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َنِبَّى الَّلِه ص َكَتَب ِإَلى ِكْس َر ى‪َ ،‬وِإَلى َقْيَصَر ‪َ ،‬وِإَلى الَّنَج اِش ِّى ‪،‬‬
‫َوِإَلى ُكِّل َج َّباٍر‪َ ،‬يْد ُعوُهْم ِإَلى الَّلِه َتَع اَلى‪َ ،‬و َلْيَس ِبالَّنَج اِشِّى اَّلِذ ي َص َّلى َع َلْي ِه الَّنِبُّى ص‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1774‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص ن‪/‬امه‌ای ب‪/‬ه کس‪/‬ری (پادش‪/‬اه ای‪/‬ران)‪،‬‬
‫نامه‌ای به قیصر (پادشاه روم)‪ ،‬نامه‌ای به نجاش‪/‬ی (پادش‪/‬اه حبش‪/‬ه) و نامه‌ه‪/‬ای ب‪/‬ه‬
‫همه‌ی ستمگران نوشت و آنها را به سوی هللا متعال‪ ،‬دعوت نمود‪ .‬قاب‪//‬ل ی‪//‬ادآوری‬
‫است که این پادشاه حبشه‪ ،‬آن پادشاهی نبود که پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ر او (غائبان‪//‬ه)‬
‫نماز جنازه خواند‪.‬‬
‫نامه‌ی رسول هللا ص به هرقل و دعوت او به اسالم‬
 ‫‪23‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫‪1122‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل‪َ :‬أَّن َأَبا ُس ْفَياَن َأْخ َب َرُه‪ِ ،‬م ْن ِفي‪ِ/‬ه ِإَلى ِفي‪ِ/‬ه‪َ ،‬ق اَل اْنَطَلْقُت ِفي‬
‫اْلُم َّد ِة اَّلِتي َكاَنْت َبْيِني َو َبْيَن َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَبْيَن ا َأَن ا ِبالَّش ْأِم ‪ِ ،‬إْذ ِج يَء ِبِكَت اٍب ِم ْن‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص ِإَلى ِهَر ْقَل ‪َ :‬يْع ِني َع ِظ يَم الُّر وِم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َك اَن ِد ْح َيُة اْلَك ْلِبُّى َج اَء ِب ِه‪َ ،‬فَد َفَع ُه‬
‫ِإَلى َع ِظ يِم ُبْص َر ى‪َ ،‬فَد َفَع ُه َع ِظ يُم ُبْص َر ى ِإَلى ِهَر ْقَل ‪َ ،‬فَقاَل ِهَر ْق ُل‪َ :‬ه ْل َه ا ُهَن ا َأَح ٌد ِم ْن‬
‫َقْو ِم َهَذ ا الَّرُج ِل اَّلِذ ي َيْز ُع ُم َأَّنُه َنِبٌّى ؟ َقاُلوا‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُد ِع يُت ِفي َنَفٍر ِم ْن ُقَر ْيٍش‪َ ،‬ف َد َخ ْلَنا‬
‫َع َلى ِهَر ْقَل ‪َ ،‬فَأْج َلَس َنا َبْيَن َيَد ْيِه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أُّيُك ْم َأْقَر ُب َنَس ًبا ِم ْن َه َذ ا الَّرُج ِل اَّل ِذ ي َي ْز ُع ُم َأَّن ُه‬
‫َنِبٌّى ؟ َفَقاَل َأُبو ُس ْفَياَن ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬أَنا‪َ .‬فَأْج َلُسوِنى َبْيَن َيَد ْيِه‪َ ،‬و َأْج َلُسوا َأْص َح اِبى َخ ْلِفى‪ُ ،‬ثَّم َدَع ا‬
‫ِبَتْر ُج َم اِنِه َفَقاَل َلُه‪ُ :‬قْل َلُهْم ‪ِ :‬إِّني َس اِئٌل َهَذ ا َع ِن الَّرُج ِل اَّل ِذ ي َي ْز ُع ُم َأَّن ُه َنِبٌّى ‪َ ،‬ف ِإْن َك َذ َبِنى‬
‫َفَك ِّذ ُبوُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقاَل َأُبو ُس ْفَياَن ‪َ :‬و اْيُم ِهَّللا‪َ ،‬لْو َال َم َخاَفَة َأْن ُيْؤ َثَر َع َلَّي اْلَك ِذ ُب َلَك َذ ْبُت ‪ُ ،‬ثَّم َق اَل‬
‫ِلَتْر ُج َم اِنِه‪َ :‬س ْلُه‪َ ،‬كْيَف َحَس ُبُه ِفيُك ْم ؟ َقاَل ُقْلُت ‪ُ :‬هَو ِفيَنا ُذ و َحَسٍب‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَهْل َك اَن ِم ْن آَباِئ ِه‬
‫َم ِلٌك ؟ ُقْلُت ‪َ :‬ال‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَهْل ُكْنُتْم َتَّتِهُم وَنُه ِباْلَك ِذِب َقْبَل َأْن َيُقوَل َم ا َقاَل ؟ ُقْلُت ‪َ :‬ال‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َم ْن‬
‫َيَّتِبُع ُه؟ َأْش َر اُف الَّن اِس َأْم ُض َع َفاُؤُهْم ؟ َق اَل ‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬ب ْل ُض َع َفاُؤُهْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أَيِز يُد وَن َأْم‬
‫َيْنُقُصوَن ؟ َقاَل ُقْلُت ‪َ :‬ال‪َ ،‬بْل َيِز يُد وَن ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬هْل َيْر َت ُّد َأَح ٌد ِم ْنُهْم َع ْن ِد يِن ِه‪َ ،‬بْع َد َأْن َي ْد ُخ َل‬
‫ِفيِه‪َ ،‬س ْخ َطًة َلُه؟ َقاَل ُقْلُت ‪َ :‬ال‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَهْل َقاَتْلُتُم وُه؟ ُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَكْيَف َك اَن ِقَتاُلُك ْم ِإَّياُه؟‬
‫َقاَل ُقْلُت ‪َ ،‬تُك وُن اْلَح ْر ُب َبْيَنَنا َو َبْيَنُه ِس َج اًال ُيِص يُب ِم َّن ا َو ُنِص يُب ِم ْن ُه‪َ .‬ق اَل َفَه ْل َيْغ ِد ُر؟‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬ال‪َ ،‬و َنْح ُن ِم ْنُه ِفي ُم َّد ٍة َال َنْد ِرى َم ا ُهَو َص اِنٌع ِفيَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَوِهَّللا َم ا َأْم َكَنِنى ِم ْن َك ِلَم ٍة‬
‫ُأْد ِخ ُل ِفيَه ا َش ْيًئا َغْي َر َه ِذِه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَه ْل َق اَل َه َذ ا اْلَق ْو َل َأَح ٌد َقْبَل ُه؟ َق اَل ُقْلُت ‪َ :‬ال‪َ ،‬ق اَل‬
‫ِلَتْر ُج َم اِنِه‪ُ :‬قْل َلُه‪ِ :‬إِّني َس َأْلُتَك َع ْن َحَس ِبِه َف َز َع ْم َت َأَّن ُه ِفيُك ْم ُذ و َحَس ٍب‪َ ،‬و َك َذ ِلَك الُّر ُس ُل‬
‫ُتْبَع ُث ِفي َأْح َس اِب َقْو ِمَها‪َ ،‬و َس َأْلُتَك ‪َ :‬ه ْل َك اَن ِفي آَباِئ ِه َم ِل ٌك ؟ َف َز َع ْم َت َأْن َال‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬ل ْو‬
‫َك اَن ِم ْن آَباِئ ِه َم ِل ٌك ُقْلُت َر ُج ٌل َيْطُلُب ُم ْل َك آَباِئ ِه‪َ ،‬و َس َأْلُتَك َع ْن َأْتَباِع ِه‪َ ،‬أُض َع َفاُؤُهْم َأْم‬
‫َأْش َر اُفُهْم ؟ َفُقْلَت ‪َ :‬بْل ُض َع َفاُؤُهْم ‪َ ،‬و ُهْم َأْتَباُع الُّر ُس ِل ‪َ ،‬و َس َأْلُتَك ‪َ :‬ه ْل ُكْنُتْم َتَّتِهُم وَن ُه ِباْلَك ِذِب‬
‫َقْبَل َأْن َيُقوَل َم ا َقاَل ؟ َفَز َع ْم َت َأْن َال‪َ ،‬فَقْد َع َر ْفُت َأَّنُه َلْم َيُك ْن ِلَي َدَع اْلَك ِذَب َع َلى الَّن اِس ُثَّم‬
‫َيْذ َهَب َفَيْك ِذَب َع َلى ِهَّللا‪َ ،‬و َس َأْلُتَك ‪َ :‬هْل َيْر َتُّد َأَح ٌد ِم ْنُهْم َع ْن ِد يِنِه َبْع َد َأْن َيْد ُخَلُه َس ْخ َطًة َل ُه؟‬
‫َف َز َع ْم َت َأْن َال‪َ ،‬و َك َذ ِلَك اِإل يَم اُن ِإَذ ا َخاَل َط َبَش اَش َة اْلُقُل وِب‪َ ،‬و َس َأْلُتَك ‪َ :‬ه ْل َيِز يُد وَن َأْو‬
‫َيْنُقُص وَن ؟ َف َز َع ْم َت َأَّنُهْم َيِز يُد وَن َو َك َذ ِلَك اِإل يَم اُن َح َّتى َيِتَّم ‪َ .‬و َس َأْلُتَك َه ْل َق اَتْلُتُم وُه؟‬
‫َفَز َع ْم َت َأَّنُك ْم َقْد َقاَتْلُتُم وُه‪َ ،‬فَتُك وُن اْلَح ْر ُب َبْيَنُك ْم َو َبْيَن ُه ِس َج اًال َيَن اُل ِم ْنُك ْم َو َتَن اُلوَن ِم ْن ُه‪.‬‬
‫َو َك َذ ِلَك الُّر ُسُل ُتْبَتَلى ُثَّم َتُك وُن َلُهُم اْلَع اِقَبُة َو َس َأْلُتَك َهْل َيْغ ِد ُر َفَز َع ْم َت َأَّنُه َال َيْغ ِد ُر‪َ .‬و َك َذ ِلَك‬
‫الُّر ُسُل َال َتْغ ِد ُر‪َ .‬و َس َأْلُتَك َهْل َقاَل َهَذ ا اْلَقْو َل َأَح ٌد َقْبَلُه؟ َفَز َع ْم َت َأْن َال‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬لْو َقاَل َه َذ ا‬
‫اْلَقْو َل َأَح ٌد َقْبَلُه‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬ر ُجٌل اْئَتَّم ِبَقْو ٍل ِقيَل َقْبَل ُه‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم َق اَل ‪ِ :‬بَم َي ْأُم ُر ُك ْم ؟ ُقْلُت َيْأُم ُر َن ا‬
‫ِبالَّص َالِة َو الَّز َك اِة َو الِّص َلِة َو اْلَع َفاِف ‪َ ،‬قاَل ‪ِ :‬إْن َيُك ْن َم ا َتُقوُل ِفي‪ِ/‬ه َح ًّق ا َفِإَّن ُه َنِبٌّى ‪َ ،‬و َق ْد ُكْنُت‬
‫َأْع َلُم َأَّنُه َخاِر ٌج‪َ ،‬و َلْم َأُك ْن َأُظُّنُه ِم ْنُك ْم ‪َ ،‬و َلْو َأِّني َأْع َلُم َأِّني َأْخ ُلُص ِإَلْيِه َألْح َبْبُت ِلَق اَءُه‪َ ،‬و َل ْو‬
‫ُكْنُت ِع ْنَد ُه َلَغ َس ْلُت َع ْن َقَد َم ْيِه‪َ ،‬و َلَيْبُلَغَّن ُم ْلُك ُه َم ا َتْح َت َقَد َم َّى ‪َ ،‬ق اَل ُثَّم َدَع ا ِبِكَت اِب َر ُس وِل‬
‫ِهَّللا ص َفَقَر َأُه‪َ ،‬فِإَذ ا ِفيِه‪ِ « :‬بْس ِم ِهَّللا ال‪َّ//‬رْح َمِن ال‪َّ//‬ر ِح يِم ‪ِ ،‬م ْن ُمَحَّم ٍد َر ُس وِل ِهَّللا ِإَلى ِهَر ْق َل‬
‫َع ِظ يِم الُّر وِم ‪َ ،‬س َالٌم َع َلى َمِن اَّتَبَع اْلُهَدى‪َ ،‬أَّم ا َبْعُد‪َ ،‬ف ِإِّنى َأْدُع وَك ِبِد َعاَي ِة اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬أْس ِلْم‬
‫َتْس َلْم ‪َ ،‬و َأْس ِلْم ُيْؤ ِتَك ُهَّللا َأْج َر َك َم َّرَتْيِن ‪َ ،‬وِإْن َت َو َّلْيَت َف ِإَّن َع َلْي َك ِإْثَم اَألِريِس ِّييَن ‪َ ،‬و ﴿َٰٓيَأۡه َل‬
‫ٱۡل ِكَٰت ِب َتَع اَلۡو ْا ِإَلٰى َك ِلَم ٖة َس َو ٓاِۢء َبۡي َنَنا َو َبۡي َنُك ۡم َأاَّل َنۡع ُبَد ِإاَّل ٱَهَّلل َو اَل ُنۡش ِرَك ِبِهۦ َش ٗٔ‍ۡي ا َو اَل َيَّتِخ َذ‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪24‬‬

‫َبۡع ُضَنا َبۡع ًضا َأۡر َباٗب ا ِّم ن ُدوِن ٱِۚهَّلل َفِإن َتَو َّلۡو ْا َفُقوُلوْا ٱۡش َهُدوْا ِبَأَّنا ُم ۡس ِلُم وَن ﴾ [آل عم‪///‬ران‪:‬‬
‫‪َ .]64‬فَلَّم ا َف َر َغ ِم ْن ِق َر اَءِة اْلِكَت اِب اْر َتَفَعِت اَألْص َو اُت ِع ْن َد ُه َو َك ُث َر الَّلْغ ُط‪َ ،‬و َأَم َر ِبَن ا‬
‫َفُأْخ ِر ْج َنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُقْلُت َألْص َح اِبى ِح يَن َخ َر ْج َنا‪َ :‬لَق ْد َأِم َر َأْم ُر اْبِن َأِبي َكْبَش َة‪ِ ،‬إَّن ُه َلَيَخاُف ُه‬
‫َم ِلُك َبِني اَألْص َفِر‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَم ا ِز ْلُت ُم وِقًنا ِبَأْم ِر َر ُسوِل ِهَّللا ص َأَّنُه َسَيْظَهُر‪َ ،‬ح َّتى َأْدَخ َل ُهَّللا‬
‫َع َلَّي اِإل ْس َالَم ‪( .‬م‪)1773/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬ابوسفیان س بطور مستقیم وشفاهی ب‪//‬ه من گفت‪:‬‬
‫من در دوران آتش بسی که میان من و رس‪//‬ول هللا ص برقرار ب‪//‬ود‪ ،‬ب‪//‬ه مس‪//‬افرت‬
‫رفتم‪ .‬در شام بودم که نامه‌ای از طرف رسول هللا ص به هرقل پادشاه روم رسید‪.‬‬
‫قابل یادآوری است که نامه را دحیه کلبی آورده بود و به امیر ُبص‪//‬ری داده ب‪//‬ود و‬
‫امیر ُبصری آن را برای هرقل فرستاده بود‪ .‬هرقل بعد از خوان‪//‬دن نام‪//‬ه گفت‪ :‬آی‪//‬ا‬
‫در سرزمین ما کسی از قبیله‌ی این شخص که فکر می‌کن‪//‬د‪ ،‬پیامبر اس‪//‬ت‪ ،‬وج‪//‬ود‬
‫دارد؟ اطرافیانش گفتند‪ :‬بله‪ .‬آنگاه مرا با چند نفر دیگر از قریش فراخواندن‪//‬د‪ .‬م‪//‬ا‬
‫نزد هرقل رفتیم‪ .‬او ما را روبروی خود نشاند و گفت‪ :‬کدام یک از شما ب‪//‬ا ف‪//‬ردی‬
‫که ادعای نبوت دارد‪ ،‬خویشاوندی نزدیکتری دارد؟‬
‫ابوسفیان می‌گوید‪ :‬گفتم‪ :‬من‪ .‬پس م‪//‬را روب‪//‬روی هرقل‪ ،‬و همراه‪//‬انم را پش‪//‬ت‬
‫سر من نشاندند‪ .‬سپس هرقل‪ ،‬مترجم خود را خواست و ب‪//‬ه او گفت‪ :‬ب‪//‬ه همراه‪//‬ان‬
‫او بگو‪ :‬می‌خواهم از این مرد درباره‌ی مردی که م‪/‬دعی نب‪/‬وت اس‪/‬ت‪ ،‬اطالع‪/‬اتی‬
‫کسب کنم؛ اگر به من دروغ گفت‪ ،‬او را تکذیب کنید‪.‬‬
‫ابوسفیان می‌گوید‪ :‬سوگند به هللا‪ ،‬اگر از همراهانم نمی‌ترسیدم که م‪//‬را متهم ب‪//‬ه‬
‫دروغگ‪//‬ویی کنن‪//‬د‪ ،‬حتم ‪ً/‬ا دروغ می‌گفتم‪ .‬س‪//‬پس هرقل ب‪//‬ه م‪//‬ترجمش گفت‪ :‬از او‬
‫بپرس که‪ :‬نسب او در میان شما چگونه است؟ گفتم‪ :‬او در میان ما از نسب باالیی‬
‫برخوردار است‪ .‬گفت‪ :‬آیا کسی از نیاکان او پادشاه بوده است؟ گفتم‪ :‬خیر‪ .‬پرسید‪:‬‬
‫آی‪//‬ا قب‪//‬ل از این ادع‪//‬ایش‪ ،‬ش‪//‬ما او را متهم ب‪//‬ه دروغگ‪//‬ویی می‌کردی‪//‬د؟ گفتم‪ :‬خ‪//‬یر‪.‬‬
‫گفت‪ :‬آیا اشراف و بزرگان از او پ‪//‬یروی می‌کنن‪//‬د ی‪//‬ا فق‪//‬را و مستض‪//‬عفان؟ ج‪//‬واب‬
‫دادم‪ :‬مستض‪//‬عفان‪ .‬گفت‪ :‬آی‪//‬ا پ‪//‬یروانش ه‪//‬ر روز بیش‪//‬تر می‌ش‪//‬وند ی‪//‬ا کم‪//‬تر؟ گفتم‪:‬‬
‫بیشتر می‌شوند‪ .‬هرقل پرسید‪ :‬آیا کسی‌که دین محمد را پذیرفته‪ ،‬ب‪//‬ه خ‪//‬اطر ناپس‪//‬ند‬
‫شمردن دینش‪ ،‬منحرف شده و از دینش برگشته؟ گفتم‪ :‬خ‪//‬یر‪ .‬گفت‪ :‬آی‪//‬ا ش‪//‬ما ب‪//‬ا او‬
‫جنگیده‌اید؟ گفتم‪ :‬بله‪ .‬پرسید‪ :‬نتیجه جن‪//‬گ چ‪//‬ه ب‪//‬وده اس‪//‬ت؟ ج‪//‬واب دادم‪ :‬گ‪//‬اهی او‬
‫پیروز شده و گاهی ما پیروز شده‌ایم‪ .‬گفت‪ :‬آیا پیمان شکنی می‌کند؟ گفتم‪ :‬خ‪//‬یر‪ ،‬و‬
‫در حال حاضر ما با وی پیمان ص‪/‬لحی بس‪/‬ته‌ایم و نمی‌دانیم ک‪/‬ه چ‪/‬ه خواه‪/‬د ک‪/‬رد؟‬
‫ابوسفیان می‌گوید ‪ :‬سوگند به هللا‪ ،‬بجز جمله‌ی فوق‪ ،‬نتوانس‪//‬تم چ‪//‬یز دیگ‪//‬ری علیه‬
‫پیامبر بگویم‪.‬‬
‫هرقل گفت‪ :‬آیا قبل از او‪ ،‬کسی دیگر چ‪//‬نین ادع‪//‬ایی ک‪//‬رده اس‪//‬ت؟ گفتم‪ :‬خ‪//‬یر‪.‬‬
‫سپس هرقل ب‪//‬ه م‪//‬ترجمش گفت‪ :‬ب‪//‬ه ابوس‪//‬فیان بگ‪//‬و‪ :‬من از نس‪//‬ب او پرس‪//‬یدم‪ ،‬ت‪//‬و‬
‫اذعان نمودی که او در میان ش‪/‬ما از نس‪/‬ب ب‪/‬االیی برخ‪/‬وردار اس‪/‬ت‪ .‬و پیامبران‬
 ‫‪25‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫اینگونه‌اند که از میان افراد دارای نس‪/‬ب مبع‪/‬وث می‌ش‪/‬وند‪ .‬پرس‪/‬یدم‪ :‬آی‪/‬ا کس‪/‬ی از‬
‫نیاکان او پادشاه بوده است‪ .‬گفتی‪ :‬خیر‪ .‬اگر چ‪//‬نین ب‪//‬ود‪ ،‬می‌توانس‪//‬تم بگ‪//‬ویم ک‪//‬ه او‬
‫مدعی میراث پدران خویش است‪ .‬پرس‪/‬یدم‪ :‬ک‪/‬ه پ‪/‬یروان او از ض‪/‬عفا هس‪/‬تند ی‪/‬ا از‬
‫مس‪//‬تکبران‪ .‬گف‪//‬تی از ض‪//‬عفا هس‪//‬تند و پ‪//‬یروان انبیا هم از همین قش‪//‬رند‪ .‬و از ت‪//‬و‬
‫پرسیدم که آیا قبل از این ادعایش‪ ،‬شما او را متهم به دروغگویی می‌کردید‪ .‬پاس‪//‬خ‬
‫دادی‪ :‬خیر‪ .‬ل‪//‬ذا یقین نم‪//‬ودم ک‪//‬ه کس‪/‬ی‌که ب‪//‬ا م‪//‬ردم‪ ،‬دروغ نگفت‪//‬ه اس‪//‬ت‪ ،‬نمی‌توان‪//‬د‬
‫درباره‌ی هللا‪ ،‬دروغ بگوید‪ .‬از تو پرس‪//‬یدم‪ :‬آی‪//‬ا کس‪/‬ی‌که ب‪//‬ه دین او گراییده اس‪//‬ت‪،‬‬
‫دوباره بخاطر ناپسند شمردن دینش‪ ،‬منحرف شده است؟ باز هم جواب منفی ب‪//‬ود‪.‬‬
‫و ایمان هم همینگونه است هنگامی که در سویدا و وسط دل‪ ،‬جای‌گ‪//‬یرد‪ .‬پرس‪//‬یدم‬
‫که با گذشت زم‪/‬ان‪ ،‬پ‪/‬یروانش اف‪/‬زایش می‌یابن‪/‬د ی‪/‬ا ک‪/‬اهش‪ .‬ج‪/‬واب دادی‪ :‬اف‪/‬زایش‬
‫می‌یابند‪ .‬و این‪ ،‬صفت ایمان است تا اینکه کامل گردد‪ .‬همچنین از تو پرس‪//‬یدم ک‪//‬ه‬
‫آیا شما با او جنگیده‌اید‪ .‬جواب دادی که جنگیده‌ایم و گاهی او پ‪//‬یروز ش‪//‬ده اس‪//‬ت و‬
‫گاهی هم شما‪ .‬و پیامبران اینگونه مورد آزمایش‪ ،‬قرار می‌گیرن‪//‬د؛ ولی س‪//‬رانجام‪،‬‬
‫آن‪//‬ان‪ ،‬پ‪//‬یروز خواهن‪//‬د ش‪//‬د‪ .‬پرس‪//‬یدم‪ :‬آی‪//‬ا عه‪//‬د ش‪//‬کنی می‌کن‪//‬د‪ .‬گف‪//‬تی‪ :‬خ‪//‬یر‪ .‬آری‪،‬‬
‫پیامبران‪ ،‬عهد شکنی نمی‌کنند‪ .‬پرس‪//‬یدم‪ :‬آی‪//‬ا قب‪//‬ل از او کس‪//‬ی ادع‪/‬ای نب‪//‬وت ک‪//‬رده‬
‫است‪ .‬جواب منفی دادی‪ .‬اگر کسی قب‪/‬ل از او در میان ش‪/‬ما‪ ،‬ادع‪/‬ای نب‪/‬وت ک‪/‬رده‬
‫بود‪ ،‬می‌توانستم بگویم او از همان مدعی قبلی تقلید می‌کند‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬هرقل گفت‪ :‬به چه کارهایی شما را دستور می‌دهد؟ گفتم‪ :‬ب‪/‬ه نم‪/‬از‪،‬‬
‫زکات‪ ،‬صله‌ی رحم و پاک دامنی امر می‌کند‪ .‬گفت‪ :‬اگر آنچه را که گفتی‪ ،‬حقیقت‬
‫داشته باشد‪ ،‬او پیامبر است؛ من می‌دانستم که چنین پیامبری ظه‪//‬ور خواه‪//‬د ک‪//‬رد؛‬
‫اما نمی‌دانستم که او از میان شما خواه‪/‬د ب‪/‬ود؛ اگ‪/‬ر می‌دانس‪/‬تم ک‪/‬ه می‌ت‪/‬وانم ب‪/‬ه او‬
‫برسم‪ ،‬دیدارش را دوست داش‪//‬تم‪ .‬واگ‪//‬ر ن‪//‬زد ایش‪//‬ان می‌ب‪//‬ودم‪ ،‬شخص‪ً/‬ا پاه‪//‬ایش را‬
‫می‌شستم؛ پادشاهی او به همین جای پاهایم خواهد رسید‪ .‬ابوسفیان می‌گوید‪ :‬س‪//‬پس‬
‫هرقل نامه‌ی رسول هللا ص را خواست و قرائت نم‪//‬ود؛ در آن نام‪//‬ه چ‪//‬نین نوش‪//‬ته‬
‫شده بود‪:‬‬
‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬
‫از جانب محمد پیامبر هللا ب‪//‬ه هرقل پادش‪//‬اه روم‪ :‬س‪//‬الم ب‪//‬ر کس‪/‬ی‌که ه‪//‬دایت را‬
‫برگزیند‪ .‬اما بعد‪ :‬من شما را بسوی اسالم‪ ،‬دع‪//‬وت می‌کنم‪ .‬اگ‪//‬ر دع‪//‬وت اس‪//‬الم را‬
‫بپذیری‪ ،‬در امان خواهی بود و نزد هللا متعال‪ ،‬پاداشی دو چندان خواهی داشت‪ .‬و‬
‫اگر (از قبول دعوت من) روی بگردانی‪ ،‬گناه رعیت و زیردستانت بر گ‪//‬ردن ت‪//‬و‬
‫خواهد بود و ﴿َٰٓيَأۡه َل ٱۡل ِكَٰت ِب َتَع اَلۡو ْا ِإَلٰى َك ِلَم ٖة َس َو ٓاِۢء َبۡي َنَن ا َو َبۡي َنُك ۡم َأاَّل َنۡع ُب َد ِإاَّل ٱَهَّلل َو اَل‬
‫ُنۡش ِر َك ِبِهۦ َش ٗٔ‍ۡي ا َو اَل َيَّتِخ َذ َبۡع ُضَنا َبۡع ًضا َأۡر َباٗب ا ِّم ن ُدوِن ٱِۚهَّلل َف ِإن َتَو َّل ۡو ْا َفُقوُل وْا ٱۡش َهُدوْا‬
‫ِبَأَّنا ُم ۡس ِلُم وَن ﴾ [آل عمران‪« .]64 :‬ای اهل کتاب‪ ،‬بیایید به س‪/‬وی چ‪/‬یزی ک‪//‬ه میان م‪//‬ا و‬
‫شما مشترک است؛ به این معنا که بجز هللا‪ ،‬کسی دیگ‪//‬ر را نپرس‪//‬تیم و چ‪//‬یزی را ب‪//‬ا وی‬
‫شریک قرار ندهیم و هیچ یک از ما دیگری را به جای هللا متعال‪ ،‬پروردگار خود قرار‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪26‬‬
‫نده‪//‬د‪ .‬پس اگ‪//‬ر روی گ‪//‬ردانی کردن‪//‬د‪ ،‬بگویید‪ :‬ـ ای اه‪//‬ل کت‪//‬اب! ـ گ‪//‬واه باش‪//‬ید ک‪//‬ه م‪//‬ا‬
‫مسلمانیم»‪.‬‬
‫ابوس‪//‬فیان می‌گوی‪//‬د ‪ :‬پس از اینک‪//‬ه هرقل‪ ،‬نام‪//‬ه را قرائت ک‪//‬رد‪ ،‬ش‪//‬لوغ ش‪//‬د و‬
‫همهمه‌ای بپا گردید و دستور صادر کرد و ما را از آنجا بیرون کردند‪ .‬من خطاب‬
‫به همراهانم گفتم‪ :‬توجه کردید دین فرزند ابوکبش‪/‬ه (محم‪/‬د) چن‪/‬ان پیش‪/‬رفت ک‪/‬رده‬
‫است که پادشاه زردپوستان (رومی‌ها) هم از آن به وحشت افتاده اس‪//‬ت‪ .‬ابوس‪//‬فیان‬
‫می‌گوید ‪ :‬از همان زمان‪ ،‬یقین پیدا کردم که دین رسول هللا ص پیروز خواهد شد‪،‬‬
‫تا اینکه هللا متعال مرا مشرف به اسالم کرد‪.‬‬

‫باب (‪ :)11‬درباره‌ی دعای نبی اکرم ص نزد هللا متعال‪ ،‬و صبر و بردباری‌اش در برابر اذیت‬
‫و آزار منافقان‬
‫‪1123‬ـ عن ُأَس اَم َة ْبَن َزْيٍد س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َرِكَب ِح َم اًرا‪َ ،‬ع َلْيِه ِإَك اٌف ‪َ ،‬تْح َتُه َقِط يَفٌة‬
‫َفَد ِكَّيٌة‪َ ،‬و َأْر َدَف َو َر اَءُه ُأَس اَم َة‪َ ،‬و ُهَو َيُع وُد َس ْع َد ْبَن ُع َب اَد َة ِفي َبِني اْلَح اِر ِث ْبِن اْلَخ ْز َر ِج‪،‬‬
‫َو َذ اَك َقْب َل َو ْقَع ِة َب ْد ٍر ‪َ ،‬ح َّتى َم َّر ِبَم ْج ِلٍس ِفي ‪ِ/‬ه َأْخ َالٌط ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن َو اْلُم ْش ِرِكيَن َع َب َد ِة‬
‫اَألْو َثاِن َو اْلَيُهوِد ‪ِ ،‬فيِهْم َع ْبُد ِهَّللا ْبُن ُأَبٍّى ‪َ ،‬وِفي اْلَم ْج ِلِس َع ْب ُد ِهَّللا ْبُن َر َو اَح َة‪َ ،‬فَلَّم ا َغ ِش َيِت‬
‫اْلَم ْج ِلَس َع َج اَج ُة الَّد اَّبِة‪َ ،‬خ َّمَر َع ْبُد ِهَّللا ْبُن ُأَبٍّى َأْنَفُه ِبِر َداِئِه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬ال ُتَغِّبُروا َع َلْيَنا‪َ ،‬فَس َّلَم‬
‫َع َلْيِهُم الَّنِبُّي ص‪ُ ،‬ثَّم َو َق َف َفَن َز َل ‪َ ،‬ف َدَع اُهْم ِإَلى ِهَّللا َو َق َر َأ َع َلْيِهُم اْلُق ْر آَن ‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َع ْبُد ِهَّللا ْبُن ُأَبٍّى ‪َ :‬أُّيَها اْلَم ْر ُء ‪َ ،‬ال َأْح َس َن ِم ْن َه َذ ا‪ِ ،‬إْن َك اَن َم ا َتُق وُل َح ًّق ا‪َ ،‬فَال ُتْؤ ِذ َن ا ِفي‬
‫َم َج اِلِس َنا‪َ ،‬و اْر ِج ْع ِإَلى َر ْح ِلَك‪َ ،‬فَم ْن َج اَء َك ِم َّنا َفاْقُصْص َع َلْيِه‪َ ،‬فَق اَل َع ْب ُد ِهَّللا ْبُن َر َو اَح َة‪:‬‬
‫اْغ َش َنا ِفي َم َج اِلِس َنا‪َ ،‬فِإَّنا ُنِح ُّب َذ ِلَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْسَتَّب اْلُم ْس ِلُم وَن َو اْلُم ْش ِرُك وَن َو اْلَيُه وُد‪َ ،‬ح َّتى‬
‫َهُّم وا َأْن َيَتَو اَثُبوا‪َ ،‬فَلْم َيَز ِل الَّنِبُّى ص ُيَخ ِّفُضُهْم ‪ُ ،‬ثَّم َرِكَب َد اَّبَتُه َح َّتى َد َخ َل َع َلى َس ْع ِد ْبِن‬
‫ُع َباَد َة َفَقاَل ‪َ« :‬أْى َس ْعُد‪َ ،‬أَلْم َتْس َم ْع ِإَلى َم ا َقاَل َأُبو ُح َباٍب ـــ ُيِر يُد َع ْبَد ِهَّللا ْبَن ُأَبٍّى ــــ َق اَل ‪:‬‬
‫َك َذ ا َو َك َذ ا»‪َ .‬قاَل ‪ :‬اْعُف َع ْنُه‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬و اْص َفْح َفَو ِهَّللا‪َ ،‬لَقْد َأْع َطاَك ُهَّللا اَّلِذ ي َأْع َط اَك ‪،‬‬
‫َو َلَقِد اْص َطَلَح َأْهُل َهِذِه اْلُبَح ْيَرِة َأْن ُيَتِّو ُجوُه‪َ ،‬فُيَع ِّص ُبوُه ِباْلِعَص اَبِة‪َ ،‬فَلَّم ا َر َّد ُهَّللا َذ ِلَك ِب اْلَح ِّق‬
‫اَّلِذ ي َأْع َطاَك ُه‪َ ،‬ش ِر َق ِبَذ ِلَك ‪َ ،‬فَذ ِلَك َفَعَل ِبِه َم ا َر َأْيَت ‪َ ،‬فَع َفا َع ْنُه الَّنِبُّى ص‪( .‬م‪)1798/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از اسامه بن زید س روایت است که نبی اکرم ص قب‪//‬ل از جن‪//‬گ ب‪//‬در ب‪//‬ر‬
‫االغی که زیر پاالنش‪ ،‬چادری ساخت فدک وجود داشت‪ ،‬سوار ش‪/‬د و اس‪/‬امه را ن‪/‬یز‬
‫پشت سر خود‪ ،‬سوار کرد و به عیادت سعد بن عب‪//‬اده ک‪//‬ه در محله‌ی ب‪//‬نی ح‪//‬ارث بن‬
‫خ‪//‬زرج بس‪//‬ر می‌ب‪//‬رد‪ ،‬رفت‪ .‬در مس‪//‬یر راه‪ ،‬از کن‪//‬ار مجلس‪//‬ی ک‪//‬ه در آن ترکیبی از‬
‫مسلمانان‪ ،‬مشرکین بت پرست و یهودیان بود‪ ،‬گذشت‪ .‬قابل یادآوری است که عبدالل‪//‬ه‬
‫بن أبی و عبدالله بن رواحه نیز در آن مجلس حضور داشتند‪ .‬پس هنگامی که گ‪//‬رد و‬
‫غبار االغ به مجلس رسید‪ ،‬عبدالله بن ابی بینی‌اش را ب‪/‬ا چ‪/‬ادرش گ‪/‬رفت و گفت‪ :‬م‪/‬ا‬
‫را گرد و خاک ندهید‪ .‬رسول الله ص به آن‪//‬ان س‪//‬الم داد و توقف ک‪//‬رد و از م‪//‬رکب‪،‬‬
‫پایین آمد و آنان را بسوی الله دعوت نمود و بر آن‪/‬ان‪ ،‬قرآن تالوت ک‪/‬رد‪ .‬عبدالل‪/‬ه بن‬
‫أبی بن س‪/‬لول گفت‪ :‬ای م‪/‬رد! س‪/‬خنانی به‪/‬تر از س‪/‬خنان ت‪/‬و وج‪/‬ود ن‪/‬دارد؛ اگ‪/‬ر آنه‪/‬ا‬
‫حق‌ان‪//‬د‪ ،‬پس م‪//‬ا را در مج‪//‬الس م‪//‬ا‪ ،‬اذیت و آزار مرس‪//‬ان؛ بلک‪//‬ه ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ات ب‪//‬رو و‬
 ‫‪27‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫هرکس از ما که نزد تو آمد‪ ،‬برایش داستان س‪//‬رایی کن‪ .‬عبدالل‪//‬ه بن رواح‪//‬ه گفت‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول الله! سخنانت را در مجالس ما بگو؛ چرا که ما آنها را دوست داریم‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬در نتیجه‪ ،‬مسلمانان‪ ،‬مشرکین و یهود به یک‪//‬دیگر ناس‪//‬زا گفتن‪//‬د ت‪//‬ا‬
‫جایی که خواستند با هم درگیر شوند‪ .‬و رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص همچن‪//‬ان آن‪//‬ان را ب‪//‬ه آرامش‬
‫دعوت می‌کرد‪.‬‬
‫سپس پیامبر اک‪/‬رم ص س‪/‬وار َم رَک بش ش‪/‬د و ب‪/‬ه راهش ادام‪/‬ه داد ت‪/‬ا اینک‪/‬ه ب‪/‬ه‬
‫منزل سعد بن عباده رسید‪ .‬در آنجا‪ ،‬خطاب به سعد فرمود‪« :‬ای سعد! آی‪//‬ا س‪//‬خنان‬
‫ابو حباب (عبدهللا بن أبی) را شنیده‌ای؟ او چنین و چنان می‌گوید»‪ .‬س‪//‬عد س گفت‪:‬‬
‫یا رسول هللا! او را ببخش و از او درگذر؛ سوگند به هللا متعال‪ ،‬هنگامی که م‪//‬ردم‬
‫مدینه‪ ،‬اتفاق کرده بودند تا او را تاج گذاری کرده و عمامه‌ای بر سر او بگذارن‪//‬د‪،‬‬
‫هللا متعال حق را به تو عنایت کرد‪ .‬پس هنگامی که هللا متع‪/‬ال ب‪/‬ا این حقی ک‪/‬ه ب‪/‬ر‬
‫ت‪//‬و ن‪//‬ازل فرم‪//‬ود‪ ،‬نخواس‪//‬ت این ک‪//‬ار‪ ،‬عملی ش‪//‬ود‪ ،‬لقم‪//‬ه ب‪//‬رایش گلوگ‪//‬یر ش‪//‬د و‬
‫برخوردی که از او مشاهده نم‪/‬ودی‪ ،‬ب‪/‬دین جهت ب‪/‬ود‪ .‬آنگ‪/‬اه رس‪/‬ول هللا ص او را‬
‫بخشید‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬نهی از پیمان شکستن‬
‫‪1124‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬لُك ِّل َغ اِد ٍر ِل َو اٌء َي ْو َم اْلِقَياَم ِة‬
‫ُيْر َفُع َلُه ِبَقْد ِر َغْد ِرِه‪َ ،‬أَال َو َال َغاِدَر َأْع َظُم َغْد ًرا ِم ْن َأِم يِر َعاَّمٍة»‪( .‬م‪)1738/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬ه‪//‬ر‬
‫فرد پیمان شکن‪ ،‬پرچمی دارد که به اندازه‌ی پیمان ش‪/‬کنی‌اش ب‪/‬اال ب‪/‬رده می‌ش‪/‬ود‪.‬‬
‫آگاه باش‪//‬ید ک‪//‬ه خیانت هیچ پیم‪//‬ان ش‪//‬کنی ب‪//‬ه ب‪//‬زرگی پیم‪//‬ان ش‪//‬کنی ام‪//‬یر ب‪//‬زرگ‬
‫نیست»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬وفای به عهد‬
‫‪1125‬ـ عن ُح َذ ْيَفُة ْبُن اْلَيَم اِن س َقاَل ‪َ :‬م ا َم َنَعِنى َأْن َأْش َهَد َب ْد ًرا ِإَّال َأِّني َخ َر ْج ُت َأَن ا‬
‫َو َأِبى‪ُ ،‬ح َس ْيٌل‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَخ َذ َنا ُك َّفاُر ُقَر ْيٍش‪َ ،‬قاُلوا‪ِ :‬إَّنُك ْم ُتِر يُد وَن ُمَحَّم ًدا؟ َفُقْلَنا‪َ :‬م ا ُنِر يُد ُه‪َ ،‬م ا‬
‫ُنِر يُد ِإَّال اْلَم ِد يَنَة‪َ ،‬فَأَخ ُذ وا ِم َّنا َع ْهَد ِهَّللا َوِم يَثاَقُه َلَنْنَص ِرَفَّن ِإَلى اْلَم ِد يَنِة َو َال ُنَقاِتُل َم َع ُه‪َ ،‬فَأَتْيَنا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َفَأْخ َبْر َناُه اْلَخ َبَر َفَقاَل ‪« :‬اْنَص ِرَفا‪َ ،‬نِفى َلُهْم ِبَع ْهِدِهْم ‪َ ،‬و َنْسَتِع يُن َهَّللا َع َلْيِهْم »‪.‬‬
‫(م‪)1787/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حذیفه بن یمان س می‌گوید‪ :‬علت عدم حضور من در غ‪//‬زوه‌ی ب‪//‬در این‬
‫بود که من و پدرم ُح َس یل‪ 1‬هنگام بیرون رفتن‪ ،‬توسط کف‪/‬ار قریش دس‪/‬تگیر ش‪/‬دیم‪.‬‬
‫آنها گفتند‪ :‬شما می‌خواهید به محمد ملحق ش‪//‬وید‪ .‬م‪//‬ا گف‪//‬تیم‪ :‬ن‪//‬زد محم‪//‬د نمی‌رویم؛‬
‫بلکه می‌خواهیم به مدینه برویم‪ .‬آنگاه‪ ،‬ما را به عهد و پیمان الهی سوگند دادند ک‪//‬ه‬
‫به مدینه برویم و همراه محم‪//‬د در جن‪//‬گ‪ ،‬ش‪//‬رکت نک‪//‬نیم‪ .‬م‪//‬ا ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص‬

‫‪1‬‬
‫‪ُ -‬ح َس یل اسم پدر حذیفه‪ ،‬و یمان لقب او می‌باشد که به لقبش شهرت دارد‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪28‬‬

‫رفتیم و ماجرا را برایش تعریف نمودیم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬برگردی‪//‬د؛ م‪//‬ا‬
‫به پیمان آنان‪ ،‬عمل می‌کنیم و از هللا متعال‪ ،‬علیه آنان‪ ،‬کمک می‌خواهیم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬عدم آرزوی رویارویی با دشمن‪ ،‬و صبر و پایداری هنگام روبرو شدن‬
‫‪1126‬ـ َع ْن َأِبي الَّنْض ِر َع ْن ِكَتاِب َر ُج ٍل ِم ْن َأْس َلَم ِم ْن َأْص َح اِب الَّنِبِّى ص ُيَق اُل َل ُه‬
‫َع ْبُد ِهَّللا ْبُن َأِبي َأْو َفى س‪َ ،‬فَكَتَب ِإَلى ُع َم َر ْبِن ُع َبْيِد ِهَّللا‪ِ ،‬ح يَن َس اَر ِإَلى اْلَح ُروِر َّيِة‪ُ ،‬يْخ ِبُر ُه‬
‫َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َك اَن ‪ِ ،‬في َبْع ِض َأَّياِم ِه اَّلِتي َلِقَي ِفيَه ا اْلَع ُد َّو ‪َ ،‬يْنَتِظ ُر َح َّتى ِإَذ ا َم اَلِت‬
‫الَّش ْم ُس َقاَم ِفيِهْم َفَقاَل ‪َ« :‬ي ا َأُّيَه ا الَّن اُس َال َتَتَم َّن ْو ا ِلَق اَء اْلَع ُد ِّو َو اْس َأُلوا َهَّللا اْلَع اِفَي َة‪َ ،‬ف ِإَذ ا‬
‫َلِقيُتُم وُهْم َفاْص ِبُروا‪َ ،‬و اْع َلُم وا َأَّن اْلَج َّن َة َتْح َت ِظ َالِل الُّس ُيوِف »‪ُ .‬ثَّم َق اَم الَّنِبُّي ص َو َق اَل ‪:‬‬
‫«الَّلُهَّم ُم ْنِزَل اْلِكَتاِب‪َ ،‬وُم ْج ِرَى الَّس َح اِب‪َ ،‬و َهاِز َم اَألْح َزاِب‪ ،‬اْه ِزْم ُهْم َو اْنُص ْر َنا َع َلْيِهْم »‪.‬‬
‫(م‪)1742/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابونضر به نقل از نامه‌ی یکی از یاران ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص از قبیله‌ی اس‪/‬لم‬
‫بن‪//‬ام عبدالل‪//‬ه بن اوفی س می‌گوی‪//‬د‪ :‬او ب‪//‬ه عم‪//‬ر بن عبیدالل‪//‬ه هنگ‪//‬ام رفتن ب‪//‬ه س‪//‬وی‬
‫خ‪//‬وارج‪ ،‬ن‪//‬امه‌ای نوش‪//‬ت و ب‪//‬ه او اطالع داد ک‪//‬ه‪ :‬در یکی از روزه‪//‬ا (روز جن‪//‬گ‬
‫احزاب) که رسول الله ص با دشمن‪ ،‬روبرو گردید‪ ،‬منتظر ماند تا آفتاب‪ ،‬به سمت‬
‫غروب‪ ،‬متمایل گردد؛ س‪/‬پس برخاس‪/‬ت و میان م‪/‬ردم‪ ،‬س‪/‬خنرانی ک‪/‬رد و فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫«ای مردم! رویارویی با دشمن را آرزو نکنید و از هللا متع‪//‬ال‪ ،‬ع‪//‬افیت بخواهید؛‬
‫ولی اگ‪//‬ر ب‪//‬ا دش‪//‬من‪ ،‬مواج‪//‬ه ش‪//‬دید‪ ،‬ص‪//‬بر کنید و بدانید ک‪//‬ه بهش‪//‬ت زی‪//‬ر س‪//‬ایه‌ی‬
‫شمشیرهاست»‪ .‬سپس چنین دعا کرد‪« :‬الهی! ای نازل کننده‌ی کت‪//‬اب‪ ،‬ای ح‪//‬رکت‬
‫دهنده‌ی ابرها و ای شکست دهنده‌ی احزاب! آنان را شکست بده و م‪//‬ا را ب‪//‬ر آنه‪//‬ا‬
‫پیروز گردان»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬دعای علیه دشمن‬
‫فيه حديث عبدهللا بن ابي اوفي‪ ،‬و قد تقدم فی الباب قبله‪.‬‬
‫در این باره به حدیث فوق که روایت عبدهللا بن ابی اوفی است‪ ،‬مراجعه کنید‪.‬‬
‫‪1127‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َك اَن َيُقوُل َيْو َم ُأُح ٍد ‪« :‬الَّلُهَّم ِإَّن َك ِإْن َتَش ْأ َال‬
‫ُتْع َبْد ِفي اَألْر ِض»‪( .‬م‪)1743/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از انس س روایت است که رسول هللا ص روز جن‪//‬گ اح‪//‬د می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«الهی! اگر خواست و مشیت تو باشد‪ ،‬دیگر در روی زمین‪ ،‬پرستش نمی‌شوی»‪.‬‬
‫(قابل یادآوری است که هدف از این جمله‪ ،‬طلب فتح و پیروزی است‪ ).‬مترجم‬
‫باب (‪ :)16‬جنگ‪ ،‬فریبکاری است‬
‫‪1128‬ـ عن ج‪//‬ابر بن عبدهللا ل قال‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْلَح ْر ُب َخْد َع ٌة»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1739‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬جنگ‪ ،‬فریبک‪//‬اری‬
‫است»‪.‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫باب (‪ :)17‬کمک گرفتن از مشرکین در جنگ‬

‫‪1129‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ل َز ْو ِج الَّنِبِّي ص َأَّنَها َق اَلْت ‪َ :‬خ َرَج َر ُس وُل ِهَّللا ص ِقَب َل َب ْد ٍر ‪،‬‬
‫َفَلَّم ا َك اَن ِبَح َّر ِة اْلَو َبَرِة َأْد َر َك ُه َر ُجٌل‪َ ،‬ق ْد َك اَن ُي ْذ َك ُر ِم ْن ُه ُج ْر َأٌة َو َنْج َد ٌة‪َ ،‬فَف ِر َح َأْص َح اُب‬
‫َر ُس وِل ِهَّللا ص ِح يَن َر َأْو ُه‪َ ،‬فَلَّم ا َأْد َر َك ُه َق اَل ِلَر ُس وِل ِهَّللا ص‪ِ :‬ج ْئُت َألَّتِبَع َك َو ُأِص يَب‬
‫َم َع َك ‪َ ،،‬قاَل َلُه َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬ت ْؤ ِم ُن ِباِهَّلل َو َر ُس وِلِه؟»‪َ .‬ق اَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬ف اْر ِج ْع‪َ ،‬فَلْن‬
‫َأْسَتِع يَن ِبُم ْش ِرٍك »‪َ .‬قاَلْت ‪ُ :‬ثَّم َم َض ى‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا ُكَّنا ِبالَّش َجَرِة َأْد َر َك ُه الَّرُج ُل‪َ ،‬فَق اَل َل ُه َك َم ا‬
‫َق اَل َأَّوَل َم َّر ٍة‪َ ،‬فَق اَل َل ُه الَّنِبُّى ص َك َم ا َق اَل َأَّوَل َم َّر ٍة‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬ف اْر ِج ْع َفَلْن َأْس َتِع يَن‬
‫ِبُم ْش ِرٍك »‪َ .‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم َر َج َع َفَأْد َر َك ُه ِباْلَبْي َداِء ‪َ ،.‬فَق اَل َل ُه َك َم ا َق اَل َأَّوَل َم َّر ٍة «ُت ْؤ ِم ُن ِباِهَّلل‬
‫َو َر ُسوِلِه»؟ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فَقاَل َلُه َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬فاْنَطِلْق »‪( .‬م‪)1817/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل همسر گرامی نبی اکرم ص می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص به سوی‬
‫بدر‪ ،‬حرکت کرد‪ .‬و هنگامی که در مکانی بنام «حره الوبره» (چهار میلی مدینه)‬
‫رسید‪ ،‬مردی که جرأت و شجاعتش سر زبان‌ها بود‪ ،‬از راه رسید‪ .‬ی‪//‬اران رس‪//‬ول‬
‫هللا ص از دیدن او خوشحال شدند‪ .‬هنگامی که آن م‪//‬رد ب‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص رس‪//‬ید‪،‬‬
‫گفت‪ :‬آمده‌ام تا تو را همراهی کنم و با تو کشته شوم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬به‬
‫هللا متع‪//‬ال و پیامبرش‪ ،‬ایم‪//‬ان می‌آوری؟» آن م‪//‬رد گفت‪ :‬خ‪//‬یر‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬پس‬
‫برگرد؛ زیرا من از شخص مشرک‪ ،‬کمک نمی‌گیرم»‪.‬‬
‫عایشه ل می‌گوید‪ :‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه راهش ادام‪//‬ه داد ت‪//‬ا اینک‪//‬ه ب‪//‬ه ذو‬
‫الحلیفه رسیدیم؛ دوباره همان مرد آمد و سخنان اولش را تک‪//‬رار ک‪//‬رد‪ .‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص هم هم‪//‬ان پاس‪//‬خ اولیه را ب‪//‬ه او داد و فرم‪//‬ود‪« :‬برگ‪//‬رد‪ ،‬زی‪//‬ر من از ش‪//‬خص‬
‫مشرک کمک‪ ،‬نمی‌گیرم»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬آن مرد برگشت‪ .‬سپس دوباره در بیداء نزد نبی اک‪//‬رم ص آم‪//‬د‬
‫و‬
‫رسول هللا ص مانند نخستین بار به او فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ه هللا متع‪//‬ال و پیامبرش‪ ،‬ایم‪//‬ان‬
‫می‌آوری؟» آن مرد گفت‪ :‬بلی‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬پس حرکت کن» (و با م‪//‬ا‬
‫بیا‪).‬‬
‫باب (‪ :)18‬بیرون رفتن زنان همراه جنگجویان‬
‫‪1130‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن ُأَّم ُس َلْيٍم اَّتَخ َذْت َي ْو َم ُح َنْيٍن ِخ ْنَج ًرا‪َ ،‬فَك اَن َم َعَه ا‪َ ،‬فَر آَه ا َأُب و‬
‫َطْلَح َة َفَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه‪َ ،‬هِذِه ُأُّم ُسَلْيٍم َم َعَها َخ ْنَج ٌر‪َ ،‬فَق اَل َلَه ا َر ُس وُل الَّل ِه ص‪َ« :‬م ا َه َذ ا‬
‫اْلَخ ْنَج ُر»؟ َقاَلت‪ :‬اَّتَخ ْذ ُتُه‪ِ ،‬إْن َدَنا ِم ِّنى َأَح ٌد ِم َن اْلُم ْش ِرِكيَن َبَقْر ُت ِبِه َبْطَنُه‪َ ،‬فَجَعَل َر ُسوُل الَّل ِه‬
‫ص َيْض َح ُك‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه اْقُتْل َم ْن َبْعَدَنا ِم َن الُّطَلَقاِء اْنَهَز ُم وا ِبَك‪َ ،‬فَقاَل َر ُس وُل الَّل ِه‬
‫ص‪َ« :‬يا ُأَّم ُس َلْيٍم ِإَّن َهَّللا َقْد َكَفى َو َأْح َس َن »‪( .‬م‪)1809/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوید ‪ :‬ام سلیم انص‪//‬اری ل روز جن‪//‬گ ح‪//‬نین‪ ،‬خنج‪//‬ری ب‪//‬ا‬
‫خود‪ ،‬برداشت‪ .‬ابوطلحه س خنجر را دید و به رسول الله ص گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول الل‪//‬ه!‬
‫این ام سلیم است که خنجری با خود دارد‪ .‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ب‪//‬ه ام س‪//‬لیم فرم‪//‬ود‪« :‬این‬
‫خنج‪//‬ر چیس‪//‬ت»؟ ام س‪//‬لیم ل گفت‪ :‬آن را برداش‪//‬تم ت‪//‬ا اگ‪//‬ر کس‪//‬ی از مش‪//‬رکین ب‪//‬ه من‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪30‬‬

‫نزدیک شود‪ ،‬شکمش را پاره کنم‪ .‬رسول الل‪//‬ه ص ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن این س‪//‬خنان‪ ،‬خندی‪//‬د‪ .‬ام‬
‫سلیم ل گفت‪ :‬یا رسول هللا! آزاد شدگانی را که در فتح مکه‪ ،‬مسلمان شدند‪ ،‬به قتل‬
‫برسان؛ زیرا این آنان بودند که باعث شکست ش‪//‬ما ش‪//‬دند‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هللا متعال کفایت نمود و احسان کرد»‪.‬‬
‫‪1131‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬لَّم ا َك اَن َي ْو ُم ُأُح ٍد اْنَه َز َم َن اٌس ِم َن الَّن اِس َع ِن الَّنِبِّي‬
‫ص َو َأُبو َطْلَح َة َبْيَن َيَد ِي الَّنِبِّي ص ُم َجِّو ٌب َع َلْيِه ِبَحَج َفٍة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َك اَن َأُبو َطْلَح َة َر ُج ًال َر اِم ًي ا‬
‫َش ِد يَد الَّنْز ِع َو َك َسَر َيْو َم ِئٍذ َقْو َس ْيِن َأْو َثَالًث ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَك اَن الَّرُج ُل َيُم ُّر َم َع ُه اْلَج ْع َب ُة ِم َن الَّنْب ِل‬
‫َفَيُقوُل‪« :‬اْنُثْر َه ا َألِبى َطْلَح َة»‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و ُيْش ِرُف َنِبُّي الَّل ِه ص َيْنُظ ُر ِإَلى اْلَق ْو ِم ‪َ ،‬فَيُق وُل َأُب و‬
‫َطْلَح َة‪َ :‬يا َنِبَّى الَّلِه ِبَأِبى َأْنَت َو ُأِّم ى َال ُتْش ِرْف َال ُيِص ْبَك َس ْهٌم ِم ْن ِس َهاِم اْلَق ْو ِم ‪َ ،‬نْح ِرى ُدوَن‬
‫َنْح ِرَك‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َلَق ْد َر َأْيُت َعاِئَش َة ِبْنَت َأِبي َبْك ٍر َو ُأَّم ُس َلْيٍم َوِإَّنُهَم ا َلُم َش ِّمَر َتاِن ‪َ ،‬أَر ى َخ َد َم‬
‫ُس وِقِهَم ا‪َ ،‬تْنُقَالِن اْلِق َرَب َع َلى ُم ُتوِنِهَم ا‪ُ ،‬ثَّم ُتْفِرَغاِن ِه ِفي َأْف َو اِهِهْم ‪ُ ،‬ثَّم َتْر ِج َع اِن َفَتْم آلِنَه ا ُثَّم‬
‫َتِج يَئاِن ُتْفِرَغاِنِه ِفي َأْفَو اِه اْلَقْو ِم ‪َ ،‬و َلَقْد َو َقَع الَّسْيُف ِم ْن َيَد ْى َأِبي َطْلَح َة ِإَّم ا َم َّر َتْيِن َو ِإَّم ا َثَالًث ا‪،‬‬
‫ِم َن الُّنَع اِس‪( .‬م‪)1811/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬هنگامی که مردم در روز احد از اط‪//‬راف ن‪//‬بی اک‪//‬رم‬
‫ص پراکنده شدند‪ ،‬ابو طلحه پیشاپیش رسول هللا ص قرار داش‪/‬ت و ب‪/‬ا س‪/‬پرش از‬
‫ایشان‪ ،‬محافظت می‌کرد‪ .‬او که تیر انداز ماهری بود‪ ،‬در آنروز‪ ‌،‬دو یا سه کمان‪،‬‬
‫در دستش شکست‪ .‬و هر شخصی که با جعبه‌ی تیری از کنارشان می‌گذشت‪ ،‬نبی‬
‫اکرم ص می‌فرمود‪« :‬آن را ب‪//‬رای اب‪//‬و طلح‪//‬ه بگ‪//‬ذار»‪ .‬و هرگ‪//‬اه‪ ،‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫سرش را بلند می‌کرد تا به سوی دشمن‪ ،‬نگاه کند‪ ،‬اب‪//‬و طلح‪//‬ه می‌گفت‪ :‬ای پیامبر‬
‫هللا! پدر و مادرم فدایت؛ سرت را باال مگیر؛ مبادا تیری از تیرهای دشمن ب‪//‬ه ت‪//‬و‬
‫اصابت کند؛ سینه‌ام جلوی سینه‌ات قرار دارد (سینه‌ام را برایت‪ ،‬سپر کرده‌ام)‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬همچنین در آن روز‪ ،‬عایشه دختر اب‪/‬وبکر و ام ُس لیم انص‪/‬اری‬
‫ل را دیدم که لباس‌هایشان را باال زده بودند طوریکه خلخال‌ه‪//‬ای س‪//‬اق پایش‪//‬ان را‬
‫مشاهده می‌کردم (این حادثه قبل از نزول آیه حجاب بود‪ ).‬آن‪//‬ان مش‪/‬ک‌های آب را‬
‫بر دوش خود حمل می‌کردند و به مردم‪ ،‬آب می‌دادند و بر می‌گشتند و دوباره آنها‬
‫را پ‪//‬ر از آب ک‪//‬رده و می‌آمدن‪//‬د و ب‪//‬ه م‪//‬ردم‪ ،‬آب می‌دادن‪//‬د‪ .‬و در آن‪//‬روز‪ ،‬ب‪//‬ه علت‬
‫خواب آلودگی‪ ،‬دو یا سه بار‪ ،‬شمشیر از دست ابو طلحه به زمین افتاد‪.‬‬
‫‪1132‬ـ َع ْن ُأِّم َع ِط َّيَة ل اَألْنَص اِرَّيِة َقاَلْت ‪َ :‬غَز ْو ُت َم َع َر ُسوِل الَّل ِه ص َس َع َو اٍت‪،‬‬
‫َز‬ ‫َغ‬ ‫ْب‬
‫َأْخ ُلُفُهْم ِفي ِرَح اِلِهْم ‪َ ،‬فَأْص َنُع َلُهُم الَّطَع اَم ‪َ ،‬و ُأَداِوى اْلَج ْر َح ي‪َ ،‬و َأُق وُم َع َلى اْلَم ْر َض ى‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1812‬‬
‫ترجمه‪ :‬ام عطیه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬در هفت غ‪//‬زوه‪ ،‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ودم؛ در‬
‫محل اقامت آنان می‌مان‪/‬دم‪ ،‬ب‪/‬رای آنه‪/‬ا غ‪/‬ذا درس‪/‬ت می‌ک‪/‬ردم‪ ،‬زخمی‌ه‪/‬ا را م‪/‬داوا‬
‫می‌نمودم و بیماران را سرپرستی می‌کردم‪.‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫باب (‪ :)19‬نهی از کشتن زنان و کودکان در جنگ‬

‫‪1133‬ـ َع ِن عبدهللا بِن ُع َم َر َق اَل ‪ُ :‬و ِج َد ِت اْم َر َأٌة َم ْقُتوَل ًة ِفي َبْع ِض ِتْل َك اْلَم َغ اِز ي‪،‬‬
‫َفَنَهي َر ُسوُل ِهَّللا ص َع ْن َقْتِل الِّنَس اِء َو الِّص ْبَياِن ‪( .‬م‪)1744/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬در یکی از غزوات‪ ،‬زنی را دیدند که کشته‬
‫شده بود‪ .‬لذا رسول هللا ص از کشتن زنان وکودکان‪ ،‬منع فرمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬حکم کشته شدن فرزندان مشرکین هنگام شبیخون زدن‬
‫‪1134‬ـ َع ِن الَّصْع ِب ْبِن َج َّثاَم َة َق اَل ‪ُ :‬س ِئَل الَّنِبُّي ص َع ِن ال‪َّ/‬ذ َر اِر ِّى ِم َن اْلُم ْش ِرِكيَن ؟‬
‫ُيَبَّيُتوَن َفُيِص يُبوَن ِم ْن ِنَس اِئِهْم َو َذ َر اِرِّيِهْم ‪َ .‬فَقاَل ‪ُ« :‬هْم ِم ْنُهْم »‪( .‬م‪)1745/‬‬
‫ترجمه‪ :‬صعب بن جثامه س می‌گوید‪ :‬از رسول هللا ص درباره‌ی شبیخون زدن‬
‫ب‪//‬ر مش‪//‬رکین و کش‪//‬ته ش‪//‬دن زن‪//‬ان و کودک‪//‬ان آن‪//‬ان پرس‪//‬یدند‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬زن‪//‬ان‬
‫وکودکانشان جزو آنان هستند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)21‬قطع کردن نخل های دشمن و سوزاندن آنها‬
‫‪1135‬ـ َع ِن عبدهللا ْبِن ُع َم َر ‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص‪َ :‬قَطَع َنْخ َل َبِني الَّنِض يِر ‪َ ،‬و َح َّرَق‪،‬‬
‫َو َلَها َيُقوُل َح َّساُن ‪:‬‬
‫َح ِر يٌق ِباْلُبَو ْيَرِة ُم ْسَتِط يُر‬ ‫َو َهاَن َع َلى َسَر اِة َبِني ُلَؤٍّي‬

‫َوِفي َذ ِلَك َنَز َلْت ‪َ﴿ :‬م ا َقَطۡع ُتم ِّم ن ِّليَنٍة َأۡو َتَر ۡك ُتُم وَها َقٓاِئَم ًة َع َلٰٓى ُأُصوِلَها َفِب ِإۡذ ِن ٱِهَّلل﴾‬
‫[الحشر‪ .]5 :‬اآلَيَة‪( .‬م‪)1746/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص درختان نخ‪//‬ل ب‪//‬نی نض‪//‬یر را‬
‫قطع کرد و سوزاند و درباره‌ی همین ماجرا است که حسان می‌گوید‪:‬‬
‫َح ِر يٌق ِباْلُبَو ْيَرِة ُم ْسَتِط يُر‬ ‫َو َهاَن َع َلى َسَر اِة َبِني ُلَؤٍّي‬

‫(برای سران بنی لوی ـ قریش ـ آسان شد که آتش شعله ور را در بویره ببینن‪/‬د‪.‬‬
‫و در همین باره این آیه نازل گردید‪َ﴿ :‬م ا َقَطۡع ُتم ِّم ن ِّليَن ٍة َأۡو َتَر ۡك ُتُم وَه ا َقٓاِئَم ًة َع َلٰٓى‬
‫ُأُص وِلَها َفِب ِإۡذ ِن ٱِهَّلل﴾ یع‪//‬نی‪ :‬ه‪//‬ر درخت خرم‪//‬ایی را ک‪//‬ه بریدی‪//‬د ی‪//‬ا ب‪//‬ر پایه‌ه‪//‬ا و‬
‫ریشه‌های خود بر جای گذاشتید به اجازه‌ی هللا متعال بوده است‪.‬‬
‫باب (‪ :)22‬گرفتن غذا از سرزمین دشمن‬
‫‪1136‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُم َغ َّف ٍل س َق اَل ‪َ :‬أَص ْبُت ِج َر اًب ا ِم ْن َش ْح ٍم َي ْو َم َخْيَب َر ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفاْلَتَز ْم ُتُه‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬ال ُأْع ِط ى اْلَيْو َم َأَح ًدا ِم ْن َه َذ ا َش ْيًئا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف اْلَتَفُّت َف ِإَذ ا َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫ُم َتَبِّس ًم ا‪( .‬م‪)1772/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن مغّفل س می‌گوید‪ :‬روز جنگ خیبر‪ ،‬یک مشک چربی و پیه‬
‫ی‪//‬افتم و محکم ب‪//‬ه آن چس‪//‬بیدم و گفتم‪ :‬ام‪//‬روز هیچ‌کس را از این‪ ،‬چ‪//‬یزی نمی‌دهم‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪32‬‬

‫آنگاه صورتم را برگردانم‪ ،‬ناگهان رسول هللا ص را دیدم که تبسم ب‪//‬ر لب‪//‬انش نقش‬
‫بسته بود‪.‬‬
‫باب (‪ :)23‬غنایم فقط برای این امت‪ ،‬حالل می‌باشد‬
‫‪1137‬ـ عن أبی ُهَر ْيَر َة س قال‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬غ َزا َنِبٌّي ِم َن اَألْنِبَي اِء ‪َ ،‬فَق اَل‬
‫ِلَقْو ِمِه‪َ :‬ال َيْتَبْع ِنى َر ُجٌل َقْد َم َلَك ُبْض َع اْمَر َأٍة‪َ ،‬و ُهَو ُيِر يُد َأْن َيْبِنَى ِبَها‪َ ،‬و َلَّم ا َيْبِن ‪َ ،‬و َال آَخ ُر‬
‫َقْد َبَنى ُبْنَياًنا‪َ ،‬و َلَّم ا َيْر َف ْع ُس ُقَفَها‪َ ،‬و َال آَخ ُر َق ِد اْش َتَر ى َغَنًم ا َأْو َخ ِلَف اٍت‪َ ،‬و ُه َو ُم ْنَتِظ ٌر‬
‫ِو َالَدَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَغَزا‪َ ،‬فَأْد َنى ِلْلَقْر َيِة ِح يَن َص َالِة اْلَع ْص ِر ‪َ ،‬أْو َقِر يًبا ِم ْن َذ ِلَك‪َ ،‬فَق اَل ِللَّش ْم ِس‪:‬‬
‫َأْنِت َم ْأُم وَر ٌة َو َأَنا َم ْأُم وٌر‪ ،‬الَّلُهَّم اْح ِبْس َها َع َلَّي َش ْيًئا‪َ ،‬فُح ِبَس ْت َع َلْي ِه َح َّتى َفَتَح ُهَّللا َع َلْي ِه‪،‬‬
‫َق اَل ‪َ :‬فَج َم ُع وا َم ا َغ ِنُم وا‪َ ،‬ف َأْقَبَلِت الَّن اُر ِلَتْأُكَل ُه‪َ ،‬ف َأَبْت َأْن َتْطَع َم ُه‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ :‬فيُك ْم ُغ ُل وٌل‪،‬‬
‫َفْلُيَب اِيْع ِنى ِم ْن ُك ِّل َقِبيَل ٍة َر ُج ٌل‪َ ،‬فَب اَيُعوُه‪َ ،‬فَلِص َقْت َي ُد َر ُج ٍل ِبَي ِدِه‪َ ،‬فَق اَل ِفيُك ُم اْلُغ ُل وُل‪،‬‬
‫َفْلُتَباِيْع ِنى َقِبيَلُتَك ‪َ ،‬فَباَيَع ْت ُه َق اَل ‪َ :‬فَلِص َقْت ِبَي ِد َر ُج َلْيِن َأْو َثَالَث ٍة‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ :‬فيُك ُم اْلُغ ُل وُل‪َ ،‬أْنُتْم‬
‫َغ َلْلُتْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأْخ َر ُجوا َل ُه ِم ْث َل َر ْأِس َبَق َرٍة ِم ْن َذ َهٍب ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَو َض ُعوُه ِفي اْلَم اِل َو ُه َو‬
‫ِبالَّص ِع يِد ‪َ ،‬ف َأْقَبَلِت الَّن اُر َفَأَك َلْت ُه‪َ ،‬فَلْم َتِح َّل اْلَغَن اِئُم َألَح ٍد ِم ْن َقْبِلَن ا‪َ ،‬ذ ِل َك ِب َأَّن َهَّللا َتَب اَر َك‬
‫َو َتَع اَلى َر َأى َض ْع َفَنا َو َع ْج َزَنا‪َ ،‬فَطَّيَبَها َلَنا»‪( .‬م‪)1747/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬یکی از پیامبران (یوشع‬
‫بن نون) می‌خواست به جنگی برود‪ .‬پس به قومش گفت‪ :‬هرکس که زنی را نکاح‬
‫کرده ولی هنوز او را به خانه‌اش نیاورده یعنی عروسی نکرده است و می‌خواه‪//‬د‬
‫او را به خانه بیاورد‪ ،‬همچنین کسی‌که خانه‌ای س‪/‬اخته و س‪/‬قفش را ن‪/‬زده اس‪/‬ت‪ ،‬و‬
‫کسی‌که گوسفند و شتری خریده است و منتظر زاییدن آنها می‌باشد‪ ،‬مرا هم‪//‬راهی‬
‫نکند‪.‬‬
‫سپس به راه افتاد‪ .‬هنگام نماز عصر یا نزدیک به آن‪ ،‬به روستای م‪//‬ورد نظ‪//‬ر‬
‫(اریحا) نزدیک شد‪ .‬پس خطاب به خورشید گفت‪ :‬تو مأموری و من نیز م‪//‬أمورم‪.‬‬
‫بار الها! آن را برای ما ثابت نگهدار‪ .‬پس خورشید‪ ،‬ثابت نگه داشته شد تا زم‪//‬انی‬
‫که هللا متعال‪ ،‬او را پیروز گردانید و غنایم را جمع آوری نمود‪ .‬آنگاه آتشی آمد ت‪//‬ا‬
‫آن اموال را بخورد و نابود کند‪ .‬ولی به آنها نزدیک نشد‪.‬‬
‫آن پیامبر گفت‪ :‬همانا در میان شما‪ ،‬س‪//‬رقتی از م‪//‬ال غ‪//‬نیمت‪ ،‬ص‪//‬ورت گرفت‪//‬ه‬
‫است‪ .‬از هر قبیله‪ ،‬یک نفر با من‪ ،‬بیعت کند‪ .‬هنگام بیعت‪ ،‬دست یک نفر از آن‪//‬ان‬
‫به دست او چسبید‪ .‬آن پیامبر گفت‪ :‬سرقت توسط قبیله‌ی ش‪//‬ما انج‪//‬ام گرفت‪//‬ه اس‪//‬ت‪.‬‬
‫قبیله‌ات باید با من بیعت کند‪ .‬سرانجام‪ ،‬دست دو یا سه نف‪//‬ر از اف‪//‬راد آن قبیل‪//‬ه‪ ،‬ب‪//‬ه‬
‫دست او چسبید‪ .‬یوشع بن نون گفت‪ :‬شما سرقت کرده‌اید‪ .‬آنگاه‪ ،‬آنان‪ ،‬چیزی مانند‬
‫سر گاو را که از طال ساخته شده بود‪ ،‬آوردن‪/‬د و آنج‪/‬ا گذاش‪/‬تند‪ .‬س‪/‬پس آتش آم‪/‬د و‬
‫همه‌ی آن اموال را خورد و نابود ساخت‪ .‬گفتنی است که غنایم برا ی هیچ‌کس قبل‬
‫از ما حالل نبوده است‪ .‬ولی هللا متعال که ض‪//‬عف و ن‪//‬اتوانی م‪//‬ا را دی‪//‬د‪ ،‬غن‪//‬ایم را‬
‫برای ما حالل ساخت»‪.‬‬
 ‫‪33‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫باب (‪ :)24‬درباره‌ی غنایم‬

‫‪1138‬ـ َع ْن ُم ْص َعِب ْبِن َس ْع ٍد َع ْن َأِبيِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬نَز َلْت ِفي َأْر َبُع آَياٍت ‪َ :‬أَص ْبُت َس ْيًفا َفَأَتي‬
‫ِبِه الَّنِبَّي ص‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َنِّفْلِني‪ِ/‬ه‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬ض ْعُه» ُثَّم َق اَم َفَق اَل َل ُه الَّنِبُّي ص‪:‬‬
‫«َض ْعُه ِم ْن َح ْيُث َأَخ ْذ َتُه»‪ُ .‬ثَّم َقاَم َفَقاَل ‪َ :‬نِّفْلِنيِه َيا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ .‬فَقاَل ‪َ« :‬ض ْعُه»‪َ .‬فَقاَم َفَقاَل ‪َ :‬يا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا َنِّفْلِنيِه‪َ ،‬أُأْج َع ُل َك َم ْن َال َغَناَء َلُه؟ َفَقاَل َلُه الَّنِبُّي ص‪َ« :‬ض ْعُه ِم ْن َح ْيُث َأَخ ْذ َت َه»‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَنَز َلْت َهِذِه اآلَيُة‪َ﴿ :‬ئَ‍ۡسُلوَنَك َع ِن ٱَأۡلنَفاِۖل ُق ِل ٱَأۡلنَف اُل ِهَّلِل َو ٱلَّرُس وِل ﴾ [األنف‪//‬ال‪.]1 :‬‬
‫(م‪)1748/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مصعب بن سعد می‌گوید‪ :‬پدرم گفت‪ :‬درباره‌ی من چهار آیه ن‪//‬ازل گردی‪//‬د‪:‬‬
‫در یکی از غزوات‪ ،‬شمشیری بدستم افتاد؛ آن را نزد رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص آوردم و گفتم‪:‬‬
‫ی‪//‬ا رس‪//‬ول الل‪//‬ه! آن را ب‪//‬ه من ببخش‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬آن را بگ‪//‬ذار»‪ .‬و‬
‫هنگامی ک‪//‬ه برخاس‪//‬تم‪ ،‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬از هم‪//‬ان ج‪//‬ایی ک‪//‬ه برداش‪//‬ته‌ای‪،‬‬
‫بگذار»‪ .‬سعد دوباره گفت‪ :‬یا رسول الله! آن را به من ببخش‪ .‬پیامبر فرم‪//‬ود‪« :‬آن را‬
‫بگذار»‪ .‬سعد دوباره برخاست و گفت‪ :‬ی‪/‬ا رس‪/‬ول الل‪/‬ه! آن را ب‪/‬ه من ببخش؛ آی‪/‬ا م‪/‬را‬
‫مانند کسی قرار می‌دهید که به آن‪ ،‬نیاز ن‪/‬دارد (ش‪/‬جاعت ک‪/‬افی ن‪/‬دارد؟) ب‪/‬از هم ن‪/‬بی‬
‫اکرم ص فرمود‪« :‬آنرا از همان جایی که برداش‪//‬ته‌ای‪ ،‬بگ‪//‬ذار»‪ .‬آنگ‪//‬اه این آی‪//‬ه ن‪//‬ازل‬
‫گردید‪َ﴿ :‬ئَ‍ۡسُلوَنَك َع ِن ٱَأۡلنَفاِۖل ُقِل ٱَأۡلنَفاُل ِلَّلِه َو ٱلَّرُس وِل ﴾ «از ت‪//‬و در م‪//‬ورد غن‪//‬ایم جنگی‬
‫می‌پرسند‪ .‬بگو‪ :‬غنایم از آِن الله متعال و پیامبر هستند»‪.‬‬

‫باب (‪ :)25‬جایزه دادن به دسته‌های نظامی‬

‫َر ُس وُل الَّل ِه ص َس ِرَّيًة ِإَلى َنْج ٍد ‪َ ،‬فَخ َر ْج ُت ِفيَه ا‪،‬‬
‫‪1139‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ :‬بَع َث‬
‫َفَأَص ْبَنا ِإِبًال َو َغَنًم ا‪َ ،‬فَبَلَغ ْت ُسْهَم اُنَنا اْثَنْي‬
‫َع َش َر َبِع يًرا‪َ ،‬و َنَّفَلَنا َر ُسوُل الَّل ِه ص َبِع يًرا‪َ ،‬بِع يًرا‪.‬‬
‫(م‪)1749/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص یک دسته‌ی نظ‪//‬امی ب‪//‬ه س‪//‬وی نج‪//‬د‬
‫فرستاد که من نیز هم‪//‬راه آن‪//‬ان ب‪//‬ودم‪ .‬م‪//‬ا ش‪//‬تران و گوس‪//‬فندان زی‪//‬ادی ب‪//‬ه غ‪//‬نیمت‬
‫گرفتیم طوریکه سهم هر کدام از ما دوازده شتر شد‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫به هر نفر از ما یک شتر به عنوان جایزه داد‪.‬‬
‫باب (‪ :)26‬تقسیم کردن غنایم به پنج قسمت‬
‫‪1140‬ـ َع ْن ابن عمر ل‪َ :‬أَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َقْد َك اَن ُيَنِّفُل َبْع َض َم ْن َيْبَع ُث ِم َن الَّسَر اَيا‪،‬‬
‫َألْنُفِس ِهْم َخاَّص ًة‪ِ ،‬سَو ى َقْس ِم َع اَّمِة اْلَج ْيِش‪َ ،‬و اْلُخ ْم ُس ِفي َذ ِلَك َو اِج ٌب ُكِّلِه‪( .‬م‪)1750/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابن عمر ل روایت است که‪ :‬رسول هللا ص به بعض‪//‬ی از دس‪//‬ته‌های‬
‫نظامی بجز تقسیم عمومی غنایم در میان سپاه‪ ،‬جایزه و بخش‪//‬ش عن‪//‬ایت می‌نم‪//‬ود‪.‬‬
‫البت‪//‬ه ی‪//‬ک پنجم از میان همه‌ی این غن‪//‬ایم‪ ،‬واجب ب‪//‬ود‪( .‬ک‪//‬ه ب‪//‬ه بیت الم‪//‬ال تعل‪//‬ق‬
‫گیرد‪).‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪34‬‬
‫باب (‪ :)27‬درباره‌ی عطا کردن اموال مقتول به قاتل (در جهاد)‬
‫‪1141‬ـ َع ْن َأِبي َقَتاَد َة س َقاَل ‪َ :‬خ َر ْج َن ا َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص َع اَم ُحَنْيٍن ‪َ ،‬فَلَّم ا اْلَتَقْيَن ا‬
‫َكاَنْت ِلْلُم ْس ِلِم يَن َج ْو َلٌة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َر َأْيُت َر ُج ًال ِم َن اْلُم ْش ِرِكيَن َق ْد َع َال َر ُج ًال ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن ‪،‬‬
‫َفاْسَتَد ْر ُت ِإَلْيِه َح َّتى َأَتْيُتُه ِم ْن َو َر اِئ ِه‪َ ،‬فَض َر ْبُتُه َع َلى َح ْب ِل َعاِتِق ِه‪َ ،‬و َأْقَب َل َع َلَّي َفَض َّمِنى‬
‫َضَّم ًة َو َج ْد ُت ِم ْنَها ِر يَح اْلَم ْو ِت‪ُ ،‬ثَّم َأْد َر َك ُه اْلَم ْو ُت ‪َ ،‬فَأْر َس َلِنى‪َ ،‬فَلِح ْقُت ُع َم َر ْبَن اْلَخ َّط اِب‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬م ا ِللَّناِس؟ َفُقْلُت ‪َ :‬أْم ُر ِهَّللا‪ُ ،‬ثَّم ِإَّن الَّناَس َر َج ُعوا‪َ ،‬و َج َلَس َر ُسوُل ِهَّللا ص َفَقاَل ‪َ« :‬م ْن‬
‫َقَتَل َقِتيًال َلُه َع َلْيِه َبِّيَنٌة َفَلُه َس َلُبُه»‪َ .‬قاَل َفُقْم ُت َفُقْلُت ‪َ :‬م ْن َيْش َهُد ِلي؟ ُثَّم َج َلْس ُت ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ِم ْثَل‬
‫َذ ِلَك‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬فُقْم ُت َفُقْلُت ‪َ :‬م ْن َيْش َهُد ِلي؟ ُثَّم َج َلْس ُت ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل َذ ِلَك الَّثاِلَثَة‪َ ،‬فُقْم ُت َفَقاَل َر ُسوُل‬
‫ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا َلَك ؟ َيا َأَبا َقَتاَدَة»؟ َفَقَص ْص ُت َع َلْيِه اْلِقَّص َة‪َ ،‬فَقاَل َر ُجٌل ِم َن اْلَقْو ِم ‪َ :‬ص َدَق َي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬س َلُب َذ ِلَك اْلَقِتيِل ِع ْنِد ي‪َ ،‬فَأْر ِض ِه ِم ْن َح ِّقِه‪َ ،‬و َقاَل َأُبو َبْك ٍر الِّص ِّديُق‪َ :‬الَه ا ِهَّللا‪،‬‬
‫ِإًذ ا َال َيْع ِم ُد ِإَلى َأَسٍد ِم ْن ُأُس ِد ِهَّللا ُيَقاِتُل َع ِن ِهَّللا َو َع ْن َر ُسوِلِه‪َ ،‬فُيْع ِط يَك َس َلَبُه‪َ ،‬فَقاَل َر ُس وُل‬
‫ِهَّللا ص‪َ« :‬ص َدَق‪َ ،‬فَأْع ِط ِه ِإَّياُه»‪َ .‬فَأْع َطاِنى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فِبْع ُت الِّدْر َع َفاْبَتْع ُت ِبِه َم ْخ َر ًف ا ِفي َبِني‬
‫َسِلَم َة‪َ ،‬فِإَّنُه َألَّوُل َم اٍل َتَأَّثْلُتُه ِفي اِإل ْس َالِم ‪( .‬م‪)1751/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو قتاده س می‌گوید ‪ :‬سال جنگ ح‪//‬نین‪ ،‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬یرون‬
‫رفتیم‪ .‬هنگامی که روبروی هم قرار گرفتیم‪ ،‬مسلمانان به نوعی شکست خوردن‪//‬د‪.‬‬
‫در این میان‪ ،‬مردی از مشرکین را دیدم که بر مردی از مسلمانان فایق آمده است‬
‫(و می‌خواهد او را به قت‪//‬ل برس‪//‬اند) بس‪//‬وی او رفتم و از پش‪//‬ت س‪//‬رش دور زدم و‬
‫ضربه‌ای به شانه‌اش زدم‪ .‬او بسوی من آمد و آنقدر محکم مرا فش‪//‬ار داد ک‪//‬ه ب‪//‬وی‬
‫مرگ را استشمام نمودم‪ .‬آنگاه مرگ او را امان نداد و مرا رها ک‪//‬رد‪ .‬بع‪//‬د از آن‪،‬‬
‫به عمر بن خطاب س رسیدم‪ .‬او گفت‪ :‬مردم را چه شده است؟ گفتم‪ :‬این‪ ،‬ک‪//‬ار هللا‬
‫متعال است‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬م‪//‬ردم برگش‪//‬تند و رس‪//‬ول هللا ص نشس‪//‬ت و فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬ر‬
‫کس‪ ،‬کافری را به قتل رسانده است‪ ،‬و برای این کارش‪ ،‬گواه دارد‪ ،‬اموال مقت‪//‬ول‬
‫از آِن اوست»‪.‬‬
‫ابو قتاده می‌گوید ‪ :‬من برخاستم و گفتم‪ :‬چه کسی برای من گ‪//‬واهی می‌ده‪//‬د؟ و‬
‫نشستم‪ .‬بار دیگر‪ ،‬رسول هللا ص سخنش را تک‪//‬رار ک‪//‬رد‪ .‬ب‪//‬از هم من بلن‪//‬د ش‪//‬دم و‬
‫گفتم‪ :‬چه کسی برای من گواهی می‌دهد؟ و نشس‪//‬تم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬رای س‪//‬ومین‬
‫ب‪//‬ار س‪//‬خنش را تک‪//‬رار ک‪//‬رد‪ .‬ب‪//‬از هم من برخاس‪//‬تم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای‬
‫ابوقتاده! موضوع ش‪//‬ما چیس‪//‬ت»؟ من داس‪//‬تان را ب‪//‬رای پیامبر اک‪//‬رم ص تعری‪//‬ف‬
‫کردم‪ .‬در این هنگام‪ ،‬مردی از میان مردم گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! راس‪//‬ت می‌گوی‪//‬د؛‬
‫ام‪//‬وال آن مقت‪//‬ول‪ ،‬ن‪//‬زد من اس‪//‬ت؛ پس او را بج‪//‬ای این حقش‪ ،‬راض‪//‬ی بگ‪//‬ردان‪.‬‬
‫ابوبکر صدیق س گفت‪ :‬نه‪ ،‬سوگند به هللا‪ ،‬چنین نمی‌شود که شیری از ش‪//‬یران هللا‬
‫در راه هللا بجنگد‪ ،‬آنگاه ام‪//‬وال مقت‪//‬ولش را ب‪//‬ه ت‪//‬و بدهن‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«راست می‌گوید؛ آن اموال را به او بده»‪ .‬آن مرد اموال مقتول را به من داد‪.‬‬
‫ابو قتاده س می‌گوید ‪ :‬من زره او را فروختم و از پولش یک باغ از بنی س‪/‬لمه‬
‫خریدم‪ .‬و این‪ ،‬اولین مالی بود که در اسالم بدست آوردم‪.‬‬
 ‫‪35‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫باب (‪ :)28‬دادن اموال مقتول به بعضی از قاتالن از روی اجتهاد‬

‫‪1142‬ـ َع ْن َع ْبِد الَّرْح َمِن ْبِن َعْو ٍف َأَّنُه َق اَل ‪َ :‬بْيَن ا َأَن ا َو اِق ٌف ِفي الَّص ِّف َي ْو َم َب ْد ٍر ‪،‬‬
‫َنَظْر ُت َع ْن َيِم يِنى َوِش َم اِلى‪َ ،‬فِإَذ ا َأَنا َبْيَن ُغ َالَم ْيِن ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ ،‬حِد يَث ٍة َأْس َناُنُهَم ا‪َ ،‬تَم َّنْيُت‬
‫َلْو ُكْنُت َبْيَن َأْض َلَع ِم ْنُهَم ا‪َ ،‬فَغ َم َز ِنى َأَح ُدُهَم ا‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬يا َع ِّم َهْل َتْع ِرُف َأَبا َج ْهٍل ؟ َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪:‬‬
‫َنَعْم ‪َ ،‬و َم ا َح اَج ُتَك ِإَلْيِه َيا اْبَن َأِخ ي؟ َقاَل ‪ُ :‬أْخ ِبْر ُت َأَّنُه َيُسُّب َر ُسوَل ِهَّللا ص‪َ ،‬و اَّل ِذ ي َنْفِس ى‬
‫ِبَيِدِه َلِئْن َر َأْيُتُه َال ُيَفاِر ُق َس َو اِد ى َس َو اَد ُه َح َّتى َيُم وَت اَألْع َج ُل ِم َّن ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَتَع َّجْبُت ِل َذ ِلَك ‪،‬‬
‫َفَغ َم َز ِنى اآلَخ ُر َفَقاَل ِم ْثَلَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلْم َأْنَشْب َأْن َنَظ ْر ُت ِإَلى َأِبي َج ْه ٍل َي ُز وُل ِفي الَّن اِس‪،‬‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬أَال َتَرَياِن ؟ َهَذ ا َص اِح ُبُك َم ا اَّلِذ ي َتْس َأَالِن َع ْن ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فاْبَت َد َر اُه‪َ ،‬فَض َرَباُه ِبَس ْيَفْيِهَم ا‪،‬‬
‫َح َّتى َقَتَالُه‪ُ ،‬ثَّم اْنَص َر َفا ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَأْخ َبَر اُه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬أُّيُك َم ا َقَتَلُه»؟ َفَقاَل ُك ُّل َو اِح ٍد‬
‫ِم ْنُهَم ا‪َ :‬أَن ا َقَتْلُت ه‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬ه ْل َم َس ْح ُتَم ا َس ْيَفْيُك َم ا»؟ َق اَال‪َ :‬ال‪َ ،‬فَنَظ َر ِفي الَّس ْيَفْيِن َفَق اَل ‪:‬‬
‫«ِكَالُك َم ا َقَتَلُه»‪َ .‬و َقَض ى ِبَس َلِبِه ِلُمَع اِذ ْبِن َع ْم ِر و ْبِن اْلَجُم وِح‪َ ،‬و الَّرُج َالِن ‪ُ :‬مَع اُذ ْبُن َع ْم ِرو‬
‫ْبِن اْلَجُم وِح َو ُمَع اُذ اْبُن َع ْفَر اَء ‪( .‬م‪)1752/‬‬

‫ترجمه‪ :‬عبد الرحمن بن عوف س می‌گوید‪ :‬روز بدر در صف جهاد ایستاده بودم و‬
‫به سمت راست و چپ خود‪ ،‬نگاه کردم متوجه شدم که میان دو نوجوان انص‪//‬اری‬
‫قرار دارم‪ .‬آرزو کردم ای کاش! میان افراد قوی‌تری قرار می‌گرفتم‪ .‬در این اثنا‪،‬‬
‫یکی از آنها به پهلویم زد و گفت‪ :‬عموجان! ابوجهل را می‌شناسی؟ گفتم‪ :‬بلی‪ ،‬ای‬
‫برادرزاده! با او چه کار داری؟ گفت‪ :‬به من گفته‌اند ک‪//‬ه رس‪//‬ول خ‪//‬دا ج را دش‪//‬نام‬
‫می‌دهد؛ س‪//‬وگند ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬انم در دس‪//‬ت اوس‪//‬ت‪ ،‬اگ‪//‬ر او را ب‪//‬بینم‪ ،‬از او ج‪//‬دا‬
‫نخواهم شد تا اج‪//‬ل هری‪//‬ک از م‪//‬ا ک‪//‬ه نزدیک‌ت‪//‬ر اس‪//‬ت‪ ،‬ف‪//‬را رس‪//‬د‪ .‬از ش‪//‬نیدن این‬
‫سخن‪ ،‬تعجب کردم‪ .‬سپس‪ ،‬نوجوان دیگر‪ ،‬به پهلویم زد و هم‪//‬ان س‪//‬خنان نوج‪//‬وان‬
‫اول را به زبان آورد‪ .‬بی درنگ‪ ،‬نگاهم به ابوجهل افتاد که در میان مردم‪ ،‬گش‪//‬ت‬
‫می‌زد‪ .‬گفتم‪ :‬آیا او را می‌بینید؟ او همان کسی است ک‪/‬ه س‪/‬راغش را از من گرفتید‪.‬‬
‫در این هنگام‪ ،‬آن‪/‬دو بالفاص‪/‬له ب‪/‬ا شمشیرهایش‪/‬ان ب‪/‬ه وی حمل‪/‬ه کردن‪/‬د و ب‪/‬ا ض‪/‬ربات‬
‫شمشیر‪ ،‬او را از پای در آوردند‪ .‬سپس‪ ،‬نزد رسول الله ص برگشتند و پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص را از ماجرا آگاه ساختند‪ .‬رسول هللا ص پرسید‪« :‬کدام ی‪//‬ک از ش‪//‬ما‪ ،‬او را ب‪//‬ه‬
‫قتل رساند»؟ هریک از آنها گفت‪ :‬من او را کشتم‪ .‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا‬
‫شمشیرهایتان را پاک کرده‌اید»؟ گفتند‪ :‬خیر‪ .‬نبی اکرم ص به شمشیرهایشان نگ‪//‬اه‬
‫کرد و فرمود‪« :‬هر دوی شما او را کشته‌اید؛ و ساز و برگ جنگی او را به مع‪//‬اذ‬
‫بن عمرو بن جموح‪ ،‬عنایت نمود»‪ .‬قاب‪//‬ل ذک‪//‬ر اس‪//‬ت ک‪//‬ه یکی از آن دو نوج‪//‬وان‪،‬‬
‫معاذ بن عفراء و دیگری‪ ،‬معاذ بن عمرو بن جموح بود‪.‬‬
‫باب (‪ :)29‬ممنوع کردن اموال مقتول برای قاتل از روی اجتهاد‬
‫‪1143‬ـ َع ْن َعْو ِف ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬قَت َل َر ُج ٌل ِم ْن ِحْمَي َر َر ُج ًال ِم َن اْلَع ُد ِّو ‪َ ،‬ف َأَر اَد‬
‫َس َلَبُه‪َ ،‬فَم َنَع ُه َخاِلُد ْبُن اْلَوِليِد ‪َ ،‬و َك اَن َو اِلًيا َع َلْيِهْم ‪َ ،‬ف َأَتى َر ُس وَل ِهَّللا ص َع ْو ُف ْبُن َم اِل ٍك ‪،‬‬
‫َف َأْخ َبَرُه‪َ ،‬فَق اَل ِلَخاِل ٍد ‪َ« :‬م ا َم َنَع َك َأْن ُتْع ِط َي ُه َس َلَبُه»؟ َق اَل ‪ :‬اْس َتْكَثْر ُتُه َي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪« :‬اْدَفْعُه ِإَلْيِه»‪َ .‬فَم َّر َخاِلٌد ِبَع ْو ٍف َفَج َّر ِبِر َداِئِه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬هْل َأْنَج ْز ُت َلَك َم ا‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪36‬‬

‫َذ َكْر ُت َلَك ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص؟ َفَسِمَع ُه َر ُسوُل ِهَّللا ص َفاْس ُتْغ ِض َب ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬ال ُتْع ِط ِه َي ا‬
‫َخاِلُد‪َ ،‬ال ُتْع ِط ِه َيا َخاِل ُد‪َ ،‬ه ْل َأْنُتْم َت اِرُك وَن ِلي ُأَم َر اِئى؟ ِإَّنَم ا َم َثُلُك ْم َو َم َثُلُهْم َك َم َث ِل َر ُج ٍل‬
‫اْس ُتْر ِع َى ِإِبًال َأْو َغَنًم ا َفَر َعاَها‪ُ ،‬ثَّم َتَح َّيَن َس ْقَيَها‪َ ،‬فَأْو َر َدَها َح ْو ًض ا‪َ ،‬فَش َر َع ْت ِفي ‪ِ/‬ه َفَش ِر َبْت‬
‫َص ْفَوُه َو َتَر َك ْت َك َد َرُه‪َ ،‬فَص ْفُو ُه َلُك ْم َو َك َدُر ُه َع َلْيِهْم »‪( .‬م‪)1753/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عوف بن مالک س روایت است که‪ :‬یک م‪//‬رد حم‪//‬یری ی‪//‬ک نف‪/‬ر از‬
‫دشمن را به قتل رساند و خواهان ساز و برگ نظامی مقتول گردید‪ .‬خالد بن ولید‬
‫سکه فرمانده آنان بود‪ ،‬از دادن س‪//‬از و ب‪//‬رگ نظ‪//‬امی مقت‪//‬ول ب‪//‬ه قات‪//‬ل‪ ،‬خ‪//‬ودداری‬
‫کرد‪ .‬عوف بن مالک خدمت رسول هللا ص آمد و او را از م‪//‬اجرا ب‪//‬اخبر س‪//‬اخت‪.‬‬
‫رسول اکرم ص به خالد فرمود‪« :‬چرا این ک‪//‬ار را انج‪//‬ام ن‪//‬دادی؟» خال‪//‬د گفت‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! فک‪//‬ر ک‪//‬ردم بس‪//‬یار زی‪//‬اد اس‪//‬ت‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ه او ب‪//‬ده»‪.‬‬
‫روزی‪ ،‬خالد از کنار عوف می‌گذشت‪ .‬عوف ردای خالد را گ‪//‬رفت و ب‪//‬ه او گفت‪:‬‬
‫آیا به سخنی که از رسول خدا ص برایت نقل نمودم‪ ،‬نیازت را ب‪//‬رآورده نم‪//‬ودم؟!‬
‫رسول هللا ص سخن عوف را شنید و خشمگین ش‪//‬د و فرم‪//‬ود‪« :‬ای خال‪//‬د! س‪//‬از و‬
‫برگ نظامی مقتول را به قاتل مده؛ آیا فرماندهانم را می‌گذارید؟ مثال شما و آن‪//‬ان‬
‫مانند مردی است که از او می‌خواهند تا شتران یا گوسفندان را بچران‪//‬د‪ .‬او هم ب‪//‬ه‬
‫مسئولیت خ‪//‬ویش‪ ،‬عم‪//‬ل ک‪//‬رد‪ .‬و چ‪//‬ون‪ ،‬وقت آب دادن‪ ،‬ف‪//‬را رس‪//‬ید‪ ،‬آنه‪//‬ا را کن‪//‬ار‬
‫ح‪//‬وض آب ب‪//‬رد‪ .‬آنه‪//‬ا ش‪//‬روع ب‪//‬ه نوش‪//‬یدن آب کردن‪//‬د و آبه‪//‬ای ص‪//‬اف و زالل را‬
‫نوشیدند و فقط آب ته حوض که آلوده است باقی ماند‪ .‬لذا آب صاف و زالل از آِن‬
‫شما و آلوده و ته مانده از آن فرماندهان و امیران اس‪/‬ت»‪( .‬یع‪/‬نی ش‪/‬ما از خ‪/‬دمات‬
‫آنان برخوردار می‌شوید و زحمت و مشکالت را آنان تحمل می‌کنند‪).‬‬
‫باب (‪ :)30‬دادن همه‌ی ساز و برگ نظامی قاتل به مقتول‬
‫‪1144‬ـ َع ْن َس َلَم َة ْبِن اَألْك َو ِع س َقاَل ‪َ :‬غَز ْو َنا َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َهَو اِز َن ‪َ ،‬فَبْيَنا َنْح ُن‬
‫َنَتَض َّحى َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص ِإْذ َج اَء َر ُجٌل َع َلى َج َم ٍل َأْح َم َر ‪َ ،‬فَأَناَخ ُه‪ُ ،‬ثَّم اْنَت َز َع َطَلًق ا ِم ْن‬
‫َح َقِبِه َفَقَّيَد ِبِه اْلَج َم َل ‪ُ ،‬ثَّم َتَقَّد َم َيَتَغ َّد ى َم َع اْلَق ْو ِم ‪َ ،‬و َجَع َل َيْنُظ ُر‪َ ،‬وِفيَن ا َض ْع َفٌة َو ِر َّق ٌة ِفي‬
‫الَّظْهِر ‪َ ،‬و َبْعُضَنا ُم َش اٌة‪ِ ،‬إْذ َخ َرَج َيْش َتُّد ‪َ ،‬ف َأَتى َج َم َل ُه َف َأْطَلَق َقْي َد ُه‪ُ ،‬ثَّم َأَناَخ ُه َو َقَع َد َع َلْي ِه‪،‬‬
‫َفَأَثاَرُه‪َ ،‬فاْش َتَّد ِبِه اْلَج َم ُل‪َ ،‬فاَّتَبَع ُه َر ُج ٌل َع َلى َناَق ٍة َو ْر َق اَء ‪َ ،‬ق اَل َس َلَم ُة‪َ :‬و َخ َر ْج ُت َأْش َتُّد ‪،‬‬
‫َفُكْنُت ِع ْنَد َو ِرِك الَّناَقِة‪ُ ،‬ثَّم َتَقَّد ْم ُت ‪َ ،‬ح َّتى ُكْنُت ِع ْنَد َو ِرِك اْلَج َم ِل ‪ُ ،‬ثَّم َتَق َّد ْم ُت َح َّتى َأَخ ْذ ُت‬
‫ِبِخ َطاِم اْلَج َمِل َفَأَنْخ ُتُه‪َ ،‬فَلَّم ا َو َض َع ُر ْك َبَت ُه ِفي اَألْر ِض اْخ َت َر ْطُت َس ْيِفى َفَض َر ْبُت َر ْأَس‬
‫الَّرُج ِل ‪َ ،‬فَنَد َر ‪ُ ،‬ثَّم ِج ْئُت ِباْلَج َمِل َأُقوُد ُه‪َ ،‬ع َلْيِه َر ْح ُل ُه َو ِس َالُحُه‪َ ،‬فاْس َتْقَبَلِنى َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َو الَّناُس َم َع ُه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬م ْن َقَتَل الَّرُج َل »؟ َقاُلوا‪ :‬اْبُن اَألْك َو ِع‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬لُه َس َلُبُه َأْج َم ُع»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1754‬‬
‫ترجمه‪ :‬سلمه بن اکوع س می‌گوید‪ :‬درغ‪//‬زوه‌ی ه‪//‬وازن‪ ،‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫بودیم‪ .‬هنگامی که ما با پیامبر اکرم ص مشغول خوردن نهار بودیم‪ ،‬ناگه‪//‬ان ی‪//‬ک‬
‫مرد که بر شتر نر قرمزی سوار بود آمد و شترش را خوابانید و طن‪//‬ابی چ‪//‬رمین‬
‫از جعبه‌اش بیرون کشید و شتر را قید کرد‪ .‬آنگاه جلو آمد و ب‪//‬ا م‪//‬ردم‪ ،‬ش‪//‬روع ب‪//‬ه‬
 ‫‪37‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫نهار خوردن نمود و اوضاع را می‌پایید‪ .‬قابل یادآوری است که ما خسته و کوفت‪//‬ه‬
‫و ناتوان بودیم و تعدادی از ما پیاده بودن‪/‬د‪ .‬آن م‪/‬رد‪ ،‬ناگه‪/‬ان و ب‪/‬ا عجل‪/‬ه‪ ،‬ب‪/‬یرون‬
‫دوید و خود را به شترش رساند و قیدش را باز کرد و خوابانید و بر آن سوار ش‪/‬د‬
‫و آن را ح‪//‬رکت داد‪ .‬ش‪//‬تر ب‪//‬ه س‪//‬رعت‪ ،‬ح‪//‬رکت ک‪//‬رد‪ .‬م‪//‬ردی‪ ،‬ب‪//‬ا ش‪//‬تر م‪//‬اده‌ی‬
‫خاکس‪//‬تری س‪//‬وار ش‪//‬د و ب‪//‬ه تعقیب او پ‪//‬رداخت‪ .‬س‪//‬لمه می‌گوی‪//‬د‪ :‬من هم پیاده‪ ،‬ب‪//‬ه‬
‫سرعت‪ ،‬حرکت کردم‪ .‬ابتدا به سرین شتر م‪/‬اده رس‪/‬یدم‪ .‬س‪/‬پس از آن گذش‪/‬تم و ب‪/‬ه‬
‫کپل شتر نر رسید‪ .‬آنگ‪/‬اه جل‪/‬و رفتم و مه‪/‬ار ش‪/‬تر ن‪/‬ر را گ‪/‬رفتم و آن را ب‪/‬ر زمین‬
‫خواباندم‪ .‬هنگامی که شتر زانوهایش را بر زمین زد‪ ،‬شمشیرم را از نیام ب‪//‬یرون‬
‫کشیدم و گردنش را زدم‪ .‬سرش به زمین افتاد‪ .‬س‪//‬پس ش‪//‬تر را ب‪//‬ا پ‪//‬االن و اس‪//‬لحه‪،‬‬
‫مهار کردم و آوردم‪ .‬رسول هللا ص همراه مردم به استقبال من آمد و فرمود‪« :‬چه‬
‫کسی آن مرد را به قتل رساند»؟ مردم گفتند‪ :‬فرزند اکوع‪ .‬فرمود‪« :‬همه‌ی ساز و‬
‫برگ نظامی آن مرد به او (فرزند اکوع) تعلق می‌گیرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)31‬درباره‌ی جائزه دادن و مبادله‌ی اسیران جنگی‬
‫‪1145‬ـ َع ْن ِإَياِس بِن َس َلَم َة َع ْن َأِبیِه َق اَل ‪َ :‬غَز ْو َن ا َف َزاَر َة َو َع َلْيَن ا َأُب و َبْك ٍر ‪َ ،‬أَّم َرُه‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َع َلْيَنا‪َ ،‬فَلَّم ا َك اَن َبْيَنَنا َو َبْيَن اْلَم اِء َس اَع ٌة‪َ ،‬أَم َر َنا َأُب و َبْك ٍر َفَع َّرْس َنا‪ُ ،‬ثَّم َش َّن‬
‫اْلَغ اَر َة‪َ ،‬ف َو َر َد اْلَم اَء َفَقَت َل َم ْن َقَت َل َع َلْي ِه‪َ ،‬و َس َبى َو َأْنُظ ُر ِإَلى ُع ُن ٍق ِم َن الَّن اِس‪ِ ،‬فيِهُم‬
‫الَّذ َر اِر ُّى ‪َ ،‬فَخ ِش يُت َأْن َيْس ِبُقوِنى ِإَلى اْلَجَبِل ‪َ ،‬فَر َم ْيُت ِبَس ْهٍم َبْيَنُهْم َو َبْيَن اْلَجَب ِل ‪َ ،‬فَلَّم ا َر َأُو ا‬
‫الَّس ْهَم َو َقُف وا‪َ ،‬فِج ْئُت ِبِهْم َأُس وُقُهْم ‪َ ،‬وِفيِهُم اْم َر َأٌة ِم ْن َبِني َف َزاَر َة‪َ ،‬ع َلْيَه ا ِقْش ٌع ِم ْن َأَد ٍم –‬
‫َقاَل ‪ :‬اْلِقْش ُع الِّنَطُع ‪َ -‬م َعَها اْبَنٌة َلَه ا ِم ْن َأْح َس ِن اْلَع َرِب‪َ ،‬فُس ْقُتُهْم َح َّتى َأَتْيُت ِبِهْم َأَب ا َبْك ٍر ‪،‬‬
‫َفَنَّفَلِنى َأُبو َبْك ٍر اْبَنَتَها‪َ ،‬فَق ِدْم َنا اْلَم ِد يَن َة َو َم ا َكَش ْفُت َلَه ا َثْو ًب ا‪َ ،‬فَلِقَيِنى َر ُس وُل ِهَّللا ص ِفي‬
‫الُّسوِق‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬يا َس َلَم ُة َهْب ِلي اْلَم ْر َأَة»‪َ .‬فُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬و ِهَّللا َلَق ْد َأْع َجَبْتِنى‪َ ،‬و َم ا‬
‫َكَش ْفُت َلَها َثْو ًبا‪ُ ،‬ثَّم َلِقَيِنى َر ُسوُل ِهَّللا ص ِم َن اْلَغ ِد ِفي الُّسوِق َفَقاَل ِلي‪َ« :‬يا َس َلَم ُة َهْب ِلي‬
‫اْلَم ْر َأَة‪ِ ،‬هَّلِل َأُبوَك »‪َ .‬فُقْلُت ‪ِ :‬هَي َلَك َي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬فَوِهَّللا َم ا َكَش ْفُت َلَه ا َثْو ًب ا‪َ ،‬فَبَع َث ِبَه ا‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإَلى َأْهِل َم َّك َة‪َ ،‬فَف َدى ِبَه ا َناًس ا ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن ‪َ ،‬ك اُنوا ُأِس ُروا ِبَم َّك َة‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1755‬‬
‫ترجمه‪ :‬ایاس بن سلمه ب‪//‬ه روایت از پ‪//‬درش می‌گوی‪//‬د ‪ :‬ب‪//‬رای جن‪//‬گ ب‪//‬ا قبیله‌ی‬
‫فزاره رفتیم‪ .‬در آن جنگ‪ ،‬ابوبکر صدیق س طبق دستور رسول هللا ص ام‪//‬یر م‪//‬ا‬
‫بود‪ .‬هنگامی که میان ما و آبادی فزاره به ان‪//‬دازه‌ی ی‪//‬ک س‪//‬اعت راه‪ ،‬ب‪//‬اقی مان‪//‬ده‬
‫بود‪ ،‬ابوبکر س دستور داد و ما آخر شب را در آنجا ب‪/‬ه اس‪/‬تراحت پرداخ‪/‬تیم‪ .‬پس‬
‫از آن‪ ،‬هجوم را آغ‪//‬از نم‪//‬ود و تع‪//‬دادی از آن‪//‬ان را در کن‪//‬ار آب ب‪//‬ه قت‪//‬ل رس‪//‬اند و‬
‫تعدادی را هم به اسارت گرفت‪ .‬نگ‪//‬اه من ب‪//‬ه گ‪//‬روهی از م‪//‬ردم افت‪//‬اد ک‪//‬ه زن‪//‬ان و‬
‫کودکان هم در میان آنان بودند‪ .‬ترسیدم که زودتر از من به کوه برس‪//‬ند‪ .‬ب‪//‬ه همین‬
‫خاطر‪ ،‬تیری میان آنان و کوه‪ ،‬پرتاب کردم‪ .‬هنگامی که ت‪//‬یر را دیدن‪//‬د‪ ،‬ایس‪//‬تادند‪.‬‬
‫آنها را جلو گرفتم و آوردم‪ .‬در میان آنان‪ ،‬زنی از بنی فزاره همراه دخ‪//‬ترش ب‪//‬ود‬
‫که آن دختر یکی از زیب‪/‬اترین دخ‪/‬تران ع‪/‬رب ب‪/‬ه ش‪/‬مار می‌رفت‪ .‬آنه‪/‬ا را خ‪/‬دمت‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪38‬‬

‫ابوبکر س آوردم‪ .‬ابوبکر س آن دختر را به عنوان جایزه به من داد‪ .‬به هر حال‪،‬‬

‫ما به مدینه آمدیم و من با آن دختر‪ ،‬هم بستر نشدم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص م‪//‬را در ب‪//‬ازار‬
‫دید و فرمود‪« :‬ای سلمه! آن دختر را به من ببخش»‪ .‬گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! س‪//‬وگند‬
‫به هللا که او مورد پسند من واقع ش‪//‬د ولی ب‪//‬ا او همبس‪//‬تر نش‪//‬ده‌ام‪ .‬ف‪//‬ردای آن‪//‬روز‪،‬‬
‫دوباره‪ ،‬رسول هللا ص مرا در بازار دید و خطاب ب‪//‬ه من فرم‪//‬ود‪« :‬ای س‪//‬لمه! هللا‬
‫متعال پدرت را بیامرزد؛ آن دختر را به من ببخش»‪ .‬گفتم‪ :‬یا رسول هللا! او را به‬
‫تو بخشیدم؛ سوگند به هللا که با او همبس‪/‬تر نش‪/‬ده‌ام‪ .‬آنگ‪/‬اه رس‪/‬ول هللا ص او را ب‪/‬ه‬
‫عنوان فدیه در برابر آزادی اسیران مسلمانان در مکه برای اهل مکه فرستاد‪.‬‬
‫بــاب (‪ :)32‬ســهمای مجاهــدین و یــک پنجم بیت المــال بــه روســتاهایی تعلــق می‌گــیرد کــه بــا‬
‫جنگیدن‪ ،‬فتح شود‬
‫‪1146‬ـ َع ْن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أُّيَم ا َقْر َي ٍة َأَتْيُتُم وَه ا َو َأَقْم ُتْم‬
‫ِفيَها‪َ ،‬فَس ْهُم ُك ْم ِفيَها‪َ ،‬و َأُّيَم ا َقْر َيٍة َع َصِت َهَّللا َو َر ُس وَلُه‪َ ،‬ف ِإَّن ُخ ُمَس َها ِهَّلِل َو ِلَر ُس وِلِه‪ُ ،‬ثَّم ِهَي‬
‫َلُك ْم »‪( .‬م‪)1756/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر روستایی که شما به‬
‫آن‪ ،‬وارد شدید و در آن‪ ،‬سکونت کردید (بدون جنگ و خ‪//‬ونریزی) س‪//‬هم ش‪//‬ما در‬
‫آن هس‪//‬ت‪( 1.‬یع‪//‬نی حکم فئ را دارد و ی‪//‬ک پنجم آن‪ ،‬از آِن هللا و رس‪//‬ول و فق‪/‬رای‬
‫مسلمین می‌باشد)‪ .‬و هر روستایی از دستور هللا و پیامبرش‪ ،‬نافرم‪//‬انی کن‪//‬د (و ب‪//‬ا‬
‫جنگ فتح شود) یک پنجم آن از آِن هللا و رسولش می‌باشد و آن سهم ن‪//‬یز ب‪//‬ه ش‪//‬ما‬
‫بر می‌گردد»‪( .‬به مسلمانان فقیر و مستمند می‌رسد)‪.‬‬
‫باب (‪ :)33‬حکم فئ (اموالی که بدون جنگ از کفار بدست می‌آید)‬
‫‪1147‬ـ عن َم اِلَك ْبَن َأْو ٍس س َقاَل ‪َ :‬أْر َسَل ِإَلَّي ُع َم ُر ْبُن اْلَخ َّطاِب‪َ ،‬فِج ْئُتُه ِح يَن َتَع اَلى‬
‫الَّنَهاُر‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَو َج ْد ُتُه ِفي َبْيِتِه َج اِلًسا َع َلى َس ِر يٍر‪ُ ،‬م ْفِض ًيا ِإَلى ِرَم اِل ِه ُم َّتِكًئ ا َع َلى ِو َس اَدٍة‬
‫ِم ْن َأَد ٍم ‪َ ،‬فَقاَل ِلي‪َ :‬يا َم اُل‪ِ ،‬إَّنُه َقْد َد َّف َأْهُل َأْبَي اٍت ِم ْن َقْو ِم َك ‪َ ،‬و َق ْد َأَم ْر ُت ِفيِهْم ِبَر ْض ٍخ‪،‬‬
‫َفُخ ْذ ُه َفاْقِس ْم ُه َبْيَنُهْم ‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬لْو َأَم ْر َت ِبَهَذ ا َغْيِرى؟ َقاَل ‪ُ :‬خ ْذ ُه‪َ ،‬يا َم اُل‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَج اَء َيْر َفا‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬هْل َلَك‪َ ،‬يا َأِم يَر اْلُم ْؤ ِمِنيَن ‪ِ ،‬في ُع ْثَم اَن َو َع ْب ِد ال‪َّ/‬رْح َمِن ْبِن َع ْو ٍف َو الُّز َبْي ِر َو َس ْع ٍد ؟‬
‫َفَقاَل ُع َم ُر‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فَأِذ َن َلُهْم ‪َ ،‬فَد َخ ُلوا‪ُ ،‬ثَّم َج اَء ‪َ .‬فَقاَل ‪َ :‬هْل َل َك ِفي َع َّب اٍس َو َع ِلٍّى ؟ َق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪،‬‬
‫َفَأِذ َن َلُهَم ا‪َ ،‬فَقاَل َعَّباٌس ‪َ :‬يا َأِم يَر اْلُم ْؤ ِمِنيَن ‪ ،‬اْقِض َبْيِني َو َبْيَن َهَذ ا ـ و ذكر كالم‪ً/‬ا ـ َق اَل ‪:‬‬
‫َفَقاَل اْلَقْو ُم ‪َ :‬أَج ْل َيا َأِم يَر اْلُم ْؤ ِمِنيَن َفاْقِض َبْيَنُهْم َو َأِر ْح ُهْم ‪َ ،‬فَقاَل َم اِلُك ْبُن َأْو ٍس‪ُ :‬يَخَّي ُل ِإَلَّي‬
‫َأَّنُهْم َقْد َك اُنوا َق َّد ُم وُهْم ِل َذ ِلَك ‪َ ،‬فَق اَل ُع َم ُر‪ :‬اَّتِئ َدا‪َ ،‬أْنُش ُد ُك ْم ِباِهَّلل اَّل ِذ ي ِبِإْذ ِن ِه َتُق وُم الَّس َم اُء‬
‫َو اَألْر ُض ‪َ ،‬أَتْع َلُم وَن َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ « :‬ال ُنوَر ُث ‪َ ،‬م ا َتَر ْك َنا َص َد َقٌة»؟ َق اُلوا‪َ :‬نَعْم ‪،‬‬
‫ُثَّم َأْقَبَل َع َلى اْلَع َّباِس َو َع ِلٍّى َفَقاَل ‪َ :‬أْنُشُدُكَم ا ِبالَّلِه اَّلِذ ي ِبِإْذ ِنِه َتُق وُم الَّس َم اُء َو اَألْر ُض َأَتْع َلَم اِن‬
‫َأَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َقاَل ‪َ« :‬ال ُنوَر ُث ‪َ ،‬م ا َتَر ْك َناُه َص َد َقٌة»؟ َقاَال‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فَقاَل ُع َم ُر‪ِ :‬إَّن الَّل َه َج َّل‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬یعنی به مسلمانان بر می‌گردد؛ چنانکه درباره‌ی زکات آمده است که‪ :‬گرفته می‌شود و ب‪//‬ه‬
‫شما بر می‌گردد؛ بدین معنا که به فقرای شما بر می‌گردد‪.‬‬
 ‫‪39‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫َو َع َّز َك اَن َخَّص َر ُسوَلُه ص ِبَخاَّص ٍة َلْم ُيَخ ِّص ْص ِبَه ا َأَح ًدا َغْي َرُه‪َ ،‬ق اَل ‪َّ﴿ :‬م ٓا َأَف ٓاَء ٱُهَّلل‬
‫َع َلٰى َر ُسوِلِهۦ ِم ۡن َأۡه ِل ٱۡل ُقَر ٰى َفِلَّلِه َو ِللَّرُسوِل ﴾ [الحشر‪َ .]7 :‬م ا َأْد ِرى َهْل َق َر َأ اآلَي َة اَّلِتي‬
‫َقْبَلَها َأْم َال‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقَس َم َر ُسوُل ِهَّللا ص َبْيَنُك ْم َأْم َو اَل َبِني الَّنِض يِر ‪َ ،‬فَوِهَّللا َم ا اْس َتْأَثَر َع َلْيُك ْم ‪،‬‬
‫َو َال َأَخ َذ َها ُدوَنُك ْم ‪َ ،‬ح َّتى َبِقَى َهَذ ا اْلَم اُل‪َ ،‬فَك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َيْأُخ ُذ ِم ْن ُه َنَفَق َة َس َنٍة‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َيْج َع ُل َم ا َبِقَى ُأْس َو َة اْلَم اِل ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬أْنُشُدُكْم ِبالَّلِه اَّلِذ ي ِبِإْذ ِنِه َتُقوُم الَّسَم اُء َو اَألْر ُض َأَتْع َلُم وَن‬
‫َذ ِلَك؟ َقاُلوا‪َ :‬نَعْم ‪ُ ،‬ثَّم َنَش َد َعَّباًسا َو َع ِلًّيا ِبِم ْثِل َم ا َنَش َد ِبِه اْلَق ْو َم ‪َ :‬أَتْع َلَم اِن َذ ِل َك؟ َق اَال َنَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَلَّم ا ُتُو ِّفَى َر ُسوُل الَّلِه ص َقاَل َأُبو َبْك ٍر ‪َ :‬أَنا َو ِلُّى َر ُس وِل ِهَّللا ص َفِج ْئُتَم ا‪َ ،‬تْطُلُب ِم يَر اَث َك‬
‫ِم َن اْبِن َأِخ يَك‪َ ،‬و َيْطُلُب َهَذ ا ِم يَر اَث اْمَر َأِتِه ِم ْن َأِبيَها‪َ ،‬فَقاَل َأُبو َبْك ٍر ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«َم ا ُنوَر ُث ‪َ ،‬م ا َتَر ْك َنا َص َد َقٌة»‪َ .‬فَر َأْيُتَم اُه َك اِذ ًبا آِثًم ا َغ اِد ًرا َخاِئًن ا‪َ ،‬و ُهَّللا َيْع َلُم ِإَّن ُه َلَص اِد ٌق‬
‫َب اٌّر َر اِش ٌد َت اِبٌع ِلْلَح ِّق‪ُ ،‬ثَّم ُت ُو ِّفَى َأُب و َبْك ٍر ‪َ ،‬و َأَن ا َوِلُّى َر ُس وِل ِهَّللا ص َوَو ِلُّى َأِبي َبْك ٍر ‪،‬‬
‫َفَر َأْيُتَم اِنى َك اِذ ًبا آِثًم ا َغاِد ًرا َخاِئًنا‪َ ،‬و ُهَّللا َيْع َلُم ِإِّني َلَص اِد ٌق َباٌّر َر اِش ٌد َتاِبٌع ِلْلَح ِّق‪َ ،‬فَوِليُتَه ا‪،‬‬
‫ُثَّم ِج ْئَتِنى َأْنَت َو َهَذ ا‪َ ،‬و َأْنُتَم ا َجِم يٌع‪َ ،‬و َأْم ُر ُك َم ا َو اِح ٌد ‪َ ،‬فُقْلُتَم ا‪ :‬اْدَفْع َه ا ِإَلْيَن ا‪َ ،‬فُقْلُت ‪ِ :‬إْن ِش ْئُتْم‬
‫َد َفْع ُتَها ِإَلْيُك َم ا َع َلى َأَّن َع َلْيُك َم ا َع ْهَد ِهَّللا َأْن َتْع َم َال ِفيَها ِباَّل ِذ ى َك اَن َيْع َم ُل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪،‬‬
‫َفَأَخ ْذ ُتَم اَها ِبَذ ِلَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أَك َذ ِلَك ؟ َقاَال‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم ِج ْئُتَم اِنى َألْقِض َى َبْيَنُك َم ا‪َ ،‬و َال َوِهَّللا َال‬
‫َأْقِض ى َبْيَنُك َم ا ِبَغْيِر َذ ِلَك َح َّتى َتُقوَم الَّس اَع ُة‪َ ،‬فِإْن َع َج ْز ُتَم ا َع ْنَها َفُر َّد اَها ِإَلَّى ‪( .‬م‪)1757/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬مال‪//‬ک بن اوس س می‌گوی‪//‬د‪ :‬عم‪//‬ر بن خطاب س شخص‪//‬ی ب‪//‬دنبال من‬
‫فرستاد‪ .‬من هنگامی که خورشید باال آم‪/‬ده ب‪/‬ود‪ ،‬ب‪/‬ه خ‪/‬دمت رس‪/‬یدم؛ ایش‪/‬ان ب‪/‬االی‬
‫تختی از حصیر ب‪//‬دون اینک‪//‬ه زیران‪//‬دازی داش‪//‬ته باش‪//‬د‪ ،‬نشس‪//‬ته ب‪//‬ود و ب‪//‬ر بالش‪//‬تی‬
‫چرمین‪ ،‬تکیه زده بود‪ .‬پس خطاب ب‪//‬ه من گفت‪ :‬ای مال‪//‬ک! خانواده‌ه‪//‬ایی از قوم‬
‫شما شتابان نزد من آمدند‪ .‬من دستور دادم تا اندکی مال به آنان بدهن‪//‬د‪ .‬آن م‪//‬ال را‬
‫بگ‪//‬یر و میان آن‪//‬ان‪ ،‬تقس‪//‬یم کن‪ .‬گفتم‪ :‬اگ‪//‬ر این مس‪//‬ئولیت را ب‪//‬ه ف‪//‬رد دیگ‪//‬ری‬
‫می‌سپردی‪ ،‬چقدر خوب بود‪ .‬گفت‪ :‬ای مالک! شما این کار را انجام دهید‪ .‬بع‪//‬د از‬
‫آن‪ ،‬یرفأ (خدمتگذار عمر بن خطاب س) آم‪//‬د و گفت‪ :‬ای ام‪//‬یر المؤم‪//‬نین! آی‪//‬ا ب‪//‬ه‬
‫عثم‪//‬ان‪ ،‬عب‪//‬دالرحمن بن ع‪//‬وف‪ ،‬زب‪//‬یر و س‪//‬عد اج‪//‬ازه‌ی ورود می‌دهید؟ عم‪//‬ر س‬
‫گفت‪ :‬بلی‪ .‬پس آنان‪ ،‬اجازه یافتند و وارد شدند‪.‬‬
‫دوباره یرفأ آمد و گفت‪ :‬آیا به علی و عب‪//‬اس ل اج‪//‬ازه‌ی ورود می‌دهید؟ عم‪//‬ر‬
‫گفت‪ :‬بلی‪ .‬لذا یرفأ به آن‪//‬ان‪ ،‬اج‪//‬ازه‌ی ورود داد‪ .‬عب‪//‬اس گفت‪ :‬ای ام‪//‬یر المؤم‪//‬نین!‬
‫میان من و این ـ و سخنی بزبان آورد ـ فیصله کن‪ .‬کسانی که آنجا حضور داشتند‪،‬‬
‫گفتند‪ :‬بلی ای امیر المؤمنین! میان آنان فیصله کن تا راحت شوند‪.‬‬
‫مالک بن اوس می‌گوید‪ :‬من فک‪//‬ر می‌کنم س‪//‬ایر ص‪//‬حابه ن‪//‬یز ب‪//‬ه همین خ‪//‬اطر‪،‬‬
‫جلوتر آمده بودند‪ .‬عمر س خطاب به آن دو نفر گفت‪ :‬مقداری صبر کنید و مهلت‬
‫دهید‪ .‬آنگاه خطاب به حاضران گفت‪ :‬ش‪//‬ما را ب‪//‬ه معب‪//‬ودی ک‪//‬ه آس‪//‬مان و زمین ب‪//‬ه‬
‫اجازه‌ی او پابرجا هستند‪ ،‬سوگند می‌دهم‪ ،‬آیا شما اطالع دارید ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬از ما ارث برده نمی‌شود؛ آنچه ما باقی می‌گذاریم‪ ،‬صدقه است»؟ گفتند‪:‬‬
‫بلی‪ .‬س‪/‬پس چه‪/‬ره‌اش را ب‪/‬ه س‪/‬وی علی و عب‪/‬اس ل برگردان‪/‬د و گفت‪ :‬ش‪/‬ما را ب‪/‬ه‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪40‬‬

‫معبودی که آسمان و زمین به اجازه‌ی او استوارند‪ ،‬سوگند می‌دهم‪ ،‬آیا شما اطالع‬
‫داری‪//‬د ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬از م‪//‬ا ارث ب‪//‬رده نمی‌ش‪//‬ود؛ آنچ‪//‬ه م‪//‬ا ب‪//‬اقی‬
‫می‌گذاریم‪ ،‬صدقه اس‪//‬ت»؟ گفتن‪//‬د‪ :‬بلی‪ .‬عم‪//‬ر گفت‪ :‬هللا متع‪//‬ال خصوص‪//‬یتی ب‪//‬رای‬
‫رسول هللا ص قایل شد که بج‪//‬ز ایش‪//‬ان ب‪//‬رای هیچ‌کس دیگ‪//‬ری‪ ،‬قای‪//‬ل نگردی‪//‬د‪ .‬هللا‬
‫متع‪//‬ال می‌فرمای‪//‬د‪َّ﴿ :‬م ٓا َأَف ٓاَء ٱُهَّلل َع َلٰى َر ُس وِلِهۦ ِم ۡن َأۡه ِل ٱۡل ُق َر ٰى َفِلَّل ِه َو ِللَّرُس وِل ﴾‬
‫(چیزهایی را که هللا متعال از اهالی این آبادی‌ه‪//‬ا (ب‪//‬دون جن‪//‬گ و خ‪//‬ونریزی) ب‪//‬ه‬
‫پیامبرش ارزانی داشته است‪ ،‬از آِن هللا و پیامبر و خویشاوندان ـ پیامبر ـ و یتیمان‬
‫و مستمندان و مسافران در راه مانده می‌باشد‪).‬‬
‫ـ راوی می‌گوید‪ :‬نمی‌دانم که آیه‌ی قبل از این را هم خواند یا نه ـ‪.‬‬
‫عمر بن خطاب ادامه داد‪ :‬رسول هللا ص اموال بنی نضر را میان ش‪//‬ما تقس‪//‬یم‬
‫نمود؛ به هللا سوگند‪ ،‬ایشان خ‪//‬ودش را ب‪//‬ر ش‪//‬ما ت‪//‬رجیح ن‪//‬داد و ب‪//‬ه تنه‪//‬ایی آنه‪//‬ا را‬
‫برنداشت تا اینکه (بعد از تقسیم) این مال‪ ،‬ب‪//‬اقی مان‪//‬د‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫نفقه‌ی یک سالش را بر می‌داشت و باقیمانده‌ی آن را طبق دستور (میان شما‪ ،‬فقرا‬
‫و مستمندان) تقسیم می‌نمود‪( .‬ای مردم!) شما را به معبودی که آسمان و زمین ب‪//‬ه‬
‫اجازه‌ی او استوارند‪ ،‬سوگند می‌دهم‪ ،‬آیا این مطلب را می‌دانید؟ گفتن‪//‬د‪ :‬بلی‪ .‬آنگ‪//‬اه‬
‫علی و عباس را نیز مانند افراد حاضر در جلسه‪ ،‬س‪//‬وگند داد و گفت‪ :‬آی‪//‬ا ش‪//‬ما دو‬
‫نفر هم این مطلب را می‌دانید؟ گفتند‪ :‬بلی‪ .‬سپس عمر بن خطاب ادامه داد و گفت‪:‬‬
‫هنگامی که رسول هللا ص وفات یافت‪ ،‬اب‪//‬وبکر گفت‪ :‬من جانش‪//‬ین رس‪//‬ول هللا ص‬
‫هس‪///‬تم‪ .‬پس ش‪///‬ما دو نف‪///‬ر آمدی‪///‬د؛ و ت‪///‬وی عب‪///‬اس م‪///‬یراثت را از ب‪///‬رادرزاده‌ات‬
‫می‌خواس‪//‬تی و این علی هم م‪//‬یراث همس‪//‬رش را از پ‪//‬در‪ ،‬طلب ک‪//‬رد‪ .‬اب‪//‬وبکر س‬
‫گفت‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬از ما ارث برده نمی‌شود؛ آنچه ما باقی می‌گ‪//‬ذاریم‪،‬‬
‫صدقه است»‪ .‬پس شما او را درغگو‪ ،‬گناهکار‪ ،‬پیمان شکن و خ‪//‬ائن دانس‪//‬تید؛ در‬
‫حالی که هللا متعال می‌داند که او راستگو‪ ،‬نیکوکار‪ ،‬هدایت یافته و پیرو حق ب‪//‬ود‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬ابوبکر وفات یافت و من جانشین رسول هللا و اب‪//‬وبکر ش‪//‬دم‪ .‬ش‪//‬ما م‪//‬را‬
‫هم دروغگ‪//‬و‪ ،‬گناهک‪//‬ار‪ ،‬پیم‪//‬ان ش‪//‬کن و خ‪//‬ائن دانس‪//‬تید؛ در ح‪//‬الی ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‬
‫می‌داند که من راستگو‪ ،‬نیکوکار‪ ،‬هدایت یافت‪/‬ه و پ‪/‬یرو ح‪/‬ق هس‪/‬تم‪ .‬ب‪/‬ه ه‪/‬ر ح‪/‬ال‪،‬‬
‫سرپرستی به دست من افتاد‪ .‬سپس ش‪//‬ما و ایش‪//‬ان آمدی‪//‬د در ح‪//‬الی ک‪//‬ه ب‪//‬ا یک‪//‬دیگر‬
‫وحدت داشتید و ی‪//‬ک ادع‪//‬ا داش‪//‬تید‪ .‬و گفتید‪ :‬آنه‪//‬ا را ب‪//‬ه م‪//‬ا بدهید‪ .‬من گفتم‪ :‬اگ‪//‬ر‬
‫می‌خواهید به شما می‌دهم به شرطی که با هللا متعال پیمان ببندید که در این ام‪//‬وال‬
‫مانن‪//‬د رس‪//‬ول هللا ص تص‪//‬رف می‌نمایید‪ .‬ش‪//‬ما ب‪//‬ر این پیم‪//‬ان‪ ،‬ام‪//‬وال را تحوی‪//‬ل‬
‫گرفتید؛ آیا اینگونه نیست؟ گفتند‪ :‬بلی‪ .‬عمر بن خطاب گفت‪ :‬هم اکنون هم ن‪/‬زد من‬
‫آمده‌اید تا میان شما فیصله نمایم؛ ن‪//‬ه‪ ،‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا ک‪//‬ه ت‪//‬ا قیام قیامت‪ ،‬فیص‪//‬له‌ی‬
‫دیگ‪//‬ری میان ش‪//‬ما نخ‪//‬واهم ک‪//‬رد؛ اگ‪//‬ر توان‪//‬ایی اداره‌ی آنه‪//‬ا را نداری‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه من‬
‫برگردانید‪.‬‬
 ‫‪41‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫‪1148‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ل‪َ :‬أَّن َفاِط َم َة ِبْنَت َر ُسوِل ِهَّللا ص َأْر َس َلْت ِإَلى َأِبي َبْك ٍر الِّص ِّديِق‬
‫َتْس َأُلُه ِم يَر اَثَها ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص‪ِ ،‬مَّم ا َأَفاَء ُهَّللا َع َلْيِه ِباْلَم ِد يَنِة َو َفَدٍك ‪َ ،‬و َم ا َبِقَي ِم ْن ُخ ْم ِس‬
‫َخْيَبَر ‪َ ،‬فَقاَل َأُبو َبْك ٍر‪ِ :‬إَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َقاَل ‪َ« :‬ال ُنوَر ُث ‪َ ،‬م ا َتَر ْك َن ا َص َد َقٌة‪ِ ،‬إَّنَم ا َيْأُك ُل آُل‬
‫ُم َحَّمٍد ِفي َهَذ ا اْلَم اِل »‪َ .‬وِإِّني َو الَّلِه َال ُأَغ ِّيُر َشْيًئا ِم ْن َص َد َقِة َر ُس وِل الَّل ِه ص َع ْن َح اِلَه ا اَّلِتي‬
‫َكاَنْت َع َلْيَها‪ِ ،‬في َع ْهِد َر ُسوِل الَّلِه ص‪َ ،‬و َألْع َم َلَّن ِفيَها‪ِ ،‬بَم ا َع ِمَل ِبِه َر ُس وُل الَّل ِه ص‪َ ،‬ف َأَبي‬
‫َأُبو َبْك ٍر َأْن َيْدَفَع ِإَلى َفاِط َم َة َشْيًئا‪َ ،‬فَو َج َد ْت َفاِط َم ُة َع َلى َأِبي َبْك ٍر ِفي َذ ِلَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَهَجَر ْت ُه‪،‬‬
‫َفَلْم ُتَك ِّلْم ُه َح َّتى ُت ُو ِّفَيْت ‪َ ،‬و َعاَش ْت َبْع َد َر ُس وِل ِهَّللا ص ِس َّتَة َأْش ُهٍر ‪َ ،‬فَلَّم ا ُت ُو ِّفَيْت َد َفَنَه ا‬
‫َز ْو ُج َها َع ِلُّى ْبُن َأِبي َطاِلٍب َلْيًال‪َ ،‬و َلْم ُيْؤ ِذ ْن ِبَها َأَبا َبْك ٍر ‪َ ،‬و َص َّلى َع َلْيَها َع ِلٌّى ‪َ ،‬و َك اَن ِلَعِلٍّى‬
‫ِم َن الَّناِس ِو ْج َهٌة َحَياَة َفاِط َم َة‪َ ،‬فَلَّم ا ُتُو ِّفَيِت اْسَتْنَك َر َع ِلٌّى ُو ُجوَه الَّناِس‪َ ،‬ف اْلَتَم َس ُمَص اَلَح َة‬
‫َأِبي َبْك ٍر َو ُمَباَيَع َتُه‪َ ،‬و َلْم َيُك ْن َباَيَع ِتْلَك اَألْش ُهَر ‪َ ،‬فَأْر َسَل ِإَلى َأِبي َبْك ٍر ‪َ :‬أِن اْئِتَن ا‪َ ،‬و َال َيْأِتَن ا‬
‫َم َع َك َأَح ٌد ‪َ -‬ك َر اِهَيَة َم ْح َض ِر ُع َم َر ْبِن اْلَخ َّط اِب ‪َ -‬فَق اَل ُع َم ُر‪َ ،‬ألِبى َبْك ٍر ‪َ :‬و ِهَّللا َال َت ْد ُخ ْل‬
‫َع َلْيِهْم َو ْح َدَك‪َ ،‬فَقاَل َأُبو َبْك ٍر ‪َ :‬و َم ا َع َس اُهْم َأْن َيْفَع ُل وا ِبى‪ِ ،‬إِّني َو ِهَّللا آلِتَيَّنُهْم ‪َ ،‬ف َد َخ َل َع َلْيِهْم‬
‫َأُبو َبْك ٍر ‪َ ،‬فَتَشَّهَد َع ِلُّى ْبُن َأِبي َطاِلٍب‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪ِ :‬إَّن ا َق ْد َع َر ْفَن ا‪َ ،‬ي ا َأَب ا َبْك ٍر َفِض يَلَتَك َو َم ا‬
‫َأْع َطاَك ُهَّللا‪َ ،‬و َلْم َنْنَفْس َع َلْيَك َخْيًرا َس اَقُه ُهَّللا ِإَلْيَك‪َ ،‬و َلِكَّنَك اْس َتْبَد ْدَت َع َلْيَن ا ِب اَألْم ِر‪َ ،‬و ُكَّن ا‬
‫َنْح ُن َنَر ى َلَنا َح ًّقا ِلَقَر اَبِتَنا ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَلْم َيَزْل ُيَك ِّلُم َأَب ا َبْك ٍر َح َّتى َفاَض ْت َع ْيَن ا‬
‫َأِبي َبْك ٍر ‪َ ،‬فَلَّم ا َتَك َّلَم َأُبو َبْك ٍر َقاَل ‪َ :‬و اَّلِذ ي َنْفِس ى ِبَي ِدِه َلَقَر اَب ُة َر ُس وِل ِهَّللا ص َأَح ُّب ِإَلَّي َأْن‬
‫َأِص َل ِم ْن َقَر اَبِتى‪َ ،‬و َأَّم ا اَّلِذ ي َش َجَر َبْيِني َو َبْيَنُك ْم ِم ْن َه ِذِه اَألْم َو اِل ‪َ ،‬ف ِإِّنى َلْم آُل ِفي‪ِ/‬ه َع ِن‬
‫اْلَح ِّق‪َ ،‬و َلْم َأْتُر ْك َأْم ًرا َر َأْيُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيْص َنُعُه ِفيَه ا ِإَّال َص َنْع ُتُه‪َ ،‬فَق اَل َع ِلٌّى َألِبى‬
‫َبْك ٍر ‪َ :‬م ْو ِع ُد َك اْلَعِش َّيُة ِلْلَبْيَع ِة‪َ ،‬فَلَّم ا َص َّلى َأُب و َبْك ٍر َص َالَة الُّظْه ِر ‪َ ،‬رِقَي َع َلى اْلِم ْنَب ِر ‪،‬‬
‫َفَتَش َّهَد‪َ ،‬و َذ َك َر َش ْأَن َع ِلٍّى َو َتَخ ُّلَفُه َع ِن اْلَبْيَعِة َو ُع ْذ َرُه ِباَّلِذ ى اْعَتَذ َر ِإَلْيِه‪ُ ،‬ثَّم اْسَتْغ َفَر ‪َ ،‬و َتَشَّهَد‬
‫َع ِلُّى ْبُن َأِبي َطاِلٍب َفَع َّظَم َح َّق َأِبي َبْك ٍر ‪َ ،‬و َأَّنُه َلْم َيْح ِم ْلُه َع َلى اَّلِذ ي َص َنَع َنَفاَس ًة َع َلى َأِبي‬
‫َبْك ٍر ‪َ ،‬و َال ِإْنَك اًرا ِلَّلِذ ى َفَّض َلُه ُهَّللا ِبِه‪َ ،‬و َلِكَّنا ُكَّنا َنَر ى َلَن ا ِفي اَألْم ِر َنِص يًبا‪َ ،‬فاْس ُتِبَّد َع َلْيَن ا‬
‫ِبِه‪َ ،‬فَو َج ْد َنا ِفي َأْنُفِس َنا‪َ ،‬فُسَّر ِبَذ ِلَك اْلُم ْس ِلُم وَن ‪َ ،‬و َقاُلوا‪َ :‬أَص ْبَت ‪َ ،‬فَك اَن اْلُم ْس ِلُم وَن ِإَلى َع ِلٍّى‬
‫َقِريًبا‪ِ ،‬ح يَن َر اَجَع اَألْمَر اْلَم ْع ُروَف ‪( .‬م‪)1759/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬فاطم‪//‬ه دخ‪//‬تر رس‪//‬ول هللا ص ف‪//‬ردی را ن‪//‬زد اب‪//‬وبکر‬
‫صدیق س فرستاد و از او خواست تا اموالی را که از رسول هللا ص در مدینه ب‪//‬ه‬
‫ارث برده و همچنین فدک را به او بدهد‪ .‬ابوبکر س گفت‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«از ما ارث برده نمی‌شود؛ آنچه ما باقی گذاشته‌ایم‪ ،‬صدقه است؛ اه‪//‬ل بیت محم‪//‬د‬
‫از این اموال‪ ،‬استفاده می‌کنند»‪ .‬سوگند به هللا که من هیچ چیز از ص‪//‬دقات رس‪//‬ول‬
‫هللا ص را از وضعیتی که در دوران پیامبر اک‪/‬رم ص داش‪/‬ته‌اند‪ ،‬تغییر نمی‌دهم و‬
‫به همان روش رسول الله ص در آنها تصرف می‌نمایم‪ .‬لذا ابوبکر س نپ‪//‬ذیرفت ک‪//‬ه‬
‫به فاطمه ل چیزی بدهد‪ .‬بعد از آن‪ ،‬فاطمه ل بر ابوبکر‪ ،‬خشمگین شد و او را ت‪//‬رک‬
‫کرد و با او سخن نگفت تا اینکه فوت نمود‪ .‬قابل یادآوری است ک‪//‬ه فاطم‪//‬ه ل بع‪//‬د از‬
‫رسول الله ص شش ماه زنده ماند‪ .‬و هنگامی ک‪//‬ه ف‪//‬وت نم‪//‬ود‪ ،‬ش‪//‬وهرش‪ ،‬علی بن‬
‫ابی طالب س‪ ،‬شبانه بدون اینکه ابوبکر را اطالع دهد‪ ،‬بر او نماز جنازه خواند و‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪42‬‬

‫او را دفن نم‪//‬ود‪ .‬در دوران حیات فاطم‪//‬ه ل علی س در میان م‪//‬ردم از جایگ‪//‬اه‬
‫خوبی برخوردار بود‪ .‬اما بعد از وفات ایشان‪ ،‬علی س متوج‪/‬ه ش‪/‬د ک‪/‬ه چهره‌ه‪/‬ای‬
‫مردم نسبت به وی تغییر کرده است‪ .‬لذا ب‪//‬ه فک‪//‬ر آش‪//‬تی و بیعت ب‪//‬ا اب‪//‬وبکر افت‪//‬اد؛‬
‫چرا که در این مدت‪ ،‬بیعت نکرده بود‪ .‬لذا شخصی نزد اب‪//‬وبکر فرس‪//‬تاد و از وی‬
‫خواست تا ن‪/‬زدش بیای‪/‬د و چ‪/‬ون آم‪/‬دن عم‪/‬ر را ناپس‪/‬ند می‌داش‪/‬ت‪ ،‬مت‪/‬ذکر ش‪/‬د ک‪/‬ه‬
‫هیچ‌کس همراه شما نیاید‪ .‬عمر به ابوبکر گفت‪ :‬سوگند به هللا که نباید تنها نزد آنان‬
‫بروی‪ .‬ابوبکر گفت‪ :‬با من چه کار خواهند کرد‪ .‬به هللا سوگند که نزد آنان خ‪//‬واهم‬
‫رفت‪ .‬آنگ‪//‬اه اب‪//‬وبکر س ن‪//‬زد آن‪//‬ان رفت‪ .‬علی بن ابی ط‪//‬الب س بع‪//‬د از ب‪//‬ه زب‪//‬ان‬
‫آوردن شهادتین گفت‪ :‬ای ابوبکر! ما فضایل و خوبی‌هایی را که هللا متعال ب‪//‬ه ت‪//‬و‬
‫عنایت کرده است بخوبی می‌دانیم‪ ،‬و بخاطر خیری (خالفتی) که هللا متع‪//‬ال آن را‬
‫به تو عنایت نموده حسادت نمی‌ورزیم‪ .‬ولی شما در امر خالفت‪ ،‬خودسرانه عم‪//‬ل‬
‫کردید و با ما مشورت نکردید‪ .‬ما به خاطر خویشاوندی و قرابتی که با رسول هللا‬
‫ص داشتیم‪ ،‬برای خودمان حقی قایل بودیم‪ .‬و آنقدر با ابوبکر س صحبت کرد ک‪//‬ه‬
‫اشک از چشمان ابوبکر جاری شد‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬هنگامی که ابوبکر شروع به صحبت کردن نمود‪ ،‬گفت‪ :‬سوگند ب‪//‬ه‬
‫ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬انم در دس‪//‬ت اوس‪//‬ت‪ ،‬من خویش‪//‬اوندان رس‪//‬ول هللا ص را بیش‪//‬تر از‬
‫خویشاوندان خودم دوست دارم‪ .‬درباره‌ی اختالفی ک‪//‬ه میان من و ش‪//‬ما ب‪//‬ه خ‪//‬اطر‬
‫این اموال‪ ،‬اتفاق افت‪/‬اد‪ ،‬بای‪/‬د بگ‪/‬ویم ک‪/‬ه من در اج‪/‬رای ح‪/‬ق‪ ،‬کوت‪/‬اهی نک‪/‬ردم؛ در‬
‫همه‌ی کارها فقط همان ک‪//‬اری را انج‪//‬ام می‌دادم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص انج‪//‬ام می‌داد‪.‬‬
‫آنگاه علی به اب‪//‬وبکر گفت‪ :‬وع‪/‬ده‌ی م‪//‬ا ب‪//‬رای بیعت بع‪//‬د از زوال می‌باش‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه‬
‫ابوبکر بعد از خواندن نماز ظهر‪ ،‬باالی منبر رفت و شهادتین را به زب‪//‬ان آورد و‬
‫مق‪//‬ام و م‪//‬نزلت علی را ی‪//‬ادآوری نم‪//‬ود و درب‪//‬اره‌ی عقب مان‪//‬دن وی از بیعت و‬
‫عذری را که برایش بیان کرده ب‪//‬ود‪ ،‬ص‪//‬حبت نم‪//‬ود و در پای‪//‬ان هم از هللا متع‪//‬ال‪،‬‬
‫مغفرت خواست‪ .‬سپس علی بن ابی طالب بعد از شهادتین‪ ،‬حق ابوبکر را ب‪//‬زرگ‬
‫شمرد و گفت‪ :‬انگیزه‌ام از تأخیر در بیعت‪ ،‬حسادت ب‪//‬ه اب‪//‬وبکر و انک‪//‬ار فض‪//‬ایلی‬
‫که هللا متعال بوسیله آنها او را برتر گردانده است‪ ،‬نبود؛ ولی م‪//‬ا معتق‪/‬د ب‪//‬ودیم ک‪//‬ه‬
‫در امر خالفت بهره‌ای داریم اما خودسرانه تص‪//‬میم گرفت‪//‬ه ش‪//‬د و ب‪//‬ا م‪//‬ا مش‪//‬ورت‬
‫نشد؛ لذا ما ناراحت شدیم‪ .‬مسلمانان از این سخنان‪ ،‬خوشحال شدند و گفتند‪ :‬حق با‬
‫تو است‪ .‬بعد از آن هنگامی که علی س به آن کار خوب (خالفت اب‪/‬وبکر) رج‪/‬وع‬
‫نمود‪ ،‬مسلمانان به او بسیار نزدیک شدند‪.‬‬
‫‪1149‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َيْقَتِس ُم َو َر َثِتي ِد ِيَن اًرا‪َ ،‬م ا‬
‫َتَر ْكُت َبْع َد َنَفَقِة ِنَس اِئي َو َم ُئوَنِة َعاِمِلي‪َ ،‬فُهَو َص َد َقٌة»‪( .‬م‪)1760/‬‬
‫‪1149‬ـ ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬وارث‪//‬ان (ب‪//‬از‬
‫ماندگان) من‪ ،‬دینار و درهمی تقسیم نمی‌کنند‪ ,‬آنچه من از خود‪ ،‬بجای گذاشتم‪ ،‬بعد‬
‫از نفقه‌ی همسرانم و پرداخت مزد کارگرانم‪ ،‬صدقه به شمار می‌رود»‪.‬‬
 ‫‪43‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫باب (‪ :)34‬سهم‌ اسب سوار و فرد پیاده از اموال غنیمت‬

‫‪1150‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقَس َم ِفي الَّنَفِل ‪ِ :‬لْلَفَر ِس َس ْهَم ْيِن ‪،‬‬
‫َو ِللَّرُج ِل َس ْهًم ا‪( .‬م‪)1762/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص به اس‪//‬ب اس‪//‬وار دو س‪//‬هم‪ ،‬و‬
‫به فرد پیاده یک سهم از اموال غنیمت‪ ،‬داد‪.‬‬
‫باب (‪ :)35‬زنان در اموال غنیمت‪ ،‬سهمی ندارند ولی به آنـان‪ ،‬انـدکی از آنهـا داده می‌شـود و‬
‫حکم کشتن کودکان در جنگ‬
‫‪1151‬ـ َع ْن َيِز يَد ْبِن ُهْر ُم َز ‪َ :‬أَّن َنْج َد َة َكَتَب ِإَلى اْبِن َع َّب اٍس َيْس َأُلُه َع ْن َخ ْم ِس ِخ َالٍل ‪،‬‬
‫َفَقاَل اْبُن َعَّباٍس‪َ :‬لْو َال َأْن َأْكُتَم ِع ْلًم ا َم ا َكَتْبُت ِإَلْيِه‪َ ،‬كَتَب ِإَلْيِه َنْج َد ُة‪َ :‬أَّم ا َبْعُد‪َ ،‬فَأْخ ِبْر ِنى َهْل‬
‫َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َيْغ ُز و ِبالِّنَس اِء ؟ َو َه ْل َك اَن َيْض ِرُب َلُهَّن ِبَس ْهٍم ؟ َو َه ْل َك اَن َيْقُت ُل‬
‫الِّص ْبَياَن ؟ َو َم َتى َيْنَقِض ى ُيْتُم اْلَيِتيِم ؟ َو َع ِن اْلُخ ْم ِس ِلَم ْن ُهَو ؟ َفَكَتَب ِإَلْيِه اْبُن َع َّب اٍس‪َ :‬كَتْبَت‬
‫َتْس َأُلِنى َهْل َك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْغُز و ِبالِّنَس اِء ؟ َو َق ْد َك اَن َيْغ ُز و ِبِهَّن َفُي َداِو يَن اْلَج ْر َح ى‬
‫َو ُيْح َذ ْيَن ِم َن اْلَغ ِنيَم ِة‪َ ،‬و َأَّم ا ِبَس ْهٍم َفَلْم َيْض ِرْب َلُهَّن ‪َ ،‬وِإَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َلْم َيُك ْن َيْقُت ُل‬
‫الِّص ْبَياَن ‪َ ،‬فَال َتْقُتِل الِّص ْبَياَن ‪َ ،‬و َكَتْبَت َتْس َأُلِني‪َ :‬م َتى َيْنَقِض ى ُيْتُم اْلَيِتيِم ؟ َفَلَعْم ِرى ِإَّن الَّرُج َل‬
‫َلَتْنُبُت ِلْح َيُتُه َو ِإَّنُه َلَضِع يُف اَألْخ ِذ ِلَنْفِس ِه‪َ ،‬ضِع يُف اْلَع َطاِء ِم ْنَها‪َ ،‬فِإَذ ا َأَخ َذ ِلَنْفِس ِه ِم ْن َص اِلِح‬
‫َم ا َيْأُخ ُذ الَّناُس ‪َ ،‬فَقْد َذ َهَب َع ْنُه اْلُيْتُم ‪َ ،‬و َكَتْبَت َتْس َأُلِني َع ِن اْلُخ ْم ِس ِلَم ْن ُهَو ؟ َوِإَّنا ُكَّنا َنُقوُل‪:‬‬
‫ُهَو َلَنا‪َ ،‬فَأَبى َع َلْيَنا َقْو ُم َنا َذ اَك‪( .‬م‪)1812/‬‬
‫ترجمه‪ :‬یزید بن هرمز می‌گوید‪ :‬نج‪//‬ده ن‪//‬امه‌ای ب‪//‬ه ابن عب‪//‬اس ل نوش‪//‬ت و از او‬
‫درباره‌ی پنج چیز پرسید‪ .‬ابن عباس ل گفت‪ :‬اگر بیم کتمان علم نمی‌رفت‪ ،‬ج‪//‬واب‬
‫‪1‬‬
‫او را نمی‌دادم‪.‬‬
‫نجده در نامه‌اش نوشت اما بعد‪ :‬آیا رسول هللا ص زنان را به جهاد می‌ب‪//‬رد؟ و‬
‫آیا به آنان سهمی از مال غنیمت می‌داد؟ و آیا کودکان را می‌کش‪//‬ت؟ و چ‪//‬ه هنگ‪//‬ام‬
‫حکم یتیم بودن یک شخص به پایان می‌رسد؟ و یک پنجم مال غنیمت به چه کس‪//‬ی‬
‫تعلق می‌گیرد؟‬
‫ابن عباس ل در جوابش نوش‪/‬ت‪ :‬در ن‪/‬امه‌ات پرس‪/‬یده‌ای ک‪/‬ه آی‪/‬ا رس‪/‬ول هللا ص‬
‫زنان را به جهاد می‌برد؟ بلی‪ ،‬رسول هللا ص زنان را برای م‪//‬داوای اف‪//‬راد زخمی‬
‫به جهاد می‌برد؛ ولی سهمی از غنیمت به آنان نمی‌داد؛ بلکه فقط ان‪//‬دکی از ام‪//‬وال‬
‫غنیمت به عن‪/‬وان عطیه و بخش‪/‬ش ب‪/‬ه آن‪/‬ان عن‪/‬ایت می‌نم‪/‬ود‪ .‬و پیامبر اک‪/‬رم ص‬
‫کودکان را به قتل نمی‌رساند‪ .‬پس تو هم کودکان را به قتل مرسان‪.‬‬
‫همچنین در نامه‌ات پرسیده‌ای که چه هنگامی حکم یتیم بودن ش‪/‬خص ب‪/‬ه پای‪/‬ان‬
‫می‌رسد؟ تاکید می‌کنم که گاهی ریش شخص‪ ،‬ظاهر می‌ش‪//‬ود؛ ولی در عین ح‪//‬ال‪،‬‬
‫او در داد و س‪//‬تد خ‪//‬ود ض‪//‬عیف اس‪//‬ت و مص‪//‬لحتش را نمی‌دان‪//‬د؛ پس هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬چون نجده از خوارج بود‪ ،‬ابن عباس نمی‌خواست ج‪//‬وابش را بده‪//‬د؛ ولی از ت‪//‬رس اینک‪//‬ه‬
‫مبادا باعث کتمان علم گردد‪ ،‬پاسخ داد‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪44‬‬

‫مص‪//‬لحت خ‪//‬ود را مانن‪//‬د س‪//‬ایر م‪//‬ردم‌دانس‪//‬ت‪ ،‬حکم ی‪//‬تیم ب‪//‬ودن از وی برط‪//‬رف‬

‫می‌گردد‪.‬‬
‫همچنین در نامه‌ات پرسیده‌ای که ُخ مس (یک پنجم اموال غنیمت) به چه کس‪//‬ی‬
‫تعلق می‌گیرد؟ ما (بنی هاشم) معتقد بودیم که به ما تعلق می‌گیرد؛ ام‪//‬ا قوم م‪//‬ا آن‬
‫را نپذیرفتند‪( .‬و گفتند که بطور مشخص به شما تعل‪//‬ق نمی‌گ‪//‬یرد؛ بلک‪//‬ه ب‪//‬ر اس‪//‬اس‬
‫مصلحت‪ ،‬مصرف می‌شود)‪.‬‬
‫باب (‪ :)36‬رها کردن اسیران و منت گذاشتن بر آنان‬
‫‪1152‬ـ عن ابي ُهَر ْيَر َة س قال‪َ :‬بَع َث َر ُسوُل ِهَّللا ص َخْيًال ِقَبَل َنْج ٍد ‪َ ،‬فَج اَء ْت ِبَر ُج ٍل‬
‫ِم ْن َبِني َحِنيَفَة ُيَقاُل َلُه‪ُ :‬ثَم اَم ُة ْبُن ُأَثاٍل ‪َ ،‬س ِّيُد َأْهِل اْلَيَم اَم ِة‪َ ،‬فَرَبُط وُه ِبَس اِر َيٍة ِم ْن َس َو اِرى‬
‫اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬فَخ َرَج ِإَلْيِه َر ُسوُل ِهَّللا ص َفَقاَل ‪َ « :‬م اَذ ا ِع ْن َدَك َي ا ُثَم اَم ُة؟»‪َ .‬فَق اَل ‪ِ :‬ع ْن ِد ي َي ا‬
‫ُمَحَّم ُد َخْيٌر‪ِ ،‬إْن َتْقُتْل َتْقُتْل َذ ا َد ٍم ‪َ ،‬و ِإْن ُتْنِع ْم ُتْنِع ْم َع َلى َش اِكٍر ‪َ ،‬و ِإْن ُكْنَت ُتِر يُد اْلَم اَل َفَس ْل‬
‫ُتْع َط ِم ْنُه َم ا ِش ْئَت ‪َ ،‬فَتَر َك ُه َر ُس وُل ِهَّللا ص َح َّتى َك اَن َبْع َد اْلَغ ِد ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ « :‬م ا ِع ْن َدَك؟ َي ا‬
‫ُثَم اَم ُة؟»‪َ .‬ق اَل ‪َ :‬م ا ُقْلُت َل َك ‪ِ ،‬إْن ُتْنِع ْم ُتْنِع ْم َع َلى َش اِكٍر ‪َ ،‬و ِإْن َتْقُت ْل َتْقُت ْل َذ ا َد ٍم َو ِإْن ُكْنَت‬
‫ُتِر يُد اْلَم اَل َفَس ْل ُتْع َط ِم ْنُه َم ا ِش ْئَت َفَتَر َك ُه َر ُس وُل ِهَّللا ص َح َّتى َك اَن ِم َن اْلَغ ِد ‪َ ،‬فَق اَل ‪« :‬‬
‫َم اَذ ا ِع ْنَدَك؟ َيا ُثَم اَم ُة؟» َفَقاَل ‪ِ :‬ع ْن ِد ي َم ا ُقْلُت َل َك ‪ِ ،‬إْن ُتْنِع ْم ُتْنِع ْم َع َلى َش اِكٍر ‪َ ،‬و ِإْن َتْقُت ْل‬
‫َتْقُتْل َذ ا َد ٍم ‪َ ،‬وِإْن ُكْنَت ُتِر يُد اْلَم اَل َفَس ْل ُتْع َط ِم ْنُه َم ا ِش ْئَت ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أْطِلُق وا‬
‫ُثَم اَم َة»‪َ .‬فاْنَطَلَق ِإَلى َنْخ ٍل َقِر يٍب ِم َن اْلَم ْس ِج ِد َفاْغ َتَسَل ‪ُ ،‬ثَّم َد َخ َل اْلَم ْس ِج َد َفَقاَل ‪َ :‬أْش َهُد َأْن َال‬
‫ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا َو َأْش َهُد َأَّن ُمَحَّم ًدا َع ْبُد ُه َو َر ُسوُلُه‪َ ،‬ي ا ُمَحَّم ُد‪َ ،‬و ِهَّللا َم ا َك اَن َع َلى اَألْر ِض َو ْج ٌه‬
‫َأْبَغ َض ِإَلَّي ِم ْن َو ْج ِهَك‪َ ،‬فَقْد َأْص َبَح َو ْج ُهَك َأَح َّب اْلُو ُجوِه ُك ِّلَه ا ِإَلَّى ‪َ ،‬و ِهَّللا َم ا َك اَن ِم ْن ِد يٍن‬
‫َأْبَغ َض ِإَلَّي ِم ْن ِد يِنَك ‪َ ،‬فَأْص َبَح ِد يُنَك َأَح َّب الِّديِن ُك ِّلِه ِإَلَّى ‪َ ،‬و ِهَّللا َم ا َك اَن ِم ْن َبَلٍد َأْبَغ َض ِإَلَّي‬
‫ِم ْن َبَلِد َك ‪َ ،‬فَأْص َبَح َبَلُد َك َأَح َّب اْلِبَالِد ُك ِّلَها ِإَلَّى ‪َ ،‬وِإَّن َخْيَلَك َأَخ َذْتِني َو َأَنا ُأِر يُد اْلُع ْمَر َة‪َ ،‬فَم اَذ ا‬
‫َتَر ى؟ َفَبَّش َرُه َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َأَم َرُه َأْن َيْعَتِمَر ‪َ ،‬فَلَّم ا َق ِد َم َم َّك َة َق اَل َل ُه َقاِئ ٌل‪َ :‬أَص َبْو َت ؟‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬و َلِكِّني َأْس َلْم ُت َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َو َال َوِهَّللا‪َ ،‬ال َي ْأِتيُك ْم ِم َن اْلَيَم اَم ِة َح َّب ُة ِح ْنَط ٍة‬
‫َح َّتى َيْأَذ َن ِفيَها َر ُسوُل ِهَّللا ص‪( .‬م‪)1764/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول الله ص تعدادی اس‪//‬ب س‪//‬وار ب‪//‬ه س‪//‬وی نج‪//‬د‬
‫فرستاد‪ .‬آنان یک مرد از طایفه‌ی بنی حنیفه را که ثمامه بن اثال‪ ،‬نام داشت و س‪//‬ردار‬
‫مردم یمامه بود‪ ،‬آوردند و به یکی از ستونهای مسجد‪ ،‬بستند‪ .‬در این اثنا‪ ،‬رسول الل‪//‬ه‬
‫ص به سوی او رفت و فرمود‪« :‬ای ثمامه! چه چیزی همراه خود داری»؟ (فک‪//‬ر‬
‫می‌کنی با تو چگونه رفتار خ‪//‬واهم ک‪//‬رد؟) ثمام‪//‬ه گفت‪ :‬ای محم‪//‬د! ن‪//‬زد من‪ ،‬خ‪//‬یر‬
‫است؛ اگر مرا به قتل برسانی‪ ،‬انسان ش‪//‬ریف و مح‪//‬ترمی را کش‪//‬ته‌ای ک‪//‬ه قومش‬
‫خون او را خواهند گرفت‪( .‬یا اینکه کسی را کش‪//‬ته‌ای ک‪//‬ه مس‪//‬تحق قت‪//‬ل اس‪//‬ت)‪ .‬و‬
‫اگر منت بگذاری (و مرا آزاد کنی) بر انسان سپاسگذاری منت گذاشته‌ای‪ .‬و اگ‪//‬ر‬
‫مال می‌خواهی‪ ،‬هر چه می‌خواهی‪ ،‬طلب کن‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم ص او را ت‪/‬ا ف‪//‬ردا ب‪/‬ه‬
‫حال خود‪ ،‬رها نمود‪ .‬آنگاه به او فرمود‪« :‬فکر می‌کنی با تو چگونه رفتار خ‪//‬واهم‬
 ‫‪45‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫کرد»؟ او گفت‪ :‬همان که به تو گفتم؛ اگ‪//‬ر منت بگ‪//‬ذاری‪ ،‬ب‪//‬ر انس‪//‬ان سپاس‪//‬گذاری‬
‫منت گذاشته‌ای اگر مرا به قتل برسانی‪ ،‬انسان شریف و مح‪/‬ترمی را کش‪/‬ته‌ای ک‪/‬ه‬
‫قومش خون او را خواهن‪//‬د گ‪//‬رفت‪( .‬ی‪//‬ا اینک‪//‬ه کس‪//‬ی را کش‪//‬ته‌ای ک‪//‬ه مس‪//‬تحق قت‪//‬ل‬
‫است‪ ).‬و اگر مال می‌خواهی‪ ،‬هر چه می‌خواهی‪ ،‬طلب کن‪ .‬باز هم رسول هللا ص‬
‫او را تا فردا به حال خود‪ ،‬رها ساخت‪ .‬آنگاه‪ ،‬به او فرمود‪« :‬فک‪//‬ر می‌ک‪//‬نی ب‪//‬ا ت‪//‬و‬
‫چگونه رفتار خواهم کرد»؟ او گفت‪ :‬همان چیزی که به تو گفتم؛ اگر منت بگ‪//‬ذاری‪،‬‬
‫بر انسان سپاسگذاری منت گذاشته‌ای و اگ‪/‬ر م‪/‬را ب‪/‬ه قت‪/‬ل برس‪/‬انی‪ ،‬انس‪/‬ان ش‪/‬ریف و‬
‫محترمی را کشته‌ای که قومش خون او را خواهند گرفت‪( .‬یا اینکه کسی را کش‪//‬ته‌ای‬
‫که مستحق قتل است‪ ).‬و اگر مال می‌خواهی‪ ،‬هر چ‪//‬ه می‌خ‪//‬واهی‪ ،‬طلب کن‪ .‬رس‪//‬ول‬
‫الله ص فرمود‪« :‬ثمامه را آزاد کنید»‪ .‬آنگاه‪ ،‬او ب‪//‬ه نخلس‪//‬تانی ک‪//‬ه نزدی‪//‬ک مس‪//‬جد‬
‫بود‪ ،‬رفت و غسل کرد و برگش‪//‬ت و وارد مس‪//‬جد ش‪//‬د و گفت‪ :‬گ‪//‬واهی می‌دهم ک‪//‬ه‬
‫هیچ معب‪//‬ودی بج‪//‬ز هللا‪ ،‬وج‪//‬ود ن‪//‬دارد و گ‪//‬واهی می‌دهم ک‪//‬ه محم‪//‬د‪ ،‬فرس‪//‬تاده‌ی هللا‬
‫است؛ ای محمد! سوگند به هللا که چهره‌ای منفورتر از چهره‌ی ش‪//‬ما ب‪//‬رای من در‬
‫روی زمین‪ ،‬وجود نداشت؛ ولی امروز‪ ،‬چه‪/‬ره‌ای محب‪/‬وب‌تر از چه‪/‬ره‌ی ت‪/‬و ن‪/‬زد‬
‫من وجود ندارد؛ سوگند به هللا که دینی منفورتر از دین تو ن‪//‬زد من وج‪//‬ود نداش‪//‬ت‬
‫و هم‌اکن‪//‬ون‪ ،‬دین ت‪//‬و پس‪//‬ندیده‌ترین دین ن‪//‬زد من اس‪//‬ت؛ س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا ک‪//‬ه ش‪//‬هری‬
‫مبغوض‌تر از شهر تو نزد من وجود نداش‪/‬ت ولی ام‪/‬روز‪ ،‬ش‪/‬هر ت‪/‬و محب‪/‬وب‌ترین‬
‫شهرها نزد من است؛ اسب سواران شما م‪//‬را در ح‪//‬الی دس‪//‬تگیر کردن‪//‬د ک‪//‬ه قص‪//‬د‬
‫عمره داشتم‪ ،‬نظر ش‪/‬ما چیس‪/‬ت؟ رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬ه او بش‪/‬ارت داد و ام‪/‬ر ک‪/‬رد ت‪/‬ا‬
‫عمره‪ ،‬بجای آورد‪ .‬پس هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ه مک‪//‬ه رفت‪ ،‬شخص‪//‬ی ب‪//‬ه او گفت‪ :‬بی‌دین‬
‫شده‌ای؟ ثمامه گفت‪ :‬خیر‪ ،‬بلک‪//‬ه توس‪//‬ط رس‪//‬ول هللا؛ محم‪//‬د ص؛ مس‪//‬لمان ش‪//‬ده‌ام و‬
‫سوگند به هللا‪ ،‬ت‪//‬ا زم‪//‬انی ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص اج‪//‬ازه نده‪/‬د‪ ،‬دانه‌ای گن‪//‬دم از یمام‪//‬ه‪،‬‬
‫برای شما نخواهد آمد‪.‬‬
‫باب (‪ :)37‬جالی وطن کردن یهود از مدینه‬
‫‪1153‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّنُه َقاَل ‪َ :‬بْيَنا َنْح ُن ِفي اْلَم ْس ِج ِد ‪ِ ،‬إْذ َخ َرَج ِإَلْيَن ا َر ُس وُل الَّل ِه‬
‫ص َفَقاَل ‪« :‬اْنَطِلُقوا ِإَلى َيُهوَد»‪َ ،‬فَخ َر ْج َنا َم َع ُه‪َ ،‬ح َّتى ِج ْئَناُهْم ‪َ ،‬فَقاَم َر ُسوُل الَّل ِه ص َفَن اَداُهْم ‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬يا َم ْعَش َر َيُهوَد َأْس ِلُم وا َتْس َلُم وا»‪َ ،‬فَقاُلوا‪َ :‬قْد َبَّلْغ َت َيا َأَبا اْلَقاِس ِم ‪َ ،‬فَق اَل َلُهْم َر ُس وُل الَّل ِه‬
‫ص‪َ« :‬ذ ِلَك ُأِر يُد‪َ ،‬أْس ِلُم وا َتْس َلُم وا»‪َ ،‬فَقاُلوا‪َ :‬قْد َبَّلْغ َت َي ا َأَب ا اْلَقاِس ِم ‪َ ،‬فَق اَل َلُهْم َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص‪َ« :‬ذ ِلَك ُأِر يُد»‪َ ،‬فَقاَل َلُهُم الَّثاِلَثَة‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬اْع َلُم وا َأَّنَم ا اَألْر ُض ِهَّلِل َو َر ُسوِلِه‪َ ،‬و َأِّني ُأِر يُد‬
‫َأْن ُأْج ِلَيُك ْم ِم ْن َهِذِه اَألْر ِض‪َ ،‬فَم ْن َو َج َد ِم ْنُك ْم ِبَم اِلِه َشْيًئا َفْلَيِبْعُه‪َ ،‬و ِإَّال َف اْع َلُم وا َأَّن اَألْر َض‬
‫ِهَّلِل َو َر ُسوِلِه»‪( .‬م‪)1765/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬م‪//‬ا در مس‪//‬جد ب‪//‬ودیم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫نزد ما آمد و فرمود‪« :‬به سوی یهودی‪//‬ان ح‪//‬رکت کنید»‪ .‬م‪//‬ا هم‪//‬راه ایش‪//‬ان ب‪//‬ه راه‬
‫افتادیم تا اینکه به یهودیان رسیدیم‪ .‬رسول اکرم ص آنان را صدا زد و فرمود‪« :‬ای‬
‫یهودیان! مسلمان ش‪//‬وید ت‪//‬ا در ام‪//‬ان بمانید»‪ .‬یهودی‪//‬ان گفتن‪//‬د‪ :‬ای اب‪//‬و القاس‪//‬م! ش‪//‬ما‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪46‬‬

‫پیامتان را رساندید‪ .‬رسول الله ص فرمود‪« :‬هدفم این ب‪/‬ود ک‪/‬ه ش‪/‬ما اع‪/‬تراف کنید؛‬
‫مسلمان شوید تا در امان بمانید»‪ .‬یهودیان دوباره گفتند‪ :‬ای ابوالقاسم! شما پیام خود‬
‫را رساندید‪ .‬رسول الله ص ب‪//‬ار دیگ‪//‬ر فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬دفم این ب‪//‬ود ک‪//‬ه ش‪//‬ما اع‪//‬تراف‬
‫کنید»‪ .‬و سخنش را برای بار سوم‪ ،‬تکرار نمود؛ آنگاه فرم‪//‬ود‪« :‬بدانید ک‪//‬ه زمین‬
‫از آِن هللا و پیامبرش می‌باش‪//‬د؛ پس ه‪//‬رکس‪ ،‬در براب‪//‬ر زمینش ب‪//‬ه چ‪//‬یزی دس‪//‬ت‬
‫می‌یاب‪///‬د‪ ،‬آن را بفروش‪///‬د؛ در غ‪///‬یر این ص‪///‬ورت‪ ،‬بدانید ک‪///‬ه زمین از آِن هللا و‬
‫پیامبرش می‌باشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)38‬بیرون کردن یهود و نصارا از شبه جزیره‌ی عربستان‬
‫‪1154‬ـ عن ُع َم ُر ْبُن اْلَخ َّطاِب س‪َ :‬أَّنُه َسِمَع َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪ُ« :‬ألْخ ِر َج َّن اْلَيُهوَد‬
‫َو الَّنَص اَر ى ِم ْن َج ِزيَرِة اْلَعَرِب‪َ ،‬ح َّتى َال َأَدَع ِإَّال ُم ْس ِلًم ا»‪( .‬م‪)1767/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عمر بن خطاب س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬یه‪//‬ود‬
‫و نصارا را از شبه جزیره‌ی عربستان بیرون خواهم راند و بج‪//‬ز مس‪//‬لمان‪ ،‬کس‪//‬ی‬
‫دیگر را در آن‪ ،‬باقی نخواهم گذاشت»‪.‬‬
‫باب (‪ :)39‬حکم محارب و پیمان شکن‬
‫‪1155‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ل َقاَلْت ‪ُ :‬أِص يَب َس ْعٌد َيْو َم اْلَخ ْنَد ِق‪َ ،‬ر َم اُه َر ُجٌل ِم ْن ُقَر ْيٍش ُيَقاُل َلُه‬
‫اْبُن اْلَع ِرَقِة‪َ ،‬ر َم اُه ِفي اَألْك َح ِل ‪َ ،‬فَضَرَب َع َلْيِه َر ُسوُل ِهَّللا ص َخْيَم ًة ِفي اْلَم ْس ِج ِد َيُع وُد ُه ِم ْن‬
‫َقِر يٍب‪َ ،‬فَلَّم ا َرَجَع َر ُسوُل ِهَّللا ص ِم َن اْلَخ ْن َد ِق‪َ ،‬و َض َع الِّس َالَح ‪َ ،‬فاْغ َتَس َل ‪َ ،‬فَأَت اُه ِج ْبِر يُل‬
‫َو ُهَو َيْنُفُض َر ْأَس ُه ِم َن اْلُغ َباِر ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬و َض ْعَت الِّس َالَح ؟ َوِهَّللا َم ا َو َض ْعَناُه‪ ،‬اْخ ُرْج ِإَلْيِهْم ‪،‬‬
‫َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ « :‬فَأْيَن ؟»‪َ .‬فَأَش اَر ِإَلى َبِني ُقَر ْيَظَة‪َ ،‬فَقاَتَلُهْم َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَنَز ُل وا‬
‫َع َلى ُح ْك ِم َر ُس وِل ِهَّللا ص َف َر َّد َر ُس وُل ِهَّللا ص اْلُح ْك َم ِفيِهْم ِإَلى َس ْع ٍد ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف ِإِّنى َأْح ُك ُم‬
‫ِفيِهْم َأْن ُتْقَتَل اْلُم َقاِتَلُة‪َ ،‬و َأْن ُتْس َبى الُّذ ِّر َّيُة َو الِّنَس اُء ‪َ ،‬و ُتْقَس َم َأْم َو اُلُهْم ‪ ،‬قال هش‪//‬ام‪ :‬قال أبی‪:‬‬
‫فأخبرت‪ :‬ان رسول هللا ص قال‪« :‬لقد حكمت فيهم بحكم هللا ﻷ» و فی رواية‪« :‬حكمت‬
‫بحكم هللا» و قال مرة‪« :‬لقد حكمت بحكم الـملك»‪( .‬م‪)1769/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایش‪//‬ه ل می‌گوی‪//‬د ‪ :‬م‪//‬ردی از قریش بن‪//‬ام ابن عرقه در روز جن‪//‬گ‬
‫خندق‪ ،‬تیری به سوی سعد بن مع‪//‬اذ س پرت‪//‬اب ک‪//‬رد و ش‪//‬اهرگ دس‪//‬تش را م‪//‬ورد‬
‫اص‪//‬ابت قرار داد‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص خیمه‌ای در مس‪//‬جد برپ‪//‬ا نم‪//‬ود ت‪//‬ا از نزدی‪//‬ک‪،‬‬
‫م‪//‬راقب ح‪//‬ال او باش‪//‬د‪ .‬گفت‪//‬نی اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه از خن‪//‬دق‬
‫بازگشت‪ ،‬اسلحه به زمین گذاشت و غسل نمود‪ .‬در این لحظه‪ ،‬جبرئیل ک‪//‬ه گ‪//‬رد و‬
‫غب‪//‬ار را از س‪//‬رش دور می‌ک‪//‬رد‪ ،‬ن‪//‬زد پیامبر آم‪//‬د و گفت‪ :‬ش‪//‬ما اس‪//‬لحه ب‪//‬ه زمین‬
‫گذاشتید؟ سوگند ب‪//‬ه هللا ک‪//‬ه م‪//‬ا اس‪//‬لحه ب‪//‬ه زمین نگذاش‪//‬ته‌ایم؛ ب‪//‬ه س‪//‬وی آن‪//‬ان ب‪//‬رو‪.‬‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬کجا»؟ جبرئیل ÷ به سوی بنی قریظه اشاره نم‪//‬ود‪ .‬آنگ‪//‬اه‬
‫پیامبر اکرم ص با بنی قریظه جنگید‪ .‬سرانجام‪ ،‬آنان تسلیم دس‪//‬تور رس‪//‬ول هللا ص‬
‫شدند‪ .‬نبی اک‪//‬رم ص داوری در م‪//‬ورد آن‪//‬ان را ب‪//‬ه س‪//‬عد بن مع‪//‬اذ س س‪//‬پرد‪ .‬س‪//‬عد‬
‫گفت‪ :‬داوری من این اس‪//‬ت ک‪//‬ه جنگجوی‪//‬ان آن‪//‬ان را ب‪//‬ه قت‪//‬ل برس‪//‬انید و زن‪//‬ان و‬
 ‫‪47‬‬ ‫‪ -35‬کتاب ِسَیر (ابو جهاد)‬

‫فرزندانشان را اسیر کنید‪ .‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬در م‪//‬ورد آن‪//‬ان‪ ،‬طب‪//‬ق دس‪//‬تور‬
‫هللا‪ ،‬داوری کردی»‪.‬‬
‫و در روای‪//‬تی فرم‪//‬ود‪« :‬مطابق دس‪//‬تور هللا‪ ،‬داوری ک‪//‬ردی»‪ .‬ودر روای‪//‬تی‬
‫فرمود‪« :‬مطابق حکم پادشاه (هللا) داوری نمودی»‪.‬‬
 ‫‪36‬ـ کتاب هجر ت و غزوات‬

‫باب (‪ :)1‬هجرت نبی اکرم ص و معجزات آن‬

‫َأ‬ ‫ْل‬
‫‪1156‬ـ عن ابي ِإْس َح اَق َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت ا َبَر اَء ْبَن َعاِزٍب َيُقوُل‪َ :‬ج اَء ُبو َبْك ٍر الِّص ِّديُق‬
‫ِإَلى َأِبي ِفي َم ْنِز ِلِه‪َ ،‬فاْش َتَر ى ِم ْنُه َر ْح ًال‪َ ،‬فَقاَل ِلَع اِزٍب‪ ،‬اْبَع ْث َم ِع َى اْبَن َك َيْح ِم ْل ُه َم ِع ى ِإَلى‬
‫َم ْنِز ِلى‪َ ،‬فَقاَل ِلي َأِبى‪ :‬اْح ِم ْلُه‪َ ،‬فَح َم ْلُتُه‪َ ،‬و َخ َرَج َأِبي َم َع ُه َيْنَتِقُد َثَم َن ُه‪َ ،‬فَق اَل َل ُه َأِبى‪َ :‬ي ا َأَب ا‬
‫َبْك ٍر ‪َ ،‬ح ِّد ْثِنى َكْيَف َص َنْع ُتَم ا َلْيَلَة َسَر ْيَت َم َع َر ُسوِل الَّل ِه ص ؟ َق اَل ‪َ :‬نَعْم َأْس َر ْيَنا َلْيَلَتَن ا ُكَّلَه ا‬
‫َح َّتى َقاَم َقاِئُم الَّظِهيَرِة‪َ ،‬و َخَال الَّطِريُق َفَال َيُم ُّر ِفيِه َأَح ٌد‪َ ،‬ح َّتى ُر ِفَع ْت َلَنا َص ْخ َر ٌة َطِويَل ٌة َلَه ا‬
‫ِظ ٌّل‪َ ،‬لْم َتْأِت َع َلْيِه الَّشْم ُس َبْعُد‪َ ،‬فَنَز ْلَنا ِع ْنَدَها‪َ ،‬فَأَتْيُت الَّص ْخ َر َة َفَسَّو ْيُت ِبَيِد ى َم َك اًنا‪َ ،‬يَن اُم ِفي ‪ِ/‬ه‬
‫الَّنِبُّى ص ِفي ِظ ِّلَها‪ُ ،‬ثَّم َبَس ْطُت َع َلْيِه َفْر َو ًة‪ُ ،‬ثَّم ُقْلُت ‪َ :‬نْم َيا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬و َأَنا َأْنُفُض َل َك َم ا‬
‫َح ْو َلَك َفَناَم ‪َ ،‬و َخ َر ْج ُت َأْنُفُض َم ا َح ْو َلُه‪َ ،‬فِإَذ ا َأَنا ِب َر اِع ى َغَنٍم ُم ْقِب ٍل ِبَغَنِم ِه ِإَلى الَّص ْخ َرِة‪،‬‬
‫ُيِر يُد ِم ْنَها اَّلِذ ي َأَر ْد َنا‪َ ،‬فَلِقيُت ُه َفُقْلُت ‪ِ :‬لَم ْن َأْنَت َي ا ُغ َالُم ؟ َفَق اَل ‪ِ :‬لَر ُج ٍل ِم ْن َأْه ِل اْلَم ِد يَن ِة‪،‬‬
‫ُقْلُت َلُه‪َ :‬أِفى َغَنِم َك َلَبٌن ؟ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬أَفَتْح ُلُب ِلي؟ َق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فَأَخ َذ َش اًة‪َ ،‬فُقْلُت‬
‫َلُه‪ :‬اْنُفِض الَّضْر َع ِم َن الَّش َع ِر َو الُّتَر اِب َو اْلَقَذ ي ــــ َقاَل ‪َ :‬فَر َأْيُت اْلَبَر اَء َيْض ِرُب ِبَي ِدِه َع َلى‬
‫اُألْخ َر ى َيْنُفُض ــــ َفَح َلَب ِلي‪ِ ،‬في َقْع ٍب َم َع ُه‪ُ ،‬ك ْثَب ًة ِم ْن َلَبٍن ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َم ِع ى ِإَداَو ٌة َأْر َت ِو ى‬
‫ِفيَها ِللَّنِبِّى ص ِلَيْش َرَب ِم ْنَه ا َو َيَتَو َّض َأ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأَتْيُت الَّنِبَّي ص َو َك ِر ْهُت َأْن ُأوِقَظ ُه ِم ْن‬
‫َنْو ِمِه‪َ ،‬فَو اَفْقُتُه اْسَتْيَقَظ‪َ ،‬فَصَبْبُت َع َلى الَّلَبِن ِم َن اْلَم اِء َح َّتى َب َر َد َأْس َفُلُه‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل‬
‫ِهَّللا اْش َر ْب ِم ْن َهَذ ا الَّلَبِن ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَش ِرَب َح َّتى َرِض يُت ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ« :‬أَلْم َي ْأِن ِللَّر ِح ي ‪ِ/‬ل »؟ ُقْلُت ‪:‬‬
‫َبَلى َيا َر ُسوَل هللا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْر َتَح ْلَنا َبْع َد َم ا َزاَلِت الَّش ْم ُس ‪َ ،‬و اَّتَبَع َن ا ُس َر اَقُة ْبُن َم اِل ٍك ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َو َنْح ُن ِفي َج َلٍد ِم َن اَألْر ِض‪َ ،‬فُقْلُت َيا َر ُس وَل ِهَّللا ُأِتيَن ا‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬ال َتْح َزْن ِإَّن َهَّللا َم َع َن ا»‪.‬‬
‫َفَدَعا َع َلْيِه َر ُسوُل ِهَّللا ص َفاْر َتَطَم ْت َفَر ُسُه ِإَلى َبْطِنَها‪ُ ،‬أَر ى َفَق اَل ‪ِ :‬إِّني َق ْد َع ِلْم ُت َأَّنُك َم ا‬
‫َقْد َدَعْو ُتَم ا َع َلَّى ‪َ ،‬فاْدُع َو ا ِلي‪َ ،‬فاُهَّلل َلُك َم ا َأْن َأُر َّد َع ْنُك َم ا الَّطَلَب ‪َ ،‬ف َدَعا َهَّللا َفَنَج ا‪َ ،‬فَر َج َع َال‬
‫َيْلَقي َأَح ًدا ِإَّال َق اَل ‪َ :‬ق ْد َكَفْيُتُك ْم َم ا َهُهَن ا‪َ ،‬فَال َيْلَقي َأَح ًدا ِإَّال َر َّد ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬وَو َفي َلَن ا‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2009‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابو اسحاق می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه ب‪//‬راء بن ع‪//‬ازب ل می‌گوی‪//‬د ‪ :‬اب‪//‬وبکر‬
‫ص‪//‬دیق در م‪//‬نزل ن‪//‬زد پ‪//‬درم آم‪//‬د و از او پ‪//‬االن ش‪//‬تری خری‪//‬د و گفت‪ :‬فرزن‪//‬دت را‬
‫همراهم بفرست تا پاالن را با من ب‪/‬ه م‪/‬نزل برس‪/‬اند‪ .‬من پ‪/‬االن را برداش‪/‬تم‪ .‬پ‪/‬درم هم‬
‫برای گرفتن پول همراه او از خانه بیرون آمد‪ .‬آنگاه پدرم به او گفت‪ :‬ای اب‪//‬وبکر! از‬
‫شبی که همراه رسول الله ص به هجرت رفتی‪ ،‬برایم بگو‪ .‬چک‪//‬ار کردی‪//‬د؟ اب‪//‬وبکر‬
‫گفت‪ :‬بلی‪ ،‬تمام شب را راه رفتیم تا روز بعد ک‪//‬ه ک‪//‬امًال ظه‪//‬ر ش‪//‬د‪ .‬و راه‪ ،‬خل‪//‬وت‬
‫گردید طوری که هیچ‌کس در آن‪ ،‬رفت و آمد نمی‌کرد‪ .‬در این هنگ‪//‬ام نگ‪//‬اه م‪//‬ا ب‪//‬ه‬
‫سنگ بلند و سایه داری افتاد که آفتابگیر نبود‪ .‬در آنجا به استراحت پرداخ‪//‬تیم‪ .‬من‬
‫کن‪//‬ار س‪//‬نگ رفتم و در س‪//‬ایه‌ی آن‪ ،‬مک‪//‬انی را ک‪//‬ه رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص بخواب‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ا‬
‫دست‌هایم‪ ،‬هموار ساختم‪ .‬سپس چادری روی پیامبر اک‪//‬رم ص ان‪//‬داختم و گفتم‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! شما بخوابید‪ .‬من اطراف شما را می‌پایم (که کسی نباشد)‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص خوابید و من ب‪//‬یرون رفتم و اط‪//‬راف را نگ‪//‬اه می‌ک‪//‬ردم؛ ناگه‪//‬ان‪ ،‬چش‪//‬م‌ام ب‪//‬ه‬
‫چوپانی افتاد که گوسفندانش را به هم‪/‬ان ه‪/‬دف م‪/‬ا یع‪/‬نی اس‪/‬تراحت‪ ،‬بس‪/‬وی همین‬
‫سنگ می‌آورد‪ .‬با او مالقات کردم و به او گفتم‪ :‬شما پسر کی هس‪//‬تید؟ ج‪//‬واب داد‪:‬‬
‫فردی از اهل مدینه‪ .‬گفتم‪ :‬آیا گوسفندانت شیر دارند؟ گفت‪ :‬بله‪ .‬گفتم‪ :‬آیا برای من‬
‫می‌دوشی؟ گفت‪ :‬بله‪ .‬آنگاه گوسفندی را گرفت‪ .‬ب‪//‬ه او گفتم‪ :‬م‪//‬و و خ‪//‬اک و خس و‬
‫خاشاک را از پستان گوسفند‪ ،‬پاک کن‪ .‬ـ راوی می‌گوید‪ :‬من براء را دیدم که ی‪//‬ک‬
‫دستش را روی دیگری می‌زد (و به عالمت تمیز کردن) تک‪//‬ان می‌داد‪ .‬ـ س‪//‬پس او‬
‫مقداری شیر داخل لیوان چ‪//‬وبی ب‪//‬رایم دوش‪//‬ید‪ .‬من ظ‪//‬رف آبی هم‪//‬راهم داش‪//‬تم ک‪//‬ه‬
‫رسول اکرم ص از آن‪ ،‬آب می‌نوشید و وضو می‌ساخت‪ .‬شیرها را نزد نبی اک‪//‬رم‬
‫ص بردم و ناپسند دانستم که رسول هللا ص را بیدار کنم‪ .‬اما با رسیدن من‪ ،‬پیامبر‬
‫اکرم ص بیدار شد‪ .‬من باالی ظرف شیر‪ ،‬آب ریختم تا اینک‪//‬ه س‪//‬رد گردی‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه‬
‫گفتم‪ :‬ی‪///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////‬ا‬
‫رسول هللا! از این شیر میل فرمایید‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای نوش‪//‬ید ک‪//‬ه من‬
‫راضی و خوشحال شدم‪ .‬آنگاه فرمود‪« :‬آیا وقت حرکت فرا نرسیده اس‪//‬ت»؟ گفتم‪:‬‬
‫بلی‪ ،‬یا رس‪//‬ول هللا‪ .‬س‪//‬پس بع‪//‬د از زوال آفت‪//‬اب‪ ،‬ح‪//‬رکت ک‪//‬ردیم‪ .‬م‪//‬ا در س‪//‬رزمینی‬
‫سخت و هموار بودیم که سراقه بن مالک به دنبال ما آمد‪ .‬من گفتم‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا!‬
‫به م‪/‬ا رس‪/‬یدند‪ .‬رس‪/‬ول اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬غمگین مب‪/‬اش‪ ،‬هللا ب‪/‬ا ماس‪/‬ت»‪ .‬آنگ‪/‬اه‬
‫رسول هللا ص او را نفرین نمود‪ .‬اینجا بود که اسب سراقه ت‪/‬ا ش‪/‬کم در زمین ف‪//‬رو‬
‫رفت‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬من فکر می‌کنم که در این هنگام‪ ،‬س‪//‬راقه گفت‪ :‬من می‌دانم ک‪//‬ه‬
‫شما مرا نفرین کردید؛ برایم دعای خیر کنید؛ من هللا متع‪//‬ال را گ‪//‬واه می‌گ‪//‬یرم ک‪//‬ه‬
‫هرکس به تعقیب شما بیاید‪ ،‬برگردانم‪ .‬لذا رسول اکرم ص برایش دع‪//‬ا نم‪//‬ود و او‬
‫نجات پیدا کرد‪ .‬آنگاه برگشت و هرکس را که می‌دی‪/‬د‪ ،‬می‌گفت‪ :‬این منطق‪/‬ه را من‬
‫بررسی نمودم‪ ،‬کسی وجود ندارد‪ .‬و اینگونه با هرکس که مالقات می‌نم‪//‬ود او را‬
‫بر می‌گرداند و به سخنش وفا کرد‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬درباره‌ی غزوه‌ی بدر‬
‫‪1157‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َش اَو َر ِح يَن َبَلَغ ُه ِإْقَب اُل َأِبي ُس ْفَياَن ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَتَك َّلَم َأُبو َبْك ٍر َفَأْع َرَض َع ْنُه‪ُ ،‬ثَّم َتَك َّلَم ُع َم ُر َفَأْع َرَض َع ْنُه‪َ ،‬فَقاَم َس ْعُد ْبُن ُع َباَد َة َفَقاَل ‪ِ :‬إَّياَن ا‬
‫ُتِر يُد َيا َر ُسوَل ِهَّللا؟ َو اَّلِذ ي َنْفِس ى ِبَي ِدِه َل ْو َأَم ْر َتَن ا َأْن ُنِخ يَض َها اْلَبْح َر َألَخْض َناَها‪َ ،‬و َل ْو‬
‫َأَم ْر َتَنا َأْن َنْض ِرَب َأْك َباَدَها ِإَلى َبْر ِك اْلِغ َم اِد َلَفَع ْلَن ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَن َد َب َر ُس وُل ِهَّللا ص الَّن اَس ‪،‬‬
‫َف اْنَطَلُقوا َح َّتى َنَز ُل وا َب ْد ًر ا‪َ ،‬وَو َر َد ْت َع َلْيِهْم َر َو اَي ا ُق َر ْيٍش‪َ ،‬وِفيِهْم ُغ َالٌم َأْس َو ُد ِلَبِنى‬
‫اْلَح َّجاِج‪َ ،‬فَأَخ ُذ وُه‪َ ،‬فَك اَن َأْص َح اُب َر ُس وِل ِهَّللا ص َيْس َأُلوَنُه َع ْن َأِبي ُس ْفَياَن َو َأْص َح اِبِه؟‬
 ‫‪51‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫َفَيُقوُل‪َ :‬م ا ِلي ِع ْلٌم ِبَأِبى ُس ْفَياَن ‪َ ،‬و َلِكْن َهَذ ا َأُبو َج ْهٍل َو ُع ْتَبُة َو َشْيَبُة َو ُأَم َّي ُة ْبُن َخ َل ٍف ‪َ ،‬ف ِإَذ ا‬
‫َقاَل َذ ِلَك َض َر ُبوُه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬أَنا ُأْخ ِبُر ُك ْم ‪َ ،‬هَذ ا َأُبو ُس ْفَياَن ‪َ ،‬فِإَذ ا َتَر ُك وُه َفَس َأُلوُه َفَق اَل ‪َ :‬م ا‬
‫ِلي ِبَأِبي ُس ْفَياَن ِع ْلٌم ‪َ ،‬و َلِكْن َهَذ ا َأُبو َج ْهٍل َو ُع ْتَبُة َو ُأَم َّيُة ْبُن َخ َلٍف ِفي الَّناِس‪َ ،‬فِإَذ ا َق اَل َه َذ ا‬
‫َأْيًضا َضَر ُبوُه‪َ ،‬و َر ُسوُل ِهَّللا ص َقاِئٌم ُيَص ِّلى‪َ ،‬فَلَّم ا َر َأى َذ ِل َك اْنَص َر َف ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬و اَّل ِذ ى‬
‫َنْفِس ى ِبَيِدِه َلَتْض ِر ُبوُه ِإَذ ا َص َد َقُك ْم َو َتْتُر ُك وُه ِإَذ ا َك َذ َبُك ْم »‪َ .‬قاَل ‪َ :‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ه َذ ا‬
‫َم ْص َر ُع ُفَالٍن »‪َ .‬قاَل ‪َ :‬و َيَض ُع َيَد ُه َع َلى اَألْر ِض‪َ ،‬هُهَنا َو َهُهَنا َق اَل ‪َ :‬فَم ا َم اَط َأَح ُدُهْم ‪َ ،‬ع ْن‬
‫َم ْو ِض ِع َيِد َر ُسوِل ِهَّللا ص‪( .‬م‪)1779/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه خ‪/‬بر آم‪/‬دن ابوس‪/‬فیان ب‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص‬
‫رسید‪ ،‬با یارانش مشورت نمود‪ .‬ابوبکر س صحبت ک‪//‬رد‪ .‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص از او‬
‫روی گردانی نمود‪ .‬سپس عمر س صحبت ک‪//‬رد‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص از ایش‪//‬ان ن‪//‬یز‬
‫روی گردانی نمود‪ .‬آنگاه س‪//‬عد بن عب‪//‬اده س برخاس‪//‬ت و گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! م‪//‬ا‬
‫طرف خطاب شما هس‪//‬تیم؛ س‪//‬وگند ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬انم در دس‪//‬ت اوس‪//‬ت‪ ،‬اگ‪//‬ر ش‪//‬ما‬
‫دستور دهید که با اسبهایتان وارد دریا شوید‪ ،‬ما وارد می‌شویم‪ .‬واگر به ما دستور‬
‫دهید که اسبهایتان را تا برک الغماد بدوانید‪ ،‬ما می‌دوانیم‪ .‬آنگاه رسول هللا ص ب‪//‬ه‬
‫مردم دستور داد و آن‪//‬ان ح‪//‬رکت کردن‪//‬د ت‪//‬ا اینک‪//‬ه در ب‪//‬در‪ ،‬م‪//‬نزل گرفتن‪//‬د‪ .‬در این‬
‫هنگام‪ ،‬ساقیان قریش نیز آمدند‪ .‬در میان آنان‪ ،‬برده‌ی س‪//‬یاهی از ب‪//‬نی حج‪//‬اج ن‪//‬یز‬
‫وج‪//‬ود داش‪//‬ت‪ .‬ی‪//‬اران رس‪//‬ول هللا ص از او درب‪//‬اره‌ی ابوس‪//‬فیان و همراه‪//‬انش‬
‫می‌پرسیدند‪ .‬او می‌گفت‪ :‬من از ابوسفیان هیچ اطالعی ندارم؛ ولی ابوجهل‪ ،‬عتبه‪،‬‬
‫شیبه و امیه بن خلف در میان لشکر هستند‪ .‬وقتی که این حرف‌ها را می‌زد‪ ،‬او را‬
‫کتک می‌زدند‪ .‬پس او می‌گفت‪ :‬بله‪ ،‬به شما می‌گویم‪ ،‬ابوس‪/‬فیان ن‪/‬یز در میان آن‪/‬ان‬
‫است‪ .‬و هنگامی که او را رها می‌کردند و می‌پرسیدند‪ ،‬می‌گفت‪ :‬من از ابوس‪//‬فیان‬
‫هیچ اطالعی ن‪//‬دارم ولی ابوجه‪//‬ل‪ ،‬عتب‪//‬ه‪ ،‬ش‪//‬یبه و امیه بن خل‪//‬ف در میان لش‪//‬کر‬
‫هستند‪ .‬وقتی که این حرف را می‌زد دوباره کتک می‌زدند‪ .‬در این اثنا‪ ،‬رسول هللا‬
‫ص ایستاده بود و نماز می‌خواند‪ .‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه این ص‪//‬حنه را دی‪/‬د‪ ،‬نم‪/‬ازش را ب‪/‬ه‬
‫پایان رساند و فرمود‪« :‬سوگند به ذاتی که جانم در دست اوس‪//‬ت‪ ،‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ه‬
‫شما راست می‌گوید‪ ،‬او را کتک می‌زنید و هنگامی ک‪//‬ه ب‪//‬ه ش‪//‬ما دروغ می‌گوی‪//‬د ‪،‬‬
‫رهایش می‌کنید»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬آنگاه رسول هللا ص با گذاشتن دس‪//‬تش ب‪//‬ر روی زمین فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«این‪ ،‬مکان کشته شدن فالنی است»‪ .‬اینجا مک‪/‬ان کش‪/‬ته ش‪/‬دن فالنی اس‪/‬ت‪ ،‬اینج‪/‬ا‬
‫مکان کشته شدن فالنی است»‪ .‬لذا مکان کشته شدن هیچ یک از آنها از ج‪//‬ایی ک‪//‬ه‬
‫رسول هللا ص دستش را گذاشته بود‪ ،‬تغییر نکرد‪.‬‬
‫‪1158‬ـ َع ْن َأَنِس س ْبِن َم اِلٍك َقاَل ‪َ :‬بَع َث َر ُسوُل الَّلِه ص ُبَس ْيَس َة‪َ ،‬ع ْيًنا َيْنُظُر َم ا َص َنَع ْت‬
‫ِع يُر َأِبي ُسْفَياَن ‪َ ،‬فَج اَء َو َم ا ِفي اْلَبْيِت َأَح ٌد َغْيِرى َو َغ ْيُر َر ُسوِل الَّل ِه ص‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ال َأْد ِرى َم ا‬
‫اْس َتْثَنى َبْع َض ِنَس اِئِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَح َّدَثُه اْلَحِد يَث ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَخ َرَج َر ُسوُل الَّلِه ص َفَتَك َّلَم ‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إَّن َلَنا‬
‫َطِلَبًة‪َ ،‬فَم ْن َك اَن َظْهُر ُه َح اِض ًرا َفْلَيْر َكْب َم َع َن ا»‪َ .‬فَجَع َل ِرَج اٌل َيْس َتْأِذ ُنوَنُه ِفي ُظْه َر اِنِهْم ِفي‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪52‬‬

‫ُع ْلِو اْلَم ِد يَنِة‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬ال‪ِ ،‬إَّال َم ْن َك اَن َظْهُر ُه َح اِض ًرا»‪َ .‬فاْنَطَلَق َر ُس وُل الَّل ِه ص َو َأْص َح اُبُه‪،‬‬
‫َح َّتى َسَبُقوا اْلُم ْش ِرِكيَن ِإَلى َبْد ٍر‪َ ،‬و َج اَء اْلُم ْش ِرُكوَن ‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل الَّل ِه ص‪َ« :‬ال ُيَق ِّد َم َّن َأَح ٌد‬
‫ِم ْنُكْم ِإَلى َش ْى ٍء َح َّتى َأُكوَن َأَنا ُدوَنُه»‪َ .‬فَدَنا اْلُم ْش ِرُكوَن ‪َ ،‬فَقاَل َر ُس وُل الَّل ِه ص‪ُ« :‬قوُم وا ِإَلى‬
‫َج َّنٍة َع ْر ُض َها الَّسَم َو اُت َو اَألْر ُض »‪َ .‬قاَل ‪َ :‬يُقوُل ُع َم ْيُر ْبُن اْلُح َم اِم اَألْنَص اِرُّى ‪َ :‬يا َر ُس وَل الَّل ِه‬
‫َج َّنٌة َع ْر ُض َها الَّسَم َو اُت َو اَألْر ُض ؟ َقاَل ‪َ« :‬نَعْم »‪َ .‬ق اَل ‪َ :‬بٍخ َبٍخ‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل الَّل ِه ص‪َ« :‬م ا‬
‫َيْح ِم ُلَك َع َلى َقْو ِلَك‪َ :‬بٍخ َبٍخ»؟ َقاَل ‪َ :‬ال َو الَّلِه َيا َر ُسوَل الَّلِه‪ِ ،‬إَّال َرَج اَء َأْن َأُكوَن ِم ْن َأْهِلَها‪َ ،‬قاَل ‪:‬‬
‫«َفِإَّنَك ِم ْن َأْهِلَها»‪َ .‬فَأْخ َرَج َتَم َر اٍت ِم ْن َقْر ِنِه َفَجَعَل َيْأُك ُل ِم ْنُهَّن ‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪َ :‬لِئْن َأَن ا َح ِييُت َح َّتى‬
‫آُكَل َتَم َر اِتى َهِذِه ِإَّنَها َلَحَياٌة َطِويَلٌة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَر َم ى ِبَم ا َك اَن َم َع ُه ِم َن الَّتْم ِر‪ُ ،‬ثَّم َق اَتَلُهْم َح َّتى ُقِت َل ‪.‬‬
‫(م‪)1901/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص ُبَس یسه را به عنوان جاسوس‬
‫برای زیر نظر گرفتن قافله ابوسفیان فرستاد‪ .‬و فقط من و رسول اک‪//‬رم ص داخ‪//‬ل‬
‫منزل بودیم که ُبسیسه از م‪/‬أموریتش آم‪/‬د‪ .‬راوی می‌گوی‪/‬د ‪ :‬نمی‌دانم ش‪/‬اید یکی از‬
‫همسرانش هم آنجا بود‪ .‬به هر حال‪ُ ،‬بسیسه م‪//‬اجرای قافل‪//‬ه را ب‪//‬رای پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص بیان نمود‪ .‬رسول هللا ص ب‪/‬یرون رفت و ص‪/‬حبت ک‪/‬رد و فرم‪/‬ود‪« :‬م‪/‬ا ب‪/‬رای‬
‫انجام کاری می‌رویم؛ ل‪//‬ذا س‪//‬واری ه‪//‬رکس ک‪//‬ه حاض‪//‬ر و آم‪//‬اده اس‪//‬ت‪ ،‬هم‪//‬راه م‪//‬ا‬
‫بیاید»‪ .‬بعضی از مردم از نبی اکرم ص اجازه خواس‪//‬تند ت‪//‬ا سواری‌هایش‪//‬ان را از‬
‫قسمت باالی مدینه بیاورند‪ .‬پیامبر اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ن‪//‬ه‪ ،‬فق‪/‬ط کس‪//‬انی بیاین‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫سواری‌شان حاضر و آماده است»‪ .‬آنگاه رسول الله ص و یارانش حرکت نمودند و‬
‫جلوتر از مشرکین به بدر رسیدند‪ .‬رسول الله ص فرمود‪« :‬تا من جلو نش‪//‬دم هیچ‌کس‬
‫اقدام به انجام کاری نکند»‪ .‬سرانجام‪ ،‬مشرکین آمدند و نزدیک شدند‪ .‬رسول الل‪//‬ه ص‬
‫فرمود‪« :‬به سوی بهش‪/‬تی ک‪/‬ه پهن‪/‬ای آن ب‪/‬ه ان‪/‬دازه‌ی پهن‪/‬ای آس‪/‬مان‌ها و زمین اس‪/‬ت‪،‬‬
‫برخیزید»‪ُ .‬عمیر بن حمام انصاری س گفت‪ :‬یا رسول هللا! بهش‪//‬تی ک‪//‬ه پهن‪//‬ایش ب‪//‬ه‬
‫ان‪/////////////////////////‬دازه‌ی آس‪/////////////////////////‬مان‌ها و زمین اس‪/////////////////////////‬ت؟‬
‫پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬بلی»‪ُ .‬عم‪//‬یر گفت‪ :‬ب‪//‬ه ب‪//‬ه‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫انگیزه‌ات از به به گفتن چه بود؟ ُعمیر گفت‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا! بج‪//‬ز اینک‪//‬ه امیدوارم‬
‫اهل آن بهشت باشم هیچ انگیزه‌ی دیگری ندارم‪ .‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ت‪//‬و اه‪//‬ل‬
‫بهش‪//‬تی»‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ُ ،‬عم‪//‬یر چن‪//‬د خرم‪//‬ا از جعبه‌اش ب‪//‬یرون آورد و ش‪//‬روع ب‪//‬ه‬
‫خوردن آنها کرد‪ .‬سپس گفت‪ :‬اگر آنقدر زنده بم‪/‬انم ک‪/‬ه این خرماه‪/‬ایم را بخ‪/‬ورم‪،‬‬
‫یک زندگی طوالنی خواهد ش‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه خرماه‪//‬ایی را ک‪//‬ه بدس‪//‬ت داش‪//‬ت ب‪//‬ه زمین‬
‫انداخت و آنقدر با کفار جنگید تا اینکه کشته شد‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬درباره‌ی کمک شدن بوسیله‌ی فرشتگان‪ ،‬فدیه گرفتن از اسیران و حالل شدن اموال‬
‫غنیمت‬
‫‪1159‬ـ عن َع ْبُد ِهَّللا ْبُن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬ح َّد َثِني ُع َم ُر ْبُن اْلَخ َّطاِب َق اَل ‪َ :‬لَّم ا َك اَن َي ْو ُم‬
‫َبْد ٍر َنَظَر َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإَلى اْلُم ْش ِرِكيَن َو ُهْم َأْل ٌف ‪َ ،‬و َأْص َح اُبُه َثَالُثِم اَئ ٍة َو ِتْس َع َة َع َش َر‬
‫َر ُج ًال‪َ ،‬فاْسَتْقَبَل َنِبُّي ِهَّللا ص اْلِقْبَلَة‪ُ ،‬ثَّم َم َّد َيَد ْيِه َفَجَعَل َيْهِت ُف ِبَر ِّب ِه‪« :‬الَّلُهَّم ‪َ ،‬أْنِج ْز ِلي َم ا‬
 ‫‪53‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫َو َع ْدَتِني‪ ،‬الَّلُهَّم ‪ ،‬آِت َم ا َو َع ْدَتِنى‪ ،‬الَّلُهَّم ‪ِ ،‬إْن َتْهِلْك َهِذِه اْلِعَص اَبُة ِم ْن َأْه ِل اِإل ْس َالِم َال ُتْع َب ْد‬
‫ِفي اَألْر ِض»‪َ .‬فَم اَزاَل َيْهِت ُف ِبَر ِّب ِه‪َ ،‬م اًّد ا َيَد ْي ِه‪ُ ،‬م ْس َتْقِبَل اْلِقْبَل ِة‪َ ،‬ح َّتى َس َقَط ِرَد اُؤ ُه َع ْن‬
‫َم ْنِكَبْيِه‪َ ،‬فَأَتاُه َأُبو َبْك ٍر ‪َ ،‬فَأَخ َذ ِر َداَءُه َفَأْلَقاُه َع َلى َم ْنِكَبْيِه‪ُ ،‬ثَّم اْلَتَز َم ُه ِم ْن َو َر اِئِه َو َقاَل ‪َ :‬يا َنِبَّى‬
‫ِهَّللا‪َ ،‬ك َذ اَك ُم َناَش َد ُتَك َر َّبَك‪َ ،‬فِإَّنُه َس ُيْنِج ُز َلَك َم ا َو َعَدَك‪َ ،‬فَأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪ِ﴿ :‬إۡذ َتۡس َتِغ يُثوَن َر َّبُك ۡم‬
‫َٰٓل‬
‫َفٱۡس َتَج اَب َلُك ۡم َأِّني ُمِم ُّد ُك م ِب َأۡل ٖف ِّم َن ٱۡل َم ِئَك ِة ُم ۡر ِدِفيَن ‪[ ﴾٩‬األنف‪///‬ال‪َ .]9 :‬فَأَم َّد ُه ُهَّللا‬
‫ِباْلَم َالِئَك ِة‪َ .‬قاَل َأُبو ُز َم ْيٍل ‪َ :‬فَح َّد َثِنى اْبُن َعَّباٍس َقاَل ‪َ :‬بْيَنَم ا َر ُجٌل ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن َيْو َم ِئ ٍذ َيْش َتُّد‬
‫ِفي َأَثِر َر ُج ٍل ِم َن اْلُم ْش ِرِكيَن َأَم اَم ُه‪ِ ،‬إْذ َس ِمَع َض ْر َبًة ِبالَّس ْو ِط َفْو َق ُه‪َ ،‬و َص ْو َت اْلَف اِرِس‬
‫َيُقوُل‪َ :‬أْقِدْم َح ْيُز وُم ‪َ ،‬فَنَظَر ِإَلى اْلُم ْش ِرِك َأَم اَم ُه َفَخَّر ُم ْس َتْلِقًيا‪َ ،‬فَنَظَر ِإَلْيِه َف ِإَذ ا ُه َو َق ْد ُخ ِط َم‬
‫َأْنُفُه‪َ ،‬و ُش َّق َو ْج ُهُه َك َض ْر َبِة الَّس ْو ِط ‪َ ،‬فاْخ َض َّر َذ ِلَك َأْج َم ُع‪َ ،‬فَج اَء اَألْنَص اِر ُّى َفَح َّدَث ِب َذ ِلَك‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬ص َد ْقَت ‪َ ،‬ذ ِل َك ِم ْن َم َد ِد الَّس َم اِء الَّثاِلَث ِة»‪َ .‬فَقَتُل وا َيْو َم ِئ ٍذ َس ْبِع يَن ‪،‬‬
‫َو َأَس ُروا َس ْبِع يَن ‪َ ،‬قاَل َأُبو ُز َم ْيٍل ‪َ :‬قاَل اْبُن َعَّباٍس‪َ :‬فَلَّم ا َأَس ُروا اُألَس اَر ى َق اَل َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص َألِبى َبْك ٍر َو ُع َم َر ‪َ« :‬م ا َتَر ْو َن ِفي َهُؤَالِء اُألَس اَر ى»؟ َفَق اَل َأُب و َبْك ٍر ‪َ :‬ي ا َنِبَّى ِهَّللا ُهْم‬
‫َبُنو اْلَعِّم َو اْلَعِش يَرِة‪َ ،‬أَر ى َأْن َتْأُخَذ ِم ْنُهْم ِفْد َيًة‪َ ،‬فَتُك وُن َلَنا ُق َّو ًة َع َلى اْلُك َّف اِر ‪َ ،‬فَعَس ى ُهَّللا َأْن‬
‫َيْهِدَيُهْم ِلِإل ْس َالِم ‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا َت َر ى َي ا اْبَن اْلَخ َّط اِب»؟ ُقْلُت ‪َ :‬ال َوِهَّللا َي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬م ا َأَر ى اَّلِذ ي َر َأى َأُبو َبْك ٍر ‪َ ،‬و َلِكِّنى َأَر ى َأْن ُتَم ِّكَّنا َفَنْض ِرَب َأْعَن اَقُهْم ‪َ ،‬فُتَم ِّك َن‬
‫َع ِلًّيا ِم ْن َع ِقيٍل َفَيْض ِرَب ُع ُنَق ُه‪َ ،‬و ُتَم ِّكِّنى ِم ْن ُفَالٍن ‪َ -‬نِس يًبا ِلُع َم َر ‪َ -‬فَأْض ِرَب ُع ُنَق ُه‪َ ،‬ف ِإَّن‬
‫َهُؤَالِء َأِئَّم ُة اْلُك ْفِر َو َص َناِد يُدَها‪َ ،‬فَهِوَى َر ُسوُل ِهَّللا ص َم ا َقاَل َأُبو َبْك ٍر َو َلْم َيْه َو َم ا ُقْلُت ‪،‬‬
‫َفَلَّم ا َك اَن ِم َن اْلَغ ِد ِج ْئُت َفِإَذ ا َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َأُبو َبْك ٍر َقاِع َد ْيِن َيْبِكَياِن ‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‬
‫َأْخ ِبْر ِني ِم ْن َأِّي َش ْي ٍء َتْبِكي َأْنَت َو َص اِح ُبَك؟ َف ِإْن َو َج ْد ُت ُبَك اًء َبَكْيُت َو ِإْن َلْم َأِج ْد ُبَك اًء‬
‫َتَباَكْيُت ِلُبَك اِئُكَم ا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل الَّل ِه ص‪َ« :‬أْبِكى ِلَّل ِذ ى َع َرَض َع َلَّي َأْص َح اُبَك ِم ْن َأْخ ِذِهُم‬
‫اْلِفَداَء ‪َ ،‬لَقْد ُع ِرَض َع َلَّي َع َذ اُبُهْم َأْد َنى ِم ْن َهِذِه الَّشَجَرِة » ـــــ َش َجَرٍة َقِريَب ٍة ِم ْن َنِبِّي الَّل ِه ص‬
‫ــــ َو َأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬م ا َك اَن ِلَنِبٍّي َأن َيُك وَن َل ٓۥُه َأۡس َر ٰى َح َّتٰى ُيۡث ِخ َن ِفي ٱَأۡلۡر ِض ﴾ [األنفال‪:‬‬
‫‪ِ .]67‬إَلى َقْو ِلِه ﴿َفُك ُلوْا ِمَّم ا َغ ِنۡم ُتۡم َح َٰل اٗل َطِّيٗب ا﴾ [األنفال‪َ .]69 :‬فَأَح َّل ُهَّللا اْلَغ ِنيَم َة َلُهْم ‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1763‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن عب‪/‬اس ل می‌گوی‪/‬د ‪ :‬عم‪/‬ر بن خطاب س ب‪/‬ه من گفت‪ :‬روز جن‪/‬گ‬
‫بدر‪ ،‬رسول هللا ص به مشرکان که تعدادشان هزار نفر بود و مسلمانان که سیص‪//‬د‬
‫و نوزده نفر بودند‪ ،‬نگاهی انداخت و رو به س‪//‬وی قبل‪//‬ه نم‪//‬ود و دس‪//‬تهایش را بلن‪//‬د‬
‫کرد و پروردگ‪//‬ارش را ص‪//‬دا زد و گفت‪« :‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا! وع‪//‬ده‌ات را عملی کن؛ ب‪//‬ار‬
‫الها! به وعده‌ات وفا کن؛ اگر این گ‪//‬روه از مس‪//‬لمانان را هالک ک‪//‬نی‪ ،‬روی زمین‬
‫عبادت نخواهی شد»‪ .‬و همچنان رو به قبله‪ ،‬دستهایش بلند بود و از پروردگ‪//‬ارش‬
‫کم‪//‬ک می‌خواس‪//‬ت ت‪//‬ا اینک‪//‬ه ردایش از ب‪//‬االی ش‪//‬انه‌هایش ب‪//‬ه زمین افت‪//‬اد‪ .‬در این‬
‫هنگام‪ ،‬ابوبکر س نزدیک آمد و ردایش را برداشت و باالی شانه‌هایش گذاش‪//‬ت و‬
‫از پشت‪ ،‬دست به گردنش انداخت و گفت‪ :‬یا رسول هللا! دع‪//‬ا و درخواس‪//‬ت از هللا‬
‫متعال کافی است‪ .‬هللا متعال به وعده‌اش عمل خواهد نمود‪ .‬در این ب‪//‬اره هللا متع‪//‬ال‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪54‬‬

‫این آیه را نازل فرمود که‪ِ﴿ :‬إۡذ َتۡس َتِغ يُثوَن َر َّبُك ۡم َفٱۡس َتَج اَب َلُك ۡم َأِّني ُمِم ُّد ُك م ِب َأۡل ٖف ِّم َن‬
‫َٰٓل‬
‫ٱۡل َم ِئَك ِة ُم ۡر ِدِفيَن ‪[ ﴾٩‬األنفال‪ .]9 :‬یعنی‪ :‬به یاد آورید زمانی را ک‪//‬ه از پروردگارت‪//‬ان‬
‫درخواست کمک و ی‪//‬اری می‌نمودی‪//‬د و او درخواس‪//‬ت ش‪//‬ما را پ‪//‬ذیرفت (و گفت)‪:‬‬
‫من شما را با یک هزار فرشته کمک و یاری می‌کنم و آنان‪ ،‬گروه‌های دیگری را‬
‫پشت سر خواهند داشت‪.‬‬
‫در نتیجه‪ ،‬هللا متعال پیامبرش را با فرشتگان کمک کرد‪.‬‬
‫ابو زمیل می‌گوید ‪ :‬ابن عباس ل به من گفت‪ :‬در آن روز‪ ،‬یک م‪//‬رد مس‪//‬لمان‪،‬‬
‫به دنبال یک نفر از مشرکین می‌دوید؛ ناگهان‪ ،‬ص‪/‬دای ش‪/‬الق را از ب‪/‬االی س‪/‬رش‬
‫شنید و هم چنین صدای اسب سواری را شنید که می‌گفت‪ :‬ای حیزوم! جلو برو‪.‬‬
‫آن مسلمان به مشرکی که جلویش قرار داشت نگاه کرد و دید که به پش‪//‬ت س‪//‬ر‬
‫به زمین افتاد و اثری مانند ضربه‌ی شالق روی بینی‌اش وج‪//‬ود دارد و چه‪//‬ره‌اش‬
‫پاره شده و رنگ تمام چهره‌اش سبز شده است‪.‬‬
‫آن مرد انصاری نزد رسول الله ص آمد و م‪//‬اجرا را ب‪//‬رایش بیان نم‪//‬ود‪ .‬رس‪//‬ول‬
‫اکرم ص فرمود‪« :‬راست می‌گویی‪ ،‬او از فرشتگان آسمان سوم بوده است»‪.‬‬
‫قابل یادآوری است که در آن روز‪ ،‬مسلمانان هفتاد نفر از مشرکان را کشتند و‬
‫هفتاد نفر را به اسارت گرفتند‪.‬‬
‫ابو زمیل می‌گوید ‪ :‬ابن عباس ل گفت‪ :‬بع‪//‬د از ب‪//‬ه اس‪//‬ارت گ‪//‬رفتن اس‪//‬یران‪،‬‬
‫رسول الله ص به ابوبکر و عمر فرمود‪« :‬نظر شما درباره‌ی این اسیران چیست»؟‬
‫ابوبکر گفت‪ :‬یا رسول الله! آنان پسر عموها و خویشاوندان م‪//‬ا هس‪//‬تند؛ نظ‪//‬ر من این‬
‫است که از آنان فدیه بگیرید؛ چرا که باعث تقویت ما در براب‪/‬ر کف‪/‬ار می‌ش‪/‬ود و چ‪/‬ه‬
‫بسا که الله متعال هم آنان را به سوی اسالم‪ ،‬هدایت نمای‪/‬د‪ .‬آنگ‪/‬اه رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ب‪/‬ه‬
‫عمر بن خطاب فرمود‪« :‬ای فرزند خطاب! نظر ش‪/‬ما چیس‪/‬ت»؟ عم‪/‬ر می‌گوی‪/‬د‪ :‬من‬
‫گفتم‪ :‬نه‪ ،‬یا رسول الله‪ ،‬سوگند به الله که نظر من مانند نظر ابوبکر نیس‪//‬ت؛ نظ‪//‬ر من‬
‫این است که به ما اختیار دهی تا گردنش‪/‬ان را ب‪/‬زنیم؛ عقیل را در اختیار علی قرار‬
‫دهی تا گردنش را بزند و فالن خویشاوند مرا در اختیار من قرار دهی تا گ‪//‬ردنش را‬
‫بزنم؛ زیرا اینها سران و بزرگان کفر هستند‪.‬‬
‫رسول هللا ص به رأی ابوبکر تمای‪//‬ل نش‪//‬ان داد و ب‪//‬ه س‪//‬خنان من تم‪//‬ایلی نش‪//‬ان‬
‫نداد‪.‬‬
‫عم‪//‬ر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ف‪//‬ردای آن‪//‬روز آم‪//‬دم و دی‪//‬دم ک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص و اب‪//‬وبکر‬
‫نشسته‌اند و گریه می‌کنند‪ .‬گفتم‪ :‬یا رس‪/‬ول الل‪/‬ه! ب‪/‬ه من بگ‪/‬و ک‪/‬ه ت‪/‬و و هم‪/‬راهت چ‪/‬را‬
‫گریه می‌کنید؟ اگر گریه‌ام بیاید‪ ،‬گریه می‌کنم‪ .‬و اگر گ‪//‬ریه‌ام نیای‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه س‪//‬بب گ‪//‬ریه‌ی‬
‫شما‪ ،‬خود را به گریه می‌زنم‪ .‬رسول الله ص فرمود‪« :‬ب‪//‬ه خ‪//‬اطر پیش‪//‬نهاد دوس‪//‬تانت‬
‫مبنی بر این که از اسیران فدیه بگ‪//‬یرم‪ ،‬گری‪//‬ه می‌کنم؛ ع‪//‬ذاب آن‪//‬ان نزدیک‌ت‪//‬ر از این‬
‫درخت ـ اشاره به درختی نزدیک ـ به من عرضه گردی‪//‬د‪ .‬و الل‪//‬ه متع‪//‬ال این آی‪//‬ات را‬
‫نازل فرم‪/‬ود ک‪/‬ه‪َ﴿ :‬م ا َك اَن ِلَنِبٍّي َأن َيُك وَن َل ٓۥُه َأۡس َر ٰى َح َّتٰى ُيۡث ِخ َن ِفي ٱَأۡلۡر ِۚض ُتِريُدوَن‬
 ‫‪55‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫َع َرَض ٱلُّد ۡن َيا َو ٱلَّلُه ُيِريُد ٱٓأۡلِخَر َۗة َو ٱلَّل ُه َع ِزيٌز َحِكي‪ٞ‬م ‪َّ ٦٧‬ل ۡو اَل ِكَٰت ‪ٞ‬ب ِّم َن ٱلَّل ِه َس َبَق َلَم َّس ُكۡم‬
‫ِفيَم ٓا َأَخ ۡذ ُتۡم َع َذ اٌب َع ِظ ي‪ٞ‬م ‪َ ٦٨‬فُكُلوْا ِمَّم ا َغ ِنۡم ُتۡم َح َٰل اٗل َطِّيٗبا﴾ [األنفال‪ .]69-67 :‬یعنی‪« :‬هیچ‬
‫پیامبری حق ندارد اسیر جنگی داشته باشد ت‪/‬ا زم‪/‬انی ک‪/‬ه ش‪/‬دت عم‪/‬ل ب‪/‬ه خ‪/‬رج ن‪/‬داده و‬
‫دش‪//‬من را خس‪//‬ته و زخمی ننم‪//‬وده اس‪//‬ت»‪ .‬ش‪//‬ما مت‪//‬اع ناپای‪//‬دار دنیا را می‌خواهید در‬
‫صورتی که الله متعال آخرت را می‌خواهد و الل‪//‬ه متع‪//‬ال‪ ،‬غ‪/‬الب و ب‪//‬ا حکمت اس‪//‬ت‪.‬‬
‫اگر حکم سابق الله متعال (مبنی بر عدم عذاب بدون ابالغ یا تقدیر الهی) نبود بخاطر‬
‫چیزی که (به عن‪/‬وان فدی‪/‬ه) گرفته‌ای‪/‬د‪ ،‬دچ‪/‬ار ع‪/‬ذاب ب‪/‬زرگی می‌ش‪/‬دید‪ .‬اکن‪/‬ون از آن‬
‫چیزی که به غنیمت گرفته‌اید‪ ،‬حالل و پاکیزه بخورید‪.‬‬
‫و اینگونه هللا متعال غنیمت را برای آنان‪ ،‬حالل ساخت‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬سخن گفتن پیامبر با کشته شدگان بدر بعد از مردنشان‬
‫‪1160‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َتَر َك َقْتَلى َبْد ٍر َثَالًثا‪ُ ،‬ثَّم َأَتاُهْم َفَقاَم‬
‫َع َلْيِهْم َفَناَد اُهْم َفَقاَل ‪َ« :‬يا َأَبا َج ْهِل ْبَن ِهَش اٍم َيا ُأَم َّيَة ْبَن َخ َلٍف َيا ُع ْتَبَة ْبَن َر ِبيَع َة َيا َشْيَبَة ْبَن‬
‫َر ِبيَع َة َأَلْيَس َقْد َو َج ْد ُتْم َم ا َو َعَد َر ُّبُك ْم َح ًّقا؟ َفِإِّنى َقْد َو َج ْد ُت َم ا َو َعَد ِنى َر ِّبى َح ًّق ا»‪َ .‬فَس ِمَع‬
‫ُع َم ُر َقْو َل الَّنِبِّى ص َفَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬كْيَف َيْس َم ُعوا َو َأَّنى ُيِج يُب وا َو َق ْد َج َّيُف وا؟ َق اَل ‪:‬‬
‫«َو اَّلِذ ى َنْفِس ى ِبَيِدِه َم ا َأْنُتْم ِبَأْس َم َع ِلَم ا َأُقوُل ِم ْنُهْم ‪َ ،‬و َلِكَّنُهْم َال َيْقِد ُروَن َأْن ُيِج يُبوا»‪ُ .‬ثَّم َأَم َر‬
‫ِبِهْم َفُس ِح ُبوا‪َ ،‬فُأْلُقوا ِفي َقِليِب َبْد ٍر ‪( .‬م‪)2875/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص کشته شدگان بدر را سه روز‬
‫گذاشت‪ .‬آنگاه کنار آنان رفت و ب‪//‬االی سرش‪//‬ان ایس‪//‬تاد و صدایش‪//‬ان زد و فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«ای ابوجه‪//‬ل بن هش‪//‬ام! ای امیه بن خل‪//‬ف! ای عتب‪//‬ه بن ربیع‪//‬ه! و ای ش‪//‬یبه بن‬
‫ربیعه! آیا وعده‌ای را که پروردگارتان به ش‪//‬ما داده ب‪//‬ود‪ ،‬تحق‪/‬ق پیدا ک‪//‬رد؟ همان‪//‬ا‬
‫وعده‌ای را که پروردگارم به من داد‪ ،‬تحقق پیدا نمود»‪ .‬عمر س این سخن پیامبر‬
‫را شنید و عرض کرد‪ :‬یا رسول هللا! آنان چگونه می‌شنوند و جواب می‌دهند حال‬
‫آنکه متعفن شده‌اند؟ پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬انم در دس‪//‬ت‬
‫اوست‪ ،‬شما سخنان مرا بهتر از آنان نمی‌شنوید؛ ولی آنها نمی‌توانند پاسخ دهن‪//‬د»‪.‬‬
‫آنگاه رسول اکرم ص دستور داد و آنان را کشیدند و در چاه بدر انداختند‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬درباره‌ی غزوه‌ی احد‬
‫‪1161‬ـ َع ْن َأَنِس س ْبِن َم اِل ٍك َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص ُأْف ِر َد َي ْو َم ُأُح ٍد ِفي َس ْبَعٍة ِم َن‬
‫اَألْنَص اِر َو َر ُج َلْيِن ِم ْن ُق َر ْيٍش‪َ ،‬فَلَّم ا َرِهُق وُه َق اَل ‪َ« :‬م ْن َي ُر ُّدُهْم َع َّن ا َو َل ُه اْلَج َّن ُة‪َ ،‬أْو ُه َو‬
‫َرِفيِقي ِفي اْلَج َّنِة؟»‪َ .‬فَتَقَّد َم َر ُجٌل ِم َن اَألْنَص اِر‪َ ،‬فَقاَت َل َح َّتي ُقِت َل ‪ُ ،‬ثَّم َر ِهُق وُه َأْيًض ا َفَق اَل ‪:‬‬
‫«َم ْن َيُر ُّدُهْم َع َّنا َو َلُه اْلَج َّنُة‪َ ،‬أْو ُهَو َرِفيِقى ِفي اْلَج َّنِة»؟ َفَتَقَّد َم َر ُج ٌل ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ ،‬فَقاَت َل‬
‫َح َّتي ُقِتَل ‪َ ،‬فَلْم َيَزْل َك َذ ِلَك َح َّتي ُقِتَل الَّسْبَع ُة‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص ِلَص اِح َبْيِه‪َ« :‬م ا َأْنَص ْفَنا‬
‫َأْص َح اَبَنا»‪( .‬م‪)1789/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬روز جنگ احد‪ ،‬رسول هللا ص با هفت نف‪//‬ر‬
‫از انصار و دو نفر از قریش (مهاجران) تنها ماند؛ و هنگامی ک‪/‬ه مش‪/‬رکین ب‪/‬ه او‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪56‬‬

‫نزدیک شدند‪ ،‬فرمود‪« :‬چه کس‪/‬ی آن‪/‬ان را از م‪/‬ا دور می‌کن‪/‬د ت‪/‬ا اینک‪/‬ه ب‪/‬ه بهش‪/‬ت‬
‫برود یا رفیقم در بهشت باشد»؟ پس مردی از انصار جل‪/‬و آم‪/‬د و آنق‪/‬در جنگید ت‪/‬ا‬
‫اینکه کشته شد‪ .‬دوب‪/‬اره مش‪/‬رکین نزدی‪/‬ک ش‪/‬دند‪ .‬رس‪/‬ول اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬چ‪/‬ه‬
‫کسی آنان را از ما دور می‌کند تا به بهشت ب‪//‬رود ی‪//‬ا رفیقم در بهش‪//‬ت باش‪//‬د»؟ این‬
‫بار‪ ،‬مرد دیگری از انص‪//‬ار جل‪//‬و آم‪//‬د و آنق‪//‬در جنگید ت‪//‬ا اینک‪//‬ه کش‪//‬ته ش‪//‬د‪ .‬و این‬
‫ماجرا همچنان ادامه پیدا نمود تا اینکه هر هفت انصاری کشته شدند‪ .‬آنگاه رسول‬
‫هللا ص فرمود‪« :‬ما با همراهانم‪//‬ان انص‪//‬اف نک‪//‬ردیم» (ه‪//‬ر هفت نف‪//‬ر آن‪//‬ان کش‪//‬ته‬
‫شدند و دو نفر مهاجر همچنان باقی ماندند‪).‬‬

‫باب (‪ :)6‬زخمی‌شدن نبی اکرم ص در روز جنگ احد‬

‫‪1162‬ـ عن َأِبي َح اِز ٍم ‪َ :‬أَّنُه َسِمَع َس ْهَل ْبَن َس ْع ٍد ُيْس ُل َع ُجْر ِح َر ُس وِل ِهَّللا ص َي ْو َم‬
‫ْن‬ ‫َأ‬
‫ُأُح ٍد ‪َ ،‬فَقاَل ُج ِر َح َو ْج ُه َر ُسوِل ِهَّللا ص َو ُك ِس َر ْت َرَباِعَيُتُه‪َ ،‬و ُهِش َم ِت اْلَبْيَض ُة َع َلى َر ْأِس ِه‪،‬‬
‫َفَكاَنْت َفاِط َم ُة ِبْنُت َر ُسوِل ِهَّللا ص َتْغ ِس ُل الَّد َم ‪َ ،‬و َك اَن َع ِلُّى ْبُن َأِبي َط اِلٍب َيْس ُك ُب َع َلْيَه ا‬
‫ِباْلِمَج ِّن ‪َ ،‬فَلَّم ا َر َأْت َفاِط َم ُة َأَّن اْلَم اَء َال َيِز يُد الَّد َم ِإَّال َك ْثَر ًة‪َ ،‬أَخ َذْت ِقْطَع َة َحِص يٍر َفَأْح َر َقْت ُه‬
‫َح َّتى َص اَر َر َم اًدا‪ُ ،‬ثَّم َأْلَص َقْتُه ِباْلُجْر ِح‪َ ،‬فاْسَتْمَس َك الَّد ُم ‪( .‬م‪)1790/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو حازم می‌گوید‪ :‬شنیدم که از سهل بن سعد س درباره‌ی زخمی‌ش‪//‬دن‬
‫رس‪//‬ول هللا ص در روز جن‪//‬گ اح‪//‬د پرس‪//‬یدند‪ .‬او گفت‪ :‬چه‪//‬ره‌ی رس‪//‬ول هللا ص‬
‫زخمی گردید‪ ،‬دندان‌های پیشین‌اش شکستند و کاله خ‪/‬ودی را ک‪/‬ه ب‪/‬ر س‪/‬ر داش‪/‬ت‪،‬‬
‫روی سرش شکست‪ .‬علی بن ابی طالب س ب‪/‬ا س‪/‬پر‪ ،‬آب ب‪/‬االی زخمش می‌ریخت‬
‫و فاطم‪//‬ه ل خون‌ه‪//‬ا را می‌شس‪//‬ت‪ .‬و چ‪//‬ون فاطم‪//‬ه ل دی‪//‬د ک‪//‬ه آب ب‪//‬اعث اف‪//‬زایش‬
‫خونریزی می‌شود‪ ،‬قطعه حص‪/‬یری برداش‪/‬ت و آن را س‪/‬وخت ت‪/‬ا اینک‪/‬ه تب‪/‬دیل ب‪/‬ه‬
‫خاکستر گردید؛ آنگاه آن خاکستر را باالی زخم گذاشت‪ .‬پس خونریزی قطع شد‪.‬‬
‫‪1163‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا صُك ِس َر ْت َر َباِع َيُتُه َيْو َم ُأُح ٍد ‪َ ،‬و ُش َّج ِفي َر ْأِس ِه‪،‬‬
‫َفَجَعَل َيْس ُلُت الَّد َم َع ْنُه َو َيُق وُل‪َ« :‬كْي َف ُيْفِلُح َق ْو ٌم َش ُّج وا َنِبَّيُهْم َو َك َس ُروا َرَباِعَيَت ُه‪َ ،‬و ُه َو‬
‫َيْدُعوُهْم ِإَلى ِهَّللا»! َفَأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬لۡي َس َلَك ِم َن ٱَأۡلۡم ِر َش ۡي ٌء ﴾ [آل عمران‪.]128 :‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬روز جنگ احد‪ ،‬دندانهای رباعی (پیشین) رس‪//‬ول هللا‬
‫ص شکست و سر مبارک‪ ،‬زخمی گردید‪ .‬پیامبر اکرم ص در حالی که خون‌ها را‬
‫از چهره‌اش پاک می‌کرد‪ ،‬می‌فرمود‪« :‬قومی که ب‪//‬ه خ‪//‬اطر دع‪//‬وت ب‪//‬ه س‪//‬وی هللا‪،‬‬
‫سر پیامبرش را زخمی‌کند و دندان‌هایش را بشکند‪ ،‬چگونه رس‪//‬تگار می‌ش‪//‬ود»؟!‬
‫پس هللا متع‪//‬ال این آی‪//‬ه را ن‪//‬ازل فرم‪//‬ود‪َ﴿ :‬لۡي َس َل َك ِم َن ٱَأۡلۡم ِر َش ۡي ٌء ﴾ [آل عم‪//‬ران‪:‬‬
‫‪« .]128‬ای پیامبر! چیزی از کار بندگان در دست تو نیست»‪.‬‬
 ‫‪57‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫باب (‪ :)7‬دفاع جبرئیل و میکائیل از نبی اکرم ص در روز جنگ احد‬

‫‪1164‬ـ َع ْن َس ْع ٍد بن ابي وقاص س َق اَل ‪َ :‬ر َأْيُت َع ْن َيِم يِن َر ُس وِل ِهَّللا ص َو َع ْن‬
‫ِش َم اِلِه َيْو َم ُأُح ٍد َر ُج َلْيِن َع َلْيِهَم ا ِثَي اُب َبَي اٍض‪َ ،‬م ا َر َأْيُتُهَم ا َقْب ُل َو َال َبْع ُد‪َ ،‬يْع ِني ِج ْبِر يَل‬
‫َوِم يَك اِئيَل َع َلْيِهَم ا الَّس َالُم ‪َ ،‬و ِفي ِرَو اَيٍة‪ُ :‬يَقاِتَالِن َعنُه كَأَشِّد الِقَتاِل ‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعد بن ابی وقاص س می‌گوید‪ :‬روز غزوه احد‪ ،‬س‪//‬مت راس‪//‬ت و چپ‬
‫رسول هللا ص دو مرد سفید پوش را دیدم که آنه‪//‬ا را قب‪//‬ل از آن‪//‬روز ندی‪//‬ده ب‪//‬ودم و‬
‫بعد از آن هم ندیدم‪ .‬و در روایتی آمده است که‪ :‬آن دو به ش‪//‬دت از رس‪//‬ول هللا ص‬
‫دفاع می‌کردند‪.‬‬

‫باب (‪ :)8‬خشم هللا متعال بر کسی که توسط رسول هللا ص کشته شود‪ ،‬بسیار شدید است‬
‫‪1165‬ـ عن ابي ُهَر ْيَر َة س قال‪ :‬قال َر ُس وِل الَّل ِه ص‪« :‬اْش َتَّد َغ َض ُب الَّل ِه َع َلى َق ْو ٍم‬
‫َفَع ُلوا َهَذ ا ِبَر ُسوِل الَّل ِه»‪َ .‬و ُه َو ِح يَنِئ ٍذ ُيِش يُر ِإَلى َرَباِعَيِت ِه‪َ ،‬و َق اَل َر ُس وُل الَّل ِه ص‪« :‬اْش َتَّد‬
‫َغ َض ُب الَّلِه ﻷ َع َلى َر ُج ٍل َيْقُتُلُه َر ُسوُل ِهَّللا ِفي َس ِبيِل ِهَّللا»‪( .‬م‪)1793/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص با اشاره به دن‪//‬دان پیش‪//‬ین‌اش (ک‪//‬ه‬
‫در جنگ احد شکسته شده بود) فرمود‪« :‬هللا متعال‪ ،‬بر قومی که با پیامبرش چنین‬
‫رفتار کنند‪ ،‬به ش‪//‬دت خش‪//‬مگین می‌ش‪//‬ود‪ .‬همچ‪//‬نین‪ ،‬هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ر کس‪/‬ی‌که توس‪//‬ط‬
‫پیامبرش که در راه او می‌جنگد‪ ،‬کشته شود‪ ،‬به شدت خشمگین می‌گردد»‪.‬‬

‫باب (‪ :)9‬اذیت و آزار نبی اکرم ص توسط قوم‌اش‬

‫‪1166‬ـ عن َعاِئَش َة ل َز ْو َج الَّنِبِّى ص‪َ :‬أَّنَه ا َق اَلْت ِلَر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ :‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا َهْل َأَتى َع َلْيَك َيْو ٌم َك اَن َأَشَّد ِم ْن َيْو ِم ُأُح ٍد ؟ َفَقاَل ‪َ« :‬لَقْد َلِقيُت ِم ْن َقْو ِم ِك ‪َ ،‬و َك اَن‬
‫َأَشَّد َم ا َلِقيُت ِم ْنُهْم َي ْو َم اْلَع َقَب ِة‪ِ ،‬إْذ َع َر ْض ُت َنْفِس ي َع َلى اْبِن َع ْب ِد َياِلي‪َ/‬ل ْبِن َع ْب ِد ُكَالٍل ‪َ ،‬فَلْم‬
‫ُيِج ْبِنى ِإَلى َم ا َأَر ْد ُت ‪َ ،‬ف اْنَطَلْقُت َو َأَن ا َم ْهُم وٌم َع َلى َو ْج ِهى‪َ ،‬فَلْم َأْس َتِفْق ِإَّال ِبَق ْر ِن الَّثَع اِلِب‪،‬‬
‫َفَر َفْع ُت َر ْأِس ى َفِإَذ ا َأَنا ِبَسَح اَبٍة َقْد َأَظَّلْتِنى‪َ ،‬فَنَظْر ُت َفِإَذ ا ِفيَها ِج ْبِريُل‪َ ،‬فَناَداِنى َفَقاَل ‪ِ :‬إَّن الَّلَه ﻷ‬
‫َقْد َسِمَع َقْو َل َقْو ِم َك َلَك َو َم ا َر ُّد وا َع َلْيَك‪َ ،‬و َقْد َبَع َث ِإَلْي َك َم َل َك اْلِج َب اِل ِلَت ْأُمَرُه ِبَم ا ِش ْئَت‬
‫ِفيِهْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَناَداِنى َم َلُك اْلِج َباِل َو َس َّلَم َع َلَّى ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬يا ُمَحَّم ُد ِإَّن َهَّللا َقْد َس ِمَع َق ْو َل َقْو ِم َك‬
‫َلَك ‪َ ،‬و َأَنا َم َلُك اْلِج َباِل ‪َ ،‬و َقْد َبَع َثِني َر ُّبَك ِإَلْي َك ِلَت ْأُمَرِني ِب َأْم ِرَك ‪َ ،‬فَم ا ِش ْئَت ؟ ِإْن ِش ْئَت َأْن‬
‫ُأْطِبَق َع َلْيِهُم اَألْخ َش َبْيِن ‪َ ،‬فَقاَل َلُه َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬بْل َأْر ُجو َأْن ُيْخ ِر َج ُهَّللا ِم ْن َأْص َالِبِهْم‬
‫َم ْن َيْعُبُد َهَّللا َو ْح َد ُه‪َ ،‬ال ُيْش ِرُك ِبِه َشْيًئا»‪( .‬م‪)1795/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عایشه ب؛ همسر گرامی نبی اکرم ص ؛ روایت است ک‪//‬ه ایش‪//‬ان از‬
‫رسول هللا ص پرسید‪ :‬آیا روزی‪ ،‬سخت‌تر از روز احد ب‪//‬ر س‪//‬ر ش‪//‬ما آم‪//‬ده اس‪//‬ت؟‬
‫پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬از سوی قومت‪ ،‬سختیهای زیادی را متحمل ش‪//‬ده‌ام‪ .‬ام‪//‬ا‬
‫شدیدترین مش‪//‬کلی ک‪//‬ه از س‪//‬وی آنه‪//‬ا ب‪//‬ا آن‪ ،‬مواج‪//‬ه ش‪//‬دم‪ ،‬روز عقب‪//‬ه ب‪//‬ود؛ یع‪//‬نی‬
‫هنگامی که خود را به ابن عبدلیل بن عبدکالل‪ ،‬عرضه کردم (و خواس‪//‬ته‌ام را ب‪//‬ه‬
‫او گفتم) و اوآنرا نپ‪/‬ذیرفت؛ در آن هنگ‪/‬ام‪ ،‬بس‪/‬یار غمگین ش‪/‬دم و ن‪/‬اخود آگ‪/‬اه‪ ،‬ب‪/‬ه‬
‫سویی که چهره‌ام به آن طرف بود‪ ،‬براه افتادم؛ هنگامی که بخ‪//‬ود آم‪//‬دم‪ ،‬دی‪//‬دم ک‪//‬ه‬
‫در قرن الثعالب هستم‪ .‬سرم را بلند کردم‪ .‬ناگهان چشمم به ابری افتاد که بر س‪//‬رم‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪58‬‬

‫سایه‌انداخته است‪ .‬به آن ابر نگاه کردم‪ .‬جبریل را در میان آن دیدم‪ .‬مرا ص‪//‬دا زد‬
‫و گفت‪ :‬همانا هللا متعال‪ ،‬سخنان قوم‌ات و پاسخشان را شنید؛ هم اکن‪//‬ون‪ ،‬فرش‪//‬ته‌ی‬
‫کوه‌ها را به سوی تو فرستاده است تا هر چه را که دوس‪//‬ت داری‪ ،‬در م‪//‬ورد آنه‪//‬ا‬
‫ب‪//‬ه او دس‪//‬تور دهی‪ .‬س‪//‬پس فرش‪//‬ته‌ی کوه‌ه‪/‬ا م‪//‬را ص‪//‬دا زد و س‪//‬الم داد و گفت‪ :‬ای‬
‫محمد! همانا هللا متعال‪ ،‬سخنان قوم‌ات و پاسخش‪//‬ان را ش‪//‬نید‪ .‬من فرش‪//‬ته‌ی کوه‌ه‪//‬ا‬
‫هس‪//‬تم‪ .‬هللا متع‪//‬ال م‪//‬را ن‪//‬زد ت‪//‬و فرس‪//‬تاد ت‪//‬ا دس‪//‬تور ت‪//‬و را اج‪//‬را کنتم‪ .‬پس چ‪//‬ه‬
‫می‌خواهی؟ اگر می‌خواهی‪ ،‬دو کوه سخت مکه را ب‪//‬ر آن‪//‬ان‪ ،‬ف‪//‬رود می‌آورم‪ .‬ن‪//‬بی‬
‫اکرم ص فرمود‪« :‬بلکه من امیدوارم ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال از نس‪/‬ل‌های آن‪//‬ان‪ ،‬کس‪//‬انی را‬
‫بوجود آورد که فقط هللا را عبادت کنند و چیزی را با او شریک قرار ندهند»‪.‬‬
‫ْل‬
‫‪1167‬ـ َع ْن ُج ْنُد ِب ْبِن ُس ْفَياَن س َق اَل ‪َ :‬د ِمَيْت ِإْص َبُع َر ُس وِل ِهَّللا ص ِفي َبْع ِض ِت َك‬
‫اْلَم َش اِهِد َفَقاَل ‪:‬‬
‫َوِفي َس ِبيِل ِهَّللا َم ا َلِقيِت»‪( .‬م‪)1796/‬‬ ‫َهْل َأْنِت ِإَّال ِإْص َبٌع َد ِم يِت‬

‫ترجمه‪ :‬جندب بن سفیان س می‌گوید‪ :‬انگشت مبارک رسول اک‪//‬رم ص در یکی‬

‫از غزوات‪ ،‬زخمی ش‪//‬د‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ت‪//‬و انگش‪//‬تی بیش نیس‪//‬تی ک‪//‬ه‬
‫زخمی شده‌ای و آنچه به تو وارد شده است‪ ،‬در راه هللا می‌باشد»‪.‬‬
‫َأ‬ ‫ْل‬
‫‪1168‬ـ َع ِن اْبِن َم ْسُعوٍد س َقاَل ‪َ :‬بْيَنَم ا َر ُسوُل ِهَّللا ص ُيَص ِّلى ِع ْنَد ا َبْيِت‪َ ،‬و ُبو َج ْه ٍل‬
‫َو َأْص َح اٌب َلُه ُج ُلوٌس ‪َ ،‬و َقْد ُنِح َر ْت َج ُز وٌر ِباَألْم ِس‪َ ،‬فَق اَل َأُب و َج ْه ٍل ‪َ :‬أُّيُك ْم َيُق وُم ِإَلى َس َال‬
‫َج ُز وِر َبِني ُفَالٍن َفَيْأُخ ُذ ُه‪َ ،‬فَيَض ُعُه ِفي َك ِتَفْى ُم َحَّمٍد ِإَذ ا َسَج َد؟ َفاْنَبَع َث َأْش َقي اْلَق ْو ِم َفَأَخ َذ ُه‪،‬‬
‫َفَلَّم ا َسَج َد الَّنِبُّى ص َو َض َع ُه َبْيَن َك ِتَفْي ِه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فاْسَتْض َح ُك وا َو َجَع َل َبْعُض ُهْم َيِم ي‪ُ/‬ل َع َلى‬
‫َبْع ٍض‪َ ،‬و َأَنا َقاِئٌم َأْنُظُر‪َ ،‬لْو َكاَنْت ِلي َم َنَع ٌة َطَر ْح ُتُه َع ْن َظْهِر َر ُس وِل ِهَّللا ص َو الَّنِبُّى ص‬
‫َس اِج ٌد ‪َ ،‬م ا َيْر َف ُع َر ْأَس ُه‪َ ،‬ح َّتى اْنَطَل َق ِإْنَس اٌن َف َأْخ َبَر َفاِط َم َة‪َ ،‬فَج اَء ْت َو ِهَي ُج َو ْيِر َي ُة‪،‬‬
‫َفَطَر َح ْتُه َع ْنُه‪ُ ،‬ثَّم َأْقَبَلْت َع َلْيِهْم َتُسُّبُهم‪َ ،‬فَلَّم ا َقَض ى الَّنِبُّى ص َص َالَتُه َر َفَع َص ْو َتُه‪ُ ،‬ثَّم َدَع ا‬
‫َع َلْيِهْم ‪َ ،‬و َك اَن ِإَذ ا َدَعا َدَعا َثَالًثا‪َ ،‬و ِإَذ ا َس َأَل َس َأَل َثَالًثا‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم ‪َ ،‬ع َلْي َك ِبُق َر ْيٍش»‪.‬‬
‫َثَالَث َم َّراٍت‪َ ،‬فَلَّم ا َسِم ُعوا َص ْو َتُه َذ َهَب َع ْنُهُم الِّض ْح ُك‪َ ،‬و َخاُفوا َد ْع َو َت ُه‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم ‪،‬‬
‫َع َلْيَك ِبَأِبى َج ْهِل ْبِن ِهَش اٍم ‪َ ،‬و ُع ْتَبَة ْبِن َر ِبيَع َة‪َ ،‬و َشْيَبَة ْبِن َر ِبيَع َة‪َ ،‬و اْلَو ِليِد ْبِن ُع ْقَبَة‪َ ،‬و ُأَم َّي َة‬
‫ْبِن َخ َلٍف ‪َ ،‬و ُع ْقَبَة ْبِن َأِبي ُمَع ْيٍط »‪َ( .‬و َذ َك َر الَّساِبَع َو َلْم َأْح َفْظ ُه) َفَو اَّل ِذ ى َبَع َث ُمَحَّم ًدا ص‬
‫ِباْلَح ِّق َلَقْد َر َأْيُت اَّلِذ يَن َسَّم ى َص ْر َعى َيْو َم َبْد ٍر‪ُ ،‬ثَّم ُس ِح ُبوا ِإَلى اْلَقِليِب‪َ ،‬قِليِب َبْد ٍر ‪َ .‬قاَل َأُبو‬
‫ِإْس َح اَق‪ :‬اْلَو ِليُد ْبُن ُع ْقَبَة َغ َلٌط ِفي َهَذ ا اْلَحِد يِث‪( .‬م‪)1794/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن مسعود س می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬رسول هللا ص کنار کعبه مشغول نماز‬
‫خواندن بود‪ .‬همچنین ابوجهل و تنی چند از ه‪//‬وادارانش آنج‪//‬ا نشس‪//‬ته بودن‪//‬د‪ .‬قاب‪//‬ل‬
‫یادآوری است که روز گذشته‪ ،‬شتری ذبح شده بود‪ .‬ابوجهل گفت‪ :‬چ‪//‬ه کس‪//‬ی بچ‪//‬ه‬
‫دان ش‪//‬تر فالن قبیل‪//‬ه را ب‪//‬ر می‌دارد و می‌آورد و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه محم‪//‬د ب‪//‬ه س‪//‬جده‬
‫می‌رود‪ ،‬آن را بر پشت او می‌گذارد؟ بدبخت ترین آنان (عقب‪//‬ه) برخاس‪//‬ت و آن را‬
‫آورد و هنگامی که نبی اکرم ص به سجده رفت‪ ،‬آن را میان ش‪//‬انه‌هایش گذاش‪//‬ت‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬آنان یکدیگر را تنه می‌زدند و با آواز بلند می‌خندیدند؛ ای ک‪/‬اش‪ ،‬من‬
 ‫‪59‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫که شاهد این صحنه بودم‪ ،‬می‌توانس‪//‬تم آن را از پش‪//‬ت رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ب‪//‬ردارم‪ .‬بل‪//‬ه‪،‬‬
‫رسول الله ص همچنان در سجده بود و س‪//‬رش را از س‪//‬جده ب‪//‬ر نمی‌داش‪//‬ت ت‪//‬ا اینک‪//‬ه‬
‫فردی رفت و فاطمه ل را اطالع داد‪ .‬فاطمه ل که دختر بچه‌ی ک‪//‬وچکی ب‪//‬ود‪ ،‬آم‪//‬د و‬
‫آن را از پشت پیامبر اکرم ص برداشت و دور انداخت‪ .‬آنگاه رو به قریش ک‪//‬رد و‬
‫آنان را بد و بی راه گفت‪ .‬نبی اکرم ص بعد از به پایان رس‪/‬اندن نم‪/‬از‪ ،‬ب‪/‬ا ص‪/‬دای‬
‫بلند‪ ،‬آنان را نفرین ک‪//‬رد و س‪//‬ه ب‪//‬ار فرم‪//‬ود‪« :‬پروردگ‪//‬ارا! قریش را ن‪//‬ابود کن»‪.‬‬
‫گفتنی است که هر گاه رسول هللا ص دعا می‌کرد یا چیزی مس‪//‬ألت می‌نم‪//‬ود‪ ،‬س‪//‬ه‬
‫بار تکرار می‌کرد‪ .‬با شنیدن ص‪//‬دای پیامبر‪ ،‬مش‪/‬رکین از نف‪/‬رین پیامبر‪ ،‬وحش‪/‬ت‬
‫کردند و خنده‌ی آن‪/‬ان قطع ش‪/‬د‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم ص نف‪/‬رینش را ادام‪/‬ه داد و فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫«پروردگارا! ابوجهل بن هشام‪ ،‬عتبه بن ربیع‪/‬ه‪ ،‬ش‪/‬یبه بن ربیع‪/‬ه‪ ،‬ولید بن عقب‪/‬ه‪،‬‬
‫امیه بن خلف و عقبه بن ابی معیط را نابود کن»‪ .‬راوی می‌گوی‪/‬د ‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص‬
‫نفر هفتم را نیز نام برد؛ ولی من آن را فراموش کرده‌ام‪ .‬سوگند به ذاتی که محم‪//‬د‬
‫ص را به حق فرستاده است‪ ،‬همه‌ی کسانی را که رسول هللا ص نام برد‪ ،‬من دیدم‬
‫که در روز جنگ بدر کشته شده و درچاه بدر انداخته شدند‪.‬‬
‫ابو اسحاق می‌گوید‪ :‬نام ولید بن عقبه‪ ،‬اشتباها در این حدیث‪ ،‬وارد شده است‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬صبر پیامبران بر اذیت و آزار قوم‌شان‬
‫‪1169‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بن مسعود س َقاَل ‪َ :‬ك َأِّنى َأْنُظ ُر ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َيْح ِكى َنِبًّي ا‬
‫ِم َن اَألْنِبَياِء َض َرَبُه َقْو ُم ُه‪َ ،‬و ُهَو َيْمَس ُح الَّد َم َع ْن َو ْج ِهِه َو َيُقوُل‪َ« :‬ر ِّب اْغ ِف ْر ِلَق ْو ِم ي َف ِإَّنُهْم‬
‫َال َيْع َلُم وَن »‪( .‬م‪)1792/‬‬
‫‪1169‬ـ عب‪//‬د هللا بن مس‪//‬عود س می‌گوی‪//‬د‪ :‬گوی‪//‬ا هم اکن‪//‬ون‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص را‬
‫می‌بینم که از پیامبری حکایت می‌کن‪/‬د ک‪/‬ه قومش او را زده‌ان‪/‬د و او در ح‪/‬الی ک‪/‬ه‬
‫خون را از چهره‌اش پاک می‌کند‪ ،‬می‌گوید‪ :‬پروردگ‪//‬ارا! قومم را ببخش‪//‬ای؛ چ‪//‬را‬
‫که آنان نمی‌دانند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬کشته شدن ابوجهل‬
‫‪1170‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َيْنُظُر َلَنا َم ا َص َنَع َأُب و‬
‫َج ْهٍل »؟ َفاْنَطَلَق اْبُن َم ْسُعوٍد ‪َ ،‬فَو َج َد ُه َقْد َضَرَبُه اْبَنا َع ْفَر اَء َح َّتى َبَر َك ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَخ َذ ِبِلْح َيِت ِه‬
‫َفَقاَل ‪ :‬آْنَت َأُبو َج ْهٍل ؟ َفَقاَل ‪َ :‬و َهْل َفْو َق َر ُج ٍل َقَتْلُتُم وُه (َأْو َقاَل ‪َ ):‬قَتَلُه َقْو ُم ُه؟ َقاَل ‪َ :‬و َقاَل َأُب و‬
‫ِم ْج َلٍز ‪َ :‬قاَل َأُبو َج ْهٍل ‪َ :‬فَلْو َغ ْيُر َأَّك اٍر َقَتَلِني‪( .‬م‪)1800/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬چه کسی از ابوجهل‬
‫برایم خبری می‌آورد»؟ ابن مسعود س رفت و دید که فرزندان عفراء او را زده و‬
‫از پ‪//‬ای در آورده‌ان‪//‬د‪ .‬پس ریش‌اش را گ‪//‬رفت و ب‪//‬ه او گفت‪ :‬ت‪//‬و ابوجه‪//‬ل هس‪//‬تی؟‬
‫ابوجه‪/‬ل گفت‪ :‬آی‪/‬ا بیش از این اس‪/‬ت ک‪/‬ه ش‪/‬ما ی‪/‬ک م‪/‬رد را کش‪/‬ته‌اید ی‪/‬ا م‪/‬ردی را‬
‫قومش کشته است‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪60‬‬

‫ابومجلز می‌گوید‪ :‬ابوجهل گفت‪ :‬ای کاش! به دست کشاورزی کش‪//‬ته نمی‌ش‪//‬دم‪.‬‬
‫(قابل یاد آوری است که ابو جهل توسط فرزن‪//‬دان عف‪//‬رای انص‪//‬اری ک‪//‬ه کش‪//‬اورز‬
‫بودند‪ ،‬کشته شد و کشاورزی نزد عرب‪ ،‬عیب و نقص شمرده می‌شد‪).‬‬
‫باب (‪ :)12‬کشته شدن کعب بن اشرف‬
‫‪1171‬ـ َع ْن َج اِبٍر َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن ِلَكْع ِب ْبِن اَألْش َرِف ؟ َفِإَّن ُه َق ْد آَذ ى‬
‫َهَّللا َو َر ُسوَلُه»‪َ .‬فَقاَل ُمَحَّم ُد ْبُن َم ْس َلَم َة‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َأُتِح ُّب َأْن َأْقُتَل ُه؟ َق اَل ‪َ« :‬نَعْم »‪َ .‬ق اَل ‪:‬‬
‫اْئَذ ْن ِلي َفَألُقْل ‪َ ،‬قاَل ‪ُ« :‬قْل »‪َ .‬فَأَتاُه َفَقاَل َلُه‪َ ،‬و َذ َك َر َم ا َبْيَنُهَم ا‪َ ،‬و َق اَل ‪ِ :‬إَّن َه َذ ا الَّرُج َل َق ْد‬
‫َأَر اَد َص َد َقًة‪َ ،‬و َقْد َع َّناَنا‪َ ،‬فَلَّم ا َسِمَع ُه َقاَل ‪َ :‬و َأْيًض ا َو ِهَّللا‪َ ،‬لَتَم ُّلَّنُه‪َ ،‬ق اَل ‪ِ :‬إَّن ا َق ِد اَّتَبْعَن اُه اآلَن ‪،‬‬
‫َو َنْك َرُه َأْن َنَدَعُه َح َّتى َنْنُظَر ِإَلى َأِّي َش ْي ٍء َيِص يُر َأْم ُر ُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َقْد َأَر ْد ُت َأْن ُتْس ِلَفِني َس َلًفا‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَم ا َتْر َهُنِنى؟ َقاَل ‪َ :‬م ا ُتِر يُد‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬تْر َهُنِنى ِنَس اَء ُك ْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أْنَت َأْج َم ُل اْلَعَرِب‪َ ،‬أَنْر َهُنَك‬
‫ِنَس اَء َنا؟ َقاَل َلُه‪َ :‬تْر َهُنوِنى َأْو َالَد ُك ْم ‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬يَس ُّب اْبُن َأَح ِد َنا‪َ ،‬فُيَق اُل‪ُ :‬ر ِهَن ِفي َو ْس َقْيِن ِم ْن‬
‫َتْم ٍر‪َ ،‬و َلِكْن َنْر َهُنَك الْألَم َة ــــــ َيْع ِنى الِّس َالَح ــــــ َقاَل ‪َ :‬فَنَعْم ‪َ ،‬وَو اَعَد ُه َأْن َيْأِتَيُه ِباْلَح اِر ِث‬
‫َو َأِبى َع ْبِس ْبِن َج ْبٍر َو َعَّباِد ْبِن ِبْش ٍر‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَج اُء وا َفَدَعْو ُه َلْيًال‪َ ،‬فَن َز َل ِإَلْيِهْم ‪َ ،‬ق اَل ُس ْفَياُن ‪:‬‬
‫َقاَل َغ ْيُر َع ْم ٍرو‪َ :‬قاَلْت َل ُه اْمَر َأُت ُه‪ِ :‬إِّني َألْس َم ُع َص ْو ًتا َك َأَّن ُه َص ْو ُت َد ٍم ‪َ ،‬ق اَل ‪ِ :‬إَّنَم ا َه َذ ا‬
‫ُمَحَّم ُد ْبُن َم ْس َلَم َة َوَرِض يُعُه َو َأُبو َناِئَلَة‪ِ ،‬إَّن اْلَك ِر يَم َل ْو ُد ِع َى ِإَلى َطْعَن ٍة َلْيًال َألَج اَب ‪َ ،‬ق اَل‬
‫ُمَحَّم ٌد ‪ِ :‬إِّني ِإَذ ا َج اَء َفَس ْو َف َأُم ُّد َيِد ى ِإَلى َر ْأِس ِه‪َ ،‬ف ِإَذ ا اْس َتْم َك ْنُت ِم ْن ُه َف ُدوَنُك ْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَلَّم ا‬
‫َنَز َل ‪َ ،‬ن َز َل َو ُه َو ُم َتَو ِّش ٌح‪َ ،‬فَق اُلوا‪َ :‬نِج ُد ِم ْن َك ِر يَح الِّطيِب‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬تْح ِتى ُفَالَن ُة‪ِ ،‬هَي‬
‫َأْع َطُر ِنَس اِء اْلَعَرِب‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَتْأَذ ُن ِلي َأْن َأُش َّم ِم ْنُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فُش َّم ‪َ ،‬فَتَن اَو َل َفَش َّم ‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪:‬‬
‫َأَتْأَذ ُن ِلي َأْن َأُعوَد؟ َقاَل ‪َ :‬فاْسَتْم َك َن ِم ْن َر ْأِس ِه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪ُ :‬دوَنُك ْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقَتُلوُه‪( .‬م‪)1801/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبد الله ل می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرمود‪« :‬چه کسی به حس‪//‬اب‬
‫کعب بن اش‪//‬رف می‌رس‪//‬د؟ زی‪//‬را او الل‪//‬ه و رس‪//‬ولش را بس‪//‬یار اذیت و آزار رس‪//‬انده‬
‫است»‪ .‬محمد بن مسلمه گفت‪ :‬یا رسول الله! آیا دوس‪/‬ت داری او را ب‪/‬ه قت‪/‬ل برس‪/‬انم؟‬
‫رسول اکرم ج فرمود‪« :‬بلی»‪ .‬گفت‪ :‬پس به من اجازه بده تا چیزی (دروغی) بگویم‪.‬‬
‫فرم‪//‬ود‪« :‬بگ‪//‬و»‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬محم‪//‬د بن مس‪//‬لمه ن‪//‬زد کعب رفت و قرابت وخویش‪//‬اوندی‬
‫خودش را با او یادآور شد و گفت‪ :‬این مرد (محمد) از م‪//‬ا ص‪//‬دقه می‌خواه‪//‬د و م‪//‬ا را‬
‫خسته کرده است‪ .‬کعب گفت‪ :‬سوگند به الله که بیش از این‪ ،‬خسته خواهی شد‪ .‬محم‪//‬د‬
‫بن مسلمه گفت‪ :‬م‪/‬ا از او پ‪/‬یروی ک‪/‬ردیم و نمی‌خ‪/‬واهیم او را ره‪/‬ا ک‪/‬نیم ت‪/‬ا ببینیم ک‪/‬ه‬
‫کارش به کجا می‌کشد‪ .‬و هم اکنون می‌خواهیم که به ما قرض ب‪/‬دهی‪ .‬کعب گفت‪ :‬ب‪/‬ه‬
‫شرطی قرض می‌دهم که نزد من (چیزی) رهن بگذارید‪ .‬محمد بن مس‪//‬لمه گفت‪ :‬چ‪//‬ه‬
‫می‌خ‪/‬واهی؟ کعب ج‪/‬واب داد‪ :‬زنانت‪/‬ان را ن‪/‬زد من‪ ،‬رهن بگذاری‪/‬د‪ .‬محم‪/‬د بن مس‪/‬لمه‬
‫گفت‪ :‬چگونه زنانمان را نزد تو رهن بگذاریم در حالی که ت‪//‬و زیب‪//‬اترین م‪//‬رد ع‪//‬رب‬
‫هستی؟ کعب گفت‪ :‬پس فرزن‪/‬دان خ‪/‬ود را ن‪/‬زد من‪ ،‬رهن بگذاری‪/‬د‪ .‬محم‪/‬د بن مس‪/‬لمه‬
‫گفت‪ :‬چگونه فرزندانمان را رهن بگذاریم تا مردم به آنان طعن‪/‬ه بزنن‪/‬د و بگوین‪/‬د‪ :‬در‬
‫مقاب‪//‬ل ی‪//‬ک ی‪//‬ا دو َو َس ق‪ ،‬ب‪//‬ه رهن گذاش‪//‬ته ش‪//‬د‪ .‬ولی س‪//‬الحمان را ن‪//‬زد ت‪//‬و‪ ،‬رهن‬
‫می‌گذاریم‪ .‬کعب گفت‪ :‬خوب اس‪/‬ت‪ .‬س‪/‬رانجام‪ ،‬ب‪/‬ا او وع‪/‬ده ک‪/‬رد ت‪/‬ا هم‪/‬راه ح‪/‬ارث و‬
‫ابوعبس بن جبر و عباد بن بشر نزد او بیاید‪ .‬آنگاه‪ ،‬ش‪//‬بانه ن‪//‬زد او رفتن‪//‬د و او را ف‪//‬را‬
 ‫‪61‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫خواندند‪ .‬او از قلعه پایین آمد‪ .‬همسرش به او گفت‪ :‬صدایی مانند صدای چکیدن خون‬
‫می‌شنوم‪ .‬کعب گفت‪ :‬محمد بن مسلمه و برادر رضاعی‌اش؛ ابو نائله؛ آمده‌اند‪ .‬و اگ‪//‬ر‬
‫فرد بزرگواری را شبانه‪ ،‬برای نیزه خوردن دعوت کنند‪ ،‬می‌پذیرد‪.‬‬
‫محمد بن مسلمه به آنان گفت‪ :‬هنگامی که کعب آمد‪ ،‬من موه‪//‬ایش را می‌گ‪//‬یرم‪.‬‬
‫وقتی دیدید که سرش را محکم گرفتم‪ ،‬شما حمله کنید و بزنید‪.‬‬
‫سر انجام‪ ،‬کعب که مسلح بود از قلعه پایین آم‪//‬د‪ .‬محم‪//‬د بن مس‪//‬لمه و همراه‪//‬ان‬
‫وی گفتند‪ :‬از شما بوی خوشی به مشام ما می‌رسد‪ .‬کعب گفت‪ :‬بله‪ ،‬همس‪//‬رم فالنی‬
‫است که خوشبو‌ترین زن‪/‬ان ع‪/‬رب اس‪/‬ت‪ .‬محم‪/‬د بن مس‪/‬لمه گفت‪ :‬اج‪/‬ازه می‌دهی ک‪/‬ه‬
‫سرت را ببویم؟ کعب گفت‪ :‬بلی‪ .‬اینگونه محمد بن مسلمه س‪//‬رش را بویید‪ .‬و دوب‪//‬اره‬
‫گفت‪ :‬اجازه می‌دهی که بار دیگر‪ ،‬سرت را ببویم‪ .‬کعب گفت‪ :‬بلی‪ .‬پس هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬
‫محمد بن مسلمه بر سرش مسلط شد‪ ،‬به دوستانش گفت‪ :‬او را بگیری‪//‬د (و بکش‪//‬ید)‪ .‬و‬
‫اینگونه او را کشتند‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬غزوه‌ی رقاع‬
‫‪1172‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َقاَل ‪َ :‬خ َر ْج َنا َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص ِفي َغ َزاٍة‪َ ،‬و َنْح ُن ِس َّتُة‬
‫َنَفٍر َبْيَنَنا َبِع يٌر َنْعَتِقُبُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَنِقَبْت َأْقَداُم َنا‪َ ،‬فَنِقَبْت َق َد َم اَى َو َس َقَطْت َأْظَف اِر ى‪َ ،‬فُكَّن ا َنُل ُّف‬
‫َع َلى َأْر ُج ِلَن ا اْلِخ َر َق‪َ ،‬فُس ِّمَيْت َغ ْز َو َة َذ اِت الِّر َق اِع‪ِ ،‬لَم ا ُكَّن ا ُنَع ِّص ُب َع َلى َأْر ُج ِلَن ا ِم َن‬
‫اْلِخ َر ِق‪َ ،‬قاَل َأُبو ُبْر َدَة‪َ :‬فَح َّدَث َأُبو ُم وَس ى ِبَهَذ ا اْلَحِد يِث‪ُ ،‬ثَّم َك ِرَه َذ ِلَك ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ك َأَّن ُه َك ِرَه َأْن‬
‫َيُك وَن َشْيًئا ِم ْن َع َم ِلِه َأْفَش اُه‪َ ،‬ق اَل َأُب و ُأَس اَم َة‪َ :‬و َز اَد ِنى َغْي ُر ُبَر ْي ٍد ‪َ :‬و ُهَّللا َيْج ِزى ِب ِه‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1816‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی اشعری س می‌گوید‪ :‬همراه رسول هللا ص به غزوه‌ای رف‪//‬تیم‪.‬‬
‫ما اشعریها‪ ،‬شش نفر بودیم و تنها ی‪//‬ک ش‪//‬تر داش‪//‬تیم ک‪//‬ه ب‪//‬ه ن‪//‬وبت‪ ،‬ب‪//‬ر آن س‪//‬وار‬
‫می‌شدیم‪ .‬بدین جهت پاهای ما فرسوده و زخمی‌شد‪ .‬گفتنی است که پاهای من ن‪//‬یز‬
‫زخمی‌شد و ناخنهایم افتاد‪ .‬ما پاهایمان را ب‪/‬ا تک‪/‬ه پارچه‌ه‪/‬ای کهن‪/‬ه می‌بس‪/‬تیم‪ .‬ب‪/‬ه‬
‫همین خ‪//‬اطر‪ ،‬این غ‪//‬زوه را ذات الرقاع نامیدن‪//‬د‪ .‬اب‪//‬وبرده می‌گوی‪//‬د‪ :‬نخس‪//‬ت‪،‬‬
‫ابوموس‪//‬ی‪ ،‬این ح‪//‬دیث را بیان می‌ک‪//‬رد؛ ام‪//‬ا بع‪//‬دها بیان این ح‪//‬دیث را ناپس‪//‬ند‬
‫می‌دانست و شاید علت ناپسند دانستنش این بود که نمی‌خواس‪//‬ت اعم‪//‬الش را میان‬
‫مردم‪ ،‬آشکار کند‪.‬‬
‫ابو اسامه می‌گوید‪ :‬بجز ُبریده‪ ،‬راویان دیگر افزوده‌اند ک‪//‬ه ابوموس‪//‬ی در پای‪//‬ان‬
‫حدیث گفت‪ :‬و هللا متعال پاداش آن را می‌دهد‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬درباره‌ی غزوه‌ی احزاب که همان غزوه‌ی خندق است‬
‫‪1173‬ـ َع ْن ِإْبَر اِهيَم الَّتْيِمِّى َع ْن َأِبيِه‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬كَّنا ِع ْنَد ُح َذ ْيَف َة‪َ ،‬فَق اَل َر ُج ٌل‪َ :‬ل ْو َأْد َر ْكُت‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَتْلُت َم َع ُه َو َأْبَلْيُت ‪َ ،‬فَق اَل ُح َذ ْيَف ُة‪َ :‬أْنَت ُكْنَت َتْفَع ُل َذ ِل َك ؟ َلَق ْد َر َأْيُتَن ا َم َع‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص َلْيَل َة اَألْح َزاِب‪َ ،‬و َأَخ َذْتَنا ِر يٌح َش ِد يَد ٌة َو ُق ٌّر ‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَال‬
‫َر ُجٌل َيْأِتيِني ِبَخ َبِر اْلَقْو ِم ‪َ ،‬جَع َلُه ُهَّللا َم ِع ي َي ْو َم اْلِقَياَم ِة»؟ َفَس َك ْتَنا‪َ ،‬فَلْم ُيِج ْب ُه ِم َّن ا َأَح ٌد ‪ُ ،‬ثَّم‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪62‬‬
‫َقاَل ‪َ« :‬أَال َر ُجٌل َيْأِتيَنا ِبَخ َبِر اْلَقْو ِم ‪َ ،‬جَع َلُه ُهَّللا َم ِع ى َي ْو َم اْلِقَياَم ِة»؟ َفَس َك ْتَنا‪َ ،‬فَلْم ُيِج ْب ُه ِم َّن ا‬
‫َأَح ٌد ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل «َأَال َر ُجٌل َيْأِتيَنا ِبَخ َبِر اْلَقْو ِم َجَع َلُه ُهَّللا َم ِع ى َيْو َم اْلِقَياَم ِة»؟ َفَس َك ْتَنا‪َ ،‬فَلْم ُيِج ْب ُه‬
‫ِم َّنا َأَح ٌد ‪َ ،‬فَقاَل ‪ُ« :‬قْم َيا ُح َذ ْيَفُة‪َ ،‬فْأِتَنا ِبَخ َبِر اْلَقْو ِم »‪َ .‬فَلْم َأِج ْد ُبًّد ا ِإْذ َدَعاِنى ِباْس ِم ى َأْن َأُق وَم ‪،‬‬
‫َقاَل ‪« :‬اْذ َهْب َفْأِتِني ِبَخ َبِر اْلَقْو ِم ‪َ ،‬و َال َت ْذ َع ْر ُهْم َع َلَّى »‪َ .‬فَلَّم ا َو َّلْيُت ِم ْن ِع ْن ِدِه َجَع ْلُت َك َأَّنَم ا‬
‫َأْمِش ى ِفي َحَّم اٍم َح َّتى َأَتْيُتُهْم ‪َ ،‬فَر َأْيُت َأَبا ُس ْفَياَن َيْص ِلى َظْهَرُه ِبالَّناِر ‪َ ،‬فَو َض ْع ُت َس ْهًم ا ِفي‬
‫َك ِبِد اْلَقْو ِس‪َ ،‬فَأَر ْد ُت َأْن َأْر ِمَيُه‪َ ،‬فَذ َكْر ُت َقْو َل َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ« :‬و َال َتْذ َع ْر ُهْم َع َلَّى »‪َ .‬و َل ْو‬
‫َر َم ْيُتُه َألَص ْبُتُه‪َ ،‬فَر َج ْع ُت َو َأَنا َأْمِش ى ِفي ِم ْث ِل اْلَحَّم اِم ‪َ ،‬فَلَّم ا َأَتْيُت ُه َفَأْخ َبْر ُت ُه ِبَخ َب ِر اْلَق ْو ِم‬
‫َو َفَر ْغُت ‪ُ ،‬قِر ْر ُت ‪َ ،‬فَأْلَبَسِنى َر ُسوُل ِهَّللا ص ِم ْن َفْض ِل َع َباَء ٍة َكاَنْت َع َلْيِه ُيَص ِّلى ِفيَه ا‪َ ،‬فَلْم‬
‫َأَزْل َناِئًم ا َح َّتى َأْص َبْح ُت ‪َ ،‬فَلَّم ا َأْص َبْح ُت َقاَل ‪ُ« :‬قْم َيا َنْو َم اُن »‪( .‬م‪)1788/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابراهیم تیمی به روایت از پدرش می‌گوید‪ :‬ما نزد حذیف‪//‬ه س ب‪//‬ودیم ک‪//‬ه‬
‫مردی گفت‪ :‬اگر رسول هللا ص را درمی‌یافتم‪ ،‬در کن‪//‬ارش می‌جنگیدم و آزم‪//‬ایش‬
‫خ‪//‬وبی پس می‌دادم‪ .‬حذیف‪//‬ه س گفت‪ :‬ش‪//‬ما این ک‪//‬ار را می‌کردی‪//‬د؟ م‪//‬ا ش‪//‬ب جن‪//‬گ‬
‫اح‪///////////////////////////////////////////////////‬زاب هم‪///////////////////////////////////////////////////‬راه‬
‫رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ودیم‪ .‬در آن ش‪//‬ب‪ ،‬ب‪//‬اد تن‪//‬د و س‪//‬ردی می‌وزی‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬آیا کسی هست که اخبار دشمن را برایم بیاورد و روز قیامت‪ ،‬هللا متع‪//‬ال‬
‫او را همراه من قرار دهد»؟ همه‌ی ما سکوت کردیم و هیچ‌کس از ما به نبی اکرم‬
‫ص پاسخی نداد‪ .‬دوباره رسول هللا ص فرمود‪« :‬آیا کسی هست ک‪//‬ه اخب‪//‬ار دش‪//‬من‬
‫را ب‪//‬رایم بیاورد و روز قیامت‪ ،‬هللا متع‪//‬ال اورا هم‪//‬راه من قرار ده‪//‬د»؟ ب‪//‬از هم‬
‫سکوت کردیم و هیچ یک از ما به ایشان‪ ،‬پاسخی نداد‪ .‬برای بار سوم پیامبر اکرم‬
‫ص فرمود‪« :‬آیا کسی هست که اخبار دش‪//‬من را ب‪//‬رایم بیاورد و روز قیامت‪ ،‬هللا‬
‫متعال او را همراه من قرار دهد»؟ باز هم ما س‪//‬کوت ک‪//‬ردیم و هیچ‌کس از م‪//‬ا ب‪//‬ه‬
‫او جوابی نداد‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای حذیف‪//‬ه! بلن‪//‬د ش‪//‬و و اخب‪//‬ار‬
‫دشمن را برای ما بیاور»‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه پیامبر اک‪//‬رم ص م‪//‬را ب‪//‬ه ن‪//‬ام‪ ،‬ص‪//‬دا زد‪،‬‬
‫مجبور شدم بلند ش‪/‬وم‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬ب‪/‬رو و اخب‪/‬ار دش‪/‬من را بیاور‬
‫بدون اینکه آنان را بترسانی و علیه ما تحریک کنی»‪.‬‬
‫هنگامی که از آنجا براه افتادم و به دشمن رسیدم (ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای احس‪//‬اس گرم‪//‬ا‬
‫می‌نم‪//‬ودم ک‪//‬ه) گوی‪//‬ا داخ‪//‬ل حم‪//‬امی راه می‌روم‪ .‬در آنج‪//‬ا ابوس‪//‬فیان را دی‪//‬دم ک‪//‬ه‬
‫پشت‌اش را با آتش‪ ،‬گرم می‌کرد‪ .‬تیری در کمان گذاشتم و تصمیم گرفتم که ابوسفیان‬
‫را هدف قرار دهم؛ اما بیاد سخن رسول الله ص افتادم که فرمود‪« :‬آن‪//‬ان را مترس‪//‬ان‬
‫و علیه ما تحریک نکن»‪ .‬گفتنی است ک‪//‬ه اگ‪//‬ر تیران‪//‬دازی می‌ک‪//‬ردم‪ ،‬ت‪//‬یرم ب‪//‬ه ه‪//‬دف‬
‫می‌خورد‪ .‬به هر حال‪ ،‬من برگشتم در حالی که گویا در حمامی راه می‌روم‪ .‬هنگ‪/‬امی‬
‫که نزد رسول الله ص آمدم و اخبار دشمن را برایش بیان نم‪//‬ودم و ک‪//‬ارم تم‪//‬ام ش‪//‬د‪،‬‬
‫احس‪//‬اس س‪//‬رما ک‪//‬ردم‪ .‬س‪//‬ول الل‪//‬ه ص قس‪//‬مت اض‪//‬افه‌ی عب‪//‬ایی را ک‪//‬ه در آن نم‪//‬از‬
‫می‌خواند‪ ،‬باالی من انداخت‪ .‬من تا ص‪//‬بح خوابیدم‪ .‬هنگ‪/‬ام ص‪//‬بح‪ ،‬رس‪/‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬ای مرد خوابیده! برخیز»‪.‬‬
 ‫‪63‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫‪1174‬ـ عن اْلَبَر اَء َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْو َم اَألْح َزاِب َيْنُقُل َم َع َن ا الُّت َر اَب ‪َ ،‬و َلَق ْد‬
‫َو اَر ى الُّتَر اُب َبَياَض َبْطِنِه َو ُهَو َيُقوُل‪:‬‬
‫َو َال َتَص َّد ْقَنا َو َال َص َّلْيَنا‬ ‫«َو ِهَّللا َلْو َال َأْنَت َم ا اْهَتَدْيَنا‬

‫ِإَّن اُألَلى َقْد َأَبْو ا َع َلْيَنا»‪.‬‬ ‫َفَأْنِز َلْن َسِكيَنًة َع َلْيَنا‬

‫َقاَل ‪َ :‬و ُرَّبَم ا َقاَل ‪:‬‬

‫ِإَذ ا َأَر اُدوا ِفْتَنًة َأَبْيَنا»‪.‬‬ ‫«ِإَّن اْلَم َال َقْد َأَبْو ا َع ْيَنا‬
‫َل‬

‫َو َيْر َفُع ِبَها َص ْو َتُه‪( .‬م‪)1803/‬‬

‫ترجمه‪ :‬براء س می‌گوید‪ :‬روز جنگ احزاب‪ ،‬رسول هللا ص را دیدم که خاک‪،‬‬
‫س‪/‬فیدی ش‪/‬کمش را پوش‪/‬انیده ب‪/‬ود و می‌گفت‪«:‬ب‪/‬ار اله‪/‬ا! اگ‪/‬ر ت‪/‬و نب‪/‬ودی‪ ،‬م‪/‬ا ه‪/‬دایت‬
‫نمی‌شدیم‪ ،‬نماز نمی‌خواندیم و صدقه هم نمی‌دادیم‪ .‬پس بر م‪//‬ا آرامش ن‪//‬ازل کن‪ .‬آن‪//‬ان‬
‫دع‪/‬وت م‪/‬ا را نپذیرفتن‪/‬د‪ .‬هرگ‪/‬اه‪ ،‬اراده‌ی فتن‪/‬ه و فس‪/‬اد کنن‪/‬د‪ ،‬جل‪/‬وی آن‪/‬ان را خ‪/‬واهیم‬
‫گرفت»‪.‬‬
‫قابل یادآوری است که رسول هللا ص این اشعار را با آواز بلند می‌خواند‪.‬‬
‫‪1175‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َأْص َح اَب ُم َحَّمٍد صَك اُنوا َيُقوُلوَن َيْو َم اْلَخ ْنَد ِق‪:‬‬
‫َع َلى اِإل ْس َالِم َم ا َبِقيَنا َأَبًدا‬ ‫َنْح ُن اَّلِذ يَن َباَيُعوا ُمَحَّم ًدا‬

‫َأْو َقاَل ‪َ :‬ع َلى اْلِج َهاِد ‪َ ،‬شَّك َحَّم اٌد َو الَّنِبُّى ص َيُقوُل‪:‬‬
‫َفاْغ ِفْر ِلَألْنَص اِر َو اْلُمَهاِج َرْه»‪( .‬م‪/‬‬ ‫«الَّلُهَّم ‪ِ ،‬إَّن اْلَخْيَر َخ ْيُر اآلِخ َرْه‬
‫‪)1805‬‬

‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ی‪//‬اران محم‪//‬د ص روز خن‪//‬دق می‌گفتن‪//‬د‪ :‬م‪//‬ا کس‪//‬انی‬
‫هستیم که برای همیشه و تا زنده‌ایم با محمد ص بر اسالم ـ و طب‪//‬ق روایت حم‪//‬اد‪:‬‬
‫بر جهاد ـ بیعت کرده‌ایم‪ .‬و ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص می‌فرم‪/‬ود‪« :‬همان‪/‬ا خ‪/‬یر‪ ،‬خ‪/‬یر آخ‪/‬رت‬
‫است؛ پس مهاجرین و انصار را مغفرت کن»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬سخنی از بنی قریظه‬
‫‪1176‬ـ عْن َع ْب ِد ِهَّللا بن عم‪//‬ر َق اَل ‪َ :‬ن اَدى ِفيَن ا َر ُس وُل ِهَّللا ص َي ْو َم اْنَص َر َف َع ِن‬
‫اَألْح َزاِب‪َ« :‬أْن َال ُيَص ِّلَيَّن َأَح ٌد الُّظْهَر ِإَّال ِفي َبِني ُقَر ْيَظَة»‪َ .‬فَتَخ َّوَف َن اٌس َف ْو َت اْل َو ْقِت‪،‬‬
‫َفَص ُّلوا ُد وَن َبِني ُقَر ْيَظَة‪َ ،‬و َقاَل آَخ ُروَن ‪َ :‬ال ُنَص ِّلى ِإَّال َح ْيُث َأَم َر َن ا َر ُس وُل ِهَّللا ص َو ِإْن‬
‫َفاَتَنا اْلَو ْقُت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَم ا َع َّنَف َو اِح ًدا ِم َن اْلَفِريَقْيِن ‪( .‬م‪)1770/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص هنگ‪//‬ام بازگش‪//‬ت از غ‪//‬زوه‌ی‬
‫احزاب در میان ما ن‪/‬داد داد و فرم‪/‬ود‪« :‬هیچ کس نم‪/‬از ظه‪/‬ر را نخوان‪/‬د مگ‪/‬ر در‬
‫بنی قریظه»‪ .‬در مسیر راه‪ ،‬تعدادی از فوت شدن نماز ظهر ترسیدند؛ ل‪//‬ذا قب‪//‬ل از‬
‫رس‪/‬یدن ب‪/‬ه ب‪/‬نی قریظ‪/‬ه‪ ،‬نم‪/‬از خواندن‪/‬د‪ .‬و تع‪/‬دادی دیگ‪/‬ر گفتن‪/‬د‪ :‬م‪/‬ا هم‪/‬ان ج‪/‬ایی‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪64‬‬

‫می‌خوانیم که رسول الله ص ب‪/‬ه م‪/‬ا دس‪/‬تور داده اس‪/‬ت اگرچ‪/‬ه وقتش بگ‪/‬ذرد‪ .‬راوی‬
‫می‌گوید‪ :‬پیامبر اکرم ص هیچ یک از دو گروه را سرزنش نکرد‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬غزوه‌ی ذی قرد‬
‫‪1177‬ـ عن ِإَياُس ْبُن َس َلَم َة قال‪َ :‬ح َّد َثِني َأِبى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬قِدْم َنا اْلُحَد ْيِبَيَة َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص‬
‫َو َنْح ُن َأْر َبَع َع ْش َر َة ِم اَئًة‪َ ،‬و َع َلْيَها َخ ْم ُسوَن َش اًة َال ُتْر ِو يَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقَع َد َر ُسوُل ِهَّللا ص َع َلى‬
‫َجَبا الَّر ِكَّيِة‪َ ،‬فِإَّم ا َدَعا َو ِإَّم ا َبَس َق ِفيَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَج اَش ْت ‪َ ،‬فَس َقْيَنا َو اْسَتَقْيَنا‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم ِإَّن َر ُس وَل‬
‫ِهَّللا ص َدَعاَنا ِلْلَبْيَعِة ِفي َأْص ِل الَّش َجَرِة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَباَيْع ُتُه َأَّوَل الَّناِس‪ُ ،‬ثَّم َباَيَع َو َباَيَع ‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا‬
‫َك اَن ِفي َو َسٍط ِم َن الَّناِس َقاَل ‪َ« :‬باِيْع‪َ ،‬يا َس َلَم ُة»‪َ .‬قاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬قْد َباَيْع ُت َك َي ا َر ُس وَل ِهَّللا ِفي‬
‫َأَّو ِل الَّناِس‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬و َأْيًض ا»‪َ .‬ق اَل ‪َ :‬و َر آِنى َر ُس وُل ِهَّللا ص َع ِزًال‪ ،‬ــــــ َيْع ِنى َلْيَس َم َع ُه‬
‫ِس َالٌح ــــــ َقاَل ‪َ :‬فَأْع َط اِنى َر ُس وُل ِهَّللا ص َح َج َف ًة َأْو َد َر َق ًة‪ُ ،‬ثَّم َب اَيَع ‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا َك اَن ِفي‬
‫آِخ ِر الَّن اِس َق اَل ‪َ« :‬أَال ُتَب اِيُع ِنى َي ا َس َلَم ُة» َق اَل ُقْلُت ‪َ :‬ق ْد َباَيْع ُت َك َي ا َر ُس وَل ِهَّللا ِفي َأَّو ِل‬
‫الَّناِس‪َ ،‬وِفي َأْو َسِط الَّناِس‪َ ،‬قاَل ‪َ « :‬و َأْيًض ا »‪َ .‬قاَل ‪َ :‬فَباَيْع ُتُه الَّثاِلَثَة‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ِلي‪َ« :‬ي ا َس َلَم ُة‬
‫َأْيَن َحَج َفُتَك ـــــــ َأْو َد َر َقُتَك ــــــــ اَّلِتي َأْع َطْيُتَك »؟ َقاَل ُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬لِقَيِنى َع ِّم ى‬
‫َعاِم ٌر َع ِزًال‪َ ،‬فَأْع َطْيُت ُه ِإَّياَه ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَض ِح َك َر ُس وُل ِهَّللا ص َو َق اَل ‪ِ« :‬إَّن َك َك اَّل ِذ ى َق اَل‬
‫اَألَّو ُل‪ :‬الَّلُهَّم َأْبِغِنى َح ِبيًبا ُهَو َأَح ُّب ِإَلَّي ِم ْن َنْفِس ى»‪ُ .‬ثَّم ِإَّن اْلُم ْش ِرِكيَن َر اَس ُلوَنا الُّص ْلَح ‪،‬‬
‫َح َّتى َم َش ى َبْعُضَنا ِفي َبْع ٍض َو اْص َطَلْح َنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و ُكْنُت َتِبيًع ا ِلَطْلَح َة ْبِن ُع َبْي ِد ِهَّللا‪َ ،‬أْس ِقى‬
‫َفَر َس ُه‪َ ،‬و َأُحُّس ُه‪َ ،‬و َأْخ ُد ُم ُه‪َ ،‬و آُك ُل ِم ْن َطَع اِم ِه‪َ ،‬و َت َر ْكُت َأْهِلى َو َم اِلى‪ُ ،‬مَه اِج ًرا ِإَلى ِهَّللا‬
‫َو َر ُسوِلِه ص‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلَّم ا اْص َطَلْح َنا َنْح ُن َو َأْهُل َم َّك َة‪َ ،‬و اْخ َتَلَط َبْعُضَنا ِبَبْع ٍض‪َ ،‬أَتْيُت َش َجَر ًة‬
‫َفَك َس ْح ُت َش ْو َك َها‪َ ،‬فاْض َطَج ْع ُت ِفي َأْص ِلَها‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَأَت اِنى َأْر َبَع ٌة ِم َن اْلُم ْش ِرِكيَن ِم ْن َأْه ِل‬
‫َم َّك َة َفَجَع ُلوا َيَقُعوَن ِفي َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَأْبَغْض ُتُهْم ‪َ ،‬فَتَحَّو ْلُت ِإَلى َش َجَرٍة ُأْخ َر ى َو َع َّلُق وا‬
‫ِس َالَح ُهْم َو اْض َطَج ُعوا‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُهْم َك َذ ِلَك ِإْذ َناَدى ُم َناٍد ِم ْن َأْس َفِل اْلَو اِد ى‪َ :‬يا َلْلُمَهاِج ِر يَن ُقِتَل‬
‫اْبُن ُز َنْيٍم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف اْخ َتَر ْطُت َس ْيِفى ُثَّم َش َد ْد ُت َع َلى ُأوَلِئ َك اَألْر َبَع ِة َو ُهْم ُر ُق وٌد ‪َ ،‬فَأَخ ْذ ُت‬
‫ِس َالَح ُهْم ‪َ ،‬فَجَع ْلُتُه ِض ْغ ًثا ِفي َيِد ى‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم ُقْلُت ‪َ :‬و اَّل ِذ ي َك َّر َم َو ْج َه ُمَحَّم ٍد َال َيْر َف ُع َأَح ٌد‬
‫ِم ْنُك ْم َر ْأَس ُه ِإَّال َض َر ْبُت اَّلِذ ي ِفيِه َعْيَناُه‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم ِج ْئُت ِبِهْم َأُس وُقُهْم ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬و َج اَء َع ِّم ى َعاِم ٌر ِبَر ُج ٍل ِم َن اْلَعَبَالِت ُيَق اُل َل ُه ِم ْك َر ٌز ‪َ ،‬يُق وُد ُه ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص‪،‬‬
‫َع َلى َف َر ٍس ُمَج َّف ٍف ‪ِ ،‬في َس ْبِع يَن ِم َن اْلُم ْش ِرِكيَن ‪َ ،‬فَنَظ َر ِإَلْيِهْم َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫«َد ُعوُهْم ‪َ ،‬يُك ْن َلُهْم َبْد ُء اْلُفُجوِر َوِثَناُه»‪َ ،‬فَع َف ا َع ْنُهْم َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ ،‬و َأْن َز َل ُهَّللا‪َ﴿ :‬و ُه َو‬
‫ٱَّلِذ ي َكَّف َأۡي ِدَيُهۡم َعنُك ۡم َو َأۡي ِدَيُك ۡم َع ۡن ُهم ِبَبۡط ِن َم َّك َة ِم ۢن َبۡع ِد َأۡن َأۡظ َف َر ُك ۡم َع َلۡي ِهۡم ﴾ [الفتح‪:‬‬
‫‪ .]24‬اآلَيَة ُك َّلَها‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم َخ َر ْج َنا َر اِج ِع يَن ِإَلى اْلَم ِد يَنِة‪َ ،‬فَنَز ْلَنا َم ْنِزًال‪َ ،‬بْيَنَنا َو َبْيَن َبِني َلْح َياَن‬
‫َجَبٌل‪َ ،‬و ُهُم اْلُم ْش ِرُكوَن ‪َ ،‬فاْسَتْغ َفَر َر ُسوُل الَّل ِه ص ِلَم ْن َرِقَي َه َذ ا اْلَجَب َل الَّلْيَل َة‪َ ،‬ك َأَّن ُه َطِليَع ٌة‬
‫ِللَّنِبِّى ص َو َأْص َح اِبِه‪َ ،‬قاَل َس َلَم ُة‪َ :‬فَرِقيُت ِتْلَك الَّلْيَلَة َم َّر َتْيِن َأْو َثَالًث ا ُثَّم َق ِدْم َنا اْلَم ِد يَن َة‪َ ،‬فَبَع َث‬
‫َر ُسوُل الَّلِه ص ِبَظْهِرِه َم َع َرَباٍح ُغ َالِم َر ُسوِل الَّلِه ص‪َ ،‬و َأَنا َم َع ُه‪َ ،‬و َخ َر ْج ُت َم َع ُه ِبَف َر ِس‬
‫ُأ‬
‫َطْلَح َة َنِّديِه َم َع الَّظْه ِر ‪َ ،‬فَلَّم ا َأْص َبْح َنا ِإَذ ا َع ْب ُد ال‪َّ/‬رْح َمِن اْلَف َزاِرُّى َق ْد َأَغ اَر َع َلى َظْه ِر‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فاْسَتاَقُه َأْج َم َع ‪َ ،‬و َقَتَل َر اِعَيُه َقاَل ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬يا َرَباُح ُخ ْذ َه َذ ا اْلَف َرَس َفَأْبِلْغ ُه‬
 ‫‪65‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫َطْلَح َة ْبَن ُع َبْيِد ِهَّللا‪َ ،‬و َأْخ ِبْر َر ُسوَل ِهَّللا ص َأَّن اْلُم ْش ِرِكيَن َقْد َأَغ اُروا َع َلى َس ْر ِح ِه‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫ُثَّم ُقْم ُت َع َلى َأَك َم ٍة َفاْسَتْقَبْلُت اْلَم ِد يَنَة َفَناَد ْيُت َثَالًثا‪َ :‬يا َص َباَح اْه‪ُ .‬ثَّم َخ َر ْج ُت ِفي آَثاِر اْلَق ْو ِم‬
‫َأْر ِم يِهْم ِبالَّنْبِل ‪َ ،‬و َأْر َتِج ُز َأُقوُل‪َ :‬أَنا اْبُن اَألْك َو ِع َو اْلَي ْو َم َي ْو ُم الُّر َّض ِع َف َأْلَح ُق َر ُج ًال ِم ْنُهْم ‪،‬‬
‫َفَأُص ُّك َس ْهًم ا ِفي َر ْح ِل ِه‪َ ،‬ح َّتى َخ َلَص َنْص ُل الَّس ْهِم ِإَلى َك ِتِف ِه َق اَل ُقْلُت ‪ُ :‬خ ْذ َها َو َأَن ا اْبُن‬
‫اَألْك َو ِع َو اْلَي ْو ُم َي ْو ُم الُّر َّض ِع‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَو ِهَّللا َم ا ِز ْلُت َأْر ِم يِهْم َو َأْع ِق ُر ِبِهْم ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َر َج َع ِإَلَّي‬
‫َفاِر ٌس َأَتْيُت َش َجَر ًة َفَج َلْس ُت ِفي َأْص ِلَها ُثَّم َر َم ْيُت ُه َفَع َق ْر ُت ِب ِه‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا َتَض اَيَق اْلَجَب ُل‬
‫َفَد َخ ُلوا ِفي َتَض اُيِقِه‪َ ،‬ع َلْو ُت اْلَجَبَل َفَجَع ْلُت ُأَر ِّديِهْم ِباْلِح َج اَرِة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَم ا ِز ْلُت َك َذ ِلَك َأْتَبُعُهْم‬
‫َح َّتى َم ا َخ َلَق ُهَّللا ِم ْن َبِع يٍر ِم ْن َظْهِر َر ُسوِل ِهَّللا ص ِإَّال َخ َّلْفُتُه َو َر اَء َظْهِرى‪َ ،‬و َخ َّلْو ا َبْيِني‬
‫َو َبْيَنُه‪ُ ،‬ثَّم اَّتَبْع ُتُهْم َأْر ِم يِهْم ‪َ ،‬ح َّتى َأْلَقْو ا َأْكَث َر ِم ْن َثَالِثيَن ُب ْر َد ًة َو َثَالِثيَن ُر ْم ًح ا‪َ ،‬يْس َتِخ ُّفوَن ‪،‬‬
‫َو َال َيْطَر ُحوَن َشْيًئا ِإَّال َجَع ْلُت َع َلْيِه آَر اًم ا ِم َن اْلِح َج اَرِة َيْع ِرُفَها َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َأْص َح اُبُه‪،‬‬
‫َح َّتى َأَتْو ا ُم َتَض اِيًقا ِم ْن َثِنَّيٍة َفِإَذ ا ُهْم َقْد َأَتاُهْم ُفَالُن ْبُن َب ْد ٍر اْلَف َزاِرُّى ‪َ ،‬فَج َلُس وا َيَتَض َّح ْو َن‬
‫ــــــ َيْع ِنى َيَتَغ َّد ْو َن ـــــ َو َج َلْس ُت َع َلى َر ْأِس َق ْر ٍن ‪َ ،‬ق اَل اْلَف َزاِرُّى ‪َ :‬م ا َه َذ ا اَّل ِذ ي َأَر ى؟‬
‫َقاُلوا‪َ :‬لِقيَنا ِم ْن َهَذ ا اْلَبْر َح ‪َ ،‬وِهَّللا َم ا َفاَر َقَنا ُم ْن ُذ َغ َلٍس‪َ ،‬يْر ِم يَن ا َح َّتى اْنَت َز َع ُك َّل َش ْى ٍء ِفي‬
‫َأْيِد يَنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فْلَيُقْم ِإَلْيِه َنَفٌر ِم ْنُك ْم ‪َ ،‬أْر َبَع ٌة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَص ِع َد ِإَلَّي ِم ْنُهْم َأْر َبَع ٌة ِفي اْلَجَب ِل ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَلَّم ا َأْم َك ُنوِنى ِم َن اْلَكَالِم َق اَل ُقْلُت ‪َ :‬ه ْل َتْع ِرُف وِنى؟ َق اُلوا‪َ :‬ال‪َ ،‬و َم ْن َأْنَت ؟ َق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬أَن ا‬
‫َس َلَم ُة ْبُن اَألْك َو ِع‪َ ،‬و اَّل ِذ ي َك َّر َم َو ْج َه ُمَحَّم ٍد ص َال َأْطُلُب َر ُج ًال ِم ْنُك ْم ِإَّال َأْد َر ْكُت ُه‪َ ،‬و َال‬
‫َيْطُلُبِنى َر ُجٌل ِم ْنُك ْم ‪َ .‬فُيْد ِرَك ِنى‪َ ،‬قاَل َأَح ُدُهْم ‪َ :‬أَنا َأُظُّن ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَر َج ُع وا‪َ ،‬فَم ا َب ِر ْح ُت َم َك اِنى‬
‫َح َّتى َر َأْيُت َفَو اِر َس َر ُسوِل ِهَّللا ص َيَتَخ َّلُلوَن الَّش َجَر ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف ِإَذ ا َأَّو ُلُهُم اَألْخ َر ُم اَألَس ِد ُّى‬
‫َع َلى ِإْثِرِه َأُبو َقَتاَد َة اَألْنَص اِرُّى َو َع َلى ِإْثِرِه اْلِم ْقَد اُد ْبُن اَألْس َو ِد اْلِكْنِد ُّى َقاَل ‪َ :‬فَأَخ ْذ ُت ِبِع َن اِن‬
‫اَألْخ َر ِم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَو َّلْو ا ُم ْد ِبِر يَن ُقْلُت َيا َأْخ َر ُم اْح َذ ْر ُهْم ‪َ ،‬ال َيْقَتِط ُع وَك َح َّتى َيْلَح َق َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص َو َأْص َح اُبُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ي ا َس َلَم ُة ِإْن ُكْنَت ُت ْؤ ِم ُن ِباِهَّلل َو اْلَي ْو ِم اآلِخ ِر ‪َ ،‬و َتْع َلُم َأَّن اْلَج َّن َة َح ٌّق‬
‫َو الَّناَر َح ٌّق ‪َ ،‬فَال َتُحْل َبْيِني َو َبْيَن الَّش َهاَد ِة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَخ َّلْيُتُه‪َ ،‬فاْلَتَقى ُهَو َو َع ْب ُد ال‪َّ//‬رْح َمِن ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَع َقَر ِبَع ْبِد الَّرْح َمِن َفَرَس ُه‪َ ،‬و َطَع َنُه َع ْبُد ال‪َّ//‬رْح َمِن َفَقَتَل ُه‪َ ،‬و َتَح َّوَل َع َلى َفَرِس ِه َو َلِح َق َأُب و‬
‫َقَتاَد َة َفاِر ُس َر ُسوِل ِهَّللا ص ِبَع ْبِد الَّرْح َمِن َفَطَع َن ُه َفَقَتَل ُه‪َ ،‬فَو اَّل ِذ ى َك َّر َم َو ْج َه ُمَحَّم ٍد ص‬
‫َلَتِبْع ُتُهْم َأْع ُدو َع َلى ِر ْج َلَّى َح َّتى َم ا َأَر ى َو َر اِئى‪ِ ،‬م ْن َأْص َح اِب ُمَحَّم ٍد ص َو َال ُغ َب اِر ِهْم‬
‫َشْيًئا‪َ ،‬ح َّتى َيْع ِد ُلوا َقْبَل ُغ ُروِب الَّش ْم ِس ِإَلى ِش ْع ٍب ِفيِه َم اٌء ‪ُ ،‬يَقاُل َلُه ذا َقَر ٍد ‪ِ ،‬لَيْش َر ُبوا ِم ْن ُه‬
‫َو ُهْم ِع َطاٌش ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَنَظُروا ِإَلَّي َأْع ُدو َو َر اَء ُهْم ‪َ ،‬فَح َّلْيُتُهْم َع ْن ُه ـــــ َيْع ِنى َأْج َلْيُتُهْم َع ْن ُه ـــــ‬
‫َفَم ا َذ اُقوا ِم ْنُه َقْطَر ًة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َيْخ ُرُجوَن َفَيْش َتُّد وَن ِفي َثِنَّيٍة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأْع ُدو َف َأْلَح ُق َر ُج ًال ِم ْنُهْم‬
‫َفَأُص ُّك ُه ِبَس ْهٍم ِفي ُنْغ ِض َك ِتِفِه‪َ ،‬قاَل ُقْلُت ‪ُ :‬خ ْذ َها َو َأَن ا اْبُن اَألْك َو ِع‪َ ،‬و اْلَي ْو َم َي ْو ُم الُّر َّض ِع‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬يا َثِكَلْتُه ُأُّم ُه َأْك َو ُع ُه ُبْك َر َة‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬نَعْم َيا َع ُد َّو َنْفِس ِه َأْك َو ُع َك ُبْك َر َة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َأْر َدْو ا‬
‫َفَرَس ْيِن َع َلى َثِنَّيٍة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فِج ْئُت ِبِهَم ا َأُس وُقُهَم ا ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َلِح َقِنى َع اِم ٌر‬
‫ِبَسِط يَحٍة ِفيَها َم ْذ َقٌة ِم ْن َلَبٍن َو َسِط يَحٍة ِفيَها َم اٌء ‪َ ،‬فَتَو َّض ْأُت َو َش ِر ْبُت ‪ُ ،‬ثَّم َأَتْيُت َر ُس وَل ِهَّللا‬
‫ص َو ُهَو َع َلى اْلَم اِء اَّلِذ ي َح َّلْيُتُهْم َع ْن ُه‪َ ،‬ف ِإَذ ا َر ُس وُل ِهَّللا ص َق ْد َأَخ َذ ِتْل َك اِإل ِب َل ‪َ ،‬و ُك َّل‬
‫َش ْى ٍء اْسَتْنَقْذ ُتُه ِم َن اْلُم ْش ِرِكيَن َو ُك َّل ُر ْم ٍح َو ُب ْر َدٍة‪َ ،‬و ِإَذ ا ِبَالٌل َنَح َر َناَق ًة ِم َن اِإل ِب ِل اَّل ِذ ي‬
‫ِوى‬ ‫َو َيْش‬ ‫ْو ِم ‪َ ،‬و ِإَذ ا ُه‬ ‫َتْنَقْذ ُت ِم َن اْلَق‬ ‫اْس‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪66‬‬

‫ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص ِم ْن َك ِبِد َها َو َس َناِمَها‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َخ ِّلِنى َف َأْنَتِخ ُب ِم َن اْلَق ْو ِم‬
‫ِم اَئَة َر ُج ٍل َفَأَّتِبُع اْلَقْو َم َفَال َيْبَقى ِم ْنُهْم ُم ْخ ِبٌر ِإَّال َقَتْلُتُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَض ِح َك َر ُس وُل ِهَّللا ص َح َّتى‬
‫َبَد ْت َنَو اِج ُذ ُه ِفي َض ْو ِء الَّن اِر ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬ي ا َس َلَم ُة َأُت َر اَك ُكْنَت َف اِع ًال»؟ ُقْلُت ‪َ :‬نَعْم َو اَّل ِذ ي‬
‫َأْك َر َم َك‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إَّنُهُم اآلَن َلُيْق َر ْو َن ِفي َأْر ِض َغ َطَف اَن »‪َ .‬ق اَل ‪َ :‬فَج اَء َر ُج ٌل ِم ْن َغ َطَف اَن‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬نَحَر َلُهْم ُفَالٌن َج ُز وًرا‪َ ،‬فَلَّم ا َكَش ُفوا ِج ْلَدَها َر َأْو ا ُغ َباًرا َفَقاُلوا‪َ :‬أَتاُك ُم اْلَقْو ُم ‪َ ،‬فَخ َر ُجوا‬
‫َهاِر ِبيَن ‪َ ،‬فَلَّم ا َأْص َبْح َنا َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ك اَن َخْيَر ُفْر َس اِنَنا اْلَي ْو َم َأُب و َقَت اَدَة‪َ ،‬و َخْي َر‬
‫َر َّجاَلِتَنا َس َلَم ُة»‪َ .‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم َأْع َطاِنى َر ُسوُل ِهَّللا ص َس ْهَم ْيِن ‪َ :‬س ْهُم اْلَف اِرِس َو َس ْهُم الَّراِج ِل ‪،‬‬
‫َفَج َم َع ُهَم ا ِلي َجِم يًع ا‪ُ ،‬ثَّم َأْر َد َفِنى َر ُس وُل ِهَّللا ص َو َر اَءُه َع َلى اْلَع ْض َباِء َر اِج ِع يَن ِإَلى‬
‫اْلَم ِد يَنِة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَبْيَنَم ا َنْح ُن َنِس يُر َقاَل ‪َ :‬و َك اَن َر ُجٌل ِم َن اَألْنَص اِر َال ُيْس َبُق َش ًّد ا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَجَع َل‬
‫َيُقوُل‪َ :‬أَال ُمَس اِبٌق ِإَلى اْلَم ِد يَنِة؟ َهْل ِم ْن ُمَس اِبٍق؟ َفَجَعَل ُيِع يُد َذ ِلَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلَّم ا َسِم ْع ُت َكَالَم ُه‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬أَم ا ُتْك ِر ُم َك ِر يًم ا‪َ ،‬و َال َتَه اُب َش ِر يًفا؟ َق اَل ‪َ :‬ال‪ِ ،‬إَّال َأْن َيُك وَن َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا ِب َأِبى َو ُأِّم ى َذ ْر ِنى َفُألَس اِبَق الَّرُج َل ‪َ ،‬ق اَل ‪ِ« :‬إْن ِش ْئَت »‪َ .‬ق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪:‬‬
‫اْذ َهْب ِإَلْيَك ‪َ ،‬و َثَنْيُت ِر ْج َلَّى َفَطَفْر ُت َفَع َدْو ُت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَرَبْطُت َع َلْيِه َش َر ًفا َأْو َش َر َفْيِن َأْس َتْبِقى‬
‫َنَفِس ى‪ُ ،‬ثَّم َعَدْو ُت ِفي ِإْثِرِه‪َ ،‬فَرَبْطُت َع َلْي ِه َش َر ًفا َأْو َش َر َفْيِن ‪ُ ،‬ثَّم ِإِّني َر َفْع ُت َح َّتى َأْلَح َق ُه‪،‬‬
‫َق اَل ‪َ :‬فَأُص ُّك ُه َبْيَن َك ِتَفْي ِه‪َ ،‬ق اَل ُقْلُت ‪َ :‬ق ْد ُس ِبْقَت َو ِهَّللا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أَن ا َأُظُّن ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَس َبْقُتُه ِإَلى‬
‫اْلَم ِد يَنِة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَوِهَّللا َم ا َلِبْثَنا ِإَّال َثَالَث َلَي اٍل َح َّتى َخ َر ْج َن ا ِإَلى َخْيَب َر َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَجَعَل َع ِّم ى َعاِم ٌر َيْر َتِج ُز ِباْلَقْو ِم ‪:‬‬
‫َو َال َتَص َّد ْقَنا َو َال َص َّلْيَنا‬ ‫وَت ِهَّللا َلْو َال ُهَّللا َم ا اْهَت َدْيَنا‬

‫َفَثِّبِت اَألْقَداَم ِإْن َالَقْيَنا‬ ‫َو َنْح ُن َع ْن َفْض ِلَك َم ا اْسَتْغ َنْيَنا‬

‫َو َأْنِز َلْن َسِكيَنًة َع َلْيَنا‬

‫َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َهَذ ا»؟ َقاَل ‪َ :‬أَنا َعاِم ٌر‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬غ َفَر َلَك َر ُّب َك»‪َ .‬ق اَل ‪َ :‬و َم ا‬
‫اْسَتْغ َفَر َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإل ْنَس اٍن َيُخ ُّص ُه ِإَّال اْس ُتْش ِهَد‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَناَدي ُع َم ُر ْبُن اْلَخ َّطاِب‪َ ،‬و ُه َو‬
‫َع َلى َج َم ٍل َلُه‪َ :‬يا َنِبَّي ِهَّللا َلْو َال َم ا َم َّتْعَتَنا ِبَع اِم ٍر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلَّم ا َقِدْم َنا َخْيَب َر َق اَل ‪َ :‬خ َرَج َم ِلُك ُهْم‬
‫َم ْر َح ٌب َيْخ ِط ُر ِبَس ْيِفِه َو َيُقوُل‪:‬‬
‫َش اِكى الِّس َالِح َبَطٌل ُمَج َّرُب‬ ‫َقْد َع ِلَم ْت َخْيَبُر َأِّني َم ْر َح ُب‬

‫ِإَذ ا اْلُحُروُب َأْقَبَلْت َتَلَّهُب‬

‫َقاَل ‪َ :‬و َبَر َز َلُه َع ِّم ى َعاِم ٌر‪َ ،‬فَقاَل ‪:‬‬

‫َش اِكى الِّس َالِح َبَطٌل ُم َغاِم ٌر‬ ‫َقْد َع ِلَم ْت َخْيَبُر َأِّني َعاِم ٌر‬

‫َقاَل ‪َ :‬فاْخ َتَلَفا َض ْر َبَتْيِن ‪َ ،‬فَو َقَع َس ْيُف َم ْر َحٍب ِفي ُتْر ِس َعاِم ٍر ‪َ ،‬و َذ َهَب َعاِم ٌر َيْس ُفُل َل ُه‪،‬‬
‫َفَر َجَع َس ْيُفُه َع َلى َنْفِس ِه‪َ ،‬فَقَطَع َأْك َح َلُه‪َ ،‬فَكاَنْت ِفيَها َنْفُسُه‪َ ،‬ق اَل َس َلَم ُة‪َ :‬فَخ َر ْج ُت َف ِإَذ ا َنَف ٌر‬
 ‫‪67‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫ِم ْن َأْص َح اِب الَّنِبِّى ص َيُقوُلوَن ‪َ :‬بَطَل َع َم ُل َعاِم ٍر ‪َ ،‬قَتَل َنْفَس ُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَتْيُت الَّنِبَّي ص َو َأَنا‬
‫َأْبِكى َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َبَطَل َع َم ُل َعاِم ٍر ؟ َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َقاَل َذ ِل َك »؟ َق اَل ‪:‬‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬ناٌس ِم ْن َأْص َح اِبَك‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬ك َذ َب َم ْن َقاَل َذ ِلَك‪َ ،‬ب ْل َل ُه َأْج ُر ُه َم َّرَتْيِن »‪ُ .‬ثَّم َأْر َس َلِني‬
‫ِإَلى َع ِلٍّى ‪َ ،‬و ُه َو َأْر َم ُد‪َ ،‬فَق اَل ‪ُ« :‬ألْع ِط َيَّن الَّراَي َة َر ُج ًال ُيِح ُّب َهَّللا َو َر ُس وَلُه‪َ ،‬أْو ُيِح ُّب ُه ُهَّللا‬
‫َو َر ُسوُلُه»‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَتْيُت َع ِلًّيا َفِج ْئُت ِبِه َأُقوُد ُه‪َ ،‬و ُهَو َأْر َم ُد‪َ ،‬ح َّتى َأَتْيُت ِب ِه َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫َفَبَس َق ِفي َع ْيَنْيِه َفَبَر َأ‪َ .‬و َأْع َطاُه الَّراَيَة‪َ ،‬و َخ َرَج َم ْر َح ٌب َفَقاَل ‪:‬‬
‫َش اِكى الِّس َالِح َبَطٌل ُمَج َّرُب‬ ‫َقْد َع ِلَم ْت َخْيَبُر َأِّني َم ْر َح ُب‬

‫ِإَذ ا اْلُحُروُب َأْقَبَلْت َتَلَّهُب‬

‫َفَقاَل َع ِلٌّى ‪:‬‬

‫َك َلْيِث َغاَباٍت َك ِر يِه اْلَم ْنَظَرْه‬ ‫ُأ‬
‫َأَنا اَّلِذ ي َسَّم ْتِني ِّم ي َح ْيَد َرْه‬

‫ُأوِفيِهُم ِبالَّصاِع َكْيَل الَّس ْنَد َرْه‬

‫َقاَل ‪َ :‬فَضَرَب َر ْأَس َم ْر َحٍب َفَقَتَلُه‪ُ ،‬ثَّم َك اَن اْلَفْتُح َع َلى َيَد ْيِه‪( .‬م‪)1807/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ایاس بن سلمه می‌گوی‪//‬د‪ :‬پ‪//‬درم ب‪//‬ه من گفت‪ :‬م‪//‬ا ه‪//‬زار و چهارص‪//‬د نف‪/‬ر‬
‫بودیم که همراه رسول هللا ص به حدیبیه رفتیم‪ .‬در آنجا پنجاه گوسفند وجود داشت‬
‫که آب حدیبیه همان‌ها را سیراب نمی‌ساخت‪ .‬رسول هللا ص بر کناره‌ی چاه نشست‬
‫و دعا نمود یا آب دهان در آن ان‪//‬داخت‪ .‬در نتیج‪//‬ه‪ ،‬آب‪ ،‬ف‪//‬وران نم‪//‬ود‪ .‬پس م‪//‬ا آب‬
‫خوردیم و آب برداش‪/‬تیم‪ .‬آنگ‪/‬اه رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص در زی‪/‬ر درخت م‪/‬ا را ب‪/‬رای بیعت‪،‬‬
‫فراخواند‪ .‬من اولین کسی بودم که با رسول اکرم ص بیعت نمودم‪ .‬سپس پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص به بیعت با مردم ادامه داد تا جایی که نصف مردم‪ ،‬بیعت کردن‪//‬د‪ .‬در این هنگ‪//‬ام‪،‬‬
‫فرمود‪« :‬ای سلمه! بیعت کن»‪ .‬گفتم‪ :‬یا رسول الله! من ج‪/‬زو اولین کس‪/‬انی ب‪/‬ودم ک‪/‬ه‬
‫بیعت ک‪//‬ردم‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬از هم بیعت کن»‪ .‬و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه متوج‪//‬ه ش‪//‬د من اس‪//‬لحه‌ای‬
‫ندارم‪ ،‬به من سپری عنایت فرمود‪.‬‬
‫بع‪//‬د از آن‪ ،‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه بیعت‪ ،‬ادام‪//‬ه داد ودر هم‪//‬ان اواخ‪//‬ر بیعت‪،‬‬
‫فرمود‪« :‬ای سلمه! آیا با من بیعت نمی‌کنی»؟ گفتم‪ :‬یا رسول هللا! من اول و وسط‬
‫مردم‪ ،‬بیعت نمودم‪ .‬فرمود‪« :‬باز هم بیعت کن»‪ .‬من برای بار سوم با رسول اکرم‬
‫ص بیعت کردم‪ .‬بعد از آن‪ ،‬فرمود‪« :‬ای سلمه! سپری که به تو عطا ک‪/‬ردم‪ ،‬کج‪/‬ا‬
‫است»؟ گفتم‪ :‬یا رسول هللا! عمویم عامر را دیدم که اسلحه‌ای ندارد؛ سپر را به او‬
‫دادم‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬شما مانن‪//‬د کس‪//‬ی هس‪//‬تید ک‪//‬ه گفت‪ :‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا! ب‪//‬ه من‬
‫دوستی عنایت فرما که از خودم محبوب‌تر باشد»‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬مشرکین برای صلح با ما نام‪//‬ه نگ‪//‬اری کردن‪//‬د ت‪//‬ا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه م‪//‬ا در‬
‫میان یکدیگر رفت و آمد می‌کردیم و با هم صلح نمودیم‪ .‬من خدمتگزار طلح‪//‬ه بن‬
‫عبیدهللا بودم؛ اسبش را آب می‌دادم وتم‪//‬یز می‌ک‪//‬ردم و خ‪//‬دمت می‌نم‪//‬ودم و از غ‪//‬ذای‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪68‬‬

‫طلحه می‌خوردم؛ زیرا خ‪//‬انواده و ام‪//‬والم را ره‪//‬ا ک‪//‬رده و ب‪//‬ه س‪//‬وی الل‪//‬ه و رس‪//‬ولش‬
‫هجرت نموده بودم‪.‬‬
‫هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه م‪/‬ا و م‪/‬ردم مک‪/‬ه‪ ،‬ص‪/‬لح ک‪/‬ردیم و ب‪/‬ا هم مخل‪/‬وط ش‪/‬دیم‪ ،‬من زی‪/‬ر‬
‫درخ‪//‬تی رفتم و خاره‪//‬ایش را ج‪//‬ارو ک‪//‬ردم و زی‪//‬ر آن‪ ،‬دراز کش‪//‬یدم‪ .‬در این اثن‪//‬ا‪،‬‬
‫چه‪//‬ار نف‪//‬ر از مش‪//‬رکین آمدن‪//‬د و ش‪//‬روع ب‪//‬ه ب‪//‬دگویی رس‪//‬ول هللا ص کردن‪//‬د‪ .‬من‬
‫ناراحت شدم‪ .‬به همین خاطر‪ ،‬به درختی دیگر‪ ،‬نق‪//‬ل مک‪//‬ان ک‪//‬ردم‪ .‬آن‪//‬ان اس‪//‬لحه‌ی‬
‫خود را آویزان کردند و به استراحت پرداختند‪ .‬آنها همانج‪//‬ا بودن‪//‬د ک‪//‬ه ص‪//‬دایی از‬
‫پ‪//‬ایین وادی آم‪//‬د‪ :‬ای مه‪//‬اجران! فرزن‪//‬د ُز نیم کش‪//‬ته ش‪//‬د‪ .‬من ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن این ص‪//‬دا‪،‬‬
‫شمشیرم را از نیام بیرون کشیدم و به آن چهار نفر که خواب بودند‪ ،‬حمله کردم و‬
‫سالح آنها را مثل یک بسته در دست گرفتم و گفتم‪ :‬سوگند به ذاتی ک‪//‬ه ب‪//‬ه چه‪//‬ره‌ی‬
‫محم‪/‬د ص ش‪/‬رافت بخش‪/‬یده اس‪/‬ت‪ ،‬ه‪/‬رکس از ش‪/‬ما س‪/‬رش را بلن‪/‬د کن‪/‬د‪ ،‬گ‪/‬ردنش را‬
‫می‌زنم‪ .‬آنگاه آنها را جلو گرفتم و نزد رسول الله ص آوردم‪ .‬عمویم عامر نیز مردی‬
‫از قبیله‌ی عبالت بن‪//‬ام مک‪//‬رز و هفت‪//‬اد نف‪//‬ر دیگ‪//‬ر از مش‪//‬رکین را جل‪//‬و گرفت‪//‬ه ب‪//‬ود‬
‫ودرحالی که خودش باالی اسبی پاالن دار سوار بود‪ ،‬آورد‪ .‬رسول الله ص ب‪//‬ه آن‪//‬ان‬
‫نگاه کرد و فرمود‪« :‬بگذارید تا آغاز پیمان شکنی و بازگش‪//‬ت ب‪//‬ه آن‪ ،‬ب‪//‬ه عه‪//‬ده‌ی‬
‫آنان باشد»‪ .‬سپس پیامبر اک‪//‬رم ص آن‪//‬ان را بخش‪//‬ید و هللا متع‪//‬ال این آی‪//‬ه را ن‪//‬ازل‬
‫فرمود‪َ﴿ :‬و ُهَو ٱَّل ِذ ي َك َّف َأۡي ِدَيُهۡم َعنُكۡم َو َأۡي ِدَيُكۡم َع ۡن ُهم ِبَبۡط ِن َم َّك َة ِم ۢن َبۡع ِد َأۡن َأۡظ َف َر ُكۡم‬
‫َع َلۡي ِهۡم ﴾ [الفتح‪« .]24 :‬هللا متع‪//‬ال هم‪//‬ان ذاتی اس‪//‬ت ک‪//‬ه در وس‪//‬ط مک‪//‬ه (حدیبیه) دس‪//‬ت‬
‫کافران را از شما و دست شما را از آنان‪ ،‬کوتاه کرد؛ بعد از آنک‪//‬ه ش‪//‬ما را در جنگه‪//‬ای‬
‫قبلی پیروز گردانیده بود»‪.‬‬
‫سپس براه افتادیم و راه بازگش‪/‬ت ب‪/‬ه مدین‪/‬ه را در پیش گرف‪//‬تیم‪ .‬در مس‪/‬یر راه‪،‬‬
‫جایی منزل گرفتیم که میان ما و مشرکین بنی لحیان فق‪//‬ط ی‪//‬ک ک‪//‬وه‪ ،‬فاص‪//‬له انداخت‪//‬ه‬
‫بود‪ .‬رسول الله ص برای کسی‌که به عنوان جلودار او و یارانش‪ ،‬امش‪/‬ب ب‪/‬االی ک‪/‬وه‬
‫برود‪ ،‬طلب مغفرت نمود‪ .‬من در آن شب‪ ،‬دو یا سه بار باالی ک‪//‬وه رفتم‪ ،‬و س‪//‬رانجام‬
‫به مدینه آمدیم‪.‬‬
‫رسول اک‪/‬رم ص ش‪/‬ترانش را ب‪/‬ا خ‪/‬دمتگزارش رب‪/‬اح ب‪/‬ه چ‪/‬را فرس‪/‬تاد‪ .‬من هم‬
‫همراه او اسب ابوطلحه را بردم تا با شتران بچرد و آب بخورد‪ .‬ص‪//‬بح هنگ‪//‬ام ب‪//‬ه‬
‫ما خبر رسید که عبد الرحمن فزاری همه‌ی شتران رسول اکرم ص را ب‪/‬ه غ‪/‬ارت‬
‫برده و شتر چرانش را به قتل رسانده است‪ .‬گفتم‪ :‬ای رباح! این اس‪//‬ب را بگ‪//‬یر و‬
‫به طلحه بن عبید هللا برسان و به رسول هللا ص بگو که مش‪//‬رکین ش‪//‬ترانش را ب‪//‬ه‬
‫غارت بردند‪ .‬سپس باالی تپه‌ای رفتم و رو به س‪//‬وی مدین‪//‬ه نم‪//‬ودم و س‪//‬ه ب‪//‬ار ص‪//‬دا‬
‫زدم‪ :‬یا ص‪/‬باحاه (کلمه‌ای ک‪/‬ه هنگ‪/‬ام خطر بک‪/‬ار می‌بردن‪/‬د)‪ .‬آنگ‪/‬اه ب‪/‬ه تعقیب دش‪/‬من‬
‫پرداختم و در حالی که تیراندازی می‌ک‪/‬ردم‪ ،‬رج‪/‬ز می‌خوان‪/‬دم و می‌گفتم‪ :‬من‪ ،‬فرزن‪/‬د‬
‫اکوع هستم و امروز‪ ،‬روز نابودی پست فطرتان است‪.‬‬
 ‫‪69‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫و به محض اینکه به یکی از آنان رسیدم‪ ،‬تیری به هیئت پاالن ش‪//‬ترش می‌زدم‬
‫طوری که به شانه اش نف‪//‬وذ می‌ک‪//‬رد و می‌گفتم‪ :‬بگ‪//‬یر؛ من فرزن‪//‬د اک‪//‬وع هس‪//‬تم و‬
‫امروز‪ ،‬روز نابودی پست فطرتان است‪.‬‬
‫سوگند به الله‪ ،‬همچنان آنان را هدف قرار می‌دادم و چهارپایان آنها را می‌کشتم‪ .‬و‬
‫هرگاه‪ ،‬اسب سواری از آنها به سوی من بر می‌گشت‪ ،‬زیر ی‪//‬ک درخت می‌نشس‪//‬تم و‬
‫او را به هالکت می‌رساندم‪ .‬به هر حال‪ ،‬آنها به مسیرشان ادامه دادند تا اینکه به ی‪//‬ک‬
‫راه کوهس‪//‬تانی تن‪//‬گ رس‪//‬یدند و وارد آن ش‪//‬دند‪ .‬ب‪//‬االی ک‪//‬وه رفتم و از آنج‪//‬ا س‪//‬نگ‬
‫باران‌شان کردم و همچنان با همین وضعیت ب‪/‬ه تعقیب آنه‪/‬ا ادام‪/‬ه دادم ت‪/‬ا اینک‪/‬ه تم‪/‬ام‬
‫شتران بارکش رسول اکرم ص را پشت سر گذاشتم؛ آن‪//‬ان ش‪//‬تران را ب‪//‬رای من ره‪//‬ا‬
‫کردند؛ اما من همچنان به تعقیب آنها پرداختم و آنها را ه‪//‬دف قرار می‌دادم ت‪//‬ا اینک‪//‬ه‬
‫آنها برای سبک بار شدن خود‪ ،‬بیشتر از سی چادر و سی ن‪/‬یزه انداختن‪/‬د‪ .‬ه‪/‬ر چ‪/‬یزی‬
‫را که می‌انداختند‪ ،‬تعدادی سنگ به عنوان نشانه‪ ،‬روی آنها می‌گذاشتم تا رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص و یارانش آنها را ببینند‪ .‬سرانجام به گ‪//‬ردنه‌ی تنگی رس‪//‬یدند و فالنی فرزن‪//‬د ب‪//‬در‬
‫فزاری نیز نزد آنان آمد‪ .‬آنها در آنجا نشس‪//‬تند ت‪//‬ا نه‪//‬ار بخورن‪//‬د‪ .‬من هم در قله‌ی ک‪//‬وه‬
‫کوچکی نشستم‪ .‬آن مرد فزاری گفت‪ :‬این صحنه چیست؟ گفتند‪ :‬ما سختی‌های زیادی‬
‫از او دیده‌ایم‪ .‬از صبح که هنوز هوا تاریک بود‪ ،‬از ما جدا نشده است‪ .‬به اندازه‌ای به‬
‫سوی ما تیراندازی کرد که هر آنچه داشتیم از ما گرفت‪ .‬آن مرد گفت‪ :‬چه‪//‬ار نف‪//‬ر از‬
‫شما بلند شوید‪ .‬طبق دستور‪ ،‬چهار نف‪/‬ر بلن‪/‬د ش‪/‬دند و ب‪/‬ه ط‪/‬رف من ح‪/‬رکت کردن‪/‬د و‬
‫باالی کوه آمدند‪ .‬هنگامی که امکان صحبت کردن برایم فراهم گردی‪//‬د‪ ،‬گفتم‪ :‬آی‪//‬ا م‪//‬را‬
‫می‌شناسید؟ گفتند‪ :‬نه‪ ،‬شما کی هستید؟ گفتم‪ :‬من سلمه بن اکوع هستم‪ .‬سوگند ب‪//‬ه ذاتی‬
‫که چهره‌ی محمد ص را شرافت بخشید‪ ،‬به دنبال هریک از شما بیایم او را دس‪/‬تگیر‬
‫می‌کنم؛ ولی هریک از شما به دنب‪/‬ال من بیای‪/‬د‪ ،‬نمی‌توان‪/‬د م‪/‬را دس‪/‬تگیر کن‪/‬د‪ .‬یکی از‬
‫آنان گفت‪ :‬تصور من هم همین است‪ .‬بعد از آن‪ ،‬برگشتند‪.‬‬
‫سلمه می‌گوی‪//‬د‪ :‬همچن‪//‬ان س‪//‬رجایم ب‪//‬ودم ک‪//‬ه س‪//‬واران رس‪//‬ول هللا ص از البالی‬
‫درختان آشکار شدند‪ .‬اولین آنها اخرم اسدی‪ ،‬دومی ابوقتاده انصاری‪ ،‬و بعد از او‬
‫‪ ،‬مقداد بن اسود کندی بود‪.‬‬
‫من لگام اسب اخرم را گرفتم؛ بقیه به عقب برگشتند‪ .‬به اخ‪/‬رم گفتم‪ :‬ای اخ‪/‬رم!‬
‫مبادا به آنها نزدیک شوی‪ .‬بگذار تا رسول هللا ص و یارانش برس‪//‬ند‪ .‬مب‪//‬ادا ت‪//‬و را‬
‫به تنه‪/‬ایی ب‪/‬ه قت‪/‬ل برس‪/‬انند‪ .‬اخ‪/‬رم گفت‪ :‬ای س‪/‬لمه! اگ‪/‬ر ت‪/‬و ب‪/‬ه هللا متع‪/‬ال و روز‬
‫قیامت‪ ،‬ایمان داری و به یقین می‌دانی که بهشت و دوزخ‪ ،‬حق هستند‪ ،‬میان من و‬
‫ش‪//‬هادت‪ ،‬حای‪//‬ل مش‪//‬و‪ .‬ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن این س‪//‬خنان‪ ،‬آزادش گذاش‪//‬تم‪ .‬او و عب‪//‬دالرحمن‬
‫فزاری در برابر هم قرار گرفتند‪ .‬نخس‪//‬ت‪ ،‬او اس‪//‬ب عب‪//‬دالرحمن را کش‪//‬ت‪ .‬س‪//‬پس‬
‫عبدالرحمن نیزه‌ای زد و او را به قتل رساند و اسبش را تصرف ک‪//‬رد‪ .‬س‪//‬پس اب‪//‬و‬
‫قتاده‪ ،‬سوار کار رسول هللا ص خودش را به عبد الرحمن رس‪//‬اند و او را ب‪//‬ا ن‪//‬یزه‬
‫به قتل رساند‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪70‬‬

‫سوگند به ذاتی که چهره‌ی محمد ص را شرافت بخشید‪ ،‬من پیاده به تعقیب آنها‬
‫پرداختم و می‌دویدم تا جایی که پشت سر من‪ ،‬اصحاب محمد و حتی اثر غبار آنها‬
‫هم دیده نمی‌شد‪.‬‬
‫مشرکین که تشنه بودند قبل از غروب آفتاب‪ ،‬راه‌ش‪//‬ان را ب‪//‬ه س‪//‬وی دره‌ای ک‪//‬ه‬
‫در آن‪ ،‬آب وجود داشت و به آن ذی قرد می‌گفتند‪ ،‬کج نمودن‪//‬د ت‪//‬ا آب بنوش‪//‬ند؛ ام‪//‬ا‬
‫هنگامی که به سوی من نگاه کردند‪ ،‬دیدند که من همچنان ب‪//‬دنبال آنه‪//‬ا می‌دوم‪ .‬ب‪//‬ه‬
‫هر حال‪ ،‬نگذاشتم که آب بخورند و نتوانستند حتی ی‪//‬ک قطره آب هم بچش‪//‬ند‪ .‬پس‬
‫از آن‪ ،‬از دره بیرون رفتند و بسوی گردنه‌ای فرار کردند‪ .‬من همچنان بدنبال آنها‬
‫می‌دویم و به محض اینکه به یکی از آنان رسیدم‪ ،‬تیری به سر استخوان ش‪//‬انه‌اش‬
‫زدم و گفتم‪ :‬این را از من بگیر؛ من فرزند اک‪//‬وع هس‪//‬تم؛ و ام‪//‬روز‪ ،‬روز ن‪//‬ابودی‬
‫انسان‌های پست فطرت است‪ .‬او گفت‪ :‬مادرش به عزایش بنشیند؛ هم‪//‬ان س‪//‬لمه بن‬
‫اکوع صبح است‪ .‬گفتم‪ :‬بله‪ ،‬ای کسی‌که دشمن خودت هس‪//‬تی‪ ،‬من هم‪//‬ان س‪//‬لمه بن‬
‫اکوع صبح هستم‪ .‬همچنین دو اسب از آنها خسته شدند و باالی همان گردنه‪ ،‬ره‪//‬ا‬
‫کردند‪ .‬من آن دو اسب را جلو گ‪//‬رفتم و بس‪//‬وی رس‪//‬ول هللا ص ح‪//‬رکت ک‪//‬ردم‪ .‬در‬
‫مسیر راه‪ ،‬عامر با یک مشک که مق‪/‬داری ش‪/‬یر در آن ب‪/‬ود و مش‪/‬ک دیگ‪/‬ری ک‪/‬ه‬
‫مقداری آب در آن بود‪ ،‬به من ملحق شد‪ .‬من وض‪//‬و س‪//‬اختم و مق‪/‬داری از آن ش‪//‬یر‬
‫نوشیدم‪ .‬سپس خدمت رسول هللا ص آمدم‪ .‬پیامبر اکرم ص کن‪//‬ار هم‪//‬ان آبی بودن‪//‬د‬
‫که مشرکین را از آن‪ ،‬دور ساخته بودم‪ .‬گفتنی است ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص ش‪//‬تران و‬
‫ه‪//‬ر آنچ‪//‬ه را ک‪//‬ه من از چن‪//‬گ مش‪//‬رکین‪ ،‬ب‪//‬یرون آورده ب‪//‬ودم و همه‌ی نیزه‌ه‪//‬ا و‬
‫چادرها را برداشته بود‪ .‬بالل نیز از میان شترانی ک‪/‬ه من از دش‪/‬من گرفت‪/‬ه ب‪/‬ودم‪،‬‬
‫ناقه‌ای را سربریده ب‪//‬ود و قس‪//‬متی از کوه‪//‬ان و جگ‪//‬رش را ب‪//‬رای رس‪//‬ول هللا ص‬
‫کباب می‌کرد‪.‬‬
‫من گفتم‪ :‬یا رسول هللا! بگ‪//‬ذار ت‪//‬ا من ص‪//‬د نف‪//‬ر از مس‪//‬لمانان انتخ‪//‬اب کنم و ب‪//‬ه‬
‫تعقیب دشمن بپردازم و به هر ُم خ‪/‬بر و جاسوس‪/‬ی ک‪/‬ه دسترس‪/‬ی پیدا کنم‪ ،‬ب‪/‬ه قت‪/‬ل‬
‫برسانم‪ .‬رسول اکرم ص با شنیدن این سخنان‪ ،‬به اندازه‌ای خندی‪//‬د ک‪//‬ه تقریب‪ً/‬ا تم‪//‬ام‬
‫دندانهایش در روشنایی آتش‪ ،‬دیده شدند‪ .‬سپس فرمود‪« :‬ای سلمه! آی‪//‬ا این ک‪//‬ار را‬
‫انجام می‌دهی»؟ گفتم‪ :‬بلی‪ ،‬سوگند به ذاتی که تو را عزیز گردانده اس‪//‬ت‪ .‬فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«آنها هم اکنون در سرزمین عظفان‪ ،‬مهمانی می‌خورند»‪.‬‬
‫سلمه می‌گوید‪ :‬بعد از آن‪ ،‬مردی از قبیله‌ی غطف‪//‬ان آم‪//‬د و گفت‪ :‬فالن ش‪//‬خص‬
‫برای آنان شتری ذبح کرد؛ ام‪//‬ا هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه پوس‪//‬تش را ب‪//‬یرون آوردن‪//‬د‪ ،‬غب‪//‬اری‬
‫دیدند و به یکدیگر گفتند‪ :‬دشمن آمد‪ .‬پس براه افتادند و ف‪//‬رار کردن‪//‬د‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬
‫صبح شد‪ ،‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬امروز‪ ،‬بهترین اسب سوارها‪ ،‬قتاده‪ ،‬و بهترین‬
‫پیاده نظام ما‪ ،‬سلمه بود»‪ .‬آنگ‪//‬اه رس‪//‬ول هللا ص س‪//‬هم ف‪//‬رد اس‪//‬ب س‪//‬وار و ش‪//‬خص‬
‫پیاده را ب‪/‬ا هم ب‪/‬ه من داد‪ .‬بع‪/‬د از آن‪ ،‬رس‪/‬ول اک‪/‬رم ص م‪/‬را پش‪/‬ت س‪/‬ر خ‪/‬ود ب‪/‬ر‬
‫ناقه‌اش عضباء س‪/‬وار نم‪/‬ود و راه بازگش‪/‬ت ب‪/‬ه مدین‪/‬ه را در پیش گرف‪//‬تیم‪ .‬در راه‬
‫مدینه‪ ،‬یک مرد انصاری که در دویدن‪ ،‬هیچ‌کس از او نمی‌توانست سبقت بگ‪//‬یرد‪،‬‬
 ‫‪71‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫می‌گفت‪ :‬آیا کس‪/‬ی وج‪/‬ود دارد ک‪/‬ه ت‪/‬ا مدین‪/‬ه مس‪/‬ابقه ده‪/‬د؟ و این س‪/‬خن را تک‪/‬رار‬
‫می‌کرد‪ .‬هنگامی که من سخنش را شنیدم‪ ،‬گفتم‪ :‬آی‪//‬ا ح‪//‬رمت و ش‪//‬رافت انس‪//‬ان‌های‬
‫شریف و بزرگوار را رع‪//‬ایت نمی‌ک‪//‬نی؟ گفت‪ :‬بج‪//‬ز رس‪//‬ول هللا ص رع‪//‬ایت کس‬
‫دیگری را نمی‌کنم‪ .‬گفتم‪ :‬یا رسول هللا! پدر و مادرم فدایت شوند؛ بگذار ت‪//‬ا ب‪//‬ا این‬
‫مرد‪ ،‬مسابقه دهم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬اگر دوست داری مسابقه بده»‪ .‬ب‪//‬ه آن‬
‫مرد گفتم‪ :‬به هر طرف که می‌خ‪//‬واهی‪ ،‬ب‪//‬رو‪ .‬و از عض‪//‬باء پیاده ش‪//‬دم و پری‪//‬دم و‬
‫شروع به دویدن نم‪//‬ودم و ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی ی‪//‬ک ی‪//‬ا دو بلن‪//‬دی ب‪//‬رای حف‪/‬ظ نفس‌اش‪ ،‬از‬
‫دویدن شدید‪ ،‬خودداری کردم‪ .‬و همچنان به دنبالش دویدم‪ .‬یک یا دو بلن‪//‬دی دیگ‪//‬ر‬
‫هم از دویدن شدید‪ ،‬خودداری نمودم‪ .‬آنگاه‪ ،‬سرعت دویدنم را اف‪//‬زایش دادم ت‪//‬ا ب‪//‬ه‬
‫او برسم‪ .‬سپس میان شانه‌هایش زدم و گفتم‪ :‬سوگند به هللا که از تو سبقت گرفتن‪//‬د‪.‬‬
‫او گفت‪ :‬من هم تصورم همین است‪ .‬به هر حال‪ ،‬جلوتر از او به مدینه رسیدم‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬بیشتر از سه شب در مدینه نماندیم تا اینکه همراه رسول هللا ص به‬
‫خیبر رفتیم‪ .‬عمویم عامر برای مردم رجز می‌خواند و می‌گفت‪:‬‬
‫َو َال َتَص َّد ْقَنا َو َال َص َّلْيَنا‬ ‫وَتاِهَّلل َلْو َال ُهَّللا َم ا اْهَت َدْيَنا‬

‫َفَثِّبِت اَألْقَداَم ِإْن َالَقْيَنا‬ ‫َو َنْح ُن َع ْن َفْض ِلَك َم ا اْسَتْغ َنْيَنا‬

‫َو َأْنِز َلْن َسِكيَنًة َع َلْيَنا‬

‫(سوگند به هللا‪ ،‬اگر او نمی‌بود‪ ،‬م‪//‬ا ه‪//‬دایت نمی‌ش‪//‬دیم‪ ،‬ص‪//‬دقه نمی‌دادیم و نم‪//‬از‬
‫نمی‌خواندیم‪ .‬بار الها! ما از فضل واحسان تو بی نیاز نیستیم‪ .‬و هنگام روی‪//‬ارویی‬
‫با دشمن‪ ،‬ما را ثابت قدم بگردان‪ .‬و بر ما آرامش نازل کن‪).‬‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬این‪ ،‬کیست»؟ گفت‪ :‬من عامر هستم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫فرمود‪« :‬پروردگارت تو را مغفرت کند»‪ .‬گفتنی است که هرگ‪//‬اه‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫برای فرد ویژه‌ای طلب مغفرت می‌نمود‪ ،‬ب‪//‬ه ش‪//‬هادت می‌رس‪//‬ید‪ .‬ب‪//‬ه همین خ‪//‬اطر‪،‬‬
‫عمر بن خطاب س از باالی شترش صدا زد و گفت‪ :‬یا رسول هللا! چرا نگذاش‪//‬تی‬
‫تا ما از عامر بهره مند شویم؟ راوی می‌گوید‪ :‬هنگامی که به خیبر رسیدیم‪ ،‬پادشاه‬
‫آنان ِم رحب ب‪//‬یرون آم‪//‬د در ح‪//‬الی ک‪//‬ه شمش‪//‬یرش را ب‪//‬ه اه‪//‬تزاز در آورده ب‪//‬ود و‬
‫می‌گفت‪:‬‬
‫َط‬
‫َش اِكى الِّس َالِح َب ٌل ُمَج َّرُب‬ ‫َأ‬ ‫ْت‬
‫َقْد َع ِلَم َخْيَبُر ِّني َم ْر َح ُب‬

‫ِإَذ ا اْلُحُروُب َأْقَبَلْت َتَلَّهُب‬

‫(خیبر خ‪//‬وب می‌دان‪//‬د ک‪//‬ه من‪ ،‬م‪//‬رحب ن‪//‬ام دارم؛ م‪//‬ردی ت‪//‬ا دن‪//‬دان مس‪//‬لح و‬
‫قهرمانی با تجربه هستم؛ هنگامی که جنگی اتفاق بیفتد‪ ،‬شعله ور می‌شوم)‪.‬‬
‫در این هنگام‪ ،‬عمویم عامر جلو رفت و گفت‪:‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬و َبَر َز َلُه َع ِّم ى َعاِم ٌر‪َ ،‬فَقاَل ‪:‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪72‬‬
‫َش اِكى الِّس َالِح َبَطٌل ُم َغاِم ٌر‬ ‫َقْد َع ِلَم ْت َخْيَبُر َأِّني َعاِم ٌر‬

‫(خیبر خوب می‌شناسد که من عامر هستم؛ مردی سراپا مسلح و قهرمانی بی باک‬
‫هستم)‪.‬‬
‫سپس دو ضربه با یکدیگر رد و بدل کردند که شمشیر م‪//‬رحب در س‪//‬پر ع‪//‬امر‬
‫فرو رفت و گیر کرد‪ .‬در این هنگام‪ ،‬عامر خواست از زیر به او ضربه‌ای بزن‪//‬د؛‬
‫ولی شمشیرش به خودش برگشت و شاهرگ دستش را قطع ک‪//‬رد و ب‪//‬اعث م‪//‬رگ‬
‫وی گردید‪.‬‬
‫س‪//‬لمه می‌گوی‪//‬د‪ :‬من ب‪//‬یرون آم‪//‬دم و دی‪//‬دم ک‪//‬ه تع‪//‬دادی از ی‪//‬اران ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫می‌گویند‪ :‬اعمال عامر باطل گردیدغ چ‪/‬ون خودکش‪/‬ی ک‪/‬رد‪ .‬من گری‪/‬ان‪ ،‬خ‪/‬دمت ن‪/‬بی‬
‫اکرم ص آمدم و گفتم‪ :‬یا رسول هللا! آیا اعمال عامر‪ ،‬باطل گردید؟ رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬چه کسی چنین س‪//‬خنی گفت‪//‬ه اس‪//‬ت»؟ گفتم‪ :‬تع‪//‬دادی از ص‪//‬حابه‪ .‬فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«ه‪//‬ر کس‪ ،‬چ‪//‬نین س‪//‬خنی ب‪//‬ه زب‪//‬ان آورده‪ ،‬دروغ گفت‪//‬ه اس‪//‬ت؛ بلک‪//‬ه او دو پ‪//‬اداش‬
‫می‌برد»‪.‬‬
‫س‪//‬پس رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص م‪//‬را ب‪//‬دنبال علی بن ابی ط‪//‬الب ک‪//‬ه از ن‪//‬احیه‌ی چش‪//‬م‬
‫شکایت داشت‪ ،‬فرستاد و فرمود‪« :‬پرچم را به مردی خواهم داد که هللا و رسولش‬
‫را دوست دارد یا هللا و رسولش او را دوست دارند»‪.‬‬
‫راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬آنگ‪//‬اه من ن‪//‬زد علی ک‪//‬ه از درد چش‪//‬م‪ ،‬رنج می‌ب‪//‬رد‪ ،‬رفتم و‬
‫دستش را گرفتم و خدمت رسول هللا ص آوردم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص در چش‪//‬مان علی‬
‫س آب دهان انداخت و ایشان‪ ،‬سالمتش را بازی‪//‬افت‪ .‬س‪//‬پس پ‪//‬رچم را ب‪//‬ه دس‪//‬ت او‬
‫داد‪ .‬این بار هم ِم رحب بیرون آمد و گفت‪:‬‬
‫َش اِكي الِّس َالِح َبَطٌل ُمَج َّرُب‬ ‫َقْد َع ِلَم ْت َخْيَبُر َأِّني َم ْر َح ُب‬

‫ِإَذ ا اْلُحُروُب َأْقَبَلْت َتَلَّهُب‬

‫(خیبر خوب می‌داند که من‪ ،‬مرحب هستم؛ سرتا پا مسلح و قهرمانی با تجرب‪//‬ه‬
‫هستم و هر گاه جنگ‌ها رو کنند‪ ،‬شعله ور می‌شوم‪).‬‬
‫علی س گفت‪:‬‬
‫ْنَظ‬ ‫ْل‬ ‫َل‬
‫َك ْيِث َغاَباٍت َك ِر يِه ا َم َرْه‬ ‫َأَنا اَّلِذ ي َسَّم ْتِني ُأِّم ي َح ْيَد َرْه‬

‫ُأوِفيِهُم ِبالَّصاِع َكْيَل الَّس ْنَد َرْه‬

‫(من آن کسی هستم که م‪/‬ادرم م‪/‬را حیدره ــ ش‪/‬یر ــ نامیده اس‪/‬ت؛ مانن‪/‬د ش‪/‬یر‬
‫جنگل که ــ از نگ‪//‬اه دش‪//‬من ــ ب‪//‬د منظ‪//‬ر اس‪//‬ت؛ حس‪//‬اب آنه‪//‬ا را بطور کام‪//‬ل مث‪//‬ل‬
‫پیمانه‌ی سندره‪ ،‬کف دست آنان می‌گذارم‪( ).‬کنایه از این است ک‪//‬ه بطور وس‪//‬یع و‬
‫گسترده‪ ،‬دشمن را به قتل می‌رسانم‪).‬‬
 ‫‪73‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫راوی می‌گوید ‪ :‬سرانجام‪ ،‬علی بن ابی طالب س ضربه‌ای ب‪//‬ه س‪//‬ر ِم رحب زد‬
‫و او را به قتل رساند و خیبر بوسیله‌ی او فتح گردید‪.‬‬

‫باب (‪ :)17‬داستان حدیبیه و صلح نبی اکرم ص با قریش‬

‫‪1178‬ـ َع ِن اْلَبَر اِء بن ع‪/‬ازب س َق اَل ‪َ :‬لَّم ا ُأْح ِص َر الَّنِبُّي ص ِع ْن َد اْلَبْيِت‪َ ،‬ص اَلَح ُه‬
‫َأْهُل َم َّك َة َع َلى َأْن َيْد ُخَلَها َفُيِقيَم ِبَها َثَالًثا‪َ ،‬و َال َيْد ُخَلَها ِإَّال ِبُج ُلَّباِن الِّس َالِح‪ ،‬الَّسْيِف َو ِقَر اِبِه‪،‬‬
‫َو َال َيْخ ُر َج ِبَأَحٍد َم َع ُه ِم ْن َأْهِلَه ا‪َ ،‬و َال َيْم َن َع َأَح ًدا َيْم ُكُث ِبَه ا ِمَّم ْن َك اَن َم َع ُه‪َ ،‬ق اَل ِلَعِلٍّى ‪:‬‬
‫«اْكُتِب الَّش ْر َط َبْيَنَنا‪ِ ،‬بْس ِم ِهَّللا الَّرْح َمِن الَّر ِح يِم ‪َ ،‬هَذ ا َم ا َقاَض ى َع َلْي ِه ُمَحَّم ٌد َر ُس وُل ِهَّللا»‪.‬‬
‫َفَقاَل َلُه اْلُم ْش ِرُك وَن ‪َ :‬ل ْو َنْع َلُم َأَّن َك َر ُس وُل ِهَّللا َتاَبْعَن اَك ‪َ ،‬و َلِكِن اْكُتْب ‪ُ :‬مَحَّم ُد ْبُن َع ْب ِد ِهَّللا‪،‬‬
‫َف َأَم َر َع ِلًّي ا َأْن َيْمَح اَه ا‪َ ،‬فَق اَل َع ِلٌّى ‪َ :‬ال‪َ ،‬وِهَّللا‪َ ،‬ال َأْمَح اَه ا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أِر ِني‬
‫َم َكاَنَها»‪َ .‬فَأَر اُه َم َكاَنَها‪َ ،‬فَم َح اَها‪َ ،‬و َكَتَب ‪« :‬اْبُن َع ْب ِد ِهَّللا»‪َ .‬فَأَق اَم ِبَه ا َثَالَث َة َأَّي اٍم ‪َ ،‬فَلَّم ا َأْن‬
‫َك اَن َيْو ُم الَّثاِلِث َقاُلوا ِلَعِلٍّي ‪َ :‬هَذ ا آِخ ُر َيْو ٍم ِم ْن َش ْر ِط َص اِح ِبَك‪َ ،‬ف ْأُم ْر ُه َفْلَيْخ ُرْج ‪َ ،‬ف َأْخ َبَرُه‬
‫ِبَذ ِلَك‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬نَعْم »‪َ .‬فَخ َرَج ‪( .‬م‪)1783/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ب‪/‬راء بن ع‪/‬ازب س می‌گوی‪/‬د‪ :‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص را از کعب‪/‬ه‬
‫(انجام عمره) جلوگیری کردند‪ ،‬اهل مکه با ایشان‪ ،‬صلح کردند بر این اس‪//‬اس ک‪//‬ه‬
‫(مسلمانان‪ ،‬امسال برگردند و سال آینده برای ادای عمره) فقط سه روز می‌توانن‪//‬د‬
‫در مکه بمانند‪ .‬و هیچ اسلحه‌ای با خود نیاورند مگر شمشیری که در نیام باش‪//‬د؛ و‬
‫هیچ یک از اهل مکه را با خود نبرد و اگر کسی از یارانش (محمد ص) خواس‪/‬ت‬
‫در مکه بماند‪ ،‬مانع او نشود‪.‬‬
‫آنگاه رسول اکرم ص به علی بن ابی طالب س فرمود‪« :‬قرارداد و ش‪//‬رایط آن‬
‫را بنویس‪ :‬بسم هللا الرحمن الرحیم‪ ،‬این قرارداد محمد رسول هللا است»‪ .‬مش‪//‬رکین‬
‫گفتند‪ :‬اگر م‪/‬ا می‌دانس‪/‬تیم ک‪/‬ه ت‪/‬و پیامبر هللا هس‪/‬تی‪ ،‬از ت‪/‬و پ‪/‬یروی می‌ک‪/‬ردیم؛ در‬
‫قرارداد باید محمد فرزند عبدهللا بنویسی‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص به علی دستور داد ت‪/‬ا کلمه‌ی «رس‪/‬ول هللا» را پ‪/‬اک کن‪/‬د‪ .‬علی‬
‫س گفت‪ :‬نه‪ ،‬سوگند به هللا‪ ،‬آن را پاک نمی‌کنم‪ .‬رسول اکرم ص فرمود‪« :‬جای آن‬
‫را به من نشان بده»‪ .‬علی س آن را به پیامبر اکرم ص نشان داد و پیامبر ص آن‬
‫را پاک کرد و به جایش فرزند عبدهللا نوشت‪.‬‬
‫سرانجام‪ ،‬نبی اکرم ص (در سفر عمره‌ی سال آینده) سه روز در مکه مان‪//‬د‪ .‬روز‬
‫سوم‪ ،‬مشرکین به علی س گفتند‪ :‬طبق شرایط‪ ،‬این‪ ،‬آخرین روز رفیقت می‌باش‪//‬د‪ .‬ل‪//‬ذا‬
‫به او بگویید تا از مکه بیرون شود‪ .‬علی س پیامبر اک‪//‬رم ص را اطالع داد‪ .‬رس‪//‬ول‬
‫الله ص فرمود‪« :‬بله»‪ .‬و از مکه‪ ،‬بیرون رفت‪.‬‬
‫‪1179‬ـ عن َأَنَس ْبَن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬لَّم ا َنَز َلْت ‪ِ﴿ :‬إَّن ا َفَتۡح َن ا َل َك َفۡت ٗح ا ُّم ِبيٗن ا‪ِّ ١‬لَيۡغ ِف َر‬
‫َل َك ﴾ [الفتح‪ِ .]2-1:‬إَلى َقْو ِل ِه ﴿َف ۡو ًز ا َع ِظ يٗم ا﴾ [الفتح‪َ .]5 :‬م ْر ِج َع ُه ِم َن اْلُحَد ْيِبَي ِة َو ُهْم‬
‫ُيَخاِلُطُهُم اْلُح ْز ُن َو اْلَك آَبُة‪َ ،‬و َقْد َنَحَر اْلَهْد َى ِباْلُحَد ْيِبَيِة َفَقاَل ‪َ« :‬لَقْد ُأْنِز َلْت َع َلَّي آَيٌة ِهَي َأَح ُّب‬
‫ِإَلَّي ِم َن الُّد ْنَيا َجِم يًعا»‪( .‬م‪)1786/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪74‬‬

‫ترجمــه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص از حدیبیه ب‪//‬ر‬
‫می‌گش‪//‬ت و ه‪//‬دی (ش‪//‬کرانه) را در حدیبیه‪ ،‬ذبح ک‪//‬رده ب‪//‬ود و مس‪//‬لمانان در غم و‬
‫اندوه عمیقی فرو رفته بودند‪ ،‬این آیه نازل گردید که‪ِ﴿ :‬إَّنا َفَتۡح َن ا َل َك َفۡت ٗح ا ُّم ِبيٗن ا‪١‬‬
‫ِّلَيۡغ ِف َر َل َك ٱُهَّلل﴾ [الفتح‪ ]2-1 :‬ت‪//‬ا ﴿َف ۡو ًز ا َع ِظ يٗم ا﴾ [فتح‪ ]5 :‬یع‪//‬نی‪ :‬م‪//‬ا ب‪//‬رای ت‪//‬و فتح‬
‫آش‪//‬کاری را ت‪//‬دارک دی‪//‬ده‌ایم ت‪//‬ا اینک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال گناه‪//‬ان پیش‪//‬ین و پس‪//‬ین ت‪//‬و را‬
‫بیامرزد‪....‬‬
‫رسول اکرم ص بعد از نزول این آیه فرمود‪« :‬آیه‌ای بر من نازل شده است که‬
‫برایم از همه‌ی دنیا محبوب‌تر است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬غزوه‌ی خیبر‬
‫‪1180‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬خ َر ْج َن ا َم َع الَّنِبِّى ص ِإَلى َخْيَب َر ‪َ ،‬فَفَتَح ُهَّللا َع َلْيَن ا‪،‬‬
‫َفَلْم َنْغ َنْم َذ َهًبا َو َال َو ِرًقا‪َ ،‬غ ِنْم َنا اْلَم َت اَع َو الَّطَع اَم َو الِّثَي اَب ‪ُ ،‬ثَّم اْنَطَلْقَن ا ِإَلى اْل َو اِد ى‪َ ،‬و َم َع‬
‫َر ُس وِل ِهَّللا ص َع ْب ٌد َل ُه‪َ ،‬و َهَب ُه َل ُه َر ُج ٌل ِم ْن ُج َذ اٍم ‪ُ ،‬ي ْد َعى ِرَفاَع َة ْبَن َز ْي ٍد ‪ِ ،‬م ْن َبِني‬
‫الُّض َبْيِب‪َ ،‬فَلَّم ا َنَز ْلَنا اْلَو اِدَى َقاَم َع ْبُد َر ُسوِل ِهَّللا ص َيُحُّل َر ْح َلُه َف ُر ِم َى ِبَس ْهٍم ‪َ ،‬فَك اَن ِفي‪ِ/‬ه‬
‫َح ْتُفُه‪َ ،‬فُقْلَنا‪َ :‬هِنيًئ ا َل ُه الَّش َهاَد ُة َي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ك َّال‪َ ،‬و اَّل ِذ ي َنْفُس‬
‫ُمَحَّم ٍد ِبَي ِدِه‪ِ ،‬إَّن الَّش ْم َلَة َلَتْلَتِهُب َع َلْي ِه َن اًر ا‪َ ،‬أَخ َذ َها ِم َن اْلَغَن اِئِم َي ْو َم َخْيَب َر ‪َ ،‬لْم ُتِص ْبَها‬
‫اْلَم َقاِس ُم »‪َ .‬قاَل َفَفِزَع الَّناُس ‪َ ،‬فَج اَء َر ُجٌل ِبِش َر اٍك َأْو ِش َر اَكْيِن َفَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬أَص ْبُت‬
‫َيْو َم َخْيَبَر ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬ش َر اٌك ِم ْن َناٍر َأْو ِش َر اَك اِن ِم ْن َناٍر »‪( .‬م‪)115/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬همراه نبی اکرم ص به خیبر رفتیم‪ .‬هللا متعال به‬
‫ما فتح و پیروزی عنایت فرمود؛ در این غزوه‪ ،‬طال و نقره‌ای به غنیمت نگرفتیم؛‬
‫بلکه کاال‪ ،‬غذا و پارچه به غنیمت گرفتیم‪ .‬بعد از آن به وادی ُقری رفتیم‪ .‬قابل ی‪//‬اد‬
‫آوری است که در این س‪//‬فر‪ ،‬خ‪//‬دمتگزار رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص رفاع‪/‬ه فرزن‪//‬د زی‪//‬د از‬
‫قبیله‌ی بنی ضبیب همراه ایشان بود‪ .‬این خدمتگزار را مردی از قبیله‌ی ج‪//‬ذام ب‪//‬ه‬
‫رسول هللا ص بخشیده بود‪.‬‬
‫به هر حال‪ ،‬هنگامی که در وادی ُقری منزل گرفتیم‪ ،‬خ‪/‬دمتگزار رس‪/‬ول اک‪/‬رم‬
‫ص برخاست و مشغول ب‪//‬از ک‪//‬ردن رخت س‪//‬فر رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ود ک‪//‬ه ت‪//‬یری ب‪//‬ه‬
‫سوی او پرتاب گردید و بر اثر آن‪ ،‬فوت کرد‪ .‬م‪//‬ا گف‪/‬تیم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! ش‪//‬هادتش‬
‫مبارک‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هرگز‪ ،‬سوگند به ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬ان محم‪//‬د در دس‪//‬ت‬
‫اوست‪ ،‬چادری را که قبل از تقسیم‪ ،‬از غنایم خیبر برداشته است‪ ،‬آتش را ب‪//‬رایش‬
‫شعله ور می‌س‪//‬ازد»‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ردم از ش‪//‬نیدن این س‪//‬خن‪ ،‬دچ‪//‬ار وحش‪//‬ت‬
‫شدند و بعد از آن‪ ،‬یک نفر یک یا دو بن‪//‬د کفش آورد و گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! اینه‪//‬ا‬
‫را روز خیبر برداشتم‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬باعث یک بن‪//‬د ی‪//‬ا دو بن‪//‬د کفش در‬
‫جهنم می‌شود»‪.‬‬
 ‫‪75‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫باب (‪ :)19‬بعد از فتوحات‪ ،‬مهــاجرین درختــان و گوســفندانی را کــه انصــار بــرای اســتفاده از‬
‫میوه و شیرشان در اختیارشان قرار داده بودند برگرداندند‬
‫‪1181‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س َق اَل ‪َ :‬لَّم ا َق ِد َم اْلُمَه اِج ُروَن ِم ْن َم َّك َة اْلَم ِد يَن َة‪َ ،‬ق ِدُم وا‬
‫َو َلْيَس ِبَأْيِد يِهْم َش ْى ٌء ‪َ ،‬و َك اَن اَألْنَص اُر َأْهَل اَألْر ِض َو اْلَع َق اِر ‪َ ،‬فَقاَس َم ُهُم اَألْنَص اُر َع َلى َأْن‬
‫َأْع َطْو ُهْم َأْنَص اَف ِثَم اِر َأْم َو اِلِهْم ‪ُ ،‬ك َّل َعاٍم ‪َ ،‬و َيْكُفوَنُهُم اْلَع َم َل َو اْلَم ُئوَنَة‪َ ،‬و َك اَنْت ُأُّم َأَنِس ْبِن‬
‫َم اِل ٍك ‪َ ،‬و ْهَى ُت ْد َعى ُأَّم ُس َلْيٍم ‪َ ،‬و َك اَنْت ُأَّم َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن َأِبي َطْلَح َة َك اَن َأًخ ا َألَنٍس ُألِّم ِه‪،‬‬
‫َو َك اَنْت َأْع َطْت ُأُّم َأَنٍس َر ُس وَل ِهَّللا ص ِع َذ اًقا َلَه ا‪َ ،‬فَأْع َطاَه ا َر ُس وُل ِهَّللا ص ُأَّم َأْيَم َن ‪،‬‬
‫َم ْو َالَتُه‪ُ ،‬أَّم ُأَس اَم َة ْبِن َزْيٍد ‪َ ،‬قاَل اْبُن ِش َهاٍب ‪َ :‬ف َأْخ َبَرِنى َأَنُس ْبُن َم اِل ٍك َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫َلَّم ا َف َر َغ ِم ْن ِقَت اِل َأْه ِل َخْيَب َر ‪َ ،‬و اْنَص َر َف ِإَلى اْلَم ِد يَن ِة‪َ ،‬ر َّد اْلُمَه اِج ُروَن ِإَلى اَألْنَص اِر‬
‫َم َن اِئَح ُهُم اَّلِتي َك اُنوا َم َنُح وُهْم ِم ْن ِثَم اِرِهْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َر َّد َر ُس وُل الَّل ِه ص ِإَلى ُأِّم ي ِع َذ اَقَها‪،‬‬
‫َو َأْع َطى َر ُسوُل الَّلِه ص ُأَّم َأْيَم َن َم َك اَنُهَّن ِم ْن َح اِئِط ِه‪َ ،‬ق اَل اْبُن ِش َهاٍب‪َ :‬و َك اَن ِم ْن َش ْأِن ُأِّم‬
‫َأْيَم َن ‪ُ ،‬أِّم ُأَس اَم َة ْبِن َزْيٍد ‪َ :‬أَّنَها َكاَنْت َوِص يَفًة ِلَع ْبِد الَّلِه ْبِن َع ْب ِد اْلُم َّطِلِب‪َ ،‬و َك اَنْت ِم َن اْلَحَبَش ِة‪،‬‬
‫َفَلَّم ا َو َلَد ْت آِم َنُة َر ُسوَل الَّلِه ص َبْع َد َم ا ُت ُو ِّفَي َأُب وُه‪َ ،‬فَك اَنْت ُأُّم َأْيَم َن َتْح ُض ُنُه‪َ ،‬ح َّتى َك ِب َر‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَأْعَتَقَها ُثَّم َأْنَك َحَها َزْيَد ْبَن َح اِر َثَة‪ُ ،‬ثَّم ُت ُو ِّفَيْت َبْع َد َم ا ُت ُو ِّفَى َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص ِبَخ ْمَسِة َأْش ُهٍر ‪( .‬م‪)1771/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید ‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه مه‪//‬اجرین از مک‪//‬ه ب‪//‬ه مدین‪//‬ه‬
‫هجرت کردند‪ ،‬چیزی در دست نداشتند‪ .‬و انصار دارای ِم ل‪//‬ک و زمین بودن‪//‬د‪ .‬ب‪//‬ه‬
‫همین خ‪//‬اطر‪ ،‬انص‪//‬ار زمین‌ه‪//‬ای خ‪//‬ود را در اختیار مه‪//‬اجرین گذاش‪//‬تند ت‪//‬ا آنه‪//‬ا‬
‫کارهای کشاورزی را انجام دهند و نصف محصوِل سال از آِن آنان باشد‪ .‬ام ُس َلیم‬
‫مادر انس بن مالک که مادر عبدهللا بن ابی طلحه ن‪/‬یز می‌باش‪/‬د چن‪/‬د درخت خرم‪/‬ا‬
‫به رسول اکرم ص داده بود (تا پیامبر از محصول آنه‪//‬ا اس‪//‬تفاده کن‪//‬د‪ ).‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص آن درخت‌ها را به کنیز آزاد شده‌اش؛ ام ایمن؛ مادر اسامه بن زید داد‪.‬‬
‫ابن شهاب می‌گوید‪ :‬انس س به من گفت‪ :‬وقتی که رسول الله ص جنگ خیبر را‬
‫به پایان رساند و به مدین‪/‬ه برگش‪/‬ت‪ ،‬مه‪/‬اجرین زمین‌ه‪/‬ای کش‪/‬اورزی انص‪/‬ار را ک‪/‬ه‬
‫برای استفاده از محصوالت‌شان‪ ،‬در اختیار آنها قرار داده بودند‪ ،‬پس دادند‪ .‬و رسول‬
‫اک‪//‬رم ص ن‪//‬یز درخت‌ه‪//‬ای خرم‪//‬ای م‪//‬ادرم را برگردان‪//‬د و ب‪//‬ه ام ایمن در ع‪//‬وِض‬
‫درخت‌های پس گرفته شده چند درخت از باغ خود‪ ،‬عطا فرمود‪.‬‬
‫ابن ش‪//‬هاب می‌گوی‪//‬د‪ :‬ام ایمن م‪//‬ادر اس‪//‬امه بن زی‪//‬د از حبش‪//‬ه و کن‪//‬یز عبدهللا بن‬
‫عبدالمطلب بود‪ .‬بعد از وفات پدر پیامبر؛ عبدهللا؛ هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه آمن‪//‬ه وض‪//‬ع حم‪//‬ل‬
‫نمود و رسول هللا ص ب‪//‬دنیا آم‪//‬د‪ ،‬ام ایمن پیامبر اک‪//‬رم ص را نگه‪//‬داری می‌ک‪//‬رد‪.‬‬
‫هنگامی که رسول هللا ص ب‪//‬زرگ ش‪//‬د‪ ،‬ام ایمن را آزاد نم‪//‬ود و ب‪//‬ه نک‪//‬اح زی‪//‬د بن‬
‫حارث‪//‬ه در آورد‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬ام ایمن پنج م‪//‬اه بع‪//‬د از وف‪//‬ات رس‪//‬ول هللا ص دنیا را‬
‫وداع گفت‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪76‬‬

‫باب (‪ :)20‬فتح مکه و وارد شدن به آن با زور شمشیر و لطف و احسان پیامبر اکــرمص بــه‬
‫اهل مکه‬
‫‪1182‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َرَب اٍح َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬و َف َد ْت ُو ُف وٌد ِإَلى ُمَع اِو َي َة‪،‬‬
‫َو َذ ِلَك ِفي َر َم َض اَن ‪َ ،‬فَك اَن َيْص َنُع َبْعُضَنا ِلَبْع ٍض الَّطَع اَم ‪َ ،‬فَك اَن َأُب و ُهَر ْي َر َة ِمَّم ا ُيْك ِث ُر َأْن‬
‫َيْدُع َو َنا ِإَلى َر ْح ِلِه‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬أَال َأْص َنُع َطَع اًم ا َفَأْدُع َو ُهْم ِإَلى َر ْح ِلي؟ َفَأَم ْر ُت ِبَطَع اٍم ُيْص َنُع‪،‬‬
‫ُثَّم َلِقيُت َأَبا ُهَر ْيَر َة ِم َن اْلَعِشِّى ‪َ ،‬فُقْلُت ‪ :‬ال‪َّ/‬دْع َو ُة ِع ْن ِد ي الَّلْيَل َة‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬س َبْقَتِنى؟ ُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪،‬‬
‫َفَدَعْو ُتُهْم ‪َ ،‬فَقاَل َأُبو ُهَر ْيَر َة‪َ :‬أَال ُأْع ِلُم ُك ْم ِبَحِد يٍث ِم ْن َحِد يِثُك ْم َي ا َم ْعَش َر اَألْنَص اِر؟ ُثَّم َذ َك َر‬
‫َفْتَح َم َّك َة َفَقاَل ‪َ :‬أْقَبَل َر ُسوُل ِهَّللا ص َح َّتى َقِد َم َم َّك َة‪َ ،‬فَبَع َث الُّز َبْيَر َع َلى ِإْح َدى اْلُمَج ِّنَبَتْيِن ‪،‬‬
‫َو َبَع َث َخاِلًدا َع َلى اْلُمَج ِّنَبِة اُألْخ َر ى‪َ ،‬و َبَع َث َأَبا ُع َبْيَد َة َع َلى اْلُحَّس ِر ‪َ ،‬فَأَخ ُذ وا َبْطَن اْل َو اِد ي‪،‬‬
‫َو َر ُس وُل ِهَّللا ص ِفي َك ِتيَب ٍة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَنَظ َر َف َر آِني‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬أُب و ُهَر ْي َر َة»‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬لَّبْي َك َي ا‬
‫َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬ال َي ْأِتيِني ِإَّال َأْنَص اِر ٌّي »‪َ .‬ز اَد َغْي ُر َش ْيَباَن َفَق اَل ‪« :‬اْهِت ْف ِلي‬
‫ِباَألْنَص اِر »‪َ .‬قاَل ‪َ :‬فَأَطاُفوا ِبِه‪َ ،‬وَو َّبَش ْت ُقَر ْيٌش َأْو َباًش ا َلَها َو َأْتَباًع ا‪َ ،‬فَق اُلوا‪ُ :‬نَق ِّد ُم َه ُؤَالِء ‪،‬‬
‫َفِإْن َك اَن َلُهْم َش ْي ٌء ُكَّن ا َم َع ُهْم ‪َ ،‬و ِإْن ُأِص يُبوا َأْع َطْيَن ا اَّل ِذ ي ُس ِئْلَنا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«َتَر ْو َن ِإَلى َأْو َباِش ُقَر ْيٍش َو َأْتَب اِع ِهْم »‪ُ .‬ثَّم َق اَل ِبَيَد ْي ِه‪ِ ،‬إْح َد اُهَم ا َع َلى اُألْخ َر ى‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪:‬‬
‫«َح َّتي ُتَو اُفوِني ِبالَّص َفا»‪َ .‬قاَل ‪َ :‬فاْنَطَلْقَنا‪َ ،‬فَم ا َش اَء َأَح ٌد ِم َّنا َأْن َيْقُتَل َأَح ًدا ِإَّال َقَتَلُه‪َ ،‬و َم ا َأَح ٌد‬
‫ِم ْنُهْم ُيَو ِّج ُه ِإَلْيَن ا َش ْيًئا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَج اَء َأُب و ُس ْفَياَن َفَق اَل ‪َ :‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا‪ُ ،‬أِبيَح ْت َخْض َر اُء ُق َر ْيٍش‪َ ،‬ال ُق َر ْيَش َبْع َد اْلَي ْو ِم ‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪َ« :‬م ْن َد َخ َل َداَر َأِبي‬
‫ُس ْفَياَن َفُه َو آِم ٌن »‪َ ،‬فَق اَلِت اَألْنَص اُر‪َ ،‬بْعُض ُهْم ِلَبْع ٍض ‪َ :‬أَّم ا الَّرُج ُل َفَأْد َر َك ْت ُه َر ْغ َب ٌة ِفي‬
‫َقْر َيِتِه‪َ ،‬و َر ْأَفٌة ِبَعِش يَرِتِه‪َ ،‬قاَل َأُبو ُهَر ْيَر َة‪َ :‬و َج اَء اْلَو ْح ُى ‪َ ،‬و َك اَن ِإَذ ا َج اَء اْل َو ْح ُي َال َيْخ َفي‬
‫َع َلْيَنا‪َ ،‬فِإَذ ا َج اَء َفَلْيَس َأَح ٌد َيْر َفُع َطْر َف ُه ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َح َّتى َيْنَقِض َى اْل َو ْح ُى ‪َ ،‬فَلَّم ا‬
‫اْنَقَض ى اْلَو ْح ُي َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يا َم ْعَش َر اَألْنَص اِر »‪َ .‬ق اُلوا‪َ :‬لَّبْي َك‪َ ،‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪،‬‬
‫َقاَل ‪ُ« :‬قْلُتْم ‪َ :‬أَّم ا الَّرُجُل َفَأْد َر َك ْتُه َر ْغ َبٌة ِفي َقْر َيِتِه؟»‪َ .‬قاُلوا‪َ :‬قْد َك اَن َذ اَك‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬ك َّال‪ِ ،‬إِّني‬
‫َع ْبُد ِهَّللا َو َر ُسوُلُه‪َ ،‬هاَج ْر ُت ِإَلى ِهَّللا َو ِإَلْيُك ْم ‪َ ،‬و اْلَم ْح َيا َم ْح َياُك ْم ‪َ ،‬و اْلَمَم اُت َمَم اُتُك ْم »‪َ .‬ف َأْقَبُلوا‬
‫ِإَلْيِه َيْبُك وَن َو َيُقوُلوَن ‪َ :‬و ِهَّللا‪َ ،‬م ا ُقْلَنا اَّلِذ ي ُقْلَنا ِإَّال الِّض َّن ِباِهَّلل َو ِبَر ُس وِلِه‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َو َر ُسوَلُه ُيَص ِّد َقاِنُك ْم َو َيْع ِذَر اِنُك ْم »‪َ .‬ق اَل ‪َ :‬فَأْقَب َل الَّن اُس ِإَلى َداِر َأِبي ُس ْفَياَن ‪،‬‬
‫َو َأْغَلَق الَّناُس َأْبَو اَبُهْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َأْقَب َل َر ُس وُل ِهَّللا ص َح َّتى َأْقَب َل ِإَلى اْلَحَج ِر ‪َ ،‬فاْس َتَلَم ُه‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َطاَف ِباْلَبْيِت‪َ ،‬قاَل َفَأَتي َع َلى َص َنٍم ِإَلى َج ْنِب اْلَبْيِت َك اُنوا َيْعُبُدوَن ُه َق اَل ‪َ :‬وِفي َي ِد َر ُس وِل‬
‫ِهَّللا ص َق ْو ٌس ‪َ ،‬و ُه َو آِخ ٌذ ِبِس َيِة اْلَق ْو ِس‪َ ،‬فَلَّم ا َأَتى َع َلى الَّص َنِم َجَع َل َيْطُع ُن ُه ِفي َع ْيِن ِه‬
‫َو َيُقوُل‪َ﴿ :‬ج ٓاَء ٱۡل َح ُّق َو َز َهَق ٱۡل َٰب ِط ُل ﴾ [اإلس‪//‬راء‪َ .]81 :‬فَلَّم ا َف َر َغ ِم ْن َطَو اِف ِه َأَتى الَّص َفا‬
‫َفَع َال َع َلْيِه‪َ ،‬ح َّتى َنَظَر ِإَلى اْلَبْيِت‪َ ،‬و َر َفَع َيَد ْيِه‪َ ،‬فَجَعَل َيْح َم ُد َهَّللا َو َيْد ُعو ِبَم ا َش اَء َأْن َي ْدُع َو ‪.‬‬
‫(م‪)1780/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهللا بن رباح می‌گوی‪//‬د‪ :‬از اب‪//‬وهریره س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه‪ :‬وف‪//‬دهای‬
‫زیادی در ماه رمضان نزد معاویه آمدند؛ تا جایی که ما برای یکدیگر غذا درست‬
‫می‌کردیم‪ .‬ابوهریره س یکی از کسانی ب‪/‬ود ک‪/‬ه م‪/‬ا را بس‪/‬یار ب‪/‬ه خ‪/‬انه‌اش دع‪/‬وت‬
‫می‌نمود‪ .‬عبدهللا بن رباح می‌گوید‪ :‬من با خودم گفتم‪ :‬آیا من غ‪//‬ذایی درس‪//‬ت نکنم و‬
 ‫‪77‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫مردم را به خ‪//‬انه‌ام دع‪//‬وت نکنم؟ پس دس‪//‬تور دادم ت‪//‬ا غ‪//‬ذایی درس‪//‬ت کنن‪//‬د؛ آنگ‪//‬اه‬
‫عصر هم‪//‬ان روز‪ ،‬اب‪//‬وهریره س را دی‪//‬دم و گفتم‪ :‬امش‪//‬ب‪ ،‬م‪//‬ردم ن‪//‬زد من دع‪//‬وت‬
‫هس‪//‬تند‪ .‬اب‪//‬وهریره س گفت‪ :‬از من پیش‪//‬ی گرف‪//‬تی؟ گفتم‪ :‬بلی‪ .‬و اینگون‪//‬ه م‪//‬ردم را‬
‫دعوت کردم‪ .‬ابوهریره س گفت‪ :‬ای گروه انصار! آیا حدیثی را که متعلق به ش‪//‬ما‬
‫است برای شما بیان نکنم؟ بعد از آن‪ ،‬درب‪//‬اره‌ی فتح مک‪//‬ه‪ ،‬ص‪//‬حبت ک‪//‬رد و گفت‪:‬‬
‫رسول اکرم ص به مسیرش ادامه داد تا اینکه به مکه رسید‪ .‬پیامبر اکرم ص یکی‬
‫از زبیر و خالد را بر میمنه (سمت راست) و دیگری را ب‪//‬ر میس‪//‬ره (س‪//‬مت چپ)‬
‫لشکر گمارد‪ .‬و ابوعبیده بن جراح را به عنوان فرمان‪//‬ده اف‪//‬راد ب‪//‬دون زره‪ ،‬تع‪//‬یین‬
‫فرم‪//‬ود‪ .‬آنه‪//‬ا راه رودخان‪//‬ه را در پیش گرفتن‪//‬د و رس‪//‬ول هللا ص هم در یکی از‬
‫گردان‌ها بود‪ .‬در این اثنا‪ ،‬رسول اکرم ص نگاهی به لشکر ان‪//‬داخت و م‪//‬را دی‪//‬د و‬
‫فرمود‪« :‬ای ابوهریره»! گفتم‪ :‬لبیک یا رسول هللا! فرمود‪« :‬فقط به انصار اج‪//‬ازه‬
‫دهید تا نزد من بیایند»‪.‬‬
‫بعضی از راویان افزوده‌اند که پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬انصار را صدا بزنید‬
‫تا نزد من بیایند»‪ .‬به هر حال‪ ،‬انصار‪ ،‬اطراف نبی اکرم ص جمع شدند‪.‬‬
‫قریش هم دسته‌هایی از قبایل مختلف و هوادارانش‪//‬ان را جم‪//‬ع کردن‪//‬د و گفتن‪//‬د‪:‬‬
‫اینها را جلو می‌کنیم؛ اگر فتح کردند و غنیمتی بدست آوردند‪ ،‬م‪//‬ا ب‪//‬ا آنه‪//‬ا ش‪//‬ریک‬
‫هستیم‪ .‬و اگر شکست خوردن‪//‬د‪ ،‬م‪//‬ا خواس‪//‬ته‌ی مس‪//‬لمانان را ب‪//‬ر آورده می‌س‪//‬ازیم‪.‬‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬هواداران قریش را می‌بینید»‪ .‬آنگاه با زدن یک دس‪//‬ت ب‪//‬ه‬
‫دست دیگرش‪ ،‬تفهیم کرد که آنان را به قتل برسانید و فرمود‪« :‬تا اینک‪//‬ه در ص‪//‬فا‬
‫به من ملحق شوید»‪ .‬راوی می‌گوید ‪ :‬آنگاه ما به راهمان ادامه دادیم و ه‪//‬رکس از‬
‫م‪//‬ا ک‪//‬ه می‌خواس‪//‬ت ف‪//‬ردی از مش‪//‬رکین را ب‪//‬ه قت‪//‬ل برس‪//‬اند‪ ،‬تص‪//‬میم‌اش را ب‪//‬دون‬
‫هیچگونه مقاومتی‪ ،‬عملی می‌نمود‪.‬‬
‫سپس ابوسفیان آمد و گفت‪ :‬یا رس‪/‬ول هللا! جم‪/‬اعت قریش‪ ،‬هالک و ریش‪/‬ه کن‬
‫گردید؛ بعد از ام‪/‬روز‪ ،‬قریش‪/‬ی وج‪/‬ود نخواه‪/‬د داش‪/‬ت‪ .‬رس‪/‬ول اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫«ه‪/‬رکس‪ ،‬وارد خ‪/‬انه‌ی ابوس‪/‬فیان ش‪/‬ود‪ ،‬آزاد اس‪/‬ت»‪ .‬انص‪//‬ار ب‪/‬ه یک‪/‬دیگر گفتن‪/‬د‪:‬‬
‫رسول هللا ص تحت تأثیر وطن دوس‪//‬تی و ش‪//‬فقت ب‪//‬ه قبیله‌اش قرار گرفت‪//‬ه اس‪//‬ت‪.‬‬
‫اب‪/‬وهریره س می‌گوی‪/‬د‪ :‬در این هنگ‪/‬ام‪ ،‬وحی ن‪/‬ازل ش‪/‬د‪ .‬قاب‪/‬ل ی‪/‬ادآوری اس‪/‬ت ک‪/‬ه‬
‫هنگام نزول وحی‪ ،‬برای ما پنهان نمی‌ماند‪ .‬و هنگامی ک‪//‬ه وحی می‌آم‪//‬د هیچ ی‪//‬ک‬
‫از ما به رسول هللا ص نگاه نمی‌کرد تا اینکه وحی به پایان می‌رسید‪ .‬هنگامی ک‪//‬ه‬
‫نزول وحی به پایان رس‪//‬ید‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای گ‪//‬روه انص‪//‬ار»‪ .‬انص‪//‬ار‬
‫عرض کردن‪/‬د‪ :‬لبیک (آم‪/‬اده‌ی خ‪/‬دمتیم) ی‪/‬ا رس‪/‬ول هللا‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫«شما گفته‌اید که این مرد‪ ،‬تحت تأثیر شهرش قرار گرفت‪/‬ه اس‪/‬ت»؟ انص‪//‬ار گفتن‪/‬د‪:‬‬
‫بله‪ ،‬این سخن‪ ،‬گفته شده است‪ .‬فرمود‪« :‬هرگز چنین نیست؛ من بنده و فرس‪//‬تاده‌ی‬
‫هللا هستم؛ بسوی هللا و شما هج‪//‬رت نم‪//‬ودم و زن‪//‬دگی و م‪//‬رگ من ب‪//‬ا ش‪//‬ما خواه‪//‬د‬
‫بود»‪ .‬انصار با شنیدن این سخن‪ ،‬گری‪/‬ه کن‪/‬ان ن‪/‬زد رس‪/‬ول هللا ص آمدن‪/‬د و گفتن‪/‬د‪:‬‬
‫سوگند به هللا که ما این سخنان را از فرط محبت هللا و پیامبرش ب‪//‬ه زب‪//‬ان آوردیم‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪78‬‬

‫(چرا که نمی‌خواستیم رسول هللا ص را از دست بدهیم‪ ).‬پیامبر اکرم ص فرم‪//‬ود‪:‬‬

‫«هللا و رسولش شما را تصدیق می‌نمایند و عذر شما را می‌پذیرند»‪.‬‬
‫بع‪//‬د از آن‪ ،‬م‪//‬ردم ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ی ابوس‪//‬فیان روی آوردن‪//‬د و ب‪//‬رخی دیگ‪//‬ر هم وارد‬
‫خانه‌های خود شدند و درها را بس‪//‬تند‪ .‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص همچن‪//‬ان ب‪//‬ه پیش‪//‬روی‌اش‬
‫ادامه داد تا اینکه به حجر االسود رسید؛ نخست‪ ،‬حجر االسود را بوسید؛ سپس ب‪//‬ه‬
‫طواف خانه‌ی هللا پرداخت‪ .‬آنگاه نزد ب‪//‬تی ک‪//‬ه کن‪//‬ار خ‪//‬انه‌ی کعب‪//‬ه قرار داش‪//‬ت و‬
‫قریش آن را پرستش می‌کردند‪ ،‬آمد و با کمانی که قسمت کجی آن را گرفت‪//‬ه ب‪//‬ود‪،‬‬
‫به چشم آن بت زد و می‌فرمود‪َ﴿ :‬ج ٓاَء ٱۡل َح ُّق َو َز َهَق ٱۡل َٰب ِط ُل ﴾ (ح‪//‬ق آم‪//‬د و باط‪//‬ل از‬
‫بین رفت‪).‬‬
‫و بعد از ط‪/‬واف‪ ،‬ب‪/‬ه س‪/‬مت ص‪//‬فا‪ ،‬ح‪/‬رکت ک‪/‬رد و ب‪/‬االی آن رفت ط‪/‬وری ک‪/‬ه‬
‫خانه‌ی هللا را می‌دید‪ .‬در آنجا دست‌هایش را بلند کرد و حم‪/‬د و ثن‪/‬ای هللا متع‪/‬ال را‬
‫گفت و بسیار دعا نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)21‬بیرون کردن بت ها از اطراف کعبه‬
‫‪1183‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بن مسعود س َقاَل ‪َ :‬د َخ َل الَّنِبُّي ص َم َّك َة‪َ ،‬و َح ْو َل اْلَكْع َبِة َثَالُثِم اَئٍة‬
‫َو ِس ُّتوَن ُنُصًبا‪َ ،‬فَجَعَل َيْطُع ُنَها ِبُعوٍد َك اَن ِبَيِدِه َو َيُقوُل‪َ﴿ :‬و ُقۡل َج ٓاَء ٱۡل َح ُّق َو َز َهَق ٱۡل َٰب ِط ُۚل ِإَّن‬
‫ٱۡل َٰب ِط َل َك اَن َز ُهوٗق ا‪[ ﴾٨١‬اإلسراء‪َ﴿ .]81 :‬ج ٓاَء ٱۡل َح ُّق َو َم ا ُيۡب ِد ُئ ٱۡل َٰب ِط ُل َو َم ا ُيِع يُد ﴾ [س‪//‬بأ‪:‬‬
‫‪َ .]49‬ز اَد اْبُن َأِبي ُع َم َر ‪َ :‬يْو َم اْلَفْتِح‪( .‬م‪)1781/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدالله بن مسعود س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص وارد مکه شد در حالی‬
‫که اطراف کعبه‪ ،‬سیصد و شصت بت‪ ،‬وجود داشت‪ .‬رسول الل‪//‬ه ص ب‪//‬ا چ‪//‬وبی‬
‫که در دس‪//‬ت داش‪//‬ت‪ ،‬ب‪//‬ر پهل‪//‬وی بت‌ه‪//‬ا می‌زد و می‌فرم‪//‬ود‪َ﴿ :‬و ُق ۡل َج ٓاَء ٱۡل َح ُّق‬
‫َو َز َهَق ٱۡل َٰب ِط ُۚل ِإَّن ٱۡل َٰب ِط َل َك اَن َز ُهوٗق ا‪« ﴾٨١‬ح‪//‬ق آم‪//‬د و باط‪//‬ل از بین رفت و باط‪//‬ل‬
‫رفتنی است»‪َ﴿ .‬ج ٓاَء ٱۡل َح ُّق َو َم ا ُيۡب ِد ُئ ٱۡل َٰب ِط ُل َو َم ا ُيِع ي‪ُ//‬د ﴾ «ح‪//‬ق آم‪//‬د و باط‪//‬ل‪ ،‬ک‪//‬ار‬
‫جدیدی نمی‌تواند انج‪//‬ام ده‪//‬د و ک‪//‬ار گذاش‪//‬ته‌ای را هم نمی‌توان‪//‬د ب‪//‬از گردان‪//‬د»‪ .‬یعنی‬
‫هیچ‌کاری از باطل‪ ،‬ساخته نیست‪.‬‬
‫باب (‪ :)22‬بعد از فتح‪ ،‬هیچ کس از قبیله‌ی قریش‪ ،‬در حالت اسارت‪ ،‬کشته نمی‌شود‬
‫‪1184‬ـ عن َع ْبُد ِهَّللا ْبُن ُمِط يٍع‪َ ،‬ع ْن َأِبيِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت الَّنِبَّي ص َيُقوُل َيْو َم َفْتِح َم َّك َة‪:‬‬
‫«َال ُيْقَتُل ُقَرِشٌّي َص ْبًرا َبْع َد َهَذ ا اْلَيْو ِم ‪ِ ،‬إَلى َيْو ِم اْلِقَياَم ِة»‪( .‬م‪)1782/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن مطیع می‌گوید‪ :‬پدرم گفت‪ :‬شنیدم که ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص روز فتح‬
‫مکه‪ ،‬فرمود‪« :‬بع‪/‬د از ام‪/‬روز ت‪/‬ا روز قیامت‪ ،‬هیچ ف‪/‬ردی از قبیله‌ی قریش‪ ،‬در‬
‫حالت اسارت و زندانی به قتل نمی‌رسد»‪.‬‬
‫علما می‌گویند‪ :‬معن‪//‬ایش این اس‪//‬ت ک‪//‬ه همه‌ی قریش‪ ،‬مس‪//‬لمان می‌ش‪//‬وند و هیچ‬
‫یک از آنان مانند دیگران که مرتد و کشته ش‪//‬د‪ ،‬مرت‪//‬د وکش‪//‬ته نمی‌ش‪//‬ود‪ .‬و ب‪//‬ه این‬
 ‫‪79‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫معنا نیست که هیچ‌کس از قریش در ح‪//‬الت اس‪//‬ارت و مظلومان‪//‬ه کش‪//‬ته نمی‌ش‪//‬ود‪.‬‬

‫امام نووی در شرح صحیح مسلم‪.‬‬
‫باب (‪ :)23‬بعد از فتح‪ ،‬بر اسالم و جهاد و کارهای خوب‪ ،‬بیعت میشود‬
‫‪1185‬ـ عن ُمَج اِش ُع ْبُن َم ْسُعوٍد س َقاَل ‪ِ :‬ج ْئُت ِبَأِخ ي‪َ ،‬أِبي َم ْع َبٍد ‪ِ ،‬إَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫َبْع َد اْلَفْتِح َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َباِيْع ُه َع َلى اْلِهْج َرِة‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬ق ْد َم َض ِت اْلِهْج َر ُة ِبَأْهِلَه ا»‪.‬‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬فِبَأِّى َش ْى ٍء ُتَباِيُعُه؟ َقاَل ‪َ« :‬ع َلى اِإل ْس َالِم َو اْلِج َهاِد َو اْلَخْيِر »‪َ .‬قاَل َأُب و ُع ْثَم اَن ‪َ :‬فَلِقيُت‬
‫َأَبا َم ْع َبٍد َفَأْخ َبْر ُتُه ِبَقْو ِل ُمَج اِش ٍع‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬ص َدَق‪( .‬م‪)1863/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مجاشع بن مسعود س می‌گوید‪ :‬بعد از فتح مکه‪ ،‬برادرم ابومعبد را نزد‬

‫رسول هللا ص آوردم و گفتم‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا! ب‪//‬ا او ب‪//‬ر هج‪//‬رت‪ ،‬بیعت کن‪ .‬فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«دوران هجرت با مهاجران‪ ،‬به پایان رسید»‪ .‬عرض کردم‪ :‬اکن‪//‬ون ب‪//‬ا او ب‪//‬ر چ‪//‬ه‬
‫چیزی بیعت می‌کنی؟ فرمود‪« :‬بر اسالم و جهاد و کارهای خوب»‪.‬‬
‫ابوعثمان می‌گوید‪ :‬بعد از آن‪ ،‬ابو معبد را دیدم و سخن مجاشع را ب‪//‬رایش نق‪//‬ل‬
‫کردم‪ .‬او گفت‪ :‬مجاشع راست گفته است‪.‬‬
‫باب (‪ :) 24‬بعد از فتح مکه‪ ،‬هجرتی (از مکه) وجود ندارد‪ ،‬اما جهاد و نیت آن‪ ،‬باقی است‬
‫‪1186‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ل َقاَلْت ‪ُ :‬س ِئَل َر ُسوُل ِهَّللا ص َع ِن اْلِهْج َرِة؟ َفَقاَل ‪َ« :‬ال ِهْج َر َة َبْع َد‬
‫اْلَفْتِح‪َ ،‬و َلِكْن ِج َهاٌد َو ِنَّيٌة‪َ ،‬و ِإَذ ا اْس ُتْنِفْر ُتْم َفاْنِفُروا»‪( .‬م‪)1864/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشهلمی‌گوید‪ :‬از رسول هللا ص درب‪//‬اره‌ی هج‪//‬رت پرس‪//‬یدند‪ .‬فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«بعد از فتح مکه‪ ،‬هجرتی (از مکه) وجود ندارد؛ اما جهاد و نیت آن‪ ،‬باقی است‪.‬‬
‫و هرگاه‪ ،‬دعوت به جهاد شدید‪ ،‬جهاد کنید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)25‬هر کس که هجرت برایش دشوار شد‪،‬کار خیر‪ ،‬انجام دهد‬
‫‪1187‬ـ عن َأُبو َسِع يٍد اْل ُخ ْد ِر ُّى س‪َ :‬أَّن َأْع َر اِبًّيا َس َأَل َر ُسوَل الَّلِه ص َع ِن اْل ِه ْج َر ِة ‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬و ْي َح َك ِإَّن َش ْأَن اْلِه ْج َر ِة َلَش ِد يٌد ‪َ ،‬فَهْل َلَك ِم ْن ِإِبٍل »؟ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فَهْل ُتْؤ ِتى‬
‫َص َد َقَتَها»؟ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فاْع َم ْل ِم ْن َو َر اِء اْل ِبَح اِر ‪َ ،‬ف ِإَّن الَّل َه َلْن َيِت َر َك ِم ْن َع َم ِل َك‬
‫َشْيًئا»‪( .‬م‪)1865/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬بادی‪//‬ه نش‪//‬ینی از رس‪//‬ول هللا ص درب‪//‬اره‌ی‬
‫هجرت پرسید‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬وای بر تو‪ ،‬هجرت‪ ،‬بسیار مشکل است؛‬
‫آی‪//‬ا ش‪//‬تر داری»؟ آن م‪//‬رد گفت‪ :‬بل‪//‬ه‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬در ه‪//‬ر ش‪//‬هر و‬
‫روستایی که ساکن هستی‪ ،‬عم‪//‬ل کن؛ زی‪//‬را هللا متع‪//‬ال هیچ چ‪//‬یز از اعم‪//‬ال ت‪//‬و را‬
‫ضایع نمی‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)26‬در مورد کسی که بعد از هجرت به او اجازه‌ی بادیه نشینی داده شود‬
‫‪1188‬ـ َع ْن َس َلَم َة ْبِن اَألْك َو ِع‪َ :‬أَّنُه َد َخ َل َع َلى اْلَح َّجاِج َفَقاَل ‪َ :‬ي ا اْبَن اَألْك َو ِع اْر َت َد ْدَت‬
‫َع َلى َع ِقَبْيَك؟ َتَع َّرْبَت ؟ َقاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬و َلِكْن َر ُسوُل ِهَّللا ص َأِذ َن ِلي ِفي اْلَبْد ِو‪( .‬م‪)1862/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪80‬‬

‫ترجمه‪ :‬روایت است که س‪//‬لمه بن اک‪//‬وع س ن‪//‬زد حج‪//‬اج رفت‪ .‬حج‪//‬اج گفت‪ :‬ای‬
‫فرزند اک‪//‬وع! ب‪//‬ه عقب برگش‪//‬تی و زن‪//‬د گی بادی‪//‬ه نش‪//‬ینی را انتخ‪//‬اب ک‪//‬ردی؟ (در‬
‫حالی که نبی اکرم ص بعد از هجرت‪ ،‬از این کار‪ ،‬منع فرم‪//‬ودز) س‪//‬لمه بن اک‪//‬وع‬
‫س گفت‪ :‬خیر‪( ،‬من خالف دستور پیامبر اکرم ص عمل نک‪//‬ردم) بلک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا‬
‫ص به من اجازه داد تا در صحرا و بادیه‪ ،‬زندگی کنم‪.‬‬
‫باب (‪ :)27‬غزوه‌ی حنین‬
‫‪1189‬ـ عن َك ِثيُر ْبُن َعَّباِس ْب ِن َع ْب ِد اْلُم َّطِلِب َقاَل ‪َ :‬قاَل َعَّباٌس ‪َ :‬ش ِه ْد ُت َم َع َر ُس وِل‬
‫الَّلِه ص َيْو َم ُحَنْيٍن ‪َ ،‬فَلِزْم ُت َأَنا َو َأُبو ُس ْفَياَن ْبُن اْلَح اِر ِث ْبِن َع ْبِد اْلُم َّطِلِب َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫َفَلْم ُنَفاِر ْقُه‪َ ،‬و َر ُسوُل ِهَّللا ص َع َلى َبْغَلٍة َلُه‪َ ،‬بْيَض اَء ‪َ ،‬أْهَداَها َل ُه َف ْر َو ُة ْبُن ُنَفاَث َة اْلُج َذ اِمُّي ‪،‬‬
‫َفَلَّم ا اْلَتَقى اْلُم ْس ِلُم وَن َو اْلُك َّفاُر‪َ ،‬و َّلى اْلُم ْس ِلُم وَن ُم ْد ِبِر يَن ‪َ ،‬فَطِف َق َر ُس وُل ِهَّللا ص َي ْر ُك ُض‬
‫َبْغَلَتُه ِقَبَل اْلُك َّفاِر‪َ ،‬قاَل َعَّباٌس ‪َ :‬و َأَن ا آِخ ٌذ ِبِلَج اِم َبْغَل ِة َر ُس وِل ِهَّللا ص َأُك ُّفَه ا ِإَر اَد َة َأْن َال‬
‫ُتْس ِرَع‪َ ،‬و َأُبو ُس ْفَياَن آِخ ٌذ ِبِرَك اِب َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أْى َع َّب اُس ‪َ ،‬ن اِد‬
‫َأْص َح اَب الَّس ُمَرِة»‪َ .‬فَقاَل َعَّباٌس َو َك اَن َر ُج ًال َص ِّيًتا‪َ :‬فُقْلُت ِب َأْع َلى َص ْو ِتي‪َ :‬أْيَن َأْص َح اُب‬
‫الَّس ُمَرِة؟ َق اَل ‪َ :‬فَوِهَّللا َلَك َأَّن َع ْطَفَتُهْم ‪ِ ،‬ح يَن َس ِم ُعوا َص ْو ِتى‪َ ،‬ع ْطَف ُة اْلَبَق ِر َع َلى َأْو َالِد َه ا‪،‬‬
‫َفَقاُلوا‪َ :‬يا َلَّبْيَك ‪َ ،‬يا َلَّبْيَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْقَتَتُلوا َو اْلُك َّفاَر ‪َ ،‬و الَّدْع َو ُة ِفي اَألْنَص اِر َيُقوُلوَن ‪َ :‬ي ا َم ْعَش َر‬
‫اَألْنَص اِر ‪َ ،‬يا َم ْعَش َر اَألْنَص اِر ‪َ ،‬قاَل ُثَّم ُقِص َرِت ال ‪َّ/‬دْع َو ُة َع َلى َبِني اْلَح اِر ِث ْبِن اْلَخ ْز َر ِج‪،‬‬
‫َفَقاُلوا‪َ :‬يا َبِني اْلَح اِر ِث ْبِن اْلَخ ْز َر ِج‪َ ،‬يا َبِني اْلَح اِرِث ْبِن اْلَخ ْز َر ِج‪َ ،‬فَنَظَر َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َو ُهَو َع َلى َبْغَلِتِه‪َ ،‬ك اْلُم َتَطاِو ِل َع َلْيَها‪ِ ،‬إَلى ِقَتاِلِهْم ‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ه َذ ا ِح يَن َحِم َى‬
‫اْلَو ِط يُس »‪َ .‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم َأَخ َذ َر ُس وُل ِهَّللا ص َحَص َياٍت َف َر َم ى ِبِهَّن ُو ُج وَه اْلُك َّف اِر ‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪:‬‬
‫«اْنَهَز ُم وا‪َ ،‬و َر ِّب ُم َحَّمٍد »‪َ .‬قاَل ‪َ :‬ف َذ َهْبُت َأْنُظ ُر َف ِإَذ ا اْلِقَت اُل َع َلى َهْيَئِت ِه ِفيَم ا َأَر ى‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَو ِهَّللا َم ا ُهَو ِإَّال َأْن َر َم اُهْم ِبَحَص َياِتِه‪َ ،‬فَم ا ِزْلُت َأَر ى َح َّدُهْم َك ِليًال َو َأْم َر ُهْم ُم ْد ِبًرا‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1775‬‬
‫ترجمه‪:‬کثیر بن عباس بن عبدالمطلب می‌گوید‪ :‬عباس گفت‪ :‬همراه رسول الل‪//‬ه ص‬
‫در جنگ حنین‪ ،‬حضور یافتم‪ .‬من و ابوسفیان بن ح‪/‬ارث بن عب‪/‬دالمطلب رس‪/‬ول الل‪/‬ه‬
‫ص را الزم گرفتیم و از او جدا نشدیم‪ .‬پیامبر اکرم ص بر قاطر سفیدی ک‪//‬ه ف‪//‬روه‬
‫بن نفاثه جذامی به او هدیه داده بود‪ ،‬سوار بود‪ .‬هنگامی ک‪//‬ه مس‪//‬لمانان و کف‪//‬ار ب‪//‬ه‬
‫یکدیگر رسیدند (و جنگ آغاز شد) مسلمانان‪ ،‬پشت کردند و برگشتند‪ .‬اما رس‪//‬ول‬
‫هللا ص همچنان با شتاب‪ ،‬قاطرش را به سوی کفار به جلو می‌برد‪.‬‬
‫عباس می‌گوید‪ :‬من لگام قاطر را گرفته بودم و آن را نگه می‌داشتم و هدفم این‬
‫بود که قاطر با شتاب به جلو نرود‪ .‬ابوس‪//‬فیان هم رک‪//‬اب رس‪//‬ول هللا ص را گرفت‪//‬ه‬
‫بود‪ .‬در این هنگام‪ ،‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای عب‪//‬اس! اص‪//‬حاب درخت (ی‪//‬اران‬
‫بیعت رضوان) را صدا بزن»‪ .‬عباس که مردی بلند آواز بود‪ ،‬فریاد کشید و گفت‪:‬‬
‫اصحاب درخت کجایند؟‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬سوگند به هللا‪ ،‬هنگامی که آنان صدای مرا ش‪//‬نیدند مانن‪//‬د اینک‪//‬ه‬
‫گاو با شتاب به سوی گوساله‌اش برمی‌گ‪//‬ردد‪ ،‬برگش‪//‬تند‪ .‬پس آمدن‪//‬د و جن‪//‬گ را ب‪//‬ا‬
 ‫‪81‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫کفار‪ ،‬آغ‪/‬از کردن‪/‬د‪ .‬همچ‪/‬نین فراخ‪/‬وان انص‪//‬ار ب‪/‬ا کلمه‌ی «‌ای گ‪/‬روه انص‪//‬ار! ای‬
‫گروه انصار» صورت گرفت‪ .‬بعد از آن‪ ،‬قبیله‌ی بنی حارث بن خ‪//‬زرج‪ ،‬ن‪//‬دا داده‬
‫شدند و به آنان گفتند‪ :‬ای بنی حارث بن خزرج! ای بنی حارث بن خزرج‪.‬‬
‫در این اثنا‪ ،‬رسول هللا ص که سوار ب‪/‬ر قاطرش ب‪/‬ود‪ ،‬مانن‪/‬د کس‪/‬ی‌که ش‪/‬یفته‌ی‬
‫مبارزه باشد‪ ،‬می‌جنگید و مبارزه می‌کرد و فرمود‪« :‬این‪ ،‬همان زم‪//‬انی اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫کوره‌ی جنگ‪ ،‬داغ شده است»‪ .‬آنگاه رسول اکرم ص تعدادی س‪//‬نگریزه برداش‪//‬ت‬
‫و به سوی چهره‌های کفار‪ ،‬پرتاب نمود و فرمود‪« :‬سوگند به پروردگار محمد که‬
‫شکست خوردند»‪.‬‬
‫ابن عباس می‌گوید‪ :‬من رفتم و نگاهی به صحنه‌ی جنگ انداختم؛ به نظ‪//‬ر من‪،‬‬
‫جنگ همچنان مثل قبل‪ ،‬ادامه داشت‪ .‬اما سوگند به هللا‪ ،‬هنگامی که رسول هللا ص‬
‫سنگریزه‌ها را به سوی آنان پرت‪/‬اب نم‪/‬ود‪ ،‬قدرت آنه‪/‬ا ب‪/‬ه ض‪/‬عف گرایید و عقب‬
‫نشینی را آغاز کردند‪.‬‬
‫‪1190‬ـ َع ْن َأِبي ِإْس َح اَق‪ ،‬اَل ‪َ :‬ج اَء َر ُجٌل ِإ ى ا َبَر اِء اَل ‪ْ :‬م َو ْي ْم َي ْو َم ُحَنْيٍن َي ا‬
‫ُت‬ ‫َّل‬ ‫ُكْنُت‬‫َأ‬ ‫َفَق‬ ‫ْل‬ ‫َل‬ ‫َق‬
‫َأَبا ُع َم اَر َة؟ َفَقاَل ‪َ :‬أْش َهُد َع َلى َنِبِّي الَّلِه ص َم ا َو َّلي‪َ ،‬و َلِكَّن ُه اْنَطَل َق َأِخ َّف اُء ِم َن الَّن اِس َو ُحَّس ٌر‬
‫ِإَلى َهَذ ا اْلَحِّي ِم ْن َهَو اِزَن ‪َ ،‬و ُهْم َقْو ٌم ُر َم اٌة‪َ ،‬فَر َم ْو ُهْم ِبِرْش ٍق ِم ْن َنْبٍل ‪َ ،‬ك َأَّنَها ِرْج ٌل ِم ْن َج َر اٍد ‪،‬‬
‫َفاْنَكَش ُفوا‪َ ،‬فَأْقَبَل اْلَقْو ُم ِإَلى َر ُسوِل الَّلِه ص َو َأُبو ُسْفَياَن ْبُن اْلَح اِرِث َيُق وُد ِب ِه َبْغَلَت ُه‪َ ،‬فَن َز َل ‪،‬‬
‫َو َدَع ا‪َ ،‬و اْس َتْنَص َر ‪َ ،‬و ُه َو َيُق وُل‪َ« :‬أَن ا الَّنِبُّي َال َك ِذ ْب ‪َ ،‬أَن ا اْبُن َع ْب ِد اْلُم َّطِلْب ‪ ،‬الَّلُهَّم َن ِّز ْل‬
‫َنْص َر َك»‪َ .‬قاَل اْلَبَر اُء ‪ُ :‬كَّنا َو الَّلِه ِإَذ ا اْح َم َّر اْلَبْأُس َنَّتِقي ِبِه‪َ ،‬وِإَّن الُّش َج اَع ِم َّنا َلَّلِذ ى ُيَح اِذ ي ِب ِه‪،‬‬
‫َيْع ِنى الَّنِبَّي ص‪( .‬م‪)1776/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابواسحاق می‌گوید ‪ :‬مردی نزد براء س آمد و گفت‪ :‬ای ابوعماره! آیا ش‪/‬ما‬
‫روز حنین‪ ،‬پشت گرداندید و فرار کردید؟ ب‪/‬راء گفت‪ :‬من گ‪/‬واهی می‌دهم ک‪/‬ه رس‪/‬ول‬
‫الله ص فرار نکرد‪ .‬اما ماجرا این گونه بود که در آن روز‪ ،‬گ‪//‬روهی از م‪//‬ردم ب‪//‬ا‬
‫عجله و بدون زره به س‪//‬وی قبیله‌ی ه‪//‬وازن ک‪//‬ه اف‪//‬رادی تیران‪//‬داز بودن‪//‬د‪ ،‬ح‪//‬رکت‬
‫کردند‪ .‬هوازن آنان را گلول‪//‬ه ب‪//‬اران کردن‪//‬د و آن گلوله‌ه‪//‬ا مانن‪//‬د گ‪//‬روه عظیمی از‬
‫ملخ‌ها بر آنها فرو ریخت و باعث شکست آنان گردید‪ .‬در این هنگام‪ ،‬ص‪//‬حابه ب‪//‬ه‬
‫سوی رسول هللا ص رفتند‪ .‬لگ‪//‬ام قاطر رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص را ابوس‪//‬فیان بن ح‪//‬ارث‬
‫بدست داشت‪ .‬پیامبر اکرم ص از قاطرش پیاده شد و دست ب‪//‬ه دع‪//‬ا برداش‪//‬ت و از‬
‫هللا متع‪//‬ال‪ ،‬طلب فتح و پ‪//‬یروزی نم‪//‬ود و می‌فرم‪//‬ود‪« :‬من پیامبر هس‪//‬تم و دروغ‬
‫نمی‌گویم؛ من فرزند عبدالمطلب هستم؛ بار الها! فتح و پیروزی‪ ،‬نازل کن»‪.‬‬
‫براء می‌گوید‪ :‬سوگند به الله‪ ،‬هرگاه‪ ،‬آتش جنگ ش‪//‬عله ور می‌ش‪//‬د‪ ،‬م‪//‬ا ب‪//‬ه رس‪//‬ول‬
‫الله ص پناه می‌بردیم‪ .‬و کسی از میان ما شجاع شمرده می‌شد که در موازات رسول‬
‫اکرم ص قرار داشته باشد‪.‬‬
‫‪1191‬ـ َعن َس َلَم َة بِن اَألكَو ِع س َقاَل ‪َ :‬غَز ْو َنا َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص ُحَنْي ا‪َّ ،‬م ا َو اَج ْهَن ا‬
‫َفَل‬ ‫ًن‬
‫اْلَع ُد َّو َتَقَّد ْم ُت ‪َ ،‬فَأْع ُلو َثِنَّيًة‪َ ،‬فاْسَتْقَبَلِنى َر ُجٌل ِم َن اْلَع ُد ِّو ‪َ ،‬فَأْر ِم يِه ِبَس ْهٍم َفَت َو اَر ى َع ِّنى‪َ ،‬فَم ا‬
‫َد َر ْيُت َم ا َص َنَع ‪َ ،‬و َنَظ ْر ُت ِإَلى اْلَق ْو ِم َف ِإَذ ا ُهْم َق ْد َطَلُع وا ِم ْن َثِنَّي ٍة ُأْخ َر ى‪َ ،‬ف اْلَتَقْو ا ُهْم‬
‫َو َص َح اَبُة الَّنِبِّي ص‪َ ،‬فَو َّلى َص َح اَبُة الَّنِبِّي ص‪َ ،‬و َأْر ِج ُع ُم ْنَهِزًم ا‪َ ،‬و َع َلَّى ُبْر َد َت اِن ‪ُ ،‬م َّت ِز ًرا‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪82‬‬

‫ِبِإْح َد اُهَم ا‪ُ ،‬م ْر َتِد ًيا ِباُألْخ َر ى‪َ ،‬فاْسَتْطَلَق ِإَزاِر ى‪َ ،‬فَج َم ْع ُتُهَم ا َجِم يًعا‪َ ،‬و َم َر ْر ُت َع َلى َر ُس وِل‬
‫ِهَّللا ص ُم ْنَهِزًم ا َو ُهَو َع َلى َبْغَلِتِه الَّش ْهَباِء ‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لَق ْد َر َأى اْبُن اَألْك َو ِع‬
‫َفَزًع ا»‪َ .‬فَلَّم ا َغ ُش وا َر ُس وَل ِهَّللا ص َن َز َل َع ِن اْلَبْغَل ِة ُثَّم َقَبَض َقْبَض ًة ِم ْن ُت َر اٍب ِم َن‬
‫اَألْر ِض‪ُ ،‬ثَّم اْسَتْقَبَل ِبِه ُو ُجوَهُهْم َفَقاَل ‪َ« :‬ش اَهِت اْلُو ُج وُه»‪َ .‬فَم ا َخ َل َق ُهَّللا ِم ْنُهْم ِإْنَس اًنا ِإَّال‬
‫َم َأل َع ْيَنْيِه ُتَر اًب ا ِبِتْل َك اْلَقْبَض ِة‪َ ،‬فَو َّل ْو ا ُم ْد ِبِر يَن ‪َ ،‬فَه َز َم ُهُم ُهَّللا ﻷ‪َ ،‬و َقَس َم َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َغَناِئَم ُهْم َبْيَن اْلُم ْس ِلِم يَن ‪( .‬م‪)1777/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬سلمه بن اک‪//‬وع س می‌گوی‪//‬د‪ :‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه غ‪//‬زوه‌ی ح‪//‬نین‬
‫رفتیم‪ .‬هنگامی که با دشمن‪ ،‬روبرو شدیم‪ ،‬من جلو رفتم و از گ‪//‬ردنه‌ای ب‪//‬اال رفتم‪.‬‬
‫مردی از دشمن از روبرویم آمد‪ .‬به سوی او تیراندازی کردم‪ .‬او از نگاهم‪ ،‬پنهان‬
‫شد؛ اما نمی‌دانم چه شد‪ .‬به سوی دشمن نگاه کردم‪ ،‬دیدم که از گ‪//‬ردنه‌ی دیگ‪//‬ری‪،‬‬
‫سر برآوردند و در برابر صحابه‪ ،‬قرار گرفتند‪ .‬صحابه ف‪//‬رار کردن‪//‬د‪ .‬من هم ک‪//‬ه دو‬
‫چادر به عنوان ازار و پیراهن پوشیده بودم‪ ،‬شکست خورده و فرار کردم‪ .‬ازارم ب‪//‬از‬
‫شد من ازار و ردایم را جمع کردم و شکست خورده از کنار رسول الل‪//‬ه ص ک‪//‬ه ب‪//‬ر‬
‫قاطر شهباء (سفید همراه سیاهی) سوار بود‪ ،‬گذش‪/‬تم‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬ابن‬
‫اکوع دچار وحشت شده است»‪.‬‬
‫هنگامی که دشمن به رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص رس‪//‬ید‪ ،‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص از قاطرش‬
‫پ‪//‬ایین آم‪//‬د و ی‪//‬ک مش‪//‬ت خ‪//‬اک از زمین برداش‪//‬ت و ب‪//‬ه چه‪//‬ره‌ی آن‪//‬ان ریخت و‬
‫فرمود‪« :‬این چهره‌ها زش‪//‬ت ش‪//‬وند»‪ .‬پس الل‪//‬ه متع‪//‬ال ب‪//‬ه وس‪//‬یله‌ی همین مش‪//‬ت‬
‫خاک‪ ،‬چشم‌های همه‌ی آنان را پر از خاک نمود‪ .‬در نتیجه‪ ،‬پشت برگرداندند و‬
‫فرار کردند و اینگونه الله متعال آنها را شکست داد و رسول الل‪//‬ه ص غن‪//‬ایمی‬
‫را که از آنان بدست آمد‪ ،‬میان مسلمانان تقسیم کرد‪.‬‬
‫باب (‪ :)28‬درباره‌ی غزوه‌ی طائف‬
‫‪1192‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ٍرو ل َقاَل ‪َ :‬ح اَصَر َر ُسوُل ِهَّللا ص َأْهَل الَّطاِئِف ‪َ ،‬فَلْم َيَن ْل‬
‫ِم ْنُهْم َشْيًئا‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إَّنا َقاِفُلوَن ‪ِ ،‬إْن َش اَء ُهَّللا َتَع اَلی»‪َ .‬ق اَل َأْص َح اُبُه‪َ :‬نْر ِج ُع َو َلْم َنْفَتِتْح ُه؟‬
‫َفَقاَل َلُهْم َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬اْغ ُدوا َع َلى اْلِقَتاِل »‪َ .‬فَغ َدْو ا َع َلْيِه‪َ ،‬فَأَص اَبُهْم ِج َر اٌح‪َ ،‬فَق اَل َلُهْم‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن ا َق اِفُلوَن َغ ًدا»‪َ .‬ق اَل ‪َ :‬ف َأْع َجَبُهْم َذ ِل َك‪َ ،‬فَض ِح َك َر ُس وُل الَّل ِه ص‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1778‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمرو ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص طائف را محاص‪//‬ره ک‪//‬رد و‬
‫نتوانست کاری از پیش ببرد؛ پس فرمود‪« :‬اگر هللا متعال بخواهد‪ ،‬بر می‌گردیم»‪.‬‬
‫صحابه عرض کردن‪//‬د‪ :‬ب‪//‬دون فتح ب‪//‬ر می‌گ‪//‬ردیم!؟ رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ف‪//‬ردا‬
‫صبح به جنگ بروید»‪ .‬پس صبح روز بعد‪ ،‬ب‪//‬ه جن‪//‬گ رفتن‪//‬د و بس‪//‬یاری از آن‪//‬ان‪،‬‬
‫زخمی‌شدند‪ .‬رسول اکرم ص فرمود‪« :‬فردا بر می‌گردیم»‪ .‬این سخن پیامبر اکرم‬
‫ص مورد پسند آنان قرار گرفت‪ .‬آنگاه‪ ،‬رسول هللا ص خندید‪.‬‬
 ‫‪83‬‬ ‫‪ -36‬کتاب هجرت و غزوات‬

‫باب (‪ :)29‬تعداد غزوه‌های رسول هللا ص‬

‫‪1193‬ـ َع ْن َأِبي ِإْس َح اَق‪َ :‬أَّن َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َيِز يَد َخ َرَج َيْسَتْس ِقي ِبالَّناِس‪َ ،‬فَص َّلي َر ْك َع َتْيِن‬
‫ُثَّم اْسَتْس َقى‪َ ،‬قاَل َفَلِقيُت َيْو َم ِئٍذ َز ْيَد ْبَن َأْر َقَم ‪َ ،‬و َقاَل ‪َ :‬لْيَس َبْيِني َو َبْيَنُه َغْي ُر َر ُج ٍل ‪َ ،‬أْو َبْيِني‬
‫َو َبْيَنُه َر ُجٌل‪َ ،‬قاَل َفُقْلُت َلُه‪َ :‬ك ْم َغَزا َر ُس وُل ِهَّللا ص؟ َق اَل ِتْس َع َع ْش َر َة َغ زَو ًة‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬ك ْم‬
‫َغَز ْو َت َأْنَت َم َع ُه؟ َقاَل ‪َ :‬س ْبَع َع ْش َر َة َغ ْز َو ًة‪َ ،‬قاَل َفُقْلُت ‪َ :‬فَم ا َأَّوُل َغ ْز َو ٍة َغَزاَها؟ َق اَل ‪َ :‬ذ اُت‬
‫اْلُع َس ْيِر َأِو اْلُعَشْيِر‪( .‬م‪)1254/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابواسحاق می‌گوید‪ :‬عبدهللا بن یزید مردم را برای نم‪//‬از استس‪//‬قاء (طلب‬
‫باران) ب‪//‬یرون ب‪//‬رد‪ .‬آنج‪//‬ا دو رکعت نم‪//‬از خوان‪//‬د و بع‪//‬د از آن‪ ،‬دع‪//‬ا ک‪//‬رد و طلب‬
‫باران نمود‪ .‬در آن روز‪ ،‬من زید بن ارقم را دی‪//‬دم؛ میان من و او فق‪//‬ط ی‪//‬ک نف‪//‬ر‪،‬‬
‫وجود داشت‪ .‬از او پرسیدم‪ :‬رسول هللا ص در چند جنگ شرکت کرد؟ جواب داد‪:‬‬
‫نوزده جنگ‪ .‬پرسیدم‪ :‬ت‪//‬و در چن‪//‬د غ‪//‬زوه هم‪//‬راه ایش‪//‬ان ب‪//‬ودی؟ ج‪//‬واب داد‪ :‬هف‪//‬ده‬
‫‪1‬‬
‫غزوه‪ .‬پرسیدم‪ :‬اولین غزوه کدام بود؟ جواب داد‪ :‬ذات الُع َس یر یا ذات الُع َش یر‪.‬‬
‫‪1193‬ـ عن ُبَر ْيَد َة َقاَل ‪َ :‬غَزا َر ُسوُل ِهَّللا ص ِتْس َع َع ْش َر َة َغ ْز َو ًة َقاَتَل ِفي َثَم اٍن ِم ْنُهَّن ‪.‬‬
‫(م‪)1814/‬‬
‫ترجمه‪ :‬بریده س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص در ن‪//‬وزده جن‪//‬گ‪ ،‬ش‪//‬رکت ک‪//‬رد و در‬
‫هشت غزوه‪ ،‬شخصًا جنگید‪.‬‬

‫‪ -1‬صحیح همان ذات الُع َش یر است‪.‬‬

 ‫‪37‬ـ کتاب امارت‬

‫باب (‪ :)1‬خلفا از قریش هستند‬

‫‪1194‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر ل َقاَل ‪ :‬قال َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َي َز اُل َه َذ ا اَألْم ُر ِفي‬
‫ُقَر ْيٍش َم ا َبِقَى ِم َن الَّناِس اْثَناِن »‪( .‬م‪)1820/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عب‪//‬د هللا بن عم‪//‬ر ل روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ت‪//‬ا‬
‫زمانیکه دو نفر از قریش‪ ،‬باقی بماند‪ ،‬همچنان ام‪//‬ر خالفت در میان آن‪//‬ان خواه‪//‬د‬
‫ماند»‪( .‬البته تا زمانی که پایبند دین باشند‪).‬‬
‫‪1195‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬الَّن اُس َتَب ٌع ِلُق َر ْيٍش ِفي َه َذ ا‬
‫الَّش ْأِن ‪ُ ،‬م ْس ِلُم ُهْم ِلُم ْس ِلِم ِهْم ‪َ ،‬و َك اِفُر ُهْم ِلَك اِفِر ِهْم »‪( .‬م‪)1818/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬ردم در این زمین‪//‬ه‬
‫(امارت) تابع قریش‌اند؛ مس‪/‬لمانان‪ ،‬ت‪/‬ابع مس‪/‬لمانان قریش‪ ،‬و ک‪/‬افران‪ ،‬ت‪/‬ابع کف‪/‬ار‬
‫قریش هستند»‪.‬‬
‫‪1196‬ـ َع ْن َعاِم ِر ْبِن َس ْع ِد ْبِن َأِبي َو َّقاٍص س َقاَل ‪َ :‬كَتْبُت ِإَلى َج اِبِر ْبِن َس ُمَر َة‪َ ،‬م َع‬
‫ُغ َالِم ى َناِفٍع‪َ :‬أْن َأْخ ِب ْر ِنى ِبَش ْي ٍء َس ِم ْعَتُه ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَكَتَب ِإَلَّى ‪َ :‬س ِم ْع ُت‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َيْو َم ُج ُم َعٍة‪َ ،‬ع ِش َّيَة ُر ِج َم اَألْس َلِمُّى ‪َ ،‬يُقوُل‪َ« :‬ال َيَز اُل الِّديُن َقاِئًم ا َح َّتى َتُق وَم‬
‫الَّس اَع ُة‪َ ،‬أْو َيُك وَن َع َلْيُك ُم اْثَنا َع َش َر َخ ِليَفًة‪ُ ،‬ك ُّلُهْم ِم ْن ُق َر ْيٍش»‪َ .‬و َس ِم ْع ُتُه َيُق وُل‪ُ« :‬ع َص ْيَبٌة‬
‫ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن َيْفَتِتُح وَن اْلَبْيَت اَألْبَيَض ‪َ ،‬بْيَت ِك ْس َر ى‪َ ،‬أْو آِل ِك ْس َر ى»‪َ .‬و َس ِم ْع ُتُه َيُق وُل‪:‬‬
‫«ِإَّن َبْيَن َيَد ِي الَّس اَع ِة َك َّذ اِبيَن َفاْح َذ ُر وُهْم »‪َ .‬وَسِم ْع ُتُه َيُق وُل‪ِ« :‬إَذ ا َأْع َطى ُهَّللا َأَح َد ُك ْم َخْي ًرا‬
‫َفْلَيْبَد ْأ ِبَنْفِس ِه َو َأْهِل َبْيِتِه»‪َ .‬و َسِم ْع ُتُه َيُقوُل‪َ« :‬أَنا اْلَفَر ُط َع َلى اْلَح ْو ِض»‪( .‬م‪)1822/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عامر بن سعد بن ابی وقاص س می‌گوید ‪ :‬نامه‌ای ب‪//‬ا خ‪//‬دمتگزارم ن‪//‬افع‬
‫نزد جابر بن سمره فرستادم ودر آن نوشتم که‪ :‬بخشی از آنچه را که از رسول هللا‬
‫ص شنیده‌ای‪ ،‬برایم بیان کن‪ .‬او در جوابم نوش‪/‬ت‪ :‬ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص روز‬
‫جمع‪//‬ه‪ ،‬بع‪//‬د از ظه‪//‬ر هم‪//‬ان روزی ک‪//‬ه م‪//‬رد اس‪//‬لمی (م‪//‬اعز) سنگس‪//‬ار گردی‪//‬د‪،‬‬
‫می‌فرمود‪« :‬تا قیام قیامت یا زمانی ک‪//‬ه دوازده خلیف‪//‬ه ب‪//‬ر ش‪//‬ما حک‪//‬ومت کنن‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫همگی از قریش‌ان‪//‬د‪ ،‬دین ب‪//‬اقی خواه‪//‬د مان‪//‬د»‪ .‬و همچ‪//‬نین ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«گروه ان‪/‬دکی از مس‪/‬لمانان ک‪/‬اخ س‪/‬فید پادش‪/‬اه ای‪/‬ران ی‪/‬ا خان‪/‬د‌انش را فتح خواهن‪/‬د‬
‫نمود»‪ .‬همچنین شنیدم که می‌فرمود‪« :‬قبل از فرار سیدن قیامت‪ ،‬ک‪//‬ذابانی خواهن‪//‬د‬
‫آمد؛ پس از آن‪/‬ان‪ ،‬برح‪/‬ذر باش‪/‬ید»‪ .‬همچ‪/‬نین ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه می‌فرم‪/‬ود‪« :‬ه‪/‬ر گ‪/‬اه‪ ،‬هللا‬
‫متعال به یکی از شما‪ ،‬خیری عنایت فرمود‪ ،‬نخست‪ ،‬خودش و خانواده‌اش از آن‪،‬‬
‫بهره مند شوند»‪ .‬و همچنین می‌فرمود‪« :‬من پیش قدم هس‪//‬تم و جل‪//‬وتر از دیگ‪//‬ران‬
‫به حوض کوثر می‌رسم» (و آب را آماده می‌کنم‪).‬‬
 ‫باب (‪ :)2‬حکم تعیین جانشین و عدم آن‬
‫‪1197‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ :‬د َخ ْلُت َع َلى َح ْفَص َة َفَق اَلْت ‪َ :‬أَع ِلْم َت َأَّن َأَب اَك َغْي ُر‬
‫ُم ْسَتْخ ِلٍف ؟ َقاَل ُقْلُت ‪َ :‬م ا َك اَن ِلَيْفَعَل ‪َ ،‬قاَلْت ‪ِ :‬إَّنُه َفاِع ٌل‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَح َلْفُت َأِّني ُأَك ِّلُم ُه ِفي َذ ِل َك ‪،‬‬
‫َفَس َك ُّت ‪َ ،‬ح َّتى َغ َدْو ُت ‪َ ،‬و َلْم ُأَك ِّلْم ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فُكْنُت َك َأَّنَم ا َأْح ِم ُل ِبَيِم يِنى َجَبًال‪َ ،‬ح َّتى َر َج ْع ُت‬
‫َفَد َخ ْلُت َع َلْيِه‪َ ،‬فَس َأَلِنى َع ْن َح اِل الَّناِس‪َ ،‬و َأَنا ُأْخ ِبُر ُه‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم ُقْلُت َل ُه‪ِ :‬إِّني َس ِم ْع ُت الَّن اَس‬
‫َيُقوُلوَن َم َقاَلًة‪َ ،‬فآَلْيُت َأْن َأُقوَلَها َلَك‪َ ،‬ز َع ُم وا َأَّنَك َغ ْيُر ُم ْسَتْخ ِلٍف ‪َ ،‬و ِإَّنُه َلْو َك اَن َل َك َر اِع ي‬
‫ِإِبٍل َأْو َر اِع ى َغَنٍم ُثَّم َج اَء َك َو َتَر َك َها َر َأْيَت َأْن َقْد َض َّيَع ‪َ ،‬فِر َعاَيُة الَّناِس َأَشُّد ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَو اَفَق ُه‬
‫َق ْو ِلى‪َ ،‬فَو َض َع َر ْأَس ُه َس اَع ًة ُثَّم َر َفَع ُه ِإَلَّي َفَق اَل ‪ِ :‬إَّن َهَّللا ﻷ َيْح َف ُظ ِد يَن ُه‪َ ،‬و ِإِّنى َلِئْن َال‬
‫َأْسَتْخ ِلْف َفِإَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َلْم َيْسَتْخ ِلْف َوِإْن َأْسَتْخ ِلْف َفِإَّن َأَب ا َبْك ٍر َق ِد اْس َتْخ َلَف ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَو ِهَّللا َم ا ُهَو ِإَّال َأْن َذ َك َر َر ُسوَل ِهَّللا ص َو َأَبا َبْك ٍر َفَعِلْم ُت َأَّن ُه َلْم َيُك ْن ِلَيْع ِدَل ِبَر ُس وِل ِهَّللا‬
‫ص َأَح ًدا‪َ ،‬و َأَّنُه َغ ْيُر ُم ْسَتْخ ِلٍف ‪( .‬م‪)1823/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن عم‪//‬ر ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬زد خ‪//‬واهرم حفص‪//‬ه ل رفتم‪ .‬او گفت‪ :‬آی‪//‬ا‬
‫می‌دانی ک‪//‬ه پ‪//‬درت نمی‌خواه‪//‬د جانش‪//‬ینی تع‪//‬یین کن‪//‬د؟ گفتم‪ :‬شایس‪//‬ته نیس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫جانشین‪ ،‬تعیین نکند‪ .‬حفصه گفت‪ :‬او تعیین نمی‌کند‪ .‬من سوگند خ‪//‬وردم ک‪//‬ه در‬
‫این زمینه با پدرم صحبت کنم‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬س‪//‬کوت نم‪//‬ودم ت‪//‬ا اینک‪//‬ه ف‪//‬ردای آن‬
‫روز‪ ،‬بدون اینک‪//‬ه من ب‪//‬ا ایش‪//‬ان ص‪//‬حبت کنم‪ ،‬س‪//‬پری ش‪//‬د‪ .‬و س‪//‬وگند من مانن‪//‬د‬
‫کوهی ب‪//‬ر من س‪//‬نگینی می‌ک‪//‬رد‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬ن‪//‬زد پ‪//‬درم رفتم‪ .‬او از من اوض‪//‬اع‬
‫مردم را پرسید‪ .‬من برایش توض‪//‬یح دادم‪ .‬س‪//‬پس ب‪//‬ه وی گفتم‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه م‪//‬ردم‬
‫حرف‌ه‪//‬ایی می‌زنن‪//‬د؛ پس س‪//‬وگند خ‪//‬وردم ک‪//‬ه آنه‪//‬ا را ب‪//‬ه ش‪//‬ما بگ‪//‬ویم‪ .‬م‪//‬ردم‬
‫می‌گویند‪ :‬شما جانشین تعیین نمی‌کنید؛ اگر شما ش‪//‬تر چ‪//‬ران ی‪//‬ا چوپ‪//‬انی داش‪//‬ته‬
‫باشید و او شتران و گوسفندان را رها کند و نزد تو بیاید‪ ،‬به نظر شما‪ ،‬آیا آنها‬
‫را ضایع نساخته است؟ در حالی که مسئولیت مردم‪ ،‬کاری سنگین‌تر است‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬سخنم ب‪//‬ا م‪//‬زاجش ج‪//‬ور در آم‪//‬د و آن را پس‪//‬ندید‪ .‬پس لحظه‌ای‬
‫سرش را پایین انداخت‪ .‬سپس بلند کرد و گفت‪ :‬هللا متعال دینش را حفاظت خواه‪/‬د‬
‫کرد‪ .‬اگر من جانشینی تعیین نکنم‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص هم جانش‪//‬ینی تع‪//‬یین نفرم‪//‬ود‪ .‬و‬
‫اگر جانشینی‪ ،‬تعیین کنم‪ ،‬ابوبکر جانشین تعیین نمود‪.‬‬
‫عبدالل‪//‬ه بن عم‪//‬ر ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ه الل‪//‬ه س‪//‬وگند‪ ،‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه عم‪//‬ر س‪//‬خن از‬
‫رسول الله ص و ابوبکر به میان آورد‪ ،‬دانس‪//‬تم ک‪//‬ه هیچ‌کس را ب‪//‬ا رس‪//‬ول هللا ص‬
‫مساوی قرار نمی‌دهد و جانشین تعیین نمی‌کند‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬وفای به بیعت با خلفا به ترتیب بیعت‬
‫‪1198‬ـ َع ْن َأِبي َح اِز ٍم َقاَل ‪َ :‬قاَع ْد ُت َأَبا ُهَر ْي َر َة َخ ْم َس ِس ِنيَن ‪َ ،‬فَس ِم ْع ُتُه ُيَح ِّد ُث َع ِن‬
‫الَّنِبِّي ص‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬كاَنْت َبُنو ِإْس َر اِئيَل َتُسوُسُهُم اَألْنِبَياُء ‪ُ ،‬ك َّلَم ا َهَل َك َنِبٌّي َخ َلَف ُه َنِبٌّي ‪َ ،‬و ِإَّن ُه‬
‫َال َنِبَّى َبْع ِد ى‪َ ،‬و َس َتُك وُن ُخَلَف اُء َفَتْكُث ُر»‪َ .‬ق اُلوا‪َ :‬فَم ا َتْأُم ُر َن ا؟ َق اَل ‪ُ« :‬ف وا ِبَبْيَع ِة اَألَّو ِل‬
‫َفاَألَّو ِل ‪َ ،‬و َأْع ُطوُهْم َح َّقُهْم ‪َ ،‬فِإَّن َهَّللا َس اِئُلُهْم َع َّم ا اْسَتْر َع اُهْم »‪( .‬م‪)1842/‬‬
 ‫‪87‬‬ ‫‪ -37‬کتاب امارت‬

‫ترجمه‪ :‬ابوحازم می‌گوید‪ :‬پنج سال با اب‪//‬وهریره س همنش‪//‬ین ب‪//‬ودم و ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه‬
‫می‌گفت‪ :‬نبی اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬پیامبران‪ ،‬ب‪//‬نی اس‪//‬رائیل را ره‪//‬بری می‌کردن‪//‬د؛‬
‫هرگاه‪ ،‬پیامبری فوت می‌کرد‪ ،‬پیامبری دیگر‪ ،‬جانشین او می‌شد؛ ولی بعد از من‪،‬‬
‫پیامبری نخواهد آمد‪ .‬البت‪//‬ه جانش‪//‬ینانی می‌آین‪//‬د ک‪//‬ه کاره‪//‬ای زی‪//‬ادی (ک‪//‬ه از اس‪//‬الم‬
‫نیستند) انجام می‌دهند»‪ .‬صحابه ع‪/‬رض کردن‪/‬د‪ :‬پس دس‪/‬تور ش‪/‬ما ب‪/‬ه م‪/‬ا چیس‪/‬ت؟‬
‫فرمود‪« :‬شما به ترتیب‪ ،‬ب‪/‬ا ه‪/‬رکس ک‪/‬ه بیعت کردی‪/‬د‪ ،‬ب‪/‬ه عه‪/‬د خ‪/‬ود‪ ،‬وف‪//‬ا کنید و‬
‫حق‪//‬وق آنه‪//‬ا را ادا نمایید‪ ،‬و هللا متع‪//‬ال در م‪//‬ورد حق‪//‬وق زیردس‪//‬تان‪ ،‬آنه‪//‬ا را‬
‫بازخواست خواهد کرد»‪.‬‬
‫‪1199‬ـ َع ْن َع ْبِد الَّرْح َمِن ْبِن َع ْبِد َر ِّب اْلَكْع َبِة‪َ ،‬ق اَل َد َخ ْلُت اْلَم ْس ِج َد َف ِإَذ ا َع ْب ُد ِهَّللا ْبُن‬
‫َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص َج اِلٌس ِفي ِظ ِّل اْلَكْع َبِة‪َ ،‬و الَّناُس ُم ْج َتِم ُعوَن َع َلْيِه‪َ ،‬ف َأَتْيُتُهْم َفَج َلْس ُت ِإَلْي ِه‬
‫َفَقاَل ‪ُ :‬كَّنا َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص ِفي َس َفٍر‪َ ،‬فَنَز ْلَنا َم ْن ِزًال‪َ ،‬فِم َّن ا َم ْن ُيْص ِلُح ِخ َب اَءُه‪َ ،‬وِم َّن ا َم ْن‬
‫َيْنَتِض ُل‪َ ،‬وِم َّن ا َم ْن ُه َو ِفي َج َش ِرِه‪ِ ،‬إْذ َن اَدي ُم َن اِد ي َر ُس وِل ِهَّللا ص‪ :‬الَّص َالَة َج اِمَع ًة‪،‬‬
‫َفاْج َتَم ْعَنا ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَقاَل ‪ِ« :‬إَّنُه َلْم َيُك ْن َنِبٌّي َقْبِلي ِإَّال َك اَن َح ًّقا َع َلْيِه َأْن َيُدَّل ُأَّم َت ُه‬
‫َع َلى َخْيِر َم ا َيْع َلُم ُه َلُهْم ‪َ ،‬و ُيْنِذَر ُهْم َشَّر َم ا َيْع َلُم ُه َلُهْم ‪َ ،‬و ِإَّن ُأَّم َتُك ْم َه ِذِه ُج ِع َل َعاِفَيُتَه ا ِفي‬
‫َأَّوِلَها‪َ ،‬و َس ُيِص يُب آِخ َر َه ا َبَالٌء َو ُأُم وٌر ُتْنِكُر وَنَه ا‪َ ،‬و َتِج ىُء ِفْتَن ٌة َفُيَر ِّق ُق َبْعُض َها َبْعًض ا‬
‫َو َتِج يُء اْلِفْتَنُة َفَيُقوُل اْلُم ْؤ ِم ُن ‪َ :‬ه ِذِه ُم ْهِلَك ِتى‪ُ .‬ثَّم َتْنَك ِش ُف ‪َ ،‬و َتِج ىُء اْلِفْتَن ُة َفَيُق وُل اْلُم ْؤ ِم ُن ‪:‬‬
‫َهِذِه َهِذِه‪َ ،‬فَم ْن َأَح َّب َأْن ُيَز ْح َز َح َع ِن الَّن اِر َو َي ْد ُخ َل اْلَج َّن َة َفْلَتْأِت ِه َم ِنَّيُت ُه َو ُه َو ُي ْؤ ِم ُن ِباِهَّلل‬
‫َو اْلَيْو ِم اآلِخ ِر‪َ ،‬و ْلَيْأِت ِإَلى الَّن اِس اَّل ِذ ي ُيِح ُّب َأْن ُي ْؤ َتي ِإَلْي ِه‪َ ،‬و َم ْن َب اَيَع ِإَم اًم ا‪َ ،‬فَأْع َط اُه‬
‫َص ْفَقَة َي ِدِه َو َثَم َر َة َقْلِب ِه‪َ ،‬فْلُيِط ْع ُه ِإِن اْس َتَطاَع‪َ ،‬ف ِإْن َج اَء آَخ ُر ُيَناِز ُع ُه َفاْض ِر ُبوا ُع ُن َق‬
‫اآلَخ ِر »‪َ .‬فَد َنْو ُت ِم ْنُه َفُقْلُت َلُه‪َ :‬أْنُش ُد َك َهَّللا آْنَت َس ِم ْعَت َه َذ ا ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص؟ َف َأْهَو ى‬
‫ِإَلى ُأُذ َنْيِه َو َقْلِبِه ِبَيَد ْيِه َو َقاَل ‪َ :‬سِمَع ْتُه ُأُذ َناَى َوَو َعاُه َقْلِبى‪َ ،‬فُقْلُت َلُه‪َ :‬ه َذ ا اْبُن َع ِّم َك ُمَع اِو َي ُة‬
‫َيْأُم ُرَنا َأْن َنْأُك َل َأْم َو اَلَنا َبْيَنَنا ِباْلَباِط ِل َو َنْقُتَل َأْنُفَس َنا‪َ ،‬و ُهَّللا َيُق وُل‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَه ا ٱَّل ِذ يَن َء اَم ُن وْا اَل‬
‫َتۡأ ُك ُلٓو ْا َأۡم َٰو َلُك م َبۡي َنُك م ِبٱۡل َٰب ِط ِل ِإٓاَّل َأن َتُك وَن ِتَٰج َر ًة َعن َتَر اٖض ِّم نُك ۚۡم َو اَل َتۡق ُتُلٓو ْا َأنُفَس ُك ۚۡم ِإَّن‬
‫ٱَهَّلل َك اَن ِبُك ۡم َر ِح يٗم ا‪[ ﴾٢٩‬النساء‪َ .]29 :‬قاَل ‪َ :‬فَس َكَت َس اَع ًة ُثَّم َقاَل ‪َ :‬أِط ْع ُه ِفي َطاَع ِة ِهَّللا‪،‬‬
‫َو اْع ِص ِه ِفي َم ْع ِص َيِة ِهَّللا‪( .‬م‪)1844/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدالرحمن بن عبد رب الکعبه می‌گوید‪ :‬وارد مسجد الحرام شدم و دیدم‬
‫که عبدهللا بن عمرو بن عاص س در سایه‌ی کعبه نشسته است و مردم‪ ،‬پیرامونش‬
‫را گرفته‌اند‪ .‬من هم نزد آن‪//‬ان رفتم و همانج‪//‬ا نشس‪//‬تم‪ .‬او گفت‪ :‬در یکی از س‪//‬فرها‬
‫که همراه رسول هللا ص بودیم‪ ،‬در ج‪//‬ایی‪ ،‬م‪//‬نزل گرف‪//‬تیم‪ .‬در آنج‪//‬ا بعض‪//‬ی از م‪//‬ا‬
‫خیمه‌هایشان را برپا می‌کردند و تعدادی هم مشغول تمرین تیراندازی بودند و ب‪/‬رخی‬
‫دیگر هم در چراگاه حیوانات بودند ک‪/‬ه من‪/‬ادی رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ن‪/‬دا داد و گفت‪ :‬نم‪/‬از‬
‫جماعت برگزار می‌شود‪ .‬با ش‪/‬نیدن این س‪/‬خن‪ ،‬همه‌ی م‪/‬ا ن‪/‬زد رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص جم‪/‬ع‬
‫شدیم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬بر همه‌ی انبیای قبل از من‪ ،‬واجب بوده اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫خوبی‌هایی را که می‌داند‪ ،‬به امتش معرفی کند و از ب‪//‬دی‌هایی ک‪//‬ه می‌دان‪//‬د‪ ،‬امتش‬
‫را برحذر دارد؛ بدانید ک‪//‬ه دوران ع‪//‬افیت این امت‪ ،‬دوران نخس‪//‬ت آن می‌باش‪//‬د‪ .‬و‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪88‬‬

‫آخر آن‪ ،‬گرفتار بال و امور ناپسندی خواهد شد‪ .‬و فتنه‌هایی اتفاق خواهد افت‪//‬اد ک‪//‬ه‬
‫هریک از دیگ‪//‬ری‪ ،‬بزرگ‪//‬تر و خطرن‪//‬اک‌تر اس‪//‬ت‪ .‬و هرگ‪//‬اه‪ ،‬فتنه‌ای رو می‌کن‪//‬د‪،‬‬
‫مؤمن می‌گوید‪ :‬در این فتنه‪ ،‬هالک خواهم شد‪ .‬سپس برطرف می‌شود‪ .‬بعد از آن‪،‬‬
‫فتنه‌ای دیگر‪ ،‬پیش می‌آید و مؤمن می‌گوید ‪ :‬در همین فتنه‪ ،‬هالک خواهم شد‪ .‬پس‬
‫هرکس‪ ،‬دوست دارد که از آتش جهنم‪ ،‬دور شود و وارد بهشت گ‪//‬ردد‪ ،‬تالش کن‪//‬د‬
‫که با ایمان به هللا و روز قیامت از دنیا ب‪/‬رود‪ .‬و ب‪/‬ا م‪/‬ردم آنگون‪/‬ه رفت‪/‬ار کن‪/‬د ک‪/‬ه‬
‫دوست دارد م‪/‬ردم ب‪/‬ا او رفت‪/‬ار کنن‪/‬د‪ .‬و ه‪/‬رکس ک‪/‬ه ب‪/‬ا ام‪/‬امی بیعت ک‪/‬رد و ب‪/‬ا او‬
‫مص‪//‬افحه نم‪//‬ود و از ت‪//‬ه دل‪ ،‬عه‪//‬د و پیم‪//‬ان بس‪//‬ت‪ ،‬ت‪//‬ا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه ت‪//‬وان دارد از او‬
‫اطاعت کند‪ .‬و اگر کسی دیگر آمد و ب‪//‬رای ام‪//‬امت ب‪//‬ا او درگ‪//‬یر ش‪//‬د‪ ،‬گ‪//‬ردنش را‬
‫بزنید»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬من به او نزدیک شدم و گفتم‪ :‬تو را ب‪//‬ه هللا س‪//‬وگند می‌دهم‪ ،‬آی‪//‬ا‬
‫این سخن را از رسول هللا ص شنیدی؟ او با دست‌هایش به گوش‌ها و قلبش اش‪//‬اره‬
‫نمود و گفت‪ :‬با این گوش‌ه‪//‬ایم ش‪//‬نیدم و این قلبم آن را حف‪//‬ظ ک‪//‬رد‪ .‬من ب‪//‬ه او گفتم‪:‬‬
‫این پسر عمویت؛ معاویه؛ به ما دستور می‌ده‪//‬د ت‪//‬ا اموالم‪//‬ان را در میان خ‪//‬ود ب‪//‬ه‬
‫ناحق بخوریم و خود را به کشتن دهیم در حالی ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال می‌فرمای‪//‬د‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَه ا‬
‫ٱَّلِذ يَن َء اَم ُنوْا اَل َتۡأ ُك ُلٓو ْا َأۡم َٰو َلُك م َبۡي َنُك م ِبٱۡل َٰب ِط ِل ِإٓاَّل َأن َتُك وَن ِتَٰج َر ًة َعن َت َر اٖض ِّم نُك ۚۡم َو اَل‬
‫َتۡق ُتُلٓو ْا َأنُفَس ُك ۚۡم ِإَّن ٱَهَّلل َك اَن ِبُك ۡم َرِح يٗم ا‪ ﴾٢٩‬یعنی‪« :‬ای کسانی که ایمان آوردی‪//‬د! ام‪//‬وال‬
‫یکدیگر را به ناحق نخورید مگر اینکه از طریق داد و س‪//‬تدی باش‪//‬د ک‪//‬ه م‪//‬ورد رض‪//‬ایت‬
‫شما قرار گ‪//‬یرد و خ‪/‬ون یک‪/‬دیگر را نریزی‪/‬د؛ همان‪/‬ا هللا متع‪//‬ال‪ ،‬نس‪//‬بت ب‪/‬ه ش‪//‬ما مهرب‪/‬ان‬
‫است»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید ‪ :‬عبدهللا بن عم‪//‬رو بع‪//‬د از لحظه‌ای س‪//‬کوت‪ ،‬گفت‪ :‬در طاع‪//‬ات‬
‫الهی از او اطاعت کن‪ .‬ودر کارهایی که معصیت و نافرمانی به ش‪//‬مار می‌رون‪//‬د‪،‬‬
‫از او نافرمانی کن‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬اگر برای دو خلیفه‪ ،‬بیعت گرفتند‬
‫‪1200‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّي س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَذ ا ُبوِي َع ِلَخ ِليَفَتْيِن ‪،‬‬
‫َفاْقُتُلوا اآلَخ َر ِم ْنُهَم ا»‪( .‬م‪)1853/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوس‪/‬عید خ‪/‬دری س می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬اگ‪/‬ر ب‪/‬رای دو‬
‫خلیفه‪ ،‬بیعت گرفته شد‪ ،‬دومی آنها را به قتل برسانید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬همه‌ی شما مسئول هستید و از شما در مورد زیر دستانتان سؤال خواهد شد‬
‫‪1201‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر َع ِن الَّنِبِّي ص َأَّن ُه َق اَل ‪َ« :‬أَال ُك ُّلُك ْم َر اٍع َو ُك ُّلُك ْم َم ْس ُئوٌل َع ْن‬
‫َر ِع َّيِتِه‪َ ،‬فاَألِم يُر اَّلِذ ي َع َلى الَّناِس َر اٍع‪َ ،‬و ُهَو َم ْس ُئوٌل َع ْن َر ِع َّيِت ِه ‪َ ،‬و الَّر ُج ُل َر اٍع َع َلى‬
‫َأْهِل َبْيِتِه‪َ ،‬و ُهَو َم ْس ُئوٌل َع ْنُهْم ‪َ ،‬و اْلَم ْر َأُة َر اِع َي ٌة َع َلى َبْيِت َبْع ِلَه ا َو َو َل ِدِه ‪َ ،‬و ِهَى َم ْس ُئوَلٌة‬
‫َع ْنُهْم ‪َ ،‬و اْلَع ْبُد َر اٍع َع َلى َم اِل َس ِّيِدِه ‪َ ،‬و ُه َو َم ْس ُئوٌل َع ْن ُه‪َ ،‬أَال َفُك ُّلُك ْم َر اٍع َو ُك ُّلُك ْم َم ْس ُئوٌل‬
‫َع ْن َر ِع َّيِتِه»‪( .‬م‪)1829/‬‬
 ‫‪89‬‬ ‫‪ -37‬کتاب امارت‬

‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر ک‪//‬دام از ش‪//‬ما مس‪//‬ئول‬
‫است‪ ،‬و از هریک از شما‪ ،‬درمورد زیر دستانش سؤال خواهد شد؛ امیری که ب‪//‬ر‬
‫مردم گماشته شده‪ ،‬مسئول رعیت می‌باشد‪ .‬مرد‪ ،‬مسئول خ‪//‬انواده و زی‪//‬ر دس‪//‬تانش‬
‫می‌باش‪//‬د‪ .‬زن در خ‪//‬انه‌ی ش‪//‬وهر‪ ،‬مس‪//‬ئول زی‪//‬ر دس‪//‬تان و فرزن‪//‬دان خ‪//‬ود اس‪//‬ت‪.‬‬
‫خدمتگ‪//‬ذار‪ ،‬مس‪//‬ئول اس‪//‬ت و از او در م‪//‬ورد ام‪//‬وال ص‪//‬احبش و مس‪//‬ئولیت‌های‬
‫دیگ‪//‬رش‪ ،‬س‪//‬ؤال خواه‪//‬د ش‪//‬د‪ .‬و همه‌ی ش‪//‬ما مس‪//‬ئول هس‪//‬تید و از ش‪//‬ما در م‪//‬ورد‬
‫مسئولیت‌تان‪ ،‬سئوال خواهد شد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬کراهیت درخواست امارت و عالقه داشتن به آن‬
‫‪1202‬ـ عن َع ْب ُد ال‪َّ//‬رْح َمِن ْبُن َس ُمَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ي ا َع ْب َد‬
‫الَّرْح َمِن َال َتْس َأِل اِإل َم اَر َة‪َ ،‬فِإَّنَك ِإْن ُأْع ِط يَتَه ا َع ْن َم ْس َأَلٍة‪ُ ،‬وِكْلَت ِإَلْيَه ا َو ِإْن ُأْع ِط يَتَه ا َع ْن‬
‫َغْيِر َم ْس َأَلٍة ُأِع ْنَت َع َلْيَها»‪( .‬م‪)1652/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدالرحمن بن س‪/‬مره ‪ t‬می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬ه من فرم‪/‬ود‪« :‬ای‬
‫عبد الرحمن بن سمره! درخواست امارت نکن؛ زیرا اگ‪/‬ر بع‪/‬د از درخواس‪/‬ت‪ ،‬ب‪/‬ه‬
‫امارت برسی‪ ،‬با آن‪( ،‬امارت) تنها خ‪/‬واهی مان‪/‬د‪ .‬ام‪/‬ا اگ‪/‬ر ب‪/‬دون درخواس‪/‬ت‪ ،‬ب‪/‬ه‬
‫امارت برسی‪ ،‬هللا متعال تو را یاری خواهد کرد»‪.‬‬
‫‪1203‬ـ َع ْن َأِبي َذ ٍّر س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬يا َب ا َذ ٍّر ِإِّني َر اَك َض ِع يًفا‪َ ،‬وِإِّني‬
‫َأ‬ ‫َأ‬
‫ُأِح ُّب َلَك َم ا ُأِح ُّب ِلَنْفِس ى‪َ ،‬ال َتَأَّمَر َّن َع َلى اْثَنْيِن ‪َ ،‬و َال َتَو َّلَيَّن َم اَل َيِتيٍم »‪( .‬م‪)1826/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوذر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ای ابوذر! من تو را ف‪//‬ردی‬
‫ضعیف می‌بینم و من برای تو همان چیزی را می‌پسندم که برای خودم می‌پس‪//‬ندم‪.‬‬
‫امارت دو نفر را قبول مکن و سرپرستی اموال هیچ یتیمی را هم به عهده نگیر»‪.‬‬
‫‪1204‬ـ َع ْن َأِبي َذ ٍّر س َقاَل ‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬أَال َتْسَتْع ِم ُلِني؟ َق اَل ‪َ :‬فَض َرَب ِبَي ِدِه‬
‫َع َلى َم ْنِكِبي ُثَّم َقاَل ‪َ« :‬يا َأَب ا َذ ٍّر ِإَّن َك َض ِع يٌف ‪َ ،‬و ِإَّنَه ا َأَم اَن ٌة‪َ ،‬و ِإَّنَه ا َي ْو َم اْلِقَياَم ِة‪ِ ،‬خ ْز ٌي‬
‫َو َنَداَم ٌة‪ِ ،‬إَّال َم ْن َأَخ َذ َها ِبَح ِّقَها َو َأَّد ى اَّلِذ ي َع َلْيِه ِفيَها»‪( .‬م‪)1825/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوذر س می‌گوید‪ :‬ع‪//‬رض ک‪//‬ردم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! آی‪//‬ا ب‪//‬ه من مس‪//‬ئولیت‬
‫نمی‌دهی؟ پیامبر اکرم ص دستش را به شانه‌ام زد و فرمود‪« :‬ای ابوذر! تو فردی‬
‫ضعیف هستی و مسئولیت‪ ،‬امانتی است که روز قیامت باعث رسوایی و پش‪//‬یمانی‬
‫خواهد شد مگر کسی‌که آن را به حقش به عهده بگیرد و به وظیفه‌اش در قبال آن‪،‬‬
‫عمل کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬مسئولیت‌ها را به کسی که خواهان آن باشد‪ ،‬نمی‌دهیم‬
‫‪1205‬ـ عن ابي ُبْر َد َة َقاَل ‪َ :‬قاَل َأُب و ُم وَس ى‪َ :‬أْقَبْلُت ِإَلى الَّنِبِّى ص َو َم ِع ى َر ُج َالِن ِم َن‬
‫اَألْش َع ِر ِّييَن ‪َ ،‬أَح ُدُهَم ا َع ْن َيِم يِنى َو اآلَخ ُر َع ْن َيَس اِرى‪َ ،‬فِكَالُهَم ا َس َأَل اْلَع َم َل ‪َ ،‬و الَّنِبُّي ص‬
‫َيْسَتاُك َفَقاَل ‪َ« :‬م ا َتُقوُل َيا َأَبا ُم وَس ى َأْو َيا َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َقْيٍس؟»‪َ .‬ق اَل ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬و اَّل ِذ ي َبَع َث َك‬
‫ِباْلَح ِّق َم ا َأْطَلَع اِنى َع َلى َم ا ِفي َأْنُفِس ِهَم ا‪َ ،‬و َم ا َش َع ْر ُت َأَّنُهَم ا َيْطُلَب اِن اْلَع َم َل ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َك َأِّنى‬
‫َأْنُظُر ِإَلى ِس َو اِكِه َتْح َت َش َفِتِه‪َ ،‬و َق ْد َقَلَص ْت َفَق اَل ‪َ« :‬لْن ‪َ ،‬أْو َال َنْس َتْع ِم ُل َع َلى َع َم ِلَن ا َم ْن‬
‫َأَر اَد ُه‪َ ،‬و َلِكِن اْذ َهْب َأْنَت ‪َ ،‬ي ا َأَب ا ُم وَس ى َأْو َي ا َع ْب َد ِهَّللا ْبَن َقْيِس»‪َ .‬فَبَع َث ُه َع َلى اْلَيَمِن ‪ُ ،‬ثَّم‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪90‬‬
‫َأْتَبَع ُه ُمَع اَذ ْبَن َجَبٍل ‪َ ،‬فَلَّم ا َقِد َم َع َلْيِه َقاَل ‪ ،‬اْنِزْل ‪َ ،‬و َأْلَقى َلُه ِو َس اَد ًة‪َ ،‬وِإَذ ا َر ُجٌل ِع ْنَد ُه ُم وَث ٌق ‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬م ا َهَذ ا؟ َقاَل ‪َ :‬ه َذ ا َك اَن َيُهوِد ًّي ا َفَأْس َلَم ُثَّم َر اَج َع ِد يَن ُه‪ِ ،‬د يَن الَّس ْو ِء َفَتَه َّو َد‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ال‬
‫َأْج ِلُس َح َّتى ُيْقَت َل ‪َ ،‬قَض اُء ِهَّللا َو َر ُس وِلِه‪َ ،‬فَق اَل ‪ :‬اْج ِلْس َنَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ال َأْج ِلُس َح َّتى ُيْقَت َل ‪،‬‬
‫َقَض اُء ِهَّللا َو َر ُسوِلِه‪َ ،‬ثَالَث َم َّراٍت‪َ ،‬فَأَم َر ِبِه َفُقِتَل ‪ُ ،‬ثَّم َتَذ اَك َر ا اْلِقَياَم ِم َن الَّلْيِل ‪َ ،‬فَقاَل َأَح ُدُهَم ا‬
‫ُمَع اٌذ َأَّم ا َأَنا َفَأَناُم َو َأُقوُم َو َأْر ُجو ِفي َنْو َم ِتى َم ا َأْر ُجو ِفي َقْو َم ِتي‪( .‬م‪)1824/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوبرده می‌گوید ‪ :‬ابوموسی اشعری گفت‪ :‬ب‪/‬ا دو نف‪/‬ر از اش‪/‬عریها ک‪/‬ه یکی‬
‫سمت راست‪ ،‬و دیگری سمت چپم قرار داشت‪ ،‬خدمت رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص رفتم‪ .‬پیامبر‬
‫اکرم ص مشغول مسواک زدن بود که هر دوی آنها تقاضای کار کردند‪ .‬پیامبر اکرم‬
‫ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای ابوموس‪//‬ی ی‪//‬ا ای عبدهللا بن قیس! ش‪//‬ما چ‪//‬ه می‌گویید»؟ گفتم‪:‬‬
‫سوگند به ذاتی که تو را به حق‪ ،‬مبعوث ک‪//‬رده‪ ،‬آنه‪//‬ا نیت‌ش‪//‬ان را ب‪//‬ه من نگفتن‪//‬د و‬
‫من هم نمی‌دانستم که آنان‪ ،‬درخواست کار می‌کنند‪.‬‬
‫راوی می‌گوید ‪ :‬گویا هم اکنون‪ ،‬مسواک رسول الل‪//‬ه ص را مش‪//‬اهده می‌کنم‬
‫که زیر لبش‪ ،‬جمع شده و می‌فرماید‪« :‬ما کارهایمان را به کس‪//‬انی ک‪//‬ه خواه‪//‬ان‬
‫باشند‪ ،‬نمی‌دهیم؛ ولی تو ای ابوموسی یا ای عبدالله بن قیس! (ب‪//‬ه یمن) ب‪//‬رو»‪.‬‬
‫آنگاه ابوموسی را به یمن فرستاد و بدنبال او نیز معاذ بن جبل را اعزام نم‪//‬ود‪.‬‬
‫هنگامی که معاذ نزد ابوموسی رفت‪ ،‬ابوموسی برایش بالشتی گذاش‪//‬ت و گفت‪:‬‬
‫پیاده شو‪ .‬ناگهان چشم معاذ به مردی افتاد که در آنجا به بن‪//‬د کش‪//‬یده ش‪//‬ده ب‪//‬ود‪.‬‬
‫پرسید‪ :‬این کیست؟ ابوموسی گفت‪ :‬این‪ ،‬یهودی بود‪ .‬بع‪//‬د‪ ،‬مس‪//‬لمان ش‪//‬د‪ .‬س‪//‬پس‬
‫دوباره به دینش که یهودیت باشد و دین بدی است‪ ،‬برگشت و یهودی شد‪ .‬مع‪//‬اذ‬
‫گفت‪ :‬ت‪//‬ا کش‪//‬ته نش‪//‬ود‪ ،‬نمی‌نش‪//‬ینم‪ .‬دس‪//‬تور الل‪//‬ه و پیامبرش بای‪//‬د اج‪//‬را ش‪//‬ود‪.‬‬
‫ابوموسی گفت‪ :‬بشین؛ باشد اجرا می‌کنم‪ .‬معاذ گفت‪ :‬تا کشته نشود‪ ،‬نمی‌نش‪//‬ینم‪.‬‬
‫دستور الله و پیامبرش باید اجرا شود و این گفتگو‪ ،‬سه بار تکرار شد‪.‬‬
‫آنگ‪//‬اه‪ ،‬ابوموس‪//‬ی دس‪//‬تور داد و آن م‪//‬رد‪ ،‬کش‪//‬ته ش‪//‬د‪ .‬س‪//‬پس مع‪//‬اذ و ابوموس‪//‬ی‬
‫درباره‌ی قیام شب با یک‪//‬دیگر ص‪//‬حبت کردن‪//‬د‪ .‬مع‪//‬اذ گفت‪ :‬من بخش‪//‬ی از ش‪//‬ب را‬
‫می‌خوابم و بخشی از آن را به عبادت می‌پردازم‪ .‬و از خوابیدنم امید همان اج‪//‬ر و‬
‫پاداشی را دارم که از عبادت و پرستشم دارم‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬اگر امام به تقوا و عدالت‪ ،‬دستور دهد برایش پاداش بحساب می‌آید‬
‫‪1206‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّى ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّنَم ا اِإل َم اُم ُج َّنٌة‪ُ ،‬يَقاَتُل ِم ْن َو َر اِئ ِه‪،‬‬
‫َو ُيَّتَقى ِبِه‪َ ،‬فِإْن َأَم َر ِبَتْقَو ى ِهَّللا ﻷ َو َعَد َل َك اَن َلُه ِبَذ ِلَك َأْج ٌر‪َ ،‬و ِإْن َي ْأُم ْر ِبَغْي ِرِه َك اَن َع َلْي ِه‬
‫ِم ْنُه»‪( .‬م‪)1841/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید ‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬امام‪ ،‬سپر اس‪//‬ت؛ م‪//‬ردم‬
‫به پیروی از او با کفار می‌جنگند و به او پن‪//‬اه می‌برن‪//‬د؛ اگ‪//‬ر او ب‪//‬ه تق‪//‬وای الهی و‬
‫عدالت‪ ،‬دستوردهد‪ ،‬در قب‪//‬ال آن‪ ،‬ب‪//‬ه او اج‪//‬ر و پ‪//‬اداش می‌رس‪//‬د‪ .‬و اگ‪//‬ر ب‪//‬ه ظلم و‬
‫ستم‪ ،‬دستور دهد‪ ،‬بهره‌ای از گناه می‌برد»‪.‬‬
 ‫‪91‬‬ ‫‪ -37‬کتاب امارت‬

‫باب (‪ :)9‬درباره‌ی کسی که مسئولیتی را به عهده بگیرد و عدالت کند‬

‫‪1207‬ـ عن عبدهللا بن عم‪//‬ر َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن اْلُم ْقِس ِط يَن ‪ِ ،‬ع ْن َد ِهَّللا‪،‬‬
‫َع َلى َم َناِبَر ِم ْن ُنوٍر ‪َ ،‬ع ْن َيِم يِن الَّرْح َمِن ﻷ‪َ ،‬وِكْلَتا َيَد ْي ِه َيِم يٌن ‪ ،‬اَّل ِذ يَن َيْع ِد ُلوَن ِفي ُح ْك ِم ِهْم‬
‫َو َأْهِليِهْم َو َم ا َو ُلوا»‪( .‬م‪)1827/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر س می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ع‪//‬دالت کنن‪//‬دگان‪،‬‬
‫نزد هللا متعال بر منبره‪//‬ایی از ن‪//‬ور در س‪//‬مت راس‪//‬ت هللا رحم‪//‬ان قرار دارن‪//‬د‪ .‬و‬
‫هردو دست هللا متع‪/‬ال راس‪/‬ت هس‪/‬تند‪ .‬و کس‪/‬انی ع‪/‬ادل ب‪/‬ه ش‪/‬مار می‌رون‪/‬د ک‪/‬ه در‬
‫فیصله‌ها‪ ،‬خانواده و مسئولیت‌هایشان‪ ،‬عدالت را رعایت کنند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬درباره‌ی کسی که مسئولیتی به عهده گرفت و سخت یا آسان گرفت‬
‫‪1208‬ـ َع ْن َع ْبِد الَّرْح َمِن ْبِن ُش َم اَس َة َق اَل ‪َ :‬أَتْيُت َعاِئَش َة َأْس َأُلَها َع ْن َش ْى ٍء ‪َ ،‬فَق اَلْت ‪:‬‬
‫ِمَّم ْن َأْنَت ؟ َفُقْلُت ‪َ :‬ر ُجٌل ِم ْن َأْهِل ِم ْص َر ‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬كْيَف َك اَن َص اِح ُبُك ْم َلُك ْم ِفي َغَزاِتُك ْم َهِذِه؟‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬م ا َنَقْم َنا ِم ْنُه َشْيًئا‪ِ ،‬إْن َك اَن َلَيُم وُت ِللَّرُج ِل ِم َّن ا اْلَبِع يُر‪َ ،‬فُيْع ِط ي‪ِ/‬ه اْلَبِع يَر ‪َ ،‬و اْلَع ْب ُد‪،‬‬
‫َفُيْع ِط يِه اْلَع ْبَد‪َ ،‬و َيْح َتاُج ِإَلى الَّنَفَقِة‪َ ،‬فُيْع ِط يِه الَّنَفَقَة‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬أَم ا ِإَّنُه َال َيْم َنُع ِنى اَّلِذ ي َفَعَل ِفي‬
‫ُمَحَّمِد ْبِن َأِبي َبْك ٍر ‪َ ،‬أِخ ى‪َ ،‬أْن ُأْخ ِبَر َك َم ا َسِم ْع ُت ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َيُق وُل ِفي َبْيِتى َه َذ ا‪:‬‬
‫«الَّلُهَّم َم ْن َوِلَى ِم ْن َأْم ِر ُأَّمِتي َش ْيًئا َفَش َّق َع َلْيِهْم َفاْش ُقْق َع َلْي ِه‪َ ،‬و َم ْن َوِلَى ِم ْن َأْم ِر ُأَّمِتي‬
‫َشْيًئا َفَر َفَق ِبِهْم َفاْر ُفْق ِبِه»‪( .‬م‪)1828/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدالرحمن بن شماسه می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬زد عایش‪//‬ه ل رفتم ت‪//‬ا از او مس‪//‬ئله‌ای‬
‫بپرسم‪ .‬عایشه ل گفت‪ :‬شما کی هستید؟ گفتم‪ :‬از اهل مص‪//‬رم‪ .‬گفت‪ :‬ام‪//‬یر ش‪//‬ما در‬
‫این جن‪//‬گ‪ ،‬چگون‪//‬ه ب‪//‬ا ش‪//‬ما رفت‪//‬ار نم‪//‬ود؟ گفتم‪ :‬م‪//‬ا ام‪//‬ر ناپس‪//‬ندی از او مش‪//‬اهده‬
‫نکردیم؛ اگ‪/‬ر ش‪/‬تر کس‪/‬ی می‌م‪/‬رد‪ ،‬ب‪/‬ه او ش‪/‬تر می‌داد‪ .‬و اگ‪/‬ر ب‪/‬رده‌ی کس‪/‬ی ف‪//‬وت‬
‫می‌نمود به او برده می‌داد‪ .‬و اگر کسی نیاز به نفقه داشت به او نفقه می‌داد‪.‬‬
‫عایش‪//‬ه ل گفت‪ :‬رفت‪//‬ار او ب‪//‬ا ب‪//‬رادرم؛ محم‪//‬د بن اب‪//‬وبکر؛ (کش‪//‬تن او) ب‪//‬اعث‬
‫نمی‌شود که من حدیث رسول هللا ص را ب‪//‬رای ش‪//‬ما بیان نکنم؛ من از رس‪//‬ول هللا‬
‫ص شنیدم که در همین خانه‌ی من می‌فرمود‪« :‬بار الها! هرکس‪ ،‬کاری از امتم را‬
‫به عهده گرفت و سخت گیری کرد‪ ،‬تو بر او سخت گیری کن‪ .‬و هرکس کاری از‬
‫امتم را به عهده گرفت و آسان گرفت‪ ،‬تو بر او آسان بگیر»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬دین‪ ،‬خیرخواهی است‬
‫‪1209‬ـ َع ْن َتِم يٍم س الَّد اِرِّى ‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َقاَل ‪« :‬الِّديُن الَّنِص يَح ُة»‪ُ .‬قْلَنا‪ِ :‬لَم ْن ؟ َقاَل ‪:‬‬
‫«ِهَّلِل َو ِلِكَتاِبِه َو ِلَر ُسوِلِه َو َألِئَّمِة اْلُم ْس ِلِم يَن َو َعاَّمِتِهْم »‪( .‬م‪)55/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬تمیم داری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬دین‪ ،‬خ‪//‬یرخواهی‬
‫است»‪ .‬ما عرض کردیم‪ :‬برای چه کسی؟ فرمود‪« :‬برای الله متعال (ب‪//‬ا ایم‪//‬ان‬
‫آوردن به او) و کتابش (با ایمان آوردن و عمل به آن) و پیامبرش (ب‪//‬ا تص‪//‬دیق‬
‫نبوتش) و ائمه و عموم مسلمانان»‪.‬‬
‫‪1210‬ـ َع ْن َج ِر يٍر س َق اَل ‪َ :‬ب اَيْع ُت الَّنِبَّي ص َع َلى الَّس ْم ِع َو الَّطاَع ِة‪َ ،‬فَلَّقَنِني «ِفيَم ا‬
‫اْسَتَطْعَت »‪َ .‬و الُّنْص ِح ِلُك ِّل ُم ْس ِلٍم ‪( .‬م‪)56/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪92‬‬

‫ترجمه‪ :‬جریر بن عبد هللا س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ا رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ر س‪//‬مع و ط‪//‬اعت و‬
‫خ‪//‬یرخواهی و نص‪//‬یحت مس‪//‬لمانان‪ ،‬بیعت ک‪//‬ردم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص اف‪//‬زود ک‪//‬ه‪« :‬ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ی توانایی‌ات»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬کسی که به رعیتش خیانت کند و از نصیحت آنان دریغ ورزد‬
‫‪1211‬ـ َع ِن اْلَحَس ِن َقاَل ‪َ :‬عاَد ُع َبْيُد ِهَّللا ْبُن ِز َياٍد ‪َ ،‬م ْع ِقَل ْبَن َيَس اٍر اْلُم َز ِنَّى ِفي َم َرِض ِه‬
‫اَّلِذ ي َم اَت ِفيِه‪َ ،‬قاَل َم ْع ِقٌل‪ِ :‬إِّني ُمَح ِّد ُثَك َحِد يًثا َس ِم ْع ُتُه ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬ل ْو َع ِلْم ُت َأَّن‬
‫ِلي َحَياًة َم ا َح َّد ْثُتَك ‪ِ ،‬إِّني َسِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬م ا ِم ْن َع ْبٍد َيْسَتْر ِع يِه ُهَّللا َر ِع َّي ًة‪،‬‬
‫َيُم وُت َيْو َم َيُم وُت َو ُهَو َغاٌّش ِلَرِع َّيِتِه‪ِ ،‬إَّال َح َّر َم ُهَّللا َع َلْيِه اْلَج َّنَة»‪( .‬م‪)142/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬حسن بص‪//‬ری می‌گوی‪//‬د ‪ :‬عبیدهللا بن زی‪//‬اد در بیم‪//‬اری وف‪//‬ات معق‪//‬ل بن‬
‫یسار مزنی س به عیادت او رفت‪ .‬معقل گفت‪ :‬حدیثی که از رسول الل‪//‬ه ص ش‪//‬نیده‌ام‬
‫برایت بیان می‌کنم؛ اگر می‌دانستم که زنده می‌م‪//‬انم‪ ،‬آن را بیان نمی‌ک‪//‬ردم؛ ش‪//‬نیدم‬
‫که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬به هر بن‪//‬ده‌ای ک‪//‬ه الل‪//‬ه متع‪//‬ال‪ ،‬مس‪//‬ئولیت گ‪//‬روهی را‬
‫بسپارد و آن بنده در حالی بمیرد که به آنان‪ ،‬خیانت کرده است‪ ،‬الله متع‪//‬ال بهش‪//‬ت را‬
‫بر او حرام می‌گرداند»‪.‬‬
‫‪1212‬ـ عن اْلَحَس ُن ‪َ :‬أَّن َعاِئ َذ ْبَن َع ْم ٍرو َو َك اَن ِم ْن َأْص َح اِب َر ُس وِل ِهَّللا ص َد َخ َل‬
‫َع َلى ُع َبْيِد الَّلِه ْبِن ِزَياٍد ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أْى ُبَنَّى ِإِّني َسِم ْع ُت َر ُسوَل الَّلِه ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّن َش َّر الِّرَع اِء‬
‫اْلُح َطَم ُة‪َ ،‬فِإَّياَك َأْن َتُكوَن ِم ْنُهْم »‪َ .‬فَقاَل َلُه‪ :‬اْج ِلْس ‪َ ،‬فِإَّنَم ا َأْنَت ِم ْن ُنَخ اَلِة َأْص َح اِب ُمَحَّم ٍد ص‪.‬‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬و َهْل َكاَنْت َلُهْم ُنَخاَلٌة؟ ِإَّنَم ا َكاَنِت الُّنَخاَلُة َبْع َد ُهْم ‪َ ،‬وِفي َغْيِر ِهْم ‪( .‬م‪)1830/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حسن بصری می‌گوید‪ :‬عائذ بن عمرو که یکی از اصحاب رسول الله ص‬
‫ب‪//‬ود‪ ،‬ن‪//‬زد عبیدالل‪//‬ه بن زی‪//‬اد رفت و گفت‪ :‬ای فرزن‪//‬دم! ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫می‌فرمود‪« :‬بدترین مسئوالن کسانی هستند که خشن و بی رحم‌اند؛ مب‪//‬ادا ت‪//‬و از آن‪//‬ان‬
‫باشی»‪.‬‬
‫عبیدهللا بن زیاد ب‪//‬ه او گفت‪ :‬بنش‪//‬ین؛ ت‪//‬و از نخاله‌ه‪//‬ای اص‪//‬حاب محم‪//‬د هس‪//‬تی‪.‬‬
‫عائذ بن عمرو س گفت‪ :‬آیا در میان اصحاب محمد هم نخاله وج‪//‬ود دارد؟! نخال‪//‬ه‬
‫در میان بعدیها و دیگران‪ ،‬وجود دارد‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬درباره‌ی خیانت حکام در اموال غنیمت و گناه بزرگ آن‬
‫‪1213‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَم ِفيَن ا َر ُس وُل ِهَّللا ص َذ اَت َي ْو ٍم ‪َ ،‬ف َذ َك َر اْلُغ ُل وَل‬
‫َفَع َّظَم ُه َو َع َّظَم َأْمَرُه ُثَّم َقاَل ‪َ« :‬ال ُأْلِفَيَّن َأَح َد ُك ْم َيِج يُء َي ْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬ع َلى َر َقَبِت ِه َبِع يٌر َل ُه‬
‫ُرَغاٌء َيُقوُل‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َأِغ ْثِني‪َ ،‬فَأُقوُل‪َ :‬ال َأْمِلُك َلَك َش ْيًئا‪َ ،‬ق ْد َأْبَلْغُت َك‪َ ،‬ال ُأْلِفَيَّن َأَح َد ُك ْم‬
‫َيِج يُء َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬ع َلى َر َقَبِتِه َفَر ٌس َلُه َحْمَح َم ٌة‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َأِغ ْثِني‪َ ،‬ف َأُقوُل‪َ :‬ال‬
‫َأْمِلُك َلَك َشْيًئا‪َ ،‬قْد َأْبَلْغُتَك ‪َ ،‬ال ُأْلِفَيَّن َأَح َد ُك ْم َيِج يُء َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬ع َلى َر َقَبِتِه َش اٌة َلَه ا ُثَغ اٌء ‪،‬‬
‫َيُقوُل‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َأِغ ْثِني‪َ ،‬فَأُقوُل‪َ :‬ال َأْمِلُك َلَك َشْيًئا‪َ ،‬ق ْد َأْبَلْغُت َك ‪َ ،‬ال ُأْلِفَيَّن َأَح َد ُك ْم َيِج يُء‬
‫َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬ع َلى َر َقَبِتِه َنْفٌس َلَها ِص َياٌح‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َأِغ ْثِني‪َ ،‬ف َأُقوُل‪َ :‬ال َأْمِل ُك‬
‫َلَك َشْيًئا‪َ ،‬قْد َأْبَلْغُتَك‪َ ،‬ال ُأْلِفَيَّن َأَح َد ُك ْم َيِج يُء َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬ع َلى َر َقَبِتِه ِرَقاٌع َتْخ ِفُق‪َ ،‬فَيُق وُل‪:‬‬
 ‫‪93‬‬ ‫‪ -37‬کتاب امارت‬

‫َيا َر ُسوَل ِهَّللا َأِغ ْثِني‪َ ،‬فَأُقوُل‪َ :‬ال َأْمِلُك َل َك َش ْيًئا‪َ ،‬ق ْد َأْبَلْغُت َك‪َ ،‬ال ُأْلِفَيَّن َأَح َد ُك ْم َيِج يُء َي ْو َم‬
‫اْلِقَياَم ِة َع َلى َر َقَبِتِه َص اِم ٌت ‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َأِغ ْثِني َف َأُقوُل‪َ :‬ال َأْمِل ُك َل َك َش ْيًئا‪َ ،‬ق ْد‬
‫َأْبَلْغُتَك»‪( .‬م‪)1831/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬روزی رسول هللا ص در میان ما برخاست و از‬
‫خیانت درغنیمت‪ ،‬س‪/‬خن گفت و آن را گن‪/‬اه ب‪/‬زرگی برش‪/‬مرد و ب‪/‬زرگ دانس‪/‬ت و‬
‫فرمود‪« :‬نبینم یکی از شما را که در روز قیامت می‌آی‪/‬د در ح‪/‬الی ک‪/‬ه ش‪/‬تری ب‪/‬ر‬
‫دوش دارد و آن شتر‪ ،‬صدا می‌دهد و آن شخص‪ ،‬می‌گوید‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! ب‪//‬ه دادم‬
‫برس‪ .‬من می‌گویم نمی‌توانم کاری برایت انجام دهم؛ به تو ابالغ نمودم‪ .‬نبینم یکی‬
‫از شما را که در روز قیامت می‌آید در حالی که اسبی ب‪//‬ر دوش دارد و آن اس‪//‬ب‪،‬‬
‫شیهه می‌کشد و آن شخص‪ ،‬می‌گوید‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! ب‪//‬ه دادم ب‪//‬رس‪ .‬من می‌گ‪//‬ویم‪:‬‬
‫نمی‌توانم برایت کاری انجام دهم؛ به تو ابالغ نمودم‪ .‬نبینم یکی از ش‪//‬ما را ک‪//‬ه در‬
‫روز قیامت می‌آید و گوس‪//‬فندی ب‪//‬ر دوش دارد و آن گوس‪//‬فند‪ ،‬ب‪//‬ع ب‪//‬ع می‌کن‪//‬د و آن‬
‫شخص‪ ،‬می‌گوید‪ :‬یا رسول هللا! به دادم برس‪ .‬من می‌گویم‪ :‬نمی‌توانم برایت کاری‬
‫انج‪//‬ام دهم؛ ب‪//‬ه ت‪//‬و ابالغ نم‪//‬ودم‪ .‬ن‪//‬بینم یکی از ش‪//‬ما را ک‪//‬ه روز قیامت می‌آی‪//‬د و‬
‫انسانی دیگر بر دوش دارد و آن انس‪//‬ان فری‪//‬اد می‌کش‪//‬د و آن ش‪//‬خص می‌گوی‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! به دادم برس‪ .‬من می‌گویم‪ :‬نمی‌توانم ک‪//‬اری ب‪//‬رایت انج‪//‬ام دهم؛ ب‪//‬ه ت‪//‬و‬
‫ابالغ نمودم‪ .‬نبینم یکی از شما را که در روز قیامت می‌آی‪//‬د و پ‪//‬ارچه‌ای ب‪//‬ردوش‬
‫دارد و آن پارچه‪ ،‬به اهتزاز در آمده و آن شخص می‌گوید‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا! ب‪//‬ه دادم‬
‫برس‪ .‬من می‌گویم‪ :‬نمی‌توانم کاری برایت انجام دهم؛ به تو ابالغ نمودم‪.‬‬
‫و نبینم یکی از شما را ک‪//‬ه روز قیامت می‌آی‪//‬د و طال و نق‪//‬ره ب‪//‬ر دوش دارد و‬
‫می‌گوید‪ :‬یا رسول هللا! به دادم برس‪ .‬من می‌گویم‪ :‬نمی‌ت‪//‬وانم ب‪//‬رایت ک‪//‬اری انج‪//‬ام‬
‫دهم؛ به تو ابالغ نمودم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬اموالی را که امیران‪ ،‬پنهان می‌کنند‪ ،‬خیانت شمرده می‌شود‬
‫‪1214‬ـ َع ْن َع ِد ِّي ْبِن َع ِم يَر َة اْلِكْن ِد ِّي س َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل الَّلِهص َيُق وُل‪َ« :‬مِن‬
‫اْسَتْع َم ْلَناُه ِم ْنُك ْم َع َلى َع َم ٍل ‪َ ،‬فَكَتَم َنا ِم ْخ َيًطا َفَم ا َفْو َقُه‪َ ،‬ك اَن ُغ ُل وًال َي ْأِتي ِب ِه َي ْو َم اْلِقَياَم ِة»‪.‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَقاَم ِإَلْيِه َر ُجٌل َأْس َو ُد ِم َن اَألْنَص اِر‪َ ،‬ك َأِّني َأْنُظُر ِإَلْيِه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا اْقَب ْل َع ِّني‬
‫َع َم َلَك ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬و َم ا َل َك »؟ َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُتَك َتُق وُل َك َذ ا َو َك َذ ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬و َأَن ا َأُقوُل ُه اآلَن ‪َ ،‬مِن‬
‫اْس َتْع َم ْلَناُه ِم ْنُك ْم َع َلى َع َم ٍل َفْلَيِج ْئ ِبَقِليِل ِه َو َك ِث يِرِه‪َ ،‬فَم ا ُأوِتَي ِم ْن ُه َأَخ َذ ‪َ ،‬و َم ا ُنِهَي َع ْن ُه‬
‫اْنَتَهي»‪( .‬م‪)1833/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عدی بن عمیره کندی س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هرکس از شما را که بر کاری گماشتیم و سوزن یا چیزی کوچک‪//‬تر از آن را از‬
‫ما پنه‪//‬ان نم‪//‬ود‪ ،‬این ک‪//‬ارش خیانت ش‪//‬مرده می‌ش‪//‬ود وروز قیامت‪ ،‬آن را خواه‪//‬د‬
‫آورد»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬گویا هم اکنون می‌بینم که با شنیدن این سخنان‪ ،‬ی‪//‬ک م‪//‬رد‬
‫سیاه پوست از انص‪//‬ار برخاس‪//‬ت و گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! ک‪//‬ارت را از من تحوی‪//‬ل‬
‫بگیر‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬چ‪//‬ه اتف‪//‬اقی ب‪//‬رایت افت‪//‬اده اس‪//‬ت»؟ آن م‪//‬رد گفت‪:‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪94‬‬

‫شنیدم که شما چنین گفتید‪ .‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬اآلن هم می‌گ‪/‬ویم؛ هری‪/‬ک از‬
‫شما را بر کاری گماشتیم‪ ،‬باید اموال کوچک و بزرگ را بیاورد؛ س‪//‬پس ه‪//‬ر چ‪//‬ه‬
‫به او دادند‪ ،‬بگیرد؛ و آنچه را که به او ندادند‪ ،‬از برداشتن آن‪ ،‬خودداری کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬درباره‌ی هدایای امیران‬
‫‪1215‬ـ َع ْن َأِبي ُح َم ْيٍد الَّس اِع ِد ِّي س َق اَل ‪ :‬اْس َتْع َم َل َر ُس وُل ِهَّللا ص َر ُج ًال ِم َن اَألْز ِد‬
‫َع َلى َص َد َقاِت َبِني ُس َلْيٍم ُي ْد َعي اْبَن اُألْتِبَّي ِة‪َ ،‬فَلَّم ا َج اَء َح اَس َبُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ ،‬ه َذ ا َم اُلُك ْم ‪َ ،‬و َه َذ ا‬
‫َهِد َّيٌة‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬فَهَّال َج َلْسَت ِفي َبْيِت َأِبي‪َ//‬ك َو ُأِّم َك َح ّتي َتْأِتَي َك َه ِد َّيُتَك ‪ِ ،‬إْن‬
‫ُكْنَت َص اِد ًقا»؟ ُثَّم َخ َطَبَنا َفَحِم َد َهَّللا َو َأْثَنى َع َلْيِه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل «َأَّم ا َبْعُد‪َ ،‬ف ِإِّنى َأْس َتْع ِم ُل الَّرُج َل‬
‫ِم ْنُك ْم َع َلى اْلَع َمِل ِمَّم ا َو َّالِني ُهَّللا‪َ ،‬فَيْأِتي َفَيُق وُل‪َ ،‬ه َذ ا َم اُلُك ْم َو َه َذ ا َهِد َّي ٌة ُأْه ِدَيْت ِلي‪َ ،‬أَفَال‬
‫َج َلَس ِفي َبْيِت َأِبيِه َو ُأِّمِه َح َّتى َتْأِتَيُه َهِد َّيُتُه‪ِ ،‬إْن َك اَن َص اِد ًقا‪َ ،‬و ِهَّللا َال َيْأُخ ُذ َأَح ٌد ِم ْنُك ْم ِم ْنَه ا‬
‫َشْيًئا ِبَغْيِر َح ِّقِه‪ِ ،‬إَّال َلِقَي َهَّللا َتَع اَلى َيْح ِم ُلُه َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬فَألْع ِرَفَّن َأَح ًدا ِم ْنُك ْم َلِقَي َهَّللا َيْح ِم ُل‬
‫َبِع يًرا َلُه ُرَغاٌء ‪َ ،‬أْو َبَقَر ًة َلَها ُخ َو اٌر‪َ ،‬أْو َش اًة َتْيِع ُر» ُثَّم َر َفَع َيَد ْيِه َح َّتى ُر ِئَي َبَياُض ِإْبَطْي ِه‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل ‪« :‬الَّلُهَّم َهْل َبَّلْغُت »؟ َبُص َر َع ْيِني َو َسِمَع ُأُذ ِني‪( .‬م‪)1832/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو حمید ساعدی س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص شخص‪//‬ی از طایف‪//‬ه ازد را‬
‫ک‪//‬ه ابن اتبّی ه ن‪//‬ام داش‪//‬ت‪ ،‬ب‪//‬رای وص‪//‬ول زک‪//‬ات ام‪//‬وال ب‪//‬نی ُس لیم م‪//‬أموریت داد‪.‬‬
‫هنگامی که آن شخص‪ ،‬برگشت‪ ،‬پیامبر اکرم ص از وی حس‪//‬اب گ‪//‬رفت‪ .‬او گفت‪:‬‬
‫این‪ ،‬از آِن شماس‪//‬ت و این‪ ،‬هدی‪//‬ه (ب‪//‬ه من) اس‪//‬ت‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر‬
‫راست می‌گویی‪ ،‬چرا خانه‌ی پدر و مادرت ننشستی که به تو هدیه بدهن‪//‬د»؟ آنگ‪//‬اه‬
‫رسول اکرم ص سخنرانی نمود و بعد از حمد و ثنای هللا متعال فرمود‪« :‬من یکی‬
‫از شما را به کاری می‌گمارم که هللا متع‪//‬ال مس‪//‬ئولیت آن را ب‪//‬ه من س‪//‬پرده اس‪//‬ت؛‬
‫آنگاه او می‌آید و می‌گوید‪ :‬این‪ ،‬م‪//‬ال شماس‪//‬ت و این را ب‪//‬ه من هدی‪//‬ه داده‌ان‪//‬د‪ .‬اگ‪//‬ر‬
‫راست می‌گوید در خانه‌ی پدر و مادرش می‌نشست تا به او هدیه بدهند‪ .‬سوگند ب‪//‬ه‬
‫هللا که اگر یکی از شما چیزی از این اموال را بردارد‪ ،‬روز قیامت‪ ،‬در ح‪//‬الی ب‪//‬ه‬
‫مالقات هللا متعال می‌رود‪ ،‬که آن را ب‪//‬ر دوش دارد‪ .‬و من یکی از ش‪//‬ما را می‌بینم‬
‫که هللا متعال را مالقات می‌کند در حالی که شتری بر دوش دارد و آن شتر‪ ،‬ص‪//‬دا‬
‫می‌دهد یا گاوی بر دوش دارد و آن گ‪//‬او‪ ،‬فری‪//‬اد می‌کش‪//‬د و ی‪//‬ا گوس‪//‬فندی ب‪//‬ه دوش‬
‫دارد و آن گوسفند‪ ،‬بع بع می‌کند»‪ .‬آنگاه‪ ،‬پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای دس‪//‬تانش را‬
‫بلند نمود که سفیدی زی‪/‬ر بغلش مش‪/‬اهده گردی‪/‬د و فرم‪/‬ود‪« :‬ب‪/‬ار اله‪/‬ا! آی‪/‬ا رس‪/‬اندم»؟‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬این صحنه را با چشمان خودم دیدم و این سخنان را با گوشهای خودم‬
‫شنیدم‪.‬‬

‫باب (‪ :)16‬بیعت با نبی اکرم ص در زیر درخت بر عدم فرار‬

‫‪1216‬ـ َع ْن َج اِبٍر بن عبدهللا َقاَل ‪ُ :‬كَّنا َيْو َم اْلُحَد ْيِبَيِة َأْل ا َو ْر َبَعِم اَئ ٍة‪َ ،‬باَيْعَن اُه َو ُع َم ُر‬
‫َف‬ ‫َأ‬ ‫ًف‬
‫آِخ ٌذ ِبَي ِدِه َتْح َت الَّش َجَرِة‪َ ،‬و ِهَى َس ُمَر ٌة‪َ ،‬و َق اَل ‪َ :‬باَيْعَن اُه َع َلى َأَال َنِف َّر‪َ ،‬و َلْم ُنَباِيْع ُه َع َلى‬
‫اْلَم ْو ِت‪( .‬م‪)1856/‬‬
 ‫‪95‬‬ ‫‪ -37‬کتاب امارت‬

‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬ما در روز حدیبیه‪ ،‬هزار و چهار ص‪/‬د نف‪/‬ر‬
‫بودیم‪ .‬و در حالی که عمر دست رسول هللا ص را گرفته ب‪//‬ود م‪//‬ا ب‪//‬ا پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص زیر یک درخت مغیالن‪ ،‬بیعت کردیم‪ .‬قابل یاد آوری اس‪/‬ت ک‪/‬ه م‪/‬ا ب‪/‬ا رس‪/‬ول‬
‫هللا ص بر مرگ‪ ،‬بیعت نکردیم بلکه بیعت نمودیم که فرار نکنیم‪.‬‬
‫‪1217‬ـ َع ْن َس اِلِم ْبِن َأِبي اْلَج ْع ِد َقاَل ‪َ :‬س َأْلُت َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ِهَّللا َع ْن َأْص َح اِب الَّش َجَرِة؟‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬لْو ُكَّنا ِم اَئَة َأْلٍف َلَكَفاَنا‪ُ ،‬كَّنا َأْلًفا َو َخ ْمَسِم اَئٍة‪( .‬م‪)1857/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬س‪//‬الم بن ابی الجع‪//‬د می‌گوی‪//‬د‪ :‬از ج‪//‬ابر بن عبدهللا ل درب‪//‬اره‌ی تع‪//‬داد‬
‫اصحاب شجره (بیعت کنندگان زیر درخت) پرسیدم‪ .‬گفت‪ :‬ما هزار و پانصد نف‪//‬ر‬
‫بودیم؛ ولی اگر صد هزار نفر هم می‌بودیم (آبی که از چاه حدیبیه با معجزه‌ی نبی‬
‫اکرم ص فواره نمود) ما را کفایت می‌کرد‪.‬‬
‫‪1218‬ـ عن َع ْب ُد ِهَّللا ْبُن َأِبي َأْو َفي ل َق اَل ‪ :‬اَن ْص َح اُب ال َجَرِة ا َو ِم اَئ ٍة‪،‬‬
‫َث‬‫َال‬‫َث‬ ‫ًف‬ ‫ْل‬‫َأ‬ ‫َّش‬ ‫َأ‬ ‫َك‬
‫َو َكاَنْت َأْس َلُم ُثُم َن اْلُمَهاِج ِر يَن ‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن ابی اوفی ل می‌گوید‪ :‬تعداد بیعت کنندگان زیر درخت با ن‪//‬بی‬
‫اکرم ص هزار و سیصد نفر بودند و قبیله‌ی اسلم‪ ،‬یک هشتم مهاجرین را تش‪//‬کیل‬
‫می‌دادند‪.‬‬
‫نکته‪ :‬آنچه مسلم است تعداد بیعت کنندگان هزار و چهارصد و اندی بوده‌ان‪//‬د و‬
‫اختالف در روایات‪ ،‬حدس و گمان راوی است‪.‬‬
‫باب (‪ :)17‬بیعت بر مرگ‬
‫‪1219‬ـ َع ْن َيِز يَد ْبِن َأِبي ُع َبْي ٍد َم ْو َلى َس َلَم َة ْبِن اَألْك َو ِع َق اَل ‪ُ :‬قْلُت ِلَس َلَم َة‪َ :‬ع َلى َأِّى‬
‫َش ْى ٍء َباَيْع ُتْم َر ُسوَل ِهَّللا ص َيْو َم اْلُحَد ْيِبَيِة؟ َقاَل ‪َ :‬ع َلى اْلَم ْو ِت‪( .‬م‪)1860/‬‬
‫ترجمه‪ :‬یزید بن ابی عبید موالی سلمه بن اک‪//‬وع می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ه س‪//‬لمه گفتم‪ :‬روز‬
‫حدیبیه‪ ،‬بر چه چیزی با رسول هللا ص بیعت کردید؟ گفت‪ :‬بر مرگ‪( .‬بعض‪//‬ی هم‬
‫گفته‌اند بیعت بر عدم فرار بوده است‪).‬‬
‫باب (‪ :)18‬بیعت بر سمع و طاعت به اندازه‌ی توانایی‬
‫‪1220‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر ل قال‪ُ:‬كَّنا ُنَباِيُع َر ُسوَل ِهَّللا ص َع َلى الَّس ْم ِع َو الَّطاَع ِة‪،‬‬
‫َيُقوُل َلَنا‪ِ« :‬فيَم ا اْسَتَطْعَت »‪( .‬م‪)1867/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬ما با رسول هللا ص بر حرف شنوی و اط‪//‬اعت از‬
‫ایشان‪ ،‬بیعت می‌نم‪//‬ودیم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای ک‪//‬ه توان‪//‬ایی‬
‫دارید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)19‬بیعت بر شنیدن و اطاعت کردن تا زمانی‌که کفری آشکار‪ ،‬مشاهده نشده است‬
‫‪1221‬ـ َع ْن ُج َناَد َة ْبِن َأِبي ُأَم َّيَة َق اَل ‪َ :‬د َخ ْلَن ا َع َلى ُع َب اَد َة ْبِن الَّص اِمِت َو ُه َو َم ِر يٌض‬
‫َفُقْلَنا‪َ :‬ح ِّد ْثَنا َأْص َلَح َك ُهَّللا‪ِ ،‬بَحِد يٍث َيْنَف ُع ُهَّللا ِب ِه‪َ ،‬س ِم ْعَتُه ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪َ :‬دَع اَن ا‬
‫َر ُس وُل ِهَّللا ص َفَباَيْعَن اُه‪َ ،‬فَك اَن ِفيَم ا َأَخ َذ َع َلْيَن ا َأْن َباَيَع َن ا َع َلى الَّس ْم ِع َو الَّطاَع ِة‪ِ ،‬في‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪96‬‬
‫َم ْنَش ِط َنا َو َم ْك َرِهَنا‪َ ،‬و ُعْس ِر َنا َو ُيْس ِر َنا‪َ ،‬و َأَثَرٍة َع َلْيَنا‪َ ،‬و َأْن َال ُنَناِزَع اَألْمَر َأْهَل ُه‪َ ،‬ق اَل ‪ِ« :‬إَّال‬
‫َأْن َتَر ْو ا ُك ْفًرا َبَو اًحا ِع ْنَد ُك ْم ِم َن ِهَّللا ِفيِه ُبْر َهاٌن »‪( .‬م‪)1709/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جناده بن ابی امیه می‌گوید‪ :‬عباده بن صامت س مریض بود که ما ن‪//‬زد‬
‫ایش‪//‬ان رف‪//‬تیم و گف‪/‬تیم‪ :‬هللا متع‪//‬ال ت‪//‬را ش‪//‬فا ده‪//‬د؛ ح‪//‬دیثی را ک‪//‬ه از رس‪//‬ول هللا ص‬
‫شنیده‌ای و هللا متعال آن را برای ما مفید می‌گردان‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬رای م‪//‬ا بیان کن‪ .‬او گفت‪:‬‬
‫رسول هللا ص م‪//‬ا را فراخوان‪//‬د و م‪//‬ا ب‪//‬ا پیامبر اک‪//‬رم ص بیعت نم‪//‬ودیم‪ .‬از جمل‪//‬ه‬
‫اموری که در مورد آنه‪//‬ا از م‪//‬ا بیعت گ‪//‬رفت‪ ،‬این ب‪//‬ود ک‪//‬ه در ح‪//‬الت خوش‪//‬حال و‬
‫نگرانی‪ ،‬سختی و آسانی و ترجیح دیگران بر ما‪ ،‬از ایشان (نبی اکرم ص) حرف‬
‫شنوی داشته باشیم و اطاعت کنیم‪ .‬و همچنین نبای‪//‬د ب‪//‬ا والیان و حک‪//‬ام‪ ،‬ب‪//‬ه خ‪//‬اطر‬
‫حکومت‪ ،‬درگیر شویم‪ .‬البت‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬مگ‪//‬ر اینک‪//‬ه از آن‪//‬ان‪ ،‬کف‪/‬ر‬
‫آشکاری مشاهده نمودید و برای آن از ج‪//‬انب هللا متع‪//‬ال‪ ،‬دلیل و بره‪//‬انی داش‪//‬تید‪.‬‬
‫(در این صورت می‌توانید مخالفت کنید)‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬روش بیعت گرفتن از زنان مؤمن‬
‫‪1222‬ـ عن َعاِئَش َة َز ْو َج الَّنِبِّي ص َق اَلْت ‪َ :‬ك اَنِت اْلُم ْؤ ِم َن اُت ‪ِ ،‬إَذ ا َه اَج ْر َن ِإَلى‬
‫َر ُسوِل الَّلِه ص ُيْم َتَح َّن ِبَقْو ِل ِهَّللا ﻷ‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَها ٱلَّنِبُّي ِإَذ ا َج ٓاَء َك ٱۡل ُم ۡؤ ِم َٰن ُت ُيَباِيۡع َنَك َع َلٰٓى َأن‬
‫اَّل ُيۡش ِر ۡك َن ِبٱِهَّلل َش ٗٔ‍ۡي ا َو اَل َيۡس ِرۡق َن َو اَل َيۡز ِنيَن َو اَل َيۡق ُتۡل َن َأۡو َٰل َد ُهَّن َو اَل َي ۡأ ِتيَن ِبُبۡه َٰت ٖن َيۡف َت ِر يَن ۥُه‬
‫َبۡي َن َأۡي ِد يِهَّن َو َأۡر ُج ِلِهَّن َو اَل َيۡع ِص يَنَك ِفي َم ۡع ُروٖف َفَب اِيۡع ُهَّن َو ٱۡس َتۡغ ِفۡر َلُهَّن ٱَۚهَّلل ِإَّن ٱَهَّلل‬
‫َغ ُفو‪ٞ‬ر َّر ِح ي‪ٞ‬م ‪[ ﴾١٢‬الممتحنة‪َ .]12 :‬قاَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬فَم ْن َأَقَّر ِبَه َذ ا ِم َن اْلُم ْؤ ِم َن اِت‪َ ،‬فَق ْد َأَق َّر‬
‫ِباْلِم ْح َنِة‪َ ،‬و َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإَذ ا َأْق َر ْر َن ِب َذ ِلَك ِم ْن َق ْو ِلِهَّن َق اَل َلُهَّن َر ُس وُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«اْنَطِلْقَن َفَقْد َب اَيْع ُتُك َّن » َو َال َو ِهَّللا َم ا َم َّس ْت َي ُد َر ُس وِل ِهَّللا ص َي َد اْم َر َأٍة َق ُّط‪َ .‬غْي َر َأَّن ُه‬
‫ُيَباِيُعُهَّن ِباْلَكَالِم ‪ ،‬ـ َقاَلْت َعاِئَش ُة ـ َوِهَّللا َم ا َأَخ َذ َر ُس وُل ِهَّللا ص َع َلى الِّنَس اِء َق ُّط ِإَّال ِبَم ا‬
‫َأَم َرُه ُهَّللا َتَع اَلى‪َ ،‬و َم ا َم َّس ْت َكُّف َر ُسوِل ِهَّللا ص َكَّف اْمَر َأٍة َقُّط‪َ ،‬و َك اَن َيُق وُل َلُهَّن ِإَذ ا َأَخ َذ‬
‫َع َلْيِهَّن ‪َ« :‬قْد َباَيْع ُتُك َّن » َكَالًم ا‪( .‬م‪)1866/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه همسر گ‪//‬رامی ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه زن‪//‬ان م‪//‬ؤمن‬
‫بسوی رسول الله ص هجرت می‌کردند‪ ،‬بر اساس این سخن الله متعال از آن‪//‬ان بیعت‬
‫گرفته می‌شد که‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَها ٱلَّنِبُّي ِإَذ ا َج ٓاَء َك ٱۡل ُم ۡؤ ِم َٰن ُت ُيَباِيۡع َنَك َع َلٰٓى َأن اَّل ُيۡش ِرۡك َن ِبٱلَّل ِه َش ٗٔ‍ۡي ا‬
‫َو اَل َيۡس ِرۡق َن َو اَل َيۡز ِنيَن َو اَل َيۡق ُتۡل َن َأۡو َٰل َد ُهَّن َو اَل َي ۡأ ِتيَن ِبُبۡه َٰت ٖن َيۡف َت ِريَن ۥُه َبۡي َن َأۡي ِد يِهَّن َو َأۡر ُج ِلِهَّن‬
‫َو اَل َيۡع ِص يَنَك ِفي َم ۡع ُروٖف َفَباِيۡع ُهَّن َو ٱۡس َتۡغ ِفۡر َلُهَّن ٱلَّلَۚه ِإَّن ٱلَّلَه َغ ُفو‪ٞ‬ر َّر ِح ي‪ٞ‬م ‪﴾١٢‬‬
‫«ای پیامبر! هرگاه‪ ،‬زنان مؤمن نزد تو آمدن‪//‬د ت‪//‬ا ب‪//‬ا ت‪//‬و بیعت کنن‪//‬د ک‪//‬ه ب‪//‬ا هللا متع‪//‬ال‬
‫چیزی را شریک قرار ندهند‪ ،‬دزدی نکنند‪ ،‬مرتکب زنا نشوند‪ ،‬فرزندانشان را نکشند و‬
‫تهمتی که ساخته و پرداخته‌ی خودشان است‪ ،‬به کسی نزنن‪//‬د و در کاره‪//‬ای نیک از ت‪//‬و‬
‫نافرمانی نکنند‪ ،‬با آنان‪ ،‬بیعت کن و برای آنه‪//‬ا از هللا متع‪//‬ال‪ ،‬آم‪//‬رزش بخ‪/‬واه؛ قطع‪ً/‬ا هللا‬
‫متعال آمرزنده و مهربان است»‪.‬‬
 ‫‪97‬‬ ‫‪ -37‬کتاب امارت‬

‫عایشه ل می‌گوید‪ :‬هر زن مؤمنی که موارد فوق را به زبان بیاورد و بپ‪//‬ذیرد‪،‬‬

‫در حقیقت‪ ،‬بیعت نموده است‪ .‬و هنگامی که زنان مؤمن‪ ،‬این س‪//‬خنان را ب‪//‬ه زب‪//‬ان‬
‫می‌آوردند‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه آن‪//‬ان می‌فرم‪//‬ود‪« :‬بروی‪//‬د ب‪//‬ا ش‪//‬ما بیعت نم‪//‬ودم»‪ .‬و‬
‫سوگند به هللا که هرگز دست پیامبر اکرم ص دست هیچ زنی را لمس نک‪//‬رد‪ .‬فق‪//‬ط‬
‫به صورت شفاهی با آنان‪ ،‬بیعت می‌نمود‪.‬‬
‫همچنین نبی اکرم ص در اموری از زنان بیعت می‌گرفت ک‪/‬ه هللا متع‪/‬ال ب‪/‬ه او‬
‫دس‪/‬تور داده ب‪/‬ود‪ .‬و هرگ‪/‬ز ک‪/‬ف دس‪/‬ت رس‪/‬ول اک‪/‬رم ص ب‪/‬ا ک‪/‬ف دس‪/‬ت هیچ زنی‬
‫برخورد نکرد‪ .‬و هنگامی که از آنان تعهد می‌گرفت و بیعت می‌نم‪//‬ود‪ ،‬ص‪//‬رفًا ب‪//‬ه‬
‫صورت شفاهی می‌فرمود‪« :‬با شما بیعت نمودم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)21‬درباره‌ی اطاعت از امام‬
‫‪1223‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّى ص َق اَل ‪َ« :‬م ْن َأَط اَع ِنى َفَق ْد َأَط اَع الَّل َه‪َ ،‬و َم ْن‬
‫َيْع ِصِنى َفَقْد َع َص ى الَّلَه‪َ ،‬و َم ْن ُيِط ِع اَألِم يَر َفَقْد َأَطاَع ِنى‪َ ،‬و َم ْن َيْع ِص اَألِم يَر َفَق ْد َع َص اِنى»‪.‬‬
‫(م‪)1835/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید ‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬هر کس‪ ،‬از من اطاعت‬
‫کند‪ ،‬در حقیقت از هللا متعال‪ ،‬اطاعت کرده است‪ .‬و هرکس‪ ،‬از من نافرمانی کند‪،‬‬
‫در واقع از هللا متعال نافرمانی ک‪//‬رده اس‪//‬ت‪ .‬و ه‪//‬رکس از ام‪//‬یرش‪ ،‬اط‪//‬اعت کن‪//‬د‪،‬‬
‫یقینًا از من اطاعت کرده است‪ .‬و هرکس از امیرش نافرم‪//‬انی کن‪//‬د‪ ،‬در حقیقت از‬
‫من نافرمانی کرده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)22‬شنیدن و اطاعت از کسی که به کتاب الهی عمل کند‬
‫‪1224‬ـ َع ْن َيْح َيى ْبِن ُح َص ْيٍن َع ْن َج َّد ِتِه ُأِّم اْلُح َص ْيِن َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُتَها َتُقوُل‪َ :‬حَج ْج ُت َم َع‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص َح َّج َة اْلَو َداِع َقاَلْت ‪َ :‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص َق ْو ًال َك ِث يًرا‪ُ ،‬ثَّم َس ِم ْع ُتُه َيُق وُل‪:‬‬
‫«ِإْن ُأِّمَر َع َلْيُك ْم َع ْبٌد ُمَج َّدٌع ـ َحِس ْبُتَها َق اَلْت ـ َأْس َو ُد‪َ ،‬يُق وُد ُك ْم ِبِكَت اِب ِهَّللا‪َ ،‬فاْس َم ُعوا َل ُه‬
‫َو َأِط يُعوا»‪( .‬م‪)1838/‬‬
‫ترجمه‪ :‬یحیی بن ُح َص ین می‌گوید‪ :‬شنیدم که مادر بزرگم ام ُح َص ین می‌گفت‪ :‬در‬
‫حجة ال‪//‬وداع‪ ،‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص حج نم‪//‬ودم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص ص‪//‬حبت‌های‬
‫زیادی نمود؛ در آن میان شنیدم که نبی اک‪//‬رم ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر ب‪//‬رده‌ای مثل‪//‬ه‬
‫شده ـ به گمان من گفت‪ :‬ـ و سیاه به عن‪//‬وان ام‪//‬یر ش‪//‬ما تع‪//‬یین گردی‪//‬د و ش‪//‬ما را ب‪//‬ا‬
‫کتاب الهی‪ ،‬رهبری می‌نمود‪ ،‬از او حرف شنوی داشته باشید واطاعت کنید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)23‬در کارهای معصیت نباید اطاعت کرد‪ ،‬اطاعت فقط در کارهای خوب است‬
‫‪1225‬ـ َع ْن َع ِلٍّى س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َبَع َث َج ْيًش ا َو َأَّمَر َع َلْيِهْم َر ُج ًال‪َ ،‬فَأْو َق َد َن اًر ا‬
‫َو َقاَل ‪ :‬اْد ُخ ُلوَها‪َ ،‬فَأَر اَد َناٌس َأْن َيْد ُخ ُلوَها‪َ ،‬و َقاَل اآلَخ ُروَن ‪ِ :‬إَّنا َقْد َفَر ْر َنا ِم ْنَه ا‪َ ،‬ف ُذ ِكَر َذ ِل َك‬
‫ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص َفَقاَل ِلَّلِذ يَن َأَر اُدوا َأْن َيْد ُخ ُلوَها‪َ« :‬ل ْو َد َخ ْلُتُم وَه ا َلْم َتَزاُل وا ِفيَه ا ِإَلى َي ْو ِم‬
‫اْلِقَياَم ِة» َو َقاَل ِلآلَخ ِر يَن َقْو ًال َحَس ًنا‪َ ،‬و َقاَل ‪َ« :‬ال َطاَع َة ِفي َم ْع ِص َيِة ِهَّللا‪ِ ،‬إَّنَم ا الَّطاَع ُة ِفي‬
‫اْلَم ْعُروِف »‪( .‬م‪)1840/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪98‬‬

‫ترجمه‪ :‬علیس می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص س‪//‬پاهی فرس‪//‬تاد و م‪//‬ردی را ب‪//‬ه عن‪//‬وان‬
‫امیر آنان‪ ،‬تعیین نمود‪ .‬آن مرد‪ ،‬آتشی روش‪//‬ن ک‪//‬رد و ب‪//‬ه اف‪//‬رادش گفت‪ :‬وارد آتش‬
‫شوید‪ .‬تعدادی می‌خواستند وارد آتش شوند؛ اما تع‪//‬دادی دیگ‪//‬ر گفتن‪//‬د‪ :‬م‪//‬ا از آتش‪،‬‬
‫فرار کرده‌ایم‪ .‬بعد از آن‪ ،‬این ماجرا را برای رسول هللا ص بازگو کردن‪//‬د‪ .‬پیامبر‬
‫اکرم ص خطاب به کسانی که می‌خواس‪//‬تند وارد آتش ش‪//‬وند‪ ،‬فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر وارد‬
‫آتش می‌شدید‪ ،‬تا روز قیامت در آن‪ ،‬باقی می‌ماندید»‪ .‬و کسانی را که از ورود ب‪/‬ه‬
‫آتش خودداری کرده بودن‪/‬د‪ ،‬م‪/‬ورد س‪/‬تایش قرار داد و فرم‪/‬ود‪« :‬در معص‪//‬یت هللا‬
‫نباید از هیچ کس‪ ،‬اطاعت کرد‪ .‬اطاعت‪ ،‬فقط درکارهای خوب است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)24‬هر گاه به معصیتی دستور داده شد‪ ،‬سمع و طاعتی وجود ندارد‬
‫‪1226‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َع ِن الَّنِبِّى ص َأَّن ُه َق اَل ‪َ« :‬ع َلى اْلَم ْر ِء اْلُم ْس ِلِم الَّس ْم ُع‬
‫َو الَّطاَع ُة‪ِ ،‬فيَم ا َأَح َّب َو َك ِرَه‪ِ ،‬إَّال َأْن ُي ْؤ َم َر ِبَم ْع ِص َيٍة‪َ ،‬ف ِإْن ُأِم َر ِبَم ْع ِص َيٍة َفَال َس ْمَع َو َال‬
‫َطاَع َة»‪( .‬م‪)1839/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬رد مس‪//‬لمان در ام‪//‬وری‬
‫که مورد پسندش واقع می‌شوند یا نمی‌شوند‪ ،‬باید سخنان ره‪//‬برش را گ‪//‬وش کن‪//‬د و‬
‫از او اطاعت کند مگر اینکه او را به معصیتی دستور دهد؛ اما اگر او را دس‪//‬تور‬
‫به معصیت داد‪ ،‬در این صورت‪ ،‬سمع و طاعتی وجود ندارد»‪( .‬نباید سخنانش را‬
‫گوش کنیم و از دستوراتش‪ ،‬اطاعت نماییم)‪.‬‬
‫باب (‪ :)25‬طاعت از امیران اگر چه حقوق را رعایت نکنند‬
‫‪1227‬ـ عن َو اِئٍل اْلَح ْض َرِمِّي َقاَل ‪َ :‬س َأَل َس َلَم ُة ْبُن َيِز يَد اْلُجْع ِفُّي َر ُسوَل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪:‬‬
‫َي ا َنِبَّي ِهَّللا َأَر َأْيَت ِإْن َق اَم ْت َع َلْيَن ا ُأَم َر اُء َيْس َأُلوَنا َح َّقُهْم َو َيْم َنُع وَن ا َح َّقَن ا‪َ ،‬فَم ا َتْأُم ُر َن ا؟‬
‫َفَأْع َرَض َع ْنُه‪ُ ،‬ثَّم َس َأَلُه َفَأْع َرَض َع ْنُه‪ُ ،‬ثَّم َس َأَلُه ِفي الَّثاِنَيِة َأْو ِفي الَّثاِلَث ِة َفَج َذ َب ُه اَألْش َع ُث‬
‫ْبُن َقْيٍس َو َقاَل ‪ :‬اْس َم ُعوا َو َأِط يُعوا َفِإَّنَم ا َع َلْيِهْم َم ا ُح ِّم ُل وا َو َع َلْيُك ْم َم ا ُح ِّم ْلُتْم » وفي رواية‪:‬‬
‫فجذبه األشعث بن قيس فقال رسول هللا ص‪« :‬اْس َم ُعوا َو َأِط يُعوا َفِإَّنَم ا َع َلْيِهْم َم ا ُح ِّم ُل وا‬
‫َو َع َلْيُك ْم َم ا ُح ِّم ْلُتْم »‪( .‬م‪)1846/‬‬
‫ترجمه‪ :‬وائل حضرمی می‌گوید‪ :‬سلمه بن یزید جعفی به رسول هللا ص گفت‪ :‬یا‬
‫رسول هللا! اگر امیرانی بر ما گماشته شدند که حق‌شان را از م‪//‬ا می‌خواس‪//‬تند ام‪//‬ا‬
‫حقوق ما را ادا نمی‌کردند‪ ،‬دستور شما به ما چیست؟ پیامبر اک‪//‬رم ص از او روی‬
‫گردانی نمود و پاسخی نداد‪ .‬سلمه دوباره سؤالش را مطرح ک‪//‬رد‪ .‬ب‪//‬از هم رس‪//‬ول‬
‫اکرم ص روی گردانی نمود‪ .‬دومین یا س‪//‬ومین ب‪//‬ار ک‪//‬ه س‪//‬ؤالش را مطرح ک‪//‬رد‪،‬‬
‫اشعث بن قیس پیراهنش را کشید و گفت‪ :‬به سخنان آن‪//‬ان‪ ،‬گ‪//‬وش کنید و از آن‪//‬ان‪،‬‬
‫اطاعت کنید؛ زیرا آنان باید ب‪/‬ه مس‪/‬ئولیت خودش‪/‬ان عم‪/‬ل کنن‪/‬د و ش‪/‬ما هم بای‪/‬د ب‪/‬ه‬
‫مسئولیت خودتان عمل کنید‪.‬‬
‫و در روایتی آمده است که اشعث بن قیس پیراهنش را کشید‪ .‬آنگ‪//‬اه رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرمود‪« :‬گوش کنید و اطاعت کنید؛ زیرا آنان باید به مسئولیت خودشان عمل‬
‫کنند و شما هم باید به مسئولیت خودتان‪ ،‬عمل نمایید»‪.‬‬
 ‫‪99‬‬ ‫‪ -37‬کتاب امارت‬

‫باب (‪ :)26‬درباره‌ی بهترین و بدترین پیشوایان‬

‫‪1228‬ـ َع ْن َع ْو ِف ْبِن َم اِل ٍك س َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬خ َي اُر َأِئَّمِتُك ُم اَّل ِذ يَن‬
‫ُتِح ُّبوَنُهْم َو ُيِح ُّبوَنُك ْم ‪َ ،‬و ُيَص ُّلوَن َع َلْيُك ْم َو ُتَص ُّلوَن َع َلْيِهْم ‪َ ،‬و ِش َر اُر َأِئَّمِتُك ُم اَّل ِذ يَن ُتْبِغ ُض وَنُهْم‬
‫َو ُيْبِغ ُض وَنُك ْم َو َتْلَع ُنوَنُهْم َو َيْلَع ُنوَنُك ْم » ِقيَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َأَفَال ُنَناِبُذ ُهْم ِبالَّسْيِف ؟ َفَق اَل ‪َ« :‬ال‪،‬‬
‫َم ا َأَق اُم وا ِفيُك ُم الَّص َالَة‪َ ،‬و ِإَذ ا َر َأْيُتْم ِم ْن ُو َالِتُك ْم َش ْيًئا َتْك َر ُهوَن ُه‪َ ،‬ف اْك َر ُهوا َع َم َل ُه‪َ ،‬و َال‬
‫َتْنِزُعوا َيًدا ِم ْن َطاَعٍة»‪( .‬م‪)1855/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عوف بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬به‪//‬ترین پیش‪//‬وایان‬
‫شما کسانی هستند که شما آنان را دوست دارید و آنان شما را دوست دارند و ش‪//‬ما‬
‫برای آنان‪ ،‬دعای خیر می‌کنید و آنان نیز برای شما دعای خیر می‌کنند‪ .‬و ب‪//‬دترین‬
‫پیشوایان شما کسانی هستند که شما با آنان‪ ،‬کین‪//‬ه ودش‪//‬منی می‌ورزی‪//‬د و آن‪//‬ان ن‪//‬یز‬
‫نسبت به شما دشمنی می‌ورزند وشما آن‪//‬ان را نف‪//‬رین می‌کنید و آن‪//‬ان ن‪//‬یز ش‪//‬ما را‬
‫نفرین می‌کنند»‪ .‬ص‪//‬حابه ع‪//‬رض کردن‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! آی‪//‬ا پیم‪//‬ان آن‪//‬ان را نقض‬
‫نکنیم و شمشیر نکشیم؟ پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬خیر‪ ،‬تا زم‪//‬انی ک‪//‬ه نم‪//‬از را در‬
‫میان شما بر پ‪//‬ا می‌دارن‪//‬د‪ .‬و هرگ‪//‬اه‪ ،‬از حاکم‪//‬ان خ‪//‬ود‪ ،‬ام‪//‬ر ناپس‪//‬ندی را مش‪//‬اهده‬
‫نمودید‪ ،‬کارش را ناپسند بدانید اما دست از اطاعت او برندارید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)27‬نهی از منکر کردن حکام و نجنگیدن با آنان تا زمانی که نماز می‌خوانند‬
‫‪1229‬ـ َع ْن ُأِّم َس َلَم َة َز ْو ِج الَّنِبِّي ص َع ِن الَّنِبِّي ص َأَّن ُه َق اَل ‪ِ« :‬إَّن ُه ُيْس َتْع َم ُل َع َلْيُك ْم‬
‫ُأَم َر اُء ‪َ ،‬فَتْع ِرُفوَن َو ُتْنِكُروَن ‪َ ،‬فَم ْن َك ِرَه َفَقْد َبِرَئ ‪َ ،‬و َم ْن َأْنَك َر َفَق ْد َس ِلَم ‪َ ،‬و َلِكْن َم ْن َرِض َي‬
‫َو َتاَبَع » َقاُلوا‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬أَال ُنَقاِتُلُهْم ؟ َقاَل ‪َ« :‬ال‪َ ،‬م ا َص َّلْو ا» (َأْى َم ْن َك ِرَه ِبَقْلِبِه َو َأْنَك َر‬
‫ِبَقْلِبِه)‪( .‬م‪)1854/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ام سلمه همس‪/‬ر گرامی‌ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫«افرادی به عنوان ام‪/‬یر ش‪/‬ما‪ ،‬تع‪/‬یین خواهن‪/‬د ش‪/‬د؛ ش‪/‬ما از آن‪/‬ان‪ ،‬ام‪/‬وری مواف‪/‬ق‬
‫شریعت‪ ،‬و اموری مخالف با شریعت‪ ،‬مشاهده می‌کنید‪ .‬پس هرکس‪ ،‬ام‪//‬ور منک‪//‬ر‬
‫را ناپس‪/‬ند بدان‪/‬د‪ ،‬گناهک‪/‬ار نمی‌ش‪/‬ود‪ .‬و ه‪/‬رکس‪ ،‬ام‪/‬ور منک‪/‬ر را انک‪/‬ار نمای‪/‬د‪ ،‬از‬
‫عذاب الهی نجات پیدا می‌کند‪ .‬اما کسی‌که از منکرات‪ ،‬خشنود شود و پیروی کند‪،‬‬
‫مؤاخذه خواهد شد»‪ .‬صحابه عرض کردن‪/‬د‪« :‬ی‪/‬ا رس‪/‬ول هللا! آی‪/‬ا ب‪/‬ا آن‪/‬ان نجنگیم؟‬
‫فرمود‪« :‬خیر تا زمانی که نماز می‌خوانند»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬هدف‪ ،‬ناپسند دانستن‬
‫و انکار قلبی است‪.‬‬
‫باب (‪ :)28‬دستور به صبر و بردباری هنگام تبعیض‬
‫‪1230‬ـ َع ْن ُأَس ْيِد ْبِن ُح َض ْيٍر س َأَّن َر ُج ًال ِم َن اَألْنَص اِر َخَال ِبَر ُس وِل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪:‬‬
‫َأَال َتْسَتْع ِم ُلِني َك َم ا اْس َتْع َم ْلَت ُفَالًن ا؟ َفَق اَل ‪ِ« :‬إَّنُك ْم َس َتْلَقْو َن َبْع ِد ي َأَث َر ًة‪َ ،‬فاْص ِبُروا َح ّتي‬
‫َتْلَقْو ِني َع َلى اْلَح ْو ِض»‪( .‬م‪)1845/‬‬
‫ترجمه‪ُ :‬اسید بن ُحضیر س می‌گوید‪ :‬مردی از انصار با رس‪//‬ول هللا ص خل‪//‬وت‬
‫کرد و گفت‪ :‬آیا همانگونه که به فالنی‪ ،‬مسئولیتی واگذار نموده‌ای‪ ،‬به من واگ‪//‬ذار‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪100‬‬

‫نمی‌نم‪//‬ایی؟ رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬بع‪//‬د از من‪ ،‬تبعیض‌ه‪//‬ای زی‪//‬ادی مش‪//‬اهده‬

‫مینمایید‪ .‬پس صبر کنید تا با من در کنار حوض (کوثر) مالقات نمایید»‪.‬‬ ‫‌‬

‫باب (‪ :)29‬هنگام ظهور فتنه‌ها باید همراه جماعت باشیم‬

‫‪1231‬ـ عن ُح َذ ْيَفَة ْبَن اْلَيَم اِن قال‪َ :‬ك اَن الَّن اُس َيْس َأُلوَن َر ُس وَل الَّل ِه ص َع ِن اْلَخْي ِر‪،‬‬
‫َو ُكْنُت َأْس َأُلُه َع ِن الَّش ِّر‪َ ،‬م َخاَفَة َأْن ُيْد ِرَك ِني‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه ِإَّنا ُكَّنا ِفي َج اِهِلَّي ٍة َو َش ٍّر‪،‬‬
‫َفَج اَء َنا الَّلُه ِبَهَذ ا اْلَخْيِر‪َ ،‬فَهْل َبْع َد َهَذ ا اْلَخْيِر َش ٌّر؟ َقاَل ‪َ« :‬نَعْم » َفُقْلُت ‪َ :‬هْل َبْع َد َذ ِلَك الَّشِّر ِم ْن‬
‫َخْيٍر؟ َقاَل «َنَعْم ‪َ ،‬وِفيِه َد َخٌن » ُقْلُت ‪َ :‬و َم ا َد َخ ُنُه؟ َقاَل ‪َ« :‬قْو ٌم َيْس َتُّنوَن ِبَغْي ِر ُس َّنِتى‪َ ،‬و َيْه ُدوَن‬
‫ِبَغْيِر َهْد ِيى‪َ ،‬تْع ِرُف ِم ْنُهْم َو ُتْنِكُر» َفُقْلُت ‪َ :‬هْل َبْع َد َذ ِل َك اْلَخْي ِر ِم ْن َش ٍّر؟ َق اَل ‪َ« :‬نَعْم ‪ُ ،‬دَع اٌة‬
‫َع َلى َأْبَو اِب َجَهَّنَم ‪َ ،‬م ْن َأَج اَبُهْم ِإَلْيَها َق َذ ُفوُه ِفيَه ا» َفُقْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل الَّل ِه ِص ْفُهْم َلَن ا‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫«َنَعْم ‪َ ،‬قْو ٌم ِم ْن ِج ْلَد ِتَنا‪َ ،‬و َيَتَك َّلُم وَن ِبَأْلِس َنِتَنا» ُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه َفَم ا َتَر ى ِإْن َأْد َر َك ِني َذ ِل َك؟‬
‫َقاَل ‪َ« :‬تْلَز ُم َج َم اَع َة اْلُم ْس ِلِم يَن َو ِإَم اَم ُهْم » َفُقْلُت ‪َ :‬ف ِإْن َلْم َتُك ْن َلُهْم َج َم اَع ٌة َو َال ِإَم اٌم ؟ َق اَل ‪:‬‬
‫«َفاْعَتِزْل ِتْلَك اْلِفَر َق ُك َّلَها‪َ ،‬و َلْو َأْن َتَع َّض َع َلى َأْص ِل َش َجَرٍة‪َ ،‬ح َّتى ُي ْد ِرَك َك اْلَم ْو ُت ‪َ ،‬و َأْنَت‬
‫َع َلى َذ ِلَك»‪( .‬م‪)1847/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حذیفه بن یمان س می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ردم از رس‪//‬ول هللا درب‪//‬اره‌ی ام‪//‬ور خ‪//‬یر‬
‫می‌پرسیدند؛ اما من از بدی‌ها می‌پرسیدم که مبادا گرفت‪//‬ار آنه‪//‬ا ش‪//‬وم‪ .‬ب‪//‬دین جهت‪،‬‬
‫گفتم‪ :‬یا رسول هللا‌! ما در جاهلیت و بدی بسر می‌بردیم؛ آنگاه هللا متع‪//‬ال این خ‪//‬یر‬
‫(اسالم) را به ما عطا کرد؛ آی‪//‬ا بع‪//‬د از این خ‪//‬یر‪ّ ،‬ش ری هم وج‪//‬ود دارد؟ فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«بلی»‪ .‬گفتم‪ :‬آیا بعد از آن شر‪ ،‬خیری هم وجود دارد؟ فرم‪//‬ود‪« :‬بلی‪ ،‬ام‪//‬ا در آن‪،‬‬
‫فساد خواهد بود»‪ .‬پرسیدم‪ :‬فساد آن چیست؟ فرمود‪« :‬گروهی‪ ،‬راه و روشی غ‪//‬یر‬
‫از راه و روش من در پیش می‌گیرن‪///‬د‪ .‬و در کارهایش‪///‬ان‪ ،‬ام‪///‬ور خ‪///‬وب و ب‪///‬دی‬
‫می‌بینی»‪ .‬گفتم‪ :‬آی‪//‬ا بع‪//‬د از آن خ‪//‬یر‪ ،‬ش‪//‬ری خواه‪//‬د آم‪//‬د؟ فرم‪//‬ود‪« :‬بلی‪ ،‬داعیانی‬
‫مردم را به سوی دروازه‌های جهنم‪ ،‬فرا می‌خوانند؛ کسی‌که آن‪//‬ان را اج‪//‬ابت کن‪//‬د‪،‬‬
‫او را در آتش می‌اندازن‪//‬د»‪ .‬گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! آن‪//‬ان را ب‪//‬رای م‪//‬ا توص‪//‬یف کن‪.‬‬
‫فرمود‪« :‬آنان از ما هستند و به زبان ما سخن می‌گوین‪//‬د»‪ .‬گفتم‪ :‬اگ‪//‬ر آن زم‪//‬ان را‬
‫دریافتم‪ ،‬دستور شما چیست؟ فرمود‪« :‬با مسلمانان و پیشوای آنها باش»‪ .‬پرس‪//‬یدم‪:‬‬
‫اگر مسلمانان‪ ،‬جماعت و رهبری نداشتند‪ ،‬چه کار کنم؟ فرمود‪« :‬در آن صورت‪،‬‬
‫از همه‌ی آن گروه‌ها‪ ،‬دوری کن‪ .‬اگرچه خود را ملزم بدانی که زی‪//‬ر ی‪//‬ک درخت‬
‫بمانی و در همان حال‪ ،‬مرگ به سراغت بیاید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)30‬درباره‌ی کسی که از امام‪ ،‬پیروی نکند و از جماعت (مسلمانان) جدا گردد‬
‫‪1232‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ ،‬ع ِن الَّنِبِّي ص َأَّنُه َقاَل ‪َ« :‬م ْن َخ َرَج ِم َن الَّطاَع ِة‪َ ،‬و َفاَر َق‬
‫اْلَج َم اَع َة‪َ ،‬فَم اَت ‪َ ،‬م اَت ِم يَتًة َج اِهِلَّيًة‪َ ،‬و َم ْن َقاَتَل َتْح َت َر اَيٍة ُع ِّم َّيٍة‪َ ،‬يْغ َض ُب ِلَعَص َبٍة‪َ ،‬أْو َي ْد ُعو‬
‫ِإَلى َعَصَبٍة‪َ ،‬أْو َيْنُصُر َع َصَبًة‪َ ،‬فُقِتَل ‪َ ،‬فِقْتَلٌة َج اِهِلَّي ٌة‪َ ،‬و َم ْن َخ َرَج َع َلى ُأَّمِتي‪َ ،‬يْض ِرُب َبَّر َه ا‬
‫َو َفاِج َر َها‪َ ،‬و َال َيَتَح اَش ِم ْن ُم ْؤ ِمِنَها‪َ ،‬و َال َيِفى ِلِذ ي َع ْهٍد َع ْه َد ُه‪َ ،‬فَلْيَس ِم ِّني َو َلْس ُت ِم ْن ُه»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1848‬‬
 ‫‪101‬‬ ‫‪ -37‬کتاب امارت‬

‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬از امام‪ ،‬پ‪//‬یروی‬
‫نکند و از جماعت (مسلمانان) جدا شود و در این حالت بمیرد‪ ،‬بر جاهلیت‪ ،‬م‪//‬رده‬
‫اس‪//‬ت‪ .‬و ه‪//‬رکس‪ ،‬زی‪//‬ر پ‪//‬رچم مجه‪//‬ولی بجنگ‪//‬د و بخ‪//‬اطر تعص‪//‬ب و خواش‪//‬ات‬
‫نفسانی‌اش خشم بگیرد و بسوی تعصب‪ ،‬دعوت دهد و به یاری تعصباتش بش‪//‬تابد‪،‬‬
‫و در این راه‪ ،‬کشته شود‪ ،‬ب‪//‬ر ج‪//‬اهلیت‪ ،‬م‪//‬رده اس‪//‬ت‪ .‬و ه‪//‬رکس ک‪//‬ه ب‪//‬ر امت من‪،‬‬
‫خروج کند و نیکوکاران و فاسقان امتم را به قتل برساند و ازکشتن مؤمن‪//‬ان امت‪،‬‬
‫پرهیز نکند و به عهد و پیمان آنان‪ ،‬وفا نکن‪//‬د (ذمی‌ه‪//‬ا را ب‪//‬ه قت‪//‬ل برس‪//‬اند)‪ ،‬او از‬
‫(امت) من نیست و من از او نیستم» (از او بیزارم‪).‬‬
‫‪1233‬ـ َع ْن َناِفٍع َقاَل ‪َ :‬ج اَء َع ْب ُد ِهَّللا ْبُن ُع َم َر ِإَلى َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن ُمِط ي‪ٍ/‬ع‪ِ ،‬ح يَن َك اَن ِم ْن‬
‫َأْم ِر اْلَح َّر ِة َم ا َك اَن ‪َ ،‬ز َم َن َيِزيَد ْبِن ُمَع اِوَيَة َفَقاَل ‪ :‬اْطَر ُحوا َألِبي َع ْب ِد ال‪َّ/‬رْح َمِن ِوَس اَد ًة‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫ِإِّني َلْم آِتَك َألْج ِلَس ‪َ ،‬أَتْيُتَك ُألَح ِّد َثَك َحِد يًثا َسِم ْع ُت َر ُسوَل الَّلِه ص َيُقوُلُه‪َ ،‬سِم ْع ُت َر ُسوَل الَّل ِه‬
‫ص َيُقوُل‪َ« :‬م ْن َخ َلَع َيًدا ِم ْن َطاَعٍة‪َ ،‬لِقَى َهَّللا َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬ال ُحَّج َة َل ُه‪َ ،‬و َم ْن َم اَت َو َلْيَس‬
‫ِفي ُع ُنِقِه َبْيَع ٌة‪َ ،‬م اَت ِم يَتًة َج اِهِلَّيًة»‪( .‬م‪)1851/‬‬
‫ترجمه‪ :‬نافع می‌گوید‪ :‬عبدالله بن عمر ل در دوران حک‪//‬ومت یزی‪//‬د بن معاوی‪//‬ه‬
‫بعد از جنگ َح ّر ه (میان یزید و مردم مدینه) نزد عبدالله بن مطیع آم‪//‬د‪ .‬عبدالل‪//‬ه‬
‫بن مطیع گفت‪ :‬برای ابو عبدالرحمن (کنیه‌ی عبدالله بن عم‪//‬ر) بالش‪//‬ی بگذاری‪//‬د‪.‬‬
‫عبدالله بن عمر ل گفت‪ :‬من برای نشستن نزد تو نیامده‌ام؛ بلکه آمده‌ام ت‪//‬ا ح‪//‬دیثی‬
‫را که از رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ش‪//‬نیده‌ام ب‪//‬رایت بیان کنم؛ ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫می‌فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬دست از طاعت (امیر) ب‪//‬ردارد‪ ،‬روز قیامت در ح‪//‬الی ب‪//‬ه‬
‫مالقات الله می‌رود که هیچ عذر و بهانه‌ای ندارد‪ .‬و هرکس‪ ،‬بمیرد در حالی که‬
‫بیعتی بر گردنش وجود ندارد‪ ،‬بر جاهلیت مرده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)31‬درباره‌ی کسی که در میان امتی که بر یک امــام اتفــاق نظــر دارنــد‪ ،‬اختالف ایجــاد‬
‫کند‬
‫‪1234‬ـ عن َع ْر َفَج َة س َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل الَّل ِه ص َيُق وُل‪ِ« :‬إَّن ُه َس َتُكوُن َهَن اٌت‬
‫َو َهَن اٌت ‪َ ،‬فَم ْن َأَر اَد َأْن ُيَف ِّرَق َأْم َر َه ِذِه اُألَّم ِة‪َ ،‬و ْهَى َجِم ي‪ٌ/‬ع‪َ ،‬فاْض ِرُبوُه ِبالَّس ْيِف ‪َ ،‬ك اِئًن ا َم ْن‬
‫َك اَن »‪( .‬م‪)1852/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عرفج‪//‬ه س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬زودی‬
‫فتنه‌ها و بدعت‌هایی اتفاق خواهد افتاد؛ پس اگر کسی خواس‪//‬ت در میان ام‪//‬تی ک‪//‬ه‬
‫بر یک امام‪ ،‬اتف‪//‬اق نظ‪//‬ر دارن‪//‬د‪ ،‬اختالف بین‪//‬دازد‪ ،‬ه‪//‬رکس ک‪//‬ه ب‪//‬ود او را ب‪//‬ه قت‪//‬ل‬
‫برسانید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)32‬هرکس‪ ،‬علیه ما اسلحه بردارد‪ ،‬از ما نیست‬
‫‪1235‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬م ْن َح َم َل َع َلْيَن ا الِّس َالَح َفَلْيَس‬
‫ِم َّنا‪َ ،‬و َم ْن َغ َّش َنا َفَلْيَس ِم َّنا»‪( .‬م‪)101/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر کس‪ ،‬علیه ما اسلحه‬
‫بردارد‪ ،‬از ما نیست‪ .‬همچنین کسی‌که ما را فریب دهد‪ ،‬از ما نیست»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪102‬‬

‫باب (‪ :)33‬دستور چنگ زدن به ریسمان الهی و دوری از تفرقه‬

‫‪1236‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َيْر َض ى َلُك ْم َثَالًث ا‬
‫َو َيْك َرُه َلُك ْم َثَالًثا َفَيْر َض ى َلُك ْم َأْن َتْعُبُدوُه َو َال ُتْش ِرُك وا ِب ِه َش ْيًئا‪َ ،‬و َأْن َتْعَتِص ُم وا ِبَح ْب ِل ِهَّللا‬
‫َجِم يًعا َو َال َتَفَّر ُقوا‪َ ،‬و َيْك َرُه َلُك ْم ِقيَل َو َقاَل ‪َ ،‬و َك ْثَر َة الُّسَؤ اِل ‪َ ،‬و ِإَض اَع َة اْلَم اِل »‪( .‬م‪)1715/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متعال ﻷ سه ک‪//‬ار را‬
‫برای شما می‌پسندد و سه کار را برای شما نمی‌پسندد؛ کارهایی را که ب‪//‬رای ش‪//‬ما‬
‫می‌پسندد‪ ،‬عبارتند از اینکه‪ :‬او را عبادت کنید و با او چیزی شریک قرار ندهید؛‬
‫همگی به ریسمان الهی چنگ بزنید و پراکنده نشوید‪( .‬و کس‪//‬انی را ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‬
‫‪1‬‬
‫امیر شما قرار داد‪ ،‬نصیحت کنید)‪.‬‬
‫و کاره‪//‬ایی را ک‪//‬ه نمی‌پس‪//‬ندد‪ ،‬عبارتن‪//‬د از‪ :‬س‪//‬خنان بیه‪//‬وده‪ ،‬ک‪//‬ثرت س‪//‬ؤال‬
‫(درباره‌ی اموری که فایده‌ای ندارند) و اسراف در مال»‪.‬‬
‫باب (‪ :)34‬مردود شمردن بدعت‌ها‬
‫‪1237‬ـ َع ْن َس ْع ِد ْبِن ِإْب َر اِه يَم َق اَل ‪َ :‬س َأْلُت اْلَقاِس َم ْب َن ُمَح َّم ٍد َع ْن َر ُج ٍل َل ُه َثَالَث ُة‬
‫َم َس اِك َن ‪َ ،‬فَأْو َص ى ِبُثُلِث ُك ِّل َم ْسَك ٍن ِم ْنَها‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬يْج َم ُع َذ ِل َك ُك ُّل ُه ِفي َم ْس َك ٍن َو اِح ٍد ‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َقاَل ‪َ :‬أْخ َبَر ْت ِنى َعاِئَش ُة َأَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َقاَل ‪َ« :‬م ْن َع ِمَل َع َم ًال َلْي َس َع َلْي ِه َأْم ُر َنا َفُه َو‬
‫َر ٌّد »‪( .‬م‪)1718/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعید بن ابراهیم می‌گوید‪ :‬از قاسم بن محمد درباره‌ی شخص‪//‬ی ک‪//‬ه س‪//‬ه‬
‫مسکن دارد و وصیت می‌کند که یک سوم ه‪//‬ر مس‪//‬کن را ص‪//‬دقه بدهن‪//‬د‪ ،‬پرس‪//‬یدم‪.‬‬
‫پاسخ داد‪ :‬همه در یک مسکن‪ ،‬جمع می‌شوند‪( .‬یک مسکن را صدقه و دو مس‪//‬کن‬
‫دیگر را میان ورثه تقسیم کنند)‪.‬‬
‫سپس قاسم بن محمد گفت‪ :‬عایشهلمرا مطلع ساخت که رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هر کس‪ ،‬کاری انجام دهد که دستور ما بر آن نیست‪ ،‬کارش مردود می‌باشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)35‬درباره‌ی کسی که امر به معروف می‌کند اما خودش به آن‪ ،‬عمل نمی‌کند‬
‫‪1238‬ـ َع ْن ُأَس اَم َة ْبِن َزْي ٍد ل َق اَل ‪ِ :‬قي‪َ/‬ل َل ُه‪َ :‬أَال َت ْد ُخ ُل َع َلى ُع ْثَم اَن َفُتَك ِّلَم ُه؟ َفَق اَل ‪:‬‬
‫َأُتَر ْو َن َأِّني َال ُأَك ِّلُم ُه ِإَّال ُأْس ِم ُع ُك ْم ؟ َو ِهَّللا َلَقْد َك َّلْم ُتُه ِفيَم ا َبْيِني َو َبْيَنُه‪َ ،‬م ا ُد وَن َأْن َأْفَتِتَح َأْم ًرا‬
‫َال ُأِح ُّب َأْن َأُك وَن َأَّوَل َم ْن َفَتَح ُه‪َ ،‬و َال َأُقوُل َألَحٍد ‪َ ،‬يُك وُن َع َلَّي َأِم يًرا‪ِ :‬إَّنُه َخ ْيُر الَّناِس‪َ ،‬بْع َد‬
‫َم ا َسِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ُ« :‬ي ْؤ َتى ِبالَّرُج ِل َي ْو َم اْلِقَياَم ِة َفُيْلَقى ِفي الَّن اِر ‪َ ،‬فَتْن َد ِلُق‬
‫َأْقَتاُب َبْطِنِه‪َ ،‬فَيُد وُر ِبَها َك َم ا َيُد وُر اْلِح َم اُر ِبالَّر َح ى‪َ ،‬فَيْج َتِم ُع ِإَلْيِه َأْه ُل الَّن اِر َفَيُقوُل وَن ‪َ :‬ي ا‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬این مطلب اخیر همانگونه که مالحظه می‌نمایید در متن صحیح مسلم وجود ندارد ولی در‬
‫االدب المف‪//‬رد (‪ )442‬و س‪//‬نن بیهقی (‪ )16433‬و مس‪//‬ند احم‪//‬د بن حنب‪//‬ل (‪ )8799‬و مؤط‪//‬ا (‬
‫‪ )1792‬و کتابهای دیگر آمده است‪.‬‬
 ‫‪103‬‬ ‫‪ -37‬کتاب امارت‬

‫ُفَالُن َم ا َل َك؟ َأَلْم َتُك ْن َت ْأُم ُر ِب اْلَم ْعُروِف َو َتْنَهى َع ِن اْلُم ْنَك ِر ؟ َفَيُق وُل‪َ :‬بَلى‪َ ،‬ق ْد ُكْنُت آُم ُر‬
‫ِباْلَم ْعُروِف َو َال آِتيِه‪َ ،‬و َأْنَهى َع ِن اْلُم ْنَك ِر َو آِتيِه»‪( .‬م‪)2989/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از اس‪//‬امه بن زی‪//‬د ل روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه ب‪//‬ه او گفتن‪//‬د‪ :‬آی‪//‬ا ن‪//‬زد عثم‪//‬ان‬
‫نمی‌روی و با او صحبت نمی‌کنی؟ گفت‪ :‬آیا فکر می‌کنید که تمام ص‪//‬حبت‌های من‬
‫با ایشان را شما می‌شنوید؟ سوگند به هللا ک‪/‬ه من ب‪/‬ه تنه‪/‬ایی ب‪/‬ا او ص‪//‬حبت نم‪/‬ودم؛‬
‫ولی نمی‌خواهم کاری (نهی از منکر حاکمان در مأل عام) را آغاز کنم که دوس‪//‬ت‬
‫ندارم آغاز کننده‌ی آن من باش‪/‬م‪ .‬و ه‪/‬ر کس‪/‬ی را ک‪/‬ه ب‪/‬ر من‪ ،‬ام‪/‬یر باش‪/‬د‪ ،‬به‪/‬تریِن‬
‫مردم نمی‌دانم‪ .‬زی‪//‬را ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬م‪//‬ردی را‬
‫می‌آورن‪//‬د و در دوزخ می‌اندازن‪//‬د‪ .‬روده‌ه‪//‬ایش بس‪//‬رعت‪ ،‬ب‪//‬یرون می‌ری‪//‬زد و او‬
‫همانند االغی که آسیا را می‌چرخاند‪ ،‬دور خود‪ ،‬می‌گ‪//‬ردد‪ .‬دوزخیان‪ ،‬اط‪//‬راف او‬
‫جمع می‌شوند و می‌گویند‪ :‬فالنی! ت‪//‬و را چ‪//‬ه ش‪//‬ده اس‪//‬ت؟ مگ‪//‬ر ت‪//‬و م‪//‬ا را ام‪//‬ر ب‪//‬ه‬
‫مع‪//‬روف و نهی از منک‪//‬ر نمی‌ک‪//‬ردی؟ می‌گوی‪//‬د‪ :‬بلی‪ ،‬ش‪//‬ما را ام‪//‬ر ب‪//‬ه مع‪//‬روف‬
‫می‌کردم ولی خودم آن را انجام نمی‌دادم و شما را از منکر باز می‌داشتم اما خودم‬
‫آن را انجام می‌دادم»‪.‬‬
 ‫‪38‬ـ کتاب شکار و ذبیحه‌ها‬

‫باب (‪ :)1‬شکار با تیر و بسم هللا گفتن هنگام تیر اندازی‬

‫‪1239‬ـ َع ْن َع ِد ِّى ْبِن َح اِتٍم س َق اَل ‪َ :‬ق اَل ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَذ ا َأْر َس ْلَت َك ْلَب َك‬
‫َفاْذ ُك ِر اْس َم ِهَّللا‪َ ،‬فِإْن َأْمَس َك َع َلْيَك َفَأْد َر ْك َتُه َح ًّيا َفاْذ َبْح ُه‪َ ،‬و ِإْن َأْد َر ْك َتُه َقْد َقَتَل َو َلْم َيْأُك ْل ِم ْن ُه‬
‫َفُك ْلُه‪َ ،‬و ِإْن َو َج ْدَت َم َع َك ْلِبَك َك ْلًبا َغْيَرُه َو َقْد َقَتَل َفَال َتْأُك ْل ‪َ ،‬فِإَّنَك َال َتْد ِرى َأُّيُهَم ا َقَتَل ُه‪َ ،‬و ِإْن‬
‫َر َم ْيَت َس ْهَم َك َفاْذ ُك ِر اْس َم ِهَّللا‪َ ،‬فِإْن َغاَب َع ْنَك َيْو ًم ا َفَلْم َتِج ْد ِفيِه ِإَّال َأَث َر َس ْهِم َك ‪َ ،‬فُك ْل ِإْن‬
‫ِش ْئَت ‪َ ،‬و ِإْن َو َج ْدَتُه َغ ِريًقا ِفي اْلَم اِء ‪َ ،‬فَال َتْأُك ْل »‪( .‬م‪)1929/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عدی بن حاتم س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص به من فرمود‪« :‬هر گاه‪ ،‬سگ‬
‫خودت را (برای شکار) فرستادی‪ ،‬بسم هللا بگو‪ .‬اگر شکار را برایت نگ‪//‬ه داش‪//‬ت‬
‫و تو آن را زنده یافتی‪ ،‬آن را ذبح کن‪ .‬و اگر به شکار رسیدی در حالی ک‪//‬ه س‪//‬گ‬
‫آن را کشته بود و از آن نخ‪//‬ورده ب‪//‬ود‪ ،‬آن را بخ‪//‬ور‪ .‬ولی اگ‪//‬ر ب‪//‬ا س‪/‬گ‌ات‪ ،‬س‪//‬گ‬
‫دیگری را دیدی و شکار کشته شده بود‪ ،‬از آن نخور؛ زیرا ت‪//‬و نمی‌دانی ک‪//‬ه ک‪//‬دام‬
‫سگ آن را کشته است‪ .‬و اگر خواستی (به سوی شکار) تیراندازی ک‪//‬نی‪ ،‬بس‪//‬م هللا‬
‫بگو‪ .‬اگر شکار را بعد از یک روز‪ ،‬پیدا کردی و فقط اثر تیر تو بر آن بود‪ ،‬اگ‪//‬ر‬
‫تمایل داشتی‪ ،‬آن را بخور‪ .‬اما اگر شکار‪ ،‬داخل آب افتاده و غرق شده بود‪ ،‬آن را‬
‫نخور»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬درباره‌ی شکار با کمان و سگ تربیت یافته و غیر تربیت یافته‬
‫‪1240‬ـ عن ابي َثْع َلَبَة اْلُخ َش ِنَّى س َقاَل ‪َ :‬أَتْيُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ِإَّن ا‬
‫ِبَأْر ِض َق ْو ٍم ِم ْن َأْه ِل اْلِكَت اِب‪َ ،‬نْأُك ُل ِفي آِنَيِتِهْم ‪َ ،‬و َأْر ِض َص ْيٍد َأِص يُد ِبَقْو ِس ي‪َ ،‬و َأِص يُد‬
‫ِبَك ْلِبَى اْلُمَع َّلِم ‪َ ،‬أْو ِبَك ْلِبَى اَّلِذ ي َلْيَس ِبُمَع َّلٍم َفَأْخ ِبْر ِنى َم ا اَّلِذ ي َيِح ُّل َلَنا ِم ْن َذ ِل َك ؟ َق اَل ‪َ« :‬أَّم ا‬
‫َم ا َذ َكْر َت َأَّنُك ْم ِبَأْر ِض َقْو ٍم ِم ْن َأْهِل اْلِكَتاِب‪َ ،‬تْأُك ُلوَن ِفي آِنَيِتِهْم ‪َ ،‬فِإْن َو َج ْد ُتْم َغْي َر آِنَيِتِهْم ‪،‬‬
‫ْأ‬
‫َفَال َت ُك ُلوا ِفيَها‪َ ،‬و ِإْن َلْم َتِج ُدوا‪َ ،‬فاْغ ِس ُلوَها ُثَّم ُك ُل وا ِفيَه ا‪َ ،‬و َأَّم ا َم ا َذ َك ْر َت َأَّن َك ِب َأْر ِض‬
‫َص ْيٍد ‪َ ،‬فَم ا َأَص ْبَت ِبَقْو ِس َك َفاْذ ُك ِر اْس َم ِهَّللا ُثَّم ُك ْل ‪َ ،‬و َم ا َأَص ْبَت ِبَك ْلِبَك اْلُمَع َّلِم َفاْذ ُك ِر اْس َم ِهَّللا‬
‫ُثَّم ُك ْل ‪َ ،‬و َم ا َأَص ْبَت ِبَك ْلِبَك اَّلِذ ي َلْيَس ِبُمَع َّلٍم َفَأْد َر ْك َت َذ َك اَتُه‪َ ،‬فُك ْل »‪( .‬م‪)1930/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوثعلبه ُخ ش‪//‬نی س می‌گوی‪//‬د‪ :‬خ‪//‬دمت رس‪//‬ول هللا ص رس‪//‬یدم و ع‪/‬رض‬
‫کردم‪ :‬یا رسول هللا! ما در سرزمین اهل کتاب (یهود و نصاری) زن‪//‬دگی می‌ک‪//‬نیم‬
‫و در ظرفهای آنان غذا می‌خوریم؛ همچنین در سرزمین ما‪ ،‬شکار زیاد است؛ من‬
‫با کمانم و سگ تربیت یافته و غیر تربیت یافته‌ام‪ ،‬ش‪//‬کار می‌کنم؛ ب‪//‬ه من بگ‪//‬و ک‪//‬ه‬
‫کدام یک از اینها برایم حالل است؟ رسول هللا ص فرمود‪« :‬در پاس‪//‬خ س‪//‬ؤالی ک‪//‬ه‬
‫گفتید م‪//‬ا در س‪//‬رزمین اه‪//‬ل کت‪//‬اب‪ ،‬زن‪//‬دگی می‌ک‪//‬نیم و در ظرفه‪//‬ای آن‪//‬ان غ‪//‬ذا‬
‫می‌خوریم‪ ،‬باید بگویم که‪ :‬اگر ظرفهای دیگری وجود داش‪//‬ت‪ ،‬در ظرفه‪//‬ای آن‪//‬ان‪،‬‬
‫غذا نخورید‪ .‬در غیر اینصورت‪ ،‬ظرفهای آنان را بشویید و در آنها غ‪//‬ذا بخوری‪//‬د‪.‬‬
‫و در پاسخ اینک‪//‬ه گفتید در س‪//‬رزمین ش‪//‬ما‪ ،‬ش‪//‬کار‪ ،‬زی‪//‬اد اس‪//‬ت‪ ،‬بای‪//‬د بگ‪//‬ویم ک‪//‬ه‪:‬‬
‫حیوانی را که با کمانت شکار می‌کنی‪ ،‬هنگام شکار کردن‪ ،‬بسم هللا بگو و بخ‪//‬ور‪.‬‬
‫همچنین حیوانی را ک‪//‬ه ب‪//‬ا س‪//‬گ ت‪//‬ربیت ی‪//‬افته‌ات‪ ،‬ش‪//‬کار می‌ک‪//‬نی‪ ،‬هنگ‪//‬ام ش‪//‬کار‬
‫کردن‪ ،‬بسم هللا بگو و بخور‪ .‬و حیوانی را که ب‪//‬ا س‪//‬گ غ‪//‬یر ت‪//‬ربیت یافت‪//‬ه‪ ،‬ش‪//‬کار‬
‫می‌کنی‪ ،‬در صورتی که به ذبح آن رسیدی (زنده بود و ذبح کردی) بخور»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬درباره‌ی شکار بوسیله‌ی تیر بی پر و بسم هللا گفتن هنگام فرستادن سگ‬
‫‪1241‬ـ َع ْن َع ِد ِّي ْبِن َح اِتٍم َق اَل ‪َ :‬س َأْلُت َر ُس وَل الَّل ِه ص َع ِن اْلِم ْع َر اِض؟ َفَق اَل ‪ِ« :‬إَذ ا‬
‫َأَص اَب ِبَح ِّد ِه َفُكْل ‪َ ،‬وِإَذ ا َأَص اَب ِبَع ْر ِضِه َفَقَتَل ‪َ ،‬فِإَّنُه َوِقي‪ٌ/‬ذ‪َ ،‬فَال َتْأُك ْل »‪َ ،‬و َس َأْلُت َر ُس وَل الَّل ِه‬
‫ص َع ِن اْلَك ْلِب؟ َفَقاَل ‪ِ« :‬إَذ ا َأْر َس ْلَت َك ْلَبَك َو َذ َكْر َت اْس َم ِهَّللا َفُك ْل ‪َ ،‬فِإْن َأَك َل ِم ْن ُه َفَال َتْأُك ْل ‪،‬‬
‫َفِإَّنُه ِإَّنَم ا َأْمَس َك َع َلى َنْفِس ِه» ُقْلُت ‪َ :‬فِإْن َو َج ْد ُت َم َع َك ْلِبى َك ْلًبا آَخ َر ‪َ ،‬فَال َأْد ِري َأُّيُهَم ا َأَخ َذ ُه؟‬
‫َقاَل ‪َ« :‬فَال َتْأُك ْل ‪َ ،‬فِإَّنَم ا َسَّم ْيَت َع َلى َك ْلِبَك‪َ ،‬و َلْم ُتَسِّم َع َلى َغْيِرِه»‪( .‬م‪)1929/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عدی بن حاتم س می‌گوید‪ :‬از رسول هللا ص در م‪//‬ورد ش‪//‬کاری ک‪//‬ه ب‪//‬ا‬
‫تیر بدون پر شکار شود‪ ،‬پرسیدم‪ .‬فرم‪/‬ود‪« :‬اگ‪/‬ر لبه‌ی ت‪/‬یزش ب‪/‬ه ش‪/‬کار‪ ،‬اص‪//‬ابت‬
‫کرده بود‪ ،‬آن را بخور‪ .‬در غیر این صورت‪ ،‬آن شکار‪ ،‬به گوسفندی می‌ماند‪ ،‬ک‪//‬ه‬
‫با چوب‪ ،‬کشته شده است؛ پس آن را نخور»‪.‬‬
‫هم‌چنین از رسول هللا ص از حکم شکار س‪/‬گ پرس‪/‬یدم؛ فرم‪/‬ود‪« :‬اگ‪/‬ر هنگ‪/‬ام‬
‫فرستادن سگ‪ ،‬بسم هللا گفتی‪ ،‬آن را بخ‪//‬ور‪ .‬ام‪//‬ا اگ‪//‬ر س‪/‬گ‌ات از ش‪//‬کار‪ ،‬خ‪//‬ورده‬
‫بود‪ ،‬آن را نخور؛ زیرا سگ آن را برای خودش‪ ،‬نگه داشته است»‪ .‬پرسیدم‪ :‬اگر‬
‫همراه سگ من‪ ،‬سگ دیگری نیز وجود داشت و من ندانستم که کدام سگ‪ ،‬آن را‬
‫شکار کرده است‪ ،‬حکمش چیست؟ فرمود‪« :‬نخور؛ زیرا تو هنگام فرستادن س‪//‬گ‬
‫خودت‪ ،‬بسم هللا گفته‌ای نه سگ دیگر»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬اگر شکاری ناپدید گردید و بعد از سه روز‪ ،‬پیدا شد‬
‫‪1242‬ـ َع ْن َأِبي َثْع َلَبَة س َع ِن الَّنِبِّي ص ِفي اَّلِذ ي ُيْد ِرُك َص ْيَد ُه َبْع َد َثَالٍث‪َ« :‬فُك ْلُه َم ا‬
‫َلْم ُيْنِتْن »‪( .‬م‪)1931/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو ثعلبه س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص به کسی‌که ش‪/‬کارش را بع‪/‬د از س‪/‬ه‬
‫روز‪ ،‬پیدا می‌کند‪ ،‬فرمود‪« :‬اگر فاسد و بد بو نشده بود‪ ،‬بخور»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬نگه‌داری سگ شکاری و سگ گله‪ ،‬مباح است‬
‫‪1243‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر َع ِن الَّنِبي ص قال‪َ« :‬مِن اْقَتَنى َك ْلًبا ـ ِإَّال َك ْلَب َص يٍد َأو َم اِش َيٍة‬
‫ـ َنَقَص ِم ْن َأجِرِه‪ُ ،‬ك َّل َيْو ٍم ‪ِ ،‬قيَر اَطاِن »‪( .‬م‪)1574/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر ب می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬سگی بج‪/‬ز‬
‫سگ گله و یا سگ شکاری‪ ،‬نگه‌داری کند‪ ،‬روزانه دو قیراط از پ‪/‬اداش اعم‪/‬الش‪،‬‬
‫کاسته می‌شود»‪.‬‬
 ‫‪107‬‬ ‫‪ -38‬کتاب شکار و ذبیحه‌ها‬

‫‪1244‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬مِن اَّتَخ َذ َك ْلًب ا ـ ِإَّال َك ْلَب‬
‫َم اِش َيٍة َأْو َص ْيٍد َأْو َزْر ٍع ـ اْنَتَقَص ِم ْن َأْج ِرِه‪ُ ،‬ك َّل َيْو ٍم ‪ِ ،‬قيَر اٌط»‪َ .‬قاَل الُّز ْهِرُّى ‪َ :‬فُذ ِكَر ِال ْبِن‬
‫ُع َم َر َقْو ُل َأِبي ُهَر ْيَر َة‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬يْر َحُم ُهَّللا َأَبا ُهَر ْيَر َة َك اَن َص اِحَب َزْر ٍع‪( .‬م‪)1575/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬ر کس‪ ،‬س‪//‬گی بج‪//‬ز‬
‫سگ گله‪ ،‬یا سگ شکاری و ی‪//‬ا س‪//‬گ کش‪//‬اورزی‪ ،‬نگ‪//‬ه داری کن‪//‬د‪ ،‬روزان‪//‬ه ی‪//‬ک‬
‫قیراط از پاداش اعمالش‪ ،‬کاسته می‌شود»‪.‬‬
‫زهری می‌گوید‪ :‬این سخن ابوهریره س را برای ابن عمر ل بیان کردن‪//‬د‪ .‬وی‬
‫گفت‪ :‬هللا متع‪//‬ال اب‪//‬وهریره را رحمت کن‪//‬د؛ خ‪//‬ودش کش‪//‬اورز ب‪//‬ود (و ب‪//‬ه خ‪//‬اطر‬
‫نیازش‪ ،‬حدیث را خوب حفظ کرده است‪).‬‬
‫قابل یادآوری است که حدیث فوق را عبدهللا بن مغفل م‪//‬زنی در س‪//‬نن نس‪//‬ائی (‬
‫‪ 4288‬و مس‪//‬ند احم‪//‬د (‪ )2058‬و س‪//‬فیان بن ابی زه‪//‬یر در س‪//‬نن ص‪//‬غیر بیهقی (‬
‫‪ )2073‬نیز روایت کرده‌اند‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬درباره‌ی کشتن سگ ها‬
‫‪1245‬ـ عن َج اِبَر ْبَن َع ْب ِد ِهَّللا قال‪َ :‬أَم َر َن ا َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَقْت ِل اْلِكَالِب‪َ ،‬ح َّتى ِإَّن‬
‫اْلَم ْر َأَة َتْقَد ُم ِم َن اْلَباِدَيِة ِبَك ْلِبَها َفَنْقُتُلُه‪ُ ،‬ثَّم َنَهى الَّنِبُّي ص َع ْن َقْتِلَها‪َ ،‬و َقاَل ‪َ« :‬ع َلْيُك ْم ِباَألْس َو ِد‬
‫اْلَبِهيِم ِذ ي الُّنْقَطَتْيِن ‪َ ،‬فِإَّنُه َشْيَطاٌن »‪( .‬م‪)1572/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬جابر بن عبدهللا س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص دس‪//‬تور داد ت‪//‬ا س‪/‬گ‌ها را‬
‫بُک شیم‪ .‬تا جایی که هرگاه‪ ،‬زنی با سگش از بیابان می‌آمد‪ ،‬ما سگش را می‌کش‪//‬تیم‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬نبی اکرم ص از کشتن سگ‌ها منع ک‪//‬رد و فرم‪//‬ود‪« :‬فق‪/‬ط س‪//‬گ ک‪//‬امًال‬
‫سیاه را که باالی چشمهایش دو نقطه‌ی سفید وجود دارد‪ ،‬بکشید؛ زیرا با ش‪//‬یطان‪،‬‬
‫شباهت دارد» (ضررش زیاد است و فایده‌ای ندارد‪).‬‬
‫باب (‪ :)7‬ممنوعیت پرتاب سنگریزه‬
‫‪1246‬ـ َع ْن َسِع يِد ْبِن ُج َبْيٍر َأَّن َقِر يًبا ِلَع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُم َغ َّفٍل َخ َذ َف ‪َ ،‬ق اَل َفَنَه اُه َو َق اَل ‪ِ :‬إَّن‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َنَهى َع ِن اْلَخ ْذ ِف َو َق اَل ‪ِ« :‬إَّنَه ا َال َتِص يُد َص ْيًدا َو َال َتْنَك ُأ َع ُد ًّو ا‪َ ،‬و َلِكَّنَه ا‬
‫َتْك ِس ُر الِّس َّن َو َتْفَقُأ اْلَع ْيَن » َقاَل ‪َ :‬فَع اَد َفَقاَل ‪ُ :‬أَح ِّد ُثَك َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َنَهى َع ْن ُه ُثَّم َتْخ ِذ ُف‬
‫َال ُأَك ِّلُم َك َأَبًدا‪( .‬م‪)1954/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬س‪//‬عید بن جب‪//‬یر ‪ /‬می‌گوی‪//‬د ‪:‬یکی از خویش‪//‬اوندان عبدهللا بن مغف‪//‬ل س‬
‫سنگریزه پرتاب می‌کرد‪ .‬عبدهللا بن مغفل س او را از این کار‪ ،‬من‪//‬ع ک‪//‬رد و گفت‪:‬‬
‫رس‪//‬ول هللا ص از پرت‪//‬اب س‪//‬نگریزه من‪//‬ع نم‪//‬ود و فرم‪//‬ود‪« :‬پرت‪//‬اب س‪//‬نگریزه ن‪//‬ه‬
‫حیوانی‪ ،‬شکار می‌کند و نه به دش‪/‬من‪ ،‬آس‪/‬یبی می‌رس‪/‬اند؛ ولی چ‪/‬ه بس‪/‬ا ک‪/‬ه ب‪/‬اعث‬
‫شکستن دندان شود و چشمی را کور کند»‪.‬‬
‫سعید بن جبیر می‌گوید‪ :‬آن مرد‪ ،‬باز هم سنگریزه پرتاب کرد‪ .‬عبدهللا بن مغفل‬
‫س گفت‪ :‬ب‪//‬ه ت‪//‬و می‌گ‪//‬ویم‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص از این ک‪//‬ار‪ ،‬من‪//‬ع فرم‪//‬ود‪ ،‬ب‪//‬از هم ت‪//‬و‬
‫سنگریزه پرتاب می‌کنی؟! هرگز با تو صحبت نخواهم کرد‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪108‬‬
‫باب (‪ :)8‬ممنوعیت هدف قرار دادن حیوانات‬
‫‪1247‬ـ عن ِهَش اَم ْبَن َزْيِد ْبِن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك َق اَل ‪َ :‬د َخ ْلُت َم َع َج ِّدي‪َ ،‬أَنِس ْبِن َم اِل ٍك َداَر‬
‫اْلَح َك ِم ْبِن َأُّيوَب ‪َ ،‬فِإَذ ا َقْو ٌم َقْد َنَص ُبوا َد َج اَج ًة َيْر ُم وَنَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَق اَل َأَنٌس ‪َ :‬نَهى َر ُس وُل الَّلِه ص‬
‫َأْن ُتْص َبَر اْلَبَهاِئُم ‪( .‬م‪)1956/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬هش‪//‬ام بن زی‪//‬د بن انس بن مال‪//‬ک می‌گوی‪//‬د ‪ :‬هم‪//‬راه پ‪//‬دربزرگم انس بن‬
‫مالک س به منزل حکم بن ای‪//‬وب رفتم‪ .‬در آنج‪//‬ا گ‪//‬روهی را دی‪//‬دیم ک‪//‬ه م‪//‬رغی را‬
‫هدف قرار داده بودند و به سوی آن‪ ،‬تیران‪//‬دازی می‌کردن‪//‬د‪ .‬انس س گفت‪ :‬رس‪//‬ول‬
‫هللا ص از هدف قرار دادن حیوانات‪ ،‬منع فرموده است‪.‬‬
‫‪1248‬ـ َع ْن َسِع يِد ْبِن ُج َبْيٍر َقاَل ‪َ :‬م َّر اْبُن ُع َم َر ِبِفْتَياٍن ِم ْن ُقَر ْيٍش َقْد َنَص ُبوا َطْيًرا َو ُهْم‬
‫َيْر ُم وَنُه‪َ ،‬و َقْد َجَع ُلوا ِلَص اِحِب الَّطْيِر ُك َّل َخاِط َئ ٍة ِم ْن َنْبِلِهْم ‪َ ،‬فَلَّم ا َر َأُو ا اْبَن ُع َم َر َتَفَّر ُق وا‪،‬‬
‫َفَقاَل اْبُن ُع َم َر ‪َ :‬م ْن َفَع َل َه َذ ا؟ َلَع َن ُهَّللا َم ْن َفَع َل َه َذ ا‪ِ ،‬إَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َلَع َن َمِن اَّتَخ َذ‬
‫َشْيًئا ِفيِه الُّر وُح َغ َر ًضا‪( .‬م‪)1958/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعید بن جبیر می‌گوید‪ :‬گذر ابن عمر ل از کن‪//‬ار گ‪//‬روهی از جوان‪//‬ان‬
‫قریش افتاد که مرغی را هدف قرار داده بودند و بسوی آن‪ ،‬تیراندازی می‌کردند‬
‫و به صاحب مرغ تیرهایی را می‌دادند که به خطا می‌رفت‪ .‬آنان هنگامی که ابن‬
‫عمر ل را دیدند‪ ،‬پراکنده شدند‪ .‬ابن عمر گفت‪ :‬این کار را چ‪//‬ه کس‪//‬ی انج‪//‬ام داده‬
‫است؟ الله متعال انجام دهنده‌ی این کار را لعنت کند؛ باید یدانید ک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص کسی را که موج‪//‬ودات زن‪//‬ده را ه‪//‬دف و نش‪//‬انه قرار ده‪//‬د و ب‪//‬ه س‪//‬وی آنه‪//‬ا‬
‫تیراندازی کند‪ ،‬لعنت نموده است‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬به ما دستور داده شده است که چاقو را تیز کنیم و حیوانات را بخوبی ذبح کنیم‬
‫‪1249‬ـ َع ْن َشَّد اِد ْبِن َأْو ٍس س َقاَل ‪ِ :‬ثْنَتاِن َحِفْظُتُهَم ا َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّن َهَّللا‬
‫َكَتَب اِإل ْح َس اَن َع َلى ُك ِّل َش ْى ٍء ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َقَتْلُتْم َفَأْح ِس ُنوا اْلِقْتَل َة‪َ ،‬وِإَذ ا َذ َبْح ُتْم َفَأْح ِس ُنوا ال‪َّ/‬ذ ْبَح ‪،‬‬
‫َو ْلُيِح َّد َأَح ُد ُك ْم َش ْفَر َتُه وْلُيِرْح َذ ِبيَح َتُه»‪( .‬م‪)1955/‬‬
‫ترجمه‪ :‬شداد بن اوس س می‌گوید‪ :‬دو چیز از رسول هللا ص به خاطر س‪//‬پردم؛‬
‫پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال نیکی و احس‪//‬ان را در همه‌ی کاره‪//‬ا واجب‬
‫قرار داده است؛ پس هر گاه خواستید‪ ،‬بکشید‪ ،‬به خوبی بکشید و هر گاه خواستید‪،‬‬
‫ذبح کنید‪ ،‬ب‪//‬ه خ‪//‬وبی ذبح کنید؛ کاردت‪//‬ان را ت‪//‬یز نمایید و ذبیحه‌ی خ‪//‬ود را راحت‬
‫کنید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬ذبح کردن با وسیله‌ای که باعث جاری شدن خون گردد و ممنوعیت ذبح بــا دنــدان‬
‫و ناخن‬
‫‪1250‬ـ َع ْن َر اِفِع ْبِن َخ ِد يٍج س َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪ِ ،‬إَّنا َالُقو اْلَع ُد ِّو َغًدا‪َ ،‬و َلْيَس ْت‬
‫َم َع َنا ُم ًدى‪َ ،‬قاَل ص‪َ« :‬أْع ِج ْل ـ َأْو َأْر ِني ـ َم ا َأْنَهَر الَّد َم ‪َ ،‬و ُذ ِكَر اْس ُم ِهَّللا َفُك ْل ‪َ ،‬لْيَس الِّس َّن‬
‫َو الُّظُفَر ‪َ ،‬و َس ُأَح ِّد ُثَك‪َ ،‬أَّم ا الِّس ُّن َفَع ْظٌم ‪َ ،‬و َأَّم ا الُّظُفُر َفُم َدى اْلَحَبَش ِة» َقاَل ‪َ :‬و َأَص ْبَنا َنْهَب ِإِب ٍل‬
‫َو َغَنٍم ‪َ ،‬فَنَّد ِم ْنَها َبِع يٌر‪َ ،‬فَر َم اُه َر ُجٌل ِبَس ْهٍم َفَحَبَس ُه‪َ ،‬فَقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن ِلَه ِذِه اِإل ِب ِل‬
‫َأَو اِبَد َك َأَو اِبِد اْلَو ْح ِش‪َ ،‬فِإَذ ا َغ َلَبُك ْم ِم ْنَها َش ْي ٌء ‪َ ،‬فاْص َنُعوا ِبِه َهَك َذ ا»‪( .‬م‪)1968/‬‬
 ‫‪109‬‬ ‫‪ -38‬کتاب شکار و ذبیحه‌ها‬

‫ترجمه‪ :‬رافع بن خدیج س می‌گوی‪/‬د‪ :‬ع‪/‬رض ک‪/‬ردم‪ :‬ی‪/‬ا رس‪/‬ول هللا! ف‪//‬ردا م‪/‬ا در‬
‫برابر دشمن قرار خ‪/‬واهیم گ‪/‬رفت و چ‪/‬اقو ب‪/‬ا خ‪/‬ود ن‪/‬داریم (ب‪/‬رای ذبح حیوان‪/‬ات‪،‬‬
‫چکار کنیم؟) رسول اکرم ص فرمود‪« :‬بجز دندان و ناخن با هر چیز دیگ‪//‬ری ک‪//‬ه‬
‫زود ذبح کند و خون را جاری سازد و نام هللا بر آن گرفته ش‪//‬ود‪ ،‬ذبح کن و آن را‬
‫بخور؛ زیرا دندان‪ ،‬استخوان است و ناخن کارد حبشی‌ها است»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬در آن جنگ ما شترانی به غ‪//‬نیمت گرف‪//‬تیم ک‪//‬ه مانن‪//‬د حیوان‪//‬ات‬
‫وحشی بودند؛ پس یکی از میان آنها فرار کرد‪ .‬م‪//‬ردی ب‪//‬ه س‪//‬وی او ت‪//‬یری پرت‪//‬اب‬
‫کرد و او را زمین گیر ساخت‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬این شتران مانند حیوان‪//‬ات‬
‫وحشی رم می‌کنند؛ پس هرگاه‪ ،‬شما را مغلوب ساختند‪ ،‬اینگونه با آن‪//‬ان‪ ،‬برخ‪//‬ورد‬
‫کنید» (یعنی به سوی آنها تیراندازی کنید و آنها را از پای در آورید)‪.‬‬
 ‫‪39‬ـ کتاب قربانی‬

‫باب (‪ :)1‬هنگامی که دهه‌ی ذی حجــه آغــاز گردیــد و شــما تصــمیم داشــتید قربــانی ذبح کنیــد‪،‬‬
‫موها و ناخن‌هایتان را کوتاه نکنید‬
‫‪1251‬ـ َعن ُأَّم َس َلَم َة ل قال‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َك اَن َلُه ِذ ْبٌح َيْذ َبُحُه‪َ ،‬ف ِإَذ ا ُأِه َّل‬
‫ِهَالُل ِذ ي اْلِح َّج ِة‪َ ،‬فَال َيْأُخ َذ َّن ِم ْن َش ْع ِرِه َو َال ِم ْن َأْظَف اِرِه َش ْيًئا‪َ ،‬ح َّتى ُيَض ِّح َي »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1977‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ام س‪//‬لمه لمی‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬ر کس‪ ،‬قص‪//‬د دارد ک‪//‬ه‬
‫قربانی کند‪ ،‬بعد از ظ‪//‬اهر ش‪//‬دن هالل ذوالحج‪//‬ه ت‪//‬ا زم‪//‬انی ک‪//‬ه قرب‪//‬انی‌اش را ذبح‬
‫نکرده است‪ ،‬نباید موها و ناخن‌هایش را کوتاه کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬وقت ذبح قربانی‬
‫‪1252‬ـ َعن ُج ْنَدُب ْبُن ُس ْفَياَن س َقاَل ‪َ :‬ش ِهْد ُت اَألْض َح ى َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَلْم َيْع ُد‬
‫َأْن َص َّلى َو َفَر َغ ِم ْن َص َالِتِه‪َ ،‬س َّلَم َفِإَذ ا ُهَو َيَر ى َلْح َم َأَض اِحَّى َقْد ُذ ِبَح ْت ‪َ ،‬قْبَل َأْن َيْفُر َغ ِم ْن‬
‫َص َالِتِه َفَقاَل ‪َ« :‬م ْن َك اَن َذ َبَح ُأْض ِح َّيَتُه َقْبَل َأْن ُيَص ِّلَي ‪َ -‬أْو ُنَص ِّلَي ‪َ -‬فْلَيْذ َبْح َم َكاَنَها ُأْخ َر ى‪،‬‬
‫َو َم ْن َك اَن َلْم َيْذ َبْح ‪َ ،‬فْلَيْذ َبْح ِباْس ِم ِهَّللا»‪( .‬م‪)1960/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جندب بن سفیان س می‌گوید‪ :‬در نماز عید قربان‪ ،‬همراه رسول هللا ص‬
‫حضور یافتم؛ به محض اینکه نماز پیامبر اکرم ص تمام شد و سالم گفت‪ ،‬گوش‪//‬ت‬
‫قربانی‌ه‪//‬ایی را دی‪//‬د ک‪//‬ه قب‪//‬ل از ف‪//‬راغت از نم‪//‬از‪ ،‬ذبح ش‪//‬ده ب‪//‬ود؛ پس فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هرکس‪ ،‬قربانی‌اش را قبل از اینکه نماز خوانده ش‪//‬ود ی‪//‬ا قب‪//‬ل از اینک‪//‬ه م‪//‬ا نم‪//‬از‬
‫بخوانیم‪ ،‬ذبح کرده است‪ ،‬باید به جایش‪ ،‬قرب‪//‬انی دیگ‪//‬ری ذبح کن‪//‬د‪ .‬و کس‪/‬ی‌که ذبح‬
‫نکرده است به نام هللا‪ ،‬ذبح کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬هر کس‪ ،‬قبل از نماز عید‪ ،‬قربانی کند‪ ،‬برایش کافی نیست‬
‫‪1253‬ـ َع ِن اْلَبَر اِء ْبِن َعاِزٍب س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َأَّوَل َم ا َنْب َد ُأ ِب ِه ِفي‬
‫َيْو ِم َنا َهَذ ا‪ُ ،‬نَص ِّلى ُثَّم َنْر ِج ُع َفَنْنَح ُر‪َ ،‬فَم ْن َفَعَل َذ ِلَك‪َ ،‬فَق ْد َأَص اَب ُس َّنَتَنا‪َ ،‬و َم ْن َذ َبَح ‪َ ،‬فِإَّنَم ا‬
‫ُهَو َلْح ٌم َقَّد َم ُه َألْهِلِه‪َ ،‬لْيَس ِم َن الُّنُس ِك ِفي َش ْي ٍء » َو َك اَن َأُب و ُب ْر َد َة ْبُن ِنَي اٍر َق ْد َذ َبَح َفَق اَل ‪:‬‬
‫ِع ْنِد ي َج َذ َع ٌة َخْيٌر ِم ْن ُمِس َّنٍة‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬اْذ َبْح َها َو َلْن َتْج ِزَي َع ْن َأَحٍد َبْعَدَك»‪( .‬م‪)1961/‬‬
‫ترجمه‪ :‬براء بن عازب س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬نخستین کاری ک‪//‬ه‬
‫امروز باید انجام دهیم‪ ،‬این است که نماز بخوانیم؛ سپس به خانه‌هایمان برگردیم و‬
‫قربانی کنیم‪ .‬و هرکس‪ ،‬چنین کند‪ ،‬به سنت ما عمل کرده است‪ .‬و هرکس ک‪//‬ه قب‪//‬ل‬
‫از نماز‪ ،‬قربانی کند‪ ،‬گوشتی است که به خانواده‌اش تق‪//‬دیم نم‪//‬وده اس‪//‬ت و قرب‪//‬انی‬
‫برایش بحساب نمی‌آید»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬ابوبرده بن نیار یکی از کسانی بود که قبل از نم‪//‬از قرب‪//‬انی‌اش‬
‫را ذبح کرده بود‪ .‬وی به رسول اک‪//‬رم ص گفت‪ :‬بزغ‪//‬اله‌ی خردس‪//‬الی دارم ک‪//‬ه از‬
‫گوس‪//‬فند ب‪//‬زرگ به‪//‬تر اس‪//‬ت (آی‪//‬ا می‌ت‪//‬وانم آن را قرب‪//‬انی کنم)؟ پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫فرمود‪« :‬آن را ذبح کن؛ اما بعد از تو‪ ،‬برای هیچ‌کس دیگری‪ ،‬جایز نیست»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬سن قربانی‬
‫‪1254‬ـ َع ْن َج اِبٍر بن عبدهللا ل َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َت ْذ َبُحوا ِإَّال ُمِس َّنًة‪ِ ،‬إَّال‬
‫َأْن َيْعُس َر َع َلْيُك ْم ‪َ ،‬فَتْذ َبُحوا َج َذ َع ًة ِم َن الَّض ْأِن »‪( .‬م‪)1963/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪(« :‬ب‪//‬رای قرب‪//‬انی)‬
‫فقط ُمِس ن (گوسفند یک ساله‪ ،‬گ‪//‬او دو س‪//‬اله و ش‪//‬تر پنج س‪//‬اله) ذبح کنید؛ ام‪//‬ا اگ‪//‬ر‬
‫دست یابی به‌اینها برای شما دشوار بود‪ ،‬گوسفند کم‪/‬تر از ی‪/‬ک س‪/‬ال هم می‌توانید‬
‫ذبح نمایید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬قربانی کردن بزغاله‬
‫‪1255‬ـ َع ْن ُع ْقَب َة ْبِن َع اِم ٍر اْلُج َهِنِّي س َق اَل ‪َ :‬قَس َم َر ُس وُل ِهَّللا ص ِفيَن ا َض َح اَيا‪،‬‬
‫َفَأَص اَبِني َج َذ ٌع َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ِإَّنُه َأَص اَبِني َج َذ ٌع َفَقاَل ‪َ« :‬ض ِّح ِبِه»‪( .‬م‪)1965/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عقبه بن عامرس می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص در میان ما (بزه‪//‬ای) قرب‪//‬انی‬
‫تقسیم نمود‪ .‬سهمیة من بزغاله‌ای شد که هنوز یک ساله نشده ب‪//‬ود‪ .‬ع‪//‬رض ک‪//‬ردم‪:‬‬
‫یا رسول هللا! بزغاله‌ای نص‪//‬یب من گردی‪//‬د (آی‪//‬ا قرب‪//‬انی ک‪//‬ردن آن‪ ،‬ج‪//‬ایز اس‪//‬ت؟)‬
‫فرمود‪« :‬آنرا قربانی کن» (در روایتی آمده اس‪//‬ت ک‪//‬ه فرم‪//‬ود‪« :‬بع‪//‬د از ت‪//‬و ب‪//‬رای‬
‫کس دیگری جایز نیست‪ )».‬مترجم‬
‫باب (‪ :) 6‬استحباب قربانی کردن دو قوچ سفید شاخ دار و ذبح نمودن با دست خود و بسم هللا‬
‫و هللا اکبر گفتن‬
‫‪1256‬ـ َع ْن َأَنٍس س َق اَل ‪َ :‬ض َّحى َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَكْبَش ْيِن َأْم َلَح ْيِن َأْق َر َنْيِن ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َو َر َأْيُتُه َيْذ َبُحُهَم ا ِبَي ِدِه‪َ ،‬و َر َأْيُت ُه َو اِض ًعا َقَد َم ُه َع َلى ِص َفاِح ِهَم ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َس َّم ى َو َك َّب َر ‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1966‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص دو قوچ سفید ش‪//‬اخ دار‪ ،‬قرب‪//‬انی ک‪//‬رد‪.‬‬
‫من دیدم که قدمش را بر یک طرف گردن آنها گذاش‪//‬ته ب‪//‬ود و بس‪//‬م هللا و هللا اک‪//‬بر‬
‫گفت و با دست خودش آنها را ذبح نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬نبی اکرم ص قربانی را از طرف خودش‪ ،‬اهل بیت و امتش‪ ،‬ذبح نمود‬
‫‪1257‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ل َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َأَم َر ِبَكْبٍش َأْق َر َن ‪َ ،‬يَط ُأ ِفي َس َو اٍد ‪َ ،‬و َيْب ُر ُك‬
‫ِفي َس َو اٍد ‪َ ،‬و َيْنُظُر ِفي َس َو اٍد ‪َ ،‬فُأِتَي ِبِه ِلُيَض ِّح َي ِبِه َفَقاَل َلَها‪َ« :‬يا َعاِئَش ُة َهُلِّم ى اْلُم ْد َي َة» ُثَّم‬
‫َقاَل «اْش َحِذ يَها ِبَحَج ٍر » َفَفَع َلْت ‪ُ ،‬ثَّم َأَخ َذ َها‪َ ،‬و َأَخ َذ اْلَكْبَش َفَأْض َجَع ُه‪ُ ،‬ثَّم َذ َبَح ُه‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪:‬‬
‫«ِباْس ِم ِهَّللا‪ ،‬الَّلُهَّم َتَقَّبْل ِم ْن ُم َحَّمٍد َو آِل ُم َحَّمٍد َوِم ْن ُأَّمِة ُم َحَّمٍد » ُثَّم َض َّحى ِبِه‪( .‬م‪)1967/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عایشهلروایت است ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص دس‪//‬تور داد ت‪//‬ا قوچی را ک‪//‬ه‬
‫چهار دست و پا و شکم و اطراف چشم‌هایش س‪//‬یاه ب‪//‬ود‪ ،‬ب‪//‬رای قرب‪//‬انی‪ ،‬بیاورن‪//‬د؛‬
‫آنگاه به عایشه ل فرمود‪« :‬کارد را بیاور و آن را ب‪//‬ا س‪//‬نگ‪ ،‬ت‪//‬یز کن»‪ .‬عایش‪//‬ه ل‬
 ‫‪113‬‬ ‫‪ -39‬کتاب قربانی‬

‫طبق دستور‪ ،‬عمل نمود‪ .‬آنگاه پیامبر اکرم ص کارد را گرفت و قوچ را ب‪//‬ه زمین‬
‫خوابان‪//‬د و آن را ذبح نم‪//‬ود و فرم‪//‬ود‪« :‬بس‪//‬م هللا‪ ،‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا! آن را از محم‪//‬د و آل‬
‫محمد و امت محمد‪ ،‬بپذیر»‪ .‬و اینگونه آن را قربانی نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬گوشت قربانی را بعد از سه روز نباید خورد‬
‫‪1258‬ـ عن ابي ُع َبْي ٍد َم ْو َلى اْب ِن َأْز َهَر ‪َ :‬أَّنُه َش ِه َد اْلِع يَد َم َع ُع َم َر ْب ِن اْل َخ َّط اِب س‬
‫َقاَل ‪ُ :‬ثَّم َص َّلْيُت َم َع َع ِلِّى ْب ِن َأِبي َط اِلٍب س‪َ ،‬ق اَل َفَص َّلى َلَن ا َقْب َل اْل ُخ ْط َب ِة ‪ُ ،‬ثَّم َخ َطَب‬
‫الَّناَس َفَقاَل ‪ِ :‬إَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َقْد َنَهاُك ْم َأْن َتْأُك ُلوا ُلُحوَم ُنُس ِك ُك ْم َفْو َق َثَالِث َلَياٍل ‪َ ،‬فَال‬
‫َتْأُك ُلوها‪( .‬م‪)1969/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوعبید موالی ابن ازهر می‌گوید‪ :‬در نماز عیدی ک‪/‬ه عم‪/‬ر بن خطاب‬
‫س برگزار نمود‪ ،‬حضور یافتم؛ پس از آن‪ ،‬همراه علی بن ابی طالب س نیز نماز‬
‫عید خواندم‪ .‬علی س قبل از خطبه‪ ،‬نماز خواند؛ سپس برای مردم‪ ،‬خطبه خواند و‬
‫گفت‪« :‬همانا رسول هللا ص شما را از خوردن گوش‪//‬ت‌های قرب‪//‬انی بیش‪//‬تر از س‪//‬ه‬
‫روز‪ ،‬منع فرمود؛ لذا پس از سه شبانه روز‪ ،‬گوشت‌های قربانی را نخورید‪.‬‬
‫بــاب (‪ :)9‬اجــازه‌ی خــوردن گوشــت هــای قربــانی بعــد از ســه روز و ذخــیره کــردن و توشــه‬
‫برداشتن و صدقه نمودن‬
‫‪1259‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َأِبي َبْك ٍر ‪َ ،‬ع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َو اِقٍد َقاَل ‪َ :‬نَهى َر ُسوُل ِهَّللا ص َع ْن‬
‫َأْك ِل ُلُحوِم الَّض َح اَيا َبْع َد َثَالٍث ‪َ ،‬قاَل َع ْبُد الَّلِه ْبُن َأِبي َبْك ٍر ‪َ ،‬ف َذ َكْر ُت َذ ِل َك ِلَعْم َر َة َفَق اَلْت ‪:‬‬
‫َص َدَق‪َ ،‬سِم ْع ُت َعاِئَشَة َتُقوُل ‪َ :‬د َّف َأْهُل َأْبَياٍت ِم ْن َأْهِل اْلَباِدَيِة ِح ْض َر َة اَألْض َح ى‪َ ،‬ز َم َن‬
‫َر ُسوِل الَّلِه ص‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪« :‬اَّد ِخ ُروا َثَالًثا‪ُ ،‬ثَّم َتَص َّد ُقوا ِبَم ا َبِقَى » َفَلَّم ا َك اَن‬
‫َبْع َد َذ ِلَك َقاُلوا‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه ِإَّن الَّناَس َيَّتِخ ُذ وَن اَألْس ِقَيَة ِم ْن َض َح اَياُهْم َو َيْح ِم ُل وَن ِم ْنَه ا‬
‫اْلَو َدَك ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬و َم ا َذ اَك ؟» َقاُلوا‪َ :‬نَهْيَت َأْن ُتْؤ َك َل ُلُح وُم الَّض َح اَيا َبْع َد‬
‫َثَالٍث ‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إَّنَم ا َنَهْيُتُك ْم ِم ْن َأْج ِل الَّد اَّفِة اَّلِتي َد َّفْت ‪َ ،‬فُك ُلوا َو اَّد ِخ ُروا َو َتَص َّد ُقوا»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1971‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن ابو بکر می‌گوید‪ :‬عبدهللا بن واقد س گفت‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص از‬
‫خوردن گوشت‌های قربانی بعد از سه روز‪ ،‬منع فرمود‪.‬‬
‫عبدهللا بن اب‪//‬و بک‪//‬ر می‌گوی‪//‬د‪ :‬من این موض‪//‬وع را ب‪//‬رای عم‪//‬ره‪ ،‬بیان نم‪//‬ودم‪.‬‬
‫عمره گفت‪ :‬عبدالله بن واقد راس‪//‬ت می‌گوی‪//‬د‪ .‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه عایش‪//‬ه ل می‌گفت‪ :‬در‬
‫زمان رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ب‪//‬ا نزدی‪//‬ک ش‪//‬دن عید اض‪//‬حی‪ ،‬تع‪//‬دادی خ‪//‬انواده از بادی‪//‬ه‬
‫نشینان‪ ،‬به شهر آمدن‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬رای س‪//‬ه روز‪ ،‬ذخ‪//‬یره کنید و‬
‫باقیمانده‌ی آنها (گوشت‌های قربانی) را صدقه کنید»‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬مردم گفتند‪ :‬یا رسول هللا! بعضی از پوست قربانی‌هایش‪//‬ان‪ ،‬مش‪//‬ک‬
‫درس‪//‬ت می‌کنن‪//‬د و چ‪//‬ربی آنه‪//‬ا را ذوب و نگه‪//‬داری می‌کنن‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص‬
‫فرمود‪« :‬چرا این سؤال را مطرح می‌نمایید»؟ گفتند‪ :‬شما از خ‪//‬وردن گوش‪//‬ت‌های‬
‫قربانی بعد از سه روز‪ ،‬من‪/‬ع فرمودی‪/‬د‪ .‬ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬ب‪/‬ه خ‪/‬اطر بادی‪/‬ه‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪114‬‬

‫نشینانی که به شهر آمده بودند‪ ،‬منع نمودم؛ (هم اکنون) بخورید و ذخ‪//‬یره نمایید و‬
‫صدقه بدهید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬فرع و عتیره‌ای وجود ندارد‬
‫‪1260‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َفَر َع َو َال َع ِت يَر َة» َز اَد اْبُن‬
‫َر اِفٍع ِفي ِرَو اَيِتِه‪َ :‬و اْلَفَر ُع َأَّوُل الِّنَتاِج َك اَن ُيْنَتُج َلُهْم َفَيْذ َبُحوَنُه‪( .‬م‪)1976/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬ف‪//‬رع و عت‪//‬یره‌ای وج‪//‬ود‬
‫ندارد»‪.‬‬
‫ابن رافع در روایتش می‌گوید‪ :‬به اولین حمل حیوان ک‪//‬ه ب‪//‬ه دنیا می‌آم‪//‬د‪ ،‬ف‪//‬رع‬
‫می‌گفتند و آن را (برای بت هایشان) ذبح می‌کردند‪.‬‬
‫(قابل یادآوری است که عتیره به حیوانی می‌گفتند که آن را در م‪//‬اه رجب‪ ،‬ذبح‬
‫می‌کردند‪ ).‬مترجم‬
‫باب (‪ :)11‬درباره‌ی کسی که برای غیر هللا‪ ،‬ذبح کند‬
‫‪1261‬ـ عن ابي الُّطَفْيِل َعاِم ُر ْبُن َو اِثَلَة َقاَل ‪ُ :‬كْنُت ِع ْنَد َع ِلِّى ْبِن َأِبي َطاِلٍب س‪َ ،‬فَأَت اُه‬
‫َر ُجٌل َفَقاَل ‪َ :‬م ا َك اَن الَّنِبُّي ص ُيِس ُّر ِإَلْيَك؟ َقاَل َفَغ ِض َب َو َقاَل ‪َ :‬م ا َك اَن الَّنِبُّي ص ُيِس ُّر ِإَلَّي‬
‫َشْيًئا َيْكُتُم ُه الَّناَس ‪َ ،‬غْيَر َأَّنُه َقْد َح َّد َثِني ِبَك ِلَم اٍت َأْر َبٍع‪َ ،‬قاَل َفَقاَل ‪َ :‬م ا ُهَّن ؟ َيا َأِم يَر اْلُم ْؤ ِمِنيَن‬
‫َقاَل ‪َ :‬قاَل «َلَع َن ُهَّللا َم ْن َلَع َن َو اِلَد ُه‪َ ،‬و َلَع َن ُهَّللا َم ْن َذ َبَح ِلَغْيِر ِهَّللا‪َ ،‬و َلَع َن ُهَّللا َم ْن آَو ى ُم ْح ِد ًثا‪،‬‬
‫َو َلَع َن ُهَّللا َم ْن َغَّيَر َم َناَر اَألْر ِض»‪( .‬م‪)1978/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوطفیل عامر بن واثله می‌گوید‪ :‬نزد علی بن ابی طالب س بودم ک‪//‬ه‬
‫مردی آمد و گفت‪ :‬چه اموری را نبی اکرم ص به طور پنه‪//‬انی ب‪//‬رای ت‪//‬و بیان‬
‫می‌ک‪//‬رد؟ علی بن ابی ط‪//‬الب از ش‪//‬نیدن این س‪//‬خن‪ ،‬خش‪//‬مگین ش‪//‬د و گفت‪ :‬هیچ‬
‫چیزی وجود ن‪//‬دارد ک‪//‬ه ب‪//‬نی اک‪//‬رم ص ب‪//‬رای من بیان کن‪//‬د و از م‪//‬ردم‪ ،‬پنه‪//‬ان‬
‫نماید‪ .‬بله‪ ،‬رسول الله ص چهار نکته را برایم بیان فرمود‪ .‬ابوطفیل می‌گوی‪//‬د ‪:‬‬
‫من گفتم‪ :‬ای امیر المؤمنین! آن چهار نکته چه هستند؟ گفت‪ :‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص‬
‫فرمود‪« :‬هر کس‪ ،‬پدرش را نف‪//‬رین کن‪//‬د‪ ،‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال او را نف‪//‬رین می‌نمای‪//‬د‪ .‬و‬
‫هرکس برای غیر الل‪//‬ه ذبح کن‪//‬د‪ ،‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال او را نف‪//‬رین می‌نمای‪//‬د و ه‪//‬رکس‪،‬‬
‫جنایتک‪//‬ار ی‪//‬ا ب‪//‬دعت گ‪//‬زاری را پن‪//‬اه ده‪//‬د‪ ،‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال او را نف‪//‬رین می‌کن‪//‬د‪ .‬و‬
‫هرکس‪ ،‬نشانه‌های زمین را تغییر دهد (حدود زمین را جابجا کن‪//‬د) الل‪//‬ه متع‪//‬ال‬
‫او را نفرین می‌نماید»‪.‬‬
 ‫کتاب نوشیدنی‌ها‬

‫باب (‪ :)1‬حرمت شراب‬

‫‪1262‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ‪َ :‬اَّن َر ُس ول ِهللا ص َق اَل ‪ُ« :‬ك ُّل ُم ْس ِكٍر َخ ْم ٌر‪َ ،‬و ُك ُّل َخ ْم ٍر‬
‫َحَر اٌم »‪( .‬م‪)2003/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر مست کننده‌ای ش‪//‬راب‬
‫بشمار می‌رود و هر شرابی‪ ،‬حرام است»‪.‬‬
‫ْغ‬ ‫ْل‬ ‫ْت‬
‫‪1263‬ـ َعن َع ِلی بن ابي طالب َقاَل ‪َ :‬كاَن ِلي َش اِرٌف ِم َنِص يِبى ِم َن ا َم َنِم ‪َ ،‬ي ْو َم‬
‫ْن‬
‫َب ْد ٍر ‪َ ،‬و َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َأْع َط اِني َش اِرًفا ِم َن اْلُخ ُم ِس َيْو َم ِئ ٍذ ‪َ ،‬فَلَّم ا َأَر ْد ُت َأْن َأْبَتِنَي‬
‫ِبَفاِط َم َة ِبْنِت َر ُسوِل ِهَّللا ص َو اَع ْد ُت َر ُج ًال َصَّو اًغ ا ِم ْن َبِني َقْيُنَق اَع َيْر َتِح ُل َم ِع َى ‪َ ،‬فَن ْأِتى‬
‫ِبِإْذ ِخ ٍر َأَر ْد ُت َأْن َأِبيَع ُه ِم َن الَّص َّو اِغ يَن ‪َ ،‬فَأْسَتِع يَن ِب ِه ِفي َو ِليَم ِة ُعْر ِس ى‪َ ،‬فَبْيَن ا َأَن ا َأْج َم ُع‬
‫ِلَش اِرَفَّى َم َتاًعا ِم َن اَألْقَتاِب َو اْلَغ َر اِئِر َو اْلِح َباِل ‪َ ،‬و َش اِرَفاَى ُم َناَخاِن ِإَلى َج ْنِب ُحْج َرِة َر ُج ٍل‬
‫ِم َن اَألْنَص اِر َو َج َم ْع ُت ِح يَن َج َم ْع ُت َم ا َج َم ْع ُت ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َش اِرَفاَى َق ِد اْج ُتَّبْت َأْس ِنَم ُتُهَم ا‪،‬‬
‫َو ُبِق َر ْت َخ َو اِص ُر ُهَم ا‪َ ،‬و ُأِخ َذ ِم ْن َأْك َباِدِهَم ا‪َ ،‬فَلْم َأْمِل ْك َع ْيَنَّي ِح يَن َر َأْيُت َذ ِل َك اْلَم ْنَظ َر‬
‫ِم ْنُهَم ا‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬م ْن َفَعَل َهَذ ا؟ َقاُلوا‪َ :‬فَع َلُه َحْم َز ُة ْبُن َع ْب ِد اْلُم َّطِلِب‪َ ،‬و ُه َو ِفي َه َذ ا اْلَبْيِت ِفي‬
‫َشْر ٍب ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ ،‬غ َّنْتُه َقْيَنٌة َو َأْص َح اَبُه‪َ ،‬فَقاَلْت ِفي ِغ َناِئَها‪َ :‬أَال َيا َحْم َز ِللُّش ُر ِف الِّن َو اِء ‪،‬‬
‫َفَقاَم َحْم َز ُة ِبالَّسْيِف َفاْج َتَّب َأْس ِنَم َتُهَم ا‪َ ،‬و َبَقَر َخ َو اِص َر ُهَم ا‪َ ،‬فَأَخ َذ ِم ْن َأْك َباِدِهَم ا‪ ،‬فَق اَل َع ِلٌّى ‪:‬‬
‫َفاْنَطَلْقُت َح َّتى َأْد ُخ َل َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َوِع ْنَد ُه َزْيُد ْبُن َح اِر َثَة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَعَر َف َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص ِفي َو ْج ِهَى اَّلِذ ي َلِقيُت ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا َلَك ؟» ُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬و ِهَّللا َم ا‬
‫َر َأْيُت َك اْلَيْو ِم َقُّط‪َ ،‬عَدا َحْم َز ُة َع َلى َناَقَتَّى َفاْج َتَّب َأْس ِنَم َتُهَم ا َو َبَقَر َخ َو اِص َر ُهَم ا‪َ ،‬و َها ُه َو َذ ا‬
‫ِفي َبْيٍت َم َع ُه َشْر ٌب ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَدَعا َر ُسوُل ِهَّللا ص ِبِر َداِئِه َفاْر َتَداُه‪ُ ،‬ثَّم اْنَطَلَق َيْمِش ى‪َ ،‬و اَّتَبْع ُتُه‬
‫َأَنا َو َزْيُد ْبُن َح اِر َثَة‪َ ،‬ح َّتى َج اَء اْلَب اَب اَّل ِذ ي ِفي‪ِ/‬ه َحْم َز ُة‪َ ،‬فاْس َتْأَذ َن ‪َ ،‬ف َأِذ ُنوا َل ُه‪َ ،‬ف ِإَذ ا ُهْم‬
‫َشْر ٌب ‪َ ،‬فَطِفَق َر ُسوُل ِهَّللا ص َيُلوُم َحْم َزَة ِفيَم ا َفَع َل ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َحْم َز ُة ُم ْح َم َّر ٌة َع ْيَن اُه‪َ ،‬فَنَظ َر‬
‫َحْم َز ُة ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص‪ُ ،‬ثَّم َص َّع َد الَّنَظَر ِإَلى ُر ْك َبَتْيِه‪ُ ،‬ثَّم َص َّع َد الَّنَظَر َفَنَظَر ِإَلى ُسَّر ِتِه‪،‬‬
‫ُثَّم َص َّع َد الَّنَظَر َفَنَظَر ِإَلى َو ْج ِهِه‪َ ،‬فَقاَل َحْم َز ُة‪َ :‬و َه ْل َأْنُتْم ِإَّال َع ِبي‪ٌ/‬د َألِبي؟ َفَع َر َف َر ُس وُل‬
‫ِهَّللا ص َأَّنُه َثِم ٌل‪َ ،‬فَنَك َص َر ُسوُل ِهَّللا ص َع َلى َع ِقَبْيِه اْلَقْهَقَر ى‪َ ،‬و َخ َرَج َو َخ َر ْج َنا َم َع ُه‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1979‬‬
‫ترجمه‪ :‬علی بن ابی طالب س می‌گوید ‪ :‬در سهمیه‌ی من از غنایم غزوه‌ی بدر‪،‬‬
‫یک شتر وجود داشت‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬رسول هللا ص یک شتر از اموال ُخ مس ن‪//‬یز‬
‫به من عنایت فرم‪/‬ود‪ .‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه می‌خواس‪/‬تم ب‪/‬ا فاطم‪/‬ه ل دخ‪/‬تر رس‪/‬ول هللا ص‬
‫عروسی کنم‪ ،‬با مرد طال فروش‪//‬ی از قبیله‌ی ب‪//‬نی قینق‪//‬اع وع‪//‬ده گذاش‪//‬تم ت‪//‬ا ب‪//‬ا من‬
‫بیاید‪ .‬و به اتف‪//‬اق هم اذخ‪//‬ر (ن‪//‬وعی گیاه) بیاوریم و ب‪//‬ه طالفروش‪//‬ان بفروش‪//‬یم‪ .‬و‬
‫عروسی‌ام را سامان دهم‪ .‬در آن اثنا که شترانم کنار خانه‌ی یک مرد انصاری ب‪//‬ه‬
‫زمین نشسته بودند و من مشغول جمع آوری وسایلی از قبیل پاالن‪ ،‬کیسه گ‪//‬ونی و‬
‫طناب بودم و مقداری از این وسایل را ت‪//‬دارک دی‪//‬دم‪ ،‬ناگه‪//‬ان‪ ،‬نگ‪//‬اهم ب‪//‬ه ش‪//‬ترانم‬
‫افتاد که کوهانهایشان قطع شده و پهلوهایشان را دری‪//‬ده و قس‪//‬متی از جگرهایش‪//‬ان‬
‫هم برداشته شده بود‪ .‬هنگامی که وضعیت ش‪//‬تران را دی‪//‬دم‪ ،‬بی اختیار‪ ،‬اش‪//‬ک از‬
‫چشمانم سرازیر گردید‪ .‬پرسیدم‪ :‬این‪ ،‬کار چه کس‪//‬ی اس‪//‬ت؟ گفتن‪//‬د‪ :‬ک‪//‬ار حم‪//‬زه بن‬
‫عب‪//‬دالمطلب س اس‪//‬ت‪ .‬قاب‪//‬ل ی‪//‬ادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه او در خ‪//‬انه‌ی آن م‪//‬رد انص‪//‬اری‪،‬‬
‫مشغول شراب خوردن بود و یک خواننده‌ی زن نیز برای او و همراهانش‪ ،‬ش‪//‬عر‬
‫می‌خواند‪ .‬آن زن در اثنای شعرش گفته بود‪ :‬آگاه باش ای حمزه! به س‪/‬وی ش‪/‬تران‬
‫فربه برو‪.‬‬
‫با شنیدن این سخنان‪ ،‬حمزه س با شمشیر به سوی شتران رفت‪//‬ه‪ ،‬کوهانهایش‪//‬ان‬
‫را قطع کرده و پهلوهایشان را دریده و قسمتی از جگرهایشان را برداشته بود‪.‬‬
‫علی س می‌گوید‪ :‬من به راه افتادم تا اینکه خدمت رس‪//‬ول هللا ص رس‪//‬یدم‪ .‬زی‪//‬د‬
‫بن حارثه س نیز آنج‪//‬ا نشس‪//‬ته ب‪//‬ود‪ .‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص از چه‪//‬ره‌ام متوج‪//‬ه ش‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫مشکلی برایم اتف‪//‬اق افت‪//‬اده اس‪//‬ت‪ .‬ل‪//‬ذا پرس‪//‬ید‪« :‬چ‪//‬ه اتف‪//‬اقی ب‪//‬رایت افت‪//‬اده اس‪//‬ت»؟‬
‫عرض کردم‪ :‬یا رسول هللا! هرگز صحنه‌ای مانند صحنه‌ی امروز ندیده‌ام؛ حم‪//‬زه‬
‫به شترانم حمل‪//‬ه ک‪//‬رد‪ ،‬کوهانهایش‪//‬ان را قطع نم‪//‬ود و پهلوهایش‪//‬ان را دری‪//‬د‪ .‬و هم‬
‫اکنون با گروهی از شرابخواران در فالن خانه است‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن‬
‫این سخنان براه افتاد‪ .‬من و زید بن حارثه س ن‪//‬یز پش‪//‬ت س‪//‬ر ایش‪//‬ان ب‪//‬راه افت‪//‬ادیم‪.‬‬
‫رسول هللا ص به مسیرش ادامه داد تا اینکه به دروازه‌ی خانه‌ای رس‪/‬ید ک‪/‬ه حم‪/‬زه‬
‫س در آن بود‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص اج‪//‬ازه‌ی ورود خواس‪//‬ت ب‪//‬ه او اج‪//‬ازه دادن‪//‬د‪ .‬آنه‪//‬ا‬
‫مشغول شراب خ‪/‬وردن بودن‪/‬د‪ .‬رس‪/‬ول هللا ص حم‪/‬زه س را ب‪/‬ه خ‪/‬اطر ک‪/‬اری ک‪/‬ه‬
‫انجام داده بود‪ ،‬س‪//‬رزنش نم‪//‬ود‪ .‬حم‪//‬زه س ک‪//‬ه چش‪//‬مانش قرم‪//‬ز ش‪//‬ده ب‪//‬ود‪ ،‬بس‪//‬وی‬
‫رسول هللا ص نگاه کرد‪ .‬نخست به زانوهای پیامبر‪ ،‬بعد از آن به ناف و سپس ب‪//‬ه‬
‫چهره‌ی نبی اکرم ص خیره شد و گفت‪ :‬شما کسی جز بردگان پ‪//‬در من نیس‪//‬تید‪ .‬ب‪//‬ا‬
‫شنیدن این سخن‪ ،‬رسول هللا ص متوجه شد که حمزه مس‪//‬ت و نش‪//‬ئه اس‪//‬ت‪ .‬ل‪//‬ذا ب‪//‬ه‬
‫عقب برگشت و از خانه‪ ،‬بیرون رفت و ما نیز همراه‌ایشان‪ ،‬بیرون رف‪//‬تیم‪( .‬قاب‪//‬ل‬
‫یادآوری است که این ماجرا قبل از حرمت شراب بود‪ ).‬مترجم‬
‫باب (‪ :)2‬هر چه نشئه و مستی آورد‪ ،‬حرام است‬
‫‪1264‬ـ َع ْن َج اِبٍر ‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َقِد َم ِم ْن َج ْيَش اَن ‪َ -‬و َج ْيَشاُن ِم َن اْلَيَمِن ‪َ -‬فَس َأَل الَّنِبَّي ص‬
‫َع ْن َش َر اٍب َيْش َر ُبوَنُه ِبَأْر ِض ِهْم ِم َن ال‪ُّ/‬ذ َرِة ُيَق اُل َل ُه اْلِم ْز ُر؟ َفَق اَل الَّنِبُّي ص‪َ« :‬أَوُم ْس ِكٌر‬
‫ُه َو ؟» َق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬ك ُّل ُم ْس ِكٍر َح َر اٌم ‪ِ ،‬إَّن َع َلى ِهَّللا‪َ ،‬ع ْه ًدا‪ِ ،‬لَم ْن‬
‫َيْش َر ُب اْلُم ْس ِكَر ‪َ ،‬أْن َيْس ِقَيُه ِم ْن ِط يَنِة اْلَخ َباِل » َق اُلوا‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬و َم ا ِط يَن ُة اْلَخ َب اِل ؟‬
‫َقاَل ‪َ« :‬ع َر ُق َأْهِل الَّناِر‪َ ،‬أْو ُع َص اَر ُة َأْهِل الَّناِر »‪( .‬م‪)2002/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬مردی از قبیله‌ی َج یشان یمن نزد نبی اکرم ص آمد و‬
‫از وی در م‪//‬ورد ش‪//‬رابی ک‪//‬ه در س‪//‬رزمین آن‪//‬ان‪ ،‬می‌نوش‪//‬ند و از ذرت‪ ،‬درس‪//‬ت‬
 ‫‪117‬‬ ‫کتاب نوشیدنی‌ها‬

‫می‌شود و به آن‪ ،‬م‪//‬رز می‌گوین‪//‬د‪ ،‬پرس‪//‬ید‪ .‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا نش‪//‬ئه آور‬
‫است»؟ آن مرد گفت‪ :‬بله‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر چه که نشئه و مستی آورد‪،‬‬
‫حرام است‪ .‬هللا متعال عهد کرده است که هرکس‪ ،‬چیز نش‪//‬ئه کنن‪//‬ده‌ای بخ‪//‬ورد‪ ،‬او‬
‫را از طینه‌ی َخ بال بنوشاند»‪ .‬صحابه عرض کردند‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! طینه‌ی خب‪//‬ال‬
‫چیست؟ فرمود‪« :‬عرق جهنمیان یا عصار ‌ه و چرک آنان است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬هر شرابی که نشئه آور باشد‪ ،‬حرام است‬
‫‪1265‬ـ َع ْن َعاِئَشَة َقاَلْت ‪ُ :‬س ِئَل َر ُس وُل ِهَّللا ص َع ِن اْلِبْت ِع؟ َفَق اَل رس‪//‬ول هللا‪ُ« :‬ك ُّل‬
‫َش َر اٍب َأْسَك َر َفُهَو َحَر اٌم »‪( .‬م‪)2001/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬از رس‪/‬ول هللا ص در م‪/‬ورد ش‪/‬راب عس‪/‬ل پرس‪/‬یدند‪.‬‬
‫فرمود‪« :‬هر شرابی که مستی و نشئه آورد‪ ،‬حرام است»‪.‬‬
‫باب (‪ )4‬هرکس‪ ،‬در دنیا شراب بخورد‪ ،‬در آخرت از آن‪ ،‬محروم می‌شود مگر اینکه توبه کند‬
‫‪1266‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬م ْن َش ِرَب اْلَخ ْم َر ِفي ال ‪ُّ/‬د ْنَيا َلْم‬
‫َيْش َر ْبَها ِفي اآلِخ َرِة‪ِ ،‬إَّال َأْن َيُتوَب »‪( .‬م‪)2003/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس در دنیا ش‪//‬راب‬
‫بخورد‪ ،‬در آخرت از آن‪ ،‬محروم می‌گردد مگر اینکه توبه نماید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬شراب آنست که از درخت خرما و انگور سازند‬
‫‪1267‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬اْلَخ ْم ُر ِم ْن َهاَتْيِن الَّش َجَر َتْيِن ‪:‬‬
‫الَّنْخ َلِة َو اْلِع َنَبِة»‪( .‬م‪)1985/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ش‪//‬راب را از این دو‬
‫درخت نخل و انگور می‌سازند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬شراب از خرمای نارس و رسیده‬
‫‪1268‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪ُ :‬كْنُت َأْس ِقى َأَبا َطْلَح َة َو َأَبا ُد َج اَنَة َو ُمَع اَذ ْبَن َجَب ٍل ‪،‬‬
‫ِفي َر ْه ٍط ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ ،‬ف َد َخ َل َع َلْيَن ا َداِخ ٌل َفَق اَل ‪َ :‬ح َد َث َخ َب ٌر‪َ ،‬ن َز َل َتْح ِر يُم اْلَخ ْم ِر ‪،‬‬
‫َفَكَفْأَناَها َيْو َم ِئٍذ ‪َ ،‬و ِإَّنَها َلَخ ِليُط اْلُبْس ِر َو الَّتْم ِر ‪َ ،‬قاَل َقَتاَد ُة‪َ :‬و َقاَل َأَنُس ْبُن َم اِل ٍك ‪َ :‬لَق ْد ُح ِّر َم ِت‬
‫اْلَخ ْم ُر‪َ ،‬و َكاَنْت َعاَّم ُة ُخ ُم وِر ِهْم ‪َ ،‬يْو َم ِئٍذ ‪َ ،‬خ ِليَط اْلُبْس ِر َو الَّتْم ِر‪( .‬م‪)1980/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مال‪//‬ک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬من مش‪//‬غول ش‪//‬راب دادن ب‪//‬ه ابوطلح‪//‬ه‪،‬‬
‫ابودجانه‪ ،‬مع‪//‬اذ بن جب‪//‬ل و گ‪//‬روهی از انص‪//‬ار ب‪//‬ودم ک‪//‬ه ف‪//‬ردی وارد ش‪//‬د و گفت‪:‬‬
‫اتفاقی افتاده است؛ حرمت شراب نازل گردید‪ .‬اینجا بود که م‪/‬ا ظرف‌ه‪/‬ای ش‪/‬راب‬
‫را واژگون کردیم‪ .‬گفتنی است که شراب آن روز‪ ،‬مخلوطی از خرم‪//‬ای ن‪//‬ارس و‬
‫خرمای رسیده بود‪.‬‬
‫قتاده (یکی از راوی‪//‬ان) می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬راب در ح‪//‬الی ح‪//‬رام گردی‪//‬د ک‪//‬ه بیش‪//‬ترین‬
‫شراب‌های آن روز از مخلوط خرمای نارس و رسیده ساخته می‌شد‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪118‬‬

‫باب (‪ :)7‬شراب از پنج چیز‪ ،‬ساخته می‌شود‬

‫‪1269‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ :‬خ َطَب ُع َم ُر َع َلى ِم ْنَب ِر َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَحِم َد َهَّللا‬
‫َو َأْثَنى َع َلْيِه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬أَّم ا َبْعُد‪َ ،‬أَال َوِإَّن اْلَخ ْمَر َنَز َل َتْح ِر يُمَها‪َ ،‬يْو َم َن َز َل ‪َ ،‬و ْهَى ِم ْن َخ ْمَس ِة‬
‫َأْش َياَء ‪ِ :‬م َن اْلِح ْنَطِة‪َ ،‬و الَّش ِع يِر ‪َ ،‬و الَّتْم ِر ‪َ ،‬و ال‪َّ/‬ز ِبيِب‪َ ،‬و اْلَعَس ِل ‪َ ،‬و اْلَخ ْم ُر َم ا َخ اَم َر اْلَع ْق َل ‪،‬‬
‫َو َثَالَثُة َأْش َياَء َو ِد ْد ُت ـ َأُّيَها الَّناُس ـ َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا صَك اَن َع ِهَد ِإَلْيَنا ِفيَها‪ :‬اْلَج ُّد ‪َ ،‬و اْلَكَالَل ُة‪،‬‬
‫َو َأْبَو اٌب ِم ْن َأْبَو اِب الِّر َبا‪( .‬م‪)3032/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬عمر س بر منبر رسول الله ص سخنرانی کرد‬
‫و بعد از حمد و ثنای الله متعال‪ ،‬گفت‪ :‬آگ‪//‬اه باش‪//‬ید‪ ،‬روزی ک‪//‬ه تح‪//‬ریم ش‪//‬راب‪،‬‬
‫نازل گردید‪ ،‬از پنج چیز‪ ،‬شراب ساخته می‌ش‪//‬د‪ :‬گن‪//‬دم‪ ،‬ج‪//‬و‪ ،‬خرم‪//‬ا‪ ،‬کش‪//‬مش و‬
‫عسل‪ .‬و بدانید که خمر (شراب) به آن چیزی گفته می‌شود که عقل را بپوش‪///‬اند‬
‫(زایل کند‪ ).‬و ای مردم! دوست داشتم ک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص در م‪//‬ورد س‪//‬ه چ‪//‬یز‬
‫برای ما توضیح می‌داد‪ :)1( :‬درباره‌ی میراث پدر بزرگ (که آیا جانشین پ‪//‬در‬
‫می‌شود و میراث برادران پ‪//‬در را س‪//‬اقط می‌کن‪//‬د ی‪//‬ا ن‪//‬ه؟) ( ‪ )2‬درب‪//‬اره‌ی کالل‪//‬ه‬
‫(میتی که نه فرزند دارد و نه پدر‪ )3( ).‬بعضی از ابواب ربا‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬از کشمش و خرما با هم نباید شراب ساخته شود‬
‫‪1270‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا اَألْنَص اِرِّى س َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ :‬أَّن ُه َنَهى َأْن ُيْنَب َذ‬
‫الَّتْم ُر َو الَّز ِبيُب َجِم يًعا َو َنَهى َأْن ُيْنَبَذ الُّر َطُب َو اْلُبْسُر َجِم يًعا‪( .‬م‪)1986/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا انصاری ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص از اینک‪//‬ه از خرم‪//‬ا‬
‫و کشمش با هم و همچنین خرمای رسیده و نارس با هم شراب درست ش‪//‬ود‪ ،‬من‪//‬ع‬
‫فرمود‪.‬‬
‫‪1271‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّى س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َش ِرَب الَّنِبي‪َ/‬ذ‬
‫ِم ْنُك ْم ‪َ ،‬فْلَيْش َر ْبُه َز ِبيًبا َفْر ًدا‪َ ،‬أْو َتْم ًرا َفْر ًدا‪َ ،‬أْو ُبْسًرا َفْر ًدا»‪( .‬م‪)1987/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هرکس از شما که‬
‫خواست عصاره بنوشد‪ ،‬عصاره‌ی کشمش یا خرمای رس‪//‬یده‌ی تنه‪//‬ا و ی‪//‬ا خرم‪//‬ای‬
‫نارس تنها را بنوشد»‪.‬‬

‫باب (‪ :)9‬نباید در ظرف کدو و ظرف قیر اندود عصاره درست کرد‬
‫‪1272‬ـ َعن َزاَذ اُن َق اَل ‪ُ :‬قْلُت ِال ْبِن ُع َم َر ل‪َ :‬ح ِّد ْثِني ِبَم ا َنَهى َع ْن ُه الَّنِبُّي ص ِم َن‬
‫اَألْش ِر َبِة ِبُلَغ ِتَك‪َ ،‬و َفِّسْر ُه ِلي ِبُلَغ ِتَنا‪َ ،‬فِإَّن َلُك ْم ُلَغ ًة ِس َو ى ُلَغ ِتَن ا َفَق اَل ‪َ :‬نَهى َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َع ِن اْلَح ْنَتِم ‪َ ،‬و ِهَي اْلَج َّر ُة‪َ ،‬و َع ِن الُّد َّباِء ‪َ ،‬و ِهَي اْلَقْر َع ُة‪َ ،‬و َع ِن اْلُم َز َّفِت‪َ ،‬و ُهَو اْلُم َقَّي ُر‪َ ،‬و َع ِن‬
‫الَّنِقيِر ‪َ ،‬و ْهَي الَّنْخ َلُة ُتْنَس ُح َنْسًحا‪َ ،‬و ُتْنَقُر َنْقًرا‪َ ،‬و َأَم َر َأْن ُيْنَتَبَذ ِفي اَألْس ِقَيِة‪( .‬م‪)1997/‬‬
‫ترجمه‪ :‬زاذان می‌گوید‪ :‬به ابن عمر ل گفتم‪ :‬شرابهایی را ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص از‬
‫آنها منع فرمود‪ ،‬به زبان خودت برایم بیان کن‪ .‬و ب‪//‬ه زب‪//‬ان من ب‪//‬رایم تفس‪//‬یر کن؛‬
 ‫‪119‬‬ ‫کتاب نوشیدنی‌ها‬

‫زی‪//‬را زب‪//‬ان ش‪//‬ما ب‪//‬ا زب‪//‬ان م‪//‬ا ف‪//‬رق می‌کن‪//‬د‪ .‬ابن عم‪//‬ر ل گفت‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص از‬
‫(شراب) ک‪/‬وزه‪ ،‬ظ‪/‬رف ک‪/‬دو‪ ،‬ظ‪/‬رف قیران‪/‬دود و ظ‪/‬رف تنه‌ی درخت خرم‪/‬ا‪ ،‬ک‪/‬ه‬
‫پوست آن کنده و داخل آن خالی و سوراخ می‌شود‪ ،‬من‪//‬ع فرم‪//‬ود و دس‪//‬تور داد ک‪//‬ه‬
‫در مشک‌ها عصاره بسازند‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬عصاره گرفتن در ظرف سنگی‪ ،‬مباح است‬
‫‪1273‬ـ َع ْن َج اِبٍر بن عبدهللا ل َق اَل ‪َ :‬ك اَن ُيْنَتَب ُذ ِلَر ُس وِل ِهَّللا ص ِفي ِس َقاٍء ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َلْم‬
‫َيِج ُدوا ِس َقاًء ُنِبَذ َلُه ِفي َتْو ٍر ِم ْن ِح َج اَرٍة َفَقاَل َبْعُض اْلَقْو ِم ـ َو َأَنا َأْس َم ُع ـ َألِبى الُّز َبْي ِر ‪ِ :‬م ْن‬
‫ِبَر اٍم ؟ َقاَل ‪ِ :‬م ْن ِبَر اٍم ‪( .‬م‪)1999/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬ب‪/‬رای رس‪/‬ول هللا ص در مش‪/‬ک عص‪//‬اره‌ی‬
‫خرما می‌ساختند‪ .‬اگر مشکی نمی‌یافتند‪ ،‬داخل دیگی که از س‪//‬نگ ب‪//‬ود‪ ،‬آب خرم‪//‬ا‬
‫می‌ساختند‪ .‬و من شنیدم که یک نفر از ابو زبیر پرسید‪ :‬ظرف س‪//‬نگی؟ پاس‪//‬خ داد‪:‬‬
‫ظرف سنگی‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬اجازه‌ی عصاره گرفتن در همه‌ی ظرف‌ها و منع از نوشیدن هر چیز نشئه آور‬
‫‪1274‬ـ َعن ُبَر ْيَدَة‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬نَهْيُتُك ْم َع ِن الُّظُروِف ‪َ ،‬و ِإَّن الُّظُروَف ـ‬
‫َأْو َظْر ًفا ـ َال ُيِح ُّل َشْيًئا َو َال ُيَح ِّر ُم ُه‪َ ،‬و ُك ُّل ُم ْس ِكٍر َحَر اٌم »‪( .‬م‪)977/‬‬
‫ترجمه‪ :‬بریده س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬شما را از استفاده‌ی تع‪//‬دادی‬
‫از ظرفها‪ ،‬منع نموده بودم؛ اما باید بدانید ک‪//‬ه ظرفه‪//‬ا ب‪//‬اعث حالل و ح‪//‬رام ش‪//‬دن‬
‫هیچ چیز نمی‌شوند؛ هر چیزی که مست کننده و نشئه آور باشد‪ ،‬حرام است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬اجازه‌ی استفاده از کوزه‌هایی که قیر اندود نشده‌اند‬
‫‪1275‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ٍرو ل َق اَل ‪َ :‬لَّم ا َنَهى َر ُس وُل ِهَّللا ص َع ِن الَّنِبي‪ِ//‬ذ ِفي‬
‫اَألْو ِعَيِة‪َ ،‬قاُلوا‪َ :‬لْيَس ُك ُّل الَّناِس َيِج ُد‪َ ،‬فَأْر َخ َص َلُهْم ِفي اْلَج ِّر َغْيِر اْلُم َز َّفِت‪( .‬م‪)2000/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهللا بن عم‪//‬ر ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص از س‪//‬اختن‬
‫عصاره داخل ظرفها‪ ،‬منع فرمود‪ ،‬صحابه گفتند‪ :‬همه‌ی مردم به مشک‪ ،‬دسترسی‬
‫ندارن‪//‬د‪ .‬ل‪//‬ذا پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه آنه‪//‬ا اج‪//‬ازه داد ت‪//‬ا از کوزه‌ه‪//‬ایی ک‪//‬ه قیر ان‪//‬دود‬
‫نشده‌اند‪ ،‬استفاده کنند‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬مدت گذاشتن خرما در آب‬
‫‪1276‬ـ َع ْن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص ُيْنَتَب ُذ َل ُه َأَّوَل الَّلْي ِل ‪َ ،‬فَيْش َر ُبُه ِإَذ ا‬
‫َأْص َبَح ‪َ ،‬يْو َم ُه َذ ِلَك‪َ ،‬و الَّلْيَلَة اَّلِتي َتِج ىُء ‪َ ،‬و اْلَغ َد َو الَّلْيَلَة اُألْخ َر ى‪َ ،‬و اْلَغ َد ِإَلى اْلَع ْص ِر‪َ ،‬ف ِإْن‬
‫َبِقَى َش ْى ٌء َس َقاُه اْلَخاِد َم َأْو َأَم َر ِبِه َفُصَّب ‪( .‬م‪)2004/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن عب‪//‬اس ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬رای رس‪//‬ول هللا ص اول ش‪//‬ب‪ ،‬خرم‪//‬ا در آب‬
‫می‌انداختن‪//‬د‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص از ص‪//‬بح روز بع‪//‬د ت‪//‬ا عص‪//‬ر روز س‪//‬وم از آن آب‬
‫خرما‪ ،‬تناول می‌نمودند‪ .‬و اگر بعد از این مدت‪ ،‬باز هم چ‪//‬یزی ب‪//‬اقی می‌مان‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه‬
‫خادمش می‌داد یا دستور می‌داد تا بریزند‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪120‬‬

‫‪1277‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ل َقاَلْت ‪ُ :‬كَّنا َنْنِب ُذ ِلَر ُس وِل الَّلِهص ِفي ِس َقاٍء ُي وَك ى‪َ ،‬أْعَالُه‪َ ،‬و َل ُه‬
‫َع ْز َالُء ‪َ ،‬نْنِبُذ ُه ُغ ْد َو ًة‪َ ،‬فَيْش َر ُبُه ِع َش اًء ‪َ ،‬و َنْنِبُذ ُه ِع َش اًء ‪َ ،‬فَيْش َر ُبُه ُغ ْد َو ًة‪( .‬م‪)2005/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬برای رسول هللا ص در مش‪//‬کی ک‪//‬ه ده‪//‬انه‌اش ب‪//‬ا نخ‬
‫بسته می‌شد و از قسمت پایین‪ ،‬سوراخی داشت‪ ،‬نبید (ش‪//‬یره‌ی خرم‪//‬ا) می‌س‪//‬اختیم‪.‬‬
‫ما خرماه‪//‬ا را ص‪//‬بح (داخ‪//‬ل آب می‌گذاش‪//‬تیم‪ ،‬پیامبر اک‪//‬رم ص ش‪//‬ب‪ ،‬آب آنه‪//‬ا را‬
‫می‌نوشید‪ .‬و اگر خرما را ش‪//‬ب می‌گذاش‪//‬تیم رس‪//‬ول هللا ص هنگ‪//‬ام ص‪//‬بح‪ ،‬آنه‪//‬ا را‬
‫می‌نوشید‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬درباره‌ی شرابی که تبدیل به سرکه شود‬
‫‪1278‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص ُس ِئَل َع ِن اْلَخ ْم ِر ُتَّتَخ ُذ َخ ًّال؟ َفَق اَل ‪َ« :‬ال»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1983‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬از نبی اکرم ص در م‪/‬ورد (حالل ب‪/‬ودن) ش‪/‬رابی ک‪/‬ه‬
‫تبدیل به سرکه شود‪ ،‬پرسیدند‪ .‬فرمود‪« :‬نه»‪( .‬حالل نیست‪).‬‬
‫باب (‪ :)15‬معالجه با شراب‬
‫‪1279‬ـ َعن َو اِئ ٍل اْلَح ْض َرِمِّي ‪َ :‬أَّن َط اِر َق ْبَن ُس َو ْيٍد اْلُجْع ِفَّى ‪َ :‬س َأَل الَّنِبَّي ص َع ِن‬
‫اْلَخ ْم ِر ؟ َفَنَها ـ َأْو َك ِرَه ـ َأْن َيْص َنَعَها‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ :‬إَّنَم ا َأْص َنُع َها ِللَّد َو اِء ‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إَّنُه َلْيَس ِب َد َو اٍء ‪،‬‬
‫َو َلِكَّنُه َداٌء »‪( .‬م‪)1984/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬وائ‪//‬ل حض‪//‬رمی می‌گوی‪//‬د‪ :‬ط‪//‬ارق بن س‪//‬وید جعفیس از ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫درباره‌ی ساختن شراب پرسید‪ .‬پیامبر اکرم ص او را من‪/‬ع فرم‪/‬ود و ی‪/‬ا اینک‪/‬ه این‬
‫کارش را ناپسند دانست‪ .‬طارق گفت‪ :‬این کار من‪ ،‬استفاده‌ی دارویی دارد‪ .‬رسول‬
‫هللا ص فرمود‪« :‬شراب‪ ،‬دوا نیست؛ بلکه بیماری است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬درباره‌ی پوشاندن دهان ظرف‬
‫‪1280‬ـ عن َأِبي ُح َم ْي ٍد الَّس اِع ِد ِّى َق اَل ‪َ :‬أَتْيُت الَّنِبَّي ص ِبَق َد ِح َلَبٍن ِم َن الَّنِقي ‪ِ/‬ع‪َ ،‬لْيَس‬
‫ُم َخ َّم ًرا َفَقاَل ‪َ« :‬أَّال َخ َّم ْر َتُه َو َلْو َتْعُرُض َع َلْيِه ُعوًدا»‪َ .‬قاَل َأُبو ُح َم ْيٍد ‪ِ :‬إَّنَم ا ُأِمَر ِباَألْس ِقَيِة َأْن‬
‫ُتوَك َأ َلْيًال‪َ ،‬و ِباَألْبَو اِب َأْن ُتْغَلَق َلْيًال‪( .‬م‪)1210/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو ُحمید س‪/‬اعدی س می‌گوی‪/‬د‪ :‬ب‪/‬رای ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص ی‪/‬ک لیوان ش‪/‬یر از‬
‫منطقه‌ی نقیع (وادی عقیق) آوردم ک‪/‬ه روی آن‪ ،‬پوش‪/‬انده نش‪/‬ده ب‪/‬ود‪ .‬ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص‬
‫فرمود‪« :‬آیا لیوان را نپوشانیدی؟ اگرچه یک قطعه چوب روی آن می‌گذاش‪//‬تی»‪ .‬اب‪//‬و‬
‫حمید می‌گوید‪ :‬به ما دستور داده شده بود تا شب‌ها دهانه‌ی مشک‌ها را ببندیم و دره‪//‬ا‬
‫را قفل کنیم‪.‬‬
‫باب (‪ :)17‬روی ظرف را بپوشانید و دهانه‌ی مشک را ببندید‬
‫‪1281‬ـ عن َج اِبَر ْبَن َع ْب ِد ِهَّللا قال‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَذ ا َك اَن ُج ْنُح الَّلْي ِل ـ َأْو‬
‫َأْمَس ْيُتْم ـ َفُك ُّفوا ِص ْبَياَنُك ْم ‪َ ،‬فِإَّن الَّش ْيَطاَن َيْنَتِش ُر ِح يَنِئٍذ ‪َ ،‬فِإَذ ا َذ َهَب َس اَع ٌة ِم َن الَّلْيِل َفَخ ُّلوُهْم ‪،‬‬
‫َو َأْغ ِلُقوا اَألْبَو اَب ‪َ ،‬و اْذ ُك ُروا اْس َم ِهَّللا‪َ ،‬ف ِإَّن الَّش ْيَطاَن َال َيْفَتُح َباًب ا ُم ْغَلًق ا‪َ ،‬و َأْو ُك وا ِق َرَبُك ْم ‪،‬‬
 ‫‪121‬‬ ‫کتاب نوشیدنی‌ها‬

‫َو اْذ ُك ُروا اْس َم ِهَّللا‪َ ،‬و َخ ِّم ُروا آِنَيَتُك ْم ‪َ ،‬و اْذ ُك ُروا اْس َم ِهَّللا‪َ ،‬و َل ْو َأْن َتْعُرُض وا َع َلْيَه ا َش ْيًئا‪،‬‬
‫َو َأْطِفُئوا َم َص اِبيَح ُك ْم »‪( .‬م‪)2012/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬ج‪//‬ابر بن عبدهللا ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬
‫تاریکی فرا رسید یا شب شد‪ ،‬کودکان‌تان را نگذارید که از خان‪//‬ه‪ ،‬ب‪//‬یرون برون‪//‬د؛‬
‫زیرا در این وقت‪ ،‬شیاطین پراکن‪/‬ده می‌ش‪/‬وند‪ .‬ولی بع‪/‬د از اینک‪/‬ه س‪/‬اعتی از ش‪/‬ب‬
‫گذشت‪ ،‬آنها را آزاد بگذاری‪//‬د‪ .‬س‪//‬پس دِر خانه‌هایت‪//‬ان را ببندی‪//‬د و بس‪//‬م هللا بگویید؛‬
‫زیرا شیطان هیچ دروازه‌ی بسته‌ای را باز نمی‌کند‪ .‬همچنین دهانه‌ی مش‪//‬ک‌هایتان‬
‫را ببندی‪//‬د و بس‪//‬م هللا بگویید؛ روی ظرف‌هایت‪//‬ان را بپوش‪//‬انید و بس‪//‬م هللا بگویید‬
‫اگرچه با چیزی باشد که فقط بخشی از آن را بپوشاند‪ .‬و چراغ‌هایت‪//‬ان را خ‪//‬اموش‬
‫کنید»‪.‬‬
‫‪1282‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬غ ُّط وا اِإل َن اَء ‪،‬‬
‫َو َأْو ُك وا الِّس َقاَء ‪َ ،‬فِإَّن ِفي الَّسَنِة َلْيَلًة َيْنِزُل ِفيَها َو َب اٌء ‪َ ،‬ال َيُم ُّر ِبِإَن اٍء َلْيَس َع َلْي ِه ِغ َط اٌء ‪َ ،‬أْو‬
‫ِس َقاٍء َلْيَس َع َلْيِه ِو َك اٌء ‪ِ ،‬إَّال َنَز َل ِفيِه ِم ْن َذ ِلَك اْلَو َباِء » و فی رواية‪َ :‬قاَل الَّليُث ‪ :‬ـ يعنی ابن‬
‫سعد ـ قاًال عاِج ُم ِع نَدَنا َيَّتُقوَن َذ ِلك ِفي كاُنوَن االَّو ِل ‪( .‬م‪)2014/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ج‪//‬ابر بن عبدهللا ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬از رس‪//‬ول هللا ص ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«روی ظرف را بپوشانید و دهانه‌ی مشک را ببندید؛ زیرا ش‪//‬بی در س‪//‬ال‪ ،‬وج‪//‬ود‬
‫دارد که در آن‪ ،‬وبا نازل می‌شود‪ .‬و از کنار هر ظرف و مشکی بگ‪/‬ذرد ک‪/‬ه روی‬
‫آن پوشانده نشده و دهانه‌اش بسته نباشد‪ ،‬وارد آن می‌گردد»‪.‬‬
‫در روایتی‪ ،‬لیث بن سعد می‌گوی‪//‬د‪ :‬عجم‌ه‪//‬ا از این وب‪//‬ا در م‪//‬اه دس‪//‬امبر پره‪//‬یز‬
‫می‌کنند‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬درباره‌ی نوشیدن عسل و نبید و شیر و آب‬
‫‪1283‬ـ َع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬لَق ْد َس َقْيُت َر ُس وَل ِهَّللا ص‪ِ ،‬بَق َد ِح ى َه َذ ا‪ ،‬الَّش َر اَب ُك َّل ُه‪،‬‬
‫اْلَعَسَل َو الَّنِبيَذ َو اْلَم اَء َو الَّلَبَن ‪( .‬م‪)2008/‬‬
‫‪1283‬ـ از انس بن مال‪///‬ک س روایت اس‪///‬ت ک‪///‬ه گفت‪ :‬ب‪///‬ا این لیوانم همه‌ی‬
‫نوشیدنی‌ها از قبیل عسل‪ ،‬نبید (آب خرما)‪ ،‬آب و شیر را به رس‪//‬ول هللا ص تق‪//‬دیم‬
‫نمودم‪.‬‬
‫َأ‬ ‫ْل‬ ‫ْل‬
‫‪1284‬ـ عن ا َب َر اَء س َق اَل ‪َ :‬لَّم ا َأْقَب َل َر ُس وُل ِهَّللا ص ِم ْن َم َّك َة ِإَلى ا َم ِد يَن ِة َف ْتَبَع ُه‬
‫ُس َر اَقُة ْبُن َم اِلِك ْبِن ُجْع ُش ٍم ‪َ ،‬قاَل َفَدَعا َع َلْيِه َر ُسوُل ِهَّللا ص َفَس اَخ ْت َفَر ُسُه‪َ ،‬فَق اَل ‪ :‬اْدُع َهَّللا‬
‫ِلي َو َال َأُض ُّر َك‪َ ،‬ق اَل َف َدَعا َهَّللا‪َ ،‬ق اَل َفَعِط َش َر ُس وُل ِهَّللا ص َفَم ُّر وا ِب َر اِع ى َغَنٍم ‪َ ،‬ق اَل‬
‫َأُبوَبْك ٍر الِّص ِّديُق‪َ :‬فَأَخ ْذ ُت َقَدًحا َفَح َلْبُت ِفيِه ِلَر ُسوِل ِهَّللا صُك ْثَبًة ِم ْن َلَبٍن ‪َ ،‬فَأَتْيُتُه ِب ِه َفَش ِرَب‬
‫َح َّتى َرِض يُت ‪( .‬م‪)2009/‬‬
‫ترجمه‪ :‬براء س می‌گوید‪ :‬هنگامی که رسول هللا ص از مکه ب‪//‬ه مدین‪//‬ه می‌آم‪//‬د‪،‬‬
‫سراقه بن مال‪/‬ک ب‪/‬ه ُجعش‪/‬م ب‪/‬ه تعقیب او پ‪/‬رداخت‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم ص او را نف‪/‬رین‬
‫نمود‪ .‬در نتیج‪/‬ه‪ ،‬اس‪/‬بش در زمین ف‪/‬رو رفت‪ .‬س‪/‬راقه گفت‪ :‬ب‪/‬رایم دع‪/‬ا کن؛ ب‪/‬ا ت‪/‬و‬
‫کاری ندارم‪ .‬نبی اکرم ص برای او دعا نمود‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪122‬‬

‫سپس رسول هللا ص تشنه ش‪//‬د و گ‪//‬ذرش ب‪//‬ه چوپ‪//‬انی افت‪//‬اد‪ .‬اب‪//‬وبکر ص‪//‬دیق س‬
‫می‌گوید‪ :‬لیوانی برداشتم و برای پیامبر اک‪//‬رم ص در آن‪ ،‬ان‪//‬دکی ش‪//‬یر دوش‪//‬یدم و‬
‫نزد ایشان بردم‪ .‬رسول هللا ص به اندازه‌ای از آن شیر نوشید که من خرسند شدم‪.‬‬
‫‪1285‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س‪ِ :‬إَّن الَّنِبَّي ص ُأِتَى َلْيَلَة ُأْس ِرَى ِب ِه‪ِ ،‬بِإيِلَي اَء ‪ِ ،‬بَق َد َح ْيِن ِم ْن‬
‫َخ ْم ٍر َو َلَبٍن ‪َ ،‬فَنَظَر ِإَلْيِهَم ا َفَأَخ َذ الَّلَبَن ‪َ ،‬فَقاَل َلُه ِج ْبِر يُل‪َ ،‬ع َلْيِه الَّس َالُم ‪ :‬اْلَحْم ُد ِهَّلِل اَّلِذ ي َه َداَك‬
‫ِلْلِفْطَرِة‪َ ،‬لْو َأَخ ْذ َت اْلَخ ْمَر ‪َ ،‬غ َو ْت ُأَّم ُتَك ‪( .‬م‪)168/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬شبی که نبی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه ایلیاء (بیت المق‪//‬دس)‬
‫برده شد‪ ،‬برای او یک لیوان شراب و یک لیوان شیر آوردند‪ .‬پیامبر اکرم ص ب‪//‬ه‬
‫آنه‪//‬ا نگ‪//‬اه ک‪//‬رد و ش‪//‬یر را برداش‪//‬ت‪ .‬جبرئیل ÷ ب‪//‬ه او گفت‪ :‬هللا متع‪//‬ال را س‪//‬پاس‬
‫می‌گویم که تو را به فطرت رهنمون گردید؛ اگر شراب را برمی‌داش‪//‬تی‪ ،‬امت ت‪//‬و‬
‫گمراه می‌شد‪.‬‬
‫باب (‪ :)19‬نوشیدن در لیوان‬
‫‪1286‬ـ َع ْن َس ْهِل ْب ِن َس ْع ٍد ل َقاَل ‪ُ :‬ذ ِكَر ِلَر ُسوِل الَّلِه ص اْم َر َأٌة ِم َن اْلَع َر ِب ‪َ ،‬ف َأَم َر‬
‫َأَبا ُأَس ْي ٍد َأْن ُيْر ِس َل ِإَلْيَها‪َ ،‬فَأْر َسَل ِإَلْيَها‪َ ،‬فَق ِد َم ْت ‪َ ،‬فَن َز َلْت ِفي ُأُج ِم َبِني َس اِع َدَة‪َ ،‬فَخ َر َج‬
‫َر ُسوُل الَّلِه ص َح َّتى َج اَء َها َفَد َخ َل َع َلْيَها‪َ ،‬فِإَذ ا اْمَر َأٌة ُم َنِّك َس ٌة َر ْأَسَها‪َ ،‬فَلَّم ا َك َّلَم َه ا َر ُس وُل‬
‫ِهَّللا ص َقاَلْت ‪َ :‬أُع وُذ ِباِهَّلل ِم ْن َك‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬ق ْد َأَع ْذ ُتِك ِم ِّني» َفَق اُلوا َلَه ا‪َ :‬أَت ْد ِر يَن َم ْن َه َذ ا؟‬
‫َفَقاَلْت ‪َ :‬ال‪َ ،‬فَقاُلوا‪َ :‬هَذ ا َر ُسوُل ِهَّللا ص َج اَءِك ِلَيْخ ُطَبِك ‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬أَن ا ُكْنُت َأْش َقى ِم ْن َذ ِل َك‪،‬‬
‫َقاَل َس ْهٌل‪َ :‬فَأْقَبَل َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْو َم ِئٍذ َح َّتى َج َلَس ِفي َسِقيَفِة َبِني َس اِع َد َة ُه َو َو َأْص َح اُبُه‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل ‪« :‬اْس ِقَنا» ِلَس ْهٍل ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ف َأْخ َر ْج ُت َلُهْم َه َذ ا اْلَق َد َح َفَأْس َقْيُتُهْم ِفي‪ِ/‬ه‪َ ،‬ق اَل َأُب و َح اِزٍم ‪:‬‬
‫َفَأْخ َرَج َلَنا َس ْهٌل َذ ِلَك اْلَقَد َح َفَش ِر ْبَنا ِفيِه‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم اْسَتْو َهَبُه َبْع َد َذ ِلَك ُع َم ُر ْبُن َع ْبِد اْلَع ِز يِز ‪،‬‬
‫َفَو َهَبُه َلُه‪( .‬م‪)2007/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سهل بن سعد ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص در م‪//‬ورد یکی از زن‪//‬ان‬
‫عرب‪ ،‬صحبت کردند‪ .‬پیامبر اکرم ص به ابو ُاسید دستور داد ت‪//‬ا قاص‪//‬دی ن‪//‬زد او‬
‫بفرستد‪ .‬اب‪//‬و ُاس‪//‬ید این ک‪//‬ار را انج‪//‬ام داد‪ .‬آن زن آم‪//‬د و در قلعه‌ه‪//‬ای ب‪//‬نی س‪//‬اعده‪،‬‬
‫منزل گ‪//‬رفت‪ .‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص ب‪//‬راه افت‪//‬اد و ن‪//‬زد آن زن رفت‪ .‬آن زن س‪//‬رش را‬
‫پایین انداخته بود‪ .‬هنگامی که رسول هللا ص با او صحبت کرد‪ ،‬گفت‪ :‬از تو به الل‪//‬ه‬
‫متعال پناه می‌برم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬تو را پناه دادم»‪ .‬مردم ب‪//‬ه آن زن گفتن‪//‬د‪:‬‬
‫آیا می‌دانی این شخص کیس‪/‬ت؟ آن زن گفت‪ :‬ن‪/‬ه‪ .‬گفتن‪/‬د‪ :‬این‪ ،‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ب‪/‬ود و‬
‫می‌خواس‪//‬ت از ت‪//‬و خواس‪//‬تگاری نمای‪//‬د‪ .‬آن زن گفت‪ :‬من ب‪//‬دبخت‌تر از این هس‪//‬تم‪.‬‬
‫(شایستگی چنین سعادتی را ندارم)‪.‬‬
‫سهل می‌گوید‪ :‬در آن روز‪ ،‬رسول اکرم ص و همراهانش آمدند و در س‪//‬قیفه‌ی‬
‫بنی ساعده نشستند‪ .‬در آنجا رسول هللا ص به من گفت‪« :‬ب‪//‬ه م‪//‬ا آب ب‪//‬ده»‪ .‬من این‬
‫لیوان را بیرون آوردم و آنان را در آن‪ ،‬آب دادم‪.‬‬
 ‫‪123‬‬ ‫کتاب نوشیدنی‌ها‬

‫ابوح‪//‬ازم می‌گوی‪//‬د‪ :‬س‪//‬هل آن لیوان را ب‪//‬رای م‪//‬ا ب‪//‬یرون آورد و م‪//‬ا در آن‪ ،‬آب‬
‫نوشیدیم‪ .‬بعد از آن‪ ،‬عمر بن عبدالعزیز ‪ /‬از سعد خواس‪//‬ت ک‪//‬ه آن لیوان را ب‪//‬ه او‬
‫ببخشد‪ .‬سعد هم آن لیوان را به او بخشید‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬نوشیدن آب از دهانه‌ی مشک‪ ،‬ممنوع است‬
‫‪1287‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّى س َأَّن ُه َق اَل ‪َ :‬نَهى َر ُس وُل ِهَّللا ص َع ِن اْخ ِتَن اِث‬
‫اَألْس ِقَيِة‪َ :‬أْن ُيْش َرَب ِم ْن َأْفَو اِهَها‪ ،‬و فی رواية‪َ :‬و اخِتَناُثَها َأن ُيقَلَب َر أُس َها ثَّم ُيشَرَب َم ن‪ُ//‬ه‪.‬‬
‫(‪)2023‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو سعید خدری س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص از نوش‪//‬یدن آب از ده‪//‬انه‌ی‬
‫مشک‪ ،‬منع فرمود‪ .‬و در روایتی آمده اس‪//‬ت ک‪//‬ه کیفیت آن ب‪//‬ه این ش‪//‬کل اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫دهانه‌ی مشک را برگردانند و از آن‪ ،‬آب بنوشند‪( .‬این کار‪ ،‬ممنوع است‪).‬‬
‫باب (‪ :)21‬آب نوشیدن در ظرف‌های طالیی و نقره‌ای ممنوع است‬
‫‪1288‬ـ َعن َع ْبَد ِهَّللا ْبَن ُعَكْيٍم َقاَل ‪ُ :‬كَّنا َم َع ُح َذ ْيَفَة ِباْلَم َداِئِن ‪َ ،‬فاْسَتْس َقى ُح َذ ْيَف ُة‪َ ،‬فَج اَءُه‬
‫ِد ْهَقاٌن ِبَش َر اٍب ِفي ِإَن اٍء ِم ْن ِفَّض ٍة‪َ ،‬فَر َم اُه ِب ِه‪َ ،‬و َق اَل ‪ِ :‬إِّني ُأْخ ِب ُر ُك ْم َأِّني َق ْد َأَم ْر ُت ُه َأْن َال‬
‫َيْس ِقَيِنى ِفيِه‪َ ،‬فِإَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬ال َتْش َر ُبوا ِفي ِإَناِء ال ‪َّ/‬ذ َهِب َو اْلِفَّض ِة‪َ ،‬و َال َتْلَبُس وا‬
‫الِّديَباَج َو اْلَح ِريَر ‪َ ،‬فِإَّنُه َلُهْم ِفي الُّد ْنَيا‪َ ،‬و ُهَو َلُك ْم ِفي اآلِخ َرِة‪َ ،‬يْو َم اْلِقَياَم ِة»‪( .‬م‪)2067/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهللا بن ُعکیم می‌گوید‪ :‬ب‪/‬ا حذیف‪/‬ه س در م‪/‬دائن ب‪/‬ودیم ک‪/‬ه ایش‪/‬ان آب‬
‫خواست‪ .‬یک دهقان ب‪/‬رایش در ظ‪/‬رفی نق‪/‬ره‌ای آب آورد‪ .‬حذیف‪/‬ه س آن ظ‪/‬رف را‬
‫دور انداخت و گفت‪ :‬جهت اطالع شما من به این مرد گفت‪//‬ه ب‪//‬ودم‪ :‬م‪//‬را داخ‪//‬ل این‬
‫ظرف‪ ،‬آب مده؛ زیرا رسول هللا ص فرمود‪« :‬در ظرف‌های ساخته شده از طال و‬
‫نقره‪ ،‬آب ننوشید و لباس ابریشمی نپوشید؛ چرا که این چیزها در دنیا از آِن کفار‪،‬‬
‫و در آخرت‪ ،‬از آِن ما خواهند بود»‪.‬‬
‫‪1289‬ـ َع ْن ُأِّم َس َلَم َة‪َ ،‬ز ْو ِج الَّنِبِّي ص‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪« :‬اَّل ِذ ى َيْش َر ُب ِفي‬
‫آِنَيِة اْلِفَّض ِة‪ِ ،‬إَّنَم ا ُيَج ْر ِج ُر ِفي َبْطِنِه َناَر َجَهَّنَم »‪َ .‬و ِفي َر َو اَية‪ِ« :‬اَّن اَّلِذ ی َيأكُل أو َيش‪َ/‬ر ُب‬
‫ِفي آِنَيِة الِفَّض ِة َو الَّذ َهِب‪( »...‬م‪)2065/‬‬
‫‪1289‬ـ ام س‪//‬لمه ل؛ همس‪//‬ر گ‪//‬رامی ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص؛ می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬هرکس در ظرف نقره‌ای‪ ،‬آب بنوش‪/‬د‪ ،‬در واقع‪ ،‬آتش دوزخ در ش‪/‬کمش‬
‫می‌ریزد»‪ .‬و در روایتی آمده است ک‪/‬ه فرم‪/‬ود‪« :‬کس‪/‬ی ک‪/‬ه در ظرف‌ه‪/‬ای س‪/‬اخته‬
‫ش‪//‬ده از نق‪//‬ره و طال‪ ،‬می‌خ‪//‬ورد و می‌نوش‪//‬د‪ ،‬در حقیقت‪ ،‬آتش دوزخ در ش‪//‬کمش‬
‫می‌ریزد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)22‬هر گاه کسی آب نوشید‪ ،‬حق با فردی است که سمت راست او قرار دارد‬
‫‪1290‬ـ َعن َأَنَس ْبَن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬أَتاَنا َر ُسوُل الَّلِه ص ِفي َداِرَنا‪َ ،‬فاْسَتْس َقى‪َ ،‬فَح َلْبَنا َل ُه‬
‫َش اًة‪ُ ،‬ثَّم ُشْبُتُه ِم ْن َم اِء ِبْئِرى َهِذِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأْع َطْيُت َر ُسوَل الَّلِه ص‪َ ،‬فَش ِرَب َر ُس وُل الَّل ِه ص‪،‬‬
‫َو َأُبو َبْك ٍر َع ْن َيَس اِرِه‪َ ،‬و ُع َم ُر ُوَج اَهُه‪َ ،‬و َأْع َر اِبٌّى َع ْن َيِم يِنِه‪َ ،‬فَلَّم ا َفَر َغ َر ُس وُل ِهَّللا ص ِم ْن‬
‫ُش ْر ِبِه َقاَل ُع َم ُر‪َ :‬هَذ ا َأُبو َبْك ٍر َيا َر ُسوَل ِهَّللا ُيِر يِه ِإَّياُه‪َ ،‬فَأْع َطى‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪124‬‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص اَألْع َر اِبَّى ‪َ ،‬و َتَر َك َأَبا َبْك ٍر َو ُع َم َر ‪َ ،‬و َقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اَألْيَم ُن وَن ‪،‬‬
‫اَألْيَم ُنوَن ‪ ،‬اَألْيَم ُنوَن » َقاَل َأَنٌس ‪َ :‬فِهَى ُس َّنٌة‪َ ،‬فِهَى ُس َّنٌة‪َ ،‬فِهَى ُس َّنٌة‪( .‬م‪)2029/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مال‪//‬ک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ی م‪//‬ا آم‪//‬د و آب‬
‫خواست‪ .‬ما گوسفندی برای ایشان دوشیدیم و مق‪/‬داری از آب این چ‪//‬اهم ب‪//‬ا ش‪//‬یرها‬
‫مخلوط کردم و به رسول هللا ص دادم‪ .‬آنگاه رس‪//‬ول هللا ص قدری از آن ش‪//‬یر را‬
‫نوشید‪ .‬گفتنی است که ابوبکر س س‪/‬مت چپش‪ ،‬عم‪/‬ر س روب‪/‬رویش‪ ،‬و ی‪/‬ک م‪/‬رد‬
‫بادیه نشین سمت راس‪//‬تش‪ ،‬قرار داش‪//‬ت‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص از نوش‪//‬یدن‬
‫شیر‪ ،‬فراغت یافت‪ ،‬عمر س با نش‪//‬ان دادن اب‪//‬وبکر ب‪//‬ه پیامبر اک‪//‬رم ص گفت‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! این‪ ،‬ابوبکر است‪ .‬رسول اکرم ص شیرها را به مرد بادیه نشین داد و‬
‫از دادن آنها به ابوبکر و عمر ل‪ ،‬صرف نظر نمود و فرمود‪« :‬حق با کسی اس‪/‬ت‬
‫که سمت راست نشسته باشد‪ ،‬حق با کسی است که سمت راست نشسته باشد‪ ،‬ح‪//‬ق‬
‫با کسی است که سمت راست‪ ،‬نشس‪//‬ته باش‪//‬د»‪ .‬در پای‪//‬ان‪ ،‬انس س گفت‪ :‬این ک‪//‬ار‪،‬‬
‫سنت است‪ .‬این کار‪ ،‬سنت است‪ .‬این کار‪ ،‬سنت است‪.‬‬
‫باب (‪ :)23‬اجازه خواستن از کوچکترها هنگام دادن آب به بزرگترها‬
‫‪1291‬ـ َع ْن َس ْهِل ْبِن َس ْع ٍد الَّساِع ِد ِّى س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص ُأِتَى ِبَش َر اٍب َفَش ِرَب ِم ْنُه‪،‬‬
‫َو َع ْن َيِم يِنِه ُغ َالٌم َو َع ْن َيَس اِر ِه َأْش َياٌخ ‪َ ،‬فَقاَل ِلْلُغ َالِم ‪َ« :‬أَتْأَذ ُن ِلي َأْن ُأْع ِط َى َه ُؤَالِء ؟» َفَق اَل‬
‫اْلُغ َالُم ‪َ :‬ال َو ِهَّللا َال ُأوِث ُر ِبَنِص يِبى ِم ْن َك َأَح ًدا» َق اَل ‪َ :‬فَتَّل ُه َر ُس وُل الَّلِهص ِفي َي ِدِه‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2030‬‬
‫‪1291‬ـ سهل بن سعد س‪//‬اعدی س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬رای رس‪//‬ول هللا ص مق‪//‬داری آب‬
‫آوردند‪ .‬پیامبر اکرم ص مقداری از آن را نوشید‪ .‬قاب‪//‬ل ی‪//‬ادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه س‪//‬مت‬
‫راست ایشان‪ ،‬نوجوانی کم سن و س‪//‬ال وج‪//‬ود داش‪//‬ت‪ .‬و س‪//‬مت چپش‪ ،‬گ‪//‬روهی از‬
‫اف‪//‬راد ُمِس ن‪ ،‬نشس‪//‬ته بودن‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه آن نوج‪//‬وان فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا اج‪//‬ازه‬
‫می‌دهی این آب را (که حق توست) به اینها بدهم»؟ آن نوج‪/‬وان گفت‪ :‬ن‪/‬ه‪ ،‬س‪/‬وگند‬
‫به هللا‪ ،‬من هیچ‌کس را در این حقم بر خ‪//‬ود ت‪//‬رجیح نمی‌دهم‪ .‬آنگ‪//‬اه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫آب را در دست او نهاد‪.‬‬
‫باب (‪ :)24‬تنفس در ظرف‪ ،‬ممنوع است‬
‫‪1292‬ـ َع ْن َأِبي َقَتاَد َة س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َنَهى َأْن َيَتَنَّفَس ِفي اِإل َناِء ‪( .‬م‪)267/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوقتاده س می‌گوی‪/‬د‪ :‬ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص از تنفس ک‪/‬ردن در ظ‪/‬رف آب‪ ،‬من‪/‬ع‬
‫فرمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)25‬رسول هللا ص هنگام آب نوشیدن‪ ،‬تنفس می‌نمود‬
‫‪1293‬ـ َع ْن َأَنٍس س َق اَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َيَتَنَّفُس ِفي الَّش َر اِب َثَالًث ا‪َ ،‬و َيُق وُل‪:‬‬
‫«ِإَّنُه َأْر َو ى َو َأْبَر ُأ َو َأْمَر ُأ» َقاَل َأَنٌس ‪َ :‬فَأَنا َأَتَنَّفُس ِفي الَّش َر اِب َثَالًثا‪( .‬م‪)2028/‬‬
 ‫‪125‬‬ ‫کتاب نوشیدنی‌ها‬

‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص هنگ‪//‬ام آب نوش‪//‬یدن‪ ،‬س‪//‬ه ب‪//‬ار‪ ،‬تنفس‬
‫می‌نمود و می‌فرمود‪« :‬این ک‪/‬ار‪ ،‬به‪/‬تر تش‪/‬نگی را ب‪/‬ر ط‪/‬رف می‌س‪/‬ازد و س‪/‬یراب‬
‫می‌کند و گواراتر است»‪.‬‬
‫انس س می‌گوید ‪ :‬من نیز هنگام آب نوشیدن‪ ،‬سه بار‪ ،‬تنفس می‌کنم‪.‬‬
‫باب (‪ :)26‬نباید ایستاده آب نوشید‬
‫‪1294‬ـ عن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪ :‬قال َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َيْش َرَبَّن َأَح ٌد ِم ْنُك ْم َقاِئًم ا‪،‬‬
‫َفَم ْن َنِس َي َفْلَيْسَتِقْئ »‪( .‬م‪)2026/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هیچ ی‪//‬ک از ش‪//‬ما‪،‬‬
‫ایستاده آب ننوشد‪ .‬اگر کسی فراموش کرد (و ایستاده آب نوشید) استفراغ کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)27‬اجازه‌ی ایستاده نوشیدن آب زمزم‬
‫‪1295‬ـ عن اْبَن َع َّب اٍس ل َق اَل ‪َ :‬س َقْيُت َر ُس وَل ِهَّللا ص ِم ْن َز ْم َز َم ‪َ ،‬فَش ِرَب َقاِئًم ا‪،‬‬
‫َو اْسَتْس َقى َو ُهَو ِع ْنَد اْلَبْيِت‪( .‬م‪)2027/‬‬
‫‪1295‬ـ ابن عب‪//‬اس ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص آب زم‪//‬زم دادم‪ .‬ایش‪//‬ان ص‬
‫ایستاده‪ ،‬آب زمزم می‌نوشید‪ .‬گفتنی است که نبی اکرم ص کنار خ‪//‬انه‌ی کعب‪//‬ه ب‪//‬ود‬
‫که آب خواست‪.‬‬
 ‫کتاب خوردنی‌ها‬

‫باب (‪ :)1‬بسم هللا گفتن‪ ،‬هنگام غذا خوردن‬

‫‪1296‬ـ َع ْن ُح َذ ْيَفَة س َقاَل ‪ُ :‬كَّنا ِإَذ ا َحَض ْر َنا َم َع الَّنِبِّي ص َطَع اًم ا َلْم َنَض ْع َأْيِدَيَنا َح َّتى‬
‫َيْبَد َأ َر ُسوُل ِهَّللا ص َفَيَضَع َيَد ُه‪َ ،‬و ِإَّن ا َحَض ْر َنا َم َع ُه َم َّر ًة َطَع اًم ا‪َ ،‬فَج اَء ْت َج اِر َي ٌة َك َأَّنَه ا‬
‫ُتْدَفُع‪َ ،‬فَذ َهَبْت ِلَتَض َع َيَدَها ِفي الَّطَع اِم ‪َ ،‬فَأَخ َذ َر ُسوُل ِهَّللا ص ِبَيِد َها‪ُ ،‬ثَّم َج اَء َأْع َر اِبٌّي َك َأَّنَم ا‬
‫ُيْدَفُع‪َ ،‬فَأَخ َذ ِبَيِدِه‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن الَّش ْيَطاَن َيْسَتِح ُّل الَّطَع اَم َأْن َال ُيْذ َك َر اْس ُم ِهَّللا‬
‫َع َلْيِه‪َ ،‬و ِإَّنُه َج اَء ِبَهِذِه اْلَج اِر َيِة ِلَيْسَتِح َّل ِبَها‪َ ،‬فَأَخ ْذ ُت ِبَيِد َها‪َ ،‬فَج اَء ِبَهَذ ا اَألْع َر اِبِّي ِلَيْس َتِح َّل‬
‫ِبِه‪َ ،‬فَأَخ ْذ ُت ِبَيِدِه‪َ ،‬و اَّلِذ ي َنْفِس ي ِبَيِدِه ِإَّن َيَد ُه ِفي َيِد ى َم َع َيِد َها» و فی رواية‪ُ :‬ثَّم َذ كَر اس ‪َ/‬م‬
‫ِهللا َو َأكَل ‪( .‬م‪)2017/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حذیفه س می‌گوید‪ :‬هرگاه‪ ،‬همراه نبی اکرم ص ب‪/‬رای خ‪/‬وردن غ‪/‬ذایی‪،‬‬
‫حضور می‌یافتیم‪ ،‬تا زمانی که رسول هللا ص آغ‪//‬از نمی‌نم‪//‬ود و دس‪//‬تش را بس‪//‬وی‬
‫غذا نمی‌برد‪ ،‬ما دست‌هایمان را بسوی غذا نمی‌بردیم‪ .‬یک بار برای غذا خ‪/‬وردن‪،‬‬
‫همراه رسول اکرم ص حضور یافتیم‪ .‬دختر بچه‌ای که گویا تعقیبش کرده‌ان‪//‬د‪ ،‬آم‪//‬د‬
‫و خواست دست به غذا ببرد‪ .‬رس‪/‬ول هللا ص دس‪/‬تش را گ‪/‬رفت‪ .‬س‪/‬پس‪ ،‬ی‪/‬ک م‪/‬رد‬
‫بادیه نشین که گویا دنبالش کرده‌اند‪ ،‬آمد و خواست دستش را به غذا ب‪//‬برد‪ .‬پیامبر‬
‫اکرم ص دست او را نیز گرفت و فرمود‪« :‬شیطان می‌تواند از غذایی بخ‪//‬ورد ک‪//‬ه‬
‫بسم هللا بر آن‪ ،‬گفته نشود؛ لذا این دختر بچه را آورد تا بوسیله‌ی او برایش امکان‬
‫غذا خوردن‪ ،‬فراهم گردد‪ .‬به همین خاطر‪ ،‬من دس‪//‬تش را نگ‪//‬ه داش‪//‬تم‪ .‬س‪//‬پس‪ ،‬این‬
‫بادیه نشین را آورد تا بوس‪//‬یله‌ی او بتوان‪//‬د غ‪//‬ذا بخ‪//‬ورد‪ .‬ل‪//‬ذا من دس‪//‬تش را گ‪//‬رفتم‪.‬‬
‫سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست‪ ،‬هم اکنون‪ ،‬دست شیطان و دختر بچ‪//‬ه در‬
‫دست من است»‪ .‬و در روایتی آمده است که پس از آن‪ ،‬پیامبر اک‪/‬رم ص بس‪/‬م هللا‬
‫گفت و خوردن را آغاز نمود‪.‬‬
‫‪1297‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ل‪َ :‬أَّنُه َسِمَع الَّنِبَّي ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَذ ا َد َخ َل الَّرُج ُل َبْيَت ُه‪،‬‬
‫َفَذ َك َر َهَّللا ِع ْنَد ُد ُخ وِلِه َو ِع ْنَد َطَع اِمِه‪َ ،‬قاَل الَّش ْيَطاُن ‪َ :‬ال َمِبيَت َلُك ْم َو َال َع َش اَء ‪َ ،‬و ِإَذ ا َد َخ َل َفَلْم‬
‫َيْذ ُك ِر َهَّللا ِع ْنَد ُد ُخ وِلِه‪َ ،‬قاَل الَّش ْيَطاُن ‪َ :‬أْد َر ْكُتُم اْلَمِبيَت ‪َ ،‬وِإَذ ا َلْم َيْذ ُك ِر َهَّللا ِع ْن َد َطَع اِم ِه‪َ ،‬ق اَل‬
‫َأْد َر ْكُتُم اْلَمِبيَت َو اْلَع َش اَء »‪( .‬م‪)2018/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص می‌فرم‪/‬ود‪« :‬ه‪/‬ر‬
‫گ‪//‬اه‪ ،‬شخص‪//‬ی وارد خ‪//‬انه‌اش ش‪//‬ود و هنگ‪//‬ام وارد ش‪//‬دن و غ‪//‬ذا خ‪//‬وردن‪ ،‬بس‪//‬م هللا‬
‫بگوید‪ ،‬شیطان به ب‪//‬رادران و دوس‪//‬تانش می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬رای ش‪//‬ما خوابگ‪//‬اه و ش‪//‬امی‪،‬‬
‫وجود ندارد‪ .‬و اگ‪/‬ر کس‪/‬ی وارد خان‪/‬ه ش‪/‬ود و هنگ‪/‬ام وارد ش‪/‬دن‪ ،‬بس‪/‬م هللا نگوی‪/‬د‪،‬‬
‫شیطان به دوستانش می‌گوید‪ :‬به خوابگاه دست یافتید‪ .‬و اگر هنگ‪/‬ام غ‪/‬ذا خ‪/‬وردن‪،‬‬
‫بسم هللا نگوید‪ ،‬شیطان می‌گوید ‪ :‬به خوابگاه و شام‪ ،‬دست یافتید»‪.‬‬
 ‫باب (‪ :)2‬خوردن با دست راست‬
‫‪1298‬ـ َعن اْبِن ُع َم َر ‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬إَذ ا َأَك َل َأَح ُد ُك ْم َفْلَيْأُك ْل ِبَيِم يِن ِه‪َ ،‬و ِإَذ ا‬
‫َش ِرَب َفْلَيْش َر ْب ِبَيِم يِنِه‪َ ،‬فِإَّن الَّش ْيَطاَن َيْأُك ُل ِبِش َم اِلِه َو َيْش َر ُب ِبِش َم اِلِه»‪(.‬م‪)2020/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن عم‪/‬ر ل می‌گوی‪/‬د ‪ :‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص فرم‪/‬ود‪« :‬ه‪/‬ر گ‪/‬اه‪ ،‬یکی از ش‪/‬ما‬
‫خواست غذا بخورد‪ ،‬با دس‪//‬ت راس‪//‬تش بخ‪//‬ورد‪ .‬و هرگ‪//‬اه‪ ،‬یکی از ش‪//‬ما خواس‪//‬ت آب‬
‫بنوشد‪ ،‬با دست راستش بنوشد؛ زیرا شیطان با دست چپش‪ ،‬غذا می‌خورد و با دس‪//‬ت‬
‫چپش‪ ،‬آب می‌نوشد»‪.‬‬
‫َأ‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬ ‫َأل‬
‫‪1299‬ـ َعن ِإَياُس ْبُن َس َلَم َة ْبِن ا ْك َو ِع ل‪َّ :‬ن َباُه َح َّد َث ُه َّن َر ُج ًال َك َل ِع ْن َد َر ُس وِل‬
‫ِهَّللا ص ِبِش َم اِلِه‪َ ،‬فَقاَل ‪ُ« :‬ك ْل ِبَيِم يِنَك » َقاَل ‪َ :‬ال َأْسَتِط يُع‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬ال اْسَتَطْعَت » َم ا َم َنَع ُه ِإَّال‬
‫اْلِكْبُر‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَم ا َر َفَعَها ِإَلى ِفيِه‪( .‬م‪)2021/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ای‪//‬اس بن س‪//‬لمه بن اک‪//‬وع ل می‌گوی‪//‬د ‪ :‬پ‪//‬درم ب‪//‬ه من گفت‪ :‬م‪//‬ردی ن‪//‬زد‬
‫رسول هللا ص با دست چپش‪ ،‬غذ می‌خ‪/‬ورد‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬ب‪/‬ا دس‪/‬ت‬
‫راستت‪ ،‬غ‪//‬ذا بخ‪//‬ور»‪ .‬آن م‪//‬رد گفت‪ :‬نمی‌ت‪//‬وانم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ن‪//‬اتوان‬
‫شوی»‪ .‬گفتنی است که ص‪/‬رفًا تک‪/‬بر ب‪/‬اعث ش‪/‬د ت‪/‬ا آن م‪/‬رد‪ ،‬چ‪/‬نین جمله‌ای را ب‪/‬ه‬
‫زبان بیاورد‪.‬‬
‫راوی می‌گوید ‪ :‬بعد از آن‪ ،‬آن مرد نتوانست دستش را به دهانش ببرد‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬هر کس‪ ،‬از جلوی خودش‪ ،‬غذا بخورد‬
‫‪1300‬ـ َعن ُع َم َر ْبِن َأِبي َس َلَم َة س‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬كْنُت ِفي َح ْج ِر َر ُسوِل ِهَّللا ص َو َكاَنْت َيِد ى‬
‫َتِط يُش ِفي الَّصْح َفِة‪َ ،‬فَقاَل ِلي‪َ« :‬ي ا ُغ َالُم َس ِّم َهَّللا‪َ ،‬و ُك ْل ِبَيِم يِن َك‪َ ،‬و ُك ْل ِمَّم ا َيِلي‪َ//‬ك »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2022‬‬
‫ترجمه‪ :‬عمر بن ابی سلمه س می‌گوید‪ :‬پسر بچ‪/‬ه ب‪/‬ودم و در آغ‪/‬وش رس‪/‬ول هللا‬
‫ص قرار داشتم و دستم داخ‪//‬ل ظ‪//‬رف غ‪//‬ذا‪ ،‬دور می‌زد‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«ای پسر! بسم هللا بگو و با دست راست و از جلوی خود‪ ،‬بخور»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬غذا خوردن با سه انگشت‬
‫‪1301‬ـ َع ِن َكْع ِب ْبِن َم اِل ٍك س‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َيْأُك ُل ِبَثَالِث َأَص اِبَع ‪،‬‬
‫َو َيْلَع ُق َيَد ُه َقْبَل َأْن َيْمَسَحَها‪( .‬م‪)2032/‬‬
‫‪1301‬ـ کعب بن مال‪//‬ک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ا س‪//‬ه انگش‪//‬ت‪ ،‬غ‪//‬ذا‬
‫می‌خورد و دستش را قبل از پاک کردن می‌لیسید‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬بعد از غذا خوردن دستش را بلیسد یا بلیساند‬
‫‪1302‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص «ِإَذ ا َأَك َل َأَح ُد ُك ْم َطَع اًم ا َفَال َيْمَس ْح‬
‫َيَد ُه َح َّتى َيْلَع َقَها َأْو ُيْلِع َقَها»‪( .‬م‪)2031/‬‬
 ‫‪129‬‬ ‫کتاب خوردنی‌ها‬

‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ب می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬هنگامی که یکی از شما‬
‫غذا خ‪/‬ورد‪ ،‬ت‪/‬ا زم‪/‬انی ک‪/‬ه دس‪/‬ت اش را نلیس‪/‬یده و ی‪/‬ا نلیس‪/‬انده اس‪/‬ت‪ ،‬آن را پ‪/‬اک‬
‫نکند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬لیسیدن انگشتان و کاسه‬
‫‪1303‬ـ َع ْن َج اِبٍر َأَّن الَّنِبَّي ص َأَم َر ِبَلْع ِق اَألَص اِبِع َو الَّص ْح َفِة‪َ ،‬و َق اَل ‪ِ« :‬إَّنُك ْم َال‬
‫َتْد ُروَن ِفي َأِّيِه اْلَبَر َك ُة»‪( .‬م‪)2033/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از جابر س روایت است که ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص ب‪/‬ه لیس‪/‬یدن انگش‪/‬تان و کاس‪/‬ه‪،‬‬
‫دستور داد و فرمود‪« :‬شما نمی‌دانید که ب‪/‬رکت در ک‪/‬دام قس‪/‬مت ازغ‪/‬ذای ش‪/‬ما وج‪/‬ود‬
‫دارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬پاک کردن لقمه‌ای که افتاد و خوردن آن‬
‫‪1304‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َقاَل ‪َ :‬قاَل َسِم ْع ُت الَّنِبَّي ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّن الَّش ْيَطاَن َيْح ُضُر َأَح َد ُك ْم‬
‫ِع ْنَد ُك ِّل َش ْى ٍء ِم ْن َش ْأِنِه‪َ ،‬ح َّتى َيْح ُض َرُه ِع ْنَد َطَع اِمِه‪َ ،‬فِإَذ ا َس َقَطْت ِم ْن َأَحِد ُك ُم الُّلْقَم ُة َفْلُيِم ْط‬
‫َم ا َك اَن ِبَها ِم ْن َأًذ ى ُثَّم ْلَيْأُك ْلَها‪َ ،‬و َال َيَد ْع َها ِللَّش ْيَطاِن ‪َ ،‬فِإَذ ا َف َر َغ َفْلَيْلَع ْق َأَص اِبَع ُه‪َ ،‬فِإَّن ُه َال‬
‫َيْد ِر ى ِفي َأِّى َطَع اِمِه َتُك وُن اْلَبَر َك ُة»‪( .‬م‪)2033/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬شنیدم که نبی اک‪//‬رم ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬ش‪//‬یطان هنگ‪//‬ام‬
‫انجام همه‌ی کارها نزد شما حاضر می‌شود تا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه هنگ‪//‬ام غ‪//‬ذا خ‪//‬وردن ن‪//‬یز‬
‫می‌آید‪ .‬پس هرگاه‪ ،‬لقمه‌ی یکی از شما به زمین افتاد‪ ،‬خس و خاشاکی را که به آن‬
‫چسبیده است‪ ،‬پاک کند و آن را میل نمای‪//‬د و ب‪//‬رای ش‪//‬یطان نگ‪//‬ذارد‪ .‬و هرگ‪//‬اه‪ ،‬از‬
‫غذا خوردن‪ ،‬فراغت یافت‪ ،‬انگشتانش را بلیس‪//‬د؛ زی‪//‬را او نمی‌دان‪//‬د ک‪//‬ه ب‪//‬رکت در‬
‫کدام قسمت از غذایش‪ ،‬وجود دارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬الحمدهلل گفتن بعد از خوردن و نوشیدن‬
‫‪1305‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َلَيْر َض ى َع ِن اْلَع ْب ِد‬
‫َأْن َيْأُك َل اَألْك َلَة َفَيْح َم َد ُه َع َلْيَها‪َ ،‬أْو َيْش َرَب الَّش ْر َبَة َفَيْح َم َد ُه َع َلْيَها»‪( .‬م‪)2734/‬‬
‫‪1305‬ـ انس بن مالک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال از آن‬
‫بن‪//‬ده‪ ،‬خش‪//‬نود می‌ش‪//‬ود ک‪//‬ه غ‪//‬ذایش را بخ‪//‬ورد و الحمدلل‪//‬ه بگوی‪//‬د و آبش را بنوش‪//‬د و‬
‫الحمدلله بگوید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬بازخواست شدن بخاطر نعمت آب و غذا‬
‫‪1306‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬خ َرَج َر ُسوُل الَّلِه ص َذ اَت َيْو ٍم َأْو َلْيَلٍة‪َ ،‬فِإَذ ا ُه َو ِب َأِبى‬
‫َبْك ٍر َو ُع َم َر ‪َ :‬فَقاَل «َم ا َأْخ َرَج ُكَم ا ِم ْن ُبُيوِتُكَم ا َهِذِه الَّس اَع َة»؟ َق اَال‪ :‬اْلُج وُع‪َ ،‬ي ا َر ُس وَل الَّل ِه‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ« :‬و َأَنا‪َ ،‬و اَّلِذ ي َنْفِس ى ِبَيِدِه َألْخ َرَجِنى اَّلِذي َأْخ َرَج ُكَم ا‪ُ ،‬قوُم وا» َفَق اُم وا َم َع ُه َف َأَتى َر ُج ًال‬
‫ِم َن اَألْنَص اِر َفِإَذ ا ُهَو َلْيَس ِفي َبْيِتِه‪َ ،‬فَلَّم ا َر َأْتُه اْلَم ْر َأُة َقاَلْت ‪َ :‬م ْر َح ًب ا َو َأْهًال‪َ ،‬فَق اَل َلَه ا َر ُس وُل‬
‫الَّلِه ص «َأْيَن ُفَالٌن »؟ َقاَلْت ‪َ :‬ذ َهَب َيْس َتْع ِذ ُب َلَن ا ِم َن اْلَم اِء ‪ِ ،‬إْذ َج اَء اَألْنَص اِرُّى َفَنَظ َر ِإَلى‬
‫َر ُسوِل الَّلِه ص َو َص اِح َبْيِه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪ :‬اْلَحْم ُد ِلَّلِه‪َ ،‬م ا َأَح ٌد اْلَيْو َم َأْك َر َم َأْض َياًفا ِم ِّنى َق اَل َف اْنَطَلَق‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪130‬‬

‫َفَج اَء ُهْم ِبِع ْذ ٍق ِفيِه ُبْسٌر َو َتْم ٌر َو ُر َطٌب ‪َ ،‬فَقاَل ‪ُ :‬كُلوا ِم ْن َهِذِه‪َ ،‬و َأَخ َذ اْلُم ْد َيَة‪َ ،‬فَقاَل َلُه َر ُسوُل الَّلِه‬
‫ص‪ِ« :‬إَّي اَك َو اْلَح ُل وَب » َف َذ َبَح َلُهْم ‪َ ،‬ف َأَك ُلوا ِم َن الَّش اِة َوِم ْن َذ ِل َك اْلِع ْذ ِق‪َ ،‬و َش ِرُبوا‪َ ،‬فَلَّم ا َأْن‬
‫َش ِبُعوا َو َرُو وا‪َ ،‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص َألِبى َبْك ٍر َو ُع َم َر ‪َ« :‬و اَّلِذ ى َنْفِس ى ِبَي ِدِه َلُتْس َأُلَّن َع ْن َه َذ ا‬
‫الَّنِع يِم َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬أْخ َرَج ُكْم ِم ْن ُبُيوِتُكُم اْلُجوُع‪ُ ،‬ثَّم َلْم َتْر ِج ُعوا َح َّتى َأَص اَبُكْم َهَذ ا الَّنِع يُم »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2038‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬روزی یا ش‪//‬بی‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص از خان‪//‬ه ب‪//‬یرون‬
‫آمد و ابوبکر و عمر ل را دید‪ .‬پس فرمود‪« :‬در این لحظه‪ ،‬چه چیزی باعث ش‪//‬ده‬
‫است که از خانه‌هایتان‪ ،‬بیرون بیایید»؟ گفتند‪ :‬گرسنگی‪ ،‬یا رسول هللا!‬
‫پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬انم در دس‪//‬ت اوس‪//‬ت‪ ،‬هم‪//‬ان‬
‫انگیزه‌ای که باعث بیرون آمدن شما شده اس‪//‬ت‪ ،‬م‪//‬را ن‪//‬یز از خان‪//‬ه‪ ،‬ب‪//‬یرون آورده‬
‫است؛ بلند شوید»‪.‬‬
‫اینگونه آنان همراه رسول هللا ص براه افتادند‪ .‬پیامبر اکرم ص به خانه‌ی ی‪//‬ک‬
‫مرد انصاری آمد‪ .‬آن م‪//‬رد انص‪//‬اری در خ‪//‬انه‌اش نب‪//‬ود؛ ولی همس‪//‬رش ب‪//‬ه محض‬
‫اینکه رسول اکرم ص را دید‪ ،‬گفت‪ :‬خوش آمدی‪//‬د؛ بفرمایید‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص از او‬
‫پرسید‪ :‬فالنی کجاست؟ گفت‪ :‬رفته است ت‪//‬ا ب‪//‬رای م‪//‬ا آب ش‪//‬یرین بیاوری‪//‬د‪ .‬در این‬
‫هنگام‪ ،‬آن مرد انصاری آمد و به رس‪//‬ول هللا ص و دو ی‪//‬ارش‪ ،‬نگ‪//‬اه ک‪//‬رد و گفت‪:‬‬
‫هللا متعال را سپاس می‌گ‪//‬ویم؛ هیچ‌کس ام‪//‬روز مهمان‪//‬انی عزیزت‪//‬ر از مهمان‪//‬ان من‬
‫ندارد‪ .‬آنگاه رفت و خوشه‌ی خرمایی که در آن خرماهای نارس‪ ،‬رسیده و رطب‪،‬‬
‫وجود داشت‪ ،‬آورد و گفت‪ :‬از این‪ ،‬میل بفرمایید‪ .‬سپس کارد را برداشت‪ .‬رس‪//‬ول‬
‫هللا ص به او فرمود‪« :‬گوسفند شیر ِد ه‪ ،‬ذبح نکن‪ .‬آن مرد‪ ،‬گوس‪//‬فندی ب‪//‬رای آن‪//‬ان‪،‬‬
‫ذبح نمود‪ .‬پیامبر اکرم ص و یارانش از گوشت گوسفند و خوشه‌ی خرما خوردن‪//‬د‬
‫و آب نوشیدند‪ .‬و هنگامی که تا سیر خوردند و س‪//‬یراب ش‪//‬دند‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه‬
‫ابوبکر و عمر ل فرمود‪« :‬سوگند به ذاتی که جانم در دست اوس‪//‬ت‪ ،‬روز قیامت‪،‬‬
‫در م‪///‬ورد این نعمت‌ه‪///‬ا‪ ،‬از ش‪///‬ما خواهن‪///‬د پرس‪///‬ید؛ گرس‪///‬نگی ب‪///‬اعث ش‪///‬د ت‪///‬ا‬
‫ازخانه‌هایتان‪ ،‬بیرون بیایید‪ .‬و بعد از اینکه از این نعمت‌ه‪//‬ا برخ‪//‬وردار ش‪//‬دید‪ ،‬ب‪//‬ه‬
‫خانه‌هایتان برگشتید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬پذیرفتن دعوت همسایه برای صرف غذا‬
‫‪1307‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َج اًرا‪ِ ،‬لَر ُسوِل ِهَّللا ص َفاِر ِس ًّيا‪َ ،‬ك اَن َطِّيَب اْلَم َر ِق‪َ ،‬فَص َنَع‬
‫ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص‪ُ ،‬ثَّم َج اَء َي ْد ُعوُه‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬و َه ِذِه»؟ ِلَع اِئَش َة‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص‪َ« :‬ال» َفَع اَد َي ْد ُعوُه َفَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬و َه ِذِه» َق اَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«َال» ُثَّم َعاَد َيْد ُعوُه‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬و َهِذِه» َقاَل ‪َ :‬نَعْم ِفي الَّثاِلَثِة‪َ ،‬فَقاَم ا َيَت َداَفَع اِن‬
‫َح َّتى َأَتَيا َم ْنِزَلُه‪( .‬م‪)2037/‬‬
‫‪1307‬ـ انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص همسایه‌ای ایرانی داشت ک‪//‬ه‬
‫خورشهای خوبی تهیه می‌نمود‪ .‬روزی برای رسول هللا ص خورشی ت‪//‬دارک دی‪//‬د‬
‫و آمد و پیامبر اکرم ص را دعوت ک‪/‬رد‪ .‬ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص ب‪/‬ا اش‪/‬اره‌ی ب‪/‬ه عایش‪/‬ه ل‬
 ‫‪131‬‬ ‫کتاب خوردنی‌ها‬

‫فرمود‪« :‬و این»؟ (آیا عایشه ل هم دعوت است؟) آن مرد گفت‪ :‬خیر‪ ،‬پیامبر اکرم‬
‫ص فرمود‪« :‬نه» (من هم نمی‌آیم‪ ).‬دوباره آن م‪//‬رد‪ ،‬پیامبر ص را دع‪//‬وت نم‪//‬ود‪.‬‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬و این»؟ گفت‪ :‬نه‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬نه»‪ .‬برای بار‬
‫سوم‪ ،‬آن مرد‪ ،‬رسول هللا ص را دع‪/‬وت نم‪/‬ود‪ .‬پیامبر ص فرم‪/‬ود‪« :‬و این»؟ این‬
‫بار آن مرد گفت‪« :‬بله»‪ .‬آنگاه‪ ،‬پیامبر اکرم ص و عایشه ل با هم براه افتادند و به‬
‫منزل آن مرد رفتند‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬کسی که برای صرف غذا‪،‬دعوت شود و شخص دیگری با او برود‬
‫‪1308‬ـ َع ْن َأِبي َم ْسُعوٍد اَألْنَص اِرِّى س َق اَل ‪َ :‬ك اَن َر ُج ٌل ِم َن اَألْنَص اِر‪ُ ،‬يَق اُل َل ُه َأُب و‬
‫ُشَع ْيٍب‪َ ،‬و َك اَن َل ُه ُغ َالٌم َلَّح اٌم ‪َ ،‬ف َر َأى َر ُس وَل الَّل ِه ص‪َ ،‬فَع َر َف ِفي َو ْج ِه ِه اْلُج وَع‪َ ،‬فَق اَل‬
‫ِلُغ َالِمِه‪َ :‬و ْيَح َك اْص َنْع َلَنا َطَع اًم ا ِلَخ ْمَسِة َنَفٍر‪َ ،‬فِإِّنى ُأِريُد َأْن َأْدُع َو الَّنِبَّي ص َخاِمَس َخ ْمَسٍة‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَص َنَع ‪ُ ،‬ثَّم َأَتى الَّنِبَّي ص‪َ ،‬فَدَعاُه َخاِمَس َخ ْمَسٍة‪َ ،‬و اَّتَبَع ُهْم َر ُجٌل‪َ ،‬فَلَّم ا َبَل َغ اْلَب اَب َق اَل‬
‫الَّنِبُّي ص‪ِ« :‬إَّن َهَذ ا اَّتَبَع َنا َفِإْن ِش ْئَت َأْن َتْأَذ َن َلُه َوِإْن ِش ْئَت َرَج َع » َق اَل ‪َ :‬ال َب ْل آَذ ُن َل ُه َي ا‬
‫َر ُسوَل الَّلِه‪( .‬م‪)2036/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو مسعود انص‪/‬اری س می‌گوی‪/‬د‪ :‬ی‪/‬ک م‪/‬رد انص‪/‬اری ب‪/‬ه ن‪/‬ام ابوش‪/‬عیب‪،‬‬
‫برده‌ای قصاب داشت‪ .‬آن مرد‪ ،‬روزی‪ ،‬رسول الله ص را دید و از چهره‌اش متوج‪//‬ه‬
‫شد که پیامبر اکرم ص گرسنه است؛ لذا به برده‌اش گفت‪ :‬وای برتو‪ ،‬غذایی را برای‬
‫پنج نفر‪ ،‬تهیه کن؛ چرا که می‌خواهم رسول الل‪/‬ه ص را ب‪/‬ا چه‪/‬ار نف‪/‬ر دیگ‪/‬ر دع‪/‬وت‬
‫کنم‪ .‬او نیز غذایی تهیه کرد‪ .‬ابوشعیب نزد ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص آم‪/‬د و او را ب‪/‬ا چه‪/‬ار نف‪/‬ر‬
‫دیگر‪ ،‬دعوت نمود‪ .‬اما شخص دیگری نیز همراه آنان آمد‪ .‬هنگامی که رس‪//‬ول اک‪//‬رم‬
‫ص به دروازه‌ی خانه‌ی ابوشعیب رسید‪ ،‬به او فرمود‪« :‬این مرد نیز با م‪//‬ا آم‪//‬د؛ اگ‪//‬ر‬
‫خواستی به او اجازه بده؛ در غیر این صورت‪ ،‬بر می‌گردد»‪ .‬ابوشعیب گفت‪ :‬ن‪/‬ه‪ ،‬ی‪/‬ا‬
‫رسول الله! به او اجازه می‌دهم‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬ایثار کردن در حق مهمان‬
‫‪1309‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ج اَء َر ُجٌل ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪ِ :‬إِّني َم ْج ُه وٌد ‪،‬‬
‫َفَأْر َسَل ِإَلى َبْع ِض ِنَس اِئِه‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬و اَّلِذ ي َبَع َثَك ِب اْلَح ِّق َم ا ِع ْن ِد ي ِإَّال َم اٌء ‪ُ ،‬ثَّم َأْر َس َل ِإَلى‬
‫ُأْخ َر ى َفَقاَلْت ِم ْثَل َذ ِلَك‪َ ،‬ح َّتى ُقْلَن ُك ُّلُهَّن ِم ْثَل َذ ِلَك ‪َ :‬ال‪َ ،‬و اَّلِذ ي َبَع َث َك ِب اْلَح ِّق َم ا ِع ْن ِد ي ِإَّال‬
‫َم اٌء ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬م ْن ُيِض يُف َهَذ ا‪ ،‬الَّلْيَلَة َر ِح َم ُه ُهَّللا»؟ َفَقاَم َر ُجٌل ِم َن اَألْنَص اِر َفَق اَل ‪َ :‬أَن ا‪َ ،‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬فاْنَطَلَق ِبِه ِإَلى َر ْح ِلِه‪َ ،‬فَقاَل ِال ْمَر َأِتِه‪َ :‬هْل ِع ْن َد ِك َش ْى ٌء ؟ َق اَلْت ‪َ :‬ال‪ِ ،‬إَّال ُق وُت‬
‫ِص ْبَياِنى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَع ِّلِليِهْم ِبَش ْى ٍء ‪َ ،‬فِإَذ ا َد َخ َل َض ْيُفَنا َف َأْطِفِئى الِّس َر اَج َو َأِر يِه َأَّن ا َنْأُك ُل‪َ ،‬ف ِإَذ ا‬
‫َأْهَو ى ِلَيْأُك َل َفُقوِم ى ِإَلى الِّس َر اِج َح َّتى ُتْطِفِئيِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقَع ُدوا َو َأَك َل الَّض ْيُف ‪َ ،‬فَلَّم ا َأْص َبَح‬
‫َغَدا َع َلى الَّنِبِّى ص َفَقاَل ‪َ« :‬قْد َع ِج َب ُهَّللا ِم ْن َصِنيِع ُك َم ا ِبَض ْيِفُك َم ا الَّلْيَلَة»‪( .‬م‪)2054/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬م‪//‬ردی ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص آم‪//‬د و گفت‪ :‬من ب‪//‬ه‬
‫زحمت و مش‪//‬قت افت‪//‬اده‌ام‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص شخص‪//‬ی را ن‪//‬زد یکی از همس‪//‬رانش‬
‫فرستاد تا او را مطلع س‪//‬ازد‪ .‬همس‪//‬رش گفت‪ :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه ت‪//‬و را ب‪//‬ه ح‪//‬ق‪،‬‬
‫مبعوث نموده‪ ،‬نزد من چ‪//‬یزی ج‪//‬ز آب‪ ،‬وج‪//‬ود ن‪//‬دارد‪ .‬آنگ‪//‬اه پیامبر اک‪//‬رم ص آن‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪132‬‬

‫ش‪//‬خص را ن‪//‬زد یکی دیگ‪//‬ر از همس‪//‬رانش فرس‪//‬تاد‪ .‬او ن‪//‬یز همین پاس‪//‬خ را داد‪.‬‬
‫اینگونه پیامبر اکرم ص آن شخص را نزد همه‌ی همسرانش یکی بع‪//‬د از دیگ‪//‬ری‬
‫فرستاد و هریک از آنان می‌گفت‪ :‬نه‪ ،‬سوگند به ذاتی ک‪//‬ه ت‪//‬و را ب‪//‬ه ح‪//‬ق‪ ،‬مبع‪//‬وث‬
‫نموده‪ ،‬چیزی جز آب نزد من وجود ندارد‪.‬‬
‫سرانجام‪ ،‬رسول اکرم ص خطاب به حاضران فرمود‪ « :‬امشب چ‪//‬ه کس‪//‬ی این‬
‫شخص را مهمان می‌کند تا رحمت الهی شامل حالش گردد»؟ در این هنگام‪ ،‬ی‪//‬ک‬
‫مرد انصاری برخاست و گفت‪ :‬من یا رسول هللا‪ .‬آنگاه او را به خانه‌اش برد و ب‪//‬ه‬
‫همسرش گفت‪ :‬آیا چیزی داری؟ همسرش گفت‪ :‬نه‪ ،‬چ‪//‬یزی ج‪//‬ز غ‪//‬ذای بچه‌ه‪//‬ایم‪،‬‬
‫وجود ندارد‪ .‬آن مرد انصاری گفت‪ :‬بچه‌ها را با چ‪//‬یزی‪ ،‬س‪//‬رگرم کن‪ .‬و هنگ‪//‬امی‬
‫که مهمان م‪//‬ا وارد ش‪//‬د‪ ،‬چ‪//‬راغ را خ‪//‬اموش کن و ب‪//‬ه او چ‪//‬نین وانم‪//‬ود کن ک‪//‬ه م‪//‬ا‬
‫مشغول خوردن هستیم‪ .‬به این صورت که وقتی مهمان‪ ،‬شروع به خ‪/‬وردن نم‪/‬ود‪،‬‬
‫بلند شو و چراغ را خاموش کن‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬اینگونه آنان نشستند و مهمان غ‪/‬ذا خ‪/‬ورد‪ .‬ص‪/‬بح روز بع‪/‬د ک‪/‬ه‬
‫ابوشعیب نزد رسول هللا ص رفت‪ ،‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬دیشب‪ ،‬هللا متعال از‬
‫رفتار شما با مهمانتان‪ ،‬تعجب کرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬غذای دو نفر برای سه نفر‪ ،‬کافی است‬
‫‪1310‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َأَّن ُه َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬طَع اُم اِال ْثَنْيِن َك اِفى‬
‫الَّثَالَثِة‪َ ،‬و َطَع اُم الَّثَالَثِة َك اِفى اَألْر َبَعِة»‪( .‬م‪)2058/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬غذای دو نفر برای س‪//‬ه‬
‫نفر‪ ،‬و غذای سه نفر برای چهار نفر‪ ،‬کافی است»‪.‬‬
‫‪1311‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪َ« :‬طَع اُم اْلَو اِح ِد‬
‫َيْك ِفى اِال ْثَنْيِن ‪َ ،‬و َطَع اُم اِال ْثَنْيِن َيْك ِفى اَألْر َبَع َة‪َ ،‬و َطَع اُم اَألْر َبَع ِة َيْك ِفى الَّثَم اِنَي َة»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2059‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوی‪/‬د‪ :‬ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬غ‪/‬ذای‬
‫یک نفر برای دو نفر‪ ،‬و غذای دو نفر برای چهار نفر‪ ،‬و غذای چه‪//‬ار نف‪//‬ر ب‪//‬رای‬
‫هشت نفر‪ ،‬کافی است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬مؤمن در یک معده‪ ،‬غذا می‌خورد و کافر در هفت معده‬
‫‪1312‬ـ َع ْن َج اِبٍر َو اْبِن ُع َم َر ش‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل ‪« :‬اْلُم ْؤ ِم ُن َيْأُك ُل ِفي ِم ًعى‬
‫َو اِح ٍد ‪َ ،‬و اْلَك اِفُر َيْأُك ُل ِفي َس ْبَعِة َأْمَع اٍء »‪( .‬م‪)2061/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر و ابن عمر ش می‌گویند‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬ؤمن در ی‪//‬ک‬
‫معده‪ ،‬غذا می‌خورد و کافر در هفت معده»‪( .‬غالبا اینگونه است ک‪//‬ه م‪//‬ؤمن ب‪//‬دون‬
‫حرص و ولع و کم می‌خورد؛ اما کافر با حرص و ولع و زیاد می‌خورد‪).‬‬
‫‪1313‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َض اَفُه َض ْيٌف ‪َ ،‬و ُهَو َك اِفٌر‪َ ،‬ف َم َر َل ُه‬
‫َأ‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص ِبَش اٍة َفُح ِلَبْت ‪َ ،‬فَش ِرَب ِح َالَبَها‪ُ ،‬ثَّم ُأْخ َر ى َفَش ِر َبُه‪ُ ،‬ثَّم ُأْخ َر ى َفَش ِر َبُه‪َ ،‬ح َّتى‬
 ‫‪133‬‬ ‫کتاب خوردنی‌ها‬

‫َش ِرَب ِح َالَب َس ْبِع ِش َياٍه‪ُ ،‬ثَّم ِإَّن ُه َأْص َبَح َفَأْس َلَم ‪َ ،‬ف َأَم َر َل ُه َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَش اٍة َفَش ِرَب‬
‫ِح َالَبَها‪ُ ،‬ثَّم َأَم َر ِبُأْخ َر ى َفَلْم َيْس َتِتَّمَها‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْلُم ْؤ ِم ُن َيْش َر ُب ِفي ِم ًعى‬
‫َو اِح ٍد ‪َ ،‬و اْلَك اِفُر َيْش َر ُب ِفي َس ْبَعِة َأْمَع اٍء »‪( .‬م‪)2063/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬فردی کافر نزد رسول هللا ص مهمان شد‪ .‬پیامبر‬
‫اکرم ص دس‪//‬تور داد ت‪//‬ا گوس‪//‬فندی ب‪//‬رایش بدوش‪//‬ند‪ .‬آن ش‪//‬خص همه‌ی آن ش‪//‬یر را‬
‫نوشید‪ .‬سپس گوسفند دیگری دوشیدند و او تم‪//‬ام ش‪//‬یرهایش را نوش‪//‬ید‪ .‬و همچن‪//‬ان‬
‫گوسفندان را می‌دوشیدند تا اینک‪/‬ه ش‪/‬یر هفت گوس‪/‬فند را نوش‪/‬ید‪ .‬ص‪/‬بح روز بع‪/‬د‪ ،‬آن‬
‫مرد‪ ،‬مسلمان شد‪ .‬رسول الل‪/‬ه ص دس‪/‬تور داد ت‪/‬ا گوس‪/‬فندی ب‪/‬رایش بدوش‪/‬ند‪ .‬آن م‪/‬رد‬
‫شیرهای آن گوسفند را نوشید‪ .‬سپس پیامبر اکرم ص دس‪//‬تور داد ت‪//‬ا گوس‪//‬فند دیگ‪//‬ری‬
‫برایش بدوشند‪ .‬آن مرد‪ ،‬شیر گوسفند دوم را بطور کامل ننوشید‪ .‬اینجا بود که رس‪/‬ول‬
‫الله ص فرمود‪« :‬مؤمن در یک معده می‌نوشد و کافر در هفت معده»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬درباره‌ی خوردن کدو‬
‫‪1314‬ـ َع ْن َأَنٍس بِن َم اِلك س َقاَل ‪َ :‬دَعا َر ُسوَل الَّل ِه ص َر ُج ٌل‪َ ،‬ف اْنَطَلْقُت َم َع ُه‪َ ،‬فِج يَء‬
‫ِبَم َر َقٍة ِفيَها ُدَّباٌء ‪َ ،‬فَجَعَل َر ُسوُل الَّلِه ص َيْأُكُل ِم ْن َذ ِلَك الُّد َّباِء َو ُيْع ِج ُب ُه َق اَل ‪َ :‬فَلَّم ا َر َأْيُت َذ ِل َك‬
‫َجَع ْلُت ُأْلِقيِه ِإَلْيِه َو َال َأْطَعُم ُه‪َ ،‬قاَل َفَقاَل َأَنٌس ‪َ :‬فَم ا ِزْلُت ‪َ ،‬بْعُد َذ ِلك ُيْع ِج ُبِنى الُّد َّباُء ‪( .‬م‪)2041/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬مردی رسول هللا ص را برای صرف غ‪//‬ذا‪،‬‬
‫دعوت نمود‪ .‬من نیز همراه پیامبر اکرم ص رفتم‪ .‬در آنجا خورشی آوردند ک‪//‬ه در‬
‫آن‪ ،‬کدو وجود داشت‪ .‬رسول هللا ص از آن کدوها‪ ،‬تناول می‌فرمود و مورد پس‪//‬ند‬
‫او واقع شده بودند‪ .‬وقتی که من متوجه این موضوع شدم‪ ،‬کدوها را جلوی ایش‪//‬ان‬
‫می‌گذاشتم و من نمی‌خوردم‪ .‬بعد از آن‪ ،‬من خوردن کدو را دوست داشتم‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬سرکه بهترین خورش است‬
‫‪1315‬ـ َعن َطْل َح ُة ْبُن َناِفٍع‪َ :‬أَّنُه َسِمَع َج اِبَر ْب َن َع ْب ِد الَّلِه ل َيُقوُل ‪َ :‬أَخ َذ َر ُسوُل الَّل ِه‬
‫ص ِبَي ِد ى َذ اَت َي ْو ٍم ِإَلى َم ْن ِز ِل ِه ‪َ ،‬ف َأْخ َر َج ِإَلْي ِه ِفَلًق ا ِم ْن ُخ ْب ٍز ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬م ا ِم ْن ُأُد ٍم »؟‬
‫َفَقاُلوا‪َ :‬ال‪ِ ،‬إَّال َش ْى ٌء ِم ْن َخ ٍّل ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فِإَّن اْل َخ َّل ِنْع َم اُألُد ُم »‪َ .‬قاَل َج اِبٌر ‪َ :‬فَم ا ِز ْلُت ُأِح ُّب‬
‫اْل َخ َّل ُم ْن ُذ َسِم ْع ُتَها ِم ْن َنِبِّى الَّلِه ص‪َ ،‬و َقاَل َطْل َح ُة‪َ :‬م ا ِز ْلُت ُأِح ُّب اْل َخ َّل ُم ْن ُذ َسِم ْع ُتَها ِم ْن‬
‫َج اِبٍر ‪( .‬م‪)2052/‬‬
‫‪1315‬ـ طلحه بن نافع می‌گوید‪ :‬شنیدم که ج‪//‬ابر بن عبدهللا ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬روزی‪،‬‬
‫رسول هللا ص دستم را گ‪//‬رفت و م‪//‬را ب‪//‬ه م‪//‬نزلش ب‪//‬رد‪ .‬در آنج‪//‬ا‪ ،‬ی‪//‬ک قطع‪//‬ه ن‪//‬ان‬
‫برایش آوردند‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬خورشی وجود ندارد»؟ گفتن‪/‬د‪ :‬ن‪/‬ه‪ ،‬فق‪/‬ط‬
‫اندکی سرکه وجود دارد‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬سرکه بهترین خورش است»‪.‬‬
‫ج‪//‬ابر س می‌گوی‪//‬د ‪ :‬از هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه این س‪//‬خن را از پیامبر اک‪//‬رم ص ش‪//‬نیدم‬
‫سرکه را دوست دارم‪ .‬طلح‪//‬ه می‌گوی‪//‬د‪ :‬من از زم‪//‬انی ک‪//‬ه این ح‪//‬دیث را از ج‪//‬ابر‬
‫شنیدم‪ ،‬سرکه را دوست دارم‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪134‬‬
‫باب (‪ :)17‬درباره‌ی خوردن خرما و گذاشتن هسته‌ها میان انگشتان‬
‫‪1316‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُبْس ٍر ل َقاَل ‪َ :‬نَز َل َر ُسوُل ِهَّللا ص َع َلى َأِبى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقَّرْبَنا ِإَلْي ِه‬
‫َطَع اًم ا َوَو ْطَبًة‪َ ،‬فَأَك َل ِم ْنَها‪ُ ،‬ثَّم ُأِتَى ِبَتْم ٍر َفَك اَن َيْأُك ُل ُه َو ُيْلِقى الَّن َو ى َبْيَن ِإْص َبَع ْيِه َو َيْج َم ُع‬
‫الَّسَّباَبَة َو اْلُو ْس َطى ـ َقاَل ُش ْع َبُة ُهَو َظِّنى‪َ ،‬و ُهَو ِفي‪ِ/‬ه‪ِ ،‬إْن َش اَء ُهَّللا تع‪//‬الی ِإْلَق اُء الَّن َو ى َبْيَن‬
‫اِإل ْص َبَع ْيِن ـ ُثَّم ُأِتَى ِبَش َر اٍب َفَش ِر َبُه‪ُ ،‬ثَّم َناَو َلُه اَّلِذ ي َع ْن َيِم يِنِه‪َ ،‬قاَل َفَقاَل َأِبى‪َ ،‬و َأَخ َذ ِبِلَج اِم‬
‫َد اَّبِتِه‪ :‬اْدُع َهَّللا َلَنا‪َ ،‬فَق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم َب اِرْك َلُهْم ِفي َم ا َر َز ْقَتُهْم ‪َ ،‬و اْغ ِف ْر َلُهْم َو اْر َحْم ُهْم »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2042‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن بسر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص نزد پدرم مهمان شد‪ .‬م‪//‬ا غ‪//‬ذا‬
‫و حل‪//‬وایی (ک‪//‬ه از خرم‪//‬ا و کش‪//‬ک و روغن درس‪//‬ت ش‪//‬ده ب‪//‬ود) ب‪//‬ه ایش‪//‬ان‪ ،‬تق‪//‬دیم‬
‫نمودیم‪ .‬پیامبر اکرم ص از آنها تناول فرمود‪ .‬س‪//‬پس مق‪//‬داری خرم‪//‬ا ب‪//‬رای پیامبر‬
‫اکرم ص آوردند‪ .‬رس‪/‬ول هللا ص از آن خرماه‪/‬ا می‌خ‪/‬ورد و هس‪/‬ته‌ها را میان دو‬
‫انگشت سبابه و وسطی می‌گذاشت‪ .‬ش‪//‬عبه (یکی از راوی‪//‬ان) می‌گوی‪//‬د ‪ :‬گم‪//‬ان من‬
‫این است که این مطلب اخیر در حدیث‪ ،‬وجود دارد؛ ان شاء هللا که مسئله گذاشتن‬
‫هسته‌ها میان دو انگشت سبابه و وسطی وجود دارد‪.‬‬
‫عبدهللا بن بسر می‌گوید ‪ :‬بعد از آن‪ ،‬نوشیدنی آوردن‪//‬د‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص از آن‬
‫نوشید و سپس به شخصی داد که سمت راستش قرار داشت‪ .‬آنگاه‪ ،‬پدرم که افسار‬
‫سواری پیامبر اکرم ص را گرفت‪//‬ه ب‪//‬ود‪ ،‬گفت‪ :‬ن‪//‬زد هللا متع‪//‬ال ب‪//‬رای م‪//‬ا دع‪//‬ا کن‪.‬‬
‫رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬ب‪/‬ار اله‪/‬ا! در رزقی ک‪/‬ه ب‪/‬ه آن‪/‬ان‪ ،‬عطا نم‪/‬ودی‪ ،‬ب‪/‬رکت‬
‫عنایت کن و آنها را مغفرت کن و مورد رحمت قرار ده»‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬چمباتمه نشستن (سرپا نشستن و زانو در بغل گرفتن) و خرما خوردن‬
‫‪1317‬ـ َع ْن َأَنٍس بِن ماِلك س َقاَل ‪ُ :‬أِتَى َر ُسوُل الَّلِه ص ِبَتْم ٍر‪َ ،‬فَجَع َل الَّنِبُّى ص َيْقِس ُم ُه‬
‫َو ُهَو ُم ْح َتِفٌز ‪َ ،‬يْأُكُل ِم ْنُه َأْكًال َذ ِريًعا‪َ ،‬وِفي ِرَو اَيِة َر أيُت الَّنِبَّی َم ِقيعًا َيأكُل َتمرًا‪( .‬م‪)2044/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬برای رسول هللا ص مقداری خرما آوردن‪//‬د‪.‬‬
‫نبی اکرم ص شروع به تقسیم آنها کرد در حالی که سرپا نشسته بود و با عجله از‬
‫آنها تناول می‌فرمود‪.‬‬
‫و در روایتی آمده است که انس بن مالک س گفت‪ :‬نبی اک‪//‬رم ص را دی‪//‬دم ک‪//‬ه‬
‫چنبر زده (سرپا نشسته و زانوهایش را در بغل گرفته) و خرما تناول می‌نماید‪.‬‬

‫باب (‪ :)19‬ساکنان خانه‌ای که در آن‪ ،‬خرما و جود نداشته باشد گرسنه هستند‬
‫‪1318‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ل َقاَلْت ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّل ِه ص‪َ« :‬ي ا َعاِئَش ُة َبْيٌت َال َتْم َر ِفي‪ِ/‬ه ِج َي اٌع‬
‫َأْهُلُه‪َ ،‬يا َعاِئَش ُة َبْيٌت َال َتْم َر ِفي‪ِ/‬ه ِج َي اٌع َأْهُل ُه‪َ ،‬أْو ‪َ :‬ج اَع َأْهُل ُه» َقاَلَه ا َم َّر َتْيِن ‪َ ،‬أْو َثَالًث ا‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2046‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ای عایشه! س‪//‬اکنان خ‪//‬انه‌ای‬
‫که در آن‪ ،‬خرما وجود نداشته باشد‪ ،‬گرسنه هستند؛ ای عایشه! ساکنان خانه‌ای که‬
 ‫‪135‬‬ ‫کتاب خوردنی‌ها‬

‫در آن‪ ،‬خرما وجود نداشته باشد‪ ،‬گرسنه هستند»‪ .‬پیامبر اکرم ص این جمله را دو‬
‫یا سه بار‪ ،‬تکرار نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬نباید دو عدد خرما همزمان در دهان گذاشت‬
‫‪1319‬ـ َعن َجَبَلَة ْبَن ُس َح ْيٍم َقاَل ‪َ :‬ك اَن اْبُن الُّز َبْيِر َيْر ُز ُقَنا الَّتْمَر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َقْد َك اَن َأَص اَب‬
‫الَّناَس َيْو َم ِئٍذ ُج ْهٌد ‪َ ،‬و ُكَّنا َنْأُك ُل َفَيُم ُّر َع َلْيَنا اْبُن ُع َم َر َو َنْح ُن َنْأُك ُل‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬ال ُتَق اِرُنوا‪َ ،‬ف ِإَّن‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َنَهي َع ِن اِإل ْقَر اِن ِإَّال َأْن َيْس َتْأِذ َن الَّرُج ُل َأَخ اُه‪َ ،‬ق اَل ُش ْع َبُة‪َ :‬ال ُأَر ى َه ِذِه‬
‫اْلَك ِلَم َة ِإَّال ِم ْن َك ِلَم ِة اْبِن ُع َم َر ‪َ ،‬يْع ِنى اِال ْس ِتْئَذ اَن ‪( .‬م‪)2045/‬‬
‫ترجمه‪َ :‬جَبله بن ُسَح یم می‌گوی‪/‬د‪ :‬زم‪/‬انی ک‪/‬ه م‪/‬ردم دچ‪/‬ار قح‪/‬ط س‪/‬الی ش‪/‬ده بودن‪/‬د‪،‬‬
‫عبدالله بن زبیر ل به ما خرما می‌داد و ما آن خرماها را می‌خ‪//‬وردیم‪ .‬و چ‪//‬ه بس‪//‬ا ک‪//‬ه‬
‫عبدالله بن عمر ل از کنار ما می‌گذشت و ما مشغول خوردن خرما بودیم‪ .‬پس ب‪//‬ه م‪//‬ا‬
‫می‌گفت‪ :‬همزمان دو خرما در دهان نگذارید؛ زیرا رسول الله ص از این ک‪//‬ار‪ ،‬من‪//‬ع‬
‫فرمود؛ مگ‪/‬ر اینک‪/‬ه از ب‪/‬رادرش (هم‪/‬راهش) اج‪/‬ازه بگ‪/‬یرد‪ .‬ش‪/‬عبه (راوی از جبل‪/‬ه)‬
‫می‌گوید‪ :‬فکر می‌کنم جمله‌ی اخیر یع‪/‬نی «اج‪/‬ازه خواس‪/‬تن» از س‪/‬خنان ابن عم‪/‬ر س‬
‫باشد (نه پیامبر ص)‪.‬‬
‫باب (‪ : )21‬خوردن خیار با خرمای تازه‬
‫‪1320‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َج ْع َفٍر ل‪َ :‬ق اَل َر َأْيُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيْأُك ُل اْلُقَّث اَء ِب الُّر َطِب‪.‬‬
‫(م‪)2043/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن جعفر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص را دیدم ک‪//‬ه خیار را هم‪//‬راه‬
‫خرمای تازه‪ ،‬میل می‌فرمود‪.‬‬

‫باب (‪ :)22‬درباره‌ی میوه‌ی سیاه رنگ درخت اراک‬

‫‪1321‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪ُ :‬كَّنا َم َع الَّنِبِّى ص ِبَم ِّر الَّظْه َر اِن ‪َ ،‬و َنْح ُن َنْج ِنى‬
‫اْلَك َباَث ‪َ ،‬فَقاَل الَّنِبُّي ص‪َ« :‬ع َلْيُك ْم ِباَألْس َو ِد ِم ْنُه»‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُقْلَنا‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َك َأَّن َك َر َع ْيَت‬
‫اْلَغَنَم ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬نَعْم ‪َ ،‬و َهْل ِم ْن َنِبٍّى ِإَّال َو َقْد َر َعاَها»‪َ ،‬أْو َنْح َو َهَذ ا ِم َن اْلَقْو ِل ‪( .‬م‪)2050/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬در مّر الطهران (اسم منطقه‌ای در ن‪//‬زدیکی‬
‫مکه) هم‪//‬راه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ودیم وم‪//‬ا از ی‪//‬ک درخت بیاب‪//‬انی بن‪//‬ام اراک‪ ،‬میوه‬
‫می‌چیدیم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬میوه‌ه‪//‬ای س‪//‬یاه را بچینید؛ زی‪//‬را آنه‪//‬ا‬
‫خوشمزه‌ترند»‪ .‬ما ع‪/‬رض ک‪/‬ردیم‪ :‬ی‪/‬ا رس‪/‬ول هللا! گوی‪/‬ا ش‪/‬ما گوس‪/‬فند چرانیده‌ای‪/‬د‪.‬‬
‫فرمود‪ :‬بله‪ ،‬مگر پیامبری س‪//‬راغ داری‪//‬د ک‪//‬ه گوس‪//‬فند نچرانیده باش‪//‬د»‪ .‬ی‪//‬ا جمله‌ای‬
‫مانند این‪ ،‬ایراد فرمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)23‬خوردن خرگوش‬
‫‪1322‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬م َر ْر َن ا َفاْس َتْنَفْج َنا َأْر َنًب ا ِبَم ِّر الَّظْه َر اِن ‪َ ،‬فَس َع ْو ا‬
‫َع َلْيِه َفَلَغُبوا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَسَع ْيُت َح َّتى َأْد َر ْكُتَها‪َ ،‬ف َأَتْيُت ِبَه ا َأَب ا َطْلَح َة َف َذ َبَحَها‪َ ،‬فَبَع َث ِبَو ِرِكَه ا‬
‫َو َفِخ َذ ْيَها ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَأَتْيُت ِبَها َر ُسوَل ِهَّللا ص َفَقِبَلُه‪( .‬م‪)1953/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪136‬‬

‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬از مّر الطهران عب‪//‬ور می‌نم‪//‬ودیم و درآنج‪//‬ا‬
‫خرگوشی را دنبال کردیم‪ .‬مردم بدنبال آن دویدند ام‪//‬ا در ماندن‪//‬د‪ .‬من آنق‪//‬در ب‪//‬دنبال آن‬
‫دویدم تا اینکه آن را گ‪/‬رفتم و ن‪/‬زد ابوطلح‪/‬ه س آوردم‪ .‬او آن را ذبح نم‪/‬ود و ی‪/‬ک ی‪/‬ا‬
‫هردو رانش را برای رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص فرس‪/‬تاد‪ .‬من آنه‪/‬ا را خ‪/‬دمت پیامبر اک‪/‬رم ص‬
‫بردم‪ .‬رسول الله ص آن را پذیرفت‪( .‬و در روایت صحیح بخاری آم‪//‬ده اس‪//‬ت ک‪//‬ه از‬
‫آن‪ ،‬تناول فرمود‪ ).‬مترجم‬
‫باب (‪ :)24‬درباره‌ی خوردن ضّب (نوعی سوسمار)‬
‫‪1323‬ـ َعن َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َعَّباٍس ل َأَّن َخاِلَد ْبَن اْلَوِليِد ـ اَّلِذ ي ُيَقاُل َلُه َس ْيُف ِهَّللا ـ َأْخ َب َرُه‬
‫َأَّن ُه َد َخ َل َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص َع َلى َم ْيُم وَن َة‪َ ،‬ز ْو ِج الَّنِبِّي ص‪َ ،‬وِهَى َخاَلُت ُه َو َخاَل ُة اْبِن‬
‫َعَّباٍس‪َ ،‬فَو َج َد ِع ْنَدَها َض ًّبا َم ْح ُنوًذ ا‪َ ،‬قِد َم ْت ِبِه ُأْخ ُتَها ُح َفْيَد ُة ِبْنُت اْلَح اِرِث ِم ْن َنْج ٍد ‪َ ،‬فَق َّد َم ِت‬
‫الَّضَّب ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬و َك اَن َقَّلَم ا ُيَقَّد ُم ِإَلْيِه َطَع اٌم َح َّتى ُيَح َّدَث ِب ِه َو ُيَس َّم ى َل ُه‪َ ،‬ف َأْهَو ى‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َيَد ُه ِإَلى الَّضِّب ‪َ ،‬فَقاَلِت اْم َر َأٌة ِم َن الِّنْس َوِة اْلُحُض وِر ‪َ :‬أْخ ِب ْر َن َر ُس وَل ِهَّللا‬
‫ص ِبَم ا َقَّد ْم ُتَّن َلُه‪ُ ،‬قْلَن ‪ُ :‬هَو الَّضُّب َيا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬فَر َفَع َر ُس وُل ِهَّللا ص َي َد ُه‪َ ،‬فَق اَل َخاِل ُد‬
‫ْبُن اْلَو ِليِد ‪َ :‬أَحَر اٌم الَّضُّب َيا َر ُسوَل ِهَّللا؟ َقاَل ‪َ« :‬ال‪َ ،‬و َلِكَّنُه َلْم َيُك ْن ِب َأْر ِض َق ْو ِم ى َفَأِج ُد ِنى‬
‫َأَعاُفُه» َقاَل َخاِلٌد ‪َ :‬فاْج َتَر ْر ُتُه َفَأَك ْلُتُه َو َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْنُظُر‪َ ،‬فَلْم َيْنَهِنى‪( .‬م‪)1945/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهللا بن عب‪//‬اس ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬خال‪//‬د بن ولید س ک‪//‬ه ب‪//‬ه او س‪//‬یف هللا‬
‫(شمش‪//‬یر هللا) ن‪//‬یز می‌گوین‪//‬د ب‪//‬ه من گفت‪ :‬من هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ی‬
‫میمونه؛ همس‪//‬ر ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص؛ ک‪//‬ه خ‪//‬اله‌ی من و ابن عب‪//‬اس ل اس‪//‬ت‪ ،‬رفتم‪ .‬ن‪//‬زد‬
‫میمونه ل ضّب (نوعی سوسمار) کباب ش‪//‬ده وج‪//‬ود داش‪//‬ت ک‪//‬ه خ‪//‬واهرش؛ حفیده‬
‫دختر حارث؛ از نجد آورده بود‪ .‬میمونه ل آن سوس‪//‬مار را خ‪//‬دمت ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫تقدیم نمود‪ .‬قابل یادآوری است که کم‪/‬تر اتف‪/‬اق می‌افت‪/‬اد غ‪/‬ذایی ب‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص‬
‫بدهند بدون اینکه در مورد آن‪ ،‬صحبت کنن‪//‬د ی‪//‬ا ن‪//‬ام آن را بگیرن‪//‬د‪ .‬ب‪//‬ه ه‪//‬ر ح‪//‬ال‪،‬‬
‫رسول هللا ص دس‪//‬تش را بس‪//‬وی ض‪ّ//‬ب دراز نم‪//‬ود‪ .‬در این هنگ‪//‬ام‪ ،‬یکی از زن‪//‬ان‬
‫حاضر گفت‪ :‬رسول هللا ص از نوع غذایی که تقدیم نموده‌اید‪ ،‬باخبر سازید‪.‬‬
‫زنان عرض کردند‪ :‬یا رسول هللا! این‪ ،‬ضّب (نوعی سوسمار) است‪ .‬با شنیدن‬
‫این سخن‪ ،‬پیامبر اکرم ص دستش را جمع نمود‪ .‬خالد بن ولید س عرض ک‪//‬رد‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رس‪//‬ول هللا! آی‪//‬ا ض‪ّ//‬ب ‪ ،‬ح‪//‬رام اس‪//‬ت‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ن‪//‬ه‪ ،‬ولی چ‪//‬ون در‬
‫سرزمین قوم‌ام وجود نداشته است‪ ،‬لذا شما مشاهده می‌کنید که من از خ‪//‬وردن آن‪،‬‬
‫کراهیت دارم»‪.‬‬
‫خالد س می‌گوید‪ :‬من از آن‪ ،‬کندم و خ‪//‬وردم درح‪//‬الی ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص نگ‪//‬اه‬
‫می‌کرد بدون اینکه مرا منع کند‪.‬‬
‫‪1324‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد س‪َ :‬أَّن َأْع َر اِبًّي ا َأَتى َر ُس وَل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪ِ :‬إِّني ِفي َغاِئ ٍط‬
‫َم َض َّبٍة َوِإَّنُه َعاَّم ُة َطَع اِم َأْهِلى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلْم ُيِج ْبُه‪َ ،‬فُقْلَنا‪َ :‬عاِو ْد ُه‪َ ،‬فَع اَو َد ُه‪َ ،‬فَلْم ُيِج ْب ُه َثَالًث ا‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َناَداُه َر ُسوُل ِهَّللا ص ِفي الَّثاِلَثِة َفَقاَل ‪َ« :‬يا َأْع َر اِبُّى ‪ِ ،‬إَّن َهَّللا َلَع َن ـ َأْو ‪َ :‬غ ِض َب ـ َع َلى ِس ْبٍط‬
 ‫‪137‬‬ ‫کتاب خوردنی‌ها‬

‫ِم ْن َبِني ِإْس َر اِئيَل ‪َ ،‬فَم َس َخ ُهْم َد َو اَّب َيِد ُّبوَن ِفي اَألْر ِض‪َ ،‬فَال َأْد ِرى َلَع َّل َه َذ ا ِم ْنَه ا‪َ ،‬فَلْس ُت‬
‫آُك ُلَها َو َال َأْنَهى َع ْنَها»‪( .‬م‪)1951/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوید‪ :‬یک مرد بادیه نشین نزد رسول الل‪//‬ه ص آم‪//‬د‬
‫و گفت‪ :‬من در س‪//‬رزمینی هم‪//‬وار و ض‪ّ//‬ب خ‪//‬یز زن‪//‬دگی می‌کنم و بیش‪//‬ترین غ‪//‬ذای‬
‫خانواده‌ی من‪ ،‬ضّب (نوعی سوسمار) است (حکم آن چیست)؟ پیامبر اکرم ص به او‬
‫پاسخی نداد‪ .‬ما به آن مرد گفتیم‪ :‬دوباره بپرس‪ .‬و این پرسش‪ ،‬سه بار‪ ،‬تکرار ش‪//‬د‪ .‬و‬
‫رسول الله ص همچنان به او پاسخ نمی‌نداد‪ .‬سرانجام بعد از سومین بار‪ ،‬پیامبر اکرم‬
‫ص او را صدا زد و فرمود‪« :‬ای بادیه نشین! الله متعال گروهی از بنی اس‪//‬رائیل را‬
‫لعنت نمود یا بر آنان خشمگین گردید و آنها را به حیواناتی تب‪//‬دیل نم‪//‬ود ک‪//‬ه در روی‬
‫زمین راه می‌رون‪//‬د؛ نمی‌دانم ش‪//‬اید ض‪ّ//‬ب از آنه‪//‬ا باش‪//‬د‪ .‬ب‪//‬ه همین خ‪//‬اطر‪ ،‬ن‪//‬ه از آن‬
‫می‌خورم و نه از خوردن آن‪ ،‬منع می‌کنم»‪.‬‬
‫(قرطبی در المفهم می‌گوید‪ :‬این‪ ،‬گمان پیامبر اکرم ص است که مبادا ضّب از‬
‫همان نسل امت‌های مسخ شده باشد؛ چنانکه درباره‌ی م‪//‬وش هم همین مطلب گفت‪//‬ه‬
‫شده است‪ .‬اما بعد از اینکه هللا متعال اعالن نمود که نس‪//‬ل هیچ امت مس‪//‬خ ش‪//‬ده‌ای‬
‫باقی نمی‌ماند‪ ،‬این ظن و گمان پیامبر اکرم ص برطرف گردی‪//‬د و متوج‪//‬ه ش‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫ضّب و موش از نسل امت‌های مسخ شده نیستند؛ لذا خوردن ضّب اش‪//‬کالی ن‪//‬دارد‬
‫و خوردن موش نه به‌این خاطر بلکه به دالیل دیگر‪ ،‬حرام است‪).‬‬
‫باب (‪ :)25‬خوردن ملخ‬
‫‪1325‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َأِبي َأْو َفى س َقاَل ‪َ :‬غَز ْو َنا َم َع َر ُس وِل الَّلِهص َس ْبَع َغ َز َو اٍت‬
‫َنْأُك ُل اْلَجَر اَد‪( .‬م‪)1952/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬عبدهللا بن ابی اوفی س می‌گوی‪//‬د‪ :‬هفت غ‪//‬زوه هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫بودیم و ملخ می‌خوردیم‪.‬‬
‫باب (‪ :)26‬خوردن جانوران دریایی و آنچه که دریا بیرون می‌اندازد‬
‫‪1326‬ـ َع ْن َج اِبٍر َق اَل ‪َ :‬بَع َثَن ا َر ُس وُل ِهَّللا ص َو َأَّم َر َع َلْيَن ا َأَب ا ُع َبْي َدَة‪َ ،‬نَتَلَّقى ِع يًرا‬
‫ِلُقَر ْيٍش‪َ ،‬و َز َّو َدَنا ِج َر اًبا ِم ْن َتْم ٍر َلْم َيِج ْد َلَنا َغْيَرُه‪َ ،‬فَك اَن َأُبو ُع َبْيَد َة ُيْع ِط يَنا َتْمَر ًة َتْمَر ًة‪َ ،‬قاَل‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬كْيَف ُكْنُتْم َتْص َنُعوَن ِبَها؟ َقاَل ‪َ :‬نَم ُّص َها َك َم ا َيَم ُّص الَّص ِبُّى ‪ُ ،‬ثَّم َنْش َر ُب َع َلْيَه ا ِم َن‬
‫اْلَم اِء ‪َ ،‬فَتْك ِفيَنا َيْو َم َنا ِإَلى الَّلْيِل ‪َ ،‬و ُكَّنا َنْض ِرُب ِبِعِص ِّيَنا اْلَخ َبَط‪ُ ،‬ثَّم َنُبُّلُه ِباْلَم اِء ‪َ ،‬فَنْأُك ُلُه‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َو اْنَطَلْقَنا َع َلى َس اِح ِل اْلَبْح ِر‪َ ،‬فُر ِفَع َلَنا َع َلى َس اِح ِل اْلَبْح ِر َك َهْيَئ ِة اْلَك ِثيِب الَّض ْخ ِم ‪َ ،‬فَأَتْيَن اُه‬
‫َفِإَذ ا ِهَي َد اَّبٌة ُتْد َعى اْلَع ْنَبَر َقاَل َقاَل ‪َ :‬أُبو ُع َبْيَدَة‪َ :‬م ْيَتٌة‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬ب ْل َنْح ُن ُرُس ُل َر ُس وِل‬
‫ِهَّللا ص َوِفي َس ِبيِل ِهَّللا‪َ ،‬و َقِد اْض ُطِر ْر ُتْم َفُك ُلوا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَقْم َنا َع َلْيِه َش ْهًرا‪َ ،‬و َنْح ُن َثَالُث ِم اَئٍة‬
‫َح َّتى َسِم َّنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َلَقْد َر َأْيُتَنا َنْغ َتِرُف ِم ْن َو ْقِب َع ْيِنِه‪ِ ،‬باْلِقَالِل ‪ ،‬الُّدْهَن ‪َ ،‬و َنْقَتِط ُع ِم ْنُه اْلِف َد َر‬
‫َك الَّثْو ِر ‪َ -‬أْو َكَقْد ِر الَّثْو ِر ‪َ -‬فَلَقْد َأَخ َذ ِم َّنا َأُبو ُع َبْي َد َة َثَالَث َة َع َش َر َر ُج ًال‪َ ،‬فَأْقَع َد ُهْم ِفي َو ْقِب‬
‫َع ْيِنِه‪َ ،‬و َأَخ َذ ِض َلًعا ِم ْن َأْض َالِعِه‪َ ،‬فَأَقاَم َه ا‪ُ ،‬ثَّم َر َح َل َأْع َظَم َبِع يٍر َم َع َن ا‪َ ،‬فَم َّر ِم ْن َتْح ِتَه ا‪،‬‬
‫َو َتَز َّو ْد َنا ِم ْن َلْح ِمِه َو َش اِئَق‪َ ،‬فَلَّم ا َقِدْم َنا اْلَم ِد يَنَة َأَتْيَنا َر ُسوَل ِهَّللا ص َفَذ َكْر َنا َذ ِلَك َل ُه‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪138‬‬
‫«ُهَو ِر ْز ٌق َأْخ َر َج ُه ُهَّللا َلُك ْم ‪َ ،‬فَهْل َم َع ُك ْم ِم ْن َلْح ِم ِه َش ْى ٌء َفُتْطِعُم وَن ا»؟ َق اَل ‪َ :‬فَأْر َس ْلَنا ِإَلى‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص ِم ْنُه‪َ ،‬فَأَك َلُه‪( .‬م‪)1935/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابرس می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص ما را فرستاد تا جل‪//‬وی ک‪//‬اروان قریش‬
‫را بگیریم و ابوعبیده س را به عنوان امیر م‪//‬ا تع‪//‬یین نم‪//‬ود و چ‪//‬ون چ‪//‬یز دیگ‪//‬ری‬
‫نیافت‪ ،‬یک کیسه‌ی چرمی خرما به عنوان توشه به ما عنایت فرمود‪ .‬ابوعبیده س‬
‫به هریک از ما یک خرما می‌داد‪ .‬راوی از جابر س گوید‪ :‬پرسیدم‪ :‬آن یک خرما‬
‫را چکار می‌کردید؟ ج‪//‬ابر س گفت‪ :‬مانن‪//‬د ک‪//‬ودک آن را می‌مکیدیم و س‪//‬پس ی‪//‬ک‬
‫لیوان آب‪ ،‬روی آن می‌نوش‪//‬یدیم و اینگون‪//‬ه روزم‪//‬ان را ب‪//‬ه ش‪//‬ب می‌رس‪//‬اندیم‪.‬‬
‫همچنین با عصاهایمان برگهای خشک درخت مغیالن را می‌زدیم و ب‪//‬ا آب‪ ،‬خیس‬
‫می‌کردیم و می‌خوردیم‪.‬‬
‫به هر حال‪ ،‬ما در ساحل دریا به راهم‪/‬ان ادام‪/‬ه دادیم‪ .‬ناگه‪/‬ان در س‪/‬احل دری‪/‬ا‬
‫چیزی که به تپه‌ای بزرگ از ماسه‪ ،‬شباهت داشت‪ ،‬آشکار گردید‪ .‬هنگامی که ب‪//‬ه‬
‫آن‪ ،‬نزدیک شدیم‪ ،‬دیدیم حیوانی ب‪//‬ه ن‪//‬ام عن‪//‬بر اس‪//‬ت‪ .‬نخس‪//‬ت‪ ،‬ابوعبیده س گفت‪:‬‬
‫مردار است‪ .‬سپس گفت‪ :‬نه‪ ،‬ما فرستادگان رس‪//‬ول هللا ص و در راه هللا هس‪//‬تیم‪ .‬و‬
‫شما ناچار و درمانده شده‌اید؛ پس بخورید‪ .‬ما که سیص‪//‬د نف‪//‬ر ب‪//‬ودیم‪ ،‬ی‪//‬ک م‪//‬اه در‬
‫آنجا ماندیم و آنقدر از آن خوردیم که چاق و فربه شدیم‪ .‬از گودی استخوان چش ‪/‬م‌اش‬
‫با کوزه‌های بزرگ چربی بر می‌داشتیم و قطعه‌هایی مانند گاو یا ب‪/‬ه ان‪/‬دازه‌ی گ‪/‬او از‬
‫آن‪ ،‬جدا می‌س‪/‬اختیم‪ .‬ابوعبیده س س‪//‬یزده نف‪//‬ر از م‪//‬ا را در گ‪//‬ودی چش‪//‬م آن حیوان‬
‫نشاند و یک استخوان از استخوان‌های پهلویش را برداش‪//‬ت و روی زمین‪ ،‬نص‪//‬ب‬
‫نمود و بزرگترین شتری را که همراه م‪//‬ا ب‪//‬ود‪ ،‬رح‪//‬ل و پ‪//‬االن ک‪//‬رد و از زی‪//‬ر آن‬
‫گذراند و از گوشت‌های آن‪ ،‬خشک ک‪/‬ردیم و ب‪/‬ا خ‪/‬ود ب‪/‬ه عن‪/‬وان توش‪/‬ه برداش‪/‬تیم‪.‬‬
‫هنگامی که ب‪//‬ه مدین‪//‬ه آم‪//‬دیم‪ ،‬خ‪//‬دمت رس‪//‬ول هللا ص رس‪//‬یدیم و م‪//‬اجرا را ب‪//‬رایش‬
‫بازگو نمودیم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬آن رزقی است که هللا متعال آن را ب‪//‬رای‬
‫شما بیرون انداخته است؛ آیا از گوش‪/‬ت آن‪ ،‬چ‪/‬یزی هم‪/‬راه خ‪/‬ود داری‪/‬د ک‪/‬ه ب‪/‬ه م‪/‬ا‬
‫بدهید»؟ راوی می‌گوی‪//‬د ‪ :‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬از گوش‪//‬ت آن ب‪//‬رای رس‪//‬ول هللا ص فرس‪//‬تادیم و‬
‫پیامبر اکرم ص از آن‪ ،‬تناول فرمودند‪.‬‬
‫باب (‪ :)27‬درباره‌ی خوردن گوشت اسب‬
‫‪1327‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ل‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َنَهى َيْو َم َخْيَبَر َع ْن ُلُحوِم اْلُح ُم ِر‬
‫اَألْهِلَّيِة‪َ ،‬و َأِذ َن ِفي ُلُحوِم اْلَخْيِل ‪.‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از ج‪/‬ابر بن عبدالل‪/‬ه ل روایت اس‪/‬ت ک‪/‬ه رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص روز خیبر‪ ،‬از‬
‫خوردن گوش‪/‬ت االغ‌ه‪/‬ای اهلی من‪/‬ع فرم‪/‬ود‪ .‬و اج‪/‬ازه‌ی خ‪/‬وردن گوش‪/‬ت اس‪/‬ب‌ها را‬
‫صادر نمود‪.‬‬
‫‪1328‬ـ َع ْن َأْس َم اَء َقاَلْت ‪َ :‬نَح ْر َنا َفَر ًسا َع َلى َع ْهِد َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَأَك ْلَناُه‪( .‬م‪)1942/‬‬
 ‫‪139‬‬ ‫کتاب خوردنی‌ها‬

‫ترجمه‪ :‬اسماء دختر ابوبکر ل میگوید‪ :‬در زم‪//‬ان رس‪//‬ول هللا ص اس‪//‬بی را نح‪//‬ر‬
‫کردیم‪1‬ی و خوردم‪.‬‬

‫باب (‪ :)28‬خوردن گوشت االغ‌های اهلی‪ ،‬ممنوع می‌باشد‬

‫‪1329‬ـ َعن ابي َثْع َلَب َة س َق اَل ‪َ :‬ح َّر َم َر ُس وُل ِهَّللا ص ُلُح وَم اْلُح ُم ِر اَألْهِلَّي ِة‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1936‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوثعلب‪//‬ه س می‌گوی‪//‬د ‪ :‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص گوش‪//‬ت االغ‌ه‪//‬ای اهلی را ح‪//‬رام‬
‫ساخت‪.‬‬
‫َأ‬ ‫َّل‬ ‫َف‬ ‫َل‬ ‫َق‬
‫‪1330‬ـ َع ْن َنٍس س اَل ‪َّ :‬م ا َتَح َر ُس وُل ال ِه ص َخْيَب َر ‪َ ،‬ص ْبَنا ُح ُم ًرا َخاِرًج ا ِم َن‬ ‫َأ‬
‫اْلَقْر َيِة‪َ ،‬فَطَبْخ َنا ِم ْنَها‪َ ،‬فَناَدى ُم َن اِد ى َر ُس وِل الَّل ِه ص‪َ :‬أَال ِإَّن الَّل َه َو َر ُس وَلُه َيْنَهَي اِنُكْم َع ْنَه ا‪،‬‬
‫َفِإَّنَها ِرْج ٌس ِم ْن َع َمِل الَّشْيَطاِن ‪َ ،‬فُأْك ِفَئِت اْلُقُدوُر ِبَم ا ِفيَها‪َ ،‬وِإَّنَها َلَتُفوُر ِبَم ا ِفيَها‪( .‬م‪)1940/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬هنگامی که رسول هللا ص خیبر را فتح نم‪//‬ود‪ ،‬م‪//‬ا در‬
‫بیرون از روستا به االغ‌هایی دست یافتیم و مقداری از گوش‪//‬ت آنه‪//‬ا را پخ‪//‬تیم‪ .‬در‬
‫این اثنا‪ ،‬منادی رسول هللا ص ندا داد و گفت‪ :‬بدانید که هللا و رس‪//‬ولش از خ‪//‬وردن‬
‫گوشت االغ‌های اهلی‪ ،‬منع می‌کنند؛ زیرا آنها پلید و خوردنشان از اعمال شیطانی‬
‫است‪ .‬بعد از شنیدن این ندا‪ ،‬دیگها را که در حال جوشیدن بودند‪ ،‬واژگون کردند‪.‬‬
‫باب (‪ :)29‬ممنوعیت خوردن گوشت حیوانات درنده‬
‫‪1331‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪ُ« :‬ك ُّل ِذ ي َن اٍب ِم َن الِّس َباِع‪َ ،‬فَأْكُل ُه‬
‫َحَر اٌم »‪( .‬م‪)1933/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از اب‪//‬وهریره س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬خ‪//‬وردن‬
‫گوشت همه‌ی حیوانات درنده‪ ،‬حرام است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)30‬ممنوعیت خوردن گوشت پرندگان گوشتخوار‬
‫‪1332‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َق اَل ‪َ :‬نَهى َر ُس وُل ِهَّللا ص َع ْن ُك ِّل ِذ ي َن اٍب ِم َن الِّس َباِع‪،‬‬
‫َو َع ْن ُك ِّل ِذ ي ِم ْخ َلٍب ِم َن الَّطْيِر ‪( .‬م‪)1934/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬ابن عب‪///‬اس ل می‌گوی‪///‬د‪ :‬رس‪///‬ول هللا ص از خ‪///‬وردن گوش‪///‬ت همه‌ی‬
‫حیوانات درنده و پرندگان چنگال دار (گوشتخوار) منع فرمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)31‬درباره‌ی کراهیت سیر‬
‫‪1333‬ـ َع ْن َأِبي َأُّيوَب س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َنَز َل َع َلْيِه‪َ ،‬فَنَز َل الَّنِبُّى ص ِفي الُّس ْفِل َو َأُبو‬
‫َأُّيوَب ِفي اْلُع ْلِو ‪َ ،‬قاَل َفاْنَتَب َه َأُب و َأُّي وَب َلْيَل ًة‪َ ،‬فَق اَل ‪َ ،‬نْمِش ى َف ْو َق َر ْأِس َر ُس وِل ِهَّللا ص؟‬
‫َفَتَنَّح ْو ا‪َ ،‬فَباُتوا ِفي َج اِنٍب‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ِللَّنِبِّى ص‪َ ،‬فَق اَل الَّنِبُّي ص‪« :‬الُّس ْفُل َأْر َف ُق» َفَق اَل ‪َ :‬ال‬
‫َأْع ُلو َسِقيَفًة َأْنَت َتْح َتَها‪َ ،‬فَتَحَّوَل الَّنِبُّى ص ِفي اْلُع ْلِو َو َأُبو َأُّيوَب ِفي الُّس ْفِل ‪َ ،‬فَك اَن َيْص َنُع‬
‫ِللَّنِبِّى ص َطَع اًم ا‪َ ،‬فِإَذ ا ِج ىَء ِبِه ِإَلْيِه َس َأَل َع ْن َم ْو ِض ِع َأَص اِبِع ِه‪َ ،‬فَيَتَتَّبُع َم ْو ِض َع َأَص اِبِعِه‪،‬‬

‫‪1‬ی‪ -1‬نحر کردن ب‪/‬ه معن‪/‬ای بری‪/‬دن رگ‌ه‪/‬ا و گل‪/‬وی حیوان از کن‪/‬ار س‪/‬ینه‌ی آن اس‪/‬ت ک‪/‬ه ش‪/‬تر‬
‫معموال اینگونه ذبح می‌شود‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪140‬‬

‫َفَص َنَع َلُه َطَع اًم ا ِفيِه ُثوٌم ‪َ ،‬فَلَّم ا ُر َّد ِإَلْيِه َس َأَل َع ْن َم ْو ِض ِع َأَص اِبِع الَّنِبِّى ص َفِقي‪َ/‬ل َل ُه‪َ :‬لْم‬
‫َيْأُك ْل ‪َ ،‬فَفِزَع َوَصِع َد ِإَلْيِه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أَحَر اٌم ُهَو ؟ َفَق اَل الَّنِبُّي ص‪َ« :‬ال‪َ ،‬و َلِكِّنى َأْك َر ُه ُه» َق اَل ‪:‬‬
‫َفِإِّنى َأْك َرُه َم ا َتْك َرُه‪َ ،‬أْو َم ا َك ِر ْهَت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َك اَن الَّنِبُّى ص ُيْؤ َتى‪( .‬م‪)2053/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوایوب انصاری س روایت است که‪ :‬نبی اکرم ص (هنگام هجرت به‬
‫مدینه) در خانه‌ی ابوایوب س مهمان ش‪/‬د‪ .‬نخس‪/‬ت‪ ،‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص در طبقه‌ی پ‪/‬ایین‬
‫منزل‪ ،‬و ابو ای‪/‬وب در طبقه‌ی ب‪/‬االی آن‪ ،‬س‪/‬کنی گزیدن‪/‬د‪ .‬ش‪/‬بی‪ ،‬چ‪/‬یزی ب‪/‬ه ذهن اب‪/‬و‬
‫ای‪//‬وب س رس‪//‬ید و گفت‪ :‬م‪//‬ا ب‪//‬االی س‪//‬ر رس‪//‬ول هللا ص راه می‌رویم؟! ل‪//‬ذا او و‬
‫خانواده‌اش به گوشه‌ای رفتند و شب را همانجا سپری کردند‪ .‬س‪//‬پس اب‪//‬و ای‪//‬وب س‬
‫موضوع را برای نبی اکرم ص مطرح ک‪//‬رد‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬طبقه‌ی‬
‫پایین راحت‌تر است»‪ .‬اب‪//‬و ای‪//‬وب س گفت‪ :‬ب‪//‬االی س‪//‬قفی ک‪//‬ه ش‪//‬ما زی‪//‬ر آن‪ ،‬قرار‬
‫دارید‪ ،‬نمی‌روم‪ .‬سپس‪ ،‬نبی اکرم ص به طبقه‌ی باال‪ ،‬نق‪/‬ل مک‪/‬ان نم‪/‬ود و ابوای‪/‬وب‬
‫س به طبقه‌ی پایین آم‪//‬د‪ .‬همچ‪//‬نین ابوای‪//‬وب س ب‪//‬رای ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص غ‪//‬ذا درس‪//‬ت‬
‫می‌کرد‪ .‬و هنگامی که باقیمانده‌ی غذا را ب‪//‬ر می‌گرداندن‪//‬د‪ ،‬اب‪//‬و ای‪//‬وب س از مح‪//‬ل‬
‫انگشتان نبی اکرم ص در غذا می‌پرسید و بدنبال آن می‌گش‪//‬ت ک‪//‬ه از هم‪//‬ان مح‪//‬ل‬
‫بخورد‪ .‬روزی‪ ،‬ابوایوب س برای نبی اک‪//‬رم ص غ‪//‬ذایی درس‪//‬ت ک‪//‬رد ک‪//‬ه در آن‪،‬‬
‫سیر وجود داشت‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه غ‪/‬ذاها را ب‪//‬ه اب‪//‬و ای‪//‬وب س برگرداندن‪//‬د‪ ،‬از مح‪//‬ل‬
‫انگشتان نبی اکرم ص پرسید‪ .‬به او گفتند‪ :‬نبی اکرم ص از آن‪ ،‬تناول نفرم‪//‬ود‪ .‬ب‪//‬ا‬
‫ش‪/‬نیدن این س‪/‬خن‪ ،‬ابوای‪/‬وب س سراس‪/‬یمه ب‪/‬ه طبقه‌ی ب‪/‬اال رفت و گفت‪ :‬آی‪/‬ا س‪/‬یر‪،‬‬
‫حرام است؟ نبی اکرم ص فرمود‪« :‬نه‪ ،‬ولی من آن را ناگوار و مک‪//‬روه می‌دانم»‪.‬‬
‫ابوایوب س گفت‪ :‬آنچ‪//‬ه را ک‪//‬ه ت‪//‬و مک‪//‬روه و ناپس‪//‬ند می‌دانی ی‪//‬ا دانس‪//‬تی‪ ،‬من ن‪//‬یز‬
‫ناپسند می‌دانم‪.‬‬
‫ابوایوب س می‌گوید ‪ :‬قاب‪//‬ل ی‪//‬ادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه فرش‪//‬تگان ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫می‌آمدند و به او وحی می‌شد‪( .‬به همین خ‪//‬اطر‪ ،‬از خ‪//‬وردن گیاه س‪//‬یر خ‪//‬ودداری‬
‫می‌نمود تا باعث اذیت و آزار فرشتگان نگردد‪).‬‬
‫باب (‪ :)32‬خودداری کردن از ایراد گرفتن از غذا‬
‫‪1334‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬م ا َر َأْيُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َعاَب َطَع اًم ا َق ُّط‪َ ،‬ك اَن ِإَذ ا‬
‫اْش َتَهاُه َأَك َلُه‪َ ،‬وِإْن َلْم َيْش َتِهِه َس َكَت ‪( .‬م‪)2064/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬هرگز ندیدم ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص از غ‪/‬ذایی‪ ،‬عیب‬
‫بگیرد؛ اگر آن را دوست داشت‪ ،‬می‌خورد‪ .‬و اگر نه‪ ،‬سکوت می‌نمود‪.‬‬
 ‫‪42‬ـ کتاب لباس و زینت‬

‫باب (‪ :)1‬کسی در دنیا ابریشم می‌پوشد که در آخرت بهره‌ای نداشته باشد‪ .‬اما بهره گرفتن از‬
‫ابریشم و پولش‪ ،‬مباح می‌باشد‬
‫‪1335‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َقاَل ‪َ :‬ر َأي ُع َم ُر ُع َطاِرًدا الَّتِم يِمَّى ُيِقيُم ِبالُّسوِق ُح َّل ًة ِس َيَر اَء ‪،‬‬
‫َو َك اَن َر ُج ًال َيْغ َش ى اْلُم ُلوَك َو ُيِص يُب ِم ْنُهْم ‪َ ،‬فَقاَل ُع َم ُر‪َ :‬ي ا َر ُس وَل الَّل ِه ِإِّني َر َأْيُت ُع َط اِرًدا‬
‫ُيِقيُم ِفي الُّسوِق ُح َّلًة ِسَيَر اَء ‪َ ،‬فَلِو اْش َتَر ْيَتَها َفَلِبْسَتَها ِلُو ُفوِد اْلَع َرِب ِإَذ ا َق ِدُم وا َع َلْي َك‪َ ،‬و َأُظُّن ُه‬
‫َقاَل ‪َ :‬و َلِبْسَتَها َيْو َم اْلُج ُمَعِة‪َ ،‬فَقاَل َلُه َر ُسوُل الَّل ِه ص‪ِ« :‬إَّنَم ا َيْلَبُس اْلَح ِريَر ِفي ال‪ُّ/‬د ْنَيا َم ْن َال‬
‫َخَالَق َلُه ِفي اآلِخَرِة»‪َ .‬فَلَّم ا َك اَن َبْع َد َذ ِل َك ُأِتَي َر ُس وُل الَّل ِه ص ِبُح َل ٍل ِس َيَر اَء ‪َ ،‬فَبَع َث ِإَلى‬
‫ُع َم َر ِبُح َّل ٍة‪َ ،‬و َبَع َث ِإَلى ُأَس اَم َة ْبِن َزْي ٍد ِبُح َّل ٍة‪َ ،‬و َأْع َطى َع ِلَّي ْبَن َأِبي َط اِلٍب ُح َّل ًة‪َ ،‬و َق اَل ‪:‬‬
‫«َش ِّقْقَها ُخ ُم ًرا َبْيَن ِنَس اِئَك» َقاَل َفَج اَء ُع َم ُر ِبُح َّلِتِه َيْح ِم ُلَها‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل الَّل ِه َبَع ْثَت ِإَلَّي‬
‫ِبَهِذِه‪َ ،‬و َقْد ُقْلَت ِباَألْم ِس ِفي ُح َّلِة ُع َطاِرٍد َم ا ُقْلَت ‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ« :‬إِّنى َلْم َأْبَع ْث ِبَه ا ِإَلْي َك ِلَتْلَبَس َها‪،‬‬
‫َو َلِكِّنى َبَع ْثُت ِبَها ِإَلْيَك ِلُتِص يَب ِبَها» َو َأَّم ا ُأَس اَم ُة َفَر اَح ِفي ُح َّلِتِه َفَنَظَر ِإَلْيِه َر ُسوُل الَّل ِه ص‬
‫َنَظًرا َع َر َف َأَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َقْد َأْنَك َر َم ا َص َنَع ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه َم ا َتْنُظُر ِإَلَّى ؟ َفَأْنَت‬
‫َبَع ْثَت ِإَلَّي ِبَها؟ َفَقاَل ‪ِ« :‬إِّنى َلْم َأْبَع ْث ِإَلْيَك ِلَتْلَبَسَها‪َ ،‬و َلِكِّني َبَع ْثُت ِبَها ِإَلْيَك ِلُتَش ِّقَقَها ُخ ُم ًرا َبْيَن‬
‫ِنَس اِئَك»‪( .‬م‪)2068/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬عمر بن خطاب س عطارد تمیمی را دی‪//‬د ک‪//‬ه در‬
‫ب‪//‬ازار‪ ،‬ی‪//‬ک دس‪//‬ت لب‪//‬اس (ازار و ردای) ابریش‪//‬می خ‪//‬ط داری را ب‪//‬رای ف‪//‬روش‬
‫عرضه نموده است‪ .‬عطارد کسی بود ک‪//‬ه ن‪//‬زد پادش‪//‬اهان رفت و آم‪//‬د داش‪//‬ت و از‬
‫هدیه‌های آنان‪ ،‬بهره مند می‌شد‪.‬‬
‫عمر س گفت‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا! من عطارد تمیمی را دی‪//‬دم ک‪//‬ه در ب‪//‬ازار‪ ،‬لب‪//‬اس‬
‫ابریش‪//‬می خ‪//‬ط داری را ب‪//‬رای ف‪//‬روش‪ ،‬عرض‪//‬ه نم‪//‬وده ب‪//‬ود؛ ای ک‪//‬اش! آن را‬
‫می‌خریدی و هنگام استقبال هیئت‌های بلند پایه‌ی ع‪//‬رب آن را می‌پوش‪//‬یدی‪ .‬راوی‬
‫می‌گوید‪ :‬گمان می‌کنم که اضافه نم‪/‬ود‪ :‬روز جمع‪/‬ه هم آن را می‌پوش‪/‬یدی‪ .‬رس‪/‬ول‬
‫هللا ص فرمود‪« :‬کسی در دنیا لب‪//‬اس ابریش‪//‬می می‌پوش‪//‬د‪ ،‬ک‪//‬ه به‪//‬ره‌ای در آخ‪//‬رت‬
‫نداشته باش‪/‬د»‪ .‬بع‪/‬د از آن‪ ،‬لباس‌ه‪/‬ای ابریش‪/‬می خ‪/‬ط داری خ‪/‬دمت رس‪/‬ول هللا ص‬
‫آوردند‪ .‬پیامبر اکرم ص یکی از آن لباسها را ب‪//‬رای عم‪//‬ر بن خطاب س فرس‪//‬تاد‪.‬‬
‫همچنین یک لباس برای اسامه بن زیدس‪ ،‬و ی‪//‬ک لب‪//‬اس ب‪//‬رای علی بن ابی ط‪//‬الب‬
‫س فرستاد و فرمود‪« :‬آن را پاره کن و ب‪//‬رای زن‪//‬ان خ‪//‬انواده‌ات روس‪//‬ری درس‪//‬ت‬
‫کن»‪ .‬عمر بن خطاب س با لباسش نزد رسول هللا ص آمد و گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا!‬
‫شما در حالی این لباس را برایم فرس‪//‬تادید ک‪//‬ه دی‪//‬روز درب‪//‬اره‌ی لب‪//‬اس عطارد آن‬
‫سخنان را ایراد فرمودید؟ رسول اکرم ص فرمود‪« :‬آن را برایت نفرس‪//‬تادم ت‪//‬ا آن‬
‫را بپوش‪//‬ی؛ بلک‪//‬ه فرس‪//‬تادم ت‪//‬ا از آن‪ ،‬اس‪//‬تفاده‌ی دیگ‪//‬ری ب‪//‬بری»‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫اسامه س لباسش را پوشید و نزد رسول هللا ص رفت‪ .‬نبی اکرم ص به او نگ‪//‬اهی‬
‫انداخت طوریکه اسامه س از نگاه پیامبر ص متوجه ش‪//‬د ک‪//‬ه ک‪//‬ارش را نپس‪//‬ندیده‬
‫است‪ .‬لذا گفت‪ :‬یا رسول هللا! چرا اینگونه نگاه می‌کنی؟ خود شما آن را ب‪//‬رای من‬
‫فرستادید؟ پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬من آن را نفرستادم تا بپوشی؛ بلک‪//‬ه فرس‪//‬تادم‬
‫تا پاره کنی و میان زنان خانواده‌ات‪ ،‬تقسیم نمایی»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬هر کس‪ ،‬در دنیا ابریشم بپوشد‪ ،‬در آخرت از آن‪ ،‬محروم می‌شود‬
‫‪1336‬ـ َع ْن َخ ِليَفَة ْبِن َكْع ٍب َأِبي ُذ ْبَياَن َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َع ْبَد ِهَّللا ْبَن الُّز َبْيِر َيْخ ُطُب َيُق وُل‪:‬‬
‫َأَال َال ُتْلِبُس وا ِنَس اَء ُك ُم اْلَح ِر يَر ‪َ ،‬ف ِإِّنى َس ِم ْع ُت ُع َم َر ْبَن اْلَخ َّط اِب َيُق وُل‪َ :‬ق اَل‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َتْلَبُسوا اْلَح ِريَر ‪َ ،‬فِإَّنُه َم ْن َلِبَس ُه ِفي الُّد ْنَيا‪َ ،‬لْم َيْلَبْسُه ِفي اآلِخ َرِة»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2069‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬ابوذبیان؛ خلیف‪//‬ه بن کعب؛ می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه عبدهللا بن زب‪//‬یر ل‬
‫سخنرانی می‌کرد و می‌گفت‪ :‬مبادا زنانتان را لباس‌های ابریش‪//‬می بپوش‪//‬انید؛ زی‪//‬را‬
‫من شنیدم که عمر بن خطاب س می‌گفت‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬لباس ابریش‪//‬می‬
‫نپوشید؛ زیرا هرکس در دنیا‪ ،‬لب‪//‬اس ابریش‪//‬می بپوش‪//‬د‪ ،‬در آخ‪//‬رت از آن‪ ،‬مح‪//‬روم‬
‫می‌شود»‪.‬‬
‫(عالمه نووی در شرح صحیح مسلم می‌گوید ‪ :‬این‪ ،‬مذهب ابن زبیر است‪ .‬و بع‪//‬د‬
‫از او اجماع شده است ک‪/‬ه پوش‪/‬یدن لب‪/‬اس ابریش‪/‬می ب‪/‬رای زن‪/‬ان‪ ،‬مب‪/‬اح اس‪/‬ت‪ .‬و این‬
‫حدیث در مورد مردان اس‪/‬ت؛ چنانک‪/‬ه توض‪/‬یح آن در ح‪/‬دیث قبلی بیان گردی‪/‬د و در‬
‫احادیث بعدی خواهد آمد‪ .‬همچنین پیامبر اکرم ص در حدیث معروفی درب‪//‬اره‌ی طال‬
‫و ابریش‪//‬م فرم‪//‬ود‪« :‬این دو ب‪//‬رای م‪//‬ردان امتم‪ ،‬ح‪//‬رام‪ ،‬و ب‪//‬رای زن‪//‬ان امتم‪ ،‬حالل‬
‫هستند»‪ .‬شرح نووی با اندکی تصرف‬
‫باب (‪ :)3‬پوشیدن عبای ابریشمی شایسته پرهیزگاران نیست‬
‫‪1337‬ـ َع ْن ُع ْقَبَة ْبِن َعاِم ٍر س َأَّنُه َقاَل ‪ُ :‬أْهِدَى ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص َفُّر وُج َح ِر يٍر ‪َ ،‬فَلِبَس ُه‬
‫ُثَّم َص َّلى ِفي‪ِ/‬ه‪ُ ،‬ثَّم اْنَص َر َف َفَنَز َع ُه َنْز ًع ا َش ِد يًدا‪َ ،‬ك اْلَك اِرِه َل ُه‪ُ ،‬ثَّم َق اَل «َال َيْنَبِغ ى َه َذ ا‬
‫ِلْلُم َّتِقيَن »‪( .‬م‪)2075/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عقبه بن عامرس می‌گوید‪ :‬عبایی ابریشمی به رسول الله ص اهدا نمودند‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص آن را پوشید و با آن‪ ،‬نم‪//‬از خوان‪//‬د‪ .‬پس از اتم‪//‬ام نم‪//‬از‪ ،‬ب‪//‬ه س‪//‬رعت‪،‬‬
‫مانند کسی‌که آن را نپسندیده باشد‪ ،‬از تن بیرون آورد و فرمود‪« :‬این لباس‪ ،‬شایسته‌ی‬
‫اهل تقوا نیست»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬پوشیدن ابریشم‪ ،‬ممنوع است مگر اینکه به اندازه‌ی دو انگشت باشد‬
‫‪1338‬ـ َع ْن َأِبي ُع ْثَم اَن س َقاَل ‪َ :‬كَتَب ِإَلْيَنا ُع َم ُر َو َنْح ُن ِبَأْذ َر ِبيَج اَن ‪َ ،‬يا ُع ْتَبَة ْبَن َفْر َق ٍد‬
‫ِإَّنُه َلْيَس ِم ْن َكِّد َك َو َال ِم ْن َكِّد َأِبيَك َو َال ِم ْن َكِّد ُأِّم َك ‪َ ،‬فَأْش ِبِع اْلُم ْس ِلِم يَن ِفي ِر َح اِلِهْم ‪ِ ،‬مَّم ا‬
‫َتْش َبُع ِم ْن ُه ِفي َر ْح ِل َك‪َ ،‬و ِإَّي اُك ْم َو الَّتَنُّع َم ‪َ ،‬و ِزَّى َأْه ِل الِّش ْر ِك ‪َ ،‬و َلُب وَس اْلَح ِر يِر َف ِإَّن‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َنَهى َع ْن َلُبوِس اْلَح ِر يِر ‪َ ،‬قاَل ِإَّال َهَك َذ ا‪َ ،‬و َر َفَع َلَنا َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإْص َبَع ْيِه‬
 ‫‪143‬‬ ‫‪ -42‬کتاب لباس و زینت‬

‫اْلُو ْس َطى َو الَّسَّباَبَة َوَضَّم ُهَم ا‪َ ،‬قاَل ُز َهْيٌر‪َ :‬قاَل َعاِص ٌم ‪َ :‬هَذ ا ِفي اْلِكَتاِب‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َر َفَع ُز َهْي ٌر‬
‫ِإْص َبَع ْيِه‪( .‬م‪)2069/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو عثمان س می‌گوید‪ :‬ما در آذربایجان ب‪//‬ودیم ک‪//‬ه عم‪//‬ر بن خطاب س‬
‫طی نامه‌ای به ما نوشت‪ :‬ای عتبه بن فرقد! آنچه مصرف می‌کنی‪ ،‬ن‪//‬تیجه‌ی تالش‬
‫تو و پدر و مادرت نیست؛ لذا همان چیزی که خودت در منزلت می‌خوری و سیر‬
‫می‌کنی از همان چیز نیز به مسلمانان بده تا بخورند و سیر شوند‪ .‬و از رفاه طلبی‬
‫و خوش‪/‬گذرانی وپوش‪/‬یدن لب‪/‬اس مش‪/‬رکان و لب‪/‬اس ابریش‪/‬می‪ ،‬پره‪/‬یز کنید؛ زی‪/‬را‬
‫رسول هللا ص از پوشیدن لباس ابریشمی‪ ،‬من‪//‬ع فرم‪//‬ود مگ‪//‬ر اینک‪//‬ه ب‪//‬ه این ان‪//‬دازه‬
‫باش‪//‬د‪ .‬و پیامبر اک‪//‬رم ص دو انگش‪//‬ت س‪//‬بابه و میان‪//‬ه را بلن‪//‬د ک‪//‬رد و ب‪//‬ه یک‪//‬دیگر‬
‫چسباند (و اینگونه مقدار جایز ابریشم را به ما نشان داد‪).‬‬
‫زهیر (راوی از عاصم) می‌گوید‪ :‬عاصم (راوی از ابوعثمان) گفت‪ :‬در کت‪//‬اب‬
‫همینگونه آمده است‪ .‬و زهیر هم دو انگشتش را بلند کرد‪.‬‬
‫‪1339‬ـ َع ْن ُس َو ْيِد ْبِن َغ َفَلَة‪َ :‬أَّن ُع َم َر ْبَن اْلَخ َّطاَب س َخ َطَب ِبا َج اِبَيِة اَل ‪َ :‬هى ِبُّي‬
‫َن‬ ‫َن‬ ‫َفَق‬ ‫ْل‬
‫ِهَّللا ص َع ْن ُلْبِس اْلَح ِريِر ‪ِ ،‬إَّال َم ْو ِض َع ِإْص َبَع ْيِن َأْو َثَالٍث َأْو َأْر َبٍع‪( .‬م‪)2069/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سوید بن غفله می‌گوید‪ :‬عمر بن خطاب س در جابیه (ش‪//‬هری در ش‪//‬ام)‬
‫سخنرانی نمود و گفت‪ :‬رسول هللا ص از پوشیدن ابریشم‪ ،‬منع فرمود مگ‪//‬ر اینک‪//‬ه‬
‫به اندازه‌ی دو یا سه یا چهار انگشت باشد‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬پوشیدن قبای ابریشمی‪ ،‬ممنوع است‬
‫‪1340‬ـ عن َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ِهَّللا ل قال‪َ :‬لِبَس الَّنِبُّى ص َيْو ًم ا َقَباًء ِم ْن ِد يَباٍج ُأْه ِدَى َل ُه‪،‬‬
‫ُثَّم َأْو َش َك َأْن َنَزَعُه‪َ ،‬فَأْر َسَل ِبِه ِإَلى ُع َم َر ْبِن اْلَخ َّطاِب‪َ ،‬فِقيَل َلُه‪َ :‬قْد َأْو َش َك َم ا َنَزْعَت ُه‪َ ،‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا َفَقاَل ‪َ« :‬نَهاِنى َع ْنُه ِج ْبِر يُل َع َليِه الَّس اَل ُم »‪َ ،‬فَج اَءُه ُع َم ُر َيْبِكى‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل‬
‫ِهَّللا‪َ ،‬ك ِر ْهَت َأْم ًرا َو َأْع َطْيَتِني‪ِ/‬ه‪َ ،‬فَم ا ِلي؟ َق اَل ‪ِ« :‬إِّنى َلْم ُأْع ِط َك ُه ِلَتْلَبَس ُه‪ِ ،‬إَّنَم ا َأْع َطْيُتَك ُه‬
‫َتِبيُعُه» َفَباَعُه ِبَأْلَفْى ِد ْر َهٍم ‪( .‬م‪)2070/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬نبی اکرم ص ی‪//‬ک قب‪//‬ای ابریش‪//‬می‬
‫که به وی هدیه داده بودن‪//‬د‪ ،‬پوش‪//‬ید؛ ام‪//‬ا دی‪//‬ری نگذش‪//‬ت ک‪//‬ه آن را ب‪//‬یرون آورد و‬
‫برای عمر بن خطاب س فرستاد‪ .‬مردم گفتند‪ :‬یا رسول الله! خیلی زود آن را بیرون‬
‫آوردید!؟ فرمود‪« :‬جبرئیل مرا از پوشیدن آن‪ ،‬منع نمود»‪ .‬آنگاه عمر س گریان ن‪//‬زد‬
‫پیامبر اکرم ص آمد و گفت‪ :‬یا رسول الله! چیزی را ک‪//‬ه ش‪//‬ما پس‪//‬ند نکردی‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه من‬
‫عطا نمودید؛ حال من چه خواهد شد؟! رسول اکرم ص فرمود‪« :‬به ت‪//‬و عطا نک‪//‬ردم‬
‫که آن را بپوشی؛ بلکه به تو بخشیدم تا آن را بفروشی»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬آنگاه‪ ،‬عم‪//‬ر‬
‫س آن را به دو هزار درهم فروخت‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬اجازه‌ی پوشیدن لباس ابریشم هنگام بیماری‬
‫ترجمــه‪َ :‬عن َأَنَس ْبَن َم اِلٍك س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َر َّخ َص ِلَع ْب ِد ال‪َّ//‬رْح َمِن ْبِن َع ْو ٍف‬
‫َو الُّز َبْيِر ْبِن اْلَعَّو اِم ‪ِ ،‬في اْلُقُم ِص اْلَح ِر يِر ِفي الَّس َفِر ‪ِ ،‬م ْن ِح َّك ٍة َك اَنْت ِبِهَم ا َأْو َو َج ٍع َك اَن‬
‫ِبِهَم ا‪َ ،‬و ِفي َر واَيٍة‪َ :‬ش كوا إَلی َر ُسوِل ِهللا الَقمَل ‪( .‬م‪)2076/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪144‬‬

‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه عب‪//‬دالرحمن بن ع‪//‬وف و‬

‫زبیر بن عوام ل که بدنشان دچار خارش یا دردی شده بود‪ ،‬اجازه داد تا در س‪//‬فر‪،‬‬
‫پیراهنهای ابریشمی بپوشند‪.‬‬
‫و در روایتی آمده است که آنه‪//‬ا ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص از وج‪//‬ود ش‪//‬پش‪ ،‬ش‪//‬کایت‬
‫کردند‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬اجازه‌ی اینکه گریبان لباس از ابریشم باشد‬
‫‪1342‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا س َم ْو َلى َأْس َم اَء ِبْنِت َأِبي َبْك ٍر َو َك اَن َخ اَل َو َل ِد َع َط اٍء ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َأْر َس َلْتِنى َأْس َم اُء ِإَلى َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر ‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬بَلَغ ِنى َأَّن َك ُتَح ِّر ُم َأْش َياَء َثَالَث ًة‪ ،‬اْلَع َلَم ِفي‬
‫الَّثْو ِب‪َ ،‬وِم يَث َر َة اُألْر ُج َو اِن ‪َ ،‬و َص ْو َم َر َجٍب ُك ِّل ِه‪َ ،‬فَق اَل ِلي َع ْب ُد ِهَّللا‪َ :‬أَّم ا َم ا َذ َك ْر َت ِم ْن‬
‫َر َجٍب‪َ ،‬فَكْيَف ِبَم ْن َيُصوُم اَألَبَد‪َ ،‬و َأَّم ا َم ا َذ َكْر َت ِم َن اْلَع َلِم ِفي الَّثْو ِب ‪َ :‬فِإِّنى َس ِم ْع ُت ُع َم َر‬
‫ْبَن اْلَخ َّطاِب َيُقوُل‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّنَم ا َيْلَبُس اْلَح ِر يَر َم ْن َال َخَالَق َل ُه»‬
‫َفِخ ْفُت َأْن َيُك وَن اْلَع َلُم ِم ْن ُه‪َ ،‬و َأَّم ا ِم يَث َر ُة اُألْر ُج َو اِن ‪َ ،‬فَه ِذِه ِم يَث َر ُة َع ْب ِد ِهَّللا‪َ ،‬ف ِإَذ ا ِهَي‬
‫ُأْر ُج َو اٌن ‪َ ،‬فَر َج ْع ُت ِإَلى َأْس َم اَء َفَخَّبْر ُتَها َفَقاَلْت ‪َ :‬ه ِذِه ُجَّب ُة َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬ف َأْخ َر َج ْت ِإَلَّي‬
‫ُجَّبَة َطَياَلَسٍة ِكْس َر َو اِنَّيًة‪َ ،‬لَها ِلْبَنُة ِد يَباٍج‪َ ،‬و َفْر َج ْيَها َم ْكُفوَفْيِن ِبالِّديَباِج‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬ه ِذِه َك اَنْت‬
‫ِع ْنَد َعاِئَشَة َح َّتى ُقِبَض ْت ‪َ ،‬فَلَّم ا ُقِبَض ْت َقَبْض ُتَها‪َ ،‬و َك اَن الَّنِبُّى ص َيْلَبُس َها‪َ ،‬فَنْح ُن َنْغ ِس ُلَها‬
‫ِلْلَم ْر َض ى ُيْسَتْش َفى ِبَها‪( .‬م‪)2069/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا س موالی اس‪/‬ماء دخ‪/‬تر اب‪/‬وبکر ل ک‪/‬ه دایی فرزن‪/‬د عطا اس‪/‬ت‪،‬‬
‫می‌گوید‪ :‬اسماء ل مرا ن‪//‬زد عبدهللا بن عم‪//‬ر ل فرس‪//‬تاد و گفت‪ :‬ب‪//‬ه او بگ‪//‬و‪ :‬اطالع‬
‫یافته‌ام که شما سه چیز را حرام می‌دانید‪ )1( :‬وج‪/‬ود خط‌ه‪/‬ای ابریش‪/‬می در لب‪/‬اس‬
‫را‪ )2( .‬بالشچه‌ی ابریشمی ارغوانی رنگ (‪ )3‬روزه گرفتن همه‌ی ماه رجب را‪.‬‬
‫عبدالله به من گفت‪ :‬آنچه که درباره‌ی روزه‌ی رجب گف‪//‬تی‪ ،‬بای‪//‬د بگ‪//‬ویم ک‪//‬ه‬
‫پس حکم کسی‌که همه‌ی عمر را روزه می‌گیرد‪ ،‬چه می‌شود؟ (ه‪//‬دف این اس‪//‬ت‬
‫که روزه‌ی رجب‪ ،‬اشکالی ندارد‪ ).‬اما درباره‌ی خطهای ابریشمی لباس‪ ،‬شنیدم‬
‫که عمر بن خطاب س گفت‪ :‬شنیدم که رسول الل‪//‬ه ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬ابریش‪//‬م را‬
‫کسی می‌پوشد که بهره‌ای (در آخ‪//‬رت) ن‪//‬دارد»؛ ل‪//‬ذا من بیم دارم ک‪//‬ه نقش‌ه‪//‬ای‬
‫ابریشمی‪ ،‬شامل این ح‪//‬دیث ش‪//‬ود‪ .‬ام‪//‬ا درب‪//‬اره‌ی بالش‪//‬چه‌ی ابریش‪//‬می ارغ‪//‬وانی‬
‫رنگ باید بگویم‪ :‬این بالشچه‌ی عبدالله است‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬من نگاه کردم ت‪//‬ا‬
‫یک بالشچه‌ی ارغوانی است‪ .‬آنگ‪//‬اه ن‪//‬زد اس‪//‬ماء برگش‪//‬تم و س‪//‬خنان عب‪//‬د الل‪//‬ه را‬
‫برایش بیان نمودم‪ .‬او یک جبه‌ی طیالس‪//‬ی (ب‪//‬دون آس‪//‬تین) کس‪//‬روی ک‪//‬ه خطه‪//‬ای‬
‫ابریشمی داشت و دو طرف گریبان آن با ابریشم‪ ،‬دوخته شده ب‪//‬ود‪ ،‬ب‪//‬یرون آورد‬
‫و گفت‪ :‬این جبه‌ی رسول الله ص است‪ .‬این جبه نزد عایشه ل بود تا اینک‪//‬ه وی‬
‫وفات نمود‪ .‬هنگام وف‪//‬ات ایش‪//‬ان‪ ،‬من آن را برداش‪//‬تم‪ .‬قاب‪//‬ل ی‪//‬ادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص آن را می‌پوش‪//‬ید؛ ب‪//‬ه همین علت‪ ،‬م‪//‬ا آن را ب‪//‬رای بیم‪//‬اران‬
‫می‌شوییم و بوسیله‌ی آن‪ ،‬آنها را درمان می‌نماییم‪( .‬تبرک جس‪//‬تن فق‪//‬ط ب‪//‬ه آث‪//‬ار‬
 ‫‪145‬‬ ‫‪ -42‬کتاب لباس و زینت‬

‫رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ج‪//‬ایز اس‪//‬ت‪ .‬و بع‪//‬د از ایش‪//‬ان ب‪//‬ه آث‪//‬ار هیچ‌کس دیگ‪//‬ری ج‪//‬ایز‬
‫نیست)‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬قطعه قطعه نمودن پارچه‌ی ابریشمی و درست کردن روسری برای زنان‬
‫‪1343‬ـ َع ْن َع ِلٍّى س‪َ :‬أَّن ُأَكْيِدَر ُدوَم َة َأْهَدى ِإَلى الَّنِبِّى ص َثْو َب َح ِر يٍر‪َ ،‬فَأْع َطاُه َع ِلًّيا‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬ش ِّقْقُه ُخ ُم ًرا َبْيَن اْلَفَو اِط ِم »‪( .‬م‪)2071/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از علی بن ابی طالب س روایت است که‪ُ :‬اکیدر بن عبدالملک اه‪//‬ل دوم‪//‬ه‬
‫(نام شهری) یک لباس ابریشمی به نبی اکرم ص هدی‪//‬ه نم‪//‬ود‪ .‬پیامبر گ‪//‬رامی اس‪//‬الم‬
‫ص آن را به علی س عنایت کرد و فرمود‪« :‬آنرا قطعه قطع‪//‬ه کن و ب‪//‬رای فاطمه‌ه‪//‬ا‬
‫(فاطمه دخ‪/‬تر رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص‪ ،‬فاطم‪/‬ه دخ‪/‬تر اس‪/‬د؛ م‪/‬ادر علی بن ابی ط‪/‬الب س؛ و‬
‫فاطمه دختر حمزه س) روسری درست کن»‪.‬‬
‫بــاب (‪ :)9‬پوشــیدن لباس‌هــایی کــه دارای خط‌هــای ابریشــمی هســتند و لبــاس زرد و انگشــتر‬
‫طالیی‪ ،‬ممنوع می‌باشد‬
‫‪1344‬ـ َع ْن َع ِلِّى ْبِن َأِبي َط اِلٍب َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َنَهى َع ْن ُلْبِس اْلَقِّس ِّى ‪،‬‬
‫َو اْلُمَع ْص َفِر ‪َ ،‬و َع ْن َتَخ ُّتِم الَّذ َهِب‪َ ،‬و َع ْن ِقَر اَءِة اْلُقْر آِن ِفي الُّر ُك وِع‪( .‬م‪)2078/‬‬
‫ترجمه‪ :‬علی بن ابی طالب س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص از پوشیدن لباسهایی ک‪//‬ه‬
‫دارای خطه‪//‬ای ابریش‪//‬می هس‪//‬تند‪ ،‬لباس‪//‬های زرد رن‪//‬گ‪ ،‬انگش‪//‬تر طالیی و قرآن‬
‫خواندن در رکوع‪ ،‬منع فرمود‪.‬‬
‫َأ‬ ‫ْل‬
‫‪1345‬ـ َعن َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َع ْم ِرو ْبِن ا َع اِص ل َق اَل ‪َ :‬ر ى َر ُس وُل ِهَّللا ص َع َلَّي َث ْو َبْيِن‬
‫ُمَع ْص َفَر ْيِن ‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إَّن َهِذِه ِم ْن ِثَياِب اْلُك َّفاِر‪َ ،‬فَال َتْلَبْس َها»‪( .‬م‪)2077/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهللا بن عم‪//‬رو بن ع‪//‬اص ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص دو لب‪//‬اس زرد‬
‫رنگ به تنم دید؛ پس فرمود‪« :‬اینها لباس کافران هستند؛ لذا تو آنها را نپوش»‪.‬‬

‫باب (‪ :)10‬ممنوعیت زعفران زدن (بر بدن و لباس)‬

‫‪1346‬ـ َع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬نَهى َر ُسوُل ِهَّللا ص َأْن َيَتَز ْعَفَر الَّرُجُل‪( .‬م‪)2101/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص از زعف‪//‬ران زدن م‪//‬ردان (ب‪//‬ر ب‪//‬دن و‬
‫لباس) منع فرمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬درباره‌ی رنگ کردن موها و تغییر دادن موی سفید‬
‫‪1347‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪ُ :‬أِتَى ِبَأِبى ُقَح اَفَة َيْو َم َفْتِح َم َّك َة‪َ ،‬و َر ْأُس ُه َو ِلْح َيُت ُه‬
‫َك الَّثَغاَم ِة َبَياًض ا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬غ ِّي ُروا َه َذ ا ِبَش ْى ٍء ‪َ ،‬و اْج َتِنُب وا الَّس َو اَد»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2102‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدالله ل می‌گوید‪ :‬روز فتح مکه‪ ،‬ابوقحافه (پ‪//‬در اب‪//‬وبکر س) را‬
‫آوردند در حالی که موهای س‪//‬ر و محاس‪/‬ن‌اش از ش‪//‬دت س‪//‬فیدی مانن‪//‬د درمنه‌ی س‪//‬فید‬
‫بود‪ .‬رسول الله ص فرم‪/‬ود‪« :‬اینه‪/‬ا را ب‪/‬ا چ‪/‬یزی تغییر دهید؛ البت‪/‬ه از رن‪/‬گ س‪/‬یاه‪،‬‬
‫پرهیز نمایید»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪146‬‬
‫باب (‪ :)12‬مخالفت با یهود و نصاری در رنگ نمودن‬
‫‪1348‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن الَّنِبَّي ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّن اْلَيُهوَد َو الَّنَص اَر ى َال َيْص ُبُغ وَن ‪،‬‬
‫َفَخاِلُفوُهْم »‪( .‬م‪)2103/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬همان‪//‬ا یه‪//‬ود و نص‪//‬اری‬
‫(محاسن و موهایشان را) رنگ نمی‌زنند؛ لذا شما خالف آنان‪ ،‬عمل کنید»‪.‬‬
‫باب (‪ُ :)13‬برد یمانی سبز رنگ و خط دار‬
‫‪1349‬ـ َعن َقَتاَد ُة س َقاَل ‪ُ :‬قْلَن ا َألَنِس ْبِن َم اِل ٍك ‪َ :‬أُّى الِّلَب اِس َك اَن َأَح َّب ِإَلى َر ُس وِل الَّل ِه‬
‫ص َأْو َأْع َجَب ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص؟ َقاَل ‪ :‬اْلِح َبَر ُة‪( .‬م‪)2079/‬‬
‫ترجمه‪ :‬قتاده س می‌گوید‪ :‬به انس بن مالک س گفتم‪ :‬کدام لباس را رسول الل‪//‬ه ص‬
‫بیشتر دوست داشت یا بیشتر می‌پسندید؟ گفت‪ُ :‬برد یمانی سبز رن‪//‬گ و داری خ‪//‬ط‬
‫را‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬درباره‌ی لباسی که دارای تصویر جهاز شتر است‬
‫‪1350‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ل َق اَلْت ‪َ :‬خ َرَج الَّنِبُّى ص َذ اَت َغ َداٍة‪َ ،‬و َع َلْي ِه ِم ْر ٌط ُمَر َّح ٌل ِم ْن‬
‫َش َع ٍر َأْس َو َد‪( .‬م‪)2081/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬یک صبح‪ ،‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص از خان‪//‬ه ب‪//‬یرون رفت در‬
‫حالی که یک لباس منّقش به جهاز شتر و درست شده از موی سیاه پوشیده بود‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬پوشیدن ازار کلفت و لباس نمدی‬
‫‪1351‬ـ َع ْن َأِبي ُبْر َد َة س َقاَل ‪َ :‬د َخ ْلُت َع َلى َعاِئَشَة َفَأْخ َر َج ْت ِإَلْيَن ا ِإَزاًرا َغ ِليًظ ا ِمَّم ا‬
‫ُيْص َنُع ِباْلَيَمِن ‪َ ،‬و ِكَس اًء ِم َن اَّلِتي ُيَسُّم وَنَها اْلُم َلَّب َدَة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَأْقَس َم ْت ِباِهَّلل ِإَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫ُقِبَض ِفي َهَذ ْيِن الَّثْو َبْيِن ‪( .‬م‪)2080/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوبرده س می‌گوید‪ :‬نزد عایش‪/‬ه ل رفتم‪ .‬ایش‪/‬ان‪ ،‬ازار کلف‪/‬تی را ک‪/‬ه در‬
‫یمن ساخته می‌شود و چادری را که مردم به آن‪ ،‬ملبده (نم‪//‬دی) می‌گوین‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬یرون‬
‫آورد و سوگند یاد نمود که روح رسول هللا ص در اینها از او جدا شد‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬درباره‌ی نمدها‬
‫‪1352‬ـ َع ْن َج اِبِر س َقاَل ‪َ :‬لَّم ا َتَز َّو ْج ُت َقاَل ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَّتَخ ْذ َت َأْنَم اًط ا»؟‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬و َأَّنى َلَنا َأْنَم اٌط؟ َقاَل ‪َ« :‬أَم ا ِإَّنَه ا َس َتُك وُن »‪َ ،‬ق اَل َج اِبٌر‪َ :‬وِع ْن َد اْم َر َأِتى َنَم ٌط‪َ ،‬فَأَن ا‬
‫َأُقوُل‪َ :‬نِّح يِه َع ِّنى‪َ ،‬و َتُقوُل‪َ :‬قْد َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص «ِإَّنَها َس َتُك وُن »‪( .‬م‪)2083/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ازدواج نم‪//‬ودم‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه من‬
‫فرمود‪« :‬آیا نمد تهیه کرده‌ای»؟ گفتم‪ :‬چگونه می‌توانیم دارای نمد باش‪//‬یم؟ فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«به زودی صاحب نمد خواهید شد»‪.‬‬
‫جابر س می‌گوید‪ :‬هم اکنون‪ ،‬همسرم نمدی دارد‪ .‬من به او می‌گ‪//‬ویم‪ :‬نم‪//‬دت را از‬
‫کنار من دور کن‪ .‬او می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرمود‪« :‬به زودی صاحب نمد خواهید‬
‫شد»‪.‬‬
 ‫‪147‬‬ ‫‪ -42‬کتاب لباس و زینت‬

‫باب (‪ :)17‬تهیه‌ی رختخواب به اندازه‌ی نیاز‬

‫‪1353‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْب ِد ِهَّللا ل‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل َل ُه‪ِ« :‬ف َر اٌش ِللَّرُج ِل ‪،‬‬
‫َو ِفَر اٌش ِال ْمَر َأِتِه‪َ ،‬و الَّثاِلُث ِللَّضْيِف ‪َ ،‬و الَّراِبُع ِللَّش ْيَطاِن »‪( .‬م‪)2084/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از ج‪//‬ابر بن عبدهللا ل روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه او فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«یک رختخواب از آِن مرد‪ ،‬و یک رختخواب از آِن همسرش‪ ،‬و یک رختخ‪//‬واب‬
‫برای مهمان‪ ،‬و چهارمی از آِن شیطان می‌باشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬رختخواب چرمین که داخل آن‪ ،‬الیاف درخت خرما باشد‬
‫‪1354‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ل َقاَلْت ‪ِ :‬إَّنَم ا َك اَن ِفَر اُش َر ُس وِل ِهَّللا ص اَّل ِذ ي َيَن اُم َع َلْي ِه‪َ ،‬أَد ًم ا‬
‫َح ْش ُو ُه ِليٌف ‪( .‬م‪)2082/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬رختخوابی ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬االی آن می‌خوابید‪،‬‬
‫از چرمی بود که با لیف درخت خرما پر شده بود‪.‬‬
‫باب (‪ :)19‬درباره‌ی اینکه شخص‪ ،‬طوری خــود را در لبــاس بپیچــد کــه دسـت‌هایش داخــل آن‬
‫بمانند و بیرون آوردن آنها مشکل باشد و همچنین بستن کمر و زانوها با یکدیگر‬
‫‪1355‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َنَهى َأْن َيْأُك َل الَّرُج َل ِبِش َم اِلِه‪َ ،‬أْو َيْمِش َى ِفي‬
‫َنْع ٍل َو اِح َدٍة‪َ ،‬و َأْن َيْش َتِمَل الَّص َّم اَء ‪َ ،‬و َأْن َيْح َتِبَى ِفي َث ْو ٍب َو اِح ٍد ‪َ ،‬ك اِش ًفا َع ْن َفْر ِج ِه‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2099‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص از خوردن با دست چپ‪ ،‬راه رفتن ب‪//‬ا‬
‫یک لنگه کفش و از اینکه شخص‪ ،‬طوری خود را در لب‪//‬اس بپیچ‪//‬د ک‪//‬ه دس‪//‬تهایش‬
‫داخل آن بمانن‪//‬د و ب‪//‬یرون آوردن آنه‪//‬ا مش‪//‬کل باش‪//‬د و از بس‪//‬تن کم‪//‬ر و زانوه‪//‬ا ب‪//‬ا‬
‫یکدیگر (که در صورت ازار داشتن) باعث کشف عورت می‌شود‪ ،‬منع فرمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬خوابیدن بر پشت و یکی از پاها را باالی دیگری گذاشتن‪ ،‬ممنوع می‌باشد‬
‫‪1356‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْب ِد ِهَّللا س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َق اَل ‪َ« :‬ال َيْس َتْلِقَيَّن َأَح ُد ُك ْم ُثَّم َيَض ُع‬
‫ِإْح َدى ِر ْج َلْيِه َع َلى اُألْخ َر ى»‪( .‬م‪)2099/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬مبادا یکی از شما‬
‫ب‪//‬ر پش‪//‬ت بخواب‪//‬د و یکی از پاه‪//‬ایش را ب‪//‬االی دیگ‪//‬ری بگ‪//‬ذارد»‪( .‬ط‪//‬وری ک‪//‬ه‬
‫عورتش آشکار گردد‪).‬‬
‫باب (‪ :)21‬دراز کشیدن به پشت و گذاشتن یک پا روی پای دیگر‪ ،‬مباح است‬
‫‪1357‬ـ َع ْن َعَّباِد ْبِن َتِم يٍم ‪َ ،‬ع ْن َع ِّمِه‪َ :‬أَّنُه َر َأى َر ُسوَل ِهَّللا ص ُم ْس َتْلِقًيا ِفي اْلَم ْس ِج ِد ‪،‬‬
‫َو اِض ًعا ِإْح َدى ِر ْج َلْيِه َع َلى اُألْخ َر ى‪( .‬م‪)2100/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از عباد بن تمیم روایت اس‪/‬ت ک‪/‬ه عم‪/‬ویش گفت‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص را در‬
‫مسجد دیدم در ح‪//‬الی ک‪//‬ه ب‪//‬ه پش‪//‬ت‪ ،‬دراز کش‪//‬یده و یکی از پاه‪//‬ایش را روی پ‪//‬ای‬
‫دیگرش‪ ،‬گذاشته بود‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪148‬‬
‫باب (‪ :)22‬باال بردن ازار تا نصف ساق‌ها‬
‫‪1358‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر َقاَل ‪َ :‬م َر ْر ُت َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َوِفي ِإَزاِر ى اْس ِتْر َخاٌء َفَقاَل ‪:‬‬
‫«َيا َع ْبَد ِهَّللا اْر َفْع ِإَزاَر َك » َفَر َفْع ُتُه‪ُ :‬ثَّم َقاَل «ِز ْد » َفِز ْد ُت ‪َ ،‬فَم ا ِز ْلُت َأَتَح َّر اَه ا َبْع ُد‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َبْعُض اْلَقْو ِم ‪ِ :‬إَلى َأْيَن ؟ َفَقاَل ‪َ :‬أْنَص اِف الَّساَقْيِن ‪( .‬م‪)2086/‬‬
‫‪1358‬ـ ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬از کنار رسول هللا ص گذشتم در ح‪/‬الی ک‪/‬ه ازارم‬
‫پ‪//‬ایین ب‪//‬ود‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای عبدهللا! ازارت را بلن‪//‬د کن»‪ .‬من بلن‪//‬د‬
‫کردم‪ .‬فرمود‪« :‬بیشتر از این‪ ،‬بلند کن»‪ .‬باز هم من بلند کردم‪ .‬و بعد از آن‪ ،‬تالش‬
‫می‌نمودم که این وضعیت را حفظ نمایم‪ .‬یک نفر پرسید‪ :‬تا کج‪//‬ا بلن‪//‬د ک‪//‬ردی؟ ابن‬
‫عمر ل گفت‪ :‬تا نصف ساق‌ها‪.‬‬
‫باب (‪ :)23‬مــردی کــه ازارش را متکبرانــه‪ ،‬روی زمین بکشــد‪ ،‬هللا متعــال بــه ســوی او نگــاه‬
‫نمی‌کند‬
‫‪1359‬ـ َعن ُمَحَّم د بِن زياٍد َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َأَب ا ُهَر ْي َر َة س ـ َو َر َأى َر ُج ًال َيُج ُّر ِإَزاَرُه‪،‬‬
‫َفَجَعَل َيْض ِرُب اَألْر َض ِبِر ْج ِلِه‪َ ،‬و ُهَو َأِم يٌر َع َلى اْلَبْح َر ْيِن ـ َو ُهَو َيُقوُل‪َ :‬ج اَء اَألِم يُر‪َ ،‬ج اَء‬
‫اَألِم يُر‪َ ،‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َال َيْنُظُر ِإَلى َم ْن َيُجُّر ِإَزاَرُه َبَطًرا»‪( .‬م‪)2087/‬‬
‫ترجمه‪ :‬محمد بن زیاد می‌گوید‪ :‬ابوهریره س که امیر بحرین بود‪ ،‬مردی را دید‬
‫ک‪//‬ه ازارش را متکبران‪//‬ه‪ ،‬روی زمین می‌کش‪//‬د و پ‪//‬ایش را ب‪//‬ه زمین می‌زن‪//‬د و‬
‫می‌گوید‪ :‬امیر آمد‪ .‬امیر آمد‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬شنیدم که ابوهریره س (با دی‪//‬دن این ص‪//‬حنه) گفت‪ :‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه س‪//‬وی م‪//‬ردی ک‪//‬ه ازارش را متکبران‪//‬ه‪ ،‬روی زمین‬
‫بکشد‪ ،‬نگاه نمی‌کند»‪.‬‬

‫باب (‪ :)24‬هللا متعال با سه گروه‪ ،‬حرف نمی‌زند و به سوی آنان‪ ،‬نگاه نمی‌کند‬
‫‪1360‬ـ َع ْن َأِبي َذ ٍّر س َع ِن الَّنِبِّى ص َقاَل ‪َ« :‬ثَالَثٌة َال ُيَك ِّلُم ُهُم ُهَّللا َي ْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬و َال‬
‫َيْنُظُر ِإَلْيِهْم ‪َ ،‬و َال ُيَز ِّك يِهْم ‪َ ،‬و َلُهْم َع َذ اٌب َأِليٌم » َقاَل َفَقَر َأَها َر ُسوُل ِهَّللا ص َثَالَث ِمَر اٍر ‪َ ،‬قاَل‬
‫َأُبو َذ ٍّر ‪َ :‬خاُبوا َو َخ ِس ُروا‪َ ،‬م ْن ُهْم َيا َر ُسوَل ِهَّللا؟ َقاَل ‪« :‬اْلُم ْس ِبُل ِاَزاَرُه َو اْلَم َّن اُن ‪َ ،‬و اْلُم َنِّف ُق‬
‫ِس ْلَع َتُه ِباْلَحِلِف اْلَك اِذِب»‪( .‬م‪)106/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوذر س روایت است که ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬هللا‬
‫متعال با سه گروه‪ ،‬ح‪//‬رف نمی‌زن‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه س‪//‬وی آن‪//‬ان‪ ،‬نگ‪//‬اه نمی‌کن‪//‬د‪ ،‬آنه‪//‬ا را پ‪//‬اک‬
‫نمی‌گرداند و دچار عذاب دردناکی می‌ش‪//‬وند»‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص این جمالت را س‪//‬ه‬
‫بار‪ ،‬تکرار نمود‪ .‬ابوذر س گفت‪ :‬ناکام شدند و زی‪//‬ان کردن‪//‬د؛ ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! آن‪//‬ان‬
‫چ‪//‬ه کس‪//‬انی هس‪//‬تند؟ فرم‪//‬ود‪« :‬کس‪//‬ی‌که ازارش را پ‪//‬ایین می‌ان‪//‬دازد‪ ،‬و کس‪//‬ی‌که‬
‫می‌بخشد و منت می‌گذارد‪ ،‬و کسی‌که ب‪/‬ا س‪/‬وگند دروغین‪ ،‬ب‪/‬ازار ک‪/‬االیش را گ‪/‬رم‬
‫می‌کند»‪.‬‬
 ‫‪149‬‬ ‫‪ -42‬کتاب لباس و زینت‬

‫باب (‪ :)25‬کسی که لباسش را متکبرانه‪ ،‬روی زمین بکشد‬

‫‪1361‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر ل‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن اَّل ِذ ي َيُج ُّر ِثَياَب ُه ِم َن‬
‫اْلُخ َيَالِء ‪َ ،‬ال َيْنُظُر ُهَّللا ِإَلْيِه َيْو َم اْلِقَياَم ِة»‪( .‬م‪)2085/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر کس‪ ،‬متکبرانه‪،‬‬
‫لباسش را روی زمین بکشد‪ ،‬روز قیامت‪ ،‬هللا متعال به سوی او نگاه نمی‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :) 26‬روزی‪ ،‬یک مرد دچار غرور و خودپسندی شده بود و متکبرانه‪ ،‬راه می‌رفت که‬
‫در زمین‪ ،‬فرو رفت‬
‫‪1362‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّى ص َق اَل ‪َ« :‬بْيَنَم ا َر ُج ٌل َيْمِش ى‪َ ،‬ق ْد َأْع َجَبْت ُه‬
‫ُج َّم ُتُه َو ُبْر َداُه‪ِ ،‬إْذ ُخ ِس َف ِبِه اَألْر ُض ‪َ ،‬فُهَو َيَتَج ْلَج ُل ِفي اَألْر ِض َح َّتى َتُق وَم الَّس اَع ُة»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2088‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬روزی‪ ،‬ی‪//‬ک م‪//‬رد‪ ،‬در‬
‫حالی که قدم می‌زد‪ ،‬ب‪//‬ا نگ‪//‬اه ب‪//‬ه موه‪//‬ای بلن‪//‬د و لباس‪//‬های ف‪//‬اخرش‪ ،‬دچ‪//‬ار غ‪//‬رور‬
‫گردید؛ در این هنگام‪ ،‬زمین او را فرو برد و تا برپا شدن قیامت‪ ،‬در زمین‪ ،‬ف‪//‬رو‬
‫خواهد رفت»‪.‬‬

‫باب (‪ :)27‬فرشتگان به خانه‌ای که درآن‪ ،‬سگ و عکس‪ ،‬وجود داشته باشد‪ ،‬وارد نمی‌شوند‬
‫‪1363‬ـ َعن َم ْيُم وَنُة ل‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َأْص َبَح َيْو ًم ا َو اِجًم ا‪َ ،‬فَق اَلْت َم ْيُم وَن ُة‪َ :‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا َلَقِد اْسَتْنَكْر ُت َهْيَئَتَك ُم ْنُذ اْلَيْو ِم ‪َ ،‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن ِج ْبِر يَل َك اَن َو َعَد ِنى‬
‫َأْن َيْلَقاِنى الَّلْيَل َة‪َ ،‬فَلْم َيْلَقِنى‪َ ،‬أَم َوِهَّللا َم ا َأْخ َلَفِنى» َق اَل َفَظ َّل َر ُس وُل ِهَّللا ص َيْو َم ُه َذ ِل َك ‪،‬‬
‫َع َلى َذ ِلَك ‪ُ ،‬ثَّم َو َقَع ِفي َنْفِس ِه ِج ْر ُو َك ْلٍب َتْح َت ُفْس َطاٍط َلَنا‪َ ،‬فَأَم َر ِب ِه َف ُأْخ ِر َج ‪ُ ،‬ثَّم َأَخ َذ ِبَي ِدِه‬
‫َم اًء َفَنَض َح َم َكاَن ُه‪َ ،‬فَلَّم ا َأْمَس ى َلِقَي ُه ِج ْبِر يُل‪َ ،‬فَق اَل َل ُه‪َ« :‬ق ْد ُكْنَت َو َع ْدَتِنى َأْن َتْلَق اِنى‬
‫اْلَباِر َح َة» َقاَل َأَج ْل ‪َ ،‬و َلِكَّنا َال َن ْد ُخ ُل َبْيًت ا ِفي‪ِ/‬ه َك ْلٌب َو َال ُص وَر ٌة‪َ ،‬فَأْص َبَح َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َيْو َم ِئ ٍذ ‪َ ،‬ف َأَم َر ِبَقْت ِل اْلِكَالِب‪َ ،‬ح َّتى ِإَّن ُه َي ْأُم ُر ِبَقْت ِل َك ْلِب اْلَح اِئ ِط الَّص ِغ يِر ‪َ ،‬و َيْت ُر ُك َك ْلَب‬
‫اْلَح اِئِط اْلَك ِبيِر‪( .‬م‪)2105/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از میمونه ل روایت است که روزی‪ ،‬رسول الله ص در حالی صبح نم‪//‬ود‬
‫که چهره‌اش گرفته و نگران بود‪ .‬میمونه ل گفت‪ :‬یا رسول الله! امروز‪ ،‬چه‪//‬ره‌ات را‬
‫متغیر و دگرگون می‌بینم؟ رسول الله ص فرمود‪« :‬جبریل به من وع‪//‬ده داد ک‪//‬ه ش‪//‬ب‬
‫به مالقات من می‌آید؛ ولی نیامد‪ .‬سوگند به الله‪ ،‬تاکنون‪ ،‬خل‪/‬ف وع‪/‬ده ننم‪/‬وده اس‪/‬ت»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬رسول الله ص آن روزش را با نگرانی‪ ،‬سپری نمود‪ .‬سپس به یادش‬
‫آمد که توله سگی زیر پرده وجود دارد‪ .‬آنگاه دس‪//‬تور داد و آن تول‪//‬ه س‪//‬گ را ب‪//‬یرون‬
‫کردند‪ .‬پس از آن‪ ،‬پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ا دس‪//‬تش مق‪//‬داری آب برداش‪//‬ت و در ج‪//‬ای آن‪،‬‬
‫پاشید‪ .‬هنگامی که شب فرا رسید‪ ،‬جبریل به مالقات رسول الله ص آمد‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص به او فرمود‪« :‬به من وعده داده بودی که دیشب به مالقاتم بیایی»‪ .‬جبری‪//‬ل گفت‪:‬‬
‫بله‪ ،‬ولی ما به خانه‌ای ک‪/‬ه در آن‪ ،‬س‪/‬گ و عکس باش‪/‬د‪ ،‬وارد نمی‌ش‪/‬ویم‪ .‬ص‪/‬بح روز‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪150‬‬

‫بعد‪ ،‬رسول الله ص دستور داد تا س‪/‬گ‌ها را بکش‪/‬ند؛ ت‪/‬ا ج‪/‬ایی ک‪/‬ه دس‪/‬تور می‌داد ت‪/‬ا‬
‫سگ باغ کوچک را بکشند و سگ باغ بزرگ را بگذارند‪.‬‬
‫(البته از این حکم‪ ،‬سگ گله‌ی کشاورزی و ش‪//‬کار‪ ،‬اس‪//‬تثنا ش‪//‬ده اس‪//‬ت‪ .‬و ن‪//‬زد‬
‫بعضی هم حکم کشتن سگ‌ها‪ ،‬منسوخ شده است‪ ).‬مترجم‬
‫‪1364‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َتْد ُخ ُل اْلَم َالِئَك ُة َبْيًتا ِفيِه َتَم اِثي‪ُ/‬ل‬
‫َأْو َتَص اِو يُر»‪( .‬م‪)2106/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬فرشتگان به خانه‌ای که‬
‫در آن عکس و تصویر وجود داشته باشد‪ ،‬وارد نمی‌شوند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)28‬فرشتگان به خانه‌ای که در آن‪ ،‬تصویر وجود داشــته باشــد‪ ،‬وارد نمی‌شــوند مگــر‬
‫اینکه نقشی بر پارچه باشد‬
‫‪1365‬ـ َع ْن ُبْس ِر ْب ِن َس ِع يٍد َع ْن َز ْي ِد ْب ِن َخ اِل ٍد ‪َ ،‬ع ْن َأِبي َطْل َح َة س ـ َص اِحِب‬
‫َر ُسوِل الَّل ِه ص ـ َأَّن ُه َق اَل ‪ِ :‬إَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن اْلَم َالِئَك َة َال َت ْد ُخ ُل َبْيًت ا ِفي‪ِ/‬ه‬
‫ُصوَر ٌة»‪َ ،‬قاَل ُبْسٌر‪ُ :‬ثَّم اْش َتَك ى َز ْيٌد َبْعُد‪َ ،‬فُع ْد َناُه‪َ ،‬ف ِإَذ ا َع َلى َباِب ِه ِس ْتٌر ِفي‪ِ/‬ه ُص وَر ٌة‪َ ،‬ق اَل‬
‫َفُقْلُت ِلُع َبْيِد ِهَّللا اْلَخ ْو َالِنِّى ‪َ ،‬ر ِبيِب َم ْيُم وَنَة‪َ ،‬ز ْو ِج الَّنِبِّي ص‪َ :‬أَلْم ُيْخ ِبْر َن ا َزْي ٌد َع ِن الُّص َو ِر‬
‫َيْو َم اَألَّو ِل ؟ َفَقاَل ُع َبْيُد ِهَّللا‪َ :‬أَلْم َتْس َم ْعُه ِح يَن َقاَل ‪ِ« :‬إَّال َر ْقًم ا ِفي َثْو ٍب»‪( .‬م‪)2106/‬‬
‫ترجمه‪ُ :‬بسر بن سعید از زی‪/‬د بن خال‪/‬د از ابوطلح‪/‬ه س ص‪/‬حابی رس‪/‬ول هللا ص‬
‫روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬فرش‪//‬تگان ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ای ک‪//‬ه در آن‪،‬‬
‫تصویر وجود داشته باشد‪ ،‬وارد نمی‌شوند»‪ُ .‬بسر می‌گوید‪ :‬بعد از آن‪ ،‬زید مریض‬
‫شد و ما به عیادت ایشان رفتیم و دیدیم که ب‪//‬ر دروازه‌ی خ‪//‬انه‌ی او پ‪//‬رده‌ای عکس‬
‫دار آویزان است‪ .‬من به عبیدهللا خوالنی؛ دست پرورده‌ی زینب ل همس‪//‬ر گ‪//‬رامی‬
‫نبی اکرم ص؛ گفتم‪ :‬آی‪/‬ا زی‪/‬د در گذش‪/‬ته درب‪/‬اره‌ی عکس‪/‬ها ب‪/‬رای م‪/‬ا ح‪/‬دیثی بیان‬
‫نکرد؟! عبیدهللا جواب داد‪ :‬آی‪//‬ا نش‪//‬نیدی ک‪//‬ه گفت‪« :‬مگ‪//‬ر اینک‪//‬ه نقش‪//‬ی ب‪//‬ر پارچ‪//‬ه‬
‫باشد»‪( .‬این‪ ،‬اشکالی ندارد‪).‬‬
‫باب (‪ :)29‬کراهیت پرده‌ی عکس دار‪ ،‬و اینکه قطعه قطعه گردید و به بالش‪ ،‬تبدیل شد‬
‫‪1366‬ـ َعن َعاِئَشَة ل قالت‪َ :‬د َخ َل َع َلَّي َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َقْد َس َتْر ُت َس ْهَو ًة ِلي ِبِق َر اٍم‬
‫ِفيِه َتَم اِثيُل‪َ ،‬فَلَّم ا َر آُه َهَتَك ُه َو َتَلَّوَن َو ْج ُهُه َو َقاَل ‪َ« :‬يا َعاِئَش ُة َأَشُّد الَّناِس َع َذ اًبا ِع ْنَد ِهَّللا‪َ ،‬يْو َم‬
‫اْلِقَياَم ِة‪ ،‬اَّل ِذ يَن ُيَض اُهوَن ِبَخ ْل ِق ِهَّللا»‪َ .‬ق اَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬فَقَطْعَن اُه َفَجَع ْلَن ا ِم ْن ُه ِو َس اَد ًة َأْو‬
‫ِو َس اَد َتْيِن ‪( .‬م‪)2107/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایشه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ی من تش‪//‬ریف آوردن‪//‬د در‬
‫حالی که من روی یک کمد دیواری‪ ،‬پرده‌ی ن‪//‬ازک و عکس داری آوی‪//‬زان نم‪//‬وده‬
‫ب‪//‬ودم‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه پیامبر اک‪//‬رم ص پ‪//‬رده را دی‪//‬د‪ ،‬آن را پ‪//‬اره نم‪//‬ود و چه‪//‬ره‌اش‬
‫دگرگون گردید و فرمود‪« :‬ای عایش‪//‬ه! روز قیامت‪ ،‬ن‪//‬زد هللا متع‪//‬ال‪ ،‬س‪//‬خت‌ترین‬
‫عذاب را کسانی می‌بینند که آفرینش هللا متعال را شبیه سازی می‌کنند»‪.‬‬
‫عایشه لمی‌گوید‪ :‬ما آن پرده را پاره ک‪//‬ردیم و ی‪//‬ک ی‪//‬ا دو ب‪//‬الش از آن‪ ،‬درس‪//‬ت‬
‫کردیم‪.‬‬
 ‫‪151‬‬ ‫‪ -42‬کتاب لباس و زینت‬

‫‪1367‬ـ َع ْن َعاِئَش َة َق اَلْت ‪َ :‬ق ِد َم َر ُس وُل ِهَّللا ص ِم ْن َس َفٍر‪َ ،‬و َق ْد َس َّتْر ُت َع َلى َب اِبى‬
‫ُدْر ُنوًك ا ِفيِه اْلَخ ْيُل َذ َو اُت اَألْج ِنَحِة‪َ ،‬فَأَم َرِنى َفَنَزْع ُتُه‪( .‬م‪)2107/‬‬
‫عایشه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص از سفری تشریف آورد در ح‪//‬الی ک‪//‬ه من ب‪//‬ر‬
‫دِر خانه‌ام پرده‌ای آوی‪/‬زان نم‪/‬وده ب‪/‬ودم ک‪/‬ه عکس اس‪/‬ب‌های ب‪/‬ال دار ب‪/‬ر آن‪ ،‬نقش‬
‫بسته بود؛ پس پیامبر اکرم ص به من دستور داد و من آن را پایین آوردم‪.‬‬
‫باب (‪ :)30‬در مورد متکایی که تصویر داشته باشد‬
‫‪1368‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ل َأَّنَها اْش َتَر ْت ُنْمَر َقًة ِفيَها َتَص اِو يُر‪َ ،‬فَلَّم ا َر آَه ا َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َقاَم َع َلى اْلَباِب َفَلْم َيْد ُخ ْل ‪َ ،‬فَعَر ْفُت ـ َأْو َفُع ِرَفْت ـ ِفي َو ْج ِهِه اْلَك َر اِهَيُة‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل‬
‫ِهَّللا َأُت وُب ِإَلى ِهَّللا َو ِإَلى َر ُس وِلِه‪َ ،‬فَم اَذ ا َأْذ َنْبُت ؟ َفَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا َب اُل َه ِذِه‬
‫الُّنْم ُر َق ِة»؟ َفَق اَلِت‪ :‬اْش َتَر ْيُتَها َل َك ‪َ ،‬تْقُع ُد َع َلْيَه ا َو َتَو َّس ُدَها‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن‬
‫َأْص َح اَب َهِذِه الُّص َو ِر ُيَع َّذ ُبوَن ‪َ ،‬و ُيَقاُل َلُهْم ‪َ :‬أْح ُيوا َم ا َخ َلْقُتْم » ُثَّم َقاَل ‪ِ« :‬إَّن اْلَبْيَت اَّلِذ ي ِفي ‪ِ/‬ه‬
‫الُّص َو ُر َال َتْد ُخ ُلُه اْلَم َالِئَك ُة» و فی رواية‪َ :‬قاَلْت َفَأَخ ْذ ُت ُه َفَجَع ْلُت ُه ِم ْر َفَقَتْيِن ‪َ ،‬فَك اَن َيْر َتِف ُق‬
‫ِبِهَم ا ِفي اْلَبْيِت‪( .‬م‪)2107/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایش‪//‬ه ل میگوی‪//‬د‪ :‬متک‪//‬ایی (پش‪//‬تی) خری‪//‬دم ک‪//‬ه دارای تص‪//‬ویر ب‪//‬ود‪.‬‬
‫هنگامی که رسول هللا ص آن را دید‪ ،‬کنار در‪ ،‬توقف ک‪//‬رد و وارد خان‪//‬ه نش‪//‬د‪ .‬من‬
‫که آثار ناراحتی را در چهرهاش دیدم‪ ،‬گفتم‪ :‬یا رسول الله! نزد الله و پیامبرش توب‪//‬ه‬
‫می‌کنم؛ چه خطایی م‪/‬رتکب ش‪/‬ده‌ام؟ رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص فرم‪/‬ود‪« :‬این متک‪/‬ا چیس‪/‬ت»؟‬
‫عرض کردم‪ :‬یا رسول الله! آن را برای ش‪/‬ما خری‪/‬دهام ت‪/‬ا روی آن بنش‪/‬ینید و ب‪/‬ر آن‬
‫تکیه زنید‪ .‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص فرم‪/‬ود‪ « :‬روز قیامت‪ ،‬ترس‪/‬یم کنن‪/‬دگان این تص‪/‬اویر‬
‫عذاب داده خواهند شد‪ .‬و به آنان گفته میشود‪ :‬آنچه را که آفریده‌ای‪//‬د‪ ،‬زن‪//‬ده کنید»‪.‬‬
‫واف‪//‬زود‪« :‬ه‪//‬ر خانهای ک‪//‬ه در آن‪ ،‬تص‪//‬ویر باش‪//‬د‪ ،‬فرش‪//‬تگان (رحمت) وارد آن‬
‫نخواهند شد»‪.‬‬
‫ـ و در روایتی آم‪//‬ده اس‪//‬ت ک‪//‬ه عایش‪//‬ه ل گفت‪ :‬آن را دو متک‪//‬ا درس‪//‬ت ک‪//‬ردم و‬
‫پیامبر اک‪//‬رم ص در خان‪//‬ه ب‪//‬ه آنه‪//‬ا تکیه می‌داد‪( .‬چ‪//‬نین ب‪//‬ه نظ‪//‬ر می‌رس‪//‬د ک‪//‬ه این‬
‫روایت‪ ،‬بخشی از روایت قبلی باشد‪ ).‬وهللا اعلم‬
‫(به هر حال‪ ،‬نظر جمهور این است ک‪//‬ه اگ‪//‬ر تص‪//‬ویر زی‪//‬ر دس‪//‬ت و پ‪//‬ا باش‪//‬د و‬
‫مورد اهانت قرار گ‪/‬یرد و روی دی‪/‬وار و ب‪/‬اال نباش‪/‬د‪ ،‬اش‪/‬کالی ن‪/‬دارد‪ ).‬ن‪/‬ووی ب‪/‬ا‬
‫اختصار‬
‫باب (‪ :)31‬عذاب کسانی که تصویر می‌کشند در روز قیامت‬
‫‪1369‬ـ َع ْن َسِع يِد ْبِن َأِبي اْلَحَس ِن َقاَل ‪َ :‬ج اَء َر ُجٌل ِإَلى اْبِن َعَّباٍس ل َفَق اَل ‪ِ :‬إِّني َر ُج ٌل‬
‫ُأَصِّو ُر َهِذِه الُّص َو َر ‪َ ،‬فَأْفِتِنى ِفيَها‪َ ،‬فَقاَل َلُه‪ :‬اْدُن ِم ِّنى‪َ ،‬ف َدَنا ِم ْن ُه‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪ :‬اْدُن ِم ِّنى‪َ ،‬ف َدَنا‬
‫َح َّتى َو َض َع َيَد ُه َع َلى َر ْأِس ِه‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬أَنِّبُئَك ِبَم ا َسِم ْع ُت ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا صَس ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا‬
‫ص َيُقوُل‪ُ« :‬ك ُّل ُمَص ِّو ٍر ِفي الَّن اِر ‪َ ،‬يْج َع ُل َل ُه‪ِ ،‬بُك ِّل ُص وَرٍة َص َّوَر َها َنْفًس ا َفُتَع ِّذ ُب ُه ِفي‬
‫َج َهَّنَم » َو َقاَل ‪ِ :‬إْن ُكْنَت َال ُبَّد َفاِع ًال‪َ ،‬فاْص َنِع الَّش َجَر َو َم ا َال َنْفَس َلُه‪( .‬م‪)2110/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪152‬‬

‫ترجمه‪ :‬سعید بن ابی الحسن می‌گوید‪ :‬مردی ن‪//‬زد ابن عب‪//‬اس ل آم‪//‬د و گفت‪ :‬من‬
‫کسی هستم که این تصویرها را می‌کشم؛ درباره‌ی آنها به من فتوا ب‪//‬ده‪ .‬ابن عب‪//‬اس‬
‫ل به او گفت‪ :‬نزدیک بیا‪ .‬آن مرد‪ ،‬مقداری نزدیک آمد‪ .‬ابن عباس ل دوباره گفت‪:‬‬
‫نزدیک بیا‪ .‬این بار‪ ،‬آن مرد به اندازه‌ای نزدیک آمد که ابن عباس ل دستش را بر‬
‫س‪//‬ر او گذاش‪//‬ت و گفت‪ :‬آنچ‪//‬ه را ک‪//‬ه از رس‪//‬ول هللا ص ش‪//‬نیده‌ام ب‪//‬ه اطالع ت‪//‬و‬
‫می‌رسانم؛ شنیدم که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬تصویر بکشد‪ ،‬جایش در‬
‫جهنم اس‪//‬ت و در مقاب‪//‬ل ه‪//‬ر تص‪//‬ویری ک‪//‬ه می‌کش‪//‬د‪ ،‬ی‪//‬ک موج‪//‬ود زن‪//‬ده‪ ،‬آفری‪//‬ده‬
‫می‌شود و آن موجود زنده او را در جهنم‪ ،‬عذاب می‌دهد»‪ .‬آنگاه‪ ،‬ابن عباس ل ب‪//‬ه‬
‫آن مرد گفت‪ :‬اگر حتمًا می‌خواهی تصویر بکشی‪ ،‬تصاویر درخت و غیر جان‪//‬دار‬
‫رسم کن‪.‬‬
‫باب (‪ :)32‬سخت گیری بر کسانی که تصویر می‌کشند‬
‫‪1370‬ـ َع ْن َأِبي ُز ْر َع َة س َقاَل ‪َ :‬د َخ ْلُت َم َع َأِبي ُهَر ْي َر َة ِفي َداِر َم ْر َو اَن َف َر َأى ِفيَه ا‬
‫َتَص اِو يَر ‪َ ،‬فَقاَل َسِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪َ« :‬ق اَل ُهَّللا ﻷ‪َ :‬و َم ْن َأْظَلُم ِمَّم ْن َذ َهَب َيْخ ُل ُق‬
‫َخ ْلًقا َكَخ ْلِقى؟ َفْلَيْخ ُلُقوا َذ َّر ًة‪َ ،‬أْو ِلَيْخ ُلُقوا َح َّبًة‪َ ،‬أْو ِلَيْخ ُلُقوا َش ِع يَر ًة»‪( .‬م‪)2111/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوزرعه می‌گوید‪ :‬همراه ابوهریره س وارد منزل م‪//‬روان ش‪//‬دم‪ .‬او در‬
‫آنج‪//‬ا‪ ،‬تص‪//‬اویری دی‪//‬د و گفت‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌گفت‪« :‬هللا متع‪//‬ال‬
‫می‌فرماید‪ :‬چه کسی ستمکارتر از فردی است ک‪//‬ه تالش می‌کن‪//‬د ت‪//‬ا مانن‪//‬د آف‪//‬رینش‬
‫من بیافریند؛ پس مورچه‌ای یا دانه‌ای گندم و یا دانه‌ای جو بیافرین‪//‬د»‪( .‬از آنج‪//‬ایی‬
‫که توانایی آفریدن چیزی را ندارد‪ ،‬پس با تصویر کش‪//‬یدن‪ ،‬خ‪//‬ودش را ب‪//‬ه عن‪//‬وان‬
‫خالق و آفریننده معرفی نکند)‪.‬‬
‫باب (‪ :)33‬ممنوعیت در دست نمودن انگشتر طالیی و نوشیدن در ظــرف نقــره‌ای و پوشــیدن‬
‫لباس‌های ابریشمی و دیباج (نوعی ابریشم نفیس)‬
‫‪1371‬ـ َعن اْلَبَر اِء ْبِن َعاِزٍب س َقال‪َ :‬أَم َر َنا َر ُسوُل ِهَّللا ص ِبَس ْبٍع‪َ ،‬و َنَهاَنا َع ْن َس ْبٍع‪،‬‬
‫َأَم َر َنا ِبِعَياَد ِة اْلَم ِر يِض‪َ ،‬و اِّتَباِع اْلَج َناَز ِة‪َ ،‬و َتْش ِم يِت اْلَع اِط ِس‪َ ،‬وِإْب َر اِر اْلَقَس ِم ‪َ ،‬أِو اْلُم ْقِس ِم ‪،‬‬
‫َو َنْص ِر اْلَم ْظُلوِم ‪َ ،‬و ِإَج اَبِة الَّد اِع ى‪َ ،‬وِإْفَش اِء الَّس َالِم ‪َ ،‬و َنَهاَن ا َع ْن َخ َو اِتيَم ـ َأْو ‪َ :‬ع ْن َتَخ ُّتٍم ـ‬
‫ِبال‪َّ///‬ذ َهِب‪َ ،‬و َع ْن ُش ْر ٍب ِباْلِفَّض ِة‪َ ،‬و َع ِن اْلَم َي اِثِر ‪َ ،‬و َع ِن اْلَقِّس ِّى ‪َ ،‬و َع ْن ُلْبِس اْلَح ِر يِر‬
‫َو اِإل ْسَتْبَر ِق َو الِّديَباِج‪( .‬م‪)2066/‬‬
‫ترجمه‪ :‬براء بن عازب س می‌گوید‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص م‪/‬ا را ب‪/‬ه انج‪/‬ام هفت ک‪/‬ار‪،‬‬
‫امر فرمود و از انجام هفت کار دیگ‪/‬ر‪ ،‬من‪/‬ع ک‪/‬رد‪ .‬آنچ‪/‬ه م‪/‬ا را ب‪/‬ه آن‪ ،‬ام‪/‬ر ک‪/‬رد‪،‬‬
‫عبارتند از‪ )1( :‬عیادت م‪//‬ریض (‪ )2‬تش‪//‬ییع جن‪//‬ازه (‪ )3‬ج‪//‬واب دادن عطس‪//‬ه (‪)4‬‬
‫عمل به سوگند وعهد یا اجابت کسی‌که سوگند ی‪//‬اد می‌کن‪//‬د (‪ )5‬کم‪//‬ک و ی‪//‬اری ب‪//‬ه‬
‫مظلوم (‪ )6‬قبول دعوت (‪ )7‬گسترش دادن سالم‪.‬‬
‫و کارهایی که از آنها منع کرد‪ ،‬عبارتند از‪ )1( :‬در دست نمودن انگش‪//‬تر طال‬
‫(‪ )2‬نوشیدن در ظروف نقرهای (‪ )3‬اس‪//‬تعمال ک‪//‬ردن زین و پ‪//‬االن ابریش‪//‬می (‪)4‬‬
‫استفاده از قسی (نوعی لباس که ابریش‪/‬م در آن بک‪/‬ار رفت‪/‬ه اس‪/‬ت) (‪ )5‬اس‪/‬تفاده از‬
 ‫‪153‬‬ ‫‪ -42‬کتاب لباس و زینت‬

‫لباس ابریشمی (‪ )6‬استفاده از استبرق (پارچهای ابریش‪//‬می و کلفت‪ )7( ).‬اس‪//‬تفاده‬

‫از دیباج (نوعی پارچه‌ی ابریشمی)‪.‬‬
‫باب (‪ :)34‬انداختن انگشتر طالیی‬
‫‪1372‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن َع َّب اٍس ل‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َر َأى َخاَتًم ا ِم ْن َذ َهٍب ِفي َي ِد‬
‫َر ُج ٍل ‪َ ،‬فَنَز َعُه َفَطَر َح ُه َو َقاَل ‪َ« :‬يْع ِم ُد َأَح ُد ُك ْم ِإَلى َجْم َرٍة ِم ْن َن اٍر َفَيْج َع ُلَه ا ِفي َي ِدِه»‪َ .‬فِقي‪َ/‬ل‬
‫ِللَّرُج ِل ‪َ ،‬بْع َد َم ا َذ َهَب َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ :‬خ ْذ َخاَتَم َك اْنَتِفْع ِب ِه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬و ِهَّللا َال آُخ ُذ ُه َأَب ًدا‪،‬‬
‫َو َقْد َطَر َح ُه َر ُسوُل ِهَّللا ص‪( .‬م‪)2090/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عباس ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص انگش‪//‬تری طالیی در دس‪//‬ت‬
‫ی‪/‬ک م‪/‬رد دی‪/‬د؛ پس آن را ب‪/‬یرون آورد و دور ان‪/‬داخت و فرم‪/‬ود‪« :‬یکی از ش‪/‬ما‪،‬‬
‫آتش پاره‌ای را قصد می‌نماید و آن را در دستش می‌کند»‪ .‬بعد از اینکه رس‪//‬ول هللا‬
‫ص تشریف برد‪ ،‬مردم به آن شخص گفتند‪ :‬انگشترت را ب‪//‬ردار و از آن‪ ،‬اس‪//‬تفاده‬
‫کن‪ .‬آن مرد گفت‪ :‬نه‪ ،‬سوگند به هللا‪ ،‬انگشتری را که رسول هللا ص انداخته است‪،‬‬
‫من هرگز آن را بر نمی‌دارم‪.‬‬
‫َأ‬
‫‪1373‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بن عمر ل‪َّ :‬ن َر ُسوَل ِهَّللا ص اْص َطَنَع َخاَتًم ا ِم ْن َذ َهٍب‪َ ،‬فَك اَن‬
‫َيْج َع ُل َفَّصُه ِفي َباِط ِن َك ِّفِه ِإَذ ا َلِبَس ُه َفَص َنَع الَّناُس ‪ُ ،‬ثَّم ِإَّنُه َج َلَس َع َلى اْلِم ْنَبِر َفَنَز َع ُه َفَق اَل ‪:‬‬
‫«ِإِّنى ُكْنُت َأْلَبُس َهَذ ا اْلَخاِتَم َو َأْج َع ُل َفَّصُه ِم ْن َداِخٍل » َفَر َم ى ِبِه‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪َ« :‬و ِهَّللا َال َأْلَبُس ُه‬
‫َأَبًدا» َفَنَبَذ الَّناُس َخ َو اِتيَم ُهْم ‪( .‬م‪)2091/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص یک انگش‪//‬تر طالیی (قب‪//‬ل از‬
‫تحریم) ساخت و هر گاه آن را در دست می‌نمود‪ ،‬نگینش را ب‪/‬ه س‪/‬وی داخ‪/‬ل ک‪/‬ف‬
‫دستش قرار می‌داد‪ .‬بدنبال آن‪ ،‬مردم هم برای خودشان‪ ،‬انگشتر طال ساختند‪ .‬بع‪//‬د‬
‫از آن‪ ،‬روزی‪ ،‬رسول هللا ص باالی منبر نشست و انگشتر را از دس‪//‬تش‪ ،‬ب‪//‬یرون‬
‫آورد و دور انداخت و فرمود‪« :‬من این انگشتری را در دست می‌نم‪/‬ودم و نگینش‬
‫را از داخل‪ ،‬قرار می‌دادم؛ سوگند به هللا که هرگز آن را در دست نمی‌کنم»‪ .‬مردم‬
‫نیز با دیدن این صحنه‪ ،‬انگشترهایشان را انداختند‪.‬‬

‫باب (‪ :)35‬نبی اکرم ص یک انگشتر نقره‌ای در دست نمود که محمد رســول هللا بــر آن حــک‬
‫شده بود و خلفای بعد از او نیز همان انگشتر را در دست نمودند‬
‫‪1374‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َقاَل ‪ :‬اَّتَخ َذ َر ُسوُل ِهَّللا ص َخاَتًم ا ِم ْن َو ِر ٍق َفَك اَن ِفي َي ِدِه‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َك اَن ِفي َيِد َأِبي َبْك ٍر‪ُ ،‬ثَّم َك اَن ِفي َيِد ُع َم َر ‪ُ ،‬ثَّم َك اَن ِفي َيِد ُع ْثَم اَن ‪َ ،‬ح َّتى َو َق َع ِم ْن ُه ِفي ِبْئ ِر‬
‫َأِريٍس‪َ ،‬نْقُش ُه‪ُ :‬مَحَّم ٌد َر ُسوُل ِهَّللا‪( .‬م‪)2091/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول الله ص ی‪//‬ک انگش‪//‬تر نق‪//‬ره‌ای س‪//‬اخت و‬
‫در دس‪//‬ت ایش‪//‬ان ب‪//‬ود‪ .‬بع‪//‬د از ایش‪//‬ان‪ ،‬در دس‪//‬ت اب‪//‬وبکر س؛ س‪//‬پس در دس‪//‬ت‬
‫عمرس ؛ و بعد از آن‪ ،‬در دست عثمان س بود؛ تا اینکه از دست عثم‪//‬ان س در‬
‫چاه اریس (چاهی در نزدیکی قبا در مدینه) افتاد‪ .‬قابل یادآوری است ک‪//‬ه روی‬
‫این انگشتر‪ ،‬محمد رسول الله‪ ،‬حک شده بود‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪154‬‬

‫‪1375‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص اَّتَخ َذ َخاَتًم ا ِم ْن ِفَّض ٍة‪َ ،‬و َنَقَش ِفي ‪ِ/‬ه ـ‬
‫ُمَحَّم ٌد َر ُس وُل ِهَّللا ـ َو َق اَل ِللَّن اِس‪ِ« :‬إِّنى اَّتَخ ْذ ُت َخاَتًم ا ِم ْن ِفَّض ٍة‪َ ،‬و َنَقْش ُت ِفي‪ِ/‬ه ـ ُمَحَّم ٌد‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ـ َفَال َيْنُقْش َأَح ٌد َع َلى َنْقِش ِه»‪( .‬م‪)2092/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص انگشتری نقره‌ای‪ ،‬س‪//‬اخت و‬
‫‪/‬رهای‬‫برآن لفظ «محم‪//‬د رس‪//‬و ل هللا» را ح‪//‬ک نم‪//‬ود و فرم‪//‬ود‪« :‬من انگش‪//‬تری نق‪‌ /‬‬
‫ساختم وبر آن‪ ،‬لفظ «محمد رسول هللا» را ح‪//‬ک نم‪//‬ودم؛ ل‪//‬ذا هیچ‌کس نبای‪//‬د نقش‪//‬ی‬
‫مانند نقش انگشتر من بسازد»‪.‬‬
‫‪1376‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َأَر اَد َأْن َيْكُتَب ِإَلى ِكْس َر ى َو َقْيَص َر َو الَّنَج اِش ِّى ‪،‬‬
‫َفِقيَل ‪ِ :‬إَّنُهْم َال َيْقَبُلوَن ِكَتاًبا ِإَّال ِبَخاِتٍم ‪َ ،‬فَص اَغ َر ُسوُل ِهَّللا ص َخاَتًم ا َح َلَقًة ِفَّض ًة‪َ ،‬و َنَقَش ِفيِه‬
‫ُمَحَّم ٌد َر ُسوُل ِهَّللا‪( .‬م‪)2092/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص تصمیم گ‪//‬رفت ت‪//‬ا ب‪//‬رای پادش‪//‬اه ای‪//‬ران‪،‬‬
‫پادشاه روم و پادشاه حبشه‪ ،‬نامه بنویسد‪ .‬م‪//‬ردم گفتن‪//‬د‪ :‬آن‪//‬ان هیچ ن‪//‬امه‌ای را ب‪//‬دون‬
‫مهر نمی‌پذیرند‪ .‬اینجا بود که نبی اکرم ص یک انگش‪//‬تر نق‪//‬ره‌ای س‪//‬اخت و محم‪//‬د‬
‫رسول هللا را بر آن‪ ،‬حک نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)36‬درباره‌ی انگشتر نقره‌ای که نگینش عقیق حبشه باشد و در دست راست نمودن‬
‫‪1377‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َلِبَس َخ اَتَم ِفَّض ٍة ِفي َيِم يِن ِه‪ِ ،‬في‪ِ/‬ه‬
‫َفٌّص َحَبِش ٌّى ‪َ ،‬ك اَن َيْج َع ُل َفَّصُه ِمَّم ا َيِلى َك َّفُه‪( .‬م‪)2094/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص یک انگشتر نقره‌ای که نگین‬
‫آن از عقیق حبشه بود‪ ،‬در دس‪//‬ت راس‪//‬تش نم‪//‬وده ب‪//‬ود و نگینش را ب‪//‬ه س‪//‬وی ک‪//‬ف‬
‫دستش قرار می‌داد‪.‬‬
‫باب (‪ :)37‬انگشتر در انگشت کوچک دست چپ‬
‫‪1378‬ـ َع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬ك اَن ‪َ ،‬خ اِتُم الَّنِبِّى ص ِفي َه ِذِه‪َ ،‬و َأَش اَر ِإَلى اْلِخ ْنَص ِر ِم ْن‬
‫َيِدِه اْلُيْس َر ى‪( .‬م‪)2095/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از انس س روایت است ک‪/‬ه ب‪/‬ا اش‪/‬اره ب‪/‬ه انگش‪/‬ت کوچ‪/‬ک دس‪/‬ت چپش‬
‫گفت‪ :‬انگشتر نبی اکرم ص در این انگشت بود‪.‬‬
‫باب (‪ :)38‬انگشتر نباید در انگشت میانی و سبابه باشد‬
‫‪1379‬ـ َعن َع ِلٌّي س َقاَل ‪َ :‬نَهاِني َر ُسوُل ِهَّللا ص َأْن َأَتَخ َّتَم ِفي ِإْص َبِع ى َه ِذِه َأْو َه ِذِه‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَأْو َم َأ ِإَلى اْلُو ْس َطى َو اَّلِتى َتِليَها‪( .‬م‪)2078/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از علی س روایت است که با اشاره به انگشت میانی و سبابه‌اش گفت‪:‬‬

‫استفادهی انگشتر در این انگشت و این انگشت‪ ،‬منع فرمود‪.‬‬

‫‌‬ ‫رسول هللا ص مرا از‬
 ‫‪155‬‬ ‫‪ -42‬کتاب لباس و زینت‬

‫باب (‪ :)39‬درباره‌ی کفش پوشیدن و تهیه‌ی کفش زیاد‬

‫‪1380‬ـ َع ْن َج اِبٍر بن عبدهللا ل َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت الَّنِبَّي ص َيُق وُل ِفي َغ ْز َو ٍة َغَز ْو َناَه ا‪:‬‬
‫«اْسَتْك ِثُروا ِم َن الِّنَع اِل ‪َ ،‬فِإَّن الَّرُج َل َال َيَز اُل َر اِكًبا َم ا اْنَتَعَل »‪( .‬م‪)2096/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬ج‪///‬ابر بن عبدهللا ل می‌گوی‪///‬د‪ :‬ش‪///‬نیدم ک‪///‬ه رس‪///‬ول هللا ص در یکی از‬
‫غزواتی که ما هم‪//‬راهش ب‪//‬ودیم‪ ،‬فرم‪//‬ود‪« :‬کفش‌ه‪//‬ای زی‪//‬ادی‪ ،‬تهیه نمایید؛ زی‪//‬را‬
‫شخص تا زمانی که کفش پوشیده باشد‪ ،‬در حکم کسی است که بر مرک‪//‬بی‪ ،‬س‪//‬وار‬
‫است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)40‬کفش پوشیدن از راست‪ ،‬آغاز شود و بیرون آوردن از چپ‬
‫‪1381‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬إَذ ا اْنَتَعَل َأَح ُد ُك ْم َفْلَيْبَد ْأ ِباْلُيْم َنى‬
‫َو ِإَذ ا َخ َلَع َفْلَيْبَد ْأ ِبالِّش َم اِل ‪َ ،‬و ْلُيْنِع ْلُهَم ا َجِم يًعا‪َ ،‬أْو ِلَيْخ َلْعُهَم ا َجِم يًعا»‪( .‬م‪)2097/‬‬
‫‪1381‬ـ ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هرگ‪//‬اه‪ ،‬یکی از ش‪//‬ما‬
‫خواست کفش بپوشد‪ ،‬از سمت راست‪ ،‬آغاز نماید‪ .‬و هرگاه‪ ،‬خواس‪//‬ت کفش‌ه‪//‬ایش‬
‫را بیرون کند‪ ،‬از سمت چپ‪ ،‬آغاز کند‪ .‬و یا هردو کفش را بپوش‪//‬د و ی‪//‬ا ه‪//‬ردو را‬
‫بیرون بیاورد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)41‬ممنوعیت راه رفتن با یک لنگ کفش‬
‫‪ 1381‬م ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َيْم ِش َأَح ُد ُك ْم ِفي َنْع ٍل‬
‫َو اِح َدٍة‪ِ ،‬لُيْنِع ْلُهَم ا َجِم يًعا‪َ ،‬أْو ِلَيْخ َلْعُهَم ا َجِم يًعا»‪( .‬م‪)2097/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هیچ ی‪//‬ک از‬
‫شما با یک لنگ کفش‪ ،‬راه نرود؛ یا ه‪//‬ر دوکفش را بپوش‪//‬د و ی‪//‬ا ه‪//‬ردو را ب‪//‬یرون‬
‫بیاورد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)42‬ممنوعیت تراشیدن بخشی از موی سر و ترک کردن بخشی دیگر‬
‫‪1382‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َنَهى َع ِن اْلَق َز ِع‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬قْلُت ِلَن اِفٍع‪َ :‬و َم ا‬
‫اْلَقَزُع؟ َقاَل ‪ُ :‬يْح َلُق َبْعُض َر ْأِس الَّص ِبِّى َو ُيْتَر ُك َبْعٌض ‪( .‬م‪)2120/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از ابن عمر ل روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص از قزع‪ ،‬من‪//‬ع فرم‪//‬ود‪.‬‬
‫راوی از نافع می‌گوید‪ :‬به نافع گفتم‪ :‬قزع چیس‪//‬ت؟ گفت‪ :‬این اس‪//‬ت ک‪//‬ه قس‪//‬متی از‬
‫موهای سر کودک‪ ،‬تراشیده و قسمتی دیگر‪ ،‬ترک شود‪.‬‬
‫باب (‪ :)43‬ممنوعیت پیوند مو برای زنان‬
‫‪1383‬ـ َع ْن َأْس َم اَء ِبْنِت َأِبي َبْك ٍر ل َق اَلْت ‪َ :‬ج اَءِت اْم َر َأٌة ِإَلى الَّنِبِّي ص َفَق اَلْت ‪َ :‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا‪ِ ،‬إَّن ِلي اْبَنًة ُع َر ِّيًسا‪َ ،‬أَص اَبْتَها َح ْص َبٌة َفَتَم َّر َق َش ْعُرَها‪َ ،‬أَفَأِص ُلُه؟ َفَق اَل ‪َ« :‬لَع َن‬
‫ُهَّللا اْلَو اِص َلَة َو اْلُم ْسَتْو ِص َلَة»‪( .‬م‪)2122/‬‬
‫ترجمه‪ :‬اسماء دختر ابوبکر ل می‌گوید‪ :‬زنی نزد نبی اکرم ص آم‪/‬د و گفت‪ :‬ی‪/‬ا‬
‫رسول هللا! من دخترکی دارم که می‌خواهد عروس شود؛ اما دچار تب حصبه شده‬
‫و موهایش ریخته است؛ آیا می‌توانم موه‪//‬ایش را پیون‪//‬د ب‪//‬زنم (و م‪//‬وی مص‪//‬نوعی‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪156‬‬

‫برایش بگذارم)؟ رسول اکرم ص فرمود‪« :‬هللا متعال زنی را ک‪//‬ه پیون‪//‬د می‌زن‪//‬د و‬
‫زنی را که درخواست پیوند می‌کند‪ ،‬لعنت کرده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)44‬ممنوعیت پیوند هر چیز برای زنان (بجای مو)‬
‫‪1384‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪َ :‬ز َجَر الَّنِبُّى ص َأْن َتِص َل اْلَم ْر َأُة ِبَر ْأِسَها َش ْيًئا‪.‬‬
‫(م‪)2126/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬ج‪//‬ابر بن عبدهللا ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص زن را از پیون‪//‬د زدن و‬
‫گذاشتن چیزی (غیر از مو مثل کاله گیس و غیره) بر سرش‪ ،‬منع فرمود‪.‬‬
‫‪1385‬ـ َع ْن ُح َم ْيِد ْبِن َع ْبِد الَّرْح َمِن ْبِن َعْو ٍف َأَّنُه َسِمَع ُمَع اِو َيَة ْبَن َأِبي ُس ْفَياَن س َعاَم‬
‫َح َّج‪َ ،‬و ُهَو َع َلى اْلِم ْنَبِر ـ َو َتَناَو َل ُقَّص ًة ِم ْن َش َع ٍر َك اَنْت ِفي َي ِد َحَرِس ٍّى ـ َيُق وُل‪َ :‬ي ا َأْه َل‬
‫اْلَم ِد يَنِة َأْيَن ُع َلَم اُؤ ُك ْم ؟ َسِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيْنَهى َع ْن ِم ْث ِل َه ِذِه‪َ ،‬و َيُق وُل «ِإَّنَم ا َهَلَك ْت‬
‫َبُنو ِإْس َر اِئيَل ِح يَن اَّتَخ َذ َهِذِه ِنَس اُؤُهْم »‪( .‬م‪)2127/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حمید بن عبدالرحمن بن عوف می‌گوید‪ :‬شنیدم که معاویه بن ابی سفیان س‬
‫باالی منبر در سالی که حج نمود در حالی ک‪//‬ه ی‪//‬ک مش‪//‬ت م‪//‬وی را ک‪//‬ه در دس‪//‬ت‬
‫نگهبان امیر بود‪ ،‬به دست گرفت و گفت‪ :‬ای اهل مدینه! علمای شما کج‪//‬ا هس‪//‬تند؟‬
‫شنیدم که رس‪//‬ول هللا ص از این ک‪//‬ار‪ ،‬من‪//‬ع می‌نم‪//‬ود و می‌فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬نی اس‪//‬رائیل‬
‫زمانی هالک شدند که زنان آنان‪ ،‬این کار (پیوند مو) را انجام دادند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)45‬نفرین خال کوب‌ها و کسانی‌که میان دندان‌هایشان‪ ،‬فاصله ایجاد می‌کنند‬
‫‪1386‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا بِن مس‪///‬عود ل َق اَل ‪َ :‬لَع َن ُهَّللا اْلَو اِش َم اِت َو اْلُم ْسَتْو ِش َم اِت‪،‬‬
‫َو الَّناِمَص اِت َو اْلُم َتَنِّمَص اِت‪َ ،‬و اْلُم َتَفِّلَج اِت ِلْلُحْس ِن اْلُم َغ ِّيَر اِت َخ ْلَق ِهَّللا‪َ ،‬قاَل َفَبَلَغ َذ ِل َك اْم َر َأًة‬
‫ِم ْن َبِني َأَسٍد ‪ُ ،‬يَقاُل َلَها‪ُ :‬أُّم َيْع ُقوَب ‪َ ،‬و َكاَنْت َتْقَر ُأ اْلُق ْر آَن ‪َ ،‬فَأَتْت ُه َفَق اَلْت ‪َ :‬م ا َح ِد يٌث َبَلَغ ِنى‬
‫َع ْنَك َأَّنَك َلَع ْنَت اْلَو اِش َم اِت َو اْلُم ْسَتْو ِش َم اِت َو اْلُم َتَنِّمَص اِت َو اْلُم َتَفِّلَج اِت ِلْلُحْس ِن اْلُم َغ ِّي َر اِت‬
‫َخ ْلَق ِهَّللا؟ َفَقاَل َع ْبُد ِهَّللا‪َ :‬و َم ا ِلي َال َأْلَع ُن َم ْن َلَع َن َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ ،‬و ُه َو ِفي ِكَت اِب ِهَّللا ﻷ‪،‬‬
‫َفَقاَلِت اْلَم ْر َأُة‪َ :‬لَقْد َقَر ْأُت َم ا َبْيَن َلْو َح ِى اْلُم ْص َحِف َفَم ا َو َج ْد ُتُه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬لِئْن ُكْنِت َقَر ْأِتي ‪ِ/‬ه َلَق ْد‬
‫َو َج ْد ِتيِه‪َ ،‬قاَل ُهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬و َم ٓا َء اَتٰى ُك ُم ٱلَّرُسوُل َفُخ ُذ وُه َو َم ا َنَهٰى ُك ۡم َع ۡن ُه َفٱنَتُهوْا ﴾ [الحشر‪.]7 :‬‬
‫َفَقاَلِت اْلَم ْر َأُة‪َ :‬فِإِّني َأَر ى َشْيًئا ِم ْن َه َذ ا َع َلى اْمَر َأِت َك اآلَن ؟ َق اَل ‪ :‬اْذ َهِبى َف اْنُظِر ى‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَد َخ َلْت َع َلى اْمَر َأِة َع ْبِد ِهَّللا َفَلْم َتَر َشْيًئا‪َ ،‬فَج اَء ْت ِإَلْيِه َفَقاَلْت ‪َ :‬م ا َر َأْيُت َشْيًئا‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أَم ا َل ْو‬
‫َك اَن َذ ِلِك َلْم ُنَج اِم ْع َها‪( .‬م‪)2125/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از عبدهللا بن مس‪//‬عود ل روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه گفت‪ :‬هللا متع‪//‬ال‪ ،‬زن‪//‬ان خ‪//‬ال‬
‫ک‪/‬وب و زن‪/‬انی را ک‪/‬ه خواه‪/‬ان خ‪/‬ال ک‪/‬وبی هس‪/‬تند‪ ،‬همچ‪/‬نین زن‪/‬انی را ک‪/‬ه م‪/‬وی‬
‫صورت می‌گیرند و زنانی را که موی صورتشان گرفته می‌ش‪//‬ود و زن‪//‬انی را ک‪//‬ه‬
‫درمیان دندانهای پیشین شان برای زیبایی‪ ،‬فاصله ایجاد می‌کنند و اینگونه آفرینش‬
‫الهی را تغییر می‌دهند‪ ،‬لعنت کرده است‪.‬‬
‫این س‪/‬خن ابن مس‪/‬عود ل ب‪/‬ه گ‪/‬وش زنی از ب‪/‬نی اس‪/‬د بن‪/‬ام ام یعق‪/‬وب ک‪/‬ه قرآن‬
‫تالوت می‌نمود‪ ،‬رسید‪ .‬او با شنیدن این سخن‪ ،‬نزد ابن مس‪//‬عود ل آم‪//‬د و گفت‪ :‬این‬
 ‫‪157‬‬ ‫‪ -42‬کتاب لباس و زینت‬

‫چه سخنی است که از شما به من رسیده است که شما زنان خال کوب و زنانی را‬
‫که خواهان خال کوبی هستند و زنانی را که موی ص‪//‬ورت می‌گیرن‪//‬د و زن‪//‬انی را‬
‫که موی صورت‌شان گرفته می‌ش‪//‬ود و زن‪//‬انی را ک‪//‬ه میان دن‪//‬دان‌های پیشین‌ش‪//‬ان‬
‫برای زیبایی‪ ،‬فاص‪//‬له ایج‪//‬اد می‌کنن‪//‬د و اینگون‪//‬ه آف‪//‬رینش الهی را تغییر می‌دهن‪//‬د‪،‬‬
‫لعنت می‌کنید؟ عبدهللا بن مسعود ل گفت‪ :‬چرا کس‪//‬انی را ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص لعنت‬
‫نموده است‪ ،‬من لعنت نکنم؟ حال آنکه این مطلب‪ ،‬در قرآن کریم نیز آمده است‪.‬‬
‫آن زن گفت‪ :‬من تمام قرآن را تالوت کرده‌ام؛ چنین مطل‪//‬بی نیافتم‪ .‬ابن مس‪//‬عود ل‬
‫گفت‪ :‬اگ‪////‬ر ش‪////‬ما قرآن را تالوت می‌کردی‪////‬د‪ ،‬این مطلب را می‌یافتید؛ هللا ﻷ‬
‫می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َم ٓا َء اَتٰى ُك ُم ٱلَّرُسوُل َفُخ ُذ وُه َو َم ا َنَهٰى ُك ۡم َع ۡن ُه َفٱنَتُهوْا﴾ «آنچه را که پیامبر‬
‫شما را بدان دستور داد‪ ،‬بگیرید؛ و از آنچه که شما را منع نمود‪ ،‬باز بیایید»‪.‬‬
‫آن زن گفت‪ :‬من هم اکن‪///‬ون بعض‪///‬ی از این چیزه‪///‬ا را در همس‪///‬رت مش‪///‬اهده‬
‫می‌کنم‪ .‬ابن مس‪//‬عود ل گفت‪ :‬ب‪//‬رو نگ‪//‬اه کن‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬آن زن ن‪//‬زد همس‪//‬ر‬
‫عبدهللا بن مسعود ل رفت و چیزی از این ام‪//‬ور‪ ،‬مش‪//‬اهده نک‪//‬رد‪ .‬پس آم‪//‬د و گفت‪:‬‬
‫چیزی ندی‪//‬دم‪ .‬ابن مس‪//‬عود ل گفت‪ :‬اگ‪//‬ر این کاره‪//‬ا را انج‪//‬ام می‌داد‪ ،‬ب‪//‬ا او زن‪//‬دگی‬
‫نمی‌کردیم‪.‬‬
‫باب (‪ :)46‬درباره‌ی کسی‌که خود را سیر وانمود می‌کند حال آنکه اینگونه نباشد‬
‫‪1387‬ـ َع ْن َأْس َم اَء ل قالت‪َ :‬ج اَءِت اْمَر َأٌة ِإَلى الَّنِبِّي ص َفَق اَلْت ‪ِ :‬إَّن ِلي َض َّر ًة‪َ ،‬فَه ْل‬
‫َع َلَّي ُجَناٌح َأْن َأَتَشَّبَع ِم ْن َم اِل َز ْو ِج ى ِبَم ا َلْم ُيْع ِط ِنى؟ َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬اْلُم َتَش ِّبُع ِبَم ا‬
‫َلْم ُيْع َط‪َ ،‬كَالِبِس َثْو َبْى ُز وٍر »‪( .‬م‪)2130/‬‬
‫ترجمه‪ :‬اسماء ل می‌گوید‪ :‬زنی نزد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص آم‪//‬د و گفت‪ :‬من ه‪//‬وویی دارم؛‬
‫اگر نزد او چنین وانمود کنم که شوهرم به من چیزهای بیشتری می‌دهد‪ ،‬آیا گناهک‪//‬ار‬
‫می‌شوم؟ رسول الله ص فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬اینگونه وانمود کند ک‪//‬ه ب‪//‬ه او چ‪//‬یزی داده‬
‫شده است در حالی که چنین نباشد‪ ،‬مانند کسی است که پیراهن و ش‪//‬لوار دروغین ب‪//‬ه‬
‫تن کرده باشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)47‬در مورد زنانی که به ظاهر‪ ،‬پوشیده اما در واقع‪ ،‬لخت و عریان هستند‬
‫‪1388‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬ص ْنَفاِن ِم ْن َأْه ِل الَّن اِر َلْم‬
‫َأَر ُهَم ا‪َ :‬قْو ٌم َم َع ُهْم ِس َياٌط َك َأْذ َناِب اْلَبَقِر َيْض ِر ُبوَن ِبَه ا الَّن اَس ‪َ ،‬و ِنَس اٌء َك اِس َياٌت َعاِر َي اٌت ‪،‬‬
‫ُمِم يَالٌت َم اِئَالٌت ‪ُ ،‬ر ُء وُسُهَّن َك َأْس ِنَم ِة اْلُبْخ ِت اْلَم اِئَلِة‪َ ،‬ال َيْد ُخ ْلَن اْلَج َّنَة‪َ ،‬و َال َيِج ْد َن ِر يَحَه ا‪،‬‬
‫َو ِإَّن ِريَحَها َلُتوَج ُد ِم ْن َم ِس يَرِة َك َذ ا َو َك َذ ا»‪( .‬م‪)2128/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪/‬وهریره س می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص فرم‪/‬ود‪« :‬دو گ‪/‬روه از جهنمیان‬
‫هستند که من آنها را ندیده‌ام‪ )1( :‬گروهی که تازیانه‌هایی مانند دم گاو بدست دارن‪/‬د و‬
‫مردم را با آنها‪ ،‬کتک می‌زنند‪ )2( .‬زنانی که به ظاهر‪ ،‬لباس پوشیده‌اند ام‪//‬ا درواقع‪،‬‬
‫لخت و عریان هستند؛ مردان را ش‪//‬یفته‌ی خ‪//‬ود می‌کنن‪//‬د و خ‪//‬ود ن‪//‬یز ش‪//‬یفته‌ی م‪//‬ردان‬
‫هستند؛ سرهایشان مانند کوهان کج شتران ُبختی است؛ اینها وارد بهشت نمی‌ش‪//‬وند و‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪158‬‬

‫بوی بهشت هم به مشام آنان نمی‌رسد؛ حال آنکه بوی بهشت از فاصله‌ی بس‪//‬یار زی‪//‬اد‬
‫به مشام می‌رسد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)48‬درباره‌ی کندن قالده‌ها از گردن حیوانات‬
‫‪1389‬ـ َعن ابي َبِش يٍر اَألْنَص اِرَّى س‪َ :‬أَّن ُه َك اَن َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص ِفي َبْع ِض‬
‫َأْس َفاِرِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأْر َسَل َر ُسوُل ِهَّللا ص َر ُسوًال ـ َقاَل َع ْبُد ِهَّللا ْبُن َأِبي َبْك ٍر ‪َ :‬حِس ْبُت َأَّنُه َقاَل ـ‬
‫َو الَّناُس ِفي َمِبيِتِهْم ‪َ« :‬ال َيْبَقَيَّن ِفي َر َقَبِة َبِع يٍر ِقَالَد ٌة ِم ْن َو َت ٍر ‪َ ،‬أْو ِقَالَد ٌة‪ِ ،‬إَّال ُقِطَع ْت » َق اَل‬
‫َم اِلٌك ‪ُ :‬أَر ى َذ ِلَك ِم َن اْلَع ْيِن ‪( .‬م‪)2115/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو بشیر انصاری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬من در یکی از س‪//‬فرها‪ ،‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول‬
‫هللا ص بودم؛ پیامبر اکرم ص شخصی را فرستاد ـ عبدهللا بن ابی بکر ل (یکی از‬
‫راوی‪//‬ان) می‌گوی‪//‬د ‪ :‬فک‪//‬ر کنم ک‪//‬ه ابوبش‪//‬یر گفت ـ در ح‪//‬الی ک‪//‬ه م‪//‬ردم در مح‪//‬ل‬
‫استراحت خود بودند و اعالم نمود که‪« :‬ه‪//‬ر قالده‌ای از زه کم‪//‬ان ی‪//‬ا هیچ قالده‌ای‬
‫بر گردن هیچ شتری باقی نماند مگر اینکه کنده شود»‪.‬‬
‫مال‪/‬ک (یکی از راوی‪/‬ان) می‌گوی‪/‬د ‪ :‬من فک‪/‬ر می‌کنم ک‪/‬ه ه‪/‬دف ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص‬
‫قالده‌هایی بود که به خاطر چشم زخم به گردن شتران‪ ،‬آوی‪//‬زان می‌کردن‪//‬د‪( .‬یع‪//‬نی‬
‫این قالده‌ها باید کنده شوند)‪.‬‬
‫باب (‪ :)49‬در مورد زنگ‌ها و اینکه فرشتگان با کسانی که سگ و زنگ با خود داشته باشند‬
‫همراه نمی‌شوند‬
‫‪1390‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬ال َتْص َح ُب اْلَم َالِئَك ُة ُر ْفَقًة ِفيَها‬
‫َك ْلٌب َو َال َجَر ٌس »‪( .‬م‪)2113/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬فرش‪//‬تگان ب‪//‬ا جمعی ک‪//‬ه‬
‫سگ و زنگوله همراه خود داشته باشند‪ ،‬همراه نمی‌شوند»‪.‬‬
‫‪1391‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪« :‬اْلَجَر ُس َم َزاِم يُر الَّش ْيَطاِن »‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬زن‪//‬گ‪ ،‬ص‪//‬دای ش‪//‬یطان‬
‫است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)50‬ممنوعیت نشان کردن و داغ نمودن چهره‌ی حیوانات‬
‫‪1392‬ـ عْن َج اِبٍر بن عبدهللا ل َق اَل ‪َ :‬نَهى َر ُس وُل ِهَّللا ص َع ِن الَّض ْر ِب ِفي اْلَو ْج ِه‪،‬‬
‫َو َع ِن اْلَو ْس ِم ِفي اْلَو ْج ِه‪( .‬م‪)2116/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص از زدن ب‪//‬ه ص‪//‬ورت و داغ‬
‫کردن صورت‪ ،‬منع فرمود‪.‬‬
‫ُق‬ ‫َأ‬ ‫ُأ‬ ‫َّل‬
‫‪1393‬ـ َعن َناعٍم ابي َع ْب ِد ال ِه َم ْو َلى ِّم َس َلَم َة ل‪َّ :‬ن ُه َس ِمَع اْب َن َع َّب اٍس َي وُل ‪:‬‬
‫َو َر َأى َر ُسوُل الَّلِه ص ِح َم اًر ا َم ْو ُسوَم اْل َو ْج ِه َفَأْنَك َر َذ ِلَك ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَو الَّل ِه َال َأِس ُم ُه ِإَّال ِفي‬
‫َأْقَص ى َش ْى ٍء ِم َن اْلَو ْج ِه ‪َ ،‬ف َأَم َر ِبِح َم اٍر َل ُه َفُك ِو َى ِفي َج اِع َر َتْي ِه ‪َ ،‬فُه َو َأَّو ُل َم ْن َك َو ى‬
‫اْل َج اِع َر َتْيِن ‪( .‬م‪)2118/‬‬
 ‫‪159‬‬ ‫‪ -42‬کتاب لباس و زینت‬

‫ترجمــه‪ :‬ن‪//‬اعم ابی عبدالل‪//‬ه م‪//‬والی ام س‪//‬لمه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه ابن عب‪//‬اس ل‬
‫می‌گفت‪ :‬رسول الله ص االغی را دید که صورتش را داغ کرده بودند؛ پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص این کار را نپسندید‪ .‬ابن عباس ل می‌گوید ‪ :‬سوگند به الله که من دورت‪//‬رین نقطه‬
‫از صورت را داغ می‌کنم‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬ابن عباس ل دستور داد ت‪//‬ا لبه‌ی کفل‌ه‪//‬ای‬
‫االغش را نشان کنند و اینگونه او نخستین کسی بود که لبه‌ی کفل‌ها را داغ نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)51‬داغ کردن گوش‌های گوسفندان‬
‫‪1394‬ـ َعن َاَنٍس س قال‪َ :‬د َخ ْلَنا َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص ِم ْر َب ًدا َو ُه َو َيِس ُم َغَنًم ا ـ َق اَل‬
‫َأْح ِس ُبُه َقاَل ـ ِفي آَذ اِنَها‪( .‬م‪)2119/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬ما نزد رسول الله ص رفتیم؛ ایشان در آغل شتران بود‬
‫و مشغول داغ کردن ـ راوی می‌گوید‪ :‬فکر می‌کنم گفت‪ :‬ـ گوش گوسفندان بود‪.‬‬
‫باب (‪ :)52‬درباره‌ی نشان کردن شتران‬
‫‪1395‬ـ َع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬لَّم ا َو َلَد ْت ُأُّم ُس َلْيٍم ل َقاَلْت ِلي‪َ :‬ي ا َأَنُس اْنُظ ْر َه َذ ا اْلُغ َالَم ‪،‬‬
‫َفَال ُيِص يَبَّن َشْيًئا َح َّتى َتْغ ُد َو ِبِه ِإَلى الَّنِبِّي ص ُيَح ِّنُك ُه‪َ ،‬قاَل َفَغ َدْو ُت َف ِإَذ ا ُه َو ِفي اْلَح اِئ ِط ‪،‬‬
‫َو َع َلْيِه َخ ِم يَص ٌة َج ْو ِنَّيٌة‪َ ،‬و ُهَو َيِس ُم الَّظْهَر اَّلِذ ي َقِد َم َع َلْيِه ِفي اْلَفْتِح‪( .‬م‪)2119/‬‬
‫‪1395‬ـ انس س می‌گوید‪ :‬هنگامی‌که ام سلیم ل وضع حمل نم‪//‬ود‪ ،‬ب‪//‬ه من گفت‪:‬‬
‫مواظب باش که‌این کودک را چیزی ندهند تا صبح‪ ،‬او را برای تحنیک (مالیدن‬
‫خرما یا چیز دیگری به کام) نزد نبی اکرم ص ب‪/‬بری‪ .‬انس س می‌گوی‪/‬د‪ :‬ص‪/‬بح ن‪/‬زد‬
‫رسول الله ص رفتم؛ ایشان که چادری جونی و منّقشی ب‪//‬ه تن داش‪//‬ت‪ ،‬ش‪//‬ترانی را‬
‫که از فتح مکه آورده بودند‪ ،‬داغ می‌نمود‪.‬‬
 ‫‪43‬ـ کتاب آداب‬

‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی این سخن پیـامبر اکـرم ص کـه فرمـود‪« :‬اسـم مـرا بعنـوان اسـم‪ ،‬انتخـاب‬
‫کنید؛ ولی از کنیه‌ی من (ابوالقاسم) استفاده نکنید‬
‫‪1396‬ـ َع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬ناَدى َر ُجٌل َر ُج ًال ِباْلَبِقيِع‪َ :‬يا َأَبا اْلَقاِس ِم ‪َ ،‬فاْلَتَفَت ِإَلْيِه َر ُسوُل‬
‫ِهَّللا ص َفَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا ِإِّني َلْم َأْع ِن َك ‪ِ ،‬إَّنَم ا َدَع ْو ُت ُفَالًن ا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«َتَسَّم ْو ا ِباْس ِم ي َو َال َتَك َّنْو ا ِبُكْنَيِتي»‪( .‬م‪)2133/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬مردی‪ ،‬شخص دیگری را در بقیع‪ ،‬ص‪//‬دا زد و گفت‪:‬‬
‫ای ابوالقاسم!‪ .‬رسول هللا ص به سوی او نگاه ک‪//‬رد‪ .‬آن م‪//‬رد گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا!‬
‫منظورم شما نبودید؛ من فالنی را صدا زدم‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬اسم م‪//‬را ب‪//‬ه‬
‫عنوان اسم‪ ،‬انتخاب کنید ولی از کنیه‌ی من (ابوالقاسم) استفاده نکنید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬انتخاب نمودن نام محمد برای فرزندان‬
‫‪1397‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْب ِد ِهَّللا َق اَل ‪ُ :‬وِل َد ِلَر ُج ٍل ِم َّن ا ُغ َالٌم ‪َ ،‬فَس َّم اُه ُمَحَّم ًدا‪َ ،‬فَق اَل َل ُه‬
‫َقْو ُم ُه‪َ :‬ال َنَد ُع َك ُتَسِّم ى ِباْس ِم َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فاْنَطَلَق ِباْبِنِه َح اِم َل ُه َع َلى َظْه ِرِه‪َ ،‬ف َأَتى ِب ِه‬
‫الَّنِبَّي ص َفَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ُوِلَد ِلي ُغ َالٌم ‪َ ،‬فَس َّم ْيُتُه ُمَحَّم ًدا‪َ ،‬فَق اَل ِلي َق ْو ِم ى‪َ :‬ال َن َد ُع َك‬
‫ُتَسِّم ى ِباْس ِم َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬تَس َّم ْو ا ِباْس ِم ى َو َال َتْك َتُن وا ِبُكْنَيِتى‪،‬‬
‫َفِإَّنَم ا َأَنا َقاِس ٌم ‪َ ،‬أْقِس ُم َبْيَنُك ْم »‪( .‬م‪)2133/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ج‪//‬ابر بن عبدهللا انص‪//‬اری ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬یکی از م‪//‬ا (انص‪//‬ار) ص‪//‬احب‬
‫فرزندی شد و او را محمد‪ ،‬نام گذاشت‪ .‬خویشاوندانش ب‪//‬ه او گفتن‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ه ت‪//‬و اج‪//‬ازه‬
‫نمی‌دهیم تا نام رسول الله ص را برای فرزندت انتخاب کنی‪ .‬آن م‪//‬رد‪ ،‬فرزن‪//‬دش را‬
‫به دوش گرفت و او را نزد پیامبر اکرم ص برد و گفت‪ :‬یا رسول الل‪//‬ه! من ص‪//‬احب‬
‫فرزن‪//‬دی ش‪//‬دم و او را محم‪//‬د‪ ،‬ن‪//‬ام نه‪//‬ادم؛ خویش‪//‬اوندانم ب‪//‬ه من گفتن‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ه ت‪//‬و اج‪//‬ازه‬
‫نمی‌دهیم تا نام رسول الله ص را انتخاب کنی‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬اسم مرا ب‪//‬ه‬
‫عنوان اسم‪ ،‬انتخاب کنید؛ ولی از کنیه‌ی من (ابوالقاس‪//‬م) اس‪//‬تفاده نکنید؛ زی‪//‬را من‬
‫قاسم هستم و میان شما (عطاها و بخشش‌ها) را تقسیم می‌کنم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬محبوب‌ترین اسم‌ها نزد هللا متعال‪ ،‬عبدهللا و عبدالرحمن هستند‬
‫‪1398‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َأَح َّب َأْس َم اِئُك ْم ِإَلى ِهَّللا َع ْب ُد‬
‫ِهَّللا َو َع ْبُد الَّرْح َمِن »‪( .‬م‪)2132/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬محبوبترین اس‪//‬مهای ش‪//‬ما‬
‫نزد هللا متعال‪ ،‬عبدهللا و عبدالرحمن هستند»‪.‬‬
 ‫باب (‪ :)4‬انتخاب اسم عبدالرحمن برای فرزند‬
‫‪1399‬ـ َعن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪ُ :‬وِلَد ِلَر ُج ٍل ِم َّن ا ُغ َالٌم ‪َ ،‬فَس َّم اُه اْلَقاِس َم ‪َ ،‬فُقْلَن ا‪َ :‬ال‬
‫َنْك ِنيَك َأَبا اْلَقاِس ِم ‪َ ،‬و َال ُنْنِعُم َك َع ْيًنا‪َ ،‬فَأَتى الَّنِبَّي ص َفَذ َك َر َذ ِلَك َلُه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬أْس ِم اْبَن َك َع ْب َد‬
‫الَّرْح َمِن »‪( .‬م‪)2133/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬جابر بن عبدهللا انصاری ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ردی از م‪//‬ا (انص‪//‬ار) ص‪//‬احب‬
‫فرزندی شد و او را قاسم‪ ،‬نام نهاد‪ .‬ما گفتیم‪ :‬کنیه‌ی تو را ابوالقاس‪//‬م نمی‌گ‪//‬ذاریم و‬
‫بدینوسیله ت‪/‬و را ش‪/‬اد نمی‌گ‪/‬ردانیم‪ .‬آن م‪/‬رد‪ ،‬ن‪/‬زد ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص آم‪/‬د و م‪/‬اجرا را‬
‫برایش بیان نمود‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬اسم فرزندت را عبدالرحمن بگذار»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬انتخاب اسم عبدهللا برای فرزند و دست کشیدن بر سرش و دعا کردن برای او‬
‫‪1400‬ـ َعن ُعْر َو َة ْبِن الُّز َبْي ِر َو َفاِط َم َة ِبْنِت اْلُم ْن ِذ ِر ْبِن الُّز َبْي ِر َأَّنُهَم ا َق اَال‪َ :‬خ َر َج ْت‬
‫َأْس َم اُء ِبْنُت َأِبي َبْك ٍر ‪ِ ،‬ح يَن َه اَجَر ْت ‪َ ،‬و ِهَى ُحْبَلى ِبَع ْب ِد ِهَّللا ْبِن الُّز َبْي ِر ‪َ ،‬فَق ِد َم ْت ُقَب اًء ‪،‬‬
‫َفُنِفَس ْت ِبَع ْب ِد ِهَّللا ِبُقَب اٍء ‪ُ ،‬ثَّم َخ َر َج ْت ِح يَن ُنِفَس ْت ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص ِلُيَح ِّنَك ُه‪َ ،‬فَأَخ َذ ُه‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص ِم ْنَها َفَو َضَع ُه ِفي َح ْج ِرِه‪ُ ،‬ثَّم َدَعا ِبَتْمَرٍة َقاَل َق اَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬فَم َك ْثَن ا َس اَع ًة‬
‫َنْلَتِم ُس َها َقْبَل َأْن َنِج َدَها‪َ ،‬فَم َض َغ َها‪ُ ،‬ثَّم َبَص َقَها ِفي ِفيِه‪َ ،‬ف ِإَّن َأَّوَل َش ْى ٍء َد َخ َل َبْطَن ُه َلِر يُق‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص ُثَّم َقاَلْت َأْس َم اُء ‪ُ :‬ثَّم َم َسَح ُه َو َص َّلى َع َلْيِه َو َسَّم اُه َع ْبَد ِهَّللا‪ُ ،‬ثَّم َج اَء ‪َ ،‬و ُهَو اْبُن‬
‫َس ْبِع ِس ِنيَن َأْو َثَم اٍن ‪ِ ،‬لُيَباِيَع َر ُسوَل ِهَّللا ص ‪َ ،‬و َأَم َرُه ِبَذ ِلَك الُّز َبْي ُر‪َ ،‬فَتَبَّس َم َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫ِح يَن َر آُه ُم ْقِبًال ِإَلْيِه‪ُ ،‬ثَّم َباَيَع ُه‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عروه بن زبیر و فاطمه دختر منذر بن زبیر روایت است که‪ :‬اس‪/‬ماء‬
‫دختر ابوبکر صدیق ل هنگام هجرت (از مکه به مدین‪//‬ه) ب‪//‬اردار ب‪//‬ود و عبدهللا بن‬
‫زبیر ل را در شکم داشت‪ .‬پس به قبا آمد و درآنجا‪ ،‬وضع حمل نم‪//‬ود و عبدهللا ب‪//‬ه‬
‫دنیا آمد‪ .‬بعد از وضع حمل‪ ،‬نزد رسول الله ص رفت تا عبدالله را تحنیک (گذاش‪//‬ن‬
‫خرما یا چ‪/‬یزی دیگ‪/‬ر درک‪/‬ام ک‪/‬ودک) نمای‪/‬د؛ پیامبر اک‪/‬رم ص او را برداش‪/‬ت و در‬
‫آغ‪//‬وش گ‪//‬رفت و خرم‪//‬ایی خواس‪//‬ت‪ .‬عایش‪//‬ه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬س‪//‬اعتی‪ ،‬ب‪//‬ه دنب‪//‬ال خرم‪//‬ا‬
‫می‌گشتیم‪ .‬آنگاه‪ ،‬پیامبر اکرم ص خرما را جوید و در ده‪//‬انش‪ ،‬آب ده‪//‬ان ان‪//‬داخت‪.‬‬
‫اینگونه اولین چیزی که وارد شکم عبد هللا شد‪ ،‬آب دهان رسول هللا ص بود‪.‬‬
‫اسماء ل می‌گوید‪ :‬آنگاه رسول هللا ص بر بدن او دست کش‪//‬ید و ب‪//‬رایش دع‪//‬ای‬
‫خیر نمود و او را عبدهللا‪ ،‬نام نهاد‪ .‬بعد از آن‪ ،‬عبدهللا هفت یا هشت س‪//‬اله ب‪//‬ود ک‪//‬ه‬
‫به دستور زبیرس آمد تا با رسول هللا ص بیعت نماید‪ .‬هنگامی که پیامبر اکرم ص‬
‫او را دید که به طرفش می‌آید‪ ،‬تبسم نمود و با او بیعت کرد‪.‬‬
‫‪1401‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ك اَن اْبٌن َألِبى َطْلَح َة َيْش َتِكى‪َ ،‬خ َرَج ُبو َح ‪،‬‬
‫َة‬ ‫ْل‬‫َط‬ ‫َأ‬ ‫َف‬
‫َفُقِبَض الَّص ِبُّي ‪َ ،‬فَلَّم ا َرَجَع َأُبو َطْلَح َة َقاَل ‪َ :‬م ا َفَعَل اْبِنى؟ َقاَلْت ُأُّم ُسَلْيٍم ‪ُ :‬هَو َأْسَكُن ِمَّم ا َك اَن ‪،‬‬
‫َفَقَّر َبْت ِإَلْيِه اْلَع َش اَء َفَتَع َّشى‪ُ ،‬ثَّم َأَص اَب ِم ْنَها‪َ ،‬فَلَّم ا َفَر َغ َقاَلْت ‪َ :‬و اُروا الَّص ِبَّى ‪َ ،‬فَلَّم ا َأْص َبَح َأُب و‬
‫َطْلَح َة َأَتى َر ُسوَل الَّلِه ص َفَأْخ َبَرُه َفَق اَل ‪َ« :‬أْع َر ْس ُتُم الَّلْيَل َة»؟ َق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم َب اِرْك‬
‫َلُهَم ا» َفَو َلَد ْت ُغ َالًم ا‪َ ،‬فَقاَل ِلي َأُبو َطْلَح َة‪ :‬اْح ِم ْلُه َح َّتى َتْأِتَى ِبِه الَّنِبَّي ص‪َ ،‬فَأَتى ِب ِه الَّنِبَّي ص‬
 ‫‪163‬‬ ‫‪ -43‬کتاب آداب‬

‫َو َبَع َثْت َم َع ُه ِبَتَم َر اٍت‪َ ،‬فَأَخ َذ ُه الَّنِبُّى ص َفَقاَل ‪َ« :‬أَم َع ُه َش ْى ٌء »؟ َق اُلوا‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬تَم َر اٌت ‪َ ،‬فَأَخ َذ َها‬
‫الَّنِبُّي ص َفَم َض َغ َها‪ُ ،‬ثَّم َأَخ َذ َها ِم ْن ِفيِه‪َ ،‬فَجَع َلَها ِفي ِفى الَّص ِبِّى ‪ُ ،‬ثَّم َح َّنَك ُه‪َ ،‬وَسَّم اُه َع ْبَد ِهَّللا‪.‬‬
‫(م‪)2144/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از انس بن مالک س روایت است که‪ :‬فرزند اب‪//‬و طلح‪//‬ه س بیم‪//‬ار ش‪//‬د‪.‬‬
‫ابو طلحه س از منزل‪ ،‬بیرون رفت و در غیاب او‪ ،‬فرزندش فوت نمود‪ .‬هنگ‪//‬امی‬
‫که ابو طلحه س بازگشت‪ ،‬گفت‪ :‬حال پسرم چطور اس‪//‬ت؟ ام س‪//‬لیم ل (همس‪//‬رش)‬
‫گفت‪ :‬از هر وقت دیگر‪ ،‬آرامش بیشتری دارد‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬ش‪//‬ام آورد و اب‪//‬و طلح‪//‬ه س‬
‫شام خورد و پس از آن‪ ،‬با همسرش‪ ،‬همبستر شد‪ .‬بعد از فراغت‪ ،‬همس‪//‬رش گفت‪:‬‬
‫کودک را دفن کنید‪ .‬صبح روز بعد‪ ،‬ابو طلحه س نزد رسول هللا ص آمد و ماجرا‬
‫را ب‪//‬رایش بیان نم‪//‬ود‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا دیش‪//‬ب‪ ،‬همبس‪//‬تر ش‪//‬دید»؟‬
‫ابوطلحه س گفت‪ :‬بلی‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬بار الها ب‪//‬ه آنه‪//‬ا ب‪//‬رکت‪ ،‬عن‪//‬ایت‬
‫کن»‪ .‬پس از آن‪ ،‬ام سلیم س پسری به دنیا آورد‪.‬‬
‫انس س می‌گوید‪ :‬ابو طلحه س به من گفت‪ :‬او را بردار و نزد نبی اکرم ص ببر‪،‬‬
‫و چند خرما نیز همراه او فرستاد‪ .‬من آن نوزاد را نزد رسول الل‪//‬ه ص ب‪//‬ردم‪ .‬پیامبر‬
‫اکرم ص او را برداشت و فرمود‪« :‬آیا چیزی همراه او وجود دارد»؟ مردم گفتند‪:‬‬
‫بله‪ ،‬چند خرما همراه او هست‪ .‬نبی اک‪//‬رم ص خرماه‪//‬ا را برداش‪//‬ت و جوی‪//‬د و از‬
‫دهانش بیرون آورد و در ده‪//‬ان ک‪//‬ودک گذاش‪//‬ت و اینگون‪//‬ه او را تحنیک نم‪//‬ود و‬
‫عبدهللا‪ ،‬نام نهاد‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬انتخاب اسم‌های پیامبران و صالحان‬
‫‪1402‬ـ َع ِن اْلُمِغ يَرِة ْبِن ُش ْع َبَة س َق اَل ‪َ :‬لَّم ا َق ِدْم ُت َنْج َر اَن َس َأُلوِنى‪َ ،‬فَق اُلوا‪ِ :‬إَّنُك ْم‬
‫َتْقَر ُءوَن ﴿َٰٓيُأۡخ َت َٰه ُروَن ﴾ [مریم‪َ .]28 :‬وُم وَس ى َقْبَل ِع يَس ى ِبَك َذ ا َو َك َذ ا‪َ ،‬فَلَّم ا َق ِدْم ُت َع َلى‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص َس َأْلُتُه َع ْن َذ ِلَك‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إَّنُهْم َك اُنوا ُيَسُّم وَن ِبَأْنِبَياِئِهْم َو الَّص اِلِح يَن َقْبَلُهْم »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2135‬‬
‫ترجمه‪ :‬مغیره بن شعبه س می‌گوید‪ :‬هنگامی که به نجران رفتم‪ ،‬اه‪//‬ل نج‪//‬ران‬
‫به من گفتند‪ :‬شما در قرآن (درباره‌ی مریم) می‌خوانید ﴿َٰٓي ُأۡخ َت َٰه ُروَن ﴾ [م‪//‬ریم‪:‬‬
‫‪« ]28‬ای خواهر هارون!» حال آنکه موسی (و برادرش هارون) سال‌ها‪ ،‬قب‪//‬ل از‬
‫عیس‪//‬ی بوده‌ان‪//‬د؟ (پس چگون‪//‬ه ش‪//‬ما م‪//‬ادر عیس‪//‬ی را خ‪//‬واهر ه‪//‬ارون می‌نامید)؟‬
‫مغیره س می‌گوید‪ :‬هنگامی که نزد رسول الله ص آم‪//‬دم‪ ،‬از ایش‪//‬ان در این ب‪//‬اره‬
‫پرسیدم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬آنان‪ ،‬نام‌ه‪//‬ای پیامبران و نیکوک‪//‬اران قب‪//‬ل از‬
‫خودشان را به عنوان نام‪ ،‬انتخ‪//‬اب می‌نمودن‪//‬د»‪( .‬ل‪//‬ذا این ه‪//‬ارون ک‪//‬ه خ‪//‬واهرش‬
‫مریم بوده غیر از هارون برادر موسی است)‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬انتخاب نام ابراهیم برای فرزند‬
‫‪1403‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى َق اَل ‪ُ :‬وِل َد ِلي ُغ َالٌم ‪َ ،‬ف َأَتْيُت ِب ِه الَّنِبَّي ص َفَس َّم اُه ِإْب َر اِهيَم ‪،‬‬
‫َو َح َّنَك ُه ِبَتْمَرٍة‪( .‬م‪)2145/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪164‬‬

‫ترجمه‪ :‬ابوموسی س می‌گوید‪ :‬صاحب فرزند پسری شدم و او را نزد نبی اکرم‬
‫ص آوردم‪ .‬رسول هللا ص او را ابراهیم نامید و خرمایی جوید و به کامش مالید‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬انتخاب اسم منذر برای فرزند‬
‫‪1404‬ـ َع ْن َس ْهِل ْبِن َس ْع ٍد س َق اَل ‪ُ :‬أِتَى ِباْلُم ْن ِذ ِر ْبِن َأِبي ُأَس ْيٍد ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫ِح يَن ُوِلَد‪َ ،‬فَو َض َع ُه الَّنِبُّى ص َع َلى َفِخ ِذِه‪َ ،‬و َأُب و ُأَس ْيٍد َج اِلٌس ‪َ ،‬فَلِهَى الَّنِبُّى ص ِبَش ْى ٍء َبْيَن‬
‫َيَد ْيِه‪َ ،‬فَأَم َر َأُبو ُأَس ْيٍد ِباْبِنِه َفاْح ُتِمَل ِم ْن َع َلى َفِخِذ َر ُسوِل الَّلِه ص َفَأْقَلُبوُه‪َ ،‬فاْسَتَفاَق َر ُسوُل الَّلِه‬
‫ص َفَقاَل ‪َ« :‬أْيَن الَّص ِبُّى »؟ َفَقاَل َأُبو ُأَس ْيٍد ‪َ ،‬أْقَلْبَناُه‪َ ،‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ .‬فَقاَل ‪َ« :‬م ا اْس ُم ُه»؟ َقاَل ‪:‬‬
‫ُفَالٌن ‪َ ،‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬ال‪َ ،‬و َلِكِن اْس ُم ُه اْلُم ْنِذ ُر» َفَسَّم اُه‪َ ،‬يْو َم ِئٍذ اْلُم ْنِذَر ‪( .‬م‪)2149/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سهل بن سعد س می‌گوید‪ :‬هنگامی که من‪//‬ذر بن ابی ُاس‪//‬ید ب‪//‬دنیا آم‪//‬د‪،‬‬
‫او را نزد رسول الله ص آوردند‪ .‬پیامبر اکرم ص او را بر زانویش نهاد‪ .‬قاب‪//‬ل‬
‫یادآوری است که ابواسید ن‪//‬یز همانج‪//‬ا نشس‪//‬ته ب‪//‬ود‪ .‬آنگ‪//‬اه پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ا‬
‫چ‪//‬یزی ک‪//‬ه جل‪//‬ویش ب‪//‬ود‪ ،‬س‪//‬رگرم ش‪//‬د‪ .‬در این اثن‪//‬ا‪ ،‬اب‪//‬و اس‪//‬ید دس‪//‬تور داد ک‪//‬ه‬
‫فرزندش را از باالی زانوی پیامبر اک‪//‬رم ص برداش‪//‬تند و (ب‪//‬ه خان‪//‬ه) برگرداندن‪//‬د‪.‬‬
‫هنگامی که رسول الل‪/‬ه ص متوج‪//‬ه ش‪//‬د‪ ،‬فرم‪//‬ود‪« :‬ک‪//‬ودک کجاس‪//‬ت»؟ اب‪//‬و أس‪//‬ید‬
‫گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول الل‪//‬ه! او را (ب‪//‬ه خان‪//‬ه) برگردان‪//‬دیم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«نامش کیست»؟ ابو اسید گفت‪ :‬یا رسول هللا! فالنی‪ .‬نبی اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ن‪//‬ه‪،‬‬
‫بلکه اسمش منذر است»‪ .‬اینگونه پیامبر اکرم ص در آنروز او را منذر نامید‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬تغییر دادن یک نام به نام بهتر‬
‫‪1405‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َأَّن اْبَنًة ِلُع َم َر َكاَنْت ُيَقاُل َلَها َعاِصَيُة‪َ ،‬فَسَّم اَها َر ُس وُل الَّل ِه ص‬
‫َجِم يَلَة‪( .‬م‪)2139/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬یکی از دخ‪//‬تران عم‪//‬ر س عاص‪//‬یه (نافرم‪//‬ان) ن‪//‬ام‬
‫داشت‪ .‬رسول هللا ص او را جمیله‪ ،‬نام نهاد‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬تغییر دادن نام بّر ه به جویریه‬
‫‪1406‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬ك اَنْت ُج َو ْيِر َي ُة اْس ُمَها َب َّرَة‪َ ،‬فَح َّوَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫اْس َم َها ُج َو ْيِرَيَة‪َ ،‬و َك اَن َيْك َرُه َأْن ُيَقاَل ‪َ :‬خ َرَج ِم ْن ِع ْنِد َبَّرَة‪( .‬م‪)2140/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬جویریه ل دختر ح‪//‬ارث؛ همس‪//‬ر ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص؛‬
‫بّر ه نام داشت‪ .‬رسول هللا ص نامش را تغییر داد و جویریه نام نه‪//‬اد‪ .‬گفت‪//‬نی اس‪//‬ت‬
‫که پیامبر اکرم ص ناپسند می‌دانست که مردم بگویند‪ :‬از نزد بّر ه‪ ،‬بیرون آمد‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬تغییر نام بّر ه به زینب‬
‫‪1407‬ـ َع ْن ُمَح َّمِد ْب ِن َع ْم ِر و ْب ِن َع َطاٍء َقاَل ‪َ :‬س َّم ْيُت اْبَنِتي َب َّر َة‪َ ،‬فَق اَلْت ِلي َز ْيَنُب‬
‫ِبْنُت َأِبي َس َلَم َة‪ِ :‬إَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َنَهى َع ْن َهَذ ا اِال ْس ِم ‪َ ،‬و ُس ِّم يُت َب َّر َة‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل‬
‫الَّل ِه ص‪َ« :‬ال ُتَز ُّك وا َأْنُفَس ُك ُم ‪ ،‬الَّل ُه َأْع َلُم ِبَأْه ِل اْلِب ِّر ِم ْنُك ْم » َفَق اُلوا‪ِ :‬بَم ُنَس ِّم يَها؟ َق اَل‬
‫«َسُّم وَها َز ْيَنَب »‪( .‬م‪)2142/‬‬
 ‫‪165‬‬ ‫‪ -43‬کتاب آداب‬

‫ترجمه‪ :‬محمد بن عمرو بن عطا می‌گوی‪//‬د‪ :‬من دخ‪//‬ترم را ب‪ّ//‬ره ن‪//‬ام نه‪//‬ادم‪ .‬زینب‬
‫دختر ابی سلمه به من گفت‪ :‬رسول هللا ص از انتخ‪//‬اب این ن‪//‬ام‪ ،‬من‪//‬ع فرم‪//‬ود‪ .‬م‪//‬را‬
‫ب‪ّ//‬ره ن‪//‬ام نه‪//‬اده بودن‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬خ‪//‬ود را تزکیه نکنید؛ هللا متع‪//‬ال‬
‫نیکوکاران شما را بهتر می‌داند»‪ .‬مردم گفتند‪ :‬چه ن‪//‬امی ب‪//‬ر او بگ‪//‬ذاریم؟ فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«او را زینب بنامید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬درباره‌ی کرم گفتن انگور‬
‫‪1408‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َيُق وَلَّن َأَح ُد ُك ْم ِلْلِع َنِب‪،‬‬
‫اْلَكْر َم ‪َ ،‬فِإَّن اْلَكْر َم الَّرُجُل اْلُم ْس ِلُم »‪( .‬م‪)2247/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هیچ ی‪//‬ک از ش‪//‬ما ب‪//‬ه‬
‫انگور‪ ،‬کرم نگویید؛ زیرا مرد مسلمان‪ ،‬کرم است»‪.‬‬
‫(قابل ی‪//‬ادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه اع‪//‬راب ب‪//‬ه انگ‪//‬ور‪ ،‬درخت انگ‪//‬ور و ش‪//‬رابی ک‪//‬ه از‬
‫انگور‪ ،‬بدس‪//‬ت می‌آم‪//‬د‪ ،‬ک‪//‬رم می‌گفتن‪//‬د؛ چ‪//‬را ک‪//‬ه ش‪//‬راب انگ‪//‬ور ب‪//‬اعث ک‪//‬رامت و‬
‫بخشش می‌شد‪ .‬شریعت‪ ،‬استفاده‌ی این لفظ را برای م‪//‬وارد ف‪//‬وق‪ ،‬ناپس‪//‬ند دانس‪//‬ت؛‬
‫زیرا چه بسا که مردم این لفظ را می‌شنیدند و تحری‪//‬ک می‌ش‪//‬دند و ب‪//‬ه ی‪//‬اد ش‪//‬راب‬
‫می‌افتادند‪ .‬به همین خاطر‪ ،‬رسول اکرم ص ی‪//‬ادآوری نم‪//‬ود ک‪//‬ه لف‪//‬ظ ک‪//‬رم‪ ،‬ب‪//‬رای‬
‫قلب مؤمن وخود مؤمن‪ ،‬شایسته است؛ زی‪//‬را م‪//‬ؤمن‪ ،‬سرچش‪//‬مه‌ی ک‪//‬رم و بخش‪//‬ش‬
‫است‪ ).‬شرح امام نووی بر صحیح مسلم‬
‫‪1409‬ـ َعن َو ائِل ابِن ِح جٍر س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َقاَل ‪َ« :‬ال َتُقو وا‪ :‬ا َكْر ُم ‪َ ،‬و َلِكْن ُقو وا‪:‬‬
‫ُل‬ ‫ْل‬ ‫ُل‬
‫اْلِع َنُب َو اْلَحَبَلُة»‪( .‬م‪)2248/‬‬
‫ترجمه‪ :‬وائل بن حجر س می‌گوید‪ :‬نبی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ه درخت انگ‪//‬ور‪،‬‬
‫کرم نگویید؛ بلکه انگور و تاک بگویید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬ممنوعیت نام‌های افلح‪ ،‬رباح‪ ،‬یسار و نافع‬
‫‪1410‬ـ َع ْن َسُمَر َة ْبِن ُج ْنَدٍب س َقاَل ‪َ :‬نَهاَنا َر ُسوُل ِهَّللا ص َأْن ُنَسِّم َى َرِقيَقَن ا ِبَأْر َبَع ِة‬
‫َأْس َم اٍء ‪َ :‬أْفَلَح ‪َ ،‬و َرَباٍح‪َ ،‬و َيَس اٍر‪َ ،‬و َناِفٍع‪( .‬م‪)2136/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سمره بن جندب س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص ما را منع فرم‪//‬ود از اینک‪//‬ه‬
‫چهار نام افلح‪ ،‬رباح‪ ،‬یسار و نافع را بر بردگانمان بگذاریم‪.‬‬
‫‪1411‬ـ َع ْن َس ُمَر َة ْبِن ُج ْن َدٍب س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص «َأَح ُّب اْلَكَالِم ِإَلى ِهَّللا‬
‫َأْر َبٌع‪ُ :‬سْبَح اَن ِهَّللا‪َ ،‬و اْلَحْم ُد ِهَّلِل‪َ ،‬و َال ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا‪َ ،‬و ُهَّللا َأْك َب ُر‪َ ،‬ال َيُض ُّر َك َب َأِّيِهَّن َب َد ْأَت ‪َ ،‬و َال‬
‫ُتَسِّمَيَّن ُغ َالَم َك َيَس اًرا‪َ ،‬و َال َرَباًحا‪َ ،‬و َال َنِج يًحا‪َ ،‬و َال َأْفَلَح ‪َ ،‬فِإَّنَك َتُقوُل‪َ :‬أَثَّم ُهَو ؟ َفَال َيُك وُن ‪،‬‬
‫َفَيُقوُل‪َ :‬ال»‪ِ ،‬إَّنَم ا ُهَّن َأْر َبٌع‪َ ،‬فَال َتِزيُدَّن َع َلَّى ‪( .‬م‪)2137/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سمره بن جندب س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬به‪//‬ترین کلم‪//‬ات‬
‫نزد هللا متعال چهار تا هستند‪ :‬سبحان هللا و الحمدهلل و ال اله اال هللا و هللا اکبر؛ با هر‬
‫کدام‪ ،‬آغاز نمایید‪ ،‬اشکالی ن‪//‬دارد‪ .‬م‪//‬واظب باش‪//‬ید اس‪/‬م‌های یس‪//‬ار‪ ،‬رب‪//‬اح‪ ،‬نجیح و‬
‫افلح را برای برده‌هایتان‪ ،‬انتخاب نکنید؛ زیرا شما ص‪//‬دا می‌زنید و می‌گویید‪ :‬آی‪//‬ا‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪166‬‬

‫او (یسار‪ ،‬رباح و ‪ )...‬هست؟ و در صورتی ک‪//‬ه او وج‪//‬ود نداش‪//‬ته باش‪//‬د‪ ،‬ج‪//‬وابش‬
‫منفی است‪( .‬و شاید در دل شما نوعی شگون بد بیاید‪).‬‬
‫سمره می‌گوید‪ :‬این اسم‌ها‪ ،‬چهار تا هستند؛ مواظب باشید به من تهمت نزنید و‬
‫آنها را اضافه نکنید‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬اجازه یافتن درباره‌ی نام گذاری به نام های فوق‬
‫‪1412‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َع ْبِد الَّل ِه ل َق اَل ‪َ :‬أَر اَد الَّنِبُّي ص َأْن َيْنَهى َع ْن َأْن ُيَس َّم ى ِبَيْع َلى‬
‫َو ِبَبَر َكَة‪َ ،‬و ِبَأْفَلَح ‪َ ،‬و ِبَيَس اٍر‪َ ،‬و ِبَناِفٍع‪َ ،‬و ِبَنْح ِو َذ ِلَك‪ُ ،‬ثَّم َر َأْيُتُه َس َكَت َبْعُد َع ْنَه ا‪َ ،‬فَلْم َيُق ْل َش ْيًئا‪ُ ،‬ثَّم‬
‫ُقِبَض َر ُس وُل الَّل ِه ص َو َلْم َيْن َه َع ْن َذ ِل َك‪ُ ،‬ثَّم َأَر اَد ُع َم ُر َأْن َيْنَهى َع ْن َذ ِل َك‪ُ ،‬ثَّم َتَر َك ُه‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2138‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ج‪//‬ابر بن عبدهللا ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص تص‪//‬میم گ‪//‬رفت ت‪//‬ا از ن‪//‬ام‬
‫گذاری به نام‌های مقبل‪ ،‬برکت‪ ،‬افلح‪ ،‬یس‪/‬ار‪ ،‬ن‪/‬افع و مانن‪/‬د اینه‪/‬ا‪ ،‬من‪/‬ع نمای‪/‬د؛ ولی‬
‫بع‪//‬دها دی‪//‬دم ک‪//‬ه پیامبر اک‪//‬رم ص س‪//‬کوت نم‪//‬ود و در این ب‪//‬اره‪ ،‬چ‪//‬یزی نگفت‪.‬‬
‫سرانجام‪ ،‬رسول هللا ص وفات نمود و از انتخاب این نام‌ها‪ ،‬من‪//‬ع نفرم‪//‬ود‪ .‬بع‪//‬د از‬
‫آن‪ ،‬عمر بن خطاب س خواست تا از این کار‪ ،‬من‪//‬ع نمای‪//‬د؛ ام‪//‬ا این ک‪//‬ار را انج‪//‬ام‬
‫نداد‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬سّید نامیدن برده و کنیز و موال‬
‫‪1413‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َيُق ْل َأَح ُد ُك ُم ‪ :‬اْس ِق َر َّب َك‪،‬‬
‫َأْطِع ْم َر َّبَك ‪َ ،‬و ِّض ْئ َر َّبَك ‪َ ،‬و َال َيُقْل َأَح ُد ُك ْم ‪َ :‬ر ِّبي‪َ ،‬و ْلَيُقْل ‪َ :‬س ِّيِد ي‪َ ،‬م ْو َالَى ‪َ ،‬و َال َيُقْل َأَح ُد ُك ْم ‪:‬‬
‫َع ْبِد ي‪َ ،‬أَم ِتي‪َ ،‬و ْلَيُقْل ‪َ ،‬فَتاَى ‪َ ،‬فَتاِتي‪ُ ،‬غ َالِم ي» (م‪)2249/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬نبای‪//‬د یکی از ش‪//‬ما‬
‫بگوید‪ :‬رّب و صاحب خودت را آب بده‪ ،‬رّب خودت را غ‪/‬ذا ب‪/‬ده‪ ،‬مال‪/‬ک خ‪/‬ودت را‬
‫آب وضو بده؛ همچنین نباید یکی از شما بگوید‪ :‬رّب و مالک من؛ بلکه سید و موالی‬
‫من بگوید‪ .‬همچنین یکی از شما نگوید‪ :‬برده‌ی من‪ ،‬کنیز من؛ بلک‪//‬ه پس‪//‬رم‪ ،‬دخ‪//‬ترم و‬
‫خدمتگذارم بگوید‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬کنیه گذاشتن برای بچه‌ی خردسال‬
‫‪1414‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص َأْح َس َن الَّناِس ُخُلًقا‪َ ،‬و َك اَن ِلي‬
‫َأٌخ ُيَقاُل َلُه َأُبو ُع َم ْيٍر ـ َقاَل َأْح ِس ُبُه َقاَل ـ َك اَن َفِط يًم ا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَك اَن ِإَذ ا َج اَء َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َفَر آُه َقاَل ‪َ« :‬أَبا ُع َم ْيٍر ‪َ ،‬م ا َفَعَل الُّنَغْيُر»؟ َقاَل ‪َ :‬فَك اَن َيْلَع ُب ِبِه‪( .‬م‪)2150/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬انس بن مال‪//‬ک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص از همه‌ی م‪//‬ردم‪ ،‬اخالق‬
‫به‪//‬تری داش‪//‬ت‪ .‬من ب‪//‬رادر ک‪//‬وچکی داش‪//‬تم ک‪//‬ه ب‪//‬ه او ابوعم‪//‬یر می‌گفتن‪//‬د‪ .‬راوی‬
‫می‌گوید‪ :‬فکر می‌کنم که گفت‪ :‬دوران شیرخوارگی‌اش به پایان رسیده بود‪ .‬هر گاه‬
‫رسول هللا ص می‌آمد و او را می‌دید‪ ،‬می‌فرمود‪« :‬ای ابوعمیر! حال ُنَغیر چطور‬
‫است»؟ نغیر‪ ،‬پرنده‌ی کوچکی بود که ابوعمیر با آن‪ ،‬بازی می‌کرد‪.‬‬
 ‫‪167‬‬ ‫‪ -43‬کتاب آداب‬

‫باب (‪ :)17‬درباره‌ی اینکه یک مرد به مرد دیگری بگوید‪ :‬ای پسرکم!‬

‫‪1415‬ـ َع ِن اْلُمِغ يَرِة ْبِن ُش ْع َبَة َقاَل ‪َ :‬م ا َس َأَل َر ُسوَل ِهَّللا ص َأَح ٌد َع ِن الَّد َّجاِل َأْكَثَر ِمَّم ا‬
‫َس َأْلُتُه َع ْن ُه‪َ ،‬فَق اَل ِلي‪َ« :‬أْى ُبَنَّى َو َم ا ُيْنِص ُبَك ِم ْن ُه؟ ِإَّن ُه َلْن َيُض َّر َك »‪َ .‬ق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪ِ :‬إَّنُهْم‬
‫َيْز ُع ُم وَن َأَّن َم َع ُه َأْنَهاَر اْلَم اِء َو ِج َباَل اْلُخ ْب ِز ؟ َق اَل ‪ُ« :‬ه َو َأْه َو ُن َع َلى ِهَّللا ِم ْن َذ ِل َك »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2152‬‬
‫ترجمــه‪ :‬مغ‪/‬یره بن ش‪/‬عبه می‌گوی‪/‬د‪ :‬هیچ‌کس از رس‪/‬ول هللا ص درب‪/‬اره‌ی دج‪/‬ال‬
‫بیشتر از من نمی‌پرسید‪ .‬سرانجام‪ ،‬پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه من فرم‪//‬ود‪« :‬ای پس‪//‬رکم!‬
‫چ‪//‬را ت‪//‬و درب‪//‬اره‌ی او خ‪//‬ود را ب‪//‬ه زحمت می‌ان‪//‬دازی؟ او هرگ‪//‬ز ب‪//‬ه ت‪//‬و ض‪//‬رری‬
‫نمی‌رساند»‪ .‬من گفتم‪ :‬مردم گمان می‌کنند که نهرهای آب و کوه‌ه‪//‬ای ن‪//‬ان‪ ،‬هم‪//‬راه‬
‫اوست‪ .‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬او ن‪//‬زد هللا متع‪//‬ال‪ ،‬خ‪//‬وارتر و ذلیل‌ت‪//‬ر از این‬
‫چیزهاست»‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬بدترین اسم‌ها نزد هللا متعال‪ ،‬نام کسی است که شاهنشاه نامیده شود‬
‫‪1416‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّى ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن َأْخ َن َع اْس ٍم ِع ْن َد الَّل ِه َر ُج ٌل‬
‫َتَسَّم ى َم ِلَك اَألْم َالِك » َز اَد اْبُن َأِبي َشْيَبَة ِفي ِر َو اَيِتِه ‪َ« :‬ال َم اِلَك ِإَّال الَّلُه» َقاَل ُس ْف َياُن ـ‬
‫يعني ابن عيينة ـ ِم ْثُل َش اَهاْن َش اْه ‪َ ،‬و َقاَل َأْح َم ُد ْبُن َح ْن َبٍل ‪َ :‬س َأْلُت َأَبا َع ْم ٍر و َع ْن َأْخ َنَع ؟‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬أْو َض َع ‪( .‬م‪)2143/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬دترین اس ‪/‬م‌ها ن‪//‬زد هللا‬
‫متعال‪ ،‬نام کسی است ک‪/‬ه خ‪/‬ود را شاهنش‪/‬اه نامیده باش‪/‬د»‪ .‬ابن ابی ش‪/‬یبه در ی‪/‬ک‬
‫روایت می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص افزود‪« :‬هیچ مالکی بجز هللا‪ ،‬وجود ندارد»‪.‬‬
‫س‪//‬فیان عیین‪//‬ه می‌گوی‪//‬د‪ :‬مل‪//‬ک االمالک مث‪//‬ل شاهنش‪//‬اه اس‪//‬ت‪ .‬احم‪//‬د بن حنب‪//‬ل‬
‫می‌گوید‪ :‬ابوعمرو را در مورد معنای «اخنع» پرسیدم‪ .‬گفت‪ :‬به معنای پست‌ترین‬
‫است‪( .‬که به معنای همان بدترین می‌باشد‪).‬‬
‫باب (‪ :)19‬مسلمان بر مسلمان‪ ،‬پنج حق دارد‬
‫‪1417‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬خ ْم ٌس َتِج ُب ِلْلُم ْس ِلِم َع َلى َأِخ ي ‪ِ/‬ه‪:‬‬
‫َر ُّد الَّسَالِم ‪َ ،‬و َتْش ِم يُت اْلَع اِط ِس‪َ ،‬وِإَج اَب ُة ال‪َّ/‬دْع َوِة‪َ ،‬و ِعَي اَد ُة اْلَم ِريِض‪َ ،‬و اِّتَب اُع اْلَج َن اِئِز»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2162‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬مسلمان در برابر برادر‬
‫مسلمانش‪ ،‬پنج وظیفه دارد‪1 :‬ـ جواب دادن سالم ‪2‬ـ ج‪//‬واب دادن عطس‪//‬ه ‪3‬ـ قب‪//‬ول‬
‫دعوت ‪4‬ـ عیادت مریض ‪5‬ـ تشییع جنازه»‪.‬‬
‫‪1418‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ح ُّق اْلُم ْس ِلِم َع َلى اْلُم ْس ِلِم‬
‫ِس ٌّت »‪ِ ،‬قيَل ‪َ :‬م ا ُهَّن ؟ َيا َر ُسوَل ِهَّللا َقاَل ‪ِ« :‬إَذ ا َلِقيَت ُه َفَس ِّلْم َع َلْي ِه‪َ ،‬و ِإَذ ا َدَع اَك َفَأِج ْب ُه‪َ ،‬و ِإَذ ا‬
‫اْسَتْنَص َح َك َفاْنَص ْح َل ُه‪َ ،‬و ِإَذ ا َع َطَس َفَحِم َد َهَّللا َفَس ِّم ْتُه‪َ ،‬و ِإَذ ا َم ِرَض َفُع ْد ُه‪َ ،‬و ِإَذ ا َم اَت‬
‫َفاَّتِبْعُه»‪( .‬م‪)2162/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬مس‪//‬لمان ب‪//‬ر‬
‫مسلمان‪ ،‬شش حق دارد»‪ .‬صحابه عرض کردند‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا! آنه‪//‬ا چ‪//‬ه هس‪//‬تند؟‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪168‬‬

‫فرمود‪« :‬هرگاه‪ ،‬او را دیدی‪ ،‬سالم کن‪ .‬اگر تو را دعوت کرد‪ ،‬قب‪//‬ول کن‪ .‬اگ‪//‬ر از‬
‫ت‪/‬و تقاض‪//‬ای نص‪//‬یحت نم‪/‬ود‪ ،‬او را نص‪//‬یحت کن‪ .‬ه‪/‬ر گ‪/‬اه عطس‪/‬ه زد و الحم‪/‬د هلل‬
‫گفت‪ ،‬جواب عطسه‌اش را بده (یرحمک هللا بگو‪ ).‬اگر مریض شد‪ ،‬ب‪//‬ه عیادت او‬
‫برو‪ ،‬و هنگامی‌که فوت نمود‪ ،‬در تشییع جنازه‌ی او شرکت کن»‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬ممنوعیت نشستن بر سر راه و ادای حق راه‬
‫‪1419‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّي س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّي اُك ْم َو اْلُج ُل وَس ِفي‬
‫الُّطُر َقاِت» َقاُلوا‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َم ا َلَنا ُبٌّد ِم ْن َم َج اِلِس َنا‪َ ،‬نَتَح َّد ُث ِفيَها‪َ ،‬قاَل َر ُس وُل الَّلِهص‪:‬‬
‫«َفِإَذ ا َأَبْيُتْم ِإَّال اْلَم ْج ِلَس ‪َ ،‬فَأْع ُطوا الَّطِر يَق َح َّقُه» َقاُلوا‪َ :‬و َم ا َح ُّق ُه؟ َق اَل ‪َ« :‬غُّض اْلَبَص ِر ‪،‬‬
‫َو َكُّف اَألَذ ى‪َ ،‬و َر ُّد الَّس َالِم ‪َ ،‬و اَألْم ُر ِباْلَم ْعُروِف ‪َ ،‬و الَّنْهُى َع ِن اْلُم ْنَك ِر»‪( .‬م‪)2121/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از ابوس‪//‬عید خ‪//‬دری س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬از‬
‫نشستن در معابر عمومی‪ ،‬اجتناب کنید»‪ .‬ص‪//‬حابه ع‪//‬رض کردن‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا!‬
‫چاره‌ای جز این نداریم؛ زیرا معابر محل نشستن و سخن گفتن ماس‪//‬ت‪ .‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر چ‪//‬اره‌ای ج‪//‬ز این نداری‪//‬د‪ ،‬پس ح‪//‬ق راه را ادا کنید»‪ .‬ص‪//‬حابه‬
‫عرض کردند‪ :‬حق راه چیست؟ فرمود‪« :‬حفاظت چشم ها‪ ،‬اذیت نکردن ع‪//‬ابران‪،‬‬
‫جواب دادن سالم و امر به معروف و نهی از منکر»‪.‬‬
‫باب (‪ :)21‬سالم گفتن سوار به پیاده‪ ،‬و افراد کمتر به کسانی که بیشترند‬
‫‪1420‬ـ َعن ابي ُهَر يَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬يَس ِّلُم ال‪َّ//‬راِكُب َع َلى اْلَم اِش ى‪،‬‬
‫َو اْلَم اِش ى َع َلى اْلَقاِعِد ‪َ ،‬و اْلَقِليُل َع َلى اْلَك ِثيِر »‪( .‬م‪)2160/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرمود‪« :‬سوار به پیاده‪ ،‬کسی‌که راه‬
‫میرود به کسی‌که نشسته است‪ ،‬و آنانی که کمتر هستند به کسانی ک‪//‬ه بیش‪//‬ترند‪ ،‬س‪//‬الم‬
‫دهند»‪.‬‬

‫باب (‪ :)22‬اجازه خواستن و سالم گفتن‬

‫‪1421‬ـ َع ْن َأِبي ُبْر َد َة س َع ْن َأِبي ُم وَس ى اَألْش َع ِرِّى س‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ج اَء َأُب و ُم وَس ى ِإَلى‬
‫ُع َم َر ْبِن اْلَخ َّطاِب َفَقاَل ‪ :‬الَّس َالُم َع َلْيُك ْم ‪َ ،‬هَذ ا َع ْبُد ِهَّللا ْبُن َقْيٍس‪َ ،‬فَلْم َيْأَذ ْن َل ُه‪َ ،‬فَق اَل ‪ :‬الَّس َالُم‬
‫َع َلْيُك ْم ‪َ ،‬هَذ ا َأُبو ُم وَس ى‪ ،‬الَّس َالُم َع َلْيُك ْم ‪َ ،‬ه َذ ا اَألْش َع ِرُّى ‪ُ ،‬ثَّم اْنَص َر َف ‪َ ،‬فَق اَل ‪ُ :‬ر ُّد وا َع َلَّى ‪،‬‬
‫ُر ُّد وا َع َلَّي ‪َ ،‬فَج اَء َفَقاَل ‪َ :‬يا َأَبا ُم وَس ى َم ا َر َّد َك ؟ ُكَّنا ِفي ُشْغ ٍل ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص‬
‫َيُقوُل‪« :‬اِال ْس ِتْئَذ اُن َثَالٌث ‪َ ،‬فِإْن ُأِذ َن َلَك َوِإَّال َف اْر ِج ْع» َق اَل ‪َ :‬لَت ْأِتَيِّني َع َلى َه َذ ا ِبَبِّيَن ٍة‪َ ،‬وِإَّال‬
‫َفَع ْلُت َو َفَع ْلُت ‪َ ،‬فَذ َهَب َأُبو ُم وَس ى‪َ ،‬قاَل ُع َم ُر‪ِ :‬إْن َو َج َد َبِّيَنًة َتِج ُدوُه ِع ْنَد اْلِم ْنَبِر َع ِش َّيًة‪َ ،‬و ِإْن‬
‫َلْم َيِج ْد َبِّيَنًة َفَلْم َتِج ُدوُه‪َ ،‬فَلَّم ا َأْن َج اَء ِباْلَعِش ِّى َو َج ُدوُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ي ا َأَب ا ُم وَس ى َم ا َتُق وُل؟ َأَق ْد‬
‫َو َج ْدَت ؟ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪ُ ،‬أَبَّى ْبَن َكْع ٍب‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ع ْد ٌل‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬يا َأَبا الُّطَفْيِل َم ا َيُقوُل َه َذ ا؟ َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت‬
‫َر ُسوَل الَّلِه ص َيُقوُل َذ ِلَك َي ا اْبَن اْلَخ َّط اِب َفَال َتُك وَنَّن َع َذ اًبا َع َلى َأْص َح اِب َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫ص‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬سْبَح اَن ِهَّللا ِإَّنَم ا َسِم ْع ُت َشْيًئا َفَأْح َبْبُت َأْن َأَتَثَّبَت ‪( .‬م‪)2154/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو برده س به نقل از ابوموسی اشعری س می‌گوید‪ :‬ابوموسی اش‪//‬عری‬
‫س ن‪/‬زد عم‪/‬ر بن خطاب س آم‪/‬د و گفت‪ :‬الس‪/‬الم علیکم‪ ،‬من عبدالل‪/‬ه بن قیس هس‪/‬تم‪.‬‬
 ‫‪169‬‬ ‫‪ -43‬کتاب آداب‬

‫عمر س به او اجازه نداد‪ .‬ابوموسی س دوباره گفت‪ :‬الس‪//‬الم علیکم‪ ،‬من ابوموس‪//‬ی‬
‫هس‪//‬تم؛ الس‪//‬الم علیکم من اش‪//‬عری هس‪//‬تم‪ .‬س‪//‬پس برگش‪//‬ت‪ .‬عم‪//‬رس گفت‪ :‬او را‬
‫برگردانید‪ ،‬او را برگردانید‪ .‬اب‪//‬و موس‪//‬ی آم‪//‬د‪ .‬عم‪//‬رس گفت‪ :‬ای ابوموس‪//‬ی! چ‪//‬را‬
‫برگشتی؟ ما مشغول بودیم‪ .‬ابوموسیس گفت‪ :‬شنیدم که رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«اجازه خواستن‪ ،‬سه بار است؛ اگر به تو اجازه دادند که خوب است؛ در غیر این‬
‫صورت‪ ،‬برگرد»‪ .‬عم‪/‬ر س گفت‪ :‬ی‪/‬ا ب‪/‬رای این گفته‌ات‪ ،‬گ‪/‬واه می‌آوری ی‪/‬ا ب‪/‬ا ت‪/‬و‬
‫چنین و چنان خواهم کرد‪ .‬ابوموسی س با شنیدن این سخنان رفت‪ .‬عم‪//‬ر س گفت‪:‬‬
‫اگر گواهی پیدا کند‪ ،‬هنگام نماز عشا‪ ،‬او را کنار منبر می‌بینید‪ .‬و اگر گواهی پیدا‬
‫نکند‪ ،‬او را نمی‌بینید‪ .‬چون نماز عشا ف‪//‬را رس‪//‬ید‪ ،‬او را دیدن‪//‬د‪ .‬عم‪//‬ر س گفت‪ :‬ای‬
‫ابوموسی! چه می‌گ‪//‬ویی؟ آی‪//‬ا گ‪//‬واهی ی‪//‬افتی؟ ابوموس‪//‬ی گفت‪ :‬بلی‪ ،‬ابی بن کعبس‪.‬‬
‫عمر گفت‪ :‬فرد عادلی است؛ ای ابوطفیل! (ک‪//‬نیه‌ی ابی بن کعب) اب‪//‬و موس‪/‬ی چ‪/‬ه‬
‫می‌گوی‪/‬د؟ ابی بن کعب س گفت‪ :‬ای فرزن‪/‬د خطاب! ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص این‬
‫سخن را ایراد فرمود؛ پس برای یاران رسول هللا ص عذابی نباش‪ .‬عمر س گفت‪:‬‬
‫سبحان هللا‪ ،‬چیزی شنیدم؛ لذا دوست داشتم تا مطمئن شوم‪.‬‬
‫باب (‪ :)23‬بلند کردن پرده‪ ،‬اجازه شمرده می‌شود‬
‫‪1422‬ـ عن اْبَن َم ْس ُعوٍد س َق اَل ‪َ :‬ق اَل ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إْذ ُن َك َع َلَّي َأْن ُيْر َف َع‬
‫اْلِح َج اُب ‪َ ،‬و َأْن َتْسَتِمَع ِسَو اِد ى‪َ ،‬ح َّتى َأْنَهاَك »‪( .‬م‪)2169/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن مسعود ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص به من فرمود‪« :‬همین که پرده را‬
‫بلن‪//‬د کردن‪//‬د وت‪//‬و ص‪//‬دای آهس‪//‬ته‌ی م‪//‬را ش‪//‬نیدی (متوج‪//‬ه وج‪//‬ود من ش‪//‬دی) ب‪//‬رایت‬
‫اجازه‌ی ورود به شمار می‌آید»‪( .‬می‌توانی وارد شوی‪).‬‬
‫(مفهوم حدیث‪ ،‬این است که اگر پرده بلند بود تو متوجه ش‪//‬دی ک‪//‬ه من درخان‪//‬ه‬
‫هستم‪ ،‬نیاز به اجازه گرفتن نداری؛ بلکه می‌توانی بدون اجازه‪ ،‬وارد خانه ش‪//‬وی؛‬
‫و این از فضایل ابن مسعود ل شمرده می‌شود‪ ).‬وهللا اعلم‬
‫باب (‪ :)24‬کراهیت «من» گفتن هنگام اجازه‌ی ورود خواستن‬
‫‪1423‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْب ِد ِهَّللا ل َق اَل ‪ :‬اْس َتْأَذْنُت َع َلى الَّنِبِّى ص َفَق اَل ‪َ« :‬م ْن َه َذ ا»؟‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬أَنا‪َ ،‬فَقاَل الَّنِبُّي ص‪َ« :‬أَنا‪َ ،‬أَنا» و فی رواية‪ :‬كَاَّنُه كِرَه َذ ِلك‪( .‬م‪)2155/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬از ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص اج‪/‬ازه‌ی ورود خواس‪/‬تم‪.‬‬
‫رس‪////‬ول هللا ص پرس‪////‬ید‪« :‬کیس‪////‬تی»؟ گفتم‪ :‬منم‪ .‬فرم‪////‬ود‪« :‬من هم منم»‪ .‬راوی‬
‫می‌گوید‪ :‬گویا پیامبر اکرم ص اینگونه جواب دادن را ناپسند‌دانست‪.‬‬
‫باب (‪ :)25‬ممنوعیت نگاه کردن به داخل خانه هنگام اجازه خواستن‬
‫‪1424‬ـ َعن َس ْهَل ْبَن َس ْع ٍد الَّس اِع ِد َّى ل‪َ :‬أْخ َب َرُه َأَّن َر ُج ًال اَّطَل َع ِفي ُجْح ٍر ِفي َب اِب‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص َو َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص ِم ْد ًرى َيُح ُّك ِبِه َر ْأَس ُه‪َ ،‬فَلَّم ا َر آُه َر ُسوُل ِهَّللا ص َق اَل ‪:‬‬
‫«َلْو َأْع َلُم َأَّنَك َتْنُظُر ِنى َلَطَع ْنُت ِبِه ِفي َع ْيِنَك »‪َ .‬و َقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّنَم ا ُج ِع َل اِإل ْذ ُن‬
‫ِم ْن َأْج ِل اْلَبَص ِر »‪( .‬م‪)2156/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪170‬‬

‫ترجمه‪ :‬سهل بن سعد ساعدی ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ردی از س‪//‬وراخ دروازه ب‪//‬ه داخ‪//‬ل‬
‫خانه‌ی رسول هللا ص نگاه کرد در حالی که پیامبر اکرم ص چوب نوک تیزی در‬
‫دست داشت و با آن‪ ،‬سرش را می‌خاراند‪ .‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص او را دی‪/‬د‪،‬‬
‫فرمود‪« :‬اگر می‌دانستم که تو نگاه می‌کنی‪ ،‬چوب را در چشم تو ف‪//‬رو می‌ب‪//‬ردم»‪.‬‬
‫همچنین پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬به خاطر نگاه است که اجاه خواستن‪ ،‬الزم شده‬
‫است»‪.‬‬
 ‫‪171‬‬ ‫‪ -43‬کتاب آداب‬

‫باب (‪ :)26‬اگر کسی بدون اجازه‌ی مردم به داخل خانه‌ی آنــان‪ ،‬نگــاه کــرد و آنهــا چشــمش را‬
‫کور کردند‬
‫‪1425‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬لْو َأَّن َر ُج ًال اَّطَلَع َع َلْي َك ِبَغْي ِر‬
‫ِإْذ ٍن َفَخ َذ ْفَتُه ِبَحَص اٍة‪َ ،‬فَفَقْأَت َع ْيَنُه َم ا َك اَن َع َلْيَك ِم ْن ُجَناٍح»‪( .‬م‪)2158/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرمود‪« :‬اگر کسی بدون اج‪//‬ازه ب‪//‬ه‬
‫داخل خانه‌ات نگاه کرد و تو با پرتاب سنگریزه‪ ،‬چشمش را کور کردی‪ ،‬هیچ گن‪//‬اهی‬
‫بر تو نیست»‪.‬‬
‫باب (‪ :)27‬درباره‌ی نگاه ناگهانی و برگرداندن چشم از آن‬
‫‪1426‬ـ َع ْن َج ِر يِر ْبِن َع ْبِدِهَّللا س َق اَل ‪َ :‬س َأْلُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َع ْن َنَظ ِر اْلُفَج اَءِة‪،‬‬
‫َفَأَم َرِنى َأْن َأْص ِرَف َبَص ِرى‪( .‬م‪)2159/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جریر بن عبدهللا س می‌گوید‪ :‬از رسول هللا ص درباره‌ی نگ‪//‬اه ناگه‪//‬انی‬
‫پرسیدم‪ .‬پیامبر اکرم ص به من دستور داد تا نگاهم را برگردانم‪.‬‬
‫باب (‪ :)28‬در مورد کسی که وارد مجلسی شود و سالم دهد و بنشیند‬
‫‪1427‬ـ َع ْن َأِبي َو اِق ٍد الَّلْيِثِّي س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َبْيَنَم ا ُه َو َج اِلٌس ِفي اْلَم ْس ِج ِد‬
‫َو الَّناُس َم َع ُه‪ِ ،‬إْذ َأْقَبَل َنَفٌر َثَالَثٌة‪َ ،‬فَأْقَبَل اْثَناِن ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َو َذ َهَب َو اِح ٌد ‪َ ،‬قاَل َفَو َقَف ا‬
‫َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَأَّم ا َأَح ُدُهَم ا َفَر َأى ُفْر َج ًة ِفي اْلَح ْلَقِة َفَج َلَس ِفيَها‪َ ،‬و َأَّم ا اآلَخ ُر َفَج َلَس‬
‫ُأ‬
‫َخ ْلَفُهْم ‪َ ،‬و َأَّم ا الَّثاِلُث َفَأْد َبَر َذ اِهًبا‪َ ،‬فَلَّم ا َفَر َغ َر ُسوُل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬أَال ْخ ِب ُر ُك ْم َع ِن الَّنَف ِر‬
‫الَّثَالَثِة؟ َأَّم ا َأَح ُدُهْم َفَأَو ى ِإَلى ِهَّللا‪َ ،‬فآَو اُه ُهَّللا‪َ ،‬و َأَّم ا اآلَخ ُر َفاْسَتْح َيا‪َ ،‬فاْسَتْح َيا ُهَّللا ِم ْنُه‪َ ،‬و َأَّم ا‬
‫اآلَخ ُر َفَأْع َرَض ‪َ ،‬فَأْع َرَض ُهَّللا َع ْنُه»‪( .‬م‪)2176/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابو واقد لیثی س روایت است ک‪//‬ه‪ :‬روزی‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ا جمعی‬
‫از صحابه در مسجد نشسته و (مشغول وعظ و ارشاد بود) که س‪/‬ه نف‪/‬ر‪ ،‬وارد مس‪/‬جد‬
‫شدند‪ .‬دو نفر توقف کردند و س‪/‬ومی برگش‪/‬ت؛ راوی می‌گوی‪/‬د‪ :‬یکی از آن دو‪ ،‬ج‪/‬ایی‬
‫برای خود پیدا کرد و نشست‪ .‬دومی پشت سر جمع‪ ،‬نشست‪ .‬سومی برگش‪//‬ت و رفت‪.‬‬
‫رسول الله ص پس از اتمام وعظ‪ ،‬فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا می‌خواهید م‪//‬اجرای این این س‪//‬ه‬
‫نفر ارا برای شما بیان نمایم؟ یکی از آنان‪ ،‬به خاطر رضای هللا متعال آم‪//‬ده ب‪//‬ود؛‬
‫در نتیجه‪ ،‬هللا متعال او را جای داد‪ .‬دومی شرم کرد؛ هللا متع‪//‬ال را هم از او ش‪//‬رم‬
‫آمد (و او را بخش‪//‬ید‪ ).‬س‪//‬ومی رو گ‪//‬ردانی ک‪//‬رد؛ هللا متع‪//‬ال ن‪//‬یز از او اع‪//‬راض و‬
‫روگردانی نمود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)29‬ممنوعیت بلند کردن شخص از جایش و نشستن در آن‬
‫‪1428‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬ال ُيِقيُم الَّرُج ُل الَّرُج َل ِم ْن َم ْقَع ِدِه ُثَّم‬
‫َيْج ِلُس ِفيِه‪َ ،‬و َلِكْن َتَفَّسُحوا َو َتَو َّسُعوا» و فی رواية‪ُ :‬قلُت ِفي َي وِم الُجمَع ِة؟ َق اَل ‪ِ :‬في َي وِم‬
‫الُج ُم ُع ِة َو َغيِر َه ا‪َ ،‬و َك اَن اْبُن ُع َم َر ‪ِ ،‬إَذ ا َق اَم َل ُه َر ُج ٌل َع ْن َم ْج ِلِس ِه‪َ ،‬لْم َيْج ِلْس ِفي‪ِ/‬ه‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2177‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪172‬‬

‫ترجمــه‪ :‬از ابن عم‪//‬ر ل روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬هیچ‌کس‪،‬‬
‫شخص دیگری را از جایش بلند نکند تا در ج‪//‬ای او بنش‪//‬یند؛ ولی ب‪//‬رای دیگ‪//‬ران‪،‬‬
‫جا باز کنید»‪.‬‬
‫و در روای‪//‬تی آم‪//‬ده اس‪//‬ت ک‪//‬ه راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬پرس‪//‬یدم‪ :‬این‪ ،‬مخص‪//‬وص روز‬
‫جمعه است؟ گفت‪ :‬شامل جمعه و غیر جمعه می‌شود‪ .‬قابل یادآوری است ک‪//‬ه اگ‪//‬ر‬
‫کسی برای ابن عمر ل از جایش بلند می‌شد‪ ،‬ابن عمر ل در جای او نمی‌نشست‪.‬‬
‫بـاب (‪ :)30‬اگـر کسـی از جـایش بلنـد شـد و دوبـاره بـه آن برگشـت‪ ،‬بـه آن جـا‪ ،‬مسـتحق تـر‬
‫ازدیگران است‬
‫‪1429‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَذ ا َق اَم َأَح ُد ُك ْم ـ َوِفي َح ِد يِث‬
‫َأِبي َع َو اَنَة‪َ :‬م ْن َقاَم ـ ِم ْن َم ْج ِلِس ِه ُثَّم َر َجَع ِإَلْيِه َفُهَو َأَح ُّق ِبِه»‪( .‬م‪)2179/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر گ‪//‬اه‪ ،‬یکی‬
‫از شما از جایش برخاست ـ و در روایت ابوعوانه‪ :‬کسی‌که از ج‪//‬ایش برخاس‪//‬ت ـ‬
‫و دوباره به جایش برگشت‪ ،‬مستحق‌تر از دیگران‪ ،‬به آن جاست»‪.‬‬
‫باب (‪ :)31‬ممنوعیت در گوشی صحبت کردن دو نفر با یکدیگر بدون مشارکت نفر سوم‬
‫‪1430‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا بن مس‪//‬عود س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَذ ا ُكْنُتْم َثَالَث ًة َفَال‬
‫َيَتَناَج ى اْثَناِن ُد وَن اآلَخ ِر ‪َ ،‬ح َّتى َتْخ َتِلُطوا ِبالَّناِس‪ِ ،‬م ْن َأْج ِل َأْن ُيْح ِزَنُه»‪( .‬م‪)2184/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهللا بن مسعود س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر س‪//‬ه نف‪//‬ر‬
‫بودید‪ ،‬دو نفر بدون مشارکت دیگری‪ ،‬با یکدیگر‪ ،‬درگوشی صحبت نکنید؛ زی‪//‬را‬
‫این ک‪//‬ار‪ ،‬ب‪//‬اعث نگ‪//‬رانی آن ش‪//‬خص میش‪//‬ود‪ .‬مگ‪//‬ر اینک‪//‬ه در جم‪//‬ع م‪//‬ردم‪ ،‬قرار‬
‫گرفتید»‪( .‬که در این صورت می‌توانید درگوشی صحبت کنید‪).‬‬
‫باب (‪ :)32‬سالم دادن به کودکان‬
‫‪1431‬ـ َع ْن َس َّياٍر س َقاَل ‪ُ :‬كْنُت َأْمِش ى َم َع َثاِبٍت اْلُبَناِنِّى ‪َ ،‬فَم َّر ِبِص ْبَياٍن َفَس َّلَم َع َلْيِهْم ‪،‬‬
‫َو َح َّدَث َثاِبٌت َأَّنُه َك اَن َيْمِش ى َم َع َأَنٍس‪َ ،‬فَم َّر ِبِص ْبَياٍن َفَس َّلَم َع َلْيِهْم ‪َ ،‬و َح َّدَث َأَنٌس َأَّن ُه َك اَن‬
‫َيْمِش ى َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَم َّر ِبِص ْبَياٍن َفَس َّلَم َع َلْيِهْم ‪( .‬م‪)2168/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬یس‪/‬ار س می‌گوی‪/‬د ‪ :‬ب‪/‬ا ث‪/‬ابت بن‪/‬انی قدم می‌زدم؛ او از کن‪/‬ار جمعی از‬
‫کودکان گذشت و به آنها س‪/‬الم ک‪/‬رد و گفت‪ :‬ب‪/‬ا انس س قدم می‌زدم؛ وی از کن‪/‬ار‬
‫جمعی از کودکان گذشت و به آنه‪//‬ا س‪//‬الم ک‪//‬رد و گفت‪ :‬من ب‪//‬ا رس‪//‬ول هللا ص قدم‬
‫می‌زدم که ایشان از کنار جمعی از کودکان گذشت و به آنها سالم کرد‪.‬‬
‫باب (‪ :)33‬به یهود و نصاری‪ ،‬سالم ندهید‬
‫‪1432‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َتْب َدُء وا اْلَيُه وَد َو َال‬
‫الَّنَص اَر ى ِبالَّس َالِم ‪َ ،‬فِإَذ ا َلِقيُتْم َأَح َد ُهْم ِفي َطِريٍق َفاْض َطُّر وُه ِإَلى َأْض َيِقِه»‪( .‬م‪)2167/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از ابوهریره س روایت اس‪/‬ت ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬ش‪/‬ما آغ‪/‬از‬
‫نکنید و به یهود و نصاری‪ ،‬سالم ندهید؛ و اگر با یکی از آنان در راهی برخ‪//‬ورد‬
‫نمودید‪ ،‬او را مجبور کنید تا به حاشیه‌ی راه برود»‪.‬‬
 ‫‪173‬‬ ‫‪ -43‬کتاب آداب‬

‫باب (‪ :)34‬جواب سالم اهل کتاب‬

‫‪1433‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َع ْبِد الَّلِه ل َقاَل ‪َ :‬س َّلَم َناٌس ِم ْن َيُه وَد َع َلى َر ُس وِل الَّل ِه ص َفَق اُلوا‪:‬‬
‫الَّساُم َع َلْيَك‪َ ،‬يا َأَبا اْلَقاِس ِم ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬و َع َلْيُكْم » َفَقاَلْت َعاِئَش ُة ـ َو َغ ِضَبْت ـ َأَلْم َتْس َم ْع َم ا َق اُلوا؟‬
‫َقاَل ‪َ« :‬بَلى‪َ ،‬قْد َسِم ْع ُت ‪َ ،‬فَر َد ْد ُت َع َلْيِهْم ‪َ ،‬وِإَّنا ُنَج اُب َع َلْيِهْم َو َال ُيَج اُبوَن َع َلْيَنا»‪( .‬م‪)2166/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬گروهی از یهودیان به رسول هللا ص س‪//‬الم‬
‫کردند و گفتند‪ :‬السام علیک (مرگ بر تو) ای ابوالقاسم! پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«و علیکم» (و بر شما باد‪ ).‬عایشه ل (که در آنجا حضور داشت) خشمگین ش‪//‬د و‬
‫گفت‪ :‬آی‪/‬ا نش‪/‬نیدی ک‪/‬ه آن‪/‬ان چ‪/‬ه گفتن‪/‬د؟ رس‪/‬ول اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬بل‪/‬ه‪ ،‬ش‪/‬نیدم و‬
‫دعای‌شان را به خودشان برگرداندم؛ باید بدانید که نفرین ما در حق آنان‪ ،‬پذیرفت‪//‬ه‬
‫می‌شود؛ اما نفرین آنان در حق ما پذیرفته نمی‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)35‬ممنوعیت بیرون رفتن زنان بعد از نازل شدن حکم حجاب‬
‫‪1434‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َأَّن َأْز َو اَج َر ُسوِل ِهَّللا ص ُك َّن َيْخ ُرْج َن ِبالَّلْيِل ‪ِ ،‬إَذ ا َتَبَّر ْز َن ‪ِ ،‬إَلى‬
‫اْلَم َناِص ِع‪َ ،‬و ُه َو َص ِع يٌد َأْفَيُح‪َ ،‬و َك اَن ُع َم ُر ْبُن اْلَخ َّط اِب َيُق وُل ِلَر ُس وِل ِهَّللا ص‪ :‬اْح ُجْب‬
‫ِنَس اَء َك ‪َ ،‬فَلْم َيُك ْن َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْفَع ُل‪َ ،‬فَخ َر َج ْت َس ْو َد ُة ِبْنُت َز ْمَع َة ـ َز ْو ُج الَّنِبِّي صـ َلْيَل ًة‬
‫ِم َن الَّلَياِلى‪ِ ،‬ع َش اًء َو َكاَنِت اْمَر َأًة َطِو يَلًة‪َ ،‬فَناَداَها ُع َم ُر‪َ :‬أَال َقْد َع َر ْفَناِك َيا َس ْو َد ُة‪ِ ،‬ح ْر ًص ا‬
‫َع َلى َأْن ُيْنِزَل اْلِح َج اَب ‪َ ،‬قاَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬فَأْنَز َل ُهَّللا ﻷ اْلِح َج اَب ‪( .‬م‪)2170/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ام المومنین عایشه ل میفرمای‪//‬د‪ :‬همس‪//‬ران رس‪//‬ول هللا ص ش‪//‬بها‪ ،‬ب‪//‬رای‬
‫قضای حاجت به طرف مناصع که میدانی وسیع ب‪//‬ود‪ ،‬می‌رفتن‪//‬د‪ .‬عم‪//‬رس ع‪//‬رض‬
‫کرد‪ :‬یا رسول هللا! به همسران خود دستور دهید تا در حج‪//‬اب باش‪//‬ند‪ .‬اّم ا رس‪//‬ول‬
‫هللا ص چنین نکردند تا اینکه شبی‪ ،‬سوده دخ‪//‬تر زمع‪//‬ه ل؛ همس‪//‬ر رس‪//‬ول هللا ص؛‬
‫که خانمی بلند قامت بود‪ ،‬برای قضای حاجت بیرون رفت‪ .‬عمرس به امید اینک‪//‬ه‬
‫برای حجاب حکمی نازل شود‪( ،‬و نیز سوده ل را متوجه سازد) گفت‪ :‬ای س‪//‬وده!‬
‫ما تو را شناختیم‪ .‬بعد از آن‪ ،‬هللا متعال حکم حجاب را نازل فرمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)36‬اجازه‌ی بیرون رفتن زنان برای قضای حاجت‬
‫‪1435‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َق اَلْت ‪َ :‬خ َر َج ْت َس ْو َد ُة َبْع َد َم ا ُض ِر َب َع َلْيَه ا اْل ِح َج اُب ‪،‬‬
‫ِلَتْق ِض َى َح اَج َتَه ا‪َ ،‬و َك اَنِت اْم َر َأًة َج ِس يَم ًة َتْف َر ُع الِّنَس اَء ِج ْس ًم ا‪َ ،‬ال َتْخ َفى َع َلى َم ْن‬
‫َيْع ِر ُفَها‪َ ،‬فَر آَها ُع َم ُر ْبُن اْل َخ َّطاِب َفَقاَل ‪َ :‬يا َس ْو َد ُة َو الَّلِه َم ا َتْخ َفْي َن َع َلْيَنا‪َ ،‬فاْن ُظِر ى َكْي َف‬
‫َتْخ ُر ِج يَن ‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فاْنَكَفَأْت َر اِج َع ًة َو َر ُسوُل الَّلِه ص ِفي َبْي ِتي‪َ ،‬و ِإَّن ُه َلَيَتَع َّش ى َو ِفي َي ِدِه‬
‫َع ْر ٌق ‪َ ،‬فَد َخ َلْت َفَقاَلْت ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه ِإِّني َخ َر ْج ُت ‪َ ،‬فَقاَل ِلي ُع َم ُر ‪َ :‬ك َذ ا َو َك َذ ا‪َ ،‬ق اَلْت ‪:‬‬
‫َفُأوِح َى ِإَلْي ِه ‪ُ ،‬ثَّم ُر ِفَع َع ْن ُه َو ِإَّن اْلَع ْر َق ِفي َيِدِه َم ا َو َض َع ُه‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ« :‬إَّن ُه َق ْد ُأِذ َن َلُك َّن َأْن‬
‫َتْخ ُر ْج َن ِلَح اَج ِتُك َّن »‪( .‬م‪)2170/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬پس از نزول حکم حجاب‪ ،‬س‪//‬وده ل ک‪//‬ه زنی تنومن‪//‬د‬
‫بود و برای کس‪/‬ی‌که او را می‌ش‪/‬ناخت‪ ،‬پنه‪/‬ان نمی‌مان‪/‬د‪ ،‬ب‪/‬رای قض‪//‬ای ح‪/‬اجت از‬
‫خانه بیرون رفت‪ .‬پس عمر بن خطاب س او را دید و گفت‪ :‬ای سوده! س‪//‬وگند ب‪//‬ه‬
‫هللا‪ ،‬برای ما پنهان نمی‌مانی؛ لذا طوری بیرون برو که کسی تو را نشناسد‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪174‬‬

‫عایش‪//‬ه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬پس از ش‪//‬نیدن این س‪//‬خن‪ ،‬س‪//‬وده ل برگش‪//‬ت در ح‪//‬الی ک‪//‬ه‬
‫رسول هللا ص در خانه‌ی من بود و قطعه گوشتی در دست داش‪//‬ت و مش‪//‬غول ش‪//‬ام‬
‫خوردن بود‪ .‬در آن اثنا‪ ،‬سوده ل وارد شد و گفت‪ :‬یا رس‪/‬ول هللا! من ب‪/‬رای ک‪/‬اری‬
‫بیرون رفتم‪ ،‬عمر س به من چنین و چنان گفت‪ .‬آنگاه هللا متعال‪‌،‬وحی نازل ک‪//‬رد‪.‬‬
‫پس از برط‪/‬رف ش‪/‬دن ح‪/‬الت وحی‪ ،‬در ح‪/‬الی ک‪/‬ه آن قطع‪/‬ه گوش‪/‬ت‪ ،‬همچن‪/‬ان در‬
‫دست پیامبر اکرم بود و آن را نگذاشته ب‪//‬ود‪ ،‬فرم‪//‬ود‪« :‬همان‪//‬ا ب‪//‬ه ش‪//‬ما اج‪//‬ازه داده‬
‫شده است که برای نیازهای خود‪ ،‬بیرون بروید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)37‬سوار نمودن زن نامحرم در پشت سر‬
‫‪1436‬ـ َع ْن َأْس َم اَء ِبْنِت َأِبي َبْك ٍر ب َقاَلْت ‪َ :‬تَز َّو َجِنى الُّز َبْيُر‪َ ،‬و َم ا َل ُه ِفي اَألْر ِض ِم ْن‬
‫َم اٍل َو َال َم ْم ُل وٍك َو َال َش ْى ٍء ‪َ ،‬غْي َر َفَرِس ِه‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬فُكْنُت َأْع ِل ُف َفَرَس ُه‪َ ،‬و َأْك ِفي‪ِ/‬ه َم ُئوَنَت ُه‪،‬‬
‫َو َأُسوُسُه‪َ ،‬و َأُدُّق الَّنَو ى ِلَناِض ِح ِه‪َ ،‬و َأْع ِلُفُه‪َ ،‬و َأْس َتِقى اْلَم اَء ‪َ ،‬و َأْخ ِر ُز َغْر َب ُه‪َ ،‬و َأْع ِج ُن ‪َ ،‬و َلْم‬
‫َأُك ْن ُأْح ِس ُن َأْخ ِبُز ‪َ ،‬و َك اَن َيْخ ِبُز ِلي َج اَر اٌت ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ ،‬و ُك َّن ِنْس َو َة ِص ْد ٍق‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬و ُكْنُت‬
‫َأْنُقُل الَّنَو ى‪ِ ،‬م ْن َأْر ِض الُّز َبْيِر اَّلِتي َأْقَطَع ُه َر ُس وُل ِهَّللا ص َع َلى َر ْأِس ى‪َ ،‬و ْهَى َع َلى ُثُلَثْى‬
‫َفْر َس ٍخ‪َ :‬ق اَلْت ‪َ :‬فِج ْئُت َيْو ًم ا َو الَّن َو ى َع َلى َر ْأِس ى‪َ ،‬فَلِقيُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َو َم َع ُه َنَف ٌر ِم ْن‬
‫َأْص َح اِبِه‪َ ،‬فَدَعاِنى ُثَّم َقاَل ‪ِ« :‬إْخ ِإْخ » ِلَيْح ِم َلِنى َخ ْلَفُه‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فاْسَتْح َيْيُت َو َع َر ْفُت َغْيَر َت َك‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬و ِهَّللا َلَحْم ُلِك الَّنَو ى َع َلى َر ْأِسِك َأَشُّد ِم ْن ُر ُك وِبِك َم َع ُه‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬ح َّتى َأْر َس َل ِإَلَّي َأُب و‬
‫َبْك ٍر‪َ ،‬بْع َد َذ ِلَك‪ِ ،‬بَخاِدٍم ‪َ ،‬فَكَفْتِنى ِس َياَس َة اْلَفَر ِس‪َ ،‬فَك َأَّنَم ا َأْعَتَقْتِنى‪( .‬م‪)2182/‬‬
‫ترجمه‪ :‬اسماء دختر ابوبکر ل می‌گوید‪ :‬زب‪//‬یر س ب‪//‬ا من ازدواج ک‪//‬رد در ح‪//‬الی‬
‫که بجز اسب (و شتری که آب می‌کشید) هیچ نوع سرمایه‌ای اعم از برده ی‪//‬ا چ‪//‬یز‬
‫دیگری‪ ،‬در روی زمین نداشت‪ .‬من اس‪//‬بش را عل‪//‬ف می‌دادم‪ ،‬کاره‪//‬ایش را انج‪//‬ام‬
‫می‌دادم و آن را نگه داری می‌نمودم‪ .‬همچنین برای شترش‪ ،‬هسته خرد می‌ک‪//‬ردم‪،‬‬
‫آن را علف می‌دادم‪ ،‬آب می‌آوردم‪ ،‬دلو را می‌دوختم و آرد‪ ،‬خمیر می‌ک‪//‬ردم‪ .‬البت‪//‬ه‬
‫پختن نان را بخوبی نمی‌دانستم؛ به همین سبب‪ ،‬همسایگان انصاری من ک‪//‬ه زن‪//‬ان‬
‫بسیار خوبی بودند‪ ،‬برایم نان می‌پختند‪ .‬همچنین از زمین زب‪//‬یر س ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا‬
‫ص به او واگذار کرده بود (ت‪/‬ا ص‪//‬رفًا از آن اس‪/‬تفاده کن‪/‬د و مال‪/‬ک آن نب‪/‬ود) و دو‬
‫سوم فرسنگ با ما فاصله داشت‪ ،‬هسته می‌آوردم‪ .‬یکی از روزها ک‪/‬ه هس‪/‬ته‌ها ب‪/‬ر‬
‫سرم بود و داشتم می‌آمدم با رسول هللا ص که تعدادی از ی‪//‬ارانش‪ ،‬او را هم‪//‬راهی‬
‫می‌نمودند‪ ،‬برخورد نمودم‪ .‬پیامبر اکرم ص مرا صدا زد و گفت‪« :‬اخ اخ»‪ .‬یع‪//‬نی‬
‫خواست شترش را بخواباند تا مرا پشت سرش سوار کند‪ 1.‬اما من شرم کردم و به‬
‫یاد غیرت زبیرس افتادم‪ .‬زبیرس گفت‪ :‬سوگند به هللا که حمل هسته‌ها ب‪//‬ر س‪//‬رت‪،‬‬
‫از سوار شدن با رسول هللا ص برایم دشوارتر بود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬اسما چنین پنداشت که رسول الل‪/‬ه ص می‌خواه‪/‬د او را پش‪/‬ت س‪/‬رش‪ ،‬س‪/‬وار کن‪/‬د؛ ولی ش‪/‬اید‬
‫پیامبر ص می‌خواست هسته‌هایش را ب‪/‬االی ش‪/‬تر بگ‪/‬ذارد و او را ب‪/‬ر ش‪/‬تر‪ ،‬س‪/‬وار کن‪/‬د و و‬
‫خودش بر مرکبی دیگر‪ ،‬سوار شود‪( .‬فتح الباری)‬
 ‫‪175‬‬ ‫‪ -43‬کتاب آداب‬

‫اسما ل می‌گوید‪ :‬بعد از آن‪ ،‬ابو بکرس خدمتگزاری ب‪//‬رایم فرس‪//‬تاد و او بج‪//‬ای‬
‫من‪ ،‬نگهداری اسب را به عهده گرفت؛ تا جایی که گویا ابوبکر س (با این کارش)‬
‫مرا از بردگی‪ ،‬آزاد ساخت‪.‬‬
‫باب (‪ :)38‬اگر شوهر و همسرش را کسی با یکدیگر دید‪ ،‬مرد بگوید‪ :‬این‪ ،‬فالنی است‬
‫‪1437‬ـ َع ْن َص ِفَّيَة ِبْنِت ُح َيٍّى َق اَلْت ‪َ :‬ك اَن الَّنِبُّي ص ُم ْعَتِكًف ا‪َ ،‬فَأَتْيُت ُه َأُز وُر ُه َلْيًال‪،‬‬
‫َفَح َّد ْثُتُه‪ُ ،‬ثَّم ُقْم ُت َألْنَقِلَب ‪َ ،‬فَقاَم َم ِع َى ِلَيْقِلَبِنى ـ َو َك اَن َم ْسَك ُنَها ِفي َداِر ُأَس اَم َة ْبِن َز ْيٍد ـ َفَم َّر‬
‫َر ُج َالِن ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ ،‬فَلَّم ا َر َأَيا الَّنِبَّي ص َأْس َر َعا‪َ ،‬فَقاَل الَّنِبُّي ص‪َ« :‬ع َلى ِر ْس ِلُك َم ا‪ِ ،‬إَّنَه ا‬
‫َص ِفَّيُة ِبْنُت ُح َيٍّى » َفَق اَال‪ُ :‬س ْبَح اَن ِهَّللا َي ا َر ُس وَل ِهَّللا! َق اَل ‪ِ« :‬إَّن الَّش ْيَطاَن َيْج ِري ِم َن‬
‫اِإل ْنَس اِن َم ْج َر ى الَّد ِم ‪َ ،‬و ِإِّنى َخ ِش يُت َأْن َيْق ِذ َف ِفي ُقُلوِبُك َم ا َش ًّر ا» َأْو َق اَل ‪َ« :‬ش ْيًئا»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2174‬‬
‫‪1437‬ـ صفیه دختر حّی بن اخطب ل (همسر گرامی نبی اک‪//‬رم ص) می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫نبی اکرم ص معتکف بود که من شب هنگام برای دیدن ایشان به مس‪//‬جد رفتم‪ .‬در‬
‫آنجا ساعتی با او صحبت کردم؛ سپس برخاستم تا به خانه برگردم‪ .‬رسول هللا ص‬
‫با من برخاست تا مرا همراهی کند ـ قابل یادآوری است که صفیه ل در آن زم‪//‬ان‬
‫در خ‪//‬انه‌ی فعلی اس‪//‬امه بن زی‪//‬د ل ب‪//‬ود‪ .‬ـ در این اثن‪//‬ا‪ ،‬دو م‪//‬رد انص‪//‬اری از آنج‪//‬ا‬
‫می‌گذشتند‪ .‬آنها هنگامی که رسول هللا ص را دیدن‪//‬د‪ ،‬تن‪//‬دتر رفتن‪//‬د‪ .‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫فرم‪/‬ود‪« :‬عجل‪/‬ه نکنید؛ او ص‪//‬فیه دخ‪/‬تر حّی (همس‪/‬ر من) می‌باش‪/‬د»‪ .‬آنه‪/‬ا گفتن‪/‬د‪:‬‬
‫سبحان هللا! یا رسول هللا (این چه حرفی است؟) رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ش‪//‬یطان‬
‫همانند خ‪//‬ون‪ ،‬در رگه‪//‬ای ب‪//‬دن انس‪//‬ان‪ ،‬جری‪//‬ان دارد؛ بن‪//‬ابر این ترس‪//‬یدم ک‪//‬ه مب‪//‬ادا‬
‫شیطان در دل‌های شما گمان بد یا چیزی‪ ،‬بوجود آورد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)39‬مرد نباید شب را نزد زنی که محرمش نیست‪ ،‬بگذراند‬
‫‪1438‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَال َال َيِبيَتَّن َر ُجٌل ِع ْنَد اْم َر َأٍة َثِّيٍب‪،‬‬
‫ِإَّال َأْن َيُك وَن َناِكًحا َأْو َذ ا َم ْح َر ٍم »‪( .‬م‪)1271/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ج‪//‬ابر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آگ‪//‬اه باش‪//‬ید‪ ،‬مب‪//‬ادا هیچ‬
‫مردی‪ ،‬شب را نزد زنی بیوه بگذراند؛ مگر اینکه همسر یا محرم او باشد»‪.‬‬
‫(قابل یادآوری است که خلوت کردن با همه‌ی زنان اعم از بیوه و غ‪//‬یر بیوه و‬
‫در همه‌ی اوقات‪ ،‬ح‪//‬رام اس‪//‬ت؛ ام‪//‬ا در این روایت روی ش‪//‬ب و زن بیوه ب‪//‬ه این‬
‫سبب تأکید شده است که در شب و در کنار زن بیوه زمینه‌ی لغزیدن بیشتر ف‪//‬راهم‬
‫است‪ .‬وهللا اعلم) مترجم‬
‫َل‬ ‫ُخ‬ ‫َق‬ ‫َأ‬
‫‪1439‬ـ َع ْن ُع ْقَب َة ْبِن َع اِم ٍر س‪َّ :‬ن َر ُس وَل ِهَّللا ص اَل ‪ِ« :‬إَّي ا ْم َو ال ‪ُّ/‬د وَل َع ى‬
‫ُك‬
‫الِّنَس اِء » َفَقاَل َر ُجٌل ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬أَفَر َأْيَت اْلَحْم َو ؟ َقاَل ‪« :‬اْلَحْم ُو اْلَم ْو ُت »‬
‫قال الليث بن سعد‪ :‬الَح مُو أُخ و الَّز وِج‪َ ،‬و َم ا َأشَبَهُه ِم ن أَقاِرِب الَّز وِج‪ ،‬ابِن الَعِّم َو َنحِوِه‪.‬‬
‫(م‪)2172/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عقبه بن عامر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬از رفتن ن‪/‬زد زن‪/‬ان‬
‫(بیگانه) پرهیز کنید»‪ .‬مردی از انصار پرسید‪ :‬یا رسول هللا! نظر ش‪//‬ما در م‪//‬ورد‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪176‬‬

‫خویشاوندان شوهر (مثل برادر‪ ،‬عمو‪ ،‬پسر عمو و خواهر زاده‌ی شوهر) چیست؟‬
‫فرمود‪« :‬هالکت‪ ،‬در همین است»‪.‬‬
‫لیث بن س‪//‬عد می‌گوی‪//‬د‪ :‬خویش‪//‬اوندان ش‪//‬وهر عبارتن‪//‬د از‪ :‬ب‪//‬رادر ش‪//‬وهر‪ ،‬پس‪//‬ر‬
‫عموی شوهر و مانند اینها‪.‬‬
‫باب (‪ :)40‬ممنوعیت وارد شدن به خانه‌ی زنانی که شوهر آنها در منزل‪ ،‬حضور ندارد‬
‫‪1440‬ـ َعن َع ْب َد ِهَّللا ْبَن َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ل‪َ :‬أَّن َنَف ًرا ِم ْن َبِني َهاِش ٍم َد َخ ُل وا َع َلى‬
‫َأْس َم اَء ِبْنِت ُع َم ْيٍس‪َ ،‬فَد َخ َل َأُبو َبْك ٍر الِّص ِّديُق ـ َوِهَى َتْح َت ُه َيْو َم ِئ ٍذ ـ َف َر آُهْم ‪َ ،‬فَك ِرَه َذ ِل َك‪،‬‬
‫َفَذ َك َر َذ ِلَك ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص َو َقاَل ‪َ :‬لْم َأَر ِإَّال َخْيًرا‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َقْد َبَّر َأَها‬
‫ِم ْن َذ ِلَك » ُثَّم َقاَم َر ُسوُل ِهَّللا ص َع َلى اْلِم ْنَبِر َفَق اَل ‪َ« :‬ال َي ْد ُخَلَّن َر ُج ٌل‪َ ،‬بْع َد َي ْو ِم ى َه َذ ا‪،‬‬
‫َع َلى ُمِغ يَبٍة‪ِ ،‬إَّال َو َم َع ُه َر ُجٌل َأِو اْثَناِن »‪( .‬م‪)2173/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمرو بن عاص ل می‌گوید‪ :‬چند نفر از بنی هاشم ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ی‬
‫اسماء دختر عمیس ل رفتند‪ .‬سپس بوبکر صدیق س ـ ش‪//‬وهر اس‪//‬ماء ـ آم‪//‬د و آن‪//‬ان‬
‫را دید و این کار را نپس‪//‬ندید‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬موض‪//‬وع را ب‪//‬رای رس‪//‬ول هللا ص بیان‬
‫ک‪//‬رد و گفت‪ :‬البت‪//‬ه من بج‪//‬ز خ‪//‬یر و خ‪//‬وبی‪ ،‬چ‪//‬یز دیگ‪//‬ری ندی‪//‬دم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال اس‪//‬ماء را از چ‪//‬نین گم‪//‬انی‪ ،‬پ‪//‬اک نم‪//‬وده اس‪//‬ت»‪ .‬بع‪//‬د از آن‪،‬‬
‫پیامبر اکرم ص باالی منبر رفت و فرمود‪« :‬بعد از امروز‪ ،‬هیچ مردی به خانه‌ی‬
‫زنی که شوهرش‪ ،‬حضور ندارد‪ ،‬وارد نشود؛ مگر اینک‪//‬ه ی‪//‬ک ی‪//‬ا دو نف‪/‬ر دیگ‪//‬ر‪،‬‬
‫همراهش باشد»‪( .‬تا خلوت زن و مرد بیگانه‪ ،‬صورت نگیرد‪).‬‬
‫(البته بعضی از علما گفته‌اند‪ :‬امروز به سبب گسترش فساد حتی اگر چن‪//‬د نف‪//‬ر‬
‫هم بودند نباید به خانه‌ی زنی که شوهرش حضور ندارد‪ ،‬وارد شوند‪).‬‬
‫باب (‪ :)41‬ممنوعیت ورود افراد مخنث بر زنان‬
‫‪1441‬ـ َع ْن َعاِئَشَة بَقاَلْت ‪َ :‬ك اَن َيْد ُخ ُل َع َلى َأْز َو اِج الَّنِبِّي ص ُم َخ َّنٌث ‪َ ،‬فَك اُنوا َيُع ُّدوَن ُه‬
‫ِم ْن َغْيِر ُأوِلى اِإل ْر َبِة‪َ ،‬قاَل َف َد َخ َل الَّنِبُّي ص َيْو ًم ا َو ُه َو ِع ْن َد َبْع ِض ِنَس اِئِه‪َ ،‬و ُه َو َيْنَع ُت‬
‫اْمَر َأًة‪َ ،‬ق اَل ‪ِ :‬إَذ ا َأْقَبَلْت َأْقَبَلْت ِب َأْر َبٍع‪َ ،‬و ِإَذ ا َأْد َب َر ْت َأْد َب َر ْت ِبَثَم اٍن ‪َ ،‬فَق اَل الَّنِبُّي ص‪َ« :‬أَال‬
‫َأَر ى َهَذ ا َيْع ِرُف َم ا َهُهَنا‪َ ،‬ال َيْد ُخَلَّن َع َلْيُك َّن » َقاَلْت ‪َ :‬فَحَج ُبوُه‪( .‬م‪)2181/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از عایشه ل روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه‪ :‬ف‪//‬ردی مخنث ک‪//‬ه م‪//‬ردم او را ف‪//‬ردی‬
‫غیر متمایل به زنان (بدون شهوت) می‌دانستند‪ ،‬به خانه‌های همسران نبی اکرم‬
‫ص می‌آم‪//‬د‪ .‬روزی‪ ،‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص وارد ش‪//‬د در ح‪//‬الی ک‪//‬ه او ن‪//‬زد یکی از‬
‫همس‪//‬رانش نشس‪//‬ته ب‪//‬ود و زنی را چ‪//‬نین توص‪//‬یف می‌ک‪//‬رد‪ :‬اگ‪//‬ر از جل‪//‬و ب‪//‬ه او‬
‫بنگری‪ ،‬چهار چین خوردگی‪ ،‬و اگر از پشت سر به او نگ‪//‬اه ک‪//‬نی‪ ،‬هش‪//‬ت چین‬
‫خوردگی می‌بینی‪ .‬نبی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬من فک‪//‬ر می‌کنم ک‪//‬ه او بس‪//‬یاری از‬
‫امور زنان را می‌داند؛ لذا نباید به خانه‌های شما بیاید»‪ .‬عایشه ل می‌گوید ‪ :‬بعد‬
‫از آن‪ ،‬مردم زنان را از او‪ ،‬حجاب کردند‪.‬‬
 ‫‪177‬‬ ‫‪ -43‬کتاب آداب‬

‫باب (‪ :)42‬خاموش کردن آتش‪ ،‬هنگام خوابیدن‬

‫‪1442‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َق اَل ‪ :‬اْح َت َر َق َبْيٌت َع َلى َأْهِل ِه ِباْلَم ِد يَن ِة ِم َن الَّلْي ِل ‪َ ،‬فَلَّم ا‬
‫ُحِّد َث َر ُسوُل ِهَّللا ص ِبَش ْأِنِهْم َقاَل ‪ِ« :‬إَّن َهِذِه الَّناَر ِإَّنَم ا ِهَي َع ُد ٌّو َلُك ْم ‪َ ،‬ف ِإَذ ا ِنْم ُتْم َفَأْطِفُئوَه ا‬
‫َع ْنُك ْم »‪( .‬م‪)2016/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی اشعری س می‌گوید‪ :‬در یکی از ش‪//‬بها‪ ،‬خ‪//‬انه‌ای در مدین‪//‬ه ب‪//‬ا‬
‫ساکنانش‪ ،‬آتش گرفت‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه م‪//‬اجرا را ب‪//‬رای رس‪//‬ول هللا ص بیان کردن‪//‬د‪،‬‬
‫فرم‪//‬ود‪« :‬این آتش‪ ،‬دش‪//‬من شماس‪//‬ت؛ بن‪//‬ابر این هرگ‪//‬اه‪ ،‬خواس‪//‬تید بخوابید‪ ،‬آن را‬
‫خاموش کنید»‪.‬‬
 ‫‪44‬ـ کتاب َدم کردن‬

‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی اینکه جبریل نبی اکرم ص را َدم کرد‬

‫‪1443‬ـ َع ْن َعاِئَشَة بَز ْو ِج الَّنِبِّي ص َأَّنَها َقاَلْت ‪َ :‬ك اَن ِإَذ ا اْش َتَك ى َر ُسوُل ِهَّللا ص َر َق اُه‬
‫ِج ْبِر يُل‪َ ،‬قاَل ‪ِ :‬باْس ِم ِهَّللا ُيْبِر يَك ‪َ ،‬وِم ْن ُك ِّل َداٍء َيْش ِفيَك‪َ ،‬وِم ْن َش ِّر َح اِس ٍد ِإَذ ا َحَس َد‪َ ،‬و َش ِّر ُك ِّل‬
‫ِذ ي َع ْيٍن ‪( .‬م‪)2185/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل همسر گرامی نبی اکرم ص می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه رس‪//‬ول‬
‫الله ص مریض می‌شد‪ ،‬جبریل او را با این کلمات دم می‌ک‪//‬رد‪ِ« :‬باْس ِم ِهَّللا ُيْبِر يَك ‪،‬‬
‫َوِم ْن ُك ِّل َداٍء َيْش ِفيَك ‪َ ،‬وِم ْن َش ِّر َح اِس ٍد ِإَذ ا َحَس َد‪َ ،‬و َش ِّر ُك ِّل ِذ ي َع ْيٍن »‪( .‬هللا متع‪/‬ال ب‪/‬ه ت‪/‬و‬
‫بهبودی عنایت کند و از هر بیماری‪ ،‬شفایت دهد و از شر حسود آنگاه که حسادت‬
‫می‌ورزد و از شر تمام کسانی که چشم زخم دارند‪ ،‬پناهت دهد‪).‬‬
‫‪1444‬ـ َعن َع ْبُد اْلَع ِز يِز ْبُن ُص َهْيٍب‪َ ،‬ع ْن َأِبي َنْض َر َة َع ْن َأِبي َس ِع يٍد س َأَّن ِج ْبِر يَل‬
‫َأَتى الَّنِبَّي ص َفَقاَل ‪َ :‬يا ُمَحَّم ُد اْش َتَكْيَت ؟ َفَقاَل ‪َ« :‬نَعْم » َقاَل ‪ِ :‬باْس ِم ِهَّللا َأْر ِقيَك ‪ِ ،‬م ْن ُك ِّل َش ْي ٍء‬
‫ُيْؤ ِذ يَك ‪ِ ،‬م ْن َش ِّر ُك ِّل َنْفٍس َأْو َع ْيِن َح اِس ٍد ُهَّللا َيْش ِفيَك‪ِ ،‬باْس ِم ِهَّللا َأْر ِقيَك‪( .‬م‪)2186/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عب‪//‬دالعزیز بن ص‪//‬هیب از ابونض‪//‬ره از ابوس‪//‬عید ا روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه‪:‬‬
‫جبریل ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص آم‪//‬د و گفت‪ :‬ای محم‪//‬د! م‪//‬ریض ش‪//‬ده‌ای پیامبر اک‪//‬رم‬
‫فرمود‪« :‬بله» جبریل گفت‪ِ« :‬باْس ِم ِهَّللا َأْر ِقيَك‪ِ ،‬م ْن ُك ِّل َش ْى ٍء ُيْؤ ِذ يَك ‪ِ ،‬م ْن َش ِّر ُك ِّل َنْفٍس‬
‫َأْو َع ْيِن َح اِس ٍد ُهَّللا َيْش ِفيَك‪ِ ،‬باْس ِم ِهَّللا َأْر ِقي‪َ//‬ك »‪( .‬ب‪//‬ه ن‪//‬ام هللا‪ ،‬ت‪//‬و را از ه‪//‬ر چ‪//‬یزی ک‪//‬ه‬
‫باعث اذیت و آزارت می‌شود و از شر هر کسی‌که به تو چشم زخم می‌رس‪//‬اند‪ ،‬دم‬
‫می‌کنم‪ .‬هللا متعال تو را شفا دهد‪ .‬به نام هللا‪ ،‬تو را دم می‌کنم‪).‬‬

‫باب (‪ :)2‬درباره‌ی سحرکردن و اینکه یهودیان‪ ،‬نبی اکرم ص را سحر کردند‬

‫‪1445‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َق اَلْت ‪َ :‬س َحَر َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُه وِد ٌّى ِم ْن َيُه وِد َبِني ُز َر ْي ٍق‪،‬‬
‫ُيَقاُل َلُه‪َ :‬لِبيُد ْبُن اَألْع َص ِم ‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬ح َّتى َك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص ُيَخ َّيُل ِإَلْيِه َأَّن ُه َيْفَع ُل الَّش ْى َء ‪،‬‬
‫َو َم ا َيْفَع ُلُه‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا َك اَن َذ اَت َيْو ٍم ‪َ ،‬أْو َذ اَت َلْيَلٍة‪َ ،‬دَعا َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ ،‬ثَّم َدَع ا‪ُ ،‬ثَّم َدَع ا‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل ‪َ« :‬يا َعاِئَش ُة َأَش َع ْر ِت َأَّن َهَّللا َأْفَتاِنى ِفيَم ا اْسَتْفَتْيُتُه ِفيِه؟ َج اَءِنى َر ُج َالِن َفَقَع َد َأَح ُدُهَم ا‬
‫ِع ْنَد َر ْأِس ى َو اآلَخ ُر ِع ْنَد ِر ْج َلَّى ‪َ ،‬فَقاَل اَّلِذ ي ِع ْنَد َر ْأِس ى ِلَّل ِذ ى ِع ْن َد ِر ْج َلَّى ‪َ ،‬أِو اَّل ِذ ي ِع ْن َد‬
‫ِر ْج َلَّى ِلَّلِذ ى ِع ْنَد َر ْأِس ى‪َ ،‬م ا َو َج ُع الَّرُج ِل ؟ َقاَل ‪َ :‬م ْطُب وٌب ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬م ْن َطَّب ُه؟ َق اَل ‪َ :‬لِبي‪ُ//‬د ْبُن‬
‫اَألْع َص ِم ‪َ ،‬قاَل ‪ِ :‬في َأِّى َش ْى ٍء ؟ َقاَل ‪ِ :‬في ُم ْش ٍط َوُم َش اَطٍة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و ُج ِّف َطْلَع ِة َذ َك ٍر ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَأْيَن ُهَو ؟ َقاَل ‪ِ :‬في ِبْئِر ِذ ي َأْر َو اَن » َقاَلْت ‪َ :‬فَأَتاَها َر ُسوُل ِهَّللا ص ِفي ُأَناٍس ِم ْن َأْص َح اِبِه‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل ‪َ« :‬يا َعاِئَش ُة َوِهَّللا َلَك َأَّن َم اَء َه ا ُنَقاَع ُة اْلِح َّن اِء ‪َ ،‬و َلَك َأَّن َنْخ َلَه ا ُر ُء وُس الَّش َياِط يِن »‬
‫َقاَلْت ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َأَفَال َأْح َر ْقَتُه؟ َقاَل ‪َ« :‬ال‪َ ،‬أَّم ا َأَن ا َفَق ْد َعاَف اِنى ُهَّللا‪َ ،‬و َك ِر ْهُت َأْن‬
‫ُأِثيَر َع َلى الَّناِس َش ًّر ا‪َ ،‬فَأَم ْر ُت ِبَها َفُد ِفَنْت »‪( .‬م‪)2189/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عائشه ل روایت است که‪ :‬یک نفر یهودی بنام لبید بن اعص‪//‬م از‬
‫یهودیان قبیله‌ی بنی زریق رسول الله ص را سحر کرد تا جایی که پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص ک‪//‬اری را ک‪//‬ه انج‪//‬ام ن‪//‬داده ب‪//‬ود‪ ،‬خیال می‌ک‪//‬رد انج‪//‬ام داده اس‪//‬ت؛ ت‪//‬ا اینک‪//‬ه‬
‫روزی یا شبی‪ ،‬بسیار دعا ک‪//‬رد و س‪//‬پس فرم‪//‬ود‪« :‬ای عایش‪//‬ه! آی‪//‬ا می‌دانی ک‪//‬ه‬
‫الله متعال در م‪//‬وردی ک‪//‬ه از او راهنم‪//‬ایی خواس‪//‬تم‪ ،‬م‪//‬را راهنم‪//‬ایی نم‪//‬ود؟ دو‬
‫مرد نزد من آمدند؛ یکی از آنان بر ب‪//‬الینم و دیگ‪//‬ری‪ ،‬کن‪//‬ار پاه‪//‬ایم نشس‪//‬ت؛ آن‬
‫یکی که بر بالینم نشسته بود به کسی‌که کنار پاهایم نشسته بود یا آن م‪//‬ردی ک‪//‬ه‬
‫کنار پاهایم نشسته بود به آن یکی که بر بالینم بود‪ ،‬گفت‪ :‬درد این مرد چیست؟‬
‫دیگری‌ گفت‪ :‬سحر شده است‪ .‬اولی پرسید‪ :‬چه کسی او را س‪//‬حر ک‪//‬رده اس‪//‬ت؟‬
‫دومی گفت‪ :‬لبید بن اعصم‪ .‬اولی پرسید‪ :‬بوسیله‌ی چه چیزی سحر ش‪//‬ده اس‪//‬ت؟‬
‫دومی جواب داد‪ :‬بوسیله‌ی شانه‪ ،‬پس مان‪//‬ده‌ی الیاف کت‪//‬ان و پوس‪//‬ت ش‪//‬کوفه‌ی‬
‫خرمای نر‪ .‬اولی سؤال کرد‪ :‬کجا هستند؟ دومی گفت‪ :‬در چاه ذی اروان»‪.‬‬
‫عایشه می‌گوید‪ :‬آنگاه رسول هللا ص با جمعی از یارانش بس‪//‬وی آن چ‪//‬اه رفت‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬به من فرمود‪« :‬ای عایشه! سوگند به هللا که آب آنجا مانند این ب‪//‬ود ک‪//‬ه‬
‫در آن حن‪/‬ا ریخته‌ان‪/‬د و نخل‌ه‪/‬ای آنج‪/‬ا مانن‪/‬د س‪/‬رهای ش‪/‬یاطین ب‪/‬ود»‪ .‬من ع‪/‬رض‬
‫کردم‪ :‬یا رسول هللا! آیا آن را نسوزاندی؟ فرمود‪« :‬خیر‪ ،‬مرا ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‪ ،‬ش‪//‬فا‬
‫داد و نخواستم که برای مردم‪ ،‬مشکل ایجاد کنم؛ لذا دستور دادم و مردم آن چاه را‬
‫از خاک‪ ،‬پر کردند»‪.‬‬
‫باب(‪ :)3‬خواندن سوره‌های اخالص‪ ،‬فلق و ناس بر مریض و فوت کردن‬
‫‪1446‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َق اَلْت ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإَذ ا َم ِرَض َأَح ٌد ِم ْن َأْهِل ِه‪َ ،‬نَفَث‬
‫َع َلْيِه ِباْلُم َعِّو َذ اِت‪َ ،‬فَلَّم ا َم ِرَض َم َرَض ُه اَّل ِذ ي َم اَت ِفي‪ِ/‬ه‪َ ،‬جَع ْلُت َأْنُفُث َع َلْي ِه َو َأْمَس ُحُه ِبَي ِد‬
‫َنْفِس ِه‪َ ،‬ألَّنَها َكاَنْت َأْع َظَم َبَر َك ًة ِم ْن َيِد ى‪( .‬م‪)2192/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬هرگاه‪ ،‬یکی از افراد خانواده‌ی رسول هللا ص بیمار‬
‫می‌شد‪ ،‬پیامبر اکرم ص سوره‌های اخالص‪ ،‬فلق و ناس را می‌خواند و بر او فوت‬
‫می‌نمود‪ .‬لذا هنگامی که رسول اکرم ص در بیماری وفات بسر می‌برد‪ ،‬من ایشان‬
‫را دَم کرده و فوت می‌نمودم و دست خودش بر بدنش می‌کشیدم؛ زیرا که دس‪//‬تش‪،‬‬
‫با برکت‌تر از دست من بود‪.‬‬
‫باب (‪َ :)4‬دم کردن به نام هللا و پناه خواستن‬
‫‪1447‬ـ َع ْن ُع ْثَم اَن ْبِن َأِبي اْلَع اِص ل الَّثَقِفِّي ‪َ :‬أَّن ُه َش َك ا ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َو َج ًع ا‪،‬‬
‫َيِج ُد ُه ِفي َجَس ِدِه ُم ْن ُذ َأْس َلَم ‪َ ،‬فَق اَل َل ُه َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ض ْع َي َدَك َع َلى اَّل ِذ ي َت َأَّلَم ِم ْن‬
‫َجَسِد َك‪َ ،‬و ُقْل ‪ِ :‬باْس ِم ِهَّللا‪َ ،‬ثَالًثا‪َ ،‬و ُق ْل ‪َ ،‬س ْبَع َم َّراٍت ‪َ :‬أُع وُذ ِباِهَّلل َو ُقْد َرِت ِه ِم ْن َش ِّر َم ا َأِج ُد‬
‫َو ُأَح اِذ ُر»‪( .‬م‪)2202/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عثمان بن ابی العاص ثقفی ل روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه وی از دردی ک‪//‬ه از‬
‫هنگام مسلمان شدن در بدنش‪ ،‬احساس می‌کرد‪ ،‬ن‪/‬زد رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ش‪/‬کایت نم‪/‬ود‪.‬‬
 ‫‪181‬‬ ‫‪ -44‬کتاب َدم کردن‬

‫پیامبر اکرم ص به او فرم‪/‬ود‪« :‬دس‪/‬ت خ‪/‬ودت را ب‪/‬ر هم‪/‬ان ج‪/‬ایی از ب‪/‬دنت ک‪/‬ه درد‬
‫می‌کند‪ ،‬بگذار و سه بار بسم الله بگو‪ ،‬وهفت بار «َأُعوُذ ِبالَّلِه َو ُقْد َرِت ِه ِم ْن َش ِّر َم ا َأِج ُد‬
‫َو ُأَح اِذ ُر» بگو»‪.‬‬
‫ترجمه دعا‪ :‬من به هللا متعال و قدرتش از شر آنچه به آن‪ ،‬دچ‪//‬ار می‌ش‪//‬وم و از‬
‫آن‪ ،‬بیم دارم پناه می‌برم)‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬پناه خواستن از شیطان وسوسه در نماز‬
‫‪1448‬ـ َع ْن َأِبي اْلَع َالِء ‪َ :‬أَّن ُع ْثَم اَن ْبَن َأِبي اْلَع اِص َأَتي الَّنِبَّي ص َفَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل‬
‫ِهَّللا‪ِ ،‬إَّن الَّش ْيَطاَن َقْد َح اَل َبْيِني َو َبْيَن َص َالِتى َو ِق َر اَءِتى‪َ ،‬يْلِبُس َها َع َلَّى ‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص‪َ« :‬ذ اَك َشْيَطاٌن ُيَقاُل َلُه ِخ ْنِزٌب ‪َ ،‬فِإَذ ا َأْح َس ْس َتُه َفَتَع َّو ْذ ِباِهَّلل ِم ْن ُه‪َ ،‬و اْتِف ْل َع َلى َيَس اِرَك‬
‫َثَالًثا» َقاَل ‪َ :‬فَفَع ْلُت َذ ِلَك َفَأْذ َهَبُه ُهَّللا َع ِّنى‪( .‬م‪)2203/‬‬
‫‪1448‬ـ اب‪//‬والعالء می‌گوی‪//‬د‪ :‬عثم‪//‬ان بن ابی الع‪//‬اص ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص آم‪//‬د و‬
‫عرض کرد‪ :‬یا رسول هللا! ش‪//‬یطان میان من و نم‪//‬از و قرائتم‪ ،‬م‪//‬انع ایج‪//‬اد ک‪//‬رده‬
‫است؛ او قرائت را برای من‪ ،‬مشتبه و دشوار می‌گردان‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«این شیطان‪ ،‬خنزب نام دارد؛ هرگاه‪ ،‬وجود آن را احس‪//‬اس نم‪//‬ودی‪ ،‬از او ب‪//‬ه هللا‬
‫متعال‪ ،‬پناه ببر و به سمت چپ خود سه بار‪ ،‬تف کن»‪.‬‬
‫عثم‪//‬ان بن اب‪//‬و الع‪//‬اص می‌گوی‪//‬د‪ :‬من همین ک‪//‬ار را انج‪//‬ام دادم؛ در نتیج‪//‬ه‪ ،‬هللا‬
‫متعال مشکل مرا برطرف نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬خواندن سوره‌ی فاتحه بر فردی که عقرب او را گزیده است‬
‫‪1449‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّى س‪َ :‬أَّن َناًسا ِم ْن َأْص َح اِب َر ُس وِل ِهَّللا ص َك اُنوا فى‬
‫َس َفٍر‪َ ،‬فَم ُّروا ِبَحٍّى ِم ْن َأْح َياِء اْلَعَرِب‪َ ،‬فاْسَتَض اُفوُهْم َفَلْم ُيِض يُفوُهْم ‪َ ،‬فَقاُلوا َلُهْم ‪َ :‬هْل ِفيُكْم َر اٍق؟‬
‫َفِإَّن َس ِّيَد اْلَحِّى َلِد يٌغ ـ َأْو ُمَص اٌب ـ َفَقاَل َر ُج ٌل ِم ْنُهْم ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فَأَت اُه َفَر َق اُه ِبَفاِتَح ِة اْلِكَت اِب‪َ ،‬فَب َر َأ‬
‫الَّرُجُل‪َ ،‬فُأْع ِط َى َقِط يًعا ِم ْن َغ َنٍم ‪َ ،‬فَأَبى َأْن َيْقَبَلَها‪َ ،‬و َق اَل ‪َ :‬ح َّتى َأْذ ُك َر َذ ِل َك ِلَر ُس ول الل‪/‬ه ص‪،‬‬
‫َفَأَتي الَّنِبَّي ص َفَذ َك َر َذ ِلَك َل ُه‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬وِهَّللا َم ا َر َقْيُت ِإَّال ِبَفاِتَح ِة اْلِكَت اِب‪،‬‬
‫َفَتَبَّس َم َو َقاَل ‪َ« :‬و َم ا َأْد َر اَك َأَّنَها ُر ْقَيٌة»؟ ُثَّم َقاَل ‪ُ« :‬خ ُذ وا ِم ْنُهْم َو اْض ِر ُبوا ِلي ِبَس ْهٍم َم َع ُك ْم »‪.‬‬
‫(م‪)2201/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوید‪ :‬تعدادی از یاران رسول هللا ص در س‪//‬فری‬
‫بودن‪//‬د‪ .‬در آن اثن‪//‬ا گذرش‪//‬ان ب‪//‬ه یکی از قبای‪//‬ل ع‪//‬رب افت‪//‬اد و از آن‪//‬ان درخواس‪//‬ت‬
‫مهمانی کردند؛ اما آنه‪/‬ا از پذیرایی‌ش‪/‬ان خ‪/‬ودداری کردن‪/‬د‪ .‬بع‪/‬د از آن ب‪/‬ه ص‪/‬حابه‬
‫گفتند‪ :‬آیا در میان شما کس‪//‬ی هس‪//‬ت ک‪//‬ه بیم‪//‬اران را م‪//‬داوا کن‪//‬د؟ چ‪//‬را ک‪//‬ه س‪//‬ردار‬
‫طایفه‌ی ما را عقربی نیش زده است‪ .‬یک نفر از صحابه گفت‪ :‬بله؛ آنگ‪//‬اه ن‪//‬زد آن‬
‫مرد رفت و سوره‌ی فاتح‪//‬ه را خوان‪//‬د و ب‪//‬ر او ف‪//‬وت ک‪//‬رد‪( .‬او را َدم نم‪//‬ود‪ ).‬و آن‬
‫مرد‪ ،‬بهب‪/‬ود ی‪/‬افت‪ .‬در نتیج‪/‬ه‪ ،‬ب‪/‬ه او ی‪/‬ک گل‪/‬ه گوس‪/‬فند دادن‪/‬د‪ .‬ام‪/‬ا آن ص‪//‬حابی از‬
‫پذیرفتن آنها خودداری نمود و گفت‪ :‬باید نزد رسول هللا ص بروم و در این زمین‪//‬ه‬
‫از ایشان بپرسم‪ .‬بعد از آن‪ ،‬نزد نبی اک‪/‬رم ص رفت و موض‪/‬وع را ب‪/‬رایش‪ ،‬بیان‬
‫کرد و گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا ک‪//‬ه او را ب‪//‬ا س‪//‬وره‌ی فاتح‪//‬ه َدم ک‪//‬ردم‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪182‬‬

‫رسول اکرم ص تبسم نمود و فرمود‪« :‬از کج‪//‬ا دانس‪//‬تی ک‪//‬ه فاتح‪//‬ه‪ ،‬چ‪//‬نین ت‪//‬أثیری‬
‫دارد»؟ و افزود‪« :‬گوسفندان را از آنها بگیرید و با خود‪ ،‬برای من نیز سهمی در‬
‫نظر بگیرید»‪.‬‬
‫باب (‪َ :)7‬دم کردن گزیدگی تمام جانواران زهر دار‬
‫‪1450‬ـ َعن اَألْس َو ِد َق اَل ‪َ :‬س َأْلُت َعاِئَش َة ب َع ِن الُّر ْقَي ِة؟ َفَق اَلْت ‪َ :‬ر َّخ َص‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َألْهِل َبْيٍت ِم َن اَألْنَص اِر ِفي الُّر ْقَيِة ِم ْن ُك ِّل ِذ ي ُح َم ٍة‪( .‬م‪)2193/‬‬
‫ترجمه‪ :‬اسود می‌گوید‪ :‬از عایشه ل درباره‌ی دم کردن پرسیدم‪ .‬او گفت‪ :‬رس‪/‬ول‬
‫هللا ص به یک خانواده از انصار اجازه داد تا گزیدگی هر ج‪//‬انور زه‪//‬ر دار را َدم‬
‫کنند‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬دربارهی َدم کردن بیماری ریش پهلو‬
‫‪1451‬ـ َع ْن َأَنٍس بن مال‪//‬ك س َق اَل ‪َ :‬ر َّخ َص َر ُس وُل ِهَّللا ص ِفي الُّر ْقَي ِة ِم َن اْلَع ْيِن ‪،‬‬
‫َو اْلُح َم ِة‪َ ،‬و الَّنْم َلِة‪( .‬م‪)2196/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص اج‪//‬ازه داد ت‪//‬ا بیم‪//‬اری چش‪//‬م‬
‫زخم‪ ،‬گزیدگی هر جانور زهردار و َنَم ل (بیماری ریش پهلو) را َدم کنند‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬دربارهی دم کردن از عقرب گزیدگی‬
‫‪1452‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َقاَل ‪َ :‬نَهى َر ُسوُل ِهَّللا ص َع ِن الُّر َقى‪َ ،‬فَج اَء آُل َع ْم ِر و ْبِن َح ْز ٍم‬
‫ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَقاُلوا‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪ِ ،‬إَّنُه َكاَنْت ِع ْنَدَنا ُر ْقَي ٌة َن ْر ِقى ِبَه ا ِم َن اْلَع ْق َرِب‪،‬‬
‫َو ِإَّنَك َنَهْيَت َع ِن الُّر َقى َقاَل ‪َ :‬فَعَر ُضوَها َع َلْيِه‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬م ا َأَر ى َبْأًس ا‪َ ،‬مِن اْس َتَطاَع ِم ْنُك ْم‬
‫َأْن َيْنَفَع َأَخاُه َفْلَيْنَفْعُه»‪( .‬م‪)2199/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص از َدم کردن‪ ،‬منع فرم‪//‬ود‪ .‬بع‪//‬د از آن‪،‬‬
‫خ‪//‬انواده‌ی عم‪//‬رو بن ح‪//‬زم ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص آمدن‪//‬د و گفتن‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! م‪//‬ا‬
‫افسونی (َدمی) داشتیم که بوسیله‌ی آن‪ ،‬عقرب گزیده را دم می‌کردیم؛ ولی شما از‬
‫َدم کردن منع فرمودید‪ .‬جابر می‌گوید‪ :‬آنگاه آنان‪ ،‬افسون خود را به نبی اک‪//‬رم ص‬
‫عرضه نمودند‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬در آن‪ ،‬اشکالی نمی‌بینم؛ ه‪//‬رکس از ش‪//‬ما‬
‫می‌تواند به برادرش‪ ،‬نفع برساند‪ ،‬کوتاهی نکند»‪.‬‬
‫‪1453‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّنُه َقاَل ‪َ :‬ج اَء َر ُجٌل ِإَلى الَّنِبِّي ص َفَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َم ا‬
‫َلِقيُت ِم ْن َع ْقَرٍب َلَد َغ ْتِني اْلَباِر َح َة‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬أَم ا َل ْو ُقْلَت ‪ِ ،‬ح يَن َأْمَس ْيَت ‪َ :‬أُع وُذ ِبَك ِلَم اِت ِهَّللا‬
‫الَّتاَّم اِت ِم ْن َش ِّر َم ا َخ َلَق‪َ ،‬لْم َتُضُّر َك »‪( .‬م‪)2709/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬مردی خدمت نبی اکرم ص شرفیاب شد و گفت‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول الله! از عقربی که دیشب مرا گزید‪ ،‬چه درد زیادی متحمل شدم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر ش‪//‬بانگاه‪َ« ،‬أُع وُذ ِبَك ِلَم اِت ِهَّللا الَّتاَّم اِت ِم ْن َش ِّر َم ا َخ َل َق» را‬
‫می‌خواندی‪ ،‬به تو ضرری نمی‌رساند»‪.‬‬
‫ترجمه‌ی دعا‪ :‬به کلمات کامل الهی از شر آنچه که آفریده است‪ ،‬پناه می‌برم‪.‬‬
 ‫‪183‬‬ ‫‪ -44‬کتاب َدم کردن‬

‫باب (‪ :)10‬چشم زخم‪ ،‬حقیقت دارد و اگـر از شـما خواسـتند کـه بعضـی از اعضـای بـدنتان را‬
‫بشویید‪ ،‬این کار را انجام دهید‬
‫‪1454‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪« :‬اْلَع ْيُن َح ٌّق ‪َ ،‬و َل ْو َك اَن َش ْى ٌء َس اَبَق‬
‫اْلَقَد َر َسَبَقْتُه اْلَع ْيُن ‪َ ،‬و ِإَذ ا اْس ُتْغ ِس ْلُتْم َفاْغ ِس ُلوا»‪( .‬م‪)2188/‬‬
‫‪1454‬ـ ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬چشم زخم‪ ،‬حقیقت دارد‪.‬‬
‫اگ‪//‬ر چ‪//‬یزی از سرنوش‪//‬ت‪ ،‬س‪//‬بقت می‌گ‪//‬رفت‪ ،‬چش‪//‬م زخم ب‪//‬ود‪ .‬و اگ‪//‬ر از ش‪//‬ما‬
‫درخواست کردند که اعضای بدنتان را بشویید‪ ،‬این کار را انجام دهید»‪.‬‬
‫(اگر گمان شد که چشم زخم از ناحیه‌ی شما بوده است و درخواست کردند ک‪//‬ه‬
‫وضو بگیرید یا بعضی از اعضای بدنتان را بشویید تا ف‪//‬رد آس‪//‬یب دی‪//‬ده آن آب را‬
‫روی بدن خود بریزد ی‪//‬ا ب‪//‬ا آن‪ ،‬غس‪//‬ل کن‪//‬د‪ ،‬این ک‪//‬ار را انج‪//‬ام دهید؛ چنانک‪//‬ه این‬
‫تفاصیل در روایات صحیح دیگر‪ ،‬ذکر شده‌اند)‪.‬‬
‫باب (‪ )11‬درباره‌ی َدم کردن برای چشم زخم‬
‫‪1455‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْأُم ُر ِنى َأْن َأْسَتْر ِقَى ِم َن اْلَع ْيِن ‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2195‬‬
‫‪1455‬ـ عایشه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص ب‪/‬ه من دس‪/‬تور می‌داد ت‪/‬ا ب‪/‬رای چش‪/‬م‬
‫زخم‪َ ،‬دم کنم‪.‬‬
‫ْل‬ ‫ْق‬
‫‪1456‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ِهَّللا ل َق اَل ‪َ :‬ر َّخ َص الَّنِبُّي ص آلِل َح ْز ٍم ِفي ُر َي ِة ا َح َّي ِة‪،‬‬
‫َو َقاَل َألْس َم اَء ِبْنِت ُع َم ْيٍس‪َ« :‬م ا ِلي َأَر ى َأْج َس اَم َبِني َأِخ ي َض اِر َع ًة ُتِص يُبُهُم اْلَح اَج ُة»‬
‫َق اَلْت ‪َ :‬ال‪َ ،‬و َلِكِن اْلَع ْيُن ُتْس ِرُع ِإَلْيِهْم ‪َ ،‬ق اَل ‪« :‬اْر ِقيِهْم » َق اَلْت ‪َ :‬فَعَر ْض ُت َع َلْي ِه‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫«اْر ِقيِهْم »‪( .‬م‪)2198/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص به خانواده‌ی حزم‪ ،‬اجازه داد‬
‫تا مار گزیدگی را دم کنند و خطاب ب‪//‬ه اس‪//‬ماء دخ‪//‬تر عمیس ل فرم‪//‬ود‪« :‬چ‪//‬را من‬
‫بدن برادرزاده‌هایم (فرزندان جعفر بن ابی ط‪//‬الب) را نحیف و الغ‪/‬ر می‌بینم؟ آی‪//‬ا‬
‫از فقر و گرسنگی‪ ،‬رنج می‌برن‪//‬د؟ اس‪//‬ماء گفت‪ :‬ن‪//‬ه‪ ،‬ولی بس‪//‬یار زود دچ‪//‬ار چش‪//‬م‬
‫زخم می‌شوند»‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬آنان را دم کن»‪ .‬اسماء می‌گوی‪//‬د‪ :‬آنگ‪//‬اه‬
‫من کلماتی را برای َدم کردن‪ ،‬عرضه نمودم‪ .‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آن‪//‬ان را َدم‬
‫کن»‪( .‬اشکالی ندارد با همین کلمات‪ ،‬دم کن‪).‬‬
‫باب (‪َ :)12‬دم کردن برای چشم زخم‬
‫‪1457‬ـ َع ْن ُأِّم َس َلَم َة ب َز ْو ِج الَّنِبِّي ص‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ِلَج اِر َيٍة‪ِ ،‬في َبْيِت ُأِّم‬
‫َس َلَم َة ب‪َ ،‬ز ْو ِج الَّنِبِّى ص َر َأى ِبَو ْج ِهَها َس ْفَع ًة َفَقاَل ‪ِ« :‬بَه ا َنْظ َر ٌة‪َ ،‬فاْس َتْر ُقوا َلَه ا» َيْع ِني‬
‫ِبَو ْج ِهَها ُص ْفَر ًة‪( .‬م‪)2197/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ام سلمه ل ‪ ،‬همسر گرامی پیامبر اکرم ص روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول‬
‫هللا ص کنیزی را در خانه‌ی ام سلمه ل دید که رنگش پریده بود؛ پس فرم‪//‬ود‪« :‬او‬
‫را َدم کنید؛ زیرا دچار چشم زخم شده است»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪184‬‬
‫باب (‪َ :)13‬دم کردن با خاک زمین‬
‫‪1458‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َك اَن ِإَذ ا اْش َتَك ى اِإل ْنَس اُن الَّش ْى َء ِم ْن ُه‪َ ،‬أْو‬
‫َكاَنْت ِبِه َقْر َح ٌة َأْو َج ْر ٌح‪َ ،‬قاَل الَّنِبُّي ص‪ِ :‬بِإْص َبِعِه َهَك َذ ا ـ َوَو َض َع ُس ْفَياُن َس َّباَبَتُه ِباَألْر ِض‬
‫ُثَّم َر َفَعَها ـ «ِباْس ِم ِهَّللا‪ُ ،‬تْر َبُة َأْر ِض َنا‪ِ ،‬بِر يَقِة َبْع ِض َنا ِلُيْش َفى ِبِه َسِقيُم َنا‪ِ ،‬بِإْذ ِن َر ِّبَنا» َقاَل اْبُن‬
‫َأِبي َشْيَبَة «ُيْش َفى» َو َقاَل ُز َهْيٌر «ِلُيْش َفى َسِقيُم َنا»‪( .‬م‪)2194/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬هرگاه‪ ،‬عضوی از بدن یک شخص‪ ،‬درد می‌گ‪//‬رفت‬
‫یا زخمی می‌شد‪ ،‬نبی اکرم ص با انگشتش اینگونه می‌نمود ـ س‪//‬فیان (ی‪//‬ک راوی)‬
‫انگشت سبابه‌اش را به زمین‌زد و بلند‌کرد ـ و می‌فرمود‪ِ« :‬باْس ِم ِهَّللا‪ُ ،‬تْر َبُة َأْر ِض َنا‪،‬‬
‫ِبِريَقِة َبْع ِض َنا ِلُيْش َفى ِبِه َسِقيُم َنا‪ِ ،‬بِإْذ ِن َر ِّبَنا»‪« .‬خاک زمین ما با آب ده‪//‬ان یکی از م‪//‬ا‬
‫با اجازه‌ی پروردگارمان‪ ،‬باید باعث شفای مریض ما گردد»‪.‬‬
‫نووی می‌گوید‪ :‬روی انگشت س‪//‬بابه‌اش مق‪/‬داری آب ده‪//‬ان بگ‪//‬ذارد و آن را ب‪//‬ه‬
‫زمین بزن‪//‬د و دع‪//‬ای ف‪//‬وق را بخوان‪//‬د و ب‪//‬ه مح‪//‬ل درد بمال‪//‬د‪ .‬ام‪//‬ا ب‪//‬رخی از علم‪//‬ا‬
‫می‌گویند‪ :‬هدف از زمین‪ ،‬همان جسم بیمار است که از خاک آفری‪//‬ده ش‪//‬ده اس‪//‬ت و‬
‫اشاره به جسم بیمار دارد و نیازی نیست که دستش را به زمین بزند؛ بلک‪//‬ه هم‪//‬ان‬
‫دم کردن و فوت کردن‪ ،‬کافی است‪ .‬وهللا اعلم‬
‫‪1459‬ـ َعن َخ ْو َلَة ِبْنَت َحِكيٍم الُّس َلِم َّيَة َتُقوُل‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َي وُل‪َ« :‬م ْن َن َز َل‬
‫ُق‬
‫َم ْنِزًال ُثَّم َقاَل ‪َ :‬أُعوُذ ِبَك ِلَم اِت ِهَّللا الَّتاَّمِة‪ِ ،‬م ْن َش ِّر َم ا َخ َلَق‪َ ،‬لْم َيُض ُّر ُه َش ْي ٌء ‪َ ،‬ح َّتي َيْر َتِح َل‬
‫ِم ْن َم ْنِزِلِه َذ ِلَك»‪( .‬م‪)2708/‬‬
‫ترجمه‪ :‬خوله دختر حکیم سلمی‌ می‌گوید‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هرکس در منزلی فرود آید و این دعا را بخواند‪َ« :‬م ْن َن َز َل َم ْن ِزًال ُثَّم َق اَل ‪َ :‬أُع وُذ‬
‫ِبَك ِلَم اِت ِهَّللا الَّتاَّمِة‪ِ ،‬م ْن َش ِّر َم ا َخ َلَق»‪ .‬تا زمانی که از آن منزل کوچ کند‪ ،‬هیچ چیزی‬
‫به او ضرر نمی‌رساند»‪.‬‬
‫ترجمه‌ی دعا‪ :‬از بدی آنچه که هللا متعال آفریده اس‪//‬ت ب‪//‬ه کلم‪//‬ات ک‪//‬املش‪ ،‬پن‪//‬اه‬
‫می‌برم‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬اگر یکی از اعضای خانواده‌ی شخص‪ ،‬مریض شد‪ ،‬می‌تواند او را َدم کند‬
‫‪1460‬ـ َع ْن َعاِئَشَة بَقاَلْت ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإَذ ا اْش َتَك ى ِم َّنا ِإْنَس اٌن ‪َ ،‬م َسَح ُه ِبَيِم يِن ِه‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل ‪َ« :‬أْذ ِهِب اْلَباَس ‪َ ،‬ر َّب الَّناِس‪َ ،‬و اْش ِف َأْنَت الَّش اِفى‪َ ،‬ال ِش َفاَء ِإَّال ِش َفاُؤَك‪ِ ،‬ش َفاًء َال‬
‫ُيَغاِد ُر َس َقًم ا» َفَلَّم ا َم ِرَض َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َثُق َل ‪َ ،‬أَخ ْذ ُت ِبَي ِدِه َألْص َنَع ِب ِه َنْح َو َم ا َك اَن‬
‫َيْص َنُع َف اْنَتَز َع َي َد ُه ِم ْن َي ِد ى‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم اْغ ِف ْر ِلي َو اْج َع ْلِنى َم َع الَّر ِفي‪ِ/‬ق اَألْع َلى»‬
‫َقاَلْت ‪َ :‬فَذ َهْبُت َأْنُظُر‪َ ،‬فِإَذ ا ُهَو َقْد َقَض ى‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬هر گاه یکی از ما مریض می‌شد‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ا‬
‫دست راستش بر بدن او می‌کشید و می‌فرمود‪َ« :‬أْذ ِهِب اْلَب اَس ‪َ ،‬ر َّب الَّن اِس‪َ ،‬و اْش ِف‬
‫َأْنَت الَّش اِفى‪َ ،‬ال ِش َفاَء ِإَّال ِش َفاُؤ َك ‪ِ ،‬ش َفاًء َال ُيَغ اِد ُر َس َقًم ا»‪« .‬ای پروردگ‪//‬ار م‪//‬ردم!‬
‫بیماری‌اش را برطرف کن و چنان شفایی به او عنایت کن که هیچ بیماری‌ای باقی‬
‫نماند؛ چرا که تو شفا دهنده هستی و هیچ شفایی به جز شفای تو وجود ندارد»‪.‬‬
 ‫‪185‬‬ ‫‪ -44‬کتاب َدم کردن‬

‫عایشه ل می‌گوید‪ :‬هنگامی که رسول هللا ص مریض شد و مریض ‪/‬ی‌اش ش‪//‬دت‬

‫یافت‪ ،‬دستش را گرفتم تا بوسیله‌ی آن هم‪//‬ان ک‪//‬اری را انج‪//‬ام دهم ک‪//‬ه خ‪//‬ود ایش‪//‬ان‬
‫انجام می‌داد؛ اما پیامبر اکرم ص دستش را ا ز دستم بیرون کشید و فرمود‪ « :‬بار‬
‫الها! مرا مغف‪//‬رت کن و هم‪//‬راه دوس‪//‬تان واال (انبیا‪ ،‬ص‪//‬دیقین‪ ،‬ش‪//‬هدا و ص‪//‬الحان)‬
‫قرار بده»‪.‬‬
‫عایشه ل می‌گوید‪ :‬پس از آن‪ ،‬نگاه کردم و متوجه شدم که فوت نموده است‪.‬‬
‫‪1461‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َك اَن َي ْر ِقى ِبَه ِذِه الُّر ْقَي ِة‪َ« :‬أْذ ِهِب اْلَب اَس ‪،‬‬
‫َر َّب الَّناِس‪ِ ،‬بَيِد َك الِّشَفاُء ‪َ ،‬ال َك اِش َف َلُه ِإَّال َأْنَت »‪( .‬م‪)2191/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ا این کلم‪//‬ات‪َ ،‬دم می‌نم‪//‬ود‪َ« :‬أْذ ِهِب‬
‫اْلَب اَس ‪َ ،‬ر َّب الَّن اِس‪ِ ،‬بَي ِد َك الِّش َفاُء ‪َ ،‬ال َك اِش َف َل ُه ِإَّال َأْنَت »‪« .‬ای پروردگ‪//‬ار م‪//‬ردم!‬
‫بیم‪//‬اری را برط‪//‬رف کن؛ ش‪//‬فا در دس‪//‬ت توس‪//‬ت و هیچ‌کس ب‪//‬ه ج‪//‬ز ت‪//‬و نمی‌توان‪//‬د‬
‫بیماری را برطرف نماید»‪.‬‬
‫ْل‬‫ُق‬‫َف‬ ‫ْل‬ ‫ُكَّن‬ ‫َق‬ ‫ْش‬ ‫َأل‬
‫‪1462‬ـ َع ْن َعْو ِف ْبِن َم اِل ٍك ا َجِعِّى س اَل ‪ :‬ا َن ْر ِقى ِفي ا َج اِهِلَّي ِة‪َ ،‬ن ا‪َ :‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا َكْيَف َتَر ى ِفي َذ ِلَك؟ َفَقاَل ‪« :‬اْع ِرُضوا َع َلَّي ُر َقاُك ْم ‪َ ،‬ال َبْأَس ِبالُّر َقى َم ا َلْم َيُك ْن‬
‫ِفيِه ِش ْر ٌك »‪( .‬م‪)2200/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عوف بن مالک اشجعی س می‌گوید‪ :‬ما در ج‪//‬اهلیت‪َ ،‬دم می‌ک‪//‬ردیم‪ .‬ب‪//‬ه‬
‫همین خاطر‪ ،‬عرض کردیم‪ :‬یا رسول هللا! نظر شما در م‪//‬ورد َدم ک‪//‬ردن چیس‪//‬ت؟‬
‫فرمود‪« :‬کلماتی را که با آنها َدم می‌کردید‪ ،‬به من ارائه دهید؛ دم ک‪//‬ردن‪ ،‬اش‪//‬کالی‬
‫ندارد به شرط اینکه در آن‪ ،‬شرکی وجود نداشته باشد»‪.‬‬
 ‫‪45‬ـ کتاب مریضی و طبابت‬

‫باب (‪ :)1‬بیماری و دردی که مؤمن به آن‪ ،‬دچار می‌شود‬

‫‪1463‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا س َق اَل ‪َ :‬د َخ ْلُت َع َلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َو ُه َو ُيوَع ُك‪َ ،‬فَم ِس ْس ُتُه‬
‫ِبَيِدى‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه ِإَّنَك َلُتوَع ُك َو ْع ًكا َش ِد يًدا؟ َفَقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص «َأَج ْل ِإِّني ُأوَع ُك‬
‫َك َم ا ُيوَع ُك َر ُج َالِن ِم ْنُكْم » َقاَل ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬ذ ِلَك‪َ ،‬أَّن َلَك َأْج َر ْيِن ؟ َفَقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬أَج ْل »‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا ِم ْن ُم ْس ِلٍم ُيِص يُبُه َأًذ ى ِم ْن َم َر ٍض َفَم ا ِس َو اُه‪ِ ،‬إَّال َح َّط ُهَّللا ِب ِه‬
‫َس ِّيَئاِتِه‪َ ،‬ك َم ا َتُح ُّط الَّش َجَر ُة َو َر َقَها»‪( .‬م‪)2571/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهللا بن مس‪//‬عود س می‌گوی‪//‬د‪ :‬در دوران بیم‪//‬اری ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص در‬
‫ح‪//‬الی ک‪//‬ه تب ب‪//‬ود‪ ،‬ن‪//‬زد ایش‪//‬ان رفتم و ب‪//‬دنش را ب‪//‬ا دس‪//‬تم‪ ،‬لمس ک‪//‬ردم و گفتم‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رس‪//‬ول هللا! ش‪//‬ما هم ب‪//‬ه ش‪//‬دت‪ ،‬تب می‌ش‪//‬وید؟ پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬من ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ی دونفر از شما تب می‌شوم»‪ .‬گفتم‪ :‬آیا به خ‪//‬اطر این اس‪//‬ت ک‪//‬ه ب‪//‬ه ش‪//‬ما دو‬
‫پاداش می‌رسد؟ فرمود‪« :‬بله»‪ .‬سپس‪ ،‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر مسلمانی که ب‪//‬ا‬
‫بیم‪//‬اری ی‪//‬ا ه‪//‬ر چ‪//‬ز دیگ‪//‬ری‪ ،‬اذیت و آزار ش‪//‬ود‪ ،‬همانگون‪//‬ه ک‪//‬ه ب‪//‬رگ درخت‪//‬ان‬
‫می‌ریزند‪ ،‬هللا متعال گناهان این مسلمان را می‌ریزد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬فضیلت عیادت بیماران‬
‫‪1464‬ـ َع ْن َثْو َباَن س َع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪« :‬إن الُم سِلَم إَذ ا َع اَد َاَخ اُه الُم س‪ِ/‬لَم َلْم َي َزْل‬
‫ِفي ُخ ْر َفِة اْلَج َّنِة َح َّتى َيْر ِج َع »‪( .‬م‪)2568/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ثوبان س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬هرگاه ی‪/‬ک ش‪/‬خص مس‪/‬لمان‬
‫به عیادت برادر مسلمانش ب‪//‬رود‪ ،‬همچن‪//‬ان ت‪//‬ا هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ر می‌گ‪//‬ردد در ح‪//‬ال‬
‫چیدن میوه‌های بهشت است»‪.‬‬
‫‪1465‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا ﻷ َيُقوُل‪َ ،‬يْو َم اْلِقَياَم ِة‪:‬‬
‫َيا اْبَن آَد َم َم ِرْض ُت َفَلْم َتُع ْد ِني‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬يا َر ِّب َكْيَف َأُعوُدَك؟ َو َأْنَت َر ُّب اْلَع اَلِم يَن ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أَم ا‬
‫َع ِلْم َت َأَّن َع ْبِد ي ُفَالًنا َم ِرَض َفَلْم َتُع ْد ُه‪َ ،‬أَم ا َع ِلْم َت َأَّنَك َلْو ُعْدَت ُه َلَو َج ْدَتِني ِع ْن َد ُه؟ َي ا اْبَن‬
‫آَد َم اْسَتْطَعْم ُتَك َفَلْم ُتْطِعْمِني‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬يا َر ِّب َو َكْيَف ُأْطِعُم َك؟ َو َأْنَت َر ُّب اْلَع اَلِم يَن ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أَم ا‬
‫َع ِلْم َت َأَّنُه اْسَتْطَع َم َك َع ْبِد ي ُفَالٌن َفَلْم ُتْطِعْم ُه؟ َأَم ا َع ِلْم َت َأَّن َك َل ْو َأْطَعْم َت ُه َلَو َج ْدَت َذ ِل َك‬
‫ِع ْنِد ي؟ َيا اْبَن آَد َم اْسَتْس َقْيُتَك َفَلْم َتْس ِقِني‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬يا َر ِّب َكْيَف َأْس ِقيَك؟ َو َأْنَت َر ُّب اْلَع اَلِم يَن ‪،‬‬
‫َقاَل ‪ :‬اْسَتْس َقاَك َع ْبِد ي ُفَالٌن َفَلْم َتْس ِقِه‪َ ،‬أَم ا ِإَّنَك َلْو َس َقْيَتُه َو َج ْدَت َذ ِلَك ِع ْنِد ي»‪( .‬م‪)2569/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬هللا ﻷ‬
‫می‌فرماید‪ :‬ای فرزند آدم! من بیمار شدم اما تو ب‪//‬ه عیادتم نیام‪//‬دی‪ .‬بن‪//‬ده می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫پروردگ‪/‬ارم! من چگون‪/‬ه می‌ت‪/‬وانم ب‪/‬ه عیادت ت‪/‬و بیایم ح‪/‬ال آنک‪/‬ه ت‪/‬و پروردگ‪/‬ار‬
‫جهانیان هستی؟ هللا متعال می‌فرماید‪ :‬آیا خ‪//‬بر نش‪//‬دی ک‪//‬ه فالن بن‪//‬ده‌ام م‪//‬ریض ش‪//‬د‬
‫ولی تو به عیادتش نرفتی؟ مگر نمی‌دانستی که اگر به عیادتش می‌رفتی‪ ،‬مرا آنجا‬
‫می‌یافتی؟ ای فرزند آدم! من از تو تقاضای غذا نمودم؛ اما تو ب‪//‬ه من غ‪//‬ذا ن‪//‬دادی‪.‬‬
‫بنده می‌گوید‪ :‬پروردگارا! چگونه می‌توانم به تو غذا بدهم حال آنکه تو پروردگ‪//‬ار‬
‫جهانیانی؟ هللا متعال می‌فرماید‪ :‬مگر فالن بنده ام از تو تقاضای غذا نکرد ولی تو‬
‫به او غذا ندادی؟ مگر نمی‌دانستی که اگر ب‪//‬ه او غ‪//‬ذا می‌دادی‪ ،‬پ‪//‬اداش آن را ن‪//‬زد‬
‫من می‌یافتی؟ ای فرزند آدم ! من از تو آب خواستم اما تو ب‪//‬ه من آب ن‪//‬دادی‪ .‬بن‪//‬ده‬
‫می‌گوید‪ :‬پروردگارا! چگونه من می‌توانم به تو آب بدهم حال آنکه ت‪//‬و پروردگ‪//‬ار‬
‫جهانیان هستی؟ هللا متعال می‌فرماید‪ :‬فالن بنده‌ام از تو آب خواست؛ ام‪//‬ا ت‪//‬و ب‪//‬ه او‬
‫آب ندادی‪ .‬اگر تو به او آب می‌دادی‪ ،‬پاداش آن را نزد من می‌یافتی»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬نگویید دلم ناپاک و پلید شده است‬
‫‪1466‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َيُق وَلَّن َأَح ُد ُك ْم ‪َ :‬خ ُبَثْت َنْفِس ى‪،‬‬
‫َو َلِكْن ِلَيُقْل ‪َ :‬لِقَس ْت َنْفِس ي»‪( .‬م‪)2250/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪ :‬نباید یکی از ش‪//‬ما بگوی‪//‬د‪ :‬دلم‬
‫ناپاک و پلید گردید؛ بلکه بگوید‪ :‬دلم چرکین شد»‪.‬‬
‫(گرچه معنای هردو کلمه‪ ،‬یکی است؛ اما رسول اکرم ص راهنمایی فرمودن‪//‬د‬
‫که از کلمات زشت و زننده‪ ،‬استفاده نکنید)‪ .‬وهللا اعلم‬

‫باب (‪ :)4‬هر بیماری‪ ،‬دارویی دارد‬

‫‪1467‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َأَّنُه َقاَل ‪ِ« :‬لُك ِّل َداٍء َد َو اٌء ‪َ ،‬فِإَذ ا ُأِص يَب َد َو اُء‬
‫الَّد اِء َبَر َأ ِبِإْذ ِن ِهَّللا ﻷ»‪( .‬م‪)2204/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از ج‪//‬ابر س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬ر بیم‪//‬اری‪،‬‬
‫دارویی دارد؛ پس هرگاه‪ ،‬داروی بیماری به هدف برخورد کند‪ ،‬بیمار با اج‪//‬ازه‌ی‬
‫هللا متعال بهبود می‌یابد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬گرمای تب‪ ،‬برگرفته از گرمای جهنم است؛ پس بوسیله‌ی آب‪ ،‬آنرا سرد کنید‬
‫‪1468‬ـ َع ْن َأْس َم اَء ب‪َ :‬أَّنَها َكاَنْت ُتْؤ َتى ِباْلَم ْر َأِة اْلَم ْو ُعوَك ِة‪َ ،‬فَتْد ُعو ِباْلَم اِء َفَتُص ُّبُه ِفي‬
‫َج ْيِبَها‪َ ،‬و َتُقوُل‪ِ :‬إَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪« :‬اْبُرُدوَها ِباْلَم اِء » َو َقاَل ‪ِ« :‬إَّنَه ا ِم ْن َفْيِح َج َهَّنَم »‪.‬‬
‫(م‪)2211/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از اسماء ل روایت است که زنانی را که بشدت‪ ،‬تب بودند‪ ،‬ن‪//‬زد ایش‪//‬ان‬
‫می‌آوردند؛ او آب می‌خواست و در گریب‪//‬ان آن‪//‬ان می‌ریخت و می‌گفت‪ :‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرمود‪« :‬گرمای تب را بوسیله‌ی آب‪ ،‬سرد کنید؛ چرا که گرمای تب برگرفته‬
‫از گرمای حهنم است»‪.‬‬
 ‫‪189‬‬ ‫‪ -45‬کتاب مریضی و طبابت‬

‫باب (‪ :)6‬تب گناهان را از بین می‌برد‬

‫‪1469‬ـ َعن َج اِبِر ْبِن َع ْب ِد ِهَّللا ل‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َد َخ َل َع َلى ُأِّم الَّس اِئِب‪َ ،‬أْو ُأِّم‬
‫اْلُمَس َّيِب‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬م ا َلِك ؟ َيا ُأَّم الَّساِئِب ـ َأْو َيا ُأَّم اْلُمَس َّيِب ـ ُتَز ْف ِزِفيَن »؟ َق اَلِت‪ :‬اْلُح َّم ي‪َ ،‬ال‬
‫َباَر َك ُهَّللا ِفيَها‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬ال َتُس ِّبي اْلُح َّم ي َفِإَّنَه ا ُت ْذ ِهُب َخ َطاَي ا َبِني آَد َم َك َم ا ُي ْذ ِهُب اْلِك يُر‬
‫َخ َبَث اْلَحِد يِد »‪( .‬م‪)2575/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدالله ل می‌گوید‪ :‬رسول الله ص به خانه‌ی ام سائب ی‪//‬ا ام‬
‫مس‪//‬یب رفت و فرم‪//‬ود‪« :‬ای ام س‪//‬ائب! چ‪//‬را می‌ل‪//‬رزی؟ ج‪//‬واب داد‪ :‬دچ‪//‬ار تب‬
‫شده‌ام؛ الل‪//‬ه متع‪//‬ال خ‪//‬یرش نده‪//‬د‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪ :‬تب را ب‪//‬د و ب‪//‬یراه‬
‫مگو؛ زیرا همانگونه ک‪//‬ه ک‪//‬وره م‪//‬واد ناخ‪//‬الص را از آهن‪ ،‬ج‪//‬دا می‌س‪//‬ازد‪ ،‬تب‬
‫گناهان بنی آدم را از بین می‌برد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬دربارهی صرع (بیهوش شدن) و ثواب آن‬
‫‪1470‬ـ َعن َع َطاِء ْبُن َأِبي َرَباٍح َقاَل ‪َ :‬قاَل ِلي اْبُن َعَّباٍس ل‪َ :‬أَال ُأِر يَك اْمَر َأًة ِم ْن َأْه ِل‬
‫اْلَج َّنِة؟ ُقْلُت ‪َ :‬بَلى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ه ِذِه اْلَم ْر َأُة الَّس ْو َداُء ‪َ ،‬أَتِت الَّنِبَّي ص َق اَلْت ‪ِ :‬إِّني ُأْص َر ُع‪َ ،‬وِإِّنى‬
‫َأَتَك َّش ُف ‪َ ،‬فاْدُع َهَّللا ِلي‪َ ،‬قاَل ‪ِ« :‬إْن ِش ْئِت َص َبْر ِت َو َل ِك اْلَج َّن ُة‪َ ،‬وِإْن ِش ْئِت َدَع ْو ُت َهَّللا َأْن‬
‫ُيَع اِفَيِك » َق اَلْت ‪َ :‬أْص ِبُر‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬ف ِإِّنى َأَتَك َّش ُف ‪َ ،‬ف اْدُع َهَّللا َأْن َال َأَتَك َّش َف ‪َ ،‬ف َدَعا َلَه ا‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2576‬‬
‫ترجمه‪ :‬عطا بن ابی رباح می‌گوید‪ :‬ابن عباس ل به من گفت‪ :‬آیا زنی بهشتی به‬
‫تو نشان ن‪//‬دهم؟ گفتم‪ :‬بلی‪ .‬گفت‪ :‬این زن س‪//‬یاه پوس‪//‬ت‪ ،‬ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص آم‪//‬د و‬
‫گفت‪ :‬من بیهوش می‌شوم وبرهنه می‌گردم؛ لذا نزد هللا متعال برایم دعا کن (تا این‬
‫مشکلم برطرف گردد‪ ).‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬اگر می‌خ‪//‬واهی‪ ،‬ص‪//‬بر کن‪ .‬و در‬
‫عوض‪ ،‬به بهشت می‌روی‪ .‬و اگر نه‪ ،‬از هللا متعال می‌خواهم تا تو را ش‪//‬فا ده‪//‬د»‪.‬‬
‫این زن گفت‪ :‬صبر می‌کنم‪ .‬اما هنگام بیهوشی برهنه می‌شوم؛ از هللا متعال بخ‪//‬واه‬
‫تا برهنه نشوم‪ .‬آنگاه رسول هللا ص برایش دعا نمود تا برهنه نشود‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬تلبینه باعث آرامش و نشاط قلب مریض و از بین رفتن حزن و اندوه می‌گردد‬
‫‪1471‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َز ْو ِج الَّنِبِّي ص‪َ :‬أَّنَه ا َك اَنْت ‪ِ ،‬إَذ ا َم اَت اْلَم ِّيُت ِم ْن َأْهِلَه ا‪،‬‬
‫َفاْج َتَم َع ِلَذ ِلَك الِّنَس اُء ‪ُ ،‬ثَّم َتَفَّر ْقَن ِإَّال َأْهَلَها َو َخاَّصَتَها ـ َأَم َر ْت ِبُبْر َم ٍة ِم ْن َتْلِبيَنٍة َفُطِبَخ ْت ‪ُ ،‬ثَّم‬
‫ُص ِنَع َثِريٌد ‪َ ،‬فُص َّبِت الَّتْلِبيَن ُة َع َلْيَه ا‪ُ ،‬ثَّم َق اَلْت ‪ُ ،‬ك ْلَن ِم ْنَه ا‪َ ،‬ف ِإِّنى َس ِم ْع ُت‬
‫َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪« :‬الَّتْلِبيَن ُة َم َجَّم ٌة ِلُف َؤ اِد اْلَم ِريِض‪ُ ،‬ت ْذ ِهُب َبْع َض اْلُح ْز ِن »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2216‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عایشه ب روایت است که هرگاه‪ ،‬یکی از بستگانش فوت می‌ک‪//‬رد و‬
‫به همین مناسبت‪ ،‬زنان جمع می‌شدند و سپس پراکنده می‌گشتند و فقط افراد بسیار‬
‫نزدیکش باقی می‌ماندند‪ ،‬دستور می‌داد تا ی‪/‬ک قابلم‪/‬ه تلبین‪/‬ه (آش س‪/‬بوس‪ ،‬ش‪/‬یر و‬
‫عسل) پخته ش‪//‬ود و ن‪//‬ان تری‪//‬د ف‪//‬راهم گ‪//‬ردد و از آن آش‪ ،‬روی آن بریزن‪//‬د‪ .‬س‪//‬پس‬
‫می‌گفت‪ :‬از آن بخوری‪/‬د؛ زی‪/‬را ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬تلبین‪/‬ه‪ ،‬ب‪/‬اعث‬
‫آرامش و نشاط قلب مریض‪ ،‬و از بین رفتن حزن و اندوه می‌گردد»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪190‬‬
‫باب (‪ :)9‬مداوا با غسل‬
‫‪1472‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّى س َق اَل ‪َ :‬ج اَء َر ُج ٌل ِإَلى الَّنِبِّي ص َفَق اَل ‪ِ :‬إَّن َأِخ ي‬
‫اْسَتْطَلَق َبْطُنُه‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬اْس ِقِه َع َس ًال» َفَس َقاُه‪ُ ،‬ثَّم َج اَءُه َفَق اَل ‪ِ :‬إِّني َس َقْيُتُه‬
‫َع َس ًال َفَلْم َيِز ْد ُه ِإَّال اْس ِتْطَالًقا‪َ ،‬فَقاَل َلُه َثَالَث َم َّراٍت‪ُ ،‬ثَّم َج اَء الَّراِبَع َة َفَقاَل ‪« :‬اْس ِقِه َع َس ًال»‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬لَقْد َس َقْيُتُه َفَلْم َيِز ْد ُه ِإَّال اْس ِتْطَالًقا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ص َدَق ُهَّللا‪َ ،‬و َك َذ َب َبْطُن‬
‫َأِخ يَك »‪َ .‬فَس َقاُه َفَبَر َأ‪( .‬م‪)2217/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوس‪/‬عید خ‪/‬دری س می‌گوی‪/‬د‪ :‬م‪/‬ردی ن‪/‬زد ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص آم‪/‬د و گفت‪:‬‬
‫برادرم اسهال است‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬به او عسل بده»‪.‬‬
‫آن م‪/‬رد‪ ،‬دوب‪/‬اره آم‪/‬د و گفت‪ :‬ب‪/‬ه او عس‪/‬ل دادم؛ ام‪/‬ا ب‪/‬اعث اف‪/‬زایش اس‪/‬هال او‬
‫گردید‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم ص ت‪/‬ا س‪/‬ه ب‪/‬ار ک‪/‬ه آن م‪/‬رد می‌آم‪/‬د‪ ،‬هم‪/‬ان دس‪/‬تور اولش را‬
‫تکرار می‌نمود‪ .‬و هنگامی که برای چهارمین بار آم‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ار دیگ‪//‬ر رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬به او عسل ب‪//‬ده»‪ .‬آن م‪//‬رد گفت‪ :‬ب‪//‬ه او عس‪//‬ل دادم؛ ولی اس‪//‬هالش بیش‪//‬تر‬
‫شد‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬هللا متعال راس‪//‬ت گفت‪//‬ه اس‪//‬ت؛ ولی ش‪//‬کم ب‪//‬رادرت‪،‬‬
‫دروغ می‌گوید (صالحیت خوب شدن ندارد‪ ).‬ابو سعید خدری می‌گوی‪//‬د‪ :‬آن م‪//‬رد‪،‬‬
‫این بار هم به برادرش عسل داد و سرانجام‪ ،‬شفا یافت‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬مداوا با شونیز (سیاه دانه)‬
‫‪1473‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َأَّنُه َسِمَع َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ِ« :‬إَّن ِفي اْلَح َّب ِة الَّس ْو َداِء‬
‫ِش َفاًء ِم ْن ُك ِّل َداٍء ‪ِ ،‬إَّال الَّساَم » َو الَّساُم ‪ :‬اْلَم ْو ُت ‪َ ،‬و اْلَح َّبُة الَّس ْو َداُء ‪ :‬الُّش وِنيُز ‪( .‬م‪)2215/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص می‌فرم‪/‬ود‪« :‬ش‪/‬فای ه‪/‬ر‬
‫بیماری در این سیاه دانه نهفته است بجز مرگ»‪( .‬که دوا ندارد‪).‬‬
‫باب (‪ :)11‬هرکس‪ ،‬صبحش را با خوردن خرمای عجوه‪ ،‬آغاز نماید‪ ،‬هیچ زهر و جادویی بــه‬
‫او ضرر نمی‌رساند‬
‫‪1474‬ـ َعن َس ْع ِد ْبِن َأِبي َو َّق اٍص س َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل «َم ْن َتَص َّبَح‬
‫ِبَس ْبِع َتَم َر اٍت َع ْج َو ًة‪َ ،‬لْم َيُضَّر ُه َذ ِلَك اْلَيْو َم ُس ٌّم َو َال ِس ْح ٌر»‪( .‬م‪)2047/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعد بن ابی وقاص س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هرکس‪ ،‬صبح خود را با خوردن هفت عدد خرمای عجوه (ن‪//‬وعی از خرماه‪//‬ای‬
‫مدینه) آغاز نماید‪ ،‬در آن روز‪ ،‬هیچ زهر و جادویی به او ضرر نمی‌رساند»‪.‬‬
‫‪1475‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّن ِفي َع ْج َوِة اْلَع اِلَيِة ِش َفاًء ‪َ ،‬أْو ِإَّنَها‬
‫ِتْر َياٌق ‪َ ،‬أَّوَل اْلُبْك َرِة»‪( .‬م‪)2048/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬همان‪//‬ا در خرم‪//‬ای عج‪//‬وه‌ی‬
‫عوالی مدینه‪ ،‬شفا وجود دارد یا اینکه خوردن آن در اول صبح‪ ،‬پادزهر است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬قارچ از ترنجبین است و آب آن‪ ،‬شفای چشم است‬
‫‪1476‬ـ َع ْن َسِع يِد ْبِن َزْيٍد س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪« :‬اْلَك ْم َأُة ِم َن اْلَم ِّن اَّل ِذ ي َأْن َز َل ُهَّللا‬
‫َع َلى ُم وَس ى‪َ ،‬و َم اُؤَها ِش َفاٌء ِلْلَع ْيِن »‪( .‬م‪)2049/‬‬
 ‫‪191‬‬ ‫‪ -45‬کتاب مریضی و طبابت‬

‫ترجمــه‪ :‬از س‪/‬عید بن زی‪/‬د س روایت اس‪/‬ت ک‪/‬ه ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬قارچ از‬
‫ترنجبین است که الله متعال آن را ب‪/‬ر موس‪/‬ی ÷ ن‪/‬ازل فرم‪/‬ود و آب آن‪ ،‬ش‪/‬فای چش‪/‬م‬
‫است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬معالجه با عود هندی که به آن‪ ،‬قسط نیز می‌گویند‬
‫‪1477‬ـ َعن ُع َبْي ُد ِهَّللا ْبُن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن ُع ْتَب َة اْبِن َم ْس ُعوٍد ‪َ :‬أَّن ُأَّم َقْيٍس ِبْنَت ِم ْح َص ٍن ـ‬
‫َو َك اَنْت ِم َن اْلُمَه اِج َر اِت اُألَوِل الَّالِتى َب اَيْع َن َر ُس وَل ِهَّللا ص‪َ ،‬وِهَى ُأْخ ُت ُع َّك اَش َة ْبِن‬
‫ِم ْح َص ٍن ‪َ ،‬أَحِد َبِني َأَسِد ْبِن ُخ َزْيَم َة ـ َقاَل ‪َ :‬أْخ َبَر ْتِنى َأَّنَه ا َأَتْت َر ُس وَل ِهَّللا ص ِب اْبٍن َلَه ا َلْم‬
‫َيْبُلْغ َأْن َيْأُك َل الَّطَع اَم ‪َ ،‬و َق ْد َأْعَلَقْت َع َلْي ِه ِم َن اْلُع ْذ َرِة ـ َق اَل ُي وُنُس ‪َ :‬أْعَلَقْت َغ َم َز ْت َفِهَى‬
‫َتَخاُف َأْن َيُك وَن ِبِه ُع ْذ َر ٌة‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ع َالَم ْه َت ْد َغْر َن َأْو َالَد ُك َّن ِبَه َذ ا‬
‫اِإل ْعَالِق؟ َع َلْيُكْم ِبَهَذ ا اْلُعوِد اْلِهْنِد ِّى ـ َيْع ِنى ِب ِه اْلُكْس َت ـ َف ِإَّن ِفي‪ِ/‬ه َس ْبَع َة َأْش ِفَيٍة‪ِ ،‬م ْنَه ا َذ اُت‬
‫اْلَج ْنِب» َقاَل ُع َبيُداللِه‪َ :‬و َأخَبرَتِنی َأَّن ابَنَها‪َ ،‬ذ اك َباَل ِفي َح جِر َر ُسوِل اللِه ص‪َ ،‬فَدَعا َر ُسوُل‬
‫اللِه ص ِبَم اِء َفَنَض َح ُه َع َلی َبوِلِه َو َلم َيغِس لُه َغسًال‪( .‬م‪)2214/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبیدهللا بن عبدهللا بن عتبه بن مسعود می‌گوید‪ :‬ام قیس دختر محصن که‬
‫یکی از مهاجران نخستین است و با رسول اکرم ص بیعت کرد و خواهر عکاش‪//‬ه‬
‫بن محصن و از قبیله‌ی ب‪//‬نی اس‪//‬د بن خزیم‪//‬ه می‌باش‪//‬د‪ ،‬گفت‪ :‬پس‪//‬رم را ک‪//‬ه هن‪//‬وز‬
‫خوراکی نشده بود و غذا نمی‌خورد‪ ،‬نزد رسول هللا ص بردم در حالی که گل‪//‬ویش‬
‫را بخاطر افتادگی کامش‪ ،‬مالیده ب‪//‬ودم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬چ‪//‬را ب‪//‬ا انگش‪//‬ت‬
‫زبان کوچک و کام فرزندانتان را باال می‌برید؟ از عود هندی یع‪//‬نی قس‪//‬ط اس‪//‬تفاده‬
‫کنید؛ زیرا عود هندی عالج هفت بیماری است که یکی از آنها ذات الجنب (س‪//‬ینه‬
‫پهلو) است»‪.‬‬
‫عبید هللا می‌گوید‪ :‬همچنین ام قیس س ب‪/‬ه من گفت ک‪/‬ه همین بچه‌اش در آغ‪/‬وش‬
‫رس‪//‬ول هللا ص ادرار نم‪//‬ود؛ ل‪//‬ذا پیامبر اک‪//‬رم ص آب خواس‪//‬ت و ب‪//‬االی ادرارش‬
‫ریخت و آن را نشست‪( .‬فقط به ریختن آب‪ ،‬اکتفا نمود‪).‬‬
‫باب (‪ :)14‬معالجه با خوراندن دارو (در گلو ریختن)‬
‫‪1478‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪َ :‬لَد ْد َنا َر ُسوَل ِهَّللا ص ِفي َم َرِض ِه‪َ ،‬فَأَش اَر َأْن َال َتُلُّد وِنى‪،‬‬
‫َفُقْلَنا‪َ :‬ك َر اِهَيُة اْلَم ِر يِض ِللَّد َو اِء ‪َ ،‬فَلَّم ا َأَفاَق َقاَل ‪َ« :‬ال َيْبَقى َأَح ٌد ِم ْنُك ْم ِإَّال ُلَّد ‪َ ،‬غْي ُر اْلَع َّب اِس‪،‬‬
‫َفِإَّنُه َلْم َيْش َهْد ُك ْم »‪( .‬م‪)2213/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ب می‌گوید‪ :‬هنگامی که رس‪//‬ول هللا ص بیم‪//‬ار ب‪//‬ود ب‪//‬ه وی دارو‬
‫خورانیدیم‪ .‬پیامبر اکرم ص اشاره کرد که به من دارو ندهید‪ .‬م‪/‬ا خیال ک‪/‬ردیم این‬
‫همان کراهیتی است که مریض نسبت به دارو دارد‪ .‬اما هنگامی که رس‪//‬ول اک‪//‬رم‬
‫ص به هوش آمد‪ ،‬فرمود‪« :‬بجز عباس که در این ک‪//‬ار‪ ،‬ش‪//‬رکت نداش‪//‬ت‪ ،‬بای‪//‬د در‬
‫حلق همه‌ی شما دارو ریخته شود»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪192‬‬
‫باب (‪ :)15‬درباره ی حجامت کردن و قطره در بینی نمودن‬
‫‪1479‬ـ َع ِن اْبِن َع َّب اٍس ل‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص اْح َتَج َم ‪َ ،‬و َأْع َطى اْلَح َّج اَم َأْج َرُه‪،‬‬
‫َو اْسَتَع َط‪( .‬م‪)1202/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابن عباس ل روایت است ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص حج‪//‬امت نم‪//‬ود و م‪//‬زد‬
‫حجامت کننده را پرداخت کرد و همچنین قطره در بینی نمود‪.‬‬

‫باب (‪ :)16‬معالجه با حجامت و داغ‬

‫‪1480‬ـ َع ْن َعاِص ِم ْبِن ُع َم َر ْبِن َقَت اَد َة َق اَل ‪َ :‬ج اَء َن ا َج اِبُر ْبُن َع ْب ِد ِهَّللا ل‪ِ ،‬في َأْهِلَن ا‪،‬‬
‫َو َر ُجٌل َيْش َتِكى ُخ َر اًجا‪ِ ،‬بِه َأْو ِج َر اًحا‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬م ا َتْش َتِكى؟ َق اَل ‪ُ :‬خ َر اٌج ِبي َق ْد َش َّق َع َلَّى ‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬يا ُغ َالُم اْئِتِنى ِبَح َّجاٍم ‪َ ،‬فَقاَل َلُه‪َ :‬م ا َتْص َنُع ِباْلَح َّجاِم ؟ َي ا َأَب ا َع ْب ِد ِهَّللا؟ َق اَل ‪ُ :‬أِر يُد َأْن‬
‫ُأَع ِّلَق ِفيِه ِم ْح َجًم ا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و ِهَّللا ِإَّن الُّذ َباَب َلُيِص يُبِني‪َ ،‬أْو ُيِص يُبِنى الَّث ْو ُب ‪َ ،‬فُي ْؤ ِذ يِني‪َ ،‬و َيُش ُّق‬
‫َع َلَّى ‪َ ،‬فَلَّم ا َر َأى َتَبُّر َم ُه ِم ْن َذ ِل َك َق اَل ‪ِ :‬إِّني َس ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ِ« :‬إْن َك اَن ِفي‬
‫َش ْى ٍء ِم ْن َأْد ِو َيِتُك ْم َخْي ٌر‪َ ،‬فِفي َش ْر َطِة َم ْح َجٍم ‪َ ،‬أْو َش ْر َبٍة ِم ْن َع َس ٍل ‪َ ،‬أْو َلْذ َع ٍة ِبَن اٍر » َق اَل‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬و َم ا ُأِح ُّب َأْن َأْك َتِوَى » َقاَل َفَج اَء ِبَح َّجاٍم َفَش َر َطُه‪َ ،‬فَذ َهَب َع ْن ُه َم ا َيِج ُد‪.‬‬
‫(م‪)2205/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عاصم بن عمر بن قتاده می‌گوید ‪ :‬جابر بن عبدالله ل به خ‪//‬انه‌ی م‪//‬ا آم‪//‬د‪.‬‬
‫در این میان‪ ،‬مردی که ورم ی‪//‬ا جراح‪//‬تی داش‪//‬ت ن‪//‬یز ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ی م‪//‬ا آم‪//‬د؛ ج‪//‬ابر بن‬
‫عبدالله ل از او پرسید‪ :‬بیماری شما چیست؟ آن مرد جواب داد‪ :‬ورمی است که مرا‬
‫دچار مشکل ساخته است‪ .‬جابر گفت‪ :‬پسرم! حجامت‌گری بیاورید‪ .‬آن مرد پرس‪//‬ید‪:‬‬
‫ای ابو عبدالله! حجامت‌گر را چکار می‌کنید؟ ج‪//‬ابر گفت‪ :‬می‌خ‪//‬واهم ی‪//‬ک شیش ‪/‬ه‌ی‬
‫حجامت به ورم شما آویزان کنم‪ .‬آن مرد گفت‪ :‬سوگند به الله‪ ،‬هنگامی که مگس بر‬
‫زخم من می‌نشیند یا لباسم با زخم تماس پیدا می‌کند‪ ،‬ب‪//‬اعث اذیت آزار من می‌گ‪//‬ردد‬
‫و مرا دچ‪//‬ار مش‪//‬کل می‌کن‪//‬د (پس چگون‪//‬ه من شیش‪/‬ه‌ی حج‪//‬امت را تحم‪//‬ل می‌کنم؟)‬
‫هنگامی که جابر ل تنفر و انزجار او را از حجامت‪ ،‬مشاهده نمود‪ ،‬گفت‪ :‬شنیدم ک‪//‬ه‬
‫رسول الله ص می‌فرمود‪« :‬اگر در چ‪/‬یزی از داروه‪/‬ای ش‪/‬ما خ‪/‬یری وج‪/‬ود داش‪/‬ته‬
‫باشد‪ ،‬در تیغ دستگاه حجامت‪ ،‬نوشیدن ج‪/‬رعه‌ای عس‪/‬ل و داغ آتش اس‪/‬ت؛ البت‪/‬ه من‬
‫دوست ندارم که داغ نمایم»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬سرانجام‪ ،‬حجامت‌گری آوردند و او آن‬
‫مرد را حجامت کرد و مشکلش برطرف گردید‪.‬‬
‫‪1481‬ـ َع ْن َج اِبٍر س‪َ :‬أَّن ُأَّم َس َلَم َة ب اْس َتْأَذ َنْت َر ُس وَل ِهَّللا ص ِفي ا ِح َج اَم ِة‪َ ،‬م َر‬
‫َأ‬ ‫َف‬ ‫ْل‬
‫الَّنِبُّى ص َأَبا َطْيَبَة َأْن َيْح ُج َم َه ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ح ِس ْبُت َأَّن ُه َق اَل ‪َ :‬ك اَن َأَخ اَه ا ِم َن الَّر َض اَع ِة‪َ ،‬أْو‬
‫ُغ َالًم ا َلْم َيْح َتِلْم ‪( .‬م‪)2206/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬ام سلمه ل (همس‪//‬ر ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص) از رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫اج‪/‬ازه خواس‪/‬ت ت‪/‬ا حج‪/‬امت کن‪/‬د‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم ص ب‪/‬ه ابوطیب‪/‬ه دس‪/‬تور داد ت‪/‬ا او را‬
‫حجامت کند‪.‬‬
‫راوی از جابر می‌گوید‪ :‬فکر می‌کنم جابر س گفت‪ :‬ابوطیبه برادر رضاعی ام‬
‫سلمه بشمار می‌رفت یا اینکه هنوز به سن بلوغ نرسیده بود‪.‬‬
 ‫‪193‬‬ ‫‪ -45‬کتاب مریضی و طبابت‬

‫( البته اگر پزشک زن یا محرم پیدا نشود و ض‪/‬رورت بس‪/‬یار ش‪/‬دید باش‪/‬د‪ ،‬زن‬
‫می‌تواند به پزشک نامحرم برای معالجه‪ ،‬مراجعه نماید)‪ .‬مترجم‬
‫باب (‪ :)17‬معالجه با قطع رگ و داغ کردن‬
‫‪1482‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َقاَل ‪َ :‬بَع َث َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإَلى ُأَبِّى ْبِن َكْع ٍب َطِبيًبا‪َ ،‬فَقَط َع ِم ْن ُه‬
‫ِع ْر ًقا‪ُ :‬ثَّم َك َو اُه َع َلْيِه‪( .‬م‪)2207/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص طبیبی ن‪//‬زد ابی بن کعب س فرس‪//‬تاد‪.‬‬
‫آن طبیب یکی از رگهای ابی بن کعب را قطع کرد و جای آن را داغ نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬معالجه‌ی زخم‌ها با داغ‬
‫‪1483‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َقاَل ‪ُ :‬ر ِم َى َس ْعُد ْبُن ُمَع اٍذ ِفي َأْك َحِل ِه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَحَس َم ُه الَّنِبُّي ص‬
‫ِبَيِدِه ِبِم ْش َقٍص ُثَّم َو ِرَم ْت َفَحَس َم ُه الَّثاِنَيَة‪( .‬م‪)2208/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬به رگ میانی دست سعد بن مع‪//‬اذ س ت‪//‬یری اص‪//‬ابت‬
‫ک‪//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////‬رد‪.‬‬
‫نبی اکرم ص با دست خودش با یک سرنیزه آن را داغ نمود‪ .‬دوباره دستش‪ ،‬ورم‬
‫کرد و برای بار دوم رسول هللا ص آن را داغ نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)19‬معالجه‌ی با شراب‬
‫فيه حديث وائل بن حجر‪ ،‬و قد تقدم في كتاب األشربة (الحديث‪)1279:‬‬
‫در این باره‪ ،‬حدیث وائل بن حجر س در کتاب نوشیدنی‌ها‪ ،‬ش‪//‬ماره‌ی (‪)1279‬‬
‫بیان گردید‪.‬‬
 ‫‪ -46‬کتاب طاعون‬

‫باب (‪ :)1‬درباره ی طاعون و اینکه عذابی است؛ پس بـه منطقه‌ی طـاعون نرویـد و از تـرس‬
‫آن‪ ،‬فرار نکنید‬
‫‪1484‬ـ َع ْن ُأَس اَم َة ْبِن َزْيٍد س َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َأَّنُه َقاَل ‪ِ« :‬إَّن َهَذ ا اْلَو َجَع َأِو الَّس َقَم‬
‫ِر ْج ٌز ُع ِّذ َب ِبِه َبْعُض اُألَمِم َقْبَلُك ْم ‪ُ ،‬ثَّم َبِقَى َبْعُد ِباَألْر ِض‪َ ،‬فَيْذ َهُب اْلَم َّرَة َو َي ْأِتى اُألْخ َر ى‪،‬‬
‫َفَم ْن َسِمَع ِبِه ِبَأْر ٍض‪َ ،‬فَال َيْقَد َم َّن َع َلْيِه‪َ ،‬و َم ْن َو َقَع ِبَأْر ٍض َو ُهَو ِبَه ا‪َ ،‬فَال ُيْخ ِر َج َّن ُه اْلِف َر اُر‬
‫ِم ْنُه»‪( .‬م‪)2218/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬اس‪//‬امه بن زی‪//‬د س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬این بیم‪//‬اری‬
‫(طاعون) عذابی است که برخی از امت‌های گذشته ب‪//‬ه آن‪ ،‬دچ‪//‬ار ش‪//‬دند و بع‪//‬د از‬
‫آن‪ ،‬روی زمین باقی ماند‪ .‬گاهی از بین می‌رود و گاهی دیگر‪ ،‬ظاهر می‌شود‪ .‬لذا‬
‫ه‪//‬رکس ش‪//‬نید ک‪//‬ه در س‪//‬رزمینی‪ ،‬ط‪//‬اعون وج‪//‬ود دارد‪ ،‬ب‪//‬دانجا ن‪//‬رود‪ .‬واگ‪//‬ر در‬
‫سرزمینی که در آنجا بسر می‌برد‪ ،‬ط‪//‬اعون ش‪//‬یوع پیدا ک‪//‬رد‪ ،‬از ت‪//‬رس آن‪ ،‬ف‪//‬رار‬
‫نکند»‪.‬‬
‫َّت‬ ‫َّش‬ ‫َّط‬ ‫ْل‬ ‫َأ‬
‫‪1485‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َعَّباٍس ل‪َّ :‬ن ُع َم َر ْبَن ا َخ اِب َخ َرَج ِإَلى ال اِم ‪َ ،‬ح ى ِإَذ ا‬
‫َك اَن ِبَس ْر َغ َلِقَيُه َأْهُل اَألْج َناِد ‪َ :‬أُبو ُع َبْيَد َة ْبُن اْلَج َّراِح َو َأْص َح اُبُه‪َ ،‬ف َأْخ َبُروُه َأَّن اْلَو َب اَء َق ْد‬
‫َو َق َع ِبالَّش اِم ‪َ ،‬ق اَل اْبُن َع َّب اٍس‪َ :‬فَق اَل ُع َم ُر‪ :‬اْدُع ِلي اْلُمَه اِج ِر يَن اَألَّو ِليَن َف َدَعْو ُتُهْم ‪،‬‬
‫َفاْسَتَش اَر ُهْم ‪َ ،‬و َأْخ َبَر ُهْم َأَّن اْلَو َباَء َقْد َو َق َع ِبالَّش اِم ‪َ ،‬ف اْخ َتَلُفوا‪َ ،‬فَق اَل َبْعُض ُهْم ‪َ :‬ق ْد َخ َر ْج َت‬
‫َألْم ٍر َو َال َنَر ى َأْن َتْر ِج َع َع ْنُه‪َ ،‬و َق اَل َبْعُض ُهْم ‪َ :‬م َع َك َبِقَّي ُة الَّن اِس َو َأْص َح اُب َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫ص‪َ ،‬و َال َن َر ى َأْن ُتْق ِد َم ُهْم َع َلى َه َذ ا اْلَو َب اِء ‪َ ،‬فَق اَل ‪ :‬اْر َتِفُع وا َع ِّنى‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪ :‬اْدُع ِلي‬
‫اَألْنَص اَر َف َدَعْو ُتُهْم َل ُه‪َ ،‬فاْسَتَش اَر ُهْم ‪َ ،‬فَس َلُك وا َس ِبيَل اْلُمَه اِج ِر يَن ‪َ ،‬و اْخ َتَلُف وا َك اْخ ِتَالِفِهْم ‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪ :‬اْر َتِفُعوا َع ِّنى‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪ :‬اْدُع ِلي َم ْن َك اَن َه ا ُهَن ا ِم ْن َم ْش َيَخ ِة ُق َر ْيٍش ِم ْن ُمَه اِج َرِة‬
‫اْلَفْتِح‪َ ،‬فَدَعْو ُتُهْم َفَلْم َيْخ َتِلْف َع َلْيِه َر ُج َالِن ‪َ ،‬فَقاُلوا‪َ :‬نَر ى َأْن َتْر ِج َع ِبالَّناِس َو َال ُتْقِدْم ُهْم َع َلى‬
‫َهَذ ا اْلَو َباِء ‪َ ،‬فَناَدى ُع َم ُر ِفي الَّناِس‪ِ :‬إِّني ُم ْص ِبٌح َع َلى َظْه ٍر ‪َ ،‬فَأْص ِبُحوا َع َلْي ِه‪َ ،‬فَق اَل َأُب و‬
‫ُع َبْيَد َة ْبُن اْلَج َّراِح‪َ :‬أِفَر اًرا ِم ْن َقَد ِر ِهَّللا؟ َفَقاَل ُع َم ُر‪َ :‬لْو َغْيُرَك َقاَلَها َيا َأَب ا ُع َبْي َد َة ـ َو َك اَن‬
‫ُع َم ُر َيْك َرُه ِخ َالَفُه ـ َنَعْم ‪َ ،‬نِفُّر ِم ْن َقَد ِر ِهَّللا ِإَلى َقَد ِر ِهَّللا‪َ ،‬أَر َأْيَت َل ْو َك اَنْت َل َك ِإِب ٌل َفَهَبْطَت‬
‫َو اِد ًيا َلُه ِع ْد َو َتاِن ‪ِ ،‬إْح َد اُهَم ا َخْص َبٌة َو اُألْخ َر ى َج ْد َب ٌة َأَلْيَس ِإْن َر َع ْيَت اْلَخْص َبَة َر َع ْيَتَه ا‬
‫ِبَقَد ِر ِهَّللا‪َ ،‬وِإْن َر َع ْيَت اْلَج ْد َبَة َر َع ْيَتَها ِبَقَد ِر ِهَّللا؟ َقاَل ‪َ :‬فَج اَء َع ْبُد الَّرْح َمِن ْبُن َعْو ٍف ‪َ ،‬و َك اَن‬
‫ُم َتَغِّيًبا ِفي َبْع ِض َح اَجِتِه‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ :‬إَّن ِع ْنِد ي ِم ْن َهَذ ا ِع ْلًم ا‪َ ،‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪:‬‬
‫«ِإَذ ا َسِم ْع ُتْم ِبِه ِبَأْر ٍض َفَال َتْقَد ُم وا َع َلْيِه‪َ ،‬و ِإَذ ا َو َقَع ِب َأْر ٍض َو َأْنُتْم ِبَه ا َفَال َتْخ ُرُج وا ِف َر اًرا‬
‫ِم ْنُه» َقاَل ‪َ :‬فَحِم َد َهَّللا ُع َم ُر ْبُن اْلَخ َّطاِب ُثَّم اْنَص َر َف ‪( .‬م‪)2219/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن عباس ل می‌گوید‪ :‬عمر بن خطاب س بس‪//‬وی ش‪//‬ام‪ ،‬ح‪//‬رکت‬
‫نمود تا اینکه به روستای سرغ (نزدیکی شام) رس‪/‬ید و در آنج‪/‬ا ب‪/‬ا مس‪/‬لمانان ش‪/‬ام‬
‫(فلسطین‪ ،‬اردن‪ ،‬دمشق‪ ،‬حمص و قنصرین) یعنی ابوعبیده بن ج‪//‬راح و ی‪//‬ارانش‪،‬‬
‫مالقات نمود‪ .‬آنان او را اطالع دادند که بیماری طاعون در شام‪ ،‬شیوع پیدا کرده‬
‫است‪ .‬عمر بن خطاب س گفت‪ :‬مهاجرین نخس‪//‬تین را فراخوانید‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫من آنان را فراخوان‪//‬دم‪ .‬عم‪//‬ر بن خطاب ب‪//‬ا آنه‪//‬ا مش‪//‬ورت نم‪//‬ود و ب‪//‬ه اطالعش‪//‬ان‬
‫رساند ک‪/‬ه ط‪/‬اعون در س‪/‬رزمین ش‪/‬ام‪ ،‬ش‪/‬یوع پیدا ک‪/‬رده اس‪/‬ت‪ .‬آنه‪/‬ا ب‪/‬ا یک‪/‬دیگر‪،‬‬
‫اختالف کردند‪ .‬گروهی گفتند‪ :‬شما برای انجام مأموریتی آمده‌اید و ما معتق‪//‬دیم ک‪//‬ه‬
‫نباید قب‪//‬ل از انج‪//‬ام آن‪ ،‬برگ‪//‬ردی‪ .‬گ‪//‬روهی دیگ‪//‬ر گفتن‪//‬د‪ :‬شخص‪//‬یت‌های ب‪//‬زرگ و‬
‫صحابه‌ی رسول هللا ص همراه شما هستند؛ ما فکر می‌کنیم نباید آنان را ب‪//‬ه ده‪//‬ان‬
‫طاعون بیندازی‪ .‬عمر گفت‪ :‬از نزد من‪ ،‬بیرون بروی‪//‬د‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬گفت‪ :‬انص‪//‬ار‬
‫را فراخوانید‪ .‬من انص‪//‬ار را فراخوان‪//‬دم‪ .‬از آن‪//‬ان ن‪//‬یز مش‪//‬ورت خواس‪//‬ت‪ .‬آنه‪//‬ا هم‬
‫مانند مهاجران‪ ،‬اختالف کردند‪ .‬عمر گفت‪ :‬از نزد من‪ ،‬بیرون بروید‪ .‬بع‪//‬د از آن‪،‬‬
‫گفت‪ :‬شیوخ قریش یعنی همان مهاجران فتح‪ 1‬را فرا خوانید‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬آنان را فرا خوان‪//‬دم‪ .‬آنه‪//‬ا در این ب‪//‬اره‪ ،‬اختالف نکردن‪//‬د‪ .‬بلک‪//‬ه‬
‫یکپارچه گفتند‪ :‬رأی ما این است ک‪//‬ه م‪//‬ردم را برگردانید و ب‪//‬ه ط‪//‬اعون‪ ،‬عرض‪//‬ه‬
‫نکنید‪ .‬اینجا بود که عمر س در میان م‪/‬ردم‪ ،‬اعالن نم‪/‬ود ک‪/‬ه ف‪/‬ردا ص‪/‬بح‪ ،‬من ب‪/‬ر‬
‫مرکبم سوار می‌شوم و مسافرم؛ شما هم آماده باشید‪.‬‬
‫در این هنگام‪ ،‬ابوعبیده بن جراح س گفت‪ :‬آیا از تقدیر الهی‪ ،‬فرار می‌کنیم؟ عم‪//‬ر‬
‫س گفت‪ :‬ای ابوعبیده! کاش‪ ،‬تو این حرف را نمی‌زدی؛ کسی دیگر این حرف را‬
‫به زبان می‌آورد ـ گفتنی است که عمر دوست نداشت با ابوعبیده مخ‪//‬الفت نمای‪//‬د‪.‬ـ‬
‫بله‪ ،‬از تقدیر الهی به سوی تقدیر الهی فرار می‌کینم‪ .‬اگ‪//‬ر ش‪//‬تران ت‪//‬و وارد دره‌ای‬
‫شوند که دو کرانه دارد و یک کرانه‌ی آن‪ ،‬سرسبز‪ ،‬و ک‪//‬رانه‌ی دیگ‪//‬ر آن‪ ،‬خش‪//‬ک‬
‫و بی علف باشد؛ مگر نه این است که اگر شترانت را در قسمت سرسبز بچرانی‪،‬‬
‫به تقدیر الهی چرانیده‌ای‪ ،‬و اگر در کرانه‌ی خشک بچرانی‪ ،‬باز هم به تقدیر الهی‬
‫چرانیده‌ای؟ در این اثنا‪ ،‬عبدالرحمن بن عوف س ک‪//‬ه ب‪//‬را ی انج‪//‬ام ک‪//‬اری ب‪//‬یرون‬
‫رفته بود و قبًال حضور نداشت‪ ،‬آمد و گفت‪ :‬من در این باره‪ ،‬علم و دانش‪//‬ی دارم؛‬
‫شنیدم که رسول هللا ص می‌فرمود‪ « :‬هرگ‪/‬اه‪ ،‬ش‪/‬نیدید ک‪/‬ه در س‪/‬رزمینی‪ ،‬ط‪/‬اعون‬
‫وج‪//‬ود دارد‪ ،‬ب‪//‬دانجا ن‪//‬رود و اگ‪//‬ر در س‪//‬رزمینی ک‪//‬ه ش‪//‬ما در آنج‪//‬ا بس‪//‬ر می‌بری‪//‬د‪،‬‬
‫طاعون شیوع پیدا کرد‪ ،‬از ترس آن‪ ،‬فرار نکنید»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬عمر بن خطاب س بعد از شنیدن این حدیث‪ ،‬هللا متعال را حمد‬
‫و ثنا گفت و برگشت‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬کسانی که اندکی قب‪/‬ل از فتح مک‪/‬ه‪ ،‬مس‪/‬لمان ش‪/‬دند و هج‪/‬رت کردن‪/‬د و کس‪/‬انی ک‪/‬ه در فتح‬
‫مکه‪ ،‬مسلمان شدند و بعد از آن به مدینه‪ ،‬رفتند‪ .‬البته به این‪//‬ان‪ ،‬مه‪//‬اجر اص‪//‬طالحی‪ ،‬اطالق‬
‫نمی‌شود‪ .‬چون بعد از فتح‪ ،‬هجرت از مکه به مدینه وجود ندارد‪ .‬و کسانی ک‪//‬ه مک‪//‬ه را بع‪//‬د‬
‫از فتح رها کردند و به مدینه رفتند‪ ،‬بدون پاداش هستند‪.‬‬
 ‫‪ – 47‬کتاب بدفالی و سرایت بیماری‬

‫باب (‪ :)1‬سرایت بیماری‪ ،‬بدفالی صفر و هامه‪ ،‬هیچگونه اصالتی ندارند‬

‫‪1486‬ـ َعن ابي َس َلَم َة ـ ْبُن َع ْب ِد ال‪َّ//‬رْح َمِن ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة‪ِ :‬ح يَن َق اَل َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص‪َ« :‬ال َع ْد َو ى َو َال َص َفَر َو َال َهاَم َة» َفَقاَل َأْع َر اِبٌّى ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬فَم ا َباُل اِإل ِبِل َتُك وُن‬
‫ِفي الَّر ْم ِل َك َأَّنَها الِّظَباُء ‪َ ،‬فَيِج يُء اْلَبِع يُر اَألْج َر ُب َفَيْد ُخ ُل ِفيَها َفُيْج ِر ُبَه ا ُك َّلَه ا؟ َق اَل ‪َ« :‬فَم ْن‬
‫َأْع َدى اَألَّوَل »‪ ،‬وفي رواية‪« :‬اَل َعدَو ی َو َال ِط َيَر َة َو َال َص َفَر َو َال َهاَم َة»‪( .‬م‪)2220/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو سلمه بن عبدالرحمن به روایت از اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی‬
‫ک‪//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////‬ه‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬سرایت بیماری و ص‪//‬فر وهام‪//‬ه‪ ،‬اص‪//‬التی ندارن‪//‬د»‪ ،‬ی‪//‬ک‬
‫مرد بادیه نشین گفت‪ :‬پس چرا شترانی که در ریگستان بسر می‌برند و مانن‪//‬د آه‪//‬و‬
‫هستند‪ ،‬به محض اینکه شتران گر به آنها نزدیک می‌شوند‪ ،‬هم‪//‬ه را گ‪//‬ر می‌کنن‪//‬د؟‬
‫رسول اکرم ص فرمود‪« :‬پس چه کسی شتر اول را گر کرده است»؟‬
‫و در روایتی آمده است که رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬رایت بیم‪//‬اری‪ ،‬ب‪//‬دفالی‪،‬‬
‫صفر و هامه‪ ،‬اصالتی ندارند»‪.‬‬
‫علما در مورد «صفر» دو تفسیر ذکر کرده‌اند‪ :‬یکی اینک‪//‬ه ب‪//‬ه ت‪//‬أخیر ان‪//‬داختن‬
‫حرمت ماه محرم به ماه صفر ک‪//‬ه اع‪//‬راب انج‪//‬ام می‌دادن‪//‬د‪ ،‬هیچ اص‪//‬التی ن‪//‬دارد و‬
‫صحیح نیست‪.‬‬
‫دوم اینکه اعراب اعتقاد داشتند «ص‪//‬فر» ن‪//‬وعی ک‪//‬رم در ش‪//‬کم انس‪//‬ان اس‪//‬ت و‬
‫هنگام گرسنه شدن انسان به حرکت درمی‌آی‪//‬د و چ‪//‬ه بس‪//‬ا ک‪//‬ه ب‪//‬اعث م‪//‬رگ انس‪//‬ان‬
‫می‌گردد‪.‬‬
‫البته حدیث می‌تواند اشاره به هردو مطلب داشته باشد و ه‪//‬ردو ب‪//‬اور نادرس‪//‬ت‬
‫را نفی نماید‪.‬‬
‫در مورد «هامه» نیز دو تفسیر وجود دارد‪ :‬یکی اینک‪//‬ه اع‪//‬راب پرن‪//‬ده‌ی جغ‪//‬د‬
‫را به بدفالی می‌گرفتند و می‌گفتند‪ :‬اگر جغد باالی خ‪//‬انه‌ی کس‪//‬ی بنش‪//‬یند‪ ،‬ص‪//‬احب‬
‫خانه یا یکی از اعضای خانواده‌اش می‌میرد‪.‬‬
‫دوم اینک‪//‬ه در میان اع‪//‬راب این ب‪//‬اور وج‪//‬ود داش‪//‬ت ک‪//‬ه اس‪//‬تخوان‌ها ی‪//‬ا روح‬
‫شخص مرده به پرنده‌ای تبدیل می‌شود‪.‬‬
‫رسول هللا ص هردو باور فوق را باطل دانستند‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬هیچ‌کس نباید حیوانات بیمارش را نزد کسی که حیواناتش سالم‌اند‪ ،‬ببرد‬
‫‪1487‬ـ َعن ابن شهاب‪َ :‬أَّن َأبا َس َلَم َة بِن َعب‪ِ/‬د الَّرحَمِن بِن َع وٍف َح َّدَث ُه‪َ :‬أَّن َر ُس وَل الل‪ِ/‬ه‬
‫ص َقاَل ‪َ« :‬ال َع ْد َو ى» َو ُيَح ِّد ُث َأَّن َر ُسوَل ِهللا َقاَل ‪َ« :‬أن َال ُيوِر ُد ُم مِرٍض َع َلی ُم ص‪ً//‬ح »‬
‫َقاَل َأُبوَس لَم َة‪ :‬كاَن اُبو ُهَر يَر َة ُيَح َّد ُثَها كلَتيِهَم ا َعن َر ُسوِل ِهللا ص‪ُ ،‬ثَّم َص َم َت َاُب و ُهَر يَر َة‬
‫َبعَد َذ ِلك َعن َقوِلِه‪َ« :‬ال َع ْد َو ى» َو َأَقاَم َع َلی «َأْن َال ُي وِر ُد ُمْم ِرٌض َع َلى ُمِص ٍّح » َق اَل ‪:‬‬
‫َفَقاَل اْلَح اِرُث ْبُن َأِبي ُذ َباٍب ـ َو ُهَو اْبُن َع ِّم َأِبي ُهَر ْيَر َة ـ َقْد ُكْنُت َأْس َم ُعَك‪َ ،‬ي ا َأَب ا ُهَر ْي َر َة‬
‫ُتَح ِّد َثَنا َم َع َهَذ ا اْلَحِد يِث َحِد يًثا آَخ َر ‪َ ،‬قْد َس َك َّت َع ْنُه‪ُ ،‬كْنَت َتُقوُل‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال‬
‫َع ْد َو ى» َفَأَبى َأُبو ُهَر ْيَر َة َأْن َيْع ِرَف َذ ِلَك ‪َ ،‬و َق اَل ‪َ« :‬ال ُي وِرُد ُمْم ِرٌض َع َلى ُمِص ٍّح » َفَم ا‬
‫َر آُه اْلَح اِرُث ِفي َذ ِلَك َح َّتى َغ ِض َب َأُبو ُهَر ْيَر َة‪َ ،‬فَر َطَن ِباْلَحَبِش َّيِة‪َ ،‬فَق اَل ِلْلَح اِر ِث‪َ :‬أَت ْد ِرى‬
‫َم اَذ ا ُقْلُت ؟ َقاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬قاَل َأُبو ُهَر ْيَر َة‪ُ ،‬قْلُت َأَبْيُت ‪َ ،‬ق اَل َأُب و َس َلَم َة‪َ :‬و َلَعْم ِر ى َلَق ْد َك اَن َأُب و‬
‫ُهَر ْيَر َة ُيَح ِّد ُثَنا َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬ال َع ْد َو ى» َفَال َأْد ِرى َأَنِس َى َأُبو ُهَر ْيَر َة‪َ ،‬أْو َنَس َخ‬
‫َأَح ُد اْلَقْو َلْيِن اآلَخ َر ؟ (م‪)2221/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن ش‪/‬هاب می‌گوی‪/‬د‪ :‬اب‪/‬و س‪/‬لمه بن عب‪/‬د بن ع‪/‬وف گفت‪ :‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص‬
‫فرمود‪« :‬واگیر بودن بیماری‪ ،‬اصالتی ندارد»‪ .‬همچنین ابوسلمه می‌گفت‪ :‬رسول الل‪//‬ه‬
‫ص فرمود‪« :‬هیچ کس نباید حیوانات بیمارش را نزد کسی‌که حیوان‪//‬اتش س‪//‬الم‌اند‪،‬‬
‫ببرد»‪.‬‬
‫ابوسلمه می‌گوی‪//‬د‪ :‬ه‪//‬ردو ح‪//‬دیث ف‪//‬وق را اب‪//‬وهریره س از رس‪//‬ول هللا ص نق‪//‬ل‬
‫می‌نمود‪ .‬اما بعدها سکوت کرد و حدیث «واگیر بودن بیماری‪ ،‬اصالتی ندارد» را‬
‫بیان نمی‌ک‪//‬رد‪ .‬ولی ح‪//‬دیث «هیچ‌کس نبای‪//‬د حیوان‪//‬ات بیم‪//‬ارش را ن‪//‬زد کس‪//‬ی‌که‬
‫حیوان‪//‬اتش س‪//‬الم‌اند ب‪//‬برد» را همچن‪//‬ان بیان می‌ک‪//‬رد‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬پس‪//‬ر عم‪//‬وی اب‪//‬و‬
‫هریره‪ ،‬حارث بن ابی ذباب‪ ،‬گفت‪ :‬ای ابوهریره! من شنیدم که شما با این حدیث‪،‬‬
‫حدیث دیگری نیز بیان می‌کردید؛ ولی هم اکنون‪ ،‬سکوت نموده‌اید و آن ح‪//‬دیث را‬
‫بیان نمی‌کنید؛ ش‪//‬ما می‌گفتید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬واگ‪//‬یر ب‪//‬ودن بیم‪//‬اری‪،‬‬
‫اصالتی ندارد»‪ .‬ابوهریره از این حدیث‪ ،‬اظه‪//‬ار بی اطالعی ک‪//‬رد‪ .‬ل‪//‬ذا ح‪//‬ارث ب‪//‬ا‬
‫ابوهریره در این زمینه‪ ،‬بحث و مجادله نمود تا جایی که ابوهریره خشمگین شد و‬
‫کلماتی به زبان حبشی‌ها ب‪//‬ه زب‪//‬ان آورد و ب‪//‬ه ح‪//‬ارث گفت‪ :‬آی‪//‬ا متوج‪//‬ه ش‪//‬دی چ‪//‬ه‬
‫گفتم؟ ح‪//‬ارث ج‪//‬واب داد‪ :‬خ‪//‬یر‪ .‬اب‪//‬وهریره گفت‪ :‬من گفتم‪ :‬نمی‌پ‪//‬ذیرم ک‪//‬ه چ‪//‬نین‬
‫حدیثی‪ ،‬بیان کرده‌ام‪.‬‬
‫ابوسلمه می‌گوید‪ :‬بطور قطع‪ ،‬ابوهریره س برای ما بیان می‌نم‪//‬ود ک‪//‬ه رس‪//‬ول‬
‫هللا ص فرمود‪« :‬واگیر ب‪//‬ودن بیم‪//‬اری‪ ،‬اص‪//‬التی ن‪//‬دارد»؛ ام‪//‬ا من نمی‌دانم ک‪//‬ه آی‪//‬ا‬
‫ابوهریره این حدیث را فراموش نمود یا اینکه یکی از این دو ح‪//‬دیث‪ ،‬دیگ‪//‬ری را‬
‫نسخ کرد‪.‬‬
‫توضیح‪ :‬امام نووی در شرح صحیح مسلم می‌گوی‪//‬د‪ :‬جمه‪//‬ور علم‪//‬ا معتقدن‪//‬د‬
‫که این دو حدیث‪ ،‬صحیح هستند‪ .‬و توضیح آنها به این صورت است که حدیثی‬
‫که می‌گوید‪« :‬سرایت بیماری‪ ،‬اصالتی ن‪//‬دارد» می‌خواه‪//‬د ب‪//‬ه این نکت‪//‬ه اش‪//‬اره‬
‫کند که اعتقاد مردم دوران جاهلیت مبنی بر اینکه بیماری بخودی خود و بدون‬
‫مش‪//‬یت الهی می‌توان‪//‬د س‪//‬رایت کن‪//‬د‪ ،‬اعتق‪//‬اد درس‪//‬تی نیس‪//‬ت‪ .‬و ح‪//‬دیث دوم ک‪//‬ه‬
‫می‌گوید‪« :‬هیچ کس نباید حیوانات بیمارش را نزد حیوانات سالم ببرد»‪ ،‬م‪//‬ردم‬
‫را راهنم‪//‬ایی می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه از جاه‪//‬ایی ک‪//‬ه ب‪//‬ه مش‪//‬یت الهی‪ ،‬متض‪//‬رر می‌ش‪//‬وید‪،‬‬
 ‫‪199‬‬ ‫‪ -47‬کتاب بدفالی و سرایت بیماری‬

‫پرهیز نمایید‪ .‬لذا در حدیث اول‪ ،‬سرایت بیماری بدون مش‪//‬یت الهی‪ ،‬نفی ش‪//‬ده‪،‬‬
‫و در حدیث دوم‪ ،‬سرایت با مشیت الهی تأیید شده است‪.‬‬
‫و فراموشی ابو هریره که راوی حدیث است‪ ،‬خدش ‪/‬ه‌ای ب‪//‬ه ص‪//‬حت ح‪//‬دیث‪،‬‬
‫وارد نمی‌کند؟ و این ‪ ،‬رای جمهور علما می‌باشد‪ .‬قاب‪//‬ل ی‪//‬ادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه این‬
‫حدیث از تعداد دیگری از یاران پیامبر اکرم ص امث‪//‬ال س‪//‬ائب بن یزی‪//‬د‪ ،‬ج‪//‬ابر‬
‫بن عبدالله‪ ،‬انس بن مالک و ابن عم‪//‬ر ش روایت ش‪//‬ده اس‪//‬ت‪ .‬ش‪//‬رح ن‪//‬ووی ب‪//‬ر‬
‫صحیح مسلم با اندکی تصرف‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬ستارگان باعث باد و باران نمی‌شوند‬
‫‪1488‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬ال َع ْد َو ى َو َال َهاَم َة َو َال َن ْو َء‬
‫َو َال َص َفَر »‪( .‬م‪)2220/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬سرایت بیماری‪ ،‬هامه‪،‬‬
‫ستارگان و صفر‪ ،‬اصالتی ندارند»‪.‬‬
‫برای توضیح اصطالحات فوق به حدیث شماره‌ی (‪ )1486‬مراجعه کنید‪.‬‬
‫قاب‪//‬ل ی‪//‬ادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه اع‪//‬راب س‪//‬تارگان را علت اص‪//‬لی ن‪//‬زول ب‪//‬اران‬
‫می‌دانستند‪ .‬نبی اک‪/‬رم ص در این ح‪/‬دیث بیان نمودن‪/‬د ک‪/‬ه س‪/‬تارگان‪ ،‬علت اص‪/‬لی‬
‫نزول باران نیستید؛ بلکه این هللا متعال است که علت اصلی نزول باران است‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬غول نمی‌تواند کسی را گمراه کند‬
‫‪1489‬ـ َع ْن َج اِبٍر َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َع ْد َو ى َو َال ِط َي َر َة َو َال ُغ وَل »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2222‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬س‪//‬رایت بیم‪//‬اری‪ ،‬ب‪//‬دفالی‪ ،‬و‬
‫غول‪ ،‬اصالتی ندارند»‪.‬‬
‫(اعراب معتقد بودند که موجوداتی به نام غول از جنس جنها در بیابانها وج‪//‬ود‬
‫دارند و به شکلهای مختل‪/‬ف ظ‪/‬اهر می‌ش‪/‬وند و م‪/‬ردم را گم‪/‬راه و هالک می‌کنن‪/‬د‪.‬‬
‫رسول مکرم اسالم ص این باور را رد کردند)‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬پرهیز از فرد بیمار‬
‫‪1490‬ـ َعن الَّش ِر يِد س َقاَل ‪َ :‬ك اَن ِفي َو ْف ِد َثِقي‪ٍ/‬ف َر ُج ٌل َم ْج ُذ وٌم ‪َ ،‬فَأْر َس َل ِإَلْي ِه الَّنِبُّي‬
‫ص‪ِ« :‬إَّنا َقْد َباَيْعَناَك َفاْر ِج ْع»‪( .‬م‪)2231/‬‬
‫ترجمه‪َ :‬ش ِر ید س می‌گوید‪ :‬در میان هیأت قبیله‌ی ثقیف‪ ،‬یک مرد وج‪//‬ود داش‪//‬ت‬
‫که مبتال به جذام بود‪ .‬نبی اکرم ص پیامی برای وی فرستاد که‪« :‬م‪//‬ا ب‪//‬ا ت‪//‬و بیعت‬
‫نمودیم؛ برگرد»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪200‬‬
‫باب (‪ :)6‬به فال نیک گرفتن‬
‫‪1491‬ـ َعن ابي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت الَّنِبَّي ص َيُق وُل‪َ« :‬ال ِط َي َر َة‪َ ،‬و َخْيُرَه ا‬
‫اْلَفْأُل» ِقي‪َ/‬ل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َو َم ا اْلَف ْأُل؟ َق اَل ‪« :‬اْلَك ِلَم ُة الَّص اِلَح ُة َيْس َم ُع َها َأَح ُد ُك ْم »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2223‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که نبی اکرم ص فرمود‪« :‬ش‪/‬گون گ‪/‬رفتن‬
‫هیچگونه اصالتی ندارد و بهترین آن‪ ،‬فال است»‪ .‬صحابه پرسیدند‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا!‬
‫فال چیست؟ فرمود‪« :‬سخن خوبی اس‪//‬ت ک‪//‬ه یکی از ش‪//‬ما می‌ش‪//‬نود» (و آن را ب‪//‬ه‬
‫فال نیک می‌گیرد)‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬بدُیمن بودن منزل و زن و اسب‬
‫‪1492‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َع ِن الَّنِبِّى ص َأَّنُه َقاَل ‪ِ« :‬إْن َيُك ِم َن الُّش ْؤ ِم َش ْى ٌء َح ٌّق ‪َ ،‬فِفى‬
‫اْلَفَر ِس َو اْلَم ْر َأِة َو الَّد اِر»‪( .‬م‪)2225/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬اگ‪/‬ر ب‪/‬دُیمن ب‪/‬ودن چ‪/‬یزی‪،‬‬
‫حقیقت داشته باشد‪ ،‬بدُیمن بودن اسب و زن و منزل است»‪.‬‬
‫‪1493‬ـ َعن َج اِبر بِن َع بُد ِهللا َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إ اَن ِفي ْى ٍء ‪ِ ،‬فى‬
‫َف‬ ‫َش‬ ‫َك‬ ‫ْن‬
‫الَّرْبِع َو اْلَخاِد ِم َو اْلَفَر ِس»‪( .‬م‪)2227/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید ‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر ب‪//‬دُیمنی در‬
‫چیزی وجود داشته باشد‪ ،‬در منزل‪ ،‬خدمتگزار و اسب وجود دارد»‪.‬‬
 ‫‪ -48‬کتاب کهانت (غیب‌گویی کردن)‬

‫باب (‪ :)1‬ممنوعیت رفتن نزد کاهنان و یادی از فال گرفتن با خط کشیدن‬

‫فيه حديث معاوية بن الحكم السلمی و قد تقدم فی كتاب الصالة (الحديث‪)333 :‬‬
‫در این باره حدیث معاویه بن حکم س‪//‬لمی س در کت‪//‬اب نم‪//‬از ش‪//‬ماره‌ی (‪)333‬‬
‫بیان گردید‪.‬‬
‫باب (‪ )2‬درباره‌ی سخنانی که جن‌ها‪ ،‬اسراق سمع می‌کنند‬
‫‪1494‬ـ َعن َعاِئَش ُة ب َق اَلت‪َ :‬س َأَل ُأَن اٌس َر ُس وَل ِهَّللا ص َع ِن اْلُك َّه اِن ‪َ ،‬فَق اَل َلُهْم‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لْيُسوا ِبَش ْى ٍء » َقاُلوا‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬فِإَّنُهْم ُيَح ِّد ُثوَن َأْح َياًنا الَّش ْى َء َيُك وُن‬
‫َح ًّقا؟ َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬تْلَك اْلَك ِلَم ُة ِم َن اْلِج ِّن َيْخ َطُفَها اْلِج ِّنُّى َفَيُقُّر َها ِفي ُأُذ ِن َو ِلِّيِه َق َّر‬
‫الَّد َج اَجِة‪َ ،‬فَيْخ ِلُطوَن ِفيَها َأْكَثَر ِم ْن ِم اَئِة َك ْذ َبٍة»‪( .‬م‪)2228/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬گروهی از رسول هللا ص درباره‌ی کاهنان پرسیدند‪.‬‬
‫پیامبر اک‪//‬رم ص درپاس‪//‬خ ب‪//‬ه آن‪//‬ان فرم‪//‬ود‪« :‬چ‪//‬یزی نیس‪//‬تند»‪( .‬س‪//‬خن آن‪//‬ان‪ ،‬هیچ‬
‫اعتباری ندارد‪ ).‬صحابه عرض کردند‪ :‬یا رسول هللا! گاهی‪ ،‬سخنانی می‌گویند که‬
‫حقیقت دارد؟ رسول هللا ص فرمود‪« :‬آن سخن حق است که یک جن (شیطان) آن‬
‫را (از عالم باال) استراق س‪//‬مع می‌کن‪//‬د و مانن‪//‬د کرک‪//‬ری خوان‪//‬دن م‪//‬رغ ب‪//‬ه گ‪//‬وش‬
‫دوس‪//‬تش می‌رس‪//‬اند‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬کاهن‪//‬ان‪ ،‬ص‪//‬د دروغ ب‪//‬ه آن می‌افزاین‪//‬د» (و ب‪//‬ه م‪//‬ردم‬
‫می‌گویند‪).‬‬
‫َأ‬
‫‪1495‬ـ َعن َع ْب َد ِهَّللا ْبَن َع َّب اٍس ل َق اَل ‪ْ :‬خ َب َرِنى َر ُج ٌل وفي رواية‪ :‬رج‪//‬اٌل ِم ْن‬
‫َأْص َح اِب الَّنِبِّي ص ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ :‬أَّنُهْم َبْيَنَم ا ُهْم ُج ُل وٌس َلْيَل ًة َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص ُر ِم َى‬
‫ِبَنْج ٍم َفاْسَتَناَر ‪َ ،‬فَقاَل َلُهْم َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م اَذ ا ُكْنُتْم َتُقوُلوَن ِفي اْلَج اِهِلَّيِة‪ِ ،‬إَذ ا ُر ِم َى ِبِم ْث ِل‬
‫َهَذ ا»؟ َقاُلوا‪ُ :‬هَّللا َو َر ُسوُلُه َأْع َلُم ‪ُ ،‬كَّنا َنُقوُل ُوِل َد الَّلْيَل َة َر ُج ٌل َع ِظ يٌم ‪َ ،‬و َم اَت َر ُج ٌل َع ِظ يٌم ‪،‬‬
‫َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬فِإَّنَها َال ُي ْر َم ى ِبَه ا ِلَم ْو ِت َأَح ٍد َو َال ِلَحَياِت ِه‪َ ،‬و َلِكْن َر ُّبَن ا‪َ ،‬تَب اَر َك‬
‫َو َتَع اَلى اْس ُم ُه‪ِ ،‬إَذ ا َقَض ى َأْم ًرا َس َّبَح َح َم َلُة اْلَع ْر ِش‪ُ ،‬ثَّم َس َّبَح َأْه ُل الَّس َم اِء اَّل ِذ يَن َيُل وَنُهْم ‪،‬‬
‫َح َّتى َيْبُلَغ الَّتْس ِبيُح َأْه َل َه ِذِه الَّس َم اِء ال‪ُّ/‬د ْنَيا‪ُ ،‬ثَّم َق اَل اَّل ِذ يَن َيُل وَن َح َم َل َة اْلَع ْر ِش ِلَح َم َل ِة‬
‫اْلَع ْر ِش‪َ :‬م اَذ ا َقاَل َر ُّبُك ْم ؟ َفُيْخ ِبُر وَنُهْم َم اَذ ا َق اَل »‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬فَيْس َتْخ ِبُر َبْعُض َأْه ِل الَّس َم َو اِت‬
‫َبْعًض ا‪َ ،‬ح َّتى َيْبُلَغ اْلَخ َبُر َهِذِه الَّس َم اَء الُّد ْنَيا‪َ ،‬فَتْخ َطُف اْلِج ُّن الَّس ْمَع َفَيْق ِذ ُفوَن ِإَلى َأْو ِلَي اِئِهْم ‪،‬‬
‫َو ُيْر َم ْو َن ِبِه‪َ ،‬فَم ا َج اُء وا ِبِه َع َلى َو ْج ِه ِه َفُه َو َح ٌّق َو َلِكَّنُهْم َيْقِرُف وَن ِفي‪ِ/‬ه َو َيِزيُد وَن »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2229‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدالله بن عباس ل می‌گوید‪ :‬یک مرد ـ و در روایتی ـ چند مرد از ی‪//‬اران‬
‫نبی اکرم ص از انصار به من اطالع دادند که شبی‪ ،‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص نشس‪//‬ته‬
‫بودند‪ .‬ناگهان‪ ،‬ستاره‌ای پرت‪/‬اب ش‪/‬د و ه‪/‬وا روش‪/‬ن گردی‪/‬د‪ .‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ب‪/‬ه آن‪/‬ان‬
‫فرمود‪« :‬در دوران جاهلیت‪ ،‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه چ‪/‬نین س‪/‬تاره‌ای پرت‪/‬اب می‌ش‪/‬د‪ ،‬ش‪/‬ما چ‪/‬ه‬
‫می‌کردید»؟ گفتند‪ :‬الله و رسولش بهتر می‌دانن‪/‬د کهموض‪/‬وع چیس‪/‬ت؛ البت‪/‬ه م‪/‬ا معتق‪/‬د‬
‫بودیم که امشب‪ ،‬مرد بزرگی به دنیا آمده و مرد بزرگی‪ ،‬از دنیا رفت‪//‬ه اس‪//‬ت‪ .‬رس‪//‬ول‬
‫الله ص فرمود‪« :‬ستاره به سبب موت و حیات کسی پرتاب نمی‌شود؛ ولی پروردگار‬
‫ما ـ که نامش بزرگ و بلن‪/‬د مرتب‪/‬ه اس‪/‬ت ـ هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه دس‪/‬توری‪ ،‬ص‪/‬ادر می‌نمای‪/‬د‪،‬‬
‫فرشتگان حمل کننده‌ی عرش‪ ،‬تسبیح می‌گویند‪ .‬س‪//‬پس س‪//‬اکنان آس‪//‬مان بع‪//‬دی‪ ،‬تس‪//‬بیح‬
‫می‌گویند (و همینگونه تسبیح گفتن ساکنان آسمان‌ها ادامه پیدا می‌کند) تا اینکه ص‪//‬دای‬
‫تسبیح گفتن به این آسمان دنیا می‌رس‪/‬د‪ .‬آنگ‪/‬اه فرش‪/‬تگانی ک‪/‬ه بع‪/‬د از فرش‪/‬تگان حم‪/‬ل‬
‫کننده‌ی عرش قرار دارند از آنان حمل کنندگان عرش می‌پرس‪/‬ند ک‪/‬ه پروردگ‪/‬ار ش‪/‬ما‬
‫چه گفت‪ .‬حمل کنندگان عرش‪ ،‬سخن الله متع‪/‬ال را ب‪/‬ه آنه‪/‬ا می‌گوین‪/‬د‪ .‬و اینگون‪/‬ه این‬
‫خبر در میان ساکنان آسمان‪ ،‬رد و بدل می‌شود تا اینکه به آسمان دنیا می‌رسد‪ .‬جن‌ه‪/‬ا‬
‫در آسمان دنیا‪ ،‬استراق سمع می‌کنن‪//‬د و خ‪//‬بر را ب‪//‬ه دوستانش‪//‬ان (از انس‪//‬ان‌های روی‬
‫زمین) می‌رسانند‪ .‬اینجاست که ستارگان بس‪//‬وی آنه‪//‬ا پرت‪//‬اب می‌ش‪//‬ود‪ .‬ب‪//‬ه ه‪//‬ر ح‪//‬ال‪،‬‬
‫خبری را که به شکل صحیح آن بیاورن‪//‬د‪ ،‬حقیقت دارد؛ ولی آن‪//‬ان‪ ،‬دروغه‪//‬ایی ب‪//‬ا آن‬
‫آمیخته و اضافه‌اش می‌کنند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬هر کس نزد کاهن و فالگیر برود‪ ،‬نمازش پذیرفته نمی‌شود‬
‫‪1496‬ـ َع ْن َص ِفَّيَة ـ ِهَي ِبنُت ابي ُع َبي‪ٍ/‬د ـ َع ْن َبْع ِض َأْز َو اِج الَّنِبِّي ص َع ِن الَّنِبِّي ص‬
‫َقاَل ‪َ« :‬م ْن َأَتي َعَّراًفا َفَس َأَلُه َع ْن َش ْي ٍء َلْم ُتْقَبْل َلُه َص َالٌة َأْر َبِع يَن َلْيَلًة»‪( .‬م‪)2230/‬‬
‫ترجمه‪ :‬صفیه دختر عبید به نق‪//‬ل از یکی از همس‪//‬ران ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫نبی اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس‪ ،‬ن‪//‬زد ک‪//‬اهن و ف‪//‬الگیری ب‪//‬رود و از او درب‪//‬اره‌ی‬
‫چیزی بپرسد‪ ،‬نماز چهل شب او پذیرفته نمی‌شود»‪.‬‬
 ‫‪ -49‬کتاب مارها و چیزهای دیگر‬

‫باب (‪ :)1‬مارهایی که داخل خانه‌ها زندگی می‌کنند‪ ،‬نباید کشته شوند‬

‫‪1497‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َي ْأُم ُر ِبَقْت ِل اْلِكَالِب‪َ ،‬يُق وُل‪:‬‬
‫«اْقُتُل وا اْلَح َّي اِت َو اْلِكَالَب ‪َ ،‬و اْقُتُل وا َذ ا الُّطْفَيَتْيِن َو اَألْبَت َر ‪َ ،‬فِإَّنُهَم ا َيْلَتِمَس اِن اْلَبَص َر ‪،‬‬
‫َو َيْسَتْس ِقَطاِن اْلَحَباَلى»‪َ ،‬قاَل الُّز ْهِرُّى ‪َ :‬و ُنَر ى َذ ِلَك ِم ْن ُس َّم ْيِهَم ا‪َ ،‬و ُهَّللا َأْع َلُم ‪َ ،‬قاَل َس اِلٌم ‪َ :‬قاَل‬
‫َع ْبُد ِهَّللا ْبُن ُع َم َر ‪َ :‬فَلِبْثُت َال َأْتُر ُك َح َّيًة َأَر اَها ِإَّال َقَتْلُتَه ا‪َ ،‬فَبْيَن ا َأَن ا ُأَط اِر ُد َح َّي ًة َيْو ًم ا‪ِ ،‬م ْن‬
‫َذ َو اِت اْلُبُيوِت‪َ ،‬م َّر ِبي َز ْيُد ْبُن اْلَخ َّطاِب َأْو َأُبو ُلَباَبَة‪َ ،‬و َأَنا ُأَطاِر ُدَها‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬م ْهًال‪َ ،‬ي ا َع ْب َد‬
‫ِهَّللا‪َ ،‬فُقْلُت ‪ِ :‬إَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َأَم َر ِبَقْتِلِهَّن ‪َ ،‬ق اَل ‪ِ :‬إَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق ْد َنَهي َع ْن َذ َو اِت‬
‫اْلُبُيوِت‪( .‬م‪)2233/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص دس‪//‬تور می‌داد ت‪//‬ا س‪/‬گ‌ها‬
‫را بکشند و می‌فرمود‪« :‬مارها و سگ‌ها را بکشید؛ بویژه آن ماره‪//‬ایی را ک‪//‬ه ب‪//‬ر‬
‫پشت خود‪ ،‬دو خط سفید دارند و آنهایی را که دِم کوتاه دارن‪//‬د؛ زی‪//‬را این دو ن‪//‬وع‪،‬‬
‫باعث کوری چش‪/‬م‌ها و س‪/‬قط ج‪/‬نین می‌ش‪/‬وند»‪ .‬زه‪/‬ری (یکی از راوی‪/‬ان ح‪/‬دیث)‬
‫می‌گوید‪ :‬ما فکر می‌کنیم که زهر آنها چنین تأثیری دارد‪ .‬وهللا اعلم‬
‫سالم می‌گوید‪ :‬ابن عمر ل گفت‪ :‬بعد از آن‪ ،‬برای مدتی طوالنی‪ ،‬هر م‪//‬اری را‬
‫که می‌دیدم‪ ،‬به قتل می‌رساندم؛ تا اینکه روزی‪ ،‬یکی از مارهایی را ک‪//‬ه در داخ‪//‬ل‬
‫خانه‌ها زندگی می‌کنند‪ ،‬تعقیب نمودم‪ .‬در همین حالت‪ ،‬زید بن خطاب یا اب‪//‬و لباب‪//‬ه‬
‫از کنارم گذشت و گفت‪ :‬ای عبد هللا! صبر کن‪ .‬گفتم‪ :‬دستور رس‪//‬ول هللا ص اس‪//‬ت‬
‫که مارها کشته ش‪//‬وند‪ .‬او گفت‪ :‬ولی رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص از کش‪//‬تن ماره‪//‬ایی ک‪//‬ه در‬
‫خانه‪ ،‬زندگی می‌کنند‪ ،‬منع فرمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬سه بار هشدار دادن به مارهای داخل خانه‬
‫‪1498‬ـ عن ابي الَّساِئِب َم ْو َلى ِه َش اِم ْب ِن ُز ْه َر َة؛ َأَّنُه َد َخ َل َع َلى َأِبي َسِع يٍد اْل ُخ ْد ِر ِّى‬
‫ِفي َبْي ِتِه ‪َ ،‬قاَل َفَو َج ْد ُتُه ُيَص ِّلى‪َ ،‬فَج َلْس ُت َأْن َتِظ ُر ُه َح َّتى َيْق ِض َى َص َالَتُه‪َ ،‬فَس ِم ْع ُت َتْح ِر يًك ا‬
‫ِفي َع َر اِج يَن ِفي َناِح َيِة اْل َبْيِت ‪َ ،‬فاْلَتَفُّت َفِإَذ ا َح َّيٌة‪َ ،‬فَو َثْبُت َألْق ُتَلَها‪َ ،‬فَأَش اَر ِإَلَّى ‪َ :‬أِن اْج ِلْس‬
‫َفَج َلْس ُت ‪َ ،‬فَلَّم ا اْنَص َر َف َأَش اَر ِإَلى َبْيٍت ِفي الَّد اِر ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ ،‬أَتَر ى َه َذ ا اْل َبْيَت ؟ َفُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬ك اَن ِفيِه َفًتى ِم َّنا َح ِد يُث َع ْه ٍد ِبُع ْر ٍس ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَخ َر ْج َن ا َم َع َر ُس وِل الَّل ِه ص ِإَلى‬
‫اْل َخ ْن َد ِق ‪َ ،‬فَك اَن َذ ِلَك اْلَفَتى َيْسَتْأِذ ُن َر ُسوَل الَّلِه ص ِبَأْنَص اِف الَّنَه اِر َفَيْر ِج ُع ِإَلى َأْهِل ِه ‪،‬‬
‫َفاْسَتْأَذ َنُه َيْو ًم ا‪َ ،‬فَقاَل َلُه َر ُس وُل الَّل ِه ص‪ُ« :‬خ ْذ َع َلْي َك ِس َالَح َك ‪َ ،‬ف ِإِّنى َأْخ َش ى َع َلْي َك‬
‫ُقَر ْي َظَة» َفَأَخ َذ الَّر ُجُل ِس َالَح ُه‪ُ ،‬ثَّم َر َج َع َفِإَذ ا اْم َر َأُتُه َبْي َن اْل َب اَبْي ِن َقاِئَم ًة‪َ ،‬ف َأْهَو ى ِإَلْيَه ا‬
‫الُّر ْم َح ِلَيْط ُع َنَها ِبِه ـ َو َأَص اَبْت ُه َغْي َر ٌة ـ َفَقاَلْت َلُه‪ :‬اْكُف ْف َع َلْي َك ُر ْم َح َك ‪َ ،‬و اْد ُخ ِل اْل َبْيَت‬
‫َح َّتى َتْن ُظَر َم ا اَّلِذ ي َأْخ َر َج ِنى‪َ ،‬فَد َخ َل َفِإَذ ا ِبَح َّيٍة َع ِظ يَم ٍة ُم ْنَطِو َيٍة َع َلى اْل ِفَر اِش ‪َ ،‬فَأْهَو ى‬
‫ِإَلْيَها ِبالُّر ْم ِح َفاْن َتَظَم َها ِبِه ‪ُ ،‬ثَّم َخ َر َج َفَر َكَز ُه ِفي الَّد اِر ‪َ ،‬فاْض َطَر َبْت َع َلْي ِه ‪َ ،‬فَم ا ُي ْد َر ى‬
‫َأُّيُهَم ا َك اَن َأْس َر َع َم ْو ًتا‪ ،‬اْل َح َّيُة َأِم اْلَفَتى؟ َقاَل َفِج ْئ َنا ِإَلى َر ُسوِل الَّلِه ص َفَذ َكْر َنا َذ ِلَك َلُه‬
‫َو ُقْل َنا‪ :‬اْدُع الَّلَه ُيْح ِييِه َلَنا‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬اْسَتْغ ِفُر وا ِلَص اِح ِبُك ْم » ُثَّم َقاَل ‪ِ« :‬إَّن ِباْلَم ِد يَنِة ِج ًّنا َق ْد‬
‫َأْس َلُم وا‪َ ،‬فِإَذ ا َر َأْي ُتْم ِم ْنُهْم َشْي ًئا َفآِذ ُنوُه َثَالَثَة َأَّياٍم ‪َ ،‬فِإْن َبَدا َلُك ْم َبْع َد َذ ِل َك َف اْق ُتُلوُه‪َ ،‬فِإَّنَم ا‬
‫ُهَو َشْي َطاٌن »‪( .‬م‪)2236/‬‬

‫ترجمه‪ :‬ابوسائب موالی هشام بن زهره می‌گوید‪ :‬ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌ی ابوس‪//‬عید خ‪//‬دری س‬
‫رفتم و دیدم که مشغول نماز خواندن است‪ .‬پس منتظر او نشستم تا نمازش را به‬
‫پای‪//‬ان برس‪//‬اند‪ .‬در این اثن‪//‬ا‪ ،‬در گوش‪//‬ه‌ای از خان‪//‬ه‪ ،‬میان چوب‌ه‪//‬ای خش‪//‬ک و‬
‫خوشه‌ها‌ی خرما‪ ،‬صدای حرکت کردن موجود زنده‌ای به گوش‪//‬م رس‪//‬ید‪ .‬چه‪//‬ره‌ام‬
‫را برگرداندم؛ ماری را دیدم‪ .‬لذا از جایم پریدم تا آن را بکشم‪ .‬ابو سعید خ‪//‬دری‬
‫به من اشاره نمود که بنشین‪ .‬من نشستم‪ .‬هنگامی که نمازش به پای‪//‬ان رس‪//‬ید‪ ،‬ب‪//‬ه‬
‫یک اتاق در داخل منزل‪ ،‬اشاره کرد و گفت‪ :‬آیا این اتاق را می‌بینی؟ گفتم‪ :‬بل‪//‬ه‪.‬‬
‫گفت‪ :‬در این ات‪//‬اق‪ ،‬ج‪//‬وانی ک‪//‬ه ت‪//‬ازه‪ ،‬عروس‪//‬ی نم‪//‬وده ب‪//‬ود‪ ،‬زن‪//‬دگی می‌ک‪//‬رد‪.‬‬
‫هنگامی که ما همراه رسول خدا ص به غزوه‌ی خن‪//‬دق رف‪//‬تیم‪ ،‬این ج‪//‬وان هنگ‪//‬ام‬
‫ظهر از رسول اکرم ص اجاز می‌خواست و نزد خانواده‌اش می‌آم‪//‬د‪ .‬روزی‪ ،‬از‬
‫رسول الله ص اجازه خواست‪ .‬پیامبر اکرم ص خطاب ب‪//‬ه او فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬الحت‬
‫را ب‪//‬ا خ‪//‬ودت ب‪//‬ردار؛ زی‪//‬را می‌ترس‪//‬م ب‪//‬نی قریظ‪//‬ه ب‪//‬ه ت‪//‬و آس‪//‬یبی برس‪//‬انند»‪ .‬آن‬
‫شخص‪ ،‬اسلحه‌اش را برداشت و به خانه برگشت‪ .‬در آنجا‪ ،‬همسرش را دی‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫میان دروازه‌ی خانه‌اش و دروازه‌ی دیگری‪ ،‬ایستاده است‪ .‬با دیدن این حالت‪ ،‬به‬
‫غیرت آمد و با نیزه همسرش را هدف قرار داد و خواست او را بزند‪ .‬همس‪//‬رش‬
‫گفت‪ :‬نیزه‌ات را نگهدار و وارد خانه شو تا ببینی علت بیرون شدن من از خان‪//‬ه‬
‫چیست‪ .‬آن جوان‪ ،‬وارد خانه شد و درآنجا‪ ،‬مار بزرگی را دید که روی فرش به‬
‫خود‪ ،‬پیچیده است‪ .‬پس نیزه را به او نزدیک کرد و آن مار ب‪//‬ه دور ن‪//‬یزه پیچید‪.‬‬
‫آنگاه نیزه را داخل منزل به زمین زد‪ .‬مار از روی ن‪//‬یزه ب‪//‬ه ح‪//‬رکت در آم‪//‬د‪ .‬و‬
‫اینگونه مردم نداستند که جوان زودتر کشته شد یا مار‪.‬‬
‫ابو سعید خ‪//‬دری س ادام‪//‬ه داد ک‪//‬ه‪ :‬م‪//‬ا ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص رف‪//‬تیم و م‪//‬اجرا را‬
‫برایش بیان کردیم و گفتیم‪ :‬از هللا متعال بخواهید ت‪//‬ا این ج‪//‬وان را ب‪//‬رای م‪//‬ا زن‪//‬ده‬
‫بگرداند‪ .‬رسول اکرم ص فرمود‪« :‬برای دوست خود‪ ،‬طلب مغفرت نمایید»‪ .‬بع‪//‬د‬
‫از آن‪ ،‬افزود‪« :‬در مدینه‪ ،‬جن‌هایی وجود دارند ک‪//‬ه مس‪//‬لمان ش‪//‬ده‌اند‪ .‬پس هرگ‪//‬اه‪،‬‬
‫یکی از آنها را (به شکل مار) دیدید‪ ،‬سه روز‪ ،‬هشدار دهید‪ .‬اگ‪//‬ر بع‪//‬د از آن ب‪//‬از‬
‫هم ظاهر شد‪ ،‬آن را بکشید؛ زیرا او شیطان است»‪.‬‬
‫توضیح‪ :‬بعضی از علما این دستور را ویژه‌ی شهر مدینه دانس‪//‬ته‌اند و گفته‌ان‪//‬د‬
‫که اگر ماری در جایی دیگر دیده شد‪ ،‬نیاز به هشدار ندارد‪ .‬و برخی هم این حکم‬
‫را کلی و برای همه‌ی جاها دانسته‌اند‪ .‬شرح نووی با اختصار‪.‬‬
 ‫‪205‬‬ ‫‪ -49‬کتاب مارها و چیزهای دیگر‬

‫باب (‪ :)3‬کشتن مارها‬

‫‪1499‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا بِن َم س‪ُ/‬عود س َق اَل ‪ُ :‬كَّن ا َم َع الَّنِبِّي ص ِفي َغ اٍر ‪َ ،‬و َق ْد ُأْن ِز َلْت‬
‫َع َلْيِه‪َ﴿ :‬و ٱۡل ُم ۡر َس َٰل ِت ُع ۡر ٗف ا‪[ ﴾١‬المرسالت‪َ .]1 :‬فَنْح ُن َنْأُخ ُذ َها ِم ْن ِفي‪ِ/‬ه َر ْطَب ًة‪ِ ،‬إْذ َخ َر َج ْت‬
‫َع َلْيَنا َح َّيٌة‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬اْقُتُلوَها» َفاْبَتَد ْر َناَها ِلَنْقُتَلَها‪َ ،‬فَسَبَقْتَنا‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬و َقاَها ُهَّللا‬
‫َشَّر ُك ْم َك َم ا َو َقاُك ْم َش َّرَها»‪( .‬م‪)2234/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن مسعود س می‌گوید‪ :‬ما همراه رسول هللا ص در غ‪//‬اری بس‪//‬ر‬
‫می‌بردیم که سوره‌ی مرسالت بر پیامبر اکرم ص نازل گردید و م‪//‬ا این س‪//‬وره را‬
‫تر و تازه از زبان نبی اکرم ص شنیدیم و ف‪//‬را گرف‪//‬تیم‪ .‬ناگه‪/‬ان‪ ،‬م‪/‬اری بس‪/‬وی م‪/‬ا‬
‫پرید و به ما حمله کرد‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬آن‪//‬را بکش‪//‬ید»‪ .‬م‪//‬ا ب‪//‬رای کش‪//‬تن‬
‫آن‪ ،‬اقدام کردیم‪ .‬اما قبل از اینکه به آن برسیم فرار ک‪//‬رد‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هللا متعال مار را از شّر شما‪ ،‬و شما را از شّر مار نجات داد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬درباره‌ی کشتن وزغ ها‬
‫‪1500‬ـ َعن َس ْع ٍد بِن ابي َو َّقاٍص س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َأَم َر ِبَقْتِل اْلَو َز ِغ َو َس َّم اُه ُفَو ْيِس ًقا‪.‬‬
‫(م‪)2238/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از سعد بن ابی وقاص س روایت است که نبی اک‪/‬رم ص دس‪/‬تور داد ت‪/‬ا‬
‫وزغ‌ها‪ ،‬کشته شوند و آنها را موذی نامید‪.‬‬
‫‪1501‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م َت َل َو َزَغ ِفي َّو ِل‬
‫َأ‬ ‫ًة‬ ‫َق‬ ‫ْن‬
‫َض ْر َبٍة َفَلُه َك َذ ا َو َك َذ ا َحَس َنًة‪َ ،‬و َم ْن َقَتَلَها ِفي الَّضْر َبِة الَّثاِنَي ِة َفَل ُه َك َذ ا َو َك َذ ا َحَس َنًة‪ِ ،‬ل ُدوِن‬
‫اُألوَلى‪َ ،‬وِإْن َقَتَلَها ِفي الَّضْر َبِة الَّثاِلَثِة َفَلُه َك َذ ا َو َك َذ ا َحَس َنًة‪ِ ،‬ل ُدوِن الَّثاِنَي ِة» و فی رواية‪:‬‬
‫«َم ن َقَت َل َو َزغ‪ً/‬ا ِفي َأَّو ِل َض رَبة كِتَبت َل ُه ماِئ ُة َحَس َنٍة‪َ ،‬و ِفي الَّثاِنَي ِة ُدوِن َذ ِل ك‪َ ،‬و ِفي‬
‫الَّثاِلَثِة ُد وَن َذ ِلك»‪( .‬م‪)2240/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬وزغ را با یک‬
‫ض‪//‬ربه بکش‪//‬د‪ ،‬فالن ان‪//‬دازه نیکی ب‪//‬رایش نوش‪//‬ته می‌ش‪//‬ود‪ .‬و ه‪//‬رکس‪ ،‬وزغ را ب‪//‬ا‬
‫ض‪//‬ربه‌ی دوم بکش‪//‬د‪ ،‬فالن ان‪//‬دازه نیکی (مق‪//‬داری کم‪//‬تر از اولی) ب‪//‬رایش نوش‪//‬ته‬
‫می‌شود‪ .‬و هرکس‪ ،‬وزغ را با ضربه‌ی س‪//‬وم بکش‪//‬د‪ ،‬فالن ان‪//‬دازه نیکی (کم‪//‬تر از‬
‫دومی) برایش نوشته می‌شود»‪.‬‬
‫و در روایتی آمده است که فرمود‪« :‬ه‪/‬رکس‪ ،‬وزغ را ب‪/‬ا اولین ض‪//‬ربه بکش‪/‬د‪،‬‬
‫صد نیکی برایش نوشته می‌شود‪ .‬و اگر با ضربه‌ی دوم بکشد‪ ،‬کمتر از آن‪ ،‬و اگر‬
‫با ضربه‌ی سوم بکشد‪ ،‬کمتر از دومی‪ ،‬برایش نیکی نوشته می‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬درباره‌ی کشتن مورچه‌ها‬
‫‪1502‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َقاَل ‪َ« :‬نَز َل َنِبٌّي ِم َن اَألْنِبَياِء َتْح َت َش َجَرٍة‪،‬‬
‫َفَلَد َغ ْتُه َنْم َلٌة‪َ ،‬فَأَم َر ِبِج َهاِز ِه َف ُأْخ ِر َج ِم ْن َتْح ِتَه ا‪ُ ،‬ثَّم َأَم َر ِبَه ا َف ُأْح ِرَقْت ‪َ ،‬ف َأْو َح ى ُهَّللا ِإَلْي ِه‪:‬‬
‫َفَهَّال َنْم َلًة َو اِح َد ًة»‪( .‬م‪)2241/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬یکی از پیامبران زی‪//‬ر‬
‫درختی‪ ،‬استراحت نمود و مورچه‌ای او را گزید‪ .‬پس دستور داد و وسایلش را از‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪206‬‬

‫زیر درخت ب‪//‬یرون بردن‪//‬د و النه‌ی مورچه‌ه‪//‬ا را س‪//‬وختند‪ .‬هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه او وحی‬
‫فرستاد که چرا یک مورچه را مجازات نکردی»؟ (چون تو را یک مورچه گزید‬
‫و بقیه مرتکب گناهی نشدند‪).‬‬
‫باب (‪:)6‬دربارهی کشتن گربه‬
‫‪1503‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بِن ُع َم َر ل‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ُ« :‬ع ِّذ َبِت اْم َر َأٌة ِفي ِه َّر ٍة‪،‬‬
‫َسَج َنْتَها َح َّتى َم اَتْت ‪َ ،‬ف َد َخ َلْت ِفيَه ا الَّن اَر ‪َ ،‬ال ِهَي َأْطَع َم ْتَه ا َو َس َقْتَها‪ِ ،‬إْذ َحَبَس ْتَها َو َال ِهَي‬
‫َتَر َك ْتَها َتْأُك ُل ِم ْن َخَش اِش اَألْر ِض»‪( .‬م‪)2242/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪ « :‬ی‪//‬ک زن ب‪//‬ه س‪//‬بب‬
‫گربه‌ای‪ ،‬دچار عذاب گردی‪//‬د‪ .‬آن زن‪ ،‬گ‪//‬ربه‌ای را زن‪//‬دانی ک‪//‬رد و ن‪//‬ه ب‪//‬ه او آب و‬
‫غذایی داد و نه آزادش گذاشت تا از حش‪//‬رات و گزن‪//‬دگان روی زمین بخ‪//‬ورد‪ .‬در‬
‫نتیجه‪ ،‬به سبب آن‪ ،‬وارد جهنم شد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬دربارهی موش‌ها و مسخ بودن آنها‬
‫‪1504‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬فِقَد ْت ُأَّم ٌة ِم ْن َبِني ِإْس َر اِئيَل ‪،‬‬
‫َال ُيْد َر ى َم ا َفَع َلْت ‪َ ،‬و َال ُأَر اَها ِإَّال اْلَفْأَر ‪َ ،‬أَال َتَر ْو َنَها ِإَذ ا ُوِض َع َلَها َأْلَب اُن اِإل ِب ِل َلْم َتْش َر ْبُه‪،‬‬
‫َو ِإَذ ا ُوِض َع َلَها َأْلَباُن الَّش اِء َش ِر َبْتُه»؟ َقاَل َأُبو ُهَر ْي َر َة‪َ :‬فَح َّد ْثُت َه َذ ا اْلَح ِد يَث َك ْعًب ا َفَق اَل ‪:‬‬
‫آْنَت َسِم ْعَتُه ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص؟ ُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل َذ ِلَك ِم َر اًرا‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬أَأْق َر ُأ الَّت ْو َر اَة؟ و فی‬
‫رواية‪َ :‬أَفأنِزَلت َع َلَّی الَّتوَر اُة؟ (م‪)2997/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬گ‪//‬روهی از ب‪//‬نی‬
‫اسرائیل‪ ،‬مفقود شدند و مردم ندانستند که چه بر سرشان آم‪//‬د‪ .‬من فک‪//‬ر می‌کنم ک‪//‬ه‬
‫همین موشها هستند‪( .‬مسخ شده و تبدیل به موش شده‌اند‪ ).‬مگ‪//‬ر نمی‌بینید ک‪//‬ه اگ‪//‬ر‬
‫برای آنان‪ ،‬شیر شتر گذاشته شود (به علت حرمت شیر شتر برای ب‪//‬نی اس‪//‬رائیل)‬
‫نمی‌نوشند‪ .‬ولی اگر شیر گوسفند‪ ،‬گذاشته شود‪ ،‬می‌نوشند؟‬
‫اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬این ح‪//‬دیث را ب‪//‬رای کعب‪ ،‬بیان ک‪//‬ردم‪ .‬او گفت‪ :‬آی‪//‬ا‬
‫خودت این حدیث را از رسول هللا ص ش‪//‬نیدی؟ گفتم‪ :‬بل‪//‬ه‪ .‬او این س‪//‬ؤالش را چن‪//‬د‬
‫بار تکرار کرد‪ .‬من گفتم‪ :‬مگر من تورات می‌خوانم؟! و در روایتی‪ :‬مگر ب‪//‬ر من‬
‫تورات نازل شده است؟! (که بدانم در آنجا هم چنین مطلبی آمده است)‪.‬‬

‫باب (‪ :)8‬آب دادن به حیوانات‬

‫‪1505‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬بْيَنَم ا َر ُج ٌل َيْمِش ى ِبَطِر يٍق‪،‬‬
‫اْش َتَّد َع َلْي ِه اْلَع َطُش ‪َ ،‬فَو َج َد ِبْئ ًر ا َفَن َز َل ِفيَه ا َفَش ِرَب ‪ُ ،‬ثَّم َخ َرَج ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َك ْلٌب َيْلَهُث َيْأُك ُل‬
‫الَّثَر ى‪ِ ،‬م َن اْلَع َطِش‪َ ،‬فَقاَل الَّرُجُل‪َ ،‬لَق ْد َبَل َغ َه َذ ا اْلَك ْلَب ِم َن اْلَع َطِش ِم ْث ُل اَّل ِذ ي َك اَن َبَل َغ‬
‫ِم ِّنى‪َ ،‬فَنَز َل اْلِبْئَر َفَم َأل ُخ َّفُه َم اًء ‪ُ ،‬ثَّم َأْمَس َك ُه ِبِفيِه َح َّتى َرِقَي ‪َ ،‬فَس َقى اْلَك ْلَب ‪َ ،‬فَش َك َر ُهَّللا َل ُه‪،‬‬
 ‫‪207‬‬ ‫‪ -49‬کتاب مارها و چیزهای دیگر‬

‫َفَغ َفَر َلُه»‪َ ،‬قاُلوا‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬و ِإَّن َلَنا ِفي َهِذِه اْلَبَهاِئِم َألْج ًرا؟ َفَقاَل «ِفي ُك ِّل َك ِبٍد َر ْطَب ٍة‬
‫َأْج ٌر»‪( .‬م‪)2244/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬روزی‪ ،‬ی‪//‬ک‬
‫مرد در مسیر راه‪ ،‬به شدت تشنه شد‪ .‬آنگاه با دیدن چ‪//‬اهی‪ ،‬وارد آن ش‪//‬د و از آن‪،‬‬
‫آب نوشید‪ .‬اما هنگامی که بیرون آمد‪ ،‬سگی را دید ک‪//‬ه از ش‪//‬دت تش‪//‬نگی‪ ،‬زب‪//‬انش‬
‫بیرون آمده است و خاک می‌خورد‪.‬‬
‫آن مرد با خود گفت‪ :‬این سگ به همان اندازه‪ ،‬تشنه اس‪//‬ت ک‪//‬ه من تش‪//‬نه ب‪//‬ودم‪.‬‬
‫پس دوباره‪ ،‬وارد چاه شد و م‪//‬وزه‌اش را پ‪//‬ر از آب ک‪//‬رد و ب‪//‬ه ده‪//‬ان گ‪//‬رفت و از‬
‫چ‪//‬اه‪ ،‬ب‪//‬اال آم‪//‬د و ب‪//‬ه س‪//‬گ آب داد‪ .‬اینگون‪//‬ه‪ ،‬هللا متع‪//‬ال از او راض‪//‬ی گردی‪//‬د و‬
‫گناهانش را بخشید»‪ .‬ص‪//‬حابه ع‪//‬رض کردن‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه س‪//‬بب‬
‫نیکی به حیوانات هم به ما پاداش می‌دهد؟ فرم‪//‬ود‪« :‬نیکی ک‪//‬ردن ب‪//‬ه ه‪//‬ر موج‪//‬ود‬
‫زنده‌ای‪ ،‬ثواب دارد»‪.‬‬
 ‫‪ -50‬کتاب شعر و چیزهای دیگر‬

‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی شعر خواندن‬

‫‪1506‬ـ َعن الَّش ِر يِد س َقاَل ‪َ :‬ر ِد ْفُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيْو ًم ا‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬هْل َم َع َك ِم ْن ِش ْع ِر‬
‫ُأَم َّيَة ْبِن َأِبي الَّص ْلِت َش ْيٌئ»؟ ُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪ِ« :‬هي‪ِ/‬ه»‪َ ،‬فَأْنَش ْد ُتُه َبْيًت ا‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ« :‬هي‪ِ/‬ه»‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َأْنَشْد ُتُه َبْيًتا‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬هيِه»‪َ ،‬ح َّتى َأْنَشْد ُتُه ِم اَئَة َبْيٍت‪( .‬م‪)2255/‬‬
‫ترجمه‪ :‬شرید س می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬پشت سر رسول هللا ص ب‪//‬ر مرک‪//‬بی‪ ،‬س‪//‬وار‬
‫شدم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬آیا چ‪//‬یزی از ش‪//‬عر امیه بن ابی ص‪//‬لت ب‪//‬ه خ‪//‬اطر‬
‫داری»؟ گفتم‪ :‬بلی‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬بخ‪//‬وان»‪ .‬ی‪//‬ک بیت ب‪//‬رای رس‪//‬ول هللا ص خوان‪//‬دم‪.‬‬
‫فرم‪//‬ود‪« :‬بیش‪//‬تر بخ‪//‬وان»‪ .‬ی‪//‬ک بیت دیگ‪//‬ر‪ ،‬ب‪//‬رای ایش‪//‬ان ص خوان‪//‬دم‪ .‬فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«بیشتر بخوان» تا جایی که صد بیت برای پیامبر اکرم ص خواندم‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬بهترین سخنی که یک شاعر به زبان آورده است‬
‫‪1507‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أْص َد ُق َك ِلَم ٍة َقاَلَه ا َش اِع ٌر‪،‬‬
‫َك ِلَم ُة َلِبي‪ٍ/‬د ‪َ :‬أَال ُك ُّل َش ْى ٍء َم ا َخَال َهَّللا َباِط ٌل َو َك اَد ُأَم َّي ُة ْبُن َأِبي الَّص ْلِت َأْن ُيْس ِلَم »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2256‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬بهترین س‪/‬خنی ک‪/‬ه ی‪/‬ک‬
‫شاعر به زبان آورده است‪ ،‬سخن لبید است‪:‬‬
‫َأَال ُك ُّل َش ْي ٍء َم ا َخَال َهَّللا َباِط ٌل َو َك اَد ُأَم َّيُة ْبُن ِبي الَّص ِت ُيْس ِلَم »‬
‫ْن‬‫َأ‬ ‫ْل‬ ‫َأ‬
‫«بدانید که ه‪//‬ر چ‪//‬یزی غ‪//‬یر از هللا متع‪//‬ال‪ ،‬ن‪//‬ابود می‌ش‪//‬ود و از بین می‌رود‪ .‬و‬
‫نزدیک بود که امیه بن ابی صلت‪ ،‬مسلمان شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬کراهیت مشغول شدن زیاد با شعر‬
‫‪1508‬ـ َع ْن َس ْع ِد بِن ابي َو َّقاٍص س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬ألْن َيْم َتِلَئ َج ْو ُف َأَح ِد ُك ْم‬
‫َقْيًحا َيِريِه‪َ ،‬خْيٌر ِم ْن َأْن َيْم َتِلَئ ِش ْعًرا»‪( .‬م‪)2258/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از سعد بن ابی وقاص س روایت است که نبی اکرم ص فرمود‪ « :‬اگ‪//‬ر‬
‫شکم یکی از شما از چرک و زرداب‪ ،‬پر شود و باعث فساد آن گردد‪ ،‬بهتر اس‪//‬ت‬
‫از اینکه از شعر‪ ،‬پر شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬خاک ریختن به چهره‌ی مداحان‬
‫‪1509‬ـ َع ْن َهَّم اِم ْبِن اْلَح اِرِث‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َجَعَل َيْم َدُح ُع ْثَم اَن ‪َ ،‬فَعِم َد اْلِم ْق َداُد‪َ ،‬فَج َث ا َع َلى‬
‫ُر ْك َبَتْيِه‪َ ،‬و َك اَن َر ُج ًال َض ْخ ًم ا‪َ ،‬فَجَعَل َيْح ُثو ِفي َو ْج ِهِه اْلَح ْص َباَء ‪َ ،‬فَقاَل َل ُه ُع ْثَم اُن ‪َ :‬م ا َش ْأُنَك؟‬
‫َفَقاَل ‪ِ :‬إَّن َر ُس وَل الَّل ِه ص َق اَل ‪ِ« :‬إَذ ا َر َأْيُتُم اْلَم َّداِح يَن ‪َ ،‬ف اْح ُثوا ِفي ُو ُج وِهِهُم الُّت َر اَب »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)3002‬‬
‫ترجمه‪ :‬همام بن حارث می‌گوید‪ :‬مردی‪ ،‬تعریف و تمجید از عثمان س را آغاز‬
‫کرد‪ .‬با دیدن این صحنه‪ ،‬مقداد س ک‪/‬ه ف‪/‬ردی قوی هیک‪/‬ل ب‪/‬ود‪ ،‬زانوه‪/‬ایش را ب‪/‬ه‬
‫زمین زد و نشست و شروع به ریختن ریگ به چهره‌ی آن مرد‪ ،‬نمود‪ .‬عثم‪//‬ان س‬
‫به او گفت‪ :‬این‪ ،‬چه کاری است؟ مقداد س گفت‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هرگ‪//‬اه‪،‬‬
‫مّد احان را دیدید‪ ،‬به صورت آنها‪ ،‬خاک بریزید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬درباره‌ی کراهیت تزکیه کردن و ستودن افراد‬
‫‪1510‬ـ َعن َأِبي َبْك َر َة َع ِن الَّنِبِّي ص‪َ :‬أَّنُه ُذ ِكَر ِع ْنَد ُه َر ُجٌل‪َ ،‬فَقاَل َر ُجٌل‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا‬
‫َم ا ِم ْن َر ُج ٍل َبْع َد َر ُسوِل ِهَّللا ص َأْفَض ُل ِم ْنُه ِفي َك َذ ا َو َك َذ ا‪َ ،‬فَقاَل رسول هللا ص‪َ« :‬و ْيَح َك‬
‫َقَطْعَت ُع ُنَق َص اِح ِبَك » ِمَر اًرا َيُقوُل َذ ِلَك ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إْن َك اَن َأَح ُد ُك ْم َم اِد ًحا‬
‫َأَخاُه‪َ ،‬ال َم َح اَل َة‪َ ،‬فْلَيُق ْل ‪َ :‬أْح ِس ُب ُفَالًن ا ـ ِإْن َك اَن ُي َر ى َأَّن ُه َك َذ ِلَك ـ َو َال ُأَز ِّك ى َع َلى ِهَّللا‬
‫َأَح ًدا»‪( .‬م‪)3000/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوبکره س می‌گوید‪ :‬نزد نبی اکرم ص از شخصی سخن به میان آم‪//‬د‪.‬‬
‫یکی از حاض‪//‬ران گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! در فالن و فالن وی‪//‬ژگی‪ ،‬هیچ‌کس بع‪//‬د از‬
‫پیامبر هللا‪ ،‬بهتر از او نیست‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬وای بر ت‪/‬و‪ ،‬گ‪/‬ردن دوس‪/‬تت‬
‫را شکستی» و این جمله را چند بار‪ ،‬تکرار نمود‪ .‬بعد از آن‪ ،‬فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر الزم‬
‫و ضروری بود که یکی از شما برادر مس‪/‬لمانش را تعری‪/‬ف و تمجید کن‪/‬د‪ ،‬چ‪/‬نین‬
‫بگوید‪ :‬گمان من درباره‌ی فالنی‪ ،‬چنین است ـ آنهم اگر این اعتقاد را درب‪//‬اره‌ی او‬
‫دارید ـ و نزد هللا متعال‪ ،‬کس‪//‬ی را تزکیه نمی‌کنم»‪( .‬ب‪//‬ه ظ‪//‬اهر‪ ،‬حکم می‌کنم؛ ام‪//‬ا‬
‫حالت واقعی‌اش را هللا متعال بهتر می‌داند)‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬بازی نرد‬
‫‪1511‬ـ َعن ُبَر ْيَد َة س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َقاَل ‪َ« :‬م ْن َلِعَب ِبالَّنْر َد ِش يِر‪َ ،‬فَك َأَّنَم ا َصَبَغ َيَد ُه ِفي‬
‫َلْح ِم ِخ ْنِزيٍر َو َد ِمِه»‪( .‬م‪)2260/‬‬
‫ترجمه‪ :‬بریده س می‌گوید ‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪ « :‬ه‪//‬رکس‪ ،‬ن‪//‬رد ب‪//‬از می‌کن‪//‬د‪،‬‬
‫گویا دستش را با خون و گوشت خوک‪ ،‬آلوده ساخته است»‪.‬‬
 ‫‪ -51‬کتاب رؤیا (خواب دیدن)‬

‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی خوابهای نبی اکرم ص‬

‫‪1512‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ر ْيُت َذ اَت َلْيَلٍة‪ِ ،‬فيَم ا َيَر ى‬
‫َأ‬
‫الَّناِئُم ‪َ ،‬ك َأَّنا ِفي َداِر ُع ْقَبَة ْبِن َر اِفٍع‪َ ،‬فُأِتيَنا ِبُر َطٍب ِم ْن ُر َطِب اْبِن َطاٍب‪َ ،‬فَأَّو ْلُت الِّر ْفَع َة َلَن ا‬
‫ِفي الُّد ْنَيا َو اْلَع اِقَبَة ِفي اآلِخ َرِة‪َ ،‬و َأَّن ِد يَنَنا َقْد َطاَب »‪( .‬م‪)2270/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪ « :‬ش‪//‬بی‪ ،‬مانن‪//‬د ه‪//‬ر‬
‫انسان خوابیده‌ای‪ ،‬خوب دیدم که گوی‪//‬ا م‪//‬ا در خ‪//‬انه‌ی عقب‪//‬ه بن راف‪//‬ع هس‪//‬تیم‪ .‬آن‪//‬ان‬
‫برای ما خرمای ابن ط‪//‬اب (ن‪//‬وعی خرم‪//‬ای مرغ‪//‬وب) آوردن‪//‬د‪ .‬پس خ‪//‬وابم را ب‪//‬ه‬
‫رفعت در دنیا‪ ،‬موفقیت در آخرت و استحکام و خوبی در دین‪ ،‬تعبیر نمودم»‪.‬‬
‫‪1513‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى االش‪//‬عری س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬ر َأْيُت ِفي اْلَم َن اِم ِّني‬
‫َأ‬
‫ُأَهاِج ُر ِم ْن َم َّك َة ِإَلى َأْر ٍض ِبَه ا َنْخ ٌل‪َ ،‬ف َذ َهَب َو َهِلى ِإَلى َأَّنَه ا اْلَيَم اَم ُة َأْو َهَج ُر‪َ ،‬ف ِإَذ ا ِهَي‬
‫اْلَم ِد يَنُة َيْثِرُب ‪َ ،‬و َر َأْيُت ِفي ُر ْؤ َياَى َه ِذِه َأِّني َه َز ْز ُت َس ْيًفا‪َ ،‬ف اْنَقَطَع َص ْد ُر ُه‪َ ،‬ف ِإَذ ا ُه َو َم ا‬
‫ُأِص يَب ِم َن اْلُم ْؤ ِمِنيَن َيْو َم ُأُح ٍد ‪ُ ،‬ثَّم َهَز ْز ُتُه ُأْخ َر ى َفَع اَد َأْح َس َن َم ا َك اَن ‪َ ،‬فِإَذ ا ُهَو َم ا َج اَء الَّل ُه‬
‫ِبِه ِم َن اْلَفْتِح َو اْج ِتَم اِع اْلُم ْؤ ِمِنيَن ‪َ ،‬و َر َأْيُت ِفيَها َأْيًض ا َبَق ًرا‪َ ،‬و الَّل ُه َخْي ٌر‪َ ،‬ف ِإَذ ا ُهُم الَّنَف ُر ِم َن‬
‫اْلُم ْؤ ِمِنيَن َيْو َم ُأُح ٍد ‪َ ،‬وِإَذ ا اْلَخ ْيُر َم ا َج اَء الَّلُه ِبِه ِم َن اْلَخْيِر َبْع ُد‪َ ،‬و َث َو اُب الِّص ْد ِق اَّل ِذ ي آَتاَن ا‬
‫الَّلُه َبْعُد‪َ ،‬يْو َم َبْد ٍر»‪( .‬م‪)2772/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو موسی اشعری س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬خ‪//‬واب دی‪//‬دم ب‪//‬ه‬
‫سرزمینی که دارای نخل است‪ ،‬هجرت می‌نمایم‪ .‬فک‪//‬ر ک‪//‬ردم این ش‪//‬هر‪ ،‬یمام‪//‬ه ی‪//‬ا‬
‫هجر (شهری در بحرین) است؛ اما آن ش‪//‬هر‪ ،‬مدین‪//‬ه (ی‪//‬ثرب) ب‪//‬ود‪ .‬و همین ش‪//‬ب‪،‬‬
‫خواب دیدم که شمشیری را به اهتزاز در آوردم و قطعه‌ای از وسط آن‪ ،‬ج‪//‬دا ش‪//‬د‪.‬‬
‫تعبیر آن‪ ،‬مؤمن‪//‬انی بودن‪//‬د ک‪//‬ه در غ‪//‬زوه‌ی اح‪//‬د ب‪//‬ه ش‪//‬هادت رس‪//‬یدند‪ .‬همچ‪//‬نین در‬
‫خواب دیدم که دوب‪//‬اره آن را ب‪//‬ه اه‪//‬تزاز در آوردم و این ب‪//‬ار‪ ،‬شمش‪//‬یر ب‪//‬ه ش‪//‬کلی‬
‫به‪/‬تر از ش‪/‬کل اولیه‌اش برگش‪/‬ت‪ .‬تعب‪/‬یر آن‪ ،‬اجتم‪/‬اع مؤمن‪/‬ان و فتحی ب‪/‬ود ک‪/‬ه هللا‬
‫متعال بعد از آن‪ ،‬به ما عنایت فرمود‪.‬‬
‫همچنین همان شب‪ ،‬گ‪//‬اوی را در خ‪//‬واب دی‪//‬دم ک‪//‬ه ذبح گردی‪//‬د و خ‪//‬یر الهی را‬
‫مشاهده نمودم‪ .‬تعبیر ذبح گ‪//‬او‪ ،‬مؤمن‪//‬انی بودن‪//‬د ک‪//‬ه در غ‪/‬زوه‌ی اح‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه ش‪//‬هادت‬
‫رسیدند‪ .‬و تعبیر خیر‪ ،‬پیروزی و فتحی بود که هللا متعال بع‪/‬د از غ‪/‬زوه‌ی اح‪/‬د ب‪/‬ه‬
‫مس‪//‬لمانان عن‪//‬ایت فرم‪//‬ود‪ .‬همچ‪//‬نین پ‪//‬اداش ص‪//‬داقتی ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال بع‪//‬د از آن در‬
‫غزوه‌ی بدر (دوم یا بدر الموعد) به ما عنایت نمود»‪.‬‬
‫(اشاره‌ای است به پیروزی مسلمانان در غزوه‌ه‪//‬ایی ک‪//‬ه پس از غ‪//‬زوه‌ی اح‪//‬د‪،‬‬
‫اتفاق افتاد و همچنین حضور م‪//‬وفقیت آم‪//‬یز ص‪//‬حابه در س‪//‬ال بع‪//‬د در ب‪//‬در‪ ،‬طب‪//‬ق‬
‫وعده‌ای که با مشرکین نموده بودند و عدم حضور مشرکین‪).‬‬
 ‫باب (‪ :)2‬نبی اکرم ص مسیلمه‌ی کذاب و اسود عنسی کذاب را خواب دید‬
‫‪1514‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َق اَل ‪َ :‬ق ِد َم ُمَس ْيِلَم ُة اْلَك َّذ اُب َع َلى َع ْه ِد ال ِبِّى ص ا َم ِد ‪،‬‬
‫َة‬ ‫يَن‬ ‫ْل‬ ‫َّن‬
‫َفَجَعَل َيُقوُل‪ِ :‬إْن َجَعَل ِلي ُمَحَّم ٌد اَألْمَر ِم ْن َبْع ِدِه َتِبْع ُتُه‪َ ،‬فَقِد َم َها ِفي َبَش ٍر َك ِث يٍر ِم ْن َقْو ِم ِه‪،‬‬
‫َفَأْقَبَل ِإَلْيِه الَّنِبُّى ص َو َم َع ُه َثاِبُت ْبُن َقْيِس ْبِن َش َّم اٍس‪َ ،‬وِفي َي ِد الَّنِبِّى ص ِقْطَع ُة َج ِر يَدٍة‪،‬‬
‫َح َّتى َو َقَف َع َلى ُمَس ْيِلَم َة ِفي َأْص َح اِبِه‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬لْو َس َأْلَتِني َهِذِه اْلِقْطَع َة َم ا َأْع َطْيُتَك َه ا‪َ ،‬و َلْن‬
‫َأَتَع َّد ى َأْمَر ِهَّللا ِفيَك ‪َ ،‬و َلِئْن َأْد َبْر َت َلَيْع ِقَر َّنَك ُهَّللا‪َ ،‬و ِإِّنى ُألَر اَك اَّلِذ ي ُأِر يُت ِفي‪َ//‬ك َم ا ُأِر يُت ‪،‬‬
‫َو َهَذ ا َثاِبٌت ُيِج يُب َك َع ِّني» ُثَّم اْنَص َر َف َع ْن ُه‪َ .‬فَق اَل ابُن َع َّب اَس ‪َ :‬فَس َألُت َعن َق وِل الَّنِبِّي ‪:‬‬
‫«ِاَّنك َأَر ی اَّلِذ ی ِفيك َم ا ُأِر يُت » َفَأْخ َبَرِنى َأُبو ُهَر ْي َر َة َأَّن الَّنِبَّي ص َق اَل ‪َ« :‬بْيَن ا َأَن ا َن اِئٌم‬
‫َر َأْيُت ِفي َيَد َّى ِس َو اَر ْيِن ِم ْن َذ َهٍب‪َ ،‬فَأَهَّمِني َش ْأُنُهَم ا‪َ ،‬ف ُأوِح َي ِإَلَّي ِفي اْلَم َن اِم َأِن اْنُفْخ ُهَم ا‪،‬‬
‫َفَنَفْخ ُتُهَم ا َفَطاَر ا‪َ ،‬فَأَّو ْلُتُهَم ا َك َّذ اَبْيِن َيْخ ُر َج اِن ِم ْن َبْع ِد ى‪َ ،‬فَك اَن َأَح ُدُهَم ا اْلَع ْنِس َّي ‪َ ،‬ص اِحَب‬
‫َص ْنَع اَء ‪َ ،‬و اآلَخ ُر ُمَس ْيِلَم َة‪َ ،‬ص اِحَب اْلَيَم اَم ِة»‪( .‬م‪)2273/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬مسیلمه‌ی ک‪//‬ذاب در زم‪//‬ان رس‪//‬ول هللا ص آم‪//‬د و‬
‫‌گفت‪ :‬اگر محمد بعد از خودش‪ ،‬کارها را به من بس‪//‬پارد‪ ،‬از او پ‪//‬یروی می‌کنم‪ .‬او‬
‫ب‪//‬ا جمعیت زی‪//‬ادی از قومش ب‪//‬ه مدین‪//‬ه آم‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص ک‪//‬ه ش‪//‬اخه‌ی درخت‬
‫خرمایی در دست داشت‪ ،‬با ثابت بن قیس بن شماس نزد او رفت و با مس‪//‬یلمه ک‪//‬ه‬
‫در میان ی‪/‬ارانش ب‪/‬ود‪ ،‬مالقات نم‪/‬ود و خطاب ب‪/‬ه او فرم‪/‬ود‪« :‬اگ‪/‬ر این ش‪/‬اخه‌ی‬
‫درخت را از من بخواهی‪ ،‬آن را به تو نخواهم داد و در مورد تو نمی‌توانم دستور‬
‫هللا متعال را زی‪//‬ر پ‪//‬ا بگ‪//‬ذارم‪ .‬پس اگ‪//‬ر روی گ‪//‬ردانی ک‪//‬نی(ومس‪//‬لمان نش‪//‬وی) هللا‬
‫متعال تو را هالک خواهد کرد‪ .‬فکر می‌کنم تو همان کسی هستی ک‪//‬ه در م‪//‬ورد او‬
‫چیزهایی خواب دیدم و این ثابت‪ ،‬به نیابت از من‪ ،‬جواب ت‪//‬و را می‌ده‪//‬د»‪ .‬س‪//‬پس‬
‫رسول هللا ص برگشت‪.‬‬
‫ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬در مورد این سخن رسول هللا ص که فرمود‪« :‬تو هم‪/‬ان‬
‫کسی هستی که در مورد او چیزهایی خواب دیدم»‪ ،‬پرسیدم‪ .‬اب‪//‬وهریره س ب‪//‬ه من‬
‫گفت‪ :‬همان‪/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////‬ا‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬خواب دی‪//‬دم ک‪//‬ه دو دس‪//‬تبند طال در دس‪//‬تهایم دارم‪ .‬داش‪//‬تن‬
‫آنها مرا اندوهگین س‪//‬اخت‪ .‬پس در هم‪//‬ان ح‪//‬الت خ‪//‬واب‪ ،‬ب‪//‬ه من وحی ش‪//‬د ک‪//‬ه در‬
‫آنها‪ ،‬فوت کنم‪ .‬من نیز در آنها دمیدم و آنها به ه‪//‬وا رفتن‪//‬د‪ .‬من آنه‪//‬ا را ب‪//‬ه دو ف‪//‬رد‬
‫دروغگو ک‪//‬ه بع‪//‬د از من ظه‪//‬ور می‌کنن‪//‬د‪ ،‬تعب‪//‬یر ک‪//‬ردم ک‪//‬ه یکی از آنه‪//‬ا عنس‪//‬ی و‬
‫دیگری‪ ،‬مسیلمه‪ ،‬حاکم یمامه‪ ،‬خواهد بود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬درباره‌ی این سخن نبی اکرم ص که فرمود‪ « :‬هرکس‪ ،‬مرا در خواب ببیند‪ ،‬حقیقتــًا‬
‫مرا دیده است»‪.‬‬
‫‪1515‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬م ْن َر آِنى ِفي اْلَم َن اِم‬
‫َفَسَيَر اِنى ِفي اْلَيَقَظِة‪َ ،‬أْو َلَك َأَّنَم ا َر آِنى ِفي اْلَيَقَظِة‪َ ،‬ال َيَتَم َّثُل الَّش ْيَطاُن ِبى» َو َقاَل ‪َ :‬فَقاَل َأُب و‬
‫َس َلَم َة‪َ :‬قاَل َأُبو َقَتاَدَة‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َر آِنى َفَقْد َر َأى اْلَح َّق »‪( .‬م‪)2267/‬‬
 ‫‪213‬‬ ‫‪ -51‬کتاب رؤیا (خواب دیدن)‬

‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس‬

‫مرا در خواب ببیند‪ ،‬در بیداری (دنیا یا آخرت) هم مرا خواهد دید ی‪//‬ا گوی‪//‬ا ک‪//‬ه در‬
‫بیداری مرا دیده است (خوابش‪ ،‬حقیت دارد‪ ).‬زیرا شیطان نمی‌تواند خودش را به‬
‫شکل و صورت من درآورد»‪ .‬راوی می‌گوید ‪ :‬ابوسلمه به نق‪//‬ل از ابوقت‪//‬اده گفت‪:‬‬
‫رسول هللا ص فرمود‪ « :‬کسی‌که مرا در خواب ببیند‪ ،‬همانا خ‪//‬واب درس‪//‬تی‪ ،‬دی‪//‬ده‬
‫است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬خواب نیک از جانب هللا متعال‪ ،‬و خواب‌های پریشان از جانب شیطان است‬
‫‪1516‬ـ َعن ابي َس َلَم َة َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َأَب ا َقَت اَد َة َيُق وُل‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪:‬‬
‫«الُّر ْؤ َيا ِم َن ِهَّللا‪َ ،‬و اْلُح ْلُم ِم َن الَّش ْيَطاِن ‪َ ،‬فِإَذ ا َر َأى َأَح ُد ُك ْم َش ْيًئا َيْك َر ُه ُه َفْلَيْنِفْث َع ْن َيَس اِرِه‬
‫َثَالَث َم َّراٍت‪َ ،‬و ْلَيَتَعَّو ْذ ِباِهَّلل ِم ْن َش ِّر َها‪َ ،‬فِإَّنَه ا َلْن َتُض َّر ُه»‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ :‬إْن ُكْنُت َألَر ى الُّر ْؤ َي ا‬
‫َأْثَقَل َع َلَّي ِم ْن َجَبٍل ‪َ ،‬فَم ا ُهَو ِإَّال َأْن َسِم ْع ُت ِبَهَذ ا اْلَحِد يِث‪َ ،‬فَم ا ُأَباِليَها‪( .‬م‪)2261/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوسلمه می‌گوید‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه اب‪//‬و قت‪//‬اده می‌گفت‪ :‬ش‪//‬نیدم رس‪//‬ول هللا ص‬
‫می‌فرم‪//‬ود‪« :‬خ‪//‬واب نیک از ج‪//‬انب هللا متع‪//‬ال‪ ،‬و خواب‌ه‪//‬ای پریش‪//‬ان از ج‪//‬انب‬
‫شیطان است؛ پس هرگاه‪ ،‬یکی از شما خواب ناپس‪//‬ندی دی‪//‬د‪ ،‬س‪//‬ه ب‪//‬ار‪ ،‬س‪//‬مت چپ‬
‫خود‪ ،‬تف کند و از شر آن به هللا متعال‪ ،‬پناه ببرد‪ .‬در این صورت‪ ،‬خ‪//‬واب ب‪//‬د ب‪//‬ه‬
‫او ضرری نمی‌رساند»‪.‬‬
‫ابو سلمه می‌گوید‪ :‬من خواب‌هایی می‌دیدم که از کوه هم ب‪//‬رایم س‪//‬نگین‌تر ب‪//‬ود؛‬
‫اما از هنگامی که این حدیث را شنیده‌ام‪ ،‬بیمی به خود‪ ،‬راه نمی‌دهم‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬خواب خــوب از جــانب هللا متعــال اســت و هــر کس‪ ،‬خــواب ناپســندی دیــد‪ ،‬آن را بــه‬
‫دیگران نگوید‬
‫‪1517‬ـ َع ْن َأِبي َس َلَم َة َقاَل ‪ِ :‬إْن ُكْنُت َألَر ى الُّر ْؤ َي ا ُتْم ِرُض ِنى‪َ ،‬ق اَل َفَلِقيُت َأَب ا َقَت اَدَة‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬و َأَنا ُكْنُت َألَر ى الُّر ْؤ َيا َفُتْم ِرُض ِنى‪َ ،‬ح َّتى َسِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪« :‬ان الُّر ْؤ َيا‬
‫الَّصاِلَح ُة ِم َن ِهَّللا‪َ ،‬فِإَذ ا َر َأى َأَح ُد ُك ْم َم ا ُيِح ُّب َفَال ُيَح ِّد ُث ِبَه ا ِإَّال َم ْن ُيِح ُّب ‪َ ،‬و ِإْن َر َأى َم ا‬
‫َيْك َرُه َفْلَيْتِفْل َع ْن َيَس اِرِه َثَالًثا‪َ ،‬و ْلَيَتَع َّو ْذ ِباِهَّلل ِم ْن َش ِّر الَّش ْيَطاِن َو َش ِّر َها‪َ ،‬و َال ُيَح ِّد ْث ِبَه ا‬
‫َأَح ًدا‪َ ،‬فِإَّنَها َلْن َتُضَّر ُه»‪( .‬م‪)2261/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسلمه می‌گوید‪ :‬ابو سلمه می‌گوی‪//‬د‪ :‬من خوابه‪//‬ایی می‌دی‪//‬دم ک‪//‬ه ب‪//‬اعث‬
‫بیماری من می‌شدند‪ .‬روزی‪ ،‬ابو قتاده را دیدم (ومشکلم را برایش مطرح نمودم‪).‬‬
‫او گفت‪ :‬من هم خوابهایی می‌دی‪//‬دم ک‪//‬ه ب‪//‬اعث بیم‪//‬اری من می‌ش‪//‬دند ت‪//‬ا زم‪//‬انی ک‪//‬ه‬
‫شنیدم رسول هللا ص‌فرمود‪‌« :‬همانا خواب خ‪//‬وب از ج‪//‬انب هللا متع‪//‬ال اس‪//‬ت؛ پس‬
‫هرگاه‪ ،‬یکی از شما‪ ،‬خواب خوبی دید‪ ،‬فقط آن را ب‪//‬رای دوس‪//‬تانش‪ ،‬تعری‪//‬ف کن‪//‬د‪ .‬و‬
‫اگر خواب بدی دید‪ ،‬سه بار به سمت چپ خود‪ ،‬تف کند و از شر شیطان و آن خواب‬
‫به الله متعال‪ ،‬پناه ببرد و آن را برای کسی‪ ،‬تعریف نکند؛ چ‪/‬را ک‪/‬ه در این ص‪/‬ورت‪،‬‬
‫به او ضرری نخواهد رساند»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪214‬‬
‫بــاب (‪ :)6‬اگــر کســی‪ ،‬خــواب ناپســندی دیــد‪ ،‬بــه هللا متعــال‪ ،‬پنــاه بــبرد و طــرفی را کــه بــر آن‬
‫خوابیده‪ ،‬تغییر دهد‬
‫‪1518‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َأَّنُه َقاَل ‪ِ« :‬إَذ ا َر َأى َأَح ُد ُك ُم الُّر ْؤ َي ا َيْك َر ُهَه ا‬
‫َفْلَيْبُص ْق َع ْن َيَس اِرِه َثَالًثا‪َ ،‬و ْلَيْسَتِع ْذ ِباِهَّلل ِم َن الَّش ْيَطاِن َثَالًثا‪َ ،‬و ْلَيَتَحَّو ْل َع ْن َج ْنِبِه اَّلِذ ي َك اَن‬
‫َع َلْيِه»‪( .‬م‪)2262/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از جابر س روایت است ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هرگ‪//‬اه‪ ،‬یکی از‬
‫شما خواب ناپسندی دید‪ ،‬سه بار‪ ،‬سمت چپ خود‪ ،‬تف کند‪ ،‬سه بار از ش‪//‬یطان ب‪//‬ه‬
‫هللا متعال‪ ،‬پناه ببرد و طرفی را که بر آن‪ ،‬خوابیده‪ ،‬تغییر ده‪//‬د»‪ ( .‬و ب‪//‬ه پهل‪//‬وی‬
‫دیگر بخوابد‪).‬‬
‫باب (‪ :)7‬خواب خوب مؤمن‪ ،‬یک بخش از چهل و شش بخش نبوت بشمار می‌رود‬
‫‪1519‬ـ َع ْن ُع َباَد َة ْبِن الَّصاِمِت س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬ر ْؤ َي ا اْلُم ْؤ ِم ِن ُج ْز ٌء‬
‫ِم ْن ِس َّتٍة َو َأْر َبِع يَن ُج ْز ًء ا ِم َن الُّنُبَّو ِة»‪( .‬م‪)2265/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عباده بن صامت س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬خ‪//‬واب‬
‫خوب مؤمن‪ ،‬یک بخش از چهل و شش بخش نبوت بشمار می‌رود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬خواب خوب یک بخش از هفتاد بخش نبوت بشمار می‌رود‬
‫‪ 1519‬م ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬الُّر ْؤ َي ا الَّص اِلَح ُة ُج ْز ٌء ِم ْن‬
‫َس ْبِع يَن ُج ْز ًء ا ِم َن الُّنُبَّو ِة»‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬خواب خ‪//‬وب‪ ،‬ی‪//‬ک بخش‬
‫از هفتاد بخش نبوت بشمار می‌رود»‬
‫باب (‪ :)9‬نزدیک قیامت‪ ،‬کم اتفاق می‌افتد که خواب مؤمن‪ ،‬دروغ از آب درآید‬
‫‪1520‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪ِ« :‬إَذ ا اْقَت َرَب الَّز َم اُن َلْم َتَك ْد ُر ْؤ َي ا‬
‫اْلُم ْس ِلِم َتْك ِذ ُب ‪َ ،‬و َأْص َد ُقُك ْم ُر ْؤ َيا َأْص َد ُقُك ْم َح ِد يًثا‪َ ،‬و ُر ْؤ َي ا اْلُم ْس ِلِم ُج ْز ٌء ِم ْن َخ ْم ٍس َو َأْر َبِع يَن‬
‫ُج ْز ًء ا ِم َن الُّنُب َّو ِة‪َ ،‬و الُّر ْؤ َي ا َثَالَث ٌة‪َ :‬فُر ْؤ َي ا الَّص اِلَحِة ُبْش َر ى ِم َن ِهَّللا‪َ ،‬و ُر ْؤ َي ا َتْح ِز يٌن ِم َن‬
‫الَّش ْيَطاِن ‪َ ،‬و ُر ْؤ َيا ِمَّم ا ُيَح ِّد ُث اْلَم ْر ُء َنْفَس ُه‪َ ،‬فِإْن َر َأى َأَح ُد ُك ْم َم ا َيْك َرُه‪َ ،‬فْلَيُقْم َفْلُيَص ِّل ‪َ ،‬و َال‬
‫ُيَح ِّد ْث ِبَها الَّناَس » َقاَل ‪َ« :‬و ُأِح ُّب اْلَقْيَد َو َأْك َرُه اْلُغ َّل‪َ ،‬و اْلَقْيُد َثَباٌت ِفي الِّديِن » َفَال َأْد ِرى ُهَو‬
‫ِفي اْلَحِد يِث َأْم َقاَلُه اْبُن ِس يِريَن ‪( .‬م‪)2263/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬نزدیک قیامت‪ ،‬کم اتف‪//‬اق‬
‫می‌افتد که خواب مؤمن‪ ،‬دروغ از آب درآید‪ .‬و صحیح‌ترین خواب‌ها را کسانی از‬
‫شما می‌ببینند که راستگوترند‪ .‬همچنین خواب مس‪//‬لمان‪ ،‬ی‪//‬ک بخش از چه‪//‬ل و پنج‬
‫بخش نبوت بشمار می‌رود‪ .‬و خواب‌ه‪/‬ا ب‪//‬ر س‪//‬ه نوع‌ان‪//‬د‪ )1( :‬خوابه‪//‬ای خ‪//‬وب ک‪//‬ه‬
‫مژده‌ای از جانب هللا متعال هستند (‪ )2‬خواب‌های اندوهناک که از ج‪//‬انب ش‪//‬یطان‬
‫هس‪//‬تند (‪ )3‬خواب‌ه‪//‬ایی ک‪//‬ه تخیالت خ‪//‬ود ش‪//‬خص هس‪//‬تند‪ .‬پس اگ‪//‬ر یکی از ش‪//‬ما‬
‫خواب ناپسندی دید‪ ،‬برخیزد و نماز بخواند و آن را برای مردم تعری‪//‬ف نکن‪//‬د»‪ .‬و‬
 ‫‪215‬‬ ‫‪ -51‬کتاب رؤیا (خواب دیدن)‬

‫فرمود‪« :‬من دیدن قید (بن‪//‬د پ‪//‬ا) را در خ‪//‬واب‪ ،‬دوس‪//‬ت دارم؛ ام‪//‬ا دی‪//‬دن زنج‪//‬یر را‬
‫نمی‌پسندم‪ .‬و قید به ثبات و استواری در دین‪ ،‬تعبیر می‌شود»‪.‬‬
‫ای‪//‬وب س‪//‬ختیانی ک‪//‬ه راوی ح‪//‬دیث اس‪//‬ت‪ ،‬می‌گوی‪//‬د‪ :‬نمی‌دانم ک‪//‬ه این جمله‌ه‪//‬ای‬
‫پایانی‪ ،‬بخشی از سخنان پیامبر یا سخنان ابن سیرین (راوی از ابوهریره) هستند‪.‬‬

‫باب (‪ :)10‬آنچه در مورد تعبیر خواب‪ ،‬وارد شده است‬

‫‪1521‬ـ َعن ُع َبْيِد ِهَّللا ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُع ْتَبَة‪َ :‬أَّن اْبَن َعَّباٍس َك اَن ُيَح ِّد ُث ‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َأَتى‬
‫َر ُس وَل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪ِ ،‬إِّني َأَر ى الَّلْيَل َة ِفي اْلَم َن اِم ُظَّل ًة َتْنِط ُف الَّس ْم َن‬
‫َو اْلَعَسَل ‪َ ،‬فَأَر ى الَّناَس َيَتَك َّفُفوَن ِم ْنَها ِبَأْيِد يِهْم ‪َ ،‬فاْلُم ْسَتْك ِثُر َو اْلُم ْس َتِقُّل ‪َ ،‬و َأَر ى َس َبًبا َو اِص ًال‬
‫ِم َن الَّس َم اِء ِإَلى اَألْر ِض‪َ ،‬فَأَر اَك َأَخ ْذ َت ِبِه َفَع َلْو َت ‪ُ ،‬ثَّم َأَخ َذ ِب ِه َر ُج ٌل ِم ْن َبْع ِد َك َفَع َال‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َأَخ َذ ِبِه َر ُجٌل آَخ ُر َفَع َال‪ُ ،‬ثَّم َأَخ َذ ِبِه َر ُجٌل آَخ ُر َفاْنَقَطَع ِبِه ُثَّم ُوِص َل َلُه َفَع َال‪َ ،‬قاَل َأُبو َبْك ٍر ‪:‬‬
‫َيا َر ُسوَل ِهَّللا‪ِ ،‬بَأِبى َأْنَت ‪َ ،‬و ِهَّللا َلَتَدَع ِّنى َفَألْع ُبَر َّنَها‪َ ،‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْع ُبْر َه ا» َق اَل‬
‫َأُبو َبْك ٍر ‪َ :‬أَّم ا الُّظَّلُة َفُظَّلُة اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬و َأَّم ا اَّلِذ ي َيْنِط ُف ِم َن الَّس ْم ِن َو اْلَعَس ِل َفاْلُقْر آُن ‪َ ،‬ح َالَو ُتُه‬
‫َو ِليُنُه‪َ ،‬و َأَّم ا َم ا َيَتَك َّفُف الَّناُس ِم ْن َذ ِلَك َفاْلُم ْسَتْك ِثُر ِم َن اْلُقْر آِن َو اْلُم ْسَتِقُّل ِم ن‪ُ//‬ه َو َأَّم ا الَّس َبُب‬
‫اْلَو اِص ُل ِم َن الَّس َم اِء ِإَلى اَألْر ِض َفاْلَح ُّق اَّلِذ ي َأْنَت َع َلْيِه‪َ ،‬تْأُخ ُذ ِبِه َفُيْع ِليَك ُهَّللا ِب ِه ُثَّم َيْأُخ ُذ‬
‫ِبِه َر ُجٌل ِم ْن َبْع ِد َك َفَيْع ُلو ِبِه‪ُ ،‬ثَّم َيْأُخ ُذ ِبِه َر ُج ٌل آَخ ُر َفَيْع ُل و ِب ِه‪ُ ،‬ثَّم َيْأُخ ُذ ِب ِه َر ُج ٌل آَخ ُر‬
‫َفَيْنَقِط ُع ِبِه‪ُ ،‬ثَّم ُيوَص ُل َلُه َفَيْع ُلو ِبِه‪َ ،‬ف َأْخ ِبْر ِنى‪َ ،‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا ِب َأِبى َأْنَت وُأَّم ی َأَص ْبُت َأْم‬
‫َأْخ َطْأُت ؟ َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَص ْبَت َبْعًض ا َو َأْخ َطْأَت َبْعًض ا» َقاَل ‪َ :‬فَو ِهَّللا َيا َر ُسوَل ِهَّللا‬
‫َلُتَح ِّد َثِّني َم ا اَّلِذ ي َأْخ َطْأُت ؟ َقاَل ‪َ« :‬ال ُتْقِس ْم »‪( .‬م‪)2269/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از عبیدهللا بن عبدهللا بن عتبه روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه‪ :‬ابن عب‪//‬اس ل می‌گفت‪:‬‬
‫مردی نزد نبی اکرم ص آمد و گفت‪ :‬یا رسول هللا! دیشب‪ ،‬س‪//‬ایبانی را در خ‪//‬واب‬
‫دیدم که از آن‪ ،‬روغن و عس‪/‬ل می‌چک‪/‬د و م‪/‬ردم ب‪/‬ا دست‌هایش‪/‬ان از آن‪ ،‬روغن و‬
‫عسل بر می‌دارند‪ .‬بعضی بیشتر‪ ،‬و بعضی کمتر بر می‌داشتند‪ .‬همچنین ریس‪//‬مانی‬
‫را دیدم که از آسمان به زمین‪ ،‬وصل شده اس‪//‬ت و ت‪//‬و را دی‪//‬دم ک‪//‬ه آن را گرفت‪//‬ه و‬
‫باال رفتی‪ .‬بعد از تو‪ ،‬فرد دیگری آن را گرفت و باال رفت‪ .‬آنگاه‪ ،‬شخص دیگری‬
‫آن را گرفت و باال رفت‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬ف‪//‬رد دیگ‪//‬ری آن را گ‪//‬رفت و ریس‪//‬مان‪ ،‬قطع‬
‫شد؛ اما دوباره‪ ،‬وصل گردید و او نیز باال رفت‪ .‬ابوبکر گفت‪ :‬یا رسول هللا! پدرم‬
‫ف‪//‬دایت ب‪//‬اد؛ س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪ ،‬م‪//‬را اج‪//‬ازه دهید ت‪//‬ا آن را تعب‪//‬یر کنم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬تعبیر کن»‪ .‬ابوبکر گفت‪ :‬سایبان‪ ،‬هم‪//‬ان س‪//‬ایبان اس‪//‬الم اس‪//‬ت و عس‪//‬ل و‬
‫روغنی که از آن می‌چکد‪ ،‬شیرینی و نرمی‌قرآن کریم است و برداش‪//‬تن م‪//‬ردم از‬
‫آن‪ ،‬به معنی ی‪//‬ادگیری م‪//‬ردم اس‪//‬ت ک‪//‬ه بعض‪//‬ی‪ ،‬قرآن بیش‪//‬تری‪ ،‬و ب‪//‬رخی‪ ،‬قرآن‬
‫کمتری‪ ،‬یاد می‌گیرند‪ .‬و ریسمانی که از آسمان به زمین‪ ،‬متصل است‪ ،‬حقی است‬
‫که تو به آن‪ ،‬چنگ می‌زنی و هللا متعال ت‪//‬و را بوس‪//‬یله‌ی آن‪ ،‬ب‪//‬اال می‌ب‪//‬رد‪ .‬س‪//‬پس‪،‬‬
‫بع‪//‬د از ت‪//‬و‪ ،‬م‪//‬ردی دیگ‪//‬ر آن را می‌گ‪//‬یرد و ب‪//‬ا آن‪ ،‬ص‪//‬عود می‌کن‪//‬د‪ .‬و پس از آن‪،‬‬
‫مردی دیگر آن را می‌گیرد و بوسیله‌ی آن‪ ،‬باال می‌رود‪ .‬سرانجام‪ ،‬مردی دیگر آن‬
‫را می‌گ‪//‬یرد؛ ام‪//‬ا ریس‪//‬مان‪ ،‬کن‪//‬ده می‌ش‪//‬ود و دوب‪//‬اره‪ ،‬وص‪//‬ل می‌گ‪//‬ردد و او هم‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪216‬‬

‫بوسیله‌ی آن‪ ،‬صعود می‌کند‪ .‬یا رسول هللا! پدر و مادرم فدایت باد‪ ،‬به من بگو ک‪//‬ه‬
‫تعبیر درست بود یا اش‪//‬تباه؟ رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬بعض‪//‬ی از آنه‪//‬ا را درس‪//‬ت‪،‬‬
‫تعبیر نمودی و بعضی دیگر را اش‪//‬تباه»‪ .‬اب‪//‬وبکر س گفت‪ :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪ ،‬ب‪//‬ه من‬
‫می‌گویی که در چ‪/‬ه چیزه‪/‬ایی‪ ،‬اش‪/‬تباه ک‪/‬ردم؟ پیامبر اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬س‪/‬وگند‬
‫نخور»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬نباید بازیهای شیطانی در خواب‪ ،‬برای مردم‪ ،‬تعریف شوند‬
‫‪1522‬ـ َع ْن َج اِبٍر بِن َعبِدِهللا ل َق اَل ‪َ :‬ج اَء َأْع َر اِبٌّي ِإَلى الَّنِبِّي ص َفَق اَل ‪َ :‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬ر َأْيُت ِفي اْلَم َناِم َك َأَّن َر ْأِس ى ُض ِرَب َفَت َد ْح َرَج ‪َ ،‬فاْش َتَد ْد ُت َع َلى َأَث ِرِه‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َر ُسوُل الَّلِه ص ِلَألْع َر اِبِّى ‪َ« :‬ال ُتَح ِّد ِث الَّناَس ِبَتَلُّع ِب الَّش ْي َطاِن ِبَك ِفي َم َناِم َك » َو َق اَل ‪:‬‬
‫َسِم ْع ُت الَّنِبَّي ص َبْعُد َيْخ ُطُب َفَقاَل ‪َ« :‬ال ُيَح ِّد َثَّن َأَح ُد ُك ْم ِبَتَلُّع ِب الَّش ْيَطاِن ِب ِه ِفي َم َناِم ِه»‪.‬‬
‫(م‪)2268/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬یک مرد بادیه نشین نزد نبی اک‪//‬رم ص آم‪//‬د‬
‫و گفت‪ :‬یا رسول هللا! خواب دیدم که گردنم را زدند و سرم می‌غلتید و می‌رفت و‬
‫من دنبالش می‌دویدم‪ .‬رسول هللا ص خطاب به او فرم‪//‬ود‪« :‬در خ‪//‬واب‪ ،‬ب‪//‬ازیچه‌ی‬
‫شیطان قرار گرفته‌ای؛ آن را برای مردم‪ ،‬تعریف مکن»‪.‬‬
‫همچنین جابر بن عبدهللا ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬بع‪//‬د از آن ن‪//‬یز ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫سخنرانی نمود و فرمود‪« :‬اگر شیطان‪ ،‬یکی از شما را در خ‪//‬واب‪ ،‬بازیچ‪//‬ه قرار‬
‫داد‪ ،‬آن را تعریف نکنید»‪.‬‬
 ‫‪ -52‬کتاب فضایل‬
‫«فضایل نبی اکرم ص»‬

‫باب (‪ :)1‬انتخاب نبی اکرم ص‬

‫ُق‬ ‫ُت‬ ‫َق‬ ‫َق‬ ‫َأل‬
‫‪1523‬ـ َعن َو اِثَل َة ْبَن ا ْس ِع س اَل ‪َ :‬س ِم ْع َر ُس وَل ِهَّللا ص َي وُل‪ِ« :‬إَّن َهَّللا‬
‫اْص َطَفى ِكَناَنَة ِم ْن َو َلِد ِإْس َم اِع يَل ‪َ ،‬و اْص َطَفى ُقَر ْيًش ا ِم ْن ِكَناَنَة‪َ ،‬و اْص َطَفى ِم ْن ُق َر ْيٍش َبِني‬
‫َهاِش ٍم ‪َ ،‬و اْص َطَفاِنى ِم ْن َبِني َهاِش ٍم »‪( .‬م‪)2276/‬‬
‫ترجمه‪ :‬واثله بن اس‪//‬قع س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬هللا‬
‫متعال از میان فرزندان اسماعیل ÷ کنانه را برگزی‪//‬د‪ ،‬و از میان فرزن‪//‬دان کنان‪//‬ه‪،‬‬
‫قریش را برگزید‪ ،‬و از میان قریش‪ ،‬ب‪//‬نی هاش‪//‬م را برگزی‪//‬د‪ ،‬و م‪//‬را از میان ب‪//‬نی‬
‫هاشم مرا انتخاب نمود»‪.‬‬

‫باب (‪ :)2‬درباره ی این سخن نبی اکرم ص که من سرور فرزندان آدم هستم‬
‫‪1524‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَنا َس ِّيُد َو َلِد آَد َم َي ْو َم ا ِقَياَم ِة‪،‬‬
‫ْل‬
‫َو َأَّوُل َم ْن َيْنَشُّق َع ْنُه اْلَقْبُر‪َ ،‬و َأَّوُل َش اِفٍع َو َأَّوُل ُم َش َّفٍع»‪( .‬م‪)2278/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬روز قیامت‪،‬‬
‫من سرور فرزندان آدم هستم و اولین کسی هستم ک‪//‬ه قبرش‪ ،‬ش‪//‬کافته می‌ش‪//‬ود (و‬
‫زنده می‌گردد) و نخستین کسی هستم که شفاعت می‌کنم و نخستین کسی هس‪//‬تم ک‪//‬ه‬
‫شفاعتم پذیرفته می‌شود»‪.‬‬

‫باب (‪ :)3‬مثال هدایت و دانشی که نبی اکرم ص با آن‪ ،‬مبعوث شده است‬
‫‪1525‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن َم َث َل َم ا َبَع َثِنى ُهَّللا ِب ِه ﻷ ِم َن‬
‫اْلُهَدى َو اْلِع ْلِم َك َم َثِل َغْيٍث َأَص اَب َأْر ًضا‪َ ،‬فَكاَنْت ِم ْنَه ا َطاِئَف ٌة َطِّيَب ٌة‪َ ،‬قِبَلِت اْلَم اَء َف َأْنَبَتِت‬
‫اْلَك َأل َو اْلُع ْش َب اْلَك ِثيَر ‪َ ،‬و َك اَن ِم ْنَها َأَج اِد ُب َأْمَس َك ِت اْلَم اَء ‪َ ،‬فَنَف َع ُهَّللا ِبَه ا الَّن اَس ‪َ ،‬فَش ِر ُبوا‬
‫ِم ْنَها َو َس َقْو ا َو َر َعْو ا‪َ ،‬و َأَص اَب َطاِئَفًة ِم ْنَها ُأْخ َر ى‪ِ ،‬إَّنَم ا ِهَي ِقيَع اٌن َال ُتْمِس ُك َم اًء َو َال ُتْنِبُت‬
‫َك ًأل‪َ ،‬فَذ ِلَك َم َثُل َم ْن َفُق َه ِفي ِد يِن ِهَّللا‪َ ،‬و َنَفَع ُه ِبَم ا َبَع َثِني ُهَّللا ِب ِه‪َ ،‬فَعِلَم َو َع َّلَم ‪َ ،‬و َم َث ُل َم ْن َلْم‬
‫َيْر َفْع ِبَذ ِلَك َر ْأًسا‪َ ،‬و َلْم َيْقَبْل ُهَدى ِهَّللا اَّلِذ ي ُأْر ِس ْلُت ِبِه»‪( .‬م‪)2282/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابو موسی اش‪//‬عری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬مث‪//‬ال علم و‬
‫دانشی که هللا متعال مرا با آن‪ ،‬مبعوث گردانیده‪ ،‬مانند بارانی است که ب‪//‬ر زمینی‬
‫می‌بارد؛ پس قسمتی از آن زمین‪ ،‬حاصلخیز است وآب را جذب می‌کند و گیاه‪//‬ان‬
‫و علف‌های زیادی می‌رویاند‪ .‬و بخش دیگری از آن‪ ،‬زمین سخت و خشکی است‬
‫که آب را روی خود‪ ،‬نگه می‌دارد و اینگونه‪ ،‬هللا متعال بوسیله‌ی آن‪ ،‬به بندگانش‪،‬‬
‫نفع می‌رس‪//‬اند‪ .‬آن‪//‬ان از آب آن زمین می‌نوش‪//‬ند و ب‪//‬ه دیگ‪//‬ران ن‪//‬یز آب می‌دهن‪//‬د‪ .‬و‬
‫قطعه‌ای دیگر از آن زمین‪ ،‬شوره زاری است که نه آبی را در خود‪ ،‬نگه می‌دارد‬
‫و ن‪//‬ه گیاهی می‌رویان‪//‬د‪ .‬این (زمین اول و دوم) مث‪//‬ال کس‪//‬ی اس‪//‬ت ک‪//‬ه دین هللا را‬
‫درک می‌نماید و از علم و دانشی که هللا متع‪//‬ال م‪//‬را ب‪//‬ا آن‪ ،‬مبع‪//‬وث نم‪//‬وده‪ ،‬به‪//‬ره‬
‫می‌برد؛ خودش یاد می‌گیرد و به دیگ‪//‬ران ن‪//‬یز ی‪//‬اد می‌ده‪//‬د‪ .‬و (زمین س‪//‬وم) مث‪//‬ال‬
‫کسی است که به احکام الهی‪ ،‬توجهی نمی‌کند و اهمیتی قایل نمی‌شود و ه‪//‬دایت و‬
‫رهنمودهایی را که من به ارمغان آورده‌ام‪ ،‬نمی‌پذیرد»‪.‬‬
‫(خالصه‌اینکه زمینها و انسان‌ها بر سه نوع هستند‪ )1( :‬زمین‌ه‪//‬ایی ک‪//‬ه آب را‬
‫جذب می‌کنند و گیاه و علف می‌رویانند و اینگونه به دیگران‪ ،‬نفع می‌رس‪//‬انند‪ .‬این‬
‫زمینها مانند انسان‌هایی هستند که علم و دانش می‌آموزند و ب‪//‬ه علم و دانش خ‪//‬ود‪،‬‬
‫عمل می‌کنند و به دیگران ن‪//‬یز آم‪//‬وزش می‌دهن‪//‬د‪ )2( .‬زمین‌ه‪//‬ایی ک‪//‬ه آب را نگ‪//‬ه‬
‫داری می‌کنند و خودشان از آن آب‪ ،‬استفاده نمی‌کنند‪ .‬و این دیگران هس‪//‬تند ک‪//‬ه از‬
‫آن آب اس‪//‬تفاده می‌کنن‪//‬د‪ .‬این زمینه‪//‬ا مانن‪//‬د آن دس‪//‬ته از انس‪//‬ان‌ها هس‪//‬تند ک‪//‬ه علم و‬
‫دانش می‌آموزند ولی خودشان از علم و دانش‪ ،‬اس‪//‬تفاده‌ی زی‪//‬ادی نمی‌کنن‪//‬د ک‪//‬ه ب‪//‬ه‬
‫نوافل و مستحبات عمل کنند؛ اما علم و دانش خود را به دیگ‪//‬ران می‌رس‪//‬انند‪)3( .‬‬
‫زمین‌های شوریده زار که نه خودش‪//‬ان از آب اس‪//‬تفاده می‌کنن‪//‬د و ن‪//‬ه آب را ب‪//‬رای‬
‫دیگران‪ ،‬نگه داری می‌کنند‪ .‬این زمینه‪//‬ا مانن‪//‬د انس‪//‬ان‌هایی هس‪//‬تند ک‪//‬ه علم و دانش‬
‫فرا نمی‌گیرند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬نه خودشان از آن بهره مند می‌گردند و ن‪//‬ه ب‪//‬ه دیگ‪//‬ران‪،‬‬
‫سودی می‌رسانند‪).‬‬
‫‪1526‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن َم َثِلى َو َم َث َل َم ا َبَع َثِنَي ُهَّللا ِب ِه‬
‫َك َم َثِل َر ُج ٍل َأَتى َقْو َم ُه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬يا َقْو ِم ِإِّني َر َأْيُت اْلَج ْيَش ِبَع ْيَنَّي ‪َ ،‬و ِإِّنى َأَنا الَّن ِذ يُر اْلُعْر َي اُن ‪،‬‬
‫َفالَّنَج اَء ‪َ ،‬فَأَطاَعُه َطاِئَفٌة ِم ْن َقْو ِمِه‪َ ،‬ف َأْد َلُجوا َف اْنَطَلُقوا َع َلى ُم ْهَلِتِهْم ‪َ ،‬و َك َّذ َبْت َطاِئَف ٌة ِم ْنُهْم‬
‫َفَأْص َبُحوا َم َكاَنُهْم ‪َ ،‬فَص َّبَح ُهُم اْلَج ْيُش َفَأْهَلَك ُهْم َو اْج َتاَح ُهْم ‪َ ،‬فَذ ِلَك َم َثُل َم ْن َأَطاَع ِني َو اَّتَبَع َم ا‬
‫ِج ْئُت ِبِه‪َ ،‬و َم َثُل َم ْن َع َص اِني َو َك َّذ َب َم ا ِج ْئُت ِبِه ِم َن اْلَح ِّق»‪( .‬م‪)2283/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوموسی اشعری س روایت است که نبی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬مث‪//‬ال‬
‫من و آنچه که هللا متعال مرا بدان فرستاده است‪ ،‬مانند مردی است که ن‪//‬زد قومش‬
‫می‌آید و می‌گوید‪ :‬ای مردم! من با چشمان خودم لشکر (دش‪//‬من) را دی‪//‬دم و بس‪//‬یار‬
‫واضح و آشکار‪ ،‬خطر را به شما اعالم می‌کنم؛ بشتابید‪ ،‬بش‪//‬تابید‪ .‬پس گ‪//‬روهی از‬
‫آن‪//‬ان از آن م‪//‬رد اط‪//‬اعت کردن‪//‬د و اول ش‪//‬ب‪ ،‬ب‪//‬دون عجل‪//‬ه‪ ،‬ح‪//‬رکت کردن‪//‬د‪ .‬ام‪//‬ا‬
‫گروهی دیگ‪//‬ر از آن‪//‬ان‪ ،‬او را تک‪//‬ذیب کردن‪//‬د‪ .‬ل‪//‬ذا لش‪//‬کر‪ ،‬ص‪//‬بح هنگ‪//‬ام ب‪//‬ه ط‪//‬ور‬
‫ناگهانی‪ ،‬به آنان‪ ،‬ی‪/‬ورش ب‪/‬رد و آنه‪/‬ا را ن‪/‬ابود س‪/‬اخت‪ .‬گ‪/‬روه اول در واقع مانن‪/‬د‬
‫کسانی هستند که از من اطاعت کرده و از آنچه که من آورده‌ام‪ ،‬پیروی نمودند‪ .‬و‬
‫گ‪//‬روه دوم مانن‪//‬د کس‪//‬انی هس‪//‬تند ک‪//‬ه از من نافرم‪//‬انی ک‪//‬رده و حقی را ک‪//‬ه من ب‪//‬ه‬
‫ارمغان آورده‌ام‪ ،‬تکذیب کردند»‪.‬‬
 ‫‪219‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫باب (‪ :)4‬کامل شدن و خاتمه یافتن پیامبران با نبی اکرم ص‬

‫‪1527‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬م َثِلى َو َم َث ُل اَألْنِبَي اِء ِم ْن َقْبِلى‬
‫َك َم َثِل َر ُج ٍل َبَني ُبْنَياًنا َفَأْح َس َنُه َو َأْج َم َل ُه‪ِ ،‬إَّال َم ْو ِض َع َلِبَن ٍة ِم ْن َزاِو َي ٍة ِم ْن َز َو اَي اُه‪َ ،‬فَجَع َل‬
‫الَّناُس َيُطوُفوَن ِبِه َو َيْع َج ُبوَن َلُه َو َيُقوُلوَن ‪َ :‬هَّال ُوِض َع ْت َهِذِه الَّلِبَنُة؟ َقاَل ‪َ :‬فَأَن ا الَّلِبَن ُة َو َأَن ا‬
‫َخاَتُم الَّنِبِّييَن »‪( .‬م‪)2286/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬مث‪//‬ال من و س‪//‬ایر‬
‫پیامبران قبل از من ‌‪ ،‬مانند فردی اس‪//‬ت ک‪//‬ه خ‪//‬انه‌ای زیب‪//‬ا و کام‪//‬ل بس‪//‬ازد؛ ولی در‬
‫یکی ازگوشه‌هایش‪ ،‬جای ی‪//‬ک خش‪//‬ت را خ‪//‬الی بگ‪//‬ذارد‪ .‬م‪//‬ردم‪ ،‬اط‪//‬راف آن خان‪//‬ه‬
‫دور می‌زنند و با تعجب می‌گوین‪//‬د‪ :‬آی‪//‬ا این ی‪//‬ک خش‪//‬ت‪ ،‬گذاش‪//‬ته نمی‌ش‪//‬ود»؟ ن‪//‬بی‬
‫اکرم ص فرمود‪« :‬من همان یک خشت و خاتم پیامبران هستم»‪.‬‬

‫باب (‪ :)5‬سالم دادن سنگ به نبی اکرم ص‬

‫‪1528‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َسُمَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إِّني َألْع ِرُف َحَج ًرا ِبَم َّك َة‬
‫َك اَن ُيَس ِّلُم َع َلَّي َقْبَل َأْن ُأْبَع َث ‪ِ ،‬إِّني َألْع ِرُفُه اآلَن »‪( .‬م‪)2277/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن سمره س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬من س‪//‬نگی را در‬
‫مکه‪ ،‬سراغ دارم که قبل از مبعوث شدنم‪ ،‬به من‪ ،‬س‪//‬الم می‌داد‪ .‬هم اکن‪//‬ون ن‪//‬یز آن‬
‫سنگ را می‌شناسم»‪.‬‬

‫باب (‪ :)6‬فوران نمودن آب از میان انگشتان نبی اکرم ص‬

‫‪1529‬ـ َعن َأَنُس ْبُن َم اِلٍك س‪َ :‬أَّن َنِبَّي ِهَّللا ص َو َأ َح َب ِب ْو َر ِء َل َو ْو َر ُء‬
‫ا‬ ‫َّز‬ ‫ال‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬‫َق‬ ‫ـ‬ ‫ا‬ ‫َّز‬ ‫ال‬ ‫ُه‬ ‫ا‬ ‫ْص‬
‫ِباْلَم ِد يَنِة ِع ْنَد الُّسوِق َو اْلَم ْس ِج ِد ِفيَم ا َثَّم ْه ـ َدَعا ِبَقَد ٍح ِفيِه َم اٌء ‪َ ،‬فَو َض َع َك َّفُه ِفيِه‪َ ،‬فَجَعَل َيْنُب ُع‬
‫ِم ْن َبْيِن َأَص اِبِعِه‪َ ،‬فَتَو َّض َأ َجِم يُع َأْص َح اِبِه‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬ك ْم َك اُنوا َيا َأَب ا َحْم َزَة؟ َق اَل ‪َ :‬ك اُنوا‬
‫ُز َهاَء الَّثَالِثِم اَئِة‪( .‬م‪)2279/‬‬
‫‪1529‬ـ انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص و ی‪//‬ارانش در زوراء (اس‪//‬م‬
‫جایی در بازار مدینه که مسجد در آنجا است) بودند‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص ی‪//‬ک لیوان‬
‫آب خواس‪///‬ت و دس‪///‬تش را در آن لیوان گذاش‪///‬ت‪ .‬در این هنگ‪///‬ام‪ ،‬آب از میان‬
‫انگشتانش‪ ،‬فوران کرد تا جایی که همه‌ی همراهانش وضو گرفتند‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬من گفتم‪ :‬ای اب‪/‬و حم‪/‬زه! همراه‪/‬ان پیامبر اک‪/‬رم ص چن‪/‬د نف‪/‬ر‬
‫بودند؟ گفت‪ :‬حدود سیصد نفر‪.‬‬

‫باب (‪ :)7‬آشکار شدن معجزه‌ی نبی اکرم ص در آب‬

‫‪1530‬ـ َعن ُمَع اِذ ْبِن َجَبٍل س َق اَل ‪َ :‬خ َر ْج َن ا َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص َع اَم َغ ْز َوِة َتُب وَك ‪،‬‬
‫َفَك اَن َيْج َم ُع الَّص َالَة‪َ ،‬فَص َّلى الُّظْهَر َو اْلَع ْص َر َجِم يًعا‪َ ،‬و اْلَم ْغ ِرَب َو اْلِع َش اَء َجِم يًعا‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا‬
‫َك اَن َيْو ًم ا َأَّخ َر الَّص َالَة‪ُ ،‬ثَّم َخ َرَج َفَص َّلى الُّظْهَر َو اْلَع ْص َر َجِم يًع ا‪ُ ،‬ثَّم َد َخ َل ُثَّم َخ َرَج َبْع َد‬
‫َذ ِلَك‪َ ،‬فَص َّلى اْلَم ْغ ِرَب َو اْلِع َش اَء َجِم يًعا‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪ِ« :‬إَّنُك ْم َس َتْأُتوَن َغ ًدا‪ِ ،‬إْن َش اَء ُهَّللا تع‪//‬الی‬
‫َع ْيَن َتُبوَك ‪َ ،‬و ِإَّنُك ْم َلْن َتْأُتوَها َح َّتى ُيْض ِح َى الَّنَه اُر‪َ ،‬فَم ْن َج اَء َه ا ِم ْنُك ْم َفَال َيَم َّس ِم ْن َم اِئَه ا‬
‫َشْيًئا َح َّتى آِتَى » َفِج ْئَناَها َو َقْد َسَبَقَنا ِإَلْيَها َر ُج َالِن ‪َ ،‬و اْلَع ْيُن ِم ْث ُل الِّش َر اِك َتِبُّض ِبَش ْى ٍء ِم ْن‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪220‬‬

‫َم اٍء ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَس َأَلُهَم ا َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬هْل َم َس ْس ُتَم ا ِم ْن َم اِئَه ا َش ْيًئا»؟ َق اَال‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فَس َّبُهَم ا‬
‫الَّنِبُّى ص َو َقاَل َلُهَم ا َم ا َش اَء ُهَّللا َأْن َيُقوَل ‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم َغ َر ُف وا ِبَأْي ِد يِهْم ِم َن اْلَع ْيِن َقِليًال َقِليًال‪،‬‬
‫َح َّتى اْج َتَم َع ِفي َش ْى ٍء َق اَل ‪َ :‬و َغ َس َل َر ُس وُل ِهَّللا ص ِفي‪ِ/‬ه َيَد ْي ِه َوَو ْج َه ُه‪ُ ،‬ثَّم َأَع اَد ُه ِفيَه ا‪،‬‬
‫َفَجَرِت اْلَع ْيُن ِبَم اٍء ُم ْنَهِم ٍر ـ َأْو َقاَل َغ ِز يٍر ـ َشَّك َأُبو َع ِلٍّى َأُّيُهَم ا َقاَل ـ َح َّتى اْسَتَقى الَّناُس ‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل ‪ُ« :‬يوِش ُك‪َ ،‬يا ُمَع اُذ ـ ِإْن َطاَلْت ِبَك َحَياٌة ـ َأْن َتَر ى َم ا َه ا ُهَن ا َق ْد ُمِلَئ ِج َناًن ا»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)706‬‬
‫ترجمه‪ :‬معاذ بن جبل س می‌گوید‪ :‬ما در غزوه‌ی تبوک‪ ،‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫(از مدینه) بیرون رفتیم‪ .‬پیامبر اکرم ص نمازها را ب‪/‬ا هم می‌خوان‪/‬د؛ ب‪/‬ه این معن‪/‬ا‬
‫ک‪//‬ه نم‪//‬از ظه‪//‬ر و عص‪//‬ر را ب‪//‬ا هم‪ ،‬و مغ‪//‬رب و عش‪//‬ا را ن‪//‬یز ب‪//‬ا هم می‌خوان‪//‬د‪.‬‬
‫سرانجام‪ ،‬روزی‪ ،‬نماز ظهر را به تأخیر ان‪//‬داخت‪ .‬س‪//‬پس از خان‪//‬ه‪ ،‬ب‪//‬یرون آم‪//‬د و‬
‫نمازه‪//‬ای ظه‪//‬ر و عص‪//‬ر را ب‪//‬ا هم‌خوان‪//‬د‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬وارد خان‪//‬ه ش‪//‬د و دوب‪//‬اره‪،‬‬
‫بیرون آمد و نمازهای مغرب و عشا را ب‪//‬ا هم خوان‪//‬د‪ .‬و بع‪//‬د از خوان‪//‬دن نمازه‪//‬ا‪،‬‬
‫فرمود‪« :‬شما فردا ان شاء هللا (اگر هللا متعال بخواهد) به چش‪//‬مه‌ی تب‪//‬وک خواهید‬
‫رسید‪ .‬البته زودتر از هنگام چاشت‪ ،‬به آنجا نمی‌رسید‪ .‬لذا هرکس از شما ب‪/‬ه آنج‪/‬ا‬
‫رسید‪ ،‬ت‪//‬ا وقتی ک‪//‬ه من نیام‪//‬ده‌ام ب‪//‬ه آبش‪ ،‬دس‪//‬ت نزن‪//‬د»‪ .‬مع‪//‬اذ بن جب‪//‬ل می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫هنگامی که ما به آنجا رسیدیم‪ ،‬دو نفر جلوتر از ما به چشمه‪ ،‬رسیده بودند‪ .‬گفت‪//‬نی‬
‫است که چشمه‪ ،‬آب اندکی به باریکی بند کفش داش‪//‬ت‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص خطاب ب‪//‬ه‬
‫آن دو نفر فرمود‪« :‬آیا به چشمه‪ ،‬دست زده‌اید»؟ گفتند‪ :‬بله‪ .‬نبی اکرم ص آنه‪//‬ا را‬
‫بد و بیراه گفت و آنچه را که خواست هللا متعال بود‪ ،‬نثار آنان نمود‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬م‪//‬ردم‬
‫با دستهایشان‪ ،‬اندک اندک از چشمه‪ ،‬آب برداشتند ت‪//‬ا اینک‪//‬ه ان‪//‬دکی آب در ظ‪//‬رفی‬
‫جمع شد‪ .‬بعد از آن‪ ،‬رسول هللا ص در آن آبه‪//‬ا‪ ،‬دس‪/‬ت‌ها و ص‪//‬ورتش را شس‪//‬ت و‬
‫آن آبها را داخل چش‪//‬مه ریخت‪ .‬ب‪//‬ا این ک‪//‬ار‪ ،‬آب زی‪//‬اد ی‪//‬ا ف‪//‬راوانی (ش‪//‬ک از ی‪//‬ک‬
‫راوی بن‪//‬ام اب‪//‬وعلی اس‪//‬ت) از چش‪//‬مه‪ ،‬ج‪//‬اری گردی‪//‬د و همه‌ی م‪//‬ردم از آن آب‬
‫نوشیدند‪ .‬آنگاه نبی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای مع‪//‬اذ! اگ‪//‬ر زن‪//‬دگی‌ات ط‪//‬والنی ش‪//‬ود‪،‬‬
‫اینجا را پر از باغ و بستان خواهی دید»‪.‬‬

‫باب (‪ :)8‬برکت نبی اکرم ص در غذا‬

‫‪1531‬ـ َع ْن َج اِبٍر س‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َأَتى الَّنِبَّي ص َيْس َتْطِعُم ُه‪َ ،‬فَأْطَع َم ُه َش ْطَر َو ْس ِق‬
‫َش ِع يٍر ‪َ ،‬فَم ا َزاَل الَّرُجُل َيْأُك ُل ِم ْنُه َو اْمَر َأُتُه َو َض ْيُفُهَم ا‪َ ،‬ح َّتى َك اَل ُه‪َ ،‬ف َأَتى الَّنِبَّي ص َفَق اَل ‪:‬‬
‫«َلْو َلْم َتِكْلُه َألَك ْلُتْم ِم ْنُه‪َ ،‬و َلَقاَم َلُك ْم »‪( .‬م‪)2281/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید ‪ :‬مردی نزد نبی اکرم ص آمد و از ایشان درخواس‪//‬ت‬
‫طعام نمود‪ .‬پیامبر اکرم ص نصف َو سق (حدود شصت و پنج کیلوگرم) جو ب‪//‬ه او‬
‫عنایت فرمود‪ .‬آن مرد و همسرش و مهمانانشان همچنان از آن جوه‪//‬ا می‌خوردن‪//‬د‬
‫تا اینکه روزی‪ ،‬آنها را کیل کرد‪( .‬بعد از آن‪ ،‬جوها تم‪//‬ام ش‪//‬دند‪ ).‬دوب‪//‬اره آن م‪//‬رد‬
‫نزد نبی اکرم ص آم‪//‬د‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر آنه‪//‬ا را کیل نمی‌ک‪//‬ردی‪،‬‬
‫همچنان از آنها می‌خوردید و باقی می‌ماندند»‪.‬‬
 ‫‪221‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫‪1532‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َع ْب ِد ِهَّللا ل َق اَل ‪َ :‬لَّم ا ُح ِف َر اْلَخ ْن َد ُق َر َأْيُت ِبَر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫َخ َم ًص ا‪َ ،‬فاْنَكَفْأُت ِإَلى اْمَر َأِتى‪َ ،‬فُقْلُت َلَها‪َ :‬هْل ِع ْنَد ِك َش ْى ٌء ؟ َف ِإِّنى َر َأْيُت ِبَر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫َخ َم ًص ا َش ِد يًدا‪َ ،‬فَأْخ َر َج ْت ِلي ِج َر اًبا ِفيِه َص اٌع ِم ْن َش ِع يٍر ‪َ ،‬و َلَنا ُبَهْيَم ٌة َداِج ٌن ‪َ ،‬ق اَل َف َذ َبْح ُتَها‬
‫َو َطَح َنْت َفَفَر َغ ْت ِإَلى َفَر اِغ ى َفَقَّطْع ُتَها ِفي ُبْر َم ِتَها ُثَّم َو َّلْيُت ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َفَق اَلْت َال‬
‫َتْفَض ْح ِنى ِبَر ُسوِل ِهَّللا ص َو َم ْن َم َع ُه ‪َ -‬قاَل ‪َ -‬فِج ْئُتُه َفَس اَر ْر ُتُه َفُقْلُت َي ا َر ُس وَل ِهَّللا ِإَّن ا َق ْد‬
‫َذ َبْح َنا ُبَهْيَم ًة َلَنا َو َطَح َنْت َص اًعا ِم ْن َش ِع يٍر َك اَن ِع ْنَدَنا َفَتَع اَل َأْنَت ِفي َنَف ٍر َم َع َك ‪َ .‬فَص اَح‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َقاَل «َيا َأْهَل اْلَخ ْنَد ِق ِإَّن َج اِبًرا َقْد َص َنَع َلُك ْم ُس وًرا َفَح َّيَهَال ِبُك ْم »‪َ .‬و َق اَل‬
‫َر ُس وُل ِهَّللا ص «َال ُتْن ِز ُلَّن ُب ْر َم َتُك ْم َو َال َتْخ ِب ُز َّن َع ِج يَنَتُك ْم َح َّتى َأِج ىَء »‪َ .‬فِج ْئُت َو َج اَء‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْقُد ُم الَّناَس َح َّتى ِج ْئُت اْمَر َأِتى َفَقاَلْت ِبَك َو ِبَك‪َ .‬فُقْلُت َق ْد َفَع ْلُت اَّل ِذ ي ُقْلِت‬
‫ِلي‪َ .‬فَأْخ َر ْج ُت َلُه َع ِج يَنَتَنا َفَبَص َق ِفيَها َو َباَر َك ُثَّم َع َم َد ِإَلى ُبْر َم ِتَنا َفَبَص َق ِفيَه ا َو َب اَر َك ُثَّم‬
‫َقاَل «اْد ِع ى َخاِبَز ًة َفْلَتْخ ِبْز َم َعِك َو اْقَد ِح ى ِم ْن ُبْر َم ِتُك ْم َو َال ُتْنِز ُلوَها»‪َ .‬و ُهْم َأْلٌف َفُأْقِس ُم ِباِهَّلل‬
‫َألَك ُل وا َح َّتى َتَر ُك وُه َو اْنَحَر ُف وا َوِإَّن ُبْر َم َتَن ا َلَتِغ ُّط َك َم ا ِهَي َو ِإَّن َع ِج يَنَتَن ا ‪َ -‬أْو َك َم ا َق اَل‬
‫الَّضَّحاُك ‪َ -‬لُتْخ َبُز َك َم ا ُهَو ‪( .‬م‪)2039/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ل می‌گوید‪ :‬هنگامی که خندق را حفر می‌کردند‪ ،‬متوجه‬
‫شدم که رس‪/‬ول هللا ص گرس‪/‬نه اس‪/‬ت‪ .‬ل‪/‬ذا ن‪/‬زد همس‪/‬رم برگش‪/‬تم و ب‪/‬ه او گفتم‪ :‬آی‪/‬ا‬
‫چ‪//‬یزی داری؟ زی‪//‬را من رس‪//‬ول هللا ص را دی‪//‬دم ک‪//‬ه بس‪//‬یار گرس‪//‬نه ب‪//‬ود‪ .‬همس‪//‬رم‬
‫کیسه‌ای به من نشان داد که در آن یک صاع جو‪ ،‬وجود داش‪//‬ت‪ .‬همچ‪//‬نین م‪//‬ا ی‪//‬ک‬
‫بزغاله‌ی خانگی داشتیم‪ .‬من به ذبح بزغال‪//‬ه‪ ،‬مش‪//‬غول ش‪//‬دم و همس‪//‬رم‪ ،‬آرد ک‪//‬ردن‬
‫جوها را آغاز نمود‪ .‬همزمان با تمام ش‪//‬دن ک‪//‬ار من‪ ،‬ک‪//‬ار او ن‪//‬یز ب‪//‬ه پای‪//‬ان رس‪//‬ید‪.‬‬
‫آنگاه‪ ،‬گوشت را قطعه قطعه کردم و داخل دی‪//‬گ ریختم‪ .‬پس از آن‪ ،‬خواس‪//‬تم ن‪//‬زد‬
‫پیامبر اکرم ص بروم که همسرم گفت‪ :‬مبادا آب‪//‬رویم را ب‪//‬بری و رس‪//‬ول هللا ص و‬
‫همه‌ی همراهانش را دع‪/‬وت ک‪/‬نی‪ .‬ب‪/‬ه هرح‪/‬ال‪ ،‬من ن‪/‬زد پیامبر اک‪/‬رم ص رفتم و‬
‫آهسته و به نرمی نزدیک گوش ایشان گفتم‪ :‬یا رسول هللا! ما ی‪//‬ک بزغال‪//‬ه و ی‪//‬ک‬
‫صاع جو داشتیم؛ بزغاله را ذبح کردیم و همسرم نیز یک صاع جو را آرد نم‪//‬وده‬
‫است‪ .‬شما با چند نفر از همراهانتان‪ ،‬تشریف بیاورید‪.‬‬
‫با شنیدن این سخنان‪ ،‬رس‪/‬ول اک‪/‬رم ص ب‪/‬ا آواز بلن‪/‬د‪ ،‬ص‪//‬دا زد و فرم‪/‬ود‪« :‬ای‬
‫اهل خندق! جابر برای شما‪ ،‬یک دعوتی‪ ،‬ترتیب داده است؛ پس بشتابید»‪ .‬بع‪//‬د از‬
‫آن‪ ،‬رسول اکرم ص فرمود‪« :‬تا من نیامده‌ام دیگ‌تان را از آتش پ‪//‬ایین نیاوری‪//‬د و‬
‫خمیرت‪//‬ان را نپزی‪//‬د»‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص جل‪//‬وی م‪//‬ردم‪ ،‬ب‪//‬راه افت‪//‬اد و من ن‪//‬یز‬
‫همراهشان آمدم‪ .‬به محض اینکه به همسرم رسیدم‪ ،‬گفت‪ :‬چنین و چن‪/‬ان ش‪/‬وی‪ .‬گفتم‪:‬‬
‫من طبق گفته‌ی شما عمل نمودم‪ .‬آنگاه‪ ،‬همسرم خمیر ما را به پیامبر اکرم ص نش‪//‬ان‬
‫داد‪ .‬رسول الله ص داخل آن‪ ،‬آب دهان انداخت و دع‪//‬ای ب‪//‬رکت نم‪//‬ود‪ .‬بع‪//‬د از آن‪،‬‬
‫بسوی دیگ رفت و در آن نیز آب دهان ان‪/‬داخت و دع‪/‬ای ب‪/‬رکت نم‪/‬ود و فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫«یک خانم دیگر بیاور تا به تو کمک کند و نان بپز و بدون اینک‪//‬ه دی‪//‬گ را پ‪//‬ایین‬
‫بیاوری‪ ،‬خورش را با مالقه بردار»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪222‬‬

‫قابل یادآوری است که تعداد آن‪//‬ان‪ ،‬ه‪//‬زار نف‪//‬ر ب‪//‬ود‪ .‬ب‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‪ ،‬س‪//‬وگند ی‪//‬اد‬
‫می‌کنم که همگی خوردند و غذا همچنان‪ ،‬باقی بود که رفتند‪ .‬دیگ ما همچن‪//‬ان در‬
‫حال جوشیدن بود (بدون اینکه از آن‪ ،‬چیزی کم ش‪//‬ده باش‪//‬د) و ن‪//‬ان پزه‪//‬ا همچن‪//‬ان‬
‫مشغول پختن نان بودند (بدون اینکه چیزی از خمیر‪ ،‬کم شود‪).‬‬
‫‪1533‬ـ َع ْن َع ْبِد الَّرْح َمِن ْبِن َأِبي َبْك ٍر ل َقاَل ‪ُ :‬كَّنا َم َع الَّنِبِّى ص َثَالِثيَن َوِم اَئ ًة‪َ ،‬فَق اَل‬
‫الَّنِبُّي ص‪َ« :‬هْل َم َع َأَحٍد ِم ْنُك ْم َطَع اٌم »؟ َفِإَذ ا َم َع َر ُج ٍل َص اٌع ِم ْن َطَع اٍم َأْو َنْح ُو ُه‪َ ،‬فُع ِج َن ‪،‬‬
‫ُثَّم َج اَء َر ُجٌل‪ُ ،‬م ْش ِرٌك ُم ْش َع اٌّن َطِو يٌل‪ِ ،‬بَغَنٍم َيُسوُقَها‪َ ،‬فَقاَل الَّنِبُّي ص‪َ« :‬أَبْيٌع َأْم َع ِط َّيٌة» َأْو‬
‫َق اَل ‪َ« :‬أْم ِهَب ٌة»؟ َق اَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬ب ْل َبْي ٌع‪َ ،‬فاْش َتَر ى ِم ْن ُه َش اًة‪َ ،‬فُص ِنَع ْت ‪َ ،‬و َأَم َر‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص ِبَس َو اِد اْلَبْطِن َأْن ُيْش َو ى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و اْيُم ِهَّللا َم ا ِم َن الَّثَالِثيَن َوِم اَئ ٍة ِإَّال َح َّز َل ُه‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص ُح َّزًة ُح َّزًة ِم ْن َس َو اِد َبْطِنَها‪ِ ،‬إْن َك اَن َش اِهًدا‪َ ،‬أْع َطاُه‪َ ،‬و ِإْن َك اَن َغاِئًبا‪َ ،‬خ َب َأ‬
‫َلُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َجَعَل َقْص َع َتْيِن ‪َ ،‬فَأَك ْلَنا ِم ْنُهَم ا َأْج َم ُعوَن ‪َ ،‬و َش ِبْعَنا‪َ ،‬و َفَضَل ِفي اْلَقْص َع َتْيِن ‪َ ،‬فَح َم ْلُتُه‬
‫َع َلى اْلَبِع يِر‪َ ،‬أْو َك َم ا َقاَل ‪( .‬م‪)2056/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدالرحمن بن ابیبکر ب می‌گوید‪ :‬در یکی از سفرها‪ ،‬ما یکصد و س‪//‬ی‬
‫نفر همراه رسول هللا ص بودیم‪ .‬نبی اکرم ص پرسید‪« :‬آیا کس‪//‬ی از ش‪//‬ما‪ ،‬غ‪//‬ذایی‬
‫همراه دارد»؟ متوجه شدیم که یک صاع (دو کیلو) آرد‪ ،‬نزد یکی از همراهان م‪//‬ا‬
‫است‪ .‬پس آن آرد را خمیر کردند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬یکی از مشرکین که موهای ژولیده‬
‫و قامتی بلند داشت با گّله‌ای گوسفند‪ ،‬نزد ما آمد‪ .‬رسول هللا ص از او پرسید‪« :‬آیا‬
‫این گوسفندان برای فروش است یا برای هدیه»؟ گفت‪ :‬خیر‪ .‬برای ف‪//‬روش اس‪//‬ت‪.‬‬
‫رس‪//‬ول هللا ص ی‪//‬ک گوس‪//‬فند از او خری‪//‬د (و ذبح ک‪//‬رد) و دس‪//‬تور داد ت‪//‬ا دل و‬
‫جگرش‪ ،‬کب‪//‬اب ش‪//‬ود (و بقیه‌ی گوس‪//‬فند در دی‪//‬گ) درس‪//‬ت ش‪//‬ود‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫سوگند به هللا که رسول هللا به همه‌ی یکصد و سی نفر‪ ،‬ی‪/‬ک قطع‪/‬ه از دل و جگ‪/‬ر‬
‫داد؛ هرکس‪ ،‬حضور داشت‪ ،‬به او می‌داد و کسی‌که غ‪//‬ایب ب‪//‬ود‪ ،‬س‪//‬هم او را کن‪//‬ار‬
‫می‌گذاشت‪ .‬سپس‪ ،‬گوشت آن گوسفند را در دو ظ‪//‬رف ب‪//‬زرگ گذاش‪//‬تند و هم‪//‬ه ت‪//‬ا‬
‫سیر‪ ،‬خوردیم‪ .‬و از هردو ظرف‪ ،‬مقداری باقی ماند (ک‪//‬ه هنگ‪//‬ام ح‪//‬رکت) آنه‪//‬ا را‬
‫بر شتر گذاشتم (و با خود بردم‪).‬‬
‫‪1534‬ـ َعن َع ْبُد الَّرْح َمِن ْبُن َأِبي َبْك ٍر ل َأَّن َأْص َح اَب الُّص َّفِة َك اُنوا َناًس ا ُفَق َر اَء ‪َ ،‬و ِإَّن‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل َم َّر ًة‪َ« :‬م ْن َك اَن ِع ْن َد ُه َطَع اُم اْثَنْيِن َفْلَي ْذ َهْب ِبَثَالَث ٍة‪َ ،‬و َم ْن َك اَن ِع ْن َد ُه‬
‫َطَع اُم َأْر َبَعٍة َفْلَيْذ َهْب ِبَخاِم ٍس‪ِ ،‬بَس اِد ٍس» َأْو َك َم ا َقاَل ‪َ ،‬و ِإَّن َأَبا َبْك ٍر َج اَء ِبَثَالَث ٍة‪َ ،‬و اْنَطَل َق‬
‫َنِبُّي ِهَّللا ص ِبَع َش َرٍة‪َ ،‬و َأُبو َبْك ٍر ِبَثَالَث ٍة‪َ ،‬ق اَل َفُه َو َو َأَن ا َو َأِبى َو ُأِّم ى‪َ ،‬و َال َأْد ِرى َه ْل َق اَل ‪:‬‬
‫َو اْمَر َأِتى َو َخاِدٌم َبْيَن َبْيِتَنا َو َبْيِت َأِبي َبْك ٍر َقاَل َوِإَّن َأَبا َبْك ٍر َتَع َّش ي ِع ْن َد الَّنِبِّي ص‪ُ .‬ثَّم َلِبَث‬
‫َح َّتى ُص ِّلَيِت اْلِع َش اُء ‪ُ ،‬ثَّم َر َجَع َفَلِبَث َح َّتى َنَعَس َر ُسوُل ِهَّللا ص َفَج اَء َبْع َد َم ا َم َض ى ِم َن‬
‫الَّلْيِل َم ا َش اَء ُهَّللا‪َ ،‬قاَلْت َلُه اْمَر َأُتُه‪َ :‬م ا َحَبَس َك َع ْن َأْض َياِفَك؟ ـ َأْو َقاَلْت َض ْيِفَك ـ َقاَل ‪َ :‬أَو َم ا‬
‫َع َّش ْيِتِهْم ؟ َقاَلْت ‪َ ،‬أَبْو ا َح َّتى َتِج ىَء ‪َ ،‬قْد َع َر ُضوا َع َلْيِهْم َفَغ َلُبوُهْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَذ َهْبُت َأَنا َفاْخ َتَبْأُت ‪،‬‬
‫َو َقاَل ‪َ :‬يا ُغْنَثُر‪َ ،‬فَج َّد َع َو َس َّب ‪َ ،‬و َقاَل ‪ُ ،‬ك ُلوا َال َهِنيًئا‪َ ،‬و َقاَل ‪َ :‬و ِهَّللا َال َأْطَعُم ُه َأَب ًدا‪َ ،‬ق اَل َو اْيُم‬
‫ِهَّللا َم ا ُكَّنا َنْأُخ ُذ ِم ْن ُلْقَم ٍة ِإَّال َرَبا ِم ْن َأْس َفِلَها َأْكَثُر ِم ْنَه ا‪َ ،‬ق اَل َح َّتى َش ِبْعَنا َو َص اَر ْت َأْكَث َر‬
 ‫‪223‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫ِمَّم ا َكاَنْت َقْبَل َذ ِلَك‪َ ،‬فَنَظَر ِإَلْيَها َأُبو َبْك ٍر ‪َ ،‬ف ِإَذ ا ِهَي َك َم ا ِهَي َأْو َأْكَث ُر‪َ ،‬ق اَل ِال ْمَر َأِت ِه‪َ :‬ي ا‬
‫ُأْخ َت َبِني ِفَر اٍس َم ا َهَذ ا؟ َقاَلْت ‪َ :‬ال‪ ،‬ـ َو ُقَّر ِة َع ْيِنى ـ َلِهَي اآلَن َأْكَثُر ِم ْنَه ا َقْب َل َذ ِل َك ِبَثَالِث‬
‫ِمَر اٍر‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَك َل ِم ْنَها َأُبو َبْك ٍر َو َقاَل ‪ِ :‬إَّنَم ا َك اَن َذ ِل َك ِم َن الَّش ْيَطاِن ‪َ ،‬يْع ِنى َيِم يَن ُه‪ُ ،‬ثَّم َأَك َل‬
‫ِم ْنَها ُلْقَم ًة‪ُ ،‬ثَّم َح َم َلَها ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َفَأْص َبَح ْت ِع ْن َد ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َك اَن َبْيَنَن ا َو َبْيَن َق ْو ٍم‬
‫َع ْقٌد ‪َ ،‬فَم َض ى اَألَج ُل‪َ ،‬فَع َّر ْفَنا اْثَنا َع َش َر َر ُج ًال‪َ ،‬م َع ُك ِّل َر ُج ٍل ِم ْنُهْم ُأَن اٌس ‪ُ ،‬هَّللا َأْع َلُم َك ْم َم َع‬
‫ُك ِّل َر ُج ٍل ‪ِ ،‬إَّال َأَّنُه َبَع َث َم َع ُهْم َفَأَك ُلوا ِم ْنَها َأْج َم ُعوَن ‪َ ،‬أْو َك َم ا َقاَل ‪( .‬م‪)2057/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدالرحمن بن ابی بک‪/‬ر ب می‌گوی‪/‬د‪ :‬اص‪/‬حاب ص‪/‬فه‪ ،‬تنگدس‪/‬ت و فق‪/‬یر‬
‫بودند‪ .‬رسول الله ص گفته بود‪« :‬هرکس‪ ،‬به اندازه‌ی دو نفر غذا دارد‪ ،‬یک نف‪//‬ر از‬
‫اصحاب صفه‪ ،‬همراه خود ببرد‪ .‬و اگر بان‪//‬دازه‌ی چه‪//‬ار نف‪//‬ر‪ ،‬غ‪//‬ذا دارد‪ ،‬پنجمی ی‪//‬ا‬
‫ششمی را با خود ببرد»‪ .‬در نتیجه‪ ،‬اب‪//‬وبکرس ب‪//‬ا س‪//‬ه نف‪//‬ر از آن‪//‬ان ب‪//‬ه خ‪//‬ان ‌ه آم‪//‬د و‬
‫رسول الله ص نیز ده نفر را با خود برد‪ .‬عبدالرحمن می‌گوید‪ :‬من و پدرم و م‪//‬ادرم‬
‫و خدمتکارمان در خانه بودیم‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬نمیدانم ک‪/‬ه عب‪/‬دالرحمن از همس‪/‬رش‬
‫نام برد یا خیر‪ .‬به هر حال‪ ،‬ابوبکر به خانه‌ی پیامبر اکرم ص رفت و شام خ‪/‬ورد و‬
‫همانجا ماند ت‪/‬ا اینک‪/‬ه نم‪/‬از عش‪/‬ا خوان‪/‬ده ش‪/‬د و دوب‪/‬اره ب‪/‬ه خ‪/‬انه‌ی رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص‬
‫برگشت و درآنجا ماند تا اینکه پیامبر اکرم ص دچار نعاس گردید و خواب ب‪//‬ر وی‬
‫غلبه نمود‪ .‬سپس بعد از آنکه پاسی از شب گذشته بود‪ ،‬ابو بکر برگش‪//‬ت‪ .‬وقتی ب‪//‬ه‬
‫خانه آمد‪ ،‬همسرش به وی گفت‪ :‬چرا مهمانهایت را در انتظار گذاشتی؟ اب‪//‬وبکر س‬
‫گفت‪ :‬مگر هنوز آنان را شام نداده‌اید؟ همس‪/‬رش گفت‪ :‬ش‪/‬ام ب‪/‬ردیم؛ ولی چ‪/‬ون ش‪/‬ما‬
‫نبودید‪،‬آنها شام نخوردند‪ .‬عبدالرحمن می‌گوید‪ :‬من از ترس‪ ،‬پنهان ش‪/‬دم‪ .‬پ‪/‬درم م‪/‬را‬
‫صدا زد‪ :‬ای نادان! و ناسزا گفت و در پایان فرمود‪ :‬بخورید‪ ،‬هر چند که این شام‬
‫ب‪//‬ه علت ت‪//‬أخیر‪ ،‬گ‪//‬وارا نیس‪//‬ت‪ .‬ب‪//‬ه هللا س‪//‬وگند‪ ،‬من هرگ‪//‬ز از این غ‪//‬ذا نمیخ‪//‬ورم‪.‬‬
‫عبدالرحمن س می‌گوید‪ :‬سوگند به الله‪ ،‬هر لقمه‌ای که از غذا برمیداشتیم‪ ،‬چند لقم‪/‬ه‬
‫به آن‪ ،‬اضافه میشد تا جاییکه همه‌ی ما ت‪/‬ا س‪/‬یر خ‪/‬وردیم و غ‪/‬ذا بیش‪/‬تر از آنچ‪/‬ه ک‪/‬ه‬
‫آوردند‪ ،‬باقی ماند‪ .‬پدرم وقتی دید که غذا نه تنه‪//‬ا ب‪//‬اقی مان‪//‬ده‪ ،‬بلک‪//‬ه بیش‪//‬تر هم ش‪//‬ده‬
‫است‪ ،‬خطاب به همسرش گفت‪ :‬ای خواهر بنی فراس‪ ،‬ماجرا چیست؟‬
‫همسرش گفت‪ :‬سوگند به الله‪ ،‬این غذا سه برابر غذای قبلی است‪ .‬آنگاه ابوبکرس‬
‫نیز شروع به خوردن کرد و فرمود‪ :‬سوگندی که ی‪/‬اد ک‪/‬ردم‪ ،‬از ط‪/‬رف ش‪/‬یطان ب‪/‬ود‪.‬‬
‫سپس یک لقمه از آن خورد و بقیه‌ی طعام را خدمت رسول الله ص برد‪ .‬و آن غذا تا‬
‫صبح نزد رسول الله ص ماند‪ .‬میان م‪//‬ا و طایفهای دیگ‪//‬ر عه‪//‬د و پیم‪//‬انی ب‪//‬ود ک‪//‬ه از‬
‫قض‪//‬ا موع‪//‬دش ف‪//‬را رس‪//‬یده ب‪//‬ود‪ .‬دوازده نف‪//‬ر از معتم‪//‬دان را در نظ‪//‬ر گرف‪//‬تیم‪ .‬و ب‪//‬ا‬
‫هرکدام‪ ،‬تعدادی همراه بود که خدا می‌داند چند نفر بودند‪ .‬به هر حال‪ ،‬همه از آن غذا‬
‫خوردند و سیر شدند‪.‬‬

‫باب (‪ :)9‬آشکار شدن برکت نبی اکرم ص در شیر‬

‫‪1535‬ـ َع ِن اْلِم ْقَداِد س َقاَل ‪َ :‬أْقَبْلُت َأَنا َو َص اِحَباِن ِلي‪َ ،‬و َقْد َذ َهَبْت َأْس َم اُعَنا َو َأْبَص اُرَنا‬
‫ِم َن اْلَج ْهِد ‪َ ،‬فَجَع ْلَنا َنْع ِرُض َأْنُفَس َنا َع َلى َأْص َح اِب َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَلْيَس َأَح ٌد ِم ْنُهْم َيْقَبُلَن ا‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪224‬‬
‫َفَأَتْيَنا الَّنِبَّي ص َفاْنَطَلَق ِبَنا ِإَلى َأْهِلِه‪َ ،‬ف ِإَذ ا َثَالَث ُة َأْع ُن ٍز ‪َ ،‬فَق اَل الَّنِبُّي ص‪« :‬اْح َتِلُب وا َه َذ ا‬
‫الَّلَبَن َبْيَنَنا» َقاَل ‪َ :‬فُكَّنا َنْح َتِلُب َفَيْش َر ُب ُك ُّل ِإْنَس اٍن ِم َّنا َنِص يَبُه‪َ ،‬و َنْر َف ُع ِللَّنِبِّى ص َنِص يَبُه‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَيِج ىُء ِم َن الَّلْيِل َفُيَس ِّلُم َتْس ِليًم ا َال ُيوِقُظ َناِئًم ا‪َ ،‬و ُيْس ِم ُع اْلَيْقَظاَن ‪َ ،‬قاَل ُثَّم َيْأِتى اْلَم ْس ِج َد‬
‫َفُيَص ِّلى‪ُ ،‬ثَّم َيْأِتى َش َر اَبُه َفَيْش َر ُب ‪َ ،‬فَأَتاِنى الَّش ْيَطاُن َذ اَت َلْيَلٍة‪َ ،‬و َقْد َش ِر ْبُت َنِص يِبى‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫ُمَحَّم ٌد َيْأِتى اَألْنَص اَر َفُيْتِح ُفوَنُه‪َ ،‬و ُيِص يُب ِع ْنَد ُهْم ‪َ ،‬م ا ِبِه َح اَج ٌة ِإَلى َه ِذِه اْلُجْر َع ِة‪َ ،‬فَأَتْيُتَه ا‬
‫َفَش ِر ْبُتَها‪َ ،‬فَلَّم ا َأْن َو َغ َلْت ِفي َبْطِنى‪َ ،‬و َع ِلْم ُت َأَّنُه َلْيَس ِإَلْيَها َس ِبيٌل‪َ ،‬قاَل َن َّد َم ِنى الَّش ْيَطاُن ‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬و ْيَح َك َم ا َص َنْعَت ؟ َأَش ِر ْبَت َش َر اَب ُمَحَّم ٍد َفَيِج ىُء َفَال َيِج ُد ُه َفَي ْد ُعو َع َلْي َك َفَتْهِل ُك‪،‬‬
‫َفَت ْذ َهُب ُد ْنَي اَك َو آِخ َر ُت َك‪َ ،‬و َع َلَّى َش ْم َلٌة‪ِ ،‬إَذ ا َو َض ْع ُتَها َع َلى َق َد َم َّي َخ َرَج َر ْأِس ى‪َ ،‬و ِإَذ ا‬
‫َو َض ْع ُتَها َع َلى َر ْأِس ى َخ َرَج َقَد َم اَى ‪َ ،‬و َجَع َل َال َيِج يُئِنى الَّن ْو ُم ‪َ ،‬و َأَّم ا َص اِح َباَى َفَناَم ا َو َلْم‬
‫َيْص َنَع ا َم ا َص َنْع ُت ‪َ ،‬قاَل َفَج اَء الَّنِبُّى ص َفَس َّلَم َك َم ا َك اَن ُيَس ِّلُم ‪ُ ،‬ثَّم َأَتى اْلَم ْس ِج َد َفَص َّلى‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َأَتى َش َر اَبُه َفَكَش َف َع ْنُه َفَلْم َيِج ْد ِفي‪ِ/‬ه َش ْيًئا‪َ ،‬فَر َف َع َر ْأَس ُه ِإَلى الَّس َم اِء ‪َ ،‬فُقْلُت ‪ :‬اآلَن َي ْد ُعو‬
‫َع َلَّي َفَأْهِل ُك‪َ ،‬فَق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم َأْطِع ْم َم ْن َأْطَع َم ِنى‪َ ،‬و َأْس ِق َم ْن َأْس َقاِنى» َق اَل ‪َ :‬فَع َم ْد ُت ِإَلى‬
‫الَّش ْم َلِة َفَش َد ْد ُتَها َع َلَّى ‪َ ،‬و َأَخ ْذ ُت الَّش ْفَر َة َفاْنَطَلْقُت ِإَلى اَألْع ُنِز َأُّيَها َأْس َم ُن َفَأْذ َبُح َه ا ِلَر ُس وِل‬
‫ِهَّللا ص َفِإَذ ا ِهَي َح اِفَل َو ِإَذ ا ُهَّن ُح َّفٌل ُك ُّلُهَّن ‪َ ،‬فَع َم ْد ُت ِإَلى ِإَن اٍء آلِل ُمَحَّم ٍد ص َم ا َك اُنوا‬
‫َيْطَم ُعوَن َأْن َيْح َتِلُبوا ِفيِه‪َ ،‬قاَل َفَح َلْبُت ِفي‪ِ/‬ه َح َّتى َع َلْت ُه َر ْغ َو ٌة‪َ ،‬فِج ْئُت ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬أَش ِر ْبُتْم َش َر اَبُك ُم الَّلْيَل َة» َق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا اْش َر ْب ‪َ ،‬فَش ِرَب ُثَّم َن اَو َلِنى‪،‬‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا‪ ،‬اْش َر ْب ‪َ ،‬فَش ِرَب ُثَّم َن اَو َلِنى‪َ ،‬فَلَّم ا َع َر ْفُت َأَّن الَّنِبَّي ص َق ْد َر ِو َى ‪،‬‬
‫َو َأَص ْبُت َد ْع َو َت ُه‪َ ،‬ض ِح ْكُت َح َّتى ُأْلِقيُت ِإَلى اَألْر ِض‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَق اَل الَّنِبُّي ص‪ِ« :‬إْح َدى‬
‫َس ْو آِتَك َيا ِم ْقَداُد» َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َك اَن ِم ْن َأْم ِر ى َك َذ ا َو َك َذ ا‪َ ،‬و َفَع ْلُت َك َذ ا‪َ ،‬فَق اَل الَّنِبُّي‬
‫ص‪َ« :‬م ا َهِذِه ِإَّال َر ْح َم ٌة ِم َن ِهَّللا‪َ ،‬أَفَال ُكْنَت آَذْنَتِنى‪َ ،‬فُنوِقَظ َص اِح َبْيَنا َفُيِص يَباِن ِم ْنَها» َق اَل‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬و اَّلِذ ي َبَع َثَك ِباْلَح ِّق‪َ ،‬م ا ُأَباِلى ِإَذ ا َأَص ْبَتَها َو َأَص ْبُتَها َم َع َك‪َ ،‬م ْن َأَص اَبَها ِم َن الَّن اِس‪.‬‬
‫(م‪)2055/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مقداد س می‌گوید ‪ :‬من همراه دو دوستم که از شدت خستگی و گرس‪//‬نگی‪،‬‬
‫کر و کور شده بودیم‪ ،‬آمدیم و خودمان را به یاران رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص عرض‪//‬ه ک‪//‬ردیم؛‬
‫اما هیچ‌کس حاضر نبود ما را مهمان نماید (چون چیزی نداشتند‪ ).‬سرانجام‪ ،‬نزد ن‪//‬بی‬
‫اکرم ص رفتیم‪ .‬پیامبر اکرم ص ما را به خانه‌اش برد‪ .‬در آنجا سه ع‪//‬دد گوس‪//‬فند‪،‬‬
‫وجود داشت‪ .‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬این شیر را بدوش‪//‬ید و تقس‪//‬یم نمایید»‪ .‬راوی‬
‫می‌گوید ‪ :‬ما شیر را می‌دوشیدیم و هریک سهمیه‌اش را می‌نوشید و سهمیه‌ی ن‪//‬بی‬
‫اکرم ص را به ایشان‪ ،‬تقدیم می‌نمودیم‪.‬‬
‫گاهی‪ ،‬رسول هللا ص شب‌ها نزد ما می‌آمد و طوری سالم می‌گفت که صدایش‬
‫را افراد بیدار می‌شنیدند و باعث بیدار شدن افرادی که خواب بودند‪ ،‬نمی‌شد‪ .‬بع‪//‬د‬
‫از آن‪ ،‬به مسجد تشریف می‌برد و نماز می‌خواند‪ .‬سپس می‌آمد و سهمیه‌ی شیرش‬
‫را می‌نوشید‪.‬‬
‫ش‪//‬بی‪ ،‬بع‪//‬د از اینک‪//‬ه س‪//‬همیه‌ی ش‪//‬یرم را ن‪.‬ش‪//‬یدم‪ ،‬ش‪//‬یطان ن‪//‬زد من آم‪//‬د و م‪//‬را‬
‫وسوس‪//‬ه ک‪//‬رد ک‪//‬ه محم‪//‬د ن‪//‬زد انص‪//‬اری می‌رود؛ آن‪//‬ان ب‪//‬ه او هدی‪//‬ه می‌دهن‪//‬د و ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ای تناول می‌نماید که نیازی به این شیر اندک ندارد‪ .‬پس به س‪//‬وی س‪//‬همیه‌ی‬
 ‫‪225‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫رسول هللا ص رفتم و شیرها را نوشیدم‪ .‬بعد از اینکه شیرها وارد ش‪//‬کم‌ام ش‪//‬دند و‬
‫دانستم که راه برگشتی وجود ندارد‪ ،‬شیطان مرا پشیمان کرد و گفت‪ :‬وای بر ت‪//‬و!‬
‫چکار کردی؟ شیرهای محم‪/‬د را نوش‪/‬یدی؛ هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه بیای‪/‬د و متوج‪/‬ه ش‪/‬ود ک‪/‬ه‬
‫شیرها نیستند‪ ،‬تو را نفرین می‌کند؛ پس هالک می‌شوی و اینگونه ‪ ،‬دنیا و آخ‪//‬رت‬
‫را از دست می‌دهی‪.‬‬
‫قابل یادآوری است که چ‪//‬ادری روی من قرار داش‪//‬ت ک‪//‬ه (کوت‪//‬اه ب‪//‬ود و) اگ‪//‬ر‬
‫باالی پاهایم می‌گذاشتم‪ ،‬سرم آشکار می‌شد و اگر ب‪//‬االی س‪//‬رم می‌گذاش‪//‬تم‪ ،‬پاه‪//‬ایم‬
‫نمایان می‌گردید و خوابم نمی‌آم‪/‬د‪ .‬ولی دوس‪/‬تانم ک‪/‬ه ک‪/‬ار م‪/‬را انج‪/‬ام ن‪/‬داده بودن‪/‬د‪،‬‬
‫خوابیدند‪.‬‬
‫به هرحال‪ ،‬نبی اکرم ص آم‪//‬د و مث‪//‬ل همیش‪//‬ه‪ ،‬س‪//‬الم گفت و ب‪//‬ه مس‪//‬جد رفت و‬
‫نماز خواند و پس از آن‪ ،‬بسوی سهمیه‌ی شیرش رفت و روی ظ‪//‬رف را برداش‪//‬ت‬
‫ولی داخل آن‪ ،‬چیزی نیافت‪ .‬آنگاه پیامبر اکرم ص سرش را به سوی آسمان‪ ،‬بلن‪//‬د‬
‫کرد‪ .‬من با خودم گفتم‪ :‬اآلن مرا نفرین می‌کند؛ پس هالک خواهم شد‪ .‬ام‪//‬ا رس‪//‬ول‬
‫هللا ص فرمود‪« :‬بار الها! کس‪//‬ی را ک‪//‬ه ب‪//‬ه من غ‪//‬ذا خورانید‪ ،‬غ‪//‬ذا عن‪//‬ایت کن‪ ،‬و‬
‫کسی را که به من‪ ،‬آب نوشانید‪ ،‬آب عطا فرما»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬چادر را برداشتم و خودم را با آن‪ ،‬محکم پیچیدم‪ .‬س‪//‬پس چ‪//‬اقو‬
‫را برداشتم و بسوی گوسفندان رفتم و نگاه کردم کدام یک چ‪//‬اق‌تر اس‪//‬ت ت‪//‬ا آن را‬
‫برای رسول هللا ص ذبح کنم‪ .‬ناگهان‪ ،‬متوجه شدم که پستانهایش پر از شیر است؛‬
‫بلکه پستانهای سه گوسفند پر از شیر بود‪ .‬لذا ظ‪//‬رفی را ک‪//‬ه متعل‪//‬ق ب‪//‬ه خ‪//‬انواده‌ی‬
‫محمد ص بود و آنان‪ ،‬نمی‌خواستند که در آن بدوشند‪ ،‬برداش‪//‬تم و ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای در‬
‫آن‪ ،‬دوشیدم که کف شیرها باال آمد‪ .‬آنگاه‪ ،‬ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص رفتم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص فرمود‪« :‬آیا دیشب شما شیرهایتان را نوشیدید»؟ گفتم؟ یا رس‪//‬ول هللا! بن‪//‬وش‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص نوشید و شیرها را به س‪//‬وی من دراز نم‪//‬ود‪ .‬گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا!‬
‫بنوش‪ .‬ب‪/‬از هم رس‪/‬ول اک‪/‬رم ص نوش‪/‬ید‪ .‬س‪/‬پس ش‪/‬یرها را ب‪/‬ه من عن‪/‬ایت فرم‪/‬ود‪.‬‬
‫هنگامی که متوجه شدم رسول هللا ص س‪//‬یر ش‪//‬ده اس‪//‬ت و دع‪//‬ایش ش‪//‬امل ح‪//‬ال من‬
‫گردید‪ ،‬به اندازه‌ای خندیدم که به زمین افتادم‪ .‬نبی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای مق‪//‬داد!‬
‫(‪ )1‬ر(‪1‬‬
‫چه کار بدی انجام داده‌ای»؟‬
‫من گفتم‪ :‬یا رسول هللا! داستان من اینگونه است و فالن ک‪/‬ا را انج‪/‬ام دادم‪ .‬ن‪/‬بی‬
‫اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬آنچ‪//‬ه مش‪//‬اهده نم‪//‬ودی‪ ،‬ص‪//‬رفًا رحمت الهی اس‪//‬ت؛ چ‪//‬را م‪//‬را‬
‫اطالع ندادی تا دوستانمان را بیدار ک‪//‬نیم و از این ش‪//‬یر‪ ،‬به‪//‬ره من‪//‬د گردن‪//‬د؟ گفتم‪:‬‬
‫سوگند به ذاتی که تو را به حق‪ ،‬فرستاده است‪ ،‬بع‪//‬د از اینک‪//‬ه ش‪//‬ما نوش‪//‬یدید و من‬
‫نیز همراه شما نوشیدم‪ ،‬برایم اهمیتی ندارد که مردم دیگر بنوشد‪.‬‬

‫(‪ )1‬ر‪-1‬بعضی این جمله را اینگونه شرح داده‌اند که‪« :‬ای مقداد! این رفتار‪( ،‬خندیدن و ب‪//‬ه زمین‬
‫افتادن) یکی از رفتارهای بد تو است»‪ .‬و هللا اعلم‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪226‬‬

‫باب (‪ :)10‬آثار برکت نبی اکرم ص در روغن‬

‫ْأ‬
‫‪1536‬ـ َع ْن َج اِبٍر ‪َ :‬أَّن ُأَّم َم اِل ٍك َك اَنْت ُتْه ِد ى ِللَّنِبِّى ص ِفي ُع َّك ٍة َلَه ا َس ْم ًنا‪َ ،‬فَي ِتيَه ا‬
‫َبُنوَها َفَيْس َأُلوَن اُألْد َم َو َلْيَس ِع ْنَد ُهْم َش ْى ٌء ‪َ ،‬فَتْع ِم ُد ِإَلى اَّل ِذ ي َك اَنْت ُتْه ِد ى ِفي‪ِ/‬ه ِللَّنِبِّى ص‬
‫َفَتِج ُد ِفي ‪ِ/‬ه َس ْم ًنا‪َ ،‬فَم ا َزاَل ُيِقيُم َلَه ا ُأْد َم َبْيِتَه ا َح َّتى َع َص َر ْتُه‪َ ،‬ف َأَتِت الَّنِبَّي ص‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫«َع َص ْر ِتيَها»؟ َقاَلْت ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬لْو َتَر ْك ِتيَها َم ا َزاَل َقاِئًم ا»‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر می‌گوید‪ :‬مادر مالک در ی‪//‬ک مش‪//‬ک ب‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص روغن‪،‬‬
‫هدیه می‌داد‪ .‬آنگاه فرزندان ام مالک می‌آمدند و خورش می‌خواس‪//‬تند؛ ام‪//‬ا چ‪//‬یزی در‬
‫خانه وجود نداشت‪ .‬پس مادر مالک به سوی مشکی می‌رفت ک‪/‬ه در آن ب‪/‬رای پیامبر‬
‫اکرم ص هدیه می‌برد و در آن‪ ،‬روغن می‌ی‪//‬افت و همچن‪//‬ان‪ ،‬خ‪//‬ورش خ‪//‬انه‌اش از‬
‫آن مشک‪ ،‬تهیه می‌شد تا اینکه روزی‪ ،‬آن را فشرد‪ .‬بعد از آن‪ ،‬نزد نبی اکرم ص‬
‫آم‪//‬د (و علت تم‪//‬ام ش‪//‬دن آن را پرس‪//‬ید‪ ).‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬مش‪//‬ک را‬
‫فشردی»؟ ام مالک گفت‪ :‬بلی‪ .‬فرمود‪« :‬اگ‪//‬ر آن را ب‪//‬ه ح‪//‬ال خ‪//‬ودش می‌گذاش‪//‬تی‪،‬‬
‫همچنان روغن داشت»‪.‬‬

‫باب (‪ :)11‬اطاعت درخت از نبی اکرم ص‬

‫‪1537‬ـ َع ْن ُع َباَد َة ْبِن اْلَو ِلي‪ِ/‬د ْبِن ُع َب اَد َة ْبِن الَّص اِمِت َق اَل ‪َ :‬خ َر ْج ُت َأَن ا َو َأِبى َنْطُلُب‬
‫اْلِع ْلَم ِفي َهَذ ا اْلَحِّى ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ ،‬قْبَل َأْن َيْهِلُك وا‪َ ،‬فَك اَن َأَّوُل َم ْن َلِقيَنا َأَبا اْلَيَس ِر‪َ ،‬ص اِحَب‬
‫َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬و َم َع ُه ُغ َالٌم َل ُه‪َ ،‬م َع ُه ِض َم اَم ٌة ِم ْن ُص ُح ٍف ‪َ ،‬و َع َلى َأِبي اْلَيَس ِر ُب ْر َد ٌة‬
‫َو َم َع اِفِرٌّى ‪َ ،‬و َع َلى ُغ َالِم ِه ُب ْر َد ٌة َو َم َع اِفِرٌّى ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬ل ُه َأِبى‪َ ،‬ي ا َع ِّم ِإِّني َأَر ى ِفي َو ْج ِه َك‬
‫َس ْفَع ًة ِم ْن َغ َضٍب‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أَج ْل ‪َ ،‬ك اَن ِلي َع َلى ُفَالِن ْبِن ُفَالٍن اْلَح َر اِمِّى َم اٌل‪َ ،‬ف َأَتْيُت َأْهَل ُه‬
‫َفَس َّلْم ُت ‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬ثَّم ُهَو ؟ َقاُلوا‪َ :‬ال‪َ ،‬فَخ َرَج َع َلَّي اْبٌن َل ُه َج ْف ٌر‪َ ،‬فُقْلُت َل ُه‪َ :‬أْيَن َأُب وَك ؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َسِمَع َص ْو َتَك َفَد َخ َل َأِر يَكَة ُأِّم ى‪َ ،‬فُقْلُت ‪ :‬اْخ ُرْج ِإَلَّى ‪َ ،‬فَق ْد َع ِلْم ُت َأْيَن َأْنَت ‪َ ،‬فَخ َرَج ‪َ ،‬فُقْلُت ‪:‬‬
‫َم ا َح َم َلَك َع َلى َأِن اْخ َتَبْأَت ِم ِّنى؟ َقاَل ‪َ :‬أَنا‪َ ،‬و ِهَّللا‪ُ ،‬أَح ِّد ُثَك‪ُ ،‬ثَّم َال َأْك ِذ ُبَك ‪َ ،‬خ ِش يُت ‪َ ،‬وِهَّللا َأْن‬
‫ُأَح ِّد َثَك َفَأْك ِذَبَك‪َ ،‬و َأْن َأِع َدَك َفُأْخ ِلَفَك ‪َ ،‬و ُكْنَت َص اِحَب َر ُسوِل ِهَّللا ص َو ُكْنُت ‪َ ،‬و ِهَّللا ُم ْع ِس ًرا‪،‬‬
‫َق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪ :‬آِهَّلل؟ َق اَل ‪ِ :‬هَّللا ُقْلُت ‪ :‬آِهَّلل‪َ ،‬ق اَل ‪ِ :‬هَّللا‪ُ ،‬قْلُت ‪ :‬آِهَّلل‪َ ،‬ق اَل ‪ِ :‬هَّللا َق اَل ‪َ :‬ف َأَتى ِبَص ِح يَفِتِه‬
‫َفَم َح اَها ِبَيِدِه‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ :‬إْن َو َج ْدَت َقَض اًء َفاْقِض ِنى‪َ ،‬و ِإَّال‪ ،‬فَأْنَت ِفي ِح ٍّل ‪َ ،‬فَأْش َهُد َبَص ُر َع ْيَنَّى‬
‫َهاَتْيِن ـ َوَو َضَع ِإْص َبَع ْيِه َع َلى َع ْيَنْيِه ـ َو َسْم ُع ُأُذ َنَّى َهاَتْيِن ‪َ ،‬وَو َعاُه َقْلِبى َهَذ ا ـ َو َأَش اَر ِإَلى‬
‫َم َناِط َقْلِبِه ـ َر ُسوَل ِهَّللا ص َو ُهَو َيُقوُل‪َ« :‬م ْن َأْنَظَر ُم ْع ِس ًرا‪َ ،‬أْو َو َض َع َع ْن ُه‪َ ،‬أَظَّل ُه ُهَّللا ِفي‬
‫ِظ ِّلِه» َفُقْلُت َل ُه َأَن ا‪َ :‬ي ا َع ِّم َل ْو َأَّن َك َأَخ ْذ َت ُب ْر َد َة ُغ َالِم َك َو َأْع َطْيَت ُه َم َع اِفِر َّي َك ‪َ ،‬و َأَخ ْذ َت‬
‫َم َع اِفِر َّيُه َو َأْع َطْيَتُه ُبْر َد َتَك ‪َ ،‬فَكاَنْت َع َلْيَك ُح َّلٌة َو َع َلْيِه ُح َّلٌة‪َ ،‬فَم َسَح َر ْأِس ى َو َقاَل ‪ :‬الَّلُهَّم َباِرْك‬
‫ِفيِه‪َ ،‬يا اْبَن َأِخ ي َبَص ُر َع ْيَنَّى َهاَتْيِن ‪َ ،‬و َسْم ُع ُأُذ َنَّى َهاَتْيِن ‪َ ،‬وَو َع اُه َقْلِبى َه َذ ا ـ َو َأَش اَر ِإَلى‬
‫َم َناِط َقْلِبِه ـ َر ُسوَل ِهَّللا ص َو ُهَو َيُقوُل‪َ« :‬أْطِعُم وُهْم ِمَّم ا َتْأُك ُلوَن ‪َ ،‬و َأْلِبُس وُهْم ِمَّم ا َتْلَبُسوَن »‬
‫َو َك اَن َأْن َأْع َطْيُتُه ِم ْن َم َتاِع الُّد ْنَيا َأْه َو َن َع َلَّي ِم ْن َأْن َيْأُخ َذ ِم ْن َحَس َناِتى َي ْو َم اْلِقَياَم ِة‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َم َض ْيَنا َح َّتى َأَتْيَنا َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ِهَّللا ِفي َم ْس ِج ِدِه‪َ ،‬و ُهَو ُيَص ِّلى ِفي َثْو ٍب َو اِح ٍد ‪ُ ،‬م ْش َتِم ًال ِب ِه‪،‬‬
‫َفَتَخ َّطْيُت اْلَقْو َم َح َّتى َج َلْس ُت َبْيَنُه َو َبْيَن اْلِقْبَلِة‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬يْر َحُم َك ُهَّللا َأُتَص ِّلى ِفي َث ْو ٍب َو اِح ٍد‬
 ‫‪227‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫َو ِر َد اُؤ َك ِإَلى َج ْنِبَك ؟ َقاَل ‪َ :‬فَقاَل ِبَيِدِه ِفي َص ْد ِرى َهَك َذ ا ـ َو َف َّر َق َبْيَن َأَص اِبِعِه َو َقَّوَس َها ـ‬
‫َأَر ْد ُت َأْن َيْد ُخ َل َع َلَّي اَألْح َم ُق ِم ْثُلَك‪َ ،‬فَيَر اِنى َكْيَف َأْص َنُع‪َ ،‬فَيْص َنُع ِم ْثَلُه‪َ ،‬أَتاَن ا َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص ِفي َم ْس ِج ِد َنا َهَذ ا‪َ ،‬وِفي َيِدِه ُعْر ُج وُن اْبِن َطاٍب‪َ ،‬فَر َأى ِفي ِقْبَلِة اْلَم ْس ِج ِد ُنَخاَم ًة َفَح َّك َه ا‬
‫ِباْلُعْر ُجوِن ‪ُ ،‬ثَّم َأْقَبَل َع َلْيَنا َفَقاَل ‪َ« :‬أُّيُك ْم ُيِح ُّب َأْن ُيْع ِرَض ُهَّللا َع ْنُه»؟ َقاَل ‪َ :‬فَخَش ْعَنا‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪:‬‬
‫«َأُّيُك ْم ُيِح ُّب َأْن ُيْع ِرَض ُهَّللا َع ْن ُه»؟ َق اَل ‪َ :‬فَخَش ْعَنا‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪َ« :‬أُّيُك ْم ُيِح ُّب َأْن ُيْع ِرَض ُهَّللا‬
‫َع ْنُه»؟ ُقْلَنا‪َ :‬ال َأُّيَنا‪َ ،‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬ف ِإَّن َأَح َد ُك ْم ِإَذ ا َق اَم ُيَص ِّلى‪َ ،‬ف ِإَّن َهَّللا َتَب اَر َك‬
‫َو َتَع اَلى ِقَبَل َو ْج ِهِه‪َ ،‬فَال َيْبُص َقَّن ِقَبَل َو ْج ِهِه‪َ ،‬و َال َع ْن َيِم يِن ِه‪َ ،‬و ْلَيْبُص ْق َع ْن َيَس اِر ِه‪َ ،‬تْح َت‬
‫ِر ْج ِلِه اْلُيْس َر ى‪َ ،‬ف ِإْن َع ِج َلْت ِب ِه َب اِدَر ٌة َفْلَيُق ْل ِبَثْو ِب ِه َهَك َذ ا» ُثَّم َط َو ى َثْو َب ُه َبْع َض ُه َع َلى‬
‫َبْع ٍض َفَقاَل ‪َ« :‬أُروِنى َع ِبيًر ا» َفَقاَم َفًتى ِم َن اْلَحِّى َيْش َتُّد ِإَلى َأْهِلِه‪َ ،‬فَج اَء ِبَخ ُلوٍق ِفي َر اَحِتِه‪،‬‬
‫َفَأَخ َذ ُه َر ُس وُل الَّل ِه ص َفَجَع َل ُه َع َلى َر ْأِس اْلُعْر ُج وِن ‪ُ ،‬ثَّم َلَطَخ ِب ِه َع َلى َأَث ِر الُّنَخاَم ِة‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َج اِبٌر‪َ :‬فِم ْن ُهَناَك َجَع ْلُتُم اْلَخ ُلوَق ِفي َم َس اِج ِد ُكْم ‪ِ ،‬س ْر َنا َم َع َر ُس وِل الَّل ِه ص ِفي َغ ْز َوِة َبْطِن‬
‫ُبَو اٍط ‪َ ،‬و ُهَو َيْطُلُب اْلَم ْج ِد َّى ْبَن َع ْم ٍرو اْلُج َهِنَّى ‪َ ،‬و َك اَن الَّناِض ُح َيْعَتِقُبُه ِم َّنا اْلَخ ْمَس ُة َو الِّس َّتُة‬
‫َو الَّسْبَع ُة‪َ ،‬فَداَر ْت ُع ْقَبُة َر ُج ٍل ِم َن اَألْنَص اِر َع َلى َناِض ٍح َلُه‪َ ،‬فَأَناَخ ُه َفَرِكَبُه‪ُ ،‬ثَّم َبَع َثُه‪َ ،‬فَتَلَّد َن‬
‫َع َلْي ِه َبْع َض الَّتَل ُّد ِن ‪َ ،‬فَق اَل َل ُه‪َ :‬ش ْأ َلَع َن َك ُهَّللا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َه َذ ا الَّالِع ُن‬
‫َبِع يَرُه»؟ َقاَل ‪َ :‬أَنا‪َ ،‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪« :‬اْنِزْل َع ْنُه‪َ :‬فَال َتْص َح ْبَنا ِبَم ْلُع وٍن ‪َ ،‬ال َت ْد ُعوا َع َلى‬
‫َأْنُفِس ُك ْم ‪َ ،‬و َال َت ْد ُعوا َع َلى َأْو َالِد ُك ْم ‪َ ،‬و َال َت ْد ُعوا َع َلى َأْم َو اِلُك ْم ‪َ ،‬ال ُتَو اِفُق وا ِم َن ِهَّللا َس اَع ًة‬
‫ُيْس َأُل ِفيَها َع َطاٌء ‪َ ،‬فَيْس َتِج يُب َلُك ْم » ِس ْر َنا َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص َح َّتى ِإَذ ا َك اَنْت ُعَشْيِش َيٌة‪،‬‬
‫َو َد َنْو َنا َم اًء ِم ْن ِمَي اِه اْلَع َرِب‪َ ،‬ق اَل َر ُس وُل الَّل ِه ص‪َ« :‬م ْن َر ُج ٌل َيَتَق َّدُم َنا َفَيْم ُدُر اْلَح ْو َض‬
‫َفَيْش َر ُب َو َيْس ِقيَنا»؟ َقاَل َج اِبٌر‪َ :‬فُقْم ُت َفُقْلُت ‪َ :‬هَذ ا َر ُجٌل‪َ ،‬يا َر ُسوَل الَّلِه‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل الَّل ِه ص‪:‬‬
‫«َأُّى َر ُج ٍل َم َع َج اِبٍر »؟ َفَقاَم َج َّباُر ْبُن َص ْخ ٍر ‪َ ،‬فاْنَطَلْقَن ا ِإَلى اْلِبْئ ِر ‪َ ،‬فَنَزْعَن ا ِفي اْلَح ْو ِض‬
‫َس ْج ًال َأْو َس ْج َلْيِن ‪ُ ،‬ثَّم َم َد ْر َناُه‪ُ ،‬ثَّم َنَزْع َنا ِفيِه َح َّتى َأْفَهْقَناُه‪َ ،‬فَك اَن َأَّوَل َط اِلٍع َع َلْيَن ا َر ُس وُل‬
‫ِهَّللا ص َفَقاَل ‪َ« :‬أَتْأَذ َن اِن »؟ ُقْلَن ا‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬فَأْش َر َع َناَقَت ُه َفَش ِر َبْت ‪َ ،‬ش َنَق َلَه ا‬
‫َفَش َج ْت َفَباَلْت ‪ُ ،‬ثَّم َعَد َل ِبَها َفَأَناَخ َها‪ُ ،‬ثَّم َج اَء َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإَلى اْلَح ْو ِض َفَتَو َّض َأ ِم ْنُه‪ُ ،‬ثَّم‬
‫ُقْم ُت َفَتَو َّض ْأُت ِم ْن ُم َتَو َّض ِإ َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَذ َهَب َج َّباُر ْبُن َص ْخ ٍر َيْقِض ى َح اَج َت ُه‪َ ،‬فَق اَم‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص ِلُيَص ِّلَى ‪َ ،‬و َك اَنْت َع َلَّي ُب ْر َد ٌة َذ َهْبُت َأْن ُأَخ اِلَف َبْيَن َطَر َفْيَه ا َفَلْم َتْبُل ْغ ِلي‪،‬‬
‫َو َكاَنْت َلَها َذ َب اِذ ُب َفَنَّك ْس ُتَها‪ُ ،‬ثَّم َخ اَلْفُت َبْيَن َطَر َفْيَه ا‪ُ ،‬ثَّم َتَو اَقْص ُت َع َلْيَه ا ُثَّم ِج ْئُت َح َّتى‬
‫ُقْم ُت َع ْن َيَس اِر َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَأَخ َذ ِبَيِد ى َفَأَداَر ِنى َح َّتى َأَقاَم ِنى َع ْن َيِم يِنِه ُثَّم َج اَء َج َّب اُر‬
‫ْبُن َص ْخ ٍر ‪َ ،‬فَتَو َّض َأ‪ُ ،‬ثَّم َج اَء َفَقاَم َع ْن َيَس اِر َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَأَخ َذ َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَي َدْيَنا‬
‫َجِم يًعا‪َ ،،‬فَد َفَع َنا َح َّتى َأَقاَم َنا َخ ْلَفُه‪َ ،‬فَجَعَل َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْر ُم ُقِنى َو َأَنا َال َأْش ُعُر‪ُ ،‬ثَّم َفِط ْنُت‬
‫ِبِه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬هَك َذ ا ِبَيِدِه‪َ ،‬يْع ِنى ُش َّد َو َس َطَك ‪َ ،‬فَلَّم ا َفَر َغ َر ُسوُل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬يا َج اِبُر»‪ُ ،‬قْلُت ‪:‬‬
‫َلَّبْيَك‪َ ،‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪ِ« :‬إَذ ا َك اَن َو اِس ًعا َفَخاِلْف َبْيَن َطَر َفْي ِه‪َ ،‬و ِإَذ ا َك اَن َض ِّيًقا َفاْش ُدْد ُه‬
‫َع َلى ِح ْقِو َك »‪ِ .‬س ْر َنا َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َو َك اَن ُقوُت ُك ِّل َر ُج ٍل ِم َّن ا‪ِ ،‬في ُك ِّل َي ْو ٍم ‪َ ،‬تْم َر ًة‪،‬‬
‫َفَك اَن َيَم ُّص َها ُثَّم َيُص ُّر َها ِفي َثْو ِب ِه‪َ ،‬و ُكَّن ا َنْخ َتِب ُط ِبِقِس ِّيَنا َو َنْأُك ُل‪َ ،‬ح َّتى َق ِر َح ْت َأْش َداُقَنا‪،‬‬
‫َفُأْقِس ُم ُأْخ ِط َئَها َر ُجٌل ِم َّنا َيْو ًم ا‪َ ،‬فاْنَطَلْقَنا ِبِه َنْنَع ُش ُه‪َ ،‬فَش ِهْد َنا َأَّن ُه َلْم ُيْع َطَه ا‪َ ،‬فُأْع ِط َيَه ا َفَق اَم‬
‫َفَأَخ َذ َها‪ِ ،‬س ْر َنا َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َح َّتى َنَز ْلَنا َو اِد ًيا َأْفَيَح ‪َ ،‬ف َذ َهَب َر ُس وُل ِهَّللا ص َيْقِض ى‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪228‬‬

‫َح اَج َت ُه‪َ ،‬فاَّتَبْع ُت ُه ِب ِإَداَو ٍة ِم ْن َم اٍء ‪َ ،‬فَنَظ َر َر ُس وُل ِهَّللا ص َفَلْم َي َر َش ْيًئا َيْس َتِتُر ِب ِه‪َ ،‬ف ِإَذ ا‬
‫َش َجَر َتاِن ِبَش اِط ِئ اْل َو اِد ى‪َ ،‬ف اْنَطَلَق َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإَلى ِإْح َد اُهَم ا َفَأَخ َذ ِبُغ ْص ٍن ِم ْن‬
‫َأْغ َص اِنَها‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬اْنَقاِد ى َع َلَّي ِبِإْذ ِن ِهَّللا» َفاْنَقاَد ْت َم َع ُه َك اْلَبِع يِر اْلَم ْخ ُش وِش‪ ،‬اَّلِذ ي ُيَص اِنُع‬
‫َقاِئَد ُه‪َ ،‬ح َّتى َأَتى الَّش َجَر َة اُألْخ َر ى‪َ ،‬فَأَخ َذ ِبُغ ْص ٍن ِم ْن َأْغ َص اِنَها‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬اْنَقاِد ى َع َلَّي ِب ِإْذ ِن‬
‫ِهَّللا» َفاْنَقاَد ْت َم َع ُه َك َذ ِلَك‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا َك اَن ِباْلَم ْنَصِف ِمَّم ا َبْيَنُهَم ا‪َ ،‬ألَم َبْيَنُهَم ا ـ َيْع ِنى َج َم َع ُهَم ا ـ‬
‫َفَقاَل ‪« :‬اْلَتِئَم ا َع َلَّي ِبِإْذ ِن الَّلِه» َفاْلَتَأَم َتا‪َ ،‬قاَل َج اِبٌر‪َ :‬فَخ َر ْج ُت ُأْح ِض ُر َم َخاَف َة َأْن ُيِح َّس َر ُس وُل‬
‫الَّلِه ص ِبُقْر ِبى َفَيْبَتِع َد ـ َو َقاَل ُمَحَّم ُد ْبُن َعَّباٍد ‪َ :‬فَيَتَبَّع َد ـ َفَج َلْس ُت ُأَح ِّد ُث َنْفِس ى‪َ ،‬فَح اَنْت ِم ِّنى‬
‫َلْفَتٌة‪َ ،‬فِإَذ ا َأَنا ِبَر ُسوِل الَّلِه ص ُم ْقِبًال‪َ ،‬و ِإَذ ا الَّش َجَر َتاِن َقِد اْفَتَر َقَتا‪َ ،‬فَقاَم ْت ُك ُّل َو اِح َدٍة ِم ْنُهَم ا‬
‫َع َلى َس اٍق‪َ ،‬فَر َأْيُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َو َقَف َو ْقَفًة‪َ ،‬فَقاَل ِبَر ْأِس ِه َهَك َذ ا ـ َو َأَش اَر َأُب و ِإْس َم اِع يَل‬
‫ِبَر ْأِس ِه َيِم يًنا َو ِش َم اًال ـ ُثَّم َأْقَبَل َفَلَّم ا اْنَتَهى ِإَلَّي َقاَل ‪َ« :‬يا َج اِبُر‪َ ،‬ه ْل َر َأْيَت َم َق اِم ى»؟ ُقْلُت ‪:‬‬
‫َنَعْم ‪َ ،‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فاْنَطِلْق ِإَلى الَّش َجَر َتْيِن َف اْقَطْع ِم ْن ُك ِّل َو اِح َدٍة ِم ْنُهَم ا ُغ ْص ًنا‪،‬‬
‫َفَأْقِبْل ِبِهَم ا‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا ُقْم َت َم َقاِم ى َفَأْر ِس ْل ُغ ْص ًنا َع ْن َيِم يِن َك َو ُغ ْص ًنا َع ْن َيَس اِرَك » َق اَل‬
‫َج اِبٌر‪َ ،‬فُقْم ُت َفَأَخ ْذ ُت َحَج ًرا َفَك َس ْر ُتُه َو َحَس ْر ُتُه‪َ ،‬فاْنَذَلَق ِلي‪َ ،‬فَأَتْيُت الَّش َجَر َتْيِن َفَقَطْع ُت ِم ْن‬
‫ُك ِّل َو اِح َدٍة ِم ْنُهَم ا ُغ ْص ًنا‪ُ ،‬ثَّم َأْقَبْلُت َأُجُّر ُهَم ا َح َّتى ُقْم ُت َم َق اَم َر ُس وِل ِهَّللا ص َأْر َس ْلُت‬
‫ُغ ْص ًنا َع ْن َيِم يِنى َو ُغ ْص ًنا َع ْن َيَس اِر ى‪ُ ،‬ثَّم َلِح ْقُت ُه َفُقْلُت ‪َ :‬ق ْد َفَع ْلُت َي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬فَعَّم‬
‫َذ اَك؟ َقاَل ‪ِ« :‬إِّنى َم َر ْر ُت ِبَقْبَر ْيِن ُيَع َّذ َباِن ‪َ ،‬ف َأْح َبْبُت ‪ِ ،‬بَش َفاَع ِتى‪َ ،‬أْن ُيَر َّف َه َع ْنُهَم ا‪َ ،‬م ا َداَم‬
‫اْلُغ ْص َناِن َر ْطَبْيِن » َقاَل ‪َ :‬فَأَتْيَنا اْلَع ْسَك َر ‪َ ،‬فَقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ي ا َج اِبُر َن اِد ِبَو ُض وٍء »‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬أَال َو ُض وَء ‪َ ،‬أَال َو ُض وَء ‪َ ،‬أَال َو ُض وَء ؟ َق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َم ا َو َج ْد ُت ِفي‬
‫الَّر ْك ِب ِم ْن َقْطَرٍة‪َ ،‬و َك اَن َر ُجٌل ِم َن اَألْنَص اِر ُيَبِّر ُد ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص اْلَم اَء ِفي َأْش َج اٍب َل ُه‪،‬‬
‫َع َلى ِح َم اَرٍة ِم ْن َج ِر يٍد ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَق اَل ِلي‪« :‬اْنَطِل ْق ِإَلى ُفَالِن ْبِن ُفَالٍن اَألْنَص اِرِّى ‪َ ،‬ف اْنُظْر‬
‫َهْل ِفي َأْش َج اِبِه ِم ْن َش ْى ٍء » َقاَل ‪َ :‬فاْنَطَلْقُت ِإَلْيِه َفَنَظْر ُت ِفيَها‪َ ،‬فَلْم َأِج ْد ِفيَه ا ِإَّال َقْط َر ًة ِفي‬
‫َع ْز َالِء َشْج ٍب ِم ْنَها‪َ ،‬لْو َأِّني ُأْفِر ُغ ُه َلَش ِر َبُه َياِبُسُه‪َ ،‬فَأَتْيُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُس وَل‬
‫ِهَّللا ِإِّني َلْم َأِج ْد ِفيَها ِإَّال َقْطَر ًة ِفي َع ْز َالِء َشْج ٍب ِم ْنَها‪َ ،‬لْو َأِّني ُأْفِر ُغ ُه َلَش ِر َبُه َياِبُس ُه‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫«اْذ َهْب َفْأِتِنى ِبِه» َفَأَتْيُتُه ِبِه‪َ ،‬فَأَخ َذ ُه ِبَي ِدِه َفَجَع َل َيَتَك َّلُم ِبَش ْى ٍء َال َأْد ِرى َم ا ُه َو ‪َ ،‬و َيْغ ِم ُز ُه‬
‫ِبَيَد ْيِه‪ُ ،‬ثَّم َأْع َطاِنيِه َفَقاَل ‪َ« :‬يا َج اِبُر َناِد ِبَج ْفَنٍة» َفُقْلُت ‪َ :‬يا َج ْفَنَة ال‪َّ/‬ر ْك ِب َف ُأِتيُت ِبَه ا ُتْح َم ُل‪،‬‬
‫َفَو َض ْع ُتَها َبْيَن َيَد ْي ِه‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَي ِدِه ِفي اْلَج ْفَن ِة َهَك َذ ا َفَبَس َطَها َو َف َّر َق َبْيَن‬
‫َأَص اِبِع ِه‪ُ ،‬ثَّم َو َضَعَها ِفي َقْع ِر اْلَج ْفَنِة‪َ ،‬و َقاَل ‪ُ« :‬خ ْذ َيا َج اِبُر َفُص َّب َع َلَّي َو ُق ْل ‪ِ :‬باْس ِم ِهَّللا»‬
‫َفَص َبْبُت َع َلْيِه َو ُقْلُت ‪ِ :‬باْس ِم ِهَّللا‪َ ،‬ف َر َأْيُت اْلَم اَء َيَتَف َّوُر ِم ْن َبْيِن َأَص اِبِع َر ُس وِل ِهَّللا ص ُثَّم‬
‫َفاَرِت اْلَج ْفَنُة َو َداَر ْت َح َّتى اْم َتَألْت ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬يا َج اِبُر َناِد َم ْن َك اَن َل ُه َح اَج ٌة ِبَم اٍء » َق اَل ‪:‬‬
‫َفَأَتى‪ ،‬الَّناُس َفاْسَتَقْو ا َح َّتى َر َو ْو ا‪َ ،‬قاَل ‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬هْل َبِقَى َأَح ٌد َل ُه َح اَج ٌة؟ َفَر َف َع َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص َيَد ُه ِم َن اْلَج ْفَنِة َوِهَى َم َألى‪.‬‬
‫َو َشَك ا الَّناُس ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص اْلُجوَع‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬ع َس ى ُهَّللا َأْن ُيْطِع َم ُك ْم » َفَأَتْيَن ا ِس يَف‬
‫اْلَبْح ِر ‪َ ،‬فَز َخ َر اْلَبْح ُر َز ْخ َر ًة‪َ ،‬فَأْلَقى َد اَّبًة‪َ ،‬فَأْو َر ْيَن ا َع َلى ِش ِّقَها الَّن اَر ‪َ ،‬فاَّطَبْخ َن ا َو اْش َتَو ْيَنا‪،‬‬
‫َو َأَك ْلَنا َح َّتى َش ِبْعَنا‪َ ،‬قاَل َج اِبٌر‪َ :‬فَد َخ ْلُت َأَنا َو ُفَالٌن َو ُفَالٌن ـ َح َّتى َع َّد َخ ْمَس ًة ـ ِفي ِح َج اِج‬
‫َع ْيِنَها‪َ ،‬م ا َيَر اَنا َأَح ٌد ‪َ ،‬ح َّتى َخ َر ْج َنا َفَأَخ ْذ َنا ِض َلًعا ِم ْن َأْض َالِعِه َفَقَّو ْسَناُه‪ُ ،‬ثَّم َدَعْو َن ا ِب َأْع َظِم‬
 ‫‪229‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫َر ُج ٍل ِفي الَّر ْك ِب‪َ ،‬و َأْع َظِم َج َم ٍل ِفي ال‪َّ/‬ر ْك ِب‪َ ،‬و َأْع َظِم ِكْف ٍل ِفي ال‪َّ/‬ر ْك ِب‪َ ،‬ف َد َخ َل َتْح َت ُه َم ا‬
‫ُيَطْأِط ُئ َر ْأَس ُه‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬عباده بن ولید بن عباده بن ص‪/‬امت س می‌گوی‪/‬د ‪ :‬قب‪/‬ل از اینک‪/‬ه انص‪/‬ار‬
‫بمیرند‪ ،‬من و پدرم در جستجوی علم به این قبیله از انصار رف‪//‬تیم‪ .‬نخس‪//‬تین کس‪//‬ی‬
‫را ک‪//////////////////////////////‬ه مالقات نم‪//////////////////////////////‬ودیم‪،‬‬
‫ابو ُیسر صحابی رسول هللا ص بود که برده‌اش نیز او را همراهی می‌نم‪//‬ود‪ .‬و ب‪//‬ا‬
‫برده‌اش‪ ،‬یک دسته صحیفه وجود داشت‪ .‬قابل یادآوری است ک‪//‬ه ی‪//‬ک چ‪//‬ادر خ‪//‬ط‬
‫دار و یک پارچه‌ی معافری خودش به تن داشت و یک چادر خط دار و یک لباس‬
‫معافری هم برده‌اش پوشیده بود‪.‬‬
‫پ‪//‬درم ب‪//‬ه او گفت‪ :‬عموج‪//‬ان! من در چه‪//‬ره‌ات آث‪//‬ار خش‪//‬م و ن‪//‬اراحتی مش‪//‬اهده‬
‫می‌کنم؟‬
‫اب‪//‬و ُیس‪//‬ر گفت‪ :‬بلی‪ ،‬درس‪//‬ت اس‪//‬ت؛ من از فالنی فرزن‪//‬د فالنی ح‪//‬رامی‪ ،‬قرض‪//‬ی‬
‫می‌خواستم‪ .‬ل‪/‬ذا ن‪/‬زد خ‪/‬انواده‌اش رفتم و س‪/‬الم ک‪/‬ردم و گفتم‪ :‬فالنی همین جاس‪/‬ت؟‬
‫گفتن‪//‬د‪ :‬خ‪//‬یر‪ .‬در این میان‪ ،‬پس‪//‬ر نوج‪//‬وانش ب‪//‬یرون آم‪//‬د‪ .‬از او پرس‪//‬یدم‪ :‬پ‪//‬درت‬
‫کجاست؟ گفت‪ :‬با شنیدن صدایت‪ ،‬زیر تخت مادرم رفت‪ .‬اینجا ب‪//‬ود ک‪//‬ه ص‪//‬دا زدم‬
‫و گفتم‪ :‬بیرون بیا؛ زیرا مکان تو را دانستم‪ .‬لذا او بیرون آم‪//‬د‪ .‬گفتم‪ :‬چ‪//‬را خ‪//‬ودت‬
‫را از من‪ ،‬پنهان نمودی؟ گفت‪ :‬سوگند به هللا که به تو‪ ،‬دروغ نمی‌گویم‪ .‬سوگند ب‪//‬ه‬
‫هللا‪ ،‬ترسیدم که اگر با ت‪//‬و ص‪//‬حبت کنم‪ ،‬مجب‪//‬ور ش‪//‬وم دروغ بگ‪//‬ویم‪ ،‬و اگ‪//‬ر وع‪/‬ده‬
‫بدهم‪ ،‬وعده خالفی کنم در حالی که تو ص‪//‬حابی رس‪/‬ول هللا ص هس‪/‬تی‪ .‬عالوه ب‪/‬ر‬
‫آن‪ ،‬سوگند به هللا من تنگدست ب‪//‬ودم‪ .‬اب‪//‬و ُیس‪//‬ر می‌گوی‪//‬د‪ :‬من گفتم‪ :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا؟‬
‫گفت‪ :‬سوگند به هللا‪ .‬گفتم‪ :‬سوگند به هللا؟ گفت‪ :‬سوگند ب‪/‬ه هللا‪ .‬گفتم‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا؟‬
‫گفت‪ :‬سوگند به هللا‪ .‬گفتم‪ :‬سوگند به هللا؟ گفت‪ :‬سوگند به هللا‪.‬‬
‫آنگاه ابو یسر‪ ،‬صحیفه‌اش را آورد و با دست خودش‪ ،‬قرض او را پاک کرد و‬
‫گفت‪ :‬اگر چیزی یافتی‪ ،‬قرضم را ب‪//‬ده‪ .‬در غ‪//‬یر این ص‪//‬ورت‪ ،‬ت‪//‬و مع‪//‬اف هس‪//‬تی‪.‬‬
‫گواهی می‌دهم که این چشمانم ـ و دو انگشتش را بر چشمهایش گذاش‪//‬ت ـ دیدن‪//‬د و‬
‫این گوشهایم شنیدند و این قلبم ـ به رگ قلبش اشاره نمود ـ حف‪/‬ظ نم‪//‬ود ک‪//‬ه رس‪//‬ول‬
‫هللا ص فرمود‪« :‬هر کس‪ ،‬تنگدستی را مهلت دهد یا معافش کن‪//‬د‪ ،‬هللا متع‪//‬ال او را‬
‫زیر سایه‌اش جای می‌دهد»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬به ابو ُیسر گفتم‪ :‬عموجان! اگر ت‪//‬و چ‪//‬ادر خ‪//‬ط دار ب‪//‬رده‌ات را‬
‫می‌گرفتی و چادر معافری خودت را به او می‌دادی یا معافری او را می‌گرف‪//‬تی و‬
‫چادر خط دار خ‪//‬ودت را ب‪//‬ه او می‌دادی‪ ،‬ت‪//‬و دارا ی لب‪//‬اس ی‪//‬ک رن‪//‬گ‪ ،‬و او ن‪//‬یز‬
‫صاحب لباس یک رنگ می‌شد‪.‬‬
‫ابو یسر‪ ،‬دستی به سرم کشید و گفت‪ :‬ای برادر زاده ام! هللا متعال به تو برکت‬
‫عنایت کند‪ .‬این چشمانم دیدن‪//‬د و این گوش‪//‬هایم ش‪//‬نیدند و این قلبم ـ و ب‪//‬ه رگ قلبش‬
‫اشار نمود ـ حفظ کرد که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬ب‪/‬ه بردگ‪/‬ان هم‪/‬ان غ‪/‬ذایی را‬
‫بدهید که خودتان می‌خورید و همان لباسی را بپوشانید که خودت‪//‬ان می‌پوش‪//‬ید»‪ .‬و‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪230‬‬

‫دادن ک‪//‬االی دنیوی ب‪//‬رایم به‪//‬تر از این اس‪//‬ت ک‪//‬ه در روز قیامت‪ ،‬نیکی‌ه‪//‬ایم را‬
‫بگیرد‪.‬‬
‫سپس به راهم‪/‬ان ادام‪/‬ه دادیم ت‪/‬ا اینک‪/‬ه ب‪/‬ه مس‪/‬جد ج‪/‬ابر بن عبدهللا ل رف‪/‬تیم‪ .‬او‬
‫خودش را در یک لب‪//‬اس‪ ،‬پیچیده ب‪//‬ود و ب‪//‬ا آن‪ ،‬نم‪//‬از می‌خوان‪//‬د‪ .‬من از بین م‪//‬ردم‬
‫گذش‪//‬تم و میان او و قبل‪//‬ه نشس‪//‬تم و گفتم‪ :‬هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ر ت‪//‬و رحم کن‪//‬د‪ .‬آی‪//‬ا در ی‪//‬ک‬
‫پارچه‪ ،‬نماز می‌خوانی حال آنکه ردایت کنار توست؟‬
‫او اینگونه انگشتانش را پراکنده ساخت و به شکل کمان در آورد و به س‪//‬ینه‌ام‬
‫زد و گفت‪ :‬هدفم این بود که احمقی مانند ت‪//‬و ن‪//‬زدم بیای‪//‬د و ک‪//‬ارم را ببین‪//‬د و چ‪//‬نین‬
‫حرکتی از او صادر شود‪ .‬رسول هللا ص ک‪//‬ه چ‪//‬وبی خش‪//‬ک از خوش‪/‬ه‌ی خرم‪//‬ای‬
‫ابن طاب (نوعی خرما) در دست داشت به همین مسجد ما آمد و در سمت قبل‪//‬ه ی‬
‫مسجد‪ ،‬بلغمی مشاهده نمود و آن را بوسیله‌ی آن چوب خراش‪//‬ید‪ .‬س‪//‬پس رو ب‪//‬ه م‪//‬ا‬
‫نمود و فرمود‪« :‬کدام یک از شما دوس‪//‬ت دارد ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال از او روی گ‪//‬ردانی‬
‫نماید»؟ ما از ترس‪ ،‬سکوت نمودیم ‪ .‬دوبار پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ک‪//‬دام ی‪//‬ک‬
‫از شما دوست دارد که هللا متعال از او روی گردانی نماید»؟ گفتیم‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا!‬
‫هیچ‌کس از م‪//‬ا دوس‪//‬ت ن‪//‬دارد چ‪//‬نین اتف‪//‬اقی ب‪//‬رایش بیفت‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هنگامی که یکی از شما به نماز می‌ایستد‪ ،‬بای‪//‬د بدان‪//‬د ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‪ ،‬روب‪//‬رویش‬
‫قرار دارد‪ .‬بنابرین به ط‪/‬رف قبل‪/‬ه و س‪/‬مت راس‪/‬تش‪ ،‬آب ده‪/‬ان نین‪/‬دازد؛ بلک‪/‬ه ب‪/‬ه‬
‫سمت چپ و زیر پای چپش‪ ،‬بیندازد‪ .‬ام‪/‬ا اگ‪/‬ر آب ده‪/‬ان ب‪/‬ر او غلب‪/‬ه ک‪/‬رد‪ ،‬چ‪/‬نین‬
‫کند»‪ .‬آنگاه پیامبر اکرم ص یک طرف چادرش را ب‪/‬االی ط‪/‬رف دیگ‪/‬رش پیچید‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬فرمود‪« :‬عبیر (نوعی خوشبو که مخلوطی از صندل و مشک و گالب‬
‫و زعفران است) بیاورید»‪ .‬پس یکی از جوانان محله‌ی ما برخاست و دوان دوان‬
‫ب‪//‬ه خ‪//‬انه‌اش رفت و مق‪//‬داری خوش‪//‬بو در ک‪//‬ف دس‪//‬تش آورد‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص آن‬
‫خوشبو را برداشت و بر سر همان چوب خوش‪/‬ه‌ی خرم‪//‬ا گذاش‪//‬ت و ب‪//‬ه محلی ک‪//‬ه‬
‫آب دهان افتاده بود‪ ،‬مالید‪.‬‬
‫آنگاه ج‪//‬ابر س گفت‪ :‬از همین ج‪//‬ا اس‪//‬ت ک‪//‬ه ش‪//‬ما در مس‪//‬اجد خ‪//‬ود‪ ،‬خوش‪//‬بویی‬
‫اس‪//‬تعمال می‌نمایید‪ .‬م‪//‬ا در غ‪//‬زوه‌ی بطن ب‪//‬واط (ن‪//‬ام ک‪//‬وهی از کوهه‪//‬ای قبیله‌ی‬
‫جهین‪//‬ه) هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ودیم‪ .‬گفت‪//‬نی اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص در این‬
‫غزوه‪ ،‬مجدی بن عمرو ُجهنی را تعقیب می‌نمود‪ .‬همچنین در این غزوه‪ ،‬ه‪//‬ر پنج‬
‫یا شش یا هفت نفر از ما به نوبت بر یک شتر‪ ،‬سوار می‌شدیم‪ .‬در این اثنا‪ ،‬ن‪//‬وبت‬
‫یک مرد انص‪/‬اری رس‪/‬ید ک‪/‬ه ب‪/‬ر ش‪/‬ترش‪ ،‬س‪/‬وار ش‪/‬ود‪ .‬او ش‪/‬ترش را روی زمین‬
‫خوابانید و بر او سوار شد و او را از جایش بلند کرد‪ .‬شتر این پ‪//‬ا و آن پ‪//‬ا ک‪//‬رد و‬
‫سّالنه سّالنه‪ ،‬راه رفت‪ .‬مرد انصاری شتر را نهیبی زد و گفت‪ :‬هللا متع‪//‬ال ت‪//‬و را‬
‫نفرین کند‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬این کیست که ش‪//‬ترش را نف‪//‬رین می‌کن‪//‬د»؟ آن‬
‫مرد جواب داد‪ :‬یا رسول هللا! من هس‪//‬تم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬از آن‪ ،‬پیاده‬
‫شو‪ .‬با شتر نفرین شده‪ ،‬ما را همراهی مکن‪ .‬خودتان را نفرین نکیند‪ ،‬فرزن‪//‬دانتان‬
 ‫‪231‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫را نفرین نکنید و اموالتان را نفرین نکنید‪ .‬مبادا نفرین ش‪//‬ما در لحظه‌ای باش‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫از هللا متعال در خواست عطایی می‌شود‪ .‬در نتیجه‪ ،‬دعای شما اجابت گردد»‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬همچنان همراه رسول هللا ص به راهمان ادامه دادیم تا اینک‪//‬ه ش‪//‬ب‬
‫فرا رسید و به یکی از آبادی‌ه‪//‬ای ع‪//‬رب‪ ،‬نزدی‪//‬ک ش‪//‬دیم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«چه کسی جلوتر از ما می‌رود و حوض را سر و س‪//‬امان می‌ده‪//‬د و خ‪//‬ودش‪ ،‬آب‬
‫می‌نوشد و به ما هم آب می‌‌دهد»؟‬
‫جابر می‌گوید‪ :‬من ب‪//‬ر خاس‪//‬تم و گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! این م‪//‬رد‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬چه کسی جابر را همراهی می‌کند»؟ جبار بن ص‪//‬خر برخاس‪//‬ت‪ .‬پس من‬
‫و جبار بسوی چاه رفتیم و یک ی‪//‬ا دو دل‪//‬و آب کش‪//‬یدیم و ح‪//‬وض را س‪//‬ر و س‪//‬امان‬
‫دادیم‪ .‬آنگاه به اندازه‌ای آب کش‪/‬یدیم ک‪/‬ه آن را پ‪/‬ر ک‪/‬ردیم‪ .‬رس‪/‬ول هللا ص نخس‪/‬تین‬
‫کسی بود که پدیدار گشت و فرمود‪« :‬آیا اجازه می‌دهید»؟ گف‪//‬تیم‪ :‬بلی‪ ،‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول‬
‫هللا‪ .‬پیامبر اکرم ص شترش را آزاد گذاشت و شتر‪ ،‬آب نوشید‪ .‬آنگاه پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص مهار شتر را به سوی خودش کش‪//‬ید و ش‪//‬تر از نوش‪//‬یدن‪ ،‬ب‪//‬از ایس‪//‬تاد و ادرار‬
‫کرد‪ .‬سپس رسول اکرم ص شترش را به گوشه‌ای برد و در آنجا خوابانید‪ .‬بعد از‬
‫آن‪ ،‬رسول هللا ص به سوی حوض آمد و وضو س‪//‬اخت‪ .‬آنگ‪//‬اه من برخاس‪//‬تم و در‬
‫مکان وضوی پیامبر اکرم ص وضو ساختم‪ .‬گفتنی است که در این هنگ‪//‬ام‪ ،‬جب‪//‬ار‬
‫بن صخر برای قضای حاجت رفته بود‪.‬‬
‫سپس رس‪/‬ول هللا ص برخاس‪/‬ت و ب‪/‬ه نم‪/‬از ایس‪/‬تاد‪ .‬من ک‪/‬ه ی‪/‬ک چ‪/‬ادر پوش‪/‬یده‬
‫بودم‪ ،‬خواستم دو طرفش را باالی ش‪//‬انه‌هایم بین‪//‬دازم؛ ام‪//‬ا چ‪//‬ادر کوت‪//‬اه ب‪//‬ود‪ .‬قاب‪//‬ل‬
‫یادآوری که چادر من ریشه داشت‪ .‬پس من آنه‪//‬ا را برگ‪//‬ردانم و دو ط‪//‬رفش را ب‪//‬ه‬
‫سوی شانه‌هایم بردم و با گردنم آن را نگه داشتم‪ .‬آنگاه آم‪//‬دم و س‪//‬مت چپ رس‪//‬ول‬
‫هللا ص ایستادم‪ .‬پیامبر اکرم ص دستم را گرفت و مرا برگرداند و سمت راس‪//‬تش‪،‬‬
‫قرار داد‪ .‬بعد از آن‪ ،‬جبار بن صخر س آمد و وضو س‪//‬اخت و س‪//‬مت چپ رس‪//‬ول‬
‫هللا ص ایستاد‪ .‬پیامبر اکرم ص دست ه‪//‬ردو نف‪//‬ر م‪//‬ا را گ‪//‬رفت و پس زد و م‪//‬ا را‬
‫پشت سرش‪ ،‬قرار داد‪ .‬در این اثنا‪ ،‬رسول هللا ص با گوشه‌ی چشم بسوی من نگاه‬
‫می‌کرد؛ ولی من متوجه نمی‌شدم‪ .‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه متوج‪/‬ه ش‪/‬دم‪ ،‬پیامبر اک‪/‬رم ص ب‪/‬ا‬
‫دستش‪ ،‬اشاره نمود که چادر را به کمرت ببند‪ .‬آنگاه بعد از اتمام نماز‪ ،‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرمود‪« :‬ای جابر!» گفتم‪ :‬لبیک یا رسول هللا‪ .‬فرمود‪« :‬اگر چادرت‪ ،‬ب‪//‬زرگ‬
‫بود‪ ،‬آن را روی شانه‌هایت بینداز؛ و اگر کوتاه بود‪ ،‬به کمرت ببند»‪.‬‬
‫به هر حال‪ ،‬م‪/‬ا هم‪/‬راه رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬ه راهم‪/‬ان ادام‪/‬ه دادیم‪ .‬قاب‪/‬ل ی‪/‬ادآوری‬
‫اس‪//‬ت ک‪//‬ه توش ‪/‬ه‌ی روزانه‌ی هری‪//‬ک از م‪//‬ا ی‪//‬ک ع‪//‬دد خرم‪//‬ا ب‪//‬ود‪ .‬ه‪//‬ر ش‪//‬خص‪،‬‬
‫خرمایش را می‌مکید و سپس آن را در گوشه‌ی لباسش محکم می‌بست‪ .‬همچنین ما‬
‫درخت‪/‬ان را ب‪/‬ا عص‪//‬ا می‌زدیم و از ب‪/‬رگ درخت‪/‬ان تغذی‪/‬ه می‌نم‪/‬ودیم ت‪/‬ا ج‪/‬ایی ک‪/‬ه‬
‫لبهایمان زخمی شده بود‪.‬‬
‫من سوگند یاد می‌کنم که روزی‪ ،‬تقسیم کننده‌ی خرماه‪//‬ا س‪//‬همیه‌ی ی‪//‬ک نف‪//‬ر را‬
‫بدون اینکه متوجه شود‪ ،‬به او نداد‪ .‬ما از او طرفداری ک‪//‬ردیم و گ‪//‬واهی دادیم ک‪//‬ه‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪232‬‬

‫سهمیه‌اش را نگرفته است‪ .‬آنگاه سهمیه‌اش به او رسید و او برخاست و سهمیه‌اش‬

‫را گرفت‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬ما همچنان به مسیرمان همراه رسول الله ص ادامه دادیم تا اینک‪//‬ه‬
‫در یک زمین هموار و وسیع به استراحت پرداختیم‪ .‬در این هنگ‪//‬ام‪ ،‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫برای قضای حاجت رفت‪ .‬من با یک آفتابه به دنبال ایش‪//‬ان ب‪//‬راه افت‪//‬ادم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص به هر طرف نگاه کرد؛ اما چیزی نیافت که پشت آن‪ ،‬قضای ح‪//‬اجت کن‪//‬د‪ .‬در‬
‫این میان‪ ،‬نگ‪//‬اه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص در گوش‪/‬ه‌ای از بیاب‪//‬ان ب‪//‬ه دو درخت افت‪//‬اد‪ .‬آنگ‪//‬اه‬
‫پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه س‪//‬وی یکی از آنه‪//‬ا رفت و یکی از ش‪//‬اخه‌هایش را گ‪//‬رفت و‬
‫فرمود‪« :‬به اذن الهی‪ ،‬به دنب‪//‬ال من ح‪//‬رکت کن»‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬آن درخت مانن‪//‬د‬
‫شتری مهاردار که به دنبال مهارکننده‌اش به راه می‌افتد‪ ،‬به دنبال رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ب‪/‬ه‬
‫راه افتاد تا اینکه پیامبر اک‪//‬رم ص ن‪//‬زد درخت دوم رفت و یکی از ش‪//‬اخه‌هایش را‬
‫گرفت و به او هم فرمود‪« :‬به اذن الهی‪ ،‬به دنبال من بیا»‪ .‬این درخت هم به دنبال‬
‫ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ح‪//‬رکت ک‪//‬رد‪ .‬آنگ‪//‬اه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه نقطه‌ی فاص‪//‬له‌ی وس‪//‬ط دو‬
‫درخت رفت و آنه‪//‬ا را کن‪//‬ار یک‪//‬دیگر قرار داد و فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ه اذن الهی‪ ،‬کن‪//‬ار‬
‫یکدیگر بمانید و م‪/‬را پنه‪/‬ان نمایید»‪ .‬آن دو درخت هم کن‪/‬ار هم قرار گرفتن‪/‬د‪ .‬ج‪/‬ابر‬
‫می‌گوید‪ :‬من دویدم و از آنجا فاصله گرفتم؛ زی‪/‬را بیم آن را داش‪/‬تم ک‪/‬ه ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص‬
‫نزدیک بودن مرا احساس کند؛ در نتیجه‪ ،‬از آنجا فاص‪//‬له بگ‪//‬یرد و دورت‪//‬ر ب‪//‬رود‪.‬‬
‫بع‪//‬د از آن‪ ،‬لحظه‌ای نشس‪//‬تم و در خ‪//‬ود ف‪//‬رو رفتم و ت‪//‬وجهم ب‪//‬ه ج‪//‬ایی دیگ‪//‬ر ش‪//‬د‪.‬‬
‫ناگهان رسول هللا را دیدم که دارد می‌آید‪ .‬و آن دو درخت را دی‪//‬دم ک‪//‬ه از یک‪//‬دیگر‬
‫جدا شده و هر کدام‪ ،‬ثابت و پا برجا سرجای خود قرار گرفته است‪ .‬سپس رس‪//‬ول‬
‫هللا ص اندکی توقف نمود و به سمت چپ و راستش نگاه کرد ‪ -‬اب‪//‬و اس‪//‬ماعیل ک‪//‬ه‬
‫یکی از راویان است همین کار ار انجام داد – و هنگامی که رسول هللا ص به من‬
‫رسید‪ ،‬فرمود‪« :‬آیا محل ایستادن مرا خ‪//‬وب می‌بینی»؟ گفتم‪ :‬بلی‪ ،‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا‪.‬‬
‫فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬رو و از هری‪//‬ک از آن دو درخت‪ ،‬ی‪//‬ک ش‪//‬اخه قطع کن و بیاور‪ .‬و‬
‫هنگامی که به محل ایستادن من رسیدی‪ ،‬ی‪//‬ک ش‪//‬اخه را س‪//‬مت راس‪//‬ت خ‪//‬ودت‪ ،‬و‬
‫شاخه‌ی دیگر را سمت چپ خود بگذار»‪ .‬ج‪//‬ابر می‌گوی‪//‬د‪ :‬من برخاس‪//‬تم و س‪//‬نگی‬
‫برداشتم و آن را شکستم و قطعه قطعه کردم طوری که یک طرف آن تیز گردی‪//‬د‪.‬‬
‫و به سوی آن دو درخت رفتم و طبق دستور از هر کدام از آنها ی‪//‬ک ش‪//‬اخه بری‪//‬دم و‬
‫آنها را روی زمین کشیدم تا اینکه به همان محل ایستادن رسول الل‪//‬ه ص رس‪//‬یدم‪ .‬در‬
‫آنجا یک شاخه را سمت راست خودم‪ ،‬و شاخه‌ی دیگر را سمت چپ خود گذاش‪//‬تم‬
‫و خودم را به رسول هللا ص رساندم و گفتم‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا! ب‪//‬ه دس‪//‬تور ش‪//‬ما عم‪//‬ل‬
‫نمودم؛ اما علت این کار چه بود؟ رسول اکرم ص فرمود‪« :‬از کنار دو قبر گذشتم‬
‫که گرفتار عذاب بودند؛ لذا دوست داشتم که با شفاعت من ت‪//‬ا زم‪//‬انی ک‪//‬ه ش‪//‬اخه‌ها‬
‫َتر هستند‪ ،‬عذاب آنها تخفیف یابد»‪.‬‬
‫جابر می‌گوید‪ :‬بع‪//‬د از آن م‪//‬ا ب‪//‬ه لش‪//‬کر پیوس‪//‬تیم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای‬
‫جابر! صدا بزن و ببین آیا کسی آبی برای وضو گ‪//‬رفتن دارد»؟ من هم ص‪//‬دا زدم‬
 ‫‪233‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫و گفتم‪ :‬آیا آبی برای وضو گرفتن وجود دارد؟ آیا آبی ب‪/‬رای وض‪/‬و گ‪/‬رفتن وج‪/‬ود‬
‫دارد؟ آیا آبی برای وضو گ‪//‬رفتن وج‪//‬ود دارد؟ بع‪//‬د از آن گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! در‬
‫این کاروان‪ ،‬قطره‌ای آب نیافتم‪.‬‬
‫قابل یادآوری است که یک مرد انصاری‪ ،‬مشکی قدیمی و فرس‪/‬وده داش‪/‬ت ک‪/‬ه آن‬
‫را باالی چوبهای درخت خرما آویزان می‌نمود و اینگونه آب سرد برای رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص مهیا می‌ساخت‪ .‬پیامبر اکرم ص به من فرمود‪« :‬نزد فالن بن فالن انصاری برو‬
‫و ببین آیا مشک او آب دارد»؟ جابر می‌گوید‪ :‬من نزد آن مرد انص‪//‬اری رفتم و دی‪//‬دم‬
‫که آب بسیار اندکی در َته مشک او وجود دارد؛ طوری که اگر خواس‪//‬ته باش‪//‬م آن آب‬
‫ان‪//‬دک را در چ‪//‬یزی بری‪//‬زم‪ ،‬قس‪//‬مت خش‪//‬ک مش‪//‬ک آنه‪//‬ا را می‌مک‪//‬د و چ‪//‬یزی ب‪//‬اقی‬
‫نمی‌ماند‪ .‬لذا نزد رسول الله ص آمدم و گفتم‪ :‬آب بسیار اندکی در َته مش‪//‬ک او وج‪//‬ود‬
‫داشت؛ طوری که اگر می‌خواستم آن آب اندک را در چ‪/‬یزی بری‪/‬زم‪ ،‬قس‪/‬مت خش‪/‬ک‬
‫مشک‪ ،‬آنها را می‌مکید و چیزی باقی نمی‌ماند‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬برو مشک‬
‫را بیاور»‪ .‬ج‪//‬ابر می‌گوی‪//‬د‪ :‬من دوب‪//‬اره رفتم و مش‪//‬ک را آوردم‪ .‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص‬
‫مشک را برداشت و ِوردهایی خواند که من متوجه نشدم و مشک را با هردو دس‪//‬تش‬
‫فشرد و سپس آن را ب‪/‬ه من داد و فرم‪/‬ود‪« :‬ای ج‪/‬ابر! ص‪/‬دا ب‪/‬زن ت‪/‬ا ظ‪/‬رف ب‪/‬زرگی‬
‫بیاورند»‪ .‬من هم صدا زدم و گفتم‪ :‬چه کس‪/‬ی از اه‪/‬ل ک‪/‬اروان‪ ،‬ظ‪/‬رف ب‪/‬زرگ دارد؟‬
‫پس ظرف بزرگی که به دشواری حمل می‌شد‪ ،‬آوردند‪ .‬من آن را جلوی پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص گذاشتم‪ .‬رسول الله ص اینگونه دستش را باز کرد و َته آن ظرف گذاشت و میان‬
‫انگشتانش فاصله ایجاد نمود و فرمود‪« :‬ای جابر! مشک را بردار و بسم الل‪/‬ه بگ‪/‬و و‬
‫باالی دستم بریز»‪ .‬من بسم الله گفتم و آبها را ب‪//‬االی دس‪//‬ت رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ریختم و‬
‫دیدم ک‪/‬ه آب از میان اننگش‪/‬تان رس‪/‬ول اک‪/‬رم ص ف‪/‬وران می‌کن‪/‬د‪ .‬و همچن‪/‬ان ف‪/‬وران‬
‫می‌کرد تا اینکه آن ظرف‪ُ ،‬پر شد‪ .‬آنگاه نبی اکرم ص فرمود‪« :‬ای جابر! ص‪/‬دا ب‪/‬زن‬
‫و ببین چه کسی به آب نیاز دارد»‪ .‬سپس مردم آمدند و آب خوردند و همگی‪ ،‬سیراب‬
‫شدند‪ .‬من دوباره صدا زدم و گفتم‪ :‬آیا کسی هست که نیاز به آب داش‪/‬ته باش‪/‬د؟ در این‬
‫هنگام‪ ،‬رسول الل‪/‬ه ص دس‪/‬تش را از ظ‪/‬رف‪ ،‬ب‪/‬یرون آورد در ح‪/‬الی ک‪/‬ه آن ظ‪/‬رف‪،‬‬
‫همچنان ُپر از آب بود‪.‬‬
‫همچنین مردم از گرسنگی نزد رسول الله ص ش‪//‬کایت کردن‪//‬د‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫فرمود‪« :‬به زودی الله متعال به شما غذا عنایت می‌نماید»‪ .‬بعد از آن‪ ،‬به ساحل دری‪//‬ا‬
‫رفتیم‪ .‬در آنجا‪ ،‬موج بلندی آمد و حیوان بزرگی را از دری‪//‬ا‪ ،‬ب‪//‬یرون ان‪//‬داخت‪ .‬م‪//‬ا هم‬
‫آتشی در یک گوشه‌ی آن‪ ،‬روشن کردیم و آن را پختیم و کب‪//‬اب ک‪//‬ردیم و خ‪//‬وردیم ت‪//‬ا‬
‫اینکه سیر شدیم‪.‬‬
‫جابر می‌گوید‪ :‬من و فالنی و فالنی و در مجم‪/‬وع‪ ،‬پنج نف‪/‬ر را برش‪/‬مرد‪ ،‬وارد‬
‫گودی استخوان چشم آن حیوان شدیم به گونه‌ای ک‪//‬ه پنه‪//‬ان ش‪//‬دیم و هیچ‌کس م‪//‬ا را‬
‫نمی‌دید‪( .‬خیلی بزرگ بود‪ ).‬آنگاه یکی از استخوانهای پهلویش را برداش‪//‬تیم و دو‬
‫طرفش را روی زمین گذاشتیم طوری که به شکل کم‪//‬ان در آم‪//‬د‪ .‬س‪//‬پس بلن‪//‬دترین‬
‫ش‪//‬خص‪ ،‬بزرگ‪//‬ترین ش‪//‬تر و بزرگ‪//‬ترین جه‪//‬از ش‪//‬تری را ک‪//‬ه در ک‪//‬اروان وج‪//‬ود‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪234‬‬

‫داشت‪ ،‬فراخواندیم‪ .‬آن شخص سوار بر شتر‪ ،‬بدون اینکه سرش را پ‪/‬ایین کن‪/‬د‪ ،‬از‬
‫زیر استخوان پهلوی آن حیوان‪ ،‬عبور کرد‪( .‬حیوان بسیار بزرگی بود)‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬در مورد شّق قمر (دو نیم شدن ماه)‬
‫‪1538‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن َم ْس ُعوٍد س َق اَل ‪َ :‬بْيَنَم ا َنْح ُن َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص ِبِم ًنى‪ِ ،‬إَذ ا‬
‫اْنَفَلَق اْلَقَم ُر ِفْلَقَتْيِن ‪َ ،‬فَك اَنْت ِفْلَق ٌة َو َر اَء اْلَجَب ِل ‪َ ،‬وِفْلَق ٌة ُدوَن ُه‪َ ،‬فَق اَل َلَن ا َر ُس وُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«اْش َهُدوا»‪( .‬م‪)2800/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن مسعود می‌گوید‪ :‬م‪//‬ا در س‪//‬رزمین من‪//‬ا هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫بودیم که ماه به دو نیم‪ ،‬تقس‪//‬یم ش‪//‬د؛ ی‪//‬ک نیمه‌ی آن پش‪//‬ت ک‪//‬وه‪ ،‬و نیمه‌ی دیگ‪//‬ر آن‬
‫جلوی کوه قرار گرفت‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬شما گواه باشید»‪.‬‬
‫‪1539‬ـ َع ْن َأَنٍس بِن َم اِلك س‪َ :‬أَّن َأْه َل َم َّك َة َس َأُلوا َر ُس وَل ِهَّللا ص ْن ُي ِر َيُهْم آَي ‪،‬‬
‫ًة‬ ‫َأ‬
‫َفَأَر اُهُم اْنِش َقاَق اْلَقَم ِر َم َّرَتْيِن ‪( .‬م‪)2802/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬اهل مکه از رس‪//‬ول هللا ص خواس‪//‬تند ت‪//‬ا ب‪//‬ه‬
‫آنان‪ ،‬معجزه‌ای نشان دهد‪ .‬رسول اکرم ص دو نیمه شدن م‪/‬اه را دو ب‪/‬ار ب‪/‬ه آن‪/‬ان‪،‬‬
‫نشان داد‪.‬‬

‫باب (‪ :)13‬جلوگیری کسی که می‌خواست نبی اکرم ص را اذیت و آزار کند‬

‫َأْظ‬
‫‪1540‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َأُبو َج ْهٍل ‪َ :‬هْل ُيَع ِّفُر ُمَحَّم ٌد َو ْج َهُه َبْيَن ُه ِرُك ْم ؟‬
‫َق اَل ‪َ :‬فِقي‪َ/‬ل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬و الَّالِت َو اْلُع َّز ى َلِئْن َر َأْيُت ُه َيْفَع ُل َذ ِل َك َألَط َأَّن َع َلى َر َقَبِت ِه‪َ ،‬أْو‬
‫ُألَع ِّفَر َّن َو ْج َه ُه ِفي الُّت َر اِب‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأَتى َر ُس وَل ِهَّللا ص َو ُه َو ُيَص ِّلى‪َ ،‬ز َع َم ِلَيَط َأ َع َلى‬
‫َر َقَبِتِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَم ا َفِج َئُهْم ِم ْنُه ِإَّال َو ُهَو َيْنِكُص َع َلى َع ِقَبْيِه َو َيَّتِقى ِبَيَد ْيِه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فِقي ‪َ/‬ل َل ُه‪َ :‬م ا‬
‫َلَك؟ َفَقاَل ‪ِ :‬إَّن َبْيِني َو َبْيَنُه َلَخ ْنَد ًقا ِم ْن َناٍر َو َهْو ًال َو َأْج ِنَح ًة‪َ ،‬فَقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ل ْو َد َن ا‬
‫ِم ِّنى َالْخ َتَطَفْتُه اْلَم َالِئَك ُة ُعْض ًو ا ُعْض ًو ا»‪َ .‬قاَل ‪َ :‬فَأْنَز َل ُهَّللا ﻷ ـــــ َال َنْد ِرى ِفي َحِد يِث َأِبي‬
‫ُهَر ْي َر َة‪َ ،‬أْو َش ْى ٌء َبَلَغ ُه ـــــ‪َ﴿ :‬ع َّلَم ٱِإۡل نَٰس َن َم ا َلۡم َيۡع َلۡم ‪َ ٥‬ك ٓاَّل ِإَّن ٱِإۡل نَٰس َن َلَيۡط َغ ٰٓى ‪َ ٦‬أن‬
‫َّر َء اُه ٱۡس َتۡغ َنٰٓى ‪ِ ٧‬إَّن ِإَلٰى َر ِّب َك ٱل‪ُّ//‬ر ۡج َع ٰٓى ‪َ ٨‬أَر َء ۡي َت ٱَّل ِذ ي َيۡن َهٰى ‪َ ٩‬ع ۡب ًدا ِإَذ ا َص َّلٰٓى ‪١٠‬‬
‫َأَر َء ۡي َت ِإن َك اَن َع َلى ٱۡل ُه َد ٰٓى ‪َ ١١‬أۡو َأَم َر ِب ٱلَّتۡق َو ٰٓى ‪َ ١٢‬أَر َء ۡي َت ِإن َك َّذ َب َو َت َو َّلٰٓى ‪َ ١٣‬أَلۡم‬
‫َيۡع َلم ِبَأَّن ٱَهَّلل َيَر ٰى ‪َ ١٤‬ك اَّل َلِئن َّلۡم َينَت ِه َلَنۡس َفَۢع ا ِبٱلَّناِص َيِة‪َ ١٥‬ناِص َيٖة َٰك ِذَب ٍة َخ اِط َئ ٖة ‪١٦‬‬
‫َفۡل َيۡد ُع َناِدَي ۥُه‪َ ١٧‬س َنۡد ُع ٱلَّز َباِنَي َة‪َ ١٨‬ك اَّل اَل ُتِط ۡع ُه﴾ [العل‪//‬ق‪َ .]19-5 :‬و ِفي َر واَي ٍة‪َ :‬ق اَل ‪:‬‬
‫«َو َأَم َرُه ِبَم ا َأَم َرُه ِب ِه» َو ِفي َر َو اَي ٍة‪ :‬ﭽ ﯫ ﯬ ﭼ ﴿َفۡل َي ۡد ُع َن اِدَي ۥُه‪َ ﴾١٧‬يْع ِنى َقْو َم ُه‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2797‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬ابوجهل گفت‪ :‬آیا محم‪/‬د در میان ش‪/‬ما چه‪/‬ره‌اش‬
‫را روی زمین می‌گذارد و سجده می‌کند؟ مردم گفتند‪ :‬بله‪ .‬ابوجهل گفت‪ :‬سوگند به‬
‫الت و عزی‪ ،‬اگر من او را ببینم ک‪/‬ه این ک‪/‬ار را انج‪/‬ام می‌ده‪/‬د‪ ،‬گ‪/‬ردنش را زی‪/‬ر‬
‫پایم می‌گذارم یا چهره‌اش را به خاک می‌مالم‪ .‬آنگاه‪ ،‬رسول هللا ص مش‪//‬غول نم‪//‬از‬
‫خواندن بود که ابوجهل ن‪//‬زد او رفت و خواس‪//‬ت گ‪//‬ردن پیامبر اک‪//‬رم ص را زی‪//‬ر‬
‫پایش بگذارد؛ اما ناگهان‪ ،‬مردم او را دیدند ک‪//‬ه ب‪//‬ه پش‪//‬ت س‪//‬رش برمی‌گ‪//‬ردد و ب‪//‬ا‬
 ‫‪235‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫دستانش از خود‪ ،‬محافظت می‌کند‪ .‬مردم پرسیدند‪ :‬چه اتفاقی ب‪//‬رایت افت‪//‬اده اس‪//‬ت؟‬
‫گفت‪ :‬میان من و او ی‪//‬ک خن‪//‬دق آتش‪ ،‬ام‪//‬ور وحش‪//‬تناک و باله‪//‬ایی وج‪//‬ود دارد‪.‬‬
‫رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر نزدی‪//‬ک می‌ش‪//‬د‪ ،‬فرش‪//‬تگان اعض‪//‬ای ب‪//‬دنش را یکی‬
‫یکی می‌ربودند»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬آنگاه هللا متعال این آیات را ن‪//‬ازل فرم‪//‬ود‪َ﴿ :‬ع َّلَم ٱِإۡل نَٰس َن َم ا َلۡم‬
‫َيۡع َلۡم ‪َ ٥‬ك ٓاَّل ِإَّن ٱِإۡل نَٰس َن َلَيۡط َغ ٰٓى ‪َ ٦‬أن َّر َء اُه ٱۡس َتۡغ َنٰٓى ‪ِ ٧‬إَّن ِإَلٰى َر ِّب َك ٱل‪ُّ//‬ر ۡج َع ٰٓى ‪َ ٨‬أَر َء ۡي َت‬
‫ٱَّلِذ ي َيۡن َهٰى ‪َ ٩‬ع ۡب ًدا ِإَذ ا َص َّلٰٓى ‪َ ١٠‬أَر َء ۡي َت ِإن َك اَن َع َلى ٱۡل ُه َد ٰٓى ‪َ ١١‬أۡو َأَم َر ِب ٱلَّتۡق َو ٰٓى ‪١٢‬‬
‫َأَر َء ۡي َت ِإن َك َّذ َب َو َتَو َّلٰٓى ‪َ ١٣‬أَلۡم َيۡع َلم ِبَأَّن ٱَهَّلل َيَر ٰى ‪َ ١٤‬ك اَّل َلِئن َّلۡم َينَتِه َلَنۡس َفَۢع ا ِبٱلَّناِص َيِة‬
‫‪َ ١٥‬ناِص َيٖة َٰك ِذَبٍة َخ اِط َئٖة ‪َ ١٦‬فۡل َيۡد ُع َناِدَي ۥُه‪َ ١٧‬س َنۡد ُع ٱلَّز َباِنَيَة‪َ ١٨‬ك اَّل اَل ُتِط ۡع ُه﴾‪.‬‬
‫(قطعًا انسان‌ها اگ‪//‬ر خ‪//‬ود را دارا و بی‌نیاز ببینن‪//‬د‪ ،‬سرکش‪//‬ی و تم‪ّ//‬رد می‌کنن‪//‬د‪.‬‬
‫همانا بازگشت همگان به سوی پروردگارت خواهد ب‪//‬ود‪ .‬آی‪//‬ا دی‪//‬ده‌ای کس‪//‬ی را ک‪//‬ه‬
‫نهی می‌کند و باز می‌دارد بنده‌ای را هنگامی که به نماز ایستد؟ ب‪//‬ه من بگ‪//‬و‪ :‬اگ‪//‬ر‬
‫این ط‪//‬اغوت ب‪//‬ر طری‪//‬ق ه‪//‬دایت ب‪//‬ود‪ ،‬چ‪//‬ه مق‪//‬ام و منزل‪//‬تی در پیش هللا متع‪//‬ال‬
‫می‌داش‪/‬ت‌؟ ی‪//‬ا این ک‪//‬ه دیگ‪//‬ران را ب‪//‬ه تق‪//‬وا و پرهیزگ‪//‬اری دس‪//‬تور می‌داد‪ ،‬آی‪//‬ا این‬
‫برایش بهتر نمی‌بود ؟‬
‫به من بگو ‪ :‬اگ‪//‬ر ـ اب‪//‬و جه‪//‬ل ـ تک‪//‬ذیب کن‪//‬د و پش‪//‬ت کن‪//‬د‪ ،‬ح‪//‬ال و وض‪//‬عش در‬
‫قیامت چگون‪//‬ه خواه‪//‬د ش‪//‬د؟ آی‪//‬ا او ندانس‪//‬ته اس‪//‬ت ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال می‌بین‪//‬د؟ هرگ‪//‬ز!‬
‫هرگز ! چنین نیست که او می‌پندارد‪ .‬اگر او از کارهای خود دست برندارد‪ ،‬موی‬
‫پیشانیش را می‌گیریم و کشان کشان می‌ب‪//‬ریم؛ م‪//‬وی پیش‪//‬انی دروغگ‪//‬وی بزهک‪//‬ار‬
‫را‪ .‬بگذار او همنشینان و هم‌مجلسان خود را صدا بزند و به کمک بطلبد؛ ما هم به‬
‫زودی فرشتگان مأمور دوزخ را صدا می‌زنیم‪ .‬هرگز از او اطاعت مکن‪).‬‬
‫و در روایتی آمده اس‪//‬ت ک‪//‬ه‪« :‬و ب‪//‬ه او دس‪//‬توراتی داد»‪ .‬و در روایت دیگ‪//‬ری‬
‫آمده است که هدف از «نادیه» قوم و قبیله اش می‌باشد‪.‬‬

‫باب (‪ :)14‬جلوگیری کسی که می‌خواست پیامبر اکرم ص را به قتل برساند‬

‫‪1541‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا س َقاَل ‪َ :‬غَز ْو َنا َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص َغ ْز َو ًة ِقَب َل َنْج ٍد ‪،‬‬
‫َفَأْد َر َك َنا َر ُسوُل ِهَّللا ص ِفي َو اٍد َك ِثيِر اْلِعَض اِه‪َ ،‬فَنَز َل َر ُسوُل ِهَّللا ص َتْح َت َش َجَرٍة‪َ ،‬فَع َّل َق‬
‫َس ْيَفُه ِبُغ ْص ٍن ِم ْن َأْغ َص اِنَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َتَفَّر َق الَّناُس ِفي اْلَو اِد ى َيْسَتِظ ُّلوَن ِبالَّش َج ِر َق اَل ‪َ :‬فَق اَل‬
‫َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َر ُج ًال َأَت اِنى َو َأَن ا َن اِئٌم ‪َ ،‬فَأَخ َذ الَّس ْيَف َفاْس َتْيَقْظُت َو ُه َو َق اِئٌم َع َلى‬
‫َر ْأِس ى‪َ ،‬فَلْم َأْش ُعْر ِإَّال َو الَّسْيُف َص ْلًتا ِفي َيِدِه‪َ ،‬فَقاَل ِلي‪َ :‬م ْن َيْم َنُع َك ِم ِّنى؟ َق اَل ‪ُ ،‬قْلُت ‪ُ :‬هَّللا‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل ِفي الَّثاِنَيِة‪َ :‬م ْن َيْم َنُعَك ِم ِّنى؟ َقاَل ُقْلُت ‪ُ :‬هَّللا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَش اَم الَّسْيَف ‪َ ،‬فَها ُهَو َذ ا َج اِلٌس »‬
‫ُثَّم َلْم َيْع ِرْض َلُه َر ُسوُل ِهَّللا ص‪( .‬م‪)843/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبدهللا ب می‌گوید‪ :‬ما در غزوه‌ای (ذات الرقاع) همراه رسول‬
‫هللا ص در سرزمین نجد بودیم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص در دش‪//‬تی ک‪//‬ه درخت‪//‬ان خ‪//‬اردار‬
‫زیادی داشت‪ ،‬به ما رسید‪ .‬نبی اکرم ص زیر درخ‪//‬تی رفت و شمش‪//‬یرش را ب‪//‬ه یکی‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪236‬‬

‫از ش‪//‬اخه‌های آن درخت‪ ،‬آوی‪//‬زان نم‪//‬ود‪ .‬م‪//‬ردم ن‪//‬یز زی‪//‬ر س‪//‬ایه‌ی درخت‪//‬ان خ‪//‬اردار‪،‬‬
‫پراکنده شدند‪.‬‬
‫رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬من خوابیده ب‪//‬ودم ک‪//‬ه م‪//‬ردی آم‪//‬د و شمش‪//‬یرم را‬
‫برداشت‪ .‬هنگامی که من بیدار شدم‪ ،‬دیدم که با شمشیر‪ ،‬باالی سرم ایستاده اس‪//‬ت‪.‬‬
‫زمانی من وجودش را متوجه شدم ک‪/‬ه شمش‪/‬یر برهن‪/‬ه‪ ،‬در دس‪/‬تش ب‪/‬ود‪ .‬او ب‪/‬ه من‬
‫گفت‪ :‬چ‪//‬ه کس‪//‬ی م‪//‬را از کش‪//‬تن ت‪//‬و ب‪//‬از می‌دارد؟ گفتم‪ :‬هللا‪ .‬پس او شمش‪//‬یر را در‬
‫غالف کرد و این‪ ،‬اوست که اینجا نشسته است»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬سپس رسول هللا‬
‫ص او را مجازات نکرد‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬در مورد سّم و خوردن گوسفند مسموم‬
‫‪1542‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن اْم َر َأًة َيُهوِد َّي ًة َأَتْت َر ُس وَل ِهَّللا ص ِبَش اٍة َم ْس ُم وَم ٍة‪َ ،‬فَأَك َل‬
‫ِم ْنَها َفِج ىَء ِبَها ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَس َأَلَها َع ْن َذ ِل َك ‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬أَر ْد ُت َألْقُتَل َك ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬م ا‬
‫َك اَن ُهَّللا ِلُيَس ِّلَطِك َع َلى َذ اِك »‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أْو َقاَل ‪َ« :‬ع َلَّى »‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬قاُلوا‪َ :‬أَال َنْقُتُلَه ا؟ َق اَل ‪َ« :‬ال»‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَم ا ِزْلُت َأْع ِرُفَها ِفي َلَهَو اِت َر ُسوِل ِهَّللا ص‪( .‬م‪)2190/‬‬
‫میگوید‪ :‬یک زن یهودی گوسفند مس‪//‬مومی را ب‪//‬رای رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬ ‫ترجمه‪ :‬انس س ‌‬
‫ص آورد و پیامبر اکرم ص هم از آن‪ ،‬تناول نمود‪ .‬سپس آن زن را ن‪//‬زد رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص آوردند‪ .‬پیامبر اکرم ص علت این کارش را از او پرسید‪ .‬او گفت‪ :‬می‌خواستم‬
‫تو را بکشم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬هللا متعال ب‪//‬ه ت‪//‬و چ‪//‬نین قدرتی نمی‌ده‪//‬د ی‪//‬ا‬
‫اینکه هللا متعال تو را برمن مس‪//‬لط نمی‌گردان‪//‬د» ص‪//‬حابه گفتن‪//‬د‪ :‬آی‪//‬ا او را ب‪//‬ه قت‪//‬ل‬
‫نرسانیم؟ رسول هللا ص فرمود‪« :‬نه»‪.‬‬

‫باب (‪ :)16‬در مورد تخمین زدن درست نبی اکرم ص‬

‫‪1543‬ـ َع ْن َأِبي ُح َم ْيٍد س َقاَل ‪َ :‬خ َر ْج َنا َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َغ ْز َو َة َتُبوَك ‪َ ،‬فَأَتْيَن ا َو اِدَى‬
‫اْلُقَر ى َع َلى َح ِد يَقٍة ِال ْمَر َأٍة‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬اْخ ُرُصوَها» َفَخ َر ْص َناَها‪َ ،‬و َخ َرَص َها‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َع ْش َر َة َأْو ُس ٍق‪َ ،‬و َقاَل ‪َ« :‬أْح ِص يَها َح َّتى َنْر ِج َع ِإَلْيِك ‪ِ ،‬إْن َش اَء ُهَّللا»‪َ ،‬فاْنَطَلْقَنا‬
‫َح َّتى َقِدْم َنا َتُبوَك ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬س َتُهُّب َع َلْيُك ُم الَّلْيَل َة ِر يٌح َش ِد يَد ٌة‪َ ،‬فَال َيُقْم ِفيَه ا‬
‫َأَح ٌد ِم ْنُك ْم ‪َ ،‬فَم ْن َك اَن َلُه َبِع يٌر َفْلَيُش َّد ِع َقاَلُه»‪َ ،‬فَهَّبْت ِر يٌح َش ِد يَد ٌة‪َ ،‬فَقاَم َر ُجٌل َفَح َم َلْت ُه ال‪ِّ//‬ر يُح‬
‫َح َّتى َأْلَقْت ُه ِبَجَبَلْى َطِّيٍئ ‪َ ،‬و َج اَء َر ُس وُل اْبِن اْلَع ْلَم اِء ‪َ ،‬ص اِحِب َأْيَل َة ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫ِبِكَتاٍب‪َ ،‬و َأْهَدى َلُه َبْغَلًة َبْيَض اَء ‪َ ،‬فَكَتَب ِإَلْيِه َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َأْهَدى َلُه ُبْر ًدا‪ُ ،‬ثَّم َأْقَبْلَنا َح َّتى‬
‫َقِدْم َنا َو اِدَى اْلُقَر ى‪َ ،‬فَس َأَل َر ُسوُل ِهَّللا ص اْلَم ْر َأَة َع ْن َحِد يَقِتَها‪َ« :‬ك ْم َبَلَغ َثَم ُرَها»؟ َفَق اَلْت ‪:‬‬
‫َع َش َر َة َأْو ُس ٍق‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إِّنى ُم ْس ِرٌع ‪َ ،‬فَم ْن َش اَء ِم ْنُك ْم َفْلُيْس ِرْع َم ِع َى ‪َ ،‬و َم ْن‬
‫َش اَء َفْلَيْم ُك ْث »‪َ ،‬فَخ َر ْج َنا َح َّتى َأْش َر ْفَنا َع َلى اْلَم ِد يَنِة‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬هِذِه َطاَبُة‪َ ،‬و َه َذ ا ُأُح ٌد ‪َ ،‬و ُه َو‬
‫َجَبٌل ُيِح ُّبَنا َو ُنِح ُّبُه»‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪ِ« :‬إَّن َخْيَر ُدوِر اَألْنَص اِر َداُر َبِني الَّنَّج اِر ‪ُ ،‬ثَّم َداُر َبِني َع ْب ِد‬
‫اَألْش َهِل ‪ُ ،‬ثَّم َداُر َبِني َع ْب ِد اْلَح اِرِث ْبِن اْلَخ ْز َر ِج‪ُ ،‬ثَّم َداُر َبِني َس اِع َدَة‪َ ،‬وِفي ُك ِّل ُدوِر‬
‫اَألْنَص اِر َخْيٌر»‪َ ،‬فَلِح َقَنا َس ْعُد ْبُن ُع َباَدَة‪َ ،‬فَقاَل َأُب و ُأَس ْيٍد ‪َ :‬أَلْم َت َر َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َخَّي َر‬
 ‫‪237‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫ُدوَر اَألْنَص اِر ‪َ ،‬فَجَع َلَنا آِخ ًرا‪َ ،‬فَأْد َر َك َس ْعٌد َر ُس وَل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َخَّي ْر َت‬
‫ُدوَر اَألْنَص اِر َفَجَع ْلَتَنا آِخ ًرا َفَقاَل ‪َ« :‬أَو َلْيَس ِبَح ْس ِبُك ْم َأْن َتُك وُنوا ِم َن اْلِخ َياِر »‪( .‬م‪)1392/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوحمید ساعدی س می‌گوید‪ :‬همراه رسول الله ص برای غزوه‌ی تب‪//‬وک‪،‬‬
‫بیرون رفتیم‪ .‬در مسیر راه‪ ،‬گذرمان به باغ یک زن در وادی «قری» افت‪//‬اد‪ .‬رس‪//‬ول‬
‫الله ص خطاب به صحابه فرمود‪« :‬محصول خرم‪//‬ای این ب‪//‬اغ را تخمین بزنید»‪.‬‬
‫ما تخمین زدیم و خود رسول هللا ص نیز آنها را ده وسق‪ ،‬تخمین زد و به آن زن‪،‬‬
‫گفت‪« :‬تا هنگامی که ما ان شاء هللا برمی‌گردیم‪ ،‬مقدار آنها را مش‪//‬خص کن»‪ .‬ب‪//‬ه‬
‫هر حال‪ ،‬ما به راهمان دامه دادیم تا اینکه به تبوک رس‪//‬یدیم‪ .‬در آنج‪//‬ا‪ ،‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرمود‪« :‬امشب‪ ،‬هوا بس‪/‬یار طوف‪//‬انی خواه‪/‬د ش‪/‬د؛ هیچ کس‪ ،‬از ج‪/‬ایش تک‪/‬ان‬
‫نخورد‪ .‬همچنین هرکس‪ ،‬ش‪//‬تری دارد زان‪//‬ویش را ببن‪//‬دد»‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬در آن‬
‫شب‪ ،‬یک نفر از جایش برخاست و طوفان او را در بر گرفت و با خود برد و در‬
‫نزدیکی دو کوه قبیله‌ی «طی» انداخت‪ .‬همچنین در همین سفر‪ ،‬فرستاده‌ی پادش‪//‬اه‬
‫ایله نامه‌ای برای رسول هللا ص آورد و قاطری سفید به وی اهدا نمود‪ .‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص نیز به او نامه‌ای نوشت و یک عدد چادر ب‪//‬ه وی هدی‪//‬ه ک‪//‬رد‪ .‬در بازگش‪//‬ت از‬
‫تبوک‪ ،‬وقتی که به وادی قری رسیدیم‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص از آن زن پرس‪//‬ید‪« :‬مق‪//‬دار‬
‫محصول باَغت‪ ،‬چقدر شد»؟ گفت‪ :‬ده َو َس ق‪( .‬یعنی هم‪//‬ان مق‪//‬داری ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا‬
‫ص تخمین زده بود‪).‬‬
‫آنگاه پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬من برای رفتن به مدینه‪ ،‬عجله دارم؛ ه‪//‬رکس‪،‬‬
‫دوست دارد با من بیاید‪ ،‬عجله کند‪ .‬و هرکس‪ ،‬دوست ندارد‪ ،‬آهسته بیای‪/‬د»‪ .‬س‪/‬پس م‪/‬ا‬
‫براه افتادیم تا اینکه مدینه هویدا گشت و به آن نزدی‪//‬ک ش‪//‬دیم‪ .‬در این هنگ‪//‬ام‪ ،‬رس‪//‬ول‬
‫الله ص فرمود‪« :‬این‪ ،‬طابه (شهر خوب) است و این‪ ،‬احد است؛ کوهی که م‪//‬ا را‬
‫دوست دارد و ما ن‪//‬یز آن را دوس‪//‬ت داریم»‪ .‬س‪//‬پس ادام‪//‬ه داد و فرم‪//‬ود‪« :‬به‪//‬ترین‬
‫منازل انصار‪ ،‬منازل بنی نجار هستند‪ .‬سپس منازل ب‪//‬نی عبداالش‪//‬هل‪ ،‬بع‪//‬د از آن‪،‬‬
‫منازل بنی حارث بن خ‪//‬زرج‪ ،‬و پس از آنه‪//‬ا‪ ،‬من‪//‬ازل ب‪//‬نی س‪//‬اعده‪ ،‬و تم‪//‬ام من‪//‬ازل‬
‫انصار‪ ،‬خوب هستند»‪.‬‬
‫ُا‬
‫و بعد از آنکه سعد بن عباده به م‪//‬ا ملح‪//‬ق ش‪//‬د‪ ،‬اب‪//‬و َس ید گفت‪ :‬خ‪//‬بر داری ک‪//‬ه‬
‫رسول هللا ص تیره‌های خوب انصار را نام برد و م‪//‬ا را در آخ‪//‬ر قرار داد؟ س‪//‬عد‬
‫خودش را به رسول هللا ص رساند و گفت‪ :‬یا رس‪/‬ول هللا! تیره‌ه‪/‬ای خ‪/‬وب انص‪/‬ار‬
‫را نام بردید و ما را در آخر‪ ،‬قرار دادید؟ رسول اکرم ص فرمود‪« :‬آیا برای شما‬
‫کافی نیست که جزو خوبان باشید»؟‬

‫بــاب (‪ :)17‬این ســخن نــبی اکــرم ص کــه فرمــود‪« :‬من کمرهایتــان را می‌گــیرم تــا در آتش‬
‫نیفتید»‬
‫‪1544‬ـ َعن َأُبو ُهَر ْي َر َة س َق ال‪َ َ:‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م َثِلى َك َم َث ِل َر ُج ٍل اْس َتْو َقَد‬
‫َناًرا‪َ ،‬فَلَّم ا َأَض اَء ْت َم ا َح ْو َلَه ا َجَع َل اْلَف َر اُش َو َه ِذِه ال‪َّ/‬د َو اُّب اَّلِتي ِفي الَّن اِر َيَقْع َن ِفيَه ا‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪238‬‬

‫َو َجَعَل َيْح ُج ُز ُهَّن َو َيْغ ِلْبَنُه َفَيَتَقَّح ْم َن ِفيَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَذ ِلُك ْم َم َثِلى َو َم َثُلُك ْم ‪َ ،‬أَن ا آِخ ٌذ ِبُح َج ِزُك ْم َع ِن‬
‫الَّناِر ‪َ ،‬هُلَّم َع ِن الَّناِر ‪َ ،‬هُلَّم َع ِن الَّناِر‪َ ،‬فَتْغ ِلُبوِنى َتَقَّح ُم وَن ِفيَها»‪( .‬م‪)2284/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬مث‪//‬ال من‪ ،‬مانن‪//‬د م‪//‬ردی‬
‫است که آتشی روشن کند؛ پس هنگامی که آتش اطرافش را روشن کرد‪ ،‬پروانه‌ها‬
‫و این حش‪/‬رات‪ ،‬ش‪/‬روع ب‪/‬ه ان‪/‬داختن خ‪/‬ود در آتش می‌کنن‪/‬د و آن م‪/‬رد از این ک‪/‬ار‬
‫جلوگیری می‌کند؛ اما آنها او را مغل‪//‬وب می‌کنن‪//‬د و وارد آتش می‌ش‪//‬وند‪ .‬این مث‪//‬ال‬
‫من و شماست‪ .‬من کمرهایتان را می‌گیرم تا در آتش نیفتید و می‌گ‪//‬ویم از آتش ب‪//‬ه‬
‫سوی من بیایید‪ ،‬از آتش به سوی من بیایید؛ اما شما بر من پیروز می‌شوید و وارد‬
‫آتش می‌گردید»‪.‬‬

‫باب (‪ :)18‬نـبی اکــرم ص هللا متعــال را بهــتر از همـه می‌شــناخت و بیشــتر از همـه هم از هللا‬
‫متعال می‌ترسید‬
‫‪1545‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪َ :‬ر َّخ َص َر ُسوُل ِهَّللا ص ِفي َأْم ٍر ‪َ ،‬فَتَن َّز َه َع ْن ُه َن اٌس ِم َن‬
‫الَّناِس‪َ ،‬فَبَلَغ َذ ِل َك الَّنِبَّي ص َفَغ ِض َب ‪َ ،‬ح َّتى َب اَن اْلَغ َض ُب ِفي َو ْج ِه ِه‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪َ« :‬م ا َب اُل‬
‫َأْق َو اٍم َيْر َغ ُب وَن َع َّم ا ُر ِّخ َص ِلي ِفي‪ِ/‬ه‪َ ،‬فَوِهَّللا َألَن ا َأْع َلُم ُهْم ِباِهَّلل َو َأَش ُّدُهْم َل ُه َخ ْش َيًة»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2356‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬رای انج‪/‬ام ک‪/‬اری‪ ،‬اج‪/‬ازه داد‪ .‬ام‪/‬ا‬
‫تعدادی از مردم از انجام آن‪ ،‬خودداری کردند‪ .‬بعد از اینکه این خبر به نبی اک‪//‬رم‬
‫ص رس‪//‬ید‪ ،‬خش‪//‬مگین ش‪//‬د ت‪//‬ا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه آث‪//‬ار خش‪//‬م در چه‪//‬ره‌اش نمای‪//‬ان گردی‪//‬د و‬
‫فرمود‪« :‬چرا بعضی از م‪//‬ردم از انج‪//‬ام کاره‪//‬ایی ک‪//‬ه من اج‪//‬ازه‌ی انج‪//‬ام آنه‪//‬ا را‬
‫دادم‪ ،‬خودداری می‌کنند؟ سوگند به هللا‪ ،‬من از آنها ش‪//‬ناخت بیش‪//‬تری نس‪//‬بت ب‪//‬ه هللا‬
‫دارم و بیشتر از آنان از هللا متعال می‌ترسم»‪.‬‬

‫باب (‪ :)19‬دوری کردن نبی اکرم ص از گناهان و انتقام گرفتن به خاطر محارم الهی‬
‫‪1546‬ـ َع ْن َعاِئَشَة بَز ْو ِج الَّنِبِّي ص َأَّنَها َقاَلْت ‪َ :‬م ا ُخ ِّي َر َر ُس وُل ِهَّللا ص َبْيَن ْم َر ْيِن‬
‫َأ‬
‫ِإَّال َأَخ َذ َأْيَسَر ُهَم ا َم ا َلْم َيُك ْن ِإْثًم ا‪َ ،‬فِإْن َك اَن ِإْثًم ا َك اَن َأْبَع َد الَّناِس ِم ْنُه‪َ ،‬و َم ا اْنَتَقَم َر ُسوُل ِهَّللا‬
‫ص ِلَنْفِس ِه‪ِ ،‬إَّال َأْن ُتْنَتَهَك ُحْر َم ُة ِهَّللا ﻷ‪( .‬م‪)2327/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه رضی هللا عنها ؛همسر گرامی نبی اکرم ص ؛ می‌گوید‪ :‬هرگ‪//‬اه‪،‬‬
‫به رسول هللا ص اختیار داده می‌ش‪//‬د ک‪//‬ه از میان دو ک‪//‬ار‪ ،‬یکی را انتخ‪//‬اب کن‪//‬د‪،‬‬
‫آسانترین آنها را انتخاب می‌کرد؛ البته اگر گناه نمی‌بود‪ .‬ولی اگر گناه بود‪ ،‬بیش‪//‬تر‬
‫از همه‌ی مردم از آن‪ ،‬فاصله می‌گرفت‪ .‬همچنین رسول هللا ص به خاطر خودش‪،‬‬
‫انتقام نمی‌گرفت مگر اینکه به دین هللا متعال‪ ،‬بی حرمتی می‌ش‪//‬د‪( .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬بخ‪//‬اطر‬
‫آن‪ ،‬انتقام می‌گرفت‪).‬‬
 ‫‪239‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫باب (‪ :)20‬درباره‌ی نماز خواندن نبی اکرم ص تا اینکه پاهایش ورم نمود و این سخنش کــه‬
‫فرمود«آیا بنده‌ی شکرگزاری نباشم»؟‬
‫‪1547‬ـ َع ِن اْلُمِغ يَرِة ْبِن ُش ْع َبَة س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َص َّلى َح َّتى اْنَتَفَخ ْت َقَد َم اُه‪َ ،‬فِقيَل َل ُه‪:‬‬
‫َأَتَك َّل ُف َه َذ ا َو َق ْد َغ َف َر ُهَّللا َل َك َم ا َتَق َّد َم ِم ْن َذْنِب َك َو َم ا َت َأَّخ َر ؟ َفَق اَل ‪َ« :‬أَفَال َأُك وُن َع ْب ًدا‬
‫َش ُك وًرا»‪( .‬م‪)2819/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مغیره بن شعبه س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص ش‪//‬بها ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای ب‪//‬ه نم‪//‬از‬
‫می‌ایستاد که پاهایش‪ ،‬ورم کردند‪ .‬صحابه به رسول هللا ص ع‪//‬رض کردن‪//‬د‪ :‬چ‪//‬را‬
‫خودت را اینهمه به زحمت می‌اندازی حال آنک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال گناه‪//‬ان اول و آخ‪//‬رت‬
‫را بخشیده است؟ پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬آیا بنده‌ی شکر گزاری نباشم»؟‬

‫باب (‪ :)21‬این سخن نبی اکــرم ص کــه فرمـود «من اســتقبال کننـده‌ی شــما بـر حـوض کــوثر‬
‫هستم»‬
‫‪1548‬ـ َعن ُج نُد َب س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت الَّنِبَّي ص َيُق وُل‪َ« :‬أَن ا َف َر ُطُك ْم َع َلى اْلَح ْو ِض»‪.‬‬
‫(م‪)2289/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جندب س می‌گوید‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬من اس‪//‬تقبال‬
‫کننده‌ی شما بر حوض کوثر هستم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)22‬بزرگی حوض نبی اکرم ص ‪ ،‬و ورود امتش به آن‬
‫‪1549‬ـ َعن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ل َق اَل ‪َ :‬ق ال َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ح ْو ِض ى‬
‫َم ِس يَر ُة َش ْهٍر ‪َ ،‬و َز َو اَي اُه َس َو اٌء ‪َ ،‬و َم اُؤ ُه َأْبَيُض ِم َن اْل َو ِرِق‪َ ،‬و ِر يُح ُه َأْطَيُب ِم َن اْلِم ْس ِك ‪،‬‬
‫َوِكيَزاُنُه َك ُنُجوِم الَّس َم اِء ‪َ ،‬فَم ْن َش ِرَب ِم ْنُه َفَال َيْظَم ُأ َبْع َد ُه َأَبًدا» َقاَل ‪َ :‬و َقاَلْت َأْس َم اُء ِبْنُت َأِبي‬
‫َبْك ٍرب‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إِّني َع َلى اْلَح ْو ِض َح َّتى َأْنُظ َر َم ْن َي ِر ُد َع َلَّي ِم ْنُك ْم ‪،‬‬
‫َو َس ُيْؤ َخ ُذ ُأَن اٌس ُدوِنى‪َ ،‬ف َأُقوُل‪َ :‬ي ا َر ِّب ِم ِّنى َوِم ْن ُأَّمِتى‪َ ،‬فُيَق اُل‪َ :‬أَم ا َش َع ْر َت َم ا َع ِم ُل وا‬
‫َبْعَدَك؟ َو ِهَّللا َم ا َبِر ُحوا َبْع َدَك َيْر ِج ُعوَن َع َلى َأْعَق اِبِهْم » َق اَل ‪َ :‬فَك اَن اْبُن َأِبي ُم َلْيَك َة َيُق وُل‪:‬‬
‫الَّلُهَّم ِإَّنا َنُعوُذ ِبَك َأْن َنْر ِج َع َع َلى َأْعَقاِبَنا‪َ ،‬أْو َأْن ُنْفَتَن َع ْن ِد يِنَنا‪( .‬م‪)2292/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهللا بن عمرو ب می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬ح‪/‬وض من ب‪/‬ه‬
‫اندازه‌ی مسافت یک ماه راه است‪ .‬و طول و عرضش با یکدیگر‪ ،‬مساوی هس‪//‬تند‪.‬‬
‫آبش‪ ،‬س‪//‬فیدتر از نق‪//‬ره‪ ،‬ب‪//‬ویش خوش‪//‬بوتر از مش‪//‬ک‪ ،‬و پارچ‌ه‪//‬ایش ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی‬
‫ستارگان آسمان است‪ .‬هرکس از آن‪ ،‬آب بنوشد‪ ،‬بعد از آن‪ ،‬هرگ‪//‬ز تش‪//‬نه نخواه‪//‬د‬
‫شد»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید ‪ :‬اسماء دختر ابوبکر ل گفت‪ :‬همچ‪//‬نین رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«من کنار حوض ایستاده‌ام تا ببینم کدام یک از شما نزد من می‌آید‪ .‬و تعدای را از‬
‫رسیدن به من جلوگیری می‌کنن‪//‬د‪ .‬من می‌گ‪//‬ویم‪ :‬پروردگ‪//‬ارا! اینه‪//‬ا از من و ج‪//‬زو‬
‫امتیان من هستند‪ .‬گفته می‌شود‪ :‬خبر نداری که آنها بعد از تو چ‪//‬ه کاره‪//‬ایی انج‪//‬ام‬
‫دادند؟ سوگند به هللا‪ ،‬آنها بعد از ت‪//‬و مرت‪//‬د ش‪//‬دند»‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬ابن ابی ملیک‪//‬ه‬
‫همیشه اینگونه دعا می‌کرد که‪ :‬بار اله‪//‬ا! م‪//‬ا از مرت‪//‬د ش‪//‬دن و دچ‪//‬ا فتن‪//‬ه ش‪//‬دن در‬
‫دین‪ ،‬به تو پناه می‌بریم‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪240‬‬

‫‪1550‬ـ َع ْن َح اِر َثَة بِن َو َهَب س‪َ :‬أَّنُه َسِمَع الَّنِبَّي ص َقاَل ‪َ« :‬ح ْو ُضُه َم ا َبْيَن َص ْنَع اَء‬
‫َو اْلَم ِد يَنِة» َفَقاَل َل ُه اْلُم ْس َتْو ِر ُد‪َ :‬أَلْم َتْس َم ْعُه َق اَل ‪« :‬اَألَو اِنى»؟ َق اَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬فَق اَل اْلُم ْس َتْو ِر ُد‪:‬‬
‫«ُتَر ى ِفيِه اآلِنَيُة ِم ْثَل اْلَك َو اِكِب»‪( .‬م‪)2298/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حارثه بن و هب ‪ t‬می‌گوید‪ :‬شنیدم که نبی اکرم ص فرمود‪« :‬حوض‪//‬ش‬
‫به اندازه‌ی مسافت میان مدینه و صنعاء است»‪ .‬مس‪//‬تورد ب‪//‬ه او گفت‪ :‬آی‪//‬ا نش‪//‬نیدی‬
‫که در مورد ظرفهای حوض‪ ،‬چیزی بگوید؟ حارثه جواب داد‪ :‬نه‪ .‬مس‪//‬تورد گفت‪:‬‬
‫«ظرف‌هایش به اندازه‌ی ستارگان آسمان است»‪.‬‬
‫‪1551‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َع ِن الَّنّبِّی ص‪ِ« :‬إَّن َأَم اَم ُك ْم َح ْو ًض ا َك َم ا َبْيَن َج ْر َب ا َو ُر َح »‬
‫َأْذ‬
‫َو ِفي َر واَية‪َ« :‬ح وِض ی» َو ِفي َر َو ايِة‪َ :‬قاَل ُع َبْيُد ِهَّللا‪َ :‬فَس َأْلُتُه ـ َيعنی نافعًا ـ َفَقاَل ‪َ :‬قْر َيَتْيِن‬
‫ِبالَّش اِم ‪َ ،‬بْيَنُهَم ا َم ِس يَر ُة َثَالِث َلَياٍل ‪َ ،‬وِفي َر َو اَيِة‪َ ،‬ثَالَثِة َأَّياٍم ‪( .‬م‪)2299/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ب می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ج فرم‪//‬ود‪« :‬پیش روی ش‪//‬ما حوض‪//‬ی‬
‫وجود دارد که به اندازه‌ی مسافت میان دو روس‪/‬تای َج رب‪/‬اء و أذُرح اس‪/‬ت»‪ .‬عبید‬
‫هللا می‌گوید‪ :‬از نافع در مورد جرباء و اذرح پرسیدم‪ .‬گفت‪ :‬دو روس‪//‬تا در ش‪//‬ام‌اند‬
‫که فاصله‌ی میان آنها سه شب‪ ،‬و در روایتی‪ ،‬سه روز‪ ،‬راه است‪.‬‬
‫‪1552‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َس ُمَر َة س َع ْن َر ُس وِل الَّل ِه ص َق اَل ‪َ« :‬أَال ِإِّني َف َر ٌط َلُكْم َع َلى‬
‫اْلَح ْو ِض‪َ ،‬وِإَّن ُبْع َد َم ا َبْيَن َطَر َفْي ِه َكَم ا َبْيَن َص ْنَع اَء َو َأْيَل َة‪َ ،‬ك َأَّن اَألَب اِريَق ِفي‪ِ/‬ه الُّنُج وُم»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2305‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن سمره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬من استقبال کننده‌ی‬
‫ش‪//‬ما ب‪//‬ر ح‪//‬وض ک‪//‬وثر هس‪//‬تم‪ .‬همان‪//‬ا فاص‪//‬له‌ی میان دو ط‪//‬رف آن‪ ،‬ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی‬
‫فاصله‌ی میان صنعاء و ایله اس‪/‬ت‪ .‬و پارچ‌ه‪/‬ای آن مانن‪/‬د س‪/‬تارگان (بس‪/‬یار زی‪/‬اد)‬
‫هستند»‪.‬‬
‫َّل‬ ‫ْل‬ ‫ُة‬ ‫ْل‬‫ُق‬
‫‪1553‬ـ َع ْن ِبي َذ ٍّر س َقاَل ‪ُ :‬ت ‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬م ا آِنَي ا َح ْو ِض؟ َق اَل ‪َ« :‬و ا ِذ ى‬ ‫َأ‬
‫َنْفُس ُم َحَّمٍد ِبَيِدِه آلِنَيُت ُه َأْكَث ُر ِم ْن َع َد ِد ُنُج وِم الَّس َم اِء َو َك َو اِكِبَه ا‪َ ،‬أَال ِفي الَّلْيَل ِة اْلُم ْظِلَم ِة‬
‫اْلُم ْص ِح َيِة‪ ،‬آِنَيُة اْلَج َّنِة َم ْن َش ِرَب ِم ْنَها َلْم َيْظَم ْأ آِخ َر َم ا َع َلْي ِه‪َ ،‬يْش ُخ ُب ِفي ‪ِ/‬ه ِم يَزاَب اِن ِم َن‬
‫اْلَج َّنِة‪َ ،‬م ْن َش ِرَب ِم ْنُه َلْم َيْظَم ْأ‪َ ،‬ع ْر ُضُه ِم ْثُل ُطوِل ِه‪َ ،‬م ا َبْيَن َع َّم اَن ِإَلى َأْيَل َة‪َ ،‬م اُؤ ُه َأَش ُّد‬
‫َبَياًض ا ِم َن الَّلَبِن ‪َ ،‬و َأْح َلى ِم َن اْلَعَس ِل »‪( .‬م‪)2300/‬‬
‫ترجمه‪ :‬روایت است که ابوذر س گفت‪ :‬یا رسول هللا! تعداد ظرف‌ه‪//‬ای ح‪//‬وض‬
‫کوثر چقدر است؟ پیامبر اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه کس‪/‬ی‌که ج‪/‬ان محم‪/‬د در‬
‫دست اوست‪ ،‬تعداد ظرف‌های حوض ک‪//‬وثر بیش‪//‬تر از تع‪//‬داد س‪//‬تارگان کوچ‪//‬ک و‬
‫بزرگ آسمان در یک شب تاریک و بدون ابر‪ ،‬می‌باشد‪ .‬و همان‌ها نیز ظرف‌های‬
‫بهشت هستند‪ .‬هرکس از آن بنوشد‪ ،‬هرگز تشنه نمی‌شود‪ .‬دو آبراهه از بهش‪//‬ت ب‪//‬ه‬
‫آن‪ ،‬جریان دارد‪ .‬ه‪//‬رکس‪ ،‬از آن بنوش‪//‬د‪ ،‬تش‪//‬نه نمی‌ش‪//‬ود‪ .‬عرض‪//‬ش مانن‪//‬د ط‪//‬ولش‬
‫می‌باشد‪ .‬و هر ضلع آن به اندازه‌ی فاصله‌ی میان عمان تا ایله است‪ .‬آبش‪ ،‬سفیدتر‬
‫از شیر‪ ،‬و شیرین‌تر از عسل است»‪.‬‬
‫‪1554‬ـ َع ْن َثْو َباَن س‪َ :‬أَّن َنِبَّى ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬إِّنى ِبُع ِر َح ْو ِض ى وُد ال اَس ْه ِل‬
‫َأل‬ ‫َّن‬ ‫َأُذ‬ ‫ْق‬ ‫َل‬
‫اْلَيَمِن ‪َ ،‬أْض ِرُب ِبَعَص اَى َح َّتى َيْر َفَّض َع َلْيِهْم »‪َ ،‬فُس ِئَل َع ْن َع ْر ِض ِه؟ َفَق اَل ‪ِ« :‬م ْن َم َق اِم ى‬
 ‫‪241‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫ِإَلى َع َّم اَن » َو ُس ِئَل َع ْن َش َر اِبِه؟ َفَق اَل ‪َ« :‬أَش ُّد َبَياًض ا ِم َن الَّلَبِن ‪َ ،‬و َأْح َلى ِم َن اْلَعَس ِل ‪َ ،‬يُغُّت‬
‫ِفيِه ِم يَزاَباِن َيُم َّد اِنِه ِم َن اْلَج َّنِة‪َ ،‬أَح ُدُهَم ا ِم ْن َذ َهٍب‪َ ،‬و اآلَخ ُر ِم ْن َو ِر ٍق»‪( .‬م‪)2301/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ثوبان س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬همانا من در جایگ‪/‬اه اص‪/‬لی‬
‫حوضم می‌ایستم و مردم را با عصایم برای آم‪//‬دن اه‪//‬ل یمن‪ ،‬کن‪//‬ار می‌زنم ت‪//‬ا آبش‬
‫برای آنان‪ ،‬جاری گردد»‪ .‬سپس مردم از پیامبر اکرم ص در مورد پهنای ح‪//‬وض‬
‫پرس‪//‬یدند‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬از اینج‪//‬ا ت‪//‬ا عم‪//‬ان اس‪//‬ت»‪ .‬س‪//‬پس م‪//‬ردم از آب آن پرس‪//‬یدند‪.‬‬
‫فرمود‪« :‬سفیدتر از شیر‪ ،‬و شیرین‌تر از عسل است‪ .‬دو آبراه‪//‬ه ک‪//‬ه از بهش‪//‬ت ب‪//‬ا‬
‫قدرت و فشار‪ ،‬جریان دارند‪ ،‬آب آن را تهیه می‌کنن‪//‬د ک‪//‬ه یکی از آنه‪//‬ا از طال‪ ،‬و‬
‫دیگری از نقره است»‪.‬‬
‫‪1555‬ـ َع ْن ُعْقَبَة ْبِن َعاِم ٍر س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل الَّل ِه ص َخ َرَج َيْو ًم ا َفَص َّلى َع َلى َأْه ِل ُأُح ٍد‬
‫َص َالَتُه َع َلى اْلَم ِّيِت‪ُ ،‬ثَّم اْنَصَر َف ِإَلى اْلِم ْنَبِر‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ« :‬إِّنى َف َر ٌط َلُكْم ‪َ ،‬و َأَن ا َش ِهيٌد َع َلْيُكْم ‪َ ،‬وِإِّنى‬
‫َو الَّلِه َألْنُظُر ِإَلى َح ْو ِض َى اآلَن ‪َ ،‬وِإِّنى َقْد ُأْع ِط يُت َم َفاِتيَح َخَزاِئِن اَألْر ِض‪َ ،‬أْو َم َف اِتيَح اَألْر ِض‪،‬‬
‫َوِإِّنى َو الَّلِه َم ا َأَخ اُف َع َلْيُكْم َأْن ُتْش ِرُكوا َبْع ِدى‪َ ،‬و َلِكْن َأَخ اُف َع َلْيُكْم َأْن َتَتَناَفُس وا ِفيَه ا»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2296‬‬
‫ترجمه‪ :‬عقبه بن عامر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬روزی‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬یرون رفت و ب‪//‬ر‬
‫اهل احد (شهدای آن) نماز جنازه خواند‪ .‬سپس به سوی منبر رفت و فرم‪//‬ود‪« :‬من‬
‫استقبال کننده‌ی شما و گواه بر شما هستم‪ .‬سوگند به هللا‪ ،‬هم اکن‪//‬ون من حوض‪//‬م را‬
‫می‌بینم‪ .‬به من کلید گنجینه‌های زمین یا کلید‌های زمین‪ ،‬عنایت شده اس‪//‬ت‪ .‬س‪//‬وگند‬
‫به هللا‪ ،‬من از شرک ورزیدن شما بعد از خودم نمی‌ترسم؛ ولی بیم آن را دارم ک‪//‬ه‬
‫در دنیا با یکدیگر به رقابت بپردازید»‪.‬‬

‫باب (‪ :)23‬صفات ظاهری‪ ،‬بعثت و سن نبی اکرم ص‬

‫‪1556‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س َق اَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َلْيَس ِبالَّطِو يِل اْلَب اِئِن َو َال‬
‫ِباْلَقِص يِر‪َ ،‬و َلْيَس ِباَألْبَيِض اَألْمَهِق َو َال ِباآلَد ِم ‪َ ،‬و َال ِباْلَج ْع ِد اْلَقَط ِط َو َال ِبالَّس ِبِط ‪َ ،‬بَع َث ُه ُهَّللا‬
‫َع َلى َر ْأِس َأْر َبِع يَن َس َنًة‪َ ،‬فَأَقاَم ِبَم َّك َة َع ْش َر ِس ِنيَن َو ِباْلَم ِد يَنِة َع ْش َر ِس ِنيَن ‪َ ،‬و َتَو َّف اُه ُهَّللا َع َلى‬
‫َر ْأِس ِس ِّتيَن َس َنًة‪َ ،‬و َلْيَس ِفي َر ْأِس ِه َو ِلْح َيِتِه ِع ْش ُروَن َشْع َر ًة َبْيَض اَء ‪( .‬م‪)2347/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬قامت رس‪//‬ول هللا ص ن‪//‬ه بس‪//‬یار بلن‪//‬د و ن‪//‬ه‬
‫بسیار کوتاه ب‪//‬ود‪ .‬رنگی بس‪//‬یار س‪//‬فید نداش‪//‬ت و گن‪//‬دم گ‪//‬ون هم نب‪//‬ود‪ .‬موه‪//‬ایش ن‪//‬ه‬
‫بسیار مجعد بود و نه صاف و فروهشته‪ .‬هللا او را در سن چه‪//‬ل س‪//‬الگی‪ ،‬مبع‪//‬وث‬
‫نمود‪ .‬ده سال در مکه و ده سال در مدینه ماند‪ .‬و در سن شصت سالگی در ح‪//‬الی‬
‫که بر سر و ریش (مبارکش) بیست موی سفید‪ ،‬وجود نداشت‪ ،‬فوت نمود‪.‬‬
‫(قابل یادآوری است که رسول هللا ص نزد جمه‪//‬ور و ب‪//‬ر اس‪//‬اس رأی مش‪//‬هور‬
‫بعد از بعثت‪ ،‬سیزده سال در مکه و ده سال در مدینهی منوره زن‪//‬دگی نم‪//‬ود و در‬
‫سن شصت و سه سالگی دنیا را وداع گفت؛ چنانک‪//‬ه در روای‪//‬ات مختلفی ح‪//‬تی از‬
‫انس ‪ t‬در بعضی از روایات صحیح مسلم نیز آمده است‪ .‬اما در م‪/‬ورد روایت ف‪/‬وق‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪242‬‬

‫باید گفت که یکی از راویان‪ ،‬اعداد را گرد نموده و سیزده را به ده‪ ،‬و شص‪//‬ت و س‪//‬ه‬
‫را به شصت‪ ،‬تبدیل نموده است)‪.‬‬
‫‪1557‬ـ َعن اْلَبَر اَء س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل الَّلِه ص َر ُج ًال َم ْر ُبوًعا‪َ ،‬بِع يَد َم ا َبْيَن اْلَم ْنِكَبْيِن ‪،‬‬
‫َع ِظ يَم اْلُج َّمِة ِإَلى َشْح َم ِة ُأُذَنْيِه‪َ ،‬ع َلْيِه ُح َّلٌة َحْمَر اُء ‪َ ،‬م ا َر َأْيُت َشْيًئا َقُّط َأْح َس َن ِم ْنُه‪( .‬م‪)2337/‬‬
‫ترجمه‪ :‬براء بن عازب ب می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص دارای قامتی متوس‪//‬ط ب‪//‬ود و‬
‫شانه‌هایش ب‪//‬ا یک‪//‬دیگر فاص‪//‬له داش‪//‬ت‪ .‬موه‪//‬ایش ب‪//‬ه ن‪//‬رمه‌ی گوش‪//‬هایش می‌رس‪//‬ید‪.‬‬
‫پارچه‌ی یمنی قرمزی پوشیده بود‪ .‬من هرگز چیزی زیباتر از او ندیده‌ام‪.‬‬
‫‪1558‬ـ َع ْن َأِبي الُّطَفْيِل س َقاَل ‪َ :‬ر َأْيُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َو َم ا َع َلى َو ْج ِه اَألْر ِض َر ُجٌل‬
‫َر آُه َغْيِر ى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُقْلُت َلُه َفَكْيَف َر َأْيَتُه؟ َقاَل ‪َ :‬ك اَن َأْبَيَض َم ِليًحا ُم َقَّصًدا َق اَل ُم ْس ِلُم ‪َ :‬م اَت‬
‫َأُبو الُّطَفْيِل َس َنَة ِم اَئٍة‪َ ،‬و َك اَن آِخ َر َم ْن َم اَت ِم ْن َأْص َح اِب َر ُسوِل ِهَّللا‪( .‬م‪)2340/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو طفیل می‌گوی‪//‬د‪ :‬من رس‪//‬ول هللا ص را دی‪//‬دم‪ ،‬و هم اکن‪//‬ون‪ ،‬در روی‬
‫زمین‪ ،‬بجز من‪ ،‬کسی وجود ندارد که او را دیده باشد‪.‬‬
‫سعید جریری می‌گوید‪ :‬گفتم‪ :‬ایشان را چگون‪//‬ه ی‪//‬افتی؟ گفت‪ :‬ایش‪//‬ان س‪//‬فید و ب‪//‬ا‬
‫نمک بود و قامتی متوسط داشت و نه خیلی چاق و نه خیلی الغر بود‪.‬‬
‫مسلم می‌گوید‪ :‬ابو طفیل در سال صد هجری‪ ،‬فوت نمود و او آخرین کسی بود‬
‫که از یاران رسول هللا ص فوت کرد‪.‬‬
‫باب (‪ :)24‬در مورد ُم هر نبوت‬
‫‪1559‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َس ُمَر َة س َق اَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َق ْد َش ِم َط ُم َق َّد ُم َر ْأِس ِه‬
‫َو ِلْح َيِتِه‪َ ،‬و َك اَن ِإَذ ا اَّد َهَن َلْم َيَتَبَّيْن ‪َ ،‬وِإَذ ا َش ِع َث َر ْأُسُه َتَبَّيَن ‪َ ،‬و َك اَن َك ِثيَر َشْع ِر الِّلْح َي ِة‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َر ُجٌل‪َ :‬و ْج ُه ُه ِم ْث ُل الَّس ْيِف ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬ب ْل َك اَن ِم ْث َل الَّش ْم ِس َو اْلَقَم ِر ‪َ ،‬و َك اَن ُم ْس َتِد يًرا‪،‬‬
‫َو َر َأْيُت اْلَخاَتَم ِع ْنَد َك ِتِفِه ِم ْثَل َبْيَض ِة اْلَح َم اَم ِة‪ُ ،‬يْش ِبُه َجَس َد ُه‪( .‬م‪)2344/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن سمره س می‌گوید‪ :‬موهای جل‪//‬وی س‪//‬ر و ریش رس‪//‬ول هللا ص‬
‫جو گندمی‌بود‪ .‬و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه روغن می‌زد‪ ،‬موه‪//‬ای س‪//‬فیدش‪ ،‬دی‪//‬ده نمی‌ش‪//‬د‪ .‬ام‪//‬ا‬
‫هنگامی که موهایش‪ ،‬پراکنده و ژولیده می‌شد‪ ،‬ظ‪//‬اهر می‌ش‪//‬دند‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫ریش پر پشت و گنجانی داشت‪ .‬مردی گفت‪ :‬چه‪//‬ره‌اش مانن‪//‬د شمش‪//‬یر ب‪//‬ود؟ ج‪//‬ابر‬
‫گفت‪ :‬نه‪ ،‬بلکه مانند خورشید و ماه بود‪ .‬وی چهره‌ای ِگرد داشت‪ .‬من ُم ه‪//‬ر نب‪//‬وت‬
‫را کنار شانه‌اش دیدم که به اندازه‌ی تخم کبوتر بود و رنگی ش‪//‬بیه رن‪//‬گ جس‪//‬مش‬
‫داشت‪.‬‬
‫َّل‬
‫‪1560‬ـ َعن الَّساِئَب ْبَن َيِزيَد س َقاَل ‪َ :‬ذَهَبْت ِبي َخ اَلِتى ِإَلى َر ُس وِل ال ِه ص‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬ي ا‬
‫َر ُس وَل الَّل ِه‪ِ ،‬إَّن اْبَن ُأْخ ِتى َوِج ٌع‪َ ،‬فَم َس َح َر ْأِس ى َو َدَع ا ِلي ِباْلَبَر َك ِة‪ُ ،‬ثَّم َتَو َّض َأ َفَش ِرْبُت ِم ْن‬
‫َو ُضوِئِه‪ُ ،‬ثَّم ُقْم ُت َخ ْلَف َظْهِرِه‪َ ،‬فَنَظْر ُت ِإَلى َخاِتِمِه َبْيَن َكِتَفْيِه‪ِ ،‬م ْثَل ِزِّر اْلَحَج َلِة‪( .‬م‪)2345/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬س‪//‬ایب بن یزی‪//‬د س می‌گوی‪//‬د‪ :‬خ‪//‬اله‌ام م‪//‬را ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬رد و‬
‫ع‪//‬رض ک‪//‬رد‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! خ‪//‬واهر زاده‌ام بیم‪//‬ار اس‪//‬ت‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص دس‪//‬ت‬
‫(مبارکش) را بر سر من کشید و برای من دعای برکت نمود‪ .‬آنگاه‪ ،‬وضو گرفت‬
‫و من باقیمانده‌ی آب وضویش را نوشیدم‪ .‬سپس پشت سر پیامبر اکرم ص ایس‪//‬تادم‬
 ‫‪243‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫و به ُم هر نبوت که مانند دکمه‌ای بود و میان شانه‌های رسول هللا ص قرار داشت‪،‬‬
‫نگاه کردم‪.‬‬
‫‪1561‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َس ْر ِج َس س َقاَل ‪َ :‬ر َأْيُت الَّنِبَّي ص َو َأَك ْلُت َم َع ُه ُخ ْب ًز ا َو َلْح ًم ا‬
‫َأْو َقاَل ‪َ :‬ثِر يًدا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُقْلُت َلُه‪َ :‬أْسَتْغ َفَر َلَك الَّنِبُّي ص؟ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬و َل َك‪ُ ،‬ثَّم َتَال َه ِذِه اآلَي َة‪:‬‬
‫﴿َو ٱۡس َتۡغ ِفۡر ِلَذ ۢن ِبَك َو ِلۡل ُم ۡؤ ِمِنيَن َو ٱۡل ُم ۡؤ ِم َٰن ِت﴾ [محمد‪َ .]19 :‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم ُدْر ُت َخ ْلَفُه َفَنَظْر ُت ِإَلى‬
‫َخاَتِم الُّنُبَّو ِة َبْيَن َك ِتَفْيِه‪ِ ،‬ع ْنَد َناِغ ِض َك ِتِفِه اْلُيْس َر ى‪ُ ،‬ج ْم ًع ا‪َ ،‬ع َلْي ِه ِخ يَالٌن َك َأْم َث اِل الَّثآِلي‪ِ/‬ل ‪.‬‬
‫(م‪)4346/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن سرجس می‌گوید‪ :‬من نبی اکرم ص را دیدم و با ایشان نان و‬
‫گوشت یا ترید (نان ُخ رد شده داخل آبگوشت) خوردم‪ .‬عاص‪//‬م می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ه عبدهلل‬
‫بن سرجس گفتم‪ :‬آیا نبی اکرم ص برایت طلب مغفرت کرد؟ گفت‪ :‬بله‪ ،‬ب‪//‬رای ت‪//‬و‬
‫نیز طلب مغفرت نمود‪ .‬آنگاه این آیه را تالوت کرد‪َ﴿ :‬و ٱۡس َتۡغ ِفۡر ِل َذ ۢن ِبَك َو ِلۡل ُم ۡؤ ِمِنيَن‬
‫َو ٱۡل ُم ۡؤ ِم َٰن ِت ﴾ «برای گناهان خودت و مردان و زنان مؤمن طلب مغفرت کن»‪.‬‬
‫عبدهلل بن سرجس س می‌گوید‪ :‬سپس پشت سر پیامبر اکرم ص رفتم و به ُم ه‪//‬ر‬
‫نبوت که میان شانه‌هایش‪ ،‬نزدیک باالی شانه‌ی چپش‪ ،‬مانند یک ُم ش‪//‬ت‪ ،‬جم‪//‬ع‪ ،‬و‬
‫باالی آن‪ ،‬خال‌هایی مانند زگیل بود‪ ،‬نگاه کردم‪.‬‬

‫باب (‪ :)25‬کیفیت دهان‪ ،‬چشمان و پشت پاهای نبی اکرم ص‬

‫ْل‬
‫َل ا َع ْيِن ‪،‬‬ ‫َك‬ ‫ْش‬ ‫َأ‬ ‫ْل‬
‫‪1562‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َسُمَر َة س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َض ِليَع ا ِم ‪،‬‬
‫َف‬
‫َم ْنُهوَس اْلَعِقَبْيِن ‪.‬‬
‫َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ِلِس َم اٍك ‪َ :‬م ا َض ِليُع اْلَفِم ؟ َقاَل ‪َ :‬ع ِظ يُم اْلَفِم َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬م ا َأْش َك ُل اْلَع ْيِن ؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َطِو يُل َشِّق اْلَع ْيِن ‪َ ،‬قاَل ‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬م ا َم ْنُهوُس اْلَعِقِب؟ َقاَل ‪َ :‬قِليُل َلْح ِم اْلَعِقِب‪( .‬م‪)2339/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن سمره می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص دهان بزرگ و چشمان س‪//‬فید ب‪//‬ا‬
‫اندکی قرمزی داشت و پشت پاهایش دارای گوشت اندکی بود‪.‬‬
‫(قاب‪//‬ل ی‪//‬ادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه علم‪//‬ا توض‪//‬یح س‪//‬ماک را در م‪//‬ورد «َأْش کُل اْلَع یِن »‬
‫نپذیرفته‌اند و جمهور همین مفهومی را که ما ارائه کرده‌ایم‪ ،‬ذکر نموده‌ان‪//‬د‪ .‬ب‪//‬رای‬
‫توضیح بیشتر به شرح صحیح مسلم نووی و تحفه االحوذی شرح ترمذی مراجعه‬
‫نمایید)‪.‬‬

‫باب (‪ :)26‬ریش (مبارک) نبی اکرم ص‬

‫ْأ‬
‫‪1563‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪ُ :‬ي َرُه َي ِتَف الَّرُجُل ال ْع َر ا َبْيَض اَء ِم َر ِس ِه‬
‫ْن‬ ‫ْل‬ ‫َة‬ ‫َّش‬ ‫ْن‬ ‫ْن‬‫َأ‬ ‫ْك‬
‫َو ِلْح َيِت ِه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َلْم َيْخ َتِض ْب َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ ،‬إَّنَم ا َك اَن اْلَبَي اُض ِفي َع ْنَفَقِت ِه َوِفي‬
‫الُّص ْد َغْيِن ‪َ ،‬وِفي الَّر ْأِس َنْبٌذ ‪( .‬م‪)2341/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از انس بن مالک س روایت است که گفت‪ :‬مکروه است که شخص‪،‬‬
‫موهای سفید س‪//‬ر و ریش‌اش را بَک ن‪//‬د‪ .‬همچ‪//‬نین انس س گفت‪ :‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪244‬‬

‫موهایش را رنگ نمی‌کرد؛ فقط تعدادی موی سفید در عنفقه (قس‪//‬مت پ‪//‬ایین لب‬
‫زی‪//‬رین) و ش‪//‬قیقه‌هایش و مق‪//‬دار ان‪//‬دکی ن‪//‬یز در موه‪//‬ای س‪//‬ر پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫وجود داشت‪.‬‬

‫باب (‪ :)27‬موهای سفید نبی اکرم ص‬

‫‪1564‬ـ َع ْن َأِبي ُج َح ْيَفَة س َقاَل ‪َ :‬ر َأْيُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َأْبَيَض َقْد َش اَب ‪َ ،‬ك اَن اْلَحَس ُن‬
‫ْبُن َع ِلٍّى ُيْش ِبُهُه‪( .‬م‪)2343/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬و جحیف‪//‬ه س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص را دی‪//‬دم ک‪//‬ه رنگی‪ ،‬س‪//‬فید و‬
‫موهایی‪ ،‬جو گندمی داشت و حسن بن علی ب شبیه او بود‪.‬‬

‫باب (‪ :)28‬موهای نبی اکرم ص‬

‫‪1565‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا صَك اَن َيْض ِرُب َش َع ُر ُه َم ْنِكَبْيِه‪( .‬م‪)2338/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انسس می‌گوید‪ :‬موهای رسول هللا ص میان شانه‌هایش افتاده بود‪.‬‬
‫‪1566‬ـ َع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َش َع ُر َر ُسوِل ِهَّللا ص ِإَلى َأْنَص اِف ُأُذ َنْيِه‪( .‬م‪)2338/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬موهای رسول هللا ص تا نص‪//‬ف گوش‪//‬هایش‬
‫می‌رسید‪.‬‬
‫باب (‪ :)29‬رها کردن موها بر پیشانی و فرق باز کردن‬
‫‪1567‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬ك اَن َأْهُل اْلِكَتاِب َيْسُد ُلوَن َأْش َع اَر ُهْم ‪َ ،‬و َك اَن اْلُم ْش ِرُك وَن‬
‫َيْفُر ُقوَن ُر ُء وَس ُهْم ‪َ ،‬و َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ُيِح ُّب ُمَو اَفَق َة َأْه ِل اْلِكَت اِب ِفيَم ا َلْم ُي ْؤ َم ْر ِب ِه‪،‬‬
‫َفَس َد َل َر ُسوُل ِهَّللا ص َناِص َيَتُه‪ُ ،‬ثَّم َفَر َق َبْعُد‪( .‬م‪)2336/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن عب‪//‬اس ب می‌گوی‪//‬د‪ :‬اه‪//‬ل کت‪//‬اب موهایش‪//‬ان را ره‪//‬ا می‌کردن‪//‬د و‬
‫مشرکین‪ ،‬فرق باز می‌کردن‪/‬د‪ .‬و رس‪/‬ول هللا ص در ام‪/‬ری ک‪/‬ه دس‪/‬توری ب‪/‬رای آن‬
‫نیام‪//‬ده ب‪//‬ود‪ ،‬دوس‪//‬ت داش‪//‬ت مواف‪//‬ق اه‪//‬ل کت‪//‬اب‪ ،‬عم‪//‬ل کن‪//‬د؛ ل‪//‬ذا پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫موهایش را بر پیشانی‪ ،‬رها می‌کرد‪ .‬اما سر انجام‪ ،‬پیامبر ص نیز فرق باز کرد‪.‬‬

‫باب (‪ :)30‬تبسم رسول هللا ص‬

‫فيه حديث جابر بن سمرة‪ ،‬و قد تقدم فی كتاب الصالة‪.‬‬
‫ترجمــه‪ :‬در این زمین‪//‬ه‪ ،‬ح‪//‬دیث ج‪//‬ابر بن س‪//‬مره س در «کت‪//‬اب نم‪//‬از» (ح‪//‬دیث‬
‫شماره ‪ )‌362‬بیان گردید‪.‬‬

‫یَبَر د‪ ،‬حیای بیشتری داشت‬ ‫باب (‪ :)31‬نبی اکرم ص از دوشیزه‌ای که در پرده بسر م ‌‬
‫‪1568‬ـ َعن ابي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرَّى س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص َش َّد َحَي اًء ِم َن ا َع َر اِء‬
‫ْذ‬ ‫ْل‬ ‫َأ‬
‫ِفي ِخ ْد ِر َها‪َ ،‬و َك اَن ِإَذ ا َك ِرَه َشْيًئا َع َر ْفَناُه ِفي َو ْج ِهِه‪( .‬م‪)2320/‬‬
 ‫‪245‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص از دوش‪//‬یزه‌ای ک‪//‬ه در پ‪//‬رده‬

‫بسر می‌َبَر د‪ ،‬حیای بیشتری داشت‪ .‬و هرگ‪//‬اه‪ ،‬ک‪//‬اری را ناپس‪//‬ند می‌دانس‪//‬ت‪ ،‬م‪//‬ا از‬
‫چهره‌اش‪ ،‬متوجه می‌شدیم‪.‬‬

‫باب (‪ :)32‬خوشبویی نبی اکرم ص و نرمی و لطافت بدنش‬

‫‪1569‬ـ َع ْن َأَنٍس بِن َم اِلك س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َأْز َه َر الَّل ْو ِن ‪َ ،‬ك َأَّن َع َر َق ُه‬
‫الُّلْؤ ُلُؤ‪ِ ،‬إَذ ا َم َش ى َتَك َّفَأ‪َ ،‬و َال َم ِس ْس ُت ِد يَباَج ًة َو َال َح ِر يَر ًة َأْلَيَن ِم ْن َكِّف َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬و َال‬
‫َش َم ْم ُت ِم ْسَك ًة َو َال َع ْنَبَر ًة َأْطَيَب ِم ْن َر اِئَحِة َر ُسوِل ِهَّللا ص‪( .‬م‪)2330/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬انس بن مال‪//‬ک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رن‪//‬گ چه‪//‬ره‌ی رس‪//‬ول هللا ص زیب‪//‬ا و‬
‫درخشان بود؛ عرقی مانند مروارید داشت؛ با قدرت و وقار راه می‌رفت؛ من هیچ‬
‫دیب‪//‬ا و ابریش‪//‬می‪ ،‬لمس نک‪//‬ردم ک‪//‬ه نرم‌ت‪//‬ر از ک‪//‬ف دس‪//‬ت رس‪//‬ول هللا ص باش‪//‬د‪.‬‬
‫همچنین‪ ،‬هیچ ُم شک و عنبری را خوشبوتر از رایحه‌ی پیامبر اکرم ص نیافتم‪.‬‬
‫‪1570‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َسُمَر َة س َقاَل ‪َ :‬ص َّلْيُت َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص َص َالَة اُألوَلى‪َّ ،‬م‬
‫ُث‬
‫َخ َرَج ِإَلى َأْهِلِه َو َخ َر ْج ُت َم َع ُه‪َ ،‬فاْسَتْقَبَلُه ِو ْلَداٌن ‪َ ،‬فَجَعَل َيْمَس ُح َخَّدْى َأَحِدِهْم َو اِح ًدا َو اِح ًدا‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬و َأَّم ا َأَنا َفَم َسَح َخِّدى َقاَل ‪َ :‬فَو َج ْد ُت ِلَيِدِه َبْر ًدا ـ َأْو ‪ِ :‬ر يًحا ـ َك َأَّنَم ا َأْخ َر َجَه ا ِم ْن ُج ْؤ َن ِة‬
‫َع َّطاٍر‪( .‬م‪)2329/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن سمره س می‌گوید‪ :‬همراه رسول هللا ص نماز ظهر را خوان‪//‬دم‬
‫و بعد از اینکه پیامبر اکرم ص بیرون ش‪//‬د و ب‪//‬ه س‪//‬وی خ‪//‬انواده‌اش رفت‪ ،‬من ن‪//‬یز‬
‫همراه او بیرون رفتم‪ .‬در این اثنا‪ ،‬چن‪/‬د ک‪/‬ودک ب‪/‬ه اس‪/‬تقبال رس‪/‬ول هللا ص آمدن‪/‬د‪.‬‬
‫نبی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ر رخس‪//‬ارهای هری‪//‬ک از آنه‪//‬ا یکی یکی‪ ،‬دس‪//‬ت کش‪//‬ید‪ .‬همچ‪//‬نین‬
‫رسول مکرم اسالم ص بر دو رخسار من‪ ،‬دست کشید‪ .‬از دستش‪ ،‬بویی ب‪//‬ه مش‪//‬ام‌‬
‫من رسید که گویا آن را از صندوقچه‌ی عطار‪ ،‬بیرون آورده است‪.‬‬
‫باب (‪ :)33‬عرق کردن نبی اکرم ص هنگام نزول وحی در هوای سرد‬
‫‪1571‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪ِ :‬إْن َك اَن َلُيْنَز ُل َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص ِفي اْلَغ َداِة اْلَب اِر َد ِة‪،‬‬
‫ُثَّم َتِفيُض َج ْبَهُتُه َع َر ًقا‪( .‬م‪)2333/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬چه بسا که در هوای سرد صبح‪ ،‬ب‪//‬ر رس‪//‬ول هللا ص‬
‫وحی نازل می‌شد و از پیشانی‌اش‪ ،‬عرق سرازیر می‌گشت‪.‬‬
‫ْأ‬
‫‪1572‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ :‬أَّن اْلَح اِر َث ْبَن ِهَش اٍم َس َأَل الَّنِبَّي ص‪َ :‬كْي َف َي ِتي‪َ//‬ك ا َو ْح ُى ؟‬
‫ْل‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬أْح َياًنا َي ْأِتيِنى ِفي ِم ْث ِل َص ْلَص َلِة اْلَج َر ِس‪َ ،‬و ُه َو َأَش ُّد َع َلَّى ‪ُ ،‬ثَّم َيْفِص ُم َع ِّنى َو َق ْد‬
‫َو َع ْيُتُه‪َ ،‬و َأْح َياًنا َم َلٌك ِفي ِم ْثِل ُصوَرِة الَّرُج ِل ‪َ ،‬فَأِع ى َم ا َيُقوُل»‪( .‬م‪)2333/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ام المُو منین؛ عایشه ل؛ روایت است که ح‪//‬ارث بن هش‪//‬ام از ن‪//‬بی اک‪//‬رم‬
‫ص پرسید‪ :‬وحی چگونه بر تو نازل می‌شود؟ رسول هللا ص فرمود‪« :‬گاهی مانند‬
‫صدای زنگ (یعنی ب‪//‬ه ص‪//‬ورت زمزم‪//‬ه) ن‪//‬ازل می‌ش‪//‬ود و این‪ ،‬س‪//‬خت‌ترین ن‪//‬وع‬
‫آنست‪ .‬و پس از فراگرفتن وحی‪ ،‬این کیفیت‪ ،‬خاتمه پیدا می‌کند‪ .‬گاهی هم فرشته‌ی‬
‫وحی‪ ،‬به صورت انسان می‌آید و من گفته‌هایش را حفظ می‌کنم»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪246‬‬

‫باب (‪ :)34‬خوشبویی عرق نبی اکرم ص‬

‫‪1573‬ـ َع ْن َأَنِس س َقاَل ‪َ :‬د َخ َل َع َلْيَن ا الَّنِبُّى ص َفَق اَل ِع ْن َدَنا‪َ ،‬فَع ِر َق‪َ ،‬و َج اَء ْت ُأِّم ى‬
‫ِبَقاُروَرٍة‪َ ،‬فَجَع َلْت َتْس ُلُت اْلَعَر َق ِفيَها‪َ ،‬فاْسَتْيَقَظ الَّنِبُّى ص َفَقاَل ‪َ« :‬يا ُأَّم ُس َلْيٍم ‪َ ،‬م ا َهَذ ا اَّلِذ ي‬
‫َتْص َنِع يَن »؟ َقاَلْت ‪َ :‬هَذ ا َع َر ُقَك َنْج َع ُلُه ِفي ِط يِبَنا‪َ ،‬و ُهَو ِم ْن َأْطَيِب الِّطيِب‪( .‬م‪)2331/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص به خانه‌ی ما آمد و ن‪//‬زد م‪//‬ا قیلول‪//‬ه (خ‪//‬واب‬
‫ظهر) نمود‪ .‬هنگامی که خواب رفت‪ ،‬عرق کرد‪ .‬م‪//‬ادرم شیش ‪/‬ه‌ای آورد و ش‪//‬روع‬
‫به جمع کردن عرقها در آن نمود‪ .‬نبی اکرم ص بیدار شد و فرمود‪« :‬ای ام ُس لیم!‬
‫این چه کاری است؟ ام ُسلیم گفت‪ :‬این ع‪/‬رق ت‪//‬و را ب‪//‬ه عن‪//‬وان خوش‪//‬بویی اس‪//‬تفاده‬
‫می‌کنیم؛ چرا که بهترین خوشبویی است‪.‬‬
‫باب (‪ :)35‬تبرک جستن از عرق نبی اکرم ص‬
‫‪1574‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ك اَن الَّنِبُّى ص َيْد ُخ ُل َبْيَت ُأِّم ُسَلْيٍم َفَيَناُم َع َلى ِفَر اِشَها‬
‫َو َلْيَس ْت ِفيِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَج اَء َذ اَت َيْو ٍم َفَناَم َع َلى ِفَر اِشَها َفُأِتَيْت ‪َ ،‬فِقيَل َلَه ا‪َ :‬ه َذ ا الَّنِبُّي ص َن اَم ِفي‬
‫َبْيِتِك ‪َ ،‬ع َلى ِفَر اِش ِك ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَج اَء ْت َو َق ْد َع ِر َق‪َ ،‬و اْس َتْنَقَع َع َر ُق ُه َع َلى ِقْطَع ِة َأِد يٍم ‪َ ،‬ع َلى‬
‫اْلِفَر اِش ‪َ ،‬فَفَتَح ْت َع ِتيَد َتَها َفَج َع َلْت ُتَنِّش ُف َذ ِلَك اْلَعَر َق َفَتْع ِص ُر ُه‪ِ ،‬في َقَو اِر يِر َه ا‪َ ،‬فَف ِز َع‬
‫الَّنِبُّي ص َفَق اَل ‪َ« :‬م ا َتْص َنِع يَن ؟ َي ا ُأَّم ُس َلْيٍم » َفَق اَلْت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬نْر ُج و َبَر َكَت ُه‬
‫ِلِص ْبَياِنَنا‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬أَص ْبِت»‪( .‬م‪)2331/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می گوید‪ :‬نبی اکرم ص به خ‪//‬انه‌ی ام س‪//‬لیم میآم‪//‬د و‬
‫هنگامی که ام سلیم آنجا نبود‪ ،‬س‪//‬ر ج‪//‬ایش میخوابید‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬روزی رس‪//‬ول هللا‬
‫ص آم‪//‬د و س‪//‬رجایش‪ ،‬خوابید‪ .‬ب‪//‬ه ام س‪//‬لیم اطالع دادن‪//‬د ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه‬
‫خانه‌اش آمده و سر جایش خوابیده است‪ .‬انس می‌گوید‪ :‬نبیاکرم ص عرق ک‪//‬رده‬
‫بود و عرقهایش روی قطعه چ‪//‬رمی ب‪//‬االی رختخ‪//‬وابش‪ ،‬جم‪//‬ع ش‪//‬ده ب‪//‬ود ک‪//‬ه ام‬
‫سلیم به خانه آمد و طبله (صندوقچه‌ی خوشبویی) خود را باز نمود و شروع به‬
‫جذب کردن عرق‌ها با پارچه‌ای نمود و داخل شیشه‌هایش می‌ریخت‪ .‬نبی اک‪//‬رم‬
‫ص از خواب‪ ،‬بیدار شد و فرمود‪ :‬ای ام ُسلیم! چکار می‌کنی؟ ام سلیم گفت‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول الله! امیدوارم که عرق شما باعث خیر و برکت برای کودکان ما گردد‪.‬‬
‫رسول الله ص فرمود‪« :‬حرفت درست است»‪.‬‬
‫(بسیار واضح است که ام ُسلیم‪ ،‬از محارم رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬وده اس‪/‬ت؛ چنانک‪/‬ه‬
‫عالم‪//‬ه ابن عب‪//‬دالبر می‌گوی‪//‬د‪ :‬فک‪//‬ر می‌کنم ام ُس لیم دخ‪//‬تر ملح‪//‬ان؛ م‪//‬ادر انس بن‬
‫مالک؛ یا خواهرش ام حرام‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص را ش‪//‬یر داده اس‪//‬ت‪ .‬ب‪//‬ا توج‪//‬ه ب‪//‬ه این‬
‫موضوع‪ ،‬یکی از آنها خ‪//‬اله‌ی رض‪//‬اعی و دیگ‪//‬ری‪ ،‬خ‪//‬واهر رض‪//‬اعی رس‪//‬ول هللا‬
‫ص میشود‪ .‬بعد از آن‪ ،‬با سند ذکر می‌کند ک‪//‬ه ام ح‪//‬رام یکی از مح‪//‬ارم رس‪//‬ول هللا‬
‫ص از طرف خاله‌هایش بوده است؛ چ‪//‬را ک‪//‬ه م‪//‬ادر عب‪//‬دالمطلب بن هاش‪//‬م از ب‪//‬نی‬
‫نجار بود‪ .‬و به نقل از یونس بن عبداالعلی می‌گوید‪ :‬ابن وهب گفت‪ :‬ام حرام یکی‬
‫از خاله‌های رضاعی نبی اکرم ص بود‪ .‬ب‪//‬ه همین خ‪//‬اطر‪ ،‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ن‪//‬زد او‬
 ‫‪247‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫استراحت مینمود‪ .‬دانشمندانی مانن‪/‬د ابوالقاس‪/‬م ج‪/‬وهری‪ ،‬داوودی و مهلب ن‪/‬یز این‬
‫مطلب را با قاطعیت پذیرفته‌اند‪ .‬بعضی هم گفته‌اند که ام ُسلیم خ‪//‬اله‌ی پ‪//‬در ی‪//‬ا پ‪//‬در‬
‫بزرگ پیامبر ؛عبدالمطلب؛ بود‪ .‬عالمه ابن جوزی می‌گوید‪ :‬شنیدم ک‪//‬ه بعض‪//‬ی از‬
‫حفاظ میگفتند‪ :‬ام ُسلیم خ‪/‬واهر رض‪//‬اعی آمن‪/‬ه م‪/‬ادر رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬ود‪( .‬نق‪/‬ل ب‪/‬ا‬
‫اندکی اختصار)‬
‫به هر حال‪ ،‬از مجموع سخنان باال چنین ب‪//‬ه نظ‪//‬ر می‌رس‪//‬د ک‪//‬ه ام ُس لیم و ام‬
‫حرام که خواهر یکدیگرند‪ ،‬و رسول الله ص در خانه‌ی آنها رفت و آمد زیادی‬
‫داشت‪ ،‬و چه بسا که در خانه‌هایشان‪ ،‬اس‪//‬تراحت مینم‪//‬ود‪ ،‬ج‪//‬زو مح‪//‬ارم پیامبر‬
‫اکرم ص بوده‌اند‪.‬‬
‫باب (‪ :)36‬نزدیک بودن نبی اکرم ص با مردم و تبرک جستن مردم از ایشان‬
‫‪1575‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإَذ ا َص َّلى اْلَغ َد اَة َج اَء َخ َد ُم‬
‫اْلَم ِد يَنِة ِبآِنَيِتِهْم ِفيَها اْلَم اُء ‪َ ،‬فَم ا ُيْؤ َتى ِبِإَن اٍء ِإَّال َغ َم َس َي َد ُه ِفيَه ا‪َ ،‬فُرَّبَم ا َج اُء وُه ِفي اْلَغ َداِة‬
‫اْلَباِر َد ِة َفَيْغ ِم ُس َيَد ُه ِفيَها‪( .‬م‪)2324/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص نم‪/‬از ص‪/‬بح را‬
‫می‌خواند‪ ،‬خدمتگزاران مدین‪/‬ه‪ ،‬ظرفه‪/‬ای آبش‪/‬ان را می‌آوردن‪/‬د؛ و ه‪/‬ر ظ‪/‬رفی ک‪/‬ه‬
‫آورده می‌شد‪ ،‬نبی اکرم ص دستش را داخل آبش‪ ،‬فرو می‌ب‪/‬رد‪ .‬و چ‪/‬ه بس‪/‬ا ک‪/‬ه در‬
‫یک صبح سرد می‌آمدند و پیامبر اکرم ص دستش را در آب‪ ،‬فرو می‌برد‪.‬‬
‫(قابل یاد آوری است که تبرک جستن بعد از رسول اکرم ص ب‪/‬ه کس‪/‬ی دیگ‪/‬ر‪،‬‬
‫جایز نیست؛ زیرا صحابه بعد از رسول هللا ص به کسی دیگر‪ ،‬تبرک نجستند)‪.‬‬
‫‪1576‬ـ َع ْن َأَنٍس س َق اَل ‪َ :‬لَق ْد َر َأْيُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َو اْلَح َّالُق َيْح ِلُق ُه‪َ ،‬و َأَط اَف ِب ِه‬
‫َأْص َح اُبُه‪َ ،‬فَم ا ُيِريُد وَن َأْن َتَقَع َشْع َر ٌة ِإَّال ِفي َيِد َر ُج ٍل ‪( .‬م‪)2325/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬من رسول هللا ص را دیدم در حالی که یک آرایش‪//‬گر‬
‫مشغول تراشیدن موهای سر ایشان بود و ی‪//‬ارانش‪ ،‬اط‪//‬راف او را گرفت‪//‬ه بودن‪//‬د و‬
‫تالش می‌کردند تا هر موی پیامبر اکرم ص در دست یکی از آنها بیفتد‪.‬‬
‫‪1577‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن اْمَر َأًة َك اَن ِفي َع ْقِلَه ا َش ْى ٌء ‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا ِإَّن ِلي‬
‫ِإَلْيَك َح اَج ًة‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬ي ا ُأَّم ُفَالٍن اْنُظ ِر ى َأَّى الِّس َك ِك ِش ْئِت‪َ ،‬ح َّتى َأْقِض َى َل ِك َح اَج َت ِك »‪،‬‬
‫َفَخَال َم َعَها ِفي َبْع ِض الُّطُر ِق‪َ ،‬ح َّتى َفَر َغ ْت ِم ْن َح اَجِتَها‪( .‬م‪)2326/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬زنی که از نظر عقلی‪ ،‬مقداری مش‪//‬کل داش‪//‬ت‪ ،‬گفت‪:‬‬
‫یا رس‪/‬ول هللا! من ب‪/‬ا ش‪/‬ما ک‪/‬اری دارم‪ .‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬ای م‪/‬ادر فالنی‪،‬‬
‫نگ‪//‬اه کن در هری‪//‬ک از کوچه‌ه‪//‬ای مدین‪//‬ه دوس‪//‬ت داری‪ ،‬ک‪//‬ارت را ب‪//‬رایت انج‪//‬ام‬
‫می‌دهم»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬آنگاه‪ ،‬رسول هللا ص در یکی از راه‌های مدینه‪ ،‬با او به‬
‫خلوت نشست تا اینکه صحبت‌هایش تمام شد‪.‬‬
‫(این خلوت‪ ،‬همانگونه که از حدیث بر می‌آید‪ ،‬سر راه مردم و عبور و م‪//‬رور‬
‫آنها و جلوی چشم مردم بوده و ج‪//‬زو خل‪//‬وت م‪//‬رد و زن بیگان‪//‬ه ک‪//‬ه ح‪//‬رام اس‪//‬ت‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪248‬‬

‫شمرده نمی‌شود؛ زیرا آنها صرفا از مردم‪ ،‬فاصله گرفت‪//‬ه بودن‪//‬د؛ چ‪//‬را ک‪//‬ه آن زن‬
‫نمی‌خواست مردم‪ ،‬صحبتهایش را بشنوند‪ .‬شرح نووی با اندکی تصرف)‬
‫باب (‪ :)37‬رسول هللا ص مهربان‌تر از همه‌ی مردم نسبت به فرزندان و خانواده‌اش بود‬
‫‪1578‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س َق اَل ‪َ :‬م ا َر َأْيُت َأَح ًدا َك اَن َأْر َح َم الن‪//‬اس ِباْلِعَي اِل ِم ْن‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ك اَن ِإْبَر اِهيُم ُم ْسَتْر ِض ًعا َلُه ِفي َع َو اِلى اْلَم ِد يَنِة‪َ ،‬فَك اَن َيْنَطِل ُق َو َنْح ُن‬
‫َم َع ُه‪َ ،‬فَيْد ُخ ُل اْلَبْيَت َو ِإَّنُه َلُيَّدَخُن ‪َ ،‬و َك اَن ِظ ْئُر ُه َقْيًنا‪َ ،‬فَيْأُخ ُذ ُه َفُيَقِّبُلُه‪ُ ،‬ثَّم َيْر ِج ُع‪َ ،‬ق اَل َع ْم ٌرو‪:‬‬
‫َفَلَّم ا ُتُو ِّفَى ِإْبَر اِهيُم َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن ِإْبَر اِهيَم اْبِنى َو ِإَّنُه َم اَت ِفي الَّث ْد ِى ‪َ ،‬و ِإَّن َل ُه‬
‫َلِظ ْئَر ْيِن ُتَك ِّم َالِن َرَض اَعُه ِفي اْلَج َّنِة»‪( .‬م‪)2316/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مال‪//‬ک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬کس‪//‬ی را س‪//‬راغ ن‪//‬دارم ک‪//‬ه نس‪//‬بت ب‪//‬ه‬
‫خ‪//‬انواده‌اش‪ ،‬مهرب‪//‬ان‌تر از رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص باش‪//‬د‪ .‬فرزن‪//‬دش؛ اب‪//‬راهیم؛ دوران‬
‫شیرخوارگی‌اش را در یکی از روس‪//‬تاهای اط‪//‬راف مدین‪//‬ه‪ ،‬می‌گذران‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول‬
‫الله ص از مدینه براه می‌افتاد؛ ما نیز همراه ایش‪//‬ان می‌رف‪//‬تیم؛ ب‪//‬ا وج‪//‬ود اینک‪//‬ه‬
‫دایه‌ی فرزندش‪ ،‬آهنگر‪ ،‬و خان‪//‬ه پ‪//‬ر از دود ب‪//‬ود‪ ،‬پیامبر اک‪//‬رم ص وارد خان‪//‬ه‬
‫می‌شد‪ ،‬کودک را برمی‌داشت و می‌بوسید و برمی‌گشت‪.‬‬
‫عم‪//‬رو می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه اب‪//‬راهیم ف‪//‬وت نم‪//‬ود‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«اب‪//‬راهیم در دوران ش‪//‬یرخوارگی ف‪//‬وت نم‪//‬ود‪ .‬و او در بهش‪//‬ت‪ ،‬دو دای‪//‬ه خواه‪//‬د‬
‫داشت که دوران شیرخوارگی‌اش را کامل می‌کنند»‪.‬‬
‫‪1579‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن اَألْق َر َع ْبَن َح اِبٍس ْبَص َر الَّنِبَّي ص ُيَقِّب ُل ا َحَس َن‬
‫ْل‬ ‫َأ‬
‫َفَقاَل ‪ِ :‬إَّن ِلي َع َش َر ًة ِم َن اْلَو َل ِد َم ا َقَّبْلُت َو اِح ًدا ِم ْنُهْم ‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن ُه َم ْن َال‬
‫َيْر َحْم َال ُيْر َحْم »‪( .‬م‪)2318/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره می‌گوید‪ :‬بعد از اینکه اقرع بن ح‪//‬ابس رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص را‬
‫دی‪//‬د ک‪//‬ه حس‪//‬ن را می‌بوس‪//‬د‪ ،‬گفت‪ :‬من ده فرزن‪//‬د دارم ک‪//‬ه هیچ‌ک‪//‬دام از آنه‪//‬ا را‬
‫نبوس‪//‬یده‌ام‪ .‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬ر کس‪ ،‬ب‪//‬ه دیگ‪//‬ران‪ ،‬رحم نکن‪//‬د‪ ،‬الل‪//‬ه‬
‫متعال به او رحم نخواهد کرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)38‬شفقت نبی اکرم ص نسبت به زنان و دستور به آهسته بردن آنان‬
‫‪1580‬ـ َع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص ِفي َبْع ِض َأْس َفاِر ِه‪َ ،‬و ُغ َالٌم َأْس َو ُد ُيَق اُل‬
‫َلُه‪َ :‬أْنَج َش ُة‪َ ،‬يْح ُدو‪َ ،‬فَقاَل َلُه َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ي ا َأْنَج َش ُة ُر َو ْي َدَك َس ْو ًقا ِب اْلَقَو اِريِر »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2323‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوی‪//‬د‪ :‬در یکی از س‪//‬فرهای رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬رده‌ی س‪//‬یاه‬
‫رنگی ب‪/‬ه ن‪/‬ام انجش‪/‬ه ش‪/‬تران را س‪/‬وق می‌داد‪ .‬رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬ه او فرم‪/‬ود‪« :‬ای‬
‫انجشه! شیشه‌ها را آهستهتر ببر»‪( .‬نبی اک‪//‬رم ص زن‪//‬انی را ک‪//‬ه برش‪//‬تران س‪//‬وار‬
‫بودند‪ ،‬به شیشه تشبیه نمود)‪.‬‬
 ‫‪249‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫باب (‪ :)39‬شجاعت نبی اکرم ص و جلو بودن او در جنگ‌ها‬

‫‪1581‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص َأْح َس َن الَّن اِس‪َ ،‬و َك اَن َأْج َو َد‬
‫الَّناِس‪َ ،‬و َك اَن َأْش َجَع الَّناِس َو َلَقْد َفِزَع َأْهُل اْلَم ِد يَنِة َذ اَت َلْيَلٍة‪َ ،‬فاْنَطَلَق َناٌس ِقَب َل الَّص ْو ِت‪،‬‬
‫َفَتَلَّقاُهْم َر ُسوُل ِهَّللا ص َر اِج ًعا‪َ ،‬و َقْد َس َبَقُهْم ِإَلى الَّص ْو ِت‪َ ،‬و ُه َو َع َلى َف َر ٍس َألِبى َطْلَح َة‬
‫ُعْر ٍى ‪ِ ،‬في ُع ُنِقِه الَّسْيُف َو ُهَو َيُقوُل‪َ« :‬لْم ُتَر اُعوا‪َ ،‬لْم ُتَر اُع وا» َق اَل ‪َ« :‬و َج ْد َناُه َبْح ًر ا‪َ ،‬أْو‬
‫ِإَّنُه َلَبْح ٌر» َقاَل ‪َ :‬و َك اَن َفَر ًسا ُيَبَّطُأ‪( .‬م‪)2307/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص به‪//‬ترین‪ ،‬س‪//‬خاوتمندترین و‬
‫شجاع‌ترین انسان‌ها بود‪ .‬شبی‪ ،‬مردم مدینه‪ ،‬صدایی شنیدند و وحش‪//‬ت کردن‪//‬د؛ ل‪//‬ذا‬
‫گروهی به سوی منبع صدا رفتند‪ .‬رسول هللا ص که ب‪//‬ر اس‪//‬ب ب‪//‬دون زین و پ‪//‬االن‬
‫ابوطلحه‪ ،‬سوار بود‪ ،‬و شمشیرش را حمایل نموده بود‪ ،‬از روبروی آنان‪ ،‬برگشت‬
‫در حالی که می‌فرمود‪« :‬نترسید‪ ،‬نترسید»‪ .‬و در ادامه فرمود‪« :‬این اس‪//‬ب‪ ،‬مانن‪//‬د‬
‫دریا می‌خروشید یا او یک دریای خروشان ب‪//‬ود»‪ .‬راوی میگوی‪//‬د‪ :‬قاب‪//‬ل ی‪//‬ادآوری‬
‫است که اسب ابوطلحه‪ ،‬اسبی بسیار سست و کند بود‪( .‬اما ب‪/‬ه ب‪/‬رکت س‪/‬وار ش‪/‬دن‬
‫رسول هللا ص بر آن‪ ،‬مانند دریا می‌خروشید)‪.‬‬

‫باب (‪ :)40‬نبی اکرم ص از همه‌ی مردم‪ ،‬اخالق بهتری داشت‬

‫‪1582‬ـ َعن َاَنٍس س َقاَل ‪ :‬كاَن َر ُسوُل ِهَّللا ص ِم ْن َأْح َس ِن الَّناِس ُخُلًقا‪َ ،‬فَأْر َس َلِني َيْو ًم ا‬
‫ِلَح اَجٍة َفُقْلُت ‪َ :‬و ِهَّللا َال َأْذ َهُب ‪َ ،‬وِفي َنْفِس ي َأْن َأْذ َهَب ِلَم ا َأَم َرِني ِب ِه َنِبُّي ِهَّللا ص‪َ ،‬فَخ َر ْج ُت‬
‫َح َّتى َأُم َّر َع َلى ِص ْبَياٍن َو ُهْم َيْلَع ُبوَن ِفي الُّسوِق‪َ ،‬فِإَذ ا َر ُسوُل ِهَّللا ص َق ْد َقَبَض ِبَقَف اَى ِم ْن‬
‫َو َر اِئى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَنَظْر ُت ِإَلْيِه َو ُه َو َيْض َح ُك َفَق اَل ‪َ« :‬ي ا ُأَنْيُس َأَذ َهْبَت َح ْيُث َأَم ْر ُت َك »؟ َق اَل ‪:‬‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬أَنا َأْذ َهُب ‪َ ،‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬قاَل َأَنٌس ‪َ :‬وِهَّللا َلَقْد َخ َد ْم ُتُه ِتْس َع ِس ِنيَن ‪َ ،‬م ا َع ِلْم ُتُه َق اَل‬
‫ِلَش ْى ٍء َص َنْع ُتُه‪ِ :‬لَم َفَع ْلَت َك َذ ا َو َك َذ ا؟ َأْو ِلَش ْي ٍء َتَر ْكُتُه‪َ :‬هَّال َفَع ْلَت َك َذ ا َو َك َذ ا‪( .‬م‪)2301/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬رسول الل‪/‬ه ص از همه‌ی م‪/‬ردم‪ ،‬اخالق به‪/‬تری داش‪/‬ت‪.‬‬
‫روزی‪ ،‬مرا ب‪/‬رای انج‪/‬ام ک‪/‬اری فرس‪/‬تاد‪ .‬من گفتم‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه الل‪/‬ه‪ ،‬نمی‌روم؛ ام‪/‬ا ب‪/‬ا‬
‫خودم‪ ،‬تصمیم گرفتم که بروم و دستور پیامبر اکرم ص را اجرا کنم‪ .‬پس بیرون شدم‬
‫و گذرم به کودکانی افتاد که داخل بازار‪ ،‬بازی میکردند‪ .‬ناگهان‪ ،‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص از‬
‫پشت سر‪ ،‬گردنم را گرفت‪ .‬هنگامی ک‪//‬ه ب‪//‬ه او نگ‪//‬اه ک‪//‬ردم‪ ،‬در خ‪//‬الی ک‪//‬ه می‌خندی‪//‬د‪،‬‬
‫فرمود‪« :‬ای انسک! آیا به آنج‪//‬ایی ک‪//‬ه گفتم‪ ،‬رف‪//‬تی»؟ من گفتم‪ :‬بلی‪ ،‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول الل‪//‬ه!‬
‫می‌روم‪ .‬انس س می‌گوید‪ :‬سوگند به الله‪ ،‬نه سال در خدمت رسول الله ص بودم؛ من‬
‫سراغ ندارم که برای انجام کاری که انجام دادم‪ ،‬به من بگوید‪ :‬چرا فالن و فالن ک‪//‬ار‬
‫را انجام دادی‪ .‬همچنین سراغ ندارم که برای کاری که انجام ندادم‪ ،‬بگوید‪ :‬چ‪//‬را فالن‬
‫و فالن کار را انجام ندادی‪.‬‬

‫باب (‪ :)41‬روش صحبت کردن نبی اکرم ص‬

‫‪1583‬ـ َعن ُعرَو َة بِن الُّز َبيِر َقاَل ‪َ :‬ك اَن َأُبو ُهَر ْي َر َة ُيَح ِّد ُث َو َيُق وُل‪ :‬اْس َم ِع ى َي ا َر َّب َة‬
‫اْلُحْج َرِة اْس َم ِع ى َيا َر َّبَة اْلُحْج َرِة‪َ ،‬و َعاِئَش ُة ب ُتَص ِّلي‪َ ،‬فَلَّم ا َقَض ْت َص َالَتَها َق اَلْت ِلُع ْر َو َة‪:‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪250‬‬

‫َأَال َتْس َم ُع ِإَلى َهَذ ا َو َم َقاَلِتِه آِنًفا؟ ِإَّنَم ا َك اَن الَّنِبُّي ص ُيَح ِّد ُث َحِد يًثا‪َ ،‬لْو َع َّد ُه اْلَع اُّد َألْح َص اُه‪.‬‬
‫(م‪)2493/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عروه بن زبیر می‌گوید‪ :‬عایشه ل در حال نماز خواندن بود ک‪//‬ه اب‪//‬وهریره‬
‫س حدیث بیان می‌کرد و میگفت‪ :‬ای صاحب حجره! گوش کن‪ .‬ای صاحب حجره‬
‫! گوش کن‪ .‬هنگامی که عایشه ل نمازش را به پایان رساند‪ ،‬به عروه گفت‪ :‬آیا به‬
‫س‪//‬خنان این ش‪//‬خص و روش ص‪//‬حبت ک‪//‬ردنش گ‪//‬وش نمیک‪//‬نی؟ ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫بگ‪//‬ونه‌ای ص‪//‬حبت می‌نم‪//‬ود ک‪//‬ه اگ‪//‬ر کس‪//‬ی می‌خواس‪//‬ت‪ ،‬کلم‪//‬اتش را بش‪//‬مارد‪،‬‬
‫می‌توانست‪( .‬اما ابوهریره اینگونه با عجله‪ ،‬صحبت میکند)‪.‬‬

‫باب (‪ :)42‬رسول هللا ص هرچند روز‪ ،‬یک بار برای ما موعظه می‌نمود‬
‫‪1584‬ـ َع ْن َش ِقيٍق َأِبي َو اِئ ٍل َق اَل ‪َ :‬ك اَن َع ْب ُد ِهَّللا ُي َذِّك ُرَنا ُك َّل َي ْو ِم َخ ِم يٍس‪َ ،‬فَق اَل َل ُه‬
‫َر ُجٌل‪َ :‬يا َأَبا َع ْبِد الَّرْح َمِن ِإَّنا ُنِح ُّب َح ِد يَثَك َو َنْش َتِهيِه‪َ ،‬و َلَو ِد ْد َنا َأَّنَك َح َّد ْثَتَنا ُك َّل َي ْو ٍم ‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫َم ا َيْم َنُع ِنى َأْن ُأَح ِّد َثُك ْم ِإَّال َك َر اِهَيُة َأْن ُأِم َّلُك ْم ‪ِ ،‬إَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َك اَن َيَتَخ َّو ُلَن ا ِباْلَم ْو ِع َظ ِة‬
‫ِفي اَألَّياِم ‪َ ،‬ك َر اِهَيَة الَّسآَم ِة َع َلْيَنا‪( .‬م‪)2821/‬‬
‫ترجمه‪ :‬شقیق بن وائل می‌گوید‪ :‬عبد هللا بن مسعود س ه‪//‬ر پنج ش‪//‬نبه‪ ،‬ب‪//‬رای م‪//‬ا‬
‫صحبت می‌کرد‪ .‬مردی به او گفت‪ :‬ای ابو عبد الرحمن! ما س‪//‬خنان ت‪//‬و را دوس‪//‬ت‬
‫داریم و بسیار به آنها عالقه مندیم و آرزو داریم ک‪//‬ه ه‪//‬ر روز‪ ،‬ب‪//‬رای م‪//‬ا ص‪//‬حبت‬
‫کنی‪ .‬عبد هللا بن مس‪//‬عود گفت‪ :‬ب‪//‬رای ص‪//‬حبت روزان‪//‬ه‪ ،‬هیچ م‪//‬انعی دیگ‪//‬ر وج‪//‬ود‬
‫ندارد مگر اینکه می‌ترسم باعث خستگی شما شوم‪ .‬رسول هللا ص برای ه‪//‬دایت و‬
‫ارشاد ما هر چند روز‪ ،‬یک بار را در نظر گرفته بود و به خ‪//‬اطر اینک‪//‬ه وع‪//‬ظ و‬
‫نص‪//‬یحت ایش‪//‬ان‪ ،‬م‪//‬وجب خس‪//‬تگی ودلس‪//‬ردی م‪//‬ا نش‪//‬ود‪ ،‬از وع‪//‬ظ گفتن روزان‪//‬ه‪،‬‬
‫اجتناب می‌ورزید‪.‬‬
‫باب (‪ :)43‬نبی اکرم ص سخاوتمندترین انسانها بود‬
‫‪1585‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص َأْج َو َد الَّناِس ِباْلَخْيِر‪َ ،‬و َك اَن َأْج َو َد‬
‫َم ا َيُك وُن ِفي َشْهِر َر َم َض اَن ‪ ،‬حين يلقاه ِج ْبِر يَل َع َلْيِه الَّس َالُم وَك اَن َيْلَق اُه ِفي ُك ِّل َس َنٍة ِفي‬
‫َر َم َض اَن َح َّتى َيْنَس ِلَخ‪َ ،‬فَيْع ِرُض َع َلْي ِه َر ُس وُل ِهَّللا ص اْلُق ْر آَن ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َلِقَي ُه ِج ْبِر يُل َك اَن‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َأْج َو َد ِباْلَخْيِر ِم َن الِّر يِح اْلُم ْر َس َلِة‪( .‬م‪)2308/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن عباس ب می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص س‪//‬خاوتمندترین انس‪//‬ان‌ها ب‪//‬ود‪ .‬و‬
‫سخاوتمندتر از هر وقت‪ ،‬زمانی بود که در ماه رمضان‪ ،‬جبرئیل نزد ایش‪//‬ان می‌آم‪//‬د‪.‬‬
‫قابل یادآوری است که جبرئیل هر سال تا پایان ماه رمض‪//‬ان ب‪//‬ه مالقات رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص می‌آمد و پیامبر اک‪/‬رم ص قرآن ک‪/‬ریم را ب‪/‬ر او عرض‪/‬ه می‌نم‪/‬ود‪ .‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه‬
‫جبریل ایشان را مالقات می‌ک‪/‬رد‪ ،‬ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص در پخش خ‪/‬یر و نیکی‪ ،‬از باده‪/‬ای‬
‫وزنده نیز سبقت می‌گرفت‪.‬‬
‫باب (‪ :)44‬هرگاه از رسول هللا ص چیزی خواسته شد‪ ،‬هرگز نه نگفت‬
 ‫‪251‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫‪1586‬ـ عن َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪َ :‬م ا ُس ِئَل َر ُسوُل ِهَّللا ص َشْيًئا َق ُّط َفَق اَل ‪َ :‬ال‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2311‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابرس می‌گوید‪ :‬هرگاه از رسول الله ص چیزی خواسته ش‪//‬د‪ ،‬هرگ‪//‬ز ن‪//‬ه‬
‫نگفت‪.‬‬
‫‪1587‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َس َأَل الَّنِبَّي ص َغَنًم ا َبْيَن َجَبَلْيِن ‪َ ،‬فَأْع َطاُه ِإَّي اُه‪َ ،‬ف َأَتي‬
‫َقْو َم ُه َفَقاَل ‪َ :‬أْى َقْو ِم َأْس ِلُم وا‪َ ،‬فَو ِهَّللا ِإَّن ُمَحَّم ًدا َلُيْع ِط ى َع َطاًء َم ا َيَخ اُف اْلَفْق َر ‪َ ،‬فَق اَل َأَنٌس ‪:‬‬
‫ِإْن َك اَن الَّرُجُل َلُيْس ِلُم َم ا ُيِر يُد ِإَّال الُّد ْنَيا‪َ ،‬فَم ا ُيْس ِلُم َح َّتى َيُك وَن اِإل ْس َالُم َأَح َّب ِإَلْيِه ِم َن الُّد ْنَيا‬
‫َو َم ا َع َلْيَها‪( .‬م‪)2312/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ردی از ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص گوس‪//‬فندان زی‪//‬ادی را ک‪//‬ه‬
‫فاصله‌ی میان دو کوه را پر میکردند‪ ،‬درخواست کرد‪ .‬نبی اکرم ص به وی‪ ،‬عطا‬
‫کرد‪ .‬سپس آن مرد نزد قومش رفت و گفت‪ :‬ای قوم! مس‪/‬لمان ش‪/‬وید؛ زی‪/‬را محم‪/‬د‬
‫ص مانند کسی‪ ،‬عطا می‌کند و می‌بخشد ک‪//‬ه از فق‪//‬ر نمی‌ترس‪//‬د‪ .‬انس س می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫چه بسا که یک شخص بخاطر دنیا مسلمان می‌شد؛ اما زمان زیادی نمی‌گذشت که‬
‫اسالم را از دنیا و آنچه که در آن‪ ،‬وجود دارد‪ ،‬بیشتر دوست می‌داشت‪.‬‬

‫باب (‪ :)45‬عطای نبی ص اکرم و عظمت و کثرت آن‬

‫‪1588‬ـ َع ِن اْبِن ِشَهاٍب َق اَل ‪َ :‬غ َزا َر ُس وُل ِهَّللا ص َغ ْز َو َة اْلَفْتِح َفْتِح َم َّك َة‪ُ ،‬ثَّم َخ َرَج‬
‫َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَم ْن َم َع ُه ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن ‪َ ،‬ف اْقَتَتُلوا ِبُحَنْيٍن ‪َ ،‬فَنَص َر ُهَّللا ِد يَن ُه َو اْلُم ْس ِلِم يَن ‪،‬‬
‫َو َأْع َطى َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْو َم ِئٍذ َص ْفَو اَن ْبَن ُأَم َّي َة ِم اَئ ًة ِم َن الَّنَع ِم ‪ُ ،‬ثَّم ِم اَئ ًة‪ُ ،‬ثَّم ِم اَئ ًة‪َ ،‬ق اَل‬
‫اْبُن ِشَهاٍب ‪َ :‬ح َّد َثِني َسِع يُد ْبُن اْلُمَس َّيِب َأَّن َص ْفَو اَن َقاَل ‪َ :‬وِهَّللا َلَقْد َأْع َط اِنى َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َم ا َأْع َطاِنى َو ِإَّنُه َألْبَغ ُض الَّناِس ِإَلَّى ‪َ ،‬فَم ا َبِر َح ُيْع ِط يِنى َح َّتى ِإَّنُه َألَح ُّب الَّناِس ِإَلَّى ‪.‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬ابن ش‪///‬هاب زه‪///‬ری می‌گوی‪///‬د‪ :‬بع‪///‬د از فتح مک‪///‬ه‪ ،‬رس‪///‬ول هللا ص و‬
‫مسلمانانی ک‪//‬ه هم‪//‬راه ایش‪//‬ان بودن‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه ُح نین رفتن‪//‬د و در آنج‪//‬ا جنگیدن‪//‬د‪ .‬پس هللا‬
‫متعال‪ ،‬مس‪//‬لمانان و دینش را ی‪//‬اری ک‪//‬رد و پ‪//‬یروز ش‪//‬دند‪ .‬در آن روز‪ ،‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص صد شتر به صفوان بن امیه داد‪ .‬س‪/‬پس ص‪//‬د ش‪/‬تر دیگ‪/‬ر‪ ،‬و بع‪/‬د از آن‪ ،‬ص‪//‬د‬
‫شتر دیگر نیز به او عطا ک‪/‬رد‪ .‬ابن ش‪/‬هاب ب‪/‬ه نق‪/‬ل از س‪/‬عید بن مس‪/‬یب می‌گوی‪/‬د‪:‬‬
‫صفوان گفت‪ :‬سوگند به هللا‪ ،‬زمانی ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص آن ش‪//‬تران را ب‪//‬ه من عطا‬
‫کرد‪ ،‬منفورترین مردم نزد من بود‪ .‬اما همچنان‪ ،‬به من بذل و بخشش می‌نم‪//‬ود ت‪//‬ا‬
‫اینکه محبوبترین مردم نزد من گردید‪.‬‬

‫باب (‪ :)46‬شمارش نبی اکرم ص‬

‫‪1589‬ـ َعن َج اِبر بِن عبِد هللا ل َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لْو َقْد َج اَء َنا َم اُل اْلَبْح َر ْيِن‬
‫َلَقْد َأْع َطْيُتَك َهَك َذ ا َو َهَك َذ ا َو َهَك َذ ا» َو َق اَل ِبَيَد ْي ِه َجِم يًع ا‪َ ،‬فُقِبَض الَّنِبُّي ص َقْب َل َأْن َيِج ىَء‬
‫َم اُل اْلَبْح َر ْيِن ‪َ ،‬فَقِد َم َع َلى َأِبي َبْك ٍر َبْع َد ُه‪َ ،‬فَأَم َر ُم َناِد ًيا َفَناَدى‪َ :‬م ْن َكاَنْت َل ُه َع َلى الَّنِبِّى ص‬
‫ِع َد ٌة َأْو َد ْيٌن َفْلَيْأِت‪َ ،‬فُقْم ُت َفُقْلُت ‪ِ :‬إَّن الَّنِبَّي ص َقاَل ‪َ« :‬لْو َقْد َج اَء َنا َم اُل اْلَبْح َر ْيِن َأْع َطْيُت َك‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪252‬‬
‫َهَك َذ ا َو َهَك َذ ا َو َهَك َذ ا» َفَح َثى َأُبو َبْك ٍر َم َّر ًة‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ِلي‪ُ :‬عَّد َها‪َ ،‬فَع َد ْد ُتَها َفِإَذ ا ِهَي َخ ْم ُس ِم اَئٍة‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪ُ :‬خ ْذ ِم ْثَلْيَها‪( .‬م‪)2314/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از جابر بن عب‪//‬د هللا ب روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ا اش‪//‬ار ‌ه ب‪//‬ا‬
‫هردو دستش فرمود‪« :‬اگر مال بحرین برسد‪ ،‬این قدر و این قدر و این قدر ب‪//‬ه ت‪//‬و‬
‫خواهم داد»‪ .‬اما رسول هللا ص قبل از رسیدن مال بحرین‪ ،‬وفات نمود‪ .‬ج‪//‬ابر بع‪//‬د‬
‫از رسول هللا ص نزد ابوبکر آمد‪ .‬ابوبکرس دستور داد تا فردی ن‪//‬دا ده‪//‬د و اعالم‬
‫کند‪ :‬هرکس که رسول هللا ص به او وعده‌ای داده‪ ،‬یا از پیامبر اک‪//‬رم ص قرض‪//‬ی‬
‫می‌خواهد‪ ،‬نزد ما بیاید‪ .‬جابر بن عبد هللا ل میگوی‪//‬د‪ :‬من برخاس‪//‬تم و گفتم‪ :‬رس‪//‬ول‬
‫هللا ص فرمود‪« :‬اگر مال بحرین بیاید‪ ،‬اینقدر و اینقدر و اینقدر به تو خواهم داد»‪.‬‬
‫ابوبکر س دو مشت پر‪ ،‬به من داد و فرمود‪ :‬آنها را بشمار‪ .‬من شمردم و دیدم ک‪//‬ه‬
‫پانصد درهم هستند‪ .‬آنگاه فرمود‪ :‬دو برابر آنچه به تو دادم‪ ،‬بردار‪.‬‬
‫باب (‪ :)47‬تعداد اسمهای نبی اکرم ص‬
‫‪1590‬ـ َع ْن ُج َبْيِر ْبِن ُم ْطِع ٍم س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّن ِلي َأْس َم اًء ‪َ ،‬أَنا ُمَحَّم ٌد ‪،‬‬
‫َو َأَنا َأْح َم ُد‪َ ،‬و َأَنا اْلَم اِح ى اَّلِذ ي َيْم ُحو ُهَّللا ِبي اْلُك ْفَر ‪َ ،‬و َأَنا اْلَح اِش ُر اَّلِذ ي ُيْح َش ُر الَّن اُس َع َلى‬
‫َقَد َم َّى ‪َ ،‬و َأَنا اْلَع اِقُب اَّلِذ ي َلْيَس َبْع َد ُه َأَح ٌد » َو َقْد َسَّم اُه ُهَّللا َرُء وًفا َر ِح يًم ا‪( .‬م‪)2354/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جبیر بن مطعم س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬من نامهای زی‪//‬ادی‬
‫دارم؛ من محمد‪ ،‬احمد‪ ،‬ماحی یعنی کسی‌که هللا متعال بوسیله‌ی من کف‪//‬ر را از بین‬
‫می‌برد؛ و حاشر یعنی کس‪/‬ی‌که م‪//‬ردم بع‪//‬د از من حش‪//‬ر می‌ش‪//‬وند؛ و ع‪//‬اقب یع‪//‬نی‬
‫کسی‌که بعد از او پیامبری نمی‌آید‪ ،‬نام دارم»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬همچ‪//‬نین هللا متع‪//‬ال‬
‫او را رئوف و رحیم نامیده است‪.‬‬
‫‪1591‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى اَألْش َع ِرِّى س َق اَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ُيَس ِّم ى َن ا َن َس ُه‬
‫ْف‬ ‫َل‬
‫َأْس َم اًء ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬أَنا ُمَحَّم ٌد ‪َ ،‬و َأْح َم ُد‪َ ،‬و اْلُم َقِّفى‪َ ،‬و اْلَح اِش ُر‪َ ،‬و َنِبُّى الَّتْو َب ِة‪َ ،‬و َنِبُّى الَّرْح َم ِة»‪.‬‬
‫(م‪)2355/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو موسی اشعری س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص ب‪//‬رای خ‪//‬ودش‪ ،‬نام‌ه‪//‬ایی‬
‫برمی‌ش‪/‬مرد و می‌فرم‪/‬ود‪« :‬من محم‪/‬د‪ ،‬احم‪/‬د‪ ،‬مقِّفی (کس‪/‬ی ک‪/‬ه بع‪/‬د از انبیا آم‪/‬ده‬
‫است)‪ ،‬حاشر‪ ،‬پیامبر توبه و پیامبر رحمت هستم»‪.‬‬

‫باب (‪ :)48‬چه مدت نبی اکرم ص در مکه و مدینه ماند؟‬

‫‪1592‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬أَقاَم َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَم كَة َثَالَث َعش‪َ/‬ر ًة َس َنًة ُي وَح ی‬
‫ِإَليِه‪َ ،‬و ِبالَم ِد يَنِة َعشرًا‪َ ،‬و َم اَت َو ُهَو ابُن َثَالٍث َو ِس ِّتيَن َس َنَة‪( .‬م‪)2353/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص سیزده سال در مکه‪ ،‬و ده س‪//‬ال در‬
‫مدینه ماند و به او وحی می‌شد‪ .‬و در سن شصت وسه سالگی‪ ،‬وفات نمود‪.‬‬
‫‪1593‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬أَقاَم َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَم َّك َة َخ ْمَس َع ْش َر َة َس َن َيْس َم ُع‬
‫ًة‬
‫الَّص ْو َت َو َيَر ى الَّض ْو َء َس ْبَع ِس ِنيَن َو َال َيَر ى َشْيًئا َو َثَم اَن ِس ِنيَن ُيوَح ى ِإَلْيِه‪َ ،‬و َأَقاَم ِباْلَم ِد يَنِة‬
‫َع ْش ًرا‪( .‬م‪)2353/‬‬
 ‫‪253‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫ترجمــه‪ :‬ابن عب‪//‬اس ل میگوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص پ‪//‬انزده س‪//‬ال (ب‪//‬ا احتس‪//‬اب س‪//‬ال‬
‫والدت و هجرت) در مکه ماند که هفت سال آن را فقط صدایی می‌ش‪//‬نید و ن‪//‬وری‬
‫می‌دید‪ ،‬ب‪//‬دون اینک‪//‬ه فرش‪//‬ته‌ای ببین‪//‬د‪ .‬و هش‪//‬ت س‪//‬ال هم ب‪//‬ه او وحی می‌ش‪//‬د‪ .‬و در‬
‫مدینه نیز ده سال‪ ،‬زندگی کرد‪.‬‬

‫باب (‪:)49‬هنگام وفات‪ ،‬نبی اکرم ص چند سال سن داشت؟‬

‫‪1594‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س َق اَل ‪ُ :‬قِبَض َر ُس وُل ِهَّللا ص َو ُه َو اْبُن َثَالٍث َو ِس ِّتيَن ‪،‬‬
‫َو َأُبو َبْك ٍر َو ُهَو اْبُن َثَالٍث َوِس ِّتيَن ‪َ ،‬و ُع َم ُر َو ُهَو اْبُن َثَالٍث َوِس ِّتيَن ‪( .‬م‪)2348/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص ‪ ،‬ابوبکر و عم‪//‬ر ب در س‪//‬ن‬
‫شصت وسه سالگی‪ ،‬فوت نمودند‪.‬‬
‫‪1595‬ـ َع ْن َع َّم اٍر َم ْو َلى َبِني َهاِش ٍم َقاَل ‪َ :‬س َأْلُت اْبَن َع َّب اٍس‪َ :‬ك ْم َأَتى ِلَر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫َيْو َم َم اَت ؟ َفَق اَل ‪َ :‬م ا ُكْنُت َأْح ِس ُب ِم ْثَل َك ِم ْن َقْو ِم ِه َيْخ َفى َع َلْي ِه َذ اَك‪َ ،‬ق اَل ُقْلُت ‪ِ :‬إِّني َق ْد‬
‫َس َأْلُت الَّناَس َفاْخ َتَلُفوا َع َلَّى ‪َ ،‬ف َأْح َبْبُت َأْن َأْع َلَم َقْو َل َك ِفي‪ِ/‬ه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أَتْح ُس ُب ؟ َق اَل ُقْلُت ‪َ :‬نَعْم‬
‫َقاَل ‪َ :‬أْمِس ْك َأْر َبِع يَن ‪ُ ،‬بِع َث َلَها َخ ْمَس َع ْش َر َة ِبَم َّك َة‪َ ،‬ي ْأَم ُن َو َيَخ اُف ‪َ ،‬و َع ْش َر ِم ْن ُمَه اَج ِرِه‬
‫ِإَلى اْلَم ِد يَنِة‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬عمار موالی بنی هاشم می‌گوید‪ :‬از ابن عباس ل پرسیدم‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬
‫رسول هللا ص وفات نمود‪ ،‬چند سال سن داشت؟ ابن عباس ل گفت‪ :‬فکر نمی‌کردم‬
‫چنین چیزی از فردی مانند تو که از بس‪/‬تگانش هس‪/‬تی‪ ،‬پنه‪/‬ان بمان‪/‬د‪ .‬عم‪/‬ار گفت‪:‬‬
‫من از مردم پرسیدم؛ اما آنها جوابهای مختلفی به من دادند‪ .‬ل‪//‬ذا دوس‪//‬ت دارم نظ‪//‬ر‬
‫تو را در این زمینه بدانم‪ .‬ابن عب‪//‬اس گفت‪ :‬آی‪//‬ا حس‪//‬اب ک‪//‬ردن می‌دانی؟ گفتم‪ :‬بلی‪.‬‬
‫گفت‪ :‬چهل را داشته باش؛ بعد از بعثت‪ ،‬نبی اک‪//‬رم ص پ‪//‬انزده س‪//‬ال (ب‪//‬ا احتس‪//‬اب‬
‫سال بعثت و هجرت) در مکه با ترس و امید‪ ،‬زن‪/‬دگی ک‪/‬رد‪ ،‬و ده س‪/‬ال از هنگ‪/‬ام‬
‫هجرت به مدینه‪ ،‬زندگی نمود‪.‬‬
‫و قد تقدم حديث أنس أنه توفي و هو ابن ستين سنة (انظر الحديث‪)1556 :‬‬
‫ترجمه‪ :‬در این زمینه‪ ،‬حدیث انس با شماره‌ی (‪ )1556‬بیان گردی‪//‬د ک‪//‬ه رس‪//‬ول‬
‫هللا در سن شصت سالگی وفات نمود‪.‬‬
‫(قابل یادآوری است که رسول هللا ص نزد جمه‪//‬ور و ب‪//‬ر اس‪//‬اس رأی مش‪//‬هور‬
‫بعد از بعثت‪ ،‬سیزده سال در مکه و ده سال در مدینهی منوره زن‪//‬دگی نم‪//‬ود و در‬
‫سن شصت و سه سالگی دنیا را وداع گفت؛ چنانک‪//‬ه در روای‪//‬ات مختلفی ح‪//‬تی از‬
‫انس ‪ t‬در بعضی از روایات صحیح مس‪/‬لم ن‪/‬یز آم‪/‬ده اس‪/‬ت‪ .‬ام‪/‬ا در م‪/‬ورد روایت‬
‫ف‪//‬وق بای‪//‬د گفت ک‪//‬ه یکی از راوی‪//‬ان‪ ،‬اع‪//‬داد را گ‪//‬رد نم‪//‬وده و س‪//‬یزده را ب‪//‬ه ده‪ ،‬و‬
‫شصت و سه را به شصت‪ ،‬تبدیل نموده است)‪.‬‬
‫باب (‪ :)50‬هرگــاه هللا متعــال خواســته باشــد امــتی را مــورد رحمت قــرار دهــد‪ ،‬پیامبرشــان را‬
‫زودتر از خودشان‪ ،‬قبض روح می‌نماید‬
‫‪1596‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َع ِن الَّنِبِّى ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن َهَّللا ﻷ ِإَذ ا َأَر اَد َر ْح َم َة ُأَّم ٍة ِم ْن‬
‫ِعَباِدِه‪َ ،‬قَبَض َنِبَّيَها َقْبَلَها‪َ ،‬فَجَع َلُه َلَها َفَر ًطا َو َس َلًفا َبْيَن َيَد ْيَها‪َ ،‬و ِإَذ ا َأَر اَد َهَلَكَة ُأَّمٍة‪َ ،‬ع َّذ َبَها‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪254‬‬

‫َو َنِبُّيَها َحٌّى ‪َ ،‬فَأْهَلَك َها َو ُهَو َيْنُظُر‪َ ،‬ف َأَقَّر َع ْيَن ُه ِبَهَلَك ِتَه ا ِح يَن َك َّذ ُبوُه َو َع َص ْو ا َأْم َرُه»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2288‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو موسی اشعری س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬هرگ‪//‬اه‪ ،‬الل‪//‬ه‬
‫متع‪//‬ال بخواه‪//‬د ام‪//‬تی را م‪//‬ورد رحمت قرار ده‪//‬د‪ ،‬پیامبر آنه‪//‬ا را زودت‪//‬ر از‬
‫خودشان‪ ،‬قبض روح می‌نماید و جلوتر از امت می‌برد ت‪//‬ا از آنه‪//‬ا اس‪//‬قبال کن‪//‬د‪.‬‬
‫اما هرگاه‪ ،‬الله متعال بخواهد امتی را هالک و نابود کند‪ ،‬آنها را دچ‪//‬ار ع‪//‬ذاب‬
‫می‌نماید در حالی که پیامبرشان زنده است و هالکت و نابودی آنه‪//‬ا را مش‪//‬اهده‬
‫می‌کن‪//‬د‪ .‬و اینگون‪//‬ه الل‪//‬ه متع‪//‬ال چش‪//‬مان پیامبرش را خن‪//‬ک نم‪//‬وده و او را‬
‫خوشحال می‌گرداند چرا که امتش‪ ،‬او را تکذیب‪ ،‬و از او نافرمانی کردند‪.‬‬
‫باب (‪ :)51‬در باره‌ی این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬فاَل َو َر ِّبَك اَل ُيۡؤ ِم ُنوَن َح َّتٰى ُيَح ِّك ُم وَك ﴾‬
‫[النساء‪( .]65 :‬سوگند به پروردگارت که مـؤمن شـمرده نمی‌شـوند تـا زمـانی کـه تـو را داور‬
‫قرار ندهند)‬
‫‪1597‬ـ َعن َع ْبَد ِهَّللا ْبَن الُّز َبْيِر ل‪َ :‬أَّن َر ُج ًال ِم َن اَألْنَص اِر َخاَص َم الُّز َبْيَر ِع ْنَد َر ُس وِل‬
‫ِهَّللا ص ِفى ِشَر اِج اْلَح َّر ِة اَّلِتي َيْس ُقوَن ِبَها الَّنْخ َل ‪َ ،‬فَقاَل اَألْنَص اِرُّى ‪َ :‬س ِّر ِح اْلَم اَء َيُم ُّر‪َ ،‬ف َأَبى‬
‫َع َلْيِهْم ‪َ ،‬فاْخ َتَصُم وا ِع ْنَد َر ُسوِل الَّلِه ص َفَقاَل َر ُسوُل الَّل ِه ص ِللُّز َبْي ِر‪« :‬اْس ِق‪َ ،‬ي ا ُز َبْي ُر ُثَّم‬
‫َأْر ِس ِل اْلَم اَء ِإَلى َج اِرَك» َفَغ ِضَب اَألْنَص اِرُّى ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه َأْن َك اَن اْبَن َع َّمِتَك‪َ ،‬فَتَلَّوَن‬
‫َو ْج ُه َنِبِّى الَّلِه ص ُثَّم َقاَل ‪َ« :‬يا ُز َبْيُر اْس ِق‪ُ ،‬ثَّم اْح ِبِس اْلَم اَء َح َّتى َيْر ِج َع ِإَلى اْلَج ْد ِر»‪َ ،‬فَق اَل‬
‫الُّز َبْي ُر‪َ :‬و الَّل ِه ِإِّني َألْح ِس ُب َه ِذِه اآلَي َة َن َز َلْت ِفي َذ ِل َك‪َ﴿ :‬فاَل َو َر ِّب َك اَل ُيۡؤ ِم ُن وَن َح َّتٰى‬
‫ُيَح ِّك ُم وَك ﴾ اآلية (م‪)2357/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهلل بن زب‪//‬یر ل میگوی‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ک م‪//‬رد انص‪//‬اری از زب‪//‬یر بن ع‪//‬وام در‬
‫مورد آبراهه‌هایی که نخلستان‌ها را آبیاری می‌کردند‪ ،‬نزد رس‪//‬ول هللا ص ش‪//‬کایت‬
‫کرد‪ .‬ماجرا از این قرار بود ک‪//‬ه م‪//‬رد انص‪//‬اری ب‪//‬ه زب‪//‬یر گفت‪ :‬بگ‪//‬ذار ت‪//‬ا آب (از‬
‫باغت) عبور کند (و به باغ من برسد‪ ).‬زبیر خودداری کرد‪ .‬سرانجام‪ ،‬اختالفشان‬
‫را برای رسول هللا ص بیان کردند‪ .‬پیامبر اکرم ص به زب‪/‬یر فرم‪/‬ود‪« :‬ای زب‪/‬یر‪،‬‬
‫باغت را آبیاری کن و بعد از آن‪ ،‬آب را بگذار تا ب‪//‬رای همس‪//‬ایه‌ات ب‪//‬رود»‪ .‬م‪//‬رد‬
‫انص‪/‬اری خش‪/‬مگین ش‪/‬د و گفت‪ :‬ی‪/‬ا رس‪/‬ول هللا! چ‪/‬ون پس‪/‬ر عمه‌ات ب‪/‬ود‪ ،‬اینگون‪/‬ه‬
‫قضاوت نمودی‪ .‬با شنیدن این سخن‪ ،‬چهره‌ی رسول هللا ص تغییر کرد و فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«ای زبیر! باغت را آبیاری کن و آب را نگه دار تا به دیوارها ب‪//‬اال رود»‪ .‬زب‪//‬یر‬
‫می‌گوید‪ :‬فکر می‌کنم در همین مورد بود که این آی‪//‬ه ن‪//‬ازل گردی‪//‬د‪َ﴿ :‬فاَل َو َر ِّب َك اَل‬
‫ُيۡؤ ِم ُنوَن َح َّتٰى ُيَح ِّك ُم وَك ﴾ (سوگند ب‪//‬ه پروردگ‪//‬ارت ک‪//‬ه م‪//‬ؤمن ش‪//‬مرده نمی‌ش‪//‬وند ت‪//‬ا‬
‫زمانی که تو را داور قرار ندهند)‪.‬‬
 ‫‪255‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫باب (‪ :)52‬درباره‌ی پیروی از نبی اکرم ص و این سخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪﴿ :‬اَل َتَٔ‍ۡسُلوْا‬
‫َع ۡن َأۡش َيٓاَء ِإن ُتۡب َد َلُك ۡم َتُس ۡؤ ُك ۡم ﴾ از چیزهایی کــه اگــر آشــکار گردنــد‪ ،‬شــما را نــاراحت می‌کننــد‪،‬‬
‫سؤال نکنید‪.‬‬
‫‪1598‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬بَلَغ َر ُسوَل ِهَّللا ص َع ْن َأْص َح اِبِه َش ْى ٌء ‪َ ،‬فَخ َطَب‬
‫َفَقاَل ‪ُ« :‬ع ِرَض ْت َع َلَّي اْلَج َّنُة َو الَّناُر‪َ ،‬فَلْم َأَر َك اْلَيْو ِم ِفي اْلَخْي ِر َو الَّش ِّر ‪َ ،‬و َل ْو َتْع َلُم وَن َم ا‬
‫َأْع َلُم َلَض ِح ْكُتْم َقِليًال َو َلَبَكْيُتْم َك ِثيًرا» َقاَل ‪َ :‬فَم ا َأَتى َع َلى َأْص َح اِب َر ُسوِل ِهَّللا ص َيْو ٌم َأَش ُّد‬
‫ِم ْنُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬غ َّطْو ا ُر ُء وَس ُهْم َو َلُهْم َخ ِنيٌن ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقاَم ُع َم ُر َفَقاَل ‪َ :‬رِض يَنا ِباِهَّلل َر ًّبا‪َ ،‬و ِباِإل ْس َالِم‬
‫ِد يًنا‪َ ،‬و ِبُم َحَّمٍد َنِبًّيا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقاَم َذ اَك الَّرُجُل َفَقاَل ‪َ :‬م ْن َأِبى؟ َقاَل ‪َ« :‬أُبوَك ُفَالٌن » َفَنَز َلْت ه‪//‬ذه‬
‫اآلية‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَها ٱَّلِذ يَن َء اَم ُنوْا اَل َتَٔ‍ۡسُلوْا َع ۡن َأۡش َيٓاَء ِإن ُتۡب َد َلُك ۡم َتُس ۡؤ ُك ۡم ﴾ [المائدة‪( .]101 :‬م‪/‬‬
‫‪)2359‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬بع‪//‬د از اینک‪//‬ه س‪//‬خنی از ص‪//‬حابه ب‪//‬ه اطالع‬
‫رسول هللا ص رسید‪ ،‬سخنرانی نمود و فرمود‪« :‬بهش‪//‬ت و دوزخ را ب‪//‬ه من نش‪//‬ان‬
‫دادند‪ .‬خوبیها و بدی‌هایی را که امروز مشاهده نمودم‪ ،‬هرگز ندیده‌ام‪ .‬آنچ‪//‬ه را ک‪//‬ه‬
‫من می‌دانم‪ ،‬اگر شما می‌دانستید‪ ،‬خنده‌هایتان کم‪ ،‬و گریه‌هایتان زیاد می‌شد»‪.‬‬
‫راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬هیچ روزی ب‪//‬ر ی‪//‬اران رس‪//‬ول هللا ص دش‪//‬وارتر از این روز‪،‬‬
‫نگذشت‪ .‬آنها چهره‌هایشان را پوشاندند و صدای گریه‌شان بلند شد‪ .‬در این هنگام‪،‬‬
‫عمر بن خطاب برخاست و گفت‪ :‬هللا متعال را به عنوان پروردگار‪ ،‬اس‪//‬الم را ب‪//‬ه‬
‫عنوان دین‪ ،‬و محمد را ب‪//‬ه عن‪//‬وان پیامبر برگزی‪//‬دیم‪ .‬در این اثن‪//‬ا‪ ،‬آن م‪//‬ردی (ک‪//‬ه‬
‫مردم او را به غیر پدرش‪ ،‬نسبت می‌دادند) پرس‪//‬ید‪ :‬پ‪//‬درم کیس‪//‬ت؟ رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬پدرت‪ ،‬فالنی است»‪ .‬آنگاه این آیه نازل شد‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَها ٱَّلِذ يَن َء اَم ُنوْا اَل َتَٔ‍ۡسُلوْا‬
‫َع ۡن َأۡش َيٓاَء ِإن ُتۡب َد َلُك ۡم َتُس ۡؤ ُك ۡم ﴾ [المائ‪//‬دة‪« .]101 :‬ای کس‪//‬انی ک‪//‬ه ایم‪//‬ان آورده‌ای‪//‬د! از‬
‫چیزهایی که اگر آشکار گردند‪ ،‬شما را ناراحت می‌کنند‪ ،‬سؤال نکنید»‪.‬‬
‫ْل‬ ‫َأ‬
‫‪1599‬ـ َعن َس عِد بِن ابي َو َّقاٍص س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن ْع َظَم ا ُم ْس ِلِم يَن‬
‫ِفي اْلُم ْس ِلِم يَن ُجْر ًم ا‪َ ،‬م ْن َس َأَل َع ْن َش ْى ٍء َلْم ُيَح َّر ْم َع َلى اْلُم ْس ِلِم يَن ‪َ ،‬فُحِّر َم َع َلْيِهْم ‪ِ ،‬م ْن َأْج ِل‬
‫َم ْس َأَلِتِه»‪( .‬م‪)2358/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعد بن وقاصس می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬در میان مس‪/‬لمانان‪،‬‬
‫بزرگترین گناه از آِن کسی است که در مورد چیزی سؤال کند ک‪//‬ه ب‪//‬ر مس‪//‬لمانان‪،‬‬
‫حرام نشده است؛ اما بعلت سؤال او بر مسلمانان‪ ،‬حرام گردد»‪.‬‬
‫‪1600‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َأْيَن َأِبى؟ َقاَل ‪ِ« :‬في الَّن اِر »‪َ ،‬فَلَّم ا‬
‫َقَّفى َدَعاُه َفَقاَل ‪ِ« :‬إَّن َأِبي َو َأَباَك ِفي الَّناِر »‪( .‬م‪)203/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬مردی گفت‪ :‬یا رسول الله! پ‪//‬درم کجاس‪//‬ت؟ رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص فرمود‪« :‬در آتش جهنم است»‪ .‬پس هنگامی که آن مرد‪ ،‬پشت کرد که ب‪//‬رود‪،‬‬
‫رسول اکرم ص او را صدا زد و فرمود‪« :‬پدر من و تو در آتش جهنم‌اند»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪256‬‬

‫باب (‪ :)53‬خو دداری از کارهایی که نبی اکــرم ص منــع نمــوده و اختالف نکــردن بــا وی در‬
‫مسائل‬
‫‪1601‬ـ َعن ابي ُهَر ْي َر َة س َأَّن ُه َس ِمَع َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪َ« :‬م ا َنَهْيُتُك ْم َع ْن ُه‬
‫َفاْج َتِنُبوُه‪َ ،‬و َم ا َأَم ْر ُتُك ْم ِبِه َف اْفَع ُلوا ِم ْن ُه َم ا اْس َتَطْع ُتْم ‪َ ،‬فِإَّنَم ا َأْهَل َك اَّل ِذ يَن ِم ْن َقْبِلُك ْم َك ْث َر ُة‬
‫َم َس اِئِلِهْم ‪َ ،‬و اْخ ِتَالُفُهْم َع َلى َأْنِبَياِئِهْم »‪( .‬م‪)1337/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬از‬
‫کارهایی که شما را از انجام آنها من‪//‬ع نم‪//‬ودم‪ ،‬پره‪//‬یز کنید‪ .‬و دس‪//‬تورات م‪//‬را ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ی توان‪ ،‬انجام دهید؛ زیرا کثرت سؤال و اختالف با پیامبران باعث ن‪//‬ابودی‬
‫امتهای گذشته گردید»‪.‬‬

‫باب (‪ :)54‬در مورد سخنان نبی اکرم ص در امور دینی‪ ،‬و تفاوت آنها بــا ســخنان رســول هللا‬
‫ص در امور دنیوی‬
‫‪1602‬ـ َعن َطْلَح َة بِن ُعبيِدِهللا س َقاَل ‪َ :‬م َر ْر ُت َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص ِبَقْو ٍم َع َلى ُر ُء وِس‬
‫الَّنْخ ِل ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬م ا َيْص َنُع َهُؤَالِء »؟ َفَقاُلوا‪ُ :‬يَلِّقُح وَن ُه‪َ ،‬يْج َع ُل وَن ال ‪َّ/‬ذَك َر ِفي اُألْنَثى َفَيْلَقُح‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬م ا َأُظُّن ُيْغ ِنى َذ ِلَك َشْيًئا» َقاَل ‪َ :‬فُأْخ ِبُروا ِبَذ ِلَك َفَتَر ُكوُه‪َ ،‬فُأْخ ِبَر َر ُس وُل الَّل ِه‬
‫ص ِبَذ ِلَك‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إْن َك اَن َيْنَفُعُهْم َذ ِلَك َفْلَيْص َنُعوُه‪َ ،‬فِإِّنى ِإَّنَم ا َظَنْنُت َظًّن ا‪َ ،‬فَال ُتَؤ اِخ ُذ وِنى‬
‫ِب الَّظِّن ‪َ ،‬و َلِكْن ِإَذ ا َح َّد ْثُتُك ْم َع ِن ِهَّللا َش ْيًئا َفُخ ُذ وا ِب ِه‪َ ،‬ف ِإِّنى َلْن َأْك ِذَب َع َلى ِهَّللا ﻷ»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2361‬‬
‫ترجمه‪ :‬طلحه بن عبید هللا س می‌گوید‪ :‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص از کن‪//‬ار گ‪//‬روهی‬
‫می‌گذشتم که باالی نخلها بودند‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬اینه‪//‬ا چک‪//‬ار می‌کنن‪//‬د»؟‬
‫مردم گفتند‪ :‬درخت خرما را گرده افشانی می‌کنند ت‪//‬ا ب‪//‬ارور گ‪//‬ردد؛ یع‪//‬نی گرده‌ه‪//‬ای‬
‫شکوفه‌های ن‪/‬ر را در ش‪/‬کوفه‌ی م‪/‬اده می‌ریزن‪/‬د‪ .‬در نتیج‪/‬ه‪ ،‬خرم‪/‬ا ب‪/‬ارور می‌گ‪/‬ردد‪.‬‬
‫رسول الله ص فرمود‪« :‬گمان نکنم که این‪ ،‬کار مفیدی باش‪/‬د»‪ .‬آنگ‪/‬اه‪ ،‬س‪/‬خن پیامبر‬
‫اکرم ص به گوش کسانی که این کار را انجام می‌دادن‪/‬د‪ ،‬رس‪/‬ید و آنه‪/‬ا این ک‪/‬ار را‬
‫ترک کردند‪ .‬ماجرای ترک انجام این کار را به رسول هللا ص گفتند‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص فرمود‪« :‬اگر این کار برای آنها مفید است‪ ،‬انجام دهند‪ .‬من صرفا گمان‪//‬ه زنی‬
‫نمودم‪ .‬مرا به خاطر آن‪ ،‬مؤاخذه نکنید‪ .‬ولی هرگاه برای شما از ج‪//‬انب هللا متع‪//‬ال‬
‫صحبت نمودم‪ ،‬به آن‪ ،‬عم‪//‬ل نمایید؛ چ‪//‬را ک‪//‬ه من هرگ‪//‬ز س‪//‬خن دروغی را ب‪//‬ه هللا‬
‫متعال نسبت نمی‌دهم»‪.‬‬

‫باب (‪ :)55‬آرزوی دیدن نبی اکرم ص و عالقه مند بودن به آن‬

‫‪1603‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقال‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬و اَّل ِذ ى َنْفُس ُمَحَّم ٍد ِفي َي ِدِه‬
‫َلَيْأِتَيَّن َع َلى َأَحِد ُك ْم َيْو ٌم َو َال َيَر اِني‪ُ ،‬ثَّم َألْن َيَر اِنى َأَح ُّب ِإَلْي ِه ِم ْن َأْهِل ِه َو َم اِل ِه َم َع ُهْم » َق اَل‬
‫َأُبو ِإْس َح اَق‪ :‬اْلَم ْعَنى ِفيِه ِع ْنِد ي‪َ ،‬ألْن َيَر اِنى َم َع ُهْم َأَح ُّب ِإَلْيِه ِم ْن َأْهِلِه‪َ ،‬و َم اِلِه‪َ ،‬و ُهَو ِع ْنِد ي‬
‫ُم َقَّد ٌم َوُم َؤ َّخ ٌر‪( .‬م‪)2364/‬‬
 ‫‪257‬‬ ‫‪ -52‬کتاب فضایل «فضایل نبی اکرم ص»‬

‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬سوگند به ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬ان‬
‫محمد در دست اوست‪ ،‬زمانی بر یکی از شما خواهد آمد که مرا نمی‌بین‪//‬د و دی‪//‬دن‬
‫من برایش‪ ،‬از اهل و مالش با هم‪ ،‬محبوب‌تر است»‪.‬‬
‫ابواسحاق می‌گوید‪ :‬در متن عربی‪ ،‬تقدیم و تأخیر وج‪//‬ود دارد و مفه‪//‬وم ح‪//‬دیث‬
‫این می‌شود که‪ :‬اگر مرا همراه آنان ببیند‪ ،‬برایش از خ‪//‬انواده و ام‪//‬والش محبوب‪//‬تر‬
‫اس‪//‬ت‪( .‬ام‪//‬ا ام‪//‬ام ن‪//‬ووی در ش‪//‬رح ص‪//‬حیح مس‪//‬لم و عالم‪//‬ه مب‪//‬ارکپوری در ش‪//‬رح‬
‫مشکات همان مفه‪/‬ومی را ک‪/‬ه در ت‪/‬رجمه‌ی ح‪/‬دیث آم‪/‬ده اس‪/‬ت‪ ،‬ت‪/‬رجیح داده‌ان‪/‬د و‬
‫نیازی به تقدیم و تأخیر ندیده‌اند وهللا اعلم)‪.‬‬

‫باب (‪ :)56‬در مورد کسی که آرزوی دیدن نبی اکرم ص را دارد اگر چه بــا فــدا کــردن اهــل و‬
‫مالش باشد‬
‫‪1604‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬م ْن َأَش ِّد ُأَّمِتي ِلي ُح ًّب ا‪َ ،‬ن اٌس‬
‫َيُك وُنوَن َبْع ِد ى‪َ ،‬يَو ُّد َأَح ُدُهْم َلْو َر آِنى‪ِ ،‬بَأْهِلِه َو َم اِلِه»‪( .‬م‪)2832/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬گ‪/‬روهی از م‪/‬ردم بع‪/‬د‬
‫از من می‌آیند ک‪/‬ه م‪/‬را بیش‪/‬تر از س‪/‬ایر امتیانم دوس‪/‬ت دارن‪/‬د؛ یکی از آن‪/‬ان آرزو‬
‫می‌کند که ای کاش! مرا می‌دید؛ اگرچه با فدا کردن خانواده و اموالش باشد»‪.‬‬
 ‫‪53‬ـ کتاب یادی از پیامبران و فضیلت آنان‬

‫باب (‪ :)1‬در مورد آغاز آفرینش آدم ÷‬

‫‪1605‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬خ َذ َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَي ِد ى َفَق اَل ‪َ« :‬خ َل َق ُهَّللا‪ ،‬ﻷ‪،‬‬
‫َأ‬
‫الُّتْر َبَة َيْو َم الَّسْبِت‪َ ،‬و َخ َلَق ِفيَه ا اْلِج َب اَل َي ْو َم اَألَح ِد ‪َ ،‬و َخ َل َق الَّش َجَر َي ْو َم اِال ْثَنْيِن ‪َ ،‬و َخ َل َق‬
‫اْلَم ْك ُروَه َيْو َم الُّثَالَثاِء ‪َ ،‬و َخ َلَق الُّنوَر َيْو َم اَألْر ِبَع اِء ‪َ ،‬و َبَّث ِفيَها الَّد َو اَّب َيْو َم اْلَخ ِم يِس‪َ ،‬و َخ َلَق‬
‫آَد َم ‪َ ،‬ع َلْيِه الَّس َالُم ‪َ ،‬بْع َد اْلَع ْص ِر ِم ْن َي ْو ِم اْلُج ُمَع ِة‪ِ ،‬في آِخ ِر اْلَخ ْل ِق‪َ ،‬وِفي آِخ ِر َس اَعٍة ِم ْن‬
‫َس اَعاِت اْلُج ُمَعِة‪ِ ،‬فيَم ا َبْيَن اْلَع ْص ِر ِإَلى الَّلْيِل »‪( .‬م‪)2789/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص دست مرا گ‪/‬رفت و فرم‪/‬ود‪« :‬هللا‬
‫متعال روز شنبه‪ ،‬خ‪//‬اک را آفری‪//‬د‪ .‬روز یکش‪//‬نبه‪ ،‬کوه‌ه‪//‬ا را آفری‪//‬د‪ .‬روز دوش‪//‬نبه‪،‬‬
‫درخت‪//‬ان را آفری‪//‬د‪ .‬روز س‪//‬ه ش‪//‬نبه‪ ،‬ام‪//‬ور ب‪//‬د را آفری‪//‬د‪ .‬روز چهارش‪//‬نبه‪ ،‬ن‪//‬ور را‬
‫آفری‪//‬د‪ .‬روز پنج ش‪//‬نبه‪ ،‬حیوان‪//‬ات را در روی زمین‪ ،‬پراکن‪//‬ده س‪//‬اخت‪ .‬و آدم ÷ را‬
‫جزو آخرین مخلوقاتش‪ ،‬در آخرین لحظات روز جمعه‪ ،‬در فاصله‌ی میان عص‪//‬ر‬
‫تا شب آفرید»‪.‬‬

‫باب (‪ :)2‬در مورد فضیلت ابراهیم خلیل ÷‬

‫‪1606‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َق اَل ‪َ :‬ج اَء َر ُج ٌل ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪َ :‬ي ا َخْي َر‬
‫اْلَبِرَّيِة‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ذ اَك ِإْبَر اِهيُم َع َلْيِه الَّس َالُم »‪( .‬م‪)2369/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬م‪//‬ردی ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص آم‪//‬د و گفت‪ :‬ای‬
‫به‪//‬ترین مخلوقات‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آن (به‪//‬ترین مخلوقات) اب‪//‬راهیم ÷‬
‫است»‪.‬‬
‫(نووی می‌گوی‪//‬د‪ :‬این س‪//‬خن ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص از روی تواض‪//‬ع و فروت‪//‬نی اس‪//‬ت؛‬
‫زیرا به صحت رسیده است که نبی اکرم ص سردار و سرور فرزندان آدم است)‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬ختنه کردن ابراهیم ÷‬
‫‪1607‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْخ َتَتَن ِإْب َر اِهيُم ‪ ،‬الَّنِبُّي َع َلْي ِه‬
‫الَّس َالُم ـ َو ُهَو اْبُن َثَم اِنيَن َس َنًة ـ ِباْلَقُدوِم »‪( .‬م‪)2370/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬اب‪//‬راهیم ‪ ‬در س‪//‬ن‬
‫هشتاد سالگی‪ ،‬در قدوم (روستایی در شام) ختنه کرد»‪.‬‬

‫باب (‪ :)4‬در مورد این سخن ابراهیم ÷ که گفت‪َ﴿ :‬ر ِّب َأِر ِني َك ۡي َف ُتۡح ِي ٱۡل َم ۡو َتٰى ﴾ (پرودگــارا!‬
‫به من نشان بده که چگونه مردگان را زنده می‌کنی؟)‬
‫‪1608‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬نْح ُن َأَح ُّق ِبالَّش ِّك ِم ْن ِإْب َر اِهيَم‬
‫ِإْذ َقاَل ‪َ﴿ :‬ر ِّب َأِرِني َك ۡي َف ُتۡح ِي ٱۡل َم ۡو َتٰۖى َقاَل َأَو َلۡم ُتۡؤ ِم ۖن َق اَل َبَلٰى َو َٰل ِكن ِّلَيۡط َم ِئَّن َقۡل ِبي﴾‬
‫[البق ره‪َ ..]160:‬قاَل ‪َ« :‬و َيْر َحُم ُهَّللا ُلوًطا‪َ ،‬لَقْد َك اَن َي ْأِو ى ِإَلى ُر ْك ٍن َش ِد يٍد ‪َ ،‬و َل ْو َلِبْثُت ِفي‬
‫الِّسْج ِن ُطوَل َلْبِث ُيوُسَف َألَج ْبُت الَّد اِع َى »‪( .‬م‪)151/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ما از ابراهیم ÷ به شک‬
‫کردن و طرح این سؤال سزاورتریم که گفت‪َ﴿ :‬ر ِّب َأِرِني َك ۡي َف ُتۡح ِي ٱۡل َم ۡو َتٰۖى َق اَل‬
‫َأَو َلۡم ُت ۡؤ ِم ۖن َق اَل َبَلٰى َو َٰل ِكن ِّلَيۡط َم ِئَّن َقۡل ِبي﴾ «پرودگ‪//‬ارا! ب‪//‬ه من نش‪//‬ان ب‪//‬ده ک‪//‬ه چگون‪//‬ه‬
‫مردگان را زنده می‌کنی؟ هللا متعال فرمود‪ :‬مگر به این چیز ایمان نداری؟ ابراهیم گفت‪:‬‬
‫بلی‪ ،‬ولی‌می‌خواهم قلبم‪ ،‬مطمئن گردد»‪.‬‬
‫همچنین رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متعال لوط را رحمت کند که ب‪/‬ه تکیه گ‪/‬اه‬
‫محکمی (هللا) پناه می‌برد‪ .‬و اگ‪//‬ر من ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی یوس‪//‬ف ÷ در زن‪//‬دان می‌مان‪//‬دم‪،‬‬
‫دعوت را اجابت می‌کردم»‪( .‬یعنی اگر از من خواسته می‌شد تا از زن‪//‬دان ب‪//‬یرون‬
‫شوم‪ ،‬بال فاصله خ‪//‬ارج می‌ش‪//‬دم؛ ولی یوس‪//‬ف این ک‪//‬ار را نک‪//‬رد و قاص‪//‬د را ن‪//‬زد‬
‫عزیز برگرداند‪).‬‬
‫باب (‪ :)5‬در مورد این سخنان ابراهیم ÷ که گفت‪ِ﴿ :‬إِّني َسِقي‪ٞ‬م ﴾ «من مریض هستم»‪َ﴿ .‬قاَل َبۡل‬
‫َفَعَل ۥُه َك ِبيُر ُهۡم َٰه َذ ا﴾ و «این بت بزرگ آنها‪ ،‬این کار را کرده است»‪ .‬و در مورد همســرش ســارا‬
‫گفت‪ :‬او خواهر من است ﴿َبۡل َفَعَل ۥُه َك ِبيُر ُهۡم َٰه َذ ا﴾ [األنبیاء‪.]63 :‬‬
‫‪1609‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬لْم َيْك ِذ ْب ِإْبَر اِهيُم الَّنِبُّى ‪َ ،‬ع َلْي ِه‬
‫الَّس َالُم ‪َ ،‬ق ُّط ِإَّال َثَالَث َك َذ َباٍت‪ِ :‬ثْنَتْيِن ِفي َذ اِت ِهَّللا‪َ ،‬قْو ُل ُه‪ِ﴿ :‬إِّني َس ِقي‪ٞ‬م ﴾ َو الَّثاِنَي َة َقْو ُل ُه‪:‬‬
‫﴿َبۡل َفَع َل ۥُه َك ِبيُر ُهۡم َٰه َذ ا﴾ َوَو اِح َد ًة ِفي َش ْأِن َس اَر َة‪َ ،‬فِإَّن ُه َق ِد َم َأْر َض َج َّب اٍر َو َم َع ُه َس اَر ُة‪،‬‬
‫َو َكاَنْت َأْح َس َن الَّناِس‪َ ،‬فَقاَل َلَها‪ِ :‬إَّن َهَذ ا اْلَج َّباَر ‪ِ ،‬إْن َيْع َلْم َأَّنِك اْمَر َأِتى‪َ ،‬يْغ ِلْبِنى َع َلْيِك ‪َ ،‬ف ِإْن‬
‫َس َأَلِك َفَأْخ ِبِر يِه َأَّن ِك ُأْخ ِتى‪َ ،‬فِإَّن ِك ُأْخ ِتى ِفي اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬ف ِإِّنى َال َأْع َلُم ِفي اَألْر ِض ُم ْس ِلًم ا‬
‫َغْيِر ى َو َغْيَرِك ‪َ ،‬فَلَّم ا َد َخ َل َأْر َض ُه َر آَها َبْعُض َأْهِل اْلَج َّباِر ‪َ ،‬أَتاُه َفَقاَل َلُه‪َ :‬لَقْد َقِد َم َأْر َض َك‬
‫اْمَر َأٌة َال َيْنَبِغ ى َلَها َأْن َتُك وَن ِإَّال َلَك ‪َ ،‬فَأْر َسَل ِإَلْيَها َفُأِتَي ِبَها‪َ ،‬فَقاَم ِإْبَر اِهيُم َع َلْيِه الَّس َالُم ِإَلى‬
‫الَّص َالِة‪َ ،‬فَلَّم ا َد َخ َلْت َع َلْيِه َلْم َيَتَم اَلْك َأْن َبَس َط َيَد ُه ِإَلْيَها‪َ ،‬فُقِبَض ْت َيُد ُه َقْبَض ًة َش ِد يَد ًة‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َلَها‪ :‬اْد ِع ى َهَّللا َأْن ُيْطِلَق َيِد ى َو َال َأُضُّر ِك ‪َ ،‬فَفَع َلْت َفَع اَد‪َ ،‬فُقِبَض ْت َأَشَّد ِم َن اْلَقْبَضِة اُألوَلى‪،‬‬
‫َفَقاَل َلَها ِم ْثَل َذ ِلَك َفَفَع َلْت ‪َ ،‬فَع اَد‪َ ،‬فُقِبَض ْت َأَشَّد ِم َن اْلَقْبَض َتْيِن اُألوَلَيْيِن َفَق اَل ‪ :‬اْد ِع ى َهَّللا َأْن‬
‫ُيْطِلَق َيِد ى‪َ ،‬فَلِك الَّلَه َأْن َال َأُضَّر ِك ‪َ ،‬فَفَع َلْت ‪َ ،‬و ُأْطِلَقْت َيُدُه‪َ ،‬و َدَعا اَّلِذ ي َج اَء ِبَها َفَقاَل َل ُه‪ِ :‬إَّن َك‬
‫ِإَّنَم ا َأَتْيَتِنى ِبَشْيَطاٍن ‪َ ،‬و َلْم َتْأِتِنى ِبِإْنَس اٍن ‪َ ،‬فَأْخ ِرْج َها ِم ْن َأْر ِض ي‪َ ،‬و َأْع ِطَها َهاَجَر ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأْقَبَلْت‬
‫َتْمِش ى‪َ ،‬فَلَّم ا َر آَها ِإْبَر اِهيُم َع َلْيِه الَّسَالُم اْنَصَر َف ‪َ ،‬فَقاَل َلَها‪َ :‬م ْهَيْم ؟ َقاَلْت ‪َ :‬خْيًرا‪َ ،‬ك َّف الَّل ُه َي َد‬
‫اْلَفاِج ِر‪َ ،‬و َأْخ َد َم َخاِدًم ا‪َ ،‬قاَل َأُبو ُهَر ْيَر َة‪َ :‬فِتْلَك ُأُّم ُكْم َيا َبِني َم اِء الَّسَم اِء ‪( .‬م‪)2371/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ابراهیم ÷ فقط سه ب‪//‬ار‪،‬‬
‫دروغ گفت‪ .‬دو بار به خاطر هللا‪ .‬یک بار آن جایی که فرمود‪ِ﴿ :‬إِّني َس ِقي‪ٞ‬م ﴾ یع‪//‬نی‬
‫من مریض هستم‪ .‬و بار دوم آنجا که گفت‪َ﴿ :‬بۡل َفَع َل ۥُه َك ِبيُر ُهۡم َٰه َذ ا﴾ [االنبي اء‪ ]63:‬یعنی‬
 ‫‪261‬‬ ‫‪ -53‬کتاب یادی از پیامبران و فضیلت آنان‬

‫این بت بزرگ آنها‪ ،‬این کار را کرده است‪ .‬و ی‪//‬ک دروغ هم بخ‪//‬اطر س‪//‬اره گفت‪.‬‬
‫بلی‪ ،‬او با ساره که زیباترین انسان بود‪ ،‬وارد سرزمین یکی از پادشاهان جب‪//‬ار و‬
‫ستمگر شد‪ .‬ابراهیم به ساره گفت‪ :‬اگر این پادشاه ستمگر بدان‪//‬د ک‪//‬ه ت‪//‬و همس‪//‬ر من‬
‫هستی‪ ،‬تو را به زور از من می‌گیرد‪ .‬اگر از تو پرسید‪ ،‬بگ‪//‬و خ‪//‬واهر من هس‪//‬تی؛‬
‫چرا که تو خواهر مس‪//‬لمان من بحس‪//‬اب می‌آیی؛ زی‪//‬را من هیچ مس‪//‬لمانی در روی‬
‫زمین بجز خودم و تو سراغ ندارم‪ .‬ب‪//‬ه ه‪//‬ر ح‪//‬ال‪ ،‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه وارد ش‪//‬هر ش‪//‬دند‪،‬‬
‫یکی از اطرافیان پادشاه آنها را دید و نزد پاشاه رفت و گفت‪ :‬زنی وارد س‪//‬رزمین‬
‫تو شده است که فقط شایسته‌ی توست‪ .‬پادشاه فردی را ن‪//‬زد س‪//‬اره فرس‪//‬تاد و او را‬
‫آوردند‪ .‬در این هنگام‪ ،‬ابراهیم ÷ به نم‪/‬از ایس‪/‬تاد‪ .‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه س‪/‬اره ن‪/‬زد پادش‪/‬اه‬
‫آمد‪ ،‬پادشاه کنترلش را از دست داد و دستش را به سوی او دراز کرد؛ ام‪//‬ا دس‪//‬ت‬
‫او به شدت‪ ،‬جمع شد‪ .‬پلدشاه گفت‪ :‬از هللا متعال بخواه تا دستم را آزاد کند‪ .‬من ب‪//‬ه‬
‫تو هیچ آسیبی نمی‌رسانم‪ .‬ساره دعا نمود‪ .‬پادشاه بار دیگر دستش را دراز ک‪//‬رد و‬
‫این بار دستش بیشتر از اول‪ ،‬جمع شد‪ .‬دوباره درخواست دع‪//‬ا ک‪//‬رد و س‪//‬اره دع‪//‬ا‬
‫نمود‪ .‬برای بار سوم‪ ،‬پادشاه دستش را دراز ک‪//‬رد؛ این ب‪//‬ار دس‪//‬تش بیش‪//‬تر از ب‪//‬ار‬
‫اول و دوم‪ ،‬جمع شد‪ .‬این بار هم پادشاه گفت‪ :‬از هللا متعال بخواه ت‪//‬ا دس‪//‬تم را آزاد‬
‫کند‪ .‬باز هم ساره دعا نم‪//‬ود و دس‪//‬تش آزاد گردی‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬پادش‪//‬اه شخص‪//‬ی را ک‪//‬ه‬
‫ساره را آورده بود صدا زد و گفت‪ :‬یک شیطان نزد من آورده‌ای ن‪//‬ه ی‪//‬ک انس‪//‬ان‪.‬‬
‫او را از سرزمین من بیرون کن و هاجر را به او بده‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬ساره به سوی ابراهیم رفت‪ .‬هنگامی که ابراهیم او را دید‪ ،‬چه‪//‬ره‪-‬‬
‫اش را برگرداند و گفت‪ :‬چه خبر داری؟ ساره گفت‪ :‬خیر اس‪//‬ت؛ هللا متع‪//‬ال دس‪//‬ت‬
‫این انسان ف‪//‬اجر را از م‪/‬ا بازداش‪/‬ت و ب‪/‬ه م‪/‬ا خ‪/‬دمتگزاری ن‪/‬یز عن‪/‬ایت نم‪/‬ود‪ .‬در‬
‫پایان‪ ،‬ابوهریره گفت‪ :‬این (هاجر) مادر شما است ای فرزندان آب آسمان‪( .‬کنای‪//‬ه‬
‫از اع‪//‬راب اس‪//‬ت ک‪//‬ه در بیابانه‪//‬ا در جس‪//‬تجوی مک‪//‬ان ن‪//‬زول ب‪//‬اران بودن‪//‬د ت‪//‬ا‬
‫گوسفندانشان را بچرانند‪).‬‬
‫توضیح‪ :‬اگرچه در حدیث‪ ،‬لفظ دروغ استعمال ش‪//‬ده اس‪//‬ت؛ ام‪//‬ا این س‪//‬ه م‪//‬ورد‪،‬‬
‫توریه هستند‪ .‬و توریه به این معناست که متکلم‪ ،‬سخنی بگوید ک‪//‬ه دو معن‪//‬ا داش‪//‬ته‬
‫باشد‪ .‬و مخاطب آن را بر معن‪//‬ای نزدی‪//‬ک‪ ،‬حم‪//‬ل کن‪//‬د و متکلم معن‪//‬ای دور را م‪//‬د‬
‫نظر داشته باشد‪ .‬و توریه یکی از نکات مهم بالغت بشمار می‌رود‪.‬‬
‫قابل یادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه فقه‪//‬ا گفته‌ان‪//‬د‪ :‬در بعض‪//‬ی م‪//‬وارد‪ ،‬دروغ گفتن ن‪//‬ه تنه‪//‬ا‬
‫جایز است بلکه واجب می‌باشد‪( .‬عمدة القاری)‬
‫باب (‪ :)6‬یادی از موسی ÷‬
‫‪1610‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ك اَن ُم وَس ى َع َلْيِه الَّس َالُم َر ُج ًال َح ِيًّيا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَك اَن َال‬
‫ُيَر ى ُم َتَج ِّر ًدا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقاَل َبُنو ِإْس َر اِئيَل ‪ِ :‬إَّنُه آَدُر‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْغ َتَسَل ِع ْنَد َم شَرَبٍه‪َ ،‬فَو َض َع َثْو َب ُه‬
‫َع َلى َحَج ٍر ‪َ ،‬فاْنَطَلَق اْلَحَج ُر َيْس َع ى‪َ ،‬و اَّتَبَع ُه ِبَعَص اُه َيْض ِر ُبُه‪َ ،‬ث ْو ِبى َحَج ُر‪َ ،‬ث ْو ِبى َحَج ُر‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪262‬‬

‫َح َّتى َو َقَف َع َلى َمٍإل ِم ْن َبِني ِإْس َر اِئيَل ‪َ ،‬و َنَز َلْت ‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَها ٱَّلِذ يَن َء اَم ُنوْا اَل َتُك وُن وْا َك ٱَّل ِذ يَن‬
‫َء اَذ ۡو ْا ُم وَس ٰى َفَبَّر َأُه ٱُهَّلل ِمَّم ا َقاُلوْۚا َو َك اَن ِع نَد ٱِهَّلل َو ِج يٗه ا‪[ ﴾٦٩‬األحزاب‪( .]69 :‬م‪)339/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬موسی ‪ ‬مردی بسیار با حیا ب‪//‬ود و کس او را‬
‫عریان نمی‌دی‪//‬د‪ .‬ب‪//‬نی اس‪//‬رائیل گفتن‪//‬د‪ :‬موس‪//‬ی َو رم بیض‪//‬ه دارد‪ .‬روزی موس‪//‬ی ‪‬‬
‫لباسهایش را روی سنگی گذاش‪//‬ت ت‪//‬ا در گ‪//‬ودال آب ی‪//‬ک نخلس‪//‬تان غس‪//‬ل کن‪//‬د‪ .‬آن‬
‫سنگ‪ ،‬فرار کرد‪ .‬موسی ‪ ‬دنبال سنگ به راه افتاد و با عصایش به سنگ می‌زد‬
‫و فریاد می‌زد‪ :‬ای س‪//‬نگ! لباس‪//‬هایم (را کج‪//‬ا می‌ب‪//‬ری)؟ ای س‪//‬نگ! لباس‪//‬هایم (را‬
‫کجا می‌بری)؟ تا اینکه سنگ در میان جمعی از بنی اسرائیل توقف ک‪//‬رد‪( .‬و ب‪//‬نی‬
‫اسرائیل موسی را دیدند و گفتند‪ :‬سوگند به هللا‪ ،‬موسی هیچ بیم‪//‬اری ای ن‪//‬دارد‪ ).‬و‬
‫این آیه در باره ی همین ماجرا نازل شده است که‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَها ٱَّل ِذ يَن َء اَم ُن وْا اَل َتُك وُن وْا‬
‫َك ٱَّلِذ يَن َء اَذ ۡو ْا ُم وَس ٰى َفَب َّر َأُه ٱُهَّلل ِمَّم ا َق اُلوْۚا َو َك اَن ِع ن‪َ/‬د ٱِهَّلل َو ِج يٗه ا‪( ﴾٦٩‬ای مؤمن‪/‬ان!‬
‫مانند کسانی نباشید که موسی را اذیت و آزار کردند؛ پس الله متع‪//‬ال او را از آنچ‪//‬ه‬
‫می‌گفتند‪ ،‬تبرئه کرد و موسی نزد الله ﻷ صاحب منزلت واالیی بود‪).‬‬
‫باب (‪ :)7‬داستان موسی با خضر علیهما السالم‬
‫‪1611‬ـ َع ْن َسِع يِد ْبِن ُج َبْيٍر َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ِال ْبِن َعَّباٍس‪ِ :‬إَّن َنْو ًفا اْلِبَك اِلَّى َي ْز ُع ُم َأَّن ُم وَس ى‬
‫َع َلْيِه الَّس َالُم ‪َ ،‬ص اِحَب َبِني ِإْس َر اِئيَل َلْيَس ُه َو ُم وَس ى َص اِحَب اْلَخ ِض ِر ‪َ ،‬ع َلْي ِه الَّس َالُم ‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬ك َذ َب َع ُد ُّو ِهَّللا‪َ ،‬س ِم ْع ُت ُأَبَّى ْبَن َكْع ٍب َيُق وُل‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪َ« :‬ق اَم‬
‫ُم وَس ى َع َلْيِه الَّس َالُم َخ ِط يًب ا ِفي َبِني ِإْس َر اِئيَل ‪َ ،‬فُس ِئَل ‪َ :‬أُّى الَّن اِس َأْع َلُم ؟ َفَق اَل ‪َ :‬أَن ا َأْع َلُم ‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَع َتَب ُهَّللا َع َلْيِه ِإْذ َلْم َيُر َّد اْلِع ْلَم ِإَلْي ِه‪َ ،‬ف َأْو َح ى ُهَّللا ِإَلْي ِه‪َ :‬أَّن َع ْب ًدا ِم ْن ِعَب اِد ى ِبَم ْج َم ِع‬
‫اْلَبْح َر ْيِن ُهَو َأْع َلُم ِم ْنَك‪َ ،‬ق اَل ُم وَس ى‪َ :‬أْى َر ِّب َكْي َف ِلي ِب ِه؟ َفِقي‪َ/‬ل َل ُه‪ :‬اْح ِم ْل ُحوًت ا ِفي‬
‫ِم ْك َتٍل ‪َ ،‬فَح ْيُث َتْفِقُد اْلُح وَت َفُهَو َثَّم ‪َ ،‬فاْنَطَلَق َو اْنَطَلَق َم َع ُه َفَتاُه‪َ ،‬و ُهَو ُيوَش ُع ْبُن ُنوٍن ‪َ ،‬فَح َم َل‬
‫ُم وَس ى‪َ ،‬ع َلْيِه الَّس َالُم ‪ُ ،‬حوًتا ِفي ِم ْك َتٍل ‪َ ،‬و اْنَطَل َق ُه َو َو َفَت اُه َيْمِش َياِن َح َّتى َأَتَي ا الَّص ْخ َر َة‪،‬‬
‫َفَر َق َد ُم وَس ى‪َ ،‬ع َلْي ِه الَّس َالُم ‪َ ،‬و َفَت اُه‪َ ،‬فاْض َطَرَب اْلُح وُت ِفي اْلِم ْك َت ِل ‪َ ،‬ح َّتى َخ َرَج ِم َن‬
‫اْلِم ْك َتِل ‪َ ،‬فَس َقَط ِفي اْلَبْح ِر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َأْمَس َك ُهَّللا َع ْنُه ِج ْر َيَة اْلَم اِء َح َّتى َك اَن ِم ْثَل الَّطاِق‪َ ،‬فَك اَن‬
‫ِلْلُحوِت َسَر ًبا‪َ ،‬و َك اَن ِلُم وَس ى َو َفَتاُه َع َج ًبا‪َ ،‬فاْنَطَلَقا َبِقَّيَة َيْو ِم ِهَم ا َو َلْيَلِتِهَم ا‪َ ،‬و َنِس َى َص اِح ُب‬
‫ُم وَس ى َأْن ُيْخ ِبَرُه‪َ ،‬فَلَّم ا َأْص َبَح ُم وَس ى‪َ ،‬ع َلْيِه الَّس َالُم ‪َ ،‬قاَل ِلَفَتاُه‪َ﴿ :‬فَلَّم ا َج اَو َز ا َق اَل ِلَفَتٰى ُه‬
‫َء اِتَنا َغَدٓاَء َنا َلَقۡد َلِقيَنا ِم ن َس َفِرَنا َٰه َذ ا َنَص ٗب ا‪[ ﴾٦٢‬الکه‪//‬ف‪َ .]62 :‬ق اَل ‪َ :‬و َلْم َيْنَص ْب َح َّتى‬
‫َج اَو َز اْلَم َك اَن اَّلِذ ي ُأِمَر ِبِه‪َ ،‬قاَل ‪َ﴿ :‬أَر َء ۡي َت ِإۡذ َأَو ۡي َنٓا ِإَلى ٱلَّص ۡخ َر ِة َف ِإِّني َنِس يُت ٱۡل ُح وَت‬
‫َو َم ٓا َأنَس ٰى ِنيُه ِإاَّل ٱلَّشۡي َٰط ُن َأۡن َأۡذ ُك َر ۚۥُه َو ٱَّتَخ َذ َس ِبيَل ۥُه ِفي ٱۡل َبۡح ِر َع َج ٗب ا﴾ [الکه‪//‬ف‪َ .]63 :‬ق اَل‬
‫َٰذ‬
‫ُم وَس ى‪ِ ﴿ :‬لَك َم ا ُكَّنا َنۡب ِۚغ َفٱۡر َتَّد ا َع َلٰٓى َء اَثاِر ِهَم ا َقَص ٗص ا﴾ [الکه‪//‬ف‪َ .]64 :‬قاَل ‪َ :‬يُقَّص اِن‬
‫آَثاَر ُهَم ا‪َ ،‬ح َّتى َأَتَيا الَّص ْخ َر َة َفَر َأى َر ُج ًال َناِئمًا ُمَس ًّج ى َع َلْي ِه ِبَث ْو ٍب َفَس َّلَم َع َلْي ِه ُم وَس ى‪،‬‬
‫َفَقاَل َلُه اْلَخ ِض ُر‪َ :‬أَّنى ِبَأْر ِض َك الَّس َالُم ؟ َقاَل ‪َ :‬أَنا ُم وَس ى‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬م وَس ى َبِني ِإْس َر اِئيَل ؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َنَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪ِ :‬إَّن َك َع َلى ِع ْلٍم ِم ْن ِع ْلِم ِهَّللا َع َّلَم َك ُه ُهَّللا َال َأْع َلُم ُه‪َ ،‬و َأَن ا َع َلى ِع ْلٍم ِم ْن ِع ْلِم ِهَّللا‬
 ‫‪263‬‬ ‫‪ -53‬کتاب یادی از پیامبران و فضیلت آنان‬

‫َع َّلَم ِنيِه َال َتْع َلُم ُه‪َ ،‬قاَل َلُه ُم وَس ى‪َ﴿ :÷ ،‬هۡل َأَّتِبُعَك َع َلٰٓى َأن ُتَع ِّلَمِن ِمَّم ا ُع ِّلۡم َت ُر ۡش ٗد ا‪٦٦‬‬
‫َقاَل ِإَّنَك َلن َتۡس َتِط يَع َم ِع َي َص ۡب ٗر ا‪َ ٦٧‬و َك ۡي َف َتۡص ِبُر َع َلٰى َم ا َلۡم ُتِح ۡط ِبِهۦ ُخۡب ٗر ا‪َ ٦٨‬ق اَل‬
‫َس َتِج ُد ِنٓي ِإن َش ٓاَء ٱُهَّلل َص اِبٗر ا َو ٓاَل َأۡع ِص ي َل َك َأۡم ٗر ا‪[ ﴾٦٩‬الکه‪//‬ف‪َ .]69-66 :‬ق اَل َل ُه‬
‫اْلَخ ِض ُر‪َ﴿ :‬فِإِن ٱَّتَبۡع َتِني َفاَل َتَٔ‍ۡسۡل ِني َعن َش ۡي ٍء َح َّتٰٓى ُأۡح ِد َث َلَك ِم ۡن ُه ِذ ۡك ٗر ا﴾ [الکهف‪.]70 :‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪ ،‬قال َفاْنَطَلَق اْلَخ ِض ُر َوُم وَس ى َيْمِش َياِن َع َلى َس اِح ِل اْلَبْح ِر ‪َ ،‬فَم َّر ْت ِبِهَم ا َس ِفيَنٌة‬
‫َفَك َّلَم اُهْم َأْن َيْح ِم ُلوُهَم ا‪َ ،‬فَعَر ُفوا اْلَخ ِض َر َفَح َم ُلوُهَم ا ِبَغْيِر َنْو ٍل ‪َ ،‬فَع َم َد اْلَخ ِض ُر ِإَلى َلْو ٍح ِم ْن‬
‫َأْلَو اِح الَّس ِفيَنِة َفَنَز َع ُه‪َ ،‬فَق اَل َل ُه ُم وَس ى‪َ :‬ق ْو ٌم َح َم ُلوَن ا ِبَغْي ِر َن ْو ٍل ‪َ ،‬ع َم ْدَت ِإَلى َس ِفيَنِتِهْم‬
‫َفَخ َر ْقَتَها ﴿َأَخ َر ۡق َتَها ِلُتۡغ ِرَق َأۡه َلَها َلَقۡد ِج ۡئ َت َش ًٔ‍ۡيا ِإۡم ٗر ا‪َ ٧١‬ق اَل َأَلۡم َأُق ۡل ِإَّن َك َلن َتۡس َتِط يَع‬
‫َم ِع َي َص ۡب ٗر ا‪َ ٧٢‬ق اَل اَل ُتَؤ اِخ ۡذ ِني ِبَم ا َنِس يُت َو اَل ُت ۡر ِهۡق ِني ِم ۡن َأۡم ِري ُع ۡس ٗر ا‪﴾٧٣‬‬
‫[الکهف‪ُ .]73-71 :‬ثَّم َخ َر َج ا ِم َن الَّس ِفيَنِة‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُهَم ا َيْمِش َياِن َع َلى الَّساِح ِل ِإَذ ا ُغ َالٌم َيْلَع ُب‬
‫َع اْلِغ ْل ا ‪َ ،‬فَأَخ َذ اْلَخ ِض ُر َر ْأِس ِه‪َ ،‬فاْقَتَلَع ُه َيِدِه‪َ ،‬فَقَتَلُه‪َ ،‬فَقاَل ُم وَس ى‪َ﴿ :‬أَقَتۡل َت َنۡف ٗس ا َز ِكَّي َۢة‬
‫ِب‬ ‫ِب‬ ‫َم ِن‬ ‫َم‬
‫ٗٔ‍ۡي‬
‫ِبَغ ۡي ِر َنۡف ٖس َّلَق ۡد ِج ۡئ َت َش ا ‪َ ٧٤‬ق اَل َأَلۡم َأُق ل َّل َك ِإَّن َك َلن َتۡس َتِط يَع َم ِع َي َص ۡب ٗر ا‪﴾٧٥‬‬
‫[الکهف‪َ .]75-74 :‬قاَل ـ َو َهِذِه َأَشُّد ِم َن اُألوَلى ـ ﴿َق اَل ِإن َس َأۡل ُتَك َعن َش ۡي ِۢء َبۡع َدَها َفاَل‬
‫ُتَٰص ِح ۡب ِنۖي َقۡد َبَلۡغ َت ِم ن َّلُد ِّني ُع ۡذ ٗر ا‪َ ٧٦‬فٱنَطَلَقا َح َّتٰٓى ِإَذ ٓا َأَتَيٓا َأۡه َل َقۡر َي ٍة ٱۡس َتۡط َع َم ٓا َأۡه َلَه ا‬
‫َفَأَبۡو ْا َأن ُيَض ِّيُفوُهَم ا َفَو َج َدا ِفيَه ا ِج َد اٗر ا ُيِريُد َأن َينَقَّض َفَأَقاَم ُه﴾ [الکه ف‪.]77-76:‬‬
‫َيُقوُل َم اِئٌل‪َ ،‬قاَل اْلَخ ِض ُر ِبَيِدِه َهَك َذ ا‪َ ،‬فَأَقاَم ُه‪َ ،‬قاَل َلُه ُم وَس ى‪َ :‬قْو ٌم َأَتْيَناُهْم َفَلْم ُيَض ِّيُفوَنا َو َلْم‬
‫ۡأ‬
‫ُيْطِعُم وَنا ﴿َلۡو ِش ۡئ َت َلَّتَخ ۡذ َت َع َلۡي ِه َأۡج ٗر ا‪َ ٧٧‬قاَل َٰه َذ ا ِفَر اُق َبۡي ِني َو َبۡي ِن َۚك َس ُأَنِّبُئَك ِبَت ِو يِل‬
‫َم ا َلۡم َتۡس َتِط ع َّع َلۡي ِه َص ۡب ًرا‪[ ﴾٧٨‬الکه ف‪َ .]78-77:‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ي ْر َحُم ُهَّللا‬
‫ُم وَس ى‪َ ،‬لَو ِد ْد ُت َأَّنُه َك اَن َصَبَر َح َّتى ُيَقَّص َع َلْيَن ا ِم ْن َأْخ َباِر ِهَم ا» َق اَل ‪َ :‬و َق اَل َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص‪َ« :‬كاَنِت اُألوَلى ِم ْن ُم وَس ى ِنْس َياًنا» َق اَل ‪َ« :‬و َج اَء ُعْص ُفوٌر َح َّتى َو َق َع َع َلى َح ْر ِف‬
‫الَّس ِفيَنِة‪ُ ،‬ثَّم َنَقَر ِفي اْلَبْح ِر ‪َ ،‬فَقاَل َلُه اْلَخ ِض ُر‪َ :‬م ا َنَقَص ِع ْلِم ى َو ِع ْلُم َك ِم ْن ِع ْلِم ِهَّللا ِإَّال ِم ْث َل‬
‫َم ا َنَقَص َهَذ ا اْلُعْص ُفوُر ِم َن اْلَبْح ِر » َقاَل َسِع يُد ْبُن ُج َبْيٍر ‪َ :‬و َك اَن ابن عب‪//‬اس َيْق َر ُأ‪َ( :‬و َك اَن‬
‫َأَم اَم ُهْم َم ِلٌك َيْأُخ ُذ ُك َّل َسِفيَنٍة َص اِلَحٍة َغْص ًبا) َو َك اَن َيْقَر ُأ‪َ( :‬و َأَّم ا اْلُغ َالُم َفَك اَن َك اِفًرا‪( ).‬م‪/‬‬
‫‪)2380‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعید بن جبیر می‌گوید ‪ :‬به ابن عب‪/‬اس گفتم‪ :‬ن‪/‬وف بّک الی معتق‪/‬د اس‪/‬ت ک‪/‬ه‬
‫موسی پیامبر بنی اسرائیل با آن موسی که خض‪//‬ر را هم‪//‬راهی ک‪//‬رد‪ ،‬ف‪//‬رق دارد‪ .‬ابن‬
‫عباس گفت‪ :‬دشمن الل‪/‬ه دروغ می‌گوی‪/‬د‪ .‬من ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه ابی بن کعب گفت‪ :‬ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه‬
‫رسول الله ص فرمود‪« :‬موسی ‪ ‬ایستاده بود و بنی اسرائیل را موعظه می‌کرد ک‪//‬ه‬
‫از وی پرس‪//‬یدند‪ :‬از انس‪//‬ان‌ها چ‪//‬ه کس‪//‬ی داناتراس‪//‬ت؟ موس‪//‬ی ‪ ‬گفت‪ :‬من دان‪//‬اترین‬
‫انسان‌ها هستم‪ .‬الله متعال او را بخاطر اینکه علم را ب‪/‬ه او (الل‪/‬ه متع‪/‬ال) نس‪/‬بت ن‪/‬داده‬
‫بود‪ ،‬مورد عتاب قرار داد و به او وحی کرد که‪ :‬بنده‌ای از بندگان من که در «مجمع‬
‫البحرین» است از تو داناتر میباشد‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪264‬‬

‫موسی ‪ ‬گفت‪ :‬پروردگارا ! چگونه می‌توانم ن‪//‬زد او ب‪//‬روم؟ ب‪//‬ه وی گفتن‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ک‬
‫ماهی در زنبیلی بگذار و با خود بردار‪ .‬هر جا ماهی ناپدی‪//‬د ش‪//‬د‪ ،‬او را آنج‪//‬ا خ‪//‬واهی‬
‫دید‪ .‬موسی ‪ ‬همراه یوشع بن نون یک ماهی در زنبیلی گذاشت و آن را برداشت‬
‫و براه افتاد‪ .‬وقتی که کنار صخره‌ای رسیدند‪ ،‬سر ب‪//‬ر زمین گذاش‪//‬تند و ب‪//‬ه خ‪//‬واب‬
‫رفتند‪ .‬ماهی‪ ،‬خود را از زنبیل بیرون کشید و به آب رسانید‪ .‬هللا متعال حرکت آب‬
‫را متوقف نمود طوری که طاقی درست شد و به شکل ت‪//‬ونلی در آم‪//‬د و موس‪//‬ی و‬
‫یوشع بن نون دچار شگفتی شدند‪ .‬آنها بقیهی شبانه روز را راه رفتند‪ .‬البت‪//‬ه رفیق‬
‫موسی فراموش کرد که محل را به او بگوید‪ .‬هنگام صبح‪ ،‬موسی ‪ ‬به همراهش‬
‫گفت‪ :‬غذایمان را حاضر کن ک‪/‬ه خس‪/‬ته و گرس‪/‬نه ش‪/‬ده‌ایم‪ .‬موس‪/‬ی ‪ ‬ت‪/‬ا زمانیک‪/‬ه‬
‫میعادگاه را پشت سر نگذاش‪//‬ته ب‪//‬ود‪ ،‬احس‪//‬اس خس‪//‬تگی نمی‌ک‪//‬رد‪ .‬هم‪//‬راهش ب‪//‬ه او‬
‫گفت‪ :‬آن صخره را که کنار آن خوابیدیم‪ ،‬بیاد داری؟ م‪//‬اهی را همانج‪//‬ا فرام‪//‬وش‬
‫کردم‪ .‬موسی ‪ ‬گفت‪ :‬مکانی که ما در جستجوی آن هستیم‪ ،‬همانجا است‪ .‬آنها از‬
‫همان راهی که آمده بودند‪ ،‬باز گشتند‪ .‬وقتی که به آن ص‪//‬خره رس‪//‬یدند‪ ،‬م‪//‬ردی را‬
‫دیدند که خود را در لباسی پیچیده اس‪//‬ت‪ .‬موس‪//‬ی ‪ ‬س‪//‬الم نم‪//‬ود‪ .‬خض‪//‬ر گفت‪ :‬در‬
‫این س‪//‬رزمین‪ ،‬س‪//‬الم از کجاس‪//‬ت؟ موس‪//‬ی گفت‪ :‬من موس‪//‬ی هس‪//‬تم‪ .‬خض‪//‬ر گفت‪:‬‬
‫موسی بنی اسرائیل؟ موسی گفت‪ :‬آری‪ ،‬آی‪/‬ا اج‪/‬ازه می‌دهی هم‪/‬راه ت‪/‬و باش‪/‬م ت‪/‬ا از‬
‫آنچه که هللا متعال ب‪/‬ه ت‪/‬و آموخت‪/‬ه اس‪/‬ت‪ ،‬ب‪/‬ه من ن‪/‬یز بیاموزی؟ آن م‪/‬رد گفت‪ :‬ای‬
‫موسی! تو نمی‌توانی با من ص‪//‬برکنی؛ زی‪//‬را هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه من چیز‌ه‪//‬ایی آموخت‪//‬ه‬
‫است که تو آنها را نمی‌دانی‪ .‬همچ‪//‬نین‪ ،‬ب‪//‬ه ت‪//‬و چیزه‪//‬ایی آموخت‪//‬ه ک‪//‬ه من نمی‌دانم‪.‬‬
‫موسی گفت‪ :‬انش‪/‬اء هللا ص‪//‬بر می‌کنم و از دس‪/‬تورات ت‪/‬و س‪/‬ر پیچی نخ‪/‬واهم ک‪/‬رد‪.‬‬
‫بدین ترتیب‪ ،‬آنها در س‪/‬احل دری‪/‬ا‪ ،‬ب‪/‬دون کش‪/‬تی ب‪/‬راه افتادن‪/‬د‪ .‬پس از م‪/‬دتی‪ ،‬ی‪/‬ک‬
‫کشتی از کنار آنها عبورکرد‪ .‬آنان از صاحبان کش‪//‬تی خواس‪//‬تند ت‪//‬ا آنه‪//‬ا را هم‪//‬راه‬
‫خود سوار کنند‪.‬‬
‫صاحبان کشتی‪ ،‬خضر را ش‪/‬ناختند و ب‪/‬دون کرای‪/‬ه آن‌ه‪/‬ا را س‪/‬وار کردن‪/‬د‪ .‬س‪/‬پس‬
‫خض‪//‬ر ‪ ‬یکی از تخته‌ه‪//‬ای کش‪//‬تی را از ج‪//‬ایش در آورد‪ .‬موس‪//‬ی ‪( ‬ب‪//‬ا تعجب)‬
‫گفت‪ :‬آنها ما را بدون کرایه س‪/‬وار کردن‪/‬د و ح‪/‬اال ت‪/‬و داری کش‪/‬تی آنه‪/‬ا را س‪/‬وراخ‬
‫می‌کنی تا همه را غرق سازی؟ کار عجیبی انج‪/‬ام دادی‪ .‬خض‪//‬ر گفت‪ :‬مگ‪/‬ر ب‪/‬ه ت‪/‬و‬
‫نگفتم ک‪/‬ه نمی‌ت‪/‬وانی ب‪/‬ا من ص‪/‬بر ک‪/‬نی؟ موس‪/‬ی ‪ ‬گفت‪ :‬م‪/‬را بخ‪/‬اطر فراموش‪/‬ی‌ام‬
‫بازخواست مکن و به خاطر این کار بر من سخت مگیر‪ .‬سپس از کشتی پیاده شدند‬
‫و براه افتادند‪ .‬در راه‪ ،‬پسر بچه‌ای را دیدند که با بچه‌های دیگر مشغول بازی ب‪//‬ود‪.‬‬
‫خضر آن کودک را گ‪//‬رفت و س‪//‬رش را از تنش ج‪//‬دا ک‪//‬رد‪ .‬موس‪//‬ی ‪( ‬در حالیک‪//‬ه‬
‫خشمگین شده بود) گفت‪ :‬چرا فرد بیگناهی را بدون آنکه م‪//‬رتکب قتلی ش‪//‬ده باش‪//‬د‪،‬‬
‫کشتی؟ خضر گفت‪ :‬مگر به تو نگفتم که تو با من ت‪//‬وان ش‪//‬کیبایی نخ‪//‬واهی داش‪//‬ت؟‬
‫باز به راه خود ادامه دادند تا به روستایی رس‪/‬یدند‪ .‬از اه‪/‬الی روس‪/‬تا غ‪/‬ذا خواس‪/‬تند‪.‬‬
‫ولی آنها از دادن غذا امتناع ورزیدند‪ .‬در همین روستا به دیواری رسیدند که داشت‬
‫فرو می‌ریخت‪ .‬خضر با اشاره‌ی دست آن دی‪//‬وار را راس‪//‬ت ک‪//‬رد‪ .‬موس‪//‬ی ‪ ‬گفت‪:‬‬
 ‫‪265‬‬ ‫‪ -53‬کتاب یادی از پیامبران و فضیلت آنان‬

‫اگر می‌خواستی‪ ،‬می‌توانستی در مقابل این کار‪ ،‬مزد بگ‪//‬یری‪ .‬خض‪//‬ر گفت‪ :‬این‪//‬ک‪،‬‬
‫وقت جدایی من و تو است»‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬الله متعال موسی را رحمت‬
‫کند؛ دوست داشتیم که صبر می‌کرد تا ببینیم داستانش با خضر به کجا می‌کشد»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید ‪ :‬همچنین رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬اولین ب‪/‬ار موس‪/‬ی فرام‪/‬وش‬
‫نمود‪ .‬در آن اثنا‪ ،‬گنجشکی ب‪//‬ر کن‪//‬اره‌ی کش‪//‬تی نشس‪//‬ت و ب‪//‬ا منق‪/‬ارش از آب دری‪//‬ا‬
‫برداشت‪ .‬خضر خطاب ب‪//‬ه موس‪//‬ی گفت‪ :‬علم من و ت‪//‬و در براب‪//‬ر علم هللا متع‪//‬ال‪،‬‬
‫کمتر از مقدار آبی است که این گنجشک از دریا برداشت»‪.‬‬
‫سعید بن جبیر می‌گوی‪//‬د‪ :‬ابن عب‪//‬اس ل اینگون‪//‬ه می‌خوان‪//‬د‪َ« :‬و َك اَن َأَم اَم ُهْم َم ِل ٌك‬
‫َيْأُخ ُذ ُك َّل َسِفيَنٍة َص اِلَحٍة َغْص ًبا» و همچنین می‌خواند‪َ« :‬و َأَّم ا اْلُغ َالُم َفَك اَن َك اِفًرا»‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬در مورد این سخن نبی اکـرم ص کـه فرمـود‪« :‬پیـامبران هللا متعـال را بـر یکـدیگر‬
‫ترجیح ندهید»‬
‫‪1612‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬بْيَنَم ا َيُه وِد ٌّى َيْع ِرُض ِس ْلَع ًة َل ُه ُأْع ِط َى ِبَه ا َش ْيًئا‪،‬‬
‫َك ِر َهُه‪َ ،‬أْو َلْم َيْر َض ُه ـ َشَّك َع ْبُد اْلَع ِز يِز ـ َقاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬و اَّلِذ ي اْص َطَفى ُم وَس ى َع َلْي ِه الَّس َالُم‬
‫َع َلى اْلَبَش ِر َقاَل ‪َ :‬فَسِمَع ُه َر ُجٌل ِم َن اَألْنَص اِر َفَلَطَم َو ْج َه ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬تُق وُل‪َ :‬و اَّل ِذ ي اْص َطَفى‬
‫ُم وَس ى َع َلْيِه الَّس َالُم َع َلى اْلَبَش ِر َو َر ُسوُل ِهَّللا ص َبْيَن َأْظُهِر َنا؟ َقاَل ‪َ :‬ف َذ َهَب اْلَيُه وِد ُّى ِإَلى‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَقاَل ‪َ :‬ي ا َأَب ا اْلَقاِس ِم ِإَّن ِلي ِذَّم ًة َو َع ْه ًدا‪َ ،‬و َق اَل ‪ُ :‬فَالٌن َلَطَم َو ْج ِهى‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬لَم َلَطْم َت َو ْج َهُه»؟ َقاَل ‪َ :‬قاَل ـ َيا َر ُسوَل ِهَّللا ـ َو اَّل ِذ ي اْص َطَفى ُم وَس ى‬
‫َع َلْيِه الَّس َالُم َع َلى اْلَبَش ِر َو َأْنَت َبْيَن َأْظُهِر َن ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَغ ِض َب َر ُس وُل ِهَّللا ص َح َّتى ُع ِرَف‬
‫اْلَغ َض ُب ِفي َو ْج ِهِه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ« :‬ال ُتَفِّض ُلوا َبْيَن َأْنِبَياِء ِهَّللا‪َ ،‬فِإَّنُه ُيْنَفُخ ِفي الُّص وِر ‪َ ،‬فَيْص َع ُق‬
‫َم ْن ِفي الَّس َم َو اِت َو َم ْن ِفي اَألْر ِض ِإَّال َم ْن َش اَء ُهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم ُيْنَفُخ ِفيِه ُأْخ َر ى‪َ ،‬فَأُك وُن َأَّوَل‬
‫َم ْن ُبِع َث ‪َ ،‬أْو ِفي َأَّو ِل َم ْن ُبِع َث ‪َ ،‬ف ِإَذ ا ُم وَس ى َع َلْي ِه الَّس َالُم آِخ ٌذ ِب اْلَع ْر ِش‪َ ،‬فَال َأْد ِرى‬
‫َأُحوِسَب ِبَص ْع َقِتِه َيْو َم الُّط وِر ‪َ ،‬أْو ُبِع َث َقْبِلى؟ َو َال َأُق وُل‪ِ :‬إَّن َأَح ًدا َأْفَض ُل ِم ْن ُي وُنَس ْبِن‬
‫َم َّتى»‪( .‬م‪)2373/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬یک نفر یهودی کاالیی را برای ف‪//‬روش‬
‫عرضه کرد؛ به او برای آن‪ ،‬مبلغی دادند ک‪//‬ه نپس‪//‬ندید ی‪//‬ا از آن راض‪//‬ی نب‪//‬ود؛ ل‪//‬ذا‬
‫گفت‪ :‬نه‪ ،‬سوگند به ذاتی که موسی را بر تمام بش‪//‬ریت برگزی‪//‬ده اس‪//‬ت‪ .‬م‪//‬ردی از‬
‫انصار این سخن را شنید و ی‪//‬ک س‪//‬یلی ب‪//‬ه ص‪//‬ورت یه‪//‬ودی زد و گفت‪ :‬می‌گ‪//‬ویی‬
‫سوگند به ذاتی که موسی را بر تمام بشریت برگزیده اس‪//‬ت؛ ح‪//‬ال آنک‪//‬ه محم‪//‬د در‬
‫میان ما است‪ .‬اینجا بود که آن مرد یهودی نزد نبی اکرم ص رفت و گفت‪ :‬ای ابو‬
‫القاس‪//‬م! من ذمی هس‪//‬تم و عه‪//‬د و پیم‪//‬ان دارم؛ ب‪//‬ا این ح‪//‬ال‪ ،‬فالنی ی‪//‬ک س‪//‬یلی ب‪//‬ه‬
‫صورتم زد‪ .‬رسول هللا ص به م‪//‬رد انص‪//‬اری فرم‪//‬ود‪« :‬چ‪//‬را ب‪//‬ه ص‪//‬ورتش س‪//‬یلی‬
‫زدی»؟ مرد انصاری گفت‪ :‬یا رسول هللا! با وجود اینکه شما در میان م‪//‬ا هس‪//‬تید‪،‬‬
‫او گفت‪ :‬سوگند به ذاتی که موسی را بر تم‪//‬ام بش‪//‬ریت برگزی‪//‬ده اس‪//‬ت‪ .‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص از ش‪/‬نیدن این س‪/‬خن ب‪/‬ه ان‪/‬دازه‌ای خش‪/‬مگین ش‪/‬د ک‪/‬ه آث‪/‬ار خش‪/‬م در چه‪/‬ره‌اش‬
‫نمایان گردید و فرمود‪« :‬پیامبران هللا را بر یکدیگر ترجیح ندهید؛ زیرا در صور‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪266‬‬

‫دمیده می‌شود و بجز کسانی که هللا متعال بخواهد‪ ،‬تمام افرادی ک‪//‬ه در آس‪//‬مان‌ها و‬
‫زمین هس‪//‬تند‪ ،‬بیه‪//‬وش می‌ش‪//‬وند‪ .‬س‪//‬پس ب‪//‬ار دیگ‪//‬ر در ص‪//‬ور دمیده می‌ش‪//‬ود‪ .‬من‬
‫نخستین کسی هستم که به هوش می‌آیم یا ج‪//‬زو نخس‪//‬تین اف‪//‬راد هس‪//‬تم و موس‪//‬ی را‬
‫می‌بینم که گوشه‌ی ع‪/‬رش را بدس‪/‬ت گرفت‪/‬ه اس‪/‬ت‪ .‬ولی نمی‌دانم ک‪/‬ه او ب‪/‬ا بیه‪/‬وش‬
‫شدن در کوه طور‪ ،‬محاسبه شده است (و اآلن اصال بیهوش نشده) یا اینکه قبل از‬
‫من به هوش آمده است؟ و من نمی‌گویم که کسی بهتر از یونس بن متی است»‪.‬‬

‫باب (‪ :)9‬در مورد وفات موسی ÷‬

‫‪1613‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقال‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬ج اَء َم َل ُك اْلَم ْو ِت ِإَلى ُم وَس ى‬
‫َع َلْيِه الَّسَالُم ‪َ ،‬فَقاَل َلُه‪َ :‬أِج ْب َر َّبَك‪َ ،‬قاَل َفَلَطَم ُم وَس ى َع َلْي ِه الَّس َالُم َع ْيَن َم َل ِك اْلَم ْو ِت َفَفَقَأَه ا‪،‬‬
‫َقاَل َفَرَجَع اْلَم َلُك ِإَلى الَّلِه َتَع اَلى َفَقاَل ‪ِ :‬إَّنَك َأْر َس ْلَتِنى ِإَلى َع ْب ٍد َل َك َال ُيِريُد اْلَم ْو َت ‪َ ،‬و َق ْد َفَق َأ‬
‫َع ْيِنى‪َ ،‬قاَل َفَر َّد الَّلُه ِإَلْيِه َع ْيَنُه َو َق اَل ‪ :‬اْر ِج ْع ِإَلى َع ْب ِد ى َفُق ِل ‪ :‬اْلَحَي اَة ُتِريُد؟ َف ِإْن ُكْنَت ُتِريُد‬
‫اْلَحَياَة َفَض ْع َيَدَك َع َلى َم ْتِن َثْو ٍر‪َ ،‬فَم ا َتَو اَر ْت َيُدَك ِم ْن َشْع َرٍة‪َ ،‬فِإَّنَك َتِع يُش ِبَها َس َنًة‪َ ،‬ق اَل ‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َم ْه؟ َقاَل ‪ُ :‬ثَّم َتُموُت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاآلَن ِم ْن َق ِريٍب‪َ ،‬ر ِّب َأدِنِنى ِم َن اَألْر ِض اْلُم َقَّدَس ِة‪َ ،‬رْمَي ًة ِبَحَج ٍر»‬
‫َقاَل َر ُس وُل الَّلِهص‪َ« :‬و الَّل ِه َل ْو َأِّني ِع ْن َد ُه َألَر ْيُتُكْم َقْب َرُه ِإَلى َج اِنِب الَّطِريِق‪ِ ،‬ع ْن َد اْلَك ِثيِب‬
‫اَألْح َم ِر»‪( .‬م‪)2372/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ملک الموت نزد موسی‬
‫÷ آمد و گفت‪ :‬دعوت پروردگ‪/‬ارت را اج‪/‬ابت کن‪ .‬موس‪/‬ی ی‪/‬ک س‪/‬یلی روی چش‪/‬م‬
‫ملک الموت زد و آن را بیرون آورد‪ .‬ملک الم‪//‬وت ن‪//‬زد پروردگ‪//‬ارش برگش‪//‬ت و‬
‫گفت‪ :‬بار الها! مرا برای قبض روح بنده‌ای فرس‪//‬تادی ک‪//‬ه نمی‌خواه‪//‬د بم‪//‬یرد‪ .‬پس‬
‫هللا متعال چشمش را که در اثر آن سیلی‪ ،‬بیرون آمده بود‪ ،‬سر جایش برگردان‪//‬د و‬
‫فرم‪//‬ود‪ :‬ن‪//‬زد بن‪//‬ده‌ام برگ‪//‬رد و ب‪//‬ه او بگ‪//‬و‪ :‬اگ‪//‬ر خواه‪//‬ان ادامه‌ی زن‪//‬دگی هس‪//‬تی‪،‬‬
‫دست‌ات را بر پشت گاوی بگذار؛ به ازای هر تار مویی ک‪//‬ه زی‪//‬ر دس‪/‬ت‌ات قرار‬
‫می‌گیرد‪ ،‬یک سال زندگی خواهی نمود‪ .‬موسی گفت‪ :‬بعد از آن‪ ،‬چه خواه‪//‬د ش‪//‬د؟‬
‫هللا متعال فرمود‪ :‬بعد از آن‪ ،‬مرگ است‪ .‬موس‪//‬ی ‪ ‬گفت‪ :‬ح‪//‬ال ک‪//‬ه چ‪//‬نین اس‪//‬ت‪،‬‬
‫ترجیح می‌دهم‪ ،‬اکن‪//‬ون بم‪//‬یرم‪ .‬پروردگ‪//‬ارا! م‪//‬را نزدی‪//‬ک س‪//‬رزمین مق‪//‬دس‪ ،‬و ب‪//‬ه‬
‫فاصله‌ی پرتاب سنگی از آن‪ ،‬قرار ده»‪.‬‬
‫در پایان‪ ،‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬سوگند به هللا‪ ،‬اگر من آنجا بودم‪ ،‬قبر موسی‬
‫را کنار راه‪ ،‬نزدیک تپه‌ی سرخ‪ ،‬به شما نشان می‌دادم»‪.‬‬

‫باب (‪ :)10‬در مورد این سخن نبی اکرم ص که فرمود‪« :‬از کنـار موسـی ÷ گذشـتم در حـالی‬
‫که او در قبرش ایستاده بود و نماز می‌خواند»‬
‫‪1614‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل الَّل ِه ص َق اَل ‪َ« :‬أَتْيُت ـ َوِفي ِرَو اَي ِة َه َّداٍب‬
‫َم َر ْر ُت ـ َع َلى ُموَسى َلْيَلَة ُأْس ِرَى ِبي ِع ْنَد اْلَكِثيِب اَألْح َم ِر‪َ ،‬و ُه َو َق اِئٌم ُيَص ِّلى ِفي َقْب ِرِه»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2375‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬در شب اس‪//‬راء‪ ،‬از‬
 ‫‪267‬‬ ‫‪ -53‬کتاب یادی از پیامبران و فضیلت آنان‬

‫کن‪//‬ار موس‪//‬ی ÷ در ن‪//‬زدیکی تپه‌ی س‪//‬رخ عب‪//‬ور ک‪//‬ردم در ح‪//‬الی ک‪//‬ه او در قبرش‬
‫ایستاده بود و نماز می‌خواند»‪.‬‬
‫(قابل یادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه هیچ انس‪//‬انی بع‪//‬د از م‪//‬رگ‪ ،‬مکل‪//‬ف ب‪//‬ه انج‪//‬ام اعم‪//‬ال‬
‫نیست؛ اما از آنجایی که انبیا در زندگی بسیار به نماز عالقه مند بوده‌ان‪//‬د‪ ،‬بع‪//‬د از‬
‫م‪//‬رگ ن‪//‬یز ب‪//‬ه هم‪//‬ان عم‪//‬ل دنیوی خ‪//‬ویش مش‪//‬غولند؛ آنهم ب‪//‬ر اس‪//‬اس ح‪//‬دیثی ک‪//‬ه‬
‫می‌گوید‪« :‬انسان به همان حالتی که بمیرد‪ ،‬حشر می‌شود‪ .‬وهللا اعلم)‬
‫باب (‪ :)11‬یادی از یوسف ÷‬
‫‪1615‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪ِ :‬قيَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َم ْن َأْك َر ُم الَّناِس؟ َقاَل ‪َ« :‬أْتَق اُهْم »‬
‫َقاُلوا‪َ :‬لْيَس َع ْن َه َذ ا َنْس َأُلَك‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬فُيوُس ُف َنِبُّي ِهَّللا اْبُن َنِبِّى ِهَّللا اْبِن َنِبِّى ِهَّللا اْبِن َخ ِلي‪ِ/‬ل‬
‫ِهَّللا» َق اُلوا‪َ :‬لْيَس َع ْن َه َذ ا َنْس َأُلَك ‪َ ،‬ق اَل «َفَع ْن َم َع اِد ِن اْلَع َرِب َتْس َأُلوِنى؟ ِخ َي اُر ُهْم ِفي‬
‫اْلَج اِهِلَّيِة ِخ َياُر ُهْم ِفي اِإل ْس َالِم ‪ِ ،‬إَذ ا َفِقُهوا»‪( .‬م‪)2378/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬فردی پرسید‪ :‬یا رسول هللا! گرامی‌ت‪//‬رین م‪//‬ردم‪،‬‬
‫چه کسی است؟ رسول هللا ص فرمود‪« :‬کسی ک‪//‬ه تق‪//‬وایش‪ ،‬بیش‪//‬تر باش‪//‬د»‪ .‬گفتن‪//‬د‪:‬‬
‫سؤال ما‪ ،‬این نیست‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬پس یوسف‪ ،‬نبی هللا فرزند ن‪//‬بی هللا‬
‫فرزند نبی هللا فرزند خلیل هللا است»‪ .‬گفتند‪ :‬سؤال ما‪ ،‬این نیست‪ .‬فرمود‪« :‬پس از‬
‫اصل و نسب عرب می‌پرسید‪ .‬آنان که در جاهلیت‪ ،‬بهترین مردم بودند‪ ،‬در اسالم‬
‫نیز بهترین مردم هستند البته اگر شناخت دینی داشته باشند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬یادی از زکریا ÷‬
‫‪1616‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ك اَن َزَك ِرَّي اُء َنَّج اًرا»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2379‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬زکریا ÷ نجار بود‪».‬‬

‫باب (‪ :)13‬یادی از یونس ÷‬

‫‪1617‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّى ص َأَّنُه «َقاَل ـ َيْع ِنى َهَّللا ﻷ ـ َال َيْنَبِغ ى ِلَع ْبٍد ِلي‬
‫ـ َو َقاَل اْبُن اْلُم َثَّنى‪ِ :‬لَع ْبِد ى ـ َأْن َيُقوَل ‪َ :‬أَنا َخْيٌر ِم ْن ُيوُنَس ْبِن َم َّتى» (م‪)2376/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص گفت‪« :‬هللا متع‪//‬ال فرم‪//‬ود‪ :‬ب‪//‬رای‬
‫هیچ بنده‌ای‪ ،‬شایسته نیست که بگوید‪ :‬من از یونس بن مّتی بهترم»‪ .‬‬
‫باب (‪ :)14‬یادی از عیسی ÷‬
‫‪1618‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَن ا َأْو َلى الَّن اِس ِبِع يَس ى اْبِن‬
‫َم ْر َيَم ‪ِ ،‬في اُألوَلى َو اآلِخ َرِة» َقاُلوا‪َ :‬كْيَف َيا َر ُسوَل ِهَّللا؟ َقاَل ‪« :‬اَألْنِبَياُء ِإْخ َو ٌة ِم ْن َع َّالٍت‪،‬‬
‫َو ُأَّمَهاُتُهْم َش َّتى‪َ ،‬و ِد يُنُهْم َو اِح ٌد ‪َ ،‬فَلْيَس َبْيَنَنا َنِبٌّى »‪( .‬م‪)2365/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬من از همه‌ی م‪//‬ردم ب‪//‬ه‬
‫عیسی بن مریم‪ ،‬در دنیا و آخرت‪ ،‬نزدیکترم‪ .‬و پیامبران‪ ،‬فرزندان یک پدرن‪//‬د ک‪//‬ه‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪268‬‬

‫از چن‪//‬د م‪//‬ادر متول‪//‬د ش‪//‬ده‌اند (در اص‪//‬ول ب‪//‬ا یک‪//‬دیگر مش‪//‬ترک‌اند و در ف‪//‬روع‪،‬‬
‫متفاوت‪ ).‬میان من و عیسی‪ ،‬پیامبر دیگری وجود ندارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬بجز فرزند مریم و مادرش‪ ،‬هر نوزادی که بدنیا می‌آید‪ ،‬شیطان او را لمس می‌کند‬
‫‪1619‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َق اَل ‪َ« :‬م ا ِم ْن َم ْو ُل وٍد ُيوَل ُد ِإَّال َنَخ َس ُه‬
‫الَّشْيَطاُن ‪َ ،‬فَيْسَتِهُّل َص اِرًخ ا ِم ْن َنْخ َس ِة الَّش ْيَطاِن ‪ِ ،‬إَّال اْبَن َم ْر َيَم َو ُأَّم ُه» ُثَّم َق اَل َأُب و ُهَر ْي َر َة‪:‬‬
‫اْقَرُء وا ِإْن ِش ْئُتْم ‪َ﴿ :‬و ِإِّنٓي ُأِع يُذَها ِبَك َو ُذِّر َّيَتَها ِم َن ٱلَّشۡي َٰط ِن ٱل‪َّ/‬ر ِج يِم ﴾ [آل عم‪//‬ران‪( .]36 :‬م‪/‬‬
‫‪)2366‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬بج‪//‬ز فرزن‪//‬د م‪//‬ریم و‬
‫مادرش‪ ،‬هر نوزادی که بدنیا می‌آید‪ ،‬شیطان او را لمس می‌کن‪//‬د‪ .‬و از هم‪//‬ان لمس‬
‫شیطان است که نوزاد هنگام تولد‪ ،‬فریاد می‌کشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬عیسی گفت‪ :‬به هللا متعال‪ ،‬ایمان دارم و خودم را تکذیب می‌کنم‬
‫‪1620‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ر َأى ِع يَس ى اْبُن َم ْر َيَم َر ُج ًال‬
‫َيْس ِر ُق‪َ ،‬فَقاَل َلُه ِع يَس ى‪َ :‬س َر ْقَت ؟ َق اَل ‪َ :‬ك َّال‪َ ،‬و اَّل ِذ ي َال ِإَل َه ِإَّال ُه َو ‪َ ،‬فَق اَل ِع يَس ى‪ :‬آَم ْنُت‬
‫ِباِهَّلل‪َ ،‬و َك َّذ ْبُت َنْفِس ى»‪( .‬م‪)2368/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬عیس‪//‬ی بن‬
‫مریم‪ ،‬مردی را دید ک‪//‬ه س‪//‬رقت می‌ک‪//‬رد‪ .‬پس ب‪//‬ه او گفت‪ :‬دزدی ک‪//‬ردی؟ آن م‪//‬رد‬
‫گفت‪ :‬سوگند ب‪/‬ه الهی ک‪/‬ه معب‪/‬ودی بج‪/‬ز او وج‪/‬ود ن‪/‬دارد‪ ،‬هرگ‪/‬ز دزدی نک‪/‬رده‌ام‪.‬‬
‫عیسی گفت‪ :‬به هللا متعال‪ ،‬ایمان دارم و خودم را تکذیب می‌کنم»‪.‬‬
 ‫‪54‬ـ کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬
‫فضایل ابوبکر صدیق‪:‬‬

‫باب (‪ :)1‬در مـورد این سـخن نـبی اکـرم ص کـه فرمـود‪« :‬گمـان تـو در مـورد دو نفـری کـه‬
‫سومین آنها‪ ،‬هللا متعال است‪ ،‬چیست»؟‬
‫‪1621‬ـ َعن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س‪َ :‬أَّن َأَب ا َبْك ٍر الِّص ِّد يَق َح َّد َث ُه َق اَل ‪َ :‬نَظ ْر ُت ِإَلى َأْق َداِم‬
‫اْلُم ْش ِرِكيَن َع َلى ُر ُء وِس َنا َو َنْح ُن ِفي اْلَغاِر ‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َل ْو َأَّن َأَح َد ُهْم َنَظ َر ِإَلى‬
‫َقَد َم ْيِه َأْبَص َر َنا َتْح َت َقَد َم ْيِه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬يا َأَبا َبْك ٍر َم ا َظُّنَك ِباْثَنْيِن ُهَّللا َثاِلُثُهَم ا»‪( .‬م‪)2381/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوبکر س می‌گوید‪ :‬ما داخل غار بس‪//‬ر می‌ب‪//‬ردیم ک‪//‬ه من نگ‪//‬اه ک‪//‬ردم و‬
‫پاهای مشرکین را باالی سرمان دیدم‪ .‬پس گفتم‪ :‬یا رسول هللا! اگر یکی از آنان به‬
‫پایین‪ ،‬نگاه کند‪ ،‬ما را می‌بیند‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬ای ابوبکر‪ ،‬گم‪/‬ان ت‪/‬و در‬
‫مورد دو نفری که سومین آنها‪ ،‬هللا است‪ ،‬چیست»؟‬
‫باب (‪ :)2‬در مورد این سخن نبی اکرم ص که فرمود‪ :‬همانا ابوبکر بیشتر از همه‌ی مردم‪ ،‬با‬
‫مال و جانش بر من منت نهاده است‬
‫‪1622‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد الِخ دِری س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َج َلَس َع َلى اْلِم ْنَب ِر َفَق اَل ‪:‬‬
‫«َع ْبٌد َخَّيَرُه ُهَّللا َبْيَن َأْن ُيْؤ ِتَيُه َزْهَر َة الُّد ْنَيا َو َبْيَن َم ا ِع ْن َد ُه‪َ ،‬فاْخ َت اَر َم ا ِع ْن َد ُه»‪َ ،‬فَبَك ى َأُب و‬
‫َبْك ٍر‪َ ،‬و َبَك ى‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬فَد ْيَناَك ِبآَباِئَنا َو ُأَّمَهاِتَنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص ُهَو اْلُم َخَّيُر‪َ ،‬و َك اَن‬
‫َأُبو َبْك ٍر َأْع َلَم َنا ِبِه‪َ ،‬و َقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َأَم َّن الَّن اِس َع َلَّي ِفي َم اِل ِه َو ُص ْح َبِتِه َأُب و‬
‫َبْك ٍر ‪َ ،‬و َلْو ُكْنُت ُم َّتِخ ًذ ا َخ ِليًال َالَّتَخ ْذ ُت َأَب ا َبْك ٍر َخ ِليًال‪َ ،‬و َلِكْن ُأُخ َّو ُة اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬ال ُتْبَقَيَّن ِفي‬
‫اْلَم ْس ِج ِد َخ ْو َخ ٌة ِإَّال َخ ْو َخ َة َأِبي َبْك ٍر »‪( .‬م‪)2383/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو سعید خدری س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص بر منبر نشس‪//‬ت و فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هللا متعال به یکی از بندگانش اختیار داد تا از میان عن‪//‬ایت ک‪//‬ردن زرق و ب‪//‬رق‬
‫دنیا و آنچه را که نزد هللا متعال وجود دارد‪ ،‬یکی را انتخاب نماید‪ .‬آن بن‪//‬ده‪ ،‬آنچ‪//‬ه‬
‫را که نزد هللا متعال وجود دارد‪ ،‬انتخ‪//‬اب نم‪//‬ود»‪ .‬ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن این س‪//‬خنان‪ ،‬اب‪//‬وبکر‬
‫بسیار گریه نمود و گفت‪ :‬پدران و مادران ما فدایت شوند‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬آن بنده‌ای که به او حق انتخ‪//‬اب داده ش‪//‬ده ب‪//‬ود‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫بود‪ .‬و ابوبکر س این نکته را به‪//‬تر از همه‌ی م‪//‬ا می‌دانس‪//‬ت‪ .‬همچ‪//‬نین رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرمود‪« :‬ای مردم! همانا ابوبکر س بیشتر از همه‌ی مردم‪ ،‬ب‪//‬ا م‪//‬ال و ج‪//‬انش‬
‫بر من منت نهاده است و اگر من از میان شما‪ ،‬کسی را به عنوان دوست خ‪//‬الص‪،‬‬
‫انتخاب میکردم‪ ،‬حتمًا ابوبکرس را برمی‌گزیدم‪ .‬اما دوستی اسالمی از ه‪//‬ر گون‪//‬ه‬
‫دوستی دیگر‪ ،‬بهتر اس‪//‬ت»‪ .‬و اف‪//‬زود‪« :‬همه‌ی دریچه‌ه‪//‬ایی را ک‪//‬ه ب‪//‬ه مس‪//‬جد ب‪//‬از‬
‫می‌شود‪ ،‬ببندید جز دریچه‌ی خانه‌ی ابوبکرس را»‪.‬‬

‫باب (‪ :)3‬ابوبکر صدیق س محبوب‌ترین مردم نزد رسول هللا ص می‌باشد‬

‫‪1623‬ـ َع ْن َأِبي ُع ْثَم اَن َقاَل ‪َ :‬أْخ َب َرِني َع ْم ُرو ْبُن اْلَع اِص ‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َبَع َث ُه‬
‫َع َلى َج ْيِش َذ اِت الَّس َالِس ِل ‪َ ،‬فَأَتْيُتُه َفُقْلُت ‪َ :‬أُّى الَّناِس َأَح ُّب ِإَلْيَك؟ َقاَل «َعاِئَش ُة»‪ُ ،‬قْلُت ‪ِ :‬م َن‬
‫الِّر َج اِل ؟ َقاَل ‪َ« :‬أُبوَها»‪ُ ،‬قْلُت ‪ُ :‬ثَّم َم ْن ؟ َقاَل ‪ُ« :‬ع َم ُر» َفَع َّد ِر َج اًال‪( .‬م‪)2384/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو عثمان می‌گوید‪ :‬عم‪//‬رو بن ع‪//‬اص س گفت‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص م‪//‬را ب‪//‬ه‬
‫عنوان فرمانده لشکر ذات‌السالسل‪ ،‬تعیین نمود‪ .‬پس ن‪//‬زد پیامبر اک‪//‬رم ص رفتم و‬
‫پرسیدم‪ :‬محبوبترین انسان‪ ،‬نزد تو کیست؟ فرمود‪« :‬عایشه»‪ .‬گفتم‪ :‬از مردان چ‪//‬ه‬
‫کس‪//‬ی محبوب‪//‬تر اس‪//‬ت؟ فرم‪//‬ود‪« :‬پ‪//‬درش»‪ .‬گفتم‪ :‬بع‪//‬د از او؟ فرم‪//‬ود‪« :‬عم‪//‬ر بن‬
‫خطاب»‪ .‬و چند نفر دیگر را بر شمرد‪.‬‬

‫باب (‪ :)4‬اجتماع اعمال نیک برای ابوبکر صدیق ص و وارد شدن او به بهشت‬
‫فيه حديث ابي هريرة‪ ،‬و قد تقدم فی الزكاة (انظر الحديث‪)543 :‬‬
‫ترجمه‪ :‬در این زمینه‪ ،‬حدیث شماره (‪ )543‬در بحث زکات‪ ،‬بیان گردید‪.‬‬

‫باب (‪ :)5‬در مورد این سخن نبی اکرم ص که فرمود‪« :‬من و ابوبکر و عمـر بـه این ســخن‪،‬‬
‫ایمان آوردیم»‬
‫‪1624‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬بْيَنَم ا َر ُجٌل َيُس وُق َبَق َر ًة َل ُه‪،‬‬
‫َقْد َح َم َل َع َلْيَها‪ ،‬اْلَتَفَتْت ِإَلْيِه اْلَبَقَر ُة َفَقاَلْت ‪ِ :‬إِّني َلْم ُأْخ َلْق ِلَهَذ ا‪َ ،‬و َلِكِّنى ِإَّنَم ا ُخ ِلْقُت ِلْلَح ْر ِث »‪،‬‬
‫َفَقاَل الَّناُس ‪ُ :‬سْبَح اَن ِهَّللا َتَع ُّج ًبا َو َفَزًعا‪َ ،‬أَبَقَر ٌة َتَك َّلُم ؟ َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬فِإِّنى ُأوِم ُن ِب ِه‬
‫َو َأُبو َبْك ٍر َو ُع َم ُر»‪َ ،‬قاَل َأُبو ُهَر ْيَر َة‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬بْيَنا َر اٍع ِفي َغَنِمِه‪َ ،‬عَدا َع َلْي ِه‬
‫الِّذ ْئُب َفَأَخ َذ ِم ْنَها َش اًة‪َ ،‬فَطَلَبُه الَّراِع ى َح َّتى اْسَتْنَقَذ َها ِم ْنُه‪َ ،‬فاْلَتَفَت ِإَلْيِه الِّذ ْئُب َفَقاَل َل ُه‪َ :‬م ْن‬
‫َلَها َيْو َم الَّسُبِع؟ َيْو َم َلْيَس َلَها َر اٍع َغْي ِر ى»؟ َفَق اَل الَّن اُس ‪ُ :‬س ْبَح اَن ِهَّللا! َفَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص‪َ« :‬فِإِّنى ُأوِم ُن ِبَذ ِلَك ‪َ ،‬أَنا َو َأُبو َبْك ٍر َو ُع َم ُر»‪( .‬م‪)2388/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬مردی‪ ،‬س‪//‬وار‬
‫بر گاوی بود که گاو به ط‪//‬رف او نگ‪//‬اه ک‪//‬رد و گفت‪ :‬من‪ ،‬ب‪//‬رای این ک‪//‬ار‪ ،‬آفری‪//‬ده‬
‫نش‪//‬ده‌ام؛ بلک‪//‬ه ب‪//‬رای زراعت و ش‪//‬خم زدن‪ ،‬آفری‪//‬ده ش‪//‬ده‌ام»‪ .‬م‪//‬ردم از تعجب و‬
‫وحش‪//‬ت‪ ،‬س‪//‬بحان هللا گفتن‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ولاهلل ص فرم‪//‬ود‪« :‬من و اب‪//‬وبکر و عم‪//‬ر ب‪//‬ه این‬
‫سخن‪ ،‬ایمان آوردیم»‪.‬‬
‫ابوهریره س می‌گوید‪ :‬همچنین رسول هللا ص فرمود‪« :‬روزی‪ ،‬یک چوپان ب‪//‬ا‬
‫گوسفندانش بود که گرگی‪ ،‬حمله کرد و یک گوسفند را گ‪/‬رفت‪ .‬چوپ‪/‬ان‪ ،‬گ‪/‬رک را‬
‫دنبال کرد و گوسفند را نجات داد‪ .‬گرگ به سوی چوپان نگ‪//‬اه ک‪//‬رد و ب‪//‬ه او گفت‪:‬‬
‫امروز تو گوسفند را رهانیدی؛ ام‪//‬ا روز درن‪//‬دگان‪ ،‬ک‪//‬ه چوپ‪//‬انی بج‪//‬ز من‪ ،‬وج‪//‬ود‬
‫ندارد‪ ،‬چه کسی آن را از چنگال من‪ ،‬نج‪//‬ات می‌ده‪//‬د»؟ م‪//‬ردم گفتن‪//‬د‪ :‬س‪//‬بحان هللا‪.‬‬
‫رسول هللا ص دوباره فرمود‪« :‬من و ابوبکر و عمر به این سخن‪ ،‬ایمان آوردیم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬همراهی صدیق و فارق ش با نبی اکرم ص‬
 ‫‪271‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫‪1625‬ـ َعن اْبَن َعَّباٍس ل َق اَل ‪ُ :‬وِض َع ُع َم ُر ْبُن اْلَخ َّط اِب س َع َلى َس ِر يِرِه‪َ ،‬فَتَكَّنَف ُه‬
‫الَّناُس َيْدُع وَن َو ُيْثُنوَن َو ُيَص ُّلوَن َع َلْي ِه‪َ ،‬قْب َل َأْن ُيْر َف َع ‪َ ،‬و َأَن ا ِفيِهْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَلْم َي ُر ْع ِنى ِإَّال‬
‫ِبَر ُج ٍل َق ْد َأَخ َذ ِبَم ْنِكِبى ِم ْن َو َر اِئى‪َ ،‬ف اْلَتَفُّت ِإَلْي ِه َف ِإَذ ا ُه َو َع ِلُّى س‪َ ،‬فَت َر َّح َم َع َلى ُع َم َر ‪،‬‬
‫َو َقاَل ‪َ :‬م ا َخ َّلْفَت َأَح ًدا َأَح َّب ِإَلَّي َأْن َأْلَقى َهَّللا ِبِم ْثِل َع َم ِل ِه ِم ْن َك‪َ ،‬و اْيُم ِهَّللا ِإْن ُكْنُت َألُظُّن َأْن‬
‫َيْج َع َلَك ُهَّللا َم َع َص اِح َبْيَك‪َ ،‬و َذ اَك َأِّني ُكْنُت ُأَك ِّثُر‪َ ،‬أْس َم ُع َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ِ« :‬ج ْئُت َأَن ا‬
‫َو َأُبو َبْك ٍر َو ُع َم ُر‪َ ،‬و َد َخ ْلُت َأَنا َو َأُبو َبْك ٍر َو ُع َم ُر‪َ ،‬و َخ َر ْج ُت َأَن ا َو َأُب و َبْك ٍر َو ُع َم ُر»‪َ ،‬ف ِإْن‬
‫ُكْنُت َألْر ُجو‪َ ،‬أْو َألُظُّن ‪َ ،‬أْن َيْج َع َلَك ُهَّللا َم َع ُهَم ا‪( .‬م‪)2389/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬جنازه‌ی عمر بن خطاب س را بر تختش گذاش‪//‬ته‬
‫بودن‪//‬د و قب‪//‬ل از اینک‪//‬ه بردارن‪//‬د‪ ،‬م‪//‬ردم اط‪//‬راف او را گرفت‪//‬ه و دع‪//‬ا می‌کردن‪//‬د و‬
‫خوبیهایش را بیان می‌نمودن‪//‬د و ب‪//‬ر او درود می‌فرس‪//‬تادند‪ .‬من ن‪//‬یز در میان آن‪//‬ان‬
‫بودم که ناگهان‪ ،‬مردی از پشت سر‪ ،‬دستش را بر شانه‌ام گذاشت‪ .‬چه‪//‬ره‌ام را ب‪//‬ر‬
‫گرداندم؛ دیدم علی بن ابی طالب س اس‪//‬ت‪ .‬او ب‪//‬رای عم‪//‬ر‪ ،‬دع‪/‬ای رحمت ک‪//‬رد و‬
‫گفت‪ :‬بعد از خودت‪ ،‬کسی را نگذاشتی که نزد من محبوب‌تر از تو باشد ت‪/‬ا من ب‪/‬ا‬
‫عملی مانن‪//‬د عم‪//‬ل او ب‪//‬ه مالقات پروردگ‪//‬ار ب‪//‬روم‪ .‬و س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪ ،‬من گم‪//‬ان‬
‫می‌کردم که هللا متعال ت‪//‬و را در کن‪//‬ار دو دوس‪/‬ت‌ات‪ ،‬قرار می‌ده‪//‬د؛ زی‪//‬را بس‪//‬یار‬
‫می‌شنیدم که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬من و ابوبکر و عمر آمدیم‪ .‬من و اب‪//‬وبکر‬
‫و عم‪//‬ر وارد ش‪//‬دیم‪ .‬من و اب‪//‬وبکر و عم‪//‬ر رف‪//‬تیم»‪ .‬ل‪//‬ذا امیدوار ب‪//‬ودم ی‪//‬ا آرزو‬
‫می‌کردم که هللا متعال تو را در کنار آنها قرار دهد‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬جانشینی ابوبکر س‬
‫‪1626‬ـ َع ِن اْبِن َأِبي ُم َلْيَكَة َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َعاِئَش َة ب َو ُس ِئَلْت ‪َ :‬م ْن َك اَن َر ُس وُل الَّل ِه ص‬
‫ُم ْسَتْخ ِلًفا َلِو اْسَتْخ َلَفُه؟ َقاَلْت ‪َ :‬أُبو َبْك ٍر ‪َ ،‬فِقيَل َلَها‪ُ :‬ثَّم َم ْن َبْع َد َأِبي َبْك ٍر ؟ َقاَلْت ‪ُ :‬ع َم ُر‪ُ ،‬ثَّم ِقيَل‬
‫َلَها‪َ :‬م ْن َبْع َد ُع َم َر ؟ َقاَلْت ‪َ :‬أُبو ُع َبْيَد َة ْبُن اْلَج َّراِح‪ُ ،‬ثَّم اْنَتَهْت ِإَلى َهَذ ا‪( .‬م‪)2385/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن ابی ملیکه می‌گوید‪ :‬شنیدم که از عایشه ل پرس‪//‬یدند‪ :‬اگ‪//‬ر رس‪//‬ول‬
‫الله ص می‌خواست جانشینی تعیین کند‪ ،‬چه کس‪//‬ی را تع‪//‬یین می‌نم‪//‬ود؟ گفت‪ :‬اب‪//‬وبکر‬
‫س را‪ .‬پرس‪/‬یدند‪ :‬بع‪/‬د از اب‪/‬وبکر؟ گفت‪ :‬عم‪/‬ر را‪ .‬س‪/‬پس پرس‪/‬یدند‪ :‬بع‪/‬د از عم‪/‬ر؟‬
‫گفت‪ :‬ابو عبیده بن جراح را‪ .‬و به همین قدر‪ ،‬اکتفا نمود‪.‬‬
‫‪1627‬ـ َع ْن ُمَح َّم ِد ْب ِن ُج َبْي ِر ْب ِن ُم ْط ِع ٍم س َع ْن َأِبي‪ِ////‬ه ‪َ ،‬أَّن اْم َر َأًة َس َأَلْت‬
‫َر ُسوَل الَّلِه ص َشْي ًئا‪َ ،‬فَأَم َر َها َأْن َتْر ِج َع ِإَلْي ِه ‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّل ِه ‪َ ،‬أَر َأْيَت ِإْن ِج ْئُت‬
‫َفَلْم َأِج ْد َك ؟ َقاَل َأِبي‪َ :‬ك َأَّنَها َتْع ِني اْلَم ْو َت ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فِإْن َلْم َتِج ِد يِني َف ْأِتي َأَب ا َبْك ٍر »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2386‬‬
‫ترجمه‪ :‬جبیر بن مطعم س می‌گوید‪ :‬زنی از نزد نبی اکرم ص چیزی خواس‪//‬ت‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص به آن زن دس‪//‬تور داد ت‪//‬ا دوب‪//‬اره ن‪//‬زد او بیای‪//‬د‪ .‬آن زن گفت‪ :‬اگ‪//‬ر‬
‫آمدم و تو را نیافتم‪ ،‬چه کار کنم؟ منظورش این بود که اگر شما فوت نموده بودید‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪272‬‬

‫به چه کسی مراجعه کنم؟ رسول هللا ص فرمود‪« :‬اگر مرا نیافتی‪ ،‬نزد ابوبکر س‬
‫بیا»‪.‬‬
‫‪1628‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َق اَلْت ‪َ :‬ق اَل ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص ِفي َم َرِض ِه‪« :‬اْد ِع ى ِلي َأَب ا‬
‫َبْك ٍر ‪َ ،‬و َأَخ اِك ‪َ ،‬ح َّتى َأْكُتَب ِكَتاًب ا‪َ ،‬ف ِإِّنى َأَخ اُف َأْن َيَتَم َّنى ُم َتَم ٍّن َو َيُق وَل َقاِئ ٌل‪َ :‬أَن ا َأْو َلى‪،‬‬
‫َو َيْأَبى ُهَّللا َو اْلُم ْؤ ِم ُنوَن ِإَّال َأَبا َبْك ٍر»‪( .‬م‪)2387/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص (در بیماری وفاتش) فرم‪//‬ود‪ :‬اب‪//‬وبکر‬
‫و برادرت را نزد من بیاور تا چ‪//‬یزی بنویس‪//‬م؛ زی‪//‬را من از آن بیم دارم ک‪//‬ه کس‪//‬ی‬
‫آرزویی در سر بپروراند یا بگوید‪ :‬من شایسته‌ترم‪ .‬سپس با خود گفتم‪ :‬هللا متعال و‬
‫مؤمنین بجز ابوبکر‪ ،‬کس دیگری را نمی‌پذیرند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬فضایل عمر بن خطاب س‬
‫‪1629‬ـ َعن ابي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرَّى س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬بْيَن ا َأَن ا َن اِئٌم ‪َ ،‬ر َأْيُت‬
‫الَّناَس ُيْع َر ُضوَن َو َع َلْيِهْم ُقُم ٌص ‪ِ ،‬م ْنَها َم ا َيْبُل ُغ الُّث ِد َّى‪َ ،‬وِم ْنَه ا َم ا َيْبُل ُغ ُدوَن َذ ِل َك‪َ ،‬و َم َّر‬
‫ُع َم ُر ْبُن اْلَخ َّط اِب َو َع َلْي ِه َقِم يٌص َيُج ُّر ُه»‪َ .‬ق اُلوا‪َ :‬م اَذ ا َأَّو ْلَت َذ ِل َك َي ا َر ُس وَل ِهَّللا؟ َق اَل ‪:‬‬
‫«الِّد يَن »‪( .‬م‪)2390/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوسعید خدری س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬در عالم‬
‫خواب‪ ،‬مردم در حالی که پیراهن ب‪//‬ه تن داش‪//‬تند ب‪//‬ه من نش‪//‬ان داده ش‪//‬دند‪ .‬پ‪//‬یراهن‬
‫بعضیها تا سینه‌ی آنان بود و پیراهن برخی دیگر‪ ،‬کوتاه‌تر از آن‪ ،‬و پیراهن عم‪//‬ر‬
‫بن خطاب س چنان بلند بود که روی زمین کش‪//‬یده می‌ش‪//‬د»‪ .‬ص‪//‬حابه پرس‪//‬یدند‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! تعبیر این خواب چیست؟ فرمود‪« :‬دینداری»‪( .‬یعنی بلن‪//‬دی و کوت‪//‬اهی‬
‫پیراهن‪ ،‬نشانه‌ی کمال و نقص دین آنان است‪).‬‬
‫َأ‬ ‫ْذ‬ ‫َأ‬
‫‪1630‬ـ َعن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر ل َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬بْيَن ا َن ا َن اِئٌم ‪ِ ،‬إ َر ْيُت‬
‫َق َدًحا ُأِتيُت ِب ِه‪ِ ،‬في ‪ِ/‬ه َلَبٌن ‪َ ،‬فَش ِر ْبُت ِم ْن ُه َح َّتى ِإِّني َألَر ى ال‪ِّ//‬ر َّى َيْج ِري ِفي َأْظَف اِرى‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َأْع َطْيُت َفْض ِلى ُع َم َر ْبَن اْلَخ َّطاِب » َقاُلوا‪َ :‬فَم ا َأَّو ْلَت َذ ِل َك َي ا َر ُس وَل ِهَّللا؟ َق اَل ‪« :‬اْلِع ْلَم »‪.‬‬
‫(م‪)2391/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن عمر ل روایت می‌کند که رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬در ع‪//‬الم‬
‫رویا و خواب‪ ،‬یک لیوان شیر به من داده شد‪ .‬شیر را نوشیدم تا آنکه خ‪//‬وب س‪//‬یر‬
‫شدم تا جایی که احساس نمودم سیری در ناخنهایم جری‪//‬ان دارد‪ .‬س‪//‬پس باقیمان‪//‬ده‌ی‬
‫آن را به عمر بن خطاب دادم»‪ .‬صحابه عرض کردند‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! این خ‪//‬واب‬
‫را چگونه تعبیر فرمودید؟ فرمود‪« :‬آن را به علم تعبیر نمودم»‪.‬‬
‫‪1631‬ـ َعن ابي ُهَر ْي َر َة س َقاَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل الَّل ِه ص َيُق وُل ‪َ« :‬بْيَن ا َأَن ا َن اِئٌم‬
‫َر َأْي ُتِنى َع َلى َقِليٍب ‪َ ،‬ع َلْيَها َد ْلٌو ‪َ ،‬فَنَز ْع ُت ِم ْنَها َم ا َش اَء الَّل ُه‪ُ ،‬ثَّم َأَخ َذ َها اْبُن َأِبي ُقَح اَف َة‬
‫َفَنَز َع ِبَها َذُنوًبا َأْو َذُنوَبْي ِن ‪َ ،‬و ِفي َنْز ِع ِه ‪َ ،‬و الَّلُه َيْغ ِف ُر َل ُه‪َ ،‬ض ْع ٌف ‪ُ ،‬ثَّم اْس َتَح اَلْت َغْر ًب ا‬
‫َفَأَخ َذ َها اْبُن اْل َخ َّطاِب ‪َ ،‬فَلْم َأَر َع ْبَقِر ًّيا ِم َن الَّناِس َيْن ِز ُع َن ْز َع ُع َم َر ْبِن اْل َخ َّط اِب ‪َ ،‬ح َّتى‬
‫َض َر َب الَّناُس ِبَع َطٍن »‪( .‬م‪)2392/‬‬
 ‫‪273‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص فرمود‪« :‬خواب دیدم که‬
‫کنار چاهی هستم و باالی آن‪ ،‬دلوی وج‪//‬ود دارد‪ .‬پس از آن چ‪//‬اه ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای ک‪//‬ه‬
‫‌خواست هللا متعال بود‪ ،‬آب کشیدم‪ .‬آنگاه‪ ،‬فرزند ابو قحافه (اب‪//‬وبکر) آن را گ‪//‬رفت‬
‫و یک یا دو دلو‪ ،‬آب کشید و در آب کشیدنش‪ ،‬ضعف داشت؛ ولی هللا متعال او را‬
‫مغفرت می‌کند‪ .‬س‪/‬پس‪ ،‬عم‪/‬ر آن را گ‪/‬رفت و آن دل‪/‬و در دس‪/‬ت او‪ ،‬ب‪/‬ه دل‪/‬و بس‪/‬یار‬
‫بزرگی‪ ،‬تبدیل شد و هیچ نابغه‌ای در میان مردم ندیده‌ام ک‪//‬ه مانن‪//‬د او آب بکش‪//‬د ت‪//‬ا‬
‫جایی که مردم و حیواناتشان سیراب شدند و به استراحت پرداختند»‪.‬‬
‫‪1632‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ ،‬ع ْن الَّنِبی ص َأَّنُه َقاَل ‪َ« :‬بْيَنا َأَن ا َن اِئٌم ِإْذ َر َأْي ُتِنى ِفي‬
‫اْل َج َّن ِة ‪َ ،‬ف ِإَذ ا اْم َر َأٌة َتَو َّض ُأ ِإَلى َج اِنِب َقْص ٍر ‪َ ،‬فُقْلُت ‪ِ :‬لَم ْن َه َذ ا؟ َفَق اُلوا‪ِ :‬لُع َم َر ْب ِن‬
‫اْل َخ َّط اِب ‪َ ،‬ف َذ َكْر ُت َغْي َر َت ك‪َ ،‬ف َو َّلْيُت ُم ْد ِبًر ا»‪َ .‬ق اَل َأُب و ُهَر ْي َر َة‪َ :‬فَبَك ى ُع َم ُر ‪َ ،‬و َنْح ُن‬
‫َج ِم يًعا ِفي َذ ِلَك اْلَم ْج ِلِس َم َع َر ُسوِل الَّلِه ص‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ُع َم ُر ‪ِ :‬بَأِبى َأْنَت َيا َر ُس وَل الَّل ِه ‪،‬‬
‫َأَع َلْيَك َأَغ اُر ؟ (م‪)2395/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬خواب دیدم که در بهشت‬
‫هستم‪ .‬در آنجا چشمم به زنی افتاد که کنار قصری‪ ،‬وضو می‌گرفت‪ .‬پرس‪//‬یدم‪ :‬این‬
‫قصر‪ ،‬مال چه کسی است؟ (فرشتگان) گفتند‪ :‬از آِن عمر بن خطاب است‪ .‬پس ب‪//‬ه‬
‫یاد غیرت عمر افتادم؛ ل‪//‬ذا پش‪//‬ت ک‪//‬ردم و رفتم»‪ .‬اب‪//‬وهریره می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ا هم‪//‬ه ب‪//‬ا‬
‫رسول هللا ص در آن مجلس بودیم که عمر با شنیدن این سخنان‪ ،‬ب‪//‬ه گری‪//‬ه افت‪//‬اد و‬
‫گفت‪ :‬یا رسول هللا! آیا در مورد تو هم به غیرت می‌آیم؟!‬
‫‪1633‬ـ َعن َس ْع ِد ْبِن َأِبي َو َّقاٍص س َقاَل ‪ :‬اْسَتْأَذ َن ُع َم ُر َع ى َر ُس وِل ِهَّللا ص َوِع َد ُه‬
‫ْن‬ ‫َل‬
‫ِنَس اٌء ِم ْن ُقَر ْيٍش ُيَك ِّلْم َنُه َو َيْسَتْك ِثْر َنُه‪َ ،‬عاِلَي ًة َأْص َو اُتُهَّن ‪َ ،‬فَلَّم ا اْس َتْأَذ َن ُع َم ُر ُقْم َن َيْبَت ِد ْر َن‬
‫اْلِح َج اَب ‪َ ،‬فَأِذ َن َل ُه َر ُس وُل ِهَّللا ص َو َر ُس وُل ِهَّللا ص َيْض َح ُك‪َ ،‬فَق اَل ُع َم ُر‪َ :‬أْض َح َك ُهَّللا‬
‫ِس َّنَك ‪َ ،‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬فَقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ع ِج ْبُت ِم ْن َه ُؤَالِء الَّالِتى ُك َّن ِع ْن ِد ي‪َ ،‬فَلَّم ا‬
‫َسِم ْع َن َص ْو َتَك اْبَتَد ْر َن اْلِح َج اَب » َقاَل ُع َم ُر‪َ :‬فَأْنَت ‪َ ،‬يا َر ُس وَل ِهَّللا َأَح ُّق َأْن َيَهْبَن ‪ُ ،‬ثَّم َق اَل‬
‫ُع َم ُر‪َ :‬أْى َع ُد َّو اِت َأْنُفِس ِهَّن َأَتَهْبَنِنى َو َال َتَهْبَن َر ُسوَل ِهَّللا ص؟ ُقْلَن ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬أْنَت َأْغَلُظ َو َأَف ُّظ‬
‫ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬و اَّلِذ ى َنْفِس ى ِبَيِدِه َم ا َلِقَيَك الَّش ْيَطاُن َقُّط َس اِلًك ا‬
‫َفًّج ا ِإَّال َس َلَك َفًّج ا َغْيَر َفِّجَك »‪( .‬م‪)2397/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعد بن ابی وقاص س می‌گوی‪//‬د‪ :‬چن‪//‬د زن قریش‪//‬ی ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص‬
‫بودند و با پیامبر اکرم ص با آواز بلند صحبت می‌کردند و سؤاالت زیادی داش‪//‬تند‬
‫که عمر بن خطاب س از رسول اک‪//‬رم ص اج‪//‬ازه‌ی ورود خواس‪//‬ت‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬
‫عمر س اجازه خواست‪ ،‬آنها برخاستند و حجاب کردن‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه رس‪//‬ول هللا ص در‬
‫حالی که می‌خندید ب‪//‬ه عم‪//‬ر س اج‪//‬ازه‌ی ورود داد‪ .‬عم‪//‬ر گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! هللا‬
‫متعال همیشه تو را شاد و خندان بگرداند‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم فرم‪//‬ود‪« :‬من از این زن‪//‬ان‬
‫تعجب نمودم که نزد من بودند و هنگامی که صدای تو را شنیدند‪ ،‬حجاب کردند»‪.‬‬
‫عمر س گفت‪ :‬یا رسول هللا! شایسته‌تر اس‪/‬ت ک‪/‬ه از ش‪/‬ما بترس‪/‬ند‪ .‬س‪/‬پس عم‪/‬ر س‬
‫خطاب به زنان گفت‪ :‬ای کسانی که دشمن خودتان هستید! از من می‌ترسید؛ ولی از‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪274‬‬

‫رسول الله ص نمی‌ترسید!؟ گفتند‪ :‬بلی‪ ،‬شما خش‪/‬ن‌تر و درش‪/‬ت‌خوتر از رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص هستید‪ .‬اینجا بود که رسول الله ص فرمود‪« :‬قس‪//‬م ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬انم در دس‪//‬ت‬
‫اوست‪ ،‬هرگز شیطان‪ ،‬تو را در حال گذر از راهی نمی‌بیند مگر آنکه راهی غ‪//‬یر‬
‫از راه تو را در پیش می‌گیرد»‪.‬‬
‫‪1634‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ ،‬ع ِن الَّنِبِّى ص َأَّنُه َك اَن َيُقوُل‪َ« :‬قْد َك اَن َيُك وُن ِفي اُألَمِم َقْبَلُك ْم‬
‫ُمَح َّد ُثوَن ‪َ ،‬ف ِإْن َيُك ْن ِفي ُأَّمِتي ِم ْنُهْم َأَح ٌد َفُع َم َر ‪َ ،‬ف ِإَّن ُع َم ر ْبَن اْلَخ َّط اِب ِم ْنُهْم » َق اَل اْبُن‬
‫َو ْهٍب‪َ :‬تْفِس يُر ُمَح َّد ُثوَن ُم ْلَهُم وَن ‪( .‬م‪)2398/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عایشه ل روایت است که نبی اکرم ص می‌فرمود‪« :‬در میان امتهای‬
‫گذشته‪ ،‬افرادی وجود داشت که ب‪/‬ه آنه‪/‬ا اله‪/‬ام می‌ش‪/‬د‪ .‬اگ‪/‬ر یکی از آن‪/‬ان در میان‬
‫امت من وجود داشته باشد‪ ،‬عمر بن خطاب س خواهد بود»‪.‬‬
‫‪1635‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ :‬ق اَل ُع َم ُر‪َ :‬و اَفْقُت َر ِّبى ِفي َثَالٍث‪ِ :‬في َم َق اِم ِإْب َر اِهيَم ‪،‬‬
‫َوِفي اْلِح َج اِب‪َ ،‬وِفي ُأَس اَر ى َبْد ٍر ‪( .‬م‪)2399/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬عمر بن خطاب س گفت‪ :‬در س‪/‬ه م‪/‬ورد‪ ،‬نظ‪/‬ر من‬
‫ب‪/‬ا وحی پروردگ‪/‬ارم مواف‪//‬ق گردی‪/‬د‪ :‬یکی درب‪/‬اره‌ی اینک‪/‬ه در مق‪/‬ام اب‪/‬راهیم نم‪/‬از‬
‫بخوانیم‪ .‬دوم‪ :‬در مورد حجاب‪ .‬و سوم هم در مورد اسیران بدر‪.‬‬
‫‪1636‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َقاَل ‪َ :‬لَّم ا ُتُو ِّفَى َع ْبُد ِهَّللا ْبُن ُأَبٍّى اْبُن َس ُلوَل ‪َ ،‬ج اَء اْب ُه َع ْب ُد ِهَّللا‬
‫ُن‬
‫ْبُن َع ْبِد ِهَّللا ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَس َأَلُه َأْن ُيْع ِط َي ُه َقِم يَص ُه َأْن ُيَك ِّفَن ِفي‪ِ/‬ه َأَب اُه‪َ ،‬فَأْع َط اُه‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َس َأَلُه َأْن ُيَص ِّلَى َع َلْيِه‪َ ،‬فَقاَم َر ُسوُل ِهَّللا ص ِلُيَص ِّلَى َع َلْي ِه‪َ ،‬فَق اَم ُع َم ُر س ‪َ ،‬فَأَخ َذ ِبَث ْو ِب‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬أُتَص ِّلى َع َلْيِه َو َقْد َنَه اَك ُهَّللا َأْن ُتَص ِّلَى َع َلْي ِه؟ َفَق اَل‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّنَم ا َخَّيَرِنَى ُهَّللا َفَقاَل ‪﴿ :‬ٱۡس َتۡغ ِفۡر َلُهۡم َأۡو اَل َتۡس َتۡغ ِفۡر َلُهۡم ِإن َتۡس َتۡغ ِفۡر َلُهۡم‬
‫َس ۡب ِع يَن َم َّر ٗة َفَلن َيۡغ ِفَر ٱُهَّلل َلُهۡم ﴾ [التوبة‪َ .]80 :‬و َس َأِز يُد َع َلى َس ْبِع يَن »‪َ ،‬ق اَل ‪ِ :‬إَّن ُه ُم َن اِفٌق ‪،‬‬
‫َفَص َّلى َع َلْيِه َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ ،‬و َأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬و اَل ُتَص ِّل َع َلٰٓى َأَح ٖد ِّم ۡن ُهم َّم اَت َأَب ٗد ا َو اَل‬
‫َتُقۡم َع َلٰى َقۡب ِر ِه﴾ [التوبة‪( .]84 :‬م‪)2400/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬روزی که عبد هللا بن ُاَبی ُم رد‪ ،‬پسرش نزد‬
‫رسول هللا ص آمد و از پیامبر اکرم ص درخواست نمود که پ‪/‬یراهنش را بده‪/‬د ت‪/‬ا‬
‫پدرش را با آن کفن کند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬از رسول هللا ص درخواست نم‪//‬ود ت‪//‬ا ب‪//‬ر او‪،‬‬
‫نماز جنازه بخواند‪ .‬رسول هللا ص برخاست تا بر او نماز بخوان‪//‬د‪ .‬در این هنگ‪//‬ام‪،‬‬
‫عمر برخاست و پیراهن پیامبر اکرم ص را گرفت و گفت‪ :‬مگر هللا متعال شما را‬
‫از نماز خواندن بر منافقین‪ ،‬منع نفرموده است؟ رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متعال‬
‫به من اختیار داده است؛ چنانکه میفرماید‪ :‬ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭼ‬
‫[توبه‪﴿ ]٨٠:‬ٱۡس َتۡغ ِفۡر َلُهۡم َأۡو اَل َتۡس َتۡغ ِفۡر َلُهۡم ِإن َتۡس َتۡغ ِفۡر َلُهۡم َس ۡب ِع يَن َم َّر ٗة َفَلن َيۡغ ِف َر ٱُهَّلل‬
‫َلُهۡم ﴾ (چه برای منافقان‪ ،‬طلب مغفرت ک‪//‬نی چ‪//‬ه نک‪//‬نی‪ ،‬تف‪//‬اوتی ن‪//‬دارد‪ .‬ح‪//‬تی اگ‪//‬ر‬
‫هفتاد بار برای آنها طلب آمرزش کنی‪ ،‬هللا متعال هرگز آنها را نخواهد بخشید)»‪.‬‬
‫س‪/‬رانجام‪ ،‬رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬ر او نم‪/‬از خوان‪/‬د‪ .‬س‪/‬پس‪ ،‬هللا متع‪/‬ال این آی‪/‬ه را ن‪/‬ازل‬
 ‫‪275‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫فرمود‪َ﴿ :‬و اَل ُتَص ِّل َع َلٰٓى َأَح ٖد ِّم ۡن ُهم َّم اَت َأَب ٗد ا َو اَل َتُقۡم َع َلٰى َقۡب ِر ِه ﴾ (ب‪/‬ر هیچیک از‬
‫مردگان منافق‪ ،‬نماز نخوان و بر سر قبرش نایست‪).‬‬

‫باب (‪ :)9‬فضایل عثمان بن عفان س‬

‫‪1637‬ـ َعن َعاِئَشَة ب َق اَلْت ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ُم ْض َطِج ًعا ِفي َبْيِت ه‪َ ،‬ك اِش ًفا َع ْن‬
‫َفِخ َذ ْيِه‪َ ،‬أْو َس اَقْيِه‪َ ،‬فاْسَتْأَذ َن َأُبو َبْك ٍر ‪َ ،‬فَأِذ َن َلُه‪َ ،‬و ُهَو َع َلى ِتْلَك اْلَح اِل ‪َ ،‬فَتَح َّدَث ‪ُ ،‬ثَّم اْس َتْأَذ َن‬
‫ُع َم ُر‪َ ،‬فَأِذ َن َلُه‪َ ،‬و ُهَو َك َذ ِلَك‪َ ،‬فَتَح َّدَث ‪ُ ،‬ثَّم اْسَتْأَذ َن ُع ْثَم اُن ‪َ ،‬فَج َلَس َر ُسوُل الَّلِه ص َو َسَّو ى ِثَياَبُه‬
‫ـ َقاَل ُمَحَّم ٌد‪َ :‬و َال َأُقوُل َذ ِلَك ِفي َيْو ٍم َو اِحٍد ـ َفَد َخ َل َفَتَح َّدَث ‪َ ،‬فَلَّم ا َخ َرَج َقاَلْت َعاِئَش ُة ب‪َ :‬د َخ َل‬
‫َأُبو َبْك ٍر َفَلْم َتْهَتَّش َلُه‪َ ،‬و َلْم ُتَباِلِه‪ُ ،‬ثَّم َد َخ َل ُع َم ُر َفَلْم َتْهَتَّش َل ُه َو َلْم ُتَباِل ِه‪ُ ،‬ثَّم َد َخ َل ُع ْثَم اُن‬
‫َفَج َلْسَت َو َسَّو ْيَت ِثَياَبَك ‪َ :‬فَقاَل ‪َ« :‬أَال َأْسَتِح ي ِم ْن َر ُج ٍل َتْسَتِح ى ِم ْنُه اْلَم َالِئَك ُة»‪( .‬م‪)2401/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشهلمی‌گوید‪ :‬رسول الل‪/‬ه ص در خ‪/‬انه‌اش دراز کش‪/‬یده ب‪/‬ود و رانه‪/‬ا ی‪/‬ا‬
‫ساق‌هایش را آشکار ساخته بود که ابو بکر اجازه‌ی ورود خواست‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫با همان حالتی که داشت به او اجازه‌ی ورود داد و به صحبت‌هایش ادام‪//‬ه داد‪ .‬س‪//‬پس‬
‫عمر س اجازه‌ی ورود خواست‪ .‬رسول اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه او ن‪//‬یز ب‪//‬ا هم‪//‬ان ح‪//‬التی ک‪//‬ه‬
‫داش‪//‬ت‪ ،‬اج‪//‬ازه‌ی ورود داد و ب‪//‬ه ص‪//‬حبت‌هایش ادام‪//‬ه داد‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬عثم‪//‬ان س‬
‫اجازه‌ی ورود خواس‪/‬ت‪ .‬در این هنگ‪/‬ام‪ ،‬پیامبر اک‪/‬رم ص نشس‪/‬ت و لباس‪/‬هایش را‬
‫مرتب نمود‪ .‬ـ محمد که یکی از راویان است‪ :‬می‌گوی‪//‬د‪ :‬فک‪//‬ر نمی‌کنم ک‪//‬ه این س‪//‬ه‬
‫نفر در یک روز آمدندـ‪ .‬به هر حال‪ ،‬عثمان س هم وارد شد و صحبت کرد‪.‬‬
‫هنگامی که عثمان س بیرون رفت‪ ،‬عایشه ل گفت‪ :‬اب‪//‬وبکر س وارد ش‪//‬د و ت‪//‬و‬
‫خودت را مرتب نکردی و به او اهمیت ندادی‪ .‬س‪//‬پس عم‪//‬ر س وارد ش‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬از هم‬
‫تو خودت را مرتب نکردی و به او نیز اهمیت ندادی؛ اما هنگامی ک‪//‬ه عثم‪//‬ان س‬
‫وارد شد‪ ،‬نشستی و لباسهایت را مرتب نمودی؟ رسول هللا ص فرمود‪« :‬آیا من از‬
‫مردی که فرشتگان از او شرم و حیا می‌کنند‪ ،‬شرم و حیا نکنم»؟‬
‫‪1638‬ـ َع ْن َسِع يِد ْبِن اْلُمَس َّيِب َقاَل ‪َ :‬أْخ َبَرِنى َأُبو ُم وَس ى اَألْش َع ِرُّى س‪َ :‬أَّنُه َتَو َّض َأ ِفي‬
‫َبْيِت ِه ُثَّم َخ َرَج ‪َ ،‬فَق اَل َألْل َز َم َّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َو َألُك وَنَّن َم َع ُه َي ْو ِم ي َه َذ ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَج اَء‬
‫اْلَم ْس ِج َد‪َ ،‬فَس َأَل َع ِن الَّنِبِّي ص َفَقاُلوا‪َ :‬خ َرَج ‪َ ،‬و َّج َه َهُهَنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَخ َر ْج ُت َع َلى َأَث ِرِه َأْس َأُل‬
‫َع ْنُه‪َ ،‬ح َّتى َد َخ َل ِبْئَر َأِر يٍس‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَج َلْس ُت ِع ْن َد اْلَب اِب‪َ ،‬و َباُبَه ا ِم ْن َج ِر يٍد ‪َ ،‬ح َّتى َقَض ى‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َح اَج َتُه َو َتَو َّض َأ‪َ ،‬فُقْم ُت ِإَلْيِه‪َ ،‬فِإَذ ا ُهَو َق ْد َج َلَس َع َلى ِبْئ ِر َأِر يٍس‪َ ،‬و َتَو َّس َط‬
‫ُقَّفَها‪َ ،‬و َكَش َف َع ْن َس اَقْيِه‪َ ،‬و َد َّالُهَم ا ِفي اْلِبْئِر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَس َّلْم ُت َع َلْي ِه‪ُ ،‬ثَّم اْنَص َر ْفُت َفَج َلْس ُت‬
‫ِع ْنَد اْلَباِب‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬ألُك وَنَّن َبَّو اَب َر ُسوِل ِهَّللا ص اْلَيْو َم ‪َ ،‬فَج اَء َأُبو َبْك ٍر َفَد َفَع اْلَب اَب ‪َ ،‬فُقْلُت ‪:‬‬
‫َم ْن َهَذ ا؟ َفَقاَل ‪َ :‬أُبو َبْك ٍر ‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬ع َلى ِر ْس ِلَك‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم َذ َهْبُت َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬هَذ ا َأُبو‬
‫َبْك ٍر َيْسَتْأِذ ُن ‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬اْئَذ ْن َلُه َو َبِّش ْر ُه ِباْلَج َّن ِة»‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأْقَبْلُت َح َّتى ُقْلُت َألِبي َبْك ٍر‪ :‬اْد ُخ ْل ‪،‬‬
‫َو َر ُسوُل الَّلِه ص ُيَبِّش ُرَك ِباْلَج َّنِة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَد َخ َل َأُب و َبْك ٍر ‪َ ،‬فَج َلَس َع ْن َيِم يِن َر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫َم َع ُه ِفي اْلُق ِّف ‪َ ،‬و َد َّلى ِر ْج َلْي ِه ِفي اْلِبْئ ِر ‪َ ،‬ك َم ا َص َنَع الَّنِبُّى ص َو َكَش َف َع ْن َس اَقْيِه‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َر َج ْع ُت َفَج َلْس ُت ‪َ ،‬و َقْد َتَر ْكُت َأِخ ي َيَتَو َّض ُأ َو َيْلَح ُقِنى‪َ ،‬فُقْلُت ‪ِ :‬إْن ُيِر ِد ُهَّللا ِبُفَالٍن ـ ُيِر يُد َأَخ اُه‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪276‬‬

‫ـ َخْيًرا َيْأِت ِبِه‪َ ،‬فِإَذ ا ِإْنَس اٌن ُيَح ِّر ُك اْلَباَب َفُقْلُت ‪َ :‬م ْن َهَذ ا؟ َفَقاَل ‪ُ :‬ع َم ُر ْبُن اْلَخ َّط اِب‪َ ،‬فُقْلُت ‪:‬‬
‫َع َلى ِرْس ِلَك ‪ُ ،‬ثَّم ِج ْئُت ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَس َّلْم ُت َع َلْيِه َو ُقْلُت ‪َ :‬هَذ ا ُع َم ُر َيْس َتْأِذ ُن ‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫«اْئَذ ْن َلُه‪َ ،‬و َبِّش ْر ُه ِباْلَج َّن ِة»‪َ ،‬فِج ْئُت ُع َم َر َفُقْلُت ‪َ :‬أِذ َن َو ُيَبِّش ُرَك َر ُس وُل ِهَّللا ص ِباْلَج َّن ِة‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَد َخ َل َفَج َلَس َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص ِفي اْلُقِّف ‪َ ،‬ع ْن َيَس اِرِه‪َ ،‬و َد َّلى ِر ْج َلْي ِه ِفي اْلِبْئ ِر ‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َر َج ْع ُت َفَج َلْس ُت َفُقْلُت ‪ِ :‬إْن ُيِر ِد ُهَّللا ِبُفَالٍن َخْيًرا ـ َيْع ِنى َأَخاُه ـ َيْأِت ِبِه‪َ ،‬فَج اَء ِإْنَس اٌن َفَح َّر َك‬
‫اْلَباَب ‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬م ْن َهَذ ا؟ َفَقاَل ‪ُ :‬ع ْثَم اُن ْبُن َع َّفاَن ‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬ع َلى ِر ْس ِلَك َقاَل ‪َ :‬و ِج ْئُت الَّنِبَّي ص‬
‫َفَأْخ َبْر ُتُه‪َ ،‬فَقاَل «اْئَذ ْن َلُه َو َبِّش ْر ُه ِباْلَج َّنِة‪َ ،‬م َع َبْل َو ى ُتِص يُبُه»‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فِج ْئُت َفُقْلُت ‪ :‬اْد ُخ ْل ‪،‬‬
‫َو ُيَبِّش ُرَك َر ُسوُل ِهَّللا ص ِباْلَج َّنِة‪َ ،‬م َع َبْل َو ى ُتِص يُبَك‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َد َخ َل َفَو َج َد اْلُق َّف َق ْد ُمِلَئ ‪،‬‬
‫َفَج َلَس ُوَج اَهُهْم ِم َن الِّش ِّق اآلَخ ِر ‪َ ،‬قاَل َش ِر يٌك ‪َ :‬فَقاَل َسِع يُد ْبُن اْلُمَس َّيِب ‪َ :‬فَأَّو ْلُتَه ا ُقُب وَر ُهْم ‪.‬‬
‫(م‪)2403/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعید بن مسیب به نقل از ابوموسی اشعری س می‌گوید‪ :‬او در خانه‌اش‬
‫وضو گرفت‪ .‬سپس بیرون رفت و با خود گفت‪ :‬رسول هللا ص را ترک نمی‌کنم و‬
‫امروز را با او خواهم بود‪ .‬آنگاه به مسجد رفت و جویای پیامبر اکرم ص شد‪ .‬ب‪//‬ه‬
‫او گفتند‪ :‬بیرون شد و به این طرف رفت‪ .‬ابوموس‪//‬ی می‌گوی‪//‬د‪ :‬من دنب‪//‬الش ب‪//‬ه راه‬
‫افتادم و به جستجوی او پرداختم تا اینکه وارد ب‪//‬اغ اریس ش‪//‬د‪ .‬من کن‪//‬ار دروازه‌ی‬
‫آن که از شاخه‌های درخت خرما ساخته شده بود‪ ،‬نشس‪//‬تم ت‪//‬ا وقتی ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا‬
‫ص قضای حاجت کرد و وضو گرفت‪ .‬آنگاه برخاستم و بسوی او رفتم و دیدم ب‪//‬ر‬
‫لبه‌ی چاه اریس نشسته و س‪//‬اقهایش را برهن‪//‬ه نم‪//‬وده و داخ‪//‬ل چ‪//‬اه‪ ،‬آوی‪//‬زان ک‪//‬رده‬
‫است‪ .‬به ایشان‪ ،‬سالم دادم و برگشتم و کنار دروازه نشستم و با خود گفتم‪ :‬امروز‬
‫دربان رسول هللا ص می‌شوم‪ .‬سپس‪ ،‬ابوبکر آمد و در را فشار داد‪ .‬گفتم‪ :‬کیستی؟‬
‫گفت‪ :‬ابوبکر‪ .‬گفتم‪ :‬صبر کن‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص رفتم و گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول‬
‫هللا! او ابوبکر است و اجازه‌ی ورود می‌خواهد‪ .‬فرمود‪« :‬بگو وارد ش‪//‬ود و ب‪//‬ه او‬
‫بشارت بهشت بده»‪ .‬پس به سوی ابوبکر رفتم و به او گفتم‪ :‬وارد شو و رسول هللا‬
‫ص تو را به بهشت‪ ،‬بشارت داد‪ .‬ابوبکر وارد شد و ب‪//‬ر لبه‌ی چ‪//‬اه‪ ،‬س‪//‬مت راس‪//‬ت‬
‫رسول هللا ص نشست و مانندپیامبر اکرم ص پاه‪/‬ایش را در چ‪/‬اه‪ ،‬آوی‪/‬زان ک‪/‬رد و‬
‫ساقهایش را برهنه ساخت‪ .‬سپس ب‪//‬ر گش‪//‬تم وس‪//‬رجایم نشس‪//‬تم‪ .‬و چ‪//‬ون ب‪//‬رادرم را‬
‫گذاشته بودم که وضو بگیرد و به من ملحق شود‪ ،‬با خود گفتم‪ :‬اگ‪//‬ر هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه‬
‫او (یع‪//‬نی ب‪//‬رادرم) اراده‌ی خ‪//‬یر داش‪//‬ته باش‪//‬د‪ ،‬وی را می‌آورد‪ .‬ناگه‪//‬ان‪ ،‬دی‪//‬دم ک‪//‬ه‬
‫شخصی دروازه را تکان می‌دهد‪ .‬پرسیدم‪ :‬کیس‪//‬تی؟ گفت‪ :‬عم‪//‬ر بن خطاب‪ .‬گفتم‪:‬‬
‫صبر کن‪ .‬آنگاه نزد رس‪//‬ول هللا ص رفتم و ب‪//‬ه ایش‪//‬ان س‪//‬الم دادم و گفتم‪ :‬عم‪//‬ر بن‬
‫خطاب است و اجازه‌ی ورود می‌خواهد‪ .‬فرمود‪« :‬بگو وارد شود و به او بش‪//‬ارت‬
‫بهشت ب‪/‬ده»‪ .‬پس آم‪/‬دم و گفتم‪ :‬وارد ش‪/‬و و رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬ه ت‪/‬و بش‪/‬ارت بهش‪/‬ت‬
‫داد»‪ .‬او هم وارد شد و بر لبه‌ی چاه‪ ،‬سمت چپ پیامبر اکرم ص نشست و پاهایش‬
‫را در چاه‪ ،‬آویزان کرد‪ .‬من بر گشتم و س‪//‬ر ج‪//‬ایم نشس‪//‬تم و دوب‪//‬اره ب‪//‬ا خ‪//‬ود گفتم‪:‬‬
‫اگر هللا متعال به فالنی اراده‌ی خیر داشته باشد‪ ،‬او را می‌آورد‪ .‬فردی دیگر آمد و‬
 ‫‪277‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫دروازه را تک‪//‬ان داد‪ .‬گفتم‪ :‬کیس‪//‬تی؟ گفت‪ :‬عثم‪//‬ان بن عف‪//‬ان‪ .‬گفتم‪ :‬ص‪//‬بر کن‪ .‬پس‬
‫نزد رسول هللا ص آمدم و او را با خبر ساختم‪ .‬فرمود‪« :‬بگو وارد شود و به او به‬
‫خاطر مصیبتی که گرفتارش می‌شود‪ ،‬بشارت بهش‪//‬ت ب‪//‬ده»‪ .‬ن‪//‬زدش آم‪//‬دم و ب‪//‬ه او‬
‫گفتم‪ :‬وارد ش‪//‬و و رس‪//‬ول هللا ص ت‪//‬و را ب‪//‬ه خ‪//‬اطر مص‪//‬یبتی ک‪//‬ه ب‪//‬ه آن گرفت‪//‬ار‬
‫می‌شوی‪ ،‬بشارت بهشت داد‪ .‬او نیز وارد شد و دید که لبه‌ی چ‪//‬اه‪ ،‬پ‪//‬ر ش‪//‬ده اس‪//‬ت؛‬
‫لذا آن طرف چاه و روبری رسول هللا ص نشست‪.‬‬
‫سعید بن مسیب می‌گوید‪ :‬من این وضعیت نشستن آنها را به مکان قبرهایش‪//‬ان‪،‬‬
‫تعبیر نمودم‪( .‬رسول هللا ص و ابو بکر و عمر کنار یک‪//‬دیگر دفن ش‪//‬دند و عثم‪//‬ان‬
‫جدای از آنها دفن گردید)‪.‬‬

‫باب (‪ :)10‬فضایل علی بن ابی طالب س‬

‫‪1639‬ـ َع ْن َس ْع ِد ْبِن َأِبي َو َّقاٍص س َقاَل ‪َ :‬خ َّلَف َر ُس وُل ِهَّللا ص َع ِلَّى ْبَن َأِبي َط اِلٍب‬
‫ِفي َغ ْز َوِة َتُبوَك‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ُتَخ ِّلُفِني ِفي الِّنَس اِء َو اْلِّص ْبَياِن ؟ َفَق اَل ‪َ« :‬أَم ا َتْر َض ى‬
‫َأْن َتُك وَن ِم ِّني ِبَم ْنِزَلِة َهاُروَن ِم ْن ُم وَس ى؟ َغْيَر َأَّنُه َال َنِبَّي َبْع ِد ي»‪( .‬م‪)2404/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعد بن ابی وقاص س می‌گوید‪ :‬رسول الله ص در غ‪//‬زوه‌ی تب‪//‬وک‪،‬‬
‫علی بن ابی‌طالب س را به عنوان جانشین خود‪ ،‬تعیین نم‪//‬ود‪ .‬علی س گفت‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول الله! مرا میان زنان و کودکان می‌گذاری؟ رسول اکرم ص فرمود‪« ‌:‬آیا‬
‫دوست نداری که تو برای من بمنزله‌ی هارون برای موسی باشی؟ البته بعد از‬
‫من‪ ،‬پیامبری نخواهد آمد»‪.‬‬
‫‪1640‬ـ َعن َس ْهُل ْبُن َس ْع ٍد ل‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل َي ْو َم َخْيَب َر ‪ُ« :‬ألْع ِط َيَّن َه ِذِه‬
‫الَّراَيَة َر ُج ًال َيْفَتُح ُهَّللا َع َلى َيَد ْيِه‪ُ ،‬يِح ُّب َهَّللا َو َر ُس وَلُه‪َ ،‬و ُيِح ُّب ُه ُهَّللا َو َر ُس وُلُه»‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَب اَت‬
‫الَّن اُس َي ُدوُك وَن َلْيَلَتُهْم َأُّيُهْم ُيْع َطاَه ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَلَّم ا َأْص َبَح الَّن اُس َغ َدْو ا َع َلى َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫صُك ُّلُهْم َيْر ُجوَن َأْن ُيْع َطاَها‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬أْيَن َع ِلُّى ْبُن َأِبي َطاِلٍب»؟ َفَقاُلوا‪ُ :‬هَو َي ا َر ُس وَل ِهَّللا‬
‫َيْش َتِكى َع ْيَنْيِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأْر َس ُلوا ِإَلْيِه‪َ ،‬فُأِتَي ِبِه‪َ ،‬فَبَص َق َر ُس وُل ِهَّللا ص ِفي َع ْيَنْي ِه َو َدَع ا َل ُه‬
‫َفَبَر َأ‪َ ،‬ح َّتى َك َأْن َلْم َيُك ْن ِبِه َو َج ٌع‪َ ،‬فَأْع َطاُه الَّراَيَة‪َ ،‬فَق اَل َع ِلٌّى ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا ُأَق اِتُلُهْم َح َّتى‬
‫َيُك وُن وا ِم ْثَلَن ا‪َ ،‬فَق اَل ‪« :‬اْنُف ْذ َع َلى ِر ْس ِلَك َح َّتى َتْن ِزَل ِبَس اَحِتِهْم ‪ُ ،‬ثَّم اْدُع ُهْم ِإَلى اِإل ْس َالِم ‪،‬‬
‫َو َأْخ ِبْر ُهْم ِبَم ا َيِج ُب َع َلْيِهْم ِم ْن َح ِّق ِهَّللا ِفيِه‪َ ،‬فَو ِهَّللا َألْن َيْهِدَى ُهَّللا ِبَك َر ُج ًال َو اِح ًدا َخْيٌر َل َك‬
‫ِم ْن َأْن َيُك وَن َلَك ُح ْم ُر الَّنَع ِم »‪( .‬م‪)2406/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سهل بن سعد س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص روز خیبر فرمود‪« :‬این پرچم‬
‫را به دست مردی می‌سپارم که هللا متعال به وسیله‌ی او خیبر را فتح خواهد ک‪//‬رد‪.‬‬
‫او هللا و رسولش را دوس‪/‬ت دارد و هللا و رس‪/‬ولش او را دوس‪/‬ت دارن‪/‬د»‪ .‬اینگون‪/‬ه‬
‫صحابه آن شب را با این سخنان سپری کردند ک‪/‬ه پ‪/‬رچم ب‪/‬ه ک‪/‬دامیک از آنه‪/‬ا داده‬
‫خواهد شد‪ .‬هنگام صبح‪ ،‬همه‌ی م‪//‬ردم ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص رفتن‪//‬د ب‪//‬ه این امید ک‪//‬ه‬
‫پرچم به آنها سپرده شود‪ .‬رسول هللا ص پرس‪//‬ید‪« :‬علی بن ابی ط‪//‬الب کجاس‪//‬ت»؟‬
‫گفتند‪ :‬یا رسول هللا! ایشان‪ ،‬چشم درد دارد‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ف‪//‬ردی را‬
‫بفرستید تا او را بیاورد»‪ .‬به هر ح‪//‬ال‪ ،‬علی بن ابی ط‪//‬الب س را آوردن‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪278‬‬

‫هللا ص بر چشمانش‪ ،‬آب دهان مالید و ب‪//‬رایش دع‪//‬ا نم‪//‬ود‪ .‬علی بن ابی ط‪//‬الب بال‬
‫فاصله بهبود یافت طوریکه گویا هرگ‪//‬ز بیم‪//‬ار نب‪//‬وده اس‪//‬ت‪ .‬آنگ‪//‬اه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫پرچم را به ایشان داد‪ .‬علی س عرض کرد‪ :‬یا رسول هللا! با آن‪//‬ان بجنگم ت‪//‬ا مانن‪//‬د‬
‫ما مسلمان شوند؟ پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬با تأنی‪ ،‬نزد آنان برو تا بدانجا برسی‪.‬‬
‫سپس‪ ،‬آنها را به اسالم‪‌،‬دعوت کن و از دستورات هللا متعال با خبر س‪//‬از‪ .‬س‪//‬وگند‬
‫به هللا‪ ،‬اگر هللا متعال یکی از آنان را بوسیله‌ی ت‪//‬و ه‪//‬دایت کن‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬رایت از ش‪//‬تران‬
‫س‪/‬رخ رن‪/‬گ‪ ،‬به‪/‬تر اس‪/‬ت»‪( .‬ی‪/‬اد آوری می‌ش‪/‬ود ک‪/‬ه ش‪/‬تران س‪/‬رخ رن‪/‬گ‪ ،‬در آن‬
‫زمان‪ ،‬نزد اعراب‪ ،‬از ارزش بسیار باالیی بر خوردار بودند‪).‬‬
‫‪1641‬ـ َع ْن َس ْهِل ْبِن َس ْع ٍد ل َقاَل ‪ :‬اْس ُتْع ِمَل َع َلى اْلَم ِد يَنِة َر ُج ٌل ِم آِل َم ْر َو اَن ‪ ،‬اَل ‪:‬‬
‫َق‬ ‫ْن‬
‫َفَدَعا َس ْهَل ْبَن َس ْع ٍد ‪َ ،‬فَأَم َرُه َأْن َيْش ِتَم َع ِلًّيا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ف َأَبى َس ْهٌل‪َ ،‬فَق اَل َل ُه‪َ :‬أَّم ا ِإْذ َأَبْيَت َفُق ْل ‪:‬‬
‫َلَع َن ُهَّللا َأَبا الُّتَر اِب‪َ ،‬فَقاَل َس ْهٌل‪َ :‬م ا َك اَن ِلَعِلٍّى اْس ٌم َأَح َّب ِإَلْي ِه ِم ْن َأِبي الُّت َر اِب‪َ ،‬و ِإْن َك اَن‬
‫َلَيْفَر ُح ِإَذ ا ُد ِع َى ِبَها‪َ ،‬فَقاَل َلُه‪َ :‬أْخ ِبْر َنا َع ْن ِقَّص ِتِه ِلَم ُس ِّم َى َأَبا ُتَر اٍب؟ َقاَل ‪َ :‬ج اَء َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص َبْيَت َفاِط َم َة‪َ ،‬فَلْم َيِج ْد َع ِلًّي ا ِفي اْلَبْيِت‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬أْيَن اْبُن َع ِّم ِك »؟ َفَق اَلْت ‪َ :‬ك اَن َبْيِني‬
‫َو َبْيَنُه َش ْى ٌء ‪َ ،‬فَغاَضَبِنى َفَخ َرَج ‪َ ،‬فَلْم َيِقْل ِع ْن ِد ي‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإل ْنَس اٍن ‪« :‬اْنُظ ْر ‪،‬‬
‫َأْيَن ُهَو »؟ َفَج اَء َفَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪ُ ،‬هَو ِفي اْلَم ْس ِج ِد َر اِقٌد ‪َ ،‬فَج اَءُه َر ُس وُل ِهَّللا ص َو ُه َو‬
‫ُم ْض َطِج ٌع‪َ ،‬قْد َس َقَط ِر َد اُؤ ُه َع ْن ِش ِّقِه‪َ ،‬فَأَص اَبُه ُتَر اٌب ‪َ ،‬فَجَعَل َر ُس وُل ِهَّللا ص َيْمَس ُحُه َع ْن ُه‬
‫َو َيُقوُل‪ُ« :‬قْم َأَبا الُّتَر اِب ُقْم َأَبا الُّتَر اِب»‪( .‬م‪)2409/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سهل بن سعد س می‌گوید‪ :‬مردی از آل م‪//‬روان ب‪//‬ه عن‪//‬وان فرمان‪//‬دار‬
‫مدینه تعیین گردید‪ .‬او س‪//‬هل بن س‪//‬عد را فراخوان‪//‬د و از او خواس‪//‬ت ت‪//‬ا علی بن‬
‫ابی طالب س را بد و بی راه بگوید‪ .‬اما سهل از دشنام دادن علی بن ابی طالب‬
‫س خودداری کرد‪ .‬او گفت‪ :‬حاال که بد و بی راه نمی گویی‪ ،‬بگو‪ :‬الله متعال ابو‬
‫ت‪//‬راب را لعنت کن‪//‬د‪ .‬س‪//‬هل گفت‪ :‬علی بن ابی ط‪//‬الب س هیچ ن‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬رایش‬
‫محبوب‪//‬تر از اب‪//‬و ت‪//‬راب باش‪//‬د‪ ،‬نداش‪//‬ت‪ .‬و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ا این ن‪//‬ام ص‪//‬دایش‬
‫می‌کردند‪ ،‬بسیار خوشحال می‌شد‪ .‬مرد مروانی گفت‪ :‬چ‪//‬را ب‪//‬ه او اب‪//‬و ت‪//‬راب می‪-‬‬
‫گوین‪//‬د؟ م‪//‬اجرایش را ب‪//‬رای م‪//‬ا بیان کن‪ .‬س‪//‬هل گفت‪ :‬روزی‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه‬
‫خانهی دخترش؛ فاطمه ل؛ تشریف برد‪ .‬علی س در خانه نبود‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫پرس‪//‬ید‪« :‬پس‪//‬ر عم‪//‬ویت کجاس‪//‬ت»؟ ف‪//‬اطمه‌ی زه‪//‬را ل ع‪//‬رض ک‪//‬رد‪ :‬بین م‪//‬ا‬
‫ک‪//‬دورتی پیش آم‪//‬د‪ .‬او ب‪//‬ر من خش‪//‬م گ‪//‬رفت و از خان‪//‬ه ب‪//‬رون رفت و اینج‪//‬ا‬
‫استراحت نکرد‪.‬‬
‫رسول هللا ص به یکی گفت‪« :‬ببین او کجاست»؟ آن مرد آمد و گفت‪ :‬یا رسول‬
‫هللا! او در مسجد‪ ،‬خوابیده است‪ .‬رسول هللا ص به مسجد تشریف برد‪ .‬علی س در‬
‫آنجا دراز کشیده بود و چادرش روی زمین افت‪//‬اده و ب‪//‬دنش خ‪//‬اک آل‪//‬ود ش‪//‬ده ب‪//‬ود‪.‬‬
‫رسول هللا ص در حالی که خاکه‪//‬ا را از ب‪//‬دن علی س پ‪//‬اک می‌ک‪//‬رد‪ ،‬ب‪//‬ه او گفت‪:‬‬
‫«ابو تراب! بلند شو‪ .‬ابو تراب! بلند شو»‪.‬‬
 ‫‪279‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫باب (‪ :)11‬فضایل طلحه بن عبید هللا س‬

‫‪1642‬ـ َع ْن َأِبي ُع ْثَم اَن َقاَل ‪َ« :‬لْم َيْبَق َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص ِفي َبْع ِض ِتْل َك اَألَّي اِم اَّلِتي‬
‫َقاَتَل ِفيِهَّن َر ُسوُل ِهَّللا ص َغ ْيُر َطْلَح َة َو َس ْع ٍد ‪َ ،‬ع ْن َحِد يِثِهَم ا»‪( .‬م‪)2414/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو عثمان می‌گوید ‪ :‬در یکی از روزهایی که رسول هللا ص با دشمنان‬
‫جنگید (روز احد) کسی غیر از طلحه و سعد‪ ،‬بر اس‪//‬اس گفته‌ی خودش‪//‬ان‪ ،‬هم‪//‬راه‬
‫رسول هللا ص نماند‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬فضایل زبیر بن عوام س‬
‫‪1643‬ـ َع ْن ُمَحَّمِد ْبِن اْلُم ْنَك ِد ِر ‪َ ،‬ع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْب ِد ِهَّللا ل َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُتُه َيُق وُل‪َ :‬ن َد َب‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص الَّناَس َيْو َم اْلَخ ْنَد ِق‪َ ،‬فاْنَتَد َب الُّز َبْيُر ُثَّم َن َد َبُهْم ‪َ ،‬فاْنَت َد َب الُّز َبْي ُر‪ُ ،‬ثَّم َن َد َبُهْم ‪،‬‬
‫َفاْنَتَد َب الُّز َبْيُر‪َ ،‬فَقاَل الَّنِبُّى ص‪ِ« :‬لُك ِّل َنِبٍّى َح َو اِر ٌّى َو َح َو اِر َّى الُّز َبْيُر»‪( .‬م‪)3415/‬‬
‫ترجمه‪ :‬محمد بن منکدر می‌گوید‪ :‬شنیدم که جابر بن عبد هللا ل گفت‪ :‬رسول هللا‬
‫ص روز جنگ احزاب مردم را تشویق به جهاد نمود‪ .‬زب‪//‬یر برخاس‪//‬ت و دع‪//‬وتش‬
‫را اجابت نمود‪ .‬دوباره پیامبر اکرم ص مردم را تشویق به جهاد نمود‪ .‬این بار هم‬
‫زبیر برخاست و دعوتش را اجابت نمود‪ .‬بار سوم رسول هللا ص مردم را تشویق‬
‫به جهاد نمود‪ .‬این بار هم زبیر برخاست و دعوتش را اجابت نمود‪ .‬اینجا ب‪//‬ود ک‪//‬ه‬
‫فرمود‪« :‬هر پیامبری‪ ،‬ی‪/‬ک ح‪/‬واری (ی‪/‬اور و دوس‪/‬ت مخلص‪/‬ی) دارد‪ .‬و ح‪/‬واری‬
‫من‪ ،‬زبیر است»‪.‬‬
‫ْن‬ ‫ْل‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬ ‫ُّز‬
‫‪1644‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ال َبْيِر ل َقاَل ‪ُ :‬كْنُت َنا َو ُع َم ُر ْبُن ِبي َس َلَم َة‪َ ،‬ي ْو َم ا َخ َد ِق‪،‬‬
‫َم َع الِّنْس َوِة‪ِ ،‬في ُأُطِم َح َّساٍن ‪َ ،‬فَك اَن ُيَط ْأِط ُئ ِلي َم َّر ًة َف َأْنُظُر‪َ ،‬و ُأَط ْأِط ُئ َل ُه َم َّر ًة َفَيْنُظ ُر‪،‬‬
‫َفُكْنُت َأْع ِرُف َأِبي ِإَذ ا َم َّر َع َلى َفَرِس ِه ِفي الِّس َالِح‪ِ ،‬إَلى َبِني ُقَر ْيَظَة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َأْخ َب َرِنى َع ْب ُد‬
‫ِهَّللا ْبُن ُعْر َو َة َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن الُّز َبْي ِر َق اَل ‪َ :‬ف َذ َكْر ُت َذ ِل َك َألِبى‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬و َر َأْيَتِنى َي ا ُبَنَّى ؟‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أَم ا َو ِهَّللا َلَق ْد َج َم َع ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص َيْو َم ِئ ٍذ ‪َ ،‬أَبَو ْي ِه َفَق اَل ‪ِ« :‬ف َداَك َأِبي‬
‫َو ُأِّم ى»‪( .‬م‪)2416/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن زبیرس می‌گوید‪ :‬روز جنگ احزاب من و عمر بن ابی سلمه‬
‫در قلعه‌ی حسان‪ ،‬همراه زن‪/‬ان ب‪/‬ودیم‪ .‬پس گ‪/‬اهی او کم‪/‬رش را خم می‌نم‪/‬ود و من‬
‫(از باالی پشتش) نگ‪/‬اه می‌ک‪/‬ردم‪ ،‬و گ‪/‬اهی هم من پش‪/‬تم را خم می‌نم‪/‬ودم و او (از‬
‫باالی پشتم) نگاه می‌کرد‪ .‬در آن هنگام‪ ،‬من پدرم ‪،‬زب‪//‬یر‪ ،‬را ش‪//‬ناختم ک‪//‬ه مس‪//‬لح و‬
‫سوار بر اسبش بود و به سوی بنی قریظه می‌رفت‪ .‬سپس من این ماجرا را ب‪//‬رای‬
‫پدرم تعریف نمودم‪ .‬پدرم گفت‪ :‬پسرم! مرا دی‪//‬دی؟ گفتم‪ :‬بلی‪ .‬گفت‪ :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‬
‫که رس‪//‬ول هللا ص در آن روز‪ ،‬پ‪//‬در و م‪//‬ادرش را ی‪//‬ک ج‪//‬ا ذک‪//‬ر نم‪//‬ود و فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«پدر و مادرم فدایت باد»‪.‬‬
‫‪1645‬ـ َعن َع رَو َة بِن الُّز َب ير َق اَل ‪َ :‬ق اَلْت ِلي َعاِئَش ُة ب‪َ :‬أَب َو اَك ـ َو ِهَّللا ـ ِم َن اَّل ِذ يَن‬
‫اْسَتَج اُبوا ِهَّلِل َو الَّرُسوِل ِم ْن َبْع ِد َم ا َأَص اَبُهُم اْلَقْر ُح‪َ ،‬و ِفي ِر َو اَيٍة‪َ :‬تعِني َأَباَبكٍر َو الُّز َب ير ل‪.‬‬
‫(م‪)2418/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪280‬‬

‫ترجمه‪ :‬عروه بن زبیر می‌گوید‪ :‬عایشه ل به من گفت‪ :‬سوگند ب‪//‬ه هللا ک‪//‬ه پ‪//‬در و‬
‫پدر بزرگت (زبیر و ابوبکر) ج‪//‬زو کس‪//‬انی هس‪//‬تند ک‪//‬ه دع‪//‬وت پیامبر را (پس از‬
‫غزوه‌ی احد) بعد از اینکه زخمی‌شدند‪ ،‬اجابت کردند‪ .‬و در روایتی آمده است که‬
‫هدفش‪ ،‬ابوبکر و زبیر بودند‪( .‬چرا که اسما دختر ابوبکر‪ ،‬مادر عروه است)‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬فضایل طلحه و زبیر ل‬
‫‪1646‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َك اَن َع َلى َجَبِل ِح َر اٍء ‪َ ،‬فَتَح َّرَك‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َر ُسوُل الَّلِه ص‪« :‬اْس ُكْن ‪ِ ،‬حَر اُء َفَم ا َع َلْيَك ِإَّال َنِبٌّي َأْو ِص ِّديٌق َأْو َش ِهيٌد» َو َع َلْي ِه الَّنِبُّى ص‪،‬‬
‫َو َأُبو َبْك ٍر َو ُع َم ُر َو ُع ْثَم اُن َو َع ِلٌّى َو َطْلَح ُة َو الُّز َبْيُر َو َس ْعُد ْبُن َأِبي َو َّقاٍص ش‪( .‬م‪)2417/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص باالی کوه احد بود که کوه لرزید‪.‬‬
‫رسول اکرم ص فرمود‪« :‬ای حراء! آرام باش؛ چرا ک‪//‬ه ص‪//‬رفا روی ت‪//‬و پیامبر‪،‬‬
‫صدیق و شهید‪ ،‬قرار دارد»‪ .‬قابل ی‪/‬ادآوری اس‪/‬ت ک‪/‬ه پیامبر و اب‪/‬وبکر و عم‪/‬ر و‬
‫عثمان و علی و طلحه و زبیر و سعد بن ابی وقاص ش روی آن بودند‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬فضایل سعد بن ابی وقاصس‬
‫‪1647‬ـ َعن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪َ :‬س ِهَر َر ُسوُل ِهَّللا ص َم ْقَد َم ُه اْلَم ِد يَنَة‪َ ،‬لْيَلًة‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬لْيَت‬
‫َر ُج ًال َص اِلًحا ِم ْن َأْص َح اِبى َيْح ُرُس ِنى الَّلْيَل َة» َق اَلْت ‪َ :‬فَبْيَن ا َنْح ُن َك َذ ِلَك َس ِم ْعَنا َخ ْش َخَش َة‬
‫ِس َالٍح‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬م ْن َهَذ ا»؟ َق اَل ‪َ :‬س ْعُد ْبُن َأِبي َو َّق اٍص‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا َج اَء‬
‫ِبَك »؟ َقاَل ‪َ :‬و َقَع ِفي َنْفِس ى َخ ْو ٌف َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفِج ْئُت َأْح ُرُسُه‪َ ،‬فَدَعا َلُه َر ُسوُل ِهَّللا‬
‫ص ُثَّم َناَم ‪( .‬م‪)2410/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬شبی‪ ،‬رس‪/‬ول هللا ص بع‪/‬د از آم‪/‬دن ب‪/‬ه مدین‪/‬ه‪ ،‬بیدار‬
‫ماند و فرمود‪« :‬ای کاش! مرد نیکوکاری از یاران من پیدا می‌ش‪//‬د ک‪//‬ه امش‪//‬ب از‬
‫من پاسداری کن‪//‬د»‪ .‬عایش‪//‬ه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ا در همین وض‪//‬عیت ب‪//‬ودیم ک‪//‬ه ص‪//‬دای‬
‫اسلحه به گوش ما رسید‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬تو کیستی»؟ صدا آم‪//‬د‪ :‬س‪//‬عد بن‬
‫ابی وقاص هس‪/‬تم‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬چ‪/‬را آم‪/‬ده‌ای»؟ گفت‪ :‬ترس‪/‬یدم ک‪/‬ه‬
‫رسول هللا ص دچار مشکلی شود؛ لذا آمدم ت‪//‬ا از او پاس‪//‬داری کنم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫برایش دعای خیر نمود و خوابید‪.‬‬
‫ُأ‬ ‫َأ‬ ‫َل‬ ‫َّن‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬
‫‪1648‬ـ َع ْن َعاِم ِر ْبِن َس ْع ٍد ‪َ ،‬ع ْن ِبيِه س‪َّ :‬ن ال ِبَّي ص َج َم َع ُه َبَو ْيِه َيْو َم ُح ٍد ‪َ ،‬قاَل ‪:‬‬
‫َك اَن َر ُج ٌل ِم َن اْلُم ْش ِرِكيَن َق ْد َأْح َر َق اْلُم ْس ِلِم يَن ‪َ ،‬فَق اَل َل ُه الَّنِبُّى ص‪« :‬اْر ِم ‪ِ ،‬ف َداَك َأِبي‬
‫َو ُأِّم ى» َقاَل ‪َ :‬فَنَزْع ُت َلُه ِبَس ْهٍم َلْيَس ِفيِه َنْص ٌل َفَأَص ْبُت َج ْنَب ُه َفَس َقَط‪َ ،‬فاْنَكَش َفْت َعْو َر ُت ُه‪،‬‬
‫َفَض ِح َك َر ُسوُل ِهَّللا ص َح َّتى َنَظْر ُت ِإَلى َنَو اِج ِذِه‪( .‬م‪)2411/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عامر بن سعد به روایت از پدرش؛ سعد بن ابی وقاص؛ می‌گوی‪//‬د‪ :‬روز‬
‫غزوه‌ی احد‪ ،‬رسول هللا ص پدر و مادرش را برای او جمع نمود؛ (فرمود‪« :‬پ‪//‬در‬
‫و مادرم فدایت باد»‪ ).‬ماجرا از این قرار بود که مردی از مشرکین‪ ،‬تعداد زی‪//‬ادی‬
‫از مسلمانان را به قتل رساند‪ .‬نبی اکرم ص به سعد فرمود‪« :‬تیراندازی کن؛ پ‪//‬در‬
 ‫‪281‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫و مادرم فدایت شوند»‪ .‬سعد می‌گوید‪ :‬من تیری را که پیکان نداشت‪ ،‬بیرون آوردم‬
‫و پهل‪//‬ویش را ه‪//‬دف قرار دادم‪ .‬در نتیج‪//‬ه‪ ،‬او ب‪//‬ه زمین افت‪//‬اد و ع‪//‬ورتش آش‪//‬کار‬
‫گردید‪ .‬رسول هللا ص از دی‪//‬دن این ص‪//‬حنه‪ ،‬ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای خندی‪//‬د ک‪//‬ه من دن‪//‬دانهای‬
‫آسیایی‌اش را دیدم‪.‬‬
‫‪1649‬ـ َعن ُم ْص َع ُب ْبُن َس ْع ٍد ‪َ ،‬ع ْن َأِبي‪ِ/‬ه س‪َ :‬أَّن ُه َن َز َلْت ِفي‪ِ/‬ه آَي اٌت ِم َن اْلُق ْر آِن َق اَل ‪:‬‬
‫َفَح َلَفْت ُأُّم َس ْع ٍد َأْن َال ُتَك ِّلَم ُه َأَبًدا َح َّتى َيْكُفَر ِبِد يِن ِه‪َ ،‬و َال َتْأُك َل َو َال َتْش َرَب ‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬ز َع ْم َت‬
‫َأَّن َهَّللا َو َّص اَك ِبَو اِلَدْيَك‪َ ،‬و َأَنا ُأُّم َك‪َ ،‬و َأَنا آُم ُرَك ِبَهَذ ا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬م َك َثْت َثَالًث ا َح َّتى ُغ ِش َى َع َلْيَه ا‬
‫ِم َن اْلَج ْهِد ‪َ ،‬فَقاَم اْبٌن َلَها ُيَقاُل َلُه ُع َم اَر ُة‪َ ،‬فَس َقاَها‪َ ،‬فَجَع َلْت َت ْد ُعو َع َلى َس ْع ٍد ‪َ ،‬ف َأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‬
‫ِفي اْلُقْر آِن َهِذِه اآلَيَة‪َ﴿ :‬و َو َّص ۡي َنا ٱِإۡل نَٰس َن ِبَٰو ِلَد ۡي ِه ُح ۡس ٗن ا﴾ [العنکب‪//‬وت‪َ﴿ .]8 :‬و ِإن َٰج َه َداَك‬
‫َع َلٰٓى َأن ُتۡش ِر َك ِبي َم ا َلۡي َس َل َك ِبِهۦ ِع ۡل ‪ٞ‬م َفاَل ُتِط ۡع ُهَم ۖا َو َص اِح ۡب ُهَم ا ِفي ٱل‪ُّ/‬د ۡن َيا َم ۡع ُر وٗف ا﴾‬
‫[لقمان‪َ .]15 :‬قاَل ‪َ :‬و َأَص اَب َر ُسوُل ِهَّللا ص َغ ِنيَم ًة َع ِظ يَم ًة‪َ ،‬فِإَذ ا ِفيَها َس ْيٌف َفَأَخ ْذ ُتُه‪َ ،‬فَأَتْيُت‬
‫ِبِه الَّرُسوَل ص َفُقْلُت ‪َ :‬نِّفْلِنى َهَذ ا الَّسْيَف ‪َ ،‬فَأَنا َم ْن َقْد َع ِلْم َت َح اَلُه‪َ ،‬فَقاَل ‪ُ« :‬ر ُّد ُه ِم ْن َح ْيُث‬
‫َأَخ ْذ َتُه»‪َ ،‬فاْنَطَلْق ُت َح َّتى ِإَذ ا َأَر ْد ُت َأْن ُأْلِقَيُه ِفي اْلَقَبِض َالَم ْت ِنى َنْف ِس ى‪َ ،‬ف َر َج ْع ُت ِإَلْي ِه ‪،‬‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬أْع ِط ِنيِه ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَشَّد ِلي َص ْو َتُه‪ُ« :‬ر ُّد ُه ِم ْن َح ْيُث َأَخ ْذ َت ُه»‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأْن َز َل الَّل ُه ﻷ ‪:‬‬
‫﴿َئَ‍ۡسُلوَنَك َع ِن ٱَأۡلنَفاِل ﴾ [األنف‪//‬ال‪َ .]1 :‬ق اَل ‪َ :‬و َم ِرْض ُت َفَأْر َس ْلُت ِإَلى الَّنِبِّى ص َفَأَت اِنى‪،‬‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬د ْع ِنى َأْقِس ْم َم اِلى َح ْيُث ِش ْئُت ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأَبى‪ُ ،‬قْلُت ‪َ ،‬فالِّنْص َف ‪َ ،‬ق اَل ‪َ ،‬ف َأَبى‪ُ ،‬قْلُت ‪،‬‬
‫َف الُّثُلَث ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَس َكَت ‪َ ،‬فَك اَن ‪َ ،‬بْع ُد‪ ،‬الُّثُلُث َج اِئًز ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َأَتْيُت َع َلى َنَف ٍر ِم َن اَألْنَص اِر‬
‫َو اْلُمَهاِج ِر يَن ‪َ ،‬فَقاُلوا‪َ :‬تَع اَل ُنْطِعْم َك َو َنْس ِقيَك َخ ْم ًرا‪َ ،‬و َذ ِل َك َقْب َل َأْن ُتَح َّر َم اْلَخ ْم ُر‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَأَتْيُتُهْم ِفي َح ٍّش ـ َو اْلَح ُّش ‪ :‬اْلُبْسَتاُن ـ َفِإَذ ا َر ْأُس َج ُز وٍر َم ْش ِو ٌّى ِع ْن َد ُهْم ‪َ ،‬و ِز ٌّق ِم ْن َخ ْم ٍر ‪،‬‬
‫َق اَل ‪َ :‬ف َأَك ْلُت َو َش ِر ْبُت َم َع ُهْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف ُذ ِكَرِت اَألْنَص اُر َو اْلُمَه اِج ُروَن ِع ْن َد ُهْم ‪َ ،‬فُقْلُت ‪:‬‬
‫اْلُمَهاِج ُروَن َخْيٌر ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَخ َذ َر ُجٌل َأَح َد َلْح َيِى ال‪َّ//‬ر ْأِس َفَض َرَبِنى ِب ِه َفَج َرَح‬
‫ِب َأْنِفى‪َ ،‬ف َأَتْيُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َفَأْخ َبْر ُت ُه‪َ ،‬ف َأْنَز َل ُهَّللا ﻷ ِفي ـ َيْع ِنى َنْفَس ُه ـ َش ْأَن اْلَخ ْم ِر ‪:‬‬
‫َٰل‬ ‫َٰٓي‬
‫﴿ َأُّيَه ا ٱَّل ِذ يَن َء اَم ُن ٓو ْا ِإَّنَم ا ٱۡل َخۡم ُر َو ٱۡل َم ۡي ِس ُر َو ٱَأۡلنَص اُب َو ٱَأۡلۡز ُم ِر ۡج ‪ٞ‬س ِّم ۡن َع َم ِل‬
‫ٱلَّشۡي َٰط ِن َفٱۡج َتِنُبوُه﴾ [المائدة‪( .]90 :‬م‪)1748/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مصعب بن سعد به روایت از پدرش می‌گوید‪ :‬در مورد سعد چند آیه از‬
‫قرآن کریم نازل شد‪ .‬مادر سعد سوگند یاد کرد که تا زمانی که سعد‪ ،‬به دینش کفر‬
‫نورزد‪ ،‬با او ص‪//‬حبت نکن‪//‬د و هیچ چ‪//‬یز نخ‪//‬ورد و نیاش‪//‬امد‪ .‬م‪//‬ادرش می‌گفت‪ :‬ت‪//‬و‬
‫اعتقاد داری که هللا متعال در مورد پدر و مادر ‪،‬توصیه نم‪/‬وده اس‪/‬ت؛ و من م‪/‬ادر‬
‫تو هستم؛ و به تو دستور می‌دهم ک‪//‬ه دینت را ره‪//‬ا ک‪//‬نی‪ .‬اینگون‪//‬ه م‪//‬ادر س‪//‬عد س‪//‬ه‬
‫روز‪ ،‬چیزی نخورد تا اینکه از شدت گرسنگی‪ ،‬بیهوش شد‪ .‬آنگ‪//‬اه فرزن‪//‬دش بن‪//‬ام‬
‫عماره به او آب داد‪ .‬پس او شروع به نفرین سعد نمود‪ .‬اینجا بود که هللا متعال این‬
‫آیه را در قرآن کریم نازل فرمود‪َ﴿ :‬و َو َّص ۡي َنا ٱِإۡل نَٰس َن ِبَٰو ِلَد ۡي ِه ُح ۡس ٗن ا﴾ [العنکب‪//‬وت‪.]8 :‬‬
‫«هللا متعال به انسان توصیه نموده است که ب‪//‬ه پ‪//‬در و م‪//‬ادرش‪ ،‬نیکی و احس‪//‬ان نمای‪//‬د»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪282‬‬

‫﴿َو ِإن َٰج َه َداَك َع َلٰٓى َأن ُتۡش ِر َك ِبي َم ا َلۡي َس َل َك ِبِهۦ ِع ۡل ‪ٞ‬م َفاَل ُتِط ۡع ُهَم ۖا َو َص اِح ۡب ُهَم ا ِفي‬
‫ٱلُّد ۡن َيا َم ۡع ُر وٗف ا﴾ [لقمان‪« .]15 :‬و اگر پدر و مادرت ت‪//‬و را ب‪//‬ر آن داش‪//‬تند ک‪//‬ه چ‪//‬یزی را‬
‫شریک من قرار دهی که کم‌ترین آگاهی از آن نداری‪ ،‬از آنان اطاعت مکن»‪.‬‬
‫همچنین سعد می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص به غنیمت زی‪//‬ادی دس‪//‬ت ی‪//‬افت‪ .‬در میان‬
‫غنایم‪ ،‬شمشیری وجود داشت که من آن را برداش‪//‬تم و ن‪//‬زد رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص آوردم و‬
‫گفتم‪ :‬این شمشیر را به من هبه کن؛ چرا که شما وضعیت مرا می‌دانید‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم‬
‫ص فرمود‪« :‬آن را سر جایش بگذار»‪ .‬من رفتم و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه می‌خواس‪//‬تم آن را‬
‫در محل جمع آوری غنایم بیندازم‪ ،‬نفسم مرا سرزنش کرد؛ لذا نزد رسول هللا ص‬
‫برگشتم و گفتم‪ :‬آن را به من عنایت کن‪ .‬این بار‪ ،‬رسول اکرم ص با آواز بلن‪//‬د ب‪//‬ه‬
‫من فرمود‪« :‬آنرا سر جایش بگذار»‪ .‬پس هللا متعال آی‪//‬ات س‪//‬وره‌ی انف‪//‬ال را ن‪//‬ازل‬
‫فرمود‪.‬‬
‫همچنین م‪/‬ریض ش‪/‬دم و شخص‪//‬ی را ن‪/‬زد رس‪/‬ول هللا ص فرس‪/‬تادم‪ .‬در نتیج‪/‬ه‪،‬‬
‫پیامبر اکرم ص نزد من آمد‪ .‬گفتم‪ :‬یا رسول هللا! به من اجازه دهید تا تم‪//‬ام ام‪//‬والم‬
‫را آنگونه که می‌خواهم‪ ،‬تقسیم نمایم‪ .‬رسول اکرم ص نپ‪//‬ذیرفت‪ .‬گفتم‪ :‬پس نص‪//‬ف‬
‫آنها را تقسیم می‌کنم‪ .‬ب‪//‬از هم پیامبر اک‪//‬رم ص نپ‪//‬ذیرفت‪ .‬گفتم‪ :‬ی‪//‬ک س‪//‬وم آنه‪//‬ا را‬
‫توزیع می‌کنم‪ .‬در این هنگ‪//‬ام‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص س‪//‬کوت نم‪//‬ود‪ .‬بع‪//‬د از این جری‪//‬ان‪،‬‬
‫تقسیم یک سوم اموال‪ ،‬جایز شد‪.‬‬
‫همچنین روزی‪ ،‬نزد گروهی از انصار و مهاجرین رفتم‪ .‬قابل یادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫تا آن هنگام هنوز حکم تحریم شراب نازل نشده بود‪ .‬آنان به من گفتند‪ :‬بیا تا ت‪//‬و را ب‪//‬ا‬
‫شراب‪ ،‬پذیرایی کنیم‪ .‬من در یک باغ نزد آنها رفتم‪ .‬آنان س‪//‬ر ش‪//‬تری را کب‪//‬اب ک‪//‬رده‬
‫بودند و یک مشک شراب نیز داشتند‪ .‬من با آنه‪/‬ا خ‪/‬وردم و ش‪/‬راب نوش‪/‬یدم‪ .‬در آنج‪/‬ا‬
‫سخن از مهاجرین و انصار به میان آمد‪ .‬من گفتم‪ :‬مهاجران به‪//‬تر از انص‪//‬ار هس‪//‬تند‪.‬‬
‫یک نفر اس‪/‬تخوان ف‪/‬ک س‪/‬ر ش‪/‬تر را برداش‪/‬ت و ب‪/‬ه ص‪/‬ورتم زد ط‪/‬وری ک‪/‬ه بینی‌ام‬
‫زخمی گردید‪ .‬من نزد رسول الله ص آمدم و ایشان را از ماجرا با خبر ساختم‪ .‬آنگ‪//‬اه‬
‫الله متعال‪ ،‬حرمت شراب را نازل فرمود‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَها ٱَّل ِذ يَن َء اَم ُن ٓو ْا ِإَّنَم ا ٱۡل َخۡم ُر َو ٱۡل َم ۡي ِس ُر‬
‫َو ٱَأۡلنَص اُب َو ٱَأۡلۡز َٰل ُم ِرۡج ‪ٞ‬س ِّم ۡن َع َمِل ٱلَّش ۡي َٰط ِن َف ٱۡج َتِنُبوُه﴾ [المائ‪//‬دة‪« .]90 :‬ای کس‪//‬انی ک‪//‬ه‬
‫ایمان آورده‌اید! بی گمان شراب و قمار و بت‌ه‪/‬ا و تیره‪/‬ای قرع‪//‬ه‪ ،‬پلید و از عم‪//‬ل ش‪//‬یطان‬
‫هستند؛ پس از آنها بپرهیزید»‪.‬‬
‫‪1650‬ـ َع ْن َس ْع ٍد س َقاَل ‪ُ :‬كَّنا َم َع الَّنِبِّى ص ِس َّتَة َنَف ٍر ‪َ ،‬فَق اَل اْلُم ْش ِرُك وَن ِللَّنِبِّى ص‪:‬‬
‫اْطُر ْد َهُؤَالِء َال َيْج َتِر ُئوَن َع َلْيَنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و ُكْنُت َأَنا َو اْبُن َم ْسُعوٍد ‪َ ،‬و َر ُجٌل ِم ْن ُهَذ ْيٍل ‪َ ،‬و ِبَالٌل‪،‬‬
‫َو َر ُج َالِن َلْس ُت ُأَسِّم يِهَم ا‪َ ،‬فَو َقَع ِفي َنْفِس َر ُسوِل ِهَّللا ص َم ا َش اَء ُهَّللا َأْن َيَقَع ‪َ ،‬فَح َّدَث َنْفَس ُه‪،‬‬
‫َف َأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬و اَل َتۡط ُر ِد ٱَّل ِذ يَن َي ۡد ُع وَن َر َّبُهم ِبٱۡل َغ َد ٰو ِة َو ٱۡل َعِش ِّي ُيِر يُد وَن َو ۡج َه ُه﴾‬
‫[األنعام‪( .]52 :‬م‪)1413/‬‬
 ‫‪283‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫ترجمه‪ :‬سعد بن ابی وقاص س می‌گوید‪ :‬ما شش نفر همراه نبی اکرم ص ب‪//‬ودیم‬
‫که مشرکین به پیامبر ص گفتند‪ :‬اینان را طرد کن؛ مبادا بر م‪//‬ا ج‪//‬رأت پیدا کنن‪//‬د‪.‬‬
‫هدف آنها هم من و ابن مسعود و یک شخص از قبیله‌ی هذیل و دو نفر دیگ‪//‬ر ب‪//‬ود‬
‫که من نام آنها را نمی‌دانم‪ .‬پس بر دل رسول هللا ص آنچه خواست هللا متعال ب‪//‬ود‪،‬‬
‫گذشت و فکری در ذهنش خطور کرد‪ .‬آنگاه هللا متعال این آیه را نازل فرمود که‪:‬‬
‫﴿َو اَل َتۡط ُر ِد ٱَّل ِذ يَن َي ۡد ُع وَن َر َّبُهم ِبٱۡل َغ َد ٰو ِة َو ٱۡل َعِش ِّي ُيِر يُد وَن َو ۡج َه ُه﴾ «کس‪//‬انی را ک‪//‬ه‬
‫صبح و شام‪ ،‬به خ‪//‬اطر رض‪//‬ایت هللا متع‪//‬ال پروردگارش‪//‬ان را می‌خوانن‪//‬د‪ ،‬از خ‪//‬ود دور‬
‫مگردان»‪.‬‬

‫باب (‪ :)15‬فضایل ابو عبیده بن جراح س‬

‫‪1651‬ـ َع ْن ُح َذ ْيَفَة س َقاَل ‪َ :‬ج اَء َأْهُل َنْج َر اَن ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَق اُلوا‪َ :‬ي ا َر ُس وَل‬
‫ِهَّللا اْبَع ْث ِإَلْيَنا َر ُج ًال َأِم يًنا‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬ألْبَع َثَّن ِإَلْيُك ْم َر ُج ًال َأِم يًن ا َح َّق َأِم يٍن َح َّق َأِم يٍن » َق اَل ‪،‬‬
‫َفاْسَتْش َر َف َلَها الَّناُس ‪َ ،‬قاَل ‪َ ،‬فَبَع َث َأَبا ُع َبْيَد َة ْبَن اْلَج َّراِح‪( .‬م‪)2420/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حذیفه س می‌گوید‪ :‬مردم نج‪/‬ران ن‪/‬زد رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص آمدن‪/‬د و گفتن‪/‬د‪ :‬ی‪/‬ا‬
‫رسول الله! مرد امینی را همراه ما بفرست‪ .‬رسول اکرم ص فرمود‪« :‬مرد امینی را‬
‫که واقعًا‌امین باشد‪ ،‬همراه شما خ‪/‬واهم فرس‪/‬تاد»‪ .‬در این هنگ‪/‬ام‪ ،‬هری‪/‬ک از ص‪/‬حابه‬
‫آرزو می‌کرد که ف‪//‬رد امین‪ ،‬او باش‪//‬د‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د ‪ :‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ابوعبیده بن‬
‫جراح را فرستاد‪.‬‬

‫باب (‪ :)16‬فضایل حسن و حسین ل‬

‫‪1652‬ـ َع ْن َس َلَم َة بِن اَألكَو ِع س َق اَل ‪َ :‬لَق ْد ُق ْد ُت ِبَنِبِّى ِهَّللا ص َو اْلَحَس ِن َو اْلُح َس ْيِن ‪،‬‬
‫َبْغَلَتُه الَّش ْهَباَء ‪َ ،‬ح َّتى َأْدَخ ْلُتُهْم ُحْج َر َة الَّنِبِّى ص‪َ ،‬هَذ ا ُقَّد اَم ُه َو َهَذ ا َخ ْلَفُه‪( .‬م‪)2423/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سلمه بن اکوع می‌گوید‪ :‬افسار قاطر سفید رسول هللا ص را که پیامبر و‬
‫حسن و حسین بر آن سوار بودند‪ ،‬گرفتم و آنها را تا حجره‌ی پیامبر بردم‪ .‬قابل یاد‬
‫آوری است که یکی از آنها جلوی پیامبر اکرم ص‪ ،‬و دیگری پشت س‪//‬رش س‪//‬وار‬
‫بود‪.‬‬
‫َّن‬ ‫َف‬ ‫َط‬ ‫ُت‬
‫‪1653‬ـ َع ِبي ُهَر ْيَر َة س اَل ‪َ :‬خ َر ْج َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص ِفي اِئ ٍة ِم َن ال َه اِر ‪،‬‬‫َق‬ ‫َأ‬ ‫ْن‬
‫َال ُيَك ِّلُمِنى َو َال ُأَك ِّلُم ُه‪َ ،‬ح َّتى َج اَء ُسوَق َبِني َقْيُنَقاَع‪ُ ،‬ثَّم اْنَصَر َف ‪َ ،‬ح َّتى َأَتى ِخ َب اَء َفاِط َم َة‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬أَثَّم ُلَك ُع؟ َأَثَّم ُلَك ُع»؟ َيْع ِني َحَس ًنا‪َ ،‬فَظَنَّنا َأَّن ُه ِإَّنَم ا َتْح ِبُس ُه ُأُّم ُه َألْن ُتَغ ِّس َلُه َو ُتْلِبَس ُه‬
‫ِس َخاًبا‪َ ،‬فَلْم َيْلَبْث َأْن َج اَء َيْس َع ى‪َ ،‬ح َّتى اْعَتَنَق ُك ُّل َو اِح ٍد ِم ْنُهَم ا َص اِح َبُه‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص‪« :‬الَّلُهَّم ِإِّني ُأِح ُّبُه‪َ ،‬فَأِح َّبُه َو َأْح ِبْب َم ْن ُيِح ُّبُه»‪( .‬م‪)2421/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬در بخشی از روز‪ ،‬همراه رسول هللا ص ب‪//‬یرون‬
‫رفتم‪ .‬در مسیر راه‪ ،‬نه پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ا من ح‪//‬رف زد و ن‪//‬ه من ب‪//‬ا ایش‪//‬ان‪ ،‬ت‪//‬ا‬
‫اینکه وارد بازار بنی قینقاع شد و در ص‪//‬حن خ‪//‬انه‌ی فاطم‪//‬ه ل نشس‪//‬ت و فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«کوچولو اینجا است؟ کوچولو اینجا است»؟ و هدفش حسن س بود‪( .‬فاطم‪//‬ه ل در‬
‫فرستادن طفل‪ ،‬اندکی تأخیر کرد‪ ).‬راوی می‌گوید‪ :‬ما گمان ک‪//‬ردیم ک‪//‬ه م‪//‬ادرش او‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪284‬‬

‫را نگه داشته تا او را بشوید و گ‪//‬ردن بن‪//‬دی ب‪//‬ه گ‪//‬ردنش بیاویزد‪ .‬ام‪//‬ا زی‪//‬اد ط‪//‬ول‬
‫نکشید که کودک‪ ،‬دوان دوان آمد و یکدیگر را در آغوش گرفتن‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا! من او را دوس‪//‬ت دارم؛ پس ت‪//‬و او را دوس‪//‬ت ب‪//‬دار؛ همچ‪//‬نین‬
‫هرکس که او را دوست دارد‪ ،‬دوستش بدار»‪.‬‬

‫باب (‪ :)17‬فضایل فاطمه دختر محمد ص‬

‫‪1654‬ـ َع ِن اْلِم ْس َو َر ْبَن َم ْخ َر َم َة ل‪َ :‬أَّن َع ِلَّى ْبَن َأِبي َط اِلٍب َخ َطَب ِبْنَت َأِبي َج ْه ٍل ‪،‬‬
‫َو ِع ْنَد ُه َفاِط َم ُة ِبْنُت َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَلَّم ا َسِمَع ْت ِب َذ ِلَك َفاِط َم ُة َأَتِت الَّنِبَّي ص َفَق اَلْت َل ُه‪،‬‬
‫ِإَّن َقْو َم َك َيَتَح َّد ُثوَن َأَّنَك َال َتْغ َض ُب ِلَبَناِتَك‪َ ،‬و َهَذ ا َع ِلٌّى َناِك ًحا اْبَنَة َأِبي َج ْهٍل ‪َ ،‬قاَل اْلِم ْس َو ُر‪:‬‬
‫َفَق اَم الَّنِبُّى ص َفَس ِم ْع ُتُه ِح يَن َتَش َّهَد‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪َ« :‬أَّم ا َبْع ُد‪َ ،‬ف ِإِّنى َأْنَكْح ُت َأَب ا اْلَع اِص ْبَن‬
‫الَّر ِبيِع‪َ ،‬فَح َّد َثِنى َفَص َد َقِنى‪َ ،‬و ِإَّن َفاِط َم َة ِبْنَت ُم َحَّمٍد ُم ْض َغ ٌة ِم ِّنى‪َ ،‬وِإَّنَم ا َأْك َرُه َأْن َيْفِتُنوَه ا‪،‬‬
‫َو ِإَّنَها‪َ ،‬وِهَّللا َال َتْج َتِم ُع ِبْنُت َر ُسوِل ِهَّللا َو ِبْنُت َع ُد ِّو ِهَّللا ِع ْنَد َر ُج ٍل َو اِح ٍد َأَب ًدا» َق اَل ‪َ :‬فَت َر َك‬
‫َع ِلٌّى اْلِخ ْطَبَة‪( .‬م‪)2449/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مسور بن مخرم‪//‬ه س می‌گوی‪//‬د‪ :‬فاطم‪//‬ه دخ‪//‬تر رس‪//‬ول هللا ص در نک‪//‬اح‬
‫علی بن ابی طالب س بود که علیس از دختر ابوجهل‪ ،‬خواستگاری کرد‪ .‬هنگامی‬
‫که خبر به گوش فاطمه رسید‪ ،‬نزد رسول هللا ص آمد و گفت‪ :‬قومت خیال می‌کن‪//‬د‬
‫که تو ب‪/‬ه خ‪/‬اطر دخ‪/‬ترانت‪ ،‬خش‪/‬مگین نمی‌ش‪/‬وی و هم اکن‪/‬ون‪ ‌،‬علی می‌خواه‪/‬د ب‪/‬ا‬
‫دخ‪//‬تر ابوجه‪//‬ل‪ ،‬ازدواج کن‪//‬د‪ .‬مس‪//‬ور می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص بع‪//‬د از ش‪//‬نیدن این‬
‫سخن‪ ،‬برخاست و شنیدم که پس از خواندن ش‪/‬هادتین‪ ،‬فرم‪/‬ود‪« :‬ام‪/‬ا بع‪/‬د‪ ،‬من اب‪/‬و‬
‫العاص بن ربیع را داماد کردم؛ او در سخنانش با من‪ ،‬صادق بود‪ .‬و باید بدانید که‬
‫فاطمه پاره‌ی تن من است و من دوست ندارم که برایش ب‪/‬د بگ‪/‬ذرد‪ .‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا‬
‫که دختر رسول هللا و دختر دشمن هللا‪ ،‬در خانه‌ی ی‪//‬ک ش‪//‬وهر‪ ،‬جم‪//‬ع نمی‌ش‪//‬وند»‪.‬‬
‫آنگاه علی س از خواستگاری‌اش‪ ،‬صرف نظر کرد‪.‬‬
‫‪1655‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َق اَلْت ‪ُ :‬ك َّن َأْز َو اُج الَّنِبِّى ص ِع ْن َد ُه‪َ ،‬لْم ُيَغ اِد ْر ِم ْنُهَّن َو اِح َد ًة‪،‬‬
‫َفَأْقَبَلْت َفاِط َم ُة َتْمِش ى‪َ ،‬م ا ُتْخ ِط ُئ ِم ْش َيُتَها ِم ْن ِم ْش َيِة َر ُسوِل ِهَّللا ص َشْيًئا‪َ ،‬فَلَّم ا َر آَها َر َّح َب‬
‫ِبَها‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬م ْر َح ًبا ِباْبَنِتى» ُثَّم َأْج َلَسَها َع ْن َيِم يِن ِه َأْو َع ْن ِش َم اِلِه‪ُ ،‬ثَّم َس اَّرَها َفَبَك ْت ُبَك اًء‬
‫َش ِد يًدا‪َ ،‬فَلَّم ا َر َأى َج َز َع َها َس اَّرَها الَّثاِنَيَة َفَض ِح َك ْت ‪َ ،‬فُقْلُت َلَها‪َ :‬خَّص ِك َر ُس وُل ِهَّللا ص ِم ْن‬
‫َبْيِن ِنَس اِئِه ِبالِّس َر اِر ‪ُ ،‬ثَّم َأْنِت َتْبِكيَن ؟ َفَلَّم ا َقاَم َر ُسوُل ِهَّللا ص َس َأْلُتَها َم ا َقاَل َلِك َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص؟ َقاَلْت ‪َ :‬م ا ُكْنُت ُأْفِش ى َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص ِس َّر ُه‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَلَّم ا ُت ُو ِّفَى َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬ع َز ْم ُت َع َلْيِك ‪ِ ،‬بَم ا ِلي َع َلْيِك ِم َن اْلَح ِّق‪َ ،‬لَم ا َح َّد ْثِتِنى َم ا َق اَل َل ِك َر ُس وُل ِهَّللا ص؟‬
‫َفَقاَلْت ‪َ :‬أَّم ا اآلَن َفَنَعْم ‪َ ،‬أَّم ا ِح يَن َس اَّر ِنى ِفي اْلَم َّر ِة اُألوَلى َف َأْخ َبَرِنى‪َ« :‬أَّن ِج ْبِر يَل َك اَن‬
‫ُيَع اِرُضُه اْلُقْر آَن ِفي ُك ِّل َس َنٍة َم َّر ًة َأْو َم َّرَتْيِن ‪َ ،‬و ِإَّن ُه َعاَرَض ُه اآلَن َم َّرَتْيِن ‪َ ،‬وِإِّنى َال ُأَر ى‬
‫اَألَجَل ِإَّال َقِد اْقَتَرَب ‪َ ،‬فاَّتِقى َهَّللا َو اْص ِبِر ي‪َ ،‬فِإَّنُه ِنْع َم الَّس َلُف َأَنا َلِك »‪َ .‬قاَلْت ‪َ :‬فَبَكْيُت ُبَك اِئى‬
‫اَّلِذ ي َر َأْيِت‪َ ،‬فَلَّم ا َر َأى َج َز ِع ى َس اَّر ِنى الَّثاِنَيَة َفَق اَل ‪َ« :‬ي ا َفاِط َم ُة َأَم ا َتْر َض ْى َأْن َتُك وِنى‬
 ‫‪285‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫َس ِّيَد َة ِنَس اِء اْلُم ْؤ ِمِنيَن ‪َ ،‬أْو َس ِّيَد َة ِنَس اِء َهِذِه اُألَّمِة»؟ َقاَلْت ‪َ :‬فَض ِح ْكُت َض ِحِكى اَّل ِذ ي َر َأْيِت‪.‬‬
‫(م‪)2450/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایش‪//‬ه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬همه‌ی همس‪//‬ران ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ن‪//‬زد وی بودن‪//‬د و‬
‫پیامبر اکرم از هیچ کدامشان فاصله نگرفته بود که فاطمه ل آمد‪ .‬ناگفت‪//‬ه نمان‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫راه رفتن فاطمه با راه رفتن رسول هللا ص هیچ تفاوتی نداشت‪ .‬هنگامی که پیامبر‬
‫اکرم ص ایشان را دید‪ ،‬خوش آمد گفت و فرمود‪« :‬خوش آمدی دخترم»‪ .‬سپس او‬
‫را سمت راست یا چپ خود نشاند و با او درگوشی صحبت نم‪//‬ود‪ .‬در این هنگ‪//‬ام‪،‬‬
‫نالهی او را دید‪ ،‬بار‬ ‫فاطمه بسیار گریه کرد‪ .‬پس هنگامی که پیامبر اکرم ص آه و ‌‬
‫دیگر با وی درگوشی صحبت نمود‪ .‬این بار فاطمه خندید‪ .‬عایشه می‌گوید‪ :‬من ب‪//‬ه‬
‫وی گفتم‪ :‬رسول هللا ص تنها با تو درگوشی صحبت نمود و به همس‪//‬رانش چ‪//‬یزی‬
‫نگفت‪ .‬با وجود این‪ ،‬تو گریه می‌کنی؟ سپس هنگامی که رسول هللا ص برخاست‪،‬‬
‫از وی پرس‪//‬یدم‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬رایت چ‪//‬ه گفت؟ ج‪//‬واب داد‪ :‬من راز رس‪//‬ول هللا‬
‫ص را افشا نمی‌کنم‪ .‬بعد از آن‪ ،‬هنگامی که رسول هللا ص وف‪//‬ات نم‪//‬ود‪ ،‬گفتم‪ :‬ت‪//‬و‬
‫را به حقی که من بر گردن تو دارم‪ ،‬سوگند می‌دهم ک‪//‬ه ب‪//‬ه من بگ‪//‬ویی رس‪//‬ول هللا‬
‫ص چه گفت؟ جواب داد‪ :‬اکنون‪ ،‬بله؛ بار اول که با من درگوش‪//‬ی ص‪//‬حبت نم‪//‬ود‪،‬‬
‫فرمود‪« :‬جبریل ÷ هر سال‪ ،‬یک بار یا دو بار قرآن را ب‪//‬ه من عرض‪//‬ه می‌نم‪//‬ود؛‬
‫ولی حاال دو بار به من عرضه نمود‪ .‬و من فک‪/‬ر می‌کنم ک‪/‬ه زم‪/‬ان م‪/‬رگم نزدی‪/‬ک‬
‫شده اس‪/‬ت‪ .‬پس از هللا متع‪/‬ال ب‪/‬ترس و ص‪//‬بر کن؛ زی‪/‬را من به‪/‬ترین س‪/‬لف ب‪/‬رایت‬
‫هستم» (جلوتر می‌روم و از تو استقبال می‌کنم‪ ).‬با ش‪/‬نیدن این س‪/‬خنان‪ ،‬همانگون‪/‬ه‬
‫که مالحظه نمودی‪ ،‬من گریه کردم‪ .‬و هنگامی که رسول هللا ص ناش‪//‬کیبایی م‪//‬را‬
‫دی‪//‬د‪ ،‬دوب‪//‬اره ب‪//‬ا من درگوش‪//‬ی ص‪//‬حبت نم‪//‬ود و فرم‪//‬ود‪« :‬ای فاطم‪//‬ه آی‪//‬ا راض‪//‬ی‬
‫نمی‌شوی که سرور زنان مؤمن ی‪//‬ا س‪//‬رور زن‪//‬ان این امت باش‪//‬ی»؟ ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن این‬
‫سخن‪ ،‬همانگونه که مالحظه نمودی‪ ،‬من خندیدم‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬فضایل اهل بیت نبی اکرم ص‬
‫‪1656‬ـ َعن َعاِئَش ُة ب َقاَلت‪َ :‬خ َرَج َر ُسوُل هللا ص َغَداًة‪َ ،‬و َع َلْي ِه ِم ْر ٌط ُمَر َّح ٌل‪ِ ،‬م ْن‬
‫َشْع ٍر َأْس َو َد‪َ ،‬فَج اَء اْلَحَس ُن ْبُن َع ِلٍّى َفَأْدَخ َلُه‪ُ ،‬ثَّم َج اَء اْلُح َس ْيُن َفَد َخ َل َم َع ُه‪ُ ،‬ثَّم َج اَء ْت َفاِط َم ُة‬
‫َفَأْدَخ َلَها‪ُ ،‬ثَّم َج اَء َع ِلٌّى َفَأْدَخ َلُه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪ِ﴿ :‬إَّنَم ا ُيِر يُد ٱُهَّلل ِلُيۡذ ِهَب َعنُك ُم ٱلِّر ۡج َس َأۡه َل ٱۡل َبۡي ِت‬
‫َو ُيَطِّهَر ُك ۡم َتۡط ِهيٗر ا﴾ [األحزاب‪( .]33 :‬م‪)2424/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬یک صبح‪ ،‬رسول هللا ص که یک چادر م‪//‬ویی س‪//‬یاه‬
‫و نقش دار پوشیده بود‪ ،‬از خانه بیرون رفت‪ .‬آنگ‪/‬اه حس‪/‬ن بن علی آم‪/‬د‪ .‬پیامبر اک‪/‬رم‬
‫ص او را زیر چادر گرفت‪ .‬بعد از آن‪ ،‬حس‪//‬ین آم‪//‬د و هم‪//‬راه حس‪//‬ن وارد چ‪//‬ادر ش‪//‬د‪.‬‬
‫سپس فاطمه آمد و پیامبر اکرم ص او را نیز وارد چادر نمود‪ .‬آنگاه علی آمد‪ .‬رسول‬
‫اکرم ص او را نیز وارد چادر نمود و فرمود‪ِ﴿ :‬إَّنَم ا ُيِر يُد ٱُهَّلل ِلُيۡذ ِهَب َعنُك ُم ٱل‪ِّ//‬ر ۡج َس‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪286‬‬

‫َأۡه َل ٱۡل َبۡي ِت َو ُيَطِّه َر ُك ۡم َتۡط ِه يٗر ا﴾ (هللا متع‪//‬ال می‌خواه‪//‬د پلیدی را از ش‪//‬ما اه‪//‬ل بیت‬
‫بزداید و شما را پاک گرداند‪).‬‬
‫َل‬
‫َنا َو ُح َص ْيُن ْبُن َس ْبَر َة َو ُع َم ُر ْبُن ُم ْس ِلٍم ِإ ى‬ ‫َأ‬ ‫ُت‬ ‫ْق‬‫ْنَطَل‬ ‫‪1657‬ـ َعن َيِز يَد ْبِن َح َّياَن َقاَل ‪ :‬ا‬
‫َزْيِد ْبِن َأْر َقَم ‪َ ،‬فَلَّم ا َج َلْسَنا ِإَلْيِه َقاَل َلُه ُح َص ْيٌن ‪َ :‬لَقْد َلِقيَت َيا َزْيُد َخْيًرا َك ِثيًرا‪َ ،‬ر َأْيَت َر ُسوَل‬
‫ِهَّللا ص َو َسِم ْعَت َحِد يَثُه‪َ ،‬و َغَز ْو َت َم َع ُه‪َ ،‬و َص َّلْيَت َخ ْلَفُه‪َ ،‬لَق ْد َلِقيَت َي ا َزْي ُد َخْي ًرا َك ِث يًرا‪،‬‬
‫َح ِّد ْثَنا َيا َزْيُد‪َ ،‬م ا َسِم ْعَت ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ي ا اْبَن َأِخ ي َو ِهَّللا َلَق ْد َك ِب َر ْت ِس ِّنى‪،‬‬
‫َو َقُد َم َع ْهِد ى‪َ ،‬و َنِس يُت َبْع َض اَّل ِذ ي ُكْنُت َأِع ى ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَم ا َح َّد ْثُتُك ْم َف اْقَبُلوا‪،‬‬
‫َو َم ا َال‪َ ،‬فَال ُتَك ِّلُفوِنيِه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬قاَم َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْو ًم ا ِفيَنا َخ ِط يًبا‪ِ ،‬بَم اٍء ُيْد َعى ُخ ًّم ا‪َ ،‬بْيَن‬
‫َم َّك َة َو اْلَم ِد يَنِة‪َ ،‬فَحِم َد َهَّللا َو َأْثَنى َع َلْيِه‪َ ،‬وَو َع َظ َو َذَّك َر ‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪َ« :‬أَّم ا َبْع ُد‪َ ،‬أَال َأُّيَه ا الَّن اُس‬
‫َفِإَّنَم ا َأَنا َبَش ٌر ُيوِش ُك َأْن َيْأِتَى َر ُسوُل َر ِّبى َفُأِج يَب ‪َ ،‬و َأَن ا َت اِرٌك ِفيُك ْم َثَقَلْيِن ‪َ :‬أَّو ُلُهَم ا ِكَت اُب‬
‫ِهَّللا‪ِ ،‬فيِه اْلُهَدى َو الُّنوُر‪َ ،‬فُخ ُذ وا ِبِكَتاِب ِهَّللا‪َ ،‬و اْسَتْمِس ُك وا ِبِه» َفَح َّث َع َلى ِكَت اِب ِهَّللا َو َر َّغ َب‬
‫ِفيِه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ« :‬و َأْهُل َبْيِتى‪ُ ،‬أَذِّك ُر ُك ُم َهَّللا ِفي َأْهِل َبْيِتى‪ُ ،‬أَذِّك ُر ُك ُم َهَّللا ِفي َأْهِل َبْيِتى‪ُ ،‬أَذِّك ُر ُك ُم‬
‫َهَّللا ِفي َأْهِل َبْيِتى» َفَقاَل َلُه ُح َص ْيٌن ‪َ :‬و َم ْن َأْهُل َبْيِتِه َي ا َزْي ُد‪َ ،‬أَلْيَس ِنَس اُؤ ُه ِم ْن َأْه ِل َبْيِت ِه؟‬
‫َقاَل ‪ِ :‬نَس اُؤ ُه ِم ْن َأْهِل َبْيِتِه‪َ ،‬و َلِكْن َأْهُل َبْيِتِه َم ْن ُح ِر َم الَّص َد َقَة َبْع َد ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َم ْن ُهْم ؟ َق اَل ‪:‬‬
‫ُهْم آُل َع ِلٍّى ‪َ ،‬و آُل َع ِقيٍل ‪َ ،‬و آُل َج ْع َفٍر ‪َ ،‬و آُل َعَّباٍس‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ك ُّل َه ُؤَالِء ُح ِر َم الَّص َد َقَة؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َنَعْم ‪( .‬م‪)2408/‬‬
‫ترجمه‪ :‬یزید بن حیان س می‌گوید‪ :‬من و حصین بن سبره و عمر بن مس‪//‬لم ن‪//‬زد‬
‫زی‪//‬د بن ارقم س رف‪//‬تیم‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ا وی نشس‪//‬تیم‪ ،‬حص‪//‬ین گفت‪ :‬ای زی‪//‬د! ت‪//‬و‬
‫کاره‪//‬ای خ‪//‬یر زی‪//‬ادی انج‪//‬ام داده‌ای‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص را دی‪//‬ده‌ای‪ ،‬س‪//‬خنانش را‬
‫شنیده‌ای‪ ،‬همراه ایشان به جهاد رفته‌ای‪ ،‬پش‪//‬ت س‪//‬رش نم‪//‬از خوان‪//‬ده‌ای و کاره‪//‬ای‬
‫خ‪//‬یر زی‪//‬اد دیگ‪//‬ری انج‪//‬ام داده‌ای‪ .‬ای زی‪//‬د! از س‪//‬خنانی ک‪//‬ه از رس‪//‬ول هللا ص‬
‫شنیده‌ای‪ ،‬برای ما بگو‪.‬‬
‫زید گفت‪ :‬برادر زاده‌ام! سوگند به هللا که من پا به سن گذاشته‌ام و زمان زیادی‬
‫گذشته است‪ .‬لذا من بخشی از سخنانی را که از رسول هللا ص حف‪//‬ظ ک‪//‬رده ب‪//‬ودم‪،‬‬
‫فراموش کرده‌ام‪ .‬پس آنچه را که برای شما بیان می‌کنم‪ ،‬قبول کنید‪ .‬و مرا مجب‪//‬ور‬
‫به گفتن سخنانی ننمایید که از گفتن آنها خودداری می‌کنم‪ .‬روزی‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫کنار آبی به نام خم‪ ،‬میان مکه و مدینه برخاست و به سخنرانی پرداخت و بع‪//‬د از‬
‫حمد و ثنای هللا متعال‪ ،‬نصیحت کرد و اموری را ی‪//‬ادآوری نم‪//‬ود و فرم‪//‬ود‪« :‬ام‪//‬ا‬
‫بعد‪ :‬ای مردم! آگاه باشید که من بشری بیش نیستم‪ .‬ب‪//‬زودی پیک پروردگ‪//‬ارم ب‪//‬ه‬
‫سراغم می‌آی‪/‬د و ن‪/‬دای پروردگ‪/‬ارم را لبیک می‌گ‪/‬ویم‪ .‬من دو چ‪/‬یز ب‪/‬زرگ را در‬
‫میان شما می‌گذارم‪ :‬اول‪ ،‬کتاب هللا اس‪//‬ت ک‪//‬ه در آن‪ ،‬ه‪//‬دایت و ن‪//‬ور می‌باش‪//‬د‪ .‬پس‬
‫کتاب هللا را محکم بگیرید و به آن چنگ زنید»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬آنگاه پیامبر اکرم‬
‫ص مردم را به عمل کردن به قرآن کریم تشویق نمود‪ .‬س‪//‬پس فرم‪//‬ود‪« :‬اه‪//‬ل بیت‬
‫من‪ .‬در مورد آنها هللا متعال را در نظر داشته باش‪//‬ید‪ .‬در م‪//‬ورد آنه‪//‬ا هللا متع‪//‬ال را‬
‫در نظر داشته باشید»‪ .‬حصین س به او گفت‪ :‬ای زید! اهل بیت پیامبر اک‪//‬رم ص‬
 ‫‪287‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫چه کسانی هستند؟ آی‪/‬ا همس‪/‬رانش ج‪/‬زو اه‪/‬ل بیتش نیس‪/‬تند؟ زی‪/‬د گفت‪ :‬همس‪/‬رانش‬
‫جزو اهل بیتش هستند‪ .‬ولی اینجا آن اهل بیتی مورد نظر هستند که ص‪/‬دقه بع‪/‬د از‬
‫پیامبر اکرم ص بر آنها حرام است‪ .‬حصین پرسید‪ :‬آنه‪//‬ا چ‪//‬ه کس‪//‬انی هس‪//‬تند؟ زی‪//‬د‬
‫گفت‪ :‬آنه‪//‬ا فرزن‪//‬دان علی‪ ،‬فرزن‪//‬دان عقیل‪ ،‬فرزن‪//‬دان جعف‪//‬ر و فرزن‪//‬دان عب‪//‬اس‬
‫می‌باشند‪ .‬حصین پرسید‪ :‬بر تمام اینها صدقه حرام گردانیده شده است؟ جواب داد‪:‬‬
‫بلی‪.‬‬

‫باب (‪ :)19‬فضایل ام المؤمنین عایشه ب همسر گرامی نبی اکرم ص‬

‫‪1658‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َأَّنَها َقاَلْت ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬أِر يُتِك ِفي اْلَم َناِم َثَالَث َلَياٍل ‪،‬‬
‫َج اَءِنى ِبِك اْلَم َلُك ِفي َسَر َقٍة ِم ْن َح ِر يٍر ‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬هِذِه اْمَر َأُت َك؟ َفَأْك ِش ُف َع ْن َو ْج ِه ِك ‪َ ،‬ف ِإَذ ا‬
‫َأْنِت ِهَى ‪َ ،‬فَأُقوُل‪ِ :‬إْن َيُك َهَذ ا ِم ْن ِع ْنِد ِهَّللا ُيْمِض ِه»‪( .‬م‪)2438/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عایشه ل روایت است که رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬ه ش‪//‬ب‪ ،‬ت‪//‬و را‬
‫خواب دی‪/‬دم‪ .‬فرش‪/‬ته ت‪/‬و را در لب‪/‬اس ابریش‪/‬می‪ ،‬ن‪/‬زد من می‌آورد و می‌گفت‪ :‬این‪،‬‬
‫همسر توست‪ .‬من پرده را از چهره‌ات برمی‌داش‪//‬تم و می‌دی‪//‬دم ک‪//‬ه ت‪//‬و هس‪//‬تی و ب‪//‬ا‬
‫خ‪//‬ود می‌گفتم‪ :‬اگ‪//‬ر این خ‪//‬واب از ج‪//‬انب هللا متع‪//‬ال باش‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه آن‪ ،‬ج‪//‬امه‌ی عم‪//‬ل‬
‫میپوشاند»‪.‬‬
‫‪1659‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬ق اَل ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إِّنى َألْع َلُم ِإَذ ا ُكْنِت َع ِّنى‬
‫َر اِض َيًة‪َ ،‬وِإَذ ا ُكْنِت َع َلَّي َغْض َبى» َق اَلْت ‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬وِم ْن َأْيَن َتْع ِرُف َذ ِل َك؟ َق اَل ‪َ« :‬أَّم ا ِإَذ ا‬
‫ُكْنِت َع ِّنى َر اِض َيًة‪َ ،‬فِإَّن ِك َتُق وِليَن ‪َ :‬ال‪َ ،‬و َر ِّب ُمَحَّم ٍد َو ِإَذ ا ُكْنِت َغْض َبى‪ُ ،‬قْلِت ‪َ :‬ال‪َ ،‬و َر ِّب‬
‫ِإْبَر اِهيَم »‪َ .‬قاَلْت ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬أَج ْل ـ َو ِهَّللا َيا َر ُسوَل ِهَّللا ـ َم ا َأْهُجُر ِإَّال اْس َم َك‪( .‬م‪)2439/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص به من فرمود‪« :‬من می‌دانم که تو چ‪//‬ه‬
‫وقت از من راضی هستی و چه وقت از من ناراحتی»‪ .‬پرسیدم‪ :‬چگونه می‌دانی؟‬
‫فرمود‪« :‬هنگام رضایت‪ ،‬می‌گ‪/‬ویی‪ :‬ن‪//‬ه و س‪//‬وگند ب‪//‬ه پروردگ‪//‬ار محم‪//‬د‪ .‬و هنگ‪//‬ام‬
‫ناراحتی‪ ،‬می‌گویی‪ :‬نه و سوگند به پروردگار ابراهیم»‪ .‬گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! بلی‪،‬‬
‫همینطور اس‪//‬ت‪ .‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا ک‪//‬ه (هنگ‪//‬ام ن‪//‬اراحتی) فق‪//‬ط ن‪//‬امت را ب‪//‬ر زب‪//‬ان‬
‫نمی‌آورم‪.‬‬
‫‪1660‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ :‬أَّنَها َكاَنْت َتْلَع ُب ِباْلَبَناِت ِع ْنَد َر ُس وِل ِهَّللا ص َق اَلْت ‪َ :‬و َك اَنْت‬
‫َتْأِتيِنى َص َو اِح ِبى َفُك َّن َيْنَقِم ْع َن ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ُيَس ِّر ُبُهَّن‬
‫ِإَلَّى ‪( .‬م‪)2440/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایش‪//‬هلمی‌گوید‪ :‬من در حض‪//‬ور رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ا دخ‪//‬تران‪ ،‬ب‪//‬ازی‬
‫می‌کردم‪ .‬دوستانم نزد من می‌آمدند و هنگامی که رسول هللا ص می‌آمد‪ ،‬خودش‪//‬ان‬
‫را (از روی ش‪//‬رم و حیا) پنه‪//‬ان می‌کردن‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص آن‪//‬ان را ن‪//‬زد من‬
‫می‌فرستاد‪( .‬تا همچنان با من بازی کنند)‪.‬‬
‫‪1661‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ :‬أَّن الَّناَس َك اُنوا َيَتَح َّر ْو َن ِبَهَداَياُهْم َيْو َم َعاِئَشَة‪َ ،‬يْبَتُغ وَن ِب َذ ِلَك‬
‫َم ْر َض اَة َر ُسوِل ِهَّللا ص‪( .‬م‪)2441/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪288‬‬

‫ترجمــه‪ :‬از عایش‪//‬ه ل روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه‪ :‬م‪//‬ردم همیش‪//‬ه در این فک‪//‬ر بودن‪//‬د ت‪//‬ا‬
‫هدیه‌هایشان را (برای پیامبر اکرم ص) در روزی که نوبت عایشه بود‪ ،‬بفرس‪//‬تند؛‬
‫تا اینگونه رسول هللا ص از آنها خوشنود گردد‪.‬‬
‫‪1662‬ـ َعن َعاِئَش َة ب َز ْو ِج الَّنِبِّي ص َق اَلْت ‪َ :‬أْر َس َل َأْز َو اُج الَّنِبِّى ص َفاِط َم َة ِبْنَت‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فاْس َتْأَذ َنْت َع َلْي ِه َو ُه َو ُم ْض َطِج ٌع َم ِع ى ِفي ِم ْر ِط ى‪،‬‬
‫َفَأِذ َن َلَها‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ِإَّن َأْز َو اَج َك َأْر َس ْلَنِنى ِإَلْي َك َيْس َأْلَنَك اْلَع ْد َل ِفي اْبَن ِة َأِبي‬
‫ُقَح اَفَة‪َ ،‬و َأَنا َس اِكَتٌة‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَقاَل َلَها َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أْى ُبَنَّي ُة َأَلْس ِت ُتِح ِّبيَن َم ا ُأِح ُّب »؟‬
‫َفَقاَلْت ‪َ :‬بَلى‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فَأِح ِّبى َهِذِه» َقاَلْت ‪َ :‬فَقاَم ْت َفاِط َم ُة ِح يَن َس ِمَع ْت َذ ِل َك ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫ص‪َ ،‬فَر َجَع ْت ِإَلى َأْز َو اِج الَّنِبِّى ص َفَأْخ َبَر ْتُهَّن ِباَّلِذ ى َقاَلْت ‪َ ،‬و ِباَّلِذ ى َق اَل َلَه ا َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص َفُقْلَن َلَها‪َ :‬م ا ُنَر اِك َأْغ َنْيِت َع َّنا ِم ْن َش ْى ٍء َفاْر ِج ِع ى ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفُق وِلى َل ُه‪ِ :‬إَّن‬
‫َأْز َو اَج َك َيْنُش ْدَنَك اْلَع ْد َل ِفي اْبَنِة َأِبي ُقَح اَفَة‪َ ،‬فَقاَلْت َفاِط َم ُة‪َ :‬و ِهَّللا َال ُأَك ِّلُم ُه ِفيَها َأَب ًدا‪َ ،‬ق اَلْت‬
‫َعاِئَش ُة‪َ :‬فَأْر َس َل َأْز َو اُج الَّنِبِّى ص َزْيَنَب ِبْنَت َج ْح ٍش‪َ ،‬ز ْو َج الَّنِبِّى ص‪َ ،‬و ِهَى اَّلِتي َك اَنْت‬
‫ُتَس اِم يِنى ِم ْنُهَّن ِفي اْلَم ْنِز َل ِة ِع ْن َد َر ُس وِل ِهَّللا ص َو َلْم َأَر اْم َر َأًة َق ُّط َخْي ًرا ِفي ال‪ِّ//‬ديِن ِم ْن‬
‫َزْيَنَب ‪َ ،‬و َأْتَقى ِهَّلِل‪َ ،‬و َأْص َدَق َحِد يًثا‪َ ،‬و َأْو َصَل ِللَّر ِح ِم ‪َ ،‬و َأْع َظَم َص َد َقًة‪َ ،‬و َأَش َّد اْبِت َذ اًال ِلَنْفِس َها‬
‫ِفي اْلَع َمِل اَّلِذ ي َتَص َّدُق ِبِه‪َ ،‬و َتَقَّرُب ِبِه ِإَلى ِهَّللا َتَع اَلى‪َ ،‬م ا َعَدا َس ْو َر ًة ِم ْن َح ٍّد َك اَنْت ِفيَه ا‪،‬‬
‫ُتْس ِرُع ِم ْنَها اْلَفْيَئَة‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فاْسَتْأَذ َنْت َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َو َر ُسوُل ِهَّللا ص َم َع َعاِئَشَة ِفي‬
‫ِم ْر ِطَها‪َ ،‬ع َلى اْلَح اَلِة اَّلِتي َد َخ َلْت َفاِط َم ُة َع َلْيَها َو ُهَو ِبَها‪َ ،‬فَأِذ َن َلَها َر ُسوُل ِهَّللا ص َفَق اَلْت ‪:‬‬
‫َيا َر ُسوَل ِهَّللا ِإَّن َأْز َو اَج َك َأْر َس ْلَنِنى ِإَلْي َك َيْس َأْلَنَك اْلَع ْد َل ِفي اْبَن ِة َأِبي ُقَح اَف َة‪َ ،‬ق اَلْت ‪ُ :‬ثَّم‬
‫َو َقَع ْت ِبى‪َ ،‬فاْسَتَطاَلْت َع َلَّى ‪َ ،‬و َأَن ا َأْر ُقُب َر ُس وَل ِهَّللا ص‪َ ،‬و َأْر ُقُب َطْر َف ُه‪َ ،‬ه ْل َي ْأَذ ُن ِلي‬
‫ِفيَها‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَلْم َتْبَر ْح َز ْيَنُب َح َّتى َع َر ْفُت َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َال َيْك َرُه َأْن َأْنَتِص َر ‪َ ،‬ق اَلْت ‪:‬‬
‫َفَلَّم ا َو َقْع ُت ِبَها َلْم َأْنَشْبَها ِح يَن َأْنَح ْيُت َع َلْيَها‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص َو َتَبَّس َم ‪ِ« :‬إَّنَه ا‬
‫اْبَنُة َأِبي َبْك ٍر»‪( .‬م‪)2442/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایشه همسر گ‪//‬رامی ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص می‌گوی‪//‬د‪ :‬همس‪//‬ران پیامبر اک‪//‬رم‬
‫فاطمه دختر رسول هللا ص را ن‪//‬زد پیامبر اک‪//‬رم ص فرس‪//‬تادند‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫هم‪/‬راه من زی‪/‬ر مالفه‌ای دراز کش‪/‬یده ب‪/‬ود ک‪/‬ه فاطم‪/‬ه ل اج‪/‬ازه‌ی ورود خواس‪/‬ت‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص اجازه‌ی ورود داد‪ .‬فاطمه گفت‪ :‬یا رسول هللا! مرا همسرانت ن‪//‬زد‬
‫تو فرستادند و از تو می‌خواهند که عدالت را در م‪/‬ورد دخ‪/‬تر ابوقحاف‪//‬ه (اب‪/‬وبکر)‬
‫رعایت کنید‪ .‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬من س‪/‬اکت ب‪/‬ودم‪ .‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬دخ‪/‬تر‬
‫عزیزم! آیا کسی را که من دوس‪//‬ت دارم‪ ،‬ت‪//‬و دوس‪//‬ت ن‪//‬داری»؟ فاطم‪//‬ه گفت‪ :‬بلی‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬پس این را دوست داشته باش»‪ .‬ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن این س‪//‬خنان‪،‬‬
‫فاطمه برخاست و نزد همسران نبی اکرم برگشت و آنان را از س‪//‬خنانی ک‪//‬ه میان‬
‫او و پیامبر اکرم ص رد و بدل شده بود‪ ،‬با خبر س‪//‬اخت‪ .‬همس‪//‬ران ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫به او گفتند‪ :‬فکر می‌کنیم که ت‪//‬و هیچ‌ک‪//‬اری ب‪//‬رای م‪//‬ا انج‪//‬ام ن‪//‬داده‌ای‪ .‬دوب‪//‬اره ن‪//‬زد‬
‫رسول هللا ص برگرد و به ایش‪/‬ان بگ‪/‬و‪ :‬همس‪/‬رانت ت‪/‬و را س‪/‬وگند می‌دهن‪/‬د ک‪/‬ه در‬
 ‫‪289‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫مورد دختر ابو قحاقه‪ ،‬عدالت را رعایت کن‪ .‬فاطم‪//‬ه گفت‪ :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪ ،‬هرگ‪//‬ز‬
‫در مورد او با رسول اکرم ص صحبت نخواهم کرد‪.‬‬
‫عایشه ل می‌گوید‪ :‬بعد از آن‪ ،‬همسران ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص همس‪/‬ر رس‪/‬ول الل‪/‬ه؛ زینب‬
‫دختر جهش؛ را فرستادند‪ .‬گفتنی است که زینب از نظ‪/‬ر مق‪/‬ام و م‪/‬نزلت ن‪/‬زد رس‪/‬ول‬
‫الل‪//‬ه ص ب‪//‬ا من براب‪//‬ری می‌ک‪//‬رد‪ .‬من هیچ زنی را س‪//‬راغ ن‪//‬دارم ک‪//‬ه دین‪//‬دارتر‪،‬‬
‫پرهیزگارتر و راستگوتر‪ ،‬از زینب باشد‪ .‬هم‌چ‪//‬نین هیچ زنی را س‪//‬راغ ن‪//‬دارم ک‪//‬ه‬
‫در ادای حق خویشاوندی‪ ،‬صدقه دادن‪ ،‬و مبتذل ساختن خود با انجام کارهایی ک‪//‬ه‬
‫در آمد آنها را صدقه دهد و اینگونه ب‪/‬ه هللا متع‪/‬ال‪ ،‬تق‪/‬رب جوی‪/‬د‪ ،‬از زینب جل‪/‬وتر‬
‫باشد؛ البته اخالقش مق‪//‬داری تن‪//‬د ب‪//‬ود؛ آنهم بس‪//‬یار زود‪ ،‬پش‪//‬یمان می‌ش‪//‬د و رج‪//‬وع‬
‫می‌کرد‪ .‬به هر حال‪ ،‬زینب از رسول هللا ص اجازه‌ی ورود خواست در حالی ک‪//‬ه‬
‫پیامبر اکرم ص همچنان همراه عایشه ل زیر مالفه بود با همان حالتی ک‪//‬ه فاطم‪//‬ه‬
‫ل دیده بود‪ .‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه زینب ل ن‪//‬یز اج‪//‬ازه‌ی ورود داد‪ .‬زینب گفت‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! همسرانت مرا فرستاده‌اند و از شما می‌خواهند که عدالت را در م‪//‬ورد‬
‫دختر ابو قحافه رعایت کنید‪ .‬عایشه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬س‪//‬پس زینب ل م‪//‬را ب‪//‬د و بی راه‬
‫گفت‪ .‬من منتظر رسول هللا ص بودم و نگاهش را زی‪//‬ر نظ‪//‬ر داش‪//‬تم ک‪//‬ه آی‪//‬ا ب‪//‬ه من‬
‫اجازه می‌دهد تا جوابش را بدهم‪ .‬به هر حال‪ ،‬زینب ل همچنان به بد و بیراه گفتن من‬
‫ادامه داد تا اینکه من متوجه شدم که رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص دف‪/‬اع م‪/‬را ناپس‪/‬ند نمی‌دان‪/‬د‪ .‬پس‬
‫هنگامی که من تص‪/‬میم گ‪/‬رفتم او را ج‪/‬واب دهم و ب‪/‬د و بی راه بگ‪/‬ویم‪ ،‬ب‪/‬ه او اص‪/‬ال‬
‫مهلت ن‪//‬دادم ک‪//‬ه چ‪//‬یزی بگوی‪//‬د‪ .‬در این هنگ‪//‬ام‪ ،‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ک‪//‬ه تبس‪//‬م می‌نم‪//‬ود‪،‬‬
‫فرمود‪« :‬او دختر ابوبکر است»‪( .‬در فهم و درایت مانند پدرش می‌باشد)‪.‬‬
‫‪1663‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪ِ :‬إْن َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َلَيَتَفَّق ُد َيُق وُل‪َ« :‬أْيَن َن ا ا َي ْو َم ؟‬
‫ْل‬ ‫َأ‬
‫َأْيَن َأَنا َغ ًدا»؟ اْس ِتْبَطاًء ِلَي ْو ِم َعاِئَش َة‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬فَلَّم ا َك اَن َي ْو ِم ى َقَبَض ُه ُهَّللا َبْيَن َس ْح ِرى‬
‫َو َنْح ِرى‪( .‬م‪)2443/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عایشه ل روایت است که‪ :‬رسول هللا ص (در بیماری وفاتش) پ‪//‬رس‬
‫و جو می‌نمود و می‌گفت‪« :‬امروز من کجا هستم؟ ف‪//‬ردا ن‪//‬وبت ک‪//‬دام خان‪//‬ه خواه‪//‬د‬
‫ب‪//‬ود»؟ منظ‪//‬ورش این ب‪//‬ود ک‪//‬ه بدان‪//‬د چ‪//‬ه روزی ن‪//‬وبت عایش‪//‬ه اس‪//‬ت‪ .‬عایش‪//‬ه ل‬
‫می‌گوید‪ :‬وقتی که نوبت من فرا رسید‪ ،‬در حالی که سر (مب‪//‬ارک) رس‪//‬ول هللا ص‬
‫روی سینه‌ی من قرار داشت‪ ،‬وفات نمود‪.‬‬
‫‪1664‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ :‬أَّنَها َسِمَع ْت َر ُسوَل ِهَّللا ص َي وُل َقْبَل ْن َيُم وَت ‪َ ،‬و ُه َو ُم ْس ِنٌد‬
‫َأ‬ ‫ُق‬
‫ِإَلى َص ْد ِر َها‪َ ،‬و َأْص َغ ْت ِإَلْيِه َو ُهَو َيُقوُل‪« :‬الَّلُهَّم اْغ ِفْر ِلي َو اْر َحْمِنى‪َ ،‬و َأْلِح ْقِنى ِب الَّر ِفيِق»‪.‬‬
‫(م‪)2444/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عایشه ل روایت است ک‪/‬ه‪ :‬قب‪/‬ل از اینک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص ف‪/‬وت کن‪/‬د‪،‬‬
‫پشتش را به عایشه تکیه داده بود و وی کامًال گوش ف‪//‬را می‌داد ک‪//‬ه‌فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ار‬
‫الهاا ‌! مرا ببخش و بر من رحم کن و مرا به دوستانم (انبیاء)‪ ،‬ملحق بگردان»‪.‬‬
‫‪1665‬ـ َعن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل الَّلِه ص َيُقوُل َو ُه َو َص ِح يٌح‪ِ« :‬إَّن ُه َلْم ُيْقَبْض‬
‫َنِبٌّي َقُّط‪َ ،‬ح َّتى َيَر ى َم ْقَع َد ُه ِفي اْلَج َّنِة‪ُ ،‬ثَّم ُيَخَّيُر» َق اَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬فَلَّم ا َن َز َل ِبَر ُس وِل الَّل ِه ص‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪290‬‬
‫َو َر ْأُسُه َع َلى َفِخ ِذ ي‪ُ ،‬غ ِش َي َع َلْيِه َس اَع ًة ُثَّم َأَفاَق‪َ ،‬فَأْش َخ َص َبَص َرُه ِإَلى الَّس ْقِف ‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪:‬‬
‫«الَّلُهَّم الَّر ِفي‪َ//‬ق اَألْع َلى» َق اَلْت َعاِئَش ُة‪ُ :‬قْلُت ‪ِ :‬إًذ ا َال َيْخ َتاُر َن ا‪َ ،‬ق اَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬و َع َر ْفُت‬
‫اْلَحِد يَث اَّلِذ ي َك اَن ُيَح ِّد ُثَنا ِبِه َو ُهَو َص ِح يٌح ِفي َقْو ِل ِه‪ِ« :‬إَّن ُه َلْم ُيْقَبْض َنِبٌّي َق ُّط َح َّتى َي َر ى‬
‫َم ْقَع َد ُه ِم َن اْلَج َّنِة ُثَّم ُيَخَّيُر» َقاَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬فَكاَنْت ِتْلَك آِخ ُر َك ِلَم ٍة َتَك َّلَم ِبَه ا َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َقْو َلُه‪« :‬الَّلُهَّم الَّر ِفيَق اَألْع َلى»‪( .‬م‪)2444/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص در ح‪//‬ال ص‪//‬حت‪ ،‬می‌فرم‪//‬ود‪« :‬هیچ‬
‫پیامبری از دنیا نمی‌رود تا زمانی که جایگ‪/‬اهش را در بهش‪/‬ت نبین‪/‬د‪ .‬و بع‪/‬د از آن‬
‫به او اختیار داده می‌شود»‪ .‬بلی‪ ،‬هنگامی که ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص بیم‪//‬ار ش‪//‬د و نزدی‪//‬ک‬
‫بود قبض روح شود‪ ،‬در حالی که سرش بر زانوی من گذاشته ش‪//‬ده ب‪//‬ود‪ ،‬بیه‪//‬وش‬
‫شد‪ .‬و هنگامی که به هوش آمد‪ ،‬چشمانش ب‪//‬ه س‪//‬قف خان‪//‬ه‪ ،‬دوخت‪//‬ه ش‪//‬د و فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«الَّلُه َّم الَّر ِفيَق اَألْع َلى» یعنی بار الها! به سوی رفیق اعلی‪.‬‬
‫عایش‪//‬ه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ا خ‪//‬ود گفتم‪ :‬دیگ‪//‬ر ن‪//‬زد م‪//‬ا ب‪//‬اقی نمی‌مان‪//‬د و دانس‪//‬تم ک‪//‬ه‬
‫این‪‌،‬تحقق همان سخنی است که در زمان صحت‌اش به ما می‌گفت‪« :‬هیچ پیامبری‬
‫از دنیا نمی‌رود تا زمانی که جایگاهش را در بهشت نبیند‪ .‬و بع‪/‬د از آن ب‪/‬ه او اختیار‬
‫داده می‌شود»‪ .‬به هر حال‪« ،‬الَّلُهَّم َم َع الَّر ِفيِق اَألْع َلى» آخرین کلمه‌ای بود ک‪//‬ه رس‪//‬ول‬
‫الله ص بر زبان آورد‪.‬‬
‫َأْق‬ ‫َلْت‬
‫‪1666‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َق ا ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإَذ ا َخ َرَج ‪َ ،‬ر َع َبْيَن ِنَس اِئِه‪،‬‬
‫َفَطاَرِت اْلُقْر َع ُة َع َلى َعاِئَشَة َو َح ْفَص َة‪َ ،‬فَخ َر َج َت ا َم َع ُه َجِم يًع ا‪َ ،‬و َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإَذ ا‬
‫َك اَن ِبالَّلْيِل ‪َ ،‬س اَر َم َع َعاِئَش َة‪َ ،‬يَتَح َّد ُث َم َعَه ا‪َ ،‬فَق اَلْت َح ْفَص ُة ِلَع اِئَش َة‪َ :‬أَال َت ْر َك ِبيَن الَّلْيَل َة‬
‫َبِع يِرى َو َأْر َك ُب َبِع يَرِك ‪َ ،‬فَتْنُظ ِر يَن َو َأْنُظ ُر؟ َق اَلْت ‪َ :‬بَلى‪َ ،‬ف َرِكَبْت َعاِئَش ُة َع َلى َبِع يِر‬
‫َح ْفَص َة‪َ ،‬و َرِكَبْت َح ْفَص ُة َع َلى َبِع يِر َعاِئَش َة‪َ ،‬فَج اَء َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإَلى َج َم ِل َعاِئَش َة‪،‬‬
‫َو َع َلْيِه َح ْفَص ُة‪َ ،‬فَس َّلَم ُثَّم َص اَر َم َعَها‪َ ،‬ح َّتى َنَز ُل وا‪َ ،‬فاْفَتَقَد ْت ُه َعاِئَش ُة َفَغ اَر ْت ‪َ ،‬فَلَّم ا َنَز ُل وا‬
‫َجَع َلْت َتْج َع ُل ِر ْج َلَه ا َبْيَن اِإل ْذ ِخ ِر َو َتُق وُل‪َ :‬ي ا َر ِّب َس ِّلْط َع َلَّي َع ْقَر ًب ا َأْو َح َّي ًة َتْل َد ُغ ِني‪،‬‬
‫َر ُسوُلَك َو َال َأْسَتِط يُع َأْن َأُقوَل َلُه َشْيًئا‪( .‬م‪)2445/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از عایش‪//‬ه ل روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه هرگ‪//‬اه‪ ،‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص می‌خواس‪//‬ت ب‪//‬ه‬
‫مسافرت برود‪ ،‬میان همسرانش‪ ،‬قرعه می‌انداخت‪ .‬یک بار‪ ،‬قرعه به نام عایشه و‬
‫حفصه افتاد و هردوی آنان رسول اکرم ص را در این سفر همراهی نمودند‪ .‬قاب‪//‬ل‬
‫یادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص ش‪/‬ب‌ها در مس‪//‬یر راه‪ ،‬کن‪//‬ار عایش‪//‬ه ل ح‪//‬رکت‬
‫می‌کرد و با او صحبت می‌نمود‪ .‬حفصه به عایشه ل گفت‪:‬آیا امش‪//‬ب‪ ،‬ت‪//‬و ب‪//‬ر ش‪//‬تر‬
‫من سوار نمی‌شوی تا من بر شتر تو سوار شوم و شتران یکدیگر را تجربه کنیم؟‬
‫عایشه لگفت‪ :‬بلی‪ .‬اینگونه عایشه ل بر شتر حفصه‪ ،‬و حفصه بر ش‪//‬تر عایش‪//‬ه‬
‫سوار شد‪ .‬نبی اکرم ص به سوی شتر عایشه لآمد و به او سالم کرد در ح‪//‬الی ک‪//‬ه‬
‫حفصه بر آن سوار بود‪ .‬سپس به مسیرش ادامه داد تا اینکه توقف کردن‪/‬د و م‪/‬نزل‬
‫گرفتند‪ .‬عایشه ل که همراهی پیامبر را از دست داده بود‪ ،‬به غیرت آم‪//‬د و هنگ‪//‬ام‬
‫پایین آمدن‪ ،‬پاهایش را میان گیاهان اذخر گذاشت و گفت‪ :‬پروردگ‪//‬ارا! عق‪//‬رب ی‪//‬ا‬
 ‫‪291‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫ماری بر من مسلط گردان تا م‪/‬را نیش زن‪/‬د‪ .‬او پیامبر توس‪/‬ت و من نمی‌ت‪/‬وانم ب‪/‬ه‬
‫اوچیزی بگویم‪.‬‬
‫‪1667‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ك َم َل ِم َن الِّر َج اِل َك ِث يٌر‪َ ،‬و َلْم‬
‫َيْك ُم ْل ِم َن الِّنَس اِء َغ ْيُر َم ْر َيَم ِبْنِت ِعْمَر اَن ‪َ ،‬و آِس َيَة اْمَر َأِة ِفْر َعْو َن ‪َ ،‬و ِإَّن َفْض َل َعاِئَش َة َع َلى‬
‫الِّنَس اِء َكَفْض ِل الَّثِريِد َع َلى َس اِئِر الَّطَع اِم »‪( .‬م‪)2431/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬مردان زی‪//‬ادی ب‪//‬ه کم‪//‬ال‬
‫رسیده‌اند‪ .‬اما از زنان‪ ،‬فقط آسیه همس‪/‬ر فرع‪/‬ون و م‪/‬ریم دخ‪/‬تر عم‪/‬ران ب‪/‬ه کم‪/‬ال‬
‫رسیده‌اند‪ .‬و همانا برتری عایشه ل بر سایر زنان مانند برتری ترید (ن‪//‬انی ک‪//‬ه در‬
‫آبگوشت‪ ،‬خرد شده باشد) بر سایر غذاهاست»‪.‬‬
‫‪1668‬ـ َعن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يا َعاِئُش َهَذ ا ِج ْبِر يُل َيْقَر ُأ َع َلْي ِك‬
‫الَّس َالَم » َفَقاَلْت ‪َ :‬و َع َلْيِه الَّس َالُم َو َر ْح َم ُة ِهَّللا‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬و ُهَو َيَر ى َم ا َال َأَر ى‪( .‬م‪)2447/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عایشه ل روایت است که رسول هللا ص به او گفت‪ :‬ای عایشه! این‪،‬‬
‫جبریل است و به ت‪//‬و س‪//‬الم می‌ده‪//‬د»‪ .‬عایش‪//‬ه گفت‪ :‬س‪//‬الم و رحمت و برک‪//‬ات هللا‬
‫متعال بر او باد‪ .‬تو (ای پیامبر) چیزهایی را می‌بینی که من نمی‌بینم‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬در فضیلت عایشه و یادآوری حدیث ام زرع‬
‫‪1669‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َأَّنَها َقاَلْت ‪َ« :‬ج َلَس ِإْح َدى َع ْش َر َة اْم َر َأًة َفَتَع اَه ْد َن َو َتَع اَق ْد َن َأْن‬
‫ْأ‬
‫َال َيْكُتْم َن ِم ْن َأْخ َب اِر َأْز َو اِجِهَّن َش ْيًئا‪َ ،‬ق اَلِت اُألوَلى‪َ :‬ز ْو ِج ى َلْح ُم َج َم ٍل َغ ٌّث َع َلى َر ِس‬
‫َجَبٍل َو ْع ٍر َال َس ْهٌل َفُيْر َتَقى‪َ ،‬و َال َسِم يٌن َفُيْنَتَقی‪َ ،‬ق اَلِت الَّثاِنَي ُة‪َ :‬ز ْو ِج ى َال َأُبُّث َخ َب َرُه‪ِ ،‬إِّني‬
‫َأَخ اُف َأْن َال َأَذ َرُه‪ِ ،‬إْن َأْذ ُك ْر ُه َأْذ ُك ْر ُع َج َرُه َو ُبَج َرُه‪َ ،‬ق اَلِت الَّثاِلَث ُة‪َ :‬ز ْو ِج ى اْلَع َش َّنُق‪ِ ،‬إْن‬
‫َأْنِط ْق ُأَطَّلْق ‪َ ،‬وِإْن َأْس ُكْت ُأَع َّلْق ‪َ ،‬قاَلِت الَّراِبَع ُة‪َ :‬ز ْو ِج ى َك َلْيِل ِتَهاَم َة‪َ ،‬ال َح ٌّر َو َال ُق ٌّر ‪َ ،‬و َال‬
‫َم َخاَفَة َو َال َس آَم َة‪َ ،‬قاَلِت اْلَخاِمَس ُة‪َ :‬ز ْو ِج ى ِإْن َد َخ َل َفِهَد‪َ ،‬وِإْن َخ َرَج َأِس َد‪َ ،‬و َال َيْس َأُل َع َّم ا‬
‫َع ِهَد‪َ ،‬قاَلِت الَّساِدَس ُة‪َ :‬ز ْو ِج ى ِإْن َأَك َل َلَّف ‪َ ،‬وِإْن َش ِرَب اْش َتَّف ‪َ ،‬و ِإِن اْض َطَجَع اْلَت َّف ‪َ ،‬و َال‬
‫ُيوِلُج اْلَكَّف ِلَيْع َلَم اْلَبَّث ‪َ ،‬قاَلِت الَّساِبَع ُة‪َ :‬ز ْو ِج ي َغ َياَياُء ـ َأْو َع َياَياُء ـ َطَباَق اُء ‪ُ ،‬ك ُّل َداٍء َل ُه‬
‫َداٌء ‪َ ،‬شَّج ِك َأْو َفَّلِك َأْو َج َم َع ُك ًّال َل ِك ‪َ ،‬ق اَلِت الَّثاِم َن ُة‪َ :‬ز ْو ِج ى ال‪ِّ//‬ر يُح ِريُح َزْر َنٍب‪َ ،‬و اْلَم ُّس‬
‫َم ُّس َأْر َنٍب‪َ ،‬قاَلِت الَّتاِس َع ُة‪َ :‬ز ْو ِج ى َرِفي‪ُ//‬ع اْلِع َم اِد ‪َ ،‬طِو يُل الِّنَج اِد ‪َ ،‬ع ِظ يُم الَّر َم اِد ‪َ ،‬ق ِر يُب‬
‫اْلَبْيِت ِم َن الَّناِد ى‪َ ،‬قاَلِت اْلَع اِش َر ُة‪َ :‬ز ْو ِج ى َم اِلٌك َو َم ا َم اِلٌك ‪َ ،‬م اِل ٌك َخْي ٌر ِم ْن َذ ِل ِك ‪َ ،‬ل ُه ِإِب ٌل‬
‫َك ِثيَر اُت اْلَم َباِرِك ‪َ ،‬قِليَالُت اْلَم َس اِر ِح‪ ،‬وِإَذ ا َسِم ْع َن َص ْو َت اْلِم ْز َهِر َأْيَقَّن َأَّنُهَّن َهَو اِلُك‪َ ،‬قاَلِت‬
‫اْلَح اِدَيَة َع ْش َر َة‪َ :‬ز ْو ِج ى َأُب و َزْر ٍع َفَم ا َأُب و َزْر ٍع‪َ ،‬أَن اَس ِم ْن ُح ِلٍّى ُأُذ َنَّى ‪َ ،‬و َم َأل ِم ْن َش ْح ٍم‬
‫َعُضَدَّى‪َ ،‬و َبَّج َحِنى َفَبِج َح ْت ِإَلَّي َنْفِس ى‪َ ،‬و َج َد ِنى ِفي َأْه ِل ُغ َنْيَم ٍة ِبَش ٍّق‪َ ،‬فَجَع َلِنى ِفي َأْه ِل‬
‫َص ِهيٍل َو َأِط يٍط ‪َ ،‬و َداِئٍس َوُم َنٍّق‪َ ،‬فِع ْنَد ُه َأُقوُل َفَال ُأَقَّبُح َو َأْر ُقُد َفَأَتَص َّبُح‪َ ،‬و َأْش َر ُب َف َأَتَقَّنُح‪ُ ،‬أُّم‬
‫َأِبي َزْر ٍع‪َ ،‬فَم ا ُأُّم َأِبي َزْر ٍع‪ُ ،‬ع ُك وُمَه ا َر َد اٌح‪َ ،‬و َبْيُتَه ا َفَس اٌح‪ ،‬اْبُن َأِبي َزْر ٍع َفَم ا اْبُن َأِبي‬
‫َزْر ٍع‪َ ،‬م ْض ِج ُعُه َك َم َس ِّل َش ْطَبٍة‪َ ،‬و ُتْش ِبُعُه ِذَر اُع اْلَج ْف َرِة‪ِ ،‬بْنُت َأِبي َزْر ٍع‪َ ،‬فَم ا ِبْنُت َأِبي‬
‫َزْر ٍع‪َ ،‬طْو ُع َأِبيَها‪َ ،‬و َطْو ُع ُأِّمَها‪َ ،‬وِم ْل ُء ِكَس اِئَها‪َ ،‬و َغْيُظ َج اَرِتَه ا‪َ ،‬ج اِر َي ُة َأِبي َزْر ٍع‪َ ،‬فَم ا‬
‫َج اِر َيُة َأِبي َزْر ٍع‪َ ،‬ال َتُبُّث َحِد يَثَنا َتْبِثيًثا َو َال ُتَنِّقُث ِم يَر َتَن ا َتْنِقيًث ا‪َ ،‬و َال َتْم ُأل َبْيَتَن ا َتْع ِش يًش ا‪،‬‬
‫َقاَلْت ‪َ :‬خ َرَج َأُبو َز ْر ٍع َو اَألْو َطاُب ُتْم َخ ُض ‪َ ،‬فَلِقَى اْمَر َأًة َم َعَها َو َلَداِن َلَها َك اْلَفْهَد ْيِن ‪َ ،‬يْلَعَب اِن‬
‫ِم ْن َتْح ِت َخْص ِر َها ِبُر َّم اَنَتْيِن ‪َ ،‬فَطَّلَقِنى َو َنَك َحَها‪َ ،‬فَنَكْح ُت َبْع َد ُه َر ُج ًال َس ِر ًّيا‪َ ،‬رِكَب َش ِر ًّيا‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪292‬‬

‫َو َأَخ َذ َخ ِّطًّي ا‪َ ،‬و َأَر اَح َع َلَّي َنَعًم ا َثِر ًّي ا‪َ ،‬و َأْع َط اِنى ِم ْن ُك ِّل َر اِئَح ٍة َز ْو ًج ا‪ ،‬وَق اَل ‪ُ :‬ك ِلى ُأَّم‬
‫َزْر ٍع‪َ ،‬وِم يِر ى َأْهَلِك ‪َ ،‬فَلْو َج َم ْع ُت ُك َّل َش ْى ٍء َأْع َطاِنى َم ا َبَلَغ َأْص َغ َر آِنَيِة َأِبي َزْر ٍع‪َ ،‬ق اَلْت‬
‫َعاِئَش ُة‪َ :‬قاَل ِلي َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬كْنُت َلِك َك َأِبى َزْر ٍع ُألِّم َزْر ٍع»‪( .‬م‪)2448/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬یازده زن نشستند و با یکدیگر‪ ،‬عه‪//‬د و پیم‪//‬ان بس‪//‬تند‬
‫که هیچ چیز از احوال شوهرانشان را کتمان نکنند‪.‬‬
‫اولی گفت‪ :‬شوهرم مانند شتر الغری است که باالی کوه صعب العبوری قرار‬
‫دارد؛ نه هموار است که به آن صعود شود و نه گوشت‌ چاقی دارد که ب‪//‬ه خانه‌ه‪//‬ا‬
‫برده شود‪( .‬یعنی بد اخالق است و ویژگی مثب‪//‬تی ن‪//‬دارد ک‪//‬ه م‪//‬ردم ب‪//‬ه او مراجع‪//‬ه‬
‫کنند)‪.‬‬
‫دومی گفت‪ :‬من اسرار ش‪/‬وهرم را ف‪//‬اش نمی‌کنم؛ زی‪/‬را می‌ترس‪/‬م ک‪/‬ه ب‪/‬ه اتم‪/‬ام‬
‫نرسد‪ .‬و اگر از او سخن بگویم‪ ،‬همه‌ی عیوبش را ذکر می‌نمایم‪.‬‬
‫سومی گفت‪ :‬شوهرم فرد قد بلندی است که اگر ح‪//‬رف ب‪//‬زنم‪ ،‬طالقم می‌ده‪//‬د و‬
‫اگر سکوت کنم‪ ،‬مرا معلق می‌گذارد (بجز بدی‪ ،‬هیچ حسنی ندارد‪).‬‬
‫چهارمی گفت‪ :‬شوهرم مانند شب سرزمین تهامه‪ ،‬معتدل است؛ نه بسیار س‪//‬رد‬
‫است و نه بسیارگرم‪ .‬ترس و وحش‪//‬تی از او ن‪//‬دارم (چ‪//‬ون خ‪//‬وش اخالق اس‪//‬ت) و‬
‫همنشینی با وی‪ ،‬مالل آور نیست‪.‬‬
‫پنجمی گفت‪ :‬شوهرم هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه وارد خان‪//‬ه می‌ش‪//‬ود‪ ،‬مانن‪//‬د یوزپلن‪//‬گ اس‪//‬ت‬
‫(زیاد می‌خوابد‪ ).‬و هنگامی که از خانه بیرون می‌رود‪ ،‬مانن‪//‬د ش‪//‬یر اس‪//‬ت (بس‪//‬یار‬
‫شجاع است‪ ).‬و از مال و اموالی که در خانه وجود دارد‪ ،‬نمی‌پرسد‪.‬‬
‫ششمی گفت‪ :‬شوهرم هنگام خوردن‪ ،‬همه چیز را می‌خ‪//‬ورد و هیچ چ‪//‬یز ب‪//‬اقی‬
‫نمی‌گذارد و اگر آب بنوش‪//‬د‪ ،‬ت‪//‬ا َت ه می‌نوش‪//‬د و ظ‪//‬رف را خ‪//‬الی می‌کن‪//‬د‪ .‬و هنگ‪//‬ام‬
‫خوابیدن‪ ،‬خود را یک گوشه می‌پیچد و می‌خوابد و دستش را وارد لباس‪//‬م نمی‌کن‪//‬د‬
‫تا محبت مرا نسبت به خودش بداند‪.‬‬
‫هفتمی گفت‪ :‬شوهرم‪ ،‬فرد کودنی است و ی‪//‬ا اینک‪//‬ه ت‪//‬وان ن‪//‬زدیکی ب‪//‬ا زن‪//‬ان را‬
‫ندارد‪ .‬احمق و نادان است‪ .‬همه‌ی عیوب‪ ،‬در او جمع شده است‪ .‬س‪//‬رت را زخمی‬
‫می‌کند و یا عضوی از اعض‪/‬ایت را می‌ش‪/‬کند و ی‪/‬ا اینک‪/‬ه هم زخمی‌ می‌کن‪/‬د و هم‬
‫می‌شکند‪.‬‬
‫هش‪//‬تمی گفت‪ :‬ن‪//‬وازش ش‪//‬وهرم مانن‪//‬د ن‪//‬وازش خرگ‪//‬وش اس‪//‬ت یع‪//‬نی بس‪//‬یار‬
‫متواضع و خوش اخالق می‌باشد‪ .‬و بویی مانند بوی زرنب‪ 1‬دارد‪.‬‬
‫نهمی گفت‪ :‬شوهرم از نسب باالیی برخوردار است؛ قد بلن‪//‬دی دارد؛ خاکس‪//‬تر‬
‫خ‪//‬انه‌اش بس‪//‬یار زی‪//‬اد اس‪//‬ت؛ یع‪//‬نی ف‪//‬رد س‪//‬خاوتمندی می‌باش‪//‬د‪ .‬همچ‪//‬نین خ‪//‬انه‌اش‬
‫نزدیک محل تجمع مردم است‪.‬‬
‫دهمی گفت‪ :‬ش‪//‬وهرم‪ ،‬مال‪//‬ک‪ ،‬ن‪//‬ام دارد‪ .‬مال‪//‬ک کیس‪//‬ت؟ مال‪//‬ک به‪//‬تر از این‬
‫حرف‌ها است‪ .‬او ش‪//‬تران زی‪//‬ادی دارد ک‪//‬ه بیش‪//‬تر اوقات‪ ،‬کنارخان‪//‬ه خوابیده‌ان‪//‬د و‬
‫‪1‬‬
‫‪- 1‬زرنب‪ ،‬گیاه خوشبویی است‪.‬‬
 ‫‪293‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫کمتر به چ‪//‬را می‌رون‪//‬د‪ .‬و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ص‪//‬دای موس‪//‬یقی را بش‪//‬نوند‪ ،‬می‌دانن‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫هم‌اکنون ذبح خواهند شد‪( .‬یعنی فردی بسیار سخاوتمند است طوری که شتران را‬
‫بیشتر اوقات‪ ،‬کنار خانه نگه می‌دارد تا هنگام آمدن مهم‪//‬ان در دس‪//‬ترس باش‪//‬ند‪ .‬و‬
‫به محض اینکه مهمان بیاید‪ ،‬مجلس موسیقی برپا می‌کند و شتری ذبح می‌نماید‪).‬‬
‫یازدهمی گفت‪ :‬شوهرم ابوزرع است‪ .‬می‌دانید ابوزرع چ‪//‬ه کس‪//‬ی اس‪//‬ت؟ او‬
‫گوشهایم را با زی‪//‬ورآالت آراس‪//‬ته و بازوه‪//‬ایم را چ‪//‬اق و فرب‪//‬ه نم‪//‬وده و ب‪//‬اعث‬
‫خوشحالی من گردیده است‪ .‬من هم خوشحال شده‌ام‪ .‬او م‪//‬را در میان ص‪//‬احبان‬
‫گوسفند یافت که به دشواری زندگی می‌کردم؛ پس م‪//‬را ب‪//‬ه میان اس ‪/‬ب‌داران و‬
‫شترداران و کشاورزان آورد‪ .‬سخنانم را می‌پذیرد‪ .‬صبحها می‌خوابم؛ چ‪//‬را ک‪//‬ه‬
‫به اندازه‌ی کافی‪ ،‬خ‪//‬دمتگزار دارد‪ .‬ن‪//‬زد م‪//‬ا آب زی‪//‬ادی وج‪//‬ود دارد‪ .‬ام‪//‬ا م‪//‬ادر‬
‫ابوزرع‪ ،‬آیا مادرش را می‌شناسید؟ او انبارهای بس‪//‬یار وس‪//‬یعی دارد ک‪//‬ه ممل‪//‬و‬
‫از غذا و سایر کاالها می‌باشد و دارای خانه‌ی بسیار بزرگی است‪.‬‬
‫اما فرزند ابوزرع‪ ،‬آیا فرزند ابوزرع را می‌شناس‪//‬ید؟ خوابیدنش ب‪//‬ه شمش‪//‬یری‬
‫شباهت دارد که از نیام‌‪ ،‬بیرون آورده شده باشد؛ یعنی زیب‪//‬ا اس‪//‬ت‪ .‬و ب‪//‬ا ی‪//‬ک ران‬
‫بزغاله‪ ،‬سیر می‌کند؛ یعنی کم خوراک است‪.‬‬
‫و دختر ابوزرع‪ ،‬آیا می‌دانید که دختر ابوزرع چه کس‪//‬ی اس‪//‬ت؟ او دخ‪//‬تری‬
‫فرم‪//‬انبردار اس‪//‬ت‪ .‬از م‪//‬ادرش اط‪//‬اعت می‌کن‪//‬د‪ .‬چ‪//‬اق و چهارش‪//‬انه اس‪//‬ت و ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ای زیبا است که باعث ناراحتی هوویش می‌شود‪ .‬ام‪//‬ا کن‪//‬یز اب‪//‬وزرع‪ ،‬آی‪//‬ا‬
‫می‌دانید او کیست؟ او فرد رازداری است که سخنان ما را ب‪//‬ه م‪//‬ردم نمی‌گوی‪//‬د‪.‬‬
‫و امانت داری است که غذای ما را حیف و میل نمی‌کند‪ .‬و نظافت کاری اس‪//‬ت‬
‫که اجازه نمی‌دهد خانه‌ی ما خس و خاشاک بگیرد‪.‬‬
‫روزی‪ ،‬اب‪//‬وزرع از خان‪//‬ه ب‪//‬یرون رفت در ح‪//‬الی ک‪//‬ه مش ‪/‬ک‌ها پ‪//‬ر از ش‪//‬یر‬
‫بودند‪ .‬او در مسیر راه با زنی برخ‪//‬ورد ک‪//‬رد ک‪//‬ه دو بچه‌ی مانن‪//‬د دو یوزپلن‪//‬گ‬
‫داشت‪ .‬آن بچه‌ها‪ ،‬با پستانهای مادرشان که ب‪//‬ه ان‪//‬ار می‌مان‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ازی می‌کردن‪//‬د‪.‬‬
‫ابوزرع مرا طالق داد و با آن زن‪ ،‬ازدواج کرد‪.‬‬
‫من هم بعد از او با مردی شریف‪ ،‬و سرمایه‌دار‪ ،‬اسب سوار و نیزه ب‪//‬ه دس‪//‬ت‪،‬‬
‫ازدواج کردم که شتران زیادی به من ارزانی داشت و از هرچیز‪ ،‬یک نوع برای‬
‫من تدارک دی‪/‬د و ب‪/‬ه من گفت‪‌:‬ای ام زرع! بخ‪/‬ور و ب‪/‬ه خ‪/‬انواده‌ات ن‪/‬یز بخ‪/‬وران‪.‬‬
‫ولی در عین حال‪ ،‬اگر همه‌ی چیزهایی را که او به من داده است‪ ،‬ی‪//‬ک ج‪//‬ا جم‪//‬ع‬
‫کنم‪ ،‬به اندازه‌ی کوچکترین ظرف ابوزرع نمی‌شود‪.‬‬
‫عایشه لمی‌گوید‪ :‬رسول هللا ص بعد از ش‪//‬نیدن این س‪//‬خنان فرم‪//‬ود‪« :‬من ب‪//‬رای‬
‫تو مانند ابوزرع برای ام زرع هستم»‪.‬‬

‫باب (‪ :)21‬فضایل ام المؤمنین خدیجه ل همسر گرامی نبی اکرم ص‬

 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪294‬‬

‫‪1670‬ـ َعن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َج ْع َفَر َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َع ِلًّيا س ِباْلُك وَفِة َيُقوُل‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا‬
‫ص َيُقوُل‪َ« :‬خ ْيُر ِنَس اِئَها َم ْر َيُم ِبْنُت ِعْمَر اَن ‪َ ،‬و َخ ْيُر ِنَس اِئَها َخ ِد يَج ُة ِبْنُت ُخ َو ْيِلٍد » َق اَل َأُب و‬
‫ُك َر ْيٍب‪َ :‬و َأَش اَر َوِكيٌع ِإَلى الَّس َم اِء َو اَألْر ِض‪( .‬م‪)2430/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن جعف‪//‬ر می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه علی بن ابی ط‪//‬الب س در کوف‪//‬ه‬
‫می‌گفت‪ :‬شنیدم ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬به‪/‬ترین زن امت‌ه‪/‬ای گذش‪/‬ته‪ ،‬م‪/‬ریم‬
‫دختر عمران‪ ،‬و بهترین زن امت من‪ ،‬خدیجه است»‪.‬‬
‫ابوکریب می‌گوید‪ :‬وکیع هنگ‪//‬ام روایت این ح‪//‬دیث‪ ،‬ب‪//‬ه آس‪//‬مان و زمین اش‪//‬اره‬
‫می‌نمود‪.‬‬
‫‪1671‬ـ َعن ابي ُهَر ْي َر َة س َقاَل ‪َ :‬أَتى ِج ْب ِر يُل الَّنِبَّي ص َفَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّل ِه َه ِذِه‬
‫َخ ِد يَج ُة َقْد َأَتْتَك ‪َ ،‬م َعَها ِإَناٌء ِفيِه ِإَداٌم َأْو َطَع اٌم َأْو َش َر اٌب ‪َ ،‬ف ِإَذ ا ِه َي َأَتْت َك َف اْق َر ْأ َع َلْيَه ا‬
‫الَّس َالَم ِم ْن َر ِّبَه ا ﻷ‪َ ،‬و ِم ِّنى َو َبِّش ْر َها ِبَبْيٍت ِفي اْل َج َّن ِة ِم ْن َقَص ٍب ‪َ ،‬ال َص َخ َب ِفي ‪ِ/‬ه َو َال‬
‫َنَص َب ‪( .‬م‪)2433/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬جبریل نزد نبی اکرم ص آمد و گفت‪ :‬او خدیج‪//‬ه‬
‫است که با ظرفی از خورش یا غذا و یا آب می‌آید‪ .‬پس هنگامی ک‪/‬ه ن‪/‬زد ت‪/‬و آم‪/‬د‪،‬‬
‫از طرف پرودگارش و از ط‪/‬رف من ب‪/‬ه او س‪/‬الم برس‪/‬ان و او را ب‪/‬ه خ‪/‬انه‌ای در‬
‫بهش‪//‬ت بش‪//‬ارت ب‪//‬ده ک‪//‬ه از مرواری‪//‬د میان تهی‪ ،‬س‪//‬اخته ش‪//‬ده اس‪//‬ت و هیچگون‪//‬ه‬
‫خستگی و سر و صدایی در آن‪ ،‬وجود ندارد‪.‬‬
‫‪1672‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َق اَلْت ‪َ :‬م ا ِغ ْر ُت َع َلى ِنَس اِء الَّنِبِّي ص ِإَّال َع َلى َخ ِد يَج َة‪،‬‬
‫َو ِإِّنى َلْم ُأْد ِر ْك َها‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬و َك اَن َر ُسوُل الَّلِه ص ِإَذ ا َذ َبَح الَّش اَة َفَيُقوُل ‪َ« :‬أْر ِس ُلوا ِبَها ِإَلى‬
‫َأْص ِد َقاِء َخ ِد يَج َة» َقاَلْت ‪َ :‬فَأْغ َض ْب ُتُه َيْو ًم ا َفُقْلُت ‪َ :‬خ ِد يَج َة؟ َفَقاَل ‪ِ« :‬إِّنى َقْد ُر ِز ْق ُت ُح َّبَها»‪.‬‬
‫(م‪)2435/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشهلمی‌گوید‪ :‬بر هیچ یک از همسران ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی‬
‫خدیجه‪ ،‬رشک نبردم‪ .‬البته من در زمان ایشان نب‪//‬ودم؛ ولی هرگ‪//‬اه رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص گوسفندی ذبح می‌نمود‪ ،‬می‌فرمود‪« :‬بخشی از آن را برای دوستان خدیج‪//‬ه‬
‫بفرس‪//‬تید»‪ .‬عایش‪//‬ه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬روزی‪ ،‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص را خش‪//‬مگین س‪//‬اختم و‬
‫گفتم‪ :‬چرا همیشه از خدیجه صحبت می‌کنید؟ فرم‪//‬ود‪« :‬محبت او در دلم ج‪//‬ای‬
‫گرفته است»‪.‬‬
‫ْت‬ ‫َّت‬ ‫َة‬ ‫َل‬ ‫َّن‬ ‫َل‬
‫‪1673‬ـ َع ْن َعاِئَش ب ا ‪ْ :‬م َيَت َز َّو ِج ال ِبُّي ص َع ى َخ ِد يَج َح ى َم اَت ‪( .‬م‪/‬‬ ‫َلْت‬ ‫َق‬ ‫َة‬
‫‪)2436‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬تا زمانی که خدیجه ل وفات نکرد‪ ،‬نبی اکرم ص ب‪//‬ا‬
‫زنی دیگر ازدواج ننمود‪.‬‬
‫َل‬
‫َخ ِد يَج َة‪َ ،‬ع ى َر ُس وِل‬ ‫ُت‬ ‫ْخ‬ ‫ُأ‬ ‫ُخ‬ ‫ْنُت‬ ‫ُة‬‫َل‬ ‫ْت‬ ‫َذ‬‫ْأ‬ ‫َل‬
‫َو ْيِلٍد ‪،‬‬ ‫‪1674‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقا ِت‪ :‬اْسَت َن َها ِب‬
‫ِهَّللا ص َفَعَر َف اْس ِتْئَذ اَن َخ ِد يَج َة َفاْر َت اَح ِل َذ ِلَك‪َ ،‬فَق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم َهاَل ُة ِبْنُت ُخ َو ْيِل ٍد » َفِغ ْر ُت‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬و َم ا َت ْذ ُك ُر ِم ْن َعُج وٍز ِم ْن َع َج اِئِز ُق َر ْيٍش‪َ ،‬حْم َر اِء الِّش ْدَقْيِن ‪َ ،‬هَلَك ْت ِفي ال‪َّ/‬دْهِر ‪،‬‬
‫َفَأْبَد َلَك ُهَّللا َخْيًرا ِم ْنَها‪( .‬م‪)2437/‬‬
 ‫‪295‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬هاله دخ‪//‬تر خویل‪//‬د؛ خ‪//‬واهر خدیج‪//‬ه ل؛ از رس‪//‬ول‬

‫الله ص اجازه‌ی ورود خواست‪ .‬پیامبر اکرم ص چون از ش‪//‬نیدن ص‪//‬دای او ب‪//‬ه‬
‫یاد اجازه خواس‪//‬تن خدیج‪//‬ه ل افت‪//‬اد‪ ،‬خوش‪//‬حال ش‪//‬د و فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا! هال‪//‬ه‬
‫است»‪ .‬عایشه می‌گوید‪ :‬از شنیدن این جمله‪ ،‬رشک ب‪//‬ردم و گفتم‪ :‬چ‪//‬را از پ‪//‬یر‬
‫زنی قریشی که سرخی لثه‌هایش آشکار بود (دندان نداشت) و مدت‌ها است ک‪//‬ه‬
‫از دنیا رفته است این همه یاد می‌کنی در حالی که الله متع‪//‬ال‪ ،‬زن‪//‬انی به‪//‬تر از‬
‫او به شما عنایت فرموده است‪.‬‬

‫باب (‪ :)22‬فضایل همسر گرامی نبی اکرم ص ام المؤمنین زینب ل‬

‫‪1675‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب ُأِّم اْلُم ْؤ ِمِنيَن َقاَلْت ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أْس َر ُع ُك َّن َلَح اًق ا ِبي‬
‫َأْطَو ُلُك َّن َيًدا» َقاَلْت ‪َ :‬فُك َّن َيَتَط اَو ْلَن َأَّيُتُهَّن َأْط َو ُل َي ًدا‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬فَك اَنْت َأْطَو َلَن ا َي ًدا َزْيَنُب ‪،‬‬
‫َألَّنَها َكاَنْت َتْع َم ُل ِبَيِد َها َو َتَص َّد ُق‪( .‬م‪)2452/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ام المؤمنین عایشه ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬از میان ش‪//‬ما‬
‫همس‪//‬رانم‪ ،‬کس‪/‬ی‌که دس‪/‬ت‌هایش درازت‪//‬ر اس‪//‬ت‪ ،‬زودت‪//‬ر از دیگ‪//‬ران ب‪//‬ه من ملح‪//‬ق‬
‫خواه‪//‬د ش‪//‬د»‪ .‬ل‪//‬ذا همس‪//‬ران ن‪//‬بی ک‪//‬رم ص دست‌هایش‪//‬ان را ان‪//‬دازه می‌گرفتن‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫کدامیک دست درازتری دارد؛ اما در حقیقت‪ ،‬زینب از همه‌ی ما دست درازت‪//‬ری‬
‫داشت؛ چرا که با دستانش کار می‌کرد و صدقه می‌داد‪.‬‬
‫(و منظ‪//‬ور پیامبر اک‪//‬رم ص از درازی دس‪//‬ت‪ ،‬ص‪//‬دقه دادن ب‪//‬ود‪ .‬و زینب ک‪//‬ه‬
‫بسیار صدقه می‌داد ‪ ،‬زودتر از همه‌ی ما‪ ،‬به رسول هللا ص ملحق گردید)‪.‬‬

‫باب (‪ :)23‬فضایل ام المؤمنین ام سلمه ل همسر گرامی نبی اکرم ص‬

‫‪1676‬ـ َعن ابي ُع ْثَم اَن ‪َ ،‬ع ْن َس ْلَم اَن س َق اَل ‪َ :‬ال َتُك وَنَّن ‪ِ ،‬إِن اْس َتَطْعَت ‪َ ،‬أَّوَل َم ْن‬
‫َيْد ُخ ُل الُّسوَق َو َال آِخ َر َم ْن َيْخ ُرُج ِم ْنَها‪َ ،‬فِإَّنَها َم ْع َر َك ُة الَّش ْيَطاِن ‪َ ،‬و ِبَها َيْنِص ُب َر اَيَتُه‪َ ،‬قاَل ‪:‬‬
‫َو ُأْنِبْئُت َأَّن ِج ْبِر يَل َع َلْيِه الَّس َالُم َأَتى َنِبَّى ِهَّللا ص َوِع ْنَد ُه ُأُّم َس َلَم َة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَجَع َل َيَتَح َّد ُث ُثَّم‬
‫َقاَم ‪َ ،‬فَقاَل َنِبُّي ِهَّللا ص ُألِّم َس َلَم َة‪َ« :‬م ْن َهَذ ا»؟ َأْو َك َم ا َقاَل ‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬هَذ ا ِد ْح َيُة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَق اَلْت‬
‫ُأُّم َس َلَم َة‪ :‬اْيُم ِهَّللا َم ا َحِس ْبُتُه ِإَّال ِإَّياُه‪َ ،‬ح َّتى َسِم ْع ُت ُخ ْطَبَة َنِبِّى ِهَّللا ص ُيْخ ِبُر ِبَخ َبِر ِج بِر يَل ‪،‬‬
‫َأْو َك َم ا َق اَل ‪َ ،‬ق اَل َفُقْلُت َألِبى ُع ْثَم اَن ‪ِ :‬مَّم ْن َس ِم ْعَت َه َذ ا؟ َق اَل ‪ِ :‬م ْن ُأَس اَم َة ْبِن َزْي ٍد ‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2451‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو عثمان می‌گوید‪ :‬سلمان س گفت‪ :‬در صورت امکان‪ ،‬نخستین فردی‬
‫که وارد بازار می‌شود و آخرین فردی که که از آن‪ ،‬خارج می‌شود‪ ،‬مباش؛ زی‪//‬را‬
‫ب‪//‬ازار مح‪//‬ل ک‪//‬ارزار ش‪//‬یطان اس‪//‬ت و ش‪//‬یطان پ‪//‬رچمش را در آن ب‪//‬ه اه‪//‬تزاز در‬
‫می‌آورد‪ .‬همچنین س‪/‬لمان گفت‪ :‬ب‪/‬ه من گفتن‪/‬د‪ :‬جبری‪/‬ل ن‪/‬زد ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص آم‪/‬د در‬
‫حالی که ام سلمه نزد ایشان بود‪ .‬آنگاه‪ ،‬جبرییل صحبت نمود و برخاس‪//‬ت‪ .‬پیامبر‬
‫اکرم ص به ام سلمه ل فرمود‪« :‬این کیست»؟ یا جمله‌ای شبیه این فرمود‪ .‬ام سلمه‬
‫جواب داد‪ :‬این‪ ،‬دحیه‌ی کلبی است‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪296‬‬

‫ابو عثمان می‌گوید‪ :‬ام سلمه ل گفت‪ :‬سوگند به هللا‪ ،‬من فکر نمی‌کردم ک‪//‬ه بج‪//‬ز‬
‫دحیه‪ ،‬کسی دیگر باشد؛ تا اینک‪/‬ه س‪/‬خنرانی ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص را ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه از آم‪/‬دن‬
‫جبرییل صحبت می‌نمود‪.‬‬
‫راوی [از ابو عثمان] می‌گوی‪//‬د‪ :‬از اب‪//‬و عثم‪//‬ان پرس‪//‬یدم‪ :‬این ح‪//‬دیث را از چ‪//‬ه‬
‫کسی شنیدی؟ جواب داد‪ :‬از اسامه بن زید‪.‬‬

‫باب (‪ :)24‬فضایل ام ُس لیم مادر انس بن مالک ل‬

‫‪1677‬ـ َع ْن َأَنٍس بِن مالك س َقاَل ‪َ :‬ك اَن الَّنِبُّي ص َال َيْد ُخ ُل َع َلى َأَح ٍد ِم َن الِّنَس اِء ِإَّال‬
‫َع َلى َأْز َو اِج ِه‪ِ ،‬إَّال ُأِّم ُس َلْيٍم ‪َ ،‬فِإَّنُه َك اَن َيْد ُخ ُل َع َلْيَها‪َ ،‬فِقيَل َلُه ِفي َذ ِلَك‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إِّنى َأْر َحُمَها‪،‬‬
‫ُقِتَل َأُخ وَها َم ِع ى»‪( .‬م‪)2455/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص غیر از خانه‌های همس‪//‬رانش‪،‬‬
‫به خانه‌ی هیچ زن دیگری بجز خانه‌ی ام ُسلیم (که خاله‌ی رضاعی‌اش ب‪//‬ود) وارد‬
‫نمی‌شد‪ .‬مردم در این باره از رس‪//‬ول هللا ص پرس‪//‬یدند‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬من ب‪//‬ه او محبت‬
‫می‌کنم؛ زیرا برادرش که همراه من بود‪ ،‬کشته شد»‪.‬‬
‫‪1678‬ـ َع ْن َأَنٍس بن مال‪//‬ك س َع ِن الَّنِبِّى ص َق اَل ‪َ« :‬د َخ ا َج َة َفَس ِم ْع َخ َف ‪،‬‬
‫ًة‬ ‫ْش‬ ‫ُت‬ ‫َّن‬ ‫ْل‬ ‫ُت‬ ‫ْل‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬م ْن َهَذ ا؟ َقاُلوا‪َ :‬هِذِه اْلُغ َم ْيَص اُء ِبْنُت ِم ْلَح اَن ‪ُ ،‬أُّم َأَنِس ْبِن َم اِلٍك »‪( .‬م‪)2456/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬وارد بهش‪//‬ت ش‪//‬دم و‬
‫صدای پایی شنیدم‪ .‬پرسیدم‪ :‬این کیست؟ گفتند‪ُ :‬غ میصاء دخ‪//‬تر ِم لح‪//‬ان؛ م‪//‬ادر انس‬
‫بن مالک؛ است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)25‬فضایل موالی رسول اکرم؛ ام ایمن؛ مادر اسامه بن زید‬
‫‪1679‬ـ َع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬قاَل َأُبو َبْك ٍر س ـ َبْع َد َو َفاِة َر ُس وِل ِهَّللا صـ ِلُع َم َر ‪ :‬اْنَطِل ْق‬
‫ِبَنا ِإَلى ُأِّم َأْيَم َن َنُز وُرَها‪َ ،‬ك َم ا َك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص َيُز وُرَها‪َ ،‬فَلَّم ا اْنَتَهْيَنا ِإَلْيَها َبَك ْت ‪َ ،‬فَق اَال‬
‫َلَها‪َ :‬م ا ُيْبِكيِك ‪َ ،‬م ا ِع ْنَد ِهَّللا َخْي ٌر ِلَر ُس وِلِه ص‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬م ا َأْبِكى َأْن َال َأُك وَن َأْع َلُم َأَّن َم ا‬
‫ِع ْنَد ِهَّللا َخْيٌر ِلَر ُسوِلِه ص‪َ ،‬و َلِكْن َأْبِكى َأَّن اْلَو ْح َى َقِد اْنَقَط َع ِم َن الَّس َم اِء ‪َ ،‬فَهَّيَج ْتُهَم ا َع َلى‬
‫اْلُبَك اِء ‪َ ،‬فَجَع َال َيْبِكَياِن َم َعَها‪( .‬م‪)2454/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬اب‪//‬وبکر س بع‪//‬د از وف‪//‬ات رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه عم‪//‬ر‬
‫گفت‪ :‬همانگون‪//‬ه ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬رای مالقات ام ایمن می‌رفت‪ ،‬م‪//‬ا ن‪//‬یز ب‪//‬ه‬
‫مالقات اوب‪//‬رویم‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ن‪//‬زد ام ایمن رف‪//‬تیم‪ ،‬گری‪//‬ه ک‪//‬رد‪.‬‬
‫ابوبکر و عمر گفتند‪ :‬چرا گریه می‌ک‪//‬نی؟ آنچ‪//‬ه ن‪//‬زد هللا متع‪//‬ال وج‪//‬ود دارد ب‪//‬رای‬
‫پیامبرش بهتر است‪ .‬ام ایمن گفت‪ :‬به خاطر عدم شناخت اینکه آنچه نزد هللا متعال‬
‫وجود دارد برای پیامبرش بهتر است‪ ،‬گری‪//‬ه نمی‌کنم‪ ،‬بلک‪//‬ه ب‪//‬ه خ‪//‬اطر قطع ش‪//‬دن‬
‫وحی از آسمان‪ ،‬گریه می‌کنم‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬این سخن ام ایمن‪ ،‬ابو بک‪//‬ر و عم‪//‬ر‬
‫را نیز به گریه انداخت و هردو همراه او گریه کردند‪.‬‬
 ‫‪297‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫باب (‪ :)26‬فضایل زید بن حارثه‬

‫‪1680‬ـ َعن ابن عمر ل‪َ :‬أَّنُه َك اَن َيُق وُل‪َ :‬م ا ُكَّن ا َن ْد ُعو َزْي َد ْبَن َح اِر َث َة ِإَّال َزْي َد ْبَن‬
‫ُم َحَّمٍد ‪َ ،‬ح َّتى َنَز َل ِفي اْلُقْر آُن ‪﴿ :‬ٱۡد ُعوُهۡم ٓأِلَبٓاِئِهۡم ُهَو َأۡق َس ُط ِع نَد ٱِهَّلل﴾ [األح‪/‬زاب‪( .]5 :‬م‪/‬‬
‫‪)2425‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابن عمر ل روایت است که می‌گفت‪ :‬ما زید بن حارث‪//‬ه را فق‪//‬ط زی‪//‬د‬
‫بن محمد صدا می‌زدیم تا اینکه این آیه‌ی قرآن ک‪/‬ریم ن‪/‬ازل گردی‪/‬د ک‪/‬ه‪﴿ :‬ٱۡد ُع وُهۡم‬
‫ٓأِلَبٓاِئِهۡم ُهَو َأۡق َس ُط ِع نَد ٱِهَّلل﴾ «آنها را به پدرانشان نسبت دهید؛ چرا ک‪//‬ه این ک‪//‬ار ن‪//‬زد هللا‬
‫متعال عادالنه‌تر می‌باشد»‪.‬‬

‫باب (‪ :)27‬فضایل زید بن حارثه و اسامه بن زید ل‬

‫‪1681‬ـ َعن ابن عمر ل‪َ :‬أَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َقاَل َو ُهَو َع َلى اْلِم ْن َب ِر ‪ِ« :‬إْن َتْط َع ُن وا‬
‫ِفي ِإَم اَر ِتِه ـ ُيِر يُد ُأَس اَم َة ْب َن َز ْي ٍد ـ َفَق ْد َطَع ْنُتْم ِفي ِإَم اَر ِة َأِبي‪ِ/‬ه ِم ْن َقْب ِل ِه ‪َ ،‬و اْي ُم الَّل ِه ِإْن‬
‫َك اَن َلَخ ِليًقا َلَها‪َ ،‬و اْي ُم الَّل ِه ِإْن َك اَن َألَح َّب الَّن اِس ِإَلَّى ‪َ ،‬و اْي ُم الَّل ِه ِإَّن َه َذ ا َلَه ا َلَخ ِلي‪ٌ/‬ق ـ‬
‫ُيِر يُد ُأَس اَم َة ْب َن َز ْي ٍد ـ َو اْي ُم الَّلِه ِإْن َك اَن َألَح َّبُهْم ِإَلَّي ِم ْن َبْع ِدِه ‪َ ،‬فُأوِص يُك ْم ِب ِه َفِإَّن ُه ِم ْن‬
‫َص اِلِح يُك ْم »‪( .‬م‪)2426/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر ب می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص باالی منبر فرمود‪« :‬شما که‬
‫هم اکنون به فرمان‪//‬دهی او ـ اس‪//‬امه بن زی‪//‬د ـ اع‪//‬تراض داری‪//‬د‪ ،‬قبًال ب‪//‬ه فرمان‪//‬دهی‬
‫پدرش نیز اعتراض داشتید؛ سوگند به هللا ک‪//‬ه او (پ‪//‬درش) شایس‪//‬ته‌ی فرمان‪//‬دهی و‬
‫محبوبترین مردم نزد من بود‪ .‬و بعد از او ‌‪ ،‬این‪( ،‬اسامه) نیز محب‪//‬وب‌ترین م‪//‬ردم‪،‬‬
‫نزد من است‪ .‬پس شما را در مورد او توصیه می‌نمایم؛ چرا که او از نیکوک‪//‬اران‬
‫شما است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)28‬فضایل بالل بن رباح موالی ابوبکر صدیق‬
‫‪1682‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص ِلِبَالٍل ِع ْن َد َص َالِة اْلَغ َداِة‪َ« :‬ي ا‬
‫ِبَالُل َح ِّد ْثِنى ِبَأْر َج ى َع َم ٍل َع ِم ْلَتُه‪ِ ،‬ع ْنَدَك‪ِ ،‬في اِإل ْس َالِم َم ْنَفَع ًة‪َ ،‬فِإِّنى َس ِم ْع ُت الَّلْيَل َة َخ ْش َف‬
‫َنْع َلْيَك َبْيَن َيَد َّى ِفي اْلَج َّنِة»‪َ .‬قاَل ِبَالٌل‪َ :‬م ا َع ِم ْلُت َع َم ًال ِفي اِإل ْس َالِم َأْر َج ى ِع ْن ِد ي َم ْنَفَع ًة‪،‬‬
‫ِم ْن َأِّني َال َأَتَطَّهُر ُطُهوًرا َتاًّما‪ِ ،‬في َس اَعٍة ِم ْن َلْيٍل َو َال َنَهاٍر ‪ِ ،‬إَّال َص َّلْيُت ِب َذ ِلَك الُّطُه وِر ‪،‬‬
‫َم ا َكَتَب ُهَّللا ِلي َأْن ُأَص ِّلَى ‪( .‬م‪)2458/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص هنگ‪/‬ام نم‪/‬از ص‪//‬بح‪ ،‬ب‪/‬ه‬
‫بالل فرم‪///‬ود‪« :‬ای بالل! عملی را ک‪///‬ه ب‪///‬ه آن‪ ،‬امید بیش‪///‬تری داری و آن را در‬
‫دوران مسلمانی‪ ،‬انجام داده‌ای‪ ،‬برایم بگ‪//‬و؛ زی‪//‬را من دیش‪//‬ب‪ ،‬در بهش‪//‬ت‪ ،‬ص‪//‬دای‬
‫کفشهای تو را جلوی خودم شنیدم»‪ .‬بالل گفت‪ :‬من کاری نکرده‌ام که ب‪/‬ه آن‪ ،‬امید‬
‫بیشتری داش‪//‬ته باش‪//‬م بج‪//‬ز اینک‪//‬ه هرگ‪//‬اه در ه‪//‬ر س‪//‬اعتی از ش‪//‬بانه روز‪ ،‬وض‪//‬وی‬
‫کاملی می‌گیرم با آن وضو آنچه را ک‪/‬ه هللا متع‪/‬ال ب‪/‬رایم مق‪/‬در نم‪/‬وده اس‪/‬ت‪ ،‬نم‪/‬از‬
‫می‌خوانم‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪298‬‬

‫باب (‪ :)29‬فضایل سلمان و صهیب و بالل ش‬

‫‪1683‬ـ َع ْن َعاِئِذ ْبِن َع ْم ٍرو س‪َ :‬أَّن َأَبا ُس ْفَياَن َأَتى َع َلى َس ْلَم اَن َو ُص َهْيٍب َو ِبَالٍل ِفي‬
‫َنَفٍر ‪َ ،‬فَقاُلوا‪َ :‬وِهَّللا َم ا َأَخ َذْت ُسُيوُف ِهَّللا ِم ْن ُع ُن ِق َع ُد ِّو ِهَّللا َم ْأَخ َذ َها َق اَل ‪َ :‬فَق اَل َأُب و َبْك ٍر ‪:‬‬
‫َأَتُقوُلوَن َهَذ ا ِلَشْيِخ ُقَر ْيٍش َو َس ِّيِدِهْم ؟ َف َأَتى الَّنِبَّي ص َف َأْخ َبَرُه‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬ي ا َأَب ا َبْك ٍر َلَع َّل َك‬
‫َأْغ َض ْبَتُهْم ‪َ ،‬لِئْن ُكْنَت َأْغ َض ْبَتُهْم َلَقْد َأْغ َض ْبَت َر َّب َك » َفَأَت اُهْم َأُب و َبْك ٍر َفَق اَل ‪َ :‬ي ا ِإْخ َو َت اْه‪،‬‬
‫َأْغ َض ْبُتُك ْم ؟ َقاُلوا‪َ :‬ال َيْغ ِفُر ُهَّللا َلَك‪َ ،‬يا ُأَخ َّى ‪( .‬م‪)2504/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عائذ بن عمرو مزنی می‌گوید‪ :‬ابو سفیان همراه چند نفر دیگر‪ ،‬از کنار‬
‫سلمان و صهیب وبالل ش گذشت‪ .‬آنها گفتند‪ :‬شمشیرهای الهی آنگونه که شایس‪//‬ته‬
‫است‪ ،‬بر گردن دشمن الله (ابوسفیان که تا آن زمان مسلمان نش‪//‬ده ب‪//‬ود) ف‪//‬رود نیام‪//‬ده‬
‫است‪ .‬ابوبکر س گفت‪ :‬به بزرگ و سردار قریش‪ ،‬چ‪/‬نین می‌گویید؟ س‪/‬پس ن‪/‬زد ن‪/‬بی‬
‫اکرم ص رفت و ماجرا را برای وی‪ ،‬تعریف نم‪//‬ود‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای‬
‫ابوبکر! شاید تو باعث خشمگین شدن آنان شده‌ای‪ .‬بدان که اگر ب‪//‬اعث خش‪//‬م آن‪//‬ان‬
‫گردیده‌ای‪ ،‬در واقع‪ ،‬هللا متعال را خشمگین ساخته‌ای»‪ .‬آنگاه ابوبکر س نزد آن‪//‬ان‬
‫رفت و گفت‪ :‬ای برادران! آیا من باعث خشمگین شدن شما ش‪//‬دم؟ آن‪//‬ان گفتن‪//‬د‪ :‬ن‪//‬ه‬
‫برادرم‪ ،‬هللا متعال تو را بیامرزد‪.‬‬
 ‫‪299‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫باب (‪ :)30‬فضایل انس بن مالک س‬

‫‪1684‬ـ َعن َأَنٌس س َقاَل ‪َ :‬ج اَء ْت ِبي ُأِّم ي‪ُ ،‬أُّم َأَنٍس ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َو َق ْد َأَّز َر ْتِني‬
‫ِبِنْص ِف ِخ َم اِر َه ا َو َر َّد ْتِني ِبِنْص ِفِه‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬ه َذ ا ُأَنْيٌس ‪ ،‬اْبِني‪َ ،‬أَتْيُت َك ِب ِه‬
‫َيْخ ُد ُم َك‪َ ،‬فاْدُع َهَّللا َلُه‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬الَّلُهَّم َأْك ِثْر َم اَل ُه َوَو َل َد ُه» َق اَل َأَنٌس ‪َ :‬فَوِهَّللا ِإَّن َم اِلي َلَك ِث يٌر‪،‬‬
‫َو ِإَّن َو َلِد ي َوَو َلَد َو َلِد ي َلَيَتَع اُّد وَن َع َلى َنْح ِو اْلِم اَئِة‪ ،‬اْلَيْو َم ‪( .‬م‪)2481/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬مادرم ک‪//‬ه نص‪//‬ف چ‪//‬ادرش را ب‪//‬ه عن‪//‬وان ازار من‪ ،‬و‬
‫نصف دیگرش را به عنوان ردای من‪ ،‬استفاده نموده بود‪ ،‬م‪//‬را خ‪//‬دمت رس‪//‬ول هللا‬
‫ص برد و گفت‪ :‬یا رسول هللا! این ُاَنیس‪ ،‬فرزند من است؛ او را نزد تو آورده‌ام تا‬
‫خدمتگزار تو باشد‪ .‬برایش دعای خیر کن‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬بار اله‪//‬ا! م‪//‬ال‬
‫و فرزندانش را زیاد بگردان»‪ .‬انس س می‌گفت‪ :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪ ،‬من (در ن‪//‬تیجه‌ی‬
‫دع‪//‬ای پیامبر ص) ام‪//‬وال زی‪//‬ادی دارم و ام‪//‬روز‪ ،‬تع‪//‬داد فرزن‪//‬دان و نوه‌ه‪//‬ای من‬
‫تقریبا به صد نفر می‌رسد‪.‬‬
‫َفَق‬ ‫َل‬ ‫ُأ‬ ‫ُأ‬
‫‪1685‬ـ َعن َأَنُس س َقاَل ‪َ :‬م َّر َر ُسوُل ِهَّللا ص َسِمَع ِّم ى‪ُّ ،‬م ُس ْيٍم َص ْو َتُه‪ ،‬ا ‪:‬‬
‫َلْت‬ ‫ْت‬ ‫َف‬
‫ِبَأِبى َو ُأِّم ى َيا َر ُسوَل ِهَّللا ُأَنْيٌس ‪َ ،‬فَدَعا ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص َثَالَث َدَع َو اٍت‪َ ،‬ق ْد َر َأْيُت ِم ْنَه ا‬
‫اْثَنَتْيِن ِفي الُّد ْنَيا‪َ ،‬و َأَنا َأْر ُجو الَّثاِلَثَة ِفي اآلِخ َرِة‪( .‬م‪)2481/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص از کنار ما می‌گذشت که مادرم ام ُس َلیم‬
‫ص‪//‬دایش را ش‪//‬نید و گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! پ‪//‬در و م‪//‬ادرم ف‪//‬دایت ش‪//‬وند؛ این‪ُ ،‬اَنیس‬
‫اس‪/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////‬ت‪.‬‬
‫رسول هللا ص برای من سه دعا نمود که نتیجه‌ی دو تا از آنها را در دنیا دی‪//‬ده‌ام و‬
‫امیدوارم که نتیجه‌ی دعای سومش را در آخرت ببینم‪.‬‬
‫‪1686‬ـ َعن َثاِبٌت ‪َ ،‬ع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬أَتى َع َلَّي َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َأَنا َأْلَع ُب َم َع اْلِغ ْلَم اِن‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَس َّلَم َع َلْيَنا‪َ ،‬فَبَع َثِنى ِإَلى َح اَج ٍة‪َ ،‬فَأْبَط ْأُت َع َلى ُأِّم ى‪َ ،‬فَلَّم ا ِج ْئُت َق اَلْت ‪َ :‬م ا َحَبَس َك؟‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬بَع َثِنى َر ُسوُل ِهَّللا ص ِلَح اَجٍة‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬م ا َح اَج ُتُه؟ ُقْلُت ‪ِ :‬إَّنَه ا ِس ٌّر ‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬ال ُتَح ِّد َثَّن‬
‫ِبِس ِّر َر ُسوِل ِهَّللا ص َأَح ًدا‪َ ،‬ق اَل َأَنٌس ‪َ :‬و ِهَّللا َل ْو َح َّد ْثُت ِب ِه َأَح ًدا َلَح َّد ْثُتَك‪َ ،‬ي ا َث اِبُت ‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2482‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ثابت روایت است که انس س گفت‪ :‬من ب‪//‬ا بچه‌ه‪//‬ای هم س‪//‬ن و س‪//‬الم‬
‫بازی می‌کردم که رسول هللا ص آمد و سالم کرد و مرا برای انجام کاری فرستاد‪.‬‬
‫به همین علت‪ ،‬با تأخیر‪ ،‬نزد مادرم برگشتم‪ .‬لذا هنگامی که برگشتم‪ ،‬م‪//‬ادرم گفت‪:‬‬
‫چرا ت‪//‬أخیر ک‪//‬ردی؟ گفتم‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص م‪//‬را ب‪//‬رای انج‪//‬ام ک‪//‬اری فرس‪//‬تاد‪ .‬گفت‪:‬‬
‫کارش چه بود؟ گفتم‪ :‬این‪ ،‬ی‪/‬ک راز اس‪/‬ت‪ .‬م‪/‬ادرم گفت‪ :‬هرگ‪/‬ز راز پیامبر اک‪/‬رم‬
‫ص را به کسی نگو‪.‬‬
‫ثابت می‌گوید‪ :‬انس س گفت‪ :‬ای ثابت! سوگند به هللا‪ ،‬اگر قرار ب‪//‬ود ب‪//‬ه کس‪//‬ی‬
‫بگویم‪ ،‬به تو می‌گفتم‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪300‬‬
‫باب (‪ :)31‬فضایل جعفر بن ابی طالب‪ ،‬اسماء دختر ُعمیس و سایر کسانی که سوار بر کشــتی‬
‫همراه آنان به حبشه هجرت کردند‬
‫‪1687‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬بَلَغَن ا َم ْخ َر ُج َر ُس وِل ِهَّللا ص َو َنْح ُن ِب اْلَيَمِن ‪،‬‬
‫َفَخ َر ْج َنا ُمَهاِج ِر يَن ِإَلْيِه‪َ ،‬أَنا َو َأَخ َو اِن ِلي‪َ ،‬أَنا َأْص َغ ُر ُهَم ا‪َ ،‬أَح ُدُهَم ا َأُب و ُب ْر َد َة َو اآلَخ ُر َأُب و‬
‫ُر ْهٍم ‪َ ،‬و ِإَّم ا َقاَل ‪َ :‬ثَالَثًة َو َخ ْمِس يَن َأِو اْثَنْيِن َو َخ ْمِس يَن َر ُج ًال ِم ْن َقْو ِم ى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَرِكْبَنا َس ِفيَنًة‪،‬‬
‫َفَأْلَقْتَنا َسِفيَنُتَنا ِإَلى الَّنَج اِشِّى ِباْلَحَبَش ِة‪َ ،‬فَو اَفْقَنا َج ْع َفَر ْبَن َأِبي َطاِلٍب َو َأْص َح اَبُه ِع ْنَد ُه‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َج ْع َفٌر‪ِ :‬إَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َبَع َثَنا َهُهَنا‪َ ،‬و َأَم َر َنا ِباِإل َقاَم ِة‪َ ،‬ف َأِقيُم وا َم َع َن ا‪َ ،‬فَأَقْم َن ا َم َع ُه َح َّتى‬
‫َقِدْم َنا َجِم يًعا َقاَل ‪َ :‬فَو اَفْقَنا َر ُسوَل ِهَّللا ص ِح يَن اْفَتَتَح َخْيَب َر ‪َ ،‬فَأْس َهَم َلَن ا‪َ ،‬أْو َق اَل ‪َ :‬أْع َطاَن ا‬
‫ِم ْنَها‪َ ،‬و َم ا َقَس َم َألَحٍد َغاَب َع ْن َفْتِح َخْيَبَر ِم ْنَه ا َش ْيًئا‪ِ ،‬إَّال ِلَم ْن َش ِهَد َم َع ُه‪ِ ،‬إَّال َألْص َح اِب‬
‫َسِفيَنِتَنا َم َع َج ْع َفٍر َو َأْص َح اِبِه‪َ ،‬قَس َم َلُهْم َم َع ُهْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَك اَن َن اٌس ِم َن الَّن اِس َيُقوُل وَن َلَن ا ـ‬
‫َيْع ِنى َألْهِل الَّس ِفيَنِة‪ :‬ـ َنْح ُن َس َبْقَناُك ْم ِب اْلِه ْج َرِة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َد َخ َلْت َأْس َم اُء ِبْنُت ُع َم ْيٍس ـ َوِهَى‬
‫ِمَّم ْن َقِد َم َم َع َنا ـ َع َلى َح ْفَص َة َز ْو ِج الَّنِبِّى ص َزاِئَر ًة‪َ ،‬و َق ْد َك اَنْت َه اَجَر ْت ِإَلى الَّنَج اِش ِّى‬
‫ِفيَم ْن َهاَجَر ِإَلْيِه‪َ ،‬فَد َخ َل ُع َم ُر َع َلى َح ْفَص َة‪َ ،‬و َأْس َم اُء ِع ْنَدَها‪َ ،‬فَقاَل ُع َم ُر ِح يَن َر َأى َأْس َم اَء ‪:‬‬
‫َم ْن َه ِذِه؟ َق اَلْت ‪َ :‬أْس َم اُء ِبْنُت ُع َم ْيٍس‪َ ،‬ق اَل ُع َم ُر‪ :‬اْلَحَبِش َّيُة َه ِذِه؟ اْلَبْح ِر َّي ُة َه ِذِه؟ َفَق اَلْت‬
‫َأْس َم اُء ‪َ ،‬نَعْم ‪َ :‬فَقاَل ُع َم ُر َسَبْقَناُك ْم ِباْلِهْج َرِة‪َ ،‬فَنْح ُن َأَح ُّق ِبَر ُس وِل ِهَّللا ص ِم ْنُك ْم ‪َ ،‬فَغ ِض َبْت ‪،‬‬
‫َو َقاَلْت َك ِلَم ًة‪َ ،‬ك َذ ْبَت َي ا ُع َم ُر‪َ ،‬ك َّال َوِهَّللا‪ُ ،‬كْنُتْم َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص ُيْطِع ُم َج اِئَع ُك ْم َو َيِع ُظ‬
‫َج اِهَلُك ْم َو ُكَّنا ِفي َداِر ـ َأْو ِفي َأْر ِض ـ اْلُبَع َداِء اْلُبَغ َض اِء ِفي اْلَحَبَش ِة‪َ ،‬و َذ ِل َك ِفي ِهَّللا َوِفي‬
‫َر ُسوِلِه‪َ ،‬و اْيُم ِهَّللا‪َ ،‬ال َأْطَعُم َطَع اًم ا َو َال َأْش َر ُب َش َر اًبا َح َّتى َأْذ ُك َر َم ا ُقْلَت ِلَر ُس وِل ِهَّللا ص‪،‬‬
‫َو َنْح ُن ُكَّنا ُنْؤ َذ ى َو ُنَخاُف ‪َ ،‬و َس َأْذ ُك ُر َذ ِلَك ِلَر ُس وِل ِهَّللا ص َو َأْس َأُلُه‪َ ،‬وَو ِهَّللا‪َ ،‬ال َأْك ِذ ُب ‪َ ،‬و َال‬
‫َأِز يُغ ‪َ ،‬و َال َأِز يُد َع َلى َذ ِلَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلَّم ا َج اَء الَّنِبُّى ص َقاَلْت ‪َ :‬ي ا َنِبَّى ِهَّللا ِإَّن ُع َم َر َق اَل َك َذ ا‬
‫َو َك َذ ا‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لْيَس ِبَأَح َّق ِبي ِم ْنُكْم ‪َ ،‬و َلُه َو َألْص َح اِبِه ِهْج َر ٌة َو اِح َد ٌة‪َ ،‬و َلُكْم َأْنُتْم‬
‫ـ َأْهَل الَّسِفيَنِة ـ ِهْج َر َتاِن » َقاَلْت ‪َ :‬فَلَقْد َر َأْيُت َأَبا ُم وَس ى َو َأْص َح اَب الَّس ِفيَنِة َي ْأُتوِنى َأْر َس اًال‪،‬‬
‫َيْس َأُلوِنى َع ْن َهَذ ا اْلَحِد يِث‪َ ،‬م ا ِم َن الُّد ْنَيا َش ْى ٌء ُهْم ِبِه َأْفَر ُح َو َال َأْع َظُم ِفي َأْنُفِس ِهْم ِمَّم ا َق اَل َلُهْم‬
‫َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ .‬قاَل َأُبو ُبْر َدَة‪َ :‬فَقاَلْت َأْس َم اُء ‪َ :‬فَلَق ْد َر َأْيُت َأَب ا ُم وَس ى َو ِإَّن ُه َلَيْس َتِع يُد َه َذ ا‬
‫اْلَحِد يَث ِم ِّنى‪( .‬م‪)2503/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی اشعری س می‌گوید‪ :‬ما در یمن بودیم که خبر ظه‪//‬ور ن‪//‬بی اک‪//‬رم‬
‫ص به ما رسید‪ .‬پس من و دو ب‪//‬رادرم ک‪//‬ه یکی اب‪//‬و ب‪//‬رده و دیگ‪//‬ری اب‪//‬و رهم ن‪//‬ام‬
‫داشت و من از آنها کوچکتر بودم‪ ،‬همراه پنجاه و دو یا سه نفر از افراد قبیله‌ام ب‪//‬ه‬
‫قصد هجرت بسوی پیامبر اکرم ص به راه افتادیم و سوار کشتی شدیم؛ اما کش‪//‬تی‬
‫ما را نزد نجاشی در حبشه برد‪ .‬همزمان با ما جعف‪//‬ر بن ابی ط‪//‬الب و همراه‪//‬انش‬
‫نیز بدانجا آمدند‪ .‬جعفر گفت‪ :‬رسول هللا ص ما را به اینجا فرس‪//‬تاده و دس‪//‬تور داده‬
‫که اینجا بمانیم؛ شما نیز همراه ما اینجا بمانید‪ .‬اینگونه ما نیز همراه آنها ماندیم ت‪//‬ا‬
‫زمانیکه همه با هم به مدینه رفتیم‪ .‬رفتن ما به مدینه‪ ،‬مص‪//‬ادف ب‪//‬ا فتح خیبر ب‪//‬ود‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص به ما نیز سهمی از غنایم خیبر (با رض‪//‬ایت مجاه‪/‬دان) ی‪/‬ا بخش‪/‬ی‬
‫از آنها را عنایت فرمود‪ .‬قابل یادآوری است که رسول اکرم ص بجز افراد کشتی‬
 ‫‪301‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫م‪//‬ا و جعف‪//‬ر و همراه‪//‬انش ب‪//‬ه هیچ‌کس دیگ‪//‬ری از کس‪//‬انی ک‪//‬ه در جن‪//‬گ حض‪//‬ور‬
‫نداشتند‪ ،‬چیزی از غنایم خیبر نداد‪ .‬تعدادی از مردم به م‪/‬ا ک‪/‬ه اه‪/‬ل کش‪/‬تی ب‪/‬ودیم‪،‬‬
‫می‌گفتند‪ :‬ما در هجرت از شما پیشی گرفته‌ایم‪ .‬روزی‪ ،‬اسماء دخ‪//‬تر عمیس ل ک‪//‬ه‬
‫قبًال به حبشه هجرت کرده و هم‪//‬راه م‪//‬ا از حبش‪//‬ه آم‪//‬ده ب‪//‬ود‪ ،‬ب‪//‬ه دی‪//‬دار حفص‪//‬هل؛‬
‫همسر نبی اکرم ص رفت‪ .‬در آن اثنا‪ ،‬عمر نزد حفصه آمد و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه اس‪//‬ماء‬
‫را دید‪ ،‬پرسید‪ :‬این کیس‪/‬ت؟ حفص‪//‬ه گفت‪ :‬اس‪/‬ماء دخ‪/‬تر عمیس اس‪/‬ت‪ .‬عم‪/‬ر گفت‪:‬‬
‫همین حبشی است که از راه دریا آمده است؟ اس‪/‬ماء گفت‪ :‬بلی‪ .‬عم‪/‬ر گفت‪ :‬م‪/‬ا در‬
‫هجرت‪ ،‬از شما پیشی گرفته‌ایم؛ بدین جهت‪ ،‬ما از ش‪//‬ما نس‪//‬بت ب‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫استحقاق بیشتری داریم‪ .‬اسماء خشمگین شد و گفت‪ :‬ت‪//‬و اش‪//‬تباه می‌ک‪//‬نی ای عم‪//‬ر‪.‬‬
‫سوگند به هللا‪ ،‬هرگز چنین نیست؛ شما همراه رس‪//‬ول هللا ص بودی‪//‬د؛ پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص گرسنگان شما را غذا می‌داد و نادانان ش‪//‬ما را نص‪//‬یحت می‌ک‪//‬رد؛ ولی م‪//‬ا ب‪//‬ه‬
‫خاطر هللا و رسولش در سرزمینی دور و دشمن‪ ،‬در حبشه با بیم و هراس و اذیت‬
‫و آزار‪ ،‬بس‪//‬ر می‌ب‪//‬ردیم‪ .‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا ت‪//‬ا س‪//‬خنانت را ب‪//‬ه اطالع رس‪//‬ول هللا ص‬
‫نرس‪//‬انم‪ ،‬هیچ آب و غ‪//‬ذایی نمی‌خ‪//‬ورم؛ س‪//‬خنانت را ب‪//‬رای ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ازگو‬
‫خواهم کرد‪ .‬سوگند به هللا که نه دروغ بگویم و نه تحریف کنم و نه چیزی به آنه‪//‬ا‬
‫اضافه کنم‪.‬‬
‫اینگونه هنگامی که نبی اکرم ص آمد‪ ،‬اسماء گفت‪ :‬یا رسول هللا! عمر چنین و‬
‫چنان گفت‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬آنها از ش‪//‬ما نس‪//‬بت ب‪//‬ه من اس‪//‬تحقاق بیش‪//‬تری‬
‫ندارند‪ .‬او و همراهانش‪ ،‬یک هج‪//‬رت دارن‪//‬د؛ ولی ش‪//‬ما؛ اه‪//‬ل کش‪//‬تی؛ دو هج‪//‬رت‬
‫دارید»‪.‬‬
‫اسماء ل می‌گوید‪ :‬بعد از آن‪ ،‬ابو موسی و سایر کسانی که همراه ما در کش‪//‬تی‬
‫بودند‪ ،‬گروه گروه می‌آمدن‪//‬د و در م‪//‬ورد این ح‪//‬دیث از من می‌پرس‪//‬یدند‪ .‬بلی‪ ،‬هیچ‬
‫چیز در دنیا برای آن‪/‬ان بزرگ‪/‬تر از این س‪/‬خن رس‪/‬ول هللا ص نب‪/‬ود؛ همچ‪/‬نین هیچ‬
‫چیز بیشتر از این حدیث‪ ،‬باعث خوشحالی آنان نمی‌گردید‪ .‬همچنین اب‪/‬و موسیس‪/‬از‬
‫من می‌خواست تا این حدیث را برایش تکرار کنم‪.‬‬
‫باب (‪ :)32‬فضایل عبد هللا بن جعفر بن ابی طالب ل‬
‫‪1688‬ـ َعن َع ْبُد ِهَّللا ْبُن َج ْع َفٍر ل َقاَل ‪َ :‬ك اَن الَّنِبُّى ص ِإَذ ا َقِد َم ِم ْن َس َفٍر ُتُلِّقَى ِبَنا‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفُتُلِّقَى ِبي َو ِباْلَحَس ِن َأْو ِباْلُح َس ْيِن ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَح َم َل َأَح َدَنا َبْيَن َيَد ْي ِه َو اآلَخ َر َخ ْلَف ُه‪َ ،‬ح َّتى َد َخ ْلَن ا‬
‫اْلَم ِد يَنَة‪( .‬م‪)2428/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن جعفر ل می‌گوید‪ :‬هرگاه‪ ،‬رسول هللا ص از سفر می‌آم‪/‬د‪ ،‬م‪/‬ا‬
‫را برای استقبال ایشان می‌بردند‪ .‬یک بار‪ ،‬من و حسن یا حسین به اس‪//‬تقبال ایش‪//‬ان‬
‫رفتیم‪ .‬پیامبر اکرم ص یکی از م‪//‬ا را جل‪//‬ویش‪ ،‬و دیگ‪//‬ری را پش‪//‬ت س‪//‬رش س‪//‬وار‬
‫نمود تا اینکه وارد مدینه شدیم‪.‬‬
‫‪ 1688‬م ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن َج ْع َف ٍر ل َق اَل ‪َ :‬أْر َد َفِني َر ُس وُل ِهَّللا ص َذ اَت َي ْو ٍم َخ ْلَف ُه‪،‬‬
‫َفَأَس َّر ِإَلَّي َحِد يًثا‪َ ،‬ال ُأَح ِّد ُث ِبِه َأَح ًدا ِم َن الَّناِس‪( .‬م‪)2429/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪302‬‬

‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن جعفر ل می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص م‪//‬را پش‪//‬ت س‪//‬رش‬
‫بر مرکب‪ ،‬سوار نمود و رازی به من گفت که به هیچ‌کس نمی‌گویم‪.‬‬
‫باب (‪ :)33‬فضایل عبد هللا بن عباس ل‬
‫‪1689‬ـ َع ِن اْبِن َع َّب اٍس ل‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َأَتى اْلَخَالَء ‪َ ،‬فَو َض ْع ُت َل ُه َو ُض وًء ا‪َ ،‬فَلَّم ا‬
‫َخ َرَج َقاَل ‪َ« :‬م ْن َو َض َع َهَذ ا»؟ ـ ِفي ِرَو اَيِة ُز َهْيٍر ‪َ :‬قاُلوا‪َ ،‬وِفي ِر َو اَيِة َأِبي َبْك ٍر ‪ُ :‬قْلُت ـ اْبُن‬
‫َعَّباٍس‪َ ،‬قاَل ‪« :‬الَّلُهَّم َفِّقْهُه ِفي الِّديِن »‪( .‬م‪)2477/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس می‌گوید‪ :‬رسول الله ص به دستش‪//‬ویی رفت‪ .‬من آب تهیه‬
‫کرده و نهاده بودم‪ .‬هنگامی که بیرون آمد‪ ،‬فرمود‪« :‬چه کسی ب‪//‬رایم آب آورده‬
‫بود» ؟ گفتند ‪ :‬ابن عباس‪ .‬رسول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا! ب‪//‬ه ابن عب‪//‬اس‪،‬‬
‫بینش دین‪ ،‬عطا فرما»‪.‬‬
‫باب (‪ :)34‬فضایل عبد هللا بن عمر ل‬
‫‪1690‬ـ َع ِن َعبِد اللِه اْب ِن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ:‬ك اَن الَّر ُج ُل ِفي َح َي اِة َر ُس وِل الَّل ِه ص ِإَذ ا‬
‫َر َأى ُر ْؤ َي ا َقَّص َها َع َلى َر ُس وِل الَّل ِه ص‪َ ،‬فَتَم َّنْيُت َأْن َأَر ى ُر ْؤ َي ا َأُقُّص َها َع َلى الَّنِبِّي‬
‫ص‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و ُكْنُت ُغ َالًم ا َش اًّبا َع َز ًب ا‪َ ،‬و ُكْنُت َأَن اُم ِفي اْلَم ْس ِج ِد َع َلى َع ْه ِد َر ُس وِل الَّل ِه‬
‫ص‪َ ،‬فَر َأْيُت ِفي الَّنْو ِم َك َأَّن َم َلَكْي ِن َأَخ َذ اِنى َفَذ َهَبا ِبي ِإَلى الَّناِر ‪َ ،‬فِإَذ ا ِه َي َم ْط ِو َّي ٌة َك َطِّى‬
‫اْل ِبْئ ِر ‪َ ،‬و ِإَذ ا َلَها َقْر َناِن َكَقْر َنِى اْل ِبْئ ِر ‪َ ،‬و ِإَذ ا ِفيَها َناٌس َقْد َع َر ْف ُتُهْم ‪َ ،‬فَج َع ْلُت َأُق وُل ‪َ :‬أُع وُذ‬
‫ِبالَّلِه ِم َن الَّناِر ‪َ ،‬أُعوُذ ِبالَّلِه ِم َن الَّناِر ‪َ ،‬أُعوُذ ِبالَّلِه ِم َن الَّن اِر ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَلِقَيُهَم ا َم َل ٌك َفَق اَل‬
‫ِلي‪َ:‬لْم ُتَر ْع ‪َ ،‬فَقَص ْص ُتَها َع َلى َح ْف َص َة‪َ ،‬فَقَّص ْتَها َح ْف َص ُة َع َلى َر ُس وِل الَّل ِه ص‪َ ،‬فَق اَل‬
‫الَّنِبُّي ص‪ِ« :‬نْع َم الَّر ُجُل َع ْبُد الَّلِه َلْو َك اَن ُيَص ِّلى ِم َن الَّلْيِل » َقاَل َس اِلٌم ‪َ :‬فَك اَن َع ْبُد الَّلِه ‪،‬‬
‫َبْع َد َذ ِلَك ‪َ ،‬ال َيَناُم ِم َن الَّلْيِل ِإَّال َقِليًال‪( .‬م‪)2479/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد الله بن عمر ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬اگ‪//‬ر کس‪//‬ی‪ ،‬در زم‪//‬ان رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫خوابی میدید‪ ،‬آن را برای پیامبر اکرم ص تعریف میکرد‪ .‬من نیز آرزو داش‪//‬تم‬
‫که خوابی ببینم و آن را برای رسول الله ص تعریف کنم‪ .‬سرانجام‪ ،‬من هم ک‪//‬ه‬
‫در آن زمان‪ ،‬نوجوان و مجرد بودم و در مسجد نبوی میخوابیدم‪ ،‬خ‪//‬واب دی‪//‬دم‬
‫که دو فرشته‪ ،‬مرا گرفتند و به طرف دوزخ بردن‪//‬د‪ .‬دوزخ ب‪//‬ه ص‪//‬ورت چ‪//‬اهی‬
‫بود که در هم پیچیده شده باشد و دو شاخ داشت‪ .‬در آنج‪//‬ا‪ ،‬چن‪//‬د نف‪//‬ر از کس‪//‬انی‬
‫را که می‌شناختم‪ ،‬دیدم‪ .‬در آن لحظه‪ ،‬که می‌گفتم از دوزخ ب‪//‬ه الل‪//‬ه متع‪//‬ال پن‪//‬اه‬
‫میبرم‪ ،‬از دوزخ به الله متعال پناه میبرم‪ ،‬از دوزخ ب‪//‬ه الل‪//‬ه متع‪//‬ال پن‪//‬اه میبرم‪،‬‬
‫فرشتهای دیگر به ما رسید و گفت‪ :‬نترس‪.‬‬
‫خوابم را برای خواهرم؛ حفصه ل ؛ تعریف کردم‪ .‬خ‪//‬واهرم هم آن را ب‪//‬رای‬
‫پیامبر اکرم ص تعریف کرد‪ .‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬عبدالل‪//‬ه بس‪//‬یار انس‪//‬ان‬
‫شایستهای است؛ ای کاش! نماز شب میخواند»‪ .‬سالم ک‪//‬ه راوی ح‪//‬دیث از عب‪//‬د‬
 ‫‪303‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫الل‪//‬ه اس‪//‬ت‪ ،‬می‌گوی‪//‬د‪ :‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬عب‪//‬د الل‪//‬ه س ش ‪/‬ب‌ها را خیلی کم می‌خوابید‪.‬‬
‫(بیشتر به عبادت می‌پرداخت)‪.‬‬
‫باب (‪ :)35‬فضایل عبد هللا بن زبیر ل‬
‫‪1691‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ابي ُم َلْيَكَة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬قاَل َع ْبُد ِهَّللا ْبُن َج ْع َف ٍر ِال ْبِن الُّز َبْي ِر ‪َ :‬أَت ْذ ُك ُر‬
‫ِإْذ َتَلَّقْيَنا َر ُسوَل ِهَّللا ص َأَنا َو َأْنَت َو اْبُن َعَّباٍس؟ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فَح َم َلَنا‪َ ،‬و َتَر َك َك ‪( .‬م‪)2427/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن ابی ملکیه می‌گوی‪//‬د‪ :‬عب‪//‬د هللا بن جعف‪//‬ر ب‪//‬ه عب‪//‬د هللا بن زب‪//‬یر‬
‫گفت‪ :‬آی‪//‬ا ب‪//‬ه خ‪//‬اطر داری ک‪//‬ه من و ت‪//‬و و ابن عب‪//‬اس ب‪//‬ه اس‪//‬تقبال رس‪//‬ول هللا ص‬
‫رفتیم؟ عبد هللا بن زبیر گفت‪ :‬بلی‪ ،‬پس ما را در آغوش گرفت و تو را رها کرد‪.‬‬

‫باب (‪ :)36‬فضایل عبد هللا بن مسعود س‬

‫‪1692‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بِن َم سُعوٍد س َق اَل ‪َ :‬لَّم ا َن َز َلْت َه ِذِه اآلَي ُة‪َ﴿ :‬لۡي َس َع َلى ٱَّل ِذ يَن‬
‫َء اَم ُنوْا َو َع ِم ُلوْا ٱلَّٰص ِلَٰح ِت ُجَنا‪ٞ‬ح ِفيَم ا َطِع ُمٓو ْا ِإَذ ا َم ا ٱَّتَق وْا َّو َء اَم ُن وْا﴾ [المائ‪//‬دة‪ِ .]93 :‬إَلى‬
‫آِخ ِر اآلَيِة‪َ ،‬قاَل ِلي َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬قيَل ِلي‪َ :‬أْنَت ِم ْنُهْم »‪( .‬م‪)2459/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن مسعود س می‌گوید‪ :‬هنگامی که این آیه ن‪//‬ازل گردی‪//‬د‪َ﴿ :‬لۡي َس‬
‫َع َلى ٱَّلِذ يَن َء اَم ُنوْا َو َع ِم ُلوْا ٱلَّٰص ِلَٰح ِت ُجَنا‪ٞ‬ح ِفيَم ا َطِعُم ٓو ْا ِإَذ ا َم ا ٱَّتَق وْا َّو َء اَم ُن وْا ﴾ (ب‪//‬ر‬
‫کسانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند‪ ،‬به سبب ش‪//‬رابی ک‪//‬ه در‬
‫گذشته ـ قبل از تحریم ـ خورده‌اند‪ ،‬گناهی نیست؛ اگر راه تقوا و ایم‪//‬ان را در پیش‬
‫گیرند‪ ...‬تا آخر آیه) رسول هللا ص فرمود‪« :‬به من گفته ش‪//‬د ک‪//‬ه‪ :‬ت‪//‬و ـ عب‪//‬د هللا بن‬
‫مسعود ـ جزو آنان هستی» (که راه ایمان و تقوا را در پیش گرفته‌اند‪).‬‬
‫‪1693‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َقاَل ‪َ :‬قِدْم ُت َأَنا َو َأِخ ي ِم َن اْلَيَمِن ‪َ ،‬و ُكَّنا ِج ئَنا َو َم ا ُنَر ى اْبَن‬
‫َم ْس ُعوٍد َو ُأَّم ُه ِإَّال ِم ْن َأْه ِل َبْيِت َر ُس وِل ِهَّللا ص‪ِ ،‬م ْن َك ْث َرِة ُد ُخ وِلِهْم َو ُل ُز وِم ِهْم َل ُه‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2460‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو موسی اشعریسمی‌گوید‪ :‬هنگامی که من و برادرم از یمن آم‪//‬دیم‪ ،‬از‬
‫بس که ابن مسعود و مادرش نزد رسول هللا ص رفت و آمد داشتند و همراه ایشان‬
‫بودند‪ ،‬ما تص‪//‬ور می‌ک‪//‬ردیم ک‪//‬ه آنه‪//‬ا ج‪//‬زو خ‪//‬انواده و اه‪//‬ل بیت پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫هستند‪.‬‬
‫َأ‬ ‫َأ‬
‫‪1694‬ـ َع ْن ِبي ا ْح َو ِص َقاَل ‪ُ :‬كَّنا ِفي َداِر ِبي ُم وَس ى َم َع َنَف ٍر ِم ْن ْص َح اِب َع ْب ِد‬ ‫َأل‬ ‫َأ‬
‫ِهَّللا‪َ ،‬و ُهْم َيْنُظُروَن ِفي ُم ْص َحٍف ‪َ ،‬فَقاَم َع ْبُد ِهَّللا‪َ ،‬فَقاَل َأُبو َم ْسُعوٍد ‪َ :‬م ا َأْع َلُم َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫َتَر َك َبْع َد ُه َأْع َلَم ِبَم ا َأْنَز َل ُهَّللا ِم ْن َهَذ ا اْلَقاِئِم ‪َ ،‬فَقاَل َأُبو ُم وَس ى‪َ :‬أَم ا َلِئْن ُقْلَت َذ اَك ‪َ ،‬لَق ْد َك اَن‬
‫َيْش َهُد ِإَذ ا ِغ ْبَنا‪َ ،‬و ُيْؤ َذ ُن َلُه ِإَذ ا ُح ِج ْبَنا‪( .‬م‪)2461/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو االحوص می‌گوید‪ :‬ما با تعدادی از یاران عبد هللا بن مس‪//‬عود ک‪//‬ه ب‪//‬ه‬
‫مصحفی نگاه می‌کردند‪ ،‬در خانه‌ی ابو موسی اشعری بودیم‪ .‬در این اثنا‪ ،‬عب‪//‬د هللا‬
‫برخاست‪ .‬ابو مسعود گفت‪ :‬من س‪//‬راغ ن‪//‬دارم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص بع‪//‬د از خ‪//‬ودش‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪304‬‬

‫فردی را بگذارد ک‪//‬ه از این ش‪//‬خص ایس‪//‬تاده‪ ،‬ع‪//‬الم‌تر ب‪//‬ه قرآن باش‪//‬د‪ .‬اب‪//‬و موس‪//‬ی‬
‫اشعری گفت‪ :‬ح‪//‬اال ک‪//‬ه چ‪//‬نین گف‪//‬تی‪ ،‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه م‪//‬ا در محض‪//‬ر رس‪//‬ول هللا ص‬
‫نبودیم‪ ،‬او حضور داشت‪ .‬و هنگامی که م‪//‬ا اج‪//‬ازه‌ی ورود نداش‪//‬تیم‪ ،‬ب‪//‬ه او اج‪//‬ازه‬
‫می‌دادند‪.‬‬
‫ۡأ‬
‫‪1695‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بِن َم سُعوٍد س َأَّنُه َقاَل ‪َ﴿ :‬و َم ن َيۡغ ُلۡل َي ِت ِبَم ا َغَّل َيۡو َم ٱۡل ِقَٰي َم ِة﴾‬
‫[آل عمران‪ُ .]161 :‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬ع َلى ِقَر اَءِة َم ْن َتْأُم ُروِنى َأْن َأْقَر َأ؟ َفَلَقْد َقَر ْأُت َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا‬
‫ص ِبْض ًعا َو َس ْبِع يَن ُسوَر ًة‪َ ،‬و َلَق ْد َع ِلَم َأْص َح اُب َر ُس وِل ِهَّللا ص َأِّني َأْع َلُم ُهْم ِبِكَت اِب ِهَّللا‪،‬‬
‫َو َلْو َأْع َلُم َأَّن َأَح ًدا َأْع َلُم ِم ِّنى َلَر َح ْلُت ِإَلْيِه‪َ ،‬قاَل َش ِقيٌق ‪َ :‬فَج َلْس ُت ِفي َح َل ِق َأْص َح اِب ُمَحَّم ٍد‬
‫ص َفَم ا َسِم ْع ُت َأَح ًدا َيُر ُّد َذ ِلَك َع َلْيِه‪َ ،‬و َال َيِع يُبُه‪( .‬م‪)2462/‬‬
‫ۡأ‬
‫ترجمه‪ :‬از عبد هللا بن مسعود روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه وی آیه‌ی ﴿َو َم ن َيۡغ ُل ۡل َي ِت ِبَم ا‬
‫َغَّل َيۡو َم ٱۡل ِقَٰي َم ِة﴾ را تالوت نمود و گفت‪ :‬شما دستور می‌دهید که بر اس‪//‬اس قرائت‬
‫چه کسی قرآن را تالوت کنم؟ من هفتاد و اندی سوره از سوره‌های قرآن ک‪//‬ریم را‬
‫نزد رسول هللا ص خوانده‌ام‪ .‬و اصحاب رسول هللا ص خوب می‌دانند ک‪//‬ه ش‪//‬ناخت‬
‫من نسبت به کتاب هللا متعال بیشتر از آنان است‪ .‬و اگر کسی را س‪/‬راغ داش‪/‬تم ک‪/‬ه‬
‫شناخت بیشتری دارد‪ ،‬حتما رخت سفر می‌بستم و نزد او می‌رفتم‪.‬‬
‫ش‪//‬قیق (راوی از عب‪//‬د الل‪//‬ه) می‌گوی‪//‬د‪ :‬من در حلقه‌ه‪//‬ای درس ی‪//‬اران محم‪//‬د ص‬
‫می‌نشستم؛ هیچ‌کس را ندیدم که این س‪//‬خن عب‪//‬د الل‪//‬ه را رد کن‪//‬د و از او خ‪//‬رده گ‪//‬یری‬
‫کند‪.‬‬
‫‪1696‬ـ َع ْن َم ْسُروٍق‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬كَّن ا ِع ْن َد َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ٍرو ل‪َ ،‬ف َذ َكْر َنا َح ِد يًثا َع ْن اْبِن‬
‫َم ْسُعوٍد ‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ :‬إَّن َذ اَك الَّرُج َل َال َأَز اُل ُأِح ُّبُه َبْع َد َش ْى ٍء َسِم ْع ُتُه ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َيُقوُل ُه‪،‬‬
‫َسِم ْع ُتُه َيُقوُل‪« :‬اْقَرُء وا اْلُقْر آَن ِم ْن َأْر َبَعِة َنَفٍر ‪ِ :‬م ِن اْبِن ُأِّم َع ْب ٍد ـ َفَب َد َأ ِب ِه ـ َوِم ْن ُأَبِّى ْبِن‬
‫َكْع ٍب‪َ ،‬وِم ْن َس اِلٍم ‪َ ،‬م ْو َلى َأِبي ُح َذ ْيَفَة‪َ ،‬وِم ْن ُمَع اِذ ْبِن َجَبٍل »‪( .‬م‪)2464/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مسروق می‌گوید‪ :‬ما نزد عبد الله بن عمرو ل ب‪//‬ودیم و در آنج‪//‬ا ح‪//‬دیثی را‬
‫از ابن مسعود یادآوری نمودیم‪ .‬عبد الله بن عمرو گفت‪ :‬بعد از س‪/‬خنی ک‪/‬ه از رس‪/‬ول‬
‫الله ص شنیدم‪ ،‬همچنان این مرد را دوست دارم‪ .‬شنیدم که رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«قرآن را از چهار نفر یاد بگیرید‪ :‬از ابن ام عبد (عبد هللا بن مسعود) ـ با او آغاز‬
‫نمود ـ ‪ ،‬ابی ابن کعب‪ ،‬سالم موالی ابی حذیفه و معاذ بن جبل»‪.‬‬
‫باب (‪ :)37‬فضایل عبد هللا بن عمرو بن حرام ل‬
‫‪1697‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪ُ :‬أِص يَب َأِبي َي ْو َم ُأُح ٍد ‪َ ،‬فَجَع ْلُت َأْك ِش ُف الَّث ْو َب‬
‫َع ْن َو ْج ِهِه َو َأْبِكى‪َ ،‬و َجَع ُلوا َيْنَهْو َنِنى‪َ ،‬و َر ُس وُل ِهَّللا ص َال َيْنَه اِنى‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َجَع َلْت َفاِط َم ُة‬
‫ِبْنُت َع ْم ٍرو َتْبِكيِه‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬تْبِكي‪ِ/‬ه‪َ ،‬أْو َال َتْبِكي‪ِ/‬ه‪َ ،‬م ا َزاَلِت اْلَم َالِئَك ُة ُتِظ ُّل ُه‬
‫ِبَأْج ِنَحِتَها‪َ ،‬ح َّتى َر َفْع ُتُم وُه»‪( .‬م‪)2471/‬‬
 ‫‪305‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبد هللا س می‌گوید‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه پ‪//‬درم کش‪//‬ته ش‪//‬د‪ ،‬من م‪//‬رتب‬
‫چادر را از روی چهره‌اش برمی‌داشتم و گریه می‌ک‪//‬ردم‪ .‬م‪//‬ردم م‪//‬را از این ک‪//‬ار‪،‬‬
‫منع می‌کردند؛ اما پیامبر اکرم ص منع نمی‌فرم‪//‬ود‪ .‬عمه‌ام؛ فاطم‪//‬ه دخ‪//‬تر عم‪//‬رو؛‬
‫هم شروع به گریستن کرد‪ .‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬چ‪//‬ه گری‪//‬ه بک‪//‬نی چ‪//‬ه نک‪//‬نی‪،‬‬
‫همچنان فرشتگان او را زیر سایه‌ی بالهای خود گرفته بودند تا زمانی ک‪//‬ه ش‪//‬ما او‬
‫را از اینجا‪ ،‬بلند کردید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)38‬فضایل عبد هللا بن سالمس‬
‫‪1698‬ـ َع ْن َعاِم ِر ْبِن َس ْع ٍد س‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َأِبي َيُق وُل‪َ :‬م ا َس ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫َيُقوُل ِلَحٍّى َيْمِش ى‪َ ،‬أَّنُه ِفي اْلَج َّنِة‪ِ ،‬إَّال ِلَع ْبِد ِهَّللا ْبِن َس َالٍم ‪( .‬م‪)2483/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عامر بن سعد می‌گوید‪ :‬شنیدم که پدرم گفت‪ :‬من نشنیدم که رسول الل‪/‬ه ص‬
‫بجز عبد هللا بن سالم‪ ،‬به شخص زن‪//‬ده‌ی دیگ‪//‬ری ک‪//‬ه در روی زمین راه می‌رود‪،‬‬
‫بشارت بهشت بدهد‪.‬‬
‫(البته باید دانس‪/‬ت ک‪/‬ه پیامبر اک‪/‬رم ص اف‪//‬راد متع‪/‬ددی از جمل‪/‬ه خ‪/‬ود س‪/‬عد را‬
‫بشارت به بهشت دادند؛ اما سعد از شخص رسول هللا ص فقط همین یک مورد را‬
‫شنیده است وهللا اعلم)‪.‬‬
‫ْل‬ ‫ْل‬ ‫ْل‬
‫‪1699‬ـ َع ْن َخ َر َشَة ْبِن ا ُحِّر ‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬كْنُت َج اِلًس ا ِفي َح َق ٍة ِفي َم ْس ِج ِد ا َم ِد يَن ِة‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َوِفيَها َشْيٌخ َحَس ُن اْلَهْيَئِة‪َ ،‬و ُهَو َع ْبُد ِهَّللا ْبُن َس َالٍم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَجَعَل ُيَح ِّد ُثُهْم َح ِد يًثا َحَس ًنا‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَلَّم ا َقاَم َقاَل اْلَقْو ُم ‪َ :‬م ْن َس َّر ُه َأْن َيْنُظ َر ِإَلى َر ُج ٍل ِم ْن َأْه ِل اْلَج َّن ِة َفْلَيْنُظ ْر ِإَلى َه َذ ا‪َ ،‬ق اَل‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬و ِهَّللا‪َ ،‬ألْتَبَع َّنُه َفَألْع َلَم َّن َم َك اَن َبْيِتِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَتِبْع ُت ُه‪َ ،‬ف اْنَطَلَق َح َّتى َك اَد َأْن َيْخ ُر َج ِم َن‬
‫اْلَم ِد يَنِة‪ُ ،‬ثَّم َد َخ َل َم ْنِز َلُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْسَتْأَذْنُت َع َلْيِه َف َأِذ َن ِلي‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬م ا َح اَج ُت َك َي ا اْبَن َأِخ ي؟‬
‫َقاَل ‪َ :‬فُقْلُت َلُه‪َ :‬سِم ْع ُت اْلَقْو َم َيُقوُلوَن َلَك‪َ ،‬لَّم ا ُقْم َت ‪َ :‬م ْن َس َّر ُه َأْن َيْنُظَر ِإَلى َر ُج ٍل ِم ْن َأْه ِل‬
‫اْلَج َّنِة َفْلَيْنُظْر ِإَلى َهَذ ا‪َ ،‬فَأْع َجَبِنى َأْن َأُك وَن َم َع َك‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬هَّللا َأْع َلُم ِبَأْه ِل اْلَج َّن ِة‪َ ،‬و َس ُأَح ِّد ُثَك‬
‫ِمَّم َقاُلوا َذ اَك‪ِ ،‬إِّني َبْيَنَم ا َأَنا َناِئٌم ‪ِ ،‬إْذ َأَتاِني َر ُجٌل َفَقاَل ِلي‪ُ :‬قْم ‪َ ،‬فَأَخ َذ ِبَي ِد ى َف اْنَطَلْقُت َم َع ُه‬
‫َقاَل ‪َ :‬فِإَذ ا َأَنا ِبَج َو اَّد َع ْن ِش َم اِلى‪َ ،‬ق اَل َفَأَخ ْذ ُت آلُخ َذ ِفيَه ا‪َ ،‬فَق اَل ِلي‪َ :‬ال َتْأُخ ْذ ِفيَه ا َفِإَّنَه ا‬
‫ُطُر ُق َأْص َح اِب الِّش َم اِل ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فِإَذ ا َج َو اُّد َم ْنَهٌج َع َلى َيِم ِيِنى‪َ ،‬فَقاَل ِلي‪ُ :‬خ ْذ َهُهَن ا‪َ ،‬ف َأَتي ِبي‬
‫َجَبًال‪َ ،‬فَقاَل ِلي‪ :‬اْص َع ْد ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَجَع ْلُت ِإَذ ا َأَر ْد ُت َأْن َأْص َع َد َخ َر ْر ُت َع َلى اْس ِتي‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ح َّتى‬
‫َفَع ْلُت َذ ِلَك ِمَر اًر ا‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم اْنَطَلَق ِبي َح َّتى َأَتى ِبي َع ُم وًدا‪َ ،‬ر ْأُسُه ِفي الَّس َم اِء َو َأْس َفُلُه ِفي‬
‫اَألْر ِض‪ِ ،‬في َأْعَالُه َح ْلَق ٌة‪َ ،‬فَق اَل ِلي‪ :‬اْص َع ْد َف ْو َق َه َذ ا‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬كْي َف َأْص َع ُد َه َذ ا؟‬
‫َو َر ْأُسُه ِفي الَّس َم اِء ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَخ َذ ِبَيِد ى َفَز َج َل ِبى‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف ِإَذ ا َأَن ا ُم َتَع ِّل ٌق ِباْلَح ْلَق ِة‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم‬
‫َض َرَب اْلَعُم وَد َفَخَّر‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬وَبِقيُت ُم َتَع ِّلًقا ِباْلَح ْلَق ِة َح َّتى َأْص َبْح ُت ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأَتْيُت الَّنِبَّي ص‬
‫َفَقَص ْص ُتَها َع َلْيِه َفَقاَل ‪َ« :‬أَّم ا الُّطُر ُق اَّلِتي َر َأْيَت َع ْن َيَس اِرَك َفِهَى ُطُر ُق َأْص َح اِب الِّش َم اِل ‪،‬‬
‫َقاَل َو َأَّم ا الُّطُر ُق اَّلِتي َر َأْيَت َع ْن َيِم يِن َك َفِهَى ُط ُر ُق َأْص َح اِب اْلَيِم يِن ‪َ ،‬و َأَّم ا اْلَجَب ُل َفُه َو‬
‫َم ْنِزُل الُّش َهَداِء ‪َ ،‬و َلْن َتَناَلُه‪َ ،‬و َأَّم ا اْلَعُم وُد َفُه َو َع ُم وُد اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬و َأَّم ا اْلُع ْر َو ُة َفِهَي ُع ْر َو ُة‬
‫اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬و َلْن َتَزاَل ُم َتَم ِّس ًك ا ِبَها َح َّتى َتُم وَت »‪( .‬م‪)2484/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬خراش‪//‬ه بن ح‪//‬ر می‌گوی‪//‬د‪ :‬من در یکی از حلق‪//‬ات درس مس‪//‬جد نب‪//‬وی‬
‫نشسته بودم‪ .‬در آن حلقه‪ ،‬مردی خوش قیافه‪ -‬بنام عبدهلل بن سالم‪ -‬وجود داش‪//‬ت و‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪306‬‬

‫برای مردم‪ ،‬سخنان خوبی بیان می‌ک‪//‬رد‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه او برخاس‪//‬ت‪ ،‬م‪//‬ردم گفتن‪//‬د‪:‬‬
‫هرکس‪ ،‬دوست دارد که به مردی از اهل بهشت نگ‪//‬اه کن‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه این ش‪//‬خص‪ ،‬نگ‪//‬اه‬
‫کند‪ .‬خراشه بن حر می‌گوید‪ :‬با خ‪/‬ود گفتم‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا‪ ،‬ب‪/‬ه دنب‪/‬ال او می‌روم ت‪/‬ا‬
‫محل خانه‌اش را بدانم؛ لذا به دنبال او راه افتادم‪ .‬وی به راهش ادامه داد ت‪//‬ا اینک‪//‬ه‬
‫نزدیک بود از شهر مدینه‪ ،‬ب‪//‬یرون ب‪//‬رود‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬وارد م‪//‬نزلش ش‪//‬د‪ .‬من از او‬
‫اجازه‌ی ورود خواستم‪ .‬او نیز به من اجازه‌ی ورود داد و گفت‪ :‬ای ب‪//‬رادر زاده‌ام!‬
‫چه ک‪//‬اری داری؟ گفتم‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ش‪//‬ما برخاس‪//‬تید‪ ،‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه م‪//‬ردم می‌گوین‪//‬د‪:‬‬
‫هرکس‪ ،‬دوست دارد که به مردی از بهشتیان‪ ،‬نگاه کن‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه این م‪//‬رد بنگ‪//‬رد‪ .‬ل‪//‬ذا‬
‫من شیفته شدم ت‪/‬ا ش‪/‬ما را هم‪/‬راهی کنم‪ .‬او گفت‪ :‬هللا متع‪/‬ال به‪/‬تر می‌دان‪/‬د ک‪/‬ه چ‪/‬ه‬
‫کسانی بهشتی هستند‪ .‬البته علت س‪//‬خنان م‪//‬ردم را ب‪//‬رایت بیان می‌کنم‪ .‬من خ‪//‬واب‬
‫دیدم که مردی نزد من آمد و گفت‪ :‬بلن‪/‬د ش‪/‬و‪ .‬پس دس‪/‬تم را گ‪/‬رفت و من هم‪/‬راه او‬
‫ب‪//‬راه افت‪//‬ادم‪ .‬در مس‪//‬یر‪ ،‬جاده‌ه‪//‬ایی س‪//‬مت چپ خ‪//‬ود دی‪//‬دم و خواس‪//‬تم ک‪//‬ه وارد آن‬
‫جاده‌ها شوم‪ .‬آن مرد به من گفت‪ :‬از این جاده‌ها نرو؛ زیرا که آنها جاده‌های سمت‬
‫چپیها (جهنمیان) است‪ .‬ناگهان‪ ،‬جاده‌هایی واضح و مستقیم‪ ،‬سمت راستم دی‪//‬دم‪ .‬آن‬
‫مرد به من گفت‪ :‬از اینجا برو‪ .‬آنگاه‪ ،‬مرا کنار کوهی ب‪//‬رد و گفت‪ :‬ب‪//‬اال ب‪//‬رو‪ .‬من‬
‫خواستم که باال بروم؛ اما به پشت سر افتادم‪ .‬و این کار را چند بار‪ ،‬تکرار ک‪//‬ردم‪.‬‬
‫سپس مرا همراه خودش برد تا اینکه کنار ستونی رس‪/‬یدم ک‪/‬ه قس‪/‬مت ب‪/‬االی آن در‬
‫آسمان‪ ،‬و قسمت پایین آن‪ ،‬در زمین بود و باالی آن‪ ،‬حلقه‌ای وجود داشت‪ .‬پس به‬
‫من گفت‪ :‬باال برو‪ .‬من گفتم‪ :‬چگونه باالی آن بروم حال آنکه قس‪//‬مت ب‪//‬االی آن در‬
‫آسمان است؟ آنگاه دستم را گرفت و مرا پرتاب کرد‪ .‬من ب‪//‬ه حلق‪//‬ه‪ ،‬آوی‪//‬زان ش‪//‬دم‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬ضربه‌ای به ستون زد و ستون‪ ،‬پ‪//‬ایین افت‪//‬اد‪ .‬من همچن‪//‬ان ت‪//‬ا ص‪//‬بح ب‪//‬ه‬
‫هم‪/‬ان حلق‪/‬ه‪ ،‬آوی‪/‬زان مان‪/‬دم‪ .‬س‪/‬پس ن‪/‬زد رس‪/‬ول هللا ص آم‪/‬دم و م‪/‬اجرا را ب‪/‬رایش‬
‫تعری‪//‬ف نم‪//‬ودم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬راه‌ه‪//‬ایی را ک‪//‬ه س‪//‬مت چپ خ‪//‬ودت‬
‫دیده‌ای‪ ،‬راه‌های سمت چپی‌ها (جهنمیان) هستند‪ .‬و راههایی ک‪//‬ه در س‪//‬مت راس‪//‬ت‬
‫خودت دیده‌ای‪ ،‬راه‌های س‪//‬مت راس‪//‬تی‌ها (بهش‪//‬تیان) هس‪//‬تند‪ .‬ام‪//‬ا آن ک‪//‬وه‪ ،‬جایگ‪//‬اه‬
‫شهدا است‪ .‬و تو هرگز به آن جایگاه نمی‌رسی‪ .‬و آن ستون‪ ،‬ستون اسالم اس‪//‬ت‪ .‬و‬
‫آن حلقه‪ ،‬حلقه‌ی اسالم است و تو تا هنگ‪//‬ام م‪//‬رگ‪ ،‬ب‪//‬ر اس‪//‬الم‪ ،‬ث‪//‬ابت قدم خ‪//‬واهی‬
‫ماند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)39‬فضایل سعد بن معاذ س‬
‫‪1700‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َج َناَز ُة َس ْع ِد ْبِن ُمَع اٍذ َبْيَن‬
‫َأْيِد يِهْم ‪« :‬اْهَتَّز َلَها َع ْر ُش الَّرْح َمِن »‪( .‬م‪)2466/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبد هللا ل می‌گوید‪ :‬جنازه‌ی سعد بن معاذ جلوی ما گذاشته بود‬
‫که رسول هللا ص فرمود‪« :‬عرش هللا رحمان به خاطر او به لرزه در آمد»‪.‬‬
 ‫‪307‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫‪1701‬ـ َع ِن اْلَبَر اَء س َق اَل ‪ُ :‬أْه ِدَيْت ِلَر ُس وِل ِهَّللا ص ُح َّل ُة َح ِر يٍر ‪َ ،‬فَجَع َل َأْص َح اُبُه‬
‫َيْلُم ُس وَنَها َو َيْع َج ُبوَن ِم ْن ِليِنَها‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬أَتْع َج ُبوَن ِم ْن ِليِن َهِذِه؟ َلَم َناِد يُل َس ْع ِد ْبِن ُمَع اٍذ ِفي‬
‫اْلَج َّنِة‪َ ،‬خْيٌر ِم ْنَها َو َأْلَيُن »‪( .‬م‪)2468/‬‬
‫ترجمه‪ :‬براء بن عازب س می‌گوی‪//‬د‪ :‬عب‪//‬ایی ابریش‪//‬می ب‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص هدی‪//‬ه‬
‫دادند‪ .‬مردم آن را لمس می‌کردن‪//‬د و از ن‪//‬رمی آن تعجب می‌نمودن‪//‬د‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص فرم‪//‬ود‪« :‬از ن‪//‬رمی این‪ ،‬تعجب می‌نمایید؛ دس‪//‬تمال‌های س‪//‬عد بن مع‪//‬اذ در‬
‫بهشت‪ ،‬بهتر و نرمتر از این است»‪.‬‬

‫باب (‪ :)40‬فضایل ابو طلحه انصاری و همسرش ام ُس لیم ل‬

‫‪1702‬ـ َع ْن َأَنٍس س َق اَل ‪َ :‬م اَت اْبٌن َألِبي َطْلَح َة ِم ْن ُأِّم ُس َلْيٍم ‪َ ،‬فَق اَلْت َألْهِلَه ا‪َ :‬ال‬
‫ُتَح ِّد ُثوا َأَب ا َطْلَح َة ِباْبِن ِه َح َّتى َأُك وَن َأَن ا ُأَح ِّد ُث ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَج اَء َفَق َّر َبْت ِإَلْي ِه َع َش اًء ‪َ ،‬فَأَك َل‬
‫َو َش ِرَب ‪َ ،‬فَقاَل ‪ُ :‬ثَّم َتَص َّنَع ْت َلُه َأْح َس َن َم ا َك اَن َتَص َّنُع َقْبَل َذ ِلَك ‪َ ،‬فَو َقَع ِبَها‪َ ،‬فَلَّم ا َر َأْت َأَّنُه َق ْد‬
‫َش ِبَع َو َأَص اَب ِم ْنَها‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬يا َأَبا َطْلَح َة‪َ ،‬أَر َأْيَت َلْو َأَّن َقْو ًم ا َأَع اُروا َع اِرَيَتُهْم َأْه َل َبْيٍت‪،‬‬
‫َفَطَلُبوا َعاِر َيَتُهْم ‪َ ،‬أَلُهْم َأْن َيْم َنُع وُهْم ؟ َقاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فاْح َتِسِب اْبَنَك‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَغ ِض َب َو َق اَل ‪:‬‬
‫َتَر ْك ِتِني َح َّتى َتَلَّطْخ ُت ُثَّم َأْخ َب ْر ِتِني ِب اْبِني‪َ .‬ف اْنَطَلَق َح َّتى َأَتى َر ُس وَل الَّل ِه ص َف َأْخ َبَرُه ِبَم ا‬
‫َك اَن ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬باَر َك الَّلُه َلُكَم ا ِفي َغ اِبِر َلْيَلِتُكَم ا» َق اَل ‪َ :‬فَح َم َلْت ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَك اَن‬
‫َر ُسوُل الَّلِه ص ِفي َس َفٍر َو ِهَى َم َع ُه‪َ ،‬و َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإَذ ا َأَتي اْلَم ِد يَن َة ِم ْن َس َفٍر َال‬
‫َيْطُر ُقَه ا ُطُروًق ا‪َ ،‬ف َد َنْو ا ِم َن اْلَم ِد يَن ِة‪َ ،‬فَض َرَبَها اْلَم َخ اُض ‪َ ،‬ف اْح ُتِبَس َع َلْيَه ا َأُب و َطْلَح َة‪،‬‬
‫َو اْنَطَلَق َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬يُقوُل َأُبو َطْلَح َة‪ِ :‬إَّنَك َلَتْع َلُم ‪َ ،‬يا َر ِّب ِإَّن ُه ُيْع ِج ُبِنى َأْن َأْخ ُر َج‬
‫َم َع َنِبِّيك ِإَذ ا َخ َرَج ‪َ ،‬و َأْد ُخ َل َم َع ُه ِإَذ ا َد َخ َل ‪َ ،‬و َقِد اْح ُتِبْس ُت ِبَم ا َتَر ى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬تُقوُل ُأُّم ُس َلْيٍم ‪َ :‬ي ا‬
‫َأَبا َطْلَح َة َم ا َأِج ُد اَّلِذ ي ُكْنُت َأِج ُد‪ ،‬اْنَطِلْق ‪َ ،‬فاْنَطَلْقَنا َق اَل ‪َ :‬و َض َرَبَها اْلَم َخ اُض ِح يَن َق ِد َم ا‪،‬‬
‫َفَو َلَد ْت ُغ َالًم ا‪َ ،‬فَقاَلْت ِلي ُأِّم ى‪َ :‬ي ا َأَنُس َال ُيْر ِض ُعُه َأَح ٌد َح َّتى َتْغ ُد َو ِب ِه َع َلى َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫ص‪َ ،‬فَلَّم ا َأْص َبَح اْح َتَم ْلُتُه‪َ ،‬فاْنَطَلْقُت ِبِه ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَص اَد ْفُتُه َو َم َع ُه ِم يَس ٌم ‪،‬‬
‫َفَلَّم ا َر آِني َق اَل ‪َ« :‬لَع َّل ُأَّم ُس َلْيٍم َو َل َد ْت »؟ ُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فَو َض َع اْلِم يَس َم َق اَل ‪َ :‬و ِج ْئُت ِب ِه‬
‫َفَو َض ْع ُتُه ِفي َح ْج ِرِه‪َ ،‬و َدَع ا َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَع ْج َو ٍة ِم ْن َع ْج َوِة اْلَم ِد يَن ِة‪َ ،‬فَالَك َه ا ِفي ِفي‪ِ/‬ه‬
‫َح َّتى َذ اَبْت ‪ُ ،‬ثَّم َقَذَفَها ِفي ِفى الَّص ِبِّى ‪َ ،‬فَجَعَل الَّص ِبُّي َيَتَلَّم ُظَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«اْنُظُروا ِإَلى ُحِّب اَألْنَص اِر الَّتْمَر » َقاَل ‪َ :‬فَم َسَح َو ْج َهُه َوَسَّم اُه َع ْبَد ِهَّللا‪( .‬م‪)2144/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س میگوید‪ :‬فرزند ابوطلحه که از ام ُسلیم بود‪ ،‬فوت کرد‪ .‬ام س‪//‬لیم ب‪//‬ه‬
‫خانواده‌اش گفت‪ :‬ت‪/‬ا زم‪/‬انی ک‪/‬ه من ب‪/‬ا اب‪/‬و طلح‪/‬ه ص‪/‬حبت نک‪/‬رده‌ام‪ ،‬ش‪/‬ما در م‪/‬ورد‬
‫فرزندش به او چیزی نگویید‪ .‬هنگامی که ابو طلح‪/‬ه آم‪/‬د‪ ،‬ام س‪/‬لیم غ‪/‬ذای ش‪/‬ام وی را‬
‫تقدیم نمود و ابوطلحه غذا خورد و آب نوشید‪ .‬آنگاه ام ُسلیم به‪//‬تر از گذش‪//‬ته‪ ،‬خ‪//‬ود را‬
‫آراست‪ .‬و ابو طلحه با او همبستر شد‪ .‬آنگاه پس از اینکه ابو طلحه سیر ک‪//‬رد و ب‪//‬ا او‬
‫همبستر شد‪ ،‬ام سلیم گفت‪ :‬ای ابو طلحه! نظر شما در این مورد چیست که اگ‪//‬ر ی‪//‬ک‬
‫شخص‪ ،‬چیزی را به عنوان عاریت نزد خ‪//‬انوده‌ای بگ‪//‬ذارد؛ س‪//‬پس ع‪//‬اریت خ‪//‬ود را‬
‫بخواهد؛ آیا آن خانواده حق دارد که از برگدان‪/‬دن ع‪/‬اریت آن‪/‬ان‪ ،‬خ‪/‬ودداری کن‪/‬د؟ اب‪/‬و‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪308‬‬

‫طلحه جواب داد‪ :‬نه‪ .‬ام ُسلیم گفت‪ :‬پس صبر کن و اجر و پاداش فوت فرزندت را از‬
‫الله متعال بخواه‪ .‬با شنیدن این سخن‪ ،‬ابو طلحه برآشفت و گفت‪ :‬گذاشتی ت‪//‬ا آل‪//‬وده ب‪//‬ه‬
‫جماع شوم؛ آنگاه مرا از فوت فرزندم مطلع ساختی‪ .‬س‪/‬پس ب‪/‬راه افت‪/‬اد و ن‪/‬زد رس‪/‬ول‬
‫الله ص رفت و ماجرا را برایش بیان کرد‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬الله متعال ش‪/‬ب‬
‫گذشته‌ی شما را برای شما مبارک گرداند»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬اینگون‪//‬ه ام ُس لیم ب‪//‬اردار‬
‫گردید‪ .‬باری رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص در س‪/‬فری ب‪/‬ود ک‪/‬ه ام س‪/‬لیم و ش‪/‬وهرش هم‪/‬راه ایش‪/‬ان‬
‫بودند‪ .‬گفتنی است که عادت پیامبر اکرم ص اینگون‪/‬ه ب‪/‬ود ک‪/‬ه ه‪/‬ر گ‪/‬اه از س‪/‬فری ب‪/‬ه‬
‫مدینه می‌آمدند‪ ،‬هنگام شب‪ ،‬وارد مدینه نمی‌شد‪ .‬به ه‪//‬ر ح‪//‬ال‪ ،‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ه مدین‪//‬ه‬
‫نزدیک شدند‪ ،‬ام سلیم دچار درد زایمان گردید‪ .‬لذا ابو طلحه همراه او مان‪//‬د و رس‪//‬ول‬
‫الله ص به راهش ادامه داد‪ .‬در این هنگام‪ ،‬ابو طلحه گفت‪ :‬بار اله‪//‬ا! ت‪//‬و می‌دانی ک‪//‬ه‬
‫من دوست دارم همراه پیامبرت‪ ،‬از شهر بیرون بروم و با پیامبرت وارد شهر ش‪//‬وم‪،‬‬
‫و هم اکنون به سبب مشکلی که تو می‌بینی از همراهی رسول اکرم ص باز ماندم‪ .‬ام‬
‫سلیم گفت‪ :‬ای ابو طلحه! من آن دردی را که در زایمانهای گذشته احساس می‌ک‪//‬ردم‪،‬‬
‫در این زایمان‪ ،‬احساس نمی‌کنم؛ به راهت ادامه بده‪ .‬لذا ما براه افتادیم‪ .‬و هنگامی ک‪/‬ه‬
‫به شهر رسیدند‪ ،‬درد زایمان به س‪/‬راغ او آم‪/‬د و پس‪/‬ری ب‪/‬ه دنیا آورد‪ .‬م‪/‬ادرم ب‪/‬ه من‬
‫(انس) گفت‪ :‬ای انس! هیچ‌کس حق ندارد او را شیر بدهد تا صبح‪ ،‬او را ن‪//‬زد پیامبر‬
‫اکرم ص ببری‪ .‬من صبح‪ ،‬نوزاد را برداشتم و نزد پیامبر اکرم ص بردم‪ .‬رسول الله‬
‫ص که آهن داغی برای نشانه گذاری حیوانات بدست داشت‪ ،‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه م‪//‬را دی‪//‬د‪،‬‬
‫فرمود‪« :‬شاید ام سلیم وضع حمل نموده اس‪//‬ت»؟ گفتم بلی‪ .‬آنگ‪//‬اه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص آهن‬
‫داغ را به زمین گذاشت و من نوزاد را بردم و در آغ‪//‬وش پیامبر اک‪//‬رم ص گذاش‪//‬تم‪.‬‬
‫رسول الله ص عجوه‌ی (نوعی خرما) مدینه طلب نمود و آن را جوی‪//‬د ت‪//‬ا اینک‪//‬ه ن‪//‬رم‬
‫گردید؛ آنگاه آن را در دهان نوزاد گذاشت‪ .‬نوزاد آن خرما را می‌مکید و لب‌هایش را‬
‫می‌لیسید‪ .‬رسول الله ص با دیدن این صحنه‪ ،‬فرمود‪« :‬ببینید که انص‪//‬ار چق‪//‬در خرم‪//‬ا‬
‫را دوست دارند» و دستی به صورتش کشید و او را عبد الله نامید‪.‬‬
‫(و در روایتی از بخاری به نقل از ابن عیینه آمده است ک‪//‬ه‪ :‬م‪//‬ردی از انص‪//‬ار‬
‫گفت‪ :‬از فرزندان همان عبدهللا (بن ابو طلحه)‪ ،‬نه فرزند قرآن خوان دیدم)‪.‬‬

‫باب (‪ :)41‬فضیلت ابی بن کعب س‬

‫‪1703‬ـ َعن أَنٍس س َق اَل ‪َ :‬ج َم َع اْلُق ْر آَن َع َلى َع ْه ِد َر ُس وِل ِهَّللا ص َأْر َبَع ٌة ُك ُّلُهْم ِم َن‬
‫اَألْنَص اِر ‪ُ :‬مَع اُذ ْبُن َجَب ٍل ‪َ ،‬و ُأَبُّى ْبُن َكْع ٍب‪َ ،‬و َزْي ُد ْبُن َث اِبٍت‪َ ،‬و َأُب و َزْي ٍد ‪َ ،‬ق اَل َقَت اَد ُة‪ُ :‬قْلُت‬
‫َألَنٍس‪َ :‬م ْن َأُبو َزْيٍد ؟ َقاَل ‪َ :‬أَح ُد ُع ُم وَم ِتي‪( .‬م‪)2465/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوی‪//‬د‪ :‬در زم‪//‬ان ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص چه‪//‬ار نف‪//‬ر ک‪//‬ه همگی از‬
‫انصار بودند‪ ،‬قرآن را جمع آوری کردند‪ُ :‬اَبی بن کعب‪ ،‬معاذ بن جبل‪ ،‬اب‪//‬و زی‪//‬د و‬
‫زید بن ثابت‪ .‬قتاده (راوی از انس) می‌گوید‪ :‬از انس پرسیدم‪ :‬ابو زی‪//‬د کیس‪//‬ت؟ گفت‪:‬‬
‫یکی از عموهای من است‪( .‬اسم او سعد بن عبید بن نعمان اوسی است ک‪//‬ه در جن‪//‬گ‬
‫قادسیه به شهادت رسید)‪.‬‬
 ‫‪309‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫باب (‪ :)42‬فضیلت ابو ذر غفاری س‬

‫‪1704‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن الَّص اِمِت َق اَل ‪َ :‬ق اَل َأُب وَذ ٍّر س‪َ :‬خ َر ْج َن ا ِم ْن َقْو ِم َن ا ِغ َف اٍر ‪،‬‬
‫َو َك اُنوا ُيِح ُّلوَن الَّش ْهَر اْلَح َر اَم ‪َ ،‬فَخ َر ْج ُت َأَن ا َو َأِخ ى ُأَنْيٌس َو ُأُّم َن ا‪َ ،‬فَنَز ْلَن ا َع َلى َخ اٍل َلَن ا‪،‬‬
‫َفَأْك َر َم َنا َخاُلَنا َو َأْح َس َن ِإَلْيَنا‪َ ،‬فَحَس َدَنا َقْو ُم ُه َفَقاُلوا‪ِ :‬إَّنَك ِإَذ ا َخ َر ْج َت َع ْن َأْهِل َك َخ اَلَف ِإَلْيِهْم‬
‫ُأَنْيٌس ‪َ ،‬فَج اَء َخاُلَنا َفَنَثا َع َلْيَنا اَّلِذ ي ِقيَل َلُه‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬أَّم ا َم ا َم َض ى ِم ْن َم ْعُروِفَك َفَق ْد َكَّدْر َت ُه‪،‬‬
‫َو َال ِجَم اَع َلَك ِفيَم ا َبْعُد‪َ ،‬فَقَّرْبَنا ِص ْر َم َتَنا‪َ ،‬فاْح َتَم ْلَنا َع َلْيَه ا‪َ ،‬و َتَغ َّطى َخاُلَن ا َثْو َب ُه َفَجَع َل َيْبِكى‪،‬‬
‫َفاْنَطَلْقَنا َح َّتى َنَز ْلَنا ِبَح ْض َرِة َم َّكَة‪َ ،‬فَناَفَر ُأَنْيٌس َع ْن ِص ْر َم ِتَنا َو َع ْن ِم ْثِلَها‪َ ،‬فَأَتَيا اْلَك اِهَن ‪َ ،‬فَخَّي َر‬
‫ُأَنْيًسا‪َ ،‬فَأَتاَنا ُأَنْيٌس ِبِص ْر َم ِتَنا َوِم ْثِلَها َم َعَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َقْد َص َّلْيُت ‪َ ،‬يا اْبَن َأِخ ي َقْبَل َأْن َأْلَقى َر ُس وَل‬
‫الَّلِه ص ِبَثَالِث ِس ِنيَن ‪ُ ،‬قْلُت ‪ِ :‬لَم ْن ؟ َقاَل ‪ِ :‬هَّلِل‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬فَأْيَن َتَو َّجُه؟ َقاَل ‪َ :‬أَتَو َّجُه َح ْيُث ُيَو ِّجُهِنى‬
‫َر ِّبى‪ُ ،‬أَص ِّلى ِع َش اًء َح َّتى ِإَذ ا َك اَن ِم ْن آِخ ِر الَّلْيِل ُأْلِقيُت َك َأِّنى ِخ َفاٌء ‪َ ،‬ح َّتى َتْع ُلَوِنى الَّش ْم ُس ‪،‬‬
‫َفَقاَل ُأَنْيٌس ‪ِ :‬إَّن ِلي َح اَج ًة ِبَم َّك َة َف اْك ِفِنى‪َ ،‬ف اْنَطَلَق ُأَنْيٌس َح َّتى َأَتى َم َّك َة‪َ ،‬ف َر اَث َع َلَّى ‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َج اَء َفُقْلُت ‪َ :‬م ا َص َنْعَت ؟ َقاَل ‪َ :‬لِقيُت َر ُج ًال ِبَم َّك َة َع َلى ِد يِنَك‪َ ،‬يْز ُع ُم َأَّن َهَّللا َأْر َس َلُه‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬فَم ا‬
‫َيُقوُل الَّناُس ؟ َقاَل ‪َ :‬يُقوُلوَن ‪َ :‬ش اِع ٌر‪َ ،‬ك اِهٌن ‪َ ،‬س اِح ٌر‪َ ،‬و َك اَن ُأَنْيٌس َأَح َد الُّش َعَر اِء ‪َ ،‬ق اَل ُأَنْيٌس ‪:‬‬
‫َلَقْد َسِم ْع ُت َقْو َل اْلَك َهَنِة‪َ ،‬فَم ا ُهَو ِبَقْو ِلِهْم ‪َ ،‬و َلَقْد َو َض ْع ُت َقْو َلُه َع َلى َأْقَر اِء الِّش ْع ِر ‪َ ،‬فَم ا َيْلَتِئُم‬
‫َع َلى ِلَس اِن َأَحٍد َبْع ِد ى َأَّنُه ِش ْعٌر‪َ ،‬وِهَّللا ِإَّن ُه َلَص اِد ٌق ‪َ ،‬و ِإَّنُهْم َلَك اِذ ُبوَن ‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬ف اْك ِفِنى‬
‫َح َّتى َأْذ َهَب َفَأْنُظَر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَتْيُت َم َّك َة‪َ ،‬فَتَض َّع ْفُت َر ُج ًال ِم ْنُهْم ‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬أْيَن َهَذ ا اَّلِذ ي َتْدُعوَنُه‬
‫الَّصاِبَئ ؟ َفَأَش اَر ِإَلَّى ‪َ ،‬فَقاَل ‪ :‬الَّصاِبَئ ‪َ ،‬فَم اَل َع َلَّي َأْه ُل اْل َو اِد ى ِبُك ِّل َم َدَرٍة َو َع ْظٍم ‪َ ،‬ح َّتى‬
‫َخ َر ْر ُت َم ْغ ِش ًّيا َع َلَّى ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف اْر َتَفْع ُت ِح يَن اْر َتَفْع ُت ‪َ ،‬ك َأِّنى ُنُص ٌب َأْح َم ُر‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأَتْيُت‬
‫َز ْم َز َم َفَغ َس ْلُت َع ِّنى الِّد َم اَء ‪َ ،‬و َش ِر ْبُت ِم ْن َم اِئَها‪َ ،‬و َلَقْد َلِبْثُت ‪َ ،‬يا اْبَن َأِخ ي َثَالِثيَن ‪َ ،‬بْيَن َلْيَل ٍة‬
‫َو َيْو ٍم ‪َ ،‬م ا َك اَن ِلي َطَع اٌم ِإَّال َم اُء َز ْم َز َم ‪َ ،‬فَسِم ْنُت َح َّتى َتَك َّس َر ْت ُعَكُن َبْطِنى‪َ ،‬و َم ا َو َج ْد ُت‬
‫َع َلى َك ِبِد ى ُس ْخ َفَة ُجوٍع‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَبْيَنا َأْهُل َم َّك َة ِفي َلْيَل ٍة َقْم َر اَء ِإْض ِح َياَن ‪ِ ،‬إْذ ُض ِرَب َع َلى‬
‫َأْس ِم َخ ِتِهْم ‪َ ،‬فَم ا َيُطوُف ِباْلَبْيِت َأَح ٌد ‪َ ،‬و اْمَر َأَتْيِن ِم ْنُهْم َتْدُع َو اِن ِإَس اًفا َو َناِئَلَة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَتَت ا َع َلَّي‬
‫ِفي َطَو اِفِهَم ا َفُقْلُت ‪َ :‬أْنِكَح ا َأَح َد ُهَم ا اُألْخ َر ى َقاَل ‪َ :‬فَم ا َتَناَهَت ا َع ْن َقْو ِلِهَم ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَأَتَت ا َع َلَّي‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬هٌن ِم ْثُل اْلَخَش َبِة‪َ ،‬غْيَر َأِّني َال َأْك ِنى‪َ ،‬فاْنَطَلَقَتا ُتَو ْلِو َالِن َو َتُق وَالِن ‪َ :‬ل ْو َك اَن َه ا ُهَن ا‬
‫َأَح ٌد ِم ْن َأْنَفاِر َنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْسَتْقَبَلُهَم ا َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َأُب و َبْك ٍر ‪َ ،‬و ُهَم ا َهاِبَط اِن ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬م ا‬
‫َلُك َم ا»؟ َقاَلَتا‪ :‬الَّصاِبُئ َبْيَن اْلَكْع َبِة َو َأْسَتاِر َها‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬م ا َقاَل َلُك َم ا»؟ َقاَلَتا‪ِ :‬إَّنُه َقاَل َلَنا َك ِلَم ًة‬
‫َتْم ُأل اْلَفَم ‪َ ،‬و َج اَء َر ُسوُل ِهَّللا ص َح َّتى اْس َتَلَم اْلَحَج َر ‪َ ،‬و َط اَف ِب اْلَبْيِت ُه َو َو َص اِح ُبُه‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َص َّلى‪َ ،‬فَلَّم ا َقَض ى َص َالَتُه َق اَل َأُب و َذ ٍّر ‪َ .‬فُكْنُت َأَن ا َأَّوُل َم ْن َح َّي اُه ِبَتِح َّي ِة اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬ق اَل ‪،‬‬
‫َفُقْلُت ‪ :‬الَّس َالُم َع َلْيَك َيا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬و َع َلْي َك َو َر ْح َم ُة ِهَّللا»‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪َ« :‬م ْن َأْنَت »؟‬
‫َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪ِ :‬م ْن ِغ َفاٍر‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأْهَو ى ِبَي ِدِه َفَو َض َع َأَص اِبَع ُه َع َلى َج ْبَهِت ِه‪َ ،‬فُقْلُت ِفي َنْفِس ى‪:‬‬
‫َك ِرَه َأِن اْنَتَم ْيُت ِإَلى ِغ َفاٍر ‪َ ،‬فَذ َهْبُت آُخ ُذ ِبَي ِدِه‪َ ،‬فَق َدَع ِنى َص اِح ُبُه‪َ ،‬و َك اَن َأْع َلَم ِب ِه ِم ِّنى‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َر َفَع َر ْأَس ُه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ« :‬م َتى ُكْنَت َهُهَنا»؟ َقاَل ‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬ق ْد ُكْنُت َهُهَن ا ُم ْن ُذ َثَالِثيَن ‪َ ،‬بْيَن َلْيَل ٍة‬
‫َو َيْو ٍم ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فَم ْن َك اَن ُيْطِعُم َك»؟ َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬م ا َك اَن ِلي َطَع اٌم ِإَّال َم اُء َز ْم َز َم ‪َ ،‬فَس ِم ْنُت‬
‫َح َّتى َتَك َّس َر ْت ُعَكُن َبْطِنى‪َ ،‬و َم ا َأِج ُد َع َلى َك ِبِد ى ُس ْخ َفَة ُج وٍع‪َ ،‬ق اَل ‪ِ« :‬إَّنَه ا ُمَباَر َك ٌة‪ِ ،‬إَّنَه ا‬
‫َطَع اُم ُطْع ٍم » َفَقاَل َأُبو َبْك ٍر‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه اْئَذ ْن ِلي ِفي َطَع اِمِه الَّلْيَلَة‪َ ،‬فاْنَطَلَق َر ُسوُل الَّلِه ص‬
‫َو َأُبو َبْك ٍر‪َ ،‬و اْنَطَلْقُت َم َع ُهَم ا‪َ ،‬فَفَتَح َأُبو َبْك ٍر َباًبا‪َ ،‬فَجَعَل َيْقِبُض َلَن ا ِم ْن َز ِبيِب الَّط اِئِف ‪َ ،‬و َك اَن‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪310‬‬

‫َذ ِلَك َأَّوَل َطَع اٍم َأَك ْلُتُه ِبَها‪ُ ،‬ثَّم َغ َبْر ُت َم ا َغ َب ْر ُت ‪ُ ،‬ثَّم َأَتْيُت َر ُس وَل الَّل ِه ص‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ« :‬إَّن ُه َق ْد‬
‫ُوِّج َهْت ِلي َأْر ٌض َذ اُت َنْخ ٍل ‪َ ،‬ال ُأَر اَها ِإَّال َيْثِرَب ‪َ ،‬فَهْل َأْنَت ُمَبِّل ٌغ َع ِّنى َقْو َم َك؟ َع َس ى ُهَّللا‬
‫َأْن َيْنَفَع ُهْم ِب َك َو َي ْأُج َر َك ِفيِهْم » َف َأَتْيُت ُأَنْيًس ا َفَق اَل ‪َ :‬م ا َص َنْعَت ؟ ُقْلُت ‪َ :‬ص َنْع ُت َأِّني َق ْد‬
‫َأْس َلْم ُت َو َص َّد ْقُت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬م ا ِبي َر ْغ َب ٌة َع ْن ِد يِنُك َم ا‪َ ،‬ف ِإِّنى َق ْد َأْس َلْم ُت َو َص َّد ْقُت ‪َ ،‬فاْح َتَم ْلَن ا‬
‫َح َّتى َأَتْيَنا َقْو َم َنا ِغ َفاًرا‪َ ،‬فَأْس َلَم ِنْص ُفُهْم ‪َ ،‬و َك اَن َي ُؤ ُّم ُهْم ِإيَم اُء ْبُن َر َحَض َة اْلِغ َف اِرُّى َو َك اَن‬
‫َس ِّيَد ُهْم ‪َ ،‬و َق اَل ِنْص ُفُهْم ‪ِ :‬إَذ ا َق ِد َم َر ُس وُل ِهَّللا ص اْلَم ِد يَن َة َأْس َلْم َنا‪َ ،‬فَق ِد َم َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫اْلَم ِد يَنَة‪َ ،‬فَأْس َلَم ِنْص ُفُهُم اْلَباِقى‪َ ،‬و َج اَء ْت َأْس َلُم ‪َ ،‬فَقاُلوا‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪ِ ،‬إْخ َو ُتَن ا‪ُ ،‬نْس ِلُم َع َلى‬
‫اَّلِذ ي َأْس َلُم وا َع َلْيِه‪َ ،‬فَأْس َلُم وا‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬غ َفاُر َغ َف َر ُهَّللا َلَه ا‪َ ،‬و َأْس َلُم َس اَلَم َها‬
‫ُهَّللا»‪( .‬م‪)2473/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهلل بن صامت می‌گوی‪/‬د‪ :‬اب‪/‬وذر س گفت‪ :‬م‪/‬ا از میان قبیله‌ی خ‪/‬ود؛‬
‫غفار؛ که ماههای حرام را حالل می‌س‪/‬اختند (و ماهه‪/‬ای دیگ‪/‬ری را ح‪/‬رام‪ ،‬قرار‬
‫می‌دادند) بیرون رف‪//‬تیم‪ .‬من و ب‪//‬رادم ُانیس و م‪//‬ادرم‪ ،‬ب‪//‬یرون ش‪//‬دیم و ن‪//‬زد یکی از‬
‫دایی‌هایم‪ ،‬منزل گرفتیم‪ .‬او احترام زی‪//‬ادی ب‪//‬ه م‪//‬ا گذاش‪//‬ت و در ح‪//‬ق م‪//‬ا احس‪//‬ان و‬
‫نیکی کرد‪ .‬اما قبیله‌اش نسبت به ما حسادت ورزیدند و به او گفتند‪ :‬هنگامی که تو‬
‫از نزد خانواده‌ات می‌روی‪ُ ،‬انیس نزد خانواده‌ات‪ ،‬رفت و آمد می‌کند‪ .‬دایی م‪//‬ا هم‬
‫سخنان مردم را به این و آن گفت و شایع کرد‪ .‬من به او گفتم‪ :‬نیکی‌های گذشته‌ات‬
‫را تیره و تار و ضایع ساختی‪ .‬بع‪//‬د از این‪ ،‬نمی‌ت‪//‬وانیم در کن‪//‬ار ت‪//‬و زن‪//‬دگی ک‪//‬نیم‪.‬‬
‫آنگ‪//‬اه‪ ،‬ش‪//‬ترانمان را آوردیم و اث‪//‬انیه‌ی خ‪//‬ود را ب‪//‬ر ش‪//‬تران‪ ،‬حم‪//‬ل ک‪//‬ردیم‪ .‬در این‬
‫هنگام‪ ،‬دایی ما چهره‌اش را با پارچه‌ای پوشید و گریه می‌کرد‪ .‬به هر حال‪ ،‬ما ب‪//‬ه‬
‫نزدیکی مکه آمدیم‪ .‬در آنجا ُانیس فخر فروشی کرد و شتران ما و گله‌ای دیگر را‬
‫که به اندازه‌ی شتران ما بودند‪ ،‬به گروگان گذاشت (به این معنا که هرکس‪ ،‬برن‪/‬ده‬
‫شود‪ ،‬همه‌ی شتران را بگیرد‪ ).‬آنگاه ُانیس و فردی که ب‪/‬ا یک‪/‬دیگر‪ ،‬فخ‪/‬ر فروش‪/‬ی‬
‫کرده بودند‪ ،‬نزد کاهنی رفتند‪ .‬آن کاهن‪ُ ،‬انیس را انتخاب کرد (برنده اعالم نمود‪).‬‬
‫اینگونه ُانیس گله شتر ما و گله‌ای دیگر را با خودش به خانه آورد‪.‬‬
‫راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬همچ‪//‬نین اب‪//‬وذر گفت‪ :‬ای ب‪//‬رادر زاده‌ام! من س‪//‬ه س‪//‬ال قب‪//‬ل از‬
‫اینک‪//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////‬ه‬
‫رسول هللا ص را مالقات نمایم‪ ،‬نماز خواندم‪ .‬من پرس‪//‬یدم‪ :‬ب‪//‬رای چ‪//‬ه کس‪//‬ی نم‪//‬از‬
‫خواندی؟ گفت‪ :‬ب‪//‬رای هللا‪ .‬پرس‪//‬یدم‪ :‬ب‪//‬ه ک‪//‬دام س‪//‬مت‪ ،‬روی نم‪//‬ودی؟ گفت‪ :‬ب‪//‬ه ه‪//‬ر‬
‫سمت که پروردگ‪/‬ارم می‌خواس‪/‬ت‪ .‬هنگ‪/‬ام عش‪/‬اء ت‪/‬ا آخ‪/‬ر ش‪/‬ب‪ ،‬نم‪/‬از می‌خوان‪/‬دم‪.‬‬
‫آنگاه‪ ،‬مانند قطعه پارچه‌ای روی زمین می‌افتادم تا اینکه خورشید بر من می‌تابید‪.‬‬
‫روزی‪ُ ،‬انیس گفت‪ :‬من در مکه‪ ،‬کاری دارم‪ .‬تو کارهایم را انجام بده تا من ب‪//‬روم‬
‫و برگردم‪ .‬سپس حرکت کرد و ب‪//‬ه مک‪//‬ه رفت و ت‪//‬أخیر نم‪//‬ود‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬آم‪//‬د‪ .‬من‬
‫گفتم‪ :‬چه کار کردی؟ گفت‪ :‬مردی را در مکه‪ ،‬مالقات نمودم که بر دین تو ب‪//‬ود و‬
‫ادعا می‌کرد که هللا متعال او را فرستاده است‪ .‬پرسیدم‪ :‬مردم چه می‌گفتند؟ جواب‬
‫داد‪ :‬مردم او را شاعر‪ ،‬کاهن و جادوگر می‌دانستند‪ .‬راوی می‌گوید‪ُ :‬انیس که یکی‬
 ‫‪311‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫از ش‪//‬اعران آن زم‪//‬ان ب‪//‬ود‪ ،‬گفت‪ :‬من س‪//‬خن کاهن‪//‬ان را ش‪//‬نیده‌ام‪ .‬س‪//‬خنان او هیچ‬
‫شباهتی با سخنان کاهنان ندارد‪ .‬همچنین سخنانش را در کنار انواع شعر گذاش‪//‬تم‪.‬‬
‫جزو انواع شعر نبود و کسی نمی‌تواند آنها را شعر بداند‪ .‬سوگند به هللا‪ ،‬او ف‪//‬ردی‬
‫راستگو است و مخالفانش‪ ،‬دروغگو هستند‪.‬‬
‫ابوذر می‌گوید‪ :‬من گفتم‪ :‬به کارهایم برس تا من بروم و در این زمینه‪ ،‬تحقیق‬
‫کنم‪ .‬آنگاه به مکه آمدم و یکی را که از همه ضعیف‌تر بود‪ ،‬پیدا کردم و گفتم‪ :‬این‬
‫مردی که مردم او را صابئی (بی دین) می‌دانند‪ ،‬کجاست؟ او به من اشاره ک‪//‬رد و‬
‫گفت‪ :‬صابئی؟ آنگاه‪ ،‬اهل مکه با پاره‌های خشت و استخوان به من حمله کردن‪//‬د و‬
‫مرا کتک زدند تا جایی که من بی هوش ب‪//‬ه زمین افت‪//‬ادم‪ .‬و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه از زمین‬
‫برخاستم‪ ،‬مانند سنگ قرمزی بودم ک‪//‬ه م‪//‬ردم در دوران ج‪//‬اهلیت‪ ،‬روی آن ذبح و‬
‫قربانی می‌کردند‪ .‬سپس کنار آب زمزم رفتم و خونهایم را شستم و از آن‪ ،‬نوشیدم‪.‬‬
‫ای ب‪//‬رادر زاده‌ام! من س‪//‬ی ش‪//‬بانه روز در آنج‪//‬ا مان‪//‬دم و ب‪//‬ه ج‪//‬ز آب زم‪//‬زم‪ ،‬هیچ‬
‫غذای دیگری نداشتم‪ .‬پس به اندازه‌ای چاق شدم که چین‌های شکمم ت‪//‬اب برداش‪//‬ت‬
‫و هرگز ضعف گرسنگی را بر جگرم‪ ،‬احساس نکردم‪ .‬آنگاه در یکی از شب‌های‬
‫مهتابی و بسیار روشن که اهل مکه به خوابی عمیق فرو رفت‪/‬ه بودن‪/‬د و هیچ کس‪،‬‬
‫اطراف کعبه‪ ،‬طواف نمی‌کرد‪ ،‬دو زن از آنان را دیدم که دو بت اساف و نایل‪//‬ه را‬
‫صدا می‌زدند‪ .‬آنها هنگام طواف از کنار من گذشتند‪ .‬من گفتم‪ :‬یکی از آنه‪//‬ا را ب‪//‬ه‬
‫نکاح دیگری در آورید‪ .‬اما آن‪//‬ان‪ ،‬همچن‪//‬ان اس‪//‬اف و نایل‪//‬ه را ص‪//‬دا می‌زدن‪//‬د‪ .‬ب‪//‬ار‬
‫دیگر که از کن‪//‬ار من گذش‪//‬تند‪ ،‬گفتم‪ :‬ش‪//‬رمگاهی مانن‪//‬د چ‪//‬وب دارن‪//‬د‪ .‬من ب‪//‬ا کنای‪//‬ه‬
‫ص‪//‬حبت نمی‌کنم‪( .‬در حقیقت‪ ،‬اس‪//‬اف و نایل‪//‬ه را اه‪//‬انت ک‪//‬رد ت‪//‬ا کف‪//‬ار را بیش‪//‬تر‬
‫ناراحت کند‪ ).‬آن دو نف‪//‬ر ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن این س‪//‬خنان‪ ،‬رفتن‪//‬د در ح‪//‬الی ک‪//‬ه داد و فری‪//‬اد‬
‫می‌کردند و می‌گفتند‪ :‬ای کاش! ما اینجا کس و کاری می‌داشتیم (تا ب‪//‬ه حس‪//‬اب این‬
‫مرد برسند‪ ).‬آنان از کوه پایین می‌آمدند که رسول هللا و ابوبکر از روب‪//‬روی آن‪//‬ان‬
‫آمدند‪ .‬ابوبکر گفت‪« :‬چه اتفاقی برای شما افتاده اس‪//‬ت»؟ آنه‪//‬ا ج‪//‬واب دادن‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ک‬
‫فرد بی دین میان کعبه و پرده‌هایش‪ ،‬پنهان شده است‪ .‬ابوبکر پرسید‪ :‬ب‪//‬ه ش‪//‬ما چ‪//‬ه‬
‫گفت؟ گفتند‪ :‬او سخنی گفت که دهان از گفتن آن‪ ،‬پر می‌شود (قابل گفتن نیست‪).‬‬
‫آنگاه رسول الله ص آمد و به حجراالسود دست کشید و او و همراهش (اب‪//‬وبکر)‬
‫خانه‌ی الله را طواف کردند‪ .‬سپس نماز خواندند‪ .‬هنگامی که پیامبر اکرم ص نمازش‬
‫را تمام کرد‪ ،‬من نخس‪/‬تین کس‪/‬ی ب‪/‬ودم ک‪/‬ه ب‪/‬ا تحیت اس‪/‬الم ب‪/‬ه او س‪/‬الم ک‪/‬ردم و گفتم‪:‬‬
‫السالم علیک یا رسول الله‪ .‬نبی اکرم ص فرم‪/‬ود‪« :‬و علیک و رحم‪/‬ة الل‪/‬ه»‪ .‬س‪/‬پس‬
‫فرمود‪« :‬تو کیستی»؟ گفتم‪ :‬مردی از قبیله‌ی غفار هستم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص دس‪//‬تش را‬
‫پایین آورد و انگشتانش را باالی پیشانی‌اش گذاشت‪ .‬من با خود گفتم‪ :‬رسول الل‪//‬ه ص‬
‫انتساب مرا به قبیله‌ی‪ ،‬غفار ناپسند دانست‪ .‬در این هنگام‪ ،‬من خواس‪//‬تم دس‪//‬ت پیامبر‬
‫اکرم ص را بگیرم؛ اما همراهش که او را بهتر می‌شناخت‪ ،‬اجازه نداد ک‪/‬ه دس‪/‬تش‬
‫را بگیرم‪ .‬سپس رسول اکرم ص سرش را بلند نمود و فرمود‪« :‬چه مدت اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫اینجا بوده‌ای»؟ گفتم‪ :‬سی شبانه روز است که من اینجا هستم‪ .‬فرمود‪« :‬چه کس‪//‬ی ت‪//‬و‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪312‬‬

‫را غذا می‌داد»؟ گفتم‪ :‬به جز آب زمزم‪ ،‬غذای دیگری نداش‪//‬تم‪ .‬و ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای چ‪//‬اق‬
‫شدم ک‪/‬ه چین‌ه‪/‬ای ش‪/‬کمم ت‪/‬اب برداش‪/‬ت و ض‪/‬عف گرس‪/‬نگی را ب‪/‬ر جگ‪/‬رم احس‪/‬اس‬
‫نکردم‪ .‬رسول الل‪/‬ه ص فرم‪/‬ود‪« :‬زم‪/‬زم‪ ،‬آب ب‪/‬ا برک‪/‬تی اس‪/‬ت و مانن‪/‬د غ‪/‬ذا ب‪/‬اعث‬
‫سیری می‌گردد»‪ .‬ابوبکر س گفت‪ :‬یا رسول هللا! اجازه دهید ت‪//‬ا من امش‪//‬ب او را‬
‫غذا بدهم‪ .‬اینگونه‪ ،‬من با آنها راه افتادم تا اینکه ابوبکرسدِر خ‪//‬انه‌ای را ب‪//‬از نم‪//‬ود‬
‫(و ما وارد شدیم‪ ).‬او از کشمش‌های طایف‪ ،‬مشت می‌کرد و جلوی ما می‌گذاشت‪.‬‬
‫و این‪ ،‬نخستین غذایی بود که در مکه‪ ،‬خوردم‪ .‬سپس‪ ،‬مدت زم‪/‬انی ط‪/‬والنی آنج‪/‬ا‬
‫ماندم‪ .‬بعد از آن‪ ،‬روزی‪ ،‬خدمت رسول هللا ص رسیدم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«به سرزمینی که نخل فراوانی دارد‪ ،‬راهنمایی شده‌ام‪ .‬فکر می‌کنم یثرب (مدین‪//‬ه)‬
‫باشد‪ .‬آیا تو پیام مرا به قبیله‌ات می‌رسانی؟ چه بسا که هللا متعال تو را برای آن‪//‬ان‪،‬‬
‫مفید گرداند و آنان باعث اجر و پاداش برای تو گردند»‪.‬‬
‫بع‪/‬د ازآن‪ ،‬ن‪/‬زد ُانیس آم‪/‬دم‪ُ .‬انیس پرس‪/‬ید‪ :‬چک‪/‬ار ک‪/‬ردی؟ گفتم‪ :‬ک‪/‬اری ک‪/‬ه من‬
‫انجام دادم‪ ،‬این بود ک‪//‬ه مس‪//‬لمان ش‪//‬دم و تص‪//‬دیق ک‪//‬ردم‪ُ .‬انیس گفت‪ :‬من هم از دین‬
‫ش‪//‬ما ب‪//‬یزار نیس‪//‬تم‪ .‬پس من هم مس‪//‬لمان ش‪//‬دم و تص‪//‬دیق ک‪//‬ردم‪ .‬س‪//‬پس م‪//‬ا از آنج‪//‬ا‬
‫وسایلمان را برداشتیم و کوچ کردیم و نزد قبیله‌یم‪//‬ان غف‪/‬ار رف‪//‬تیم‪ .‬نص‪//‬ف جمعیت‬
‫قبیله‌ی غفار نیز مسلمان شدند و ایماء بن رحضه غفاری که سردار آنان بود‪ ،‬آنها‬
‫را امامت می‌نمود‪ .‬و نصف دیگر آنان گفتند‪ :‬هنگامی که رسول هللا ص ب‪//‬ه مدین‪//‬ه‬
‫بیاید‪ ،‬ما مسلمان می‌شویم‪ .‬سپس وقتی که رسول اک‪/‬رم ص ب‪/‬ه مدین‪/‬ه آم‪/‬د‪ ،‬نص‪/‬ف‬
‫جمعیت باقیمانده‌ی آنان نیز مسلمان شدند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬قبیله‌ی اسلم آمدند و گفتند‪ :‬یا‬
‫رسول هللا! قبیله‌ی غفار برادران ما هستند؛ همانگونه که آنان مسلمان ش‪//‬ده‌اند‪ ،‬م‪//‬ا‬
‫نیز مسلمان می‌شویم‪ .‬و مسلمان شدند‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متع‪//‬ال‪ ،‬قبیله‌ی‬
‫غفار را مغفرت کند و قبیله‌ی اسلم را سالم نگه دارد»‪.‬‬
‫‪1705‬ـ َع ِن اْب ِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬لَّم ا َبَلَغ َأَبا َذ ٍّر َم ْبَع ُث الَّنِبِّى ص ِبَم َّك َة َق اَل َألِخ ي‪ِ//‬ه ‪:‬‬
‫َأَنيٍس اْر َكْب َو ِس ر ِإَلى َهَذ ا اْلَو اِد ى‪َ ،‬فاْع َلْم ِلي ِع ْل َم َهَذ ا الَّر ُج ِل اَّل ِذ ي َي ْز ُع ُم َأَّن ُه َيْأِتي‪ِ/‬ه‬
‫اْل َخ َبُر ِم َن الَّس َم اِء ‪َ ،‬فاْس َم ْع ِم ْن َقْو ِلِه ُثَّم اْئ ِتِنى‪َ ،‬ف اْنَطَلَق اآلَخ ُر َح َّتى َق ِد َم َم َّك َة‪َ ،‬و َس ِم َع‬
‫ِم ْن َقْو ِلِه ‪ُ ،‬ثَّم َر َج َع ِإَلى َأِبي َذ ٍّر َفَقاَل ‪َ :‬ر َأْي ُتُه َيْأُم ُر ِبَم َك اِر ِم اَألْخ َالِق ‪َ ،‬و َيُقوُل َكَالًم ا َم ا‬
‫ُهَو ِبالِّش ْع ِر ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬م ا َشَفْيَتِنى ِفيَم ا َأَر ْد ُت ‪َ ،‬فَتَز َّو َد َو َح َم َل َش َّنًة َلُه‪ِ ،‬فيَها َم اٌء وسار َح َّتى‬
‫َقِد َم َم َّك َة‪َ ،‬ف َأَتى اْلَم ْس ِج َد َف اْلَتَم َس الَّنِبَّي ص َو َال َيْع ِر ُف ُه‪َ ،‬و َك ِر َه َأْن َيْس َأَل َع ْن ُه‪َ ،‬ح َّتى‬
‫َأْد َر َك ُه ـ َيْع ِنى الَّلْيَل ـ َفاْض َطَج َع ‪َ ،‬ف َر آُه َع ِلٌّى َفَع َر َف َأَّن ُه َغ ِر يٌب ‪َ ،‬فَلَّم ا َر آُه َتِبَع ُه‪َ ،‬فَلْم‬
‫َيْس َأْل َو اِح ٌد ِم ْنُهَم ا َص اِح َبُه َع ْن َش ْى ٍء ‪َ ،‬ح َّتى َأْص َبَح ‪ُ ،‬ثَّم اْح َتَم َل ُقَر ْي َبَت ُه َو َز اَد ُه ِإَلى‬
‫اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬فَظَّل َذ ِلَك اْل َيْو َم فيه َو َال َيَر ى الَّنِبَّي ص َح َّتى َأْم َس ى َفَع اَد ِإَلى َم ْض َج ِع ِه ‪َ ،‬فَم َّر‬
‫ِبِه َع ِلٌّى ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬م ا َأَنى ِللَّر ُج ِل َأْن َيْع َلَم َم ْن ِز َلُه؟ َفَأَقاَم ُه‪َ ،‬فَذ َهَب ِبِه َم َع ُه‪َ ،‬و َال َيْس َأُل َو اِح ٌد‬
‫ِم ْنُهَم ا َص اِح َبُه َع ْن َش ْى ٍء ‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا َك اَن َيْو ُم الَّثاِلِث َفَعَل ِم ْثَل َذ ِلَك ‪َ ،‬فَأَقاَم ُه َع ِلٌّى َم َع ُه‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل َلُه‪َ :‬أَال ُتَح ِّد ُثِنى َم ا اَّل ِذ ي َأْق َد َم َك َه َذ ا اْل َبَل َد؟ َق اَل ‪ِ :‬إْن َأْع َطْيَتِنى َع ْه ًدا َو ِم يَثاًق ا‬
‫َلُتْر ِش َد ِّنى‪َ ،‬فَع ْلُت ‪َ ،‬فَفَع َل ‪َ ،‬ف َأْخ َبَر ُه‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬فِإَّن ُه َح ٌّق ‪َ ،‬و ُه َو َر ُس وُل الَّل ِه ص‪َ ،‬ف ِإَذ ا‬
‫َأْص َبْح َت َف اَّتِبْع ِنى‪َ ،‬ف ِإِّنى ِإْن َر َأْيُت َش ْيًئا َأَخ اُف َع َلْي َك ‪ُ ،‬قْم ُت َك َأِّنى ُأِر يُق اْلَم اَء ‪َ ،‬ف ِإْن‬
 ‫‪313‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫َم َض ْيُت َفاَّتِبْع ِنى َح َّتى َتْد ُخ َل َم ْدَخ ِلى‪َ ،‬فَفَع َل ‪َ ،‬ف اْنَطَلَق َيْقُف وُه‪َ ،‬ح َّتى َد َخ َل َع َلى الَّنِبِّى ص‬
‫َو َد َخ َل َم َع ُه َفَس ِمَع ِم ْن َقْو ِل ِه َو َأْس َلَم َم َكاَن ُه‪َ ،‬فَق اَل َل ُه الَّنِبُّي ص‪« :‬اْر ِج ْع ِإَلى َقْو ِم َك‬
‫َفَأْخ ِبْر ُهْم َح َّتى َيْأِتَيَك َأْم ِر ى» َفَقاَل ‪َ :‬و اَّلِذ ي َنْف ِس ى ِبَيِدِه َألْص ُر َخ َّن ِبَه ا َبْي َن َظْه َر اَنْيِه ْم ‪،‬‬
‫َفَخ َر َج َح َّتى َأَتى اْلَم ْس ِج َد‪َ ،‬فَناَدى ِبَأْع َلى َص ْو ِتِه ‪َ :‬أْش َهُد َأْن َال ِإَل َه ِإَّال الَّل ُه‪َ ،‬و َأش ‪َ/‬هُد َأَّن‬
‫ُمَح َّم ًدا َر ُس وُل الَّل ِه ‪َ ،‬و َث اَر اْلَق ْو ُم َفَض َر ُبوُه َح َّتى َأْض َج ُعوُه‪َ ،‬ف َأَتى اْلَع َّب اُس بُن‬
‫َعب ‪ِ/‬د المطلب َف َأَك َّب َع َلْي ِه ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬و ْي َلُك ْم ‪َ ،‬أَلْس ُتْم َتْع َلُم وَن َأَّن ُه ِم ْن ِغ َف اٍر ‪َ ،‬و َأَّن َطِر يَق‬
‫ُتَّج اِر ُك ْم ِإَلى الَّش اِم َع َلْيِه ْم ‪َ ،‬فَأْنَقَذ ُه ِم ْنُهْم ‪ُ ،‬ثَّم َعاَد ِم َن اْلَغ ِد ِبِم ْث ِلَها‪َ ،‬و َثاُر وا ِإَلْي ِه َفَض َر ُبوُه‪،‬‬
‫َفَأَك َّب َع َلْي ِه اْلَع َّباُس َفَأْنَقَذ ُه‪( .‬م‪)2474/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس می‌گوید‪ :‬هنگامی که خبر بعثت نبی اکرم ص در مکه به ابوذر‬
‫س رسید‪ ،‬به برادرش؛ ُانیس؛ گفت‪ :‬سوار شو و به صحرای مکه برو و م‪//‬اجرای‬
‫این شخص‪//‬ی را ک‪//‬ه م‪//‬دعی اس‪//‬ت از آس‪//‬مان ب‪//‬ر او وحی می‌ش‪//‬ود‪ ،‬ب‪//‬رایم روش‪//‬ن‬
‫گردان‪ .‬سخنانش را گوش کن و برگرد‪ُ .‬انیس ب‪//‬راه افت‪//‬اد ت‪//‬ا اینک‪//‬ه ب‪//‬ه مک‪//‬ه آم‪//‬د و‬
‫سخنان وی را شنید و نزد ابوذر برگشت و گفت‪ :‬مردی را دی‪//‬دم ک‪//‬ه م‪//‬ردم را ب‪//‬ه‬
‫سوی ارزش‌های اخالقی فرا می‌خوان‪/‬د و ص‪//‬حبت‌هایی می‌ک‪/‬رد ک‪/‬ه ش‪/‬عر نبودن‪/‬د‪.‬‬
‫ابوذر گفت‪ :‬آرزوهایم را برآورده نکردی‪ .‬آنگاه خودش‪ ،‬توشه برداشت و مش‪//‬ک‬
‫آبی بر دوش گذاشت و به راه افتاد تا اینکه وارد مکه ش‪//‬د‪ .‬پس در جس‪//‬تجوی ن‪//‬بی‬
‫اکرم ص به مسجد آمد حال آنکه او را نمی‌شناخت‪ .‬همچنین نمی‌توانست در مورد‬
‫وی از مردم بپرسد‪ .‬اینگونه آن روز را سپری نمود تا اینکه شب ف‪//‬را رس‪//‬ید‪ .‬پس‬
‫در گوشه‌ای دراز کشید‪ .‬در این اثنا‪ ،‬علی بن ابی طالب س او را دید و متوجه شد‬
‫که او فردی بیگانه است‪ .‬به هر حال‪ ،‬ابوذر همراه علی رفت و هیچ ی‪//‬ک از آنه‪//‬ا‬
‫دیگری را در مورد هیچ چیز نپرسید تا اینکه صبح شد‪ .‬دو باره‪ ،‬اب‪//‬وذر مش‪//‬ک و‬
‫توشه‌اش را برداشت و به مسجد رفت‪ .‬روز دوم را هم در مسجد‪ ،‬س‪//‬پری نم‪//‬ود و‬
‫بدون اینکه رسول هللا ص را ببیند‪ ،‬شب شد‪ .‬بار دیگر‪ ،‬به همان ج‪//‬ای اولش رفت‬
‫و دراز کشید که علی س آمد و گفت‪ :‬آیا وقت آن نرس‪//‬یده اس‪//‬ت ک‪//‬ه ش‪//‬ما منزلت‪//‬ان را‬
‫بدانید؟ اینگونه علی او را بیدار کرد و ابوذر همراه او رفت‪ .‬این بار هم هیچ ی‪//‬ک از‬
‫آنها از دیگری چیزی نپرسید‪ .‬تا اینکه روز سوم هم ابوذر دوباره ب‪//‬ه همانج‪//‬ا رفت و‬
‫دراز کشید که علی س آمد و او را بلند کرد و با خودش ب‪//‬رد و ب‪//‬ه او گفت‪ :‬آی‪//‬ا ب‪//‬ه‬
‫من نمی‌گویی که برای انجام چه کاری به این شهر آمده‌ای؟ ابوذر جواب داد‪ :‬اگر‬
‫با من عهد و پیمان می‌بندی که مرا راهنم‪//‬ایی ک‪//‬نی‪ ،‬انگ‪//‬یزه‌ام را از آم‪//‬دن ب‪//‬ه این‬
‫شهر می‌گ‪/‬ویم‪ .‬علی س قب‪/‬ول ک‪/‬رد و عه‪/‬د و پیم‪/‬ان بس‪/‬ت‪ .‬آنگ‪/‬اه‪ ،‬اب‪/‬وذر او را از‬
‫ماجرا ب‪//‬ا خ‪//‬بر س‪//‬اخت‪ .‬علی گفت‪ :‬او‪ ،‬ح‪//‬ق اس‪//‬ت و او‪ ،‬پیامبر هللا اس‪//‬ت‪ .‬ص‪//‬بح‪،‬‬
‫بدنبال من بیا‪ .‬اگ‪/‬ر من م‪/‬وردی را دی‪/‬دم ک‪/‬ه ب‪/‬رایت احس‪/‬اس خطر کنم‪ ،‬می‌ایس‪/‬تم‬
‫طوری که گویا آب می‌ریزم‪ .‬و در صورتی که من به مسیرم ادامه دادم‪ ،‬به دنب‪//‬ال‬
‫من بیا و هرکجا که من وارد شدم‪ ،‬شما نیز وارد ش‪//‬وید‪ .‬اب‪//‬وذر ن‪//‬یز همین ک‪//‬ار را‬
‫کرد‪ .‬به دنبال او راه افتاد تا اینکه علی س همراه ابوذر ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص رفت‪.‬‬
‫سپس ابوذر به قسمتی از سخنان نبی اک‪//‬رم ص گ‪//‬وش ف‪//‬را داد و همانج‪//‬ا مس‪//‬لمان‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪314‬‬

‫شد‪ .‬نبی اکرم ص به او فرمود‪« :‬نزد قبیله‌ات برگرد و آنها را ب‪//‬ه اس‪//‬الم‪ ،‬دع‪//‬وت‬
‫کن تا زمانی که دستور من به تو می‌رسد»‪ .‬ابوذر گفت‪ :‬سوگند ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬انم‬
‫در دست اوست‪ ،‬فریاد خواهم کشید و کلمه‌ی توحید را میان آن‪//‬ان‪ ،‬اعالم خ‪//‬واهم‬
‫کرد‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬آنگاه‪ ،‬ابوذر از نزد نبی اکرم ص ب‪//‬یرون رفت و ب‪//‬ه مس‪//‬جد‬
‫آمد و با آواز بلند‪ ،‬فریاد زد‪ :‬گواهی می‌دهم که هیچ معبودی بجز هللا‪ ،‬وجود ندارد‬
‫و گ‪//‬واهی می‌دهم ک‪//‬ه محم‪//‬د‪ ،‬فرس‪//‬تاده‌ی هللا اس‪//‬ت‪ .‬ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن این س‪//‬خنان‪ ،‬قریش‬
‫برخاستند و او را به اندازه‌ای کت‪//‬ک زدن‪//‬د ک‪//‬ه روی زمین افت‪//‬اد‪ .‬آنگ‪//‬اه عب‪//‬اس بن‬
‫عب‪//‬دالمطلب آم‪//‬د و خ‪//‬ودش را روی اب‪//‬وذر ان‪//‬داخت و گفت‪ :‬وای ب‪//‬ر ش‪//‬ما‪ ،‬مگ‪//‬ر‬
‫نمی‌دانید که او از قبیله‌ی غفار است؟ و راه تجارت شما از کنار آنان می‌گ‪//‬ذرد‪ .‬و‬
‫اینگونه او را از دست آنان‪ ،‬نجات داد‪ .‬فردای آنروز‪ ،‬دوباره‪ ،‬ابوذر آم‪//‬د و هم‪//‬ان‬
‫سخنانش را تکرار کرد‪ .‬باز هم قریش ب‪//‬ه او حمل‪//‬ه کردن‪//‬د او را کت‪//‬ک زدن‪//‬د‪ .‬این‬
‫بار نیز عباس س خودش را روی وی انداخت و او را نجات داد‪.‬‬
‫باب (‪ :)43‬فضیلت ابو موسی اشعری س‬
‫‪1706‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َق اَل ‪ُ :‬كْنُت ِع ْن َد الَّنِبِّى ص َو ُه َو َن اِزٌل ِباْلِج ْع َر اَن ِة‪َ ،‬بْيَن‬
‫َم َّك َة َو اْلَم ِد يَنِة‪َ ،‬و َم َع ُه ِبَالٌل‪َ ،‬فَأَتى َر ُسوَل ِهَّللا ص َر ُج ٌل َأْع َر اِبٌّى ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬أَال ُتْنِج ُز ِلي َي ا‬
‫ُمَحَّم ُد َم ا َو َع ْدَتِنى؟ َفَقاَل َلُه َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أْبِش ْر » َفَقاَل َلُه اَألْع َر اِبُّى ‪َ :‬أْكَثْر َت َع َلَّي ِم ْن‬
‫«َأْبِش ْر » َفَأْقَبَل َر ُسوُل ِهَّللا ص َع َلى َأِبي ُم وَس ى َو ِبَالٍل ‪َ ،‬ك َهْيَئِة اْلَغْض َباِن ‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إَّن َه َذ ا‬
‫َقْد َر َّد اْلُبْش َر ى َفاْقَبَال َأْنُتَم ا» َفَقاَال‪َ :‬قِبْلَنا َيا َر ُسوَل ِهَّللا‪ُ ،‬ثَّم َدَع ا َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَق َد ٍح ِفي‪ِ/‬ه‬
‫َم اٌء ‪َ ،‬فَغ َسَل َيَد ْيِه َوَو ْج َهُه ِفيِه‪َ ،‬و َم َّج ِفيِه‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪« :‬اْش َرَبا ِم ْن ُه‪َ ،‬و َأْفِر َغ ا َع َلى ُو ُجوِهُك َم ا‬
‫َو ُنُحوِرُك َم ا‪َ ،‬و َأْبِش َر ا» َفَأَخ َذ ا اْلَق َد َح ‪َ ،‬فَفَع َال َم ا َأَم َر ُهَم ا ِب ِه َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَناَد ْتُهَم ا ُأُّم‬
‫َس َلَم َة ِم ْن َو َر اِء الِّس ْتِر ‪َ :‬أْفِض َال ُألِّم ُك َم ا ِمَّم ا ِفي ِإَناِئُك َم ا‪َ ،‬فَأْفَض َال َلَه ا ِم ْن ُه َطاِئَف ًة‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2497‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی اش‪/‬عری س می‌گوی‪/‬د‪ :‬ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص هم‪/‬راه بالل‪ ،‬در جعران‪/‬ه‪،‬‬
‫میان مکه و مدینه‪ ،‬منزل گرفته بود و من نیز نزد ایشان ب‪//‬ودم ک‪//‬ه ی‪//‬ک نف‪//‬ر بادی‪//‬ه‬
‫نشین نزد رسول هللا ص آمد و گفت‪ :‬آیا به وعده‌ای که به من داده‌ای‪ ،‬وف‪//‬ا نمی‌ک‪//‬نی؟‬
‫پیامبر اکرم ص خطاب به او فرمود‪« :‬به تو مژده می‌دهم»‪ .‬آن م‪//‬رد‪ ،‬گفت‪ :‬زی‪//‬اد از‬
‫این مژده‌ها به من داده‌ای‪ .‬رسول الله ص با حالتی خشمگین‪ ،‬رو به ابوموسی و بالل‬
‫کرد وفرمود‪« :‬مژده‌ام را نپذیرفت؛ شما آن را بپذیرید»‪ .‬آنان گفتند‪ :‬یا رسول الله! ما‬
‫پذیرفتیم‪ .‬سپس‪ ،‬ظرف آبی خواست و دستها و صورتش را در آن شست و آب ده‪//‬ان‬
‫انداخت و فرمود‪« :‬از این بنوشید و بر چهره و سینه‌هایتان بریزید و ش‪/‬ما را بش‪/‬ارت‬
‫می‌دهم»‪ .‬آنان به دستور رسول الله ص عمل نمودند‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬ام س‪//‬لمه از پش‪//‬ت پ‪//‬رده‬
‫صدا زد و گفت‪ :‬از باقیمانده‌ی آن برای مادرتان بگذارید‪ .‬آنه‪//‬ا ن‪//‬یز قدری از آن آب‪،‬‬
‫برایش گذاشتند‪.‬‬
 ‫‪315‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫باب (‪ :)44‬فضیلت ابو موسی و ابو عامر اشعری‬

‫‪1707‬ـ َع ْن َأِبي ُبْر َد َة َع ْن َأِبيِه َقاَل ‪َ :‬لَّم ا َفَر َغ الَّنِبُّي ص ِم ْن ُح َنْي ٍن ‪َ ،‬بَع َث َأَبا َعاِم ٍر‬
‫َع َلى َج ْي ٍش ِإَلى َأْو َطاٍس ‪َ ،‬فَلِقَي ُد َر ْي َد ْب َن الِّص َّمِة ‪َ ،‬فُقِت َل ُد َر ْي ٌد بُن الَّص َّمِة َو َه َز َم الَّل ُه‬
‫َأْص َح اَبُه‪َ ،‬فَقاَل َأُبو ُم وَس ى‪َ :‬و َبَع َثِني َم َع َأِبي َعاِم ٍر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُر ِم َي َأُبو َعاِم ٍر ِفي ُر ْك َبِت ِه ‪،‬‬
‫َر َم اُه َر ُج ٌل ِم ْن َبِني ُج َش ٍم ِبَس ْه ٍم ‪َ ،‬فَأْث َبَت ُه ِفي ُر ْك َبِت ِه ‪َ ،‬ف اْن َتَهْيُت ِإَلْي ِه َفُقْلُت ‪َ :‬ي ا َع ِّم َم ْن‬
‫َر َم اَك ؟ َفَأَش اَر َأُب و َع اِم ٍر ِإَلى َأِبي ُم وَس ى‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ :‬إَّن َذ اَك َق اِتِلى َت َر اُه‪َ ،‬ذ ِل َك اَّل ِذ ي‬
‫َر َم اِنى‪َ ،‬قاَل َأُبو ُم وَس ى‪َ :‬فَقَص ْد ُت َلُه َفاْع َتَم ْد ُت ُه َفَلِح ْق ُت ُه‪َ ،‬فَلَّم ا َر آِنى َو َّلى َع ِّنى َذ اِه ًب ا‪،‬‬
‫َفاَّتَبْع ُتُه َو َج َع ْلُت َأُقوُل َلُه‪َ :‬أَال َتْس َتْح ِيى؟ َأَلْس َت َع َر ِبًّي ا؟ َأَال َتْث ُبُت ؟ َفَك َّف ‪َ ،‬ف اْل َتَقْيُت َأَن ا‬
‫َو ُهَو ‪َ ،‬فاْخ َتَلْف َنا َأَنا َو ُهَو َض ْر َبَتْي ِن ‪َ ،‬فَض َر ْب ُتُه ِبالَّسْيِف َفَقَتْل ُت ُه‪ُ ،‬ثَّم َر َج ْع ُت ِإَلى َأِبي َع اِم ٍر‬
‫َفُقْلُت ‪ِ :‬إَّن الَّلَه َقْد َقَتَل َص اِح َبَك ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْن ِز ْع َهَذ ا الَّسْه َم ‪َ ،‬فَنَز ْع ُتُه َفَنَز ا ِم ْن ُه اْلَم اُء ‪َ ،‬فَقاَل ‪:‬‬
‫َيا اْب َن َأِخ ي اْنَطِلْق ِإَلى َر ُسوِل الَّلِه ص َفَأْق ِر ْئ ُه ِم ِّنى الَّس َالَم ‪َ ،‬و ُق ْل َل ُه‪َ :‬يُق وُل َل َك َأُب و‬
‫َعاِم ٍر ‪ :‬اْسَتْغ ِفْر ِلي‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و اْس َتْع َم َلِنى َأُب و َع اِم ٍر َع َلى الَّن اِس ‪َ ،‬و َم َكَث َيِس يًر ا‪ُ ،‬ثَّم ِإَّن ُه‬
‫َم اَت ‪َ ،‬فَلَّم ا َر َج ْع ُت ِإَلى الَّنِبِّي ص َد َخ ْلُت َع َلْي ِه ‪َ ،‬و ُه َو ِفي َبْيٍت ‪َ ،‬ع َلى َس ِر يٍر ُم ْر َم ٍل ‪،‬‬
‫َو َع َلْي ِه ِفَر اٌش ‪َ ،‬و َقْد َأَّثَر ِر َم اُل الَّس ِر يِر ِبَظْه ِر َر ُسوِل الَّلِه ص َو َج ْن َبْي ِه ‪َ ،‬فَأْخ َبْر ُتُه ِبَخ َبِر َنا‬
‫َو َخ َبِر َأِبي َعاِم ٍر ‪َ ،‬و ُقْلُت َلُه‪َ :‬قاَل ‪ُ :‬قْل َل ُه‪َ :‬يْس َتْغ ِفْر ِلي‪َ ،‬ف َدَعا َر ُس وُل الَّل ِه ص ِبَم اٍء ‪،‬‬
‫َفَتَو َّض َأ ِم ْن ُه‪ُ ،‬ثَّم َر َفَع َيَد ْي ِه ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪« :‬الَّلُهَّم اْغ ِفْر ِلُع َبْي ٍد ‪َ ،‬أِبي َعاِم ٍر » َح َّتى َر َأْيُت َبَياَض‬
‫ِإْب َطْي ِه ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪« :‬الَّلُهَّم اْج َع ْلُه َيْو َم اْلِقَياَم ِة َفْو َق َك ِثيٍر ِم ْن َخ ْلِقَك ‪َ ،‬أْو ِم َن الَّن اِس » َفُقْلُت ‪:‬‬
‫َو ِلى‪َ ،‬يا َر ُسوَل الَّلِه َفاْسَتْغ ِفْر ‪َ ،‬فَقاَل الَّنِبُّي ص ‪« :‬الَّلُهَّم اْغ ِفْر ِلَع ْب ِد الَّل ِه ْب ِن َقْي ٍس َذْن َب ُه‪،‬‬
‫َو َأْد ِخ ْل ُه َيْو َم اْلِقَياَم ِة ُم ْدَخ ًال َك ِر يًم ا» َق اَل َأُب و ُب ْر َدَة‪ِ :‬إْح َد اُهَم ا َألِبى َع اِم ٍر ‪َ ،‬و اُألْخ َر ى‬
‫َألِبى ُم وَس ى‪( .‬م‪)2498/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو برده می‌گوید‪ :‬پدرم ابوموسی اشعری س گفت‪ :‬هنگامی ک‪/‬ه ن‪/‬بی اک‪/‬رم‬
‫ص از غزوه‌ی حنین‪ ،‬فراغت یافت‪ ،‬لشکری به فرمان‪/‬دهی ابوع‪/‬امر بس‪/‬وی اوط‪/‬اس‬
‫فرستاد‪ .‬او در آنجا با ُدرید بن َصّم ه روبرو شد‪ُ .‬درید کشته شد و الله متعال‪ ،‬ی‪//‬ارانش‬
‫را شکست داد‪.‬‬
‫ابوموسی می‌گوید‪ :‬مرا هم رسول هللا ص با ابو عامر فرستاد‪ .‬ابوع‪//‬امر زخمی‬
‫شد؛ یعنی مردی از قبیله‌ی بنی ُجشم‪ ،‬تیری بسوی او پرتاپ کرد ک‪//‬ه ب‪//‬ه زان‪//‬ویش‬
‫اصابت نمود‪ .‬من خودم را به او رساندم و گفتم‪ :‬عمو ج‪//‬ان! چ‪//‬ه کس‪//‬ی ب‪//‬ه س‪//‬ویت‬
‫تیر اندازی کرد؟ او با اشاره‪ ،‬به من گفت‪ :‬آن شخص‪ ،‬قاتل من است و بس‪//‬وی من‬
‫تیر اندازی کرد‪ .‬پس قصد او کردم و خ‪//‬ود را ب‪//‬ه او رس‪//‬اندم‪ .‬ب‪//‬ا دی‪//‬دن من‪ ،‬ف‪//‬رار‬
‫ک‪//‬رد‪ .‬او را تعقیب ک‪//‬ردم و ب‪//‬ه او گفتم‪ :‬خج‪//‬الت نمی‌کش‪//‬ی؟ ع‪//‬رب نیس‪//‬تی؟ ف‪//‬رار‬
‫می‌کنی؟‌توقف کن‪ .‬آنگاه‪ ،‬ایستاد و پس از رد و بدل ک‪//‬ردن ض‪//‬ربات شمش‪//‬یر‪ ،‬او‬
‫را به قتل رساندم‪ .‬سپس به ابوعامر گفتم‪ :‬هللا متعال‪ ،‬او را به قتل رساند‪ .‬ابوعامر‬
‫گفت‪ :‬این تیر را بیرون بیاور‪ .‬من آن را ب‪//‬یرون آوردم‪ .‬از آنج‪//‬ا‪ ،‬آب ج‪//‬اری ش‪//‬د‪.‬‬
‫ابوع‪//‬امر گفت‪ :‬ای ب‪//‬رادر زاده! ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ب‪//‬رو و س‪//‬الم م‪//‬را ب‪//‬ه ایش‪//‬ان‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪316‬‬

‫برسان و به او بگو تا برای من طلب مغفرت کند‪ .‬و مرا به عنوان جانش‪//‬ین خ‪//‬ود‪،‬‬
‫تعیین نمود و پس از چند لحظه‪ ،‬فوت کرد‪.‬‬
‫هنگامی که من برگشتم و نزد نبی اکرم ص رفتم‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص در خ‪//‬انه‌اش‬
‫روی تختی ساخته شده از حص‪//‬یر‪ ‌،‬خوابیده ب‪//‬ود و رختخ‪//‬وابی هم روی آن قرار‬
‫داشت‪ .‬اثر بافت‌های تخت بر پشت و پهلوی رسول هللا ص دیده می‌ش‪//‬د‪ .‬پس او را‬
‫از وضع خ‪//‬ود و ابوع‪//‬امر ب‪//‬اخبر س‪//‬اختم و گفتم‪ :‬اب‪//‬و ع‪//‬امر از ش‪//‬ما خواس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫ب‪//‬رایش طلب مغف‪//‬رت کنید‪ .‬آنگ‪//‬اه رس‪//‬ول هللا ص آب خواس‪//‬ت و وض‪//‬و گ‪//‬رفت و‬
‫سپس‪ ،‬دست به دعا برداشت و فرمود‪« :‬بار الها! بنده‌ات ابو عامر را ببخشای»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬من سفیدی زیر بغلهای رسول الله ص را دیدم‪ .‬سپس پیامبر‬
‫اک‪//‬رم ص اف‪//‬زود‪« :‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا! روز قیامت‪ ،‬م‪//‬رتبه‌اش را از بس‪//‬یاری ا ز م‪//‬ردم‪،‬‬
‫باالتر قرار بده»‪ .‬گفتم‪ :‬برای من نیز طلب مغفرت کن‪ .‬فرمود‪« :‬بار الها! گناه‪//‬ان‬
‫عبد هللا بن قیس را ببخش و روز قیامت‪ ،‬جایگ‪//‬اه خ‪//‬وبی نص‪//‬یبش بگ‪//‬ردان»‪ .‬اب‪//‬و‬
‫برده می‌گوید‪ :‬یکی از دعاها برای ابو عامر‪ ،‬و دیگری برای ابو موسی بود‪.‬‬

‫باب (‪ :)45‬فضیلت ابو هریره دوسی‬

‫‪1708‬ـ َعن ابي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪ُ :‬كْنُت َأْدُع و ُأِّم ي ِإَلى اِإل ْس َالِم َو ِهَى ُم ْش ِرَك ٌة‪،‬‬
‫َفَدَعْو ُتَها َيْو ًم ا َفَأْس َم َع ْتِنى ِفي َر ُسوِل ِهَّللا ص َم ا َأْك َرُه‪َ ،‬فَأَتْيُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َو َأَن ا َأْبِكى‪،‬‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪ِ ،‬إِّني ُكْنُت َأْدُع و ُأِّم ي ِإَلى اِإل ْس َالِم َفَت ْأَبى َع َلَّى ‪َ ،‬ف َدَعْو ُتَها اْلَي ْو َم‬
‫َفَأْس َم َع ْتِنى ِفيَك َم ا َأْك َرُه‪َ ،‬فاْدُع َهَّللا َأْن َيْهِدَى ُأَّم َأِبي ُهَر ْيَر َة‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬الَّلُهَّم‬
‫اْه ِد ُأَّم َأِبي ُهَر ْي َر َة» َفَخ َر ْج ُت ُم ْسَتْبِش ًرا ِب َد ْع َوِة َنِبِّي ِهَّللا ص َفَلَّم ا ِج ْئُت َفِص ْر ُت ِإَلى‬
‫اْلَباِب‪َ ،‬فِإَذ ا ُهَو ُمَج اٌف ‪َ ،‬فَسِمَع ْت ُأِّم ى َخ ْش َف َقَد َم َّى ‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬م َكاَنَك َيا َأَبا ُهَر ْيَر َة‪َ .‬و َسِم ْع ُت‬
‫َخْض َخ َض َة اْلَم اِء ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْغ َتَس َلْت َو َلِبَس ْت ِد ْر َع َه ا َو َع ِج َلْت َع ْن ِخ َم اِر َه ا‪َ ،‬فَفَتَحِت اْلَب اَب ‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَلْت ‪َ :‬يا َأَبا ُهَر ْيَر َة‪َ ،‬أْش َهُد َأْن َال ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا‪َ ،‬و َأْش َهُد َأَّن ُمَحَّم ًدا َع ْب ُد ُه َو َر ُس وُلُه‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَر َج ْع ُت ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَأَتْيُتُه َو َأَنا َأْبِكى ِم َن اْلَفَر ِح‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬أْبِش ْر‬
‫َقِد اْسَتَج اَب ُهَّللا َد ْع َو َتَك َو َهَدى ُأَّم َأِبي ُهَر ْيَر َة‪َ ،‬فَحِم َد َهَّللا َو َأْثَنى َع َلْي ِه َو َق اَل َخْي ًرا‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا اْدُع َهَّللا َأْن ُيَح ِّبَبِنى َأَنا َو ُأِّم ى ِإَلى ِعَباِدِه اْلُم ْؤ ِمِنيَن ‪َ ،‬و ُيَح ِّبَبُهْم ِإَلْيَنا‪َ ،‬قاَل ‪:‬‬
‫َفَقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬الَّلُهَّم َح ِّبْب ُع َبْي َدَك َه َذ ا ـ َيْع ِنى َأَب ا ُهَر ْي َر َة ـ َو ُأَّم ُه ِإَلى ِعَب اِد َك‬
‫اْلُم ْؤ ِمِنيَن ‪َ ،‬و َح ِّبْب ِإَلْيِهُم اْلُم ْؤ ِمِنيَن » َفَم ا ُخ ِلَق ُم ْؤ ِم ٌن َيْس َم ُع ِبى‪َ ،‬و َال َيَر اِنى‪ِ ،‬إَّال َأَح َّبِنى‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2491‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬مادرم مشرک بود و من او را ب‪//‬ه س‪//‬وی اس‪//‬الم‪،‬‬
‫دعوت می‌ک‪//‬ردم‪ .‬روزی او را ب‪//‬ه اس‪//‬الم دع‪//‬وت نم‪//‬ودم‪ .‬ام‪//‬ا او س‪//‬خنی در م‪//‬ورد‬
‫رسول هللا ص به زبان آورد که برایم ناگوار بود‪ .‬من گریان‪ ،‬ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص‬
‫رفتم و گفتم‪ :‬یا رسول هللا! من مادرم را به اسالم‪ ،‬دعوت می‌کردم؛ اما او س‪//‬خنان‬
‫مرا نمی‌پذیرفت‪ .‬امروز نیز او را به اسالم‪ ،‬فرا خواندم؛ ولی او س‪/‬خنی در م‪/‬ورد‬
 ‫‪317‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫شما به زبان آورد که برایم ناگوار بود‪ .‬از هللا متعال بخواهید ک‪//‬ه م‪//‬ادر اب‪//‬وهریره‬
‫را هدایت کند‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬باراله‪//‬ا! م‪//‬ادر اب‪//‬وهریره را ه‪//‬دایت کن»‪.‬‬
‫من که از دعای پیامبر اکرم ص خوش‪//‬حال ب‪//‬ودم از ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ب‪//‬یرون آم‪//‬دم‪.‬‬
‫هنگامی که به منزل رسیدم‪ ،‬به سوی دِر اتاق مادرم رفتم‪ ،‬در بسته بود‪ .‬مادرم که‬
‫صدای پایم را ش‪/‬نید‪ ،‬گفت‪ :‬ای اب‪/‬وهریره! ص‪/‬بر کن‪ .‬من هم ص‪/‬دای ریختن آب را‬
‫ش‪/‬نیدم‪ .‬بلی‪ ،‬م‪/‬ادرم غس‪/‬ل نم‪/‬ود و پ‪/‬یراهنش را پوش‪/‬ید و ب‪/‬ه علت عجل‪/‬ه از پوش‪/‬یدن‬
‫روس‪/‬ری‪ ،‬ص‪/‬رف نظ‪/‬ر نم‪/‬ود و در را ب‪/‬از ک‪/‬رد و گفت‪ :‬ای اب‪/‬وهریره! من گ‪/‬واهی‬
‫می‌دهم که هیچ معبودی بجز الل‪/‬ه‪ ،‬وج‪/‬ود ن‪/‬دارد و گ‪/‬واهی می‌دهم ک‪/‬ه محم‪/‬د‪ ،‬بن‪/‬ده و‬
‫فرستاده‌ی الله است‪ .‬ابو هریره می‌گوید‪ :‬با شنیدن این س‪//‬خنان‪ ،‬ن‪//‬زد رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫برگشتم و در حالی خدمت پیامبر اکرم ص رسیدم ک‪/‬ه از ش‪/‬دت خوش‪/‬حالی‪ ،‬گری‪/‬ه‬
‫می‌کردم‪ .‬سپس عرض کردم‪ :‬یا رسول هللا! تو را مژده می‌دهم؛ هللا متعال دع‪//‬ایت‬
‫را اجابت نمود و مادر ابوهریره را هدایت کرد‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص هللا متع‪//‬ال‬
‫را ستود و ثنا گفت و جمالت خوبی به زبان آورد‪ .‬من گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! از هللا‬
‫متعال بخواه تا من و مادرم را نزد بندگان مؤمنت محب‪//‬وب بگردان‪//‬د و مؤمن‪//‬ان را‬
‫نیز نزد ما محبوب نماید‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا! این بن‪//‬ده‌ی ک‪//‬وچکت‪-‬‬
‫ابوهریره‪ -‬و مادرش را نزد بن‪/‬دگان م‪/‬ؤمنت‪ ،‬محب‪/‬وب بگ‪/‬ردان و مؤمن‪/‬ان را ن‪/‬یز‬
‫نزد آنان محبوب بگردان»‪ .‬ابوهریره می‌گوید‪ :‬در نتیجه‌ی این دعای پیامبر‪ ،‬ه‪//‬ر‬
‫مؤمنی که بدنیا بیاید و در مورد من بشنود و مرا نبیند‪ ،‬مرا دوست دارد‪.‬‬
‫‪1709‬ـ َعن ُعرَو َة‪َ ،‬عن َعاِئَش َة ب َق اَلْت ‪َ :‬أَال ُيْع ِج ُب َك َأُب و ُهَر ْي َر َة؟ َج اَء َفَج َس ِإ ى‬
‫َل‬ ‫َل‬
‫َج ْنِب ُحْج َرِتي‪ُ ،‬يَح ِّد ُث َع ِن الَّنِبِّى ص ُيْس ِم ُع ِني َذ ِل َك ‪َ ،‬و ُكْنُت ُأَس ِّبُح‪َ ،‬فَق اَم َقْب َل َأْن َأْقِض َي‬
‫ُسْبَحِتي‪َ ،‬و َلْو َأْد َر ْكُتُه َلَر َد ْد ُت َع َلْيِه‪ِ ،‬إَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َلْم َيُك ْن َيْس ُر ُد اْلَح ِد يَث َك َس ْر ِد ُك ْم ‪،‬‬
‫َقاَل اْبُن ِشَهاٍب‪َ :‬قاَل اْبُن اْلُمَس َّيِب‪ِ :‬إَّن َأَبا ُهَر ْيَر َة َقاَل ‪َ :‬يُقوُل وَن ‪ِ :‬إَّن َأَب ا ُهَر ْي َر َة َق ْد َأْكَث َر ‪،‬‬
‫َو ُهَّللا اْلَم ْو ِع ُد‪َ ،‬و َيُقوُل وَن ‪َ :‬م ا َب اُل اْلُمَه اِج ِر يَن َو اَألْنَص اِر َال َيَتَح َّد ُثوَن ِم ْث َل َأَح اِد يِث ِه؟‬
‫َو َس ُأْخ ِبُر ُك ْم َع ْن َذ ِلَك‪ِ :‬إَّن ِإْخ َو اِني ِم َن اَألْنَص اِر َك اَن َيْش َغ ُلُهْم َع َم ُل َأَرِض يِهْم ‪َ ،‬و ِإَّن ِإْخ َو اِنى‬
‫ِم َن اْلُمَهاِج ِر يَن َك اَن َيْش َغ ُلُهُم الَّص ْفُق ِباَألْس َو اِق‪َ ،‬و ُكْنُت َأْل َز ُم َر ُس وَل ِهَّللا ص َع َلى ِم ْل ِء‬
‫َبْطِنى‪َ ،‬فَأْش َهُد ِإَذ ا َغاُبوا‪َ ،‬و َأْح َفُظ ِإَذ ا َنُسوا‪َ ،‬و َلَقْد َقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص َيْو ًم ا‪َ« :‬أُّيُك ْم َيْبُس ُط‬
‫َثْو َبُه َفَيْأُخ ُذ ِم ْن َحِد يِثى َهَذ ا‪ُ ،‬ثَّم َيْج َم ُعُه ِإَلى َص ْد ِرِه‪َ ،‬فِإَّن ُه َلْم َيْنَس َش ْيًئا َس ِمَع ُه» َفَبَس ْطُت‬
‫ُبْر َد ًة َع َلَّى ‪َ ،‬ح َّتى َفَر َغ ِم ْن َحِد يِثِه‪ُ ،‬ثَّم َج َم ْع ُتَها ِإَلى َص ْد ِر ى‪َ ،‬فَم ا َنِس يُت َبْع َد َذ ِلَك اْلَيْو ِم َشْيًئا‬
‫َح َّد َثِني ِبِه‪َ ،‬و َلْو َال آَيَتاِن َأْنَز َلُهَم ا ُهَّللا ِفي ِكَتاِبِه َم ا َح َّد ْثُت َشْيًئا َأَبًدا‪ِ﴿ :‬إَّن ٱَّلِذ يَن َيۡك ُتُم وَن َم ٓا‬
‫َٰٓل‬ ‫َّٰن‬
‫َأنَز ۡل َنا ِم َن ٱۡل َبِّيَٰن ِت َو ٱۡل ُهَد ٰى ِم ۢن َبۡع ِد َم ا َبَّي ُه ِللَّن اِس َٰٓلِفي ٱۡل ِكَٰت ِب ُأْو ِئ َك َيۡل َع ُنُهُم ٱُهَّلل َو َيۡل َع ُنُهُم‬
‫َّٰل‬
‫ٱل ِع ُنوَن ‪ِ ١٥٩‬إاَّل ٱَّلِذ يَن َتاُبوْا َو َأۡص َلُحوْا َو َبَّيُنوْا َفُأْو ِئَك َأُتوُب َع َلۡي ِهۡم َو َأَنا ٱلَّتَّواُب ٱلَّر ِح يُم‬
‫‪[ ﴾١٦٠‬البقرة‪ِ.]160-159 :‬إَلى آِخ ِر اآلَيَتْيِن ‪( .‬م‪)2493/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ع‪//‬روه می‌گوی‪//‬د‪ :‬عایش‪//‬هلگفت‪ :‬آی‪//‬ا از اب‪//‬وهریره تعجب نمی‌ک‪//‬نی؟ من‬
‫مشغول خواندن نماز نفل بودم که او آم‪//‬د و کن‪//‬ار حج‪//‬ره‌ام نشس‪//‬ت و از اح‪//‬ادیث‬
‫رسول الله ص برایم بیان کرد طوری که من بشنوم‪ .‬و قبل از اینکه نم‪//‬ازم ب‪//‬ه پای‪//‬ان‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪318‬‬

‫برس‪//‬د‪ ،‬برخاس‪//‬ت و رفت‪ .‬اگ‪//‬ر او را می‌ی‪//‬افتم‪ ،‬س‪//‬خنانش را رد می‌ک‪//‬ردم و می‌گفتم‪:‬‬

‫رسول الله ص اینگونه مانند شما زیاد و با عجل‪//‬ه‪ ،‬ص‪//‬حبت نمی‌ک‪//‬رد‪ .‬ابن ش‪//‬هاب‬
‫زهری می‌گوید‪ :‬سعید بن مسیب نقل نم‪//‬ود ک‪//‬ه اب‪//‬وهریره گفت‪ :‬م‪//‬ردم می‌گوین‪//‬د‪:‬‬
‫ابوهریره احادیث زیادی روایت می‌کند‪ .‬میعادگاه همه‌ی ما الله متعال خواهد بود‬
‫(او میان من و آنان‪ ،‬فیصله خواهد کرد‪ ).‬همچنین مردم می‌گویند‪ :‬چرا مهاجرین‬
‫و انصار مانند ابوهریره‪ ،‬احادیث زیادی روایت نمی‌کنند؟ من علت آن را ب‪//‬رای‬
‫شما بیان می‌کنم‪ :‬برادران انصارم مشغول کار کشاورزی در زمینهایشان بودند‪.‬‬
‫و ب‪//‬رادران مه‪//‬اجرم مش‪//‬غول معامل‪//‬ه و تج‪//‬ارت در بازاره‪//‬ا بودن‪//‬د‪ .‬ولی من ب‪//‬ه‬
‫سیرشدن شکمم اکتفا می‌کردم و همیشه رسول الله ص را همراهی می‌نمودم‪ .‬لذا‬
‫هنگامی که آنها غایب بودند‪ ،‬من حضور داشتم‪ .‬همچنین من حفظ می‌کردم ح‪//‬ال‬
‫آنکه آنها فراموش می‌کردند‪ .‬همچنین روزی‪ ،‬رسول الله ص فرمود‪« :‬چه کسی‬
‫از میان شما لباسش را پهن می‌کند و این احادیث م‪//‬را ب‪//‬رمی‌دارد و ب‪//‬ه س‪//‬ینه‌اش‬
‫می‌چس‪//‬باند ک‪//‬ه در این ص‪//‬ورت‪ ،‬ه‪//‬ر س‪//‬خنی را ک‪//‬ه از من بش‪//‬نود‪ ،‬فرام‪//‬وش‬
‫نمی‌کند»‪ .‬من چادری را که به تن داشتم‪ ،‬پهن کردم تا اینکه سخنان رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص به پایان رسید‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬آن را جم‪//‬ع نم‪//‬ودم و ب‪//‬ه س‪//‬ینه‌ام چس‪//‬باندم‪ .‬بع‪//‬د از آن‬
‫روز‪ ،‬هیچ سخنی از سخنان رسول اکرم ص را فراموش نک‪//‬ردم‪ .‬و اگ‪//‬ر این دو‬
‫آیه‌ که الله متعال آنها را در قرآن نازل فرموده است‪ ،‬وج‪//‬ود نمی‌داش‪//‬تند‪ ،‬هرگ‪//‬ز‬
‫هیچ حدیثی بیان نمی‌کردم‪:‬‬
‫َّٰن‬ ‫ۡل‬ ‫َٰن‬ ‫ۡل‬ ‫ۡل‬
‫﴿ِإَّن ٱَّلِذ يَن َيۡك ُتُم وَن َم ٓا نَز َن ا ِم َن ٱ َبِّي ِت َو ٱ ُه َد ٰى ِم ۢن َبۡع ِد َم ا َبَّي ُه ِللَّن اِس ِفي‬
‫َأ‬
‫ٱۡل ِكَٰت ِب ُأْو َٰٓلِئَك َيۡل َع ُنُهُم ٱُهَّلل َو َيۡل َع ُنُهُم ٱلَّٰل ِع ُنوَن ‪ِ ١٥٩‬إاَّل ٱَّلِذ يَن َتاُبوْا َو َأۡص َلُحوْا َو َبَّيُن وْا‬
‫َٰٓل‬
‫َفُأْو ِئَك َأُتوُب َع َلۡي ِهۡم َو َأَنا ٱلَّتَّواُب ٱلَّر ِح يُم ‪.﴾١٦٠‬‬
‫«بی‌گمان کسانی ک‪//‬ه دالی‪/‬ل روش‪//‬ن و ه‪/‬دایتی را ک‪//‬ه م‪//‬ا ف‪/‬رو فرس‪//‬تاده‌ایم‪ ،‬پنه‪//‬ان‬
‫می‌دارند؛ آنهم بعد از آنکه آن را برای مردم در کتاب ـ تورات و انجیل ـ بیان و‬
‫روش‪//‬ن نم‪//‬وده‌ایم‪ ،‬هللا متع‪//‬ال و نفرین‌کنن‪//‬دگان ـ فرش‪//‬تگان و انس و جن ـ آنه‪//‬ا را‬
‫نفرین می‌کنند‪ .‬مگر کسانی که توبه کنند و به اصالح بپردازند و آش‪//‬کار س‪//‬ازند‪.‬‬
‫چه توبه‌ی چنین کسانی را می‌پذیرم و من بسی توبه‌پذیر و مهربانم»‪.‬‬

‫باب (‪ :)46‬فضیلت ابو دجانه سماک بن ُخ َر َشه س‬

‫‪1710‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َأَخ َذ َس ْيًفا َيْو َم ُأُح ٍد ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬م ْن َيْأُخ ُذ ِم ِّنى‬
‫َهَذ ا»؟ َفَبَس ُطوا َأْيِدَيُهْم ‪ُ ،‬ك ُّل ِإْنَس اٍن ِم ْنُهْم َيُقوُل‪َ :‬أَنا‪َ ،‬أَنا‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬فَم ْن َيْأُخ ُذ ُه ِبَح ِّق ِه»؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َفَأْح َج َم اْلَقْو ُم ‪َ ،‬فَقاَل ِس َم اُك ْبُن َخ َر َشَة َأُبو ُد َج اَنَة‪َ :‬أَنا آُخ ُذ ُه ِبَح ِّقِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَخ َذ ُه َفَفَلَق ِب ِه َه اَم‬
‫اْلُم ْش ِرِكيَن ‪( .‬م‪)2470/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از انس س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه روز غ‪//‬زوه‌ی اح‪//‬د‪ ،‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫شمشیری برداشت و فرم‪//‬ود‪« :‬چ‪//‬ه کس‪//‬ی این شمش‪//‬یر را از من می‌گ‪//‬یرد»؟ ب‪//‬ا‬
‫شنیدن این سخن‪ ،‬همه دستهایشان را به سوی آن دراز کردند و هریک از آنه‪//‬ا‬
 ‫‪319‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫می‌گفت‪ :‬من‪ ،‬من‪ .‬رسول اکرم ص فرمود‪« :‬چه کسی این شمش‪//‬یر را ب‪//‬ه حقش‬
‫از من می‌گیرد»؟ در این هنگام‪ ،‬م‪//‬ردم از گ‪//‬رفتن آن‪ ،‬خ‪//‬ود داری کردن‪//‬د‪ .‬اب‪//‬و‬
‫دجانه سماک بن ُخ َر َش ه س گفت‪ :‬من آن را به حقش می‌گیرم‪ .‬سپس شمش‪//‬یر را‬
‫گرفت و سرهای مشرکین را با آن شکافت‪.‬‬
‫باب (‪ :)47‬فضیلت ابو سفیان صخر بن حرب س‬
‫‪1711‬ـ َعن ابي ُز َم ْيٍل َقاَل ‪َ :‬ح َّد َثِني اْبُن َع َّب اٍس ل َق اَل ‪َ :‬ك اَن اْلُم ْس ِلُم وَن َال َيْنُظ ُروَن‬
‫ِإَلى َأِبي ُس ْفَياَن َو َال ُيَقاِع ُدوَنُه‪َ ،‬فَقاَل ِللَّنِبِّي ص‪َ :‬يا َنِبَّى ِهَّللا‪َ ،‬ثَالٌث َأْع ِط ِنيِهَّن ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬نَعْم »‬
‫َقاَل ‪ِ :‬ع ْنِد ي َأْح َس ُن اْلَعَرِب َو َأْج َم ُل ُه‪ُ ،‬أُّم َح ِبيَب َة ِبْنُت َأِبي ُس ْفَياَن ‪ُ ،‬أَز ِّو ُج َك َه ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬نَعْم »‬
‫َقاَل ‪َ :‬و ُمَع اِو َيُة َتْج َع ُلُه َك اِتًبا َبْيَن َيَدْيَك‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬نَعْم » َقاَل ‪َ :‬و ُتَؤ ِّم ُر ِنى َح َّتى ُأَقاِتَل اْلُك َّفاَر ‪َ ،‬ك َم ا‬
‫ُكْنُت ُأَقاِتُل اْلُم ْس ِلِم يَن ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬نَعْم » َقاَل َأُبو ُز َم ْيٍل ‪َ :‬و َلْو َال َأَّنُه َطَلَب َذ ِلَك ِم َن الَّنِبِّي ص َم ا‬
‫َأْع َطاُه َذ ِلَك‪َ ،‬ألَّنُه َلْم َيُك ْن ُيْسَئُل َشْيًئا ِإَّال َقاَل ‪َ« :‬نَعْم »‪( .‬م‪)2501/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو ُز میل می‌گوید‪ :‬ابن عباس لگفت‪ :‬مسلمانان نسبت به ابو سفیان نگ‪//‬اه‬
‫مثبتی نداشتند و با او نشست و برخاست نمی‌کردند؛ لذا او به نبی اک‪//‬رم ص گفت‪:‬‬
‫ای پیامبر هللا! سه چیز به من عنایت کن‪ .‬پیامبر فرم‪//‬ود‪« :‬بفرمایید»‪ .‬اب‪//‬و س‪//‬فیان‬
‫گفت‪ :‬ام حبیبه دختر ابوسفیان ؛زیباترین زن عرب؛ ن‪//‬زد من اس‪//‬ت؛ می‌خ‪//‬واهم او‬
‫را به نکاح تو بدهم‪ .‬پیامبر ص فرمود‪« :‬خوب است»‪ .‬ابوس‪//‬فیان گفت‪ :‬و از ش‪//‬ما‬
‫می‌خواهم که معاویه را به عنوان منشی و کاتب خود بپذیرید‪ .‬پیامبر ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«خوب است»‪ .‬ابوسفیان گفت‪ :‬درخواست دیگر من این اس‪/‬ت ک‪/‬ه م‪/‬را ب‪/‬ه عن‪/‬وان‬
‫امیر و فرمانده تعیین کنی تا همانگونه که با مسلمانان می‌جنگیدم‪ ،‬با کف‪//‬ار بجنگم‪.‬‬
‫پیامبر ص فرم‪//‬ود‪« :‬خ‪//‬وب اس‪//‬ت»‪ .‬اب‪//‬و ُز میل می‌گوی‪//‬د‪ :‬اگ‪//‬ر اب‪//‬و س‪//‬فیان این‬
‫درخواستها را نمی‌کرد‪ ،‬پیامبر اکرم ص این امتیازها را ب‪/‬ه او نمی‌داد؛ زی‪/‬را ه‪/‬ر‬
‫درخواستی که از رسول هللا ص می‌شد‪ ،‬پاسخ مثبت می‌داد‪.‬‬
‫(بدیهی است که ابوسفیان سال فتح مکه یع‪/‬نی هش‪/‬تم هج‪/‬ری مس‪/‬لمان ش‪/‬د؛ ام‪/‬ا‬
‫نبی اکرم ص با ام حبیبه در روایتی‪ ،‬سال ششم‪ ،‬و طبق روایتی دیگ‪//‬ر‪ ،‬س‪//‬ال هفتم‬
‫هجری ازدواج نمود؛ در نتیجه‪ ،‬چنین به نظر می‌رس‪//‬د ک‪//‬ه در روایت ف‪//‬وق‪ ،‬یکی‬
‫از راویان دچار وهم شده و به خطا رفته است وهللا اعلم)‪.‬‬
‫باب (‪ :)48‬فضیلت ُج َلیبیب س‬
‫‪1712‬ـ َع ْن َأِبي َب ْر َزَة س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص ‪َ/‬ك اَن ِفي َم ْغ ًز ى َل ُه‪َ ،‬فَأَف اَء ُهَّللا َع َلْي ِه‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َألْص َح اِبِه‪َ« :‬هْل َتْفِقُد وَن ِم ْن َأَحٍد »؟ َقاُلوا‪َ :‬نَعْم ‪ُ ،‬فَالًنا َو ُفَالًنا َو ُفَالًنا‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ« :‬هْل َتْفِقُد وَن‬
‫ِم ْن َأَحٍد »؟ َقاُلوا‪َ :‬نَعْم ‪ُ ،‬فَالًنا َو ُفَالًنا َو ُفَالًنا‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪َ« :‬ه ْل َتْفِق ُد وَن ِم ْن َأَح ٍد »؟ َق اُلوا‪َ :‬ال‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ« :‬لِكِّنى َأْفِقُد ُج َلْيِبيًبا‪َ ،‬فاْطُلُبوُه» َفُطِلَب ِفي اْلَقْتَلى‪َ ،‬فَو َج ُدوُه ِإَلى َج ْنِب َس ْبَعٍة َق ْد َقَتَلُهْم ‪،‬‬
‫ُثَّم َقَتُلوُه‪َ ،‬فَأَتى الَّنِبُّى ص َفَو َقَف َع َلْيِه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬قَتَل َس ْبَع ًة‪ُ ،‬ثَّم َقَتُل وُه‪َ ،‬ه َذ ا ِم ِّنى َو َأَن ا ِم ْن ُه‪،‬‬
‫َهَذ ا ِم ِّنى َو َأَنا ِم ْنُه» َقاَل ‪َ :‬فَو َضَع ُه َع َلى َس اِع َد ْيِه َلْيَس َلُه َس ِر يٌر ِإَّال َس اِع َدا الَّنِبِّى ص َق اَل ‪:‬‬
‫َفُح ِفَر َلُه َوُوِض َع ِفي َقْبِرِه‪َ ،‬و َلْم َيْذ ُك ْر َغْس ًال‪( .‬م‪)2472/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪320‬‬

‫ترجمه‪ :‬ابو برزه می‌گوید‪ :‬نبی اک‪//‬رم ص در یکی از غ‪//‬زوات بس‪//‬ر می‌ب‪//‬رد‪ .‬قاب‪//‬ل‬
‫یادآوری است که الله متعال در آن غزوه‪ ،‬غنایم زی‪//‬ادی نص‪//‬یبش نم‪//‬وده ب‪//‬ود‪ .‬پیامبر‬
‫اکرم ص خطاب به یارانش فرمود‪« :‬آیا کسی ناپدید شده اس‪/‬ت»؟ ص‪/‬حابه ع‪/‬رض‬
‫کردند‪ :‬بلی؛ فالنی و فالنی و فالنی‪ .‬دوباره نبی اکرم ص فرمود‪« :‬آیا کسی ناپدید‬
‫شده است»؟ صحابه دوباره عرض کردند‪ :‬بلی‪ ،‬فالنی و فالنی و فالنی‪ .‬برای بار‬
‫سوم‪ ،‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬آیا کسی ناپدید شده است»؟ صحابه ع‪//‬رض کردن‪//‬د‪:‬‬
‫خیر‪ .‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬ولی من جلیبیب را نمی‌بینم‪ .‬ب‪//‬ه دنب‪//‬ال او بگردی‪//‬د»‪.‬‬
‫لذا صحابه در میان کشته شدگان در جس‪//‬تجوی او برآمدن‪//‬د و او را در کن‪//‬ار هفت‬
‫نفر دیدند که همه‌ی آنها را کش‪/‬ته ب‪/‬ود و بع‪/‬د از آن‪ ،‬خ‪/‬ودش ن‪/‬یز کش‪/‬ته ش‪/‬ده ب‪/‬ود‪.‬‬
‫آنگاه نبی اکرم ص آمد و باالی سرش ایستاد و فرمود‪« :‬هفت نفر را به قتل رسانده‬
‫است؛ سپس او را کشته‌اند‪ .‬این از من است و من از او هستم‪ .‬این از من اس‪//‬ت و من‬
‫از او هستم»‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬س‪//‬پس رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص او را روی س‪//‬اعد دس‪/‬ت‌هایش‬
‫گذاشت طوریکه او تختی بجز ساعدهای رسول الله ص نداشت‪ .‬آنگاه قبری برای او‬
‫حفر کردند و او را در آن گذاشتند و سخنی از غسل به میان نیاورد‪.‬‬

‫باب (‪ :)49‬فضیلت حسان بن ثابت س‬

‫‪1713‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن ُع َم َر َم َّر ِبَح َّس اَن َو ُه َو ُيْنِش ُد الِّش ْع َر ِفي اْلَم ْس ِج ِد ‪،‬‬
‫َفَلَح َظ ِإَلْيِه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬قْد ُكْنُت ُأْنِش ُد‪َ ،‬وِفيِه َم ْن ُهَو َخْيٌر ِم ْنَك ‪ُ ،‬ثَّم اْلَتَفَت ِإَلى َأِبي ُهَر ْيَر َة‪َ ،‬فَقاَل ‪:‬‬
‫َأْنُش ُد َك َهَّللا َأَسِم ْعَت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬أِج ْب َع ِّنى‪ ،‬الَّلُهَّم َأِّيْد ُه ِب ُروِح اْلُق ُد ِس»؟ َق اَل ‪:‬‬
‫الَّلُهَّم َنَعْم ‪( .‬م‪)2485/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬حسان بن ثابت س در مسجد‪ ،‬شعر می‌خواند که‬
‫عمر بن خطاب از کنارش گذشت و با گوش‪/‬ه‌ی چش‪//‬م ب‪//‬ه او نگ‪//‬اه ک‪//‬رد (ک‪//‬ه ش‪//‬عر‬
‫نخوان‪ ).‬حسان گفت‪ :‬زمانی ک‪/‬ه ف‪//‬ردی به‪/‬تر از ت‪/‬و در این مس‪/‬جد وج‪/‬ود داش‪/‬ت‪،‬‬
‫(رسول هللا ص) من شعر می‌خواندم‪ .‬راوی می‌گوید ‪ :‬آنگاه حسان چهره‌اش را به‬
‫سوی ابوهریره س برگرداند و گفت‪ :‬تو را به هللا سوگند‪ ،‬آیا شنیدی که رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرمود‪« :‬ای حسان! از طرف من به مشرکین پاسخ بده؛ ب‪//‬ار اله‪//‬ا! حس‪//‬ان را‬
‫توسط جبرئیل‪ ،‬یاری کن»؟ ابوهریره س گفت‪ :‬بله‪.‬‬
‫‪1714‬ـ َع ِن اْلَبَر اَء ْبَن َعاِزٍب ل َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل ِلَح َّس اَن ْبِن َثاِبٍت‪:‬‬
‫«اْهُجُهْم ‪َ ،‬أْو َهاِجِهْم ‪َ ،‬و ِج ْبِريُل َم َع َك»‪( .‬م‪)2486/‬‬
‫ترجمه‪ :‬براء بن عازب س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص به حسان بن ث‪//‬ابت‬
‫می‌فرمود‪« :‬مشرکین را هجو کن و جبریل هم تو را کمک می‌کند»‪.‬‬
‫‪1715‬ـ َع ْن َم ْس ُروٍق‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬د َخ ْلُت َع َلى َعاِئَش َة بَو ِع ْن َدَها َح َّس اُن ْبُن َث اِبٍت ُيْنِش ُدَها‬
‫ِش ْعًرا‪ُ ،‬يَش ِّبُب ِبَأْبَياٍت َلُه‪َ ،‬فَقاَل ‪:‬‬
‫ْل‬
‫َحَص اٌن َر َزاٌن َم ا ُتَزُّن ِبِر يَبٍة َو ُتْص ِبُح َغْر َثى ِم ْن ُلُحوِم ا َغ َو اِفِل‬
 ‫‪321‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫َفَقاَلْت َلُه َعاِئَش ُة‪َ :‬لِكَّنَك َلْسَت َك َذ ِلَك‪َ ،‬قاَل َم ْسُروٌق َفُقْلُت َلَها‪ِ :‬لَم َتْأَذ ِنيَن َلُه َيْد ُخ ُل َع َلْيِك ‪،‬‬
‫َو َقْد َقاَل ُهَّللا‪َ﴿ :‬و ٱَّل ِذ ي َت َو َّلٰى ِكۡب َر ۥُه ِم ۡن ُهۡم َل ۥُه َع َذ اٌب َع ِظ ي‪ٞ‬م ﴾ [الن‪//‬ور‪َ .]11 :‬فَق اَلْت ‪َ :‬ف َأُّى‬
‫َع َذ اٍب َأَشُّد ِم َن اْلَع َم ى؟ ِإَّنُه َك اَن ُيَناِفُح ـ َأْو ُيَهاِج ى ـ َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص‪( .‬م‪)2488/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مسروق می‌گوید‪ :‬خدمت ام المومنین عایشهلرفتم و دیدم که حس‪//‬ان ن‪//‬زد‬
‫اوست و ابیاتی را برایش می‌خواند و در مدح او می‌گوید‪:‬‬
‫«َحَص اٌن َر َزاٌن َم ا ُتَزُّن ِبِر يَبٍة َو ُتْص ِبُح َغْر َثى ِم ْن ُلُحوِم اْلَغ َو اِفِل »‪.‬‬
‫(زن پاکدامن و با وقاری است که ب‪//‬ه هیچ تهم‪//‬تی متهم نمی‌گ‪//‬ردد و از خ‪//‬ورن‬
‫گوشت انسان‌های بی گناه پرهیز می‌کن‪//‬د یع‪//‬نی غیبت نمی‌نمای‪//‬د‪ ).‬وقتی عایش‪//‬ه ل‬
‫این شعر را شنید‪ ،‬گفت‪ :‬اما تو اینگونه نیستی‪( .‬اشاره به این است ک‪//‬ه در جری‪//‬ان‬
‫افک‪ ،‬شرکت داشتی)‪.‬‬
‫مسروق می‌گوید‪ :‬من به عایشه گفتم‪ :‬چرا اجازه می‌دهی که او به خانه‌ات بیاید‬
‫حال آنکه هللا متعال فرموده است‪َ﴿ :‬و ٱَّل ِذ ي َت َو َّلٰى ِكۡب َر ۥُه ِم ۡن ُهۡم َل ۥُه َع َذ اٌب َع ِظ ي‪ٞ‬م ﴾ «و‬
‫کسی‌که بخش عظیمی از آن را به عهده داشت‪ ،‬عذابی بزرگ دارد»؟ عایشه گفت‪ :‬چه‬
‫ع‪//‬ذابی بزرگ‪//‬تر از نابین‪//‬ایی اس‪//‬ت؟ او از رس‪//‬ول هللا ص دف‪//‬اع می‌ک‪//‬رد‪( .‬ب‪//‬ه این‬
‫خاطر‪ ،‬من به او احترام می‌گذارم‪( ).‬قابل یاد آوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه آن ف‪//‬ردی ک‪//‬ه بخش‬
‫عظیمی از تهمت را بر عهده داشت‪ ،‬عبد هللا بن ابی بن سول بود)‪.‬‬
‫‪1716‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪« :‬اْهُجوا ُقَر ْيًش ا‪َ ،‬فِإَّنُه َأَش ُّد َع َلْيَه ا ِم ْن‬
‫َر ْش ٍق ِبالَّنْبِل » َفَأْر َسَل ِإَلى اْبِن َر َو اَح َة َفَقاَل ‪« :‬اْهُجُهْم » َفَهَج اُهْم َفَلْم ُي ْر ِض‪َ ،‬فَأْر َس َل ِإَلى‬
‫َكْع ِب ْبِن َم اِلٍك ‪ُ ،‬ثَّم َأْر َسَل ِإَلى َح َّس اَن ْبِن َثاِبٍت‪َ ،‬فَلَّم ا َد َخ َل َع َلْيِه‪َ ،‬قاَل َح َّساُن ‪َ :‬قْد آَن َلُك ْم َأْن‬
‫ُتْر ِس ُلوا ِإَلى َهَذ ا اَألَسِد الَّضاِرِب ِبَذ َنِبِه‪ُ ،‬ثَّم َأْد َلَع ِلَس اَنُه َفَجَعَل ُيَح ِّر ُك ُه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬و اَّل ِذ ي َبَع َث َك‬
‫ِباْلَح ِّق َألْفِر َيَّنُهْم ِبِلَس اِنى َفْر َى اَألِد يِم ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َتْع َج ْل ‪َ ،‬فِإَّن َأَب ا َبْك ٍر َأْع َلُم‬
‫ُقَر ْيٍش ِبَأْنَس اِبَها‪َ ،‬وِإَّن ِلي ِفيِهْم َنَس ًبا‪َ ،‬ح َّتى ُيَلِّخ َص َلَك َنَس ِبي» َفَأَتاُه َح َّساُن ‪ُ ،‬ثَّم َر َجَع َفَقاَل ‪:‬‬
‫َيا َر ُسوَل ِهَّللا َقْد َلَّخ َص ِلي َنَسَبَك‪َ ،‬و اَّلِذ ي َبَع َثَك ِباْلَح ِّق َألُس َّلَّنَك ِم ْنُهْم َك َم ا ُتَس ُّل الَّش َعَر ُة ِم َن‬
‫اْلَع ِج يِن ‪َ ،‬قاَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬فَسِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل ِلَح َّس اَن ‪ِ« :‬إَّن ُروَح اْلُق ُد ِس َال َي َز اُل‬
‫ُيَؤ ِّيُدَك‪َ ،‬م ا َناَفْح َت َع ِن ِهَّللا َو َر ُس وِلِه» َو َق اَلْت ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪َ« :‬هَج اُهْم‬
‫َح َّساُن َفَشَفى َو اْش َتَفى» َقاَل َح َّساُن ‪:‬‬
‫َو ِع ْنَد ِهَّللا ِفي َذ اَك اْلَج َزاُء‬ ‫َهَج ْو َت ُمَحَّم ًدا َفَأَج ْبُت َع ْنُه‬

‫َر ُسوَل ِهَّللا ِش يَم ُتُه اْلَو َفاُء‬ ‫َهَج ْو َت ُمَحَّم ًدا َبًّر ا َح نيَفًا‬

‫َفِإَّن َأِبي َوَو اِلَد ُه َو ِع ْر ِض ي ِلِع ْر ِض ُم َحَّمٍد ِم ْنُك ْم ِو َقاُء‬

‫ُتِثيُر الَّنْقَع ِم ْن َكَنَفْى َك َداِء‬ ‫َثِكْلُت ُبَنَّيِتي ِإْن َلْم َتَر ْو َها‬

‫َع َلى َأْك َتاِفَها اَألَس ُل الِّظَم اُء‬ ‫ُيَباِر يَن اَألِع َّنَة ُم ْص ِع َداٍت‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪322‬‬

‫ُتَلِّطُم ُهَّن ِباْلُخ ُم ِر الِّنَس اُء‬ ‫َتَظُّل ِج َياُدَنا ُم َتَم ِّطَر اٍت‬

‫َو َك اَن اْلَفْتُح َو اْنَكَش َف اْلِغ َطاُء‬ ‫َفِإْن َأْع َر ْض ُتُم و َع َّنا اْعَتَم ْر َنا‬

‫ُيِع ُّز ُهَّللا ِفيِه َم ْن َيَش اُء‬ ‫َو ِإَّال َفاْص ِبُروا ِلِض َر اِب َيْو ٍم‬

‫َيُقوُل اْلَح َّق َلْيَس ِبِه َخ َفاُء‬ ‫َو َقاَل ُهَّللا َقْد َأْر َس ْلُت َعْبًدا‬

‫ُهُم اَألْنَص اُر ُعْر َض ُتَها الِّلَقاُء‬ ‫َو َقاَل ُهَّللا َقْد َيَّسْر ُت ُج ْنًدا‬

‫ِس َباٌب َأْو ِقَتاٌل َأْو ِهَج اُء‬ ‫َلَنا ِفي ُك ِّل َيْو ٍم ِم ْن َم َع ٍّد‬

‫َو َيْم َدُحُه َو َيْنُصُر ُه َس َو اُء‬ ‫َفَم ْن َيْهُجو َر ُسوَل ِهَّللا ِم ْنُك ْم‬

‫َو ُروُح اْلُقْد ِس َلْيَس َلُه ِكَفاُء (م‪)2490/‬‬ ‫َو ِج ْبِر يٌل َر ُسوُل ِهَّللا ِفيَنا‬

‫ترجمه‪ :‬از عایشه ل روایت است که رسول الله ص فرمود‪« :‬به‌ هجو قریش‬
‫بپردازید که‌ هجو از تیر بر آن‪//‬ان کارآم‪//‬دتر می‌باش‪//‬د‪ ».‬از این‌رو ب‪//‬ه‌‌دنب‪//‬ال‌ابن‌‬
‫رواحه‌ فرستاد و فرمود‪« :‬آنان را هجو کن»‪‌ .‬ابن‌رواحه‌ به‌ هجو آنان پرداخت؛‬
‫اما رسول الله ص بدان خشنود نش‪//‬د‪ .‬ل‪//‬ذا به‌ دنب‪//‬ال کعب‌بن‌مال‪//‬ک‪ ،‬و س‪//‬پس به‌‬
‫دنبال حسان‌ بن‌ثابت فرستاد‪ .‬وقتی حس‪//‬ان آم‪//‬د‪ ،‬گفت‪ :‬اکن‪//‬ون زم‪//‬ان آن رس‪//‬یده‌‬
‫اس‪//‬ت که‌ ب‪//‬ه‌دنب‪//‬ال آن ش‪//‬یر زنن‪//‬ده‌ به‌ دمش بفرس‪//‬تید؛ س‪//‬پس زب‪//‬انش را ب‪//‬یرون‬
‫آورد‪ ،‬آن‌را حرکت داد و گفت‪ :‬سوگند به‌ ذاتی که‌ او را به‌ح‪//‬ق مبع‪//‬وث ک‪//‬رده‌‬
‫است‪ ،‬با زبانم آنان را همچون پوست دباغی شده‌‪ ،‬تکه‌تکه‌ می‌کنم‪ .‬پیامبر‌ اکرم‬
‫ص فرمود‪« :‬عجله‌ نکن‪ .‬ابوبکر بیش‪//‬تر از همه‌ در م‪//‬ورد نس‪//‬ب قریش آگ‪//‬اهی‬
‫دارد و این‌را بدان که‌ نسب من نیز از قریش اس‪//‬ت و بای‪//‬د آنه‪//‬ا را بشناس‪//‬ی»‪.‬‬
‫حسان نزد ابوبکر رفت‪ .‬سپس برگشت و گفت‪ :‬یا رسول الله! تم‪//‬امی نس‪//‬ب ت‪//‬و‬
‫را به‌ من آموخت‪ .‬سوگند به‌ ذاتی که‌ تو را به‌ حق مبعوث کرد‪ ،‬آنگونه ک‪//‬ه م‪//‬و‬
‫از خمیر‪ ،‬بیرون کشیده و جدا می‌شود‪ ،‬ت‪//‬و را در ش‪//‬عر هج‪//‬و‪ ،‬از آن‪//‬ان ب‪//‬یرون‬
‫می‌کشم و جدا می‌کنم‪.‬‬
‫عایشه می‌گوید‪ :‬از رسول هللا ص شنیدم ک ‌ه ب ‌ه حس‪//‬ان می‌گفت‪ :‬ت‪//‬ا وقتی از هللا‬
‫و رسولش دفاع کنی‪ ،‬جبرئیل پیوست ‌ه تو را یاری می‌کند‪ .‬عایشه گفت‪ :‬همچنین از‬
‫رسول هللا ص شنیدم ک ‌ه فرمود‪« :‬حسان آنان را هجو کرد و باعث شادی مؤمن‪//‬ان‬
‫گردید و خودش نیز خوشحال شد»‪ .‬پس حسان گفت‪:‬‬
‫ْل‬
‫َو ِع ْنَد ِهَّللا ِفي َذ اَك ا َج َزاُء‬ ‫َهَج ْو َت ُمَحَّم ًدا َفَأَج ْبُت َع ْنُه‬
 ‫‪323‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫(تو محمد را هجو میگویی و من از طرف ایشان‪ ،‬جواب می‌دهم‪ .‬و باید ب‪//‬دانی‬
‫که هرکس‪ ،‬پاداش خود را از هللا متعال دریافت خواهد نمود)‪.‬‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ِش يَم ُتُه اْلَو َفاُء‬ ‫َهَج ْو َت ُمَحَّم ًدا َبًّر ا َح نيَفًا‬

‫(تو پیامبر هللا‪ ،‬محمِد نیکوکار و یکتاپرست را ک‪//‬ه وف‪//‬اداری سرش‪//‬ت اوس‪//‬ت‪،‬‬
‫هجو میکنی)‪.‬‬
‫َفِإَّن َأِبي َوَو اِلَد ُه َو ِع ْر ِض ى ِلِع ْر ِض ُم َحَّمٍد ِم ْنُك ْم ِوَقاُء‬
‫(باید ب‪//‬دانی ک‪//‬ه من پ‪//‬در‪ ،‬پ‪//‬در ب‪//‬زرگ و آب‪//‬رویم را در براب‪//‬ر ش‪//‬ما س‪//‬پر قرار‬
‫می‌دهم تا آبروی محمد حفظ گردد)‪.‬‬
‫ْق‬
‫ُتِثيُر الَّن َع ِم ْن َكَنَفْى َك َداِء‬ ‫َثِكْلت ُبَنَّيِتى ِإْن َلْم َتَر ْو َها‬

‫(دخترم یتیم شود اگر اسب‌های ما را نبینید ک‪//‬ه در دو ط‪//‬رف گردن‪//‬ه ی ک‪//‬داء‬
‫گرد و خاک بلند کرده و حمله میکنند)‪.‬‬
‫ِّظ‬ ‫َأل‬ ‫ْك‬‫َأ‬
‫َع َلى َتاِفَها ا َس ُل ال َم اُء‬ ‫ُيَباِر يَن اَألِع َّنَة ُم ْص ِع َداٍت‬

‫(و در ح‪//‬الی ک‪//‬ه ب‪//‬ا یک‪//‬دیگر مس‪//‬ابقه میدهن‪//‬د و ب‪//‬ه س‪//‬وی ش‪//‬ما میآین‪//‬د ک‪//‬ه ب‪//‬ر‬
‫شانه‌هایشان نیزههای جنگ دیده و با تجربه قرار دارد)‪.‬‬
‫ُتَلِّطُم ُهَّن ِباْلُخ ُم ِر ال َس اُء‬
‫ِّن‬ ‫َتَظُّل ِج َياُدَنا ُم َتَم ِّطَر اٍت‬

‫(اسب‌های ما همچنان به سرعت جلو میروند در ح‪//‬الی ک‪//‬ه زن‪//‬ان ب‪//‬ا روس‪//‬ری‪-‬‬
‫هایشان صورت اسب‌ها را پاک و غبار روبی میکنند)‪.‬‬
‫َو َك اَن اْلَفْتُح َو ا َف ا ِغ اُء‬
‫َط‬ ‫ْل‬ ‫َكَش‬ ‫ْن‬ ‫َفِإْن َأْع َر ْض ُتُم و َع َّنا اْعَتَم ْر َنا‬

‫(اگر از ما روی گردانی کنید و راه ما را باز بگذاری‪//‬د‪ ،‬عم‪//‬ره بج‪//‬ا میآوریم و‬
‫هدف ما برآورده میشود و پرده‌ها برطرف میگردد)‪.‬‬
‫ُيِع ُّز ُهَّللا ِفيِه َم ْن َيَش اُء‬ ‫َو ِإَّال َفاْص ِبُروا ِلِض َر اِب َيْو ٍم‬

‫(در غیر این صورت‪ ،‬منتظر جن‪//‬گ روزی باش‪//‬ید ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال در آن روز‬
‫هرکس را که بخواهد‪ ،‬عزیز میگرداند)‪.‬‬
‫َيُقوُل اْلَح َّق َلْيَس ِبِه َخ َفاُء‬ ‫َو َقاَل ُهَّللا َقْد َأْر َس ْلُت َعْبًدا‬

‫(هللا متعال میفرماید‪ :‬من بندهی ح‪//‬ق گ‪//‬ویی را فرس‪//‬تادم ک‪//‬ه در س‪//‬خنانش هیچ‬
‫ابهامی وجود ندارد)‪.‬‬
‫ِّل‬ ‫َأل‬
‫ُهُم ا ْنَص اُر ُعْر َض ُتَها ال َقاُء‬ ‫َو َقاَل ُهَّللا َقْد َيَّسْر ُت ُج ْنًدا‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪324‬‬

‫(و هم‌چنین هللا متعال میفرماید‪ :‬من لشکری ب‪//‬ه ن‪//‬ام انص‪//‬ار آم‪//‬اده نم‪//‬ودهام ک‪//‬ه‬
‫بدنبال مواجهه و رویارویی با دشمن هستند)‪.‬‬
‫ِس َباٌب َأْو ِقَتاٌل َأْو ِهَج اُء‬ ‫َلَنا ِفي ُك ِّل َيْو ٍم ِم ْن َم َع ٍّد‬

‫(هر روز قریش ما را بد و بی راه میگوید یا میجنگد یا هجو میکند)‪.‬‬

‫َو َيْم َدُحُه َو َيْنُصُر ُه َس َو اُء‬ ‫َفَم ْن َيْهُجو َر ُسوَل ِهَّللا ِم ْنُك ْم‬

‫(آیا کسانی از شما که رسول هللا را بد و بی راه میگویند با کسانی که تعری‪//‬ف‬

‫و تمجید می‌کنند و یاری میرسانند برابرند؟)‬
‫ُق‬ ‫ْل‬
‫َو ُروُح ا ْد ِس َلْيَس َلُه ِكَفاُء‬ ‫َو ِج ْبِر يٌل َر ُسوُل ِهَّللا ِفيَنا‬

‫(حال آنکه جبرئیل ‪،‬فرستادهی هللا‪ ،‬همراه ماست و باید بدانید که هیچ‌کس نمی‪-‬‬
‫تواند در مبارزه همآورد و مانند روح القدس ـ جبرئیل ـ باشد)‪.‬‬

‫باب (‪ :)50‬فضیلت جریر بن عبد هللا بجلی س‬

‫‪1717‬ـ َعن َج ِر يُر س َق اَل ‪َ :‬م ا َح َجَبِني َر ُس وُل ِهَّللا ص ُم ْن ُذ َأْس َلْم ُت َو َال َر آِني ِإَّال‬
‫َتَبَّس َم ِفي َو جِهي‪( .‬م‪)2475/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جریر بن عبدهللا می‌گوید‪ :‬از هنگامی که مس‪//‬لمان ش‪//‬دم‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫مرا از ورود به خانه‌اش‪ ،‬جلوگیری نفرمود؛ همچنین ه‪//‬ر گ‪//‬اه م‪//‬را می‌دی‪//‬د‪ ،‬تبس‪//‬م‬
‫می‌نمود‪.‬‬
‫ُت‬ ‫َأ‬
‫‪1718‬ـ َع ْن َج ِر يِر س َقاَل ‪َ :‬قاَل ِلي َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يا َج ِر يُر َال ِر يُح ِنى ِم ْن ِذ ي‬
‫اْلَخ َلَصِة» َبْيٍت ِلَخ ْثَع َم َك اَن ُيْد َعى َكْع َبَة اْلَيَم اِنَيِة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَنَفْر ُت ِفي َخ ْمِس يَن َوِم اَئ ِة َف اِر ٍس‪،‬‬
‫َو ُكْنُت َال َأْثُبُت َع َلى اْلَخْيِل ‪َ ،‬فَذ َكْر ُت َذ ِلَك ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص َفَضَرَب َيَد ُه ِفي َص ْد ِر ى َفَق اَل ‪:‬‬
‫«الَّلُهَّم َثِّبْت ُه‪َ ،‬و اْج َع ْل ُه َهاِد ًي ا َم ْه ِد ًّيا» َق اَل ‪َ :‬ف اْنَطَلَق َفَح َّر َقَه ا ِبالَّن اِر‪ُ ،‬ثَّم َبَع َث َج ِر يٌر ِإَلى‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص َر ُج ًال ُيَبِّش ُر ُه ـ ُيْك َنى َأَبا َأْر َطاَة ـ ِم َّنا‪َ ،‬ف َأَتى َر ُس وَل ِهَّللا ص َفَق اَل َل ُه‪َ :‬م ا‬
‫ِج ْئُت َك َح َّتى َتَر ْك َناَه ا َك َأَّنَه ا َج َم ٌل َأْج َر ُب ‪َ ،‬فَب َّر َك َر ُس وُل ِهَّللا ص َع َلى َخْي ِل َأْح َم َس‬
‫َو ِر َج اِلَها‪َ ،‬خ ْمَس َم َّراٍت‪( .‬م‪)2476/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جریر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص خطاب ب‪//‬ه من فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا م‪//‬را از‬
‫شّر ذوالخلصه‪ ،‬راحت نمی‌ک‪//‬نی»؟ قاب‪//‬ل ذک‪//‬ر اس‪//‬ت ک‪//‬ه ذو الخلص‪//‬ه‪ ،‬خ‪//‬انه‌ای در‬
‫قبیله‌ی خثعم بود که به آن‪ ،‬کعبه‌ی یمانی می‌گفتند‪ .‬جریر می‌گوید‪ :‬من همراه ص‪//‬د‬
‫و پنجاه اسب سوار براه افتادم؛ البته در آن هنگام‪ ،‬نمی‌توانس‪//‬تم خ‪//‬ود را ب‪//‬ر پش‪//‬ت‬
‫اسب‪ ،‬نگه دارم؛ لذا این موضوع را برای رسول هللا ص یاد آوری نمودم؛ پیامبر‬
‫اکرم ص دستش را به س‪/‬ینه‌ام زد و چ‪/‬نین دع‪/‬ا ک‪/‬رد‪« :‬ب‪/‬ار اله‪/‬ا! او را ث‪/‬ابت قدم‬
‫بدار‪ ،‬هدایتش کن و باعث هدایت دیگران‪ ،‬بگردان»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬آنگاه‪ ،‬جریر بدانجا رفت‪ ،‬آن را شکست و به آتش کشید؛ سپس‬
‫پیکی نزد رسول هللا ص فرستاد تا او را از ماجرا با خبر سازد؛ او ب‪//‬ه رس‪//‬ول هللا‬
 ‫‪325‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫ص گفت‪ :‬سوگند به ذاتی که تو را به حق‪ ،‬مبعوث کرده اس‪//‬ت‪ ،‬در ح‪//‬الی ن‪//‬زد ت‪//‬و‬
‫آمده‌ام که ذوالخلصه را مانند شتری تو خالی یا گر‪ ،‬پش‪/‬ت س‪/‬ر گذاش‪/‬ته‌ام (ب‪/‬ر اث‪/‬ر‬
‫سوختن‪ ،‬پایه‌هایش فرو ریخته و رنگش سیاه شده اس‪//‬ت‪ ).‬رس‪//‬ول هللا ص پنج ب‪//‬ار‬
‫برای مردان و اسبهای بنی أحمس‪ ،‬دعای خیر و برکت نمود‪.‬‬

‫باب (‪ :)51‬فضایل اصحاب شجره ش‬

‫‪1719‬ـ َعن ُأُّم ُمَبِّش ٍر ب‪َ :‬أَّنَها َسِمَعِت الَّنِبَّي ص َيُقوُل ِع ْنَد َح ْفَص َة‪َ« :‬ال َيْد ُخ ُل الَّن اَر ‪،‬‬
‫ِإْن َش اَء ُهَّللا‪ِ ،‬م ْن َأْص َح اِب الَّش َجَرِة‪َ ،‬أَح ٌد ‪ ،‬اَّلِذ يَن َباَيُعوا َتْح َتَها» َق اَلْت ‪َ :‬بَلى َي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪،‬‬
‫َفاْنَتَهَر َها‪َ ،‬فَقاَلْت َح ْفَص ُة‪َ﴿ :‬و ِإن ِّم نُك ۡم ِإاَّل َو اِر ُد َه ا﴾ [م‪//‬ریم‪َ .]71 :‬فَق اَل الَّنِبُّى ص‪َ« :‬ق ْد‬
‫َّٰظ‬
‫َق اَل ُهَّللا ﻷ‪ُ﴿ :‬ثَّم ُنَنِّجي ٱَّل ِذ يَن ٱَّتَق وْا َّو َن َذ ُر ٱل ِلِم يَن ِفيَه ا ِج ِثّٗي ا‪[ ﴾٧٢‬م‪//‬ریم‪( .]72 :‬م‪/‬‬
‫‪)2496‬‬
‫ترجمه‪ :‬ام مب ر می‌گوید‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص ن‪//‬زد حفص‪//‬ه ل می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬ ‫ّش‬
‫«ان شاء هللا هیچ یک از اصحاب شجره‪ ،‬آن کسانی که زیر درخت بیعت نمودند‪،‬‬
‫وارد جهنم نمی‌شوند»‪ .‬حفصه ل گفت‪َ﴿ :‬و ِإن ِّم نُك ۡم ِإاَّل َو اِر ُدَها﴾ (همه‌ی شما ب‪//‬دون‬
‫اس‪//‬تثنا وارد دوزخ می‌ش‪//‬وید‪ ).‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪ :‬هللا متع‪//‬ال می‌فرمای‪//‬د‪ُ﴿ :‬ثَّم‬
‫َّٰظ‬
‫ُنَنِّجي ٱَّل ِذ يَن ٱَّتَق وْا َّو َن َذ ُر ٱل ِلِم يَن ِفيَه ا ِج ِثّٗي ا‪( ﴾٧٢‬س‪//‬پس پرهیزگ‪//‬اران را نج‪//‬ات‬
‫می‌دهیم‪ ،‬و ستمگران را به زانو افتاده و ذلیل و خوار در آن رها می‌سازیم)‪.‬‬
‫باب (‪ :)52‬فضایل شهدای بدر‬
‫‪1720‬ـ َعن َع ِلٍّی س َقاَل ‪َ :‬بَع َثَنا َر ُسوُل ِهَّللا ص َأَنا َو الُّز َبْيَر َو اْلِم ْقَداَد ل‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬اْئُتوا‬
‫َر ْو َض َة َخاٍخ‪َ ،‬فِإَّن ِبَها َظِع يَنًة َم َعَها ِكَتاٌب ‪َ ،‬فُخ ُذ وُه ِم ْنَها» َفاْنَطَلْقَنا َتَع اَدى ِبَن ا َخْيُلَن ا‪َ ،‬ف ِإَذ ا‬
‫َنْح ُن ِباْلَم ْر َأِة‪َ ،‬فُقْلَنا‪َ :‬أْخ ِر ِج ى اْلِكَتاَب ‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬م ا َم ِع ى ِكَت اٌب ‪َ ،‬فُقْلَن ا‪َ :‬لُتْخ ِر ِج َّن اْلِكَت اَب َأْو‬
‫َلُتْلِقَيَّن الِّثَياَب ‪َ ،‬فَأْخ َر َج ْتُه ِم ْن ِع َقاِص َها‪َ ،‬فَأَتْيَنا ِبِه َر ُسوَل ِهَّللا ص َفِإَذ ا ِفيِه‪ِ« :‬م ْن َح اِطِب ْبِن‬
‫َأِبي َبْلَتَع َة ِإَلى َناٍس ِم َن اْلُم ْش ِرِكيَن ‪ِ ،‬م ْن َأْهِل َم َّك َة‪ُ ،‬يْخ ِب ُر ُهْم ِبَبْع ِض َأْم ِر َر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يا َح اِط ُب َم ا َهَذ ا»؟ َقاَل ‪َ :‬ال َتْع َج ْل َع َلَّي َي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪ِ ،‬إِّني ُكْنُت‬
‫اْمَر ًأ ُم ْلَص ًقا ِفي ُقَر ْيٍش ـ َقاَل ُس ْفَياُن ‪َ :‬ك اَن َحِليًف ا َلُهْم ‪َ ،‬و َلْم َيُك ْن ِم ْن َأْنُفِس َها ـ َو َك اَن ِمَّم ْن‬
‫َك اَن َم َع َك ِم َن اْلُمَهاِج ِر يَن َلُهْم َقَر اَباٌت َيْح ُم وَن ِبَه ا َأْهِليِهْم ‪َ ،‬ف َأْح َبْبُت ـ ِإْذ َف اَتِنى َذ ِل َك ِم َن‬
‫الَّنَسِب ِفيِهْم ـ َأْن َأَّتِخ َذ ِفيِهْم َي ًدا َيْح ُم وَن ِبَه ا َق َر اَبِتى‪َ ،‬و َلْم َأْفَع ْل ُه ُك ْف ًرا َو َال اْر ِت َداًدا َع ْن‬
‫ِد يِنى‪َ ،‬و َال ِر ًضا ِباْلُك ْفِر َبْع َد اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬فَقاَل الَّنِبُّي ص‪َ« :‬ص َدَق» َفَق اَل ُع َم ُر‪َ :‬د ْع ِنى‪َ ،‬ي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا َأْض ِرْب ُع ُنَق َهَذ ا اْلُم َناِفِق‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬إَّنُه َقْد َش ِهَد َبْد ًرا‪َ ،‬و َم ا ُيْد ِر يَك َلَع َّل َهَّللا اَّطَلَع‬
‫َع َلى َأْهِل َبْد ٍر َفَقاَل ‪ :‬اْع َم ُلوا َم ا ِش ْئُتْم َفَقْد َغ َفْر ُت َلُك ْم » َفَأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَها ٱَّلِذ يَن َء اَم ُنوْا‬
‫اَل َتَّتِخ ُذ وْا َع ُد ِّو ي َو َع ُد َّو ُك ۡم َأۡو ِلَيٓاَء ﴾ [الممتحنة‪َ .]1 :‬و َجَع َلَها ـ يعنی اآلية ـ ِإْس َح اُق‪ِ ،‬في‬
‫ِرَو اَيِتِه‪ِ ،‬م ْن ِتَالَوِة ُسْفَياَن ‪( .‬م‪)2494/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪326‬‬

‫ترجمه‪ :‬علی س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص من و زب‪//‬یر و مق‪//‬داد را ب‪//‬ه م‪//‬أموریتی‬

‫فرستاد و فرمود‪« :‬ب‪//‬ه روض‪/‬ه‌ی خ‪//‬اخ (مک‪//‬انی میان مک‪//‬ه و مدین‪//‬ه‪ ،‬در ن‪//‬زدیکی‬
‫مدینه) بروید؛ در آنجا‪ ،‬زنی سوار بر کجاوه‌ی ش‪//‬تری اس‪//‬ت و ن‪//‬امه‌ای ب‪//‬ه هم‪//‬راه‬
‫دارد؛ آن نامه را از او بگیرید»‪ .‬علی س می‌گوید‪ :‬ما ح‪//‬رکت ک‪//‬ردیم و اس ‪/‬ب‌های‬
‫ما با شتاب‪ ،‬جلو رفتند تا اینکه ب‪/‬ه آن زن رس‪/‬یدیم و ب‪/‬ه او گف‪/‬تیم‪ :‬نام‪/‬ه را ب‪/‬یرون‬
‫بیاور‪ .‬آن زن گفت‪ :‬نامه‌ای همراه من نیست‪ .‬گف‪//‬تیم‪ :‬ی‪//‬ا آن را ب‪//‬یرون می‌آوری ی‪//‬ا‬
‫اینک‪//‬ه لباس‪//‬هایت را ب‪//‬یرون می‌آوریم‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬زن‪ ،‬آن نام‪//‬ه را از گیس‪//‬وهایش‬
‫بیرون آورد‪ .‬ما نامه را خدمت رسول هللا ص آوردیم‪ .‬آن نامه‪ ،‬از ط‪//‬رف ح‪//‬اطب‬
‫بن ابی بلتعه به گروهی از مشرکین مکه نوشته شده بود و مشرکین را در جری‪//‬ان‬
‫بعض‪//‬ی از کاره‪//‬ای رس‪//‬ول هللا ص قرار داده ب‪//‬ود‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای‬
‫حاطب! این چیست»؟ حاطب گفت‪ :‬یا رسول هللا! در مورد من ب‪//‬ا عجل‪//‬ه‪ ،‬فیص‪//‬له‬
‫نفرمایید‪ .‬همانگونه که مطل‪//‬ع هس‪//‬تید من ج‪//‬زو قبیله‌ی قریش نب‪//‬ودم؛ بلک‪//‬ه از هم‬
‫پیمانان قریش بودم؛ و سایر مهاجرینی ک‪//‬ه هم‪//‬راه ش‪//‬ما هس‪//‬تند‪ ،‬خویش‪//‬اوندانی در‬
‫مکه دارند (که در صورت حمله‌ی شما به مکه) که خانواده‌های آنان را از آس‪//‬یب‬
‫قریش‪ ،‬حمایت می‌کنند؛ لذا از آنج‪/‬ایی ک‪/‬ه من چ‪/‬نین ارتب‪/‬اط خویش‪/‬اوندی نداش‪/‬تم‪،‬‬
‫خواستم کاری برای آن‪//‬ان‪ ،‬انج‪//‬ام دهم ت‪//‬ا آنه‪//‬ا ب‪//‬ه س‪//‬بب این ک‪//‬ار‪ ،‬از خویش‪//‬اوندانم‬
‫حمایت کنند‪ .‬و قاب‪//‬ل ی‪//‬اد آوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه من این ک‪//‬ار را ب‪//‬ه س‪//‬بب ک‪//‬افر ش‪//‬دن ی‪//‬ا‬
‫بازگشت از دینم یا رضایت داشتن به کفر بعد از اسالم‪ ،‬انجام ن‪//‬داده‌ام‪ .‬رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرمود‪« :‬راست می‌گوید»‪ .‬عمر گفت‪ :‬یا رسول هللا! اجازه دهید تا گ‪//‬ردن این‬
‫منافق را بزنم‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬او در غزوه‌ی بدر‪ ،‬حضور داش‪//‬ته اس‪//‬ت؛‬
‫تو چه می‌دانی؟ شاید که هللا متعال‪ ،‬نگاهی به اهل بدر انداخته و فرموده‪ :‬ه‪//‬ر چ‪//‬ه‬
‫می‌خواهید انجام دهید؛ من شما را مغفرت نموده‌ام»‪ .‬بعد از آن‪ ،‬هللا متعال این آی‪//‬ه‬
‫را نازل فرمود که‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَه ا ٱَّل ِذ يَن َء اَم ُن وْا اَل َتَّتِخ ُذ وْا َع ُد ِّو ي َو َع ُد َّو ُك ۡم َأۡو ِلَي ٓاَء ﴾ «ای‬
‫کسانی که ایمان آورده‌اید! با دشمنان من ودشمنان خود‪ ،‬دوستی برقرار نکنید»‪.‬‬
‫قاب‪//‬ل ی‪//‬اد آوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه یکی از راوی‪//‬ان بن‪//‬ام اس‪//‬حاق‪ ،‬تالوت این آی‪//‬ه را ب‪//‬ه‬
‫سفیان نسبت داده است‪( .‬و جزو حدیث‪ ،‬ندانسته است)‪.‬‬
‫باب (‪ :)53‬فضایل قریش و انصار و دیگران‬
‫‪1721‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬ق َر ْيٌش َو اَألْنَص اُر َوُم َزْيَن ُة‬
‫َو ُج َهْيَنُة َو َأْس َلُم َو ِغ َفاُر َو َأْش َج ُع‪َ ،‬م َو اِلَّى ‪َ ،‬لْيَس َلُهْم َم ْو ًلى ُد وَن ِهَّللا َو َر ُسوِلِه»‪( .‬م‪)2520/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪(« :‬قبایل) قریش‪ ،‬انص‪//‬ار‪،‬‬
‫مزین‪//‬ه‪ ،‬جهین‪//‬ه ‌‪ ،‬اس‪//‬لم‪ ،‬غف‪//‬ار و‌اش‪//‬جع دوس‪//‬تان ص‪//‬میمی من هس‪//‬تند‪ .‬و بج‪//‬ز هللا و‬
‫رسولش‪ ،‬دوست دیگری ندارند»‪.‬‬
 ‫‪327‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫باب (‪ :)54‬در مورد زنان قریش‬

‫‪1722‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ِ« :‬نَس اُء ُق َر ْيٍش َخْي ُر‬
‫ِنَس اٍء َرِكْبَن اِإل ِبَل ‪َ ،‬أْح َناُه َع َلى ِط ْف ٍل ‪َ ،‬و َأْر َع اُه َع َلى َز ْو ٍج ِفي َذ اِت َي ِدِه » َق اَل ‪َ :‬يُق وُل َأُب و‬
‫ُهَر ْيَر َة َع َلى ِإْثِر َذ ِلَك ‪َ :‬و َلْم َتْر َكْب َم ْر َيُم ِبْنُت ِعْمَر اَن َبِع يًرا َقُّط‪( .‬م‪)2527/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص فرمود‪« :‬زن‪//‬ان قریش‪،‬‬
‫بهترین زنان شتر سوار عرب‌اند؛ آنان از همه‌ی زنان‪ ،‬نس‪/‬بت ب‪/‬ه فرزن‪/‬دان خ‪/‬ود‪،‬‬
‫مهربانترند‪ .‬و بهتر از همه‪ ،‬اموال همسرانشان را حفاظت می‌کنند»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬اب‪//‬و هری‪//‬ره بع‪//‬د از روایت این ح‪//‬دیث می‌گفت‪ :‬و م‪//‬ریم دخ‪//‬تر‬
‫عمران هرگز شتری سوار نشده است‪( .‬گوی‪//‬ا می‌خواس‪//‬ت بگوی‪//‬د ک‪//‬ه م‪//‬ریم دخ‪//‬تر‬
‫عمران شامل این زن‪/‬ان نمی‌ش‪/‬ود؛ ام‪/‬ا ص‪//‬حیح این اس‪/‬ت ک‪/‬ه فض‪//‬یلت او از زن‪/‬ان‬
‫قریش‪ ،‬بیشتر است؛ ب‪//‬رای توض‪//‬یح بیش‪//‬تر ب‪//‬ه فتح الب‪//‬اری ش‪//‬رح ص‪//‬حیح بخ‪//‬اری‬
‫مراجعه نمایید)‪.‬‬
‫باب (‪ :)55‬فضایل انصار‬
‫‪1723‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪ِ :‬فيَنا َنَز َلْت ‪ِ﴿ :‬إۡذ َهَّم ت َّطٓاِئَفَتاِن ِم نُك ۡم َأن َتۡف َشاَل‬
‫َو ٱُهَّلل َو ِلُّيُهَم ا﴾ [آل عمران‪َ .]122 :‬بُنو َسِلَم َة َو َبُنو َح اِر َثَة‪َ ،‬و َم ا ُنِح ُّب َأَّنَه ا َلْم َتْن ِزْل ‪ِ ،‬لَق ْو ِل‬
‫ِهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬و ٱُهَّلل َو ِلُّيُهَم ا﴾ (م‪)2505/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبد هللا ل می‌گوید‪ :‬آیه‌ی ﴿ِإۡذ َهَّم ت َّطٓاِئَفَتاِن ِم نُك ۡم َأن َتۡف َشاَل َو ٱُهَّلل‬
‫َو ِلُّيُهَم ا﴾ [آل عمران‪( .]122 :‬هنگامی که دو طایفه از شما خواستند سس‪//‬تی ورزن‪//‬د ـ‬
‫و از وسط راه بازگردند و به غزوه‌ی احد نرون‪//‬د ـ ولی هللا متع‪//‬ال‪ ،‬دوس‪//‬ت و ی‪//‬ار‬
‫آنان بود‪ ).‬در مورد ما دو طایفه‌ی بنی سلمه و بنی حارثه نازل گردید و ما دوست‬
‫نداشتیم ک‪//‬ه ن‪//‬ازل نگ‪//‬ردد (از ن‪//‬ازل ش‪//‬دن آن‪ ،‬نگ‪//‬ران نش‪//‬دیم) چ‪//‬را ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‬
‫فرمود‪َ﴿ :‬و ٱُهَّلل َو ِلُّيُهَم ا﴾ «هللا متعال‪ ،‬دوست و یار آنان بود»‪.‬‬
‫‪1724‬ـ َع ْن َزْي ِد ْبِن َأْر َقَم س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬الَّلُهَّم اْغ ِف ْر ِلَألْنَص اِر ‪،‬‬
‫َو َألْبَناِء اَألْنَص اِر ‪َ ،‬و َأْبَناِء َأْبَناِء اَألْنَص اِر»‪( .‬م‪)2506/‬‬
‫ترجمه‪ :‬زید بن ارقم س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬بار الها!‬
‫انصار‪ ،‬فرزندان انصار و فرزنداِن فرزندان انصار را مغفرت کن»‪.‬‬
‫‪1725‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َر َأى ِص ْبَياًنا َو ِنَس اًء ُم ْقِبِليَن ِم ْن ُع ْر ٍس‪َ ،‬فَق اَم‬
‫َنِبُّى ِهَّللا ص ُمْمِثًال‪َ ،‬فَق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم َأْنُتْم ِم ْن َأَح ِّب الَّن اِس ِإَلَّى ‪ ،‬الَّلُهَّم َأْنُتْم ِم ْن َأَح ِّب الَّن اِس‬
‫ِإَلَّى » َيْع ِني اَألْنَص اَر ‪( .‬م‪)2508/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص زن‪//‬ان و کودک‪//‬ان انص‪//‬ار را دی‪//‬د ک‪//‬ه از‬
‫یک عروسی می‌آیند؛ پس برخاس‪/‬ت و راس‪/‬ت ایس‪/‬تاد و فرم‪/‬ود‪« :‬هللا متع‪/‬ال گ‪/‬واه‬
‫است که ش‪/‬ما محبوب‪/‬ترین م‪/‬ردم‪ ،‬ن‪/‬زد من هس‪/‬تید‪ ،‬هللا متع‪/‬ال گ‪/‬واه اس‪/‬ت ک‪/‬ه ش‪/‬ما‬
‫محبوبترین مردم‪ ،‬نزد من هستید»‪ .‬و هدفش‪ ،‬انصار بودند‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪328‬‬

‫‪ 1725‬م ـ َعن َأَنَس س َقاَل ‪َ :‬ج اَءِت اْم َر َأٌة ِم َن اَألْنَص اِر ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَخَال ِبَها َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َقاَل ‪َ« :‬و اَّلِذ ى َنْفِس ى ِبَيِدِه ِإَّنُك ْم َألَح ُّب الَّناِس ِإَلَّى » َثَالَث َم َّراٍت‪.‬‬
‫(م‪)2509/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انسس می‌گوید‪ :‬یکی از زن‪/‬ان انص‪//‬ار‪ ،‬ن‪/‬زد رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص آم‪/‬د؛ پیامبر‬
‫اکرم ص در یک گوشه (طوری که مردم نشنوند) ب‪//‬ا او ص‪//‬حبت نم‪//‬ود و فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست‪ ،‬ش‪/‬ما (انص‪/‬ار) محبوب‪/‬ترین م‪/‬ردم‪ ،‬ن‪/‬زد‬
‫من هستید»‪ .‬و این جمله را سه بار‪ ،‬تکرار نمود‪.‬‬
‫‪1726‬ـ َعن َانٍس س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص اْس َتْغ َفَر ِل ْنَص اِر ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و ْح ِس ُبُه َق اَل ‪:‬‬
‫َأ‬ ‫َأل‬
‫«َو ِلَذ َر اِر ِّى اَألْنَص اِر ‪َ ،‬و ِلَم َو اِلى اَألْنَص اِر » َال َأُش ُّك ِفيِه‪( .‬م‪)2507/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬رای انص‪//‬ار طلب مغف‪/‬رت نم‪//‬ود و‬
‫فکر می‌کنم که فرمود‪« :‬بار الها! فرزندان انص‪//‬ار و بردگ‪//‬ان آزاد ش‪//‬ده‌ی آن‪//‬ان را‬
‫نیز مغفرت کن»‪ .‬انس س می‌گوید‪ :‬در این‪ ،‬هیچ شک و تردیدی ندارم‪.‬‬
‫‪1727‬ـ َع ْن َأَنِس س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن اَألْنَص اَر َك ِر ِش ى َو َع ْيَبِتى‪َ ،‬و ِإَّن‬
‫الَّناَس َسَيْكُثُروَن َو َيِقُّلوَن ‪َ ،‬فاْقَبُلوا ِم ْن ُم ْح ِس ِنِهْم َو اْع ُفوا َع ْن ُمِس يِئِهْم »‪( .‬م‪)2510/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪ « :‬انص‪//‬ار‪ ،‬راز دار‬
‫و امانت دار من هس‪//‬تند؛ م‪//‬ردم‪ ،‬زی‪//‬اد می‌ش‪//‬وند‪ ،‬و انص‪//‬ار‪ ،‬کم می‌ش‪//‬وند؛ پس‪ ،‬از‬
‫نیکانشان بپذیرید و از بدانشان‪ ،‬گذشت نمایید»‪.‬‬

‫باب (‪ :)56‬بهترین تیره‌های انصار‬

‫ُأ‬
‫‪1728‬ـ َعن ابي َس ْيٍد اَألْنَص اِرَّى س‪َ ،‬يْش َهُد َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬خْي ُر ُدوِر‬
‫اَألْنَص اِر َبُنو الَّنَّجاِر ‪ُ ،‬ثَّم َبُنو َع ْبِد اَألْش َهِل ‪ُ ،‬ثَّم َبُنو اْلَح اِرِث ْبِن اْلَخ ْز َر ِج‪ُ ،‬ثَّم َبُن و َس اِع َدَة‪،‬‬
‫َوِفي ُك ِّل ُدوِر اَألْنَص اِر َخْيٌر» َق اَل َأُب و َس َلَم َة‪َ :‬ق اَل َأُب و ُأَس ْيٍد ‪ُ :‬أَّتَهُم َأَن ا َع َلى َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫ص؟ َلْو ُكْنُت َك اِذ ًبا َلَبَد ْأُت ِبَقْو ِم ى‪َ ،‬بِني َس اِع َدَة‪َ ،‬و َبَلَغ َذ ِلَك َس ْع َد ْبَن ُع َباَد َة َفَو َج َد ِفي َنْفِس ِه‪،‬‬
‫َو َقاَل ‪ُ :‬خ ِّلْفَنا َفُكَّنا آِخَر اَألْر َبِع‪َ ،‬أْس ِر ُجوا ِلي ِح َم اِرى آِتى َر ُسوَل ِهَّللا ص‪َ .‬و َك َّلَم ُه اْبُن َأِخ يِه‬
‫َس ْهٌل‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أَتْذ َهُب ِلَتُر َّد َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص؟ َو َر ُسوُل ِهَّللا ص َأْع َلُم ‪َ ،‬أَو َلْيَس َح ْس ُبَك َأْن‬
‫َتُك وَن َر اِبَع َأْر َبٍع‪َ ،‬فَر َجَع ‪َ ،‬و َقاَل ‪ُ :‬هَّللا َو َر ُسوُلُه َأْع َلُم ‪َ ،‬و َأَم َر ِبِح َم اِرِه َفُحَّل َع ْنُه‪( .‬م‪)2511/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬روایت است که اب‪//‬و ُاَس ید انص‪//‬اری گ‪//‬واهی می‌داد ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬بهترین تیره‌های انصار به ترتیب‪ ،‬تیره‌ی بنی نجار‪ ،‬ب‪//‬نی عب‪//‬د االش‪//‬هل‪،‬‬
‫بنی حارث بن خزرج و بنی ساعده هستند؛ و در همه‌ی تیره‌ه‪//‬ای انص‪//‬ار‪ ،‬خ‪//‬یر و‬
‫خوبی وجود دارد»‪.‬‬
‫اب‪//‬و س‪//‬لمه می‌گوی‪//‬د‪ :‬اب‪//‬و ُاس‪//‬ید می‌گفت‪ :‬ب‪//‬رخی م‪//‬را متهم می‌کنن‪//‬د ک‪//‬ه س‪//‬خنان‬
‫دروغی به رسول هللا ص نسبت می‌دهم؛ اگ‪//‬ر دروغ می‌گفتم‪ ،‬ت‪//‬یره‌ی خ‪//‬ودم یع‪//‬نی‬
‫بنی ساعده را اول می‌آوردم‪.‬‬
 ‫‪329‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫به هر حال‪ ،‬این حدیث رسول هللا ص به سعد بن عباده رس‪//‬ید؛ او ن‪//‬اراحت ش‪//‬د‬
‫و گفت‪ :‬ما را به اندازه‌ای عقب انداخته‌اند که در انت‌های لیست چه‪/‬ار ت‪/‬یره قرار‬
‫داده‌اند؛ االغم را پاالن کنید ت‪//‬ا ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬روم (و در این م‪//‬ورد از وی‬
‫استفس‪//‬ار نم‪//‬ایم)‪ .‬ب‪//‬رادر زاده‌اش ؛س‪//‬هل؛ ب‪//‬ا او ص‪//‬حبت ک‪//‬رد و گفت‪ :‬می‌خ‪//‬واهی‬
‫بروی و صحبت‌های رسول هللا ص را رد کنی؟! حال آنک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص به‪//‬تر‬
‫می‌داند‪ .‬آیا همین برایت کافی نیست ک‪//‬ه رتبه‌ی چه‪//‬ارم را در میان چه‪//‬ار ت‪//‬یره‌ی‬
‫خوب داشته باشی؟ با شنیدن این سخنان‪ ،‬سعد پش‪//‬یمان ش‪//‬د و گفت‪ :‬هللا و رس‪//‬ولش‬
‫بهتر می‌دانند و دستور داد و پاالن االغش را پایین گذاشتند‪.‬‬
‫باب (‪ :)57‬در مورد خدمت به انصار‬
‫‪1729‬ـ َع ْن َأَنِس ْب ِن َم اِلٍك س َق اَل ‪َ :‬خ َر ْج ُت َم َع َج ِر يِر ْب ِن َع ْب ِد الَّل ِه اْل َبَج ِلِّى ِفي‬
‫َس َفٍر ‪َ ،‬فَك اَن َيْخ ُد ُمِنى‪َ ،‬فُقْلُت َلُه‪َ :‬ال َتْف َع ْل ‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ :‬إِّني َقْد َر َأْيُت اَألْنَص اَر َتْص َنُع ِبَر ُس وِل‬
‫الَّلِه ص َش ْي ًئا‪ ،‬آَلْيُت َأْن َال َأْص َح َب َأَح ًدا ِم ْنُهْم ِإَّال َخ َد ْم ُت ُه‪َ ،‬و َز اَد ِفي َر َو اَي ة‪َ :‬و َك اَن‬
‫َج ِر يٌر َأْك َبَر ِم ْن َأَنٍس ‪( .‬م‪)2513/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬هم‪//‬راه جری‪//‬ر بن عب‪//‬د هللا بجلی ب‪//‬ه س‪//‬فری‬
‫رفتم؛ او به من خدمت می‌کرد و کارهایم را انجام می‌داد‪ .‬من به او گفتم‪ :‬این ک‪//‬ار‬
‫را نکن‪ .‬او گفت‪ :‬من از هنگامی که برخ‪//‬ورد انص‪//‬ار را ب‪//‬ا رس‪//‬ول هللا ص دی‪//‬دم‪،‬‬
‫سوگند یاد کردم که هرگاه با یکی از آنها به سفر بروم‪ ،‬در خدمت او باشم‪.‬‬
‫قابل یاد آوری است که عالوه بر این‪ ،‬در روایتی آمده است ک‪//‬ه جری‪//‬ر از انس‬
‫بزرگتر بود‪( .‬با وجود این‪ ،‬خدمت می‌کرد)‪.‬‬

‫باب (‪ :)58‬فضایل اشعریها ش‬

‫‪1730‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إِّنى َألْع ِرُف َأْص َو اَت ُر ْفَق ِة‬
‫اَألْش َع ِر ِّييَن ِباْلُقْر آِن ‪ِ ،‬ح يَن َيْد ُخ ُلوَن ِبالَّلْيِل ‪َ ،‬و َأْع ِرُف َم َناِز َلُهْم ِم ْن َأْص َو اِتِهْم ِباْلُقْر آِن ِبالَّلْيِل ‪،‬‬
‫َو ِإْن ُكْنُت َلْم َأَر َم َناِزَلُهْم ِح يَن َنَز ُلوا ِبالَّنَهاِر‪َ ،‬وِم ْنُهْم َحِكيٌم ِإَذ ا َلِقَى اْلَخْيَل ـ َأْو َقاَل اْلَع ُدَّو ـ‬
‫َقاَل َلُهْم ‪ِ :‬إَّن َأْص َح اِبى َيْأُم ُر وَنُك ْم َأْن َتْنُظُر وُهْم »‪( .‬م‪)2499/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوموسی اش‪/‬عری س می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه‬
‫گروه اشعریها در ش‪//‬ب‪ ،‬وارد خانه‌هایش‪//‬ان می‌ش‪//‬وند‪ ،‬من از قرآن خوان‪//‬دن آن‪//‬ان‪،‬‬
‫صدایش‪//‬ان را می‌شناس‪//‬م و از قرآنی ک‪//‬ه در ش‪//‬ب می‌خوانن‪//‬د‪ ،‬خانه‌هایش‪//‬ان را‬
‫تش‪//‬خیص می‌دهم اگرچ‪//‬ه در روز‪ ،‬منازلش‪//‬ان را ندی‪//‬ده باش‪//‬م‪ .‬و در میان آن‪//‬ان‪،‬‬
‫شخصی به نام حکیم‪ ،‬وج‪//‬ود دارد ک‪//‬ه هنگ‪//‬ام مالقات س‪//‬واران ی‪//‬ا دش‪//‬من ب‪//‬ه آنه‪//‬ا‬
‫می‌گوید‪ :‬دوستان من به شما می‌گویند که منتظر ما باشید»‪.‬‬
‫‪1731‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن ا ْش َع ِر ِّييَن ‪ِ ،‬إَذ ا ْر َم وا‬
‫ُل‬ ‫َأ‬ ‫َأل‬
‫ِفي اْلَغ ْز ِو ‪َ ،‬أْو َق َّل َطَع اُم ِعَي اِلِهْم ِباْلَم ِد يَن ِة‪َ ،‬ج َم ُع وا َم ا َك اَن ِع ْن َد ُهْم ِفي َث ْو ٍب َو اِح ٍد ‪ُ ،‬ثَّم‬
‫اْقَتَسُم وُه َبْيَنُهْم ِفي ِإَناٍء َو اِح ٍد ‪ِ ،‬بالَّس ِوَّيِة‪َ ،‬فُهْم ِم ِّنى َو َأَنا ِم ْنُهْم »‪( .‬م‪)2500/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪330‬‬

‫ترجمـــه‪ :‬از ابوموس‪//‬ی اش‪//‬عری س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هنگامی که اشعری‌ها در جهاد‪ ،‬توشه تمام می‌کنند یا در مدینه‪ ،‬خوراکی آنان کم‬
‫میشود‪ ،‬آنچه را که نزد خود دارن‪//‬د‪ ،‬در ی‪//‬ک پارچ‪//‬ه جم‪//‬ع می‌کنن‪//‬د و ب‪//‬ا پیم‪//‬انه‌ای‬
‫بطور مساوی میان خود‪ ،‬تقسیم میکنند؛ آنان از من هستند و من از آنان هستم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)59‬دعای نبی اکرم ص برای قبیله‌ی غفار و اسلم‬
‫‪1732‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬أْس َلُم َس اَلَم َها ُهَّللا‪َ ،‬وِغ َفاُر َغ َف َر‬
‫ُهَّللا َلَها‪َ ،‬أَم ا ِإِّني َلْم َأُقْلَها‪َ ،‬و َلِكْن َقاَلَها ُهَّللا ﻷ»‪( .‬م‪)2514/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متعال‪ ،‬قبیله‌ی اس‪//‬لم‬
‫را سالم نگه داشته است و قبیله‌ی غف‪//‬ار را مغف‪//‬رت نم‪//‬وده اس‪//‬ت؛ این‪ ،‬س‪//‬خن من‬
‫نیست؛ سخن هللا متعال است»‪.‬‬
‫َّل‬ ‫ْل‬
‫‪1733‬ـ َع ْن ُخَفاِف ْبِن ِإيَم اَء ا ِغ َف اِرِّى َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص ِفي َص َالٍة‪« :‬ال ُهَّم‬
‫اْلَع ْن َبِني ِلْح َي اَن َو ِر ْع ًال َو َذْك َو اَن ‪َ ،‬و ُع َص َّيَة َع َص ُو ا َهَّللا َو َر ُس وَلُه‪ِ ،‬غ َف اُر َغ َف َر ُهَّللا َلَه ا‪،‬‬
‫َو َأْس َلُم َس اَلَم َها ُهَّللا»‪( .‬م‪)2517/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬خف‪//‬اف بن ایم‪//‬اء غف‪//‬اری می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص در یکی از نمازه‪//‬ا‬
‫فرمود‪« :‬بار الها! طایفه‌های بنی ِلحیان‪َ ،‬ر ع‪//‬ل‪َ ،‬ذ ک‪//‬وان و عص‪ّ//‬یه را ک‪//‬ه از الل‪//‬ه و‬
‫رسولش نافرمانی کردند‪ ،‬نفرین کن؛ و قبیله‌ی غفار را مغفرت کن‪ ،‬و قبیله‌ی س‪//‬الم‬
‫را سالم نگه دار»‪.‬‬
‫باب (‪ :)60‬فضیلت قبیله‌های مزینه‪ ،‬جهینه و غفار‬
‫‪1734‬ـ َعن َأِبي َبْك َر َة س‪َ :‬أَّن اَألْقَر َع ْبَن َح اِبٍس َج اَء ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪ِ :‬إَّنَم ا‬
‫َباَيَع َك ُس َّراُق اْلَح ِج يِج ِم ْن َأْس َلَم َوِغ َفاَر َوُم َزْيَنَة ـ َو َأْح ِس ُب ـ ُج َهْيَن َة‪ُ ،‬مَحَّم ٌد اَّل ِذ ي َش َّك ‪،‬‬
‫َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَر َأْيَت ِإْن َك اَن َأْس َلُم َو ِغ َفاُر َوُم َزْيَنُة ـ َو َأْح ِس ُب ـ ُج َهْيَنَة‪َ ،‬خْيًرا ِم ْن‬
‫َبِني َتِم يٍم َو َبِنى َعاِم ٍر َو َأَس ٍد َو َغ َطَف اَن ‪َ ،‬أَخ اُبوا َو َخ ِس ُروا»؟ َفَق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬فَو اَّل ِذ ى‬
‫َنْفِس ى ِبَيِدِه ِإَّنُهْم َألْخ َيُر ِم ْنُهْم »‪( .‬م‪)2522/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوبکره س می‌گوید‪ :‬اقرع بن ح‪//‬ابس ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص آم‪//‬د و گفت‪:‬‬
‫سارقین حجاج که عبارت از قبایل اسلم‪ ،‬غفار و مزینه هستند‪ ،‬با تو بیعت کردن‪//‬د‪.‬‬
‫یک راوی؛ محمد؛ می‌گوید‪ :‬فکر می‌کنم که قبیله‌ی جهینه را هم نام برد‪.‬‬
‫نبی اکرم ص فرمود‪« :‬به من بگو‪ :‬اگر قبایل اسلم و غفار و مزینه و جهینه از‬
‫قبایل تمیم و بنی عامر و اسد و غطفان‪ ،‬بهتر باشند‪ ،‬آیا اینها (گروه دوم) زیانک‪//‬ار‬
‫و ناکام هستند»؟ اقرع گفت‪ :‬بلی‪ .‬رسول اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه‬
‫جانم در دست اوست‪ ،‬آنها (گروه اول) از اینها (گروه دوم) بهترند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)61‬آنچه در مورد قبیله‌ی طیئ آمده است‬
‫‪1735‬ـ َع ْن َع ِد ِّى ْبِن َح اِتٍم س َقاَل ‪َ :‬أَتْيُت ُع َم َر ْبَن اْلَخ َّطاِب َفَقاَل ِلي‪ِ :‬إَّن َأَّوَل َص َد َقٍة‬
‫َبَّيَض ْت َو ْج َه َر ُسوِل ِهَّللا ص َو ُو ُج وَه َأْص َح اِبِه‪َ ،‬ص َد َقُة َطِّيٍئ ‪ِ ،‬ج ْئَت ِبَه ا ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫ص‪( .‬م‪)2523/‬‬
 ‫‪331‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫ترجمــه‪ :‬عدی بن حاتم می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬زد عم‪//‬ر بن خطاب س آم‪//‬دم‪ .‬ایش‪//‬ان ب‪//‬ه من‬
‫گفت‪ :‬نخس‪//‬تین ص‪//‬دقه‌ای ک‪//‬ه ب‪//‬اعث خوش‪//‬حالی رس‪//‬ول هللا ص و ی‪//‬ارانش گردی‪//‬د‪،‬‬
‫صدقه‌ی قبیله‌ی طیئ بود که تو آن را نزد رسول هللا ص آوردی‪.‬‬
‫باب (‪ :)62‬آنچه در مورد قبیله‌ی دوس آمده است‬
‫‪1736‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق ِد َم الُّطَفْي ُل َو َأْص َح اُبُه َفَق اُلوا‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪ِ ،‬إَّن‬
‫َدْو ًسا َقْد َكَفَر ْت َو َأَبْت ‪َ ،‬فاْدُع َهَّللا َع َلْيَها‪َ ،‬فِقيَل َهَلَك ْت َدْو ٌس ‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬الَّلُهَّم اْهِد َدْو ًس ا َو اْئِت‬
‫ِبِهْم »‪( .‬م‪)2524/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می گوید‪ :‬طفیل بن عمرو دوسی و یارانش نزد نبی اک‪//‬رم‬
‫ص آمدن‪//‬د و گفتن‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول الل‪//‬ه! همان‪//‬ا ط‪//‬ایفه‌ی دوس‪ ،‬عص‪//‬یان کردن‪//‬د و کف‪//‬ر‬
‫ورزیدند؛ آنان را نفرین کن‪ .‬مردم گمان کردند که (با نفرین رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص) دوس‪،‬‬
‫نابود خواهد شد‪.‬‬
‫رسول هللا ص (‌بر خالف انتظار آنها) دعای خ‪//‬یر ک‪//‬رد و فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا!‬
‫دوس را هدایت کن و مشرف به اسالم گردان»‪.‬‬
‫باب (‪ :)63‬فضیلت بنی تمیم‬
‫‪1737‬ـ َع ْن َأِبي ُز ْر َع َة َقاَل ‪َ :‬ق اَل َأُب و ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬ال َأَز اُل ُأِح ُّب َبِني َتِم يٍم ِم ْن َثَالٍث‬
‫َس ِم ْع ُتُهَّن ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ُ« :‬هْم َأَش ُّد ُأَّمِتي َع َلى‬
‫الَّد َّجاِل » َقاَل ‪َ :‬و َج اَء ْت َص َد َقاُتُهْم َفَقاَل الَّنِبُّي ص‪َ« :‬ه ِذِه َص َد َقاُت َقْو ِم َن ا» َق اَل ‪َ :‬و َك اَنْت‬
‫َس ِبَّيٌة ِم ْنُهْم ِع ْنَد َعاِئَشَة‪َ ،‬فَقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أْع ِتِقيَه ا َفِإَّنَه ا ِم ْن َو َل ِد ِإْس َم اِع يَل »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2525‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪/‬د‪ :‬از زم‪/‬انی ک‪/‬ه از رس‪/‬ول هللا ص س‪/‬ه مطلب را‬
‫درب‪//‬اره‌ی ب‪//‬نی تمیم ش‪//‬نیدم‪ ،‬هم‪//‬واره آن‪//‬ان را دوس‪//‬ت می‌دارم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫درباره‌ی آنان فرمود‪« :‬بنی تمیم‪ ،‬س‪//‬ختترین اف‪//‬راد امتیان من‪ ،‬ب‪//‬ر دج‪//‬ال خواهن‪//‬د‬
‫بود»‪ .‬همچنین‪ ،‬هنگامی که صدقات ب‪//‬نی تمیم آم‪//‬د‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬این‪،‬‬
‫صدقات قوم ما است»‪ .‬و زمانی ک‪//‬ه یکی از زن‪//‬ان ب‪//‬نی تمیم ن‪//‬زد عایش‪//‬ه ل اس‪//‬یر‬
‫ب‪//‬ود‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آزادش کن؛ چ‪//‬ون او از فرزن‪//‬دان اس‪//‬ماعیل ‪‬‬
‫است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)64‬پیمان اخوت و برادری میان یاران نبی اکرم ص‬
‫‪1738‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص آَخى َبْيَن َأِبي ُع َبْي َد َة ْبِن اْلَج َّراِح َو َبْيَن َأِبي‬
‫َطْلَح َة‪( .‬م‪)2528/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص میان ابو عبیده بن ج‪//‬راح و اب‪//‬و طلح‪//‬ه‬
‫پیمان اخوت و برادری برقرار نمود‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪332‬‬

‫‪1739‬ـ َعن َعاِص ِم اَألْح َوِل َقاَل ‪ِ :‬قي‪َ/‬ل َألَنِس ْبِن َم اِل ٍك س‪َ :‬بَلَغ َك َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫َقاَل ‪َ« :‬ال ِح ْلَف ِفي اِإل ْس َالِم »؟ َفَقاَل َأَنٌس ‪َ :‬قْد َح اَلَف َر ُسوُل ِهَّللا ص َبْيَن ُقَر ْيٍش َو اَألْنَص اِر‬
‫ِفي َداِرِه‪( .‬م‪)2529/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عاصم بن احول می‌گوید‪ :‬از انس بن مالک س پرسیدند‪ :‬آی‪//‬ا این ح‪//‬دیث‬
‫رسولاهلل ص که فرم‪/‬ود‪« :‬در اس‪/‬الم‪ ،‬عه‪/‬د و پیم‪/‬انی‪ ،‬بس‪/‬ته نش‪/‬ده اس‪/‬ت»‪ ،‬ب‪/‬ه ت‪/‬و‬
‫رسیده است؟ انس بن مالک س گفت‪ :‬رسول هللا ص در خانه‌ی من‪ ،‬میان قریش و‬
‫انصار‪ ،‬عهد و پیمان برقرار نمود‪.‬‬
‫‪1740‬ـ َع ْن ُج َبْيِر ْبِن ُم ْطِع ٍم س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال ِح َف ِفي اِإل ْس َالِم ‪،‬‬
‫ْل‬
‫َو َأُّيَم ا ِح ْلٍف َك اَن ِفي اْلَج اِهِلَّيِة َلْم َيِز ْد ُه اِإل ْس َالُم ِإَّال ِش َّد ًة»‪( .‬م‪)2530/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬جب‪//‬یر بن مطعم می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬در اس‪//‬الم‪ ،‬عه‪//‬د و‬
‫پیمانی‪ ،‬بسته نشده است؛ و ه‪//‬ر عه‪//‬د و پیم‪//‬انی ک‪//‬ه در دوران ج‪//‬اهلیت بس‪//‬ته ش‪//‬ده‬
‫است‪ ،‬اسالم آن را محکم‌تر نموده است»‪.‬‬
‫(نووی می‌گوید‪ :‬پیمان برادری در اسالم و عهد و پیم‪//‬ان بس‪//‬تن ب‪//‬رای اط‪//‬اعت‬
‫پروردگار و همکاری در دین و تق‪//‬وا و پرهیزگ‪//‬اری و اج‪//‬رای ح‪//‬ق‪ ،‬همچن‪//‬ان در‬
‫اسالم وجود دارد و منسوخ نشده است و اینک‪/‬ه اس‪/‬الم عه‪/‬د و پیمانه‪/‬ا را محکم‌ت‪/‬ر‬
‫نموده است‪ ،‬همین نوع عهد و پیمان م‪//‬د نظ‪//‬ر اس‪//‬ت؛ ام‪//‬ا اینک‪//‬ه پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫فرمود‪« :‬در اسالم‪ ،‬عهد و پیمانی‪ ،‬بسته نشده است»‪ ،‬ه‪//‬دف عه‪//‬د و پیم‪//‬انی اس‪//‬ت‬
‫که بر اساس آن‪ ،‬اف‪//‬راد از یک‪//‬دیگر ارث ببرن‪//‬د ی‪//‬ا اینک‪//‬ه عه‪//‬د و پیم‪//‬انی در جهت‬
‫خالف شرع باشد)‪.‬‬
‫باب (‪ :)65‬من باعث امنیت یارانم‪ ،‬و یارانم باعث امنیت امت من هستند‬
‫‪1741‬ـ َع ْن َأِبي ُبْر َدَة َع ْن َأِبيِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ص َّلْيَنا اْلَم ْغ ِرَب َم َع َر ُس وِل الَّل ِه ص‪ُ ،‬ثَّم ُقْلَن ا‪َ :‬ل ْو‬
‫َج َلْسَنا َح َّتى ُنَص ِّلَى َم َع ُه اْلِع َش اَء ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَج َلْسَنا‪َ ،‬فَخ َرَج َع َلْيَنا‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬م ا ِزْلُتْم َهُهَن ا»؟ ُقْلَن ا‪َ :‬ي ا‬
‫َر ُسوَل الَّلِه َص َّلْيَنا َم َع َك اْلَم ْغ ِرَب ‪ُ ،‬ثَّم ُقْلَنا‪َ :‬نْج ِلُس َح َّتى ُنَص ِّلَى َم َع َك اْلِع َش اَء ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬أْح َس ْنُتْم َأْو‬
‫َأَص ْبُتْم » َقاَل ‪َ :‬فَر َفَع َر ْأَسُه ِإَلى الَّسَم اِء ‪َ ،‬و َك اَن َك ِثيًرا ِمَّم ا َيْر َفُع َر ْأَس ُه ِإَلى الَّسَم اِء ‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬الُّنُجوُم‬
‫َأَم َنٌة ِللَّسَم اِء ‪َ ،‬فِإَذا َذَهَبِت الُّنُجوُم َأَتى الَّسَم اَء َم ا ُتوَع ُد‪َ ،‬و َأَن ا َأَم َن ٌة َألْص َح اِبى‪َ ،‬ف ِإَذا َذَهْبُت َأَتى‬
‫َأْص َح اِبى َم ا ُيوَع ُدوَن ‪َ ،‬و َأْص َح اِبى َأَم َنٌة ُألَّمِتى‪َ ،‬ف ِإَذا َذ َهَب َأْص َح اِبى َأَتى ُأَّمِتي َم ا ُيوَع ُدوَن »‪.‬‬
‫(م‪)2531/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوبرده به روایت از پدرش (ابوموسی اشعری) می‌گوید‪ :‬نم‪//‬از مغ‪//‬رب‬
‫را همراه رسول هللا ص خواندیم‪ .‬سپس با خود گفتیم‪ :‬اگر می‌نشستیم و نم‪//‬از عش‪//‬ا‬
‫را ن‪///////////////////////////////////////////////////////‬یز ب‪///////////////////////////////////////////////////////‬ا‬
‫رسول اکرم ص می‌خواندیم‪ ،‬بسیار خوب بود‪ .‬و نشستیم‪ .‬سپس رسول هللا ص آمد‬
‫و فرمود‪« :‬همچنان اینجا نشسته‌اید»؟ عرض کردیم‪ :‬یا رسول الل‪//‬ه! نم‪//‬از مغ‪//‬رب را‬
‫همراه شما خواندیم و با خود گفتیم‪ :‬می‌نش‪/‬ینیم ت‪/‬ا نم‪/‬از عش‪/‬ا را ن‪/‬یز ب‪/‬ا ش‪/‬ما بخ‪/‬وانیم‪.‬‬
‫رسول الله ص فرمود‪« :‬کار خوب یا کار درستی انجام دادید»‪ .‬بعد از آن‪ ،‬پیامبر‬
‫اکرم ص که زیاد به سوی آسمان نگ‪/‬اه می‌ک‪/‬رد‪ ،‬س‪/‬رش را بلن‪/‬د نم‪/‬ود و ب‪/‬ه س‪/‬وی‬
 ‫‪333‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫آس‪//‬مان‪ ،‬نگ‪//‬اه ک‪//‬رد و فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬تارگان ب‪//‬اعث ام‪//‬نیت آس‪//‬مان هس‪//‬تند‪ .‬هرگ‪//‬اه‪،‬‬
‫ستارگان از بین بروند‪ ،‬وعیدهایی که در م‪//‬ورد آس‪//‬مان آم‪//‬ده اس‪//‬ت (از قبیل تک‪//‬ه‬
‫پاره شدن و غیره) متحقق می‌گردد‪ .‬من نیز باعث امنیت یارانم هستم؛ هنگامی که‬
‫من از دنیا بروم‪ ،‬وعیدهایی که در م‪/‬ورد ی‪/‬ارانم آم‪/‬ده اس‪/‬ت (از قبیل مرت‪/‬د ش‪/‬دن‬
‫تعدادی و جنگها و فتنه‌ه‪//‬ای داخلی) متحق‪//‬ق می‌گ‪//‬ردد‪ .‬و ی‪//‬اران من ب‪//‬اعث ام‪//‬نیت‬
‫امت من (از بدعتها و خراف‪//‬ات و فتنه‌ه‪//‬ا) هس‪//‬تند‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ی‪//‬اران من از دنیا‬
‫رفتن‪//‬د‪ ،‬وعیدهایی ک‪//‬ه در م‪//‬ورد امت من (از قبیل ب‪//‬دعتها و خراف‪//‬ات در دین و‬
‫غیره) وارد شده است‪ ،‬متحقق می‌گردد»‪.‬‬

‫باب (‪ :)66‬در مورد کسی که نبی اکرم ص را مالقات نموده یا یاران نبی اکرم ص را مالقات‬
‫نموده یا کسانی را مالقات نموده که یاران نبی اکرم ص را مالقات نموده‌اند‬
‫ْأ‬
‫‪1742‬ـ َعن َأُب و َس ِع يٍد اْلُخ ْد ِرُّى س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ي ِتى َع َلى الَّن اِس‬
‫َز َم اٌن ‪ُ ،‬يْبَع ُث ِم ْنُهُم اْلَبْع ُث َفَيُقوُل وَن ‪ :‬اْنُظ ُروا َه ْل َتِج ُد وَن ِفيُك ْم َأَح ًدا ِم ْن َأْص َح اِب الَّنِبِّي‬
‫ص؟ َفُيوَج ُد الَّرُجُل‪َ ،‬فُيْفَتُح َلُهْم ِب ِه‪ُ ،‬ثَّم ُيْبَع ُث اْلَبْع ُث الَّث اِنى َفَيُقوُل وَن ‪َ ،‬ه ْل ِفيِهْم َم ْن َر َأى‬
‫َأْص َح اَب الَّنِبِّي ص؟ َفُيْفَتُح َلُهْم ِبِه‪ُ ،‬ثَّم ُيْبَع ُث اْلَبْع ُث الَّثاِلُث َفُيَقاُل‪ :‬اْنُظُروا َهْل َتَر ْو َن ِفيِهْم َم ْن‬
‫َر َأى َم ْن َر َأى َأْص َح اَب الَّنِبِّى ص؟ ُثَّم َيُكوُن اْلَبْع ُث الَّراِب ُع َفُيَق اُل‪ :‬اْنُظ ُروا َه ْل َت َر ْو َن ِفيِهْم‬
‫َأَح ًدا َر َأى َم ْن َر َأى َأَح ًدا َر َأى َأْص َح اَب الَّنِبِّي ص َفُيوَج ُد الَّرُجُل‪َ ،‬فُيْفَتُح َلُهْم ِبِه»‪( .‬م‪2532/‬‬
‫)‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوسعید خدریس‪/‬می‌گوید‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬زم‪/‬انی ف‪/‬را خواه‪/‬د‬
‫رسید که گروهی از مردم به جهاد می‌روند و از یکدیگر می‌پرس‪//‬ند‪ :‬آی‪//‬ا در میان‬
‫شما کسی از یاران نبی اکرم ص وج‪//‬ود دارد؟ پس می‌بینن‪//‬د ک‪//‬ه وج‪//‬ود دارد و ب‪//‬ه‬
‫سبب او پیروز می‌شوند‪ .‬س‪//‬پس‪ ،‬گ‪//‬روهی دیگ‪//‬ر ب‪//‬ه جه‪//‬اد می‌رون‪//‬د و از یک‪//‬دیگر‬
‫می‌پرس‪//‬ند‪ :‬آی‪//‬ا در میان ش‪//‬ما کس‪//‬ی وج‪//‬ود دارد ک‪//‬ه ص‪//‬حابه‌ی ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص را‬
‫مالقات ک‪//‬رده باش‪//‬د(ت‪//‬ابعی)؟ پس می‌بینن‪//‬د ک‪//‬ه وج‪//‬ود دارد و ب‪//‬ه س‪//‬بب او پ‪//‬یروز‬
‫می‌شوند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬گروه سوم به جه‪/‬اد می‌رون‪/‬د و می‌پرس‪/‬ند‪ :‬آی‪/‬ا در میان ش‪/‬ما‬
‫کسی وجود دارد که با کسانی مالقات کرده باشد که ص‪//‬حابه را مالقات کرده‌ان‪//‬د؟‬
‫یعنی تبع تابعی باشد‪ .‬پس می‌بینند که وج‪/‬ود دارد و ب‪/‬ه س‪/‬بب او پ‪/‬یروز می‌ش‪/‬وند‪.‬‬
‫سرانجام‪ ،‬گروه چهارمی برای جهاد می‌روند و می‌پرسند‪ :‬آیا در میان ش‪//‬ما کس‪//‬ی‬
‫وجود دارد که کسانی را دیده باشد که تبع ت‪//‬ابعین را دی‪//‬ده باش‪//‬د؟ پس می‌بینن‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫وجود دارد و به سبب او پیروز می‌شوند‪( .‬حدیث فوق در مورد فضیلت ص‪//‬حابه‪،‬‬
‫تابعین و تبع تابعین می‌باشد)‪.‬‬
‫(عالمه ابن حجر این روایت را در فتح الباری به سبب ذکر گروه چهارم‪ ،‬شاذ‬
‫دانسته است به دلیل اینکه در سایر روایات‪ ،‬همان سه گروه اول مطرح شده‌اند)‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪334‬‬
‫باب (‪ :)67‬بهترین عصر‪ ،‬عصر صحابه‪ ،‬سپس عصر کسانی کــه بعــد از آنهــا می‌آینــد؛ و بعــد‬
‫هم عصر کسانی که بعد از گروه دوم می‌آیند‬
‫‪1743‬ـ َعن ِعْمَر اَن ْبَن ُح َص ْيٍن ل‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن َخْي َر ُك ْم َق ْر ِنى‪ُ ،‬ثَّم‬
‫اَّل ِذ يَن َيُل وَنُهْم ‪ُ ،‬ثَّم اَّل ِذ يَن َيُل وَنُهْم ‪ُ ،‬ثَّم اَّل ِذ يَن َيُل وَنُهْم » َق اَل ِعْم َر اُن ‪َ :‬فَال َأْد ِرى َأَق اَل‬
‫َر ُس وُل ِهَّللا ص َبْع َد َقْر ِن ِه‪َ ،‬م َّرَتْيِن َأْو َثَالَث ًة «ُثَّم َيُك وُن َبْع َد ُهْم َق ْو ٌم َيْش َهُد وَن َو َال‬
‫ُيْسَتْش َهُدوَن ‪َ ،‬و َيُخ وُن وَن َو َال ُيَّتَم ُن وَن ‪َ ،‬و َيْن ُذ ُروَن َو َال ُيوُف وَن َو َيْظَه ُر ِفيِهُم الِّس َم ُن »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2535‬‬
‫ترجمه‪ :‬عمران بن حصین س می‌گوید‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬به‪/‬ترین ش‪/‬ما‪،‬‬
‫کسانی هستند که در عهد و زمان من بسر می‌برن‪//‬د (ص‪//‬حابه)‪ .‬س‪//‬پس‪ ،‬کس‪//‬انی ک‪//‬ه‬
‫بعد از آنها می‌آیند (تابعین‪ ).‬سپس کسانی ک‪//‬ه پس از آنه‪//‬ا می‌آین‪//‬د» (تب‪//‬ع ت‪//‬ابعین)‪.‬‬
‫عمران می‌گوید ‪ :‬نمی‌دانم که رسول هللا ص دو یا سه قرن بع‪//‬د از خ‪//‬ودش را ن‪//‬ام‬
‫برد و در ادامه فرمود‪« :‬و بعد از آنان‪ ،‬کسانی می‌آیند که بدون اینکه گ‪/‬واه گرفت‪/‬ه‬
‫شوند‪ ،‬گواهی می‌دهند و خیانت می‌کنند و قابل اعتماد نیستند و ن‪//‬ذر می‌کنن‪//‬د و ب‪//‬ه‬
‫نذرهایشان‪ ،‬عمل نمی‌کنند و پرخوری و چاقی در میان آنها آشکار می‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)68‬مردم‪ ،‬مانند معادن‌ هستند‬
‫‪1744‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬تِج ُد وَن الَّن اَس َم َع اِد َن ‪،‬‬
‫َفِخ َياُر ُهْم ِفي اْلَج اِهِلَّيِة ِخ َياُر ُهْم ِفي اِإل ْس َالِم ِإَذ ا َفُقُهوا‪َ ،‬و َتِج ُد وَن ِم ْن َخْي ِر الَّن اِس ِفي َه َذ ا‬
‫اَألْم ِر َأْك َر ُهُهْم َلُه‪َ ،‬قْبَل َأْن َيَقَع ِفيِه‪َ ،‬و َتِج ُد وَن ِم ْن ِش َر اِر الَّن اِس َذ ا اْل َو ْج َهْيِن ‪ ،‬اَّل ِذ ي َي ْأِتي‬
‫َهُؤَالِء ِبَو ْج ٍه َو َهُؤَالِء ِبَو ْج ٍه»‪( .‬م‪)2526/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬ردم‪ ،‬مانن‪//‬د‬
‫معادن‌اند؛ آنان ک‪//‬ه در ج‪//‬اهلیت‪ ،‬به‪//‬ترین م‪//‬ردم بودن‪//‬د‪ ،‬در اس‪//‬الم ن‪//‬یز به‪//‬ترین م‪//‬ردم‬
‫هستند؛ البته اگ‪/‬ر ش‪/‬ناخت دی‪/‬نی داش‪/‬ته باش‪/‬ند‪ .‬و به‪/‬ترین م‪/‬ردم در این ب‪/‬اره‪ ،‬کس‪/‬انی‬
‫هستند که (در دوران جاهلیت) کراهیت بیش‪/‬تری نس‪/‬بت ب‪/‬ه اس‪/‬الم داش‪/‬تند‪ .‬و ب‪/‬دترین‬
‫مردم‪ ،‬انسان دو چهره‌ای است که با یک چهره‪ ،‬نزد یک گروه‪ ،‬و با چه‪/‬ره‌ی دیگ‪/‬ر‪،‬‬
‫نزد گروه دیگر می‌رود»‪.‬‬

‫باب (‪ :)69‬در مورد این سخن پیامبر اکرم ص کــه فرمــود‪« :‬بعــد از صــد ســال‪ ،‬هیچ موجــود‬
‫زنده‌ای که امروز روی زمین وجود دارد‪ ،‬زنده نخواهد ماند»‬
‫‪1745‬ـ َعن َع ْب َد الَّل ِه ْبَن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ :‬ص َّلى ِبَن ا َر ُس وُل الَّل ِه ص َذ اَت َلْيَل ٍة‪َ ،‬ص َالَة‬
‫اْلِع َش اِء ‪ِ ،‬في آِخ ِر َحَياِتِه‪َ ،‬فَلَّم ا َس َّلَم َقاَم َفَقاَل ‪َ« :‬أَر َأْيَتُكْم َلْيَلَتُكْم َه ِذِه؟ َف ِإَّن َع َلى َر ْأِس ِم اَئ ِة َس َنٍة‬
‫ِم ْنَها َال َيْبَقى ِمَّم ْن ُهَو َع َلى َظْهِر اَألْر ِض َأَح ٌد » َق اَل اْبُن ُع َم َر ‪َ :‬فَو َه َل الَّن اُس ِفي َم َقاَل ِة‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص ِتْلَك‪ِ ،‬فيَم ا َيَتَح َّدُثوَن ِم ْن َهِذِه اَألَح اِد يِث‪َ ،‬ع ْن ِم اَئِة َس َنٍة‪َ ،‬وِإَّنَم ا َقاَل َر ُسوُل الَّلِه‬
‫ص‪َ« :‬ال َيْبَقى ِمَّم ْن ُهَو اْلَيْو َم َع َلى َظْهِر اَألْر ِض َأَح ٌد» ُيِريُد ِب َذ ِلَك َأْن َيْنَخ ِرَم َذ ِل َك اْلَق ْر ُن ‪.‬‬
‫(م‪)2537/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬عب‪//‬د هللا بن عم‪//‬ر ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬پیامبر اک‪//‬رم ص در یکی از آخ‪//‬رین‬
‫روزهای عمر مبارکش پس از ادای نماز عشا‪ ،‬برخاست و فرمود‪« :‬آیا امشب را‬
 ‫‪335‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫بخاطر می‌سپارید؛ زیرا پس از گذشت صد س‪//‬ال از این ت‪//‬اریخ‪ ،‬اح‪//‬دی از کس‪//‬انی‬

‫که روی زمین قرار دارند‪ ،‬باقی نخواهد ماند»‪ .‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬مردم در این‬
‫سخن رسول هللا ص دچار اشتباه شدند و در مورد صد س‪//‬ال‪ ،‬این س‪//‬خنان مختل‪//‬ف‬
‫را مطرح می‌کنند؛ اینکه رسول هللا ص فرمود‪ »:‬احدی از کسانی ک‪//‬ه روی زمین‬
‫قرار دارند‪ ،‬باقی نخواهد ماند»‪ ،‬هدفش این بود که این قرن‪ ،‬سپری می‌گردد‪.‬‬
‫بـاب (‪ :)70‬نهی از دشــنام دادن اصـحاب پیـامبر‪ ،‬و فضـیلت آنـان بـر کســانی کــه بعــد از آنهــا‬
‫می‌آیند‬
‫‪1746‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َتُسُّبوا َأْص َح اِبى‪َ ،‬ال َتُسُّبوا‬
‫َأْص َح اِبى‪َ ،‬فَو اَّلِذ ى َنْفِس ى ِبَيِدِه َلْو َأَّن َأَح َد ُك ْم َأْنَفَق ِم ْثَل ُأُح ٍد َذ َهًبا‪َ ،‬م ا َأْد َر َك ُم َّد َأَح ِدِهْم ‪َ ،‬و َال‬
‫َنِص يَفُه»‪( .‬م‪)2540/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬اص‪//‬حاب م‪//‬را دش‪//‬نام‬
‫ندهید؛ زیرا اگر یکی از شما به اندازه‌ی کوه احد‪ ،‬طال انفاق کند‪ ،‬با یک یا نصف‬
‫مّد ی که اصحاب من انفاق می‌کنند‪ ،‬براب‪/‬ری نمی‌کن‪/‬د»‪( .‬م‪ّ/‬د ‪ ،‬پیمان‪/‬ه ای اس‪/‬ت ک‪/‬ه‬
‫اندازهی ُپری دوکِف دست دانسته‌اند)‪.‬‬ ‫‌‬ ‫برخی آن را به‬
‫باب (‪ :)71‬یادی از ُاویس قرنی که جزو تابعین است و فضیلت او‬
‫‪1747‬ـ َع ْن ُع َم َر ْبِن اْلَخ َّطاِب س َق اَل ‪ِ :‬إِّني َس ِم ْع ُت َر ُس وَل الَّل ِه ص َيُق وُل‪ِ« :‬إَّن َخْي َر‬
‫الَّتاِبِع يَن َر ُجٌل ُيَقاُل َلُه ُأَو ْيٌس ‪َ ،‬و َلُه َو اِلَدٌة‪َ ،‬و َكاَن ِبِه َبَياٌض ‪َ ،‬فُمُروُه َفْلَيْسَتْغ ِفْر َلُكْم »‪( .‬م‪)2542/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عم‪//‬ر بن خطاب‌ س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«بهترین تابعین‪ ،‬مردی است بنام اویس که مادری دارد و مبتال به بیم‪//‬اری پیس‪//‬ی‬
‫است؛ از او بخواهید تا برای شما طلب مغفرت نماید»‪.‬‬
‫‪1748‬ـ َع ْن ُأَس ْيِر ْبِن َج اِبٍر َقاَل ‪َ :‬ك اَن ُع َم ُر ْبُن اْلَخ َّطاِب س‪ِ ،‬إَذ ا َتى َع َلْيِه ْم َد اُد ْه ِل‬
‫َأ‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬
‫اْلَيَمِن ‪َ ،‬س َأَلُهْم ‪َ :‬أِفيُك ْم ُأَو ْيُس ْبُن َعاِم ٍر ؟ َح َّتى َأَتى َع َلى ُأَو ْيٍس‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أْنَت ُأَو ْيُس ْبُن َعاِم ٍر؟‬
‫َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪ِ :‬م ْن ُمَر اٍد ُثَّم ِم ْن َقَر ٍن ؟ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَك اَن ِب َك َب َر ٌص َفَب َر ْأَت ِم ْن ُه ِإَّال‬
‫َم ْو ِض َع ِد ْر َهٍم ؟ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬لَك َو اِلَد ٌة؟ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪:‬‬
‫«َيْأِتي َع َلْيُك ْم ُأَو ْيُس ْبُن َعاِم ٍر َم َع َأْم َداِد َأْهِل اْلَيَمِن ِم ْن ُمَر اٍد ‪ُ ،‬ثَّم ِم ْن َقَر ٍن ‪َ ،‬ك اَن ِبِه َبَر ٌص‬
‫َفَبَر َأ ِم ْنُه ِإَّال َم ْو ِض َع ِد ْر َهٍم ‪َ ،‬لُه َو اِلَد ٌة ُهَو ِبَها َبٌّر ‪َ ،‬لْو َأْقَس َم َع َلى ِهَّللا َألَب َّر ُه‪َ ،‬ف ِإِن اْس َتَطْعَت‬
‫َأْن َيْسَتْغ ِفَر َلَك َفاْفَع ْل » َفاْسَتْغ ِفْر ِلي‪َ ،‬فاْسَتْغ َفَر َلُه‪َ ،‬فَقاَل َلُه ُع َم ُر‪َ :‬أْيَن ُتِر يُد؟ َقاَل ‪ :‬اْلُك وَف َة‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬أَال َأْكُتُب َلَك ِإَلى َعاِمِلَها؟ َقاَل ‪َ :‬أُك وُن ِفي َغْبَر اِء الَّناِس َأَح ُّب ِإَلَّى ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلَّم ا َك اَن ِم َن‬
‫اْلَع اِم اْلُم ْقِبِل َح َّج َر ُجٌل ِم ْن َأْش َر اِفِهْم ‪َ ،‬فَو اَف َق ُع َم َر ‪َ ،‬فَس َأَلُه َع ْن ُأَو ْيٍس‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬تَر ْكُت ُه َر َّث‬
‫اْلَبْيِت َقِليَل اْلَم َتاِع‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬يْأِتي َع َلْيُك ْم ُأَو ْيُس ْبُن َعاِم ٍر َم َع‬
‫َأْم َداِد َأْهِل اْلَيَمِن ِم ْن ُمَر اٍد ُثَّم ِم ْن َقَر ٍن ‪َ ،‬ك اَن ِبِه َب َر ٌص َفَب َر َأ ِم ْن ُه‪ِ ،‬إَّال َم ْو ِض َع ِد ْر َهٍم ‪َ ،‬ل ُه‬
‫َو اِلَد ٌة ُهَو ِبَها َبٌّر ‪َ ،‬لْو َأْقَس َم َع َلى ِهَّللا َألَبَّر ُه‪َ ،‬ف ِإِن اْس َتَطْعَت َأْن َيْس َتْغ ِفَر َل َك َفاْفَع ْل » َف َأَتى‬
‫ُأَو ْيًسا َفَقاَل ‪ :‬اْسَتْغ ِفْر ِلي‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أْنَت َأْح َد ُث َعْهًدا ِبَس َفٍر َص اِلٍح َفاْسَتْغ ِفْر ِلي‪َ ،‬ق اَل ‪ :‬اْس َتْغ ِفْر‬
‫ِلي‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أْنَت َأْح َد ُث َع ْه ًدا ِبَس َفٍر َص اِلٍح‪َ ،‬فاْس َتْغ ِفْر ِلي‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬لِقيَت ُع َم َر ؟ َق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪336‬‬
‫َفاْسَتْغ َفَر َلُه‪َ ،‬فَفِط َن َلُه الَّناُس ‪َ ،‬فاْنَطَلَق َع َلى َو ْج ِهِه‪َ ،‬قاَل ُأَس ْيٌر‪َ :‬و َك َس ْو ُتُه ُبْر َد ًة‪َ ،‬فَك اَن ُك َّلَم ا‬
‫َر آُه ِإْنَس اٌن َقاَل ‪ِ :‬م ْن َأْيَن ُألَو ْيٍس َهِذِه اْلُبْر َد ُة؟ (م‪)2542/‬‬
‫ترجمــه‪ُ :‬اسیر بن جابر می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه نیروه‪//‬ای کمکی م‪//‬ردم یمن ن‪//‬زد‬
‫عمر س می‌آمدند‪ ،‬از آنها می‌پرسید‪ :‬آیا اویس بن عامر در میان شما وج‪//‬ود دارد؟‬
‫تا اینکه نزد اویس رفت و فرمود‪ :‬تو اویس بن عامری؟ اویس گفت‪ :‬بلی‪ .‬فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫از قبیله‌ی مراد و تیره‌ی قرن هستی؟ گفت‪ :‬بله‪ .‬فرمود‪ :‬تو بیم‪/‬اری ب‪/‬رص داش‪/‬تی‬
‫و از آن‪ ،‬شفا یافتی و فق‪//‬ط ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی ج‪//‬ای ی‪//‬ک درهم از آن ب‪//‬اقی مان‪//‬ده اس‪//‬ت؟‬
‫گفت‪ :‬بله‪ .‬فرمود‪ :‬مادرت زنده است؟ گفت‪ :‬بله‪ .‬فرم‪//‬ود‪ :‬از رس‪//‬ول هللا ص ش‪//‬نیدم‬
‫که می‌فرمود‪« :‬اویس بن ع‪/‬امر از قبیله‌ی م‪//‬راد و ت‪//‬یره‌ی قرن هم‪//‬راه نیروه‪//‬ای‬
‫کمکی یمن نزد شما می‌آید‪ .‬او به بیماری پیسی مبتال بوده ولی از آن‪ ،‬شفا یافت‪//‬ه و‬
‫فقط به اندازه‌ی جای یک درهم از آن‪ ،‬باقی مانده است‪ .‬او مادری دارد که بس‪//‬یار‬
‫ب‪//‬ه او نیکی می‌کن‪//‬د‪ .‬اگ‪//‬ر ب‪//‬ه هللا س‪//‬وگند ی‪//‬اد کن‪//‬د‪ ،‬هللا متع‪//‬ال س‪//‬وگندش را راس‪//‬ت‬
‫می‌گرداند؛ اگر امکانی برایت ف‪/‬راهم گردی‪/‬د ک‪/‬ه ب‪/‬رایت طلب مغف‪/‬رت کن‪/‬د‪ ،‬از او‬
‫طلب مغف‪///‬رت کن»‪ .‬پس ب‪///‬رایم طلب مغف‪///‬رت کن‪ .‬اینگون‪///‬ه اویس ب‪///‬رایش طلب‬
‫مغف‪//‬رت ک‪//‬رد‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬عم‪//‬ر س از او پرس‪//‬ید‪ :‬کج‪//‬ا می‌روی؟ گفت‪ :‬کوف‪//‬ه‪ .‬عم‪//‬ر‬
‫فرمود‪ :‬آیا نامه‌ای برایت به استاندار آن ننویسم؟ گفت‪ :‬من دوست دارم جزو افراد‬
‫گمنام و ناشناخته باشم‪.‬‬
‫و هنگامی که موسم حج سال آینده فرا رسید‪ ،‬مردی از اشراف آنان به حج آمد‬
‫و از قضا‪ ،‬با عمر س مالقت کرد‪ .‬عمر س از او در مورد اویس پرسید‪ .‬او گفت‪:‬‬
‫هنگامی که من از آنجا آمدم‪ ،‬خانه‌ای محّقر و وسایلی کهنه داشت‪ .‬عم‪//‬ر س گفت‪:‬‬
‫ش‪//////////////////////////////////////////////////////‬نیدم ک‪//////////////////////////////////////////////////////‬ه‬
‫رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬اویس بن عامر از قبیله‌ی م‪//‬راد و ت‪//‬یره‌ی قرن هم‪//‬راه‬
‫نیروهای کمکی یمن نزد شما می‌آید‪ .‬او ب‪//‬ه بیم‪//‬اری پیس‪//‬ی مبتال ب‪//‬وده ولی از آن‪،‬‬
‫شفا یافته و فقط به اندازه‌ی ج‪//‬ای ی‪//‬ک درهم از آن‪ ،‬ب‪//‬اقی مان‪//‬ده اس‪//‬ت‪ .‬او م‪//‬ادری‬
‫دارد که بسیار ب‪/‬ه او نیکی می‌کن‪/‬د‪ .‬اگ‪/‬ر ب‪/‬ه الل‪/‬ه متع‪/‬ال س‪/‬وگند ی‪/‬اد کن‪/‬د‪ ،‬الل‪/‬ه متع‪/‬ال‬
‫سوگندش را راس‪/‬ت می‌گردان‪/‬د‪ .‬اگ‪/‬ر امک‪/‬انی ب‪/‬رایت ف‪/‬راهم گردی‪/‬د ک‪/‬ه ب‪/‬رایت طلب‬
‫مغفرت کند‪ ،‬از او طلب مغفرت کن»‪ .‬آن مرد‪ ،‬نزد اویس س آمد و گفت‪ :‬برایم طلب‬
‫مغفرت کن‪ .‬اویس س گفت‪ :‬تو تازه از سفر خوبی آمده‌ای؛ تو برایم طلب مغف‪//‬رت‬
‫کن‪ .‬آن مرد دوباره گفت‪ :‬برایم طلب مغفرت کن‪ .‬اویس بار دیگ‪//‬ر گفت‪ :‬ت‪//‬و ت‪//‬ازه‬
‫از سفر خوبی آمده‌ای؛ تو ب‪//‬رایم طلب مغف‪//‬رت کن؛ آی‪//‬ا عم‪//‬ر را دی‪//‬ده‌ای؟ آن م‪//‬رد‬
‫گفت‪ :‬بله‪ .‬آنگاه‪ ،‬اویس برای او طلب مغفرت نمود‪ .‬اینگون‪//‬ه ب‪//‬ود ک‪//‬ه م‪//‬ردم ُاویس‬
‫را شناختند و او از آن منطقه رفت‪.‬‬
‫ُاسیر می‌گوید‪ :‬من ی‪//‬ک چ‪//‬ادر گ‪//‬رانقیمت ب‪//‬ه او اه‪//‬دا ک‪//‬ردم؛ ل‪//‬ذا ه‪//‬رکس او را‬
‫می‌دید‪ ،‬می‌گفت‪ :‬اویس این چادر را از کجا آورده است؟‬
 ‫‪337‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫باب (‪ :)72‬سخنی در مورد مصر و ساکنان آن‬

‫‪1749‬ـ َع ْن َأِبي َذٍّر س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪ِ« :‬إَّنُكْم َس َتْفَتُحوَن ِم ْص َر ‪َ ،‬وِهَى َأْر ٌض‬
‫ُيَسَّم ى ِفيَها اْلِقيَر اُط‪َ ،‬فِإَذا َفَتْح ُتُموَها َفَأْح ِس ُنوا ِإَلى َأْهِلَها‪َ ،‬فِإَّن َلُهْم ِذَّم ًة َوَرِحًم ا» َأْو َق اَل ‪ِ« :‬ذَّم ًة‬
‫َوِص ْهًرا‪َ ،‬فِإَذا َر َأْيَت َر ُج َلْيِن َيْخ َتِص َم اِن ِفيَها ِفي َم ْو ِض ِع َلِبَنٍة‪َ ،‬فاْخ ُرْج ِم ْنَها» َق اَل ‪َ :‬ف َر َأْيُت َع ْب َد‬
‫الَّرْح َمِن ْبَن ُشَر ْح ِبيَل ْبِن َحَسَنَة َو َأَخاُه َر ِبيَع َة‪َ ،‬يْخ َتِص َم اِن ِفي َم ْو ِض ِع َلِبَنٍة‪َ ،‬فَخ َر ْج ُت ِم ْنَه ا‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2543‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوذر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ش‪//‬ما مص‪//‬ر را فتح خواهید‬
‫نم‪//‬ود‪ .‬و آن‪ ،‬س‪//‬رزمینی اس‪//‬ت ک‪//‬ه از قیراط (بخش‪//‬ی از دین‪//‬ار) بس‪//‬یار ص‪//‬حبت‬
‫می‌شود‪ .‬پس هرگاه آن را فتح نمودید‪ ،‬به ساکنان آن‪ ،‬نیکی کنید؛ زیرا آنان عهد و‬
‫پیمان و خویشاوندی با ما دارند یا عهد و پیمان و وصلت دارند‪ .‬و هرگاه دیدید که‬
‫در آنجا دو نفر برای زمینی که به اندازه‌ی جای یک خشت است‪ ،‬اختالف دارن‪//‬د‪،‬‬
‫از آن‪ ،‬بیرون شوید»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید ‪ :‬بعد از آن‪ ،‬من دیدم که عبد ال‪//‬رحمن بن ش‪//‬رحبیل بن حس‪//‬نه و‬
‫برادرش؛ ربیعه؛ برای زمینی ک‪//‬ه ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی ج‪//‬ای ی‪//‬ک خش‪//‬ت اس‪//‬ت‪ ،‬اختالف‬
‫دارند؛ لذا از آن‪ ،‬بیرون شدم‪.‬‬
‫(علما می‌گوین‪//‬د‪ :‬پیون‪//‬د خویش‪//‬اوندی اش‪//‬اره ب‪//‬ه م‪//‬ادر اس‪//‬ماعیل ÷ اس‪//‬ت ک‪//‬ه از‬
‫مصر می‌باشد‪ .‬و وصلت‪ ،‬اشاره به ماریه‌ی قبطیه همسر نبی اک‪//‬رم ص اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫از مردم مصر است)‪.‬‬
‫باب (‪ :)73‬آنچه در مورد عمان آمده است‬
‫‪1750‬ـ َعن ابي َب ْر َزَة س َق اَل ‪َ :‬بَع َث َر ُس وُل ِهَّللا ص َر ُج ًال ِإَلى َحٍّى ِم ْن َأْح َي اِء‬
‫اْلَعَرِب‪َ ،‬فَس ُّبوُه َو َضَر ُبوُه‪َ ،‬فَج اَء ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَأْخ َبَرُه‪َ ،‬فَقاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ل ْو‬
‫َأَّن َأْهَل ُع َم اَن َأَتْيَت ‪َ ،‬م ا َس ُّبوَك َو َال َض َر ُبوَك»‪( .‬م‪)2544/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو برزه س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص م‪//‬ردی را ب‪//‬رای دع‪//‬وت یکی از‬
‫قبایل عرب فرستاد‪ .‬آنان او را بد و بی راه گفتند و کتک زدند‪ .‬آن مرد نزد رسول‬
‫هللا ص آمد و ایشان را از ماجرا مطلع ساخت‪ .‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر ن‪//‬زد‬
‫مردم عمان می‌رفتی‪ ،‬تو را بد و بی راه نمی‌گفتند و کتک نمی‌زدند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)74‬آنچه در مورد سرزمین فارس آمده است‬
‫‪1751‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪ُ :‬كَّن ا ُج ُلوًس ا ِع ْن َد الَّنِبِّي ص ِإْذ َن َز َلْت َع َلْي ِه ُس وَر ُة‬
‫اْلُج ُمَع ِة‪َ ،‬فَلَّم ا َق َر َأ‪َ﴿ :‬و َء اَخ ِر يَن ِم ۡن ُهۡم َلَّم ا َيۡل َح ُق وْا ِبِهۡم ﴾ [الجمع‪//‬ة‪َ .]3 :‬ق اَل َر ُج ٌل‪َ :‬م ْن‬
‫َهُؤَالِء َيا َر ُسوَل ِهَّللا؟ َفَلْم ُيَر اِج ْع ُه الَّنِبُّي ص َح َّتى َس َأَلُه َم َّر ًة َأْو َم َّرَتْيِن َأْو َثَالًث ا‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َوِفيَنا َس ْلَم اُن اْلَفاِر ِسُّى ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَو َض َع الَّنِبُّي ص َيَد ُه َع َلى َس ْلَم اَن ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ« :‬لْو َك اَن اِإل يَم اُن‬
‫ِع ْنَد الُّثَر َّيا َلَناَلُه ِرَج اٌل ِم ْن َهُؤَالِء »‪( .‬م‪)2546/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪338‬‬

‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نزد نبی اکرم ص نشسته ب‪//‬ودیم ک‪//‬ه س‪//‬وره‌ی جمع‪//‬ه‬
‫بر ایشان نازل گردید‪ .‬هنگامی که رسول هللا ص آیه‌ی ﴿َو َء اَخ ِر يَن ِم ۡن ُهۡم َلَّم ا َيۡل َح ُقوْا‬
‫ِبِه ۡم ﴾ «گروهی دیگر که هنوز به اینها ملح‪//‬ق نش‪//‬ده‌اند» تالوت نمود‪ ،‬ف‪//‬ردی گفت‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! آنها چه کسانی هستند؟ پیامبر اکرم ص ب‪//‬ه آن ش‪//‬خص ج‪//‬وابی ن‪//‬داد ت‪//‬ا‬
‫اینکه او سؤالش را یک یا دو یا سه بار تکرار کرد‪ .‬گفتنی است که سلمان فارسی‬
‫نیز در میان ما ب‪//‬ود‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص دس‪//‬ت مب‪//‬ارکش را ب‪//‬ر س‪//‬لمان نه‪//‬اد و‬
‫فرمود‪« :‬اگر ایمان در ثریا باشد‪ ،‬مردانی از اینها به آن‪ ،‬دست خواهند یافت»‪.‬‬

‫باب (‪ :)75‬مردم مانند صد شتر هستند که یک شخص نمی‌تواند در میان آنها یک شــتر نجیب‬
‫پیدا کند‬
‫‪1752‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬تِج ُد وَن الَّن اَس َك ِإِب ٍل ِم اَئ ٍة‪َ ،‬ال‬
‫َيِج ُد الَّرُجُل ِفيَها َر اِح َلًة»‪( .‬م‪)2547/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ش‪//‬ما م‪//‬ردم را مانن‪//‬د ص‪//‬د‬
‫ش‪//‬تر می‌بینید ک‪//‬ه ش‪//‬خص نمی‌توان‪//‬د در میان آنه‪//‬ا ی‪//‬ک ش‪//‬تر نجیب پیدا کن‪//‬د»‪.‬‬
‫(همانگونه که یک شتر خوب در میان ص‪//‬د ش‪/‬تر‪ ،‬پیدا نمی‌ش‪/‬ود‪ ،‬انس‪/‬ان خ‪/‬وب و‬
‫کامل هم در میان انسان‌ها کم است)‪.‬‬
‫باب (‪ :)76‬سخنی در مورد کذاب و قاتل قبیله‌ی ثقیف‬
‫‪1753‬ـ َع ْن َأِبي َنْو َف ٍل َق اَل ‪َ :‬ر َأْيُت َع ْب َد ِهَّللا ْبَن الُّز َبْي ِر ل َع َلى َع َقَب ِة اْلَم ِد يَن ِة‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَجَع َلْت ُقَر ْيٌش َتُم ُّر َع َلْيِه َو الَّناُس ‪َ ،‬ح َّتى َم َّر َع َلْيِه َع ْبُد ِهَّللا ْبُن ُع َم َر ل‪َ ،‬فَو َقَف َع َلْي ِه َفَق اَل ‪:‬‬
‫الَّس َالُم َع َلْيَك َأَبا ُخ َبْيٍب‪ ،‬الَّس َالُم َع َلْيَك َأَب ا ُخ َبْيٍب ‪ ،‬الَّس َالُم َع َلْي َك َأَب ا ُخ َبْيٍب‪َ ،‬أَم ا َوِهَّللا َلَق ْد‬
‫ُكْنُت َأْنَهاَك َع ْن َهَذ ا‪َ ،‬أَم ا َو ِهَّللا َلَقْد ُكْنُت َأْنَهاَك َع ْن َهَذ ا‪َ ،‬أَم ا َو ِهَّللا َلَقْد ُكْنُت َأْنَهاَك َع ْن َهَذ ا‪،‬‬
‫َأَم ا َوِهَّللا ِإْن ُكْنَت َم ا َع ِلْم ُت َصَّو اًم ا‪َ ،‬قَّو اًم ا‪َ ،‬و ُص وًال ِلل‪َّ//‬ر ِح ِم ‪َ ،‬أَم ا َو ِهَّللا ُألَّم ٌة َأْنَت َأَش ُّر َها‬
‫ُألَّم ٌة َخْيٌر‪ُ ،‬ثَّم َنَفَذ َع ْبُد ِهَّللا ْبُن ُع َم َر س‪َ ،‬فَبَلَغ اْلَح َّجاَج َم ْو ِقُف َع ْبِد ِهَّللا َو َقْو ُلُه‪َ ،‬فَأْر َسَل ِإَلْي ِه‬
‫َفُأْنِزَل َع ْن ِج ْذ ِعِه‪َ ،‬فُأْلِقَى ِفي ُقُبوِر اْلَيُه وِد ‪ُ ،‬ثَّم َأْر َس َل ِإَلى ُأِّم ِه َأْس َم اَء ِبْنِت َأِبي َبْك ٍر ش‪،‬‬
‫َفَأَبْت َأْن َتْأِتَيُه‪َ ،‬فَأَعاَد َع َلْيَها الَّرُسوَل ‪َ :‬لَتْأِتَيِّنى َأْو َألْبَع َثَّن ِإَلْيِك ِم ْن َيْس َح ُبِك ِبُقُروِن ِك ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َف َأَبْت َو َق اَلْت ‪َ :‬و ِهَّللا َال آِتي‪َ//‬ك َح َّتى َتْبَع َث ِإَلَّي َم ْن َيْس َح ُبِنى ِبُق ُروِنى‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَق اَل ‪َ :‬أُروِنى‬
‫ِس ْبَتَّى ‪َ ،‬فَأَخ َذ َنْع َلْيِه‪ُ ،‬ثَّم اْنَطَل َق َيَت َو َّذ ُف ‪َ ،‬ح َّتى َد َخ َل َع َلْيَه ا‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬كْي َف َر َأْيِتِنى َص َنْع ُت‬
‫ِبَع ُد ِّو ِهَّللا؟ َقاَلْت ‪َ :‬ر َأْيُتَك َأْفَس ْدَت َع َلْيِه ُد ْنَياُه‪َ ،‬و َأْفَس َد َع َلْيَك آِخ َر َتَك ‪َ ،‬بَلَغ ِنى َأَّنَك َتُقوُل َلُه‪َ :‬ي ا‬
‫اْبَن َذ اِت الِّنَطاَقْيِن ‪َ ،‬أَنا َو ِهَّللا َذ اُت الِّنَطاَقْيِن ‪َ ،‬أَّم ا َأَح ُدُهَم ا َفُكْنُت َأْر َفُع ِب ِه َطَع اَم َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫ص َو َطَع اَم َأِبي َبْك ٍر ِم َن الَّد َو اِّب ‪َ ،‬و َأَّم ا اآلَخ ُر َفِنَطاُق اْلَم ْر َأِة اَّلِتي َال َتْس َتْغ ِنى َع ْن ُه‪َ ،‬أَم ا‬
‫ِإَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َح َّد َثَنا‪َ« :‬أَّن ِفي َثِقيٍف َك َّذ اًبا َوُم ِبيًرا» َفَأَّم ا اْلَك َّذ اُب َفَر َأْيَناُه‪َ ،‬و َأَّم ا اْلُم ِب يُر‬
‫َفَال ِإَخاُلَك ِإَّال ِإَّياُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقاَم َع ْنَها َو َلْم ُيَر اِج ْع َها‪( .‬م‪)2545/‬‬
 ‫‪339‬‬ ‫‪ -54‬کتاب فضایل یاران نبی اکرم ص‬

‫ترجمه‪ :‬ابو نوفل می‌گوید‪( :‬جنازه‌ی) عبد الله بن زبیر ل را دی‪//‬دم ک‪//‬ه در گ‪//‬ذرگاه‬
‫مدینه (مکانی در مکه) آویزان بود و قریش و سایر مردم از کنار او می‌گذش‪/‬تند‪ .‬ت‪/‬ا‬
‫اینکه عبد الله بن عمر ل به او رسید؛ پس ایستاد و گفت‪ :‬سالم بر تو ای ابو ُخ بیب؛‬
‫سالم بر تو ای ابو ُخ بیب؛ سالم بر تو ای ابو ُخ بیب؛ سوگند به الله ک‪//‬ه من ت‪//‬و را از‬
‫این کار (جنگیدن) من‪/‬ع می‌ک‪/‬ردم؛ س‪/‬وگند ب‪/‬ه الل‪/‬ه ک‪/‬ه من ت‪/‬و را از این ک‪/‬ار‪ ،‬من‪/‬ع‬
‫می‌کردم؛ سوگند به الله که من تو را از این کار‪ ،‬منع می‌کردم؛ (چون می‌دانستم که‬
‫موفق نمی‌شوی‪ ).‬سوگند به الله که من هیچ روزه‌داری و شب زنده‌داری و شخصی‬
‫که حق خویشاوندی را بجا آورد‪ ،‬بهتر از تو سراغ ندارم؛ به هللا سوگند‪ ،‬ام‪//‬تی ک‪//‬ه‬
‫بدترین آنها تو باشی‪ ،‬امت بسیار خوبی است‪ .‬سپس عبدهلل به راهش ادامه داد‪ .‬بعد‬
‫از آن‪ ،‬خبر ایستادن عبد هللا بن عمر ل و سخنانش به حجاج رسید‪ .‬حج‪//‬اج اف‪//‬رادی‬
‫را فرستاد و آنها جنازه‌ی عبد الله بن زبیر ل را از چوبه‌ی دار پ‪//‬ایین آوردن‪//‬د و در‬
‫میان قبرهای یهودیان انداختند‪ .‬آنگاه‪ ،‬شخصی را ن‪/‬زد اس‪/‬ماء دخ‪/‬تر اب‪/‬وبکر؛ م‪/‬ادر‬
‫عبد الله بن زبیر؛ فرستاد و از اسماء خواست تا نزد او بیاید؛ اما اس‪//‬ماء ل از رفتن‬
‫نزد او خودداری کرد‪ .‬دوباره‪ ،‬حجاج شخصی را ن‪//‬زد او فرس‪//‬تاد ت‪//‬ا ب‪//‬ه او بگوی‪//‬د‪:‬‬
‫نزد من می‌آیی ی‪/‬ا شخص‪/‬ی را می‌فرس‪/‬تم ت‪/‬ا ت‪/‬و را ب‪/‬ا گیس‪/‬وهایت بکش‪/‬د و ن‪/‬زد من‬
‫بیاورد‪ .‬باز هم اسماء ل نرفت و گفت‪ :‬به الل‪//‬ه س‪//‬وگند‪ ،‬ن‪//‬زد ت‪//‬و نمی‌آیم مگ‪//‬ر اینک‪//‬ه‬
‫شخص‪//‬ی را بفرس‪//‬تی ت‪//‬ا م‪//‬را ب‪//‬ا گیس‪//‬وهایم بکش‪//‬د و ن‪//‬زد ت‪//‬و بیاورد‪ .‬حج‪//‬اج گفت‪:‬‬
‫کفشهای چرمی مرا بدهید‪ .‬آنگاه‪ ،‬کفشهایش را برداشت و با تکبر ی‪//‬ا ب‪//‬ا ش‪//‬تاب ب‪//‬ه‬
‫راه افتاد تا اینکه نزد اسماء ل رفت و گفت‪ :‬دیدی که ب‪//‬ا دش‪//‬من هللا چگون‪//‬ه رفت‪//‬ار‬
‫کردم؟ اسماء ل گفت‪ :‬دیدم که ت‪//‬و دنیایش را وی‪//‬ران ک‪//‬ردی؛ ولی او آخ‪//‬رت ت‪//‬و را‬
‫ویران نمود؛ ب‪/‬ه من خ‪/‬بر رس‪/‬یده اس‪/‬ت ک‪/‬ه ت‪/‬و او را (از روی طعن‪/‬ه و عیبج‪/‬ویی)‬
‫فرزند ذات النطافین خطاب می‌کنی؛ سوگند به الله ک‪/‬ه من ذات النطافین (دارای دو‬
‫کمربند) هستم؛ (کمربندم را دو قسمت ک‪/‬ردم) و ب‪/‬ا یکی از آنه‪/‬ا غ‪/‬ذای رس‪/‬ول الل‪/‬ه‬
‫ص و ابوبکر را بستم تا بتوانند آن را در مکانی مرتفع‪ ،‬آویزان نمایند ک‪/‬ه حیوان‪/‬ات‬
‫ب‪/‬دان دسترس‪/‬ی نداش‪/‬ته باش‪/‬ند؛ و دومی را ب‪/‬ه عن‪/‬وان کمربن‪/‬دی اس‪/‬تفاده نم‪/‬ودم ک‪/‬ه‬
‫هرزنی بدان نیاز دارد؛ باید بدانی که رسول الله ص فرمود‪« :‬در قبیله‌ی ثقیف‪ ،‬یک‬
‫کذاب‪ ،‬و یک قاتل و جنایتکار خواهد آمد»‪ .‬کذابش را ما دیده‌ایم (مختار ثقفی ب‪//‬ود) و‬
‫فکر نمی‌کنم که قاتل و جنایتکارش‪ ،‬کسی غیر از تو باشد‪ .‬آنگاه‪ ،‬حجاج ب‪//‬دون اینک‪//‬ه‬
‫جواب اسماء ل را بدهد‪ ،‬برخاست و رفت‪.‬‬
 ‫‪55‬ـ کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫باب (‪ :)1‬نیکی به پدر و مادر و اینکه به کدام یک مستحق‌ احسان بیشتری است‬
‫‪1754‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ج اَء َر ُج ٌل ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪َ :‬م ْن َأَح ُّق‬
‫الَّناِس ِبُحْس ِن َص َح اَبِتى؟ َقاَل ‪ُ« :‬أُّم َك » َق اَل ‪ُ :‬ثَّم َم ْن ؟ َق اَل ‪ُ« :‬ثَّم ُأُّم َك » َق اَل ‪ُ :‬ثَّم َم ْن ؟ َق اَل ‪:‬‬
‫«ُثَّم ُأُّم َك » َقاَل ‪ُ :‬ثَّم َم ْن ؟ َقاَل ‪ُ« :‬ثَّم َأُبوَك »‪( .‬م‪)2548/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬شخصی نزد رسول هللا ص آمد وگفت‪ :‬چه کسی‬
‫برای خوش رفتاری من از دیگ‪//‬ران‪ ،‬مستحق‌تراس‪//‬ت؟ فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬ادرت»‪ .‬گفت‪:‬‬
‫سپس چه کسی؟ فرمود‪« :‬مادرت»‪ .‬گفت‪ :‬بعد از او چ‪//‬ه کس‪//‬ی؟ فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬از هم‬
‫مادرت»‪ .‬پرسید‪ :‬پس از او چه کسی؟ فرمود‪« :‬بعد از او پدرت»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬مقدم نمودن نیکی به پدر و مادر بر عبادت (نفلی)‬
‫‪1755‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ ،‬ع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬لْم َيَتَك َّلْم ِفي اْلَم ْه ِد ِإَّال َثَالَث ٌة‪:‬‬
‫ِع يَس ى اْبُن َم ْر َيَم ‪َ ،‬و َص اِح ُب ُج َر ْيٍج‪َ ،‬و َك اَن ُج َر ْيٌج َر ُج ًال َعاِب ًدا‪َ ،‬فاَّتَخ َذ َص ْو َم َع ًة‪َ ،‬فَك اَن‬
‫ِفيَها‪َ ،‬فَأَتْتُه ُأُّم ُه َو ُهَو ُيَص ِّلى‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬يا ُج َر ْيُج‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬ي ا َر ِّب ُأِّم ى َو َص َالِتى‪َ ،‬فَأْقَب َل َع َلى‬
‫َص َالِتِه َفاْنَصَر َفْت ‪َ ،‬فَلَّم ا َك اَن ِم َن اْلَغ ِد َأَتْتُه َو ُهَو ُيَص ِّلى َفَق اَلْت ‪َ :‬ي ا ُج َر ْيُج َفَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ِّب‬
‫ُأِّم ى َو َص َالِتى‪َ ،‬فَأْقَبَل َع َلى َص َالِتِه‪َ ،‬فاْنَصَر َفْت َفَلَّم ا َك اَن ِم َن اْلَغ ِد َأَتْتُه َو ُهَو ُيَص ِّلى َفَق اَلْت‬
‫َيا ُج َر ْيُج‪َ .‬فَقاَل َأْى َر ِّب ُأِّم ى َو َص َالِتى‪َ .‬فَأْقَب َل َع َلى َص َالِتِه‪َ ،‬فَق اَلت‪ :‬الَّلُهَّم َال ُتِم ْت ُه َح َّتى‬
‫َيْنُظَر ِإَلى ُو ُجوِه اْلُم وِمَس اِت‪َ ،‬فَتَذ اَك َر َبُنو ِإْس َر اِئيَل ُج َر ْيًج ا َو ِعَباَد َت ُه‪َ ،‬و َك اَنِت اْم َر َأٌة َبِغٌّى‬
‫ُيَتَم َّثُل ِبُحْس ِنَها‪َ ،‬فَقاَلْت ‪ِ :‬إْن ِش ْئُتْم َألْفِتَنَّن ُه َلُك ْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَتَع َّر َض ْت َل ُه َفَلْم َيْلَتِفْت ِإَلْيَه ا‪َ ،‬ف َأَتْت‬
‫َر اِع ًيا َك اَن َيْأِو ى ِإَلى َص ْو َم َعِتِه َفَأْم َكَنْت ُه ِم ْن َنْفِس َها‪َ ،‬فَو َق َع َع َلْيَه ا‪َ ،‬فَح َم َلْت ‪َ ،‬فَلَّم ا َو َل َد ْت ‪،‬‬
‫َقاَلْت ‪ُ :‬هَو ِم ْن ُج َر ْيٍج‪َ ،‬فَأَتْو ُه َفاْسَتْنَز ُلوُه َو َهَد ُم وا َص ْو َم َع َتُه َو َجَع ُل وا َيْض ِر ُبوَنُه‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬م ا‬
‫َش ْأُنُك ْم ؟ َقاُلوا‪َ :‬ز َنْيَت ِبَهِذِه اْلَبِغِّى ‪َ ،‬فَو َل َد ْت ِم ْن َك‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬أْيَن الَّص ِبُّى ؟ َفَج اُء وا ِب ِه‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫َدُعوِنى َح َّتى ُأَص ِّلَى ‪َ ،‬فَص َّلى‪َ ،‬فَلَّم ا اْنَصَر َف َأَتى الَّص ِبَّى َفَطَع َن ِفي َبْطِنِه‪َ ،‬و َقاَل ‪َ :‬ي ا ُغ َالُم‬
‫َم ْن َأُبوَك؟ َقاَل ‪ُ :‬فَالٌن الَّراِع ى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأْقَبُلوا َع َلى ُج َر ْيٍج ُيَقِّبُلوَنُه َو َيَتَم َّس ُحوَن ِب ِه‪َ ،‬و َق اُلوا‪:‬‬
‫َنْبِنى َلَك َص ْو َم َع َتَك ِم ْن َذ َهٍب‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬أِع يُدوَها ِم ْن ِط يٍن َك َم ا َكاَنْت ‪َ ،‬فَفَع ُلوا‪َ ،‬و َبْيَنا َص ِبٌّى‬
‫َيْر َض ُع ِم ْن ُأِّمِه‪َ ،‬فَم َّر َر ُجٌل َر اِكٌب َع َلى َد اَّبٍة َفاِر َهٍة َو َش اَرٍة َحَس َنٍة‪َ ،‬فَقاَلْت ُأُّم ُه‪ :‬الَّلُهَّم اْج َع ِل‬
‫اْبِنى ِم ْثَل َهَذ ا‪َ ،‬فَتَر َك الَّثْد َى َو َأْقَبَل ِإَلْيِه َفَنَظَر ِإَلْيِه‪َ ،‬فَقاَل ‪ :‬الَّلُهَّم َال َتْج َع ْلِنى ِم ْثَل ُه‪ُ ،‬ثَّم َأْقَب َل َع َلى‬
‫َثْد ِيِه َفَجَعَل َيْر َتِض ُع» َقاَل ‪َ :‬فَك َأِّنى َأْنُظُر ِإَلى َر ُسوِل الَّلِه ص َو ُهَو َيْح ِكى اْر ِتَض اَعُه ِبِإْص َبِعِه‬
‫الَّسَّباَبِة ِفي َفِمِه‪َ ،‬فَجَعَل َيُم ُّص َها‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬و َم ُّر وا ِبَج اِر َيٍة َو ُهْم َيْض ِر ُبوَنَها َو َيُقوُلوَن ‪َ :‬زَنْيِت‪،‬‬
‫َسَر ْقِت‪َ ،‬و ِهَى َتُق وُل‪َ :‬ح ْس ِبَى ُهَّللا َوِنْع َم اْلَوِكي‪ُ/‬ل‪َ ،‬فَق اَلْت ُأُّم ُه‪ :‬الَّلُهَّم َال َتْج َع ِل اْبِنى ِم ْثَلَه ا‪،‬‬
‫َفَتَر َك الَّر َض اَع َو َنَظَر ِإَلْيَها‪َ ،‬فَقاَل ‪ :‬الَّلُهَّم اْج َع ْلِنى ِم ْثَلَها‪َ ،‬فُهَن اَك َتَر اَجَع ا اْلَح ِد يَث ‪َ ،‬فَق اَلْت ‪:‬‬
‫َح ْلَقى‪َ ،‬م َّر َر ُجٌل َحَس ُن اْلَهْيَئِة َفُقْلُت ‪ :‬الَّلُهَّم اْج َع ِل اْبِنى ِم ْثَلُه‪َ ،‬فُقْلَت ‪ :‬الَّلُهَّم َال َتْج َع ْلِنى ِم ْثَل ُه‪،‬‬
‫َو َم ُّر وا ِبَهِذِه اَألَم ِة َو ُهْم َيْض ِر ُبوَنَها َو َيُقوُلوَن ‪َ :‬زَنْيِت‪َ ،‬س َر ْقِت‪َ ،‬فُقْلُت ‪ :‬الَّلُهَّم َال َتْج َع ِل اْبِنى‬
‫ِم ْثَلَها‪َ ،‬فُقْلَت ‪ :‬الَّلُهَّم اْج َع ْلِنى ِم ْثَلَها‪َ ،‬فُقْلُت ‪ :‬الَّلُهَّم اْج َع ْلِنى ِم ْثَلَها‪( .‬م‪)2550/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬فقط سه نفر در گه‪//‬واره‪،‬‬
‫ن گفته‌اند‪1 :‬ـ عیسی بن مریم ‪2‬ـ صاحب مردی از بنی اسرائیل که ج‪//‬ریج ن‪//‬ام‬ ‫سخ ‌‬
‫داشت؛ جریج مرد عابدی بود ک‪//‬ه ب‪//‬رای خ‪//‬ودش ص‪//‬ومعه‌ای س‪//‬اخته ب‪//‬ود و در آن‬
‫عبادت می‌نمود‪ .‬او مشغول خواندن نماز بود ک‪//‬ه م‪//‬ادرش آم‪//‬د و او را ص‪//‬دا زد و‬
‫گفت‪ :‬ای جریج‪ .‬جریج با خود گفت‪ :‬پروردگارا! جواب مادر را بدهم یا نمازم را‬
‫ادامه دهم؟ آنگاه‪ ،‬نم‪//‬ازش را ادام‪//‬ه داد‪ .‬و م‪//‬ادرش برگش‪//‬ت‪ .‬ف‪//‬ردای آن روز ن‪//‬یز‬
‫مشغول خوان‪//‬دن نم‪//‬از ب‪//‬ود ک‪//‬ه م‪//‬ادرش آم‪//‬د و او را ص‪//‬دا زد و گفت‪ :‬ای ج‪//‬ریج‪.‬‬
‫جریج ب‪//‬ا خ‪//‬ود گفت‪ :‬پروردگ‪//‬ارا! ج‪//‬واب م‪//‬ادر را ب‪//‬دهم ی‪//‬ا نم‪//‬ازم را ادام‪//‬ه دهم؟‬
‫آنگاه‪ ،‬نمازش را ادام‪/‬ه داد‪ .‬و م‪/‬ادرش برگش‪/‬ت‪ .‬روز س‪/‬وم ن‪/‬یز مش‪/‬غول خوان‪/‬دن‬
‫نماز بود که مادرش آمد و او را صدا زد و گفت‪ :‬ای جریج‪ .‬جریج ب‪//‬ا خ‪//‬ود گفت‪:‬‬
‫پروردگارا! جواب مادر را بدهم یا نمازم را ادام‪//‬ه دهم؟ آنگ‪//‬اه‪ ،‬نم‪//‬ازش را ادام‪//‬ه‬
‫داد‪ .‬اینجا بود که مادرش او را نفرین کرد و گفت‪ :‬بار الها! تا زمانی ک‪//‬ه چش‪//‬مش‬
‫به چهره‌ی زنان بدکار نیفتاده‪ ،‬او را نم‪/‬یران‪ .‬ب‪/‬ه ه‪/‬ر ح‪/‬ال‪ ،‬ج‪/‬ریج و عب‪/‬ادتش در‬
‫میان بنی اسرائیل‪ ،‬زبان ب‪/‬ه زب‪/‬ان می‌گش‪/‬ت‪ .‬در این اثن‪/‬ا‪ ،‬یکی از زن‪/‬ان فاحش‪/‬ه‌ی‬
‫بنی اسرائیل که در حسن و جمال‪ ،‬ض‪//‬رب المث‪//‬ل ب‪//‬ود‪ ،‬گفت‪ :‬من ج‪//‬ریج را دچ‪//‬ار‬
‫فتنه و فساد می‌کنم‪ .‬آنگاه‪ ،‬نزد جریج رفت و خودش را ب‪//‬ر او عرض‪//‬ه ک‪//‬رد‪ .‬ولی‬
‫جریج‪ ،‬به او هیچ ت‪/‬وجهی نک‪/‬رد‪ .‬س‪/‬پس‪ ،‬آن زن‪ ،‬ن‪/‬زد چوپ‪/‬انی ک‪/‬ه ب‪/‬ه ص‪//‬ومعه‌ی‬
‫جریج رفت و آمد داشت‪ ،‬رفت و خودش را در اختیار او قرار داد‪ .‬آن چوپ‪//‬ان ب‪//‬ا‬
‫او همبستر شد و آن زن‪ ،‬حامله گردید‪ .‬و هنگامی که وضع حمل کرد‪ ،‬گفت‪ :‬این‪،‬‬
‫فرزند جریج است‪ .‬اینگونه مردم‪ ،‬هجوم آوردند و صومعه‌اش را شکستند و او را‬
‫از آن پ‪//‬ایین آوردن‪//‬د و ش‪//‬روع ب‪//‬ه کت‪//‬ک زدن او کردن‪//‬د‪ .‬ج‪//‬ریج گفت‪ :‬موض‪//‬وع‬
‫چیست؟ گفتند‪ :‬تو با این زن بدکاره مرتکب زنا ش‪//‬ده‌ای و هم اکن‪//‬ون او پس‪//‬ری از‬
‫تو بدنیا آورده است‪ .‬جریج گفت‪ :‬بچه کجاست؟ مردم بچه را آوردند‪ .‬جریج گفت‪:‬‬
‫اجازه دهید تا نماز بخوانم‪ .‬آنگاه‪ ،‬نماز خوان‪//‬د و ن‪//‬زد بچ‪//‬ه رفت و ب‪//‬ا انگش‪//‬تش ب‪//‬ه‬
‫شکم او زد و گفت‪ :‬ای پسر! پدرت کیست؟ پسر گفت‪ :‬فالن چوپان‪ .‬مردم با دیدن‬
‫این صحنه‪ ،‬به جریج هجوم آوردند و او را می‌بوسیدند و بر او دست می‌کشیدند و‬
‫به او گفتند‪ :‬حال ک‪/‬ه چ‪/‬نین اس‪/‬ت‪ ،‬ص‪//‬ومعه‌ات را از طال می‌س‪/‬ازیم‪ .‬ج‪/‬ریج گفت‪:‬‬
‫خیر‪ ،‬همانگونه که قبال بود‪ ،‬آن را از ِگل بسازید‪ .‬پس مردم آن را از ِگل ساختند‪.‬‬
‫‪3‬ـ روزی‪ ،‬یک کودک‪‌،‬مشغول شیر خوردن از پستان مادرش بود که سواری‬
‫چابک و زیباروی از آنجا گذشت‪ .‬مادر کودک گفت‪ :‬بار الها! فرزندم را مانن‪/‬د او‬
‫بگردان‪ .‬کودک پستانش را رها کرد و رو به آن مرد نمود و گفت‪ :‬بار اله‪//‬ا! م‪//‬را‬
‫مانند او مگردان‪ .‬و دوباره به پستانش روی آورد و شروع به مکیدن آن کرد»‪.‬‬
 ‫‪343‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫ابوهریره س می‌گوید‪ :‬گویا هم اکنون می‌بینم ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص (ب‪//‬رای نش‪//‬ان‬
‫دادن عمل آن کودک) انگشت مبارکش را می‌مکد‪.‬‬
‫«سپس‪ ،‬مردم کنیزی را از آنجا می‌بردند در حالی که او را کت‪//‬ک می‌زدن‪//‬د‬
‫و می‌گفتند‪ :‬زنا و دزدی ک‪//‬رده‌ای‪ .‬و آن کن‪//‬یز می‌گفت‪ :‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال م‪//‬را کف‪//‬ایت‬
‫می‌کند و او بهترین کارساز است‪ .‬مادر گفت‪ :‬بار اله‪//‬ا! فرزن‪//‬دم را مانن‪//‬د این‪،‬‬
‫مگردان‪ .‬کودک‪ ،‬پستان مادرش را ره‪//‬ا ک‪//‬رد و گفت‪ :‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا! م‪//‬را مانن‪//‬د او‬
‫بگردان‪ .‬اینجا بود که مادر و کودک با یکدیگر به گفتگو پرداختند‪ .‬مادر گفت‪:‬‬
‫درِد گلو بگیری؛ م‪//‬ردی زیب‪//‬ا روی عب‪//‬ور ک‪//‬رد؛ من گفتم‪ :‬باراله‪//‬ا! فرزن‪//‬دم را‬
‫مانند او بگردان‪ .‬تو گفتی‪ :‬بار الها! م‪//‬را مانن‪//‬د او مگ‪//‬ردان‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬م‪//‬ردم‬
‫کن‪//‬یزی را می‌بردن‪//‬د و کت‪//‬ک می‌زدن‪//‬د و می‌گفتن‪//‬د‪ :‬زن‪//‬ا و دزدی ک‪//‬رده‌ای؛ من‬
‫گفتم‪ :‬بارالها! فرزندم را مانند او مگردان‪ .‬اما تو گفتی‪ :‬بار الها! م‪//‬را مانن‪//‬د او‬
‫بگردان»‪.‬‬
‫(در روایت صحیح بخاری آمده اس‪//‬ت ک‪//‬ه م‪//‬ادر در ادام‪//‬ه گفت‪ :‬چ‪//‬را چ‪//‬نین‬
‫دعا کردی؟ کودک گفت‪ :‬آن مرد سوار‪ ،‬یکی از جباران و ستمگران ب‪//‬ود؛ ام‪//‬ا‬
‫درباره‌ی این کنیز‪ ،‬مردم می‌گویند‪ :‬دزدی و زنا کرده است؛ حال آنکه او چنین‬
‫کاری انجام نداده است)‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬ترک جهاد بخاطر نیکی به پدر و مادر و همراهی با آنها‬
‫‪1756‬ـ عن َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ل َقاَل ‪َ :‬أْقَبَل َر ُجٌل ِإَلى َنِبِّى ِهَّللا ص َفَق اَل ‪:‬‬
‫ُأَباِيُعَك َع َلى اْلِهْج َرِة َو اْلِج َهاِد ‪َ ،‬أْبَتِغ ى اَألْج َر ِم َن ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فَهْل ِم ْن َو اِل َد ْيَك َأَح ٌد َحٌّى »؟‬
‫َق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ب ْل ِكَالُهَم ا‪َ ،‬ق اَل «َفَتْبَتِغ ي اَألْج َر ِم َن ِهَّللا»؟ َق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬ف اْر ِج ْع ِإَلى‬
‫َو اِلَد ْيَك َفَأْح ِس ْن ُصْح َبَتُهَم ا»‪( .‬م‪)2549/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد الله بن عمرو بن عاص ل می‌گوید‪ :‬مردی ن‪//‬زد رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫آمد و گفت‪ :‬با تو بیعت می‌کنم که هجرت نم‪//‬ایم و جه‪//‬اد کنم و پ‪//‬اداش آن را از‬
‫الله متعال می‌خواهم‪ .‬رسول الله ص فرمود‪« :‬آیا یکی از پ‪//‬در و م‪//‬ادرت زن‪//‬ده‬
‫اس‪//‬ت»؟ آن م‪//‬رد گفت‪ :‬بل‪//‬ه؛ ه‪//‬ردو زنده‌ان‪//‬د‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬در‬
‫جستجوی اجر و پاداش الله متعال هستی»؟ گفت‪ :‬بله‪ .‬فرمود‪« :‬پس نزد پ‪//‬در و‬
‫مادرت برگرد و با آنان به خوبی رفتار کن»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬درباره‌ی این سخن پیامبر اکرم ص کـه فرمـود‪« :‬هللا متعـال نافرمـانی از مـادران را‬
‫حرام قرار داده است»‬
‫‪1757‬ـ َع ِن اْلُمِغ يَرِة ْبِن ُش ْع َبَة س َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن َهَّللا ﻷ َح َّر َم َع َلْيُك ْم‬
‫ُع ُقوَق اُألَّمَهاِت‪َ ،‬وَو ْأَد اْلَبَناِت َو َم ْنًعا َو َهاِت‪َ ،‬و َك ِرَه َلُك ْم َثَالًثا‪ِ :‬قيَل َو َقاَل ‪َ ،‬و َك ْث َر َة الُّس َؤ اِل ‪،‬‬
‫َو ِإَض اَع َة اْلَم اِل »‪( .‬م‪)593/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از مغ‪//‬یره بن ش‪//‬عبه س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا‬
‫متعال نافرمانی از مادران‪ ،‬زنده به گور کردن دختران‪ ،‬به زور گرفتن چیزی‪ ،‬و‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪344‬‬

‫ندادن حق دیگران را برای شما حرام قرار داده است‪ .‬همچنین سخن بیهوده گفتن‪،‬‬
‫زیاد از دیگران خواستن‪ ،‬و ضایع کردن مال را ناپسند و مکروه دانسته است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬بینی کسی‌که پدر و مادرش یا یکی از آنها را در حالت پیری دریابد و با وجــود این‪،‬‬
‫وارد بهشت نگردد‪ ،‬به خاک مالیده شود‬
‫‪1758‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ر ِغ َم َأْنُفُه‪ُ ،‬ثَّم َر ِغ َم َأْنُف ُه‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َرِغ َم َأْنُف ُه» ِقي‪َ/‬ل ‪َ :‬م ْن َي ا َر ُس وَل ِهَّللا؟ َق اَل ‪َ« :‬م ْن َأْد َر َك َو اِلَد ْي ِه ِع ْن َد اْلِكَب ِر ‪َ ،‬أَح َد ُهَم ا َأْو‬
‫ِكَلْيِهَم ا‪ُ ،‬ثَّم َلْم َيْد ُخ ِل اْلَج َّنَة»‪( .‬م‪)2551/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬بینی‌اش به خ‪//‬اک مالیده‬
‫شود؛ دوباره بینی‌اش به خاک مالیده شود؛ باز هم بینی‌اش به خاک مالیده ش‪//‬ود»‪.‬‬
‫شخصی پرسید‪ :‬بینی چه کسی یا رسول هللا؟ فرمود‪« :‬بینی کسی‌که پدر و مادرش‬
‫یا یکی از آنها را در حالت پیری دریابد و با وجود این‪ ،‬وارد بهشت نگردد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬بهترین نیکی آن است که شخص با خانواده‌ی دوستان پدرش‪ ،‬نیکی کند‬
‫‪1759‬ـ َع ِن َعبِدِهللا اْبِن ُع َم َر ل‪َ :‬أَّنُه َك اَن ِإَذ ا َخ َرَج ِإَلى َم َّك َة َك اَن َل ُه ِح َم اٌر َيَت َر َّوُح‬
‫َع َلْيِه‪ِ ،‬إَذ ا َم َّل ُر ُك وَب الَّراِح َلِة‪َ ،‬و ِع َم اَم ٌة َيُش ُّد ِبَها َر ْأَس ُه‪َ ،‬فَبْيَنا ُهَو َيْو ًم ا َع َلى َذ ِلَك اْلِح َم اِر ‪،‬‬
‫ِإْذ َم َّر ِبِه َأْع َر اِبٌّى ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬أَلْس َت اْبَن ُفَالِن ْبِن ُفَالٍن ؟ َق اَل ‪َ :‬بَلى‪َ ،‬فَأْع َط اُه اْلِح َم اَر َو َق اَل ‪:‬‬
‫اْر َكْب َهَذ ا‪َ ،‬و اْلِع َم اَم َة‪َ ،‬ق اَل ‪ :‬اْش ُدْد ِبَه ا َر ْأَس َك ‪َ ،‬فَق اَل َل ُه َبْعُض َأْص َح اِبِه‪َ :‬غ َف َر ُهَّللا َل َك‬
‫َأْع َطْيَت َهَذ ا اَألْع َر اِبَّى ِح َم اًرا ُكْنَت َتَر َّوُح َع َلْيِه‪َ ،‬و ِع َم اَم ًة ُكْنَت َتُش ُّد ِبَه ا َر ْأَس َك! َفَق اَل ‪:‬‬
‫ِإِّني َسِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّن ِم ْن َأَبِّر اْلِبِّر ِص َلَة الَّرُج ِل َأْه َل ُو ِّد َأِبي‪ِ/‬ه‪َ ،‬بْع َد َأْن‬
‫ُيَو ِّلَى » َو ِإَّن َأَباُه َك اَن َص ِد يًقا ِلُع َم َر ‪( .‬م‪)2552/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عبد هللا بن عمر ل روایت است که‪ :‬وقتی از مک‪//‬ه ب‪//‬یرون می‌رفت‪،‬‬
‫االغی با خود داشت که هنگام خسته شدن از سواری شتر‪ ،‬ب‪//‬ر آن‪ ،‬س‪//‬وار می‌ش‪//‬د‪.‬‬
‫همچنین عمامه‌ای داشت که با آن‪ ،‬سرش را می‌بست‪ .‬روزی‪ ،‬سوار ب‪//‬ر االغ ب‪//‬ود‬
‫که یک مرد بادی‪//‬ه نش‪//‬ین از کن‪//‬ارش می‌گذش‪//‬ت‪ .‬عب‪//‬د هللا بن عم‪//‬ر ل گفت‪ :‬آی‪//‬ا ت‪//‬و‬
‫فرزند فالنی بن فالنی نیستی؟ آن مرد گفت‪ :‬بله‪ .‬ابن عمر االغ و عمامه‌اش را ب‪//‬ه‬
‫او داد و گفت‪ :‬بر این االغ‪ ،‬سوار شو‪ ،‬و این عمام‪//‬ه را بپ‪//‬وش‪ .‬یکی از همراه‪//‬ان‬
‫ابن عمر ب‪//‬ه او گفت‪ :‬هللا متع‪//‬ال ت‪//‬و را ببخش‪//‬د؛ االغی را ک‪//‬ه ب‪//‬رای تن‪//‬وع‪ ،‬ب‪//‬ر آن‬
‫سوار می‌ش‪/‬دی و عم‪/‬امه‌ای را ک‪/‬ه س‪/‬رت را ب‪/‬ا آن می‌بس‪/‬تی‪ ،‬ب‪/‬ه این بادی‪/‬ه نش‪/‬ین‬
‫دادی! ابن عمر ل گفت‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬به‪//‬ترین نیکی آن‬
‫است که یک شخص‪ ،‬بعد از م‪//‬رگ پ‪//‬درش‪ ،‬ب‪//‬ا خ‪//‬انواده‌ی دوس‪//‬تان پ‪//‬درش‪ ،‬نیکی‬
‫کند»‪ .‬همانا پدرش دوست عمرس بود‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬فضیلت احسان کردن به دختران‬
‫‪1760‬ـ َعن َعاِئَش َة ب َز ْو َج الَّنِبِّى ص َق اَلْت ‪َ :‬ج اَء ْتِني اْم َر َأٌة‪َ ،‬و َم َعَه ا اْبَنَت اِن َلَه ا‪،‬‬
‫َفَس َأَلْتِنى َفَلْم َتِج ْد ِع ْنِد ي َشْيًئا َغْيَر َتْم َرٍة َو اِح َدٍة‪َ ،‬فَأْع َطْيُتَه ا ِإَّياَه ا‪َ ،‬فَأَخ َذْتَها َفَقَس َم ْتَها َبْيَن‬
‫اْبَنَتْيَها‪َ ،‬و َلْم َتْأُك ْل ِم ْنَها َشْيًئا‪ُ ،‬ثَّم َقاَم ْت َفَخ َر َج ْت َو اْبَنَتاَه ا‪َ ،‬ف َد َخ َل َع َلَّي الَّنِبُّى ص َفَح َّد ْثُت ُه‬
 ‫‪345‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫َحِد يَثَها‪َ ،‬فَقاَل الَّنِبُّي ص‪َ« :‬مِن اْبُتِلَى ِم َن اْلَبَناِت ِبَش ْى ٍء ‪َ ،‬فَأْح َس َن ِإَلْيِهَّن ‪ُ ،‬ك َّن َل ُه ِس ْتًرا ِم َن‬
‫الَّناِر »‪( .‬م‪)2629/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬یک زن با دو دخترش به خ‪//‬انه‌ی من آم‪//‬د و‬
‫چیزی خواست‪ .‬در آن لحظه‪ ،‬بجز یک دانه‌ی خرما‪ ،‬چیز دیگری در خان‪//‬ه نب‪//‬ود‪.‬‬
‫آن را به او دادم‪ .‬آن زن‪ ،‬دانه‌ی خرما را میان دو دخ‪//‬ترش تقس‪//‬یم ک‪//‬رد و خ‪//‬ودش‬
‫چیزی نخورد‪ .‬سپس‪ ،‬برخاس‪//‬ت و رفت‪ .‬وقتی ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص تش‪//‬ریف آورد‪،‬‬
‫جریان را برایش تعریف کردم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬هر کس که به وس‪//‬یله‌ی‬
‫چند دختر‪ ،‬مورد آزمایش قرار گ‪//‬یرد (و او آنه‪//‬ا را درس‪//‬ت ت‪//‬ربیت کن‪//‬د)‪ ،‬ب‪//‬رایش‬
‫سپری در برابر آتش دوزخ‪ ،‬خواهند شد»‪.‬‬
‫‪1761‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َع اَل َج اِر َيَتْيِن َح َّتى‬
‫َتْبُلَغا‪َ ،‬ج اَء َيْو َم اْلِقَياَم ِة َأَنا َو ُهَو » َو َض َّم َأَص اِبَع ُه‪( .‬م‪)2631/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالکلمی‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬کس‪//‬ی ک‪//‬ه دو دخ‪//‬تر را‬
‫سرپرستی کند‪ ،‬تا اینکه به سن بلوغ برسند‪ ،‬روز قیامت‪ ،‬در ح‪//‬الی می‌آی‪//‬د ک‪//‬ه من‬
‫و او اینگونه هستیم» و انگشتانش را به هم چسباند‪( .‬کنار هم هستیم‪).‬‬
‫باب (‪ :)8‬بجا آوردن حق خویشاوندی باعث طوالنی شدن عمر می‌گردد‬
‫‪1762‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪َ« :‬م ْن َس َّر ُه َأْن‬
‫ُيْبَس َط َع َلْيِه ِر ْز ُقُه‪َ ،‬أْو ُيْنَس َأ ِفي َأَثِرِه‪َ ،‬فْلَيِص ْل َر ِح َم ُه»‪( .‬م‪)2557/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول الله ص فرمود‪« :‬ه‪//‬رکس ک‪//‬ه‬
‫می‌خواهد روزی‌اش زیاد گردد و عمرش طوالنی شود‪ ،‬باید حق خویشاوندی را بج‪//‬ا‬
‫آورد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬بجا آوردن حق خویشاوندی اگرچه آنان بجای نیاورند‬
‫‪1763‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا ِإَّن ِلي َقَر اَب ًة‪َ :‬أِص ُلُهْم‬
‫َو َيْقَطُعوِني‪َ ،‬و ُأْح ِس ُن ِإَلْيِهْم َو ُيِس يُئوَن ِإَلَّى ‪َ ،‬و َأْح ُلُم َع ْنُهْم َو َيْج َهُل وَن َع َلَّى ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬لِئْن ُكْنَت‬
‫َك َم ا ُقْلَت ‪َ ،‬فَك َأَّنَم ا ُتِس ُّفُهُم اْلَم َّل‪َ ،‬و َال َيَز اُل َم َع َك ِم َن ِهَّللا َظِهيٌر َع َلْيِهْم ‪َ ،‬م ا ُد ْم َت َع َلى َذ ِل َك»‪.‬‬
‫(م‪)2558/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬اب‪///‬وهریره س می‌گوی‪///‬د‪ :‬م‪///‬ردی ع‪///‬رض ک‪///‬رد‪ :‬ی‪///‬ا رس‪///‬ول هللا! من‬
‫خویش‪//‬اوندانی دارم ک‪//‬ه ح‪//‬ق خویش‪//‬اوندی آن‪//‬ان را بج‪//‬ا می‌آورم؛ ام‪//‬ا آن‪//‬ان ح‪//‬ق‬
‫خویش‪//‬اوندی را بج‪//‬ا نمی‌آورن‪//‬د‪ .‬من ب‪//‬ا آنه‪//‬ا نیکی می‌کنم؛ ام‪//‬ا آن‪//‬ان ب‪//‬ا من ب‪//‬دی‬
‫می‌کنند‪ .‬من در مقابل آنان‪ ،‬صبر می‌کنم‪ ،‬و بردب‪//‬اری می‌ورزم؛ ام‪//‬ا آنه‪//‬ا جه‪//‬الت‬
‫می‌ورزند و بد اخالقی می‌کنند‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬اگر تو اینگونه باش‪//‬ی ک‪//‬ه‬
‫می‌گویی‪ ،‬مانند این است که خاکستر داغ در دهان آنان می‌ریزی؛ و تا زمانی ک‪//‬ه‬
‫اینگونه رفتار کنی‪ ،‬همچنان یک پشتیبان از جانب هللا متعال علیه آنان‪ ،‬همراه ت‪//‬و‬
‫خواهد بود»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪346‬‬
‫باب (‪ :)10‬در مورد رعایت حق خویشاوندی و عدم رعایت آن‬
‫‪1764‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َخ َلَق اْلَخ ْل َق‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا‬
‫َفَر َغ ِم ْنُهْم َقاَم ِت الَّر ِح ُم َفَقاَلْت ‪َ :‬هَذ ا َم َقاُم اْلَع اِئِذ ِم َن اْلَقِط يَع ِة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ :‬أَم ا َتْر َض ْيَن َأْن‬
‫َأِص َل َم ْن َو َص َلِك َو َأْقَطَع َم ْن َقَطَعِك ؟ َقاَلْت ‪َ :‬بَلى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَذ اَك َلِك » ُثَّم َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«اْقَرُء وا ِإْن ِش ْئُتْم ‪َ﴿ :‬فَهۡل َع َس ۡي ُتۡم ِإن َتَو َّلۡي ُتۡم َأن ُتۡف ِس ُدوْا ِفي ٱَأۡلۡر ِض َو ُتَقِّطُع ٓو ْا َأۡر َح اَم ُك ۡم‬
‫َٰٓل‬
‫‪ُ ٢٢‬أْو ِئَك ٱَّل ِذ يَن َلَع َنُهُم ٱُهَّلل َفَأَص َّم ُهۡم َو َأۡع َم ٰٓى َأۡب َٰص َر ُهۡم ‪َ ٢٣‬أَفاَل َيَت َد َّبُروَن ٱۡل ُق ۡر َء اَن َأۡم‬
‫َع َلٰى ُقُلوٍب َأۡق َفاُلَهٓا‪[ ﴾٢٤‬محمد‪( .]24-22 :‬م‪)2554/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال‪ ،‬موج‪//‬ودات را‬
‫آفرید‪ .‬و هنگامی که از آف‪//‬رینش آنه‪//‬ا ف‪//‬راغت ی‪//‬افت‪ ،‬خویش‪//‬اوندی (ص‪//‬له‌ی رحم)‬
‫برخاست و گفت‪ :‬این‪ ،‬جایگاه پناه جویان به تو از قطع پیون‪//‬د خویش‪//‬اوندی اس‪//‬ت‪.‬‬
‫هللا متعال فرمود‪ :‬آیا راضی می‌شوی ک‪//‬ه ه‪//‬رکس‪ ،‬پیون‪//‬د خویش‪//‬اوندی را رع‪//‬ایت‬
‫کند‪ ،‬من او را با خود‪ ،‬وصل کنم و هرکس پیوند خویشاوندی را قطع کن‪//‬د‪ ،‬من او‬
‫را از خود‪ ،‬قطع کنم؟ گفت‪ :‬بلی‪ .‬هللا متعال فرمود‪ :‬پس چنین خواهم کرد»‪.‬‬
‫سپس رسول هللا ص فرمود‪ :‬اگر خواستید در این باره این آی‪//‬ه را تالوت کنید‪:‬‬
‫َٰٓل‬
‫﴿َفَهۡل َع َس ۡي ُتۡم ِإن َتَو َّلۡي ُتۡم َأن ُتۡف ِس ُدوْا ِفي ٱَأۡلۡر ِض َو ُتَقِّطُع ٓو ْا َأۡر َح اَم ُك ۡم ‪ُ ٢٢‬أْو ِئ َك ٱَّل ِذ يَن‬
‫َلَع َنُهُم ٱُهَّلل َفَأَص َّم ُهۡم َو َأۡع َم ٰٓى َأۡب َٰص َر ُهۡم ‪َ ٢٣‬أَفاَل َيَتَد َّبُروَن ٱۡل ُق ۡر َء اَن َأۡم َع َلٰى ُقُل وٍب َأۡق َفاُلَه ٓا‬
‫‪.﴾٢٤‬‬
‫«آیا اگر ـ از اسالم ـ روی گردان شوید‪ ،‬جز این انتظار دارید که در زمین‪ ،‬فساد کنید و‬
‫پیوند خویشاوندی میان خودتان را قطع کنید؛ آنان‪ ،‬کسانی هستند که الله متعال آنها را نفرین‬
‫کرده است‪ .‬لذا گوش‌هایشان را ـ از شنیدن حق ـ کر‪ ،‬و چشمانشان را ـ از دیدن راه هدایت ـ‬
‫کور کرده است‪ .‬آیا درباره‌ی قرآن نمی‌اندیشند؟ یا این که بر دلها‪ ،‬قفلهای ویژه‌ای زده‌اند؟»‬
‫‪1765‬ـ َعن ُج َبْيِر ْبِن ُم ْطِع ٍم س‪َ :‬ع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪َ« :‬ال َي ْد ُخ ُل اْلَج َّن َة َق اِط ٌع» َق اَل‬
‫اْبُن َأِبي ُع َم َر ‪َ :‬قاَل ُسْفَياُن ‪َ :‬يْع ِني َقاِطَع َرِح ٍم ‪( .‬م‪)2556/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬جبیر بن مطعم س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬کس‪//‬ی ک‪//‬ه پیون‪//‬د‬
‫خویشاوندی را قطع می‌کند‪ ،‬وارد بهشت نمی‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬در مورد سرپرست یتیم‬
‫‪1766‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ك اِفُل اْلَيِتيِم ‪َ ،‬لُه َأْو ِلَغْيِرِه‪َ ،‬أَن ا‬
‫َو ُهَو َك َهاَتْيِن ِفي اْلَج َّنِة» َو َأَش اَر َم اِلٌك ِبالَّسَّباَبِة َو اْلُو ْس َطى‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص با اشاره‌ی با دو انگشت س‪//‬بابه و‬
‫میانه فرمود‪« :‬من و کسی‌که یک یتیم خویشاوند یا غ‪//‬یر خویش‪//‬اوند را سرپرس‪//‬تی‬
‫کند‪ ،‬در بهشت‪ ،‬مانند این دو انگشت در کنار یکدیگر خواهیم بود»‪.‬‬
 ‫‪347‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫باب (‪ :)12‬پاداش کسی‌که در جهت تأمین نیازهای زنان بیوه‪ ،‬و مساکین‪ ،‬تالش می‌کند‬
‫‪1767‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪« :‬الَّساِع ى َع َلى اَألْر َم َل ِة َو اْلِم ْس ِكيِن ‪،‬‬
‫َك اْلُمَج اِهِد ِفي َس ِبيِل ِهَّللا‪ ،‬ـــــ َو َأْح ِس ُبُه َقاَل ‪ :‬ــــــ َو َك اْلَق اِئِم َال َيْفُت ُر َو َك الَّص اِئِم َال ُيْفِط ُر»‪.‬‬
‫(م‪)2982/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬کسی که در جهت ت‪//‬أمین‬
‫نیازهای زنان بیوه و مساکین‪ ،‬تالش می‌کند»‪ .‬و فکر می‌کنم که اف‪//‬زود‪« :‬و مانن‪//‬د‬
‫کسی است که در راه هللا‪ ،‬جه‪//‬اد می‌نمای‪//‬د و مانن‪//‬د کس‪//‬ی اس‪//‬ت ک‪//‬ه ش‪//‬بها را ب‪//‬دون‬
‫خستگی‪ ،‬در عبادت بسر می‌برد و روزها را پشت سرهم روزه می‌گیرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬در مورد کسانی که به خاطر هللا متعال یکدیگر را دوست داشته باشند‬
‫‪1768‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َيُق وُل َي ْو َم اْلِقَياَم ِة‪:‬‬
‫َأْيَن اْلُم َتَح اُّبوَن ِبَج َالِلى؟ اْلَيْو َم ُأِظ ُّلُهْم ِفي ِظ ِّلي‪َ ،‬يْو َم َال ِظ َّل ِإَّال ِظ ِّلي»‪( .‬م‪)2566/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬هللا متع‪//‬ال‬
‫می‌فرماید‪ :‬کجایند کسانی که به خاطر من یکدیگر را دوست داشته‌اند؟ من امروز‬
‫آنان را در سایه‌ی خود‪ ،‬جای خواهم داد؛ روزی که سایه‌ای جز سایه‌ی من وجود‬
‫ندارد»‪.‬‬
‫‪1769‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص‪َ« :‬أَّن َر ُج ًال َزاَر َأًخ ا َلُه ِفي َقْر َيٍة ُأْخ َر ى‪،‬‬
‫َفَأْر َص َد ُهَّللا َلُه‪َ ،‬ع َلى َم ْد َر َجِتِه‪َ ،‬م َلًك ا‪َ ،‬فَلَّم ا َأَتى َع َلْيِه َقاَل ‪َ :‬أْيَن ُتِر يُد؟ َقاَل ‪ُ :‬أِر يُد َأًخ ا ِلي ِفي‬
‫َهِذِه اْلَقْر َيِة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬هْل َلَك َع َلْيِه ِم ْن ِنْع َم ٍة َتُرُّبَها؟ َقاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬غْيَر َأِّني َأْح َبْبُتُه ِفي ِهَّللا ﻷ‪َ ،‬قاَل ‪:‬‬
‫َفِإِّنى َر ُسوُل ِهَّللا ِإَلْيَك‪ِ ،‬بَأَّن َهَّللا َقْد َأَح َّبَك َك َم ا َأْح َبْبَتُه ِفيِه»‪( .‬م‪)2567/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬مردی‪ ،‬برای مالقات ب‪//‬رادر‬
‫دینی‌اش‪ ،‬به روستای دیگری رفت‪ .‬هللا متعال به فرش‪//‬ته‌ای دس‪//‬تور داد ت‪//‬ا س‪//‬ر راه‬
‫او بنشیند‪ .‬هنگامی که آن مرد به فرشته رس‪//‬ید‪ ،‬فرش‪//‬ته پرس‪//‬ید‪ :‬کج‪//‬ا می‌روی؟ آن‬
‫مرد گفت‪ :‬برای مالقات برادر دینی‌ام به این روستا می‌روم‪ .‬فرشته پرسید‪ :‬آیا ت‪//‬و‬
‫نزد او مصلحت و منفعتی داری که می‌خواهی آن را افزایش دهی؟ آن م‪//‬رد گفت‪:‬‬
‫نه‪ ،‬فقط به خاطر خشنودی هللا‪ ،‬او را دوس‪/‬ت دارم‪ .‬فرش‪/‬ته گفت‪« :‬م‪/‬را هللا متع‪/‬ال‬
‫نزد تو فرستاده است تا به تو اعالن کنم که هللا ت‪//‬و را دوس‪//‬ت دارد‪ ،‬همانگون‪//‬ه ک‪//‬ه‬
‫تو آن مرد را به خاطر هللا دوست داری»‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬روز قیامت‪ ،‬هرکس با دوستانش حشر می‌شود‬
‫‪1770‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ج اَء َر ُجٌل ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل‬
‫ِهَّللا َم َتى الَّس اَع ُة؟ َقاَل ‪َ« :‬و َم ا َأْع َد ْدَت ِللَّس اَع ِة»؟ َقاَل ‪ُ :‬حَّب ِهَّللا َو َر ُسوِلِه‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فِإَّن َك َم َع‬
‫َم ْن َأْح َبْبَت » َق اَل َأَنٌس ‪َ :‬فَم ا َفِر ْح َن ا‪َ ،‬بْع َد اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬فَر ًح ا َأَش َّد ِم ْن َق ْو ِل‬
‫الَّنِبِّي ص‪َ« :‬فِإَّنَك َم َع َم ْن َأْح َبْبَت » َقاَل َأَنٌس ‪َ :‬فَأَنا ُأِح ُّب َهَّللا َو َر ُسوَلُه‪َ ،‬و َأَب ا َبْك ٍر َو ُع َم َر ‪،‬‬
‫َفَأْر ُجو َأْن َأُك وَن َم َع ُهْم ‪َ ،‬و ِإْن َلْم َأْع َم ْل ِبَأْع َم اِلِهْم ‪( .‬م‪)2639/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪348‬‬

‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬مردی نزد رسول هللا ص آم‪//‬د و گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا!‬
‫قیامت کی ب‪//‬ر پ‪//‬ا می‌ش‪//‬ود؟ رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬رای آن‪ ،‬چ‪//‬ه ت‪//‬دارک‬
‫دیده‌ای»؟ گفت‪ :‬چیزی آم‪//‬اده نک‪//‬رده‌ام ج‪//‬ز اینک‪//‬ه هللا و رس‪//‬ولش را دوس‪//‬ت دارم‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬ت‪/‬و روز قیامت ب‪/‬ا کس‪/‬ی هم‪/‬راه خ‪/‬واهی ب‪/‬ود ک‪/‬ه او را‬
‫دوست داری»‪.‬‬
‫انس س می‌گوی‪//‬د‪ :‬هیچ چ‪//‬یزی م‪//‬ا را ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی این س‪//‬خن ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫خوشحال نک‪//‬رد ک‪//‬ه فرم‪//‬ود‪« :‬ت‪//‬و ب‪//‬ا کس‪//‬ی هم‪//‬راه خ‪//‬واهی ب‪//‬ود ک‪//‬ه او را دوس‪//‬ت‬
‫داری»‪ .‬انس س ادامه داد‪ :‬من نبی اکرم ص‪‌،‬ابوبکر و عمر ل را دوس‪//‬ت دارم و‬
‫به خاطر همین دوستی‪ ،‬امیدوارم که روز قیامت ‌‪ ،‬همراه آنان باشم اگرچه اعم‪//‬الی‬
‫مانند اعمال آنها ندارم‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬هرگاه‪ ،‬هللا متعال بنده‌ای را دوست داشته باشد‪ ،‬محبوب بندگانش می‌گرداند‬
‫‪1771‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا ِإَذ ا َأَح َّب َع ْب ًدا َدَع ا‬
‫ِج ْبِر يَل َع َلي‪ِ/‬ه الَّس الم َفَق اَل ‪ِ :‬إِّني ُأِح ُّب ُفَالًن ا َفَأِح َّب ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فُيِح ُّب ُه ِج ْبِر يُل‪ُ ،‬ثَّم ُيَن اِد ى ِفي‬
‫الَّس َم اِء َفَيُقوُل‪ِ :‬إَّن َهَّللا ُيِح ُّب ُفَالًنا َفَأِح ُّبوُه‪َ ،‬فُيِح ُّبُه َأْهُل الَّس َم اِء ‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم ُيوَض ُع َل ُه اْلَقُب وُل‬
‫ِفي اَألْر ِض‪َ ،‬و ِإَذ ا َأْبَغ َض َع ْب ًدا َدَع ا ِج ْبِر يَل َفَيُق وُل‪ِ :‬إِّني ُأْبِغ ُض ُفَالًن ا َفَأْبِغ ْض ُه‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفُيْبِغ ُض ُه ِج ْبِر يُل‪ُ ،‬ثَّم ُيَن اِد ى ِفي َأْه ِل الَّس َم اِء ‪ِ :‬إَّن َهَّللا ُيْبِغ ُض ُفَالًن ا َفَأْبِغ ُض وُه‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفُيْبِغ ُضوَنُه‪ُ ،‬ثَّم ُتوَض ُع َلُه اْلَبْغ َض اُء ِفي اَألْر ِض»‪( .‬م‪)2637/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرمود‪« :‬هرگاه‪ ،‬الله متعال بن‪//‬ده‌ای‬
‫را دوست داش‪/‬ته باش‪/‬د‪ ،‬جبری‪/‬ل ÷ را ص‪/‬دا می‌زن‪/‬د و می‌گوی‪/‬د‪ :‬من فالنی را دوس‪/‬ت‬
‫دارم؛ تو هم او را دوست داشته باش‪ .‬در نتیجه‪ ،‬جبریل ÷ نیز او را دوس‪//‬ت داش‪//‬ته و‬
‫در آسمان‪ ،‬اعالن می‌کند و می‌گوید‪ :‬الله متعال فالنی را دوست دارد؛ شما ن‪//‬یز او را‬
‫دوست داشته باشید‪ .‬اینگونه ساکنان آسمان هم او را دوست می‌دارند‪ .‬وسرانجام‪ ،‬نزد‬
‫مردم روی زمین ن‪/‬یز مقب‪/‬ولیت پیدا می‌کن‪/‬د‪ .‬همچ‪/‬نین‪ ،‬هرگ‪/‬اه‪ ،‬الل‪/‬ه متع‪/‬ال ب‪/‬ا کس‪/‬ی‬
‫دشمنی ورزد‪ ،‬جبریل ÷ را صدا می‌زند و می‌گوید‪ :‬من ب‪/‬ا فالنی دش‪/‬من هس‪/‬تم؛ ش‪/‬ما‬
‫نیز او را دشمن بدارید‪ .‬در نتیجه‪ ،‬جبریل ÷ نیز او را دش‪//‬من داش‪//‬ته و میان س‪//‬اکنان‬
‫آسمان‪ ،‬اعالن می‌کند و می‌گوید‪ :‬الله متعال دشمن فالنی است؛ شما ن‪/‬یز او را دش‪/‬من‬
‫داشته باشید‪ .‬اینگونه ساکنان آسمان هم با او دشمنی می‌کنند‪ .‬و سرانجام‪ ،‬منفور مردم‬
‫روی زمین قرار می‌گیرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬ارواح‪ ،‬مانند لشکرهای متنوعی هستند که گرد هم آمده‌اند‬
‫‪1772‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س ـ َيْر َفُعُه ـ َقاَل ‪« :‬الَّناُس َم َع اِد ُن َك َم َع اِد ِن اْلِفَّض ِة َو ال‪َّ//‬ذ َهِب‪،‬‬
‫ِخ َياُر ُهْم ِفي اْلَج اِهِلَّيِة ِخ َياُر ُهْم ِفي اِإل ْس َالِم ِإَذ ا َفُقُهوا‪َ ،‬و اَألْر َو اُح ُج ُنوٌد ُمَج َّنَد ٌة‪َ ،‬فَم ا َتَع اَر َف‬
‫ِم ْنَها اْئَتَلَف ‪َ ،‬و َم ا َتَناَك َر ِم ْنَها اْخ َتَلَف »‪( .‬م‪)2638/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س روایت می‌کند ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬ردم‪ ،‬مانن‪//‬د‬
‫معادن طال و نقره هستند؛ آنان که در جاهلیت‪ ،‬بهترین مردم بودند‪ ،‬در اسالم ن‪//‬یز‬
‫به‪//‬ترین م‪//‬ردم هس‪//‬تند؛ البت‪//‬ه اگ‪//‬ر ش‪//‬ناخت دی‪//‬نی داش‪//‬ته باش‪//‬ند‪ .‬و ارواح‪ ،‬مانن‪//‬د‬
 ‫‪349‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫لشکرهای متنوعی هستند که گرد هم آمده‌اند؛ لذا آنهایی که صفات و خصوصیات‬

‫نزدیک و شبیه به هم داشته باشند‪ ،‬در کنار یک‪/‬دیگر قرار می‌گیرن‪/‬د؛ و آن‪/‬انی ک‪/‬ه‬
‫خصوصیات و صفات متضاد و دور از هم داشته باشند‪ ،‬از هم فاصله می‌گیرند و‬
‫دچار اختالف می‌شوند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)17‬مؤمن برای مؤمن‪ ،‬به منزله‌ی یک ساختمان است‬
‫‪1773‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْلُم ْؤ ِم ُن ِلْلُم ْؤ ِم ِن َك اْلُبْنَي اِن ‪،‬‬
‫َيُش ُّد َبْعُضُه َبْعًض ا»‪( .‬م‪)2585/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوموس‪/‬ی اش‪/‬عری س می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص فرم‪/‬ود‪« :‬م‪/‬ؤمن ب‪/‬رای‬
‫مؤمن‪ ،‬به منزله‌ی یک ساختمان است که هر قسمت آن‪ ،‬موجب تقویت قس‪//‬مت دیگ‪//‬ر‬
‫آن می‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬مؤمنان در دوستی و شفقت و مهربانی با یکدیگر مانند یک بدن‌اند‬
‫‪1774‬ـ َع ِن الُّنْع َم اِن ْبِن َبِش يٍر س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م َث ُل اْلُم ْؤ ِمِنيَن ِفي‬
‫َتَو اِّد ِهْم َو َتَر اُح ِم ِهْم َو َتَع اُطِفِهْم ‪َ ،‬م َثُل اْلَجَسِد ‪ِ ،‬إَذ ا اْش َتَك ى ِم ْنُه ُعْض ٌو ‪َ ،‬تَداَعى َلُه َس اِئُر اْلَجَسِد‬
‫ِبالَّس َهِر َو اْلُح َّم ى»‪( .‬م‪)2586/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬نعم‪//‬ان بن بش‪//‬یر می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬مث‪//‬ال مؤمن‪//‬ان در‬
‫دوستی و شفقت و مهربانی با یکدیگر مانند یک بدن است که هر گ‪//‬اه عض‪//‬وی از‬
‫آن‪ ،‬به درد آید‪ ،‬سایر بدن در بیداری و تب با او همدرد می‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)19‬مسلمان برادر مسلمان است؛ به او ستم نمی‌کند و او را تنها نمی‌گذارد‬
‫‪1775‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َتَح اَس ُدوا‪َ ،‬و َال َتَناَج ُش وا‪،‬‬
‫َو َال َتَباَغُضوا‪َ ،‬و َال َتَداَبُروا‪َ ،‬و َال َيِبْع َبْعُض ُك ْم َع َلى َبْيِع َبْع ٍض‪َ ،‬و ُك وُن وا ِعَب اَد ِهَّللا ِإْخ َو اًن ا‪،‬‬
‫اْلُم ْس ِلُم َأُخ و اْلُم ْس ِلِم ‪َ ،‬ال َيْظِلُم ُه‪َ ،‬و َال َيْخ ُذُلُه‪َ ،‬و َال َيْح ِقُر ُه‪ ،‬الَّتْقَو ى َهُهَنا» َو ُيِش يُر ِإَلى َص ْد ِرِه‬
‫َثَالَث َم َّراٍت‪ِ« :‬بَح ْس ِب اْم ِرٍئ ِم َن الَّش ِّر َأْن َيْح ِقَر َأَخ اُه اْلُم ْس ِلَم ‪ُ ،‬ك ُّل اْلُم ْس ِلِم َع َلى اْلُم ْس ِلِم‬
‫َحَر اٌم ‪َ ،‬د ُم ُه َو َم اُلُه َو ِع ْر ُضُه»‪( .‬م‪)2564/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬حس‪/‬ادت نورزی‪/‬د؛ قیمت‬
‫کاالها را ب‪/‬دون اینک‪/‬ه نیت خری‪/‬د داش‪/‬ته باش‪/‬ید‪ ،‬ب‪/‬اال نبری‪/‬د؛ ب‪/‬ا یک‪/‬دیگر‪ ،‬دش‪/‬منی‬
‫نکنید؛ به یکدیگر‪ ،‬پشت ننمایید؛ بر معامله‌ی دیگران معامله ننمایید (ب‪//‬ا پ‪//‬رداخت‬
‫مبلغی بیشتر یا قول ف‪/‬روش ارزان‌ت‪/‬ر‪ ،‬م‪/‬انع مع‪/‬امله‌ی دیگ‪/‬ران نش‪/‬وید‪ ).‬مس‪/‬لمان‬
‫برادر مسلمان است؛ به او ستم نمی‌کن‪//‬د‪ ،‬او را تنه‪//‬ا نمی‌گ‪//‬ذارد و ب‪//‬ه او ب‪//‬ه دی‪//‬ده‌ی‬
‫حقارت نگاه نمی‌کند»‪ .‬و با دست به سینه‌اش اشاره نمود و سه بار فرم‪//‬ود‪« :‬تق‪//‬وا‬
‫اینجاست؛ همین گناه و بدی برای یک شخص‪ ،‬کافی است که ب‪//‬رادر مس‪//‬لمانش را‬
‫تحقیر کند؛ خون و مال و آبرو و همه چیز یک مس‪//‬لمان ب‪//‬ر مس‪//‬لمان دیگ‪//‬ر ح‪//‬رام‬
‫است»‪.‬‬
‫ُظ‬ ‫ْن‬
‫‪1776‬ـ َع ْن ِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َال َي ُر ِإَلى‬ ‫َأ‬
‫ُص َو ِرُك ْم َو َأْم َو اِلُك ْم ‪َ ،‬و َلِكْن َيْنُظُر ِإَلى ُقُلوِبُك ْم َو َأْع َم اِلُك ْم »‪( .‬م‪)2564/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪350‬‬

‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متعال ب‪//‬ه چهره‌ه‪//‬ا و‬
‫اموال شما نگاه نمی‌کند؛ بلکه به دل‌ها و اعمال شما می‌نگرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬در مورد پوشاندن عیب‌های بنده‬
‫‪1777‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص أّن ه َق اَل ‪َ« :‬ال َيْس ُتُر ُهَّللا َع َلى َع ْب ٍد ِفي‬
‫الُّد ْنَيا‪ِ ،‬إَّال َس َتَرُه ُهَّللا َيْو َم اْلِقَياَم ِة»‪( .‬م‪)2590/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرم‪/‬ود‪« :‬عیب ه‪/‬ر بن‪/‬ده‌ای را ک‪/‬ه‬
‫هللا متعال در دنیا‪ ،‬بپوشاند‪ ،‬در روز قیامت‪ ،‬نیز می‌پوشاند»‪.‬‬
‫َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪َ« :‬ال َيْس ُتُر َع ْبٌد َعْبًدا ِفي ال ‪ُّ/‬د َيا‪ِ ،‬إ َس َتَرُه ُهَّللا‬
‫َّال‬ ‫ْن‬
‫َيْو َم اْلِقَياَم ِة»‪.‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬ر بن‪//‬ده‌ای ک‪//‬ه عیب‬
‫بن‪///‬ده‌ی دیگ‪///‬ری را در دنیا بپوش‪///‬اند‪ ،‬هللا متع‪///‬ال عیوبش را در روز قیامت‪،‬‬
‫می‌پوشاند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)21‬در مورد سفارش همنشینان‬
‫‪1778‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل الَّلِه ص ِإَذ ا َأَتاُه َطاِلُب َح اَج ٍة ‪َ ،‬أْق َب َل‬
‫َع َلى ُج َلَس اِئِه َفَقاَل ‪« :‬اْش َفُعوا َفْلُتْؤ َج ُر وا‪َ ،‬و ْلَيْق ِض الَّلُه َع َلى ِلَس اِن َنِبِّي ِه َم ا َأَح َّب »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2627‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوموس‪//‬ی س روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه‪ :‬هرگ‪//‬اه‪ ،‬س‪//‬ائلی ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص‬
‫می‌آمد و یا کسی‪ ،‬از پیامبر اک‪//‬رم ص درخواس‪//‬ت ح‪//‬اجتی می‌ک‪//‬رد‪ ،‬رس‪//‬ول اک‪//‬رم‬
‫ص خطاب به صحابه ش می‌فرمود‪« :‬شما نیز (در حق این شخص) سفارش کنید‬
‫تا در اجر‪ ،‬شریک شوید؛ هللا متعال بر زبان پیامبرش آنچه را که بخواهد‪ ،‬ج‪//‬اری‬
‫می‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)22‬مثال همنشین خوب‬
‫‪1779‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّنَم ا َم َثُل اْلَجِليِس الَّصاِلِح َو اْلَجِليِس‬
‫الَّس ْو ِء ‪َ ،‬ك َح اِم ِل اْلِم ْس ِك َو َناِفِخ اْلِكيِر ‪َ ،‬فَح اِم ُل اْلِم ْس ِك ‪ِ ،‬إَّم ا َأْن ُيْح ِذَيَك ‪َ ،‬و ِإَّم ا َأْن َتْبَت اَع ِم ْن ُه‪،‬‬
‫َو ِإَّم ا َأْن َتِج َد ِم ْنُه ِر يًحا َطِّيَبًة‪َ ،‬و َن اِفُخ اْلِك يِر ‪ِ ،‬إَّم ا َأْن ُيْح ِر َق ِثَياَب َك‪َ ،‬وِإَّم ا َأْن َتِج َد ِر يًح ا‬
‫َخ ِبيَثًة»‪( .‬م‪)2628/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی س می‌گوید‪ :‬نبی اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬مث‪/‬ال همنش‪/‬ین خ‪/‬وب و‬
‫بد‪ ،‬مانند حامل ُم شک و دمنده‌ی َد ِم آهنگ‪//‬ر اس‪//‬ت؛ حام‪//‬ل مش‪//‬ک ی‪//‬ا ب‪//‬ه ت‪//‬و مش‪//‬ک‬
‫می‌دهد یا از او می‌خری و یا اینکه بوی خوش آن‪ ،‬به مشامت می‌رسد؛ و دمنده‌ی‬
‫َدم آهنگر یا لباسهایت را می‌سوزاند و یا بوی بد آن‪ ،‬به مشامت می‌رسد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)23‬سفارش در مورد همسایه‬
‫‪1780‬ـ عن َعاِئَش َة ب َق اَلت‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪َ« :‬م ا َزاَل ِج ْبِر يُل‬
‫ُيوِص يِنى ِباْلَج اِر َح َّتى َظَنْنُت َأَّنُه َلُيَو ِّر َثَّنُه»‪( .‬م‪)2625/‬‬
 ‫‪351‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص فرمود‪« :‬جبرئیل آنقدر م‪//‬را‬
‫در مورد همسایه سفارش نمود که خیال کردم او را شریک ارث‪ ،‬قرار می‌دهد»‪.‬‬
‫‪1781‬ـ َع ْن َأِبي َذ ٍّر س َق اَل ‪ِ :‬إَّن َخ ِليِلى ص َأْو َص اِني‪ِ« :‬إَذ ا َطَبْخ َت َم َر ًق ا َف َأْك ِثْر‬
‫َم اَءُه‪ُ ،‬ثَّم اْنُظْر َأْهَل َبْيٍت ِم ْن ِج يَر اِنَك‪َ ،‬فَأِص ْبُهْم ِم ْنَها ِبَم ْعُروٍف »‪( .‬م‪)2625/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬اب‪//‬و ذر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای اب‪//‬و ذر! هرگ‪//‬اه‪،‬‬
‫خورش یا شوربایی درست کردی‪ ،‬آب آن را زیاد کن؛ س‪/‬پس ب‪/‬ه ی‪/‬ک خ‪/‬انواده از‬
‫همسایه‌هایت‪ ،‬نگاه کن و آنها را بخوبی از آن شوربا‪ ،‬بهره‌مند گردان»‪.‬‬
‫باب (‪ :)24‬استحباب خوشرویی با مردم‬
‫‪1782‬ـ َع ْن َأِبي َذ ٍّر س َق اَل ‪َ :‬ق اَل ِلي الَّنِبُّي ص‪َ« :‬ال َتْح ِق َر َّن ِم َن اْلَم ْع ُروِف َش ْيًئا‪،‬‬
‫َو َلْو َأْن َتْلَقى َأَخ اَك ِبَو ْج ٍه َطْلٍق»‪( .‬م‪)2626/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوذر س میگوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه من فرم‪//‬ود‪« :‬هیچ ک‪//‬ار نیکی را‬
‫حقیر و کوچک نشمار؛ اگرچه با برادر مسلمانت را با خوشرویی مالقات کنی»‪.‬‬
‫باب (‪ :)25‬در مورد نرم‌خویی و مالیمت‬
‫‪1783‬ـ َع ْن َج ِريٍر س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬م ْن ُيْح َر ِم الِّر ْف َق ُيْح َر ِم اْلَخْي َر »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2592‬‬
‫ترجمه‪ :‬از جریر بن عبدهللا روایت است که نبی اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس از‬
‫نرم‌خویی و مالیمت‪ ،‬محروم گردد‪ ،‬از تمام نیکی‌ها محروم می‌شود»‪.‬‬
‫ْف‬
‫‪1784‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب‪َ ،‬ز ْو ِج الَّنِبِّى ص‪َ ،‬ع ِن الَّنِبِّى ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن الِّر َق َال َي وُن‬
‫ُك‬
‫ِفي َش ْى ٍء ِإَّال َزاَنُه‪َ ،‬و َال ُيْنَزُع ِم ْن َش ْى ٍء ِإَّال َش اَنُه»‪( .‬م‪)2594/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل ؛همسر گرامی نبی اکرم ص ؛ روایت می‌کند که ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫فرمود‪« :‬در هرکاری که ن‪//‬رم خ‪//‬ویی و مالیمت‪ ،‬رع‪//‬ایت ش‪//‬ود‪ ،‬م‪//‬زّین و آراس‪//‬ته‬
‫می‌گردد؛ و در هر کاری که رعایت نگردد‪ ،‬معیوب و زشت می‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)26‬هللا متعال نرم‌خویی و مالیمت را دوست دارد‬
‫‪1785‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ ،‬ز ْو ِج الَّنِبِّى ص‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬ي ا َعاِئَش ُة ِإَّن َهَّللا‬
‫َرِفيٌق ُيِح ُّب الِّر ْفَق‪َ ،‬و ُيْع ِط ى َع َلى الِّر ْفِق َم ا َال ُيْع ِط ى َع َلى اْلُع ْنِف ‪َ ،‬و َم ا َال ُيْع ِط ى َع َلى َم ا‬
‫ِسَو اُه»‪( .‬م‪)2593/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایش‪//‬ه ل؛ همس‪//‬ر گ‪//‬رامی‌ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص؛ می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬هللا متعال‪ ،‬مهربان است و نرمی و مهرب‪//‬انی را دوس‪//‬ت دارد؛ و ب‪//‬ر اث‪//‬ر‬
‫نرمی و مهربانی چیزهایی عنایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه ب‪//‬ا خش‪//‬ونت و اس‪//‬تفاده از روش‪//‬های‬
‫دیگر‪ ،‬نمی‌دهد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)27‬عذاب انسان متکبر‬
‫‪1786‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّي َو َأِبى ُهَر ْي َر َة ل َق اَال‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْلِع ُّز‬
‫ِإَز اُر ُه‪َ ،‬و اْلِكْبِرَياُء ِر َد اُؤ ُه‪َ ،‬فَم ْن ُيَناِز ُع ِنى َع َّذ ْبُتُه»‪( .‬م‪)2620/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪352‬‬

‫ترجمه‪ :‬ابو سعید خدری و ابوهریره ل میگویند‪ :‬رسول الله ص فرم‪//‬ود‪« :‬ع‪//‬زت‪،‬‬
‫ازار پروردگ‪//‬ار اس‪//‬ت؛ و کبری‪//‬ا (عظمت و بی‌نیازی) ردای اوس‪//‬ت؛ الل‪//‬ه متع‪//‬ال‬
‫می‌فرماید‪ :‬کسی‌که در این صفات با من کش‪/‬مکش و ن‪/‬زاع کن‪/‬د (تک‪/‬بر کن‪/‬د و غ‪/‬رور‬
‫ورزد) او را عذاب خواهم داد»‪.‬‬
‫‪1787‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ثَالَث ٌة َال ُيَك ِّلُم ُهُم ُهَّللا َي ْو َم‬
‫اْلِقَياَم ِة َو َال ُيَز ِّك يِهْم ـ َق اَل َأُب و ُمَع اِو َي َة‪َ :‬و َال َيْنُظ ُر ِإَلْيِهْم ـ َو َلُهْم َع َذ اٌب َأِليٌم ‪َ :‬ش ْيٌخ َزاٍن ‪،‬‬
‫َو َم ِلٌك َك َّذ اٌب ‪َ ،‬و َعاِئٌل ُم ْسَتْك ِبٌر»‪( .‬م‪)107/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬هللا متع‪//‬ال‬
‫با سه نفر‪ ،‬صحبت نمی‌کند‪ ،‬از گناهان‪ ،‬پاکشان نمی‌گرداند‪ ،‬به آنها نگاه نمی‌کند و‬
‫دچ‪//‬ار ع‪//‬ذاب دردن‪//‬اکی می‌ش‪//‬وند‪1 :‬ـ پ‪//‬یر زناک‪//‬ار ‪2‬ـ پادش‪//‬اه دروغگ‪//‬و ‪3‬ـ فق‪//‬یر‬
‫متکبر»‪.‬‬
‫ی‌کند‬
‫باب (‪ :)28‬درباره‌ی کسی که سوگند یاد م ‌‬
‫‪1788‬ـ َع ْن ُج ْنَدٍب س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َح َّدَث ‪َ« :‬أَّن َر ُج ًال َق اَل ‪َ :‬و ِهَّللا َال َيْغ ِف ُر ُهَّللا‬
‫ِلُفَالٍن ‪َ ،‬و ِإَّن َهَّللا َتَع اَلى َق اَل ‪َ :‬م ْن َذ ا الـمـَتَأَّلى َع َلَّي َأْن َال َأْغ ِف َر ِلُفَالٍن ‪َ ،‬ف ِإِّنى َق ْد َغ َف ْر ُت‬
‫ِلُفَالٍن ‪َ ،‬و َأْح َبْطُت َع َم َلَك»‪َ .‬أْو َك َم ا َقاَل ‪( .‬م‪)2591/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از جن‪//‬دب بن عب‪//‬د هللا س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«مردی گفت‪ :‬به هللا سوگند که هللا متع‪/‬ال فالنی را نمی‌آم‪/‬رزد‪ .‬هللا متع‪/‬ال فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫این چه کسی است که به من سوگند یاد می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه من فالنی را مغف‪//‬رت نمی‌کنم؟‬
‫همانا من فالنی را مغفرت نمودم و اعمالت را نابود س‪//‬اختم»‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫جمالتی شبیه این فرمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)29‬مدارا نمودن و حکم کسی که مردم او را به خاطر بدیهایش رها می‌کنند‬
‫‪1789‬ـ َعن َعاِئَش ُة ب‪َ :‬أَّن َر ُج ًال اْس َتْأَذ َن َع َلى الَّنِبِّي ص َفَق اَل ‪« :‬اْئ َذُنوا َل ُه‪َ ،‬فَلِبْئَس‬
‫اْبُن اْلَعِش يَرِة‪َ ،‬أْو ِبْئَس َر ُجُل اْلَعِش يَرِة» َفَلَّم ا َد َخ َل َع َلْي ِه َأَالَن َل ُه اْلَق ْو َل ‪َ ،‬ق اَلْت َعاِئَش ُة‪:‬‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا ُقْلَت َل ُه اَّل ِذ ي ُقْلَت ‪ُ ،‬ثَّم َأَلْنَت َل ُه اْلَق ْو َل ؟ َق اَل ‪َ« :‬ي ا َعاِئَش ُة‪ِ ،‬إَّن َش َّر‬
‫الَّناِس َم ْنِزَلًة ِع ْنَد ِهَّللا َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬م ْن َو َدَعُه‪َ ،‬أْو َتَر َك ُه الَّناُس اِّتَقاَء ُفْح ِش ِه»‪( .‬م‪)2621/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوی‪/‬د‪ :‬م‪/‬ردی‪ ،‬از ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص اج‪/‬ازه‌ی ورود خواس‪/‬ت‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬به او اجازه دهید؛ وی فرزن‪//‬د بس‪//‬یار ب‪//‬د ی‪//‬ا م‪//‬رد بس‪//‬یار‬
‫بدی از فالن قبیله است»‪ .‬اما هنگامی که آن مرد‪ ،‬وارد شد‪ ،‬با ن‪//‬رمی و م‪//‬دارا ب‪//‬ا‬
‫او صحبت کرد‪ .‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬من گفتم‪ :‬یا رسول هللا! او را آنگونه توص‪//‬یف‬
‫نمودی؛ سپس با نرمی و مالیمت ب‪//‬ا او ص‪//‬حبت ک‪//‬ردی؟! رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«ای عایشه! روز قیامت‪ ،‬بدترین منزلت را نزد هللا متعال‪ ،‬کسی دارد که مردم او‬
‫را به خاطر در امان ماندن از بدیهایش‪ ،‬رها کنند»‪.‬‬
‫(قابل یاد آوری است که پیامبر اکرم ص آن مرد را تعری‪//‬ف وتمجید نک‪//‬رد ت‪//‬ا‬
‫گفته شود‪ :‬تناقض گویی نموده است؛ بلکه صرفًا ب‪/‬ا اخالق خ‪/‬وب و چه‪/‬ره‌ای ب‪/‬از‬
‫چنانکه در روایات دیگر آمده است‪ ،‬با او برخورد نمود تا شاید ب‪//‬اعث ت‪//‬ألیف قلب‬
 ‫‪353‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫و مسلمان شدن افرادی مانند او گردد؛ و این کار‪ ،‬اش‪//‬کالی ن‪//‬دارد؛ ولی اگ‪//‬ر او را‬
‫تعریف و تمجید می‌نمود‪ ،‬تناقض گویی محسوب می‌شد‪ ).‬فتح الباری با اختصار‬
‫باب (‪ :)30‬در مورد عفو کردن‬
‫‪1790‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬م ا َنَقَص ْت َص َد َقٌة ِم ْن َم اٍل ‪،‬‬
‫َو َم ا َز اَد ُهَّللا َعْبًدا ِبَع ْفٍو ِإَّال ِع ًّز ا‪َ ،‬و َم ا َتَو اَض َع َأَح ٌد ِهَّلِل ِإَّال َر َفَع ُه ُهَّللا»‪( .‬م‪)2588/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س روایت می‌کند که‪ :‬رسول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬هیچ م‪/‬الی از‬
‫صدقه دادن‪ ،‬کم نمی‌شود‪ .‬و هر عفوی باعث می‌شود که هللا متعال‪ ،‬عزت بن‪//‬ده‌اش‬
‫را افزایش دهد‪ .‬و هرکس که ب‪//‬ه خ‪//‬اطر هللا متع‪//‬ال‪ ،‬تواض‪//‬ع و فروت‪//‬نی نمای‪//‬د‪ ،‬هللا‬
‫متعال او را بلند می‌گرداند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)31‬در مورد کسی که هنگام خشم‪ ،‬خودش را کنترل می‌کند‬
‫‪1791‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َم ْسُعوٍد س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا َتُع ُّد وَن الَّر ُق وَب‬
‫ِفيُك ْم »؟ َقاَل ُقْلَنا‪ :‬اَّلِذ ي َال ُيوَلُد َلُه‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬لْيَس َذ اَك ِبالَّر ُقوِب‪َ ،‬و َلِكَّنُه الَّرُجُل اَّلِذ ي َلْم ُيَق ِّد ْم‬
‫ِم ْن َو َلِدِه َشْيًئا» َقاَل ‪َ« :‬فَم ا َتُع ُّد وَن الُّص َر َع َة ِفيُك ْم »؟ َقاَل ‪ُ :‬قْلَنا‪ :‬اَّلِذ ي َال َيْص َر ُع ُه الِّر َج اُل‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ« :‬لْيَس ِبَذ ِلَك ‪َ ،‬و َلِكَّنُه اَّلِذ ي َيْمِلُك َنْفَس ُه ِع ْنَد اْلَغ َضِب»‪( .‬م‪)2608/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن مسعود س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ش‪//‬ما در میان‬
‫خود‪،‬چه کسی را عقیم و نازا می‌دانید»؟ گف‪//‬تیم‪ :‬کس‪//‬ی را ک‪//‬ه بچ‪//‬ه دار نمی‌گ‪//‬ردد‪.‬‬
‫فرمود‪« :‬نازای واقعی او نیست؛ بلکه کسی است که هیچ یک از فرزندانش را از‬
‫دس‪//‬ت ن‪//‬داده اس‪//‬ت»‪ .‬س‪//‬پس فرم‪//‬ود‪« :‬ش‪//‬ما چ‪//‬ه کس‪//‬ی را کش‪//‬تی گ‪//‬یر و قهرم‪//‬ان‬
‫میدانید»؟ گفتیم‪ :‬کس‪/‬ی را ک‪/‬ه م‪/‬ردم نتوانن‪/‬د او را هنگ‪/‬ام کش‪/‬تی ب‪/‬ه زمین بزنن‪/‬د‪.‬‬ ‫‌‬
‫فرمود‪« :‬آنگونه نیست که شما فکر می‌کنید؛ بلکه قهرمان واقعی‪ ،‬کسی اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫هنگام خشم‪ ،‬خودش را کنترل می‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)32‬گفتن اعوذ باهلل من الشیطان الرجیم هنگام خشم‬
‫‪1792‬ـ عن ُس َلْيَم اُن ْبُن ُص َر ٍد س َقاَل ‪ :‬اْسَتَّب َر ُج َالِن ِع ْنَد الَّنِبِّى ص‪َ ،‬فَجَعَل َأَح ُدُهَم ا‬
‫َيْغ َض ُب َو َيْح َم ُّر َو ْج ُهُه‪َ ،‬فَنَظَر ِإَلْيِه الَّنِبُّى ص َفَقاَل ‪ِ« :‬إِّنى َألْع َلُم َك ِلَم ًة َل ْو َقاَلَه ا َل َذ َهَب َذ ا‬
‫َع ْنُه‪َ :‬أُعوُذ ِباِهَّلل ِم َن الَّش ْيَطاِن الَّر ِج يِم » َفَقاَم ِإَلى الَّرُج ِل َر ُجٌل ِمَّم ْن َسِمَع الَّنِبَّي ص َفَق اَل ‪:‬‬
‫َأَتْد ِرى َم ا َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص آِنًفا؟ َقاَل ‪ِ« :‬إِّنى َألْع َلُم َك ِلَم ًة َلْو َقاَلَها َلَذ َهَب َذ ا َع ْن ُه‪َ :‬أُع وُذ‬
‫ِباِهَّلل ِم َن الَّش ْيَطاِن الَّر ِج يِم » َفَقاَل َلُه الَّرُجُل‪َ :‬أَم ْج ُنوًنا َتَر اِنى؟ (م‪)2610/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سلیمان بن ُص َر د س می‌گوید‪ :‬دو نفر نبی اکرم ص ب‪//‬ه یک‪//‬دیگر‪ ،‬دش‪//‬نام‬
‫می‌دادند؛ یکی از آنها‪ ،‬خشمگین بود و چهره‌اش قرمز شده بود‪ .‬نبی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه‬
‫سوی او نگاه کرد و فرمود‪« :‬من کلمه‌ای می‌دانم که اگر او آن را به زب‪//‬ان آورد‪،‬‬
‫خشم‌اش فرو می‌نشیند؛ اگر اعوذ باهلل من الش‪//‬یطان ال‪//‬رجیم بگوی‪//‬د‪ ،‬خش ‪/‬م‌اش ف‪//‬رو‬
‫می‌نشیند»‪ .‬یکی از کس‪//‬انی ک‪//‬ه س‪//‬خن رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص را ش‪//‬نید‪ ،‬ن‪//‬زد او رفت و‬
‫گفت‪ :‬آیا می‌دانی که رسول هللا ص هم اکنون چه فرمود؟ پیامبر اکرم ص فرمود‪:‬‬
‫«من کلمه‌ای می‌دانم که اگر او آن را به زبان آورد‪ ،‬خشم‌اش فرو می‌نشیند؛ و آن‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪354‬‬

‫اعوذ باهلل من الشیطان الرجیم است»‪ .‬آن مرد گفت‪ :‬فکر می‌ک‪//‬نی ک‪//‬ه من دی‪//‬وانه‌ام‬
‫(که چنین کلمه‌ای بگویم)‪.‬‬
‫باب (‪ :)33‬انسان بگونه‌ای آفریده شده است که نمی‌تواند خودش را کنترل کند‬
‫‪1793‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬لَّم ا َصَّوَر ُهَّللا آَد َم ِفي اْلَج َّنِة َتَر َك ُه َم ا‬
‫َش اَء ُهَّللا َأْن َيْتُر َك ُه‪َ ،‬فَجَعَل ِإْبِليُس ُيِط يُف ِبِه‪َ ،‬يْنُظ ُر َم ا ُه َو ‪َ ،‬فَلَّم ا َر آُه َأْج َو َف َع َر َف َأَّن ُه‬
‫ُخ ِلَق َخ ْلًقا َال َيَتَم اَلُك»‪( .‬م‪)2611/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از انس س روایت است ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه هللا‬
‫متعال‪ ،‬تمثال (ِگ لی) آدم را در بهشت آفرید‪ ،‬برای مدتی طوالنی‪ ،‬او را آنج‪//‬ا ره‪//‬ا‬
‫کرد‪ .‬در این اثنا‪ ،‬شیطان پیرامونش دور می‌زد تا ببیند ک‪/‬ه او چیس‪/‬ت؟ و هنگ‪/‬امی‬
‫که او را میان تهی یافت‪ ،‬متوجه شد که بگونه‌ای آفری‪//‬ده ش‪//‬ده اس‪//‬ت ک‪//‬ه نمی‌توان‪//‬د‬
‫خودش را کنترل نماید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)34‬در مورد کار نیک و گناه‬
‫‪1794‬ـ َع ْن الَنَّو اِس ْبِن ِس ْمَع اَن س َقاَل ‪َ :‬أَقْم ُت َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص ِباْلَم ِد يَنِة َس َنًة‪َ ،‬م ا‬
‫َيْم َنُع ِنى ِم َن اْلِهْج َرِة ِإَّال اْلَم ْس َأَلُة‪َ ،‬ك اَن َأَح ُدَنا ِإَذ ا َهاَجَر َلْم َيْس َأْل َر ُسوَل ِهَّللا ص َع ْن َش ْي ٍء ‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَس َأْلُتُه َع ِن اْلِبِّر َو اِإل ْثِم ؟ َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬اْلِبُّر ُحْس ُن اْلُخ ُل ِق‪َ ،‬و اِإل ْثُم َم ا َح اَك‬
‫ِفي َنْفِس َك ‪َ ،‬و َك ِر ْهَت َأْن َيَّطِلَع َع َلْيِه الَّناُس »‪( .‬م‪)2553/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬نواس بن س‪//‬معان س می‌گوی‪//‬د‪« :‬ی‪//‬ک س‪//‬ال‪ ،‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص در‬
‫مدینه ماندم (بدون اینکه در مدینه استقرار پیدا کنم‪ ).‬و آنچ‪/‬ه ک‪/‬ه م‪/‬انع هج‪/‬رتم ب‪/‬ه‬
‫مدینه می‌شد‪ ،‬این بود که بتوانم از رسول هللا ص سؤال کنم؛ چ‪//‬را ک‪//‬ه هرگ‪//‬اه یکی‬
‫از ما هجرت می‌کرد‪ ،‬نمی‌توانست از رسول هللا ص چیزی بپرس‪//‬د‪( .‬مه‪//‬اجرین و‬
‫انصار از سؤال کردن‪ ،‬منع شده بودند‪ ).‬به هر ح‪/‬ال‪ ،‬من از رس‪/‬ول مک‪/‬رم اس‪/‬الم‬
‫ص در مورد نیکی و گناه پرسیدم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬نیکی‪ ،‬اخالق خ‪//‬وب‬
‫است؛ و گن‪//‬اه و ب‪//‬دی‪ ،‬آن اس‪//‬ت ک‪//‬ه در دلت‪ ،‬در م‪//‬ورد آن‪ ،‬ش‪//‬ک و تردی‪//‬د وج‪//‬ود‬
‫داشته باشد و ناگوار بدانی که مردم از آن‪ ،‬اطالع پیدا کنند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)35‬در مورد کسی که خس و خاشاک را از راه برمی‌دارد‬
‫‪1795‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م َّر َر ُج ٌل ِبُغ ْص ِن َش َجَرٍة‬
‫َع َلى َظْهِر َطِريٍق‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬و ِهَّللا ُألَنِّح َيَّن َهَذ ا َع ِن اْلُم ْس ِلِم يَن َال ُيْؤ ِذ يِهْم ‪َ ،‬فُأْد ِخَل اْلَج َّن َة»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)1914‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬ردی از کن‪//‬ار ش‪//‬اخه‌ی‬
‫درختی که وسط راه قرار داشت‪ ،‬عبور می‌کرد؛ پس با خود گفت‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا‪،‬‬
‫این را از سر راه مسلمانان دور می‌کنم تا باعث اذیت و آزار آنان نگ‪//‬ردد‪ .‬ل‪//‬ذا ب‪//‬ه‬
‫سبب آن‪ ،‬وارد بهشت گردید»‪.‬‬
‫‪1796‬ـ َعن ابي َبْر َزَة س َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬يا َنِبَّى ِهَّللا َع ِّلْمِنى َشْيًئا َأْنَتِفُع ِبِه‪َ ،‬قاَل ‪« :‬اْع ِزِل‬
‫اَألَذ ى َع ْن َطِريِق اْلُم ْس ِلِم يَن »‪( .‬م‪)2618/‬‬
 ‫‪355‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬و ب‪//‬رزه س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ع‪//‬رض ک‪//‬ردم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! ب‪//‬ه من چ‪//‬یزی‬
‫آموزش ب‪//‬ده ک‪//‬ه ب‪//‬رایم مفید باش‪//‬د‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬چیزه‪//‬ای آزار دهن‪//‬ده را از س‪//‬ر راه‬
‫مسلمانان دور کن»‪.‬‬
‫باب (‪ :)36‬اگر خاری به بدن مؤمن بخلد و به مصیبتی گرفتار آید‬
‫‪1797‬ـ َع ِن اَألْس َو ِد س َقاَل ‪َ :‬د َخ َل َش َباٌب ِم ْن ُق َر ْيٍش َع َلى َعاِئَش َة‪َ ،‬و ِهَى ِبِم ًنى‪َ ،‬و ُهْم‬
‫َيْض َح ُك وَن ‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬م ا ُيْض ِح ُكُك ْم ؟ َقاُلوا‪ُ :‬فَالٌن َخ َّر َع َلى ُطُنِب ُفْس َطاٍط ‪َ ،‬فَك اَد ْت ُع ُنُق ُه َأْو‬
‫َع ْيُنُه َأْن َتْذ َهَب ‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬ال َتْض َح ُك وا‪َ ،‬فِإِّنى َس ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬م ا ِم ْن ُم ْس ِلٍم‬
‫ُيَشاُك َش ْو َك ًة َفَم ا َفْو َقَها‪ِ ،‬إَّال ُك ِتَبْت َلُه ِبَها َد َر َج ٌة‪َ ،‬وُمِح َيْت َع ْنُه ِبَها َخ ِط يَئٌة»‪( .‬م‪)2572/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عایشه ل روایت است که ایشان در منا ب‪//‬ود ک‪//‬ه ی‪//‬ک ج‪//‬وان قریش‪//‬ی‬
‫ن‪//‬زد او آم‪//‬د در ح‪//‬الی ک‪//‬ه او و اطرافیانش می‌خندیدن‪//‬د‪ .‬عایش‪//‬ه ل پرس‪//‬ید‪ :‬چ‪//‬را‬
‫می‌خندید؟ گفتند‪ :‬فالنی هنگام عبور کردن از باالی طناب خیمه‌ای ب‪//‬ه زمین افت‪//‬اد‬
‫و چ‪//‬یزی نمان‪//‬ده ب‪//‬ود ک‪//‬ه گ‪//‬ردنش بش‪//‬کند ی‪//‬ا چش‪//‬مش ک‪//‬ور ش‪//‬ود‪ .‬عایش‪//‬ه ل گفت‪:‬‬
‫نخندید؛ زیرا من شنیدم که رسول هللا ص فرمود‪« :‬به بدن هر مسلمانی که خ‪//‬اری‬
‫بخلد یا به مصیبتی بزرگتر از آن‪ ،‬گرفتار شود‪ ،‬یک نیکی برایش نوشته می‌ش‪//‬ود‬
‫و یکی از گناهانش‪ ،‬محو و نابود می‌گردد»‪( .‬مغفرت می‌شود)‪.‬‬
‫باب (‪ :)37‬درد و اندوهی که مؤمن بدان گرفتار می‌شود‬
‫‪1798‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد َو َأِبى ُهَر ْيَر َة ل َأَّنُهَم ا َسِمَع ا َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬م ا ُيِص يُب‬
‫اْلُم ْؤ ِم َن ِم ْن َو َصٍب‪َ ،‬و َال َنَص ٍب‪َ ،‬و َال َس َقٍم ‪َ ،‬و َال َح َز ٍن ‪َ ،‬ح َّتى اْلَهِّم ُيَهُّم ُه ِإَّال ُكِّف َر ِب ِه ِم ْن‬
‫َس ِّيَئاِتِه»‪( .‬م‪)2573/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوسعید خ‪/‬دری و اب‪/‬و هری‪/‬ره ل می‌گوین‪/‬د‪ :‬ش‪/‬نیدیم ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص‬
‫می‌فرمود‪« :‬مؤمن‪ ،‬دچار هیچ‌گون‪//‬ه درد‪ ،‬خس‪//‬تگی‪ ،‬بیم‪//‬اری‪ ،‬ان‪//‬دوه و غم و ح‪//‬تی‬
‫نگرانی نمی‌شود مگر اینکه به وسیله‌ی آن‪ ،‬گناهانش بخشیده می‌شوند»‪.‬‬
‫‪1799‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬لَّم ا َن َز َلْت ‪َ﴿ :‬م ن َيۡع َم ۡل ُس ٓو ٗء ا ُيۡج َز ِب ِه ﴾ [النس‪//‬اء‪:‬‬
‫‪َ .]123‬بَلَغ ْت ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن َم ْبَلًغ ا َش ِد يًدا‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬قاِر ُبوا َو َس ِّدُدوا‪َ ،‬فِفى ُك ِّل‬
‫َم ا ُيَص اُب ِبِه اْلُم ْس ِلُم َك َّفاَر ٌة‪َ ،‬ح َّتى الَّنْك َبِة ُيْنَك ُبَها‪َ ،‬أِو الَّشْو َك ِة ُيَش اُك َها»‪( .‬م‪)2574/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬و هری‪//‬ره می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه آیه‌ی ﴿َم ن َيۡع َم ۡل ُس ٓو ٗء ا ُيۡج َز ِب ِه﴾‬
‫«هرکس کار بدی انج‪//‬ام ده‪//‬د‪ ،‬س‪//‬زای آن را می‌بین‪//‬د» ن‪//‬ازل گردی‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬رای مس‪//‬لمانان‬
‫بسیار سنگین و گران شد‪ .‬لذا رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬راه راس‪//‬ت و میان‪//‬ه را در‬
‫پیش گیرید؛ مسلمان به هر مص‪/‬یبتی ک‪/‬ه گرفت‪/‬ار آی‪/‬د‪ ،‬ب‪/‬اعث کف‪/‬اره‌ی گناه‪/‬ان وی‬
‫می‌گردد؛ حتی اگر حادثه‌ی کوچکی (مثل لغزیدن و افتادن) برایش اتف‪/‬اق بیفت‪/‬د ی‪/‬ا‬
‫خاری به بدنش بخلد»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪356‬‬

‫باب (‪ :)38‬حسادت ورزیدن‪ ،‬دشمنی کردن و پشت کردن به یکدیگر‪ ،‬ممنوع است‬
‫‪1800‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬ال َتَباَغ ُض وا َو َال َتَح اَس ُدوا‬
‫َو َال َتَداَبُروا‪َ ،‬و ُك وُنوا ِعَباَد ِهَّللا ِإْخ َو اًنا‪َ ،‬و َال َيِح ُّل ِلُم ْس ِلٍم َأْن َيْهُج َر َأَخ اُه َف ْو َق َثَالٍث»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2559‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرم‪/‬ود‪« :‬ب‪/‬ا یک‪/‬دیگر‪ ،‬دش‪/‬منی‬
‫نکنید؛ حسادت نورزید و به یکدیگر‪ ،‬پش‪//‬ت ننمایید؛ بلک‪//‬ه ب‪//‬رادروار‪ ،‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال را‬
‫عب‪/‬ادت کنید؛ و ب‪/‬رای هیچ مس‪/‬لمانی ج‪/‬ایز نیس‪/‬ت ک‪/‬ه بیش‪/‬تر از س‪/‬ه روز ب‪/‬ا ب‪/‬رادر‬
‫مسلمانش‪ ،‬قهر باشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)39‬بهترین آنها کسی است که آغاز به سالم گفتن نماید‬
‫‪1801‬ـ َع ْن َأِبي َأُّيوَب اَألْنَص اِرِّي س ‪َ:‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َيِح ُّل ِلُم ْس ِلٍم َأْن‬
‫َيْهُج َر َأَخاُه َفْو َق َثَالِث َلَي اٍل َيْلَتِقَي اِن َفُيْع ُض َه َذ ا َو ُيْع ُض َه َذ ا َو َخ ْيُر ُهَم ا اَّل ِذ ي َيْب َد ُأ‬
‫ِر‬ ‫ِر‬
‫ِبالَّس َالِم »‪( .‬م‪)2560/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوایوب انصاری س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬برای هیچ کس‪،‬‬
‫جایز نیست که بیشتر از سه شب‪ ،‬با برادر مسلمانش‪ ،‬قه‪//‬ر باش‪//‬د طوریک‪//‬ه هنگ‪//‬ام‬
‫مالقات‪ ،‬از یکدیگر‪ ،‬روی گردانی کنند؛ و بهترین آنه‪//‬ا کس‪//‬ی اس‪//‬ت ک‪//‬ه آغ‪//‬از ب‪//‬ه‬
‫سالم گفتن نماید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)40‬نهی از دشمنی و قهر کردن‬
‫‪1802‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ُ« :‬تْفَتُح َأْب َو اُب اْلَج َّن ِة َي ْو َم‬
‫اِال ْثَنْيِن ‪َ ،‬و َيْو َم اْلَخ ِم يِس‪َ ،‬فُيْغ َفُر ِلُك ِّل َع ْبٍد َال ُيْش ِرُك ِباِهَّلل َش ْيًئا‪ِ ،‬إَّال َر ُج ًال َك اَنْت َبْيَن ُه َو َبْيَن‬
‫َأِخ ي ‪ِ/‬ه َش ْح َناُء ‪َ ،‬فُيَق اُل‪َ :‬أْنِظ ُروا َه َذ ْيِن َح َّتى َيْص َطِلَح ا‪َ ،‬أْنِظ ُروا َه َذ ْيِن َح َّتى َيْص َطِلَح ا‪،‬‬
‫َأْنِظ ُروا َهَذ ْيِن َح َّتى َيْص َطِلَح ا»‪( .‬م‪)2565/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هری‪//‬ره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬روزه‪//‬ای دوش‪//‬نبه و‬
‫پنجش‪/‬نبه‪ ،‬دره‪/‬ای بهش‪/‬ت‪ ،‬ب‪/‬از می‌گ‪/‬ردد و ه‪/‬ر بن‪/‬ده‌ای ک‪/‬ه ب‪/‬ه هللا متع‪/‬ال‪ ،‬ش‪/‬رک‬
‫نمی‌ورزد‪ ،‬بخشیده می‌شود‪ ،‬مگر کسی‌که میان او و برادرش‪ ،‬دشمنی و ع‪//‬داوت‪،‬‬
‫وجود داشته باشد؛ در مورد آنان می‌گویند‪ :‬این دو نفر را مهلت دهید و ب‪//‬ه ت‪//‬أخیر‬
‫بیندازید تا با یکدیگر صلح و آش‪/‬تی کنن‪/‬د؛ این دو نف‪/‬ر را مهلت دهید و ب‪/‬ه ت‪/‬أخیر‬
‫بیندازید تا با یکدیگر صلح و آش‪/‬تی کنن‪/‬د؛ این دو نف‪/‬ر را مهلت دهید و ب‪/‬ه ت‪/‬أخیر‬
‫بیندازید تا با یکدیگر صلح و آشتی کنند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)41‬تجسس‪ ،‬رقابت (در دنیا) و گمان بد کردن‪ ،‬ممنوع است‬
‫‪1803‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّي اُك ْم َو الَّظَّن ‪َ ،‬ف ِإَّن الَّظَّن‬
‫َأْكَذ ُب اْلَحِد يِث‪َ ،‬و َال َتَح َّسُسوا‪َ ،‬و َال َتَج َّسُسوا‪َ ،‬و َال َتَناَفُسوا‪َ ،‬و َال َتَح اَس ُدوا‪َ ،‬و َال َتَباَغ ُض وا‪،‬‬
‫َو َال َتَداَبُروا‪َ ،‬و ُك وُنوا ِعَباَد ِهَّللا ِإْخ َو اًنا»‪( .‬م‪)2563/‬‬
 ‫‪357‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬از گم‪//‬ان ب‪//‬د‪ ،‬اجتن‪//‬اب‬
‫کنید؛ زیرا گمان بد‪ ،‬بدترین ن‪//‬وع دروغ اس‪//‬ت‪ .‬ب‪//‬ه دنب‪//‬ال عیوب دیگ‪//‬ران نباش‪//‬ید؛‬
‫تجسس نکنید؛ با یکدیگر (در دنیا) رقابت نکنید؛ به یکدیگر‪ ،‬حسادت نورزی‪//‬د؛ ب‪//‬ا‬
‫یکدیگر‪ ،‬دشمنی نکنید و پشت ننمایید و برادروار‪ ،‬هللا متعال را عبادت کنید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)42‬شیطان نماز گزاران را تحریک می‌کند و به جان هم می‌اندازد‬
‫‪1804‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت الَّنِبَّي ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّن الَّش ْيَطاَن َق ْد َأِيَس َأْن َيْعُب َد ُه‬
‫اْلُمَص ُّلوَن ِفي َج ِزيَرِة اْلَعَرِب‪َ ،‬و َلِكْن ِفي الَّتْح ِريِش َبْيَنُهْم »‪( .‬م‪)2812/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬ش‪//‬یطان ناامید‬
‫شده است از اینکه نمازگزاران شبه جزی‪//‬ره‌ی عربس‪//‬تان او را عب‪//‬ادت کنن‪//‬د؛ ولی‬
‫آنان را تحریک می‌کند و به جان یکدیگر می‌اندازد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)43‬با هر انسان‪ ،‬یک شیطان وجود دارد‬
‫‪1805‬ـ َعن َعاِئَشَة بَز ْو َج الَّنبِّي ص‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َخ َرَج ِم ْن ِع ْنِد َها َلْيًال‪َ ،‬قاَلْت‬
‫َفِغ ْر ُت َع َلْيِه‪َ ،‬فَج اَء َفَر َأى َم ا َأْص َنُع‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬م ا َلِك َيا َعاِئَش ُة َأِغ ْر ِت »؟ َفُقْلُت ‪َ :‬و َم ا ِلي َال‬
‫َيَغ اُر ِم ْثِلى َع َلى ِم ْثِلَك؟ َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَقْد َج اَءِك َش ْيَطاُنِك »؟ َق اَلْت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل‬
‫ِهَّللا‪َ ،‬أَو َم ِع َى َشْيَطاٌن ؟ َقاَل ‪َ« :‬نَعْم » ُقْلُت ‪َ :‬و َم َع ُك ِّل ِإْنَس اٍن ؟ َق اَل ‪َ« :‬نَعْم » ُقْلُت ‪َ :‬و َم َع َك َي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا؟ َقاَل «َنَعْم ‪َ ،‬و َلِكْن َر ِّبى َأَع اَنِنى َع َلْيِه َح َّتى َأْس َلَم »‪( .‬م‪)2815/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل ؛ همسر گرامی نبی اکرم ص می‌گوید‪ :‬ش‪//‬بی‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫از نزد من بیرون رفت‪ .‬من از رفتن او به غیرت آمدم‪ .‬سپس پیامبر اکرم ص آمد‬
‫و دید که من چکار می‌کنم‪ .‬فرم‪/‬ود‪« :‬ای عایش‪/‬ه! چ‪/‬ه اتف‪/‬اقی افت‪/‬اده اس‪/‬ت؟ آی‪/‬ا ب‪/‬ه‬
‫غیرت آمده‌ای»؟ گفتم‪ :‬چرا شخصی مثل من نسبت به شخصی مانند تو به غ‪//‬یرت‬
‫نیاید؟ رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا ش‪//‬یطان ت‪//‬و ن‪//‬زد ت‪//‬و آم‪//‬ده اس‪//‬ت»؟ پرس‪//‬یدم‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! آیا شیطانی همراه من است؟ فرم‪//‬ود‪« :‬بلی»‪ .‬پرس‪//‬یدم‪ :‬ب‪//‬ا ه‪//‬ر انس‪//‬ان‪،‬‬
‫یک شیطان وجود دارد؟ فرمود‪« :‬بله»‪ .‬پرسیدم‪ :‬یا رسول هللا‪ ،‬همراه تو هم وجود‬
‫دارد؟ فرمود‪« :‬بل‪/‬ه‪ ،‬ولی پروردگ‪/‬ارم م‪/‬را علیه او ی‪/‬اری نم‪/‬وده و او تس‪/‬لیم ش‪/‬ده‬
‫است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)44‬غیبت نکنید‬
‫‪1806‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬أَتْد ُروَن َم ا اْلِغ يَبُة»؟ َقاُلوا‪ُ :‬هَّللا‬
‫َو َر ُسوُلُه َأْع َلُم ‪َ ،‬قاَل ‪ِ« :‬ذ ْك ُرَك َأَخ اَك ِبَم ا َيْك َرُه» ِقيَل ‪َ :‬أَف َر َأْيَت ِإْن َك اَن ِفي َأِخ ي َم ا َأُق وُل؟‬
‫َقاَل ‪ِ« :‬إْن َك اَن ِفيِه َم ا َتُقوُل َفَقِد اْغ َتْبَتُه‪َ ،‬و ِإْن َلْم َيُك ْن ِفيِه َفَقْد َبَهَّتُه»‪( .‬م‪)2589/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا می‌دانید غیبت‬
‫چیست»؟ مردم گفتند‪ :‬هللا و رسولش بهتر می‌دانند‪ .‬فرمود‪« :‬غیبت آن است که ب‪//‬ه‬
‫گونه‌ای در مورد برادرت صحبت کنی که ناراحت ش‪/‬ود»‪ .‬شخص‪/‬ی پرس‪/‬ید‪ :‬اگ‪/‬ر‬
‫چیزی بگویم که در او وجود دارد‪ ،‬حکمش چیست؟ فرمود‪« :‬اگر آنچه می‌گ‪//‬ویی‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪358‬‬

‫در او وجود داشته باشد‪ ،‬غیبت کرده‌ای؛ و اگ‪//‬ر در او وج‪//‬ود نداش‪//‬ته باش‪//‬د‪ ،‬او را‬
‫تهمت زده‌ای»‪.‬‬
‫باب (‪ :)45‬در مورد سخن چینی‬
‫‪1807‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َم ْسُعوٍد س َقاَل ‪ِ :‬إَّن ُمَحَّم ًدا ص َقاَل ‪َ« :‬أَال ُأَنِّبُئُك ْم َم ا اْلَع ْض ُه؟‬
‫ِهَي الَّنِم يَم ُة اْلَقاَل ُة َبْيَن الَّن اِس» َو ِإَّن ُمَحَّم ًدا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن الَّرُج َل َيْص ُدُق َح َّتى ُيْك َتَب‬
‫ِص ِّديًقا‪َ ،‬و َيْك ِذ ُب َح َّتى ُيْك َتَب َك َّذ اًبا»‪( .‬م‪)2606/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن مسعود س می‌گوید‪ :‬محمد ص فرمود‪« :‬آیا به شما نگویم که عض‪//‬ه‬
‫چیست؟ سخن چینی و ایجاد دشمنی و خصومت میان مردم است»‪.‬‬
‫همچنین محمد ص فرمود‪« :‬یک شخص‪ ،‬به ان‪//‬دازه‌ای راس‪//‬ت می‌گوی‪//‬د ک‪//‬ه در‬
‫زمره‌ی صدیقین قرار می‌گیرد؛ و به اندازه‌ای دروغ می‌گوید ک‪//‬ه ن‪//‬زد هللا متع‪//‬ال‪،‬‬
‫در زمره‌ی دروغگویان نوشته می‌شود»‪.‬‬

‫باب (‪ :)46‬هیچ سخن چینی‪ ،‬وارد بهشت نمی‌شود‬

‫‪1808‬ـ َع ْن َهَّم اِم ْبِن اْلَح اِرِث َق اَل ‪ُ :‬كَّن ا ُج ُلوًس ا َم َع ُح َذ يَف َة س ِفي اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬فَج اَء‬
‫َر ُجٌل َح َّتى َج َلَس ِإَلْيَنا‪َ ،‬فِقيَل ِلُح َذ ْيَفَة‪ِ :‬إَّن َهَذ ا َيْر َفُع ِإَلى الُّس ْلَطاِن َأْش َياَء ‪َ ،‬فَقاَل ُح َذ ْيَف ُة ِإَر اَد َة‬
‫َأْن ُيْس ِمَع ُه‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬ال َيْد ُخ ُل اْلَج َّنَة َقَّتاٌت »‪( .‬م‪)105/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬همام بن حارث می‌گوی‪/‬د‪ :‬م‪/‬ا در مس‪/‬جد ن‪/‬زد حذیف‪/‬ه س نشس‪/‬ته ب‪/‬ودیم ک‪/‬ه‬
‫مردی آمد و در مجلس ما نشست‪ .‬شخصی به حذیفه گفت‪ :‬این شخص‪ ،‬اخباری را به‬
‫حاکم می‌رساند‪ .‬حذیفه س به این هدف که آن مرد بشنود‪ ،‬گفت‪ :‬شنیدم که رسول الل‪//‬ه‬
‫ص فرمود‪« :‬هیچ سخن چینی‪ ،‬وارد بهشت نمی‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)47‬در مورد شخص دو چهره (منافق)‬
‫فيه حديث ابي هريرة س‪ ،‬و قد تقدم فی أواخر الفضائل (الحديث‪)1744 :‬‬
‫ترجمــه‪ :‬در این زمین‪//‬ه‪ ،‬ح‪//‬دیث اب‪//‬و هری‪//‬ره س در اواخ‪//‬ر کت‪//‬اب فض‪//‬ایل‪ ،‬ب‪//‬ا‬
‫شماره‌ی (‪ )1744‬بیان گردید‪.‬‬
‫باب (‪ :)48‬در مورد راستگویی و دروغگویی‬
‫‪1809‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بِن مسعوٍد س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ع َلْيُك ْم ِبالِّص ْد ِق‪َ ،‬ف ِإَّن‬
‫الِّص ْد َق َيْهِد ى ِإَلى اْلِبِّر ‪َ ،‬و ِإَّن اْلِبَّر َيْهِد ى ِإَلى اْلَج َّنِة‪َ ،‬و َم ا َي َز اُل الَّرُج ُل َيْص ُدُق َو َيَتَح َّرى‬
‫الِّص ْد َق َح َّتى ُيْك َتَب ِع ْنَد ِهَّللا ِص ِّديًقا‪َ ،‬و ِإَّياُك ْم َو اْلَك ِذَب ‪َ ،‬فِإَّن اْلَك ِذَب َيْهِد ى ِإَلى اْلُفُجوِر ‪َ ،‬و ِإَّن‬
‫اْلُفُجوَر َيْهِد ى ِإَلى الَّناِر ‪َ ،‬و َم ا َيَز اُل الَّرُج ُل َيْك ِذ ُب َو َيَتَح َّرى اْلَك ِذَب َح َّتى ُيْك َتَب ِع ْن َد ِهَّللا‬
‫َك َّذ اًبا»‪( .‬م‪)2607/‬‬
‫ترجمــــه‪ :‬عبدهللا بن مس‪///‬عود س می‌گوی‪///‬د‪ :‬رس‪///‬ول هللا ص فرم‪///‬ود‪« :‬همان‪///‬ا‬
‫راس‪//‬تگویی‪ ،‬انس‪//‬ان را ب‪//‬ه س‪//‬وی نیکی‪ ،‬رهنم‪//‬ون می‌ش‪//‬ود‪ .‬و نیکی‪ ،‬انس‪//‬ان را ب‪//‬ه‬
‫بهشت می‌رساند‪ .‬و شخص‪ ،‬به ان‪//‬دازه‌ای راس‪//‬ت می‌گوی‪//‬د و ب‪//‬ه دنب‪//‬ال راس‪//‬تگویی‬
 ‫‪359‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫است که نزد هللا متعال در زمره‌ی صّد یقین نوشته می‌ش‪//‬ود‪ .‬و همان‪//‬ا دروغگ‪//‬ویی‪،‬‬
‫انسان را بسوی فسق و فجور سوق می‌دهد‪ .‬و فس‪//‬ق و فج‪//‬ور‪ ،‬انس‪//‬ان را ب‪//‬ه جهنم‬
‫می‌کشاند‪ .‬و شخص‪ ،‬به اندا زه‌ای دروغ می‌گوید و به فک‪//‬ر دروغ گفتن اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫نزد هللا متعال‪ ،‬در زمره‌ی دروغگویان نوشته می‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)49‬مواردی که دروغ گفتن در آنها جایز است‬
‫‪1810‬ـ َعن ُأَّم ُك ْلُث وٍم ِبْنَت ُع ْقَب َة ْبِن َأِبي ُمَع ْي ٍط ب َو َك اَنْت ِم َن اْلُمَه اِج َر اِت اُألَوِل‬
‫الَّالِتى َباَيْع َن الَّنِبَّي ص َأْخ َبَر ْتُه‪َ :‬أَّنَها َسِمَع ْت َر ُسوَل ِهَّللا ص َو ُه َو َيُق وُل‪َ« :‬لْيَس اْلَك َّذ اُب‬
‫اَّلِذ ي ُيْص ِلُح َبْيَن الَّناِس‪َ ،‬و َيُقوُل َخْيًرا َو َيْنِم ى َخْيًرا» َقاَل اْبُن ِش َهاٍب‪َ :‬و َلْم َأْس َم ْع ُي َر َّخ ُص‬
‫ِفي َش ْى ٍء ِمَّم ا َيُقوُل الَّناُس َك ِذ ٌب ِإَّال ِفي َثَالٍث ‪ :‬اْلَح ْر ُب ‪َ ،‬و اِإل ْص َالُح َبْيَن الَّن اِس‪َ ،‬و َح ِد يُث‬
‫الَّرُج ِل اْمَر َأَتُه َو َحِد يُث اْلَم ْر َأِة َز ْو َجَها‪َ ،‬وِفی ِرَو اَيٍة َقاَلت‪َ :‬و َلم أسَم َع ُه ُيرِّخ ُص ِفي َش یٍء‬
‫ِمَّم ا َيُقوُل الَّناُس ِإَّال ِفي َثَالٍث‪( .‬م‪)2605/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ام کلثوم دختر عقبهلکه از مهاجران نخستین و کسانی است ک‪//‬ه ب‪//‬ا ن‪//‬بی‬
‫اکرم ص بیعت کردند‪ ،‬می‌گوید‪ :‬شنیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬کس‪//‬ی ک‪//‬ه‬
‫برای ایجاد صلح و آشتی میان مردم‪ ،‬سخن مصلحت آمیزی را به مردم برساند یا‬
‫سخن مصلحت آمیزی بر زبان آورد‪ ،‬دروغگو شمرده نمی‌شود»‪.‬‬
‫ابن شهاب می‌گوید‪ :‬من نشنیده‌ام که به مردم اجازه داده ش‪//‬ود ت‪//‬ا دروغ بگوین‪//‬د‬
‫مگر در سه مورد‪ :‬هنگام جنگ‪ ،‬برقراری صلح میان مردم و در ص‪//‬حبت ک‪//‬ردن‬
‫مرد با همسرش و زن با شوهرش‪.‬‬
‫و در یک روایت آمده است که ام کلثوم گفت‪ :‬و من نش‪/‬نیدم ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص‬
‫اجازه‌ی دروغ گفتن بدهد مگر در سه مورد‪.‬‬
‫باب (‪ :)50‬ممنوعیت دعوت جاهلیت‬
‫‪1811‬ـ َعن َج اِبَر س َقاَل ‪ُ :‬كَّنا َم َع الَّنِبِّى ص ِفي َغ َزاٍة‪َ ،‬فَك َس َع َر ُج ٌل ِم َن اْلُمَه اِج ِريَن‬
‫َر ُج ًال ِم َن اَألْنَص اِر‪َ ،‬فَقاَل اَألْنَص اِرُّى ‪َ :‬يا َلَألْنَص اِر‪َ ،‬و َقاَل اْلُمَه اِج ِرُّى ‪َ :‬ي ا َلْلُمَه اِج ِريَن ‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬م ا َباُل َد ْع َو ى اْلَج اِهِلَّيِة»؟ َقاُلوا‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه َك َسَع َر ُجٌل ِم َن اْلُمَهاِج ِريَن‬
‫َر ُج ًال ِم َن اَألْنَص اِر‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬دُعوَها َفِإَّنَها ُم ْنِتَنٌة» َفَسِمَعَها َع ْبُد الَّلِه ْبُن ُأَبٍّى َفَقاَل ‪َ :‬ق ْد َفَع ُلوَه ا‪،‬‬
‫َو الَّلِه َلِئْن َرَج ْعَنا ِإَلى اْلَم ِد يَنِة َلُيْخ ِرَج َّن اَألَع ُّز ِم ْنَها اَألَذ َّل‪َ ،‬قاَل ُع َم ُر‪َ :‬د ْع ِنى َأْض ِرْب ُع ُنَق َهَذ ا‬
‫اْلُم َناِفِق‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬د ْع ُه‪َ ،‬ال َيَتَح َّدُث الَّناُس َأَّن ُمَحَّم ًدا َيْقُتُل َأْص َح اَبُه» (انظ‪/‬ر الح‪/‬ديث ‪)1832‬‬
‫(م‪)2584/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪360‬‬

‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬ما در یکی از غزوات‪ ،‬همراه نبی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ودیم‪ .‬پس‬
‫مردی از مهاجرین با دست یا پا یا شمشیر به ما تحت انصاری زد‪ .‬مرد انص‪//‬اری‬
‫گفت‪ :‬ای انصار! ب‪/‬ه فری‪/‬اد من برس‪/‬ید‪ .‬و مه‪/‬اجر گفت‪ :‬ای مه‪/‬اجرین! ب‪/‬ه داد من‬
‫برسید‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬چرا دعوت جاهلیت‪ ،‬سر داده‌اید»؟ مردم گفتند‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! مردی از مهاجرین با دست یا پا یا شمش‪//‬یر ب‪//‬ه م‪//‬ا تحت انص‪//‬اری زد‪.‬‬
‫پیاکبر اکرم ص فرمود‪« :‬این سخنان جاهلیت را ره‪/‬ا کنید؛ زی‪/‬را زش‪/‬ت و ب‪/‬د ب‪/‬و‬
‫هس‪//‬تند»‪ .‬عب‪//‬د هللا بن ابی بن س‪//‬لول (رئیس من‪//‬افقین) گفت‪ :‬چ‪//‬نین ک‪//‬اری انج‪//‬ام‬
‫داده‌اند؟ سوگند به هللا‪ ،‬اگر به مدینه برگشتیم‪ ،‬افراد با قدرت و ارزشمند‪ ،‬اشخاص‬
‫خوار و ذلیل را بیرون خواهن‪/‬د ک‪/‬رد‪ .‬عم‪/‬ر گفت‪ :‬ی‪/‬ا رس‪/‬ول هللا! اج‪/‬ازه بدهید ت‪/‬ا‬
‫گردن این منافق را بزنم‪ .‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬او را ره‪//‬ا کن؛ زی‪//‬را اگ‪//‬ر کش‪//‬ته‬
‫شود‪ ،‬مردم می‌گویند‪ :‬محمد یارانش را به قتل می‌رساند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)51‬منع کردن از دشنام دادن‬
‫‪1812‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪« :‬اْلُم ْس َتَّباِن َم ا َق اَال‪َ ،‬فَع َلى‬
‫اْلَباِد ِئ ‪َ ،‬م ا َلْم َيْعَتِد اْلَم ْظُلوُم »‪( .‬م‪)2587/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬و هری‪//‬ره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬گن‪//‬اه دو نف‪//‬ری ک‪//‬ه‬
‫یکدیگر را دشنام می‌دهند‪ ،‬بر فردی است که دشنام دادن را شروع کرده اس‪//‬ت ت‪//‬ا‬
‫زمانی که فرد مظلوم (دومی) تجاوز نکند»‪( .‬بیشتر از آغاز کننده دشنام ندهد؛ که‬
‫در این صورت‪ ،‬هردو نفر گنهکار می‌شوند)‪.‬‬
‫باب (‪ :)52‬منع کردن از دشنام دادن روزگار و زمانه‬
‫‪1813‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ق اَل ُهَّللا ﻷ‪ُ :‬ي ْؤ ِذ يِنى اْبُن آَد َم ‪،‬‬
‫َيُقوُل‪َ :‬يا َخْيَبَة الَّدْهِر َفَال َيُقوَلَّن َأَح ُد ُك ْم ‪َ :‬يا َخْيَبَة الَّدْهِر َفِإِّنى َأَنا الَّدْهُر‪ُ ،‬أَقِّلُب َلْيَلُه َو َنَه اَرُه‪،‬‬
‫َفِإَذ ا ِش ْئُت َقَبْض ُتُهَم ا»‪( .‬م‪)2246/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص گفت‪« :‬هللا ﻷ فرم‪//‬ود‪ :‬فرزن‪//‬د آدم‬
‫مرا اذیت و آزار می‌کند و می‌گوی‪//‬د‪ :‬ای روزگ‪//‬ار فالکت ب‪//‬ار‪ .‬مب‪//‬ادا یکی از ش‪//‬ما‬
‫بگوید‪ :‬ای روزگار فالکت بار؛ چرا که من (گرداننده‌ی) روزگار هس‪//‬تم و ش‪//‬ب و‬
‫روزش را می‌گردانم؛ و هرگاه که بخواهم آنه‪//‬ا را از بین می‌ب‪//‬رم»‪( .‬ل‪//‬ذا کس‪/‬ی‌که‬
‫روزگار را دشنام می‌دهد‪ ،‬در حقیقت‪ ،‬هللا متعال را که گرداننده‌ی روزگار اس‪//‬ت‪،‬‬
‫دشنام داده است‪).‬‬
‫‪1814‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن ال ِبِّي ص َق اَل «َال َتُس ُّبوا ال‪َّ//‬دْهَر ‪َ ،‬ف ِإَّن َهَّللا ُه َو‬
‫َّن‬
‫الَّدْهُر»‪( .‬م‪)2246/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬و هری‪//‬ره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬روزگ‪//‬ار را دش‪//‬نام‬
‫ندهید؛ زیرا این هللا است که روزگار را می‌گرداند»‪.‬‬
 ‫‪361‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫باب (‪ :)53‬نباید کسی به سوی برادر مسلمانش با اسلحه‪ ،‬اشاره کند‬

‫‪1815‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال ُيِش يُر َأَح ُد ُك ْم ِإَلى َأِخ ي‪ِ/‬ه‬
‫ِبالِّس َالِح‪َ ،‬فِإَّنُه َال َيْد ِرى َأَح ُد ُك ْم َلَع َّل الَّش ْيَطاَن َيْنِزُع ِفي َي ِدِه‪َ ،‬فَيَق ُع ِفي ُح ْف َرٍة ِم َن الَّن اِر »‪.‬‬
‫(م‪)2617/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪/‬وهریره س می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬هیچ ی‪/‬ک از ش‪/‬ما ب‪/‬ا‬
‫اسلحه به سوی برادر مسلمانش اش‪//‬اره نکن‪//‬د؛ زی‪//‬را ش‪//‬ما نمی‌دانید ش‪//‬اید ش‪//‬یطان‪،‬‬
‫باعث شود تا به او ضربه‌ای وارد گردد؛ در نتیج‪//‬ه‪ ،‬اش‪//‬اره کنن‪//‬ده‪ ،‬در چ‪//‬اله‌ای از‬
‫جهنم بیفتد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)54‬محافظت از پیکان و لبه‌ی تیز تیرها در داخل مسجد‬
‫‪1816‬ـ َع ْن َج اِبٍر ل َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ :‬أَّن ُه َأَم َر َر ُج ًال َك اَن َيَتَص َّدُق ِبالَّنْب ِل ِفي‬
‫اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬أْن َال َيُم َّر ِبَها ِإَّال َو ُهَو آِخ ٌذ ِبُنُصوِلَها‪( .‬م‪)2614/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص مردی را ک‪//‬ه در مس‪//‬جد‪ ،‬ص‪//‬دقه می‌داد و‬
‫تیرهایی همراه خود داشت‪ ،‬دستور داد تا هرگاه با تیره‪//‬ا از داخ‪//‬ل مس‪//‬جد‪ ،‬عب‪//‬ور‬
‫می‌کند‪ ،‬پیکان آنها را بگیرد (تا مبادا مسلمانی را مجروح کند)‪.‬‬
‫‪1817‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَذ ا َم َّر َأَح ُد ُك ْم ِفي َم ْج ِلٍس َأْو‬
‫ُسوٍق‪َ ،‬و ِبَيِدِه َنْبٌل‪َ ،‬فْلَيْأُخ ْذ ِبِنَص اِلَها‪ُ ،‬ثَّم ْلَيْأُخ ْذ ِبِنَص اِلَها‪ُ ،‬ثَّم ْلَيْأُخ ْذ ِبِنَص اِلَها» َقاَل ‪َ :‬فَق اَل َأُب و‬
‫ُم وَس ى‪َ :‬وِهَّللا َم ا ُم ْتَنا َح َّتى َس َّدْد َناَها‪َ ،‬بْعُضَنا ِفي ُو ُجوِه َبْع ٍض‪( .‬م‪)2615/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو موسی اشعری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هرگ‪//‬اه‪ ،‬یکی‬
‫از شما از کنار مجلس یا بازاری عبور می‌کرد در ح‪/‬الی ک‪/‬ه ت‪/‬یر در دس‪/‬ت دارد‪،‬‬
‫پیکان (لبه‌ی تیز) تیرها را بگ‪//‬یرد؛ تأکید می‌کنم پیک‪//‬ان تیره‪//‬ا را بگ‪//‬یرد؛ ب‪//‬از هم‬
‫تأکید می‌کنم پیکان تیرها را بگیرد»‪( .‬تا مبادا کسی را زخمی‌کند)‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬ابو موسی گفت‪ :‬سوگند به هللا‪ ،‬ما نمردیم تا اینکه تیره‪//‬ا را ب‪//‬ه‬
‫سوی چهره‌های یکدیگر‪ ،‬راست کردیم و نشانه گرفتیم‪.‬‬
‫باب (‪ :)55‬ممنوعیت زدن به چهره‬
‫‪1818‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَذ ا َقاَت َل َأَح ُد ُك ْم َأَخ اُه‪َ ،‬فَال‬
‫َيْلِط َم َّن اْلَو ْج َه»‪( .‬م‪)2612/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر یکی از ش‪//‬ما ب‪//‬ا‬
‫برادرش‪ ،‬درگیر شد‪ ،‬به صورتش‪ ،‬نزند»‪( .‬چرا که ج‪//‬ای حساس‪//‬ی اس‪//‬ت و مح‪//‬ل‬
‫بیشتر حواس انسان است‪).‬‬
‫‪1819‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَذ ا َقاَت َل َح ُد ُك ْم َخ اُه‪،‬‬
‫َأ‬ ‫َأ‬
‫َفْلَيْج َتِنِب اْلَو ْج َه‪َ ،‬فِإَّن َهَّللا َخ َلَق آَد َم َع َلى ُصوَرِتِه»‪( .‬م‪)2612/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هرگ‪//‬اه‪ ،‬یکی‬
‫از شما با برادرش‪ ،‬دعوا کرد‪ ،‬از زدن به چهره‪ ،‬اجتناب کند؛ زیرا هللا متع‪//‬ال آدم‬
‫را به صورت اصلی خودش (آدم) آفریده است»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪362‬‬
‫باب (‪ :)56‬در مورد نفرین حیوانات و سخت گیری درباره‌ی آن‬
‫‪1820‬ـ َع ْن ِعْم َر اَن ْبِن ُح َص ْيٍن ل َق اَل ‪َ :‬بْيَنَم ا َر ُس وُل ِهَّللا ص ِفي َبْع ِض َأْس َفاِرِه‪،‬‬
‫َو اْمَر َأٌة ِم َن اَألْنَص اِر َع َلى َناَق ٍة‪َ ،‬فَض ِج َر ْت َفَلَع َنْتَه ا‪َ ،‬فَس ِمَع َذ ِل َك َر ُس وُل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪:‬‬
‫«ُخ ُذ وا َم ا َع َلْيَها َو َدُعوَها‪َ ،‬فِإَّنَه ا َم ْلُع وَن ٌة»‪َ .‬ق اَل ِعْم َر اُن ‪َ :‬فَك َأِّنى َأَر اَه ا اآلَن َتْمِش ى ِفي‬
‫الَّناِس‪َ ،‬م ا َيْع ِرُض َلَها َأَح ٌد ‪( .‬م‪)2595/‬‬
‫ترجمه‪ِ :‬ع مران بن ُح َص ین ل می‌گوید‪ :‬در یکی از س‪//‬فرهای رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ی‪//‬ک‬
‫زن انصاری بر ناقه‌ای (ماده شتری) سوار بود‪ .‬آن زن‪ ،‬ناراحت شد و شتر را نفرین‬
‫ک‪///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////‬رد‪.‬‬
‫رسول الله ص نفرین آن زن را شنید و فرمود‪« :‬بار شتر را بردارید و ش‪//‬تر را ره‪//‬ا‬
‫کنید؛ چرا که او نفرین شده اس‪//‬ت»‪ .‬عم‪//‬ران می‌گوی‪//‬د‪ :‬گوی‪//‬ا من آن زن را هم اکن‪//‬ون‬
‫می‌بینم که در میان مردم‪ ،‬پیاده می‌رود بدون اینکه کسی به او توج‪//‬ه کن‪//‬د‪( .‬ک‪//‬امال آن‬
‫صحنه را بخاطر دارم)‪.‬‬

‫باب (‪ :)57‬نفرین کردن زیاد‪ ،‬کراهیت دارد‬

‫‪1821‬ـ َع ْن َأِبي الَّدْر َداِء س َسِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل «ِإَّن الَّلَّع اِنيَن َال َيُك وُن وَن‬
‫ُش َهَداَء َو َال ُشَفَع اَء ‪َ ،‬يْو َم اْلِقَياَم ِة»‪( .‬م‪)2598/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو درداء س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬کسانی ک‪//‬ه‬
‫زیاد نفرین می‌کنند‪ ،‬روز قیامت‪ ،‬گواه (بر امت‌های دیگر) قرار نمی‌گیرند و ح‪//‬ق‬
‫شفاعت هم ندارند»‪.‬‬
‫‪1822‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪ِ :‬قيَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا اْدُع َع َلى ا ُم ْش ِرِكيَن ‪َ ،‬ق اَل «ِإِّنى‬
‫ْل‬
‫َلْم ُأْبَع ْث َلَّعاًنا‪َ ،‬و ِإَّنَم ا ُبِع ْثُت َر ْح َم ًة»‪( .‬م‪)2599/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬شخصی گفت‪ :‬یا رسول هللا! مشرکین را نف‪//‬رین‬
‫کن‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬من مبع‪//‬وث نش‪//‬ده‌ام ت‪//‬ا نف‪//‬رین کنم؛ بلک‪//‬ه بعن‪//‬وان‬
‫رحمت (برای جهانیان) مبعوث شده‌ام»‪.‬‬
‫باب (‪ :)58‬در مورد کسی که می‌گوید‪ :‬مردم هالک شدند‬
‫‪1823‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬إَذ ا َقاَل الَع بُد َهَلَك الَّناُس ‪َ ،‬فُهَو‬
‫َأْهَلُك ُهْم » َقاَل َأُبو ِإْس َح اَق ـ َو ُهَو ابُن ُمَحَّم د بِن ُسفَياَن ـ‪َ :‬ال َأْد ِرى «َأْهَلَك ُهْم » ِبالَّنْص ِب َأْو‬
‫«َأْهَلُك ُهْم » ِبالَّر ْفِع‪( .‬م‪)2623/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هرگ‪//‬اه‪ ،‬بن‪//‬ده‬
‫بگوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ردم هالک و ن‪//‬ابود ش‪//‬دند‪ ،‬خ‪//‬ودش زودت‪//‬ر از هم‪//‬ه‪ ،‬هالک و ن‪//‬ابود‬
‫می‌شود»‪.‬‬
 ‫‪363‬‬ ‫‪ -55‬کتاب نیکی و صله‌ی رحمی‬

‫ابو اسحاق ؛محمد بن سفیان؛ می‌گوید‪ :‬من نمی‌دانم که این روایت‪َ« ،‬أْهَلَك ُهْم » با‬
‫نص‪//‬ب (فتح‪//‬ه) اس‪//‬ت (او م‪//‬ردم را هالک و ن‪//‬ابود س‪//‬اخت)‪ .‬ی‪//‬ا «َأْهَلُك ُهْم » ب‪//‬ا رف‪//‬ع‬
‫(ضمه) است (زودتر از همه هالک می‌شود)‪.‬‬
‫(قابل ی‪/‬اد آوری اس‪/‬ت ک‪/‬ه ن‪/‬ووی در ش‪/‬رح ص‪/‬حیح مس‪/‬لم ب‪/‬ا ض‪/‬مه‌ی ک‪/‬اف را‬
‫ترجیح داده و می‌گوید‪ :‬این مذمت‪ ،‬شامل حال کسی می‌ش‪//‬ود ک‪//‬ه از روی تک‪//‬بر و‬
‫خودپسندی و تحقیر مردم و فخرفروشی‪ ،‬این جمله را بر زبان آورد‪ .‬و این‪ ،‬حرام‬
‫است‪ .‬ولی اگر کسی به علت نقصی که در دین مردم مشاهده می‌کند‪ ،‬این جمله را‬
‫به عنوان همدردی و دلسوزی به زبان آورد‪ ،‬اشکالی ندارد)‪.‬‬
‫باب (‪ :)59‬کسانی که بیش از حد سخت گیری می‌کنند‪ ،‬هالک می‌شوند‬
‫‪1824‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بِن َم سُعوٍد س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬هَل َك اْلُم َتَنِّطُع وَن »‬
‫َقاَلَها َثَالًثا‪( .‬م‪)2670/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن مسعود س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص سه بار فرمود‪« :‬کس‪//‬انی‬
‫که بیش از حد سخت گیری می‌کنند‪ ،‬هالک می‌شوند»‪.‬‬

‫باب (‪ :)60‬هر مسلمانی را که نبی اکرم ص نفرین کند یا بــد و بی راه بگویــد‪ ،‬حــال آنکــه آن‬
‫شخص‪ ،‬شایسته‌ی این چیزها نباشــد‪ ،‬ســخنان پیــامبر بــاعث پــاکی‪ ،‬پــاداش و رحمت بــرای او‬
‫می‌شوند‬
‫‪1825‬ـ َع ْن َعاِئَش َة بَق اَلْت ‪َ :‬د َخ َل َع َلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َر ُج َالِن ‪َ ،‬فَك َّلَم اُه ِبَش ْي ٍء َال‬
‫َأْد ِرى َم ا ُهَو ‪َ ،‬فَأْغ َضَباُه‪َ ،‬فَلَع َنُهَم ا َو َس َّبُهَم ا‪َ ،‬فَلَّم ا َخ َر َج ا ُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َم ْن َأَص اَب ِم َن‬
‫اْلَخْيِر َشْيًئا َم ا َأَص اَبُه َه َذ اِن ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬و َم ا َذ اِك »؟ َق اَلْت ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬لَع ْنَتُهَم ا َو َس َبْبَتُهَم ا‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫«َأَو َم ا َع ِلْمِت َم ا َش اَر ْطُت َع َلْيِه َر ِّبى؟ ُقْلُت ‪ :‬الَّلُهَّم ِإَّنَم ا َأَنا َبَش ٌر‪َ ،‬ف َأُّى اْلُم ْس ِلِم يَن َلَع ْنُت ُه َأْو‬
‫َسَبْبُتُه َفاْج َع ْلُه َلُه َزَك اًة َو َأْج ًرا»‪( .‬م‪)2600/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬دو مرد نزد رسول الله ص آمدند و با پیامبر اک‪/‬رم ص‬
‫صحبتی کردند که من نمی‌دانم چه بود؛ ب‪/‬ه ه‪/‬ر ح‪/‬ال‪ ،‬ب‪/‬اعث خش‪/‬مگین ش‪/‬دن ن‪/‬بی‬
‫مکرم اسالم ص شدند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬پیامبر اکرم ص آنه‪//‬ا را نف‪//‬رین ک‪//‬رد و ب‪//‬د و بی‬
‫راه گفت‪ .‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬هنگامی که آنان‪ ،‬ب‪//‬یرون رفتن‪//‬د‪ ،‬من گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول‬
‫هللا! دعای خیر تو بدرقه‌ی راه هرکس شود‪ ،‬رستگار می‌گردد؛ ام‪//‬ا ش‪//‬امل این دو‬
‫نفر نگردید‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬موضوع چیست»؟ گفتم‪ :‬ش‪//‬ما این دو نف‪//‬ر را‬
‫نفرین نمودید و بد و بی راه گفتید‪ .‬فرمود‪« :‬مگر نمی‌دانی ک‪//‬ه من ب‪//‬ا پروردگ‪//‬ارم‬
‫چه شرطی گذاشته‌ام؟ من اینگونه دعا کرده‌ام که‪ :‬بار الها! من بشری بیش نیس‪//‬تم؛‬
‫پس هر مسلمانی را که نفرین کردم یا بد و بی راه گفتم‪ ،‬سخنان مرا باعث پاکی و‬
‫پاداش برای او بگردان»‪.‬‬
‫ُأ‬ ‫ُأ‬
‫‪1826‬ـ َعن َأَنُس ْبُن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬كاَنْت ِع ْن َد ِّم ُس َلْيٍم َيِتيَم ٌة‪َ ،‬و ِهَى ُّم َأَنٍس‪َ ،‬ف َر َأى‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص اْلَيِتيَم َة‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬آْنِت ِهَيْه؟ َلَقْد َك ِبْر ِت‪َ ،‬ال َك ِبَر ِس ُّنِك » َفَر َجَعِت اْلَيِتيَم ُة ِإَلى‬
‫ُأِّم ُس َلْيٍم َتْبِكى‪َ ،‬فَقاَلْت ُأُّم ُس َلْيٍم ‪َ :‬م ا َلِك َيا ُبَنَّيُة؟ َقاَلِت اْلَج اِر َيُة‪َ :‬دَع ا َع َلَّي َنِبُّي ِهَّللا ص َأْن َال‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪364‬‬
‫َيْك َبَر ِس ِّنى‪َ ،‬فاآلَن َال َيْك َبُر ِس ِّني َأَبًدا‪َ ،‬أْو َقاَلْت َقْر ِنى‪َ ،‬فَخ َر َج ْت ُأُّم ُس َلْيٍم ُم ْس َتْع ِج َلًة َتُل وُث‬
‫ِخ َم اَر َها‪َ ،‬ح َّتى َلِقَيْت َر ُسوَل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَق اَل َلَه ا َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا َل ِك َي ا ُأَّم ُس َلْيٍم »؟‬
‫َفَقاَلْت ‪َ :‬يا َنِبَّى ِهَّللا‪َ ،‬أَدَع ْو َت َع َلى َيِتيَم ِتى؟ َق اَل ‪َ« :‬و َم ا َذ اِك َي ا ُأَّم ُس َلْيٍم »؟ َق اَلْت ‪َ :‬ز َع َم ْت‬
‫َأَّنَك َدَعْو َت َأْن َال َيْك َبَر ِس ُّنَها َو َال َيْك َبَر َقْر ُنَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَض ِح َك َر ُسوُل ِهَّللا ص ُثَّم َق اَل ‪َ« :‬ي ا‬
‫ُأَّم ُس َلْيٍم َأَم ا َتْع َلِم يَن َأَّن َشْر ِط ى َع َلى َر ِّبى؟ َأِّني اْش َتَر ْطُت َع َلى َر ِّبى َفُقْلُت ‪ِ :‬إَّنَم ا َأَنا َبَش ٌر‪،‬‬
‫َأْر َض ى َك َم ا َيْر َض ى اْلَبَش ُر‪َ ،‬و َأْغ َض ُب َك َم ا َيْغ َض ُب اْلَبَش ُر‪َ ،‬فَأُّيَم ا َأَح ٍد َدَع ْو ُت َع َلْي ِه ِم ْن‬
‫ُأَّمِتي ِبَد ْع َو ٍة‪َ ،‬لْيَس َلَها ِبَأْهٍل ‪َ ،‬أْن َتْج َع َلَها َل ُه َطُه وًرا َو َزَك اًة َو ُقْر َب ًة ُيَقِّر ُب ُه ِبَه ا ِم ْن ُه َي ْو َم‬
‫اْلِقَياَم ِة» َو َقاَل َأُبو َم ْع ٍن ‪ُ( :‬يَتِّيَم ٌة) ِبالَّتْص ِغ يِر‪ِ ،‬فى اْلَم َو اِض ِع الَّثَالَثِة (م‪)2603/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬زد ام س‪//‬لیم ـ م‪//‬ادر انس ـ دخ‪//‬تری ی‪//‬تیم‪،‬‬
‫زندگی می‌کرد‪ .‬رسول هللا ص او را دید و فرمود‪« :‬تو هم‪//‬ان دخ‪//‬تر ی‪//‬تیم هس‪//‬تی؟‬
‫بزرگ شده‌ای؛ بزرگتر از این نشوی»‪ .‬با شنیدن این سخنان‪ ،‬دختر یتیم‪ ،‬گریان‪ ،‬نزد‬
‫ام سلیم آمد‪ .‬ام س‪/‬لیم پرس‪/‬ید‪ :‬ای دخ‪/‬ترکم! چ‪/‬ه اتف‪/‬اقی افت‪/‬اده اس‪/‬ت؟ دخ‪/‬تر ی‪/‬تیم گفت‪:‬‬
‫پیامبر ص مرا نفرین کرد که بزرگتر از این نشوم؛ لذا هم اکنون‪ ،‬هرگز بزرگ‪//‬تر‬
‫از این نمی‌ش‪//‬وم‪ .‬ام س‪//‬لیم در ح‪//‬الی ک‪//‬ه روس‪//‬ری‌اش را دور س‪//‬رش می‌پیچید‪ ،‬ب‪//‬ا‬
‫عجله‪ ،‬بیرون شد و به مالقات رسول هللا ص رفت‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪ :‬ای ام‬
‫سلیم! چه اتفاقی برایت افتاده است؟ ام ُسلیم گفت‪ :‬یا رسول هللا! آیا یتیم مرا نف‪//‬رین‬
‫ک‪//‬ردی؟ پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای ام س‪//‬لیم! م‪//‬اجرا چیس‪//‬ت»؟ ام س‪//‬لیم گفت‪:‬‬
‫دخترک یتیم می‌گفت‪ :‬شما دعا کرده‌اید که بزرگتر نشود و عم‪//‬رش ط‪//‬والنی نگ‪//‬ردد‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬از شنیدن این سخنان‪ ،‬رسول الله ص خندید و فرمود‪« :‬ای ام سلیم!‬
‫مگر شما شرط مرا ب‪/‬ا پروردگ‪/‬ارم نمی‌دانید؟ من ب‪/‬ا پروردگ‪/‬ارم‪ ،‬ش‪/‬رط ک‪/‬ردم و‬
‫گفتم‪ :‬من بشری بیش نیستم؛ مانند سایر انسان‌ها خش‪//‬نود می‌ش‪//‬وم و مانن‪//‬د آنه‪//‬ا ب‪//‬ه‬
‫خشم می‌آیم؛ لذا علیه هریک از افراد امتم‪ ،‬دعایی ک‪//‬ردم ک‪//‬ه او شایس‪//‬ته‌ی آن دع‪//‬ا‬
‫نیست‪ ،‬آن را روز قیامت‪ ،‬برایش باعث طهارت و پاکی و وسیله‌ی نزدیکی به هللا‬
‫متعال بگردان»‪ .‬ابو معن (یکی از راویان) در هرسه ج‪//‬ای ف‪//‬وق ک‪//‬ه کلمه‌ی ی‪//‬تیم‬
‫آمده است آن را با تصغیر یعنی یتیمک ذکر کرده است‪.‬‬
‫‪1827‬ـ َع ِن اْبِن َع َّب اٍس ل َق اَل ‪ُ :‬كْنُت َأْلَع ُب َم َع الِّص ْبَياِن ‪َ ،‬ج اَء َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َف‬
‫َفَتَو اَر ْيُت َخ ْلَف َباٍب‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَج اَء َفَح َطَأِنى َح ْطَأًة‪َ ،‬و َقاَل ‪« :‬اْذ َهْب َو اْدُع ِلي ُمَع اِو َي َة» َق اَل ‪:‬‬
‫َفِج ْئُت َفُقْلُت ‪ُ :‬هَو َيْأُك ُل‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم َق اَل ِلي‪« :‬اْذ َهْب َف اْدُع ِلي ُمَع اِو َي َة» َق اَل ‪َ :‬فِج ْئُت َفُقْلُت ‪:‬‬
‫ُهَو َيْأُك ُل‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬ال َأْش َبَع ُهَّللا َبْطَن ُه» َق اَل اْبُن اْلُم َثَّنى‪ُ :‬قْلُت ُألَم َّي َة‪َ :‬م ا َح َط َأِنى؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َقَفَد ِنى َقْفَد ًة‪( .‬م‪)2604/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬من همراه بچه‌ها بازی می‌کردم که رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص‬
‫آمد‪ .‬من خودم را پشت دری پنهان کردم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص آم‪//‬د و ب‪//‬ا ک‪//‬ف دس‪//‬تش‪،‬‬
‫میان ش‪//‬انه‌هایم زد و فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬رو‪ ،‬معاوی‪//‬ه را ص‪//‬دا کن»‪ .‬من آم‪//‬دم و گفتم‪ :‬او‬
‫مشغول خوردن است‪ .‬دوباره فرمود‪« :‬برو‪ ،‬معاویه را صدا کن»‪ .‬این بار هم من‬
‫آمدم و گفتم‪ :‬او مشغول خوردن است‪ .‬پیامبر اکرم فرمود‪« :‬هللا متع‪//‬ال ش‪//‬کمش را‬
‫سیر نکند»‪.‬‬
 ‫‪56‬ـ کتاب ظلم‬

‫باب (‪ :)1‬در مورد تحریم ظلم و دستور به استغفار و توبه‬

‫‪1828‬ـ َع ْن َأِبي َذ ٍّر س َع ِن الَّنِبِّي ص ِفيَم ا َر َو ى َع ِن ِهَّللا َتَب اَر َك َو َتَع اَلى َأَّن ُه َق اَل ‪:‬‬
‫«َيا ِعَباِد ى ِإِّني َح َّر ْم ُت الُّظْلَم َع َلى َنْفِس ى‪َ ،‬و َجَع ْلُتُه َبْيَنُك ْم ُمَح َّر ًم ا‪َ ،‬فَال َتَظاَلُم وا‪َ ،‬يا ِعَباِد ى‬
‫ُك ُّلُك ْم َض اٌّل ِإَّال َم ْن َهَد ْيُت ُه‪َ ،‬فاْس َتْهُدوِنى َأْه ِد ُك ْم ‪َ ،‬ي ا ِعَب اِد ى ُك ُّلُك ْم َج اِئٌع ِإَّال َم ْن َأْطَعْم ُت ُه‪،‬‬
‫َفاْس َتْطِعُم وِنى ُأْطِعْم ُك ْم ‪َ ،‬ي ا ِعَب اِد ى ُك ُّلُك ْم َع اٍر ِإَّال َم ْن َك َس ْو ُتُه‪َ ،‬فاْسَتْك ُس وِنى َأْك ُس ُك ْم ‪َ ،‬ي ا‬
‫ِعَباِد ى ِإَّنُك ْم ُتْخ ِط ُئوَن ِبالَّلْيِل َو الَّنَهاِر ‪َ ،‬و َأَنا َأْغ ِفُر الُّذ ُنوَب َجِم يًعا‪َ ،‬فاْسَتْغ ِفُروِنى َأْغ ِف ْر َلُك ْم ‪،‬‬
‫َيا ِعَباِد ى ِإَّنُك ْم َلْن َتْبُلُغ وا َض ِّر ى َفَتُضُّر وِنى‪َ ،‬و َلْن َتْبُلُغ وا َنْفِع ي َفَتْنَفُعوِني‪َ ،‬يا ِعَباِد ي َلْو َأَّن‬
‫َأَّو َلُك ْم َو آِخ َر ُك ْم ‪َ ،‬و ِإْنَس ُك ْم َو ِج َّنُك ْم ‪َ ،‬ك اُنوا َع َلى َأْتَقى َقْلِب َر ُج ٍل َو اِح ٍد ِم ْنُك ْم ‪َ ،‬م ا َز اَد َذ ِل َك ِفي‬
‫ُم ْلِكى َشْيًئا‪َ ،‬يا ِعَباِد ى َلْو َأَّن َأَّو َلُك ْم َو آِخ َر ُك ْم ‪َ ،‬و ِإْنَس ُك ْم َو ِج َّنُك ْم ‪َ ،‬ك اُنوا َع َلى َأْفَج ِر َقْلِب َر ُج ٍل‬
‫َو اِح ٍد ‪َ ،‬م ا َنَقَص َذ ِلَك ِم ْن ُم ْلِكى َشْيًئا‪َ ،‬ي ا ِعَب اِد ى َل ْو َأَّن َأَّو َلُك ْم َو آِخ َر ُك ْم ‪َ ،‬و ِإْنَس ُك ْم َوِج َّنُكْم ‪،‬‬
‫َقاُم وا ِفي َصِع يٍد َو اِحٍد َفَس َأُلوِنى‪َ ،‬فَأْع َطْيُت ُكَّل ِإْنَس اٍن َم ْس َأَلَتُه‪َ ،‬م ا َنَقَص َذ ِل َك ِمَّم ا ِع ْن ِد ي ِإَّال‬
‫َك َم ا َيْنُقُص اْلِم ْخ َيُط ِإَذ ا ُأْد ِخ َل اْلَبْح َر ‪َ ،‬ي ا ِعَب اِد ى ِإَّنَم ا ِهَي َأْع َم اُلُكْم ُأْح ِص يَها َلُكْم ‪ُ ،‬ثَّم ُأَو ِّفيُكْم‬
‫ِإَّياَها‪َ ،‬فَم ْن َو َج َد َخْيًرا َفْلَيْح َم ِد الَّلَه‪َ ،‬و َم ْن َو َج َد َغْيَر َذ ِلَك َفَال َيُلوَم َّن ِإَّال َنْفَس ُه» َقاَل َسِع يٌد‪َ :‬ك اَن‬
‫َأُبو ِإْد ِريَس اْلَخ ْو َالِنُّى ‪ِ ،‬إَذ ا َح َّدَث ِبَهَذ ا اْلَحِد يِث‪َ ،‬ج َثا َع َلى ُر ْك َبَتْيِه‪( .‬م‪)2577/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوذر س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص گفت‪ :‬هللا متعال فرمود‪« :‬ای بن‪//‬دگانم!‬
‫من ظلم را بر خود‪ ،‬حرام ساخته‌ام و بر شما نیز ح‪//‬رام گردان‪//‬دم؛ پس ب‪//‬ه یک‪//‬دیگر‬
‫ظلم نکنید‪ .‬ای بندگانم! همه‌ی ش‪//‬ما گم‪//‬راه هس‪//‬تید مگ‪//‬ر کس‪/‬ی‌که من او را ه‪//‬دایت‬
‫کنم؛ پس از من طلب هدایت کنید تا من ش‪//‬ما را ه‪//‬دایت نم‪//‬ایم‪ .‬ای بن‪//‬دگانم! همه‌ی‬
‫شما گرسنه‌اید‪ ،‬مگر کسی‌که من او را غذا بدهم؛ بنابراین‪ ،‬از من غذا بخواهید ت‪//‬ا‬
‫به شما غذا عنایت کنم‪ .‬ای بندگانم! همه‌ی شما لخت و برهنه‌اید‪ ،‬مگر کسی‌که من‬
‫او را لباس ارزانی کنم؛ پس از من لباس بخواهید تا شما را لب‪//‬اس عن‪//‬ایت کنم‪ .‬ای‬
‫بندگان من! ش‪//‬ما ش‪//‬ب و روز‪ ،‬گن‪//‬اه می‌کنید و این من هس‪//‬تم ک‪//‬ه تم‪//‬ام گناه‪//‬ان را‬
‫می‌بخشم؛ پس از من آمرزش بخواهید ت‪//‬ا ش‪//‬ما را بیامرزم‪ .‬ای بن‪//‬دگان من! ش‪//‬ما‬
‫توانایی آن را ندارید که به من ضرری برسانید؛ همچنین توانایی آن را ندارید ک‪//‬ه‬
‫به من نفعی برسانید‪ .‬ای بندگان من! اگر اولین و آخ‪//‬رین ش‪//‬ما (هم‪//‬ه)‪ ،‬انس و جن‬
‫شما‪ ،‬قل‪//‬بی مانن‪//‬د پرهیزگ‪//‬ارترین قل‪//‬بی ک‪//‬ه یکی از ش‪//‬ما دارد‪ ،‬داش‪//‬ته باش‪//‬ند‪ ،‬هیچ‬
‫چیزی به پادشاهی من اض‪//‬افه نمی‌کن‪//‬د‪ .‬ای بن‪//‬دگان من! اگ‪//‬ر اولین و آخ‪//‬رین ش‪//‬ما‬
‫(همه)‪ ،‬انس و جن شما‪ ،‬قلبی مانند فاسق‌ترین قل‪/‬بی ک‪//‬ه یکی از ش‪//‬ما دارد‪ ،‬داش‪//‬ته‬
‫باشند‪ ،‬هیچ چیزی از پادشاهی من کم نمی‌کند‪ .‬ای بندگان من! اگر اولین و آخرین‬
‫شما (همه)‪ ،‬انس و جن شما‪ ،‬در یک میدان بزرگ بایستند و از من بخواهند و من‬
‫آرزوهای همه را برآورده سازم‪ ،‬این کار‪ ،‬از آنچه که نزد من وجود دارد‪ ،‬چیزی‬
‫نمی‌کاهد‪ ،‬مگر به اندازه‌ی آبی که یک سوزن‪ ،‬هنگام فرو ب‪/‬رده ش‪/‬دن در دری‪/‬ا از‬
‫آب دریا می‌کاهد‪ .‬ای بندگان من! آنچه وجود دارد‪ ،‬اعمال و کارهای شماس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫من آنها را برای شما ثبت و ضبط می‌کنم و سرانجام‪ ،‬جزای آنه‪//‬ا را بطور کام‪//‬ل‬
‫به شما می‌دهم‪ .‬پس اگر کسی‪ ،‬پاداش خوبی یافت‪ ،‬حمد و سپاس هللا متعال را بج‪//‬ا‬
‫آورد‪ .‬و اگر کسی چیز دیگری یافت‪ ،‬فقط خودش را سرزنش کند»‪.‬‬
‫سعید می‌گوید‪ :‬ابو ادریس خوالنی هرگاه‪ ،‬این ح‪/‬دیث را بیان می‌ک‪/‬رد (از بس‬
‫که متأثر می‌شد) با زانوهایش به زمین می‌نشست‪.‬‬
‫‪1829‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ل‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص اَل ‪« :‬ا وا ال َم ‪ِ ،‬إَّن ال َم‬
‫ُّظْل‬ ‫َف‬ ‫ُّظْل‬ ‫َّتُق‬ ‫َق‬
‫ُظُلَم اٌت َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬و اَّتُقوا الُّش َّح‪َ ،‬فِإَّن الُّش َّح َأْهَلَك َم ْن َك اَن َقْبَلُك ْم ‪َ ،‬ح َم َلُهْم َع َلى َأْن َس َفُك وا‬
‫ِد َم اَء ُهْم َو اْسَتَح ُّلوا َم َح اِرَم ُهْم »‪( .‬م‪)2578/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از عب‪//‬د هللا بن عم‪//‬ر ل روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ظلم‬
‫نکنید؛ چرا که ظلم‪ ،‬باعث تاریکی‌های (متعددی) در روز قیامت می‌گ‪//‬ردد‪ .‬بخ‪//‬ل‬
‫نورزید؛ زیرا بخل باعث نابودی امتهای گذشته گردید؛ باعث شد تا آنه‪//‬ا خونه‪//‬ای‬
‫یکدیگر را بریزند و اموال دیگران را برای خود حالل بدانند»‪.‬‬
‫‪1830‬ـ َعن ابِن ُع َم َر ل‪َ :‬أَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َقاَل ‪« :‬اْلُم ْس ِلُم َأُخ و اْلُم ْس ِلِم ‪َ ،‬ال َيْظِلُم ُه َو َال‬
‫ُيْس ِلُم ُه‪َ ،‬م ْن َك اَن ِفي َح اَجِة َأِخ يِه‪َ ،‬ك اَن الَّلُه ِفي َح اَجِتِه‪َ ،‬و َم ْن َفَّر َج َع ْن ُم ْس ِلٍم ُكْر َبًة‪َ ،‬ف َّر َج الَّل ُه‬
‫َع ْنُه ِبَها ُكْر َبًة ِم ْن ُكَرِب َيْو ِم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬و َم ْن َس َتَر ُم ْس ِلًم ا‪َ ،‬س َتَرُه الَّلُه َيْو َم اْلِقَياَم ِة»‪( .‬م‪)2580/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عبدهللا بن عمر ل روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬مس‪//‬لمان‪،‬‬
‫برادر مسلمان است؛ بدینجهت به او ظلم نمیکن‪//‬د و او را تس‪//‬لیم (ظ‪//‬الم) نمی‌نمای‪//‬د‪.‬‬
‫هرکس‪ ،‬در صدد برآورده ساختن نیاز برادر مسلمانش باشد‪ ،‬هللا متع‪//‬ال در ص‪//‬دد‬
‫رفع نیازهای او بر می‌آید‪ .‬هرکس‪ ،‬مشکل برادر مسلمانش را برطرف س‪//‬ازد‪ ،‬هللا‬
‫متعال مشکلی از مشکالت روز قیامت او را بر طرف خواهد کرد‪ .‬و هرکس ک‪//‬ه‬
‫عیب برادر مسلمانش را بپوشاند‪ ،‬هللا متعال عیبهای او را در روز قیامت‪ ،‬خواهد‬
‫پوشاند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬در مورد مهلت دادن به ظالم‬
‫‪1831‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا ﻷ ُيْمِلى ِللَّظ اِلِم ‪َ ،‬ف ِإَذ ا‬
‫ٌۚة‬
‫َأَخ َذ ُه َلْم ُيْفِلْتُه» ُثَّم َقَر َأ‪َ﴿ :‬و َك َٰذ ِلَك َأۡخ ُذ َر ِّب َك ِإَذ ٓا َأَخ َذ ٱۡل ُق َر ٰى َو ِهَي َٰظ ِلَم ِإَّن َأۡخ َذ ٓۥُه َأِلي‪ٞ‬م‬
‫َش ِد يٌد ‪[ ﴾١٠٢‬هود‪( .]102 :‬م‪)2583/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی اشعری س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬همانا هللا متع‪//‬ال‬
‫ب‪//‬ه ف‪//‬رد س‪//‬تمگر‪ ،‬مهلت می‌ده‪//‬د‪ .‬ولی هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه او را مؤاخ‪//‬ذه کن‪//‬د‪ ،‬ره‪//‬ایش‬
‫نمی‌س‪////////////////////////////////////////////////‬ازد»‪ .‬س‪////////////////////////////////////////////////‬پس‬
‫َٰذ‬
‫رس‪//‬ول هللا ص این آی‪//‬ه را تالوت نم‪//‬ود‪َ﴿ :‬و َك ِلَك َأۡخ ُذ َر ِّب َك ِإَذ ٓا َأَخ َذ ٱۡل ُق َر ٰى َو ِهَي‬
‫َٰظ ِلَم ٌۚة ِإَّن َأۡخ َذ ٓۥُه َأِلي‪ٞ‬م َش ِد يٌد ‪« ﴾١٠٢‬مؤاخذه‌ی پروردگارت چنین است که هر گ‪/‬اه بخواه‪/‬د‬
 ‫‪367‬‬ ‫‪ -56‬کتاب ظلم‬

‫آبادیهایی را مؤاخذه کند که ستم کرده‌اند‪ ،‬همانا عقاب هللا متعال دردناک و سخت خواه‪//‬د‬
‫بود»‪.‬‬

‫باب (‪ :)3‬هرکس باید برادر مسلمانش را کمک کند چه ظالم باشد و چه مظلوم‬
‫‪1832‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َق اَل ‪ :‬اْقَتَت َل ُغ َالَم اِن ‪ُ ،‬غ َالٌم ِم َن اْلُمَه اِج ِر يَن َو ُغ َالٌم ِم َن‬
‫اَألْنَص اِر ‪َ ،‬فَن اَدى اْلُمَه اِج ُر َأِو اْلُمَه اِج ُروَن ‪َ :‬ي ا َلْلُمَه اِج ِر يَن َو َن اَدى اَألْنَص اِر ُّى ‪َ :‬ي ا‬
‫َلَألْنَص اِر ‪َ ،‬فَخ َرَج َر ُسوُل الَّلِه ص َفَق اَل ‪َ« :‬م ا َه َذ ا؟ َد ْع َو ى َأْه ِل اْلَج اِهِلَّي ِة»؟ َق اُلوا‪َ :‬ال َي ا‬
‫َر ُسوَل الَّلِه‪ِ ،‬إَّال َأَّن ُغ َالَم ْيِن اْقَتَتَال َفَك َسَع َأَح ُدُهَم ا اآلَخ َر ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬فَال َب ْأَس ‪َ ،‬و ْلَيْنُص ِر الَّرُج ُل‬
‫َأَخاُه َظاِلًم ا َأْو َم ْظُلوًم ا‪ِ ،‬إْن َك اَن َظاِلًم ا َفْلَيْنَهُه‪َ ،‬فِإَّنُه َلُه َنْص ٌر‪َ ،‬وِإْن َك اَن َم ْظُلوًم ا َفْلَيْنُص ْر ُه»‪.‬‬
‫(انظر الحديث‪( )1811:‬م‪)2584/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ج‪//‬ابر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬دو نوج‪//‬وان ک‪//‬ه یکی از آنه‪//‬ا از مه‪//‬اجرین ب‪//‬ود و‬
‫دیگری از انصار با یکدیگر درگیر شدند‪ .‬آن شخص مهاجر ی‪//‬ا مه‪//‬اجرین گفتن‪//‬د‪ :‬ای‬
‫مهاجرین! به داد من برسید‪ .‬و آن انصاری صدا زد و گفت‪ :‬ای انصار! به فری‪//‬اد من‬
‫برسید‪ .‬رسول الله ص بیرون آم‪//‬د و فرم‪//‬ود‪« :‬این چیس‪//‬ت؟ دع‪//‬وت ج‪//‬اهلیت‪ ،‬س‪//‬ر‬
‫داده‌اید»؟ مردم گفتند‪ :‬نه‪ ،‬یا رسول هللا! دو نوجوان با یکدیگر درگیر شدند و یکی‬
‫با دست یا پا یا شمشیر به م‪/‬ا تحت دیگ‪/‬ری زد‪ .‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬اش‪/‬کالی‬
‫ندارد؛ هرکس باید برادرش را کمک کند‪ ،‬چه ظالم باشد و چه مظل‪//‬وم؛ اگ‪//‬ر ظ‪//‬الم‬
‫بود‪ ،‬او را از این کار‪ ،‬منع کند‪ .‬و اگر مظلوم بود‪ ،‬به کمک او بشتابد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬در مورد کسانی که مردم را شکنجه می‌کنند‬
‫‪1833‬ـ َعن ُع ْر َو َة الزب‪/‬ير‪َ ،‬ع ْن ِهَش اِم ْبِن َحِكيِم ْبِن ِح َزاٍم ل َق اَل ‪َ :‬م َّر ِبالَّش اِم َع َلى‬
‫ُأَن اٍس‪َ ،‬و َق ْد ُأِقيُم وا ِفي الَّش ْم ِس‪َ ،‬و ُص َّب َع َلى ُر ُء وِس ِهُم ال‪َّ/‬ز ْيُت ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬م ا َه َذ ا؟ ِقي‪َ/‬ل ‪:‬‬
‫ُيَع َّذ ُبوَن ِفي اْلَخ َر اِج‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أَم ا ِإِّني َسِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ِ« :‬إَّن َهَّللا ُيَع ِّذ ُب اَّل ِذ يَن‬
‫ُيَع ِّذ ُبوَن ِفي الُّد ْنَيا»‪( .‬م‪)2613/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عروه بن زبیر می‌گوی‪//‬د‪ :‬هش‪//‬ام بن حکیم بن ح‪//‬زام ل در ش‪//‬ام‪ ،‬از کن‪//‬ار‬
‫مردمی که در آفتاب‪ ،‬نگه داشته شده بودند و بر سرهایشان‪ ،‬روغن ریخته بودن‪//‬د‪،‬‬
‫گذر کرد و پرسید‪ :‬این‪ ،‬چه کاری است؟ شخص‪//‬ی گفت‪ :‬ب‪//‬رای پ‪//‬رداخت مالیات‪،‬‬
‫شکنجه می‌شوند‪ .‬هشام گفت‪ :‬من شنیدم که رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال‬
‫کسانی را که مردم را در دنیا شکنجه می‌کنند‪ ،‬عذاب می‌دهد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬به محل سکونت کسانی که به خود‪ ،‬سـتم کرده‌انـد‪ ،‬وارد نشـوید مگـر اینکـه گریـان‬
‫باشید‬
‫‪1834‬ـ َع ِن اْبِن ِشَهاٍب َو ُهَو َيْذ ُكُر اْلِح ْج َر ‪َ ،‬م َس اِكَن َثُم وَد‪َ ،‬قاَل َس اِلُم ْبُن َع ْبِد الَّلِه‪ِ :‬إَّن َع ْبَد‬
‫الَّلِه ْبَن ُع َم َر ل َقاَل ‪َ :‬م َر ْر َنا َم َع َر ُسوِل الَّلِه ص َع َلى اْلِح ْج ِر‪َ ،‬فَقاَل َلَنا َر ُسوُل الَّل ِه ص‪َ« :‬ال‬
‫َتْد ُخ ُلوا َم َس اِكَن اَّلِذ يَن َظَلُم وا َأْنُفَس ُهْم ‪ِ ،‬إَّال َأْن َتُك وُن وا َب اِكيَن ‪َ ،‬ح َذ ًرا َأْن ُيِص يَبُك ْم ِم ْث ُل َم ا‬
‫َأَص اَبُهْم » ُثَّم َز َجَر َفَأْس َر َع َح َّتى َخ َّلَفَها‪( .‬م‪)2980/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪368‬‬

‫ترجمــه‪ :‬ابن ش‪//‬هاب زه‪//‬ری ک‪//‬ه در م‪//‬ورد ِح ج‪//‬ر؛ مح‪//‬ل س‪//‬کونت ثم‪//‬ود؛ ص‪//‬حبت‬
‫می‌کرد‪ ،‬گفت‪ :‬سالم بن عب‪/‬د الل‪/‬ه روایت نم‪/‬ود ک‪/‬ه عب‪/‬د الل‪/‬ه بن عم‪/‬ر ل گفت‪ :‬هم‪/‬راه‬
‫رسول الله ص (در غزوه‌ی تبوک) از سرزمین ِح جر می‌گذشتیم که به ما فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«به محل سکونت کسانی که به خود‪ ،‬ستم کرده‌اند‪ ،‬وارد نشوید مگر اینکه گری‪//‬ان‬
‫باشید؛ مبادا گرفتار عذابی ش‪//‬وید ک‪//‬ه آنه‪//‬ا ب‪//‬دان گرفت‪//‬ار ش‪//‬دند»‪ .‬آنگ‪//‬اه ش‪//‬ترش را‬
‫نهیب داد و بر او بانگ زد و شتاب نمود تا اینکه از آنجا گذشت‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬حکم آب کشیدن از چاههای کسانی که دچار عذاب شده‌اند‬
‫‪1835‬ـ عن َع ْبَد الَّل ِه ْبَن ُعَم َر ل‪َ :‬أَّن الَّن اَس َنَز ُل وا َم َع َر ُس وِل الَّل ِه ص َع َلى اْلِح ْج ِر‪،‬‬
‫َأْر ِض َثُموَد‪َ ،‬فاْسَتَقْو ا ِم ْن آَباِرَها‪َ ،‬و َع َج ُنوا ِبِه اْلَع ِج يَن ‪َ ،‬فَأَم َر ُهْم َر ُسوُل الَّلِه ص َأْن ُيَهِريُقوا َم ا‬
‫اْسَتَقْو ا َو َيْع ِلُفوا اِإلِبَل اْلَع ِج يَن ‪َ ،‬و َأَم َر ُهْم َأْن َيْسَتُقوا ِم َن اْلِبْئِر اَّلِتي َكاَنْت َتِرُدَها الَّناَقُة‪( .‬م‪2981/‬‬
‫)‬
‫ترجمه‪ :‬عبد الله ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬مردم هم‪/‬راه رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص (در غ‪/‬زوه‌ی‬
‫تبوک) در نزدیکی ِح جر‪ ،‬سرزمین قوم ثمود‪ ،‬منزل گرفتند و از چاهه‪//‬ای آنج‪//‬ا آب‬
‫کشیدند و آرد‪ ،‬خمیر کردند‪ .‬رسول الله ص دستور داد تا آبها را بریزن‪//‬د و خمیره‪//‬ا‬
‫را به شتران بدهند و از چاهی که ناقه (شتر صالح ÷) آب می‌خورد‪ ،‬آب بردارند‪.‬‬
‫‪1836‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬أَت ْد ُروَن َم ا اْلُم ْفِلُس »؟ َق اُلوا‪:‬‬
‫اْلُم ْفِلُس ِفيَنا َم ْن َال ِد ْر َهَم َل ُه َو َال َم َت اَع‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ« :‬إَّن اْلُم ْفِلَس ِم ْن ُأَّمِتى‪َ ،‬ي ْأِتى َي ْو َم اْلِقَياَم ِة‬
‫ِبَص َالٍة َوِص َياٍم َو َزَك اٍة‪َ ،‬و َيْأِتى َقْد َشَتَم َهَذ ا‪َ ،‬و َقَذ َف َهَذ ا‪َ ،‬و َأَك َل َم اَل َه َذ ا‪َ ،‬و َس َفَك َد َم َه َذ ا‪،‬‬
‫َو َضَرَب َهَذ ا‪َ ،‬فُيْع َطى َه َذ ا ِم ْن َحَس َناِتِه َو َه َذ ا ِم ْن َحَس َناِتِه‪َ ،‬ف ِإْن َفِنَيْت َحَس َناُتُه‪َ ،‬قْب َل َأْن‬
‫ُيْقَض ى َم ا َع َلْيِه‪ُ ،‬أِخ َذ ِم ْن َخ َطاَياُهْم َفُطِر َح ْت َع َلْيِه‪ُ ،‬ثَّم ُطِرَح ِفي الَّناِر »‪( .‬م‪)2581/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬آی‪/‬ا می‌دانید مفلس چ‪/‬ه‬
‫کسی است»؟ صحابه ش عرض کردند‪ :‬مفلس از دیدگاه ما‪ ،‬کسی اس‪//‬ت ک‪//‬ه درهم‬
‫(پول) و کاالیی ندارد‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬مفلس از امتیان من‪ ،‬کس‪//‬ی اس‪//‬ت‬
‫که روز قیامت‪ ،‬نماز و روزه و زکات با خود می‌آورد در حالی ک‪//‬ه ب‪//‬ه این یکی‪،‬‬
‫دشنام داده‪ ،‬به آن یکی‪ ،‬تهمت زده‪ ،‬مال دیگری را خورده و خ‪//‬ون آن دیگ‪//‬ری را‬
‫ریخت‪///‬ه و یکی را کت‪///‬ک زده اس‪///‬ت؛ پس نیکی‌ه‪///‬ایش را ب‪///‬ه این یکی و آن یکی‬
‫می‌دهند‪ .‬و اگر نیکی‌هایش قبل از بدهکاریهایش به پایان برس‪/‬د‪ ،‬گناه‪/‬ان آن اف‪//‬راد‬
‫را بر می‌دارند و بر دوش وی می‌گذارند و او را در آتش جهنم می‌اندازند»‪.‬‬
‫‪1837‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬لُتَؤ ُّدَّن اْلُح ُقوَق ِإَلى َأْهِلَها َي ْو َم‬
‫اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬ح َّتى ُيَقاَد ِللَّش اِة اْلَج ْلَح اِء ِم َن الَّش اِة اْلَقْر َناِء »‪( .‬م‪)2582/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪ « :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪ ،‬روز‬
‫قیامت‪ ،‬همه‌ی حق و حقوق را به صاحبانشان بر‌می‌گردانید ت‪//‬ا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه انتق‪//‬ام و‬
‫قصاص گوسفند بی‌شاخ از گوسفند شاخدار گرفت ‌ه می‌شود»‪.‬‬
 ‫‪57‬ـ کتاب تقدیر و سرنوشت‬

‫باب (‪ :)1‬در مورد این سخن هللا متعال که‪ :‬ما هر چیزی را به اندازه‌ی الزم و از روی حساب‬
‫و نظام آفریده‌ایم‬
‫‪1838‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ج اَء ُم ْش ِرُك و ُقَر ْيٍش ُيَخاِص ُم وَن َر ُس وَل ِهَّللا ص ِفي‬
‫اْلَقَد ِر‪َ ،‬فَنَز َلْت ‪َ﴿ :‬يۡو َم ُيۡس َح ُبوَن ِفي ٱلَّن اِر َع َلٰى ُو ُج وِهِهۡم ُذ وُق وْا َم َّس َس َقَر ‪ِ ٤٨‬إَّن ا ُك َّل‬
‫َش ۡي ٍء َخ َلۡق َٰن ُه ِبَقَد ٖر ‪[ ﴾٤٩‬القمر‪( .]49-48 :‬م‪)2656/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬مشرکین قریش ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص آمدن‪//‬د و ب‪//‬ا‬
‫ایشان در مورد تقدیر و سرنوشت‪ ،‬خصومت و ج‪//‬دل کردن‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه این آی‪//‬ه ن‪//‬ازل‬
‫گردید که‪َ﴿ :‬يۡو َم ُيۡس َح ُبوَن ِفي ٱلَّناِر َع َلٰى ُو ُجوِهِهۡم ُذ وُقوْا َم َّس َس َقَر ‪ِ ٤٨‬إَّن ا ُك َّل َش ۡي ٍء‬
‫َخ َلۡق َٰن ُه ِبَق َد ٖر ‪( ﴾٤٩‬روزی‪ ،‬در آتش جهنم‪ ،‬ب‪//‬ر چهره‌هایش‪//‬ان‪ ،‬روی زمین‪ ،‬کش‪//‬یده‬
‫می‌ش‪//‬وند ـ و ب‪//‬ه آن‪//‬ان می‌گوین‪//‬د‪ :‬ـ لمس دوزخ را بچش‪//‬ید‪ .‬م‪//‬ا ه‪//‬ر چ‪//‬یزی را ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ی الزم و از روی حساب و نظام آفریده‌ایم‪).‬‬
‫باب (‪ :)2‬همه چیز به اندازه‌ی الزم و از روی حساب و نظام است حتی ناتوانی و زرنگی‬
‫‪1839‬ـ َع ْن َطاُو ٍس َأَّنُه َقاَل ‪َ :‬أْد َر ْكُت َناًسا ِم ْن َأْص َح اِب َر ُسوِل ِهَّللا ص َيُقوُل وَن ‪ُ :‬ك ُّل‬
‫َش ْى ٍء ِبَقَد ٍر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َسِم ْع ُت َع ْبَد ِهَّللا ْبَن ُع َم َر ل َيُق وُل‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬ك ُّل َش ْى ٍء‬
‫ِبَقَد ٍر ‪َ ،‬ح َّتى اْلَع ْج ُز َو اْلَك ْيُس ‪َ ،‬أِو اْلَك ْيُس َو اْلَع ْج ُز »‪( .‬م‪)2655/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬طاووس می‌گوی‪//‬د‪ :‬تع‪//‬دادی از اص‪//‬حاب رس‪//‬ول هللا ص را دری‪//‬افتم ک‪//‬ه‬
‫می‌گفتند‪ :‬هم‪//‬ه چ‪//‬یز ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی الزم و از روی حس‪//‬اب و نظ‪//‬ام اس‪//‬ت‪ .‬همچ‪//‬نین‬
‫شنیدم که عبد هللا بن عمر ل می‌گفت‪ :‬شنیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬هم‪//‬ه‬
‫چیز به اندازه‌ی الزم و از روی حساب و نظ‪//‬ام اس‪//‬ت ح‪//‬تی ن‪//‬اتوانی و زرنگی ی‪//‬ا‬
‫زرنگی و ناتوانی»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬دستور به قوی بودن و رها کردن عجز و ناتوانی‬
‫‪1840‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬اْلُم ْؤ ِم ُن اْلَق ِوُّى َخْي ٌر َو َأَح ُّب‬
‫ِإَلى ِهَّللا ِم َن اْلُم ْؤ ِم ِن الَّض ِع يِف ‪َ ،‬وِفي ُك ٍّل َخْيٌر‪ ،‬اْح ِرْص َع َلى َم ا َيْنَفُعَك َو اْس َتِع ْن ِباِهَّلل‪َ ،‬و َال‬
‫َتْع ِج ْز ‪َ ،‬و ِإْن َأَص اَبَك َش ْى ٌء َفَال َتُقْل ‪َ :‬لْو َأِّني َفَع ْلُت َك اَن َك َذ ا َو َك َذ ا‪َ ،‬و َلِكْن ُقْل ‪َ :‬ق َدُر ِهَّللا‪َ ،‬و َم ا‬
‫َش اَء َفَعَل ‪َ،‬فِإَّن َلْو َتْفَتُح َع َم َل الَّش ْيَطاِن »‪( .‬م‪)2664/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬مؤمن قوی و نیرومن‪//‬د‬
‫نزد هللا متعال از مؤمن ضعیف‪ ،‬بهتر و محبوب‌تر است‪ .‬و در هر دوی آنه‪/‬ا خ‪/‬یر‬
‫وج‪//‬ود دارد‪ .‬تالش کن و ب‪//‬دنبال کاره‪//‬ایی ب‪//‬اش ک‪//‬ه ب‪//‬رایت مفید هس‪//‬تند و از هللا‬
‫متعال‪ ،‬کمک بخواه و ناتوان مشو‪ .‬و اگر به مصیبتی گرفتار شدی‪ ،‬نگ‪//‬و اگ‪//‬ر من‬
‫این کار را انجام می‌دادم‪ ،‬چنین وچنان می‌شد؛ ولی بگو‪ :‬تقدیر هللا متع‪//‬ال اینگون‪//‬ه‬
‫بود و آنچه که هللا متعال بخواهد‪ ،‬انجام می‌دهد؛ زیرا «اگر» دروازه‌ی وسوس‪//‬ه‌ی‬
‫شیطان را باز می‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬تقدیر قبل از آفرینش‪ ،‬نوشته شده است‬
‫‪1841‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ل َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪:‬‬
‫«َكَتَب ُهَّللا َم َقاِد يَر اْلَخَالِئِق َقْبَل َأْن َيْخ ُلَق الَّس َم َو اِت َو اَألْر َض ِبَخ ْمِس يَن َأْل َف َس َنٍة‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َو َع ْر ُش ُه َع َلى اْلَم اِء »‪( .‬م‪)2653/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عب‪//‬د هللا بن عم‪//‬رو بن ع‪//‬اص ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫می‌فرمود‪« :‬هللا متعال تقدیر مخلوقات را پنج‪//‬اه ه‪//‬زار س‪//‬ال قب‪//‬ل از آف‪//‬رینش آنه‪//‬ا‬
‫نوشت در حالی که عرش او روی آب‪ ،‬قرار داشت»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬درباره‌ی اثبات تقدیر‬
‫‪1842‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْح َتَّج آَد ُم َوُم وَس ى َع َلْيِهَم ا‬
‫الَّس َالُم ِع ْنَد َر ِّبِهَم ا‪َ ،‬فَح َّج آَد ُم ُم وَس ى‪َ ،‬ق اَل ُم وَس ى‪َ :‬أْنَت آَد ُم اَّل ِذ ي َخ َلَق َك ُهَّللا ِبَي ِدِه‪َ ،‬و َنَفَخ‬
‫ِفيَك ِم ْن ُروِح ِه‪َ ،‬و َأْس َج َد َلَك َم َالِئَك َتُه‪َ ،‬و َأْسَكَنَك ِفي َج َّنِتِه‪ُ ،‬ثَّم َأْهَبْطَت الَّناَس ِبَخ ِط يَئِت َك ِإَلى‬
‫اَألْر ِض؟ َفَقاَل آَد ُم ‪َ :‬أْنَت ُم وَس ى اَّلِذ ي اْص َطَفاَك ُهَّللا ِبِر َس اَلِتِه َو ِبَكَالِمِه‪َ ،‬و َأْع َط اَك اَألْل َو اَح‬
‫ِفيَها ِتْبَياُن ُك ِّل َش ْى ٍء َو َقَّر َب َك َنِج ًّي ا‪َ ،‬فِبَك ْم َو َج ْدَت َهَّللا َكَتَب الَّت ْو َر اَة َقْب َل َأْن ُأْخ َل َق؟ َق اَل‬
‫ُم وَس ى‪ِ :‬بَأْر َبِع يَن َعاًم ا‪َ ،‬قاَل آَد ُم ‪َ :‬فَهْل َو َج ْدَت ِفيَه ا‪َ﴿ :‬و َع َص ٰٓى َء اَد ُم َر َّب ۥُه َفَغ َو ٰى ﴾ [ط‪//‬ه‪:‬‬
‫‪َ .]121‬قاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أَفَتُل وُمِنى َع َلى َأْن َع ِم ْلُت َع َم ًال َكَتَب ُه ُهَّللا َع َلَّي َأْن َأْع َم َل ُه َقْب َل َأْن‬
‫َيْخ ُلَقِنى ِبَأْر َبِع يَن َس َنًة»؟ َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬فَح َّج آَد ُم ُم وَس ى»‪( .‬م‪)2652/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آدم و موس‪//‬ی ن‪//‬زد‬
‫پروردگارشان‪ ،‬مناطره نمودند‪ .‬پس آدم موسی را مغلوب ساخت‪ .‬موسی گفت‪ :‬تو‬
‫همان آدم هستی که هللا متعال تو را با دست خ‪//‬ودش‪ ،‬آفری‪//‬د و از روح خ‪//‬ودش در‬
‫تو دمید و به فرشتگان دستور داد تا برایت سجده کنند و بهش‪//‬ت را مح‪//‬ل س‪//‬کونت‬
‫تو قرار داد؛ اما تو با اشتباهی که م‪//‬رتکب ش‪//‬دی‪ ،‬م‪//‬ردم را ب‪//‬ه زمین آوردی؟ آدم‬
‫گفت‪ :‬تو موسی هستی؛ آن کسی‌که هللا متعال تو را برای پیامبری و سخن گفتن ب‪//‬ا‬
‫خودش برگزید و الواح را به تو عنایت نمود که همه چیز در آنها بیان ش‪//‬ده اس‪//‬ت‬
‫و با تو بطور خصوصی و بدون واسطه‌ی فرشته‪ ،‬صحبت نمود؛ حاال به من بگو‬
‫که هللا متعال‪ ،‬تورات را چند سال قبل از آف‪//‬رینش من نوش‪//‬ته اس‪//‬ت؟ موس‪//‬ی گفت‪:‬‬
‫چهل سال قبل‪ .‬آدم گفت‪ :‬آیا در تورات دیدی که‪َ﴿ :‬و َع َص ٰٓى َء اَد ُم َر َّب ۥُه َفَغ َو ٰى ﴾ (آدم‬
‫از دستور پروردگارش سرپیچی کرد؛ پس سرگردان ش‪//‬د‪ ).‬موس‪//‬ی گفت‪ :‬بل‪//‬ه‪ .‬آدم‬
‫گفت‪ :‬آیا مرا به خاطر عملی سرزنش می‌کنی که هللا متعال آن را چه‪//‬ل س‪//‬ال قب‪//‬ل‬
‫از آف‪//‬رینش من نوش‪/‬ته اس‪/‬ت ک‪/‬ه من آن را انج‪/‬ام می‌دهم؟ رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫«اینگونه آدم موسی را مغلوب ساخت»‪.‬‬
 ‫‪371‬‬ ‫‪ -57‬کتاب تقدیر و سرنوشت‬

‫باب (‪ :)6‬در مـورد سـبقت گـرفتن تقـدیر و این سـخن هللا متعـال کـه می‌فرمایـد‪َ﴿ :‬و َنۡف ٖس َو َم ا‬
‫َسَّو ٰى َها‪َ ٧‬فَأۡل َهَم َها ُفُج وَر َها َو َتۡق َو ٰى َها‪[ ﴾٨‬الشمس‪« .]8-7 :‬و سوگند به نفس آدمی و به آن که او‬
‫را ساخته و پرداخته است؛ سپس بدو گناه و تقوا را الهام کرده است»‪.‬‬
‫‪1843‬ـ َع ْن َأِبي اَألْس َو ِد ال‪ِّ//‬دَئِلِّى َق اَل ‪َ :‬ق اَل ِلي ِعْم َر اُن ْبُن اْلُح َص ْيِن ش‪َ :‬أَر َأْيَت َم ا‬
‫َيْع َم ُل الَّناُس اْلَيْو َم َو َيْك َدُحوَن ِفيِه‪َ ،‬أَش ْى ٌء ُقِض َى َع َلْيِهْم َو َم َض ى َع َلْيِهْم ِم ْن َق َد ِر َم ا َس َبَق؟‬
‫َأْو ِفيَم ا ُيْسَتْقَبُلوَن ِبِه ِمَّم ا َأَت اُهْم ِب ِه َنِبُّيُهْم َو َثَبَتِت اْلُحَّج ُة َع َلْيِهْم ؟ َفُقْلُت ‪َ :‬ب ْل َش ْى ٌء ُقِض َى‬
‫َع َلْيِهْم ‪َ ،‬و َم َض ى َع َلْيِهْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقاَل ‪َ :‬أَفَال َيُك وُن ُظْلًم ا؟ َقاَل ‪َ :‬فَفِز ْع ُت ِم ْن َذ ِلَك َفَزًعا َش ِد يًدا‪،‬‬
‫َو ُقْلُت ‪ُ :‬ك ُّل َش ْى ٍء َخ ْلُق ِهَّللا َوِم ْلُك َيِدِه‪َ ،‬فَال ُيْس َأُل َع َّم ا َيْفَع ُل َو ُهْم ُيْس َأُلوَن ‪َ ،‬فَقاَل ِلي‪َ :‬يْر َحُم َك‬
‫ُهَّللا‪ِ ،‬إِّني َلْم ُأِر ْد ِبَم ا َس َأْلُتَك ِإَّال َألْح ُز َر َع ْقَل َك ‪ِ ،‬إَّن َر ُج َلْيِن ِم ْن ُم َزْيَن َة َأَتَي ا َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫َفَقاَال‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َأَر َأْيَت َم ا َيْع َم ُل الَّن اُس اْلَي ْو َم ‪َ ،‬و َيْك َدُحوَن ِفي‪ِ/‬ه‪َ ،‬أَش ْى ٌء ُقِض َى َع َلْيِهْم‬
‫َو َم َض ى ِفيِهْم ِم ْن َقَد ٍر َقْد َسَبَق‪َ ،‬أْو ِفيَم ا ُيْسَتْقَبُلوَن ِبِه ِمَّم ا َأَت اُهْم ِب ِه َنِبُّيُهْم ‪َ ،‬و َثَبَتِت اْلُحَّج ُة‬
‫َع َلْيِهْم ؟ َفَقاَل ‪َ« :‬ال‪َ ،‬بْل َش ْى ٌء ُقِض َى َع َلْيِهْم َو َم َض ى ِفيِهْم ‪َ ،‬و َتْص ِد يُق َذ ِلَك ِفي ِكَت اِب ِهَّللا ﻷ‪:‬‬
‫﴿َو َنۡف ٖس َو َم ا َس َّو ٰى َها‪َ ٧‬فَأۡل َهَم َها ُفُجوَر َها َو َتۡق َو ٰى َها‪( ﴾٨‬م‪)2650/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو االسود دئلی می‌گوید‪ :‬عمران بن حصین به من گفت‪ :‬نظ‪//‬ر ش‪//‬ما در‬
‫مورد آنچه که امروز‪ ،‬مردم انجام می‌دهند و برای رسیدن ب‪//‬ه آن‪ ،‬تالش می‌کنن‪//‬د‪،‬‬
‫چیست؟ آیا اینگونه برای آنان‪ ،‬فیصله شده و تقدیر قلم گذشته‪ ،‬بر آنان‪ ،‬اج‪//‬را ش‪//‬ده‬
‫است یا اینکه تالش آنها متعلق به آینده و اموری است ک‪//‬ه پیامبرش‪//‬ان آورده و ب‪//‬ر‬
‫آنان‪ ،‬اتمام حجت کرده است؟ من جواب دادم‪ :‬بلکه اموری هس‪//‬تند ک‪//‬ه ب‪//‬رای آن‪//‬ان‬
‫در گذشته اینگونه‪ ،‬فیصله شده است‪ .‬عمران بن حصین گفت‪ :‬آی‪/‬ا این ظلم نیس‪/‬ت؟‬
‫ابواالسود می‌گوید‪ :‬من از این س‪//‬خنش‪ ،‬بس‪//‬یار وحش‪//‬ت ک‪//‬ردم و گفتم‪ :‬هم‪//‬ه چ‪//‬یز‪،‬‬
‫آفرینش هللا متع‪/‬ال اس‪/‬ت و در دس‪/‬ت اوس‪/‬ت؛ او ه‪/‬ر چ‪/‬ه انج‪/‬ام ده‪/‬د‪ ،‬بازخواس‪/‬ت‬
‫نمی‌ش‪//‬ود؛ ولی م‪//‬ردم بازخواس‪//‬ت می‌ش‪//‬وند‪ .‬آنگ‪//‬اه ب‪//‬ه من گفت‪ :‬هللا متع‪//‬ال ت‪//‬و را‬
‫رحمت کند؛ صرفا هدفم از این سؤال‪ ،‬آزمایش فک‪/‬ر و اندیش‪/‬ه‌ات ب‪/‬ود‪ .‬دو نف‪/‬ر از‬
‫طایفه‌ی مزینه نزد رسول هللا ص آمدند و گفتند‪ :‬یا رسول هللا! نظر شما در م‪//‬ورد‬
‫آنچ‪//‬ه ک‪//‬ه ام‪//‬روز‪ ،‬م‪//‬ردم انج‪//‬ام می‌دهن‪//‬د و ب‪//‬رای رس‪//‬یدن ب‪//‬ه آن‪ ،‬تالش می‌کنن‪//‬د‪،‬‬
‫چیست؟ آیا اینگونه برای آنان‪ ،‬فیصله شده و تقدیر قلم گذشته‪ ،‬بر آنان‪ ،‬اج‪//‬را ش‪//‬ده‬
‫است یا اینکه تالش آنها متعلق به آینده و اموری است ک‪//‬ه پیامبرش‪//‬ان آورده و ب‪//‬ر‬
‫آنان‪ ،‬اتمام حجت ک‪/‬رده اس‪/‬ت؟ رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬بلک‪/‬ه ام‪/‬وری هس‪/‬تند ک‪/‬ه‬
‫برای آنان در گذشته اینگونه‪ ،‬فیصله شده اس‪/‬ت و تص‪/‬دیق آن در کت‪/‬اب هللا متع‪/‬ال‬
‫است که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َنۡف ٖس َو َم ا َس َّو ٰى َها‪َ ٧‬فَأۡل َهَم َها ُفُجوَر َها َو َتۡق َو ٰى َها‪« ﴾٨‬و سوگند ب‪//‬ه‬
‫نفس آدمی و به آن که او را ساخته و پرداخته است؛ سپس بدو گناه و تقوا را الهام ک‪//‬رده‬
‫است»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪372‬‬
‫باب (‪ :)7‬در مورد تقدیر و شقاوت و سعادت‬
‫‪1844‬ـ َع ْن َع ِلٍّى س َقاَل ‪ُ :‬كَّنا ِفي َج َناَز ٍة ِفي َبِقيِع اْلَغْر َقِد ‪َ ،‬فَأَتاَنا َر ُسوُل ِهَّللا ص َفَقَع َد‬
‫َو َقَع ْد َنا َح ْو َلُه‪َ ،‬و َم َع ُه ِم ْخ َص َر ٌة‪َ ،‬فَنَّك َس َفَجَع َل َيْنُكُت ِبِم ْخ َص َرِتِه‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪َ« :‬م ا ِم ْنُك ْم ِم ْن‬
‫َأَحٍد ‪َ ،‬م ا ِم ْن َنْفٍس َم ْنُفوَس ٍة‪ِ ،‬إَّال َو َق ْد َكَتَب ُهَّللا َم َكاَنَه ا ِم َن اْلَج َّن ِة َو الَّن اِر ‪َ ،‬وِإَّال َو َق ْد ُك ِتَبْت‬
‫َش ِقَّيًة َأْو َسِع يَد ًة» َقاَل ‪َ :‬فَقاَل َر ُجٌل‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َأَفَال َنْم ُكُث َع َلى ِكَتاِبَن ا‪َ ،‬و َن َد ُع اْلَع َم َل ؟‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬م ْن َك اَن ِم ْن َأْهِل الَّس َع اَد ِة‪َ ،‬فَسَيِص يُر ِإَلى َع َمِل َأْهِل الَّس َع اَد ِة‪َ ،‬و َم ْن َك اَن ِم ْن َأْه ِل‬
‫الَّش َقاَوِة‪َ ،‬فَسَيِص يُر ِإَلى َع َمِل َأْهِل الَّش َقاَوِة» َفَقاَل ‪« :‬اْع َم ُلوا َفُك ٌّل ُمَيَّسٌر‪َ ،‬أَّم ا َأْه ُل الَّس َع اَد ِة‬
‫َفُيَيَّس ُروَن ِلَع َمِل َأْهِل الَّس َع اَد ِة‪َ ،‬و َأَّم ا َأْهُل الَّش َقاَوِة َفُيَيَّس ُروَن ِلَع َم ِل َأْه ِل الَّش َقاَوِة» ُثَّم َق َر َأ‪:‬‬
‫﴿َفَأَّم ا َم ۡن َأۡع َطٰى َو ٱَّتَقٰى ‪َ ٥‬و َص َّد َق ِبٱۡل ُح ۡس َنٰى ‪َ ٦‬فَس ُنَيِّس ُر ۥُه ِلۡل ُيۡس َر ٰى ‪َ ٧‬و َأَّم ا َم ۢن َبِخ َل‬
‫َو ٱۡس َتۡغ َنٰى ‪َ ٨‬و َك َّذ َب ِبٱۡل ُح ۡس َنٰى ‪َ ٩‬فَس ُنَيِّسُر ۥُه ِلۡل ُع ۡس َر ٰى ‪[ ﴾١٠‬اللیل‪( .]10-5 :‬م‪)2647/‬‬
‫ترجمه‪ :‬علی س می‌گوید‪ :‬برای تشییع جنازه‌ای ب‪//‬ه قبرس‪//‬تان بقیع غرقد‪ ،‬رفت‪//‬ه‬
‫بودیم‪ .‬در این میان‪ ،‬رسول هللا ص نیز تشریف آورد و نشست‪ .‬م‪//‬ا هم اط‪//‬راف او‬
‫نشستیم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص ک‪//‬ه عص‪//‬ایی در دس‪//‬ت داش‪//‬ت و ن‪//‬وک آن را آهس‪//‬ته ب‪//‬ر‬
‫زمین می‌زد‪ ،‬فرم‪//‬ود‪« :‬کس‪//‬ی در میان ش‪//‬ما نیس‪//‬ت و اص‪//‬ال هیچ انس‪//‬انی وج‪//‬ود‬
‫ندارد‪ ،‬مگر اینکه جایگاهش در بهشت و دوزخ‪ ،‬معین شده و سعادت و ش‪//‬قاوتش‪،‬‬
‫تعیین گردیده اس‪//‬ت»‪ .‬یکی ع‪//‬رض ک‪//‬رد‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! پس چ‪//‬را عم‪//‬ل را کن‪//‬ار‬
‫نگذاریم و به تقدیر خود‪ ،‬توکل نکنیم؟ زیرا ه‪//‬ر ک‪//‬دام از م‪//‬ا‪ ،‬اه‪//‬ل س‪//‬عادت باش‪//‬د‪،‬‬
‫خود به خود بسوی عمل اهل سعادت‪ ،‬می‌رود‪ ،‬و اگر اهل شقاوت باشد‪ ،‬به س‪//‬وی‬
‫عمل اهل شقاوت می‌رود‪.‬‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬ش‪//‬ما اعم‪//‬ال را انج‪//‬ام دهید؛ چ‪//‬را ک‪//‬ه ب‪//‬رای ه‪//‬رکس‪،‬‬
‫همان کاری آسان است که اهل آن است؛ برای اهل سعادت‪ ،‬انجام اعمال نیک‪ ،‬آسان‬
‫می‌شود؛ و برای اهل شقاوت‪ ،‬ارتکاب اعمال بد‪ ،‬آسان می‌گردد»‪ .‬سپس پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص این آی‪///‬ه را تالوت فرم‪///‬ود‪َ﴿ :‬فَأَّم ا َم ۡن َأۡع َطٰى َو ٱَّتَقٰى ‪َ ٥‬و َص َّد َق ِبٱۡل ُح ۡس َنٰى ‪٦‬‬
‫َفَس ُنَيِّسُر ۥُه ِلۡل ُيۡس َر ٰى ‪َ ٧‬و َأَّم ا َم ۢن َبِخ َل َو ٱۡس َتۡغ َنٰى ‪َ ٨‬و َك َّذ َب ِبٱۡل ُح ۡس َنٰى ‪َ ٩‬فَس ُنَيِّس ُر ۥُه ِلۡل ُع ۡس َر ٰى‬
‫‪« ﴾١٠‬اما کسی‌که مالش را در راه هللا بخشید و تقوا پیشه ک‪//‬رد و آیین و وع‪//‬ده ی نیک‬
‫الهی را تصدیق نمود‪ ،‬پس او را در مسیری آسان ـ ک‪//‬ه انج‪//‬ام اعم‪//‬اِل نیک و در نتیج‪//‬ه‬
‫بهشت است ـ قرار خواهیم داد؛ ولی کس‪/‬ی‌که بخ‪//‬ل ورزی‪//‬د و خ‪//‬ود را بی‌نیاز دانس‪//‬ت و‬
‫آیین و وع‪//‬ده‌ی نیک الهی را تک‪//‬ذیب ک‪//‬رد‪ ،‬پس او را در مس‪//‬یر دش‪//‬واری ـ ک‪//‬ه هم‪//‬ان‬
‫گمراهی و در نتیجه‪ ،‬دوزخ است ـ قرار خواهیم داد»‪.‬‬

‫باب (‪ :)8‬در مورد خاتمه‌ی اعمال انسان‬

‫‪1845‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن الَّرُج َل َلَيْع َم ُل ال ‪َّ/‬ز َم َن‬
‫الَّطِو يَل ِبَع َمِل َأْهِل اْلَج َّنِة‪ُ ،‬ثَّم ُيْخ َتُم َلُه َع َم ُلُه ِبَع َمِل َأْهِل الَّن اِر ‪َ ،‬و ِإَّن الَّرُج َل َلَيْع َم ُل ال‪َّ/‬ز َم َن‬
‫الَّطِويَل ِبَع َمِل َأْهِل الَّناِر‪ُ،‬ثَّم ُيْخ َتُم َلُه َع َم ُلُه ِبَع َمِل َأْهِل اْلَج َّنِة»‪( .‬م‪)2651/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬چه بسا که یک شخص‪،‬‬
‫برای مدتی طوالنی‪ ،‬مانند اهل بهشت‪ ،‬عم‪//‬ل می‌نمای‪//‬د؛ ام‪//‬ا خ‪//‬اتمه‌ی اعم‪//‬الش‪ ،‬ب‪//‬ا‬
 ‫‪373‬‬ ‫‪ -57‬کتاب تقدیر و سرنوشت‬

‫اعمال دوزخیان می‌شود‪ .‬و چه بسا که یک ش‪//‬خص‪ ،‬ب‪//‬رای م‪//‬دتی ط‪//‬والنی‪ ،‬مانن‪//‬د‬
‫اهل دوزخ‪ ،‬عمل می‌نماید؛ اما خ‪/‬اتمه‌ی اعم‪/‬الش‪ ،‬ب‪/‬ا اعم‪/‬ال دوزخیان می‌ش‪/‬ود»‪.‬‬
‫(دعا کنید هللا متعال همه‌ی ما را خاتمه‌ی خوبی عنایت فرماید‪).‬‬
‫باب (‪ :)9‬در مورد تعیین اجل‌ها و تقسیم شدن رزق و روزی‬
‫‪1846‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َم ْسُعوٍد س َقاَل ‪َ :‬قاَلْت ُأُّم َح ِبيَبَة‪ :‬الَّلُهَّم َم ِّتْع ِني ِبَز ْو ِج ي‪َ ،‬ر ُسوِل ِهَّللا‬
‫ج‬

‫ص َو ِبَأِبي‪َ ،‬أِبي ُس ْفَياَن ‪َ ،‬و ِب َأِخ ي‪ُ ،‬مَع اِو َي َة‪َ ،‬فَق اَل َلَه ا َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن ِك َس َأْلِت َهَّللا‬
‫آلَج اٍل َم ْض ُروَبٍة‪َ ،‬و آَثاٍر َم ْو ُطوَء ٍة‪َ ،‬و َأْر َزاٍق َم ْقُسوَم ٍة‪َ ،‬ال ُيَع ِّجُل َشْيًئا ِم ْنَه ا َقْب َل ِح ِّل ِه‪َ ،‬و َال‬
‫ُيَؤ ِّخ ُر ِم ْنَها َشْيًئا َبْع َد ِح ِّلِه‪َ ،‬و َل ْو َس َأْلِت َهَّللا َأْن ُيَع اِفَي ِك ِم ْن َع َذ اٍب ِفي الَّن اِر ‪َ ،‬و َع َذ اٍب ِفي‬
‫اْلَقْبِر ‪َ ،‬لَك اَن َخْيًرا َلِك » َقاَل ‪َ :‬فَقاَل َر ُجٌل‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا اْلِقَر َد ُة َو اْلَخَناِز يُر‪ِ ،‬هَي ِمَّم ا ُمِس َخ؟‬
‫َفَقاَل الَّنِبُّى ص «ِإَّن َهَّللا ﻷ َلْم ُيْهِلْك َقْو ًم ا‪َ ،‬أْو ُيَع ِّذ ْب َقْو ًم ا‪َ ،‬فَيْج َع َل َلُهْم َنْس ًال‪َ ،‬و ِإَّن اْلِق َر َد َة‬
‫َو اْلَخَناِزيَر َك اُنوا َقْبَل َذ ِلَك»‪( .‬م‪)2663/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهلل بن مس‪//‬عود س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ام حبیب‪//‬ه ل گفت‪« :‬ب‪//‬ار اله‪//‬ا! م‪//‬را از‬
‫همسرم؛ رسول هللا؛ پدرم؛ ابوسفیان؛ و برادرم؛ معاویه؛ بهره مند گ‪//‬ردان‪ .‬رس‪//‬ول‬
‫هللا فرمود‪« :‬تو از هللا متعال درخواس‪//‬ت اجل‌ه‪//‬ای تع‪//‬یین ش‪//‬ده‪ ،‬راه‌ه‪//‬ای طی ش‪//‬ده‬
‫(بوسیله‌ی تقدیر) و رزقه‪//‬ای تقس‪//‬یم ش‪//‬ده را نم‪//‬ودی؛ و هیچ ی‪//‬ک از اینه‪//‬ا قب‪//‬ل از‬
‫موعدش‪ ،‬فرا نمی‌رسد؛ و بعد از رسیدن موعدش هم به تأخیر نمی‌افتد؛ اگر از هللا‬
‫متعال می‌خواستی که تو را از عذاب آتش جهنم و عذاب قبر‪ ،‬نجات ده‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬رایت‬
‫بهتر بود»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬سپس مردی گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! میمونه‪//‬ا و خوک‌ه‪//‬ا‬
‫از امتهایی هستند که مسخ ش‪//‬ده‌اند؟ ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬ر ام‪//‬تی را ک‪//‬ه هللا‬
‫متعال هالک سازد یا دچار عذاب گرداند‪ ،‬دیگر هیچ نسلی از آنها ب‪//‬اقی نمی‌مان‪//‬د‪.‬‬
‫(منقرض می‌شوند و از بین می‌روند‪ ).‬و این میمونها و خوک‌ها قبل از آن‪ ،‬وجود‬
‫داشته‌اند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬چگونگی آفرینش و شقاوت وسعادت‬
‫‪1847‬ـ َع ْن َع ْب ِد الَّل ِه بِن َم س‪ُ//‬عوٍد س َق اَل ‪َ :‬ح َّدَثَنا َر ُس وُل الَّل ِه ص َو ُه َو الَّص اِد ُق‬
‫اْلَم ْص ُدوُق‪ِ« :‬إَّن َأَح َد ُكْم ُيْج َم ُع َخ ْلُقُه ِفي َبْطِن ُأِّمِه َأْر َبِع يَن َيْو ًم ا‪ُ ،‬ثَّم َيُكوُن ِفي َذ ِل َك َع َلَق ًة ِم ْث َل‬
‫َذ ِلَك‪ُ ،‬ثَّم َيُكوُن ِفي َذ ِلَك ُم ْض َغ ًة ِم ْثَل َذ ِلَك‪ُ ،‬ثَّم ُيْر َس ُل الل‪ُ/‬ه ﻷ اْلَم َل ُك َفَيْنُفُخ ِفي‪ِ/‬ه ال‪ُّ/‬روَح َو ُي ْؤ َم ُر‬
‫ِبَأْر َبِع َك ِلَم اٍت‪ِ :‬بَك ْتِب ِرْز ِقِه‪َ ،‬و َأَجِلِه‪َ ،‬و َع َم ِلِه‪َ ،‬و َش ِقٌّى َأْو َسِع يٌد‪َ ،‬فَو اَّلِذ ى َال ِإَلَه َغ ْيُر ُه‪ِ ،‬إَّن َأَح َد ُكْم‬
‫َلَيْع َم ُل ِبَع َمِل َأْهِل اْلَج َّنِة‪َ ،‬ح َّتى َم ا َيُكوَن َبْيَنُه َو َبْيَنَه ا ِإَّال ِذَر اٌع‪َ ،‬فَيْس ِبُق َع َلْي ِه اْلِكَت اُب ‪َ ،‬فَيْع َم ُل‬
‫ِبَع َمِل َأْهِل الَّناِر َفَيْد ُخ ُلَها‪َ ،‬وِإَّن َأَح َد ُكْم َلَيْع َم ُل ِبَع َمِل َأْهِل الَّناِر‪َ ،‬ح َّتى َم ا َيُك وَن َبْيَن ُه َو َبْيَنَه ا ِإَّال‬
‫ِذَر اٌع‪َ ،‬فَيْس ِبُق َع َلْيِه اْلِكَتاُب ‪َ ،‬فَيْع َم ُل ِبَع َمِل َأْهِل اْلَج َّنِة َفَيْد ُخ ُلَها»‪( .‬م‪)2643/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عب‪//‬د هللا بن مس‪//‬عود س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ک‪//‬ه ص‪//‬ادق مص‪//‬دوق‬
‫است‪ ،‬فرمود‪« :‬نطفه‌ی هریک از ش‪//‬ما ب‪//‬ه م‪//‬دت چه‪//‬ل روز در رحم م‪//‬ادر‪ ،‬جم‪//‬ع‬
‫می‌شود؛ سپس تا چهل روز دیگر‪ ،‬به شکل خون بسته در می‌آی‪//‬د؛ و بع‪//‬د از چه‪//‬ل‬
‫روز دیگ‪//‬ر‪ ،‬ب‪//‬ه پ‪//‬اره گوش‪//‬تی‪ ،‬تب‪//‬دیل می‌ش‪//‬ود‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬هللا متع‪//‬ال‪ ،‬فرش‪//‬ته‌ای را‬
‫می‌فرستد و او را به نوشتن چهار چیز‪ ،‬م‪//‬أمور می‌کن‪//‬د و می‌گوی‪//‬د‪ :‬عم‪//‬ل‪ ،‬رزق‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪374‬‬

‫أجل و شقاوت یا سعادتش را بنویس‪ .‬آنگاه در او‪ ،‬روح دمیده می‌شود‪ .‬پس سوگند‬
‫به ذاتی که هیچ معبودی بجز او وجود ندارد که یکی از شما اعمالی انجام می‌دهد‬
‫که بین او و بهش‪//‬ت‪ ،‬فق‪//‬ط ی‪//‬ک ذراع‪‌،‬ب‪//‬اقی می‌مان‪//‬د؛ ولی تق‪//‬دیرش‪ ،‬ب‪//‬ر او پیش‪//‬ی‬
‫می‌گ‪//‬یرد و اعم‪//‬ال دوزخیان را انج‪//‬ام می‌ده‪//‬د؛ در نتیج‪//‬ه‪ ،‬ب‪//‬ه دوزخ می‌رود‪ .‬و‬
‫شخص دیگ‪/‬ری از ش‪/‬ما اعم‪/‬ال جهنمیان را انج‪/‬ام می‌ده‪/‬د ت‪/‬ا ج‪/‬ایی ک‪/‬ه بین او و‬
‫جهنم‪ ،‬فقط ی‪/‬ک ذراع‪ ،‬ب‪/‬اقی می‌مان‪/‬د؛ ولی تق‪/‬دیر ب‪/‬ر او پیش‪/‬ی می‌گ‪/‬یرد و اعم‪/‬ال‬
‫بهشتیان را انجام می‌دهد؛ در نتیجه‪ ،‬به بهشت می‌رود»‪.‬‬
‫َف‬ ‫ْط‬
‫‪1848‬ـ َع ْن ُح َذ ْيَفَة ْبِن َأِس يٍد س َيْبُلُغ ِب ِه الَّنِبَّي ص َق اَل ‪َ« :‬ي ُل ا َم َع ى ال ِة‬
‫ُّن‬ ‫َل‬ ‫ُك‬ ‫َل‬ ‫ْل‬ ‫ُخ‬ ‫ْد‬
‫َبْع َد َم ا َتْس َتِقُّر ِفي ال‪َّ//‬ر ِح ِم ِب َأْر َبِع يَن ‪َ ،‬أْو َخ ْمَس ٍة َو َأْر َبِع يَن َلْيَل ًة‪َ ،‬فَيُق وُل‪َ :‬ي ا َر ِّب َأَش ِقٌّى َأْو‬
‫َس ِع يٌد ؟ َفُيْك َتَب اِن ‪َ ،‬فَيُق وُل‪َ :‬أْى َر ِّب َأَذ َك ٌر َأْو ُأْنَثى؟ َفُيْك َتَب اِن ‪َ ،‬و ُيْك َتُب َع َم ُل ُه َو َأَث ُر ُه َو َأَج ُل ُه‬
‫َو ِرْز ُقُه‪ُ ،‬ثَّم ُتْطَو ى الُّص ُح ُف ‪َ ،‬فَال ُيَزاُد ِفيَها َو َال ُيْنَقُص »‪( .‬م‪)2644/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حذیقه بن اسید س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬چهل یا چه‪//‬ل و پنج‬
‫شب بعد از اینکه نطف‪//‬ه در رحم م‪//‬ادر‪ ،‬قرار می‌گ‪//‬یرد‪ ،‬فرش‪//‬ته ن‪//‬زد او می‌رود و‬
‫می‌گوید‪ :‬پروردگارا! بدبخت است ی‪/‬ا خوش‪/‬بخت؟ آنگ‪/‬اه‪ ،‬ب‪/‬دبختی و خوش‪/‬بختی او‬
‫نوشته می‌شود‪ .‬بعد از آن‪ ،‬می‌پرسد‪ :‬پروردگارا! پسر است یا دختر؟ آنگ‪//‬اه‪ ،‬پس‪//‬ر‬
‫یا دختر بودن او را می‌نویسد‪ .‬همپنین اعمال‪ ،‬آثار‪ ،‬اجل و رزق او را می‌نویسد و‬
‫ص‪///‬حیفه‌ی تق‪///‬دیر‪ ،‬جم‪///‬ع می‌ش‪///‬ود و بع‪///‬د از آن‪ ،‬هیچ چ‪///‬یز در آن‪ ،‬کم و زی‪///‬اد‬
‫نمی‌شود»‪.‬‬
‫‪1849‬ـ َعن َعاِمَر ْبَن َو اِثَلَة َح َّد َثُه َأَّنُه َسِمَع َع ْب َد الَّلِه ْبَن َم ْسُعوٍد س َيُق وُل ‪ :‬الَّش ِقُّى‬
‫َم ْن َش ِقَى ِفي َبْطِن ُأِّمِه‪َ ،‬و الَّس ِع يُد َم ْن ُوِع َظ ِبَغْي ِرِه‪َ ،‬ف َأَتى َر ُج ًال ِم ْن َأْص َح اِب َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫ص ُيَقاُل َلُه‪ُ :‬ح َذ ْيَفُة ْبُن َأِس يٍد اْلِغ َفاِر ُّى ‪َ ،‬فَح َّد َثُه ِبَذ ِلَك ِم ْن َقْو ِل اْب ِن َم ْسُعوٍد َفَقاَل ‪َ :‬و َكْي َف‬
‫َيْش َقى َر ُجٌل ِبَغْيِر َع َم ٍل ؟ َفَقاَل َلُه الَّرُجُل‪َ :‬أَتْع َج ُب ِم ْن َذ ِلَك؟ َف ِإِّنى َس ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫َيُقوُل ‪ِ« :‬إَذ ا َم َّر ِبالُّنْط َفِة ِثْن َتاِن َو َأْر َبُعوَن َلْي َلًة‪َ ،‬بَع َث الَّلُه ِإَلْيَه ا َم َلًك ا‪َ ،‬فَص َّو َر َها َو َخ َل َق‬
‫َسْم َعَها َو َبَص َر َها َو ِج ْل َدَها َو َلْح َم َها َو ِع َظاَم َها‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬ي ا َر ِّب َأَذ َك ٌر َأْم ُأْنَثى؟ َفَيْق ِض ى‬
‫َر ُّبَك َم ا َش اَء ‪َ ،‬و َيْكُتُب اْلَم َل ُك ‪ُ ،‬ثَّم َيُق وُل ‪َ :‬ي ا َر ِّب َأَج ُل ُه‪َ ،‬فَيُق وُل َر ُّب َك َم ا َش اَء َو َيْكُتُب‬
‫اْلَم َلُك ‪ُ ،‬ثَّم َيُقوُل ‪َ :‬يا َر ِّب ِر ْز ُقُه‪َ ،‬فَيْق ِض ى َر ُّبَك َم ا َش اَء ‪َ ،‬و َيْكُتُب اْلَم َلُك ‪ُ ،‬ثَّم َيْخ ُر ُج اْلَم َل ُك‬
‫ِبالَّص ِح يَفِة ِفي َيِدِه ‪َ ،‬فَال َيِز يُد َع َلى َم ا ُأِم َر َو َال َيْنُقُص » و زاد فی رواية‪َ :‬أَس ِو ٌّى َأْو‬
‫َغ ْيُر َس ِو ٍّى ؟ َفَيْج َع ُلُه الَّلُه َس ِو ًّيا َأْو َغْيَر َس ِو ٍّى ‪( .‬م‪)2645/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ع‪//‬امر بن واثل‪//‬ه می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه عبدلل‪//‬ه بن مس‪//‬عود می‌گفت‪:‬‬
‫بدبخت‪ ،‬کسی است که در شکم مادرش‪ ،‬بدبخت شود؛ و خوشبخت‪ ،‬کسی است‬
‫که از دیگران‪ ،‬پند گیرد‪ .‬عامر می‌گوید‪ :‬آنگاه من نزد یکی از یاران نبی اکرم‬
‫بنام حذیفه بن اسید غفاری رفتم و این سخن ابن مسعود را برایش نقل نم‪//‬ودم و‬
‫گفتم‪ :‬چگون‪//‬ه شخص‪//‬ی ب‪//‬دون اینک‪//‬ه عملی انج‪//‬ام داده باش‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬دبخت می‌ش‪//‬ود؟‬
‫حذیف‪//‬ه گفت‪ :‬آی‪//‬ا تعجب می‌ک‪//‬نی؟ من ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫هنگامی که چهل و دو شب از عمر نطفه‪ ،‬سپری گ‪//‬ردد‪ ،‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال فرش‪//‬ته‌ای‬
 ‫‪375‬‬ ‫‪ -57‬کتاب تقدیر و سرنوشت‬

‫را نزد او می‌فرستد؛ آن فرش‪//‬ته‪ ،‬او را ب‪//‬ه تص‪//‬ویر می‌کش‪//‬د و چش‪//‬م و گ‪//‬وش و‬
‫پوست و گوشت و استخوان‌هایش را می‌آفرین‪//‬د و می‌گوی‪//‬د‪ :‬پروردگ‪//‬ارا! دخ‪//‬تر‬
‫است ی‪//‬ا پس‪//‬ر؟ پس الل‪//‬ه متع‪//‬ال ه‪//‬ر چ‪//‬ه ک‪//‬ه بخواه‪//‬د‪ ،‬فیص‪//‬له می‌کن‪//‬د و فرش‪//‬ته‬
‫می‌نویسد‪ .‬سپس فرشته می‌گوید‪ :‬پروردگارا! اجلش کی ف‪//‬را می‌رس‪//‬د؟ پس الل‪//‬ه‬
‫متعال هرچه که بخواهد‪ ،‬فیصله می‌کند و فرشته می‌نویسد‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬فرش‪//‬ته‬
‫می‌گوید‪ :‬پروردگارا! رزق و روزی‌اش چقدر اس‪//‬ت؟ پس الل‪//‬ه متع‪//‬ال آنچ‪//‬ه را‬
‫که بخواهد فیصله می‌کند و فرشته می‌نویسد‪ .‬سرانجام‪ ،‬فرشته صحیفه‌ی تق‪///‬دیر‬
‫را بدست می‌گیرد و بر این دستورات‪ ،‬هیچ چیزی کم و اضافه نمی‌کند»‪ .‬و در‬
‫یک روایت آمده است که‪« :‬فرشته می‌پرسد‪ :‬آیا انسان درست و کاملی است ی‪//‬ا‬
‫نادرست و ناقص؟ پس الله متع‪//‬ال او را انس‪//‬ان درس‪//‬ت و کام‪//‬ل ی‪//‬ا نادرس‪//‬ت و‬
‫ناقص‪ ،‬قرار می‌دهد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬بهره‌ی فرزند آدم از زنا برایش نوشته شده است‬
‫‪1850‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪ُ« :‬ك ِتَب َع َلى اْبِن آَد َم َنِص يُبُه ِم َن‬
‫ال‪ِّ/‬ز َنى‪ُ ،‬م ْد ِرٌك َذ ِل َك َال َم َح اَل َة‪َ ،‬فاْلَع ْيَن اِن ِز َناُهَم ا الَّنَظ ُر‪َ ،‬و اُألُذ َن اِن ِز َناُهَم ا اِال ْس ِتَم اُع‪،‬‬
‫َو الِّلَس اُن ِز َناُه اْلَكَالُم ‪َ ،‬و اْلَيُد ِز َناَها اْلَبْطُش ‪َ ،‬و الِّر ْج ُل ِز َناَها اْلُخَطا‪َ ،‬و اْلَقْلُب َيْهَو ى َو َيَتَم َّنى‪،‬‬
‫َو ُيَص ِّدُق َذ ِلَك اْلَفْر ُج َو ُيَك ِّذ ُبُه»‪( .‬م‪)2657/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬بهره‌ی فرزند آدم از زنا‬
‫برایش نوشته شده است که حتما مرتکب آن خواهد ش‪//‬د؛ پس زن‪//‬ای چش‪//‬مها‪ ،‬نگ‪//‬اه‬
‫کردن (به نامحرم) است؛ زنای گوش‪//‬ها‪ ،‬گ‪//‬وش دادن (ب‪//‬ه آوازه‪//‬ای ح‪//‬رام) اس‪//‬ت؛‬
‫زنای زبان‪ ،‬سخن گفتن است؛ زنای دست‪ ،‬گرفتن است؛ زنای پا‪ ،‬قدم زدن اس‪//‬ت؛‬
‫و دل هم امید و آرزو می‌کند و شرمگاه آن را تصدیق یا تکذیب می‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬هللا متعال دل‌ها را به هر سمت و سویی که بخواهد‪ ،‬سوق می دهد‬
‫‪1851‬ـ عن َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ل‪َ :‬أَّن ُه َس ِمَع َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ِ« :‬إَّن‬
‫ُقُلوَب َبِني آَد َم ُك َّلَها َبْيَن ِإْص َبَع ْيِن ِم ْن َأَص اِبِع الَّرْح َمِن ‪َ ،‬ك َقْلٍب َو اِح ٍد ‪ُ ،‬يَص ِّر ُفُه َح ْيُث َيَش اُء »‬
‫ُثَّم َق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬الَّلُهَّم ُمَص ِّر َف اْلُقُل وِب َص ِّر ْف ُقُلوَبَن ا َع َلى َطاَع ِت َك»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2654‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهلل بن عمرو بن عاص ل می‌گوید‪ :‬شنیدم که رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«قلب‌ه‪//‬ای همه‌ی فرزن‪//‬دان آدم مانن‪//‬د ی‪//‬ک قلب‪ ،‬میان دو انگش‪//‬ت از انگش‪//‬تان الل‪//‬ه‬
‫رحمان قرار دارد و به هر سمت و سویی که بخواهد‪ ،‬می‌گرداند»‪ .‬بعد از آن‪ ،‬رسول‬
‫الله ص فرمود‪« :‬باراله‪//‬ا! ای گردانن‪//‬ده‌ی دل‌ه‪//‬ا! دل‌ه‪//‬ای م‪//‬ا را بس‪//‬وی ط‪//‬اعت و‬
‫فرمانبرداری‌ات بگردان»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬هر نوزادی بر فطرت به دنیا می‌آید‬
‫‪1852‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّنُه َك اَن َيُقوُل‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا ِم ْن َم ْو ُل وٍد ِإَّال‬
‫ُيوَلُد َع َلى اْلِفْطَرِة َفَأَبَو اُه ُيَهِّو َداِنِه َو ُيَنِّص َر اِنِه َو ُيَم ِّج َس اِنِه‪َ ،‬ك َم ا ُتْنَتُج اْلَبِهيَم ُة َبِهيَم ًة َجْمَع اَء ‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪376‬‬

‫َهْل ُتِح ُّسوَن ِفيَها ِم ْن َج ْد َعاَء »؟ ُثَّم َيُق وُل َأُب و ُهَر ْي َر َة‪َ :‬و اْق َرُء وا ِإْن ِش ْئُتْم ‪ِ﴿ :‬فۡط َر َت ٱِهَّلل‬
‫ٱَّلِتي َفَطَر ٱلَّناَس َع َلۡي َهۚا اَل َتۡب ِد يَل ِلَخ ۡل ِق ٱِۚهَّلل َٰذ ِلَك ٱلِّديُن ٱۡل َقِّيُم ﴾ [الروم‪( .]30 :‬م‪)2658/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر نوزادی ب‪//‬ر فطرت‬
‫س‪//‬الم (اس‪//‬الم) ب‪//‬دنیا می‌آی‪//‬د؛ ام‪//‬ا وال‪//‬دینش‪ ،‬او را یه‪//‬ودی‪ ،‬نص‪//‬رانی ی‪//‬ا مجوس‪//‬ی‬
‫(زرتشتی) بار می‌آورند؛ همانگون‪//‬ه ک‪//‬ه ن‪//‬وزاد حیوان‪ ،‬هنگ‪//‬ام والدت‪ ،‬ص‪//‬حیح و‬
‫سالم است‪ .‬آیا هیچ دیده‌اید که حیوانی‪ ،‬گوش بریده به دنیا بیاید»‪ .‬سپس‪ ،‬ابوهریره‬
‫س این آیه را تالوت کرد‪ِ﴿ :‬فۡط َر َت ٱِهَّلل ٱَّلِتي َفَطَر ٱلَّن اَس َع َلۡي َه ۚا اَل َتۡب ِد يَل ِلَخ ۡل ِق ٱِۚهَّلل‬
‫َٰذ ِلَك ٱل‪ِّ/‬ديُن ٱۡل َقِّيُم ﴾ «اس‪//‬الم‪ ،‬دین فطرت اس‪//‬ت ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‪ ،‬تم‪//‬ام انس‪//‬ان‌ها را مطابق‬
‫فطرت سرشته و خلق نموده است؛ نباید سرشت هللا متع‪//‬ال را تغییر داد؛ این اس‪//‬ت آیین‬
‫محکم واستوار»‪.‬‬

‫باب (‪ :)14‬آنچه در مورد فرزندان مشرکین وارد شده است‬

‫‪1853‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َق اَل ‪ُ :‬س ِئَل َر ُس وُل ِهَّللا ص َع ْن َأْطَف اِل اْلُم ْش ِرِكيَن ؟ َق اَل ‪:‬‬
‫«ُهَّللا َأْع َلُم ِبَم ا َك اُنوا َعاِمِليَن ‪ِ ،‬إْذ َخ َلَقُهْم »‪( .‬م‪)2660/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬از رس‪//‬ول هللا ص درب‪//‬اره‌ی کودک‪//‬ان مش‪//‬رکین ـ‬
‫که مرده‌اند ـ سؤال شد؛ فرمود‪« :‬هللا متعال که آفریدگار آنان اس‪//‬ت‪ ،‬به‪//‬تر می‌دان‪//‬د‬
‫که اگر زنده می‌ماندند‪ ،‬چه عملی انجام می‌دادند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬در مورد کودکی که خضر ÷ او را به قتل رساند‬
‫‪1854‬ـ َع ْن ُأَبِّى ْبِن َكْع ٍب س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن اْلُغ َالَم اَّل ِذ ي َقَتَل ُه‬
‫اْلَخ ِض ُر ُطِبَع َك اِفًرا‪َ ،‬و َلْو َعاَش َألْر َهَق َأَبَو ْيِه ُطْغ َياًنا َو ُك ْفًرا»‪( .‬م‪)2661/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابی بن کعب س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬کودکی را که خض‪//‬ر‬
‫ب‪//‬ه قت‪//‬ل رس‪//‬اند‪ ،‬اگ‪//‬ر زن‪//‬ده می‌مان‪//‬د‪ ،‬پ‪//‬در و م‪//‬ادرش را وادار ب‪//‬ه طغیان و کف‪//‬ر‬
‫می‌کرد»‪.‬‬
‫ْل‬ ‫ُأ‬
‫‪1855‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب ِّم ا ُم ْؤ ِمِنيَن َقاَلْت ‪ُ :‬د ِع َى َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإَلى َج َناَز ِة َص ِبٍّى ِم َن‬
‫اَألْنَص اِر ‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ُطوَبى ِلَهَذ ا ُعْص ُفوٌر ِم ْن َع َص اِفيِر اْلَج َّن ِة َلْم َيْع َم ِل الُّس وَء‬
‫َو َلْم ُيْد ِرْك ُه‪َ ،‬قاَل «َأَو َغْيَر َذ ِلَك‪َ ،‬ي ا َعاِئَش ُة‪ِ ،‬إَّن َهَّللا َخ َل َق ِلْلَج َّن ِة َأْهًال‪َ ،‬خ َلَقُهْم َلَه ا َو ُهْم ِفي‬
‫َأْص َالِب آَباِئِهْم ‪َ ،‬و َخ َلَق ِللَّناِر َأْهًال‪َ ،‬خ َلَقُهْم َلَها َو ُهْم ِفي َأْص َالِب آَباِئِهْم »‪( .‬م‪)2662/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مادر مؤمنان؛ عایشه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص را برای نماز جن‪//‬ازه‌ی‬
‫یکی از کودکان انصار فرا خواندن‪/‬د‪ .‬من گفتم‪ :‬ی‪/‬ا رس‪/‬ول هللا! خ‪/‬وش ب‪/‬ه ح‪/‬ال این‬
‫کودک‪ ،‬گنجشکی از گنجشکان بهشت است؛ او مرتکب هیچ کار بدی نش‪//‬ده اس‪//‬ت‬
‫و به سن بلوغ نرسیده است (که کار بدی انجام دهد‪ ).‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای‬
‫عایشه! شاید غیر از این باشد (شما با قاطعیت ص‪//‬حبت نکنید‪ ).‬هللا متع‪//‬ال ب‪//‬رای‬
‫بهشت‪ ،‬افرادی را آفریده اس‪//‬ت؛ او آنه‪//‬ا را ب‪//‬رای بهش‪//‬ت آفری‪//‬ده در ح‪//‬الی ک‪//‬ه در‬
‫صلب و پشت پدرانشان بوده‌اند؛ برای آتش نیز افرادی را آفریده است؛ او آنه‪//‬ا را‬
‫برای آتش آفریده حال آنکه آنان در پشت و صلب پدرانشان بوده‌اند»‪.‬‬
 ‫‪377‬‬ ‫‪ -57‬کتاب تقدیر و سرنوشت‬

‫(نووی می‌گوید‪« :‬اندیشمندان مسلمان و معتبر‪ ،‬اتفاق نظر دارند که هری‪//‬ک از‬
‫اطفال مسلمین بمیرد‪ ،‬بهشتی است؛ زیرا مکلف نیست‪ .‬ام‪/‬ا ب‪/‬رخی از اف‪//‬رادی ک‪/‬ه‬
‫فتوای آنان از اعتب‪//‬اری برخ‪//‬وردار نیس‪//‬ت‪ ،‬ب‪//‬ه دلیل این ح‪//‬دیث‪ ،‬در م‪//‬ورد آن‪//‬ان‪،‬‬
‫توقف کرده‌ان‪//‬د‪ .‬علم‪//‬ا می‌گوین‪//‬د‪ :‬پیامبر اک‪//‬رم عایش‪//‬ه ل را از این قض‪//‬اوت‪ ،‬من‪//‬ع‬
‫نمود؛ زیرا او در این باره‪ ،‬دلیل قاطعی نداشت‪ .‬باید دانست که فرزند‪ ،‬تابع پدر و‬
‫مادر است و کسی نمی‌تواند با قاطعیت‪ ،‬ایم‪//‬ان پ‪//‬در و م‪//‬ادر ک‪//‬ودک را بیان کن‪//‬د‪.‬‬
‫هم‌چنین احتمال دارد که پیامبر اکرم ص این حدیث را قب‪//‬ل از اینک‪//‬ه حکم بهش‪//‬تی‬
‫بودن کودکان مسلمانان را بداند‪ ،‬ایراد فرموده است)‪ .‬با اختصار از ش‪//‬رح ن‪//‬ووی‬
‫بر صحیح مسلم‪.‬‬
 ‫‪58‬ـ کتاب علم‬

‫باب (‪ :)1‬از بین رفتن علم‪ ،‬و ظهور جهل و نادانی‬

‫‪1856‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬أَال ُأَح ِّد ُثُك ْم َح ِد يًثا َس ِم ْع ُتُه ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َال‬
‫ُيَح ِّد ُثُك ْم َأَح ٌد َبْع ِد ى َسِمَع ُه ِم ْنُه‪ِ« :‬إَّن ِم ْن َأْش َر اِط الَّس اَع ِة َأْن ُيْر َف َع اْلِع ْلُم ‪َ ،‬و َيْظَه َر اْلَج ْه ُل‪،‬‬
‫َو َيْفُش َو الِّز َنا‪َ ،‬و ُيْش َرَب اْلَخ ْم ُر‪َ ،‬و َيْذ َهَب الِّر َج اُل َو َتْبَقى الِّنَس اُء ‪َ ،‬ح َّتى َيُك وَن ِلَخ ْمِس يَن اْمَر َأًة‬
‫َقِّيٌم َو اِح ٌد »‪( .‬م‪)2671/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مالک س گفت‪ :‬آی‪//‬ا ب‪//‬رای ش‪//‬ما ح‪//‬دیثی را بیان نکنم ک‪//‬ه از‬
‫رسول الل‪//‬ه ص ش‪/‬نیده‌ام و کس‪/‬ی بع‪/‬د از من‪ ،‬وج‪/‬ود ن‪/‬دارد ک‪/‬ه از رس‪/‬ول هللا ص‬
‫شنیده باشد و آن را برای شما بیان‌کند‪« :‬برخی از نشانه‌های قیامت‪ ،‬عبارتن‪//‬د از‬
‫اینک‪//‬ه‪ :‬علم از بین می‌رود‪ ،‬جه‪//‬ل و ن‪//‬ادانی آش‪//‬کار می‌گ‪//‬ردد‪ ،‬زن‪//‬ا گس‪//‬ترش پیدا‬
‫می‌کند‪ ،‬مردم شراب می‌خورند و مردان از بین می‌روند و زنان باقی می‌مانن‪//‬د ت‪//‬ا‬
‫جایی که پنجاه زن یک سرپرست دارند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬از بین رفتن علم‬
‫‪1857‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يَتَق اَر ُب الَّز َم اُن ‪َ ،‬و ُيْقَبُض‬
‫اْلِع ْلُم ‪َ ،‬و َتْظَهُر اْلِفَتُن ‪َ ،‬و ُيْلَقى الُّش ُّح ‪َ ،‬و َيْكُثُر اْلَهْر ُج» َقاُلوا‪َ :‬و َم ا اْلَهْر ُج؟ َقاَل ‪« :‬اْلَقْتُل»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)157‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابو هریره س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬زمان‪ ،‬کوت‪//‬اه‬
‫خواهد شد‪ ،‬علم از میان خواهد رفت‪ ،‬جه‪//‬ل و ن‪//‬ادانی و فتن‪//‬ه آش‪//‬کار خواه‪//‬د ش‪//‬د‪،‬‬
‫دل‌ها را بخل فرا خواهد گرفت و هرج و مرج زیاد خواهد گردید»‪ .‬سؤال شد‪ :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! هرج و مرج یعنی چه؟ فرمود‪« :‬قتل وکشتار»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬علم با وفات علما از بین می‌رود‬
‫‪1858‬ـ َع ْن َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ل َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّن‬
‫َهَّللا َال َيْقِبُض اْلِع ْلَم اْنِتَزاًع ا َيْنَتِز ُع ُه ِم َن الَّن اِس‪َ ،‬و َلِكْن َيْقِبُض اْلِع ْلَم ِبَقْبِض اْلُع َلَم اِء ‪َ ،‬ح َّتى‬
‫ِإَذ ا َلْم َيْت ُر ْك َعاِلًم ا‪ ،‬اَّتَخ َذ الَّن اُس ُرُءوًس ا ُجَّه اًال‪َ ،‬فُس ِئُلوا َف َأْفَتْو ا ِبَغْي ِر ِع ْلٍم ‪َ ،‬فَض ُّلوا‬
‫َو َأَض ُّلوا»‪( .‬م‪)2673/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبدهللا بن عم‪//‬رو بن ع‪//‬اص ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬از رس‪//‬ول هللا ص ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه‬
‫فرمود‪« :‬هللا متعال علم را از سینه‌ی انسان‌ها محو نمی‌کند؛ بلکه با وفات علم‪//‬ا آن‬
‫را از بین می‌برد‪ .‬و وقتی که علم‪//‬ا از بین رفتن‪//‬د‪ ،‬م‪//‬ردم‪ ،‬ج‪//‬اهالن را ره‪//‬بر خ‪//‬ود‬
‫قرار می‌دهند و مسائل خود را از آنها می‌پرسند‪ .‬رهبرانشان نیز از روی جهالت‪،‬‬
‫فتوا می‌دهند که هم خود گمراه می‌شوند وهم دیگران را به گمراهی می‌کشند»‪.‬‬
 ‫باب (‪ :)4‬کسی که روش خوب یا بدی را در اسالم پایه گذاری کند‬
‫‪1859‬ـ َع ْن َج ِر يِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا س َقاَل ‪َ :‬ج اَء َن اٌس ِم َن اَألْع َر اِب ِإَلى َر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫َع َلْيِهُم الُّص وُف ‪َ ،‬ف َر َأى ُس وَء َح اِلِهْم َق ْد َأَص اَبْتُهْم َح اَج ٌة‪َ ،‬فَح َّث الَّن اَس َع َلى الَّص َد َقِة‪،‬‬
‫َفَأْبَطُئوا َع ْنُه َح َّتى ُر ِئَى َذ ِلَك ِفي َو ْج ِهِه‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم ِإَّن َر ُج ًال ِم َن اَألْنَص اِر َج اَء ِبُص َّر ٍة ِم ْن‬
‫َو ِر ٍق‪ُ ،‬ثَّم َج اَء آَخُر‪ُ ،‬ثَّم َتَتاَبُعوا َح َّتى ُع ِرَف الُّس ُروُر ِفي َو ْج ِه ِه‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«َم ْن َس َّن ِفي اِإل ْس َالِم ُس َّنًة َحَس َنًة‪َ ،‬فُع ِمَل ِبَها َبْع َد ُه‪ُ ،‬ك ِتَب َلُه ِم ْثُل َأْج ِر َم ْن َع ِم َل ِبَه ا‪َ ،‬و َال‬
‫َيْنُقُص ِم ْن ُأُجوِرِهْم َش ْى ٌء ‪َ ،‬و َم ْن َس َّن ِفي اِإل ْس َالِم ُس َّنًة َس ِّيَئًة‪َ ،‬فُع ِمَل ِبَه ا َبْع َد ُه‪ُ ،‬ك ِتَب َع َلْي ِه‬
‫ِم ْثُل ِوْز ِر َم ْن َع ِمَل ِبَها‪َ ،‬و َال َيْنُقُص ِم ْن َأْو َزاِر ِهْم َش ْى ٌء »‪( .‬م‪)1017/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جریر بن عبدهلل س می‌گوید‪ :‬تعدادی بادیه نشین که لباس پش‪//‬مین ب‪//‬ه تن‬
‫داشتند‪ ،‬نزد رسول هللا ص آمدند‪ .‬هنگامی که رسول اکرم ص اوض‪//‬اع ب‪/‬د آنه‪/‬ا را‬
‫دید و متوجه شد که فقیر هستند‪ ،‬صحابه را تش‪//‬ویق نم‪//‬ود ت‪//‬ا ص‪//‬دقه بدهن‪//‬د‪ .‬م‪//‬ردم‬
‫تأخیر کردند تا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه اث‪//‬ر ت‪//‬أخیر آن‪//‬ان (نگ‪//‬رانی) ب‪//‬ر چه‪//‬ره‌ی رس‪//‬ول هللا ص‬
‫نمایان گردید‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬آنگاه‪ ،‬یک مرد انصاری‪ ،‬ی‪//‬ک کیس‪/‬ه‌ی نق‪//‬ره آورد‪.‬‬
‫بع‪//‬د از آن‪ ،‬ی‪//‬ک نف‪//‬ر دیگ‪//‬ر‪ ،‬ص‪//‬دقه داد‪ .‬س‪//‬پس م‪//‬ردم‪ ،‬یکی بع‪//‬د از دیگ‪//‬ری‪،‬‬
‫صدقاتشان را آوردند ت‪//‬ا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه خوش‪//‬حالی در چه‪//‬ره‌ی رس‪//‬ول هللا ص نمای‪//‬ان‬
‫گردی‪//‬د‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس در اس‪//‬الم‪ ،‬روش خ‪//‬وب و‬
‫نیکویی را پایه گذاری نماید و م‪//‬ردم بع‪//‬د از او ب‪//‬دان عم‪//‬ل کنن‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬رایش پاداش‪//‬ی‬
‫مانند پاداش کسانی که به آن‪ ،‬عمل می‌کنند‪ ،‬نوشته می‌شود؛ بدون اینکه از پ‪//‬اداش‬
‫آنان‪ ،‬چیزی کاسته شود‪ .‬و هرکس که در اس‪/‬الم‪ ،‬روش ب‪/‬دی پای‪/‬ه گ‪/‬ذاری کن‪/‬د‪ ،‬و‬
‫مردم بعد از او بدان عمل کنند‪ ،‬برایش گناهی مانند گناهان کسانی که به آن‪ ،‬عمل‬
‫می‌کنند‪ ،‬نوشته می‌شود؛ بدون اینکه از گناه آنان‪ ،‬چیزی کاسته شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬کسی که مردم را بسوی هدایت یا گمراهی فرا خواند‬
‫‪1860‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬م ْن َدَع ا ِإَلى ُه ًدى َك اَن َل ُه ِم َن‬
‫اَألْج ِر ِم ْثُل ُأُجوِر َم ْن َتِبَع ُه‪َ ،‬ال َيْنُقُص َذ ِلَك ِم ْن ُأُجوِر ِهْم َشْيًئا‪َ ،‬و َم ْن َدَعا ِإَلى َض َالَلٍة َك اَن‬
‫َع َلْيِه ِم َن اِإل ْثِم ِم ْثُل آَثاِم َم ْن َتِبَع ُه‪َ ،‬ال َيْنُقُص َذ ِلَك ِم ْن آَثاِم ِهْم َشْيًئا»‪( .‬م‪)2674/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هرکس م‪/‬ردم را بس‪/‬وی‬
‫هدایت ـ کار خیر و سنتی ـ دعوت کند‪ ،‬به اندازه‌ی پاداش کسانی که از او پ‪//‬یروی‬
‫می‌نمایند‪ ،‬اجر و پاداش می‌برد؛ بدون اینکه از پ‪/‬اداش آن‪/‬ان‪ ،‬چ‪/‬یزی کاس‪/‬ته ش‪/‬ود‪.‬‬
‫همچنین اگر کسی مردم را بسوی گمراهی فرا خواند‪ ،‬به اندازه‌ی گناه کس‪//‬انی ک‪//‬ه‬
‫از او پیروی می‌کنند‪ ،‬گناهکار می‌گردد؛ بدون اینکه از گن‪/‬اه آن‪/‬ان‪ ،‬چ‪/‬یزی کاس‪/‬ته‬
‫شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬در مورد کسانی که غیر قرآن را می‌نوشتند و برحذر داشتن از نســبت دادن ســخنان‬
‫دروغ به رسول هللا ص‬
 ‫‪381‬‬ ‫‪ -58‬کتاب علم‬

‫‪1861‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّي س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َتْكُتُب وا َع ِّني‪َ ،‬و َم ْن‬
‫َكَتَب َع ِّني َغْيَر اْلُقْر آِن َفْلَيْم ُحُه‪َ ،‬و َح ِّد ُثوا َع ِّني‪َ ،‬و َال َح َرَج ‪َ ،‬و َم ْن َك َذ َب َع َلَّي ـ َق اَل َهَّم اٌم‬
‫َأْح ِس ُبُه َقاَل ـ ُم َتَعِّم ًدا َفْلَيَتَبَّو ْأ َم ْقَع َد ُه ِم َن الَّناِر »‪( .‬م‪)3004/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬و س‪//‬عید خ‪//‬دری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬خنان م‪//‬را‬
‫ننویسید‪ .‬و هرکس که سخنانی غیر از قرآن از من نوشته است‪ ،‬آنها را پاک کن‪//‬د‪.‬‬
‫البته اح‪/‬ادیثم را بیان کنید و در این م‪/‬ورد‪ ،‬نگ‪/‬ران نباش‪/‬ید‪ .‬و ه‪/‬رکس ب‪/‬ه دروغ‪،‬‬
‫چیزی را به من نسبت دهد‪ ،‬پس باید جایگاهش را در جهنم‪ ،‬آماده کند»‪.‬‬
‫‪1862‬ـ َع ِن اْلُمِغ يَر ُة بِن ُش عَبَة س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّن ِذ ًبا َع َّي‬
‫َل‬ ‫َك‬
‫َلْيَس َكَك ِذٍب َع َلى َأَحٍد ‪َ ،‬فَم ْن َك َذ َب َع َلَّي ُم َتَعِّم ًدا َفْلَيَتَبَّو ْأ َم ْقَع َد ُه ِم َن الَّناِر»‪( .‬م‪)3/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مغیره بن شعبه س می‌گوید‪ :‬شنیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬نس‪//‬بت‬
‫دادن س‪//‬خن دروغ ب‪//‬ه من‪ ،‬مانن‪//‬د نس‪//‬بت دادن دروغ ب‪//‬ه هیچ کس‪//‬ی دیگ‪//‬ر‪ ،‬نیس‪//‬ت؛‬
‫هرکس‪ ،‬سخن دروغی را به من نسبت دهد‪ ،‬جایش را در دوزخ‪ ،‬آماده نماید»‪.‬‬
‫‪1863‬ـ َع ْن َسُمَر َة ْبِن ُج ْنَدٍب و َع ِن اْلُمِغ يَرِة ْبِن ُش ْع َبَة ل َق اَال‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«َم ْن َح َّدَث َع ِّنى ِبَحِد يٍث ُيَر ى َأَّنُه َك ِذ ٌب َفُهَو َأَح ُد اْلَك اِذ ِبيَن »‪( .‬م‪/‬مقدمة)‬
‫ترجمه‪ :‬سمره بن جندب و مغیره بن ش‪//‬عبه ل میگوین‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هرکس از من حدیثی را بیان کند‪ ،‬حال آنکه معتقد به دروغ بودن آن است‪ ،‬یکی‬
‫از دروغگویان بشمار می‌رود»‪.‬‬
 ‫‪59‬ـ کتاب دعا‬

‫باب (‪ :)1‬در مورد اسم‌های هللا متعال و کسی‌که آنها را حفظ کند‬
‫‪1864‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّى ص َقاَل ‪ِ« :‬هَّلِل ِتْس َع ٌة َو ِتْس ُعوَن اْس ًم ا َم ْن َحِفَظَها‬
‫َد َخ َل اْلَج َّنَة‪َ ،‬و ِإَّن َهَّللا ِوْتٌر‪ُ ،‬يِح ُّب اْلِو ْتَر »‪( .‬م‪)2677/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬هللا متعال ن‪//‬ود و ن‪//‬ه اس‪//‬م‬
‫دارد؛ هرکس که آنها را حفظ نماید‪ ،‬به بهشت می‌رود‪ .‬و هللا متع‪//‬ال‪ ،‬ف‪//‬رد اس‪//‬ت و‬
‫عدد فرد را دوست دارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬دعای رسول هللا ص‬
‫‪1865‬ـ َع ْن َفْر َو َة ْبِن َنْو َفٍل األشَج عِّي س َقاَل ‪َ :‬س َأْلُت َعاِئَشَة َع ْن ُدَعاٍء َك اَن َيْد ُعو ِب ِه‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص َفَقاَلْت ‪َ :‬ك اَن َيُقوُل‪« :‬الَّلُهَّم ِإِّني َأُعوُذ ِبَك ِم ْن َش ِّر َم ا َع ِم ْلُت ‪َ ،‬و َش ِّر َم ا َلْم‬
‫َأْع َم ْل »‪( .‬م‪)2716/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ف‪//‬روه بن نوف‪//‬ل اش‪//‬جعی س می‌گوی‪//‬د‪ :‬از عایش‪//‬ه ل در ب‪//‬اره ی دع‪//‬ای‬
‫رس‪//‬ول هللا ص پرس‪//‬یدم‪ .‬گفت‪ :‬پیامبر اک‪//‬رم ص اینگون‪//‬ه دع‪//‬ا مینم‪//‬ود‪« :‬الَّلُهَّم ِإِّنى‬
‫َأُعوُذ ِبَك ِم ْن َش ِّر َم ا َع ِم ْلُت ‪َ ،‬و َش ِّر َم ا َلْم َأْع َم ْل » «بار اله‪//‬ا! از ب‪//‬دی آنچ‪//‬ه ک‪//‬ه انج‪//‬ام‬
‫داده‌ام و آنچه که انجام نداده‌ام‪ ،‬به تو پناه می‌برم»‪.‬‬
‫‪1866‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َك اَن َي وُل‪« :‬ال ُهَّم َك ْس ْم ‪َ ،‬و ِب َك‬
‫ُت‬ ‫َل‬ ‫َأ‬ ‫َل‬ ‫َّل‬ ‫ُق‬
‫آَم ْنُت ‪َ ،‬و َع َلْيَك َتَو َّك ْلُت ‪َ ،‬و ِإَلْيَك َأَنْبُت ‪َ ،‬و ِبَك َخاَصْم ُت ‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّني َأُع وُذ ِبِع َّز ِت َك ‪َ ،‬ال ِإَل َه ِإَّال‬
‫َأْنَت ‪َ ،‬أْن ُتِض َّلِنى‪َ ،‬أْنَت اْلَحُّى اَّلِذ ي َال َيُم وُت ‪َ ،‬و اْلِج ُّن َو اِإل ْنُس َيُم وُتوَن »‪( .‬م‪)2717/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص می‌فرمود‪« :‬الَّلُهَّم َلَك َأْس َلْم ُت ‪َ ،‬و ِب َك‬
‫آَم ْنُت ‪َ ،‬و َع َلْيَك َتَو َّك ْلُت ‪َ ،‬و ِإَلْيَك َأَنْبُت ‪َ ،‬و ِبَك َخاَصْم ُت ‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّنى َأُع وُذ ِبِع َّز ِت َك ‪َ ،‬ال ِإَل َه ِإَّال‬
‫َأْنَت ‪َ ،‬أْن ُتِض َّلِنى‪َ ،‬أْنَت الْـَحُّى اَّلِذ ى َال َيُم وُت ‪َ ،‬و اْلِج ُّن َو اِإل ْنُس َيُم وُتوَن »‪« .‬بار اله‪//‬ا! من‬
‫تسلیم تو هستم‪ ،‬بر تو توکل نم‪//‬ودم‪ ،‬ب‪//‬ه ت‪//‬و ایم‪//‬ان آوردم‪ ،‬ب‪//‬ه س‪//‬وى ت‪//‬و برگش‪//‬تم و‬
‫بخ‪//‬اطر ت‪//‬و دش‪//‬منى ورزی‪//‬دم؛ ب‪//‬ار اله‪//‬ا! هیچ معب‪//‬ودی بج‪//‬ز ت‪//‬و وج‪//‬ود ن‪//‬دارد؛ ب‪//‬ه‬
‫عزت‌ات پناه می‌برم از اینکه مرا گمراه کنی؛ تو آن ذات زنده‌ای هستی که هرگز‬
‫نمیمیرد ولی جن و انسان‌ها میمیرند»‪.‬‬
‫‪1867‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص ِإ ا اَن ِفي َس ٍر َو ْس َحَر َي وُل‪َ« :‬سَّمَع َس اِم ٌع‬
‫ُق‬ ‫َأ‬ ‫َف‬ ‫َك‬ ‫َذ‬
‫ِبَحْمِد الَّلِه َو ُحْس ِن َبَالِئ ِه َع َلْيَن ا‪َ ،‬ر َّبَن ا َص اِح ْبَنا َو َأْفِض ْل َع َلْيَن ا‪َ ،‬عاِئ ًذا ِبالَّل ِه ِم َن الَّن اِر»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2718‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬هنگامی که نبی اکرم ص در مسافرت بسر می‌برد‬
‫و وقت سحر فرا می‌رسید‪ ،‬می‌فرمود‪« :‬باش‪/‬د ک‪/‬ه ش‪/‬نونده‌ای‪ ،‬حم‪/‬د و س‪/‬تایش الل‪/‬ه را‬
‫بشنود و بر خوبى نعمت‌هایش بر ما گواهى ده‪/‬د‪َ :‬ر َّبَن ا َص اِح ْبَنا َو َأْفِض ْل َع َلْيَن ا‪َ ،‬عاِئ ًذ ا‬
‫ِبالَّلِه ِم َن الَّناِر»‪.‬‬
‫«پروردگار ما! تو همراه ما باش‪ ،‬و به ما احسان کن‪ ،‬و از آتش دوزخ به تو پن‪//‬اه‬
‫مى برم»‪.‬‬
‫ُّد‬ ‫َذ‬ ‫ْد‬ ‫َك‬ ‫َّن‬‫َأ‬ ‫َّن‬
‫‪1868‬ـ َع ِبي ُم وَس ى ا َع ِرِّي س َع ِن ال ِبِّى ص‪ُ :‬ه اَن َي ُعو ِبَه ا ال‪َ /‬عاِء‬ ‫ْش‬ ‫َأل‬ ‫َأ‬ ‫ْن‬
‫«الَّلُهَّم اْغ ِف ْر ِلي َخ ِط يَئِتى َو َج ْهِلى‪َ ،‬وِإْس َر اِفى ِفي َأْم ِر ى‪َ ،‬و َم ا َأْنَت َأْع َلُم ِب ِه ِم ِّنى‪ ،‬الَّلُهَّم‬
‫اْغ ِفْر ِلي ِج ِّدى َو َهْز ِلى‪َ ،‬و َخ َطِئى َو َع ْمِد ى‪َ ،‬و ُك ُّل َذ ِل َك ِع ْن ِد ي‪ ،‬الَّلُهَّم اْغ ِف ْر ِلي َم ا َق َّد ْم ُت‬
‫َو َم ا َأَّخ ْر ُت ‪َ ،‬و َم ا َأْس َر ْر ُت َو َم ا َأْع َلْنُت ‪َ ،‬و َم ا َأْنَت َأْع َلُم ِب ِه ِم ِّنى‪َ ،‬أْنَت اْلُم َق ِّد ُم َو َأْنَت‬
‫اْلُم َؤ ِّخ ُر‪َ ،‬و َأْنَت َع َلى ُك ِّل َش ْى ٍء َقِد يٌر»‪( .‬م‪)2719/‬‬
‫ابو موسی اشعری ص می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص اینگونه دعا می‌نمود ک‪//‬ه‪« :‬الَّلُهَّم‬
‫اْغ ِفْر ِلى َخ ِط يَئِتى َو َج ْهِلى‪َ ،‬و ِإْس َر اِفى ِفى َأْم ِرى‪َ ،‬و َم ا َأْنَت َأْع َلُم ِب ِه ِم ِّني‪ ،‬الَّلُهَّم اْغ ِف ْر ِلى‬
‫ِج ِّدي َو َهْز ِلي‪َ ،‬و َخ َطِئي َو َع ْمِد ي‪َ ،‬و ُك ُّل َذ ِلَك ِع ْنِد ي‪ ،‬الَّلُهَّم اْغ ِفْر ِلي َم ا َقَّد ْم ُت َو َم ا َأَّخ ْر ُت ‪،‬‬
‫َو َم ا َأْس َر ْر ُت َو َم ا َأْع َلْنُت ‪َ ،‬و َم ا َأْنَت َأْع َلُم ِب ِه ِم ِّني‪َ ،‬أْنَت الْـ ُم َقِّد ُم َو َأْنَت الْـ ُم َؤ ِّخ ُر‪َ ،‬و َأْنَت‬
‫َع َلى ُك ِّل َش ْي ٍء َق ِد يٌر»‪« .‬باراله‪//‬ا‪ ،‬اش‪//‬تباهاتم‪ ،‬نادانی‌ه‪//‬ایم‪ ،‬زی‪//‬اده روی‌ه‪//‬ای م‪//‬را در‬
‫کاره‪//‬ا و آنچ‪//‬ه را ک‪//‬ه ت‪//‬و به‪//‬تر از من می‌دانی‪ ،‬مغف‪//‬رت کن؛ باراله‪//‬ا! ش‪//‬وخی‌ها‪،‬‬
‫جدی‌ها‪ ،‬گناهان سهوی وعمدی م‪//‬را ببخش‪//‬ای؛ چ‪//‬را ک‪//‬ه من م‪//‬رتکب همه‌ی اینه‪//‬ا‬
‫شده‌ام؛ خدایا! گناهان اول و آخر و ظاهر و باطن مرا و آنچ‪//‬ه را ک‪//‬ه ت‪//‬و به‪//‬تر از‬
‫من می‌دانی‪ ،‬بیامرز؛ تقدیم و تأخیر بدست توست؛ و تو توان‪//‬ایی انج‪//‬ام ه‪//‬ر ک‪//‬اری‬
‫را داری»‪.‬‬
‫َأ‬ ‫َّل‬
‫‪1869‬ـ َع ْن ِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َيُق وُل‪« :‬ال ُهَّم ْص ِلْح ِلي ِد يِنَى‬ ‫َأ‬
‫اَّلِذ ي ُهَو ِع ْص َم ُة َأْم ِرى‪َ ،‬و َأْص ِلْح ِلي ُد ْنَياَى اَّلِتي ِفيَها َم َع اِش ى‪َ ،‬و َأْص ِلْح ِلي آِخ َرِتى اَّلِتي‬
‫ِفيَها َم َع اِد ى‪َ ،‬و اْج َع ِل اْلَحَياَة ِز َي اَد ًة ِلي ِفي ُك ِّل َخْي ٍر ‪َ ،‬و اْج َع ِل اْلَم ْو َت َر اَح ًة ِلي ِم ْن ُك ِّل‬
‫َش ٍّر »‪( .‬م‪)2720/‬‬
‫َأ‬ ‫َّل‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬ال ُهَّم ْص ِلْح‬
‫لي ِد ْيِنْي اَّلِذ ْي ُه َو ِع ْص َم ُة َأْم ِرْي ‪َ ،‬و َأْص ِلْح ِلْي ُد ْنَي اَي اَّلِتْي ِفْيَه ا َم َع اِش ْي ‪َ ،‬و َأْص ِلْح لي‬
‫آِخ َرِتْي اَّلِتْي ِفْيَها َم َع اِد ْي ‪َ ،‬و اْج َع ِل اْلَحَياَة ِز ياَد ًة لي في ُك ِّل َخْيٍر‪َ ،‬و اْج َع ِل اْلَم وَت َر اَح ًة لي‬
‫ِم ْن ُك ِّل َش ٍر»‪« .‬بار الها! دینم را که محافظ من از گناهان و مهالک است‪ ،‬و دنیایم‬
‫را که بوسیله‌ی آن‪ ،‬امرار معاش می‌کنم‪ ،‬و آخرتم را که بازگشت من به س‪//‬وی آن‬
‫است‪ ،‬اصالح کن‪ .‬و زندگی‌ام را باعث افزایش کاره‪/‬ای خ‪/‬وبم بگ‪/‬ردان؛ و م‪/‬رگم‬
‫را باعث راحتی و نجاتم از تمام بدی‌ها بگردان»‪.‬‬
‫ُل‬‫َأ‬ ‫َأ‬ ‫َّل‬ ‫ُق‬ ‫َأ‬
‫‪1870‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بِن مسعوٍد س َع ِن الَّنِبِّي ص ُه َك اَن َي وُل‪« :‬ال ُهَّم ِإِّني ْس َك‬
‫َّن‬
‫اْلُهَدى َو الُّتَقى‪َ ،‬و اْلَع َفاَف َو اْلِغ َنى»‪( .‬م‪)2721/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابن مسعود س روایت است که‪ :‬نبی اکرم ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬الَّلُهَّم ِإِّنى‬
‫َأْس َأُلَك اْلُه َدى َو الُّتَقى‪َ ،‬و اْلَع َف اَف َو اْلِغ َنى»‪« .‬بار اله‪//‬ا! از ت‪//‬و ه‪//‬دایت‪ ،‬پرهیزگ‪//‬اری‪،‬‬
‫پاکدامنی و بی‌نیازی ـ از مردم ـ مسئلت می‌نمایم»‪.‬‬
‫‪1871‬ـ َع ْن َزْيِد ْبِن َأْر َقَم س َقاَل ‪َ :‬ال َأُق وُل َلُك ْم ِإَّال َك َم ا َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َيُق وُل‪:‬‬
‫َك اَن َيُقوُل‪« :‬الَّلُهَّم ِإِّني َأُعوُذ ِبَك ِم َن اْلَع ْج ِز َو اْلَك َس ِل ‪َ ،‬و اْلُجْبِن َو اْلُبْخ ِل ‪َ ،‬و اْلَه َر ِم ‪َ ،‬و َع َذ اِب‬
 ‫‪385‬‬ ‫‪ -59‬کتاب دعا‬

‫اْلَقْبِر ‪ ،‬الَّلُهَّم آِت َنْفِس ى َتْقَو اَها‪َ ،‬و َز ِّك َها َأْنَت َخْي ُر َم ْن َز َّك اَه ا‪َ ،‬أْنَت َو ِلُّيَه ا َو َم ْو َالَه ا‪ ،‬الَّلُهَّم‬
‫ِإِّني َأُعوُذ ِبَك ِم ْن ِع ْلٍم َال َيْنَف ُع‪َ ،‬وِم ْن َقْلٍب َال َيْخ َش ُع‪َ ،‬وِم ْن َنْفٍس َال َتْش َبُع‪َ ،‬وِم ْن َد ْع َو ٍة َال‬
‫ُيْسَتَج اُب َلَها»‪( .‬م‪)2722/‬‬
‫ترجمه‪ :‬روایت است که زی‪/‬د بن ارقم س گفت‪ :‬من ب‪/‬رای ش‪/‬ما هم‪/‬ان چ‪/‬یزی را‬
‫می‌گویم که رسول هللا ص فرمود‪ .‬آنحضرت ص اینگونه دعا می‌نمود‪:‬‬
‫«اللُهَّم ِإِّني َأُعوُذ ِبَك ِم َن الَع ْج ِز َو الَك َس ِل ‪ ،‬والُبْخ ِل َو اْلَه َر ِم ‪ ،‬وَع َذ اِب اْلَقْب ِر ‪ ،‬ال ُهَّم آِت‬
‫َّل‬
‫َنْفِسْي َتْقَو اَها‪َ ،‬و َز ِّك َها َأْنَت َخ ْيُر َم ْن َز َّك اَها‪َ ،‬أْنَت َو ِلُّيَها َو َم ْو َالَها‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّنْي َأُع وُذ ِب َك ِم ْن‬
‫ِع ْلٍم َال َيْنَفُع‪َ ،‬وِم ْن َقْلٍب َال َيْخ َش ُع‪َ ،‬وِم ْن َنْفٍس َال َتْش َبُع‪ ،‬وِم ْن َد ْع َو ٍة َال ُيْسَتَج اُب َلَها»‪.‬‬
‫«بارالها! از ناتوانی‪ ،‬تنبلی‪ ،‬بخل‪ ،‬پیر و فرتوت شدن و عذاب قبر ب‪//‬ه ت‪//‬و پن‪//‬اه‬
‫می‌برم؛ بار الها! به من تقوای نفس عن‪//‬ایت کن و نفس‪//‬م را تزکیه و پ‪//‬اک گ‪//‬ردان؛‬
‫چرا که تو بهترین کسی هستی که آن را تزکیه و پاک می‌گردانی و ت‪//‬و سرپرس‪//‬ت‬
‫و مالک آن هستی؛ بار الها! از علمی که فایده‌ای نمی‌رس‪//‬اند‪ ،‬از قل‪//‬بی ک‪//‬ه خش‪//‬وع‬
‫نمی‌ورزد‪ ،‬از نفس‪/‬ی ک‪/‬ه ح‪/‬ریص اس‪/‬ت و س‪/‬یر نمی‌ش‪/‬ود و از دع‪/‬ایی ک‪/‬ه اج‪/‬ابت‬
‫نمی‌شود‪ ،‬به تو پناه می‌برم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬بار الها! مرا مغفرت کن‪ ،‬به من رحم فرما‪ ،‬تندرستی عنایت فرما و روزی‌ام ده‬
‫‪1872‬ـ َعن َأُبو َم اِلٍك اَألشَج عَّي ‪َ ،‬ع ْن َأِبيِه س‪َ :‬أَّنُه َسِمَع الَّنِبَّي ص َو َأَتاُه َر ُج ٌل َفَق اَل ‪:‬‬
‫َيا َر ُسوَل ِهَّللا َكْيَف َأُقوُل ِح يَن َأْس َأُل َر ِّبى؟ َق اَل ‪ُ« :‬ق ِل الَّلُهَّم اْغ ِف ْر ِلي َو اْر َحْمِنى َو َع اِفِنى‬
‫َو اْر ُز ْقِني» َو َيْج َم ُع َأَص اِبَع ُه ِإَّال اِإل ْبَه اَم «َف ِإَّن َه ُؤَالِء َتْج َم ُع َل َك ُد ْنَي اَك َو آِخَر َت َك »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2697‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو مالک اشجعی به روایت از پ‪//‬درش می‌گوی‪//‬د‪ :‬من ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه م‪//‬ردی‬
‫نزد رسول هللا ص آمد و گفت‪ :‬یا رسول هللا! هنگامی که می‌خواهم از پروردگارم‬
‫مسئلت نمایم‪ ،‬چه بگویم؟ رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬بگ‪//‬و‪« :‬الَّلُهَّم اْغ ِف ْر ِلي َو اْر َحْمِنى‬
‫َو َعاِفِنى َو اْر ُز ْقِنى» (بار الها! مرا مغفرت کن‪ ،‬به من رحم فرما‪ ،‬تندرس‪//‬تی عن‪//‬ایت‬
‫فرم‪//‬ا و روزی‌ام ده‪ ).‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص بج‪//‬ز انگش‪//‬ت ابه‪//‬ام‪ ،‬چه‪//‬ار‬
‫انگشت دیگرش را ـ در اشاره به این چهار چیز ـ جمع نمود و فرمود‪« :‬اینها دنیا‬
‫و آخرت را برایت جمع می‌کنند»‪.‬‬
‫باب (‪( :) 4‬بار الها! در دنیا به ما نیکی عطا کن و در آخرت نیز به ما نیکی عطا فرما و ما را‬
‫از عذاب دوزخ‪ ،‬نجات ده‬
‫‪1873‬ـ َع ْن َع ْبِد اْلَع ِز يِز ـ َو ُهَو اْبُن ُص َهْيٍب ـ َق اَل ‪َ :‬س َأَل َقَت اَد ُة َأَنًس ا س‪َ :‬أُّى َد ْع َو ٍة‬
‫َك اَن َيْد ُعو ِبَها الَّنِبُّي ص َأْكَثَر ؟ َقاَل ‪َ :‬ك اَن َأْكَث ُر َد ْع َو ٍة َي ْد ُعو ِبَه ا َيُق وُل‪« :‬الَّلُهَّم آِتَن ا ِفي‬
‫الُّد ْنَيا َحَس َنًة َوِفي اآلِخ َرِة َحَس َنًة َوِقَنا َع َذ اَب الَّن اِر » َق اَل ‪َ :‬و َك اَن َأَنٌس ‪ِ ،‬إَذ ا َأَر اَد َأْن َي ْدُع َو‬
‫ِبَد ْع َو ٍة َدَعا ِبَها‪َ ،‬فِإَذ ا َأَر اَد َأْن َيْدُع َو ِبُدَعاٍء ‪َ ،‬دَعا ِبَها ِفيِه‪( .‬م‪)2690/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عب‪//‬د العزی‪//‬ز بن ص‪//‬هیب می‌گوی‪//‬د ‪ :‬قت‪//‬اده از انس س پرس‪//‬ید‪ :‬بیش‪//‬ترین‬
‫دعای نبی اکرم ص چه بود؟ انس گفت‪ :‬بیشترین دعای نبی اکرم ص این ب‪//‬ود ک‪//‬ه‬
‫می‌فرمود‪« :‬الَّلُهَّم َر َّبَنا آِتَنا ِفي الُّد ْنَيا َحَس َنًة َوِفي اآلِخ َرِة َحَس َنًة َوِقَنا َع َذ اَب الَّناِر » «ب‪//‬ار‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪386‬‬

‫الها! پروردگار ما! در دنیا به ما نیکی عطا کن و در آخرت نیز به ما نیکی عطا‬
‫فرما و ما را از عذاب دوزخ‪ ،‬نجات ِد ه»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬هرگاه انس می‌خواست یک دعا کن‪//‬د‪ ،‬همین دع‪//‬ا را می‌خوان‪//‬د‪.‬‬
‫و هرگاه می‌خواست‪ ،‬دعای طوالنی کند‪ ،‬این دعا را در آن می‌خواند‪.‬‬
‫باب (‪:)5‬‬
‫‪1874‬ـ َع ْن َع ِلٍّى س َق اَل ‪َ :‬ق اَل ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬ق ِل ‪ :‬الَّلُهَّم اْه ِدِنى َو َس ِّدْد ِني‪،‬‬
‫َو اْذ ُك ْر ِباْلُهَدى ِهَداَيَتَك الَّطِريَق‪َ ،‬و الَّسَداِد َس َداَد الَّسْهِم »‪( .‬م‪)2725/‬‬
‫ترجمه‪ :‬علی س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه من فرم‪//‬ود‪« :‬بگ‪//‬و‪« :‬الَّلُهَّم اْه ِدِنْي ‪،‬‬
‫َو َس ِّدْد ِنْي » (بار الها! مرا هدایت فرما و راست و ثابت قدم نگه دار‪ ).‬و از ه‪//‬دایت‪،‬‬
‫نشان دادن راه‪ ،‬و از راست و ثابت قدم نگه داشتن‪ ،‬نشانه گرفتن و راستی ت‪//‬یر را‬
‫مد نظر داشته باش»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬دعا کردن با توسل به اعمال نیکی که برای رضای هللا انجام داده است‬
‫‪1875‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر ل َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َأَّن ُه َق اَل ‪َ« :‬بْيَنَم ا َثَالَث ُة َنَف ٍر‬
‫َيَتَم َّش ْو َن َأَخ َذ ُهُم اْلَم َطُر‪َ ،‬فَأَو ْو ا ِإَلى َغاٍر ِفي َجَبٍل ‪َ ،‬ف اْنَح َّطْت َع َلى َفِم َغ اِر ِهْم َص ْخ َر ٌة ِم َن‬
‫اْلَجَبِل ‪َ ،‬فاْنَطَبَقْت َع َلْيِهْم ‪َ ،‬فَق اَل َبْعُض ُهْم ِلَبْع ٍض‪ :‬اْنُظ ُروا َأْع َم اًال َع ِم ْلُتُم وَه ا َص اِلَح ًة ِهَّلِل‪،‬‬
‫َفاْد ُعوا َهَّللا َتَع اَلى ِبَه ا‪َ ،‬لَع َّل َهَّللا َيْفُرُج َه ا َع ْنُك ْم ‪َ ،‬فَق اَل َأَح ُدُهُم ‪ :‬الَّلُهَّم ِإَّن ُه َك اَن ِلي َو اِل َداِن‬
‫َش ْيَخاِن َك ِبيَر اِن ‪َ ،‬و اْمَر َأِتى‪َ ،‬و ِلَى ِص ْبَيٌة ِص َغاٌر َأْر َعى َع َلْيِهْم ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َأَر ْح ُت َع َلْيِهْم َح َلْبُت ‪،‬‬
‫َفَبَد ْأُت ِبَو اِلَد َّى َفَس َقْيُتُهَم ا َقْب َل َبِنَّى ‪َ ،‬و َأَّن ُه َن َأى ِبي َذ اَت َي ْو ٍم الَّش َج ُر َفَلْم آِت َح َّتى َأْمَس ْيُت‬
‫َفَو َج ْد ُتُهَم ا َقْد َناَم ا‪َ ،‬فَح َلْبُت َك َم ا ُكْنُت َأْح ُلُب ‪َ ،‬فِج ْئُت ِباْلِح َالِب َفُقْم ُت ِع ْنَد ُر ُء وِس ِهَم ا‪َ ،‬أْك َرُه‬
‫َأْن ُأوِقَظُهَم ا ِم ْن َنْو ِم ِهَم ا‪َ ،‬و َأْك َرُه َأْن َأْس ِقَى الِّص ْبَيَة َقْبَلُهَم ا‪َ ،‬و الِّص ْبَيُة َيَتَض اَغ ْو َن ِع ْن َد‬
‫َقَد َم َّى ‪َ ،‬فَلْم َيَزْل َذ ِلَك َد ْأِبى َو َد ْأَبُهْم َح َّتى َطَلَع اْلَفْج ُر‪َ ،‬فِإْن ُكْنَت َتْع َلُم َأِّني َفَع ْلُت َذ ِل َك اْبِتَغ اَء‬
‫َو ْج ِهَك َفاْفُرْج َلَنا ِم ْنَه ا ُفْر َج ًة َن َر ى ِم ْنَه ا الَّس َم اَء ‪َ ،‬فَف َرَج ُهَّللا ِم ْنَه ا ُفْر َج ًة‪َ ،‬ف َر َأْو ا ِم ْنَه ا‬
‫الَّس َم اَء ‪َ ،‬و َقاَل اآلَخُر‪ :‬الَّلُهَّم ِإَّنُه َكاَنْت ِلي اْبَنُة َع ٍّم َأْح َبْبُتَها َك َأَشِّد َم ا ُيِح ُّب الِّر َج اُل الِّنَس اَء ‪،‬‬
‫َو َطَلْبُت ِإَلْيَه ا َنْفَس َها‪َ ،‬ف َأَبْت َح َّتى آِتَيَه ا ِبِم اَئ ِة ِد يَن اٍر ‪َ ،‬فَتِع ْبُت َح َّتى َج َم ْع ُت ِم اَئ َة ِد يَن اٍر ‪،‬‬
‫َفِج ْئُتَها ِبَها‪َ ،‬فَلَّم ا َو َقْع ُت َبْيَن ِر ْج َلْيَها َقاَلْت ‪َ :‬يا َع ْبَد ِهَّللا اَّتِق َهَّللا‪َ ،‬و َال َتْفَتِح اْلَخ اَتَم ِإَّال ِبَح ِّق ِه‪،‬‬
‫َفُقْم ُت َع ْنَها‪َ ،‬فِإْن ُكْنَت َتْع َلُم َأِّني َفَع ْلُت َذ ِلَك اْبِتَغاَء َو ْج ِهَك َف اْفُرْج َلَن ا ِم ْنَه ا ُفْر َج ًة‪َ ،‬فَف َرَج‬
‫َلُهْم ‪َ ،‬و َق اَل اآلَخ ُر‪ :‬الَّلُهَّم ِإِّني ُكْنُت اْس َتْأَج ْر ُت َأِج يًرا ِبَف َر ِق َأُر ٍّز ‪َ ،‬فَلَّم ا َقَض ى َع َم َل ُه َق اَل ‪:‬‬
‫َأْع ِطِنى َح ِّقى‪َ ،‬فَعَر ْض ُت َع َلْي ِه َفَر َق ُه َف َرِغَب َع ْن ُه‪َ ،‬فَلْم َأَزْل َأْز َر ُع ُه َح َّتى َج َم ْع ُت ِم ْن ُه َبَق ًرا‬
‫َو ِرَعاَء َها‪َ ،‬فَج اَءِنى َفَقاَل ‪ :‬اَّتِق الَّلَه َو َال َتْظِلْمِنى َح ِّقى‪ُ ،‬قْلُت ‪ :‬اْذ َهْب ِإَلى ِتْل َك اْلَبَق ِر َو ِرَعاِئَه ا‪،‬‬
‫َفُخ ْذ َها‪َ ،‬فَق اَل ‪ :‬اَّت ِق الَّل َه َو َال َتْس َتْهِزْئ ِبى‪َ ،‬فُقْلُت ‪ِ :‬إِّني َال َأْس َتْهِزُئ ِب َك‪ُ ،‬خ ْذ َذ ِل َك اْلَبَق َر‬
‫َو ِرَعاَء َها‪َ ،‬فَأَخ َذ ُه َفَذ َهَب ِبِه‪َ ،‬فِإْن ُكْنَت َتْع َلُم َأِّني َفَع ْلُت َذ ِلَك اْبِتَغاَء َو ْج ِهَك‪َ ،‬فاْفُرْج َلَنا َم ا َبِقَى ‪،‬‬
‫َفَفَرَج الَّلُه َم ا َبِقَى ‪( .‬م‪)2743/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن عم‪//‬ر ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬ه نف‪/‬ر در راه‬
‫بودند که باران آمد؛ لذا آنها به یک غار که در کوهی بود‪ ،‬پناه بردند؛ در این اثنا‪،‬‬
‫سنگ بزرگی از کوه‪ ،‬سرازیر شد و دهانة غار را کامًال مسدود نمود‪ .‬به یکدیگر‬
 ‫‪387‬‬ ‫‪ -59‬کتاب دعا‬

‫گفتند‪ :‬اعمال خوبی را که به خاطر هللا متعال انجام داده‌اید بررسی نمایید و به آنها‬
‫متوسل شوید؛ شاید هللا متع‪//‬ال این س‪//‬نگ را دور نمای‪//‬د و راه م‪//‬ا را ب‪//‬از کن‪//‬د؛ پس‬
‫یکی از آنان‪ ،‬دعا کرد و گفت‪ :‬پروردگارا! من پدر و م‪//‬ادر س‪//‬الخورده‪ ،‬همس‪//‬ر و‬
‫فرزندان خردسالی داشتم؛ و از راه گوسفند چراندنی‪ ،‬بر آنه‪//‬ا انف‪//‬اق می‌نم‪//‬ودم؛ و‬
‫هر گاه گوسفندان را از مرتع به خانه می‌آوردم‪ ،‬آنها را می‌دوشیدم و نخست‪ ،‬قب‪//‬ل‬
‫از فرزندانم‪ ،‬ب‪//‬ه پ‪//‬ر و م‪//‬ادرم ش‪//‬یر می‌دادم‪ .‬روزی‪ ،‬در جس‪//‬تجوی چراگ‪//‬اه‪ ،‬راهم‬
‫دور شد و شب هنگام به خانه برگشتم و قبل از اینک‪/‬ه خ‪/‬دمت وال‪/‬دینم برس‪/‬م‪ ،‬آنه‪/‬ا‬
‫خواب رفته بودند‪ .‬پس مانند همیشه‪ ،‬شیر دوشیدم و ظرف شیر را بدست گرفتم و‬
‫بالی سرشان ایستادم‪ .‬دوست نداشتم آنها را از خواب بیدار کنم و همچ‪//‬نین ناپس‪//‬ند‬
‫می‌دانستم که کودکانم را قبل از آنها شیر بدهم؛ حال آنک‪/‬ه فرزن‪/‬دانم از گرس‪/‬نگی‪،‬‬
‫کنار پاهایم داد و فری‪//‬اد می‌کردن‪//‬د‪ .‬ب‪//‬ه ه‪//‬ر ح‪//‬ال ت‪//‬ا طل‪//‬وع آفت‪//‬اب اینگون‪//‬ه س‪//‬پری‬
‫گردید؛ پروردگ‪//‬ارا! اگ‪//‬ر ت‪//‬و می‌دانی ک‪//‬ه من این عم‪//‬ل را بخ‪//‬اطر خوش‪//‬نودی ت‪//‬و‬
‫انجام داده ام‪ ،‬سنگ را ب‪/‬ه ان‪/‬دازه‌ای دور کن ک‪/‬ه آس‪/‬مان را ببینیم‪ .‬آنگ‪/‬اه‪ ،‬س‪/‬نگ‪،‬‬
‫اندکی تکان خورد طوری که آسمان را دیدند‪.‬‬
‫سپس‪ ،‬نفر دوم‪ ،‬دست به دعا برداشت و گفت‪ :‬پروردگارا! من دخ‪//‬تر عم‪//‬ویی‬
‫داشتم که فریفت‪//‬ة او ش‪//‬ده ب‪//‬ودم‪ .‬روزی میخواس‪//‬تم ب‪//‬ا او زن‪//‬ا کنم؛ ولی وی امتن‪//‬اع‬
‫ورزید و از من درخواست کرد که صد دینار به او بدهم؛ من بسیار خسته شدم ت‪//‬ا‬
‫اینک‪//‬ه ص‪//‬د دین‪//‬ار را جم‪//‬ع آوری نم‪//‬ودم؛ آنگ‪//‬اه‪ ،‬ب‪//‬ا آن ص‪//‬د دین‪//‬ار ن‪//‬زد او رفتم؛‬
‫هنگامی که کامًال برای انجام آن عمل‪ ،‬آماده شدم‪ ،‬گفت‪ :‬ای بن‪//‬ده ی خ‪//‬دا! از خ‪//‬دا‬
‫بترس؛ شکستن این گوهر عفت‪ ،‬ب‪//‬رای ت‪//‬و ح‪//‬رام اس‪//‬ت مگ‪//‬ر اینک‪//‬ه از راه نک‪//‬اح‬
‫باشد‪ .‬اینجا ب‪//‬ود ک‪//‬ه من برخاس‪//‬تم و از انج‪//‬ام آن عم‪//‬ل‪ ،‬منص‪//‬رف ش‪//‬دم ‪( .‬و مبل‪//‬غ‬
‫مذکور را به او بخشیدم)‪ .‬پروردگارا! اگر ت‪/‬و می‌دانی ک‪/‬ه من بخ‪/‬اطر خوش‪/‬نودی‬
‫تو از انجام این عمل‪ ،‬منصرف شدم‪ ،‬م‪//‬ا را از این گرفت‪//‬اری‪ ،‬نج‪//‬ات ب‪//‬ده‪ .‬آنگ‪//‬اه‪،‬‬
‫سنگ‪ ،‬اندکی از جایش تکان خورد‪( .‬اما نه به اندازه ای که آنان بتوانن‪//‬د از غ‪//‬ار‪،‬‬
‫بیرون بیایند)‪.‬‬
‫سپس نفر سوم‪ ،‬دس‪/‬ت ب‪/‬ه دع‪/‬ا برداش‪/‬ت و گفت‪ :‬پروردگ‪/‬ارا! ی‪/‬ک ک‪/‬ارگر را در‬
‫برابر یک پیمانه برنج به کاری گماشتم؛ هنگامی که کارش را به پایان رس‪//‬اند‪ ،‬گفت‪:‬‬
‫م‪//‬زدم را ب‪//‬ده‪ .‬من م‪//‬زدش را ب‪//‬ه او دادم؛ ام‪//‬ا او آن را نپ‪//‬ذیرفت‪ .‬من آن ب‪//‬رنجش را‬
‫همچنان می‌کاشتم تا اینکه مقدار زیادی گاو و گاو چران ب‪//‬رایش جم‪//‬ه نم‪//‬ودم‪ .‬پس از‬
‫مدتی‪ ،‬آن کارگر نزد من آمد و گفت‪ :‬از خدا بترس و در مورد مزدم ب‪/‬ه من س‪/‬تم روا‬
‫مدار‪ .‬گفتم‪ :‬آن گاوها و گاو چرانان را ب‪/‬ردار و ب‪/‬رو‪ .‬او گفت‪ :‬از خ‪/‬دا ب‪/‬ترس و م‪/‬را‬
‫مسخره نکن! گفتم‪ :‬تو را مسخره نمی‌کنم؛ آن گاوها و گاو چرانه‪//‬ا را ب‪//‬ردار و ب‪//‬رو‪.‬‬
‫اینگونه او تمام آنها را در پیش گرفت و با خود برد‪ .‬پروردگارا! اگر ت‪//‬و می‌دانی ک‪//‬ه‬
‫من این کار را بخ‪/‬اطر رض‪/‬ای ت‪/‬و انج‪/‬ام داده ام‪ ،‬م‪/‬ا را از باقیمان‪/‬ده‌ی این گرفت‪/‬اری‬
‫نجات بده‪ .‬آنگاه‪ ،‬الله متعال سنگ را از دهانة غار‪ ،‬دور ساخت»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪388‬‬
‫باب (‪ :)7‬دعای غم و اندوه‬
‫‪1876‬ـ َع ِن اْبِن َع َّب اٍس ل َأَّن َنِبَّي ِهَّللا ص َك اَن َيُق وُل ِع ْن َد اْلَك ْر ِب ‪َ« :‬ال ِإَل َه ِإَّال ُهَّللا‬
‫اْلَعِظ يُم اْلَحِليُم ‪َ ،‬ال ِإَل َه ِإَّال ُهَّللا َر ُّب اْلَع ْر ِش اْلَعِظ يِم ‪َ ،‬ال ِإَل َه ِإَّال ُهَّللا َر ُّب الَّس َم َو اِت َو َر ُّب‬
‫اَألْر ِض َو َر ُّب اْلَع ْر ِش اْلَك ِريِم »‪( .‬م‪)2730/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن عب‪//‬اس ل میگوی‪//‬د ‪ :‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص هنگ‪//‬ام ان‪//‬دوه و پریش‪//‬انی‬
‫می‌فرمود‪َ« :‬ال ِإَلَه ِإَّال اللُه اْلَعِظ يُم الْـَح ِليُم ‪ ،‬ال ِإَلَه ِإَّال اللُه َر ُّب اْلَع ْر ِش اْلَعِظ يِم ‪ ،‬ال ِإَل َه‬
‫ِإَّال اللُه َر ُّب الَّس َم َو اِت َو َر ُّب اَألْر ِض َو َر ُّب اْلَع ْر ِش اْلَك ِر يِم »‪« .‬هیچ معب‪//‬ودی بج‪//‬ز‬
‫الله بزرگ و بردبار‪ ،‬وجود ندارد‪ .‬هیچ معبودی بجز الله که پروردگار ع‪//‬رش‬
‫بزرگ است‪ ،‬وجود ن‪//‬دارد‪ .‬هیچ معب‪//‬ودی بج‪//‬ر الل‪//‬ه ک‪//‬ه پروردگ‪//‬ار آس‪//‬مان‌ها و‬
‫زمین و عرش گرانبها است‪ ،‬وجود ندارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬دعای بنده اجابت می‌شود تا زمانی که عجله نکند‬
‫‪1877‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َأَّنُه َقاَل ‪َ« :‬ال َي َز اُل ُيْس َتَج اُب ِلْلَع ْب ِد َم ا َلْم‬
‫َي ْدُع ِب ِإْثٍم َأْو َقِط يَع ِة َر ِح ٍم ‪َ ،‬م ا َلْم َيْس َتْع ِج ْل » ِقي‪َ/‬ل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َم ا اِال ْس ِتْع َج اُل؟ َق اَل ‪:‬‬
‫«َيُق وُل‪َ :‬ق ْد َدَع ْو ُت ‪َ ،‬و َق ْد َدَع ْو ُت ‪َ ،‬فَلْم َأَر َيْس َتِج يُب ِلي‪َ ،‬فَيْسَتْح ِس ُر ِع ْن َد َذ ِل َك ‪َ ،‬و َي َد ُع‬
‫الُّد َعاَء »‪( .‬م‪)2735/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬دع‪//‬ای بن‪//‬ده همچن‪//‬ان‬
‫پذیرفته می‌شود تا زمانی که در جهت انجام گناه یا قطع پیون‪//‬د خویش‪//‬اوندی‪ ،‬دع‪//‬ا‬
‫ننمای‪//‬د و عجل‪//‬ه نکن‪//‬د»‪ .‬شخص‪//‬ی گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! عجل‪//‬ه یع‪//‬نی چ‪//‬ه؟ فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«عجله عبارت است از اینکه شخص بگوید‪ :‬من بسیار دعا ک‪//‬ردم؛ ولی ندی‪//‬دم ک‪//‬ه‬
‫هللا متعال دعای مرا قبول کند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬خسته و مستأصل می‌شود و دعا ک‪//‬ردن‬
‫را ترک می‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬قاطعیت در دعا و نگوید‪ :‬اگر خواستی‬
‫‪1878‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ق اَل الَّنِبُّى ص‪َ« :‬ال َيُق وَلَّن َأَح ُد ُك ُم ‪ :‬الَّلُهَّم اْغ ِف ْر ِلي‬
‫ِإْن ِش ْئَت ‪ ،‬الَّلُهَّم اْر َحْمِنى ِإْن ِش ْئَت ‪ِ ،‬لَيْع ِز ْم ِفي الُّد َعاِء ‪َ ،‬ف ِإَّن َهَّللا َص اِنٌع َم ا َش اَء ‪َ ،‬ال ُم ْك ِرَه‬
‫َلُه»‪( .‬م‪)2679/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬هیچ یک از شما نگوی‪//‬د‪:‬‬
‫بار الها! اگر خواستی‪ ،‬مرا مغفرت کن؛ بار الها! اگر خواستی‪ ،‬برمن رحم فرم‪//‬ا؛‬
‫بلکه بطور قطع و یقین‪ ،‬بخواه‪/‬د؛ زی‪/‬را هیچ‌کس نمی‌توان‪/‬د هللا متع‪/‬ال را مجب‪/‬ور‬
‫کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬در شب‪ ،‬لحظه‌ای وجود دارد که دعا در آن لحظه‪ ،‬اجابت می‌شود‬
‫‪1879‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َقاَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت الَّنِبَّي ص َيُق وُل‪ِ« :‬إَّن ِفي الَّلْي ِل َلَس اَع ًة‪َ ،‬ال ُيَو اِفُقَه ا‬
‫َر ُجٌل ُم ْس ِلٌم َيْس َأُل الَّلَه َخْيًرا ِم ْن َأْم ِر الُّد ْنَيا َو اآلِخَرِة ِإَّال َأْع َطاُه ِإَّياُه‪َ ،‬و َذ ِلَك ُكَّل َلْيَلٍة»‪( .‬م‪757/‬‬
‫)‬
 ‫‪389‬‬ ‫‪ -59‬کتاب دعا‬

‫ترجمــه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬در ش‪//‬ب‪،‬‬
‫لحظه‌ای وجود دارد که اگر ش‪//‬خص مس‪//‬لمان‪ ،‬آن را دریاب‪//‬د و خ‪//‬یری از ام‪//‬ور‬
‫دنیا و آخرت را از الله متعال بخواهد‪ ،‬الله متعال آن را به او عنایت می‌نمای‪//‬د؛‬
‫و آن‪ ،‬در هر شب‪ ،‬وجود دارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬تشویق به دعا و ذکر در آخر شب و اجابت دعا در آن وقت‬
‫‪1880‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬يْنِزُل َر ُّبَنا َتَب اَر َك َو َتَع اَلى ُك َّل‬
‫َلْيَلٍة ِإَلى الَّس َم اِء الُّد ْنَيا ِح يَن َيْبَقى ُثُلُث الَّلْيِل اآلِخ ُر‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬م ْن َيْد ُعوِنى َفَأْسَتِج يَب َلُه َو َم ْن‬
‫َيْس َأُلِنى َفُأْع ِط َيُه َو َم ْن َيْسَتْغ ِفُر ِنى َفَأْغ ِفَر َلُه»‪( .‬م‪)758/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متعال‪ ،‬در یک س‪//‬وم‬
‫آخر هر شب‪ ،‬به آسمان دنیا نزول می‌فرماید و می‌گوید‪ :‬آی‪//‬ا کس‪//‬ی هس‪//‬ت ک‪//‬ه م‪//‬را‬
‫بخواند تا او را اجابت کنم؟ آیا کسی هست ک‪//‬ه از من بخواه‪//‬د ت‪//‬ا ب‪//‬ه او ب‪//‬دهم؟ آی‪//‬ا‬
‫کسی هست که از من طلب بخشش کند تا او را ببخشم»؟‬
‫باب (‪ :)12‬دعا کردن هنگام بانگ خروس‬
‫‪1881‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن الَّنِبَّي ص َقاَل ‪ِ« :‬إَذ ا َس ِم ْع ُتْم ِص َياَح الِّد َيَك ِة‪َ ،‬فاْس َأُلوا‬
‫َهَّللا ِم ْن َفْض ِلِه‪َ ،‬فِإَّنَها َر َأْت َم َلًك ا‪َ ،‬وِإَذ ا َسِم ْع ُتْم َنِهي‪َ//‬ق اْلِح َم اِر ‪َ ،‬فَتَع َّو ُذ وا ِباِهَّلل ِم َن الَّش ْيَطاِن ‪،‬‬
‫َفِإَّنَها َر َأْت َشْيَطاًنا»‪( .‬م‪)2729/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬هرگاه‪ ،‬بانگ خروس را‬
‫شنیدید‪ ،‬فضل و کرم هللا را مسئلت نمایید؛ زیرا او در آن هنگام‪ ،‬فرشته‌ای را دیده‬
‫است‪ .‬و هرگاه‪ ،‬عرعر االغ را شنیدید‪ ،‬از شیطان‪ ،‬به هللا متعال‪ ،‬پناه ببرید؛ زی‪//‬را‬
‫او شیطانی را دیده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬دعا برای برادر مسلمان در غیاب او‬
‫‪1882‬ـ َع ْن َص ْفَو اَن ـ َو ُه َو اْبُن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن َص ْفَو اَن ـ َو َك اَنْت َتْح َت ُه ال‪َّ//‬دْر َداُء َق اَل ‪:‬‬
‫َقِدْم ُت الَّش اَم ‪َ ،‬فَأَتْيُت َأَبا الَّدْر َداِء ِفي َم ْنِز ِلِه َفَلْم َأِج ْد ُه‪َ ،‬وَو َج ْد ُت ُأَّم ال‪َّ/‬دْر َداِء ‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬أُتِر يُد‬
‫اْلَح َّج‪ ،‬اْلَع اَم ؟ َفُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فاْدُع َهَّللا َلَن ا ِبَخْي ٍر ‪َ ،‬ف ِإَّن الَّنِبَّي ص َك اَن َيُق وُل‪َ« :‬د ْع َو ُة‬
‫اْلَم ْر ِء اْلُم ْس ِلِم َألِخ يِه‪ِ ،‬بَظْهِر اْلَغْيِب‪ُ ،‬م ْسَتَج اَبٌة‪ِ ،‬ع ْنَد َر ْأِس ِه َم َل ٌك ُمَو َّك ٌل‪ُ :‬ك َّلَم ا َدَع ا َألِخ ي‪ِ/‬ه‬
‫ِبَخْيٍر ‪َ ،‬قاَل اْلَم َلُك اْلُمَو َّك ُل ِب ِه‪ :‬آِم يَن ‪َ ،‬و َل َك ِبِم ْث ٍل » َق اَل ‪َ :‬فَخ َر ْج ُت ِإَلى الُّس وِق َفَلِقيُت َأَب ا‬
‫الَّدْر َداِء ‪َ ،‬فَقاَل ِلي ِم ْثَل َذ ِلَك‪َ ،‬يْر ِو يِه َع ِن الَّنِبِّي ص‪( .‬م‪)2733/‬‬
‫ترجمه‪ :‬صفوان بن عبد هللا بن صفوان ؛شوهر درداء؛ می‌گوید‪ :‬ب‪//‬ه ش‪//‬ام آم‪//‬دم و‬
‫برای دیدن ابو درداء به منزلش رفتم‪ .‬او آنجا نبود؛ اما ام درداء همانج‪//‬ا ب‪//‬ود‪ .‬وی‬
‫از من پرسید‪ :‬امسال‪ ،‬تصمیم داری به حج بروی؟ گفتم‪ :‬بله‪ .‬گفت‪ :‬برای ما دعای‬
‫خیر کن؛ زیرا نبی اکرم ص می‌فرمود‪« :‬دعای غیابی هر شخص در ح‪//‬ق ب‪//‬رادر‬
‫مسلمانش‪ ،‬اجابت می‌شود‪ .‬و ب‪//‬ر ب‪//‬الینش‪ ،‬فرش‪//‬ته‌ای م‪//‬أمور اس‪//‬ت ک‪//‬ه هنگ‪//‬ام دع‪/‬ا‬
‫کردن شخص برای برادر مسلمانش‪ ،‬فرشته می‌گوی‪//‬د‪ :‬آمین (اج‪//‬ابت کن) و ب‪//‬رای‬
‫تو نیز مانند آن باشد»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬بع‪/‬د از آن‪ ،‬ب‪/‬ه ب‪/‬ازار رفتم و اب‪/‬و درداء را‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪390‬‬

‫نیز مالقات نمودم‪ .‬او هم از من تقاضای دعا کرد و این حدیث را از پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص برایم روایت نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬کراهیت دعا برای تعجیل عقوبت در دنیا‬
‫‪1883‬ـ َع ْن َأَنٍس س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َع اَد َر ُج ًال ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن َق ْد َخ َفَت َفَص اَر‬
‫ِم ْثَل اْلَفْر ِخ‪َ ،‬فَقاَل َلُه َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬هْل ُكْنَت َتْد ُعو ِبَش ْى ٍء َأْو َتْس َأُلُه ِإَّي اُه»؟ َق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪،‬‬
‫ُكْنُت َأُقوُل‪ :‬الَّلُهَّم َم ا ُكْنَت ُمَع اِقِبى ِب ِه ِفي اآلِخ َرِة َفَع ِّج ْل ُه ِلي ِفي ال‪ُّ/‬د ْنَيا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص‪ُ« :‬سْبَح اَن ِهَّللا! َال ُتِط يُقُه ـ َأْو َال َتْسَتِط يُعُه ـ َأَفَال ُقْلَت ‪ :‬الَّلُهَّم آِتَنا ِفي الُّد ْنَيا َحَس َنًة َوِفي‬
‫اآلِخ َرِة َحَس َنًة َوِقَنا َع َذ اَب الَّناِر » َقاَل ‪َ :‬فَدَعا َهَّللا َلُه‪َ ،‬فَشَفاُه‪( .‬م‪)2688/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص به عیادت مردی از مسلمانان رفت ک‪//‬ه‬
‫بسیار ضعیف و الغر‪ ،‬و مانند یک جوجه شده بود‪ .‬پیامبر اکرم ص به او فرمود‪:‬‬
‫«آیا دعای خاصی می‌نمودی یا از هللا متعال‪ ،‬چیزی مسئلت می‌نمودی»؟ آن م‪//‬رد‬
‫گفت‪ :‬بله‪ ،‬من دعا می‌کردم ک‪/‬ه‪ :‬ب‪/‬ار اله‪/‬ا! عقوب‪/‬تی را ک‪/‬ه قرار اس‪/‬ت در آخ‪/‬رت‬
‫ببینم‪ ،‬در دنیا برایم معّجل گردان‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬سبحان هللا‪ ،‬ت‪//‬و توان‪//‬ایی‬
‫آن را نداری؛ چرا اینگونه دعا نکردی که‪ :‬بار الها! در دنیا و آخرت به ما خوبی‬
‫و نیکی عنایت کن و م‪//‬ا را از ع‪/‬ذاب آتش‪ ،‬نج‪//‬ات ب‪//‬ده»‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د ‪ :‬آنگ‪//‬اه‪،‬‬
‫رسول هللا ص نزد هللا متعال برایش دعا نمود و هللا متعال او را شفا داد‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬کراهیت آرزوی مرگ بخاطر مصیبتی که انسان بدان گرفتار می‌شود؛ و باید دعای‬
‫خیر نمود‬
‫‪1884‬ـ َع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َيَتَم َّنَيَّن َأَح ُد ُك ُم اْلَم ْو َت ِلُضٍّر َن َز َل‬
‫ِبِه‪َ ،‬فِإْن َك اَن َال ُبَّد ُم َتَم ِّنًيا َفْلَيُقِل ‪ :‬الَّلُهَّم َأْح ِيِني َم ا َكاَنِت اْلَحَياُة َخْيًرا ِلي‪َ ،‬و َتَو َّفِني ِإَذ ا َك اَنِت‬
‫اْلَو َفاُة َخْيًرا ِلي»‪( .‬م‪)2680/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هیچ یک از شما به‬
‫خاطر مصیبتی که به آن گرفتار می‌شود‪ ،‬آرزوی م‪//‬رگ نکن‪//‬د؛ ام‪//‬ا اگ‪//‬ر چ‪//‬اره‌ای‬
‫جز این ندارد‪ ،‬بگوید‪ :‬بار الها! تا زمانی که زن‪//‬دگی ب‪//‬ه نف‪//‬ع من اس‪//‬ت‪ ،‬م‪//‬را زن‪//‬ده‬
‫نگه دار و هنگامی که مرگ به نفع من است‪ ،‬مرا بمیران»‪.‬‬
‫‪1885‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص «َال َيَتَم َّن َأَح ُد ُك ُم اْلَم ْو َت ‪َ ،‬و َال‬
‫َيْدُع ِبِه ِم ْن َقْبِل َأْن َيْأِتَيُه‪ِ ،‬إَّنُه ِإَذ ا َم اَت َأَح ُد ُك ُم اْنَقَطَع َع َم ُلُه‪َ ،‬وِإَّن ُه َال َيِز يُد اْلُم ْؤ ِم َن ُع ْم ُر ُه‬
‫ِإَّال َخْيًرا»‪( .‬م‪)2682/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هیچیک از‬
‫شما آرزوی مرگ نکند و قبل از فرا رسیدن آن‪ ،‬درخواس‪//‬ت م‪//‬رگ ننمای‪//‬د؛ زی‪//‬را‬
‫هنگامی که یکی از شما می‌م‪//‬یرد‪ ،‬عملش قطع می‌گ‪//‬ردد‪ .‬و بای‪//‬د بدانید ک‪//‬ه عم‪//‬ر‬
‫مؤمن‪ ،‬صرفا باعث افزایش خیر و نیکی برایش می‌گردد»‪.‬‬
 ‫‪60‬ـ کتاب ذکر‬

‫باب (‪ :)1‬تشویق به ذکر هللا و تقرب جستن به او با استمرار یادش‬

‫‪1886‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يُق وُل ُهَّللا ﻷ‪َ :‬أَن ا ِع ْن َد َظِّن‬
‫َع ْبِد ى ِبی‪َ ،‬و َأَنا َم َع ُه ِح يَن َيْذ ُك ُر ِنى‪ِ ،‬إْن َذ َك َرِنى ِفي َنْفِس ِه‪َ ،‬ذ َكْر ُتُه ِفي َنْفِس ى‪َ ،‬وِإْن َذ َك َرِني‬
‫ِفي َمٍإل ‪َ ،‬ذ َكْر ُت ُه ِفي َمٍإل َخْي ٍر ِم ْنُهم‪َ ،‬و ِإِن اْقَت َرَب ِم ِّني ِش ْبًرا‪َ ،‬تَق َّرْبُت ِإَلْي ِه ِذَر اًع ا‪َ ،‬و ِإِن‬
‫َتَقَّر َب ِإَلَّي ِذَر اًعا‪َ ،‬تَقَّربُت ِم نُه َباًعا‪َ ،‬و ِإْن َأَتاِنى َيْمِش ى‪َ ،‬أَتْيُتُه َهْر َو َلًة»‪( .‬م‪)2675/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره ‪ t‬می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متعال می‌فرمای‪//‬د‪ :‬من‬
‫با بنده‌ام بر اساس گمانی که به من دارد‪ ،‬رفتار می‌نم‪//‬ایم؛ و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه م‪//‬را ی‪//‬اد‬
‫می‌کند‪ ،‬من با او هستم؛ پس اگر در تنهایی مرا ی‪/‬اد کن‪/‬د‪ ،‬من هم او را در تنه‪/‬ایی‪،‬‬
‫ی‪//‬اد خ‪//‬واهم ک‪//‬رد؛ و اگ‪//‬ر م‪//‬را در میان جم‪//‬ع‪ ،‬ی‪//‬اد کن‪//‬د‪ ،‬من او را در میان جم‪//‬ع‬
‫بهتری‪ ،‬یاد خواهم کرد؛ و اگر به اندازه‌ی یک وجب به من نزدیک ش‪//‬ود‪ ،‬من ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ی یک ذراع ب‪//‬ه او نزدی‪//‬ک می‌ش‪//‬وم؛ و اگ‪//‬ر ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی ی‪//‬ک ذراع ب‪//‬ه من‬
‫نزدیک شود‪ ،‬من به ان‪//‬دازه‌ی ی‪//‬ک ب‪//‬ا ع (فاص‪//‬له‌ی ب‪//‬از ک‪//‬ردن دو دوس‪//‬ت) ب‪//‬ه او‬
‫نزدیک می‌شوم؛ و اگر قدم زنان ب‪//‬ه س‪//‬وی من بیای‪//‬د‪ ،‬من دوان دوان ب‪//‬ه س‪//‬وی او‬
‫خواهم آمد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬در مورد مداومت بر ذکر هللا و ترک آن‬
‫‪1887‬ـ َع ْن َأِبي ُع ْثَم اَن الَّنْهِد ِّى َع ْن َح ْنَظَلَة اُألَس ِّيِد ِّي س َق اَل ‪َ :‬و َك اَن ِم ْن ُكَّت اِب َر ُس وِل‬
‫الَّلِه ص َقاَل ‪َ :‬لِقَيِنى َأُب و َبْك ٍر َفَق اَل ‪َ :‬كْي َف َأْنَت َي ا َح ْنَظَل ُة؟ َق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬ن اَفَق َح ْنَظَل ُة‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫ُسْبَح اَن الَّلِه! َم ا َتُقوُل؟ َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬نُكوُن ِع ْنَد َر ُس وِل الَّل ِه ص ُي َذِّك ُرَنا ِبالَّن اِر َو اْلَج َّن ِة‪َ ،‬ح َّتى‬
‫َك َأَّنا َر ْأَى َع ْيٍن ‪َ ،‬فِإَذ ا َخ َر ْج َنا ِم ْن ِع ْنِد َر ُسوِل الَّلِه ص َعاَفْسَنا اَألْز َو اَج َو اَألْو َالَد َو الَّض ْيَع اِت‪،‬‬
‫َفَنِس يَنا َك ِثيًرا‪َ ،‬قاَل َأُبو َبْك ٍر‪َ :‬فَو الَّلِه ِإَّنا َلَنْلَقى ِم ْثَل َهَذ ا‪َ ،‬فاْنَطَلْقُت َأَنا َو َأُبو َبْك ٍر‪َ ،‬ح َّتى َد َخ ْلَنا َع َلى‬
‫َر ُسوِل الَّلِه ص ُقْلُت ‪َ :‬ناَفَق َح ْنَظَلُة َيا َر ُسوَل الَّلِه‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬و َم ا َذ اَك»؟ ُقْلُت ‪:‬‬
‫َيا َر ُسوَل الَّلِه َنُكوُن ِع ْن َدَك‪ُ ،‬ت َذِّك ُرَنا ِبالَّن اِر َو اْلَج َّن ِة‪َ ،‬ح َّتي َك َأَّن ا َر ْأَى َع ْيٍن ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َخ َر ْج َن ا ِم ْن‬
‫ِع ْنِد َك‪َ ،‬عاَفْسَنا اَألْز َو اَج َو اَألْو َالَد َو الَّضْيَع اِت‪َ ،‬نِس يَنا َك ِثيًرا‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل الَّل ِه ص‪َ« :‬و اَّل ِذ ى‬
‫َنْفِس ى ِبَيِدِه ِإْن َلْو َتُدوُم وَن َع َلى َم ا َتُكوُن وَن ِع ْن ِد ي‪َ ،‬وِفي ال‪ِّ/‬ذْك ِر‪َ ،‬لَص اَفَح ْتُكُم اْلَم َالِئَك ُة َع َلى‬
‫ُفُر ِش ُكْم ‪َ ،‬وِفي ُطُر ِقُكْم ‪َ ،‬و َلِكْن ‪َ ،‬يا َح ْنَظَلُة َس اَع ًة َو َس اَع ًة» َثَالَث َم َّرار‪( .‬م‪)2750/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو عثمان نهدی می‌گوید‪ :‬حنظله‌ی ُأسیدی س که یکی از کاتبان رس‪//‬ول‬
‫هللا ص بود‪ ،‬گفت‪ :‬ابوبکر س مرا دید و گفت‪ :‬ای حنظله! حالت چطور است؟ من‬
‫ج‪//‬واب دادم‪ :‬حنظل‪//‬ه من‪//‬افق ش‪//‬ده اس‪//‬ت‪ .‬گفت‪ :‬س‪//‬بحان هللا! چ‪//‬ه می‌گ‪//‬ویی؟ گفتم‪:‬‬
‫هنگامی ک‪/‬ه م‪/‬ا ن‪/‬زد رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص هس‪/‬تیم و پیامبر اک‪/‬رم ص از دوزخ و بهش‪/‬ت‬
‫صحبت می‌نماید‪ ،‬گویا آنها را با چشم سر‪ ،‬مشاهده می‌کنیم‪ .‬ام‪//‬ا هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه از ن‪//‬زد‬
‫رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ب‪//‬یرون می‌رویم‪ ،‬ب‪//‬ه کاره‪//‬ای همس‪//‬ران‪ ،‬فرزن‪//‬دان و س‪//‬ایر ام‪//‬ور‬
‫زندگی می‌پردازیم و بسیاری از س‪//‬خنان پیامبر را فرام‪//‬وش می‌ک‪/‬نیم‪ .‬اب‪//‬وبکر س‬
‫گفت‪ :‬سوگند به هللا متعال که این حالت به ما هم دست می‌دهد‪ .‬آنگاه من و او ن‪//‬زد‬
‫رسول هللا ص رفتیم و من گفتم‪ :‬یا رسول هللا! حنظله دچار نفاق شده است‪ .‬رسول‬
‫هللا ص فرمود‪« :‬موض‪//‬وع چیس‪//‬ت»؟ گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ن‪//‬زد ش‪//‬ما‬
‫هستیم و شما دوزخ و بهشت را برای ما یادآوری می‌نمایید‪ ،‬گویا آنه‪/‬ا را ب‪/‬ا چش‪/‬م‬
‫سر‪ ،‬مشاهده می‌کنیم‪ .‬اما هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه از ن‪//‬زد ش‪//‬ما ب‪//‬یرون می‌رویم‪ ،‬ب‪//‬ه کاره‪//‬ای‬
‫همسران‪ ،‬فرزندان و سایر امور زندگی می‌پردازیم و بسیاری از س‪//‬خنان ش‪//‬ما را‬
‫فراموش می‌کنیم‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪ :‬سوگند به کسی‌که جانم در دس‪//‬ت اوس‪//‬ت‪،‬‬
‫اگر همیشه‪ ،‬همان ح‪//‬التی را داش‪//‬ته باش‪//‬ید ک‪//‬ه ن‪//‬زد من داری‪//‬د و ب‪//‬ه ی‪//‬اد هللا متع‪//‬ال‬
‫باشید‪ ،‬فرشتگان در خانه‌ها و سِر راههایتان ب‪/‬ا ش‪/‬ما مص‪/‬افحه خواهن‪/‬د ک‪/‬رد؛ ولی‬
‫ای حنظله! هر لحظه‪ ،‬برای یک کار است»‪ .‬و این جمله را سه بار‪ ،‬تکرار نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬اجتماع برای تالوت قرآن کریم‬
‫‪1888‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َنَّفَس َع ْن ُم ْؤ ِم ٍن ُك ْر َب ًة‬
‫ِم ْن ُك َرِب الُّد ْنَيا َنَّفَس ُهَّللا َع ْنُه ُك ْر َبًة ِم ْن ُك َرِب َيْو ِم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬و َم ْن َيَّس َر َع َلى ُم ْع ِس ٍر َيَّس َر‬
‫ُهَّللا َع َلْيِه ِفي ال‪ُّ/‬د ْنَيا َو اآلِخ َرِة‪َ ،‬و َم ْن َس َتَر ُم ْس ِلًم ا َس َتَرُه ُهَّللا ِفي ال‪ُّ/‬د ْنَيا َو اآلِخ َرِة‪َ ،‬و ُهَّللا ِفي‬
‫َعْو ِن اْلَع ْبِد َم ا َك اَن اْلَع ْبُد ِفي َعْو ِن َأِخ يِه‪َ ،‬و َم ْن َس َلَك َطِر يًقا َيْلَتِم ُس ِفيِه ِع ْلًم ا َس َّهَل ُهَّللا َل ُه‬
‫ِب ِه َطِر يًق ا ِإَلى اْلَج َّن ِة‪َ ،‬و َم ا اْج َتَم َع َق ْو ٌم ِفي َبْيٍت ِم ْن ُبُي وِت ِهَّللا‪َ ،‬يْتُل وَن ِكَت اَب ِهَّللا‪،‬‬
‫َو َيَتَداَر ُس وَنُه َبْيَنُهْم ‪ِ ،‬إَّال َن َز َلْت َع َلْيِهُم الَّس ِكيَنُة‪َ ،‬و َغ ِش َيْتُهُم الَّرْح َم ُة َو َح َّفْتُهُم اْلَم َالِئَك ُة‪،‬‬
‫َو َذ َك َر ُهُم ُهَّللا ِفيَم ْن ِع ْنَد ُه‪َ ،‬و َم ْن َبَّطَأ ِبِه َع َم ُلُه‪َ ،‬لْم ُيْس ِرْع ِبِه َنَس ُبُه»‪( .‬م‪)2699/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس‪ ،‬مش‪//‬کلی از‬
‫مشکالت دنیوی یک مؤمن را برطرف کند‪ ،‬هللا متعال یکی از مش‪//‬کالت اخ‪//‬روی‬
‫او را برطرف می‌نماید‪ .‬و هرکس‪ ،‬بر انسان تنگدست‪ ،‬آسان بگیرد‪ ،‬هللا متعال در‬
‫دنیا و آخرت بر او آسان می‌گیرد‪ .‬و هرکس‪ ،‬عیب مسلمانی را بپوشاند‪ ،‬هللا متعال‬
‫در دنیا و آخرت‪ ،‬عیوبش را می‌پوشاند‪ .‬و تا زم‪/‬انی ک‪/‬ه بن‪/‬ده ب‪/‬رادر مس‪/‬لمانش را‬
‫کمک و یاری کن‪//‬د‪ ،‬هللا متع‪//‬ال او را ی‪//‬اری خواه‪//‬د ک‪//‬رد‪ .‬و ه‪//‬رکس‪ ،‬راهی ب‪//‬رای‬
‫جس‪//‬تجوی علم‪ ،‬در پیش گ‪//‬یرد‪ ،‬هللا متع‪//‬ال ب‪//‬رایش راهی بس‪//‬وی بهش‪//‬ت‪ ،‬هم‪//‬وار‬
‫می‌سازد‪ .‬و هر گروهی که در یکی از خانه‌های هللا متعال (مساجد) جمع ش‪//‬وند و‬
‫قرآن را با یکدیگر‪ ،‬تکرار کنند و ی‪//‬اد بگیرن‪//‬د‪ ،‬آرامش ب‪//‬ر آنه‪//‬ا ن‪//‬ازل می‌گ‪//‬ردد و‬
‫رحمت الهی ش‪/‬امل ح‪/‬ال آن‪/‬ان می‌ش‪/‬ود و فرش‪/‬تگان آن‪/‬ان را احاط‪/‬ه می‌کنن‪/‬د و هللا‬
‫متعال آنه‪/‬ا را در میان کس‪/‬انی ک‪/‬ه ن‪/‬زد او هس‪/‬تند‪ ،‬ی‪/‬اد می‌کن‪/‬د‪ .‬و بای‪/‬د بدانید ک‪/‬ه‬
‫هرکس را عملش به جلو نبرد‪ ،‬نسبش او را به جایی نمی‌رساند»‪.‬‬
 ‫‪393‬‬ ‫‪ -60‬کتاب ذکر‬

‫باب (‪ :)4‬کسی که بنشیند و به یاد هللا متعال باشد‬

‫‪1889‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّي س َقاَل ‪َ :‬خ َرَج ُمَع اِو َيُة َع َلى َح ْلَقٍة ِفي اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫َم ا َأْج َلَس ُك ْم ؟ َقاُلوا‪َ :‬ج َلْسَنا َنْذ ُك ُر َهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪ :‬آِهَّلل َم ا َأْج َلَس ُك ْم ِإَّال َذ اَك؟ َق اُلوا‪َ :‬وِهَّللا َم ا َأْج َلَس َنا‬
‫ِإَّال َذ اَك ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أَم ا ِإِّني َلْم َأْسَتْح ِلْفُك ْم ُتْهَم ًة َلُك ْم ‪َ ،‬و َم ا َك اَن َأَح ٌد ِبَم ْن ِز َلِتى ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫َأَقَّل َع ْن ُه َح ِد يًثا ِم ِّنى‪َ ،‬وِإَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َخ َرَج َع َلى َح ْلَق ٍة ِم ْن َأْص َح اِبِه‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬م ا‬
‫َأْج َلَس ُك ْم »؟ َقاُلوا‪َ :‬ج َلْسَنا َنْذ ُك ُر َهَّللا َو َنْح َم ُد ُه َع َلى َم ا َه َداَنا ِلِإل ْس َالِم ‪َ ،‬و َم َّن ِب ِه َع َلْيَن ا‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫«آِهَّلل َم ا َأْج َلَس ُك ْم ِإَّال َذ اَك »؟ َق اُلوا‪َ :‬وِهَّللا َم ا َأْج َلَس َنا ِإَّال َذ اَك َق اَل ‪َ« :‬أَم ا ِإِّني َلْم َأْس َتْح ِلْفُك ْم‬
‫ُتْهَم ًة َلُك ْم ‪َ ،‬و َلِكَّنُه َأَتاِنى ِج ْبِريُل َفَأْخ َبَرِنى َأَّن َهَّللا ﻷ ُيَباِهى ِبُك ُم اْلَم َالِئَكَة»‪( .‬م‪)2701/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابو سعید خدری س روایت است ک‪//‬ه‪ :‬معاوی‪//‬ه س ن‪//‬زد جمعی ک‪//‬ه در‬
‫مسجد‪ِ ،‬گ رد هم نشسته بودند‪ ،‬رفت و گفت‪ :‬چرا اینجا نشسته‌اید؟ آنان گفتند‪ :‬اینج‪//‬ا‬
‫نشسته‌ایم و ذکر هللا متعال را می‌کنیم‪ .‬معاویه گفت‪ :‬ش‪//‬ما را ب‪//‬ه هللا س‪//‬وگند‪ ،‬ه‪//‬دفی‬
‫بجز این ندارید؟ گفتند‪ :‬به هللا سوگند‪ ،‬هیچ انگیزه‌ای بجز این نداریم‪ .‬معاویه گفت‪:‬‬
‫من شما را به دلیل متهم ساختن (به دروغگویی) سوگند ندادم؛ شما باید بدانید ک‪//‬ه‬
‫من از تمام کسانی که منزلتی مانند منزلت من نزد رسول هللا ص داشته‌اند‪ ،‬حدیث‬
‫کمتری روایت نموده‌ام؛ باری‪ ،‬رسول الله ص نزد جمعی از یارانش ک‪//‬ه در مس‪//‬جد‪،‬‬
‫ِگ رد هم نشس‪/‬ته بودن‪/‬د‪ ،‬رفت و فرم‪/‬ود‪« :‬چ‪/‬را اینج‪/‬ا نشس‪/‬ته‌اید»؟ آن‪/‬ان گفتن‪/‬د‪ :‬اینج‪/‬ا‬
‫نشسته‌ایم و ذکر الله متعال را می‌کنیم و الله متعال را بخاطر منتی که بر ما گذاشته و‬
‫ما را به سوی اسالم‪ ،‬هدایت نموده‪ ،‬سپاس می‌گوییم‪ .‬رسول الله ص فرم‪//‬ود‪ :‬ش‪//‬ما را‬
‫به الله سوگند‪ ،‬هدفی بجز این ندارید؟ گفتند‪ :‬ب‪/‬ه الل‪/‬ه س‪/‬وگند‪ ،‬هیچ انگ‪/‬یزه‌ای بج‪/‬ز این‬
‫نداریم‪ .‬رسول الله ص فرمود‪« :‬من شما را به دلیل متهم ساختن (ب‪//‬ه دروغگ‪//‬ویی)‬
‫س‪//‬وگند ن‪//‬دادم؛ ولی جبرئیل ÷ ن‪//‬زد من آم‪//‬د و م‪//‬را اطالع داد ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه‬
‫وسیله‌ی شما نزد فرشتگان افتخار می‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬فضیلت مجالس ذکر هللا متعال و دعا و استغفار‬
‫‪1890‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن ِهَّلِل َتَب اَر َك َو َتَع اَلى َم َالِئَك ًة‬
‫َس َّياَر ًة‪ُ ،‬فْض ًال‪َ ،‬يَتَّبُعوَن َم َج اِلَس الِّذْك ِر ‪َ ،‬فِإَذ ا َو َج ُدوا َم ْج ِلًسا ِفيِه ِذ ْك ٌر َقَع ُدوا َم َع ُهْم ‪َ ،‬و َح َّف‬
‫َبْعُضُهْم َبْعًض ا ِبَأْج ِنَحِتِهْم ‪َ ،‬ح َّتى َيْم َلُئوا َم ا َبْيَنُهْم َو َبْيَن الَّس َم اِء الُّد ْنَيا‪َ ،‬ف ِإَذ ا َتَفَّر ُق وا َع َر ُج وا‬
‫َوَصِع ُدوا ِإَلى الَّس َم اِء ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَيْس َأُلُهُم ُهَّللا ﻷ‪َ ،‬و ُهَو َأْع َلُم ِبِهْم ‪ِ :‬م ْن َأْيَن ِج ْئُتْم ؟ َفَيُقوُلوَن ‪ِ :‬ج ْئَن ا‬
‫ِم ْن ِع ْنِد ِع َباٍد َلَك ِفي اَألْر ِض‪ُ ،‬يَس ِّبُح وَنَك َو ُيَك ِّبُر وَن َك َو ُيَهِّلُلوَن َك َو َيْح َم ُدوَنَك َو َيْس َأُلوَنَك‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬و َم اَذ ا َيْس َأُلوِنى؟ َقاُلوا‪َ :‬يْس َأُلوَنَك َج َّنَتَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َه ْل َر َأْو ا َج َّنِتى؟ َق اُلوا‪َ :‬ال‪َ ،‬أْى َر ِّب ‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَكْي َف َل ْو َر َأْو ا َج َّنِتى؟ َق اُلوا‪َ :‬و َيْس َتِج يُر وَنَك ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬وِمَّم َيْس َتِج يُر وَنِنى؟ َق اُلوا‪ِ :‬م ْن‬
‫َناِرَك َي ا َر ِّب ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َه ْل َر َأْو ا َن اِرى؟ َق اُلوا‪َ :‬ال‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَكْي َف َل ْو َر َأْو ا َن اِر ى؟ َق اُلوا‪:‬‬
‫َو َيْسَتْغ ِفُروَنَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَيُقوُل‪َ :‬قْد َغ َفْر ُت َلُهْم ‪َ ،‬فَأْع َطْيُتُهْم َم ا َس َأُلوا َو َأَج ْر ُتُهْم ِمَّم ا اْس َتَج اُروا‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَيُقوُل وَن ‪َ :‬ر ِّب ِفيِهْم ُفَالٌن ‪َ ،‬ع ْب ٌد َخ َّط اٌء ‪ِ ،‬إَّنَم ا َم َّر َفَج َلَس َم َع ُهْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَيُق وُل‪َ :‬و َل ُه‬
‫َغ َفْر ُت ‪ُ ،‬هُم اْلَقْو ُم َال َيْش َقى ِبِهْم َجِليُسُهْم »‪( .‬م‪)2689/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪394‬‬

‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪/‬د‪ :‬ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬هللا متع‪/‬ال‪ ،‬عالوه ب‪/‬ر‬
‫فرشتگانی که مسئولیت‌های مختلف دارند‪ ،‬فرشتگانی دارد ک‪//‬ه در راه‌ه‪//‬ا مش‪//‬غول‬
‫گشت زنی هستند و بدنبال مجالس ذکر می‌گردند‪ .‬و هرگاه‪ ،‬مجلس‪/‬ی ببینن‪/‬د ک‪/‬ه ب‪/‬ه‬
‫یاد هللا متع‪//‬ال مش‪//‬غول‌اند‪ ،‬ب‪//‬ا آن‪//‬ان می‌نش‪//‬ینند و یک‪//‬دیگر را ب‪//‬ا بال‌هایش‪//‬ان احاط‪//‬ه‬
‫می‌کنند ت‪//‬ا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه فض‪//‬ای این مجلس را ت‪//‬ا آس‪//‬مان دنیا ُپ ر می‌کنن‪//‬د؛ و بع‪//‬د از‬
‫پراکنده شدن و رفتن مردم‪ ،‬عروج می‌کنن‪//‬د و ب‪//‬ه آس‪//‬مان می‌رون‪//‬د‪ .‬هللا متع‪//‬ال ک‪//‬ه‬
‫ح‪//‬ال بن‪//‬دگانش را به‪//‬تر از آن‪//‬ان می‌دان‪//‬د از آنه‪//‬ا می‌پرس‪//‬د ک‪//‬ه از کج‪//‬ا می‌آیید؟‬
‫فرشتگان می‌گویند‪ :‬ما از نزد گروهی از بندگانت می‌آییم که پاکی و بزرگی تو را‬
‫بیان می‌کردند و ال اله اال هللا می‌گفتند و تو را تعریف و تمجید می‌نمودند و از ت‪//‬و‬
‫می‌خواستند‪ .‬هللا متعال می‌فرمای‪//‬د‪ :‬چ‪//‬ه می‌خواس‪//‬تند؟ فرش‪//‬تگان می‌گوین‪//‬د‪ :‬بهش‪//‬ت‬
‫می‌خواهند‪ .‬هللا متعال می‌فرماید‪ :‬آیا بهشت م‪//‬را دیده‌ان‪//‬د؟ ج‪//‬واب می‌دهن‪//‬د‪ :‬ن‪//‬ه‪ ،‬ای‬
‫پروردگ‪//‬ار‪ .‬هللا متع‪//‬ال می‌فرمای‪//‬د‪ :‬اگ‪//‬ر بهش‪//‬ت م‪//‬را می‌دیدن‪//‬د‪ ،‬چک‪//‬ار می‌کردن‪//‬د؟‬
‫فرشتگان می‌گویند‪ :‬و از تو پناه می‌خواستند؟ هللا متعال می‌فرمای‪//‬د‪ :‬از چ‪//‬ه چ‪//‬یزی‬
‫پناه می‌خواستند؟ می‌گویند‪ :‬پروردگارا! از آتش جهنم‪ .‬هللا متعال می‌فرماید‪ :‬آی‪//‬ا آن‬
‫را دیده‌اند؟ می‌گویند‪ :‬نه‪ ،‬ای پروردگار‪ .‬هللا متعال می‌فرماید‪ :‬اگرآن را می‌دیدن‪//‬د‪،‬‬
‫چکار می‌کردند؟ فرشتگان می‌گویند‪ :‬و از تو طلب مغف‪//‬رت می‌کردن‪//‬د‪ .‬هللا متع‪//‬ال‬
‫می‌فرماید‪ :‬من آنان را مغفرت نمودم و آنچه را که خواستند‪ ،‬به آنها عنایت نم‪//‬ودم‬
‫و از آنچه که پناه خواستند‪ ،‬پن‪//‬اه دادم‪ .‬فرش‪//‬تگان می‌گوین‪//‬د‪ :‬پروردگ‪//‬ارا! در میان‬
‫آنان‪ ،‬فالن بنده‌ی بسیار گنه‌کار وجود داش‪//‬ت؛ گ‪//‬ذرش از آنج‪//‬ا افت‪//‬اد؛ پس ب‪//‬ا آن‪//‬ان‬
‫نشست‪ .‬هللا متعال می‌فرماید‪ :‬او را نیز بخشیدم؛ آنان گ‪//‬روهی هس‪//‬تند ک‪//‬ه همنش‪//‬ین‬
‫آنها هم شقی و بدبخت نمی‌گردد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬در مورد زنان و مردانی که ذکر هللا را می‌کنند‬
‫‪1891‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َيِس يُر ِفي َطِر يِق َم َّك َة‪َ ،‬فَم َّر‬
‫َع َلى َجَبٍل ُيَقاُل َلُه ُج ْم َد اُن ‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ« :‬س يُروا َه َذ ا ُج ْم َد اُن ‪َ ،‬س َبَق اْلُم َف ِّر ُد وَن » َق اُلوا‪َ :‬و َم ا‬
‫اْلُم َفِّر ُدوَن َيا َر ُسوَل ِهَّللا؟ َقاَل ‪« :‬الَّذ اِكُروَن َهَّللا َك ِثيًرا‪َ ،‬و الَّذ اِكَر اُت »‪( .‬م‪)2676/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص در مس‪/‬یر مک‪/‬ه ب‪/‬ود ک‪/‬ه از کن‪/‬ار‬
‫کوهی بنام ُجمدان گذشت و فرمود‪« :‬افراِد تنها‪ ،‬سبقت گرفتن‪//‬د»‪ .‬ص‪//‬حابه ع‪//‬رض‬
‫کردند‪ :‬یا رسول هللا! افراِد تنها چه کسانی هس‪//‬تند؟ فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬ردان و زن‪//‬انی ک‪//‬ه‬
‫بسیار هللا را یاد می‌کنند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬در مورد ال اله اال هللا گفتن‬
‫‪1892‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا صَك اَن َيُقوُل‪َ« :‬ال ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا َو ْح َد ُه‪َ ،‬أَع َّز‬
‫ُج ْنَد ُه‪َ ،‬و َنَصَر َع ْبَد ُه‪َ ،‬و َغ َلَب اَألْح َزاَب َو ْح َد ُه‪َ ،‬فَال َش ْى َء َبْع َد ُه»‪( .‬م‪)2724/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬هیچ معب‪//‬ودی بج‪//‬ز‬
‫هللا وجود ندارد؛ او یکتاست؛ لشکرش را عزت بخش‪//‬ید؛ بن‪//‬ده‌اش را ی‪//‬اری ک‪//‬رد و‬
 ‫‪395‬‬ ‫‪ -60‬کتاب ذکر‬

‫احزاب را ب‪/‬ه تنه‪/‬ایی‪ ،‬شکس‪/‬ت داد؛ پس بع‪/‬د از او‪ ،‬هیچ چ‪/‬یزی ی‪/‬ا قدرتی وج‪/‬ود‬
‫ندارد»‪« .‬بجز هللا‪ ،‬همه چیز از بین می‌رود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬در مورد ذکر کردن با آواز بلند‬
‫‪1893‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َقاَل ‪ُ :‬كَّنا َم َع الَّنِبِّي ص ِفي َس َفٍر ‪َ ،‬فَجَعَل الَّن اُس َيْج َه ُروَن‬
‫ِبالَّتْك ِبيِر ‪َ ،‬فَقاَل الَّنِبُّى ص‪َ« :‬أُّيَها الَّناُس اْر َبُعوا َع َلى َأْنُفِس ُك ْم ‪ِ ،‬إَّنُك ْم َلْيَس َت ْدُع وَن َأَص َّم َو َال‬
‫َغاِئًبا ِإَّنُك ْم َتْدُع وَن َسِم يًعا َقِر يًبا‪َ ،‬و ُهَو َم َع ُك ْم » َقاَل ‪َ :‬و َأَنا َخ ْلَفُه‪َ ،‬و َأَنا َأُقوُل‪َ :‬ال َح ْو َل َو َال ُقَّو َة‬
‫ِإَّال ِباِهَّلل‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬يا َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َقْيٍس‪َ ،‬أَال َأُد ُّلَك َع َلى َك ْنٍز ِم ْن ُكُنوِز اْلَج َّنِة»؟ َفُقْلُت ‪َ :‬بَلى َي ا‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪ُ« :‬قْل ‪َ :‬ال َح ْو َل َو َال ُقَّو َة ِإَّال ِباِهَّلل»‪( .‬م‪)2704/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی اشعری س می‌گوید‪ :‬ما همراه نبی اکرم ص در سفری ب‪//‬ودیم‬
‫که مردم‪ ،‬با ص‪//‬دای بلن‪//‬د‪ ،‬ش‪//‬روع ب‪//‬ه تکب‪//‬یر گفتن کردن‪//‬د‪ .‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«برخ‪//‬ود‪ ،‬رحم کنید؛ ش‪//‬ما ک‪//‬ر و غ‪//‬ائبی را ص‪//‬دا نمی‌زنید‪ .‬بلک‪//‬ه کس‪//‬ی را ص‪//‬دا‬
‫می‌زنید که شنوا‪ ،‬نزدیک و با شما است»‪.‬‬
‫ابوموسی اشعری س می‌گوید‪ :‬من پشت س‪//‬ر رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ودم و «َال َح ْو َل‬
‫َو َال ُقَّو َة ِإَّال ِباهلل» می‌گفتم‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬ای عبد هللا بن قیس! آیا ب‪//‬ه ت‪//‬و‬
‫کلمه‌ای را که گنجی از گنج‌های بهشت است‪ ،‬نیاموزم»؟ گفتم‪ :‬بلی‪ ،‬یا رس‪//‬ول هللا‪.‬‬
‫فرمود‪َ« :‬ال َح ْو َل َو َال ُقَّو َة ِإَّال ِباهلل»‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬دعای هنگام فرارسیدن شب‬
‫‪1894‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بِن َم سُعوٍد س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإَذ ا َأْمَس ى َقاَل ‪َ« :‬أْمَس ْيَنا‬
‫َو َأْمَس ى اْلُم ْلُك ِهَّلِل‪َ ،‬و اْلَحْم ُد ِهَّلِل‪َ ،‬ال ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا َو ْح َد ُه َال َش ِر يَك َلُه‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّني َأْس َأُلَك ِم ْن َخْيِر‬
‫َهِذِه الَّلْيَلِة َو َخْيِر َم ا ِفيَها‪َ ،‬و َأُعوُذ ِبَك ِم ْن َش ِّر َها َو َش ِّر َم ا ِفيَه ا‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّني َأُع وُذ ِب َك ِم َن‬
‫اْلَك َس ِل َو اْلَه َر ِم َو ُس وِء اْلِكَب ِر‪َ ،‬وِفْتَن ِة ال‪ُّ/‬د ْنَيا َو َع َذ اِب اْلَقْب ِر » َق اَل اْلَحَس ُن ْبُن ُع َبْي ِد ِهَّللا‪:‬‬
‫َو َز اَد ِنى ِفيِه ُز َبْيٌد َع ْن ِإْبَر اِهيَم ْبِن ُس َو ْيٍد ‪َ ،‬ع ْن َع ْبِد الَّرْح َمِن ْبِن َيِز يَد‪َ ،‬ع ْن َع ْبِد ِهَّللا‪َ ،‬ر َفَع ُه‪،‬‬
‫َأَّنُه َقاَل ‪َ« :‬ال ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا َو ْح َد ُه َال َش ِر يَك َل ُه‪َ ،‬ل ُه اْلُم ْل ُك َو َل ُه اْلَحْم ُد َو ُه َو َع َلى ُك ِّل َش ْى ٍء‬
‫َقِد يٌر»‪َ .‬و ِفي َر َو اَيٍة‪َ :‬وِاَذ ا َأصَبَح َقاَل ذِلك أيضًا‪َ« :‬أصَبحَنا َو َأصَبَح الُم لك هلل»‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد الله بن مسعود س می‌گوید‪ :‬هنگامی که شب فرا می‌رسید‪ ،‬رسول الل‪//‬ه‬
‫ص می‌فرمود‪َ« :‬أْمَس ْيَنا َو َأْمَس ى الْـُم ْلُك ِهَّلِل‪َ ،‬و الْـ َحْم ُد هلِل ‪َ ،‬ال ِإَل َه ِإَّال ُهللا َو ْح َد ُه َال َش ِر يَك‬
‫َلُه‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّنى َأْس َأُلَك ِم ْن َخْيِر َهِذِه الَّلْيَلِة َو َخْيِر َم ا ِفيَه ا‪َ ،‬و َأُع وُذ ِب َك ِم ْن َش ِّر َها َو َش ِّر َم ا‬
‫ِفيَها‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّنى َأُعوُذ ِبَك ِم َن اْلَك َس ِل َو الْـَهَر ِم َو ُسوِء اْلِكَبِر ‪َ ،‬وِفْتَنِة الُّد ْنَيا َو َع َذ اِب اْلَقْبِر »‪.‬‬
‫«ما و تمام جهانیان‪ ،‬روز را ب‪//‬راى خ‪//‬دا ب‪//‬ه ش‪//‬ب رس‪//‬انیدیم؛ و حم‪//‬د از آِن هللا‬
‫است؛ هیچ معبودى بجز هللا که یکتاست و شریکى ندارد‪ ،‬وجود ن‪//‬دارد؛ الهى! من‬
‫خیر این شب و خیر آنچه را که در آن‪ ،‬وجود دارد‪ ،‬از تو مس‪//‬ئلت می‌نم‪//‬ایم؛ و از‬
‫شّر این شب و شّر آنچه که در آن‪ ،‬وجود دارد‪ ،‬ب‪//‬ه ت‪//‬و پن‪//‬اه می‌ب‪//‬رم؛ الهى! من از‬
‫تنبلى‪ ،‬کهنسالی‪ ،‬بدى‌هاى پیرى‪ ،‬فتنه‌های دنیا و عذاب قبر به تو پناه مى‌برم»‪.‬‬
‫و در بعضی از روایات آمده است که رسول هللا ص عالوه بر این‪ ،‬می‌فرمود‪:‬‬
‫«َال ِإَلَه ِإَّال ُهللا َو ْح َد ُه َال َش ِر يَك َلُه‪َ ،‬لُه الْـ ُم ْلُك َو َل ُه الْـ َحْم ُد َو ُه َو َع َلى ُك ِّل َش ْى ٍء َق ِد يٌر»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪396‬‬

‫«هیچ معبودى‪ ،‬بجز هللا که یکتاست و ش‪//‬ریکى ن‪//‬دارد‪ ،‬وج‪//‬ود ن‪//‬دارد؛ پادش‪//‬اهى و‬
‫حمد فقط از آِن اوست و او بر هر چیز قادر است»‪.‬‬
‫و در روایتی آمده است که هنگام صبح می‌فرم‪//‬ود‪َ« :‬أص ‪َ/‬بحَنا َو َأص ‪َ/‬بَح الـُم لُک‬
‫هلل‪« .»...‬ما و تمام جهانیان‪ ،‬شب را برای هللا به روز رساندیم‪.»....‬‬
‫باب (‪ :)10‬دعای هنگام خوابیدن و به رختخواب رفتن‬
‫‪1895‬ـ َعن َع ِلِّى بِن ابي َطاِلٍب س‪َ :‬أَّن َفاِط َم َة اْش َتَك ْت َم ا َتْلَقى ِم َن الَّر َح ى ِفي َيِد َها‪،‬‬
‫َو َأَتي الَّنِبَّي ص َس ْبٌى ‪َ ،‬فاْنَطَلَقْت َفَلْم َتِج ْد ُه‪َ ،‬و َلِقَيْت َعاِئَشَة َفَأْخ َبَر ْتَه ا‪َ ،‬فَلَّم ا َج اَء الَّنِبُّى ص‬
‫َأْخ َبَر ْتُه َعاِئَش ُة ِبَمِج ىِء َفاِط َم َة ِإَلْيَها َفَج اَء الَّنِبُّى ص ِإَلْيَن ا َو َق ْد َأَخ ْذ َنا َم َض اِج َع َنا‪َ ،‬ف َذ َهْبَنا‬
‫َنُقوُم ‪َ ،‬فَقاَل الَّنِبُّى ص‪َ« :‬ع َلى َم َك اِنُك َم ا» َفَقَع َد َبْيَنَنا‪َ ،‬ح َّتى َو َج ْد ُت َبْر َد َقَد ِمِه َع َلى َص ْد ِرى‪،‬‬
‫َو َقاَل ‪َ« :‬أَال ُأَع ِّلُم ُكَم ا َخْيًرا ِمَّم ا َس َأْلُتَم ا؟ ِإَذ ا َأَخ ْذ ُتَم ا َم َض اِج َع ُكَم ا‪َ :‬أْن ُتَك ِّبَر ا الَّلَه َأْر َبًعا َو َثَالِثيَن ‪،‬‬
‫َو ُتَس ِّبَح اُه َثَالًثا َو َثَالِثيَن ‪َ ،‬و َتْح َم َداُه َثَالًثا َو َثَالِثيَن ‪َ ،‬فُهَو َخْيٌر َلُكَم ا ِم ْن َخاِدٍم » َو َز اَد ِفي ُأخ‪َ/‬ر ی‪:‬‬
‫َقاَل َع ِلٌّی ‪َ :‬م ا َتَر كُتُه ُم نُذ َسِم عُتُه ِم َن الَّنِبَّی ‪ِ ،‬قيَل َلُه‪َ :‬و اَل َليَلَة ِص ِّفيَن ؟ َقاَل ‪َ :‬و اَل َليَلَة ِص ِّفيَن ‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬علی بن ابی طالب س می‌گوید‪ :‬فاطمه ل از سختی کار با آسیا‪ ،‬شکایت‬
‫داشت‪ .‬بدین جهت‪ ،‬پس از اینکه چند اسیر نزد نبی اکرم ص آوردن‪/‬د‪ ،‬خ‪/‬دمت پیامبر‬
‫ص رفت ولی او را نیافت؛ بلکه عایش‪//‬ه ل را دی‪//‬د و در این م‪//‬ورد‪ ،‬ب‪//‬ا وی س‪//‬خن‬
‫گفت‪ .‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص آم‪/‬د‪ ،‬عایش‪/‬ه ل او را از آم‪/‬دن فاطم‪/‬ه ل ب‪/‬اخبر‬
‫ساخت‪ .‬رسول اکرم ص نزد ما آم‪/‬د در ح‪/‬الی ک‪/‬ه م‪/‬ا ب‪/‬ه رختخ‪/‬واب رفت‪/‬ه ب‪/‬ودیم‪.‬‬
‫خواستم بلند شوم که فرمود‪« :‬بلند نشوید»‪ .‬آنگاه بین ما نشست تا جایی که س‪//‬ردی‬
‫قدم‌هایش را ب‪//‬ر س‪//‬ینه‌ام احس‪//‬اس ک‪//‬ردم و فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا ب‪//‬ه ش‪//‬ما چ‪//‬یزی به‪//‬تر از‬
‫خواسته‌تان نیاموزم؟ هرگاه به رختخواب رفتید‪ ،‬سی و چهار بار هللا اکبر‪ ،‬س‪//‬ی و‬
‫س‪//‬ه ب‪//‬ار س‪//‬بحان هللا و س‪//‬ی و س‪//‬ه ب‪//‬ار‪ ،‬الحم‪//‬د هللا بگویید؛ اینه‪//‬ا ب‪//‬رای ش‪//‬ما از‬
‫خدمتکار‪ ،‬بهترند»‪.‬‬
‫علی س می‌گوید‪ :‬از زمانی که این سخنان را از نبی اک‪//‬رم ص ش‪//‬نیدم‪ ،‬هرگ‪//‬ز‬
‫این اذکار را ترک نکردم‪ .‬یکی پرسید‪ :‬حتی ش‪//‬ب جن‪//‬گ ص‪//‬فین؟ گفت‪ :‬ن‪//‬ه‪ ،‬ش‪//‬ب‬
‫جنگ صفین هم ترک نکردم‪.‬‬
‫‪1896‬ـ َع ِن اْلَب َر اُء ْبُن َع اِزٍب ل‪َّ :‬ن َر ُس وَل ِهَّللا ص اَل ‪ِ« :‬إ ا َخ َت َم ْض َجَع َك‬
‫ْذ‬ ‫َأ‬ ‫َذ‬ ‫َق‬ ‫َأ‬
‫َفَتَو َّض ْأ ُو ُض وَء َك ِللَّص َالِة‪ُ ،‬ثَّم اْض َطِج ْع َع َلى ِش ِّقَك اَألْيَمِن ‪ُ ،‬ثَّم ُق ِل ‪ :‬الَّلُهَّم ِإِّني َأْس َلْم ُت‬
‫َو ْج ِهى ِإَلْيَك‪َ ،‬و َفَّو ْض ُت َأْم ِرى ِإَلْيَك‪َ ،‬و َأْلَج ْأُت َظْهِرى ِإَلْيَك‪َ ،‬ر ْغ َبًة َو َر ْهَب ًة ِإَلْي َك‪َ ،‬ال َم ْلَج َأ‬
‫َو َال َم ْنَج ا ِم ْنَك ِإَّال ِإَلْيَك‪ ،‬آَم ْنُت ِبِكَتاِبَك اَّلِذ ي َأْنَز ْلَت ‪َ ،‬و ِبَنِبِّيَك اَّل ِذ ي َأْر َس ْلَت ‪َ ،‬و اْج َع ْلُهَّن ِم ْن‬
‫آِخ ِر َكَالِم َك‪َ ،‬فِإْن ُم َّت ِم ْن َلْيَلِتَك‪ُ ،‬م َّت َو َأْنَت َع َلى اْلِفْط َرِة» َق اَل ‪َ :‬ف َر َّدْد ُتُهَّن َألْس َتْذ ِكَر ُهَّن‬
‫َفُقْلُت ‪ :‬آَم ْنُت ِبَر ُسوِلَك اَّلِذ ي َأْر َس ْلَت ‪َ ،‬قاَل ‪ُ« :‬قْل ‪ :‬آَم ْنُت ِبَنِبِّيَك اَّلِذ ي َأْر َس ْلَت »‪( .‬م‪)2710/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از براء ابن عازب س روایت است ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪ :‬قب‪//‬ل از‬
‫رفتن به رختخواب‪ ،‬وضوی کامل بگیر و بر پهلوی راست بخ‪//‬واب و این دع‪//‬ا را‬
‫بخوان‪« :‬الَّلُهَّم َأْس َلْم ُت َو ْج ِهي ِإَلْي َك‪َ ،‬و َفَّو ْض ُت َأْم ِري ِإَلْي َك‪َ ،‬و َأْلـَج ْأُت َظْه ِر ي ِإَلْي َك‪،‬‬
 ‫‪397‬‬ ‫‪ -60‬کتاب ذکر‬

‫َر ْغ َبًة َو َر ْهَبًة ِإَلْيَك ال َم ْلَج َأ َو ال َم ْنَج ا ِم ْن َك ِإال ِإَلْي َك ‪ ،‬الَّلُهَّم آَم ْنُت ِبِكَتاِب َك اَّل ِذ ي َأْن َز ْلَت ‪،‬‬
‫َو ِبَنِبِّيَك اَّلِذ ي َأْر َس ْلَت »‪.‬‬
‫«پروردگ‪//‬ارا! ب‪//‬ا خ‪//‬وف و رج‪//‬اء‪ ،‬چهرهام را بس‪//‬وی ت‪//‬و برمیگ‪//‬ردانم و تم‪//‬ام‬
‫امورم را به تو میسپارم و تو را پش‪//‬ت و پن‪//‬اه خ‪//‬ود میدانم‪ .‬و یقین دارم ک‪//‬ه هنگ‪//‬ام‬
‫خشم و غضبت‪ ،‬پناهی جز تو ندارم‪ .‬پروردگارا! ب‪//‬ه کت‪//‬ابی ک‪//‬ه ن‪//‬ازل فرم‪//‬ودی و‬
‫پیامبری که مبعوث نمودی‪ ،‬ایمان آوردم‪ ).‬این جمالت را آخرین کالم خ‪//‬ود قرار‬
‫بده؛ اگر در همان شب بمیری‪ ،‬بر فطرت (با ایمان) از دنیا رفته ای»‪.‬‬
‫راوی (براء) میگوید‪ :‬این دع‪//‬ا را ن‪//‬زد رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص خوان‪//‬دم‪ .‬وقتی گفتم‪:‬‬
‫«آَم ْنُت ِبَر ُسْو ِلَك » پیامبر ص فرمود‪« :‬بگو‪ :‬آَم ْنُت ِبَنِبِّيَك »‪ .‬یعنی بجای لفظ رس‪//‬ول‪،‬‬
‫کلمه‌ی نبی را بکار ببر‪.‬‬
‫‪1897‬ـ َع ِن اْلَب َر اِء بِن َع ازٍب ل‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص ‪َ/‬ك اَن ِإَذ ا َأَخ َذ َم ْض َجَع ُه َق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم‬
‫ِباْس ِم َك َأْح َيا َو ِباْس ِم َك َأُم وُت »‪َ ،‬و ِإَذ ا اْسَتْيَقَظ َقاَل ‪« :‬اْلَحْم ُد ِهَّلِل اَّلِذ ي َأْح َياَن ا َبْع َد َم ا َأَم اَتَن ا‪،‬‬
‫َو ِإَلْيِه الُّنُشوُر»‪( .‬م‪)2711/‬‬

‫ترجمــه‪ :‬ب‪//‬راء بن ع‪//‬ازب ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه رختخ‪//‬واب‬
‫می‌رفت‪ ،‬دس‪/‬تش را زی‪/‬ر رخس‪/‬ارش می‌گذاش‪/‬ت و می‌فرم‪/‬ود‪« :‬الَّلُهَّم ِباْس ِم َك َأْح َي ا‬
‫َو َأُم وُت »‪( .‬بار الها! به ن‪//‬ام ت‪//‬و بیدار می‌ش‪//‬وم و می‌خ‪//‬وابم‪ ).‬و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه بیدار‬
‫می‌شد‪ ،‬می‌فرمود‪« :‬الـَحْم ُد ِهلِل اَّل ِذ ي َأْح َياَن ا َبْع َد َم ا َأَم اَتَن ا‪َ ،‬و ِإَلْي ِه الُّنُش وُر» «حم‪//‬د و‬
‫سپاس از آِن معب‪//‬ودی اس‪//‬ت ک‪//‬ه م‪//‬ا را از خ‪//‬واب‪ ،‬بیدار ک‪//‬رد‪ .‬و بس‪//‬وی او حش‪//‬ر‬
‫خواهیم شد»‪.‬‬
‫‪1898‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر ل‪َ :‬أَّن ُه َأَم َر َر ُج ًال‪ِ ،‬إَذ ا َأَخ َذ َم ْض َجَع ُه‪َ ،‬ق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم‬
‫َخ َلْقَت َنْفِس ى َو َأْنَت َتَو َّفاَها‪َ ،‬لَك َمَم اُتَها َو َم ْح َياَها‪ِ ،‬إْن َأْح َيْيَتَها َفاْح َفْظَها‪َ ،‬و ِإْن َأَم َّتَه ا َف اْغ ِفْر‬
‫َلَها‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّني َأْس َأُلَك اْلَع اِفَيَة» َفَقاَل َلُه َر ُجٌل‪َ :‬أَسِم ْعَت َهَذ ا ِم ْن ُع َم َر ؟ َفَق اَل ‪ِ :‬م ْن َخْي ٍر ِم ْن‬
‫ُع َم َر ‪ِ ،‬م ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص‪( .‬م‪)2712/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن عمر ل به مردی که می‌خواست به رختخواب برود‪ ،‬دس‪/‬تور‬
‫داد تا این دعا را بخواند‪« :‬الَّلُهَّم َخ َلْقَت َنْفِس ى َو َأْنَت َتَو َّفاَه ا‪َ ،‬ل َك َمَم اُتَه ا َو َم ْح َياَه ا‪ِ ،‬إْن‬
‫َأْح َيْيَتَها َفاْح َفْظَها‪َ ،‬و ِإْن َأَم َّتَها َفاْغ ِفْر َلَها‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّنى َأْس َأُلَك اْلَع اِفَيَة»‪« .‬بار اله‪//‬ا! ت‪//‬و ج‪//‬ان‬
‫مرا آفری‪//‬دى‪ ،‬و ت‪//‬و آن را دوب‪//‬اره پـس مى‌گ‪/‬یرى‪ ،‬م‪//‬رگ و زن‪//‬دگى آن بدس‪//‬ت ت‪//‬و‬
‫است‪ .‬الهى! اگر زنده‌اش نگهداشتى‪ ،‬از آن محافظت کن؛ و اگ‪//‬ر آن را میران‪//‬دى‪،‬‬
‫پس مورد آمرزش قرار ده؛ الهى! من از تو عافیت مى‌خواهم»‪.‬‬
‫مردی از او پرسید‪ :‬آیا این چیز را از عمر ش‪//‬نیدی؟ ابن عم‪//‬ر گفت‪ :‬از کس‪//‬ی‬
‫شنیدم که از عمر بهتر است؛ از رسول هللا ص شنیدم‪.‬‬
‫‪1899‬ـ َع ْن ُس َهْيٍل َقاَل ‪َ :‬ك اَن َأُبو َص اِلٍح َيْأُم ُرَنا‪ِ ،‬إَذ ا َأَر اَد َح ُدَنا ْن َيَن اَم ‪ْ ،‬ن َيْض َطِج َع‬
‫َأ‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬
‫َع َلى ِش ِّقِه اَألْيَمِن ‪ُ ،‬ثَّم َيُقوُل‪« :‬الَّلُهَّم َر َّب الَّس َم َو اِت َو َر َّب اَألْر ِض َو َر َّب اْلَع ْر ِش اْلَعِظ يِم ‪،‬‬
‫َر َّبَنا َو َر َّب ُك ِّل َش ْى ٍء ‪َ ،‬فاِلَق اْلَح ِّب َو الَّنَو ى‪َ ،‬وُم ْنِزَل الَّتْو َر اِة َو اِإل ْنِج يِل َو اْلُفْر َقاِن ‪َ ،‬أُعوُذ ِبَك‬
‫ِم ْن َش ِّر ُك ِّل َش ْى ٍء َأْنَت آِخ ٌذ ِبَناِص َيِتِه‪ ،‬الَّلُهَّم َأْنَت اَألَّوُل َفَلْيَس َقْبَل َك َش ْى ٌء ‪َ ،‬و َأْنَت اآلِخ ُر‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪398‬‬
‫َفَلْيَس َبْع َدَك َش ْى ٌء ‪َ ،‬و َأْنَت الَّظاِهُر َفَلْيَس َفْو َقَك َش ْي ٌء ‪َ ،‬و َأْنَت اْلَب اِط ُن َفَلْيَس ُدوَن َك َش ْي ٌء ‪،‬‬
‫اْقِض َع َّنا الَّدْيَن َو َأْغ ِنَنا ِم َن اْلَفْقِر »‪َ .‬و َك اَن َي ْر ِو ي َذ ِل َك َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة‪َ ،‬ع ِن الَّنِبِّي ص‪.‬‬
‫(م‪)2713/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سهیل می‌گوید ‪ :‬هرگاه یکی از ما می‌خواست بخوابد‪ ،‬ابوص‪//‬الح ب‪//‬ه م‪//‬ا‬
‫دستور میداد تا به سمت راستش بخوابد واین دعا را بخوان‪//‬د‪« :‬الَّلُهَّم َر َّب الَّس َم َو اِت‬
‫َو َر َّب اَألْر ِض َو َر َّب اْلَع ْر ِش اْلَعِظ يِم ‪َ ،‬ر َّبَنا َو َر َّب ُك ِّل َش ْى ٍء ‪َ ،‬فاِلَق اْلَح ِّب َو الَّنَو ى‪َ ،‬وُم ْنِزَل‬
‫الَّتْو َر اِة َو اِإل ْنِج يِل َو اْلُفْر َقاِن ‪َ ،‬أُعوُذ ِبَك ِم ْن َش ِّر ُك ِّل َش ْي ٍء َأْنَت آِخ ٌذ ِبَناِص َيِتِه‪ ،‬الَّلُهَّم َأْنَت‬
‫اَألَّوُل َفَلْيَس َقْبَل َك َش ْى ٌء ‪َ ،‬و َأْنَت اآلِخ ُر َفَلْيَس َبْع َدَك َش ْى ٌء ‪َ ،‬و َأْنَت الَّظ اِهُر َفَلْيَس َفْو َق َك‬
‫َش ْى ٌء ‪َ ،‬و َأْنَت اْلَباِط ُن َفَلْيَس ُدوَن َك َش ْي ٌء ‪ ،‬اْقِض َع َّن ا ال‪َّ//‬دْيَن َو َأْغ ِنَن ا ِم َن اْلَفْق ِر»‪« .‬الهى!‬
‫پروردگار آسمان‌ها و زمین‪ ،‬و پروردگار عرش ب‪//‬زرگ‪ ،‬پروردگ‪//‬ار م‪//‬ا و همه‌ى‬
‫چیزها‪ ،‬شکافنده‌ى دانه و هسته‪ ،‬فرود آورنده‌ى تورات و انجیل و فرقان‪ ،‬از ش‪ّ//‬ر‬
‫هر آنچـه که پیشانى‌اش در دست توست به تو پناه مى‌برم؛ الهى! تویى اول؛ و قبل‬
‫از تو چیزى وجود ندارد؛ تویى آخر‪ ،‬و بعد از تو چیزى نیس‪//‬ت؛ ت‪//‬و آش‪//‬کارى‪ ،‬و‬
‫هیچ چیز آشکارتر از تو نیس‪//‬ت‪ .‬ت‪//‬و پنه‪//‬انى‪ ،‬و هیچ چ‪//‬یز پنه‪//‬ان‌تر از ت‪//‬و نیس‪//‬ت؛‬
‫الهى! قرض‌هاى ما را ادا کن‪ ،‬و ما را از تنگدستى به غنا و توانگرى برسان»‪.‬‬
‫و این را به نقل از ابو هریره س از رسول هللا ص روایت می‌نمود‪.‬‬
‫‪1900‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَذ ا َأَو ى َأَح ُد ُك ْم ِإ ى ِفَر اِش ِه‪،‬‬
‫َل‬
‫َفْلَيْأُخ ْذ َداِخ َلَة ِإَزاِرِه‪َ ،‬فْلَيْنُفْض ِبَه ا ِفَر اَش ُه‪َ ،‬و ْلُيَس ِّم َهَّللا‪َ ،‬فِإَّن ُه َال َيْع َلُم َم ا َخ َلَف ُه َبْع َد ُه َع َلى‬
‫ِفَر اِش ِه‪َ ،‬فِإَذ ا َأَر اَد َأْن َيْض َطِج َع ‪َ ،‬فْلَيْض َطِج ْع َع َلى ِش ِّقِه اَألْيَمِن ‪َ ،‬و ْلَيُقْل ‪ُ :‬س ْبَح اَنَك الَّلُهَّم َر ِّبى‬
‫ِبَك َو َض ْع ُت َج ْنِبى‪َ ،‬و ِبَك َأْر َفُعُه‪ِ ،‬إْن َأْمَس ْك َت َنْفِس ى َفاْغ ِفْر َلَها‪َ ،‬وِإْن َأْر َس ْلَتَها َفاْح َفْظَها ِبَم ا‬
‫َتْح َفُظ ِبِه ِعَباَدَك الَّصاِلِح يَن »‪( .‬م‪)2714/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪/‬د‪ :‬ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص فرم‪/‬ود‪« :‬هرگ‪/‬اه‪ ،‬یکی از ش‪/‬ما ب‪/‬ه‬
‫رختخواب رفت‪ ،‬آن را با قسمت داخلی ازارش‪ ،‬تکان دهد؛ زیرا نمی‌داند ک‪//‬ه بع‪//‬د از‬
‫او چه اتف‪/‬اقی در آن‪ ،‬افت‪/‬اده اس‪/‬ت؛ س‪/‬پس این دع‪/‬ا را بخوان‪/‬د‪ُ :‬س ْبَح اَنَك الَّلُهَّم َر ِّبى ِب َك‬
‫َو َض ْع ُت َج ْنِبي‪َ ،‬و ِبَك َأْر َفُعُه‪ِ ،‬إْن َأْمَس ْك َت َنْفِس ى َفاْغ ِفْر َلَها‪َ ،‬وِإْن َأْر َس ْلَتَها َفاْح َفْظَها ِبَم ا َتْح َف ُظ‬
‫ِبِه ِعَباَدَك الَّص اِلِح يَن ‪.‬‬
‫«بارالها! پروردگارا! به نام تو پهلویم را به زمین گذاشتم و به کمک ت‪//‬و آن را‬
‫بلند می‌کنم؛ اگر روح مرا قبض کردی‪ ،‬بر آن‪ ،‬رحم فرما؛ و اگ‪//‬ر زن‪//‬ده گذاش‪//‬تی‪،‬‬
‫آن را بوس‪//‬یله‌ی هم‪//‬ان چیزه‪//‬ایی ک‪//‬ه بن‪//‬دگان نیکوک‪//‬ارت را حف‪//‬اظت می‌نم‪//‬ایی‪،‬‬
‫حفاظت کن»‪.‬‬
‫ُد‬ ‫ْل‬ ‫َق‬ ‫َل‬ ‫َأ‬ ‫َذ‬ ‫َك‬
‫‪1901‬ـ َع ٍس س‪َ :‬ر ُسوَل ِهَّللا ص اَن ِإ ا َو ى ِإ ى ِفَر اِش ِه اَل ‪« :‬ا َحْم ِهَّلِل‬ ‫َّن‬‫َأ‬ ‫َن‬‫َأ‬ ‫ْن‬
‫اَّلِذ ي َأْطَع َم َنا َو َس َقاَنا‪َ ،‬و َكَفاَنا َو آَو اَنا‪َ ،‬فَك ْم ِمَّم ْن َال َك اِفَي َلُه َو َال ُم ؤِوَي »‪( .‬م‪)2715/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس س می‌گوی‪/‬د‪ :‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ب‪/‬ه رختخ‪/‬واب می‌رفت‪،‬‬
‫می‌فرم‪//‬ود‪« :‬الَحْم ُد ِلل‪ِ/‬ه اَّل ِذ ي َأْطَع َم َن ا َو َس َقاَنا‪َ ،‬و َكَفاَن ا َو آَو اَن ا‪َ ،‬فَك ْم ِمَّم ْن َال َك اِفَي َل ُه َو َال‬
‫ُم ؤِوَى »‪.‬‬
 ‫‪399‬‬ ‫‪ -60‬کتاب ذکر‬

‫«تمام ستایش‌ها از آِن معبودی است که ما را خورانید و نوشانید و تم‪//‬ام ام‪//‬ور‬

‫را ما کفایت کرد و ب‪//‬ه م‪//‬ا ج‪//‬اى پن‪//‬اه داد؛ براس‪//‬تى ک‪//‬ه چق‪/‬در از م‪//‬ردم هس‪//‬تند ک‪//‬ه‬
‫هیچگونه مددکار و پناه دهنده‌اى ندارند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬تسبیح گفتن بعد از نماز صبح‬
‫‪1902‬ـ َع ْن ُج َو ْيِر َي َة ل‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َخ َرَج ِم ْن ِع ْن ِد َها ُبْك َر ًة ِح يَن َص َّلى الُّص ْبَح ‪،‬‬
‫َو ِهَى ِفي َم ْس ِج ِد َها‪ُ ،‬ثَّم َر َجَع َبْع َد َأْن َأْض َح ى‪َ ،‬و ِهَى َج اِلَس ٌة‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬م ا ِز ْلِت َع َلى اْلَح اِل‬
‫اَّلِتي َفاَر ْقُتِك َع َلْيَها»؟ َقاَلْت ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل الَّنِبُّى ص‪َ« :‬لَق ْد ُقْلُت َبْع َد ِك َأْر َب َع َك ِلَم اٍت‪َ ،‬ثَالَث‬
‫َم َّراٍت‪َ ،‬لْو ُو ِز َنْت ِبَم ا ُقْلِت ُم ْنُذ اْلَيْو ِم َلَو َزَنْتُهَّن ‪ُ :‬س ْبَح اَن ِهَّللا َو ِبَحْم ِدِه‪َ ،‬ع َدَد َخ ْلِق ِه َو ِرَض ا‬
‫َنْفِس ِه َو ِز َنَة َع ْر ِش ِه َو ِم َداَد َك ِلَم اِتِه» و ِفي َر َو ايٍة ُأخَر ی َعنَها َقاَل ‪ُ« :‬سبَح اَن ِهللا َعَدَد َخلِقِه‪،‬‬
‫ُسبَح اَن ِهللا ِر َض ا َنفِس ِه‪ُ ،‬سبَح اَن ِهللا ِز َنَة َعرِش ِه‪ُ ،‬سبَح اَن ِهللا ِم َداَد كِلَم اِتِه»‪.‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از أم المؤم‪//‬نین جویری‪//‬ه ل دخ‪//‬تر ح‪//‬ارث روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه ی‪//‬ک روز‬
‫صبح‪ ،‬او در محل نماز خواندنش ب‪//‬ود ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص بع‪//‬د از نم‪//‬از ص‪//‬بح‪ ،‬از‬
‫خانه بیرون رفت‪ .‬سپس هنگام چاش‪/‬ت برگش‪/‬ت در ح‪/‬الی ک‪/‬ه هن‪/‬وز جویری‪/‬ه س‪/‬ر‬
‫جایش نشسته بود‪ .‬پس فرم‪//‬ود‪« :‬همچن‪//‬ان ب‪//‬ر هم‪//‬ان ح‪//‬التی ک‪//‬ه از ت‪//‬و ج‪//‬دا ش‪//‬دم‪،‬‬
‫نشسته‌ای»؟ جویریه گفت‪ :‬بله‪ .‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬من بع‪//‬د از رفتن از ن‪//‬زد‬
‫تو‪ ،‬چهار کلمه را سه بار تکرار نمودم که اگر این کلم‪/‬ات‪ ،‬ب‪/‬ا اذک‪/‬اری ک‪/‬ه ت‪/‬و از‬
‫هنگام صبح‪ ،‬گفته‌ای‪ ،‬وزن شود‪ ،‬سنگین‌تر خواهد ب‪//‬ود‪ُ :‬س ْبَح اَن ِهللا َو ِبَحْم ِدِه‪َ ،‬ع َدَد‬
‫َخ ْلِقِه َو ِرَض ا َنْفِس ِه َو ِزَنَة َع ْر ِش ِه َوِم َداَد َك ِلَم اِتِه»‪« .‬تسبیح و پاکى هللا و ستایش او را به‬
‫تع‪///‬داد مخلوقات او‪ ،‬خش‪///‬نودى او‪ ،‬وزن ع‪///‬رش او و ج‪///‬وهر س‪///‬خنانش‪ ،‬بیان‬
‫مى‌نمایم»‪.‬‬
‫و در روایت دیگری از جویریه آمده است که فرم‪/‬ود‪ُ« :‬س بَح اَن ِهللا َع َدَد َخلِق ِه‪،‬‬
‫ُسبَح اَن ِهللا ِرَض ا َنفِس ِه‪ُ ،‬سبَح اَن ِهللا ِزَنَة َعرِش ِه‪ُ ،‬سبَح اَن ِهللا ِم َداَد كِلَم اِتِه»‪.‬‬
‫‪1903‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َق اَل ‪ِ ،‬ح يَن ُيْص ِبُح َو ِح يَن‬
‫ُيْمِس ى‪ُ :‬سْبَح اَن ِهَّللا َو ِبَحْمِدِه‪ِ ،‬م اَئَة َم َّر ٍة‪َ ،‬لْم َيْأِت َأَح ٌد ‪َ ،‬يْو َم اْلِقَياَم ِة‪ِ ،‬بَأْفَضَل ِمَّم ا َج اَء ِبِه‪ِ ،‬إَّال‬
‫َأَح ٌد َقاَل ِم ْثَل َم ا َقاَل َأْو َز اَد َع َلْيِه»‪( .‬م‪)2692/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬هنگام ص‪//‬بح و‬
‫شام‪ ،‬صد بار ُسْبحاَن ِهللا َو ِبَحْمِدِه بگوید‪ ،‬هیچ کس‪ ،‬روز قیامت‪ ،‬ب‪//‬ا عملی به‪//‬تر از‬
‫عمل او نمی‌آید؛ مگر کسی‌که مثل او یا بیشتر از او گفته باشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬فضیلت تسبیح گفتن‬
‫‪1904‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ك ِلَم َت اِن َخ ِفيَفَت اِن َع َلى‬
‫الِّلَس اِن ‪َ ،‬ثِقيَلَت اِن ِفي اْلِم يَزاِن ‪َ ،‬ح ِبيَبَت اِن ِإَلى ال‪َّ//‬رْح َمِن ‪ُ :‬س ْبَح اَن ِهَّللا َو ِبَحْم ِدِه‪ُ ،‬س ْبَح اَن ِهَّللا‬
‫اْلَعِظ يِم »‪( .‬م‪)2694/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬دو کلمه وج‪/‬ود دارد ک‪/‬ه‬
‫بر زبان‪ ،‬سبک‪ ،‬ولی در ترازوی اعمال‪ ،‬س‪//‬نگین‪ ،‬و ن‪//‬زد هللا متع‪//‬ال‪ ،‬محبوب‌ان‪//‬د‪:‬‬
‫ُسْبَح اَن ِهللا َو ِبَحْمِدِه‪ُ ،‬سْبَح اَن ِهللا اْلَعِظ يِم »‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪400‬‬

‫‪1905‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ألْن َأُق وَل ‪ُ :‬س ْبَح اَن ِهَّللا‬
‫َو اْلَحْم ُد ِهَّلِل َو َال ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا َو ُهَّللا َأْك َبُر‪َ ،‬أَح ُّب ِإَلَّي ِمَّم ا َطَلَع ْت َع َلْيِه الَّش ْم ُس »‪( .‬م‪)2695/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪ُ«« :‬س ْبَح اَن ِهللا و الـَحْم ُد‬
‫ِِهلل‪ ،‬و َال ِإَلَه ِإَّال ُهللا‪ ،‬و ُهللا َأْك َبُر» گفتن برای من از آنچه ک‪//‬ه خورش‪//‬ید ب‪//‬ر آن طل‪//‬وع‬
‫کرده است (یعنى همه‌ى دنیا) محبوب‌تر است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬در مورد ال اله اال هللا‪ ،‬الحمد هلل و هللا اکبر گفتن‬
‫‪1906‬ـ َعن ُم وَس ى اْلُج َهِنُّي ‪َ ،‬ع ْن ُم ْص َعِب ْبِن َس ْع ٍد َع ْن َأِبي‪ِ/‬ه ش َق اَل ‪َ :‬ج اَء َأْع َر اِبٌّي‬
‫ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَقاَل ‪َ :‬ع ِّلْمِنى َكَالًم ا َأُقوُلُه‪َ ،‬قاَل ‪ُ« :‬قْل ‪َ :‬ال ِإَل َه ِإَّال ُهَّللا َو ْح َد ُه َال َش ِر يَك‬
‫َلُه‪ُ ،‬هَّللا َأْك َبُر َك ِبيًر ا‪َ ،‬و اْلَحْم ُد ِهَّلِل َك ِثيًرا ُسْبَح اَن ِهَّللا َر ِّب اْلَع اَلِم يَن ‪َ ،‬ال َح ْو َل َو َال ُق َّو َة ِإَّال ِباِهَّلل‬
‫اْلَع ِز يِز اْلَحِكيِم » َق اَل ‪َ :‬فَه ُؤَالِء ِل َر ِّبى‪َ ،‬فَم ا ِلي؟ َق اَل ‪ُ« :‬ق ِل ‪ :‬الَّلُهَّم اْغ ِف ْر ِلي َو اْر َحْمِنى‬
‫َو اْهِدِني َو اْر ُز ْقِني» َقاَل ُم وَس ى‪َ :‬أَّم ا َعاِفِني‪َ ،‬فَأَنا َأَتَو َّهُم َو َم ا َأْد ِري‪( .‬م‪)2696/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬موس‪//‬ی جه‪//‬نی ب‪//‬ه روایت از مص‪//‬عب بن س‪//‬عد ب‪//‬ه نق‪//‬ل از پ‪//‬درش ش‬
‫می‌گوید‪ :‬بادیه نشینى نزد رسول هللا ص آمد و گفت‪ :‬جمله‌اى به من بیاموز ت‪//‬ا آن‬
‫را ِو رد زب‪///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////‬انم کنم‪.‬‬
‫رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬بگ‪//‬و‪َ« :‬ال ِإَل َه ِإَّال ُهللا َو ْح َد ُه َال َش ِر ْيَك َل ُه‪ُ ،‬هللا َأْك َب ُر َك ِبْي رًا‪،‬‬
‫َو اْلَحْم ُدِ للِه َك ِثْيرًا‪ُ ،‬سْبَح اَن اللِه َر ِّب اْلَع اَلِم ْيَن ‪َ ،‬ال َح ْو َل َو َال ُقَّو َة ِإَّال ِبالل‪ِ/‬ه اْلَع ِزْي ِز الَحِكْيِم »‪ .‬آن‬
‫مرد گفت‪ :‬این جمالت از آِن پروردگار من است؛ براى خودم چه بگویم؟ رسول الل‪//‬ه‬
‫ص فرمود‪« :‬بگو‪َ :‬ألَّلُهَّم اْغ ِفْر ِلْي ‪َ ،‬و اْر َحْمِنْي ‪َ ،‬و اْه ِدِنْي ‪َ ،‬و اْر ُز ْقِنْي » «ب‪//‬ار اله‪//‬ا! م‪//‬را‬
‫ببخش‪ ،‬به من رحم کن‪ ،‬مرا هدایت کن‪ ،‬و به من روزى عنایت فرما»‪.‬‬
‫موسی می‌گوی‪//‬د‪ :‬گم‪//‬ان می‌کنم ک‪//‬ه کلمه‌ی «َع اِفِنى» هم در این دع‪//‬ا ب‪//‬ود؛ ولی‬
‫دقیقا نمی‌دانم‪.‬‬
‫باب (‪ُ :)14‬سْبَح اَن ِهَّللا َو ِبَح ْم ِدِه محبوب‌ترین سخن نزد هللا متعال است‬
‫‪1907‬ـ َع ْن َأِبى َذ ٍّر س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَال ُأْخ ِب ُرَك ِب َأَح ِّب اْلَكَالِم ِإَلى‬
‫ِهَّللا»؟ ُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َأْخ ِبْر ِنى ِبَأَح ِّب اْلَكَالِم ِإَلى ِهَّللا‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ« :‬إَّن َأَح َّب اْلَكَالِم ِإَلى ِهَّللا‪،‬‬
‫ُسْبَح اَن ِهَّللا َو ِبَحْمِدِه»‪( .‬م‪)2731/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو ذر س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا ت‪//‬و را از محبوب‪//‬ترین‬
‫سخن نزد هللا‪ ،‬با خبر نسازم»؟ گفتم‪ :‬بلی‪ ،‬یا رسول هللا‪ ،‬مرا از محبوب‌ترین سخن‬
‫ن‪//‬زد هللا‪ ،‬ب‪//‬ا خ‪//‬بر س‪//‬از‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬همان‪//‬ا محب‪//‬وب‌ترین س‪//‬خن ن‪//‬زد هللا‪ُ ،‬س ْبَح اَن ِهللا‬
‫َو ِبَحْمِدِه است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬در مورد کسی که روزانه‪ ،‬صد بار َال ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا َو ْح َدُه َال َش ِر یک َلُه بگوید‬
‫‪1908‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬م ْن َقاَل ‪َ :‬ال ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا َو ْح َد ُه َال‬
‫َش ِر يَك َلُه‪َ ،‬لُه اْلُم ْلُك َو َلُه اْلَحْم ُد‪َ ،‬و ُهَو َع َلى ُك ِّل َش ْى ٍء َقِد يٌر‪ِ ،‬في َيْو ٍم ‪ِ ،‬م اَئَة َم َّر ٍة‪َ ،‬ك اَنْت َل ُه‬
‫َع ْد َل َع ْش ِر ِرَقاٍب‪َ ،‬و ُك ِتَبْت َلُه ِم اَئُة َحَس َنٍة‪َ ،‬وُمِح َيْت َع ْنُه ِم اَئُة َس ِّيَئٍة‪َ ،‬و َكاَنْت َلُه ِح ْر ًز ا ِم َن‬
‫الَّش ْيَطاِن ‪َ ،‬يْو َم ُه َذ ِلَك‪َ ،‬ح َّتى ُيْمِس َى ‪َ ،‬و َلْم َيْأِت َأَح ٌد َأْفَضَل ِمَّم ا َج اَء ِب ِه ِإَّال َأَح ٌد َع ِم َل َأْكَث َر‬
 ‫‪401‬‬ ‫‪ -60‬کتاب ذکر‬

‫ِم ْن َذ ِلَك‪َ ،‬و َم ْن َقاَل ‪ُ :‬سْبَح اَن ِهَّللا َو ِبَحْمِدِه‪ِ ،‬في َيْو ٍم ‪ِ ،‬م اَئَة َم َّر ٍة‪ُ ،‬ح َّطْت َخ َطاَياُه‪َ ،‬و َل ْو َك اَنْت‬
‫ِم ْثَل َز َبِد اْلَبْح ِر »‪( .‬م‪)2691/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬ه‪/‬رکس‪ ،‬روزان‪/‬ه ص‪/‬د‬
‫بار «َال ِإَلَه ِإَّال ُهللا‪َ ،‬و ْح َد ُه ال َش ِر يَك َلُه‪َ ،‬لُه الُم ْلُك َو َلُه اْلَحْم ُد‪َ ،‬و ُهَو َع َلى ُك ِّل َش ْي ٍء َق ِد يٌر»‬
‫بگوید‪ ،‬به او به اندازه‌ی آزاد ساختن ده ب‪//‬رده‪ ،‬ث‪//‬واب می‌رس‪//‬د‪ ،‬ص‪//‬د نیکی ب‪//‬رایش‬
‫نوشته می‌شود و صد گناه از گناهانش‪ ،‬پاک می‌گردد و آنروز تا شب از ش‪//‬یطان‪،‬‬
‫حفاظت می‌ش‪//‬ود‪ .‬و هیچ‌کس (در روز قیامت) عملی به‪//‬تر از آن نمی‌آورد؛ مگ‪//‬ر‬
‫فردی که عمل بیشتری انجام دهد (همین کلمه را بیشتر بگوید و یا ب‪//‬ه ط‪//‬ور کلی‪،‬‬
‫اعمال بیشتری انجام داده باشد»‪ .‬و هرکس‪ ،‬روزانه صد بار «ُسْبَح اَن ِهللا َو ِبَحْمِدِه»‬
‫بگوید‪ ،‬گناهانش بخشیده می‌شوند اگرچه به اندازه‌ی کف دریا باشند»‪.‬‬
‫‪1909‬ـ َعن َس ْع ٍد بِن ابي َو َّقاٍص س َق اَل ‪ُ :‬كَّن ا ِع ْن َد َر ُس وِل ِهَّللا ص َفَق اَل ‪َ« :‬أَيْع ِج ُز‬
‫َأَح ُد ُك ْم َأْن َيْك ِسَب ُك َّل َيْو ٍم َأْلَف َحَس َنٍة»؟ َفَس َأَلُه َس اِئٌل ِم ْن ُج َلَس اِئِه‪َ :‬كْيَف َيْك ِس ُب َأَح ُدَنا َأْلَف‬
‫َحَس َنٍة؟ َقاَل ‪ُ« :‬يَس ِّبُح ِم اَئَة َتْس ِبيَحٍة‪َ ،‬فُيْك َتُب َلُه َأْلُف َحَس َنٍة‪َ ،‬أْو ُيَح ُّط َع ْن ُه َأْل ُف َخ ِط يَئ ٍة»‪.‬‬
‫(م‪)2698/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعد بن ابی وقاص س می‌گوید‪ :‬ما نزد رسول هللا ص بودیم که فرمود‪:‬‬
‫«آیا هریک از شما توانایی آن را ندارد ک‪//‬ه روزان‪//‬ه‪ ،‬ه‪//‬زار نیکى بدس‪//‬ت آورد»؟‬
‫یکى از افرادی که در جلسه حضور داشت‪ ،‬پرس‪//‬ید‪ :‬چگون‪//‬ه یکى از م‪//‬ا مى‌توان‪//‬د‬
‫هزار نیکى بدس‪//‬ت آورد؟ فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس‪ ،‬ص‪//‬د ب‪//‬ار س‪//‬بحان هللا بگوی‪//‬د‪ ،‬ه‪//‬زار‬
‫نیکى برایش نوشته مى‌شود یا هزار گناه از گناهانش‪ ،‬بخشیده مى‌شود»‪.‬‬
 ‫‪61‬ـ کتاب پناه خواستن و امور دیگر‬

‫باب (‪ :)1‬پناه خواستن از بدی فتنه‌ها‬

‫‪1910‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص‪َ/‬ك اَن َي ْد ُعو ِبَه ُؤَالِء ال‪َّ/‬د َع َو اِت‪« :‬الَّلُهَّم ِإِّني‬
‫َأُعوُذ ِبَك ِم ْن ِفْتَنِة الَّناِر ‪َ ،‬و َع َذ اِب الَّناِر ‪َ ،‬وِفْتَنِة اْلَقْبِر ‪َ ،‬و َع َذ اِب اْلَقْبِر ‪َ ،‬وِم ْن َش ِّر ِفْتَنِة اْلِغ َنى‪،‬‬
‫َوِم ْن َش ِّر ِفْتَنِة اْلَفْقِر ‪َ ،‬و َأُعوُذ ِبَك ِم ْن َش ِّر ِفْتَنِة اْلَم ِس يِح الَّد َّجاِل ‪ ،‬الَّلُهَّم اْغ ِس ْل َخ َطاَياَى ِبَم اِء‬
‫الَّثْلِج َو اْلَبَر ِد ‪َ ،‬و َنِّق َقْلِبى ِم َن اْلَخ َطاَيا َك َم ا َنَّقْيَت الَّث ْو َب اَألْبَيَض ِم َن ال‪َّ//‬دَنِس‪َ ،‬و َباِع ْد َبْيِني‬
‫َو َبْيَن َخ َطاَي اَى َك َم ا َباَع ْدَت َبْيَن اْلَم ْش ِرِق َو اْلَم ْغ ِرِب‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّني َأُع وُذ ِب َك ِم َن اْلَك َس ِل‬
‫َو اْلَهَر ِم َو اْلَم ْأَثِم َو اْلَم ْغ َر ِم »‪( .‬م‪)2706/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص اینگونه دعا می‌فرمود‪:‬‬
‫«الَّلُهَّم ِإِّني َأُعوُذ ِبَك ِم ْن ِفْتَنِة الَّناِر ‪َ ،‬و َع َذ اِب الَّناِر‪َ ،‬وِفْتَنِة اْلَقْبِر‪َ ،‬و َع َذ اِب اْلَقْبِر‪َ ،‬وِم ْن‬
‫َش ِّر ِفْتَنِة اْلِغ َنى‪َ ،‬وِم ْن َش ِّر ِفْتَن ِة اْلَفْق ِر‪َ ،‬و َأُع وُذ ِب َك ِم ْن َش ِّر ِفْتَن ِة الَم ِس يِح ال‪َّ/‬د َّجاِل ‪ ،‬الَّلُهَّم‬
‫اْغ ِس ْل َخ َطاَياَى ِبَم اِء الَّثْلِج َو اْلَبَر ِد ‪َ ،‬و َنِّق َقْلِبي ِم َن اْلَخ َطاَي ا َك َم ا َنَّقْيَت الَّث ْو َب اَألْبَيَض ِم َن‬
‫الَّدَنِس‪َ ،‬و َباِع ْد َبْيِني َو َبْيَن َخ َطاَياَى َك َم ا َباَع ْدَت َبْيَن الـَم ْش ِرِق َو الـَم ْغ ِرِب‪ ،‬الَّلُهَّم ِإِّني َأُعوُذ‬
‫ِبَك ِم َن اْلَك َس ِل َو اْلَهَر ِم َو الَم ْأَثِم َو الَم ْغ َر ِم »‪.‬‬
‫«ب‪//‬ار اله‪//‬ا! آزم‪//‬ایش قبر و ع‪//‬ذاب آن‪ ،‬فتنه‌ی جهنم و ع‪//‬ذاب آن‪ ،‬ش‪ّ//‬ر فتنه‌ی‬
‫سرمایه داری‪ ،‬شّر فتنه‌ی فقر و شّر فتنه‌ی مس‪//‬یح دج‪//‬ال ب‪//‬ه ت‪//‬و پن‪//‬اه می‌ب‪//‬رم؛ ب‪//‬ار‬
‫الها! گناهانم را با آب یخ و تگرگ‪ ،‬شستشو ِد ه و همانگونه که لباس سفید را پ‪//‬اک‬
‫و صاف می‌گردانی و چرکهایش را ب‪/‬ر ط‪/‬رف می‌ک‪/‬نی‪ ،‬قلبم را از گناه‪/‬ان‪ ،‬پ‪/‬اک‬
‫وصا ف بگردان‪ .‬و همچنانکه میان مشرق و مغرب‪ ،‬فاصله انداخته‌ای‪ ،‬میان من‬
‫و گناهانم‪ ،‬فاصله بینداز؛ بار الها! از تنبلی‪ ،‬پیر و فرتوت شدن‪ ،‬گناه و َدین به ت‪//‬و‬
‫پناه می‌برم»‪.‬‬

‫باب (‪ :)2‬پناه خواستن از عجز (ناتوانی) و تنبلی‬

‫‪1911‬ـ َعن َأَنُس ْبُن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص َيُقوُل‪« :‬الَّلُهَّم ِإِّني َأُع وُذ ِب َك‬
‫ِم َن اْلَع ْج ِز َو اْلَك َس ِل ‪َ ،‬و اْلُجْبِن ‪َ ،‬و اْلَهَر ِم ‪َ ،‬و اْلُبْخ ِل ‪َ ،‬و َأُعوُذ ِب َك ِم ْن َع َذ اِب اْلَقْب ِر ‪َ ،‬وِم ْن ِفْتَن ِة‬
‫اْلَم ْح َيا َو اْلَمَم اِت»‪( .‬م‪)2706/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص همواره چنین دعا می‌نمود‪:‬‬
‫«الَّلُهَّم ِإِّني َأُعوُذ ِبَك ِم َن اْلَع ْج ِز َو اْلَك َس ِل ‪َ ،‬و الـُجْبِن ‪َ ،‬و الـَهَر ِم ‪َ ،‬و اْلُبْخ ِل ‪َ ،‬و َأُع وُذ ِب َك‬
‫ِم ْن َع َذ اِب اْلَقْبِر ‪َ ،‬وِم ْن ِفْتَنِة الـَم ْح َيا َو الـَمَم اِت»‪.‬‬
‫«ب‪//‬ار اله‪//‬ا! از ن‪//‬اتوانی‪ ،‬تنبلی‪ ،‬ب‪//‬زدلی‪ ،‬کهنس‪//‬الی ش‪//‬دید‪ ،‬بخ‪//‬ل‪ ،‬ع‪//‬ذاب قبر و‬
‫فتنه‌های زندگی و مرگ‪ ،‬به تو پناه می‌برم»‬
 ‫باب (‪ :)3‬پناه خواستن از نگون بختی و قضای بد‬
‫‪1912‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن الَّنِبَّي ص َك اَن َيَتَع َّو ُذ ِم ْن ُس وِء اْلَقَض اِء ‪َ ،‬وِم ْن َد َرِك‬
‫الَّش َقاِء ‪َ ،‬وِم ْن َش َم اَتِة اَألْع َداِء ‪َ ،‬وِم ْن َج ْهِد اْلَبَالِء ‪َ ،‬قاَل َع ْم ٌرو ِفي َحِد يِثِه‪َ :‬قاَل ُس ْفَياُن ‪َ :‬أُش ُّك‬
‫َأِّني ِزْد ُت َو اِح َد ًة ِم ْنَها‪( .‬م‪)2707/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص از نگ‪//‬ون بخ‪//‬تی‪ ،‬قض‪//‬ای ب‪//‬د‪،‬‬
‫خوشحال شدن دشمنان و گرفتاری به خدا پناه می‌برد‪.‬‬
‫عمرو می‌گوی‪/‬د‪ :‬س‪/‬فیان ک‪/‬ه یکی از راوی‪/‬ان این ح‪/‬دیث اس‪/‬ت‪ ،‬گفت‪ :‬من ش‪/‬ک‬
‫دارم که یکی از این موارد را من اضافه نمودم‪.‬‬
‫َّل‬
‫‪1913‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ :‬ك اَن ِم ْن ُد َع اِء َر ُس وِل ِهَّللا ص‪« :‬ال ُهَّم ِإِّني‬
‫َأُعوُذ ِبَك ِم ْن َز َو اِل ِنْع َم ِت َك ‪َ ،‬و َتَح ُّو ِل َعاِفَيِت َك ‪َ ،‬و ُفَج اَءِة ِنْقَم ِت َك‪َ ،‬و َجِم ي‪ِ/‬ع َس َخ ِط َك »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2739‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬یکی از دعاهای رسول هللا ص این بود ک‪//‬ه‬
‫می‌فرمود‪:‬‬
‫ْق‬ ‫ُذ‬ ‫َأ‬
‫«الَّلهُّم ِإِّنْي ُع و ِب َك ِم ْن َز َو اِل ِنْع َم ِت َك‪َ ،‬و َتَح ُّو ِل َعاِفَيِت َك َو ُفَج اَءِة ِن َم ِت َك‪َ ،‬و َجِم ْي ِع‬
‫َس َخ ِط َك »‪.‬‬
‫«بار الها! از زوال نعمت‌هایت‪ ،‬تغییر صحت و عافیتی که عنایت فرم‪//‬وده‌ای‪،‬‬
‫ع‪/‬ذاب ناگه‪/‬انی و همه‌ی ام‪/‬وری ک‪/‬ه ب‪/‬اعث ناخش‪/‬نودی ت‪/‬و می‌گ‪/‬ردد‪ ،‬ب‪/‬ه ت‪/‬و پن‪/‬اه‬
‫می‌برم»‪.‬‬
‫باب (‪« :)5‬یرحمک هللا» گفتن به کسی که عطسه بزند و الحمد هلل بگوید‬
‫‪1914‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ع َطَس ِع ْن َد الَّنِبِّى ص َر ُج َالِن ‪َ ،‬فَش َّم َت َأَح َد ُهَم ا‬
‫َو َلْم ُيَش ِّمِت اآلَخ َر ‪َ ،‬فَقاَل اَّلِذ ي َلْم ُيَش ِّم ْتُه‪َ :‬ع َطَس ُفَالٌن َفَش َّم َّتُه‪َ ،‬و َع َطْس ُت َأَن ا َفَلْم ُتَش ِّم ْتِنى‪،‬‬
‫َقاَل ‪ِ« :‬إَّن َهَذ ا َحِم َد َهَّللا َوِإَّنَك َلْم َتْح َم ِد َهَّللا (ﻷ)»‪( .‬م‪)2991/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬دو نفر نزد نبی اکرم ص عطسه زدند‪ .‬رسول هللا ص‬
‫در جواب یکی از آنها «یرحم‪//‬ك هللا» گفت و در ج‪/‬واب دیگ‪/‬ری‪ ،‬نگفت‪ .‬شخص‪/‬ی‬
‫ک‪//‬ه پیامبر ب‪//‬ه او «یرحم‪//‬ك هللا» نگفت‪ ،‬ع‪//‬رض ک‪//‬رد‪ :‬فالنی عطس‪//‬ه زد‪ ،‬ش‪//‬ما در‬
‫ج‪//‬وابش «یرحم‪//‬ك هللا» گفتید؛ ولی هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه من عطس‪//‬ه زدم‪« ،‬یرحم‪//‬ك هللا»‬
‫نگفتید؟ فرمود‪« :‬این شخص‪« ،‬الحمد هلل» گفت؛ ولی تو نگفتی»‪.‬‬
‫‪1915‬ـ َعن إَياِس ْبِن َس َلَم َة ‪َ :‬أَّن َأَباُه‪َ ،‬ح َّد َثُه َأَّنُه َسِمَع الَّنِبَّي ص َو َع َس َر ُج ٌل ِع َد ُه‬
‫ْن‬ ‫َط‬
‫َفَقاَل َلُه‪َ« :‬يْر َحُم َك ُهَّللا» ُثَّم َع َطَس ُأْخ َر ى َفَق اَل َل ُه َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬الَّرُج ُل َم ْز ُك وٌم »‪.‬‬
‫(م‪)2993/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ایاس بن سلمه می‌گوید‪ :‬پدرم گفت‪ :‬من شنیدم ک‪//‬ه م‪//‬ردی ن‪//‬زد رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص عطسه زد و رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬ه او فرم‪/‬ود‪َ« :‬يْر َحُم َك هللا»‪( .‬هللا متع‪/‬ال ب‪/‬ر ت‪/‬و‬
‫رحم کند‪ ).‬بعد از آن‪ ،‬دوباره عطسه زد‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬این م‪//‬رد‪ ،‬دچ‪//‬ار‬
‫سرما خوردگی شده است»‪.‬‬
 ‫‪62‬ـ کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‬

‫باب (‪ :)1‬دستور به توبه‬

‫‪1916‬ـ َع ْن َأِبي ُبْر َد َة َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت اَألَغَّر س َو َك اَن ِم ْن َأْص َح اِب الَّنِبِّي صـ ُيَح ِّد ُث‬
‫اْبَن ُع َم َر ـ َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يا َأُّيَها الَّناُس ُتوُبوا ِإَلى ِهَّللا‪َ ،‬ف ِإِّنى َأُت وُب ِإَلى ِهَّللا‪،‬‬
‫ِفي اْلَيْو ِم ِم اَئَة َم َّر ٍة»‪( .‬م‪)2702/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو برده می‌گوید‪ :‬شنیدم که اغّر بن یسار مزنی س که از یاران ن‪//‬بی اک‪//‬رم‬
‫ص می‌باش‪//‬د‪ ،‬روایت نم‪//‬ود ک‪//‬ه ابن عم‪//‬ر ل گفت‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای‬
‫مردم! بسوی هللا‪ ،‬رجوع و توبه نمایید؛ زیرا من روزانه‪ ،‬صد بار‪ ،‬توبه می‌کنم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬تشویق به توبه‬
‫‪1917‬ـ َع ِن اْلَح اِرِث ْبِن ُس َو ْيٍد َقاَل ‪َ :‬د َخ ْلُت َع َلى َع ْبِد ِهَّللا َأُعوُد ُه َو ُهَو َم ِر يٌض ‪َ ،‬فَح َّد َثَنا‬
‫ِبَح ِد يَثْيِن ‪َ :‬ح ِد يًثا َع ْن َنْفِس ِه َو َح ِد يًثا َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫َيُق وُل‪ُ« :‬هَّلَل َأَش ُّد َفَر ًح ا ِبَتْو َب ِة َع ْب ِدِه اْلُم ْؤ ِم ِن ‪ِ ،‬م ْن َر ُج ٍل ِفي َأْر ٍض َد ِو َّي ٍة َم ْهَلَك ٍة‪َ ،‬م َع ُه‬
‫َر اِح َلُتُه‪َ ،‬ع َلْيَها َطَع اُم ُه َو َش َر اُبُه‪َ ،‬فَناَم َفاْسَتْيَقَظ َو َق ْد َذ َهَبْت ‪َ ،‬فَطَلَبَه ا َح َّتى َأْد َر َك ُه اْلَع َطُش ‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل ‪َ :‬أْر ِج ُع ِإَلى َم َك اِنى اَّلِذ ي ُكْنُت ِفي‪ِ/‬ه َفَأَن اُم َح َّتى َأُم وَت ‪َ .‬فَو َض َع َر ْأَس ُه َع َلى َس اِع ِدِه‬
‫ِلَيُم وَت َفاْسَتْيَقَظ َو ِع ْنَد ُه َر اِح َلُتُه َو َع َلْيَها َزاُد ُه َو َطَع اُم ُه َو َش َر اُبُه‪َ ،‬فاُهَّلل َأَشُّد َفَر ًحا ِبَتْو َبِة اْلَع ْبِد‬
‫اْلُم ْؤ ِم ِن ِم ْن َهَذ ا ِبَر اِح َلِتِه َو َزاِدِه»‪( .‬م‪)2744/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حارث بن سوید می‌گوید‪ :‬من برای عیادت عبد الله که م‪//‬ریض ب‪//‬ود‪ ،‬رفتم‪.‬‬
‫او دو مطلب ب‪//‬رای م‪//‬ا بیان نم‪//‬ود؛ یکی را از ط‪//‬رف خ‪//‬ودش گفت و دیگ‪//‬ری را از‬
‫رسول الله ص روایت کرد‪ .‬وی گفت‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متعال‬
‫از توبه‌ی بنده‌ی مؤمنش‪ ،‬بیشتر از آن مردی خوشحال می‌ش‪//‬ود ک‪//‬ه ب‪//‬ا ش‪//‬ترش در‬
‫بیابانی خشک و هالک کننده بسر می‌برد و آب و غ‪//‬ذایش هم ب‪//‬ر ش‪//‬تر اس‪//‬ت؛ پس‬
‫در آنجا می‌خوابد؛ اما هنگامی که بیدار می‌شود‪ ،‬متوجه می‌شود که شترش‪ ،‬رفت‪//‬ه‬
‫است‪ .‬آنگاه‪ ،‬به جستجوی شتر می‌پردازد تا جایی که به شدت تشنه می‌شود‪ .‬سپس‬
‫با خودش می‌گوید‪ :‬به هم‪//‬ان مک‪//‬انی ک‪//‬ه ب‪//‬وده‌ام برمی‌گ‪//‬ردم و می‌خ‪//‬وابم ت‪//‬ا اینک‪//‬ه‬
‫بم‪//‬یرم‪ .‬آنگ‪//‬اه در انتظ‪//‬ار م‪//‬رگ‪ ،‬س‪//‬رش را روی س‪//‬اعدش می‌گ‪//‬ذارد؛ بع‪//‬د از آن‪،‬‬
‫ناگهان بیدار می‌شود و شترش را با توش‪//‬ه و آب و غ‪//‬ذایش می‌بین‪//‬د‪ .‬هللا متع‪//‬ال از‬
‫توبه‌ی بنده‌ی مؤمنش بیشتر از خوشحالی این شخص که شتر و توش ‪/‬ه‌اش را دی‪//‬ده‬
‫است‪ ،‬خوشحال می‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬در مورد صداقت در توبه و آیه‌ی‪َ﴿ :‬و َع َلى ٱلَّثَٰل َثِة ٱَّلِذ يَن ُخ ِّلُفوْا﴾ [التوبة‪.]118 :‬‬
‫‪1918‬ـ َع ِن اْبِن ِشَهاٍب س َقاَل ‪ُ :‬ثَّم َغ َزا َر ُس وُل ِهَّللا ص َغ ْز َو َة َتُب وَك ‪َ ،‬و ُه َو ُيِر يُد‬
‫الُّر وَم َو َنَص اَر ى اْلَعَرِب ِبالَّش اِم ‪َ ،‬قاَل اْبُن ِشَهاٍب‪َ :‬فَأْخ َبَرِني َع ْب ُد ال‪َّ//‬رْح َمِن ْبُن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن‬
‫َكْع ِب ْبِن َم اِلٍك َأَّن َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َكْع ٍب بن مال‪//‬ك ـ َك اَن َقاِئ َد َكْع ٍب‪ِ ،‬م ْن َبِني‪ِ/‬ه‪ِ ،‬ح يَن َع ِم َى ـ‬
‫َقاَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َكْع َب ْبَن َم اِل ٍك ُيَح ِّد ُث َحِد يَث ُه ِح يَن َتَخ َّل َف َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص ِفي َغ ْز َوِة‬
‫َتُبوَك‪َ ،‬قاَل َك ْعُب ْبُن َم اِلٍك ‪َ :‬لْم َأَتَخ َّلْف َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص ِفي َغ ْز َو ٍة َغَز اَه ا َق ُّط‪ِ ،‬إَّال ِفي‬
‫َغ ْز َوِة َتُبوَك‪َ ،‬غْيَر َأِّني َقْد َتَخ َّلْفُت ِفي َغ ْز َوِة َبْد ٍر ‪َ ،‬و َلْم ُيَع اِتْب َأَح ًدا َتَخ َّلَف َع ْنُه‪ِ ،‬إَّنَم ا َخ َرَج‬
‫َر ُس وُل ِهَّللا ص َو اْلُم ْس ِلُم وَن ُيِر يُد وَن ِع يَر ُق َر ْيٍش‪َ ،‬ح َّتى َج َم َع ُهَّللا َبْيَنُهْم َو َبْيَن َع ُد ِّو ُهْم ‪،‬‬
‫َع َلى َغْيِر ِم يَع اٍد ‪َ ،‬و َلَقْد َش ِهْد ُت َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َلْيَلَة اْلَع َقَبِة‪ِ ،‬ح يَن َتَو اَثْقَنا َع َلى اِإل ْس َالِم ‪،‬‬
‫َو َم ا ُأِح ُّب َأَّن ِلي ِبَها َم ْش َهَد َبْد ٍر ‪َ ،‬و ِإْن َكاَنْت َبْد ٌر َأْذ َك َر ِفي الَّناِس ِم ْنَها‪َ ،‬و َك اَن ِم ْن َخ َب ِر ى‪،‬‬
‫ِح يَن َتَخ َّلْفُت َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص ِفي َغ ْز َوِة َتُب وَك‪َ ،‬أِّني َلْم َأُك ْن َق ُّط َأْق َو ى َو َال َأْيَس َر ِم ِّني‬
‫ِح يَن َتَخ َّلْفُت َع ْنُه ِفي ِتْلَك اْلَغ ْز َوِة‪َ ،‬و ِهَّللا َم ا َج َم ْع ُت َقْبَلَها َر اِح َلَتْيِن َق ُّط‪َ ،‬ح َّتى َج َم ْع ُتُهَم ا ِفي‬
‫ِتْل َك اْلَغ ْز َوِة‪َ ،‬فَغَز اَه ا َر ُس وُل ِهَّللا ص ِفي َح ٍّر َش ِد يٍد ‪َ ،‬و اْس َتْقَبَل َس َفًرا َبِع ي‪ً//‬دا َو َم َف اًز ا‪،‬‬
‫َو اْسَتْقَبَل َع ُد ًّو ا َك ِثيًر ا‪َ ،‬فَج َال ِلْلُم ْس ِلِم يَن َأْمَر ُهْم ِلَيَتَأَّهُبوا ُأْهَب َة َغ ْز ِو ِهْم ‪َ ،‬ف َأْخ َبَر ُهْم ِب َو ْج ِهِهُم‬
‫اَّلِذ ي ُيِر يُد‪َ ،‬و اْلُم ْس ِلُم وَن َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َك ِثيٌر‪َ ،‬و َال َيْج َم ُعُهْم ِكَتاُب َح اِفٍظ ـ ُيِر يُد ِب َذ ِلَك‬
‫الِّديَو اَن ـ َقاَل َك ْعٌب ‪َ :‬فَقَّل َر ُجٌل ُيِر يُد َأْن َيَتَغَّيَب ‪َ ،‬يُظُّن َأَّن َذ ِلَك َسَيْخ َفى َلُه‪َ ،‬م ا َلْم َيْنِزْل ِفي ‪ِ/‬ه‬
‫َو ْح ٌى ِم َن ِهَّللا ﻷ‪َ ،‬و َغَزا َر ُس وُل ِهَّللا ص ِتْل َك اْلَغ ْز َو َة ِح يَن َط اَبِت الِّثَم اُر َو الِّظَالُل‪َ ،‬فَأَن ا‬
‫ِإَلْيَها َأْص َع ُر‪َ ،‬فَتَج َّهَز َر ُسوُل ِهَّللا ص َو اْلُم ْس ِلُم وَن َم َع ُه‪َ ،‬و َطِفْقُت َأْغ ُدو ِلَك ْى َأَتَج َّه َز َم َع ُهْم ‪،‬‬
‫َفَأْر ِج ُع َو َلْم َأْقِض َشْيًئا‪َ ،‬و َأُقوُل ِفي َنْفِس ى‪َ :‬أَنا َق اِد ٌر َع َلى َذ ِل َك ‪ِ ،‬إَذ ا َأَر ْد ُت ‪َ ،‬فَلْم َي َزْل َذ ِل َك‬
‫َيَتَم اَدى ِبي َح َّتى اْسَتَم َّر ِبالَّناِس اْلِج ُّد ‪َ ،‬فَأْص َبَح َر ُس وُل ِهَّللا ص َغاِد ًي ا َو اْلُم ْس ِلُم وَن َم َع ُه‪،‬‬
‫َو َلْم َأْقِض ِم ْن َجَهاِزى َشْيًئا‪ُ ،‬ثَّم َغ َدْو ُت َف َر َج ْع ُت َو َلْم َأْقِض َش ْيًئا‪َ ،‬فَلْم َي َزْل َذ ِل َك َيَتَم اَدى‬
‫ِبي َح َّتى َأْس َر ُعوا َو َتَف اَر َط اْلَغ ْز ُو ‪َ ،‬فَهَم ْم ُت َأْن َأْر َتِح َل َف ُأْد ِرَك ُهْم ‪َ ،‬فَي ا َلْيَتِنى َفَع ْلُت ‪ُ ،‬ثَّم َلْم‬
‫ُيَقَّدْر َذ ِلَك ِلي‪َ ،‬فَطِفْقُت ‪ِ ،‬إَذ ا َخ َر ْج ُت ِفي الَّناِس‪َ ،‬بْع َد ُخ ُروِج َر ُس وِل ِهَّللا ص َيْح ُزُنِني َأِّني‬
‫َال َأَر ى ِلي ُأْس َو ًة‪ِ ،‬إَّال َر ُج ًال َم ْغ ُم وًص ا َع َلْي ِه ِفي الِّنَف اِق‪َ ،‬أْو َر ُج ًال ِمَّم ْن َع َذ َر ُهَّللا ِم َن‬
‫الُّض َع َفاِء ‪َ ،‬و َلْم َي ْذ ُك ْر ِنى َر ُس وُل ِهَّللا ص َح َّتى َبَل َغ َتُبوًك ا َفَق اَل ‪َ ،‬و ُه َو َج اِلٌس ِفي اْلَق ْو ِم‬
‫ِبَتُبوَك ‪َ« :‬م ا َفَعَل َك ْعُب ْبُن َم اِلٍك »؟ َقاَل َر ُجٌل ِم ْن َبِني َسِلَم َة‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬حَبَس ُه ُب ْر َداُه‬
‫َو الَّنَظُر ِفي ِع ْطَفْيِه‪َ ،‬فَقاَل َلُه ُمَع اُذ ْبُن َجَب ٍل ‪ِ :‬بْئَس َم ا ُقْلَت ‪َ ،‬و ِهَّللا َي ا َر ُس وَل ِهَّللا َم ا َع ِلْم َن ا‬
‫َع َلْيِه ِإَّال َخْيًرا‪َ ،‬فَس َكَت َر ُسوُل الَّلِهص‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُهَو َع َلى َذ ِلَك َر َأى َر ُج ًال ُم َبِّيًضا َيُز وُل ِب ِه‬
‫الَّس َر اُب ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬ك ْن َأَبا َخْيَثَم َة» َفِإَذ ا ُه و َأُب و َخْيَثَم َة اَألْنَص اِر ُّى ‪َ ،‬و ُه َو‬
‫اَّلِذ ي َتَص َّد َق ِبَص اِع الَّتْم ِر ِح يَن َلَم َز ُه اْلُم َن اِفُقوَن ‪َ ،‬فَق اَل َك ْعُب ْبُن َم اِل ٍك ‪َ :‬فَلَّم ا َبَلَغ ِنى َأَّن‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َقْد َتَو َّج َه َقاِفًال ِم ْن َتُبوَك ‪َ ،‬حَض َرِنى َبِّثى‪َ ،‬فَطِفْقُت َأَتَذَّك ُر اْلَك ِذَب َو َأُقوُل‪ِ :‬بَم‬
‫َأْخ ُرُج ِم ْن َس َخ ِط ِه َغ ًدا؟ َو َأْس َتِع يُن َع َلى َذ ِل َك ُك َّل ِذ ي َر ْأٍى ِم ْن َأْهِلى‪َ ،‬فَلَّم ا ِقي‪َ/‬ل ِلي‪ِ :‬إَّن‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َقْد َأَظَّل َقاِدًم ا‪َ ،‬ز اَح َع ِّنى اْلَباِط ُل‪َ ،‬ح َّتى َع َر ْفُت َأِّني َلْن َأْنُج َو ِم ْن ُه ِبَش ْى ٍء‬
‫َأَبًدا‪َ ،‬فَأْج َم ْع ُت ِص ْدَقُه‪َ ،‬و َص َّبَح َر ُسوُل ِهَّللا ص َقاِدًم ا‪َ ،‬و َك اَن ِإَذ ا َقِد َم ِم ْن َس َفٍر َبَد َأ ِباْلَم ْس ِج ِد‬
‫َفَر َك َع ِفيِه َر ْك َع َتْيِن ‪ُ ،‬ثَّم َج َلَس ِللَّناِس‪َ ،‬فَلَّم ا َفَع َل َذ ِل َك َج اَءُه اْلُم َخ َّلُف وَن ‪َ ،‬فَطِفُق وا َيْعَت ِذ ُروَن‬
‫ِإَلْيِه‪َ ،‬و َيْح ِلُفوَن َلُه‪َ ،‬و َك اُنوا ِبْض َع ًة َو َثَم اِنيَن َر ُج ًال َفَقِب َل ِم ْنُهْم َر ُس وُل ِهَّللا ص َع َالِنَيَتُهْم ‪،‬‬
 ‫‪407‬‬ ‫‪ -62‬کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‬

‫َو َباَيَع ُهْم َو اْسَتْغ َفَر َلُهْم ‪َ ،‬وَو َك َل َس َر اِئَر ُهْم ِإَلى ِهَّللا‪َ ،‬ح َّتى ِج ْئُت ‪َ ،‬فَلَّم ا َس َّلْم ُت ‪َ ،‬تَبَّس َم َتَبُّس َم‬
‫اْلُم ْغ َضِب ُثَّم َقاَل ‪َ« :‬تَع اَل » َفِج ْئُت َأْمِش ى َح َّتى َج َلْس ُت َبْيَن َيَد ْيِه‪َ ،‬فَقاَل ِلي‪َ« :‬م ا َخ َّلَف َك ؟ َأَلْم‬
‫َتُك ْن َقِد اْبَتْعَت َظْهَر َك »؟ َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪ِ ،‬إِّني‪َ ،‬و ِهَّللا َلْو َج َلْس ُت ِع ْن َد َغْي ِرَك ِم ْن‬
‫َأْهِل الُّد ْنَيا‪َ ،‬لَر َأْيُت َأِّني َس َأْخ ُرُج ِم ْن َس َخ ِط ِه ِبُع ْذ ٍر ‪َ ،‬و َلَق ْد ُأْع ِط يُت َج َد ًال‪َ ،‬و َلِكِّنى‪َ ،‬وِهَّللا َلَق ْد‬
‫َع ِلْم ُت َلِئْن َح َّد ْثُتَك اْلَيْو َم َحِد يَث َك ِذٍب َتْر َض ى ِب ِه َع ِّنى‪َ ،‬لُيوِش َكَّن ُهَّللا َأْن ُيْس ِخ َطَك َع َلَّى ‪،‬‬
‫َو َلِئْن َح َّدْثُتَك َحِد يَث ِص ْد ٍق َتِج ُد َع َلَّي ِفيِه‪ِ ،‬إِّني َألْر ُجو ِفيِه ُع ْقَبى الَّلِه‪َ ،‬و الَّلِه َم ا َك اَن ِلي ُع ْذ ٌر‪،‬‬
‫َو الَّلِه َم ا ُكْنُت َقُّط َأْقَو ى َو َال َأْيَسَر ِم ِّنى ِح يَن َتَخ َّلْفُت َع ْنَك‪َ ،‬قاَل َر ُسوُل الَّل ِه ص‪َ« :‬أَّم ا َه َذ ا‪،‬‬
‫َفَقْد َص َدَق َفُقْم َح َّتى َيْقِض َي ُهَّللا ِفيَك » َفُقْم ُت ‪َ ،‬و َثاَر ِر َج اٌل ِم ْن َبِني َسِلَم َة َفاَّتَبُعوِنى‪َ ،‬فَق اُلوا‬
‫ِلي‪َ :‬و ِهَّللا َم ا َع ِلْم َن اَك َأْذ َنْبَت َذْنًب ا َقْب َل َه َذ ا‪َ ،‬لَق ْد َع َج ْز َت ِفي َأْن َال َتُك وَن اْعَت َذ ْر َت ِإَلى‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص‪ِ ،‬بَم ا اْعَتَذ َر ِبِه ِإَلْيِه اْلُم َخ َّلُفوَن ‪َ ،‬فَقْد َك اَن َك اِفَيَك َذْنَبَك‪ ،‬اْس ِتْغ َفاُر َر ُس وِل ِهَّللا‬
‫ص َلَك ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَو ِهَّللا َم ا َزاُلوا ُيَؤ ِّنُبوَنِنى َح َّتى َأَر ْد ُت َأْن َأْر ِج َع ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َفُأَك ِّذ َب‬
‫َنْفِس ى‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم ُقْلُت َلُهْم ‪َ :‬هْل َلِقَى َهَذ ا َم ِع ى ِم ْن َأَحٍد ؟ َقاُلوا‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬لِقَيُه َم َع َك َر ُج َالِن ‪َ ،‬ق اَال‬
‫ِم ْثَل َم ا ُقْلَت ‪َ ،‬فِقيَل َلُهَم ا ِم ْثُل َم ا ِقي‪َ/‬ل َل َك‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬م ْن ُهَم ا؟ َق اُلوا‪ُ :‬م َر اَر ُة ْبُن َر ِبيَع َة‬
‫اْلَع اِم ِرُّى ‪َ ،‬وِهَالُل ْبُن ُأَم َّيَة اْل َو اِقِفُّى ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َذ َك ُروا ِلي َر ُج َلْيِن َص اِلَح ْيِن َق ْد ِش ِهَدا َب ْد ًرا‪،‬‬
‫ِفيِهَم ا ُأْس َو ٌة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَم َض ْيُت ِح يَن َذ َك ُر وُهَم ا ِلي‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َنَهى َر ُسوُل ِهَّللا ص اْلُم ْس ِلِم يَن َع ْن‬
‫َكَالِم َنا‪َ ،‬أُّيَها الَّثَالَثُة‪ِ ،‬م ْن َبْيِن َم ْن َتَخ َّلَف َع ْن ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فاْج َتَنَبَن ا الَّن اُس ‪َ ،‬و َق اَل ‪َ :‬تَغَّي ُروا َلَن ا‬
‫َح َّتى َتَنَّك َر ْت ِلي ِفي َنْفِس َى اَألْر ُض ‪َ ،‬فَم ا ِهَي ِب اَألْر ِض اَّلِتي َأْع ِرُف ‪َ ،‬فَلِبْثَن ا َع َلى َذ ِل َك‬
‫َخ ْمِس يَن َلْيَلًة‪َ ،‬فَأَّم ا َص اِحَباَى َفاْس َتَك اَنا َو َقَع َدا ِفي ُبُيوِتِهَم ا َيْبِكَي اِن ‪َ ،‬و َأَّم ا َأَن ا َفُكْنُت َأَش َّب‬
‫اْلَق ْو ِم َو َأْج َل َد ُهْم ‪َ ،‬فُكْنُت َأْخ ُرُج َفَأْش َهُد الَّص َالَة َو َأُط وُف ِفي اَألْس َو اِق َو َال ُيَك ِّلُمِنى َأَح ٌد ‪،‬‬
‫َو آِتى َر ُسوَل ِهَّللا ص َفُأَس ِّلُم َع َلْيِه‪َ ،‬و ُهَو ِفي َم ْج ِلِس ِه َبْع َد الَّص َالِة‪َ ،‬ف َأُقوُل ِفي َنْفِس ى‪َ :‬ه ْل‬
‫َح َّر َك َشَفَتْيِه ِبَر ِّد الَّس َالِم ‪َ ،‬أْم َال؟ ُثَّم ُأَص ِّلى َقِر يًب ا ِم ْن ُه َو ُأَس اِر ُقُه الَّنَظ َر ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َأْقَبْلُت َع َلى‬
‫َص َالِتى َنَظَر ِإَلَّى ‪َ ،‬وِإَذ ا اْلَتَفُّت َنْح َوُه َأْع َرَض َع ِّنى‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا َط اَل َذ ِل َك َع َلَّي ِم ْن َج ْف َوِة‬
‫اْلُم ْس ِلِم يَن ‪َ ،‬م َشْيُت َح َّتى َتَسَّو ْر ُت ِج َداَر َح اِئ ِط َأِبي َقَت اَدَة‪َ ،‬و ُه َو اْبُن َع ِّم ى‪َ ،‬و َأَح ُّب الَّن اِس‬
‫ِإَلَّى ‪َ ،‬فَس َّلْم ُت َع َلْيِه‪َ ،‬فَو ِهَّللا َم ا َر َّد َع َلَّي الَّس َالَم ‪َ ،‬فُقْلُت َلُه‪َ :‬يا َأَبا َقَتاَد َة َأْنُش ُد َك ِباِهَّلل َهْل َتْع َلَم َّن‬
‫َأِّني ُأِح ُّب َهَّللا َو َر ُسوَلُه؟ َقاَل ‪َ :‬فَس َكَت ‪َ ،‬فُع ْد ُت َفَناَشْد ُتُه‪َ ،‬فَس َكَت ‪َ ،‬فُع ْد ُت َفَناَش ْد ُتُه‪َ ،‬فَق اَل ‪ُ :‬هَّللا‬
‫َو َر ُسوُلُه َأْع َلُم ‪َ ،‬فَفاَض ْت َع ْيَن اَى ‪َ ،‬و َت َو َّلْيُت ‪َ ،‬ح َّتى َتَس َّو ْر ُت اْلِج َداَر ‪َ ،‬فَبْيَن ا َأَن ا َأْمِش ى ِفي‬
‫ُسوِق اْلَم ِد يَنِة‪ِ ،‬إَذ ا َنَبِطٌّى ِم ْن َنَبِط َأْهِل الَّش اِم ‪ِ ،‬مَّم ْن َقِد َم ِبالَّطَع اِم َيِبيُعُه ِباْلَم ِد يَنِة‪َ ،‬يُق وُل‪َ :‬م ْن‬
‫َيُدُّل َع َلى َكْع ِب ْبِن َم اِلٍك ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَطِفَق الَّناُس ُيِش يُروَن َلُه ِإَلَّى ‪َ ،‬ح َّتى َج اَءِنى َفَد َفَع ِإَلَّي ِكَتاًبا‬
‫ِم ْن َم ِلِك َغَّس اَن ‪َ ،‬و ُكْنُت َك اِتًبا‪َ ،‬فَقَر ْأُتُه َفِإَذ ا ِفي‪ِ/‬ه‪َ :‬أَّم ا َبْع ُد‪َ ،‬فِإَّن ُه َق ْد َبَلَغَن ا َأَّن َص اِح َبَك َق ْد‬
‫َج َفاَك‪َ ،‬و َلْم َيْج َع ْل َك ُهَّللا ِب َداِر َه َو اٍن َو َال َم ْض َيَعٍة‪َ ،‬ف اْلَح ْق ِبَن ا ُنَو اِس َك‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فُقْلُت ‪ِ :‬ح يَن‬
‫َقَر ْأُتَه ا‪َ :‬و َه ِذِه َأْيًض ا ِم َن اْلَبَالِء ‪َ ،‬فَتَي اَم ْم ُت ِبَه ا الَّتُّن وَر َفَس َج ْر ُتَها ِبَه ا‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا َم َض ْت‬
‫َأْر َبُعوَن ِم َن اْلَخ ْمِس يَن ‪َ ،‬و اْس َتْلَبَث اْل َو ْح ُى ‪ِ ،‬إَذ ا َر ُس وُل َر ُس وِل ِهَّللا ص َي ْأِتيِنى‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ :‬إَّن‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َيْأُم ُرَك َأْن َتْعَتِزَل اْمَر َأَتَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُقْلُت ‪ُ :‬أَطِّلُقَها َأْم َم اَذ ا َأْفَع ُل؟ َقاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬ب ِل‬
‫اْعَتِز ْلَها‪َ ،‬فَال َتْقَرَبَّنَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأْر َسَل ِإَلى َص اِح َبَّى ِبِم ْثِل َذ ِلَك‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فُقْلُت ِال ْم َر َأِتى‪ :‬اْلَحِقى‬
‫ِبَأْهِلِك َفُك وِنى ِع ْنَد ُهْم َح َّتى َيْقِض َى ُهَّللا ِفي َهَذ ا اَألْم ِر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَج اَءِت اْم َر َأُة ِهَالِل ْبِن ُأَم َّي َة‬
‫َر ُسوَل ِهَّللا ص َفَقاَلْت َلُه‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا‪ِ ،‬إَّن ِهَالَل ْبَن ُأَم َّي َة َش ْيٌخ َض اِئٌع َلْيَس َل ُه َخ اِدٌم ‪،‬‬
‫َفَهْل َتْك َرُه َأْن َأْخ ُد َم ُه؟ َقاَل ‪َ« :‬ال‪َ ،‬و َلِكْن َال َيْقَرَبَّنِك » َفَقاَلْت ‪ِ :‬إَّن ُه‪َ ،‬وِهَّللا‪َ ،‬م ا ِب ِه َحَر َك ٌة ِإَلى‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪408‬‬
‫َش ْى ٍء ‪َ ،‬وَو ِهَّللا َم ا َزاَل َيْبِكى ُم ْنُذ َك اَن ِم ْن َأْم ِرِه َم ا َك اَن ‪ِ ،‬إَلى َيْو ِم ِه َه َذ ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَق اَل ِلي‬
‫َبْعُض َأْهِلى‪َ :‬لِو اْسَتْأَذْنَت َر ُسوَل ِهَّللا ص ِفي اْمَر َأِتَك؟ َفَقْد َأِذ َن ِال ْم َر َأِة ِهَالِل ْبِن ُأَم َّي َة َأْن‬
‫َتْخ ُد َم ُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬ال َأْسَتْأِذ ُن ِفيَها َر ُسوَل ِهَّللا ص‪َ ،‬و َم ا ُي ْد ِر يِنى َم اَذ ا َيُق وُل َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص ِإَذ ا اْسَتْأَذْنُتُه ِفيَها‪َ ،‬و َأَنا َر ُجٌل َش اٌّب ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلِبْثُت ِبَذ ِلَك َع ْش َر َلَياٍل ‪َ ،‬فَك ُمَل َلَن ا َخ ْم ُس وَن‬
‫َلْيَلًة ِم ْن ِح يَن ُنِهَى َع ْن َكَالِم َنا‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم َص َّلْيُت َص َالَة اْلَفْج ِر َص َباَح َخ ْمِس يَن َلْيَل ًة‪َ ،‬ع َلى‬
‫َظْهِر َبْيٍت ِم ْن ُبُيوِتَنا‪َ ،‬فَبْيَنا َأَنا َج اِلٌس َع َلى اْلَح اِل اَّلِتي َذ َك َر ُهَّللا ﻷ ِم َّن ا‪َ ،‬ق ْد َض اَقْت َع َلَّي‬
‫َنْفِس ى َو َض اَقْت َع َلَّي اَألْر ُض ِبَم ا َر ُح َبْت ‪َ ،‬سِم ْع ُت َص ْو َت َص اِرٍخ َأْو َفى َع َلى َس ْلٍع َيُق وُل‪،‬‬
‫ِبَأْع َلى َص ْو ِتِه‪َ :‬يا َكْع َب ْبَن َم اِلٍك َأْبِش ْر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَخ َر ْر ُت َس اِج ًدا‪َ ،‬و َع َر ْفُت َأْن َق ْد َج اَء َف َر ٌج‬
‫َقاَل َفآَذ َن َر ُسوُل ِهَّللا ص الَّناَس ِبَتْو َبِة ِهَّللا َع َلْيَنا‪ِ ،‬ح يَن َص َّلى َص َالَة اْلَفْج ِر‪َ ،‬ف َذ َهَب الَّن اُس‬
‫ُيَبِّش ُروَنَنا‪َ ،‬فَذ َهَب ِقَب َل َص اِح َبَّى ُمَبِّش ُروَن ‪َ ،‬و َر َك َض َر ُج ٌل ِإَلَّي َفَر ًس ا‪َ ،‬و َس َع ى َس اٍع ِم ْن‬
‫َأْس َلَم ِقَبِلي‪َ ،‬و َأْو َفى اْلَجَبَل ‪َ ،‬فَك اَن الَّص ْو ُت َأْس َر َع ِم َن اْلَفَر ِس‪َ ،‬فَلَّم ا َج اَءِنى اَّلِذ ي َسِم ْع ُت َص ْو َتُه‬
‫ُيَبِّش ُر ِنى‪َ ،‬فَنَزْع ُت َلُه َثْو َبَّى َفَك َس ْو ُتُهَم ا ِإَّياُه ِبِبَش اَرِتِه‪َ ،‬و الَّلِه َم ا َأْمِلُك َغْيَر ُهَم ا َيْو َم ِئٍذ ‪َ ،‬و اْسَتَع ْر ُت‬
‫َثْو َبْيِن َفَلِبْس ُتُهَم ا‪َ ،‬فاْنَطَلْقُت َأَتَأَّمُم َر ُسوَل الَّلِه ص َيَتَلَّقاِني الَّناُس َفْو ًجا َفْو ًجا‪ُ ،‬يَهِّنُئ وِني ِبالَّتْو َب ِة‬
‫َو َيُقوُلوَن ‪ِ :‬لَتْهِنْئَك َتْو َبُة الَّل ِه َع َلْي َك‪َ ،‬ح َّتى َد َخ ْلُت اْلَم ْس ِج َد‪َ ،‬ف ِإَذ ا َر ُس وُل الَّل ِه ص َج اِلٌس ِفي‬
‫اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬و َح ْو َلُه الَّناُس ‪َ ،‬فَقاَم َطْلَح ُة ْبُن ُع َبْيِد ِهَّللا ُيَهْر ِو ُل َح َّتى َص اَفَحِني َو َهَّنَأِني‪َ ،‬و ِهَّللا َم ا‬
‫َقاَم َر ُج ٌل ِم َن اْلُمَه اِج ِر يَن َغْي ُر ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَك اَن َك ْعٌب َال َيْنَس اَها ِلَطْلَح َة‪َ ،‬ق اَل َك ْعٌب ‪َ :‬فَلَّم ا‬
‫َس َّلْم ُت َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ ،‬و ُهَو َيْبُر ُق َو ْج ُه ُه ِم َن الُّس ُروِر َو َيُق وُل‪َ« :‬أْبِش ْر ِبَخْي ِر‬
‫َيْو ٍم َم َّر َع َلْيَك ُم ْنُذ َو َلَد ْتَك ُأُّم َك» َق اَل ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬أِم ْن ِع ْن ِد َك؟ َي ا َر ُس وَل ِهَّللا َأْم ِم ْن ِع ْن ِد ِهَّللا؟‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬ال َبْل ِم ْن ِع ْن ِد ِهَّللا» َو َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ِإَذ ا ُس َّر اْس َتَناَر َو ْج ُه ُه‪َ ،‬ك َأَّن َو ْج َه ُه‬
‫ِقْطَع ُة َقَمٍر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و ُكَّنا َنْع ِرُف َذ ِلَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلَّم ا َج َلْس ُت َبْيَن َيَد ْي ِه ُقْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪ِ ،‬إَّن‬
‫ِم ْن َتْو َبِتي َأْن َأْنَخ ِلَع ِم ْن َم اِلى َص َد َقًة ِإَلى ِهَّللا َو ِإَلى َر ُس وِلِه ص‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪:‬‬
‫«َأْمِس ْك َبْع َض َم اِلَك ‪َ ،‬فُهَو َخْيٌر َلَك » َقاَل ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬فِإِّنى ُأْمِس ُك َس ْهِم َى اَّل ِذ ي ِبَخْيَب َر ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َو ُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ِإَّن َهَّللا ِإَّنَم ا َأْنَج اِنى ِبالِّص ْد ِق‪َ ،‬وِإَّن ِم ْن َتْو َبِتى َأْن َال ُأَح ِّد َث ِإَّال ِص ْد ًقا َم ا‬
‫َبِقيُت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَو الَّلِه َم ا َع ِلْم ُت َأَّن َأَح ًدا ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن َأْبَالُه الَّلُه ِفي ِص ْد ِق اْلَحِد يِث‪ُ ،‬م ْنُذ َذ َك ْر ُت‬
‫َذ ِلَك ِلَر ُسوِل الَّلِه ص ِإَلى َيْو ِم ي َهَذ ا َأْح َس َن ِمَّم ا َأْبَالِني ُهَّللا ِبِه‪َ ،‬وِهَّللا َم ا َتَعَّم ْد ُت َك ْذ َب ًة ُم ْن ُذ‬
‫ُقْلُت َذ ِلَك ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص ِإَلى َيْو ِم ى َه َذ ا‪َ ،‬و ِإِّنى َألْر ُج و َأْن َيْح َفَظِنَى ُهَّللا ِفيَم ا َبِقَى ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪َّ﴿ :‬لَقد َّتاَب ٱُهَّلل َع َلى ٱلَّنِبِّي َو ٱۡل ُم َٰه ِج ِر يَن َو ٱَأۡلنَص اِر ٱَّلِذ يَن ٱَّتَبُعوُه ِفي َس اَع ِة‬
‫ٱۡل ُع ۡس َر ِة﴾ [التوب‪//‬ة‪َ .]117 :‬ح َّتی َبَل َغ‪ِ﴿ :‬إَّن ۥُه ِبِهۡم َر ُء و‪ٞ‬ف َّر ِح ي‪ٞ‬م ‪َ ١١٧‬و َع َلى ٱلَّثَٰل َث ِة ٱَّل ِذ يَن‬
‫ُخ ِّلُفوْا َح َّتٰٓى ِإَذ ا َض اَقۡت َع َلۡي ِهُم ٱَأۡلۡر ُض ِبَم ا َر ُح َبۡت َو َض اَقۡت َع َلۡي ِهۡم َأنُفُس ُهۡم ﴾ [التوب‪//‬ة‪:‬‬
‫َّٰص‬
‫‪َ .]118-117‬ح َّتى َبَلَغ‪َ﴿ :‬و ُك وُنوْا َم َع ٱل ِدِقيَن ﴾ [التوبة‪َ .]119 :‬ق اَل َك ْعٌب ‪َ :‬و ِهَّللا َم ا َأْنَع َم‬
‫ُهَّللا َع َلَّي ِم ْن ِنْع َم ٍة َقُّط ـ َبْع َد ِإْذ َهَداِنى ُهَّللا ِلِإل ْس َالِم ـ َأْع َظَم ِفي َنْفِس ى‪ِ ،‬م ْن ِص ْد ِقى َر ُس وَل‬
‫ُهَّللا ص َأْن َال َأُك وَن َك َذ ْبُتُه‪َ ،‬فَأْهِلَك َك َم ا َهَلَك اَّلِذ يَن َك َذ ُبوا‪ِ ،‬إَّن َهَّللا َق اَل ِلَّل ِذ يَن َك َذ ُبوا‪ِ ،‬ح يَن‬
‫َأْن َز َل اْل َو ْح َى ‪َ ،‬ش َّر َم ا َق اَل َألَح ٍد ‪َ ،‬و َق اَل ُهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬س َيۡح ِلُفوَن ِبٱِهَّلل َلُك ۡم ِإَذ ا ٱنَقَلۡب ُتۡم ِإَلۡي ِهۡم‬
 ‫‪409‬‬ ‫‪ -62‬کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‬

‫ِلُتۡع ِرُضوْا َع ۡن ُهۖۡم َفَأۡع ِرُضوْا َع ۡن ُهۖۡم ِإَّنُهۡم ِرۡج ۖ‪ٞ‬س َو َم ۡأ َو ٰى ُهۡم َجَهَّنُم َج َز ٓاَۢء ِبَم ا َك اُنوْا َيۡك ِس ُبوَن‬
‫‪َ ٩٥‬يۡح ِلُف وَن َلُك ۡم ِلَتۡر َض ۡو ْا َع ۡن ُهۖۡم َف ِإن َتۡر َض ۡو ْا َع ۡن ُهۡم َف ِإَّن ٱَهَّلل اَل َيۡر َض ٰى َع ِن ٱۡل َق ۡو ِم‬
‫ٱۡل َٰف ِس ِقيَن ‪[ ﴾٩٦‬التوبة‪َ .]96-95 :‬قاَل َك ْعٌب ‪ُ :‬كَّنا ُخ ِّلْفَنا‪َ ،‬أُّيَها الَّثَالَث ُة‪َ ،‬ع ْن َأْم ِر ُأوَلِئ َك اَّل ِذ يَن‬
‫َقِبَل ِم ْنُهْم َر ُسوُل الَّلِه ص ِح يَن َح َلُف وا َل ُه‪َ ،‬فَب اَيَع ُهْم َو اْس َتْغ َفَر َلُهْم ‪َ ،‬و َأْر َج َأ َر ُس وُل الَّل ِه ص‬
‫َأْمَر َنا َح َّتى َقَض ى الَّلُه ِفيِه‪َ ،‬فِبَذ ِلَك َقاَل الَّلُه ﻷ‪َ﴿ :‬و َع َلى ٱلَّثَٰل َثِة ٱَّلِذ يَن ُخ ِّلُفوْا َح َّتٰٓى ِإَذ ا َض اَقۡت‬
‫َع َلۡي ِهُم ٱَأۡلۡر ُض ِبَم ا َر ُح َبۡت ﴾ [التوبة‪َ .]118 :‬و َلْيَس اَّلِذ ي َذ َك َر ُهَّللا ِمَّم ا ُخ ِّلْفَن ا‪َ ،‬تَخ ُّلَفَن ا َع ِن‬
‫اْلَغ ْز ِو ‪َ ،‬و ِإَّنَم ا ُهَو َتْخ ِليُفُه ِإَّياَنا َو ِإْر َج اُؤ ُه َأْمَر َنا َع َّم ْن َح َلَف َلُه َو اْعَتَذ َر ِإَلْي ِه َفَقِب َل ِم ْن ُه‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2769‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن شهاب س می‌گوید‪ :‬بعد از آن‪ ،‬رسول هللا ص برای مب‪//‬ارزه ب‪//‬ا روم‬
‫و نصارای عربی که در سرزمین شام بسر می‌بردن‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه تب‪//‬وک رفت و غ‪//‬زوه‌ی‬
‫تبوک اتفاق افتاد‪ .‬ابن شهاب می‌گوید‪ :‬عبد الرحمن بن عب‪//‬د هللا بن کعب بن مال‪//‬ک‬
‫به من گفت‪ :‬عبد هللا بن کعب که عصاکش دوران نابینایی پ‪//‬درش ن‪//‬یز ب‪//‬ود‪ ،‬گفت‪:‬‬
‫ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه کعب بن مال‪//‬ک جری‪//‬ان بازمان‪//‬دنش را از رس‪//‬ول هللا ص در غ‪//‬زوه‌ی‬
‫تب‪//‬وک اینچ‪//‬نین تعری‪//‬ف نم‪//‬ود‪ :‬من از هیچ ی‪//‬ک از غ‪//‬زوات رس‪//‬ول هللا ص ج‪//‬ز‬
‫غزوهی تبوک‪ ،‬باز نماندم‪ .‬البته از غزوه‌ی بدر نیز باز ماندم؛ ام‪//‬ا بخ‪//‬اطر تخل‪//‬ف‬
‫از آن‪ ،‬کسی مورد سرزنش قرار نگرفت‪ .‬در این غزوه (ب‪//‬در) رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه‬
‫قصد ک‪//‬اروان قریش‪ ،‬ب‪//‬یرون رفت ت‪//‬ا اینک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‪ ،‬او و دش‪//‬منانش را ب‪//‬دون‬
‫اینکه با یکدیگر وعده‌ای کرده باشند‪ ،‬در برابر هم قرار داد‪ .‬گفت‪/‬نی اس‪/‬ت ک‪/‬ه من‬
‫در ش‪//‬ب (بیعت) عقب‪//‬ه‪ ،‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ا رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ر اس‪//‬الم‪ ،‬پیم‪//‬ان بس‪//‬تیم‪،‬‬
‫حضور داشتم‪ .‬و دوست ندارم که بجای بیعت عقبه‪ ،‬در بدر می‌ب‪//‬ودم اگرچ‪//‬ه ب‪//‬در‬
‫از بیعت عقبه در میان مردم‪ ،‬شهرت بیشتری دارد‪.‬‬
‫داستان از این قرار ب‪//‬ود ک‪//‬ه من هنگ‪//‬ام تخل‪//‬ف از این غ‪//‬زوه (تب‪//‬وک)‪ ،‬از ه‪//‬ر‬
‫زمان دیگر‪ ،‬قوی‌تر و سرمایه دارتر بودم‪ .‬سوگند به هللا که قب‪//‬ل از آن‪ ،‬هرگ‪//‬ز دو‬
‫شتر نداشتم؛ اما برای این غزوه‪ ،‬دو شتر فراهم ساختم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص درگرم‪//‬ای‬
‫ش‪//‬دید ب‪//‬ه این غ‪//‬زوه رفت و س‪//‬فری ط‪//‬والنی‪ ،‬بیاب‪//‬انی بی آب و عل‪//‬ف و دش‪//‬منی‬
‫بزرگ‪ ،‬پیش رو داشت‪ .‬بدین جهت‪ ،‬اهمیت موضوع را ب‪//‬رای مس‪//‬لمانان‪ ،‬روش‪//‬ن‬
‫ساخت تا خ‪//‬ود را ب‪//‬رای آن‪ ،‬آم‪//‬اده س‪//‬ازند‪ .‬ل‪//‬ذا آن‪//‬ان را از جه‪//‬تی ک‪//‬ه می‌خواس‪//‬ت‬
‫برود‪ ،‬آگاه ساخت‪ .‬قابل ذکر است که تعداد مس‪//‬لمانان هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص زی‪//‬اد‬
‫بودند طوریکه اسامی آنان در دفتری بزرگ‪ ،‬نمی‌گنجید‪.‬‬
‫کعب می‌گوید‪ :‬هرکس می‌خواس‪//‬ت غ‪//‬ایب ش‪//‬ود‪ ،‬چ‪//‬نین تص‪//‬ور می‌ک‪//‬رد ک‪//‬ه ت‪//‬ا‬
‫زمانی که از جانب هللا‪ ،‬وحی نازل نشود‪ ،‬امرش پوشیده خواهد ماند‪ .‬بلی‪ ،‬زم‪//‬انی‬
‫رسول هللا ص به این غزوه رفت ک‪/‬ه میوه‌ه‪/‬ا رس‪/‬یده و نشس‪/‬تن زی‪/‬ر س‪/‬ایه‌ها ل‪/‬ذت‬
‫بخش بود‪ .‬من نیز عالقه مند ب‪//‬ودم ک‪//‬ه در آن‪ ،‬ش‪//‬رکت نم‪//‬ایم‪ .‬ب‪//‬ه هرح‪//‬ال‪ ،‬پیامبر‬
‫اک‪//‬رم ص و مس‪//‬لمانان هم‪//‬راهش‪ ،‬آم‪//‬اده ش‪//‬دند؛ من هم ه‪//‬ر روز ص‪//‬بح‪ ،‬تص‪//‬میم‬
‫می‌گرفتم تا همراه آنان‪ ،‬خود را آم‪/‬اده س‪/‬ازم ولی ب‪/‬دون اینک‪/‬ه ک‪/‬اری انج‪/‬ام دهم‪ ،‬ب‪/‬ر‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪410‬‬

‫می‌گشتم و با خود می‌گفتم‪ :‬برای رفتن‪ ،‬توانایی دارم‪ .‬روزها بدین من‪//‬وال‪ ،‬گذش‪//‬ت ت‪//‬ا‬
‫اینکه مردم بطور کامل‪ ،‬آماده شدند و رسول الله ص و مس‪//‬لمانان هم‪//‬راهش‪ ،‬ص‪//‬بح‬
‫زود‪ ،‬براه افتادند در حالی که من به هیچ وجه خود را آماده نک‪//‬رده ب‪//‬ودم‪ .‬ف‪//‬ردای‬
‫آن روز‪ ،‬تصمیم گ‪//‬رفتم ت‪//‬ا خ‪//‬ود را آم‪//‬اده کنم ام‪//‬ا ب‪//‬دون اینک‪//‬ه ک‪//‬اری انج‪//‬ام دهم‪،‬‬
‫برگشتم‪ .‬روزها اینگونه سپری شد تا اینکه آنها به سرعت رفتن‪//‬د و من از غ‪//‬زوه‪،‬‬
‫باز ماندم‪ .‬باز هم تصمیم گرفتم که بروم و خود را به آنان برس‪//‬انم و ک‪//‬اش! چ‪//‬نین‬
‫می‌ک‪//‬ردم‪ .‬ولی این ک‪//‬ار‪ ،‬ب‪//‬رایم مق ‪ّ/‬د ر نش‪//‬ده ب‪//‬ود‪ .‬پس از خ‪//‬روج رس‪//‬ول هللا ص‪،‬‬
‫هنگامی که به میان مردم می‌رفتم‪ ،‬آنچه مرا غمگین می‌ساخت‪ ،‬این ب‪//‬ود ک‪//‬ه بج‪//‬ز‬
‫منافقین و افراد ضعیفی که هللا متعال آنها را معذور شمرده اس‪//‬ت‪ ،‬کس‪//‬ی دیگ‪//‬ر را‬
‫نمی‌دیدم‪.‬‬
‫از طرفی دیگر‪ ،‬رسول هللا ص به یاد من نیفتاد تا اینکه به تب‪//‬وک رس‪//‬ید؛ آنج‪//‬ا‬
‫در حالی که میان مردم‪ ،‬نشس‪//‬ته ب‪//‬ود‪ ،‬فرم‪//‬ود‪« :‬کعب بن مال‪//‬ک چ‪//‬ه ک‪//‬ار ک‪//‬رد»؟‬
‫مردی از بنی سلمه گفت‪ :‬یا رسول هللا! او را لباس‌های زیبا و نگریستن به آنها از‬
‫آمدن‪ ،‬بازداشت‪ .‬معاذ بن جبل گفت‪ :‬سخن بدی گفتی؛ یا رسول هللا س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪،‬‬
‫ما بجز خیر‪ ،‬چیز دیگری از او نمی‌دانیم‪ .‬با شنیدن این سخنان‪ ،‬پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫سکوت نمود‪.‬‬
‫در این اثنا‪ ،‬رسول هللا ص مردی را دید که لباس سفید ب‪//‬ه تن داش‪//‬ت و از دور‬
‫به چیزی می‌ماند که سراب آن را به عقب و جلو می‌برد‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪:‬‬
‫«خدا کند که ابو خیثمه باشد»‪ .‬اینجا بود که ابو خیثمه‌ی انص‪/‬اری س رس‪/‬ید‪ .‬قاب‪/‬ل‬
‫یاد آوری است که او همان کسی می‌باشد که ی‪//‬ک پیمان‪//‬ه خرم‪//‬ا در راه هللا متع‪//‬ال‬
‫صدقه نموده بود و منافقان او را به تمسخر گرفته بودند‪ .‬بلی‪ ،‬نگ‪//‬رانی من زم‪//‬انی‬
‫شروع شد که خبر بازگشت رسول هللا ص از تبوک ب‪//‬ه من رس‪//‬ید؛ اینج‪//‬ا ب‪//‬ود ک‪//‬ه‬
‫دروغ‌های مختلفی را به خاطر آوردم و با خود میگفتم‪ :‬چگونه فردا از ناخشنودی‬
‫رسول هللا ص خ‪//‬ود را نج‪//‬ات دهم و ب‪//‬رای این ک‪//‬ار از تم‪//‬ام اف‪//‬راد ص‪//‬احب نظ‪//‬ر‬
‫خانواده‌ام‪ ،‬کمک گرفتم‪ .‬ولی هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه ب‪/‬ه من گفتن‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص ب‪/‬ه مدین‪/‬ه‬
‫رس‪//‬یده اس‪//‬ت‪ ،‬افک‪//‬ار باط‪//‬ل از س‪//‬رم ب‪//‬یرون رفت و دانس‪//‬تم ک‪//‬ه ب‪//‬ا س‪//‬خن دروغ‪،‬‬
‫نمی‌توانم خود را از ناخشنودی پیامبر اکرم ص نجات دهم؛ لذا تص‪//‬میم گ‪//‬رفتم ک‪//‬ه‬
‫راست بگویم‪ .‬صبح آنروز‪ ،‬رسول هللا ص آمد‪ .‬عادت پیامبر اکرم ص این بود که‬
‫هرگاه از سفری می‌آمد‪ ،‬نخست‪ ،‬به مسجد می‌رفت و دو رکعت نم‪//‬از می‌خوان‪//‬د و‬
‫با مردم می‌نشست‪ .‬در این سفر‪ ،‬پس از این کارها‪ ،‬بازماندگاِن جهاد که تعدادشان‬
‫هشتاد و اندی نفر بود‪ ،‬یکی یکی نزد او می‌آمدند و عذرهایشان را بیان می‌کردن‪//‬د‬
‫و سوگند می‌خوردند‪ .‬رسول هللا ص نیز آنچه را که در ظاهر به زبان می‌آوردند‪،‬‬
‫از آنان پذیرفت و با آنها بیعت کرد و برایشان طلب مغف‪//‬رت نم‪//‬ود و باطنش‪//‬ان را‬
‫به هللا متعال واگذار نمود‪.‬‬
‫من نیز نزد ایشان رفتم؛ هنگامی که به او سالم دادم‪ ،‬تبسم ک‪//‬رد؛ البت‪//‬ه تبس‪//‬می‬
‫که هم‪//‬راه خش‪//‬م و غض‪//‬ب ب‪//‬ود؛ س‪//‬پس فرم‪//‬ود‪« :‬بیا»‪ .‬من هم رفتم و روب‪//‬رویش‬
 ‫‪411‬‬ ‫‪ -62‬کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‬

‫نشستم‪ .‬گفت‪« :‬علت نیامدنت چه بود؟ مگ‪//‬ر س‪//‬واری نخری‪//‬ده ب‪//‬ودی»؟ گفتم‪ :‬بلی؛‬
‫سوگند به هللا‪ ،‬اگر غیر از تو‪ ،‬نزد کسی از صاحبان دنیا نشسته بودم‪ ،‬فکر می‌کنم‬
‫با آوردن عذری می‌توانستم خود را از ناخش‪//‬نودی او نج‪//‬ات دهم؛ چ‪//‬را ک‪//‬ه من از‬
‫فصاحت کالم برخوردارم‪ .‬ولی سوگند به هللا‪ ،‬یقین دارم که اگ‪//‬ر ام‪//‬روز ب‪//‬ا س‪//‬خن‬
‫دروغی ت‪//‬و را خش‪//‬نود‪ ،‬س‪//‬ازم‪ ،‬ب‪//‬زودی هللا متع‪//‬ال ت‪//‬و را از من ناخش‪//‬نود خواه‪//‬د‬
‫ساخت‪ .‬و اگر به ت‪/‬و راس‪/‬ت بگ‪/‬ویم‪ ،‬از من می‌رنجی؛ ولی من راس‪/‬ت می‌گ‪/‬ویم و‬
‫امیدوارم که هللا متعال م‪/‬را ببخش‪/‬د؛ خ‪/‬یر‪ ،‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا ک‪/‬ه هیچ ع‪/‬ذری نداش‪/‬تم؛‬
‫س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪ ،‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه از جه‪//‬اد بازمان‪//‬دم‪ ،‬از ه‪//‬ر زم‪//‬ان دیگ‪//‬ر‪ ،‬قوی‌تر و‬
‫سرمایه‌دارتر بودم‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬این ش‪/‬خص‪ ،‬راس‪/‬ت گفت؛ برخ‪/‬یز ت‪/‬ا‬
‫هللا متعال در مورد تو قضاوت کند»‪.‬‬
‫من برخاستم‪ .‬تعدادی از م‪//‬ردان ب‪//‬نی س‪//‬لمه‪ ،‬ب‪//‬دنبال من آمدن‪//‬د و ب‪//‬ه من گفتن‪//‬د‪:‬‬
‫سوگند به هللا‪ ،‬ما سراغ نداریم که قبل از این‪ ،‬تو م‪//‬رتکب گن‪//‬اهی ش‪//‬ده باش‪//‬ی؛ ت‪//‬و‬
‫نتوانستی مانند سایر بازماندگاِن جهاد‪ ،‬عذری برای رسول هللا ص بیاوری و بای‪//‬د‬
‫بدانی که استغفار پیامبر اکرم ص برای گناهت‪ ،‬کافی بود‪.‬‬
‫سوگند به هللا‪ ،‬آنان ب‪//‬ه ان‪//‬دازه ای م‪//‬را س‪//‬رزنش کردن‪//‬د ک‪//‬ه خواس‪//‬تم برگ‪//‬ردم و‬
‫سخنان قبلی‌ام را تکذیب کنم‪ .‬سرانجام‪ ،‬از آنه‪//‬ا پرس‪//‬یدم‪ :‬آی‪//‬ا این رفت‪//‬ار‪ ،‬ب‪//‬ا کس‪//‬ی‬
‫دیگر هم شده است؟ گفتند‪ :‬بلی‪ .‬دو مرد‪ ،‬مانند تو سخن گفتند و ب‪//‬ه آن‪//‬ان ن‪//‬یز آنچ‪//‬ه‬
‫را که به تو گفته بود‪ ،‬گفت‪ .‬پرسیدم‪ :‬آنها کیستند؟ گفتند‪ :‬مراره بن ربیع العمری و‬
‫هالل بن امیه واقفی‪.‬‬
‫قابل یادآوری است که آنان از دو مرد نیکوکاری که در بدر حض‪//‬ور داش‪//‬ته و‬
‫می‌توانستند الگو و نمونه باشند‪ ،‬سخن به میان آوردند؛ ب‪//‬دین جهت‪ ،‬ب‪//‬ه راه خ‪//‬ود‪،‬‬
‫ادامه دادم‪ .‬همچنین رسول هللا ص مسلمانان را از سخن گفتن با ما س‪//‬ه نف‪//‬ری ک‪//‬ه‬
‫از غزوه ب‪//‬از مان‪//‬ده ب‪//‬ودیم‪ ،‬نهی فرم‪//‬ود‪ .‬ل‪//‬ذا م‪//‬ردم از م‪//‬ا کن‪//‬اره گ‪//‬یری نمودن‪//‬د و‬
‫رفتارشان را با ما تغییر دادند تا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه زمین هم ب‪//‬ا من بیگان‪//‬ه ش‪//‬د و گوی‪//‬ا آن‬
‫زمینی نبود که من می‌شناختم‪ .‬پنج‪//‬اه ش‪//‬ب‪ ،‬اینگون‪//‬ه بس‪//‬ر ب‪//‬ردیم‪ .‬ام‪//‬ا دوس‪//‬تان من‬
‫درمانده ش‪//‬ده‪ ،‬درخانه‌هایش‪//‬ان نشس‪//‬تند و گری‪//‬ه می‌کردن‪//‬د‪ .‬و من ک‪//‬ه ج‪//‬وان‌ترین و‬
‫قوی‌ترین آن‪//‬ان ب‪//‬ودم از خان‪//‬ه ب‪//‬یرون می‌ش‪//‬دم و در نم‪//‬از جم‪//‬اعت ب‪//‬ا مس‪//‬لمانان‪،‬‬
‫شرکت می‌کردم و در بازارها می‌گشتم؛ اما کسی با من‪ ،‬سخن نمی‌گفت‪ .‬همچ‪//‬نین‬
‫نزد رسول هللا ص که پس از نماز‪ ،‬می‌نشست‪ ،‬می‌رفتم و به او سالم می‌دادم‪ .‬و با‬
‫خود می‌گفتم‪ :‬آیا لبهایش را برای جواب سالم من حرکت می‌دهد ی‪//‬ا خ‪//‬یر؟ آنگ‪//‬اه‪،‬‬
‫نزدی‪//‬ک او نم‪//‬از می‌خوان‪//‬دم و دزدکی ب‪//‬ه او نگ‪//‬اه می‌ک‪//‬ردم‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه نم‪//‬از‬
‫می‌خواندم‪ ،‬به من نگاه می‌کرد؛ ولی وقتی که ب‪//‬ه او نگ‪//‬اه می‌ک‪//‬ردم‪ ،‬ص‪//‬ورتش را‬
‫از من برمی‌گرداند‪.‬‬
‫زمانی که جفای مردم‪ ،‬طوالنی ش‪//‬د‪ ،‬از دی‪//‬وار ب‪//‬اغ ابوقت‪//‬اده ک‪//‬ه پس‪//‬رعمویم و‬
‫محبوب‌ترین مردم ن‪//‬زد من ب‪//‬ود‪ ،‬ب‪//‬اال رفتم و ب‪//‬ه او س‪//‬الم دادم‪ .‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا ک‪//‬ه‬
‫جواب سالم مرا نداد‪ .‬به او گفتم‪ :‬ای ابوقتاده! تو را بخدا س‪//‬وگند‪ ،‬آی‪//‬ا می‌دانی ک‪//‬ه‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪412‬‬

‫من هللا متعال و پیامبرش را دوس‪//‬ت دارم؟ او س‪//‬کوت ک‪//‬رد‪ .‬دوب‪//‬اره او را س‪//‬وگند‬
‫دادم؛ باز هم سکوت کرد‪ .‬بار دیگر او را سوگند دادم؛ این بار‪ ،‬گفت‪ :‬هللا متعال و‬
‫پیامبرش بهتر می‌دانند‪ .‬اینجا بود که اشک از چشمانم‪ ،‬جاری ش‪//‬د و برگش‪//‬تم و از‬
‫دیوار باال رفتم (و بیرون شدم)‪.‬‬
‫در یکی از روزه‪//‬ا ک‪//‬ه در ب‪//‬ازار مدین‪//‬ه می‌گش‪//‬تم‪ ،‬ناگه‪//‬ان چش‪/‬م‌ام ب‪//‬ه یکی از‬
‫کشاورزان اهل شام (که نصرانی ب‪/‬ود) افت‪/‬اد ک‪/‬ه ب‪/‬رای ف‪//‬روختن م‪/‬واد غ‪/‬ذایی ب‪/‬ه‬
‫مدینه آمده بود و می‌گفت‪ :‬چه کسی کعب بن مالک را به من نشان می‌ده‪//‬د؟ م‪//‬ردم‬
‫بسوی من اشاره کردند تا نزد من آمد و نامه‌ای از پادشاه غّسان به من داد‪ .‬من که‬
‫خواندن و نوشتن می‌دانستم‪ ،‬نامه را خواندم‪ .‬در آن نامه‪ ،‬چ‪//‬نین نوش‪//‬ته ش‪//‬ده ب‪//‬ود‪:‬‬
‫اما بعد‪ ،‬به من خبر رسیده است که دوست‌ات (محمد) به تو س‪//‬تم ک‪//‬رده اس‪//‬ت؛ هللا‬
‫متعال تو را خوار نساخته و حق‌ات را ضایع نگردانیده است؛ نزد ما بیا ت‪//‬ا از ت‪//‬و‬
‫قدردانی کنیم‪ .‬پس از خواندن نامه‪ ،‬با خود گفتم‪ :‬این نیز بخشی از آزمایش اس‪//‬ت؛‬
‫لذا آن را در تنور انداختم و سوختم‪.‬‬
‫پس از اینک‪//‬ه چه‪//‬ل ش‪//‬ب از پنج‪//‬اه ش‪//‬ب‪ ،‬گذش‪//‬ت و در این م‪//‬دت‪ ،‬وحی ن‪//‬ازل‬
‫نمی‌شد‪ ،‬فرستاده‌ی رسول هللا ص نزد من آمد و گفت‪ :‬رسول هللا ص به تو دستور‬
‫می‌دهد ک‪//‬ه از همس‪//‬رت‪ ،‬کن‪//‬اره گ‪//‬یری ک‪//‬نی‪ .‬پرس‪//‬یدم‪ :‬چ‪//‬ه ک‪//‬ار کنم؟ او را طالق‬
‫بدهم؟ گفت‪ :‬نه‪ ،‬بلکه از او کناره گیری کن و به او نزدیک مش‪//‬و‪ .‬و همین پیام را‬
‫نیز برای دوستانم فرستاد‪ .‬به همس‪//‬رم گفتم‪ :‬ن‪//‬زد خ‪//‬انواده‌ات ب‪//‬رو و آنج‪//‬ا ب‪//‬اش ت‪//‬ا‬
‫اینکه هللا متعال در این باره‪ ،‬قضاوت کند‪.‬‬
‫کعب می‌گوید‪ :‬همسر هالل بن امیه نزد پیامبر اکرم ص آمد و گفت‪ :‬یا رس‪//‬ول‬
‫هللا! هالل بن امیه‪ ،‬پیرمرد افتاده‌ای است که خادمی ندارد؛ اگر به او خ‪//‬دمت کنم‪،‬‬
‫آزرده خاطر خواهی شد؟ فرم‪/‬ود‪« :‬خ‪/‬یر‪ ،‬ولی ب‪/‬ه ت‪/‬و نزدی‪/‬ک نش‪/‬ود»‪ .‬همس‪/‬رش‬
‫گفت‪ :‬سوگند به هللا که او هیچگونه حرکتی ندارد؛ سوگند به هللا‪ ،‬از زمانی که این‬
‫مسئله برایش پیش آمده است تا امروز‪ ،‬همچنان گریه می‌کند‪.‬‬
‫کعب می‌گوی‪//‬د‪ :‬یکی از اعض‪//‬ای خ‪//‬انواده‌ام پس از ش‪//‬نیدن این س‪//‬خن‪ ،‬ب‪//‬ه من‬
‫گفت‪ :‬چقدر خ‪//‬وب ب‪//‬ود ک‪//‬ه از رس‪//‬ول هللا ص اج‪//‬ازه می‌گرف‪//‬تی ت‪//‬ا هم‪//‬انطور ک‪//‬ه‬
‫همسر هالل بن امیه را اجازه داد به همسرت ن‪//‬یز اج‪//‬ازه می‌داد ت‪//‬ا ب‪//‬ه ت‪//‬و خ‪//‬دمت‬
‫کند‪ .‬گفتم‪ :‬در این مورد از رس‪//‬ول هللا ص اج‪//‬ازه نمی‌گ‪//‬یرم؛ زی‪//‬را ج‪//‬واب پیامبر‬
‫اکرم ص را در این باره نمی‌دانم؛ چرا که من مردی ج‪//‬وان هس‪//‬تم‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬ده‬
‫شب دیگر نیز صبر کردم تا پنجاه شب کامل از زمانی که رسول هللا ص مردم را‬
‫از سخن گفتن با ما بازداشته بود‪ ،‬گذشت‪ .‬پس هنگامی ک‪//‬ه نم‪//‬از ص‪//‬بح پنج‪//‬اهمین‬
‫شب را خوانده و بر بام یکی از خانه‌هایم به همان حالتی که هللا متعال ذک‪//‬ر نم‪//‬وده‬
‫است یعنی زمین ب‪//‬ا تم‪//‬ام وس‪//‬عتش ب‪//‬ر من تن‪//‬گ آم‪//‬ده ب‪//‬ود‪ ،‬نشس‪//‬ته ب‪//‬ودم‪ ،‬ناگه‪//‬ان‬
‫صدای ندا دهنده‌ای را شنیدم که باالی کوه سلع رفته بود و با صدای بلند می‌گفت‪:‬‬
‫ای کعب بن مال‪/‬ک! ت‪/‬و را بش‪/‬ارت ب‪/‬اد‪ .‬از ش‪/‬نیدن این س‪/‬خن‪ ،‬ب‪/‬ه س‪/‬جده افت‪/‬ادم و‬
‫دانس‪/‬تم ک‪/‬ه گشایش‪/‬ی حاص‪//‬ل ش‪/‬ده و رس‪/‬ول هللا ص بع‪/‬د از خوان‪/‬دن نم‪/‬از ص‪/‬بح‪،‬‬
 ‫‪413‬‬ ‫‪ -62‬کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‬

‫پذیرفته شدن توبه‌ی ما را از جانب هللا متعال اعالم نموده است؛ بدین جهت‪ ،‬مردم‬
‫براه افتاده‌اند و ما را بشارت می‌دهند‪.‬‬
‫به هرحال‪ ،‬تعدادی بسوی دوستانم (آن دو نفر) براه افتادن‪//‬د ت‪//‬ا آنه‪//‬ا را بش‪//‬ارت‬
‫دهند‪ .‬همچنین مردی اسبش را بسوی من تاخت و دیگری از طایفه‌ی اس‪//‬لم‪ ،‬پیاده‬
‫دوید و صدایش زودتر از اسب به من رسید‪ .‬هنگامی که آن شخصی ک‪/‬ه ص‪//‬دایش‬
‫را شنیده بودم‪ ،‬برای عرض تبریک نزد من آمد‪ ،‬لباسهایم را بیرون آوردم و بخ‪//‬اطر‬
‫بشارتی که به من داده بود ب‪/‬ه او عطا ک‪/‬ردم‪ .‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه الل‪/‬ه ک‪/‬ه در آن وقت‪ ،‬لب‪/‬اس‬
‫دیگری نداشتم؛ بدین جهت‪ ،‬دو لباس (ازار و ردایی) ب‪//‬ه ع‪/‬اریت گ‪//‬رفتم و پوش‪//‬یدم و‬
‫بسوی رسول الله ص براه افت‪//‬ادم‪ .‬م‪//‬ردم‪ ،‬گ‪//‬روه گ‪//‬روه ب‪//‬ه اس‪//‬تقبال من می‌آمدن‪//‬د و‬
‫بخاطر پذیرفته شدن توبه‌ام به من‪ ،‬تبریک ع‪/‬رض می‌کردن‪/‬د و می‌گفتن‪/‬د‪ :‬پ‪/‬ذیرش‬
‫توبه‌ات از جانب هللا متعال‪ ،‬مبارک باد‪ .‬تا اینکه وارد مس‪//‬جد ش‪//‬دم؛ در آنج‪//‬ا دی‪//‬دم‬
‫که رسول هللا ص نشسته و م‪/‬ردم‪ ،‬اط‪/‬رافش را گرفته‌ان‪/‬د‪ .‬ب‪/‬ا دی‪/‬دن من‪ ،‬طلح‪/‬ه بن‬
‫عبیدهللا بلند شد و بسوی من دوی‪//‬د و ب‪//‬ا من مص‪//‬افحه ک‪//‬رد و ب‪//‬ه من تبری‪//‬ک گفت‪.‬‬
‫بخدا سوگند‪ ،‬بجز او کسی دیگر از مهاجرین‪ ،‬بلند نشد‪ .‬و من این برخ‪//‬ورد طلح‪//‬ه‬
‫را فراموش نمی‌کنم‪ .‬پس هنگامی که ب‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص س‪//‬الم دادم‪ ،‬در ح‪//‬الی ک‪//‬ه‬
‫چهره‌اش از خوشحالی می‌درخشید‪ ،‬فرمود‪« :‬تو را به بهترین روزی که از م‪//‬ادر‬
‫متولد شده‌ای و هم اکنون بر تو گذشته است‪ ،‬بشارت می‌دهم»‪ .‬پرسیدم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول‬
‫هللا! آیا این بشارت از جانب شماس‪//‬ت و ی‪//‬ا از س‪//‬وی هللا متع‪//‬ال می‌باش‪//‬د؟ فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«خیر‪ ،‬بلکه از جانب هللا متعال است»‪ .‬قابل یاد آوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه هنگ‪//‬ام خوش‪//‬حال‬
‫شدن‪ ،‬چهره‌ی مبارکش ص مانند قرص ماه‪ ،‬می‌درخشید و ما این حالت ایش‪//‬ان را‬
‫می‌دانستیم‪ .‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه روب‪/‬رویش نشس‪/‬تم‪ ،‬گفتم‪ :‬ی‪/‬ا رس‪/‬ول هللا! یکی از ش‪/‬رایط‬
‫ت‪//‬وبه‌ام اینس‪//‬ت ک‪//‬ه ام‪//‬والم را در راه هللا و پیامبرش‪ ،‬ص‪//‬دقه دهم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬بعضی از ام‪//‬والت را ب‪//‬رای خ‪//‬ود‪ ،‬نگ‪//‬ه دار؛ این‪ ،‬ب‪//‬رایت به‪//‬تر اس‪//‬ت»‪.‬‬
‫گفتم‪ :‬پس سهمیه‌ای را که از خیبر‪ ،‬نصیبم شده است‪ ،‬نگه می‌دارم‪.‬‬
‫سپس گفتم‪ :‬یا رسول هللا! همانا هللا متعال م‪//‬را بخ‪//‬اطر راس‪//‬تگویی‪ ،‬نج‪//‬ات داد؛‬
‫یکی دیگر از شرایط توبه‌ام این است که تا زمانی که زنده‌ام هرگز دروغ نگ‪//‬ویم‪.‬‬
‫سوگند به هللا‪ ،‬از زمانی که این سخنان را به رس‪//‬ول هللا ص گفتم ت‪//‬ا کن‪//‬ون‪ ،‬کس‪//‬ی‬
‫را در میان مسلمانان‪ ،‬سراغ ندارم که در راس‪/‬تگویی به‪/‬تر از من م‪/‬ورد آزم‪/‬ایش‬
‫هللا متعال‪ ،‬قرار گیرد‪ .‬و از آن هنگام تاکنون‪ ،‬هیچگ‪//‬اه قص‪//‬د دروغ گفتن نک‪//‬رده‌ام‬
‫و امیدوارم که هللا متعال در باقیمانده‌ی عمرم نیز مرا حفاظت کند‪.‬‬
‫هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ر رس‪//‬ولش این آی‪//‬ات را ن‪//‬ازل فرم‪//‬ود‪َّ﴿ :‬لَق د َّت اَب ٱُهَّلل َع َلى ٱلَّنِبِّي‬
‫َو ٱۡل ُم َٰه ِج ِر يَن َو ٱَأۡلنَص اِر ٱَّلِذ يَن ٱَّتَبُعوُه ِفي َس اَع ِة ٱۡل ُع ۡس َر ِة ِم ۢن َبۡع ِد َم ا َك اَد َيِز يُغ ُقُل وُب‬
‫َفِر يٖق ِّم ۡن ُهۡم ُثَّم َتاَب َع َلۡي ِهۚۡم ِإَّن ۥُه ِبِهۡم َر ُء و‪ٞ‬ف َّر ِح ي‪ٞ‬م ‪َ ١١٧‬و َع َلى ٱلَّثَٰل َث ِة ٱَّل ِذ يَن ُخ ِّلُف وْا َح َّتٰٓى‬
‫ِإَذ ا َض اَقۡت َع َلۡي ِهُم ٱَأۡلۡر ُض ِبَم ا َر ُح َبۡت َو َض اَقۡت َع َلۡي ِهۡم َأنُفُس ُهۡم َو َظُّن ٓو ْا َأن اَّل َم ۡل َج َأ ِم َن‬
‫ٱِهَّلل ِإٓاَّل ِإَلۡي ِه ُثَّم َتاَب َع َلۡي ِهۡم ِلَيُتوُبٓو ْۚا ِإَّن ٱَهَّلل ُهَو ٱلَّتَّواُب ٱل‪َّ//‬ر ِح يُم ‪َٰٓ ١١٨‬يَأُّيَه ا ٱَّل ِذ يَن َء اَم ُن وْا‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪414‬‬

‫ٱَّتُقوْا ٱَهَّلل َو ُك وُنوْا َم َع ٱلَّٰص ِدِقيَن ‪[ ﴾١١٩‬التوبة‪« .]119-117 :‬هللا متعال‪ ،‬توبه‌ی پیامبر و‬
‫مه‪//‬اجرین و انص‪//‬ار را پ‪//‬ذیرفت؛ آن کس‪//‬انی ک‪//‬ه از رس‪//‬ول هللا ص در لحظه‌ی دش‪//‬وار‪،‬‬
‫پیروی کردند بعد از آنکه دل‌های گروهی از آنان‪ ،‬نزدیک بود‪ ،‬منح‪//‬رف ش‪//‬ود؛ ب‪//‬از هم‬
‫هللا متعال توبه‌ی آنان را پذیرفت؛ چرا که هللا متع‪//‬ال‪ ،‬رؤوف و مهرب‪//‬ان اس‪//‬ت‪ .‬همچ‪//‬نین‬
‫هللا متعال توبه‌ی آن سه نفری را پذیرفت که پذیرش توبه‌ی آنان به تأخیر افتاد و زمین با‬
‫همه‌ی وسعتش بر آنان‪ ،‬تنگ شد و از خودشان نیز به تنگ آمدند‪ .‬ـ و سرانجام ـ دانستند‬
‫که هیچ پناهگاهی از خدا جز بازگشت بس‪//‬وی او ندارن‪//‬د؛ پس هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه آن‪//‬ان توفیق‬
‫توبه داد تا توبه کنند؛ همانا هللا متعال‪ ،‬بسیار توبه پذیر و مهربان اس‪//‬ت؛ ای مؤمن‪//‬ان! از‬
‫خدا بترسید و با راستگویان باشید»‪.‬‬
‫کعب می‌گوید‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا‪ ،‬هللا متع‪/‬ال پس از اینک‪/‬ه م‪/‬را ب‪/‬ه اس‪/‬الم‪ ،‬ه‪/‬دایت‬
‫کرد‪ ،‬هیچ نعمتی بزرگتر از صداقت با رسول هللا ص ب‪//‬ه من عطا نفرم‪//‬ود؛ چ‪//‬را‬
‫ک‪//‬ه اگ‪//‬ر دروغ می‌گفتم‪ ،‬مانن‪//‬د کس‪//‬انی ک‪//‬ه دروغ گفتن‪//‬د‪ ،‬هالک می‌ش‪//‬دم؛ زی‪//‬را هللا‬
‫متع‪//‬ال‪ ،‬هنگ‪//‬ام ن‪//‬زول وحی‪ ،‬ب‪//‬دترین س‪//‬خنانی را ک‪//‬ه ب‪//‬ه کس‪//‬ی می‌گوی‪//‬د‪ ،‬نث‪//‬ار‬
‫دروغگویان ک‪//‬رد؛ چنانک‪//‬ه فرم‪//‬ود‪َ﴿ :‬س َيۡح ِلُفوَن ِبٱِهَّلل َلُك ۡم ِإَذ ا ٱنَقَلۡب ُتۡم ِإَلۡي ِهۡم ِلُتۡع ِرُض وْا‬
‫َع ۡن ُهۖۡم َفَأۡع ِرُض وْا َع ۡن ُهۖۡم ِإَّنُهۡم ِر ۡج ۖ‪ٞ‬س َو َم ۡأ َو ٰى ُهۡم َجَهَّنُم َج َز ٓاَۢء ِبَم ا َك اُنوْا َيۡك ِس ُبوَن ‪٩٥‬‬
‫َيۡح ِلُفوَن َلُك ۡم ِلَتۡر َض ۡو ْا َع ۡن ُهۖۡم َفِإن َتۡر َض ۡو ْا َع ۡن ُهۡم َف ِإَّن ٱَهَّلل اَل َيۡر َض ٰى َع ِن ٱۡل َق ۡو ِم ٱۡل َٰف ِس ِقيَن‬
‫‪[ ﴾٩٦‬التوبة‪.]96-95 :‬‬
‫«ـ ای پیامبر ـ شما و مسلمانان هنگامی که بسوی آنان بازگردید‪ ،‬ب‪//‬رای ش‪//‬ما ب‪//‬ه ن‪//‬ام‬
‫هللا سوگند یاد می‌کنند تا از آنان‪ ،‬صرف نظ‪//‬ر کنید؛ پس ش‪//‬ما از آن‪//‬ان‪ ،‬روی بگردانید؛‬
‫زیرا آنها پلیدند و به خ‪/‬اطر کاره‪/‬ایی ک‪//‬ه انج‪/‬ام می‌دهن‪/‬د‪ ،‬جایگاهش‪//‬ان در دوزخ اس‪//‬ت؛‬
‫برای شما سوگند یاد می‌کنند تا از آنان‪ ،‬خشنود شوید؛ اگر شما از آنان‪ ،‬خوشنود ش‪//‬وید‪،‬‬
‫پس همانا هللا متعال از گروه فاسقان‪ ،‬خشنود نخواهد شد»‪.‬‬
‫کعب می‌گوید‪ :‬ما ظاهرًا از آن گروه که نزد رسول هللا ص آمدند و سوگند ی‪//‬اد‬
‫کردند‪ ،‬و پیامبر اکرم ص از آنه‪/‬ا پ‪/‬ذیرفت و ب‪/‬ا آن‪/‬ان بیعت ک‪/‬رد و برایش‪/‬ان طلب‬
‫استغفار نمود‪ ،‬عقب افتادیم و رس‪//‬ول هللا ص مس‪//‬ئله‌ی م‪//‬ا را ت‪//‬ا هنگ‪//‬ام داوری هللا‬
‫متعال‪ ،‬به ت‪//‬أخیر ان‪//‬داخت؛ ب‪//‬دینجهت فرم‪//‬ود‪َ﴿ :‬و َع َلى ٱلَّثَٰل َث ِة ٱَّل ِذ يَن ُخ ِّلُف وْا َح َّتٰٓى ِإَذ ا‬
‫َض اَقۡت َع َلۡي ِهُم ٱَأۡلۡر ُض ِبَم ا َر ُح َبۡت ﴾ [التوب‪//‬ة‪« .]118 :‬و همچ‪//‬نین ت‪//‬وبه‌ی س‪//‬ه نف‪//‬ری را‬
‫قبول کرد که مسئله ی آنان به تأخیر انداخته شد و زمین با همه‌ی وسعتش بر آنان‪ ،‬تنگ‬
‫گردید»‪.‬‬
‫کعب می‌گوید‪ :‬آنچه هللا متعال در آیه‌ی فوق‪ ،‬ذکر کرده است‪ ،‬بازمان‪//‬دن م‪//‬ا از‬
‫جهاد نیست؛ بلکه بازماندن و به ت‪//‬أخیر ان‪//‬داختن مس‪//‬ئله‌ی م‪//‬ا از کس‪//‬انی اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫برای رسول هللا ص عذر آوردند و س‪//‬وگند ی‪//‬اد کردن‪//‬د و پیامبر اک‪//‬رم ص ن‪//‬یز از‬
‫آنان پذیرفت‪.‬‬
 ‫‪415‬‬ ‫‪ -62‬کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‬

‫باب (‪ :)4‬قبول توبه‌ی شخصی که صد نفر را به قتل رساند‬

‫‪1919‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْل ُخ ْد ِر ِّي س‪َ :‬أَّن َنِبَّى الَّلِه ص َقاَل ‪َ« :‬ك اَن ِفيَم ْن َك اَن َقْب َلُك ْم‬
‫َر ُجٌل َقَتَل ِتْس َع ًة َو ِتْس ِع يَن َنْف ًسا‪َ ،‬فَس َأَل َع ْن َأْع َلِم َأْه ِل اَألْر ِض َف ُدَّل َع َلى َر اِهٍب ‪َ ،‬فَأَت اُه‬
‫َفَقاَل ‪ِ :‬إَّنُه َقَتَل ِتْس َع ًة َو ِتْس ِع يَن َنْف ًسا‪َ ،‬فَهْل َلُه ِم َن َتْو َبٍة ؟ َفَقاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬فَقَتَلُه‪َ ،‬فَك َّمَل ِبِه ِم اَئ ًة‪،‬‬
‫ُثَّم َس َأَل َع ْن َأْع َلِم َأْهِل اَألْر ِض َفُدَّل َع َلى َر ُج ٍل َعاِلٍم َفَقاَل ‪ِ :‬إَّنُه َقَتَل ِم اَئَة َنْف ٍس ‪َ ،‬فَهْل َل ُه‬
‫ِم ْن َتْو َبٍة ؟ َفَقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬و َم ْن َيُحوُل َبْيَنُه َو َبْي َن الَّتْو َبِة ؟ اْنَطِلْق ِإَلى َأْر ِض َك َذ ا َو َك َذ ا‪َ ،‬ف ِإَّن‬
‫ِبَها ُأَناًسا َيْع ُبُد وَن الَّلَه‪َ ،‬فاْع ُبِد الَّل َه َتَع الَی َم َع ُهْم ‪َ ،‬و َال َتْر ِج ْع ِإَلى َأْر ِض َك َفِإَّنَه ا َأْر ُض‬
‫َس ْو ٍء ‪َ ،‬فاْنَطَلَق َح َّتى ِإَذ ا َنَص َف الَّطِر يَق َأَتاُه اْلَم ْو ُت ‪َ ،‬فاْخ َتَص َم ْت ِفي‪ِ/‬ه َم َالِئَك ُة الَّر ْح َم ِة‬
‫َو َم َالِئَك ُة اْلَع َذ اِب ‪َ ،‬فَق اَلْت َم َالِئَك ُة الَّر ْح َم ِة ‪َ ،‬ج اَء َتاِئًب ا ُم ْق ِبًال ِبَقْلِب ِه ِإَلى الَّل ِه ‪َ ،‬و َق اَلْت‬
‫َم َالِئَك ُة اْلَع َذ اِب ‪ِ :‬إَّنُه َلْم َيْع َم ْل َخ ْيًر ا َقُّط‪َ ،‬فَأَتاُهْم َم َلٌك ِفي ُص وَر ِة آَد ِمٍّى ‪َ ،‬فَج َع ُل وُه َبْيَنُهْم ‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪ِ :‬قيُسوا َم ا َبْي َن اَألْر َض ْي ِن ‪َ ،‬فِإَلى َأَّيِتِهَم ا َك اَن َأْد َنى َفُهَو َل ُه‪َ ،‬فَقاُس وُه َفَو َج ُدوُه َأْد َنى‬
‫ِإَلى اَألْر ِض اَّلِتي َأَر اَد‪َ ،‬فَقَبَض ْت ُه َم َالِئَك ُة الَّر ْح َم ِة » َقاَل َقَتاَد ُة‪َ ،‬فَق اَل اْل َح َس ُن ‪ُ :‬ذ ِك َر َلَن ا‬
‫َأَّنُه َلَّم ا َأَتاُه اْل َم ْو ُت َنَأى ِبَص ْد ِر ِه ‪( .‬م‪)2766/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرم‪//‬ود‪« :‬در میان یکی‬
‫از امتهای گذشته‪ ،‬مردی وج‪//‬ود داش‪//‬ت ک‪//‬ه ن‪//‬ود و ن‪//‬ه نف‪//‬ر را کش‪//‬ت؛ س‪//‬پس در‬
‫م‪//‬ورد ع‪//‬المترین ش‪//‬خص روی زمین پرس‪//‬ید‪ .‬م‪//‬ردم یکی از راهب‪//‬ان را ب‪//‬ه او‬
‫معرفی کردند‪ .‬او نزد آن راهب رفت و گفت‪ :‬من نود و نه نفر کشته‌ام؛ آی‪//‬ا راه‬
‫توبه‌ای برایم وجود دارد؟ راهب گفت‪ :‬خیر‪ .‬پس او را هم کشت و ب‪//‬ا کش‪//‬تن او‬
‫ص‪//‬د نف‪//‬ر را کام‪//‬ل ک‪//‬رد‪ .‬و همچن‪//‬ان در م‪//‬ورد ع‪//‬المترین ش‪//‬خص روی زمین‬
‫پرسید‪ .‬این بار‪ ،‬مردی دانشمند را ب‪//‬ه او مع‪//‬رفی کردن‪//‬د‪ .‬ن‪//‬زد او رفت و گفت‪:‬‬
‫من صد نفر را کش‪//‬ته‌ام؛ آی‪//‬ا ب‪//‬رای من راه ت‪//‬وبه‌ای وج‪//‬ود دارد؟ آن م‪//‬رد گفت‪:‬‬
‫بله‪ ،‬چه کسی می‌تواند میان ش‪//‬ما و توب‪//‬ه‪ ،‬م‪//‬انعی ایجادکن‪//‬د؟ ب‪//‬ه فالن س‪//‬رزمین‬
‫برو؛ زیرا در آنجا انسان‌های عابدی زندگی می‌کنند؛ تو هم ب‪//‬ا آنه‪//‬ا ب‪//‬ه عب‪//‬ادت‬
‫الله بپرداز و به سرزمین خودت برنگرد؛ زیرا که سرزمین بدی است‪ .‬آن مرد‬
‫به راه افتاد و نصف راه را پیم‪//‬ود ک‪//‬ه م‪//‬رگ ب‪//‬ه س‪//‬راغش آم‪//‬د‪ .‬اینج‪//‬ا ب‪//‬ود ک‪//‬ه‬
‫فرشتگان رحمت و عذاب در مورد او دچ‪//‬ار اختالف ش‪//‬دند؛ فرش‪//‬تگان رحمت‬
‫گفتند‪ :‬او در حالی که توبه کرده و قلبش متوجه خدا بوده‪ ،‬به اینجا آم‪//‬ده اس‪//‬ت‪.‬‬
‫فرشتگان عذاب گفتند‪ :‬او هرگز عمل خوبی انجام ن‪//‬داده اس‪//‬ت‪ .‬در این هنگ‪//‬ام‪،‬‬
‫فرشته‌ای به شکل انسان‪ ،‬نزد آنها آم‪//‬د‪ .‬فرش‪//‬تگان رحمت و ع‪//‬ذاب‪ ،‬او را َح َک م‬
‫قرار دادند؛ وی گفت‪ :‬فاصله‌ی این شخص را با هریک از دو سرزمین (خوب‬
‫و بد) اندازه بگیرید؛ به هریک از آنها که نزدیک‪//‬تر ب‪//‬ود‪ ،‬ب‪//‬ه هم‪//‬ان س‪//‬رزمین‪،‬‬
‫تعلق می‌گیرد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬فرش‪//‬تگان‪ ،‬فاص‪//‬له اش را ت‪//‬ا ه‪//‬ردو س‪//‬رزمین ان‪//‬دازه‬
‫گرفتند‪ .‬او را به سرزمین مقصد‪ ،‬نزدیکتر یافتند و اینگون‪//‬ه فرش‪//‬تگان رحمت‪،‬‬
‫او را تحویل گرفتن‪//‬د‪ .‬قت‪//‬اده می‌گوی‪//‬د ‪ :‬حس‪//‬ن گفت‪ :‬ب‪//‬رای م‪//‬ا ذک‪//‬ر کرده‌ان‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫هنگام مرگ‪ ،‬سینه خیز از سرزمین بد دور شد‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪416‬‬

‫(در بعضی از روایت‪ ،‬آمده است که‪ :‬هللا متعال ب‪//‬ه روس‪//‬تای مقص‪//‬دف دس‪//‬تور‬
‫داد که نزدیک شود و به روستای مبدأ‪ ،‬دستور داد که دور شود؛ آنگاه‪ ،‬فرش‪//‬تگان‬
‫او را به روستای مقصد‪ ،‬ی‪//‬ک وجب‪ ،‬نزدیک‪//‬تر یافتن‪//‬د؛ در نتیج‪//‬ه‪ ،‬م‪//‬ورد مغف‪//‬رت‬
‫قرار گرفت)‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬هرکس‪ ،‬قبل از طلوع خورشید از مغرب‪ ،‬توبه کند‪ ،‬هللا متعال توبه‌اش را می‌پذیرد‬
‫‪1920‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َت اَب َقْب َل َأْن َتْطُل َع‬
‫الَّش ْم ُس ِم ْن َم ْغ ِرِبَها َتاَب ُهَّللا َع َلْيِه»‪( .‬م‪)2703/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هر کس‪ ،‬قب‪//‬ل از طل‪//‬وع‬
‫خورشید از مغرب‪ ،‬توبه کند‪ ،‬هللا متعال توبه‌اش را می‌پذیرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬قبول توبه‌ی کسی که شب و روز‪ ،‬گناه می‌کند‬
‫‪1921‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س‪َ ،‬ع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّن َهَّللا ﻷ َيْبُس ُط َيَد ُه ِبالَّلْي ِل ِلَيُت وَب‬
‫ُمِس ىُء الَّنَهاِر ‪َ ،‬و َيْبُس ُط َيَد ُه ِبالَّنَهاِر ِلَيُتوَب ُمِس ىُء الَّلْيِل ‪َ ،‬ح َّتى َتْطُلَع الَّش ْم ُس ِم ْن َم ْغ ِر ِبَها»‪.‬‬
‫(م‪)2759/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی اشعری س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬هللا متع‪//‬ال ش‪//‬بانه‬
‫دستش را دراز می‌نماید تا بنده‌ای که در روز‪ ،‬مرتکب گناه شده است‪ ،‬توب‪//‬ه کن‪//‬د‪.‬‬
‫و روزه‪//‬ا‪ ،‬دس‪//‬تش را دراز می‌کن‪//‬د ت‪//‬ا گناهک‪//‬ار از گن‪//‬اه ش‪//‬بش توب‪//‬ه کن‪//‬د‪ ،‬و این‬
‫وضعیت‪ ،‬تا هنگام طلوع خورشید از مغرب‪ ،‬ادامه خواهد یافت»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬در مورد بخشیده شدن گناهان‬
‫‪1922‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬و اَّل ِذ ى َنْفِس ى ِبَي ِدِه َل ْو َلْم‬
‫ُتْذ ِنُبوا َلَذ َهَب ُهَّللا ِبُك ْم ‪َ ،‬و َلَج اَء ِبَقْو ٍم ُيْذ ِنُبوَن ‪َ ،‬فَيْسَتْغ ِفُروَن َهَّللا‪َ ،‬فَيْغ ِفُر َلُهْم »‪( .‬م‪)2749/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از ابوهریره س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه‬
‫ذاتی که جانم در دست اوست‪ ،‬اگر شما گناه نمی‌کردی‪/‬د‪ ،‬هللا متع‪/‬ال ش‪/‬ما را از بین‬
‫می‌برد و ملتی را می‌آورد که گناه کنن‪//‬د و از هللا متع‪//‬ال طلب بخش‪//‬ش نماین‪//‬د؛ پس‬
‫هللا متعال آنان را می‌بخشید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬درباره‌ی وسعت رحمت الهی و اینکه رحمتش بر غضبش‪ ،‬غلبه دارد‬
‫‪1923‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لَّم ا َقَض ى ُهَّللا اْلَخ ْل َق‪َ ،‬كَتَب‬
‫ِفي ِكَتاِبِه َع َلى َنْفِس ِه‪َ ،‬فُهَو َم ْو ُضوٌع ِع ْنَد ُه‪ِ :‬إَّن َر ْح َم ِتى َتْغ ِلُب َغ َض ِبي»‪( .‬م‪)2751/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‬
‫مخلوقات را آفری‪//‬د‪ ،‬در کت‪//‬ابی ک‪//‬ه ب‪//‬رای خ‪//‬ودش می‌نویس‪//‬د و ن‪//‬زد خ‪//‬ودش ب‪//‬االی‬
‫ع‪//‬رش‪ ،‬نگ‪//‬ه می‌دارد‪ ،‬چ‪//‬نین نوش‪//‬ت‪ :‬همان‪//‬ا رحمت من ب‪//‬ر خش‪//‬م‌ام‪ ،‬غلب‪//‬ه پیدا‬
‫می‌کند»‪.‬‬
‫ْن‬ ‫ْن‬‫َأ‬ ‫َة‬ ‫َق‬ ‫َّن‬
‫‪1924‬ـ َع ْن ِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ ،‬ع ِن ال ِبِّى ص اَل ‪ِ« :‬إَّن ِهَّلِل ِم اَئ َر ْح َم ٍة‪َ ،‬ز َل ِم َه ا‬ ‫َأ‬
‫َر ْح َم ًة َو اِح َد ًة َبْيَن اْلِج ِّن َو اِإل ْنِس َو اْلَبَهاِئِم َو اْلَهَو اِّم ‪َ ،‬فِبَها َيَتَع اَطُفوَن ‪َ ،‬و ِبَها َيَتَر اَحُم وَن ‪َ ،‬و ِبَها‬
 ‫‪417‬‬ ‫‪ -62‬کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‬

‫َتْع ِط ُف اْل َو ْح ُش َع َلى َو َل ِد َها‪َ ،‬و َأَّخ َر ُهَّللا ِتْس ًعا َو ِتْس ِع يَن َر ْح َم ًة‪َ ،‬ي ْر َحُم ِبَه ا ِع َب اَد ُه َي ْو َم‬
‫اْلِقَياَم ِة»‪( .‬م‪)2752/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال‪ ،‬رحمت را‬
‫به صد قسمت‪ ،‬تقسیم نموده است؛ یکی از آنها را در میان جن و انس و چارپای‪//‬ان‬
‫و گزن‪//‬دگان فرس‪//‬تاده اس‪//‬ت ک‪//‬ه ب‪//‬ه وس‪//‬یلهی آن‪ ،‬ب‪//‬ا یک‪//‬دیگر عطوفت و مهرب‪//‬انی‬
‫می‌کنند‪ .‬همچنین به وسیله‌ی همین رحمت است که حیوانات وحشی با فرزندانشان‬
‫مهربانی می‌نمایند‪ .‬و هللا متعال نود و نه قس‪/‬مت دیگ‪/‬ر را نگ‪/‬ه داش‪/‬ته اس‪/‬ت ت‪/‬ا در‬
‫روز قیامت‪ ،‬با آنها بندگانش را مورد رحمت قرار دهد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬رحمت و عذاب الهی‬
‫‪1925‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬لْو َيْع َلُم اْلُم ْؤ ِم ُن َم ا ِع ْن َد ِهَّللا ِم َن‬
‫اْلُع ُقوَبِة َم ا َطِمَع ِبَج َّنِتِه َأَح ٌد ‪َ ،‬و َلْو َيْع َلُم اْلَك اِفُر َم ا ِع ْن َد ِهَّللا ِم َن الَّرْح َم ِة َم ا َقِن َط ِم ْن َج َّنِت ِه‬
‫َأَح ٌد »‪( .‬م‪)2755/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬اگر مؤمن می‌دانست که‬
‫چگونه ع‪/‬ذاب و عقوب‪//‬تی ن‪//‬زد هللا متع‪//‬ال وج‪//‬ود دارد‪ ،‬هیچ کس‪ ،‬ب‪//‬ه طم‪//‬ع بهش‪//‬ت‬
‫نمی‌افت‪//‬اد‪ .‬همچ‪//‬نین اگ‪//‬ر ک‪//‬افر می‌دانس‪//‬ت ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال از چ‪//‬ه رحمت ب‪//‬زرگی‬
‫برخوردار است‪ ،‬هیچ‌کس از بهشت الهی ناامید نمی‌شد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬هللا متعال بر بندگانش‪ ،‬از مادر نسبت به فرزندش‪ ،‬مهربانتر است‬
‫‪1926‬ـ َع ْن ُع َم َر ْب ِن اْل َخ َّطاِب س َأَّنُه َقاَل ‪َ :‬قِد َم َع َلى َر ُسوِل الَّلِه ص ِبَس ْبٍى ‪َ ،‬ف ِإَذ ا‬
‫اْم َر َأٌة ِم َن الَّس ْبِى َتْبَتِغ ى‪ِ ،‬إَذ ا َو َج َد ْت َص ِبًّيا ِفي الَّس ْبِى َأَخ َذْت ُه َفَأْلَص َقْت ُه ِبَبْط ِنَه ا‬
‫َو َأْر َض َع ْت ُه‪َ ،‬فَقاَل َلَنا َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬أَتَر ْو َن َهِذِه اْل َم ْر َأَة َطاِر َح ًة َو َل َدَها ِفي الَّن اِر »؟‬
‫ُقْل َن ا‪َ :‬ال َو الَّل ِه ‪َ ،‬و ِه َى َتْق ِد ُر َع َلى َأْن َال َتْط َر َح ُه‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل الَّل ِه ص ‪َ« :‬لَّل ُه َأْر َح ُم‬
‫ِبِع َباِدِه ِم ْن َهِذِه ِبَو َلِد َها»‪( .‬م‪)2754/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عمر بن خطاب س می‌گوی‪//‬د‪ :‬تع‪//‬دادی اس‪//‬یر جنگی ن‪//‬زد رس‪//‬ول هللا ص‬
‫آوردند‪ .‬در میان آنان‪ ،‬زنی وجود داش‪//‬ت ک‪//‬ه در جس‪//‬تجوی فرزن‪//‬دش ب‪//‬ود‪ ،‬و ه‪//‬ر‬
‫ک‪//‬ودکی را ک‪//‬ه در میان اس‪//‬یران می‌دی‪//‬د‪ ،‬در آغ‪//‬وش می‌گ‪//‬رفت‪ ،‬ب‪//‬ه س‪//‬ینه‌اش‬
‫می‌چسباند و شروع به شیر دادنش می‌نمود‪ .‬رسول هللا ص خطاب ب‪//‬ه م‪//‬ا فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«آیا فکر می‌کنید این مادر‪ ،‬فرزن‪/‬دش را در آتش می‌ان‪/‬دازد»؟! گف‪/‬تیم‪ :‬خ‪/‬یر‪ ،‬اگ‪/‬ر‬
‫توانایی داشته باشد (مجبور به انداختن نباشد) نمی‌ان‪//‬دازد‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬بدانید ک‪//‬ه هللا‬
‫متعال‪ ،‬بر بندگانش از این مادر هم نسبت به فرزندش‪ ،‬مهربان‌تر است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬عمل هیچ‌کس باعث نجاتش نمی‌گردد‬
‫‪1927‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َأَّنَه ا َك اَنْت َتُق وُل‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬س ِّدُدوا َو َق اِر ُبوا‪،‬‬
‫َو َأْبِش ُروا‪َ ،‬فِإَّنُه َلْن ُيْد ِخَل اْلَج َّنَة َأَح ًدا َع َم ُل ُه» َق اُلوا‪َ :‬و َال َأْنَت ؟ َي ا َر ُس وَل ِهَّللا؟ َق اَل ‪َ« :‬و َال‬
‫َأَنا‪ِ ،‬إَّال َأْن َيَتَغ َّم َد ِنَى ُهَّللا ِم ْنُه ِبَر ْح َم ٍة‪َ ،‬و اْع َلُم وا َأَّن َأَح َّب اْلَع َم ِل ِإَلى ِهَّللا َأْد َوُم ُه َوِإْن َق َّل»‪.‬‬
‫(م‪)2818/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪418‬‬

‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گفت‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ش‪//‬ما ب‪//‬ه نیت اج‪//‬ر و ث‪//‬واب‪،‬‬
‫عمل کنید و راه اعتدال را در پیش گیرید و خوشحال باشید؛ زیرا اعمال هیچ یک‬
‫از شما باعث ورود شما به بهشت نمی‌گردد»‪ .‬صحابه عرض کردند‪ :‬حتی اعم‪//‬ال‬
‫شما یا رسول هللا؟! فرمود‪« :‬من هم به سبب اعم‪//‬الم وارد بهش‪//‬ت نمی‌ش‪//‬وم؛ مگ‪//‬ر‬
‫اینک‪//‬ه رحمت الهی‪ ،‬ش‪//‬امل ح‪//‬الم گ‪//‬ردد‪ .‬و بدانید ک‪//‬ه محبوب‪//‬ترین اعم‪//‬ال ن‪//‬زد هللا‬
‫متعال‪ ،‬عملی است که دوام بیشتری داشته باشد‪ ،‬اگرچه اندک باشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬هیچ‌کس در برابر بد و بیراه شنیدن‪ ،‬از هللا متعال صبر بیشتری ندارد‬
‫‪1928‬ـ َعن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َقْيٍس س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا َأَح ٌد َأْص َبَر َع َلى َأًذ ى‬
‫َيْس َم ُعُه ِم َن ِهَّللا َتَع اَلى‪ِ ،‬إَّنُهْم َيْج َع ُلوَن َلُه ِنًّد ا‪َ ،‬و َيْج َع ُل وَن َل ُه َو َل ًدا‪َ ،‬و ُه َو َم َع َذ ِل َك َي ْر ُز ُقُهْم‬
‫َو ُيَع اِفيِهْم َو ُيْع ِط يِهْم »‪( .‬م‪)2804/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عب‪//‬د هللا بن قیس (اب‪//‬و موس‪//‬ی اش‪//‬عری) س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬هیچ‌کس در برابر بد و بیراه شنیدن‪ ،‬از هللا متعال صبر بیش‪//‬تری ن‪//‬دارد؛‬
‫مردم برای او شریک‪ ،‬قرار می‌دهند و ادع‪//‬ا می‌کنن‪//‬د ک‪//‬ه فرزن‪//‬د دارد؛ ولی او ب‪//‬ا‬
‫وجود این‪ ،‬به آنان‪ ،‬رزق و تندرستی و نعمت‌های دیگر‪ ،‬عنایت می‌فرماید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬هیچ کس‪ ،‬با غیرت تر از هللا متعال نیست‬
‫‪1929‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َم ْسُعوٍد س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لْيَس َأَح ٌد َأَح َّب ِإَلْي ِه‬
‫اْلَم ْد ُح ِم َن ِهَّللا ﻷ‪ِ ،‬م ْن َأْج ِل َذ ِلَك َم َد َح َنْفَس ُه‪َ ،‬و َلْيَس َأَح ٌد َأْغ َيَر ِم َن ِهَّللا‪ِ ،‬م ْن َأْج ِل َذ ِل َك َح َّر َم‬
‫اْلَف َو اِح َش ‪َ ،‬و َلْيَس َأَح ٌد َأَح َّب ِإَلْي ِه اْلُع ْذ ُر ِم َن ِهَّللا‪ِ ،‬م ْن َأْج ِل َذ ِل َك َأْن َز َل اْلِكَت اَب َو َأْر َس َل‬
‫الُّر ُسَل »‪( .‬م‪)2760/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن مسعود س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هیچ کس حمد و‬
‫ثنا را به اندازه‌ی هللا متعال دوست ن‪//‬دارد؛ از این رو‪ ،‬خ‪//‬ودش را س‪//‬توده اس‪//‬ت‪ .‬و‬
‫هیچ کس‪ ،‬با غیرتتر از هللا متعال نیست؛ به همین سبب‪ ،‬کارهای زش‪//‬ت را ح‪//‬رام‬
‫ساخته است‪ .‬همچنین هیچ کس‪ ،‬عذر آوردن را بیشتر از هللا متعال‪ ،‬دوست ندارد؛‬
‫به همین دلیل‪ ،‬کتابها را نازل نموده و پیامبران را فرستاده است»‪.‬‬
‫‪1930‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َيَغ اُر‪َ ،‬وِإَّن اْلُم ْؤ ِم َن‬
‫َيَغاُر‪َ ،‬و َغْيَر ُة ِهَّللا َأْن َيْأِتَى اْلُم ْؤ ِم ُن َم ا َح َّر َم َع َلْيِه»‪( .‬م‪)2761/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه غ‪//‬یرت‬
‫می‌آید؛ مؤمن نیز به غیرت می‌آید‪ .‬و باید بدانید ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‪ ،‬زم‪//‬انی ب‪//‬ه غ‪//‬یرت‬
‫می‌آید که م‪//‬ؤمن‪ ،‬م‪//‬رتکب کاره‪//‬ایی ش‪//‬ود ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال‪ ،‬ب‪//‬رایش ح‪//‬رام گردانیده‬
‫است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬در مورد درگوشی صحبت کردن و اعتراف بنده به گناهانش‬
‫‪1931‬ـ َع ْن َص ْفَو اَن ْبِن ُم ْح ِرٍز َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُج ٌل ِال ْبِن ُع َم َر س‪َ :‬كْي َف َس ِم ْعَت‬
‫َر ُسوَل الَّلِه ص َيُقوُل ِفي الَّنْج َو ى؟ َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُتُه َيُقوُل‪ُ« :‬يْد َنى اْلُم ْؤ ِم ُن َي ْو َم اْلِقَياَم ِة ِم ْن َر ِّب ِه‬
‫ﻷ‪َ ،‬ح َّتى َيَضَع َع َلْيِه َكَنَفُه‪َ ،‬فُيَقِّرُر ُه ِبُذُنوِبِه‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬هْل َتْع ِرُف ؟ َفَيُقوُل‪َ :‬أْى َر ِّب َأْع ِرُف ‪َ ،‬قاَل ‪:‬‬
 ‫‪419‬‬ ‫‪ -62‬کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‬

‫َفِإِّنى َقْد َس َتْر ُتَها َع َلْيَك ِفي ال‪ُّ/‬د ْنَيا‪َ ،‬وِإِّنى َأْغ ِفُرَه ا َل َك اْلَي ْو َم ‪َ ،‬فُيْع َطى َص ِح يَفَة َحَس َناِتِه‪َ ،‬و َأَّم ا‬
‫اْلُكَّفاُر َو اْلُم َناِفُقوَن َفُيَناَدى ِبِهْم َع َلى ُر ُء وِس اْلَخَالِئِق‪َ :‬هُؤَالِء اَّلِذ يَن َك َذ ُبوا َع َلى الَّل ِه ﻷ»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)183‬‬
‫ترجمه‪ :‬صفوان بن محرز می‌گوید‪ :‬مردی ب‪//‬ه ابن عم‪//‬ر س گفت‪ :‬از رس‪//‬ول هللا‬
‫ص در م‪/‬ورد در‌گوش‪/‬ی ص‪/‬حبت ک‪/‬ردن چ‪/‬ه ش‪/‬نیده‌ای؟ عب‪/‬د هللا بن عم‪/‬ر ل گفت‪:‬‬
‫شنیدم که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬هللا متعال بن‪//‬ده‌ی م‪//‬ؤمن را ن‪//‬زد‬
‫خود فرا می‌خواند و در آغوش می‌گ‪//‬یرد و ب‪//‬ه دور از انظ‪//‬ار دیگ‪//‬ران‪ ،‬از او‪ ،‬ب‪//‬ه‬
‫گناهانش اعتراف می‌گیرد و به او می‌فرماید‪ :‬آیا فالن گن‪//‬اه را ب‪//‬ه ی‪//‬اد داری؟ بن‪//‬ده‬
‫می‌گوید‪ :‬بلی‪ ،‬ای پروردگار من!‬
‫آنگاه‪ ،‬هللا متعال می‌فرماید‪ :‬در دنیا گناهانت را پوش‪//‬انیدم؛ ام‪//‬روز ن‪//‬یز آنه‪//‬ا را‬
‫(می پوشانم و) مورد مغفرت قرار می‌دهم‪ .‬سپس‪ ،‬کارنامه‌ی اعم‪//‬ال ص‪//‬الح ب‪//‬ه او‬
‫داده می‌شود‪ .‬اما کفار و منافقین را در انظار عم‪//‬ومی ص‪//‬دا می‌زنن‪//‬د و می‌گوین‪//‬د‪:‬‬
‫اینها کسانی هستند که بر هللا متعال دروغ گفته‌اند؛ بدانید که لعنت و نف‪//‬رین هللا ب‪//‬ر‬
‫ستمکاران است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬دیدن هللا متعال‬
‫‪1932‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاُلوا‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬ه ْل َن َر ى َر َّبَن ا َي ْو َم اْلِقَياَم ِة؟‬
‫َقاَل ‪َ« :‬هْل ُتَض اُّر وَن ِفي ُر ْؤ َيِة الَّش ْم ِس ِفي الَّظِهيَرِة‪َ ،‬لْيَس ْت ِفي َسَح اَبٍة»؟ َقاُلوا‪َ :‬ال‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫«َفَهْل ُتَض اُّر وَن ِفي ُر ْؤ َيِة اْلَقَم ِر َلْيَلَة اْلَبْد ِر ‪َ ،‬لْيَس ِفي َسَح اَبٍة»؟ َقاُلوا‪َ :‬ال‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬فَو اَّل ِذ ى‬
‫َنْفِس ى ِبَيِدِه َال ُتَض اُّر وَن ِفي ُر ْؤ َيِة َر ِّبُك ْم ِإَّال َك َم ا ُتَض اُّر وَن ِفي ُر ْؤ َي ِة َأَح ِدِهَم ا‪َ ،‬ق اَل َفَيْلَقى‬
‫اْلَع ْبَد َفَيُقوُل‪َ :‬أْى ُفْل َأَلْم ُأْك ِرْم َك‪َ ،‬و ُأَسِّو ْد َك ‪َ ،‬و ُأَز ِّو ْج َك ‪َ ،‬و ُأَس ِّخ ْر َلَك اْلَخْيَل َو اِإل ِب َل ‪َ ،‬و َأَذ ْر َك‬
‫َتْر َأُس َو َتْر َبُع؟ َفَيُقوُل‪َ :‬بَلى‪ ،‬أی رِّب َقاَل َفَيُقوُل‪َ :‬أَفَظَنْنَت َأَّنَك ُم َالِقَّى ؟ َفَيُقوُل‪َ :‬ال‪َ ،‬فَيُق وُل‪:‬‬
‫َفِإِّنى َأْنَس اَك َك َم ا َنِس يَتِنى‪ُ ،‬ثَّم َيْلَقى الَّثاِنَى َفَيُقوُل‪َ :‬أْى ُفْل َأَلْم ُأْك ِرْم َك ‪َ ،‬و ُأَسِّو ْد َك ‪َ ،‬و ُأَز ِّو ْج َك‪،‬‬
‫َو ُأَس ِّخ ْر َلَك اْلَخْيَل ‪َ ،‬و اِإل ِبَل ‪َ ،‬و َأَذ ْر َك َتْر َأُس َو َتْر َبُع؟ َفَيُقوُل ‪َ:‬بَلى‪َ ،‬أْى َر ِّب َفَيُق وُل‪َ :‬أَفَظَنْنَت‬
‫َأَّنَك ُم َالِقَّى ؟ َفَيُقوُل‪َ :‬ال‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬فِإِّنى َأْنَس اَك َك َم ا َنِس يَتِنى‪ُ ،‬ثَّم َيْلَقى الَّث اِلَث َفَيُق وُل َل ُه ِم ْث َل‬
‫َذ ِلَك‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬يا َر ِّب آَم ْنُت ِب َك َو ِبِكَتاِب َك َو ِبُرُس ِلَك َو َص َّلْيُت َو ُص ْم ُت َو َتَص َّد ْقُت ‪َ ،‬و ُيْثِنى‬
‫ِبَخْيٍر َم ا اْسَتَطاَع‪َ ،‬فَيُقوُل َهُهَنا ِإًذ ا‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم ُيَق اُل َل ُه‪ :‬اآلَن َنْبَع ُث َش اِهَدَنا َع َلْي َك‪َ ،‬و َيَتَفَّك ُر‬
‫ِفي َنْفِس ِه‪َ :‬م ْن َذ ا اَّل ِذ ي َيْش َهُد َع َلَّى ؟ َفُيْخ َتُم َع َلى ِفي ‪ِ/‬ه‪َ ،‬و ُيَق اُل ِلَفِخ ِذِه َو َلْح ِم ِه َوِع َظاِم ِه‪:‬‬
‫اْنِطِقى‪َ ،‬فَتْنِط ُق َفِخ ُذ ُه َو َلْح ُم ُه َو ِع َظاُم ُه ِبَع َم ِل ِه‪َ ،‬و َذ ِل َك ِلُيْع ِذَر ِم ْن َنْفِس ِه‪َ ،‬و َذ ِل َك اْلُم َن اِفُق‪،‬‬
‫َو َذ ِلَك اَّلِذ ي َيْسَخ ُط ُهَّللا َع َلْيِه»‪( .‬م‪)2968/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره روایت می‌کند که جمعی از مردم به رسول هللا صلى هللا علیه‬
‫وآله وسلم گفتند‪ :‬یا رسول هللا! آیا ما روز قیامت‪ ،‬پرودگارمان را می‌بینیم؟ رسول‬
‫هللا صلى هللا علیه وآله وسلم فرمود‪« :‬آی‪//‬ا در دی‪//‬دن خورش‪//‬ید در ی‪//‬ک روز آفت‪//‬ابی‬
‫برای شما مزاحمتی ایجاد می‌شود»؟ گفتند‪ :‬نه یا رسول هللا‪ .‬فرمود‪« :‬آیا در دی‪//‬دن‬
‫ماه شب چهارده که ابری نباشد‪ ،‬برای شما مشکلی پپیش می‌آید و مزاحمتی ایج‪//‬اد‬
‫می‌شود»؟ صحابه رضوان هللا علیهم جواب دادند‪ :‬نه یا رسول هللا‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪420‬‬

‫پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله وس‪//‬لم فرم‪//‬ود‪« :‬هماهنگون‪//‬ه ک‪//‬ه در دی‪//‬دن م‪//‬اه و‬
‫خورش‪//‬ید هیچ مش‪//‬کلی نداری‪//‬د‪ ،‬در دی‪//‬دن پروردگارت‪//‬ان هم هیچ مش‪//‬کلی نخواهید‬
‫داشت»‪ .‬روز قیامت‪ ،‬الل‪/‬ه متع‪/‬ال بن‪/‬ده اش را مالقات می‌کن‪/‬د و می‌گوی‪/‬د‪ :‬آی‪/‬ا ب‪/‬ه ت‪/‬و‬
‫عزت و احترام عن‪//‬ایت نک‪//‬ردم؟ آی‪//‬ا ت‪//‬و را ص‪//‬احب همس‪//‬ر نگردان‪//‬دم؟ آی‪//‬ا اس‪/‬ب‌ها و‬
‫شتران زیادی در اختیار تو نگذاشتم؟ آیا به ت‪//‬و این امک‪//‬ان را ن‪//‬دادم ک‪//‬ه ب‪//‬ه س‪//‬یادت و‬
‫ب‪/‬زرگی رس‪/‬یدی؟ بن‪/‬ده می‌گوی‪/‬د‪ :‬بلی‪ ،‬پروردگ‪/‬ارم‪ .‬الل‪/‬ه متع‪/‬ال می‌فرمای‪/‬د‪ :‬آی‪/‬ا فک‪/‬ر‬
‫می‌ک‪//‬ردی ک‪//‬ه م‪//‬را مالقات می‌ک‪//‬نی؟ بن‪//‬ده می‌گوی‪//‬د‪ :‬خ‪//‬یر‪ .‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال می‌فرمای‪//‬د‪:‬‬
‫همانگونه که تو مرا فراموش نمودی‪ ،‬من نیز تو را فراموش می‌نمایم‪.‬‬
‫سپس هللا متعال بنده ی دوم را مالقات می‌کن‪/‬د و می‌گوی‪/‬د‪ :‬آی‪/‬ا ب‪/‬ه ت‪/‬و ع‪/‬زت و‬
‫احترام عنایت نکردم؟ آیا ت‪//‬و را ص‪//‬احب همس‪//‬ر نگردان‪//‬دم؟ آی‪//‬ا اس‪/‬ب‌ها و ش‪//‬تران‬
‫زیادی در اختیار تو نگذاشتم؟ آیا به تو این امکان را ندادم که به سیادت و بزرگی‬
‫رسیدی؟ بنده می‌گوید‪ :‬بلی‪ ،‬پروردگارم‪ .‬هللا متعال می‌فرمای‪/‬د‪ :‬آی‪/‬ا فک‪/‬ر می‌ک‪/‬ردی‬
‫که مرا مالقات می‌کنی؟ بنده می‌گوید‪ :‬خیر‪ .‬هللا متعال می‌فرماید‪ :‬همانگونه که ت‪//‬و‬
‫مرا فراموش نمودی‪ ،‬من نیز تو را فراموش می‌نمایم‪.‬‬
‫سپس هللا متعال بنده ی سوم را مالقات می‌کن‪//‬د و همین س‪//‬ؤاالت را از او ن‪//‬یز‬
‫می‌پرسد‪ .‬او می‌گوید‪ :‬پروردگارا! من به تو‪ ،‬کتابهایت و پیامبرانت ایم‪//‬ان آوردم‪،‬‬
‫نماز خواندم‪ ،‬روزه گرفتم و صدقه دادم‪ .‬و تا جایی که می‌توان‪//‬د خوبیه‪//‬ا را ب‪//‬رمی‬
‫شمارد‪ .‬هللا متعال می‌گوید‪ :‬همینجا توقف کن‪ .‬اآلن گواهم‪//‬ان را می‌آوریم ت‪//‬ا علیه‬
‫تو گواهی دهد‪ .‬این بنده با خودش‪ ،‬فکر می‌کند و می‌گوید‪ :‬چه کسی علیه من گواهی‬
‫خواه‪//‬د داد؟ در این هنگ‪//‬ام ب‪//‬ر ده‪//‬انش‪ُ ،‬م ه‪//‬ر زده می‌ش‪//‬ود و ب‪//‬ه ران‪ ،‬گوش‪//‬ت و‬
‫استخوانش دستور داده می‌شود تا ص‪/‬حبت کنن‪/‬د‪ .‬اینگون‪/‬ه ران‪ ،‬گوش‪/‬ت و اس‪/‬تخوانش‬
‫صحبت می‌کنند و اعمالش را برمی شمارند؛ البته این بدین خاطر است که عذرش به‬
‫وسیله ی خودش برطرف گردد‪.‬‬
‫و باید دانست که این نفر س‪/‬وم‪ ،‬هم‪/‬ان من‪/‬افق اس‪/‬ت ک‪/‬ه الل‪/‬ه متع‪/‬ال از او ن‪/‬اراض‬
‫می‌گردد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬روز قیامت‪ ،‬کافر و منافق به نعمت‌های الهی اعتراف می‌کنند‬
‫‪1933‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س َق اَل ‪ُ :‬كَّن ا ِع ْن َد َر ُس وِل ِهَّللا ص َفَض ِح َك َفَق اَل ‪َ« :‬ه ْل‬
‫َتْد ُروَن ِمَّم َأْض َح ُك»؟ َقاَل ‪ُ :‬قْلَنا‪ُ :‬هَّللا َو َر ُسوُلُه َأْع َلُم ‪َ ،‬قاَل ‪ِ« :‬م ْن ُم َخاَطَبِة اْلَع ْبِد َر َّبُه‪َ ،‬يُق وُل‪:‬‬
‫َيا َر ِّب َأَلْم ُتِج ْر ِنى ِم َن الُّظْلِم ؟ َقاَل ‪َ :‬يُقوُل‪َ :‬بَلى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَيُقوُل‪َ :‬فِإِّنى َال ُأِج يُز َع َلى َنْفِس ى ِإَّال‬
‫َش اِهًدا ِم ِّنى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَيُقوُل‪َ :‬كَفى ِبَنْفِس َك اْلَيْو َم َع َلْيَك َش ِهيًدا‪َ ،‬و ِباْلِكَر اِم اْلَك اِتِبيَن ُش ُهوًدا‪َ ،‬قاَل ‪:‬‬
‫َفُيْخ َتُم َع َلى ِفيِه‪َ ،‬فُيَقاُل َألْر َك اِنِه‪ :‬اْنِطِقى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَتْنِط ُق ِبَأْع َم اِل ِه‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم ُيَخ َّلى َبْيَن ُه َو َبْيَن‬
‫اْلَكَالِم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَيُقوُل‪ُ :‬بْعًدا َلُك َّن َو ُسْح ًقا‪َ ،‬فَع ْنُك َّن ُكْنُت ُأَناِض ُل»‪( .‬م‪)2969/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک می‌گوید‪ :‬مانزد رسول هللا ص بودیم که خندید و فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«آیا علت خندیدن مرا می‌دانید»؟ ما گف‪//‬تیم‪ :‬هللا متع‪//‬ال و پیامبرش به‪//‬تر می‌دانن‪//‬د‪.‬‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬من از روش صحبت کردن بنده با پروردگ‪//‬ارش میخن‪//‬دم؛‬
 ‫‪421‬‬ ‫‪ -62‬کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‬

‫بنده به پروردگارش می‌گوید‪ :‬مگر تعهد ندادهای که به من س‪/‬تم نک‪/‬نی؟ هللا متع‪/‬ال‬
‫می‌فرماید‪ :‬بلی‪ .‬بنده می‌گوید‪ :‬من بجز خودم‪ ،‬هیچ گواه دیگ‪//‬ری را نمی‌پ‪//‬ذیرم‪ .‬در‬
‫این هنگام‪ ،‬بر ده‪//‬انش ُم ه‪//‬ر میزنن‪//‬د و ب‪//‬ه اعض‪//‬ایش میگوین‪//‬د‪ :‬ص‪//‬حبت کنید‪ .‬پس‬
‫اعضایش‪ ،‬اعمال او را بازگو میکنند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬او را آزاد میگذارند ت‪//‬ا ص‪//‬حبت‬
‫کند‪ .‬او به اعضایش می‌گوید‪ :‬هالک و نابود شوید؛ من از شما دفاع میکردم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)17‬در مورد خشیت الهی و شدت خوف از عذابش‬
‫‪1934‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬قاَل َر ُجٌل‪َ ،‬لْم َيْع َم ْل َحَس َنًة َقُّط‪،‬‬
‫َألْهِلِه‪ِ :‬إَذ ا َم اَت َفَح ِّر ُقوُه‪ُ ،‬ثَّم اْذ ُروا ِنْص َفُه ِفي اْلَبِّر َو ِنْص َفُه ِفي اْلَبْح ِر ‪َ ،‬فَو ِهَّللا َلِئْن َق َد َر ُهَّللا‬
‫َع َلْيِه َلُيَع ِّذ َبَّنُه َع َذ اًبا َال ُيَع ِّذ ُبُه َأَح ًدا ِم َن اْلَع اَلِم يَن ‪َ ،‬فَلَّم ا َم اَت الَّرُجُل َفَع ُلوا َم ا َأَم َر ُهْم ‪َ ،‬ف َأَم َر‬
‫ُهَّللا اْلَب َّر َفَج َم َع َم ا ِفي‪ِ/‬ه‪َ ،‬و َأَم َر اْلَبْح َر َفَج َم َع َم ا ِفي‪ِ/‬ه‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪ِ :‬لَم َفَع ْلَت َه َذ ا؟ َق اَل ‪ِ :‬م ْن‬
‫َخ ْش َيِتَك ‪َ ،‬يا َر ِّب َو َأْنَت َأْع َلُم ‪َ ،‬فَغ َفَر ُهَّللا َلُه»‪( .‬م‪)2756/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬م‪//‬ردی ک‪//‬ه هرگ‪//‬ز هیچ‬
‫کار خوبی انجام نداده بود‪ ،‬به خانواده‌اش گفت‪ :‬هنگامی ک‪/‬ه من ف‪/‬وت ک‪/‬ردم‪ ،‬م‪/‬را‬
‫آتش بزنید و نصف مرا در بیابان‪ ،‬و نصف دیگر مرا در دریا بریزید؛ س‪//‬وگند ب‪//‬ه‬
‫هللا‪ ،‬اگر هللا متعال به من دسترسی پیدا کند‪ ،‬مرا آنچنان ع‪//‬ذابی خواه‪//‬د داد ک‪//‬ه ب‪//‬ه‬
‫هیچ یک از جهانیان چنین عذابی نمی‌دهد‪ .‬بعد از مرگ آن شخص‪ ،‬خانواده‌اش به‬
‫وصیت او عمل کردند‪ .‬هللا متعال به بیابان و دریا دستور داد تا اجزای او را جمع‬
‫کنند؛ آنگاه ب‪/‬ه او فرم‪/‬ود‪ :‬چ‪/‬را چ‪/‬نین ک‪/‬ردی؟ او می‌گوی‪/‬د‪ :‬پروردگ‪/‬ارا! ت‪/‬و به‪/‬تر‬
‫می‌دانی ک‪///‬ه از ت‪///‬رس ت‪///‬و این ک‪///‬ار را انج‪///‬ام دادم‪ .‬در نتیج‪///‬ه‪ ،‬هللا متع‪///‬ال او را‬
‫می‌بخشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬در مورد کسی‌که گناه کند و طلب مغفرت نماید‬
‫‪1935‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص ِفيَم ا َيْح ِكى َع ْن َر ِّبِه ﻷ ـ َقاَل ‪َ« :‬أْذ َنَب َع ْبٌد‬
‫َذْنًبا‪َ ،‬فَقاَل ‪ :‬الَّلُهَّم اْغ ِفْر ِلي َذْنِبي‪َ ،‬فَقاَل َتَباَر َك َو َتَع اَلى‪َ :‬أْذ َنَب َع ْبِد ى َذْنًب ا‪َ ،‬فَعِلَم َأَّن َل ُه َر ًّب ا‬
‫َيْغ ِفُر الَّذ ْنَب ‪َ ،‬و َيْأُخ ُذ ِبالَّذ ْنِب‪ُ ،‬ثَّم َعاَد َفَأْذ َنَب ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أْى َر ِّب اْغ ِف ْر ِلي َذْنِبي‪َ ،‬فَق اَل َتَب اَر َك‬
‫َو َتَع اَلى‪َ :‬ع ْبِد ى َأْذ َنَب َذْنًبا‪َ ،‬فَعِلَم َأَّن َلُه َر ًّبا َيْغ ِف ُر ال‪َّ/‬ذ ْنَب ‪َ ،‬و َيْأُخ ُذ ِبال‪َّ/‬ذ ْنِب‪ُ ،‬ثَّم َع اَد َف َأْذ َنَب‬
‫َفَقاَل ‪َ :‬أْى َر ِّب اْغ ِفْر ِلي َذْنِبى‪َ ،‬فَقاَل َتَب اَر َك َو َتَع اَلى‪َ :‬أْذ َنَب َع ْب ِد ى َذْنًب ا‪َ ،‬فَعِلَم َأَّن َل ُه َر ًّب ا‬
‫َيْغ ِفُر الَّذ ْنَب ‪َ ،‬و َيْأُخ ُذ ِبالَّذ ْنِب‪ ،‬اْع َم ْل َم ا ِش ْئَت َفَقْد َغ َفْر ُت َل َك » َق اَل َع ْب ُد اَألْع َلى‪َ :‬ال َأْد ِرى‬
‫َأَقاَل ِفي الَّثاِلَثِة َأِو الَّراِبَعِة‪« :‬اْع َم ْل َم ا ِش ْئَت »‪( .‬م‪)2758/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه نق‪//‬ل از پروردگ‪//‬ارش فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«یکی از بندگان‪ ،‬م‪//‬رتکب گن‪//‬اهی ش‪//‬د و گفت‪ :‬الهی! گن‪//‬اهم را م‪//‬را مغف‪//‬رت کن‪.‬‬
‫پروردگارش فرمود‪ :‬بنده ام مرتکب گناهی شد و دانست که پروردگاری دارد ک‪//‬ه‬
‫گناهان را می‌بخشد و بخاطر آنها مجازات می‌کند‪.‬‬
‫آنگاه پس از مدتی‪ ،‬مرتکب گن‪/‬اهی دیگ‪/‬ر ش‪/‬د و دوب‪/‬اره گفت‪ :‬الهی! گن‪/‬اهم را‬
‫مغف‪//‬رت کن‪ .‬پروردگ‪//‬ارش فرم‪//‬ود‪ :‬بن‪//‬دهام م‪//‬رتکب گن‪//‬اهی ش‪//‬د و دانس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫پروردگاری دارد که گناهان را می‌بخشد و بخاطر آنها مجازات می‌کند‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪422‬‬

‫بعد از آن‪ ،‬مرتکب گناهی دیگ‪/‬ر ش‪/‬د و ب‪/‬ار دیگ‪/‬ر گفت‪ :‬الهی! گن‪/‬اهم را مغف‪/‬رت‬
‫کن‪ .‬پروردگارش فرمود‪ :‬بنده‌ام مرتکب گناهی شد و دانست که پروردگاری دارد که‬
‫گناهان را می‌بخشد و بخاطر آنها مجازات می‌کند‪ .‬هرچه می‌خ‪/‬واهی‪ ،‬انج‪/‬ام ب‪/‬ده؛ ت‪/‬و‬
‫را بخشیدم»‪.‬‬
‫عب‪/‬د االعلی (یکی از راوی‪/‬ان) می‌گوی‪/‬د‪ :‬نمی‌دانم ک‪/‬ه ب‪/‬ار س‪/‬وم ی‪/‬ا چه‪/‬ارم‪ ،‬هللا‬
‫متعال می‌فرماید‪ :‬هرچه می‌خواهی انجام بده‪.‬‬
‫باب (‪ :)19‬در مـورد کسـی‌که مـرتکب گنـاهی شــود؛ ســپس وضـو بگــیرد و نمـاز فرضـش را‬
‫بخواند‬
‫‪1936‬ـ َعن ابي ُأَم اَم َة س َقاَل ‪َ :‬بْيَنَم ا َر ُسوُل ِهَّللا ص ِفي اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬و َنْح ُن ُقُعوٌد َم َع ُه‪،‬‬
‫ِإْذ َج اَء َر ُجٌل َفَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪ِ ،‬إِّني َأَص ْبُت َح ًّد ا‪َ ،‬فَأِقْم ُه َع َلَّى ‪َ ،‬فَس َكَت َع ْن ُه َر ُس وُل ِهَّللا‬
‫ص‪ُ ،‬ثَّم َأَعاَد َفَقاَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا ِإِّني َأَص ْبُت َح ًّد ا‪َ ،‬فَأِقْم ُه َع َلَّى ‪َ ،‬فَس َكَت َع ْن ُه‪َ ،‬و ُأِقيَم ِت‬
‫الَّص َالُة‪َ ،‬فَلَّم ا اْنَصَر َف َنِبُّي ِهَّللا ص َق اَل َأُب و ُأَم اَم َة‪َ :‬ف اَّتَبَع الَّرُج ُل َر ُس وَل ِهَّللا ص ِح يَن‬
‫اْنَصَر َف ‪َ ،‬و اَّتَبْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َأْنُظُر َم ا َيُر ُّد َع َلى الَّرُج ِل ‪َ ،‬فَلِح َق الَّرُج ُل َر ُس وَل ِهَّللا‬
‫ص‪َ :‬فَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ِإِّني َأَص ْبُت َح ًّد ا‪َ ،‬فَأِقْم ُه َع َلَّى ‪َ ،‬قاَل َأُبو ُأَم اَم َة‪َ :‬فَقاَل َلُه َر ُسوُل ِهَّللا‬
‫ص‪َ« :‬أَر َأْيَت ِح يَن َخ َر ْج َت ِم ْن َبْيِتَك‪َ ،‬أَلْيَس َقْد َتَو َّض ْأَت َفَأْح َس ْنَت اْلُو ُض وَء »؟ َق اَل ‪َ :‬بَلى‬
‫َيا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪ُ« :‬ثَّم َش ِهْدَت الَّصَالَة َم َع َنا»؟ َفَقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬يا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَق اَل َل ُه‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬فِإَّن َهَّللا َقْد َغ َفَر َلَك َح َّد َك‪َ ،‬أْو َقاَل ـ َذْنَبَك»‪( .‬م‪)2765/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابو امام‪/‬ه س می‌گوی‪/‬د‪ :‬روزی رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص در مس‪/‬جد ب‪/‬ود و م‪/‬ا ن‪/‬یز‬
‫همراه پیامبر ص نشسته بودیم که مردی آمد و گفت‪ :‬یا رسول الله! مرتکب معصیتی‬
‫ش‪/‬دم ک‪/‬ه تعزی‪/‬ر دارد؛ حکمش را اج‪/‬را کن‪ .‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص س‪/‬کوت نم‪/‬ود و ب‪/‬ه او‬
‫پاسخی نداد‪ .‬آن مرد دوباره گفت‪ :‬یا رسول الل‪/‬ه! م‪/‬رتکب معص‪/‬یتی ش‪/‬دم ک‪/‬ه تعزی‪/‬ر‬
‫دارد؛ حکمش را اجرا کن‪ .‬باز هم رسول الله ص سکوت نمود و به او پاس‪//‬خی ن‪//‬داد‪.‬‬
‫بع‪/‬د از آن‪ ،‬نم‪/‬از‪ ،‬اقام‪/‬ه گردی‪/‬د‪ .‬اب‪/‬و امام‪/‬ه می‌گوی‪/‬د‪ :‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه پیامبر اک‪/‬رم ص‬
‫برگشت‪ ،‬آن مرد‪ ،‬به دنبال پیامبر ص براه افتاد؛ من نیز همراه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص رفتم‬
‫تا ببینم که به آن مرد چه پاسخی می‌دهد‪ .‬به هر حال‪ ،‬آن مرد به پیامبر رسید و گفت‪:‬‬
‫یا رسول الله! مرتکب معصیتی ش‪//‬دم ک‪//‬ه تعزی‪//‬ر دارد؛ حکمش را اج‪//‬را کن‪ .‬رس‪//‬ول‬
‫الله ص فرمود‪« :‬آیا هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه از خ‪//‬انه‌ات ب‪//‬یرون آم‪//‬دی‪ ،‬خ‪//‬وب و کام‪//‬ل‪ ،‬وض‪//‬و‬
‫گرفتی»؟ آن مرد گفت‪ :‬بلی‪ ،‬یا رسول الله‪ .‬فرمود‪« :‬بعد از آن هم همراه ما در نماز‪،‬‬
‫حضور داشتی»؟ آن م‪/‬رد گفت‪ :‬بلی‪ ،‬ی‪/‬ا رس‪/‬ول الل‪/‬ه‪ .‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص خطاب ب‪/‬ه او‬
‫فرمود‪« :‬با انجام این کارها‪ ،‬الله متعال گناهت را بخشیده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬در برابر هر مسلمان‪ ،‬یکی از کفار به جهنم می‌رود‬
‫‪1937‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪ِ« :‬إَذ ا َك اَن َيْو ُم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬د َفَع الَّلُه ﻷ‬
‫ِإَلى ُك ِّل ُم ْس ِلٍم ‪َ ،‬يُهوِد ًّيا َأْو َنْص َر اِنًّيا‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬هَذ ا َفَك اُك َك ِم َن الَّناِر »‪( .‬م‪)2767/‬‬
 ‫‪423‬‬ ‫‪ -62‬کتاب توبه و پذیرفتن آن و وسعت رحمت هللا ﻷ و امور دیگر‬

‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬و موس‪//‬ی اش‪//‬عری س روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«هنگامی که روز قیامت فرا رسد‪ ،‬هللا ﻷ به هر مسلمان یک یه‪//‬ودی ی‪//‬ا نص‪//‬رانی‬
‫می‌دهد و می‌فرماید‪« :‬این‪ ،‬رهایی تو از دوزخ است»‪.‬‬
‫«از آنجایی که هللا متعال وعده داده است که جهنم را پر کند‪ ،‬کفار با اعمالشان‬
‫به جهنم می‌رون‪//‬د و آن را پ‪//‬ر می‌کنن‪//‬د؛ در نتیج‪//‬ه‪ ،‬مس‪//‬لمانان از جهنم نج‪//‬ات پیدا‬
‫می‌کنند و به بهشت می‌روند»‪.‬‬
 ‫‪63‬ـ کتاب منافقان‬

‫باب (‪ :)1‬دربــاره‌ی این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪ِ﴿ :‬إَذ ا َج ٓاَء َك ٱۡل ُم َٰن ِفُق وَن ﴾ تــا آنجــا کــه‬
‫می‌فرماید‪َ﴿ :‬ح َّتٰى َينَفُّض وْاۗ﴾‬
‫‪1938‬ـ َعن َز ْي َد ْبَن َأْر َقَم س َق اَل ‪َ :‬خ َر ْج َن ا َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص ِفي َس َفٍر‪َ ،‬أَص اَب‬
‫الَّناَس ِفيِه ِش َّد ٌة‪َ ،‬فَقاَل َع ْب ُد ِهَّللا ْبُن ُأَبٍّى َألْص َح اِبِه‪﴿ :‬اَل ُتنِفُق وْا َع َلٰى َم ۡن ِع ن‪َ//‬د َر ُس وِل ٱِهَّلل‬
‫َح َّتٰى َينَفُّض وْا﴾ [المنافقون‪ِ .]7 :‬م ْن َح ْو ِلِه‪َ ،‬قاَل ُز َهْي ٌر‪َ :‬وِهَي ِق َر اَء ُة َم ْن َخ َفَض «َح ْو َل ُه»‬
‫َو َق اَل ‪َ﴿ :‬لِئن َّر َج ۡع َنٓا ِإَلى ٱۡل َم ِد يَن ِة َلُيۡخ ِرَج َّن ٱَأۡلَع ُّز ِم ۡن َه ا ٱَأۡلَذ َّل ﴾ [المن‪//‬افقون‪َ .]8 :‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَأَتْيُت الَّنِبَّي ص َفَأْخ َبْر ُتُه ِبَذ ِلَك‪َ ،‬فَأْر َسَل ِإَلى َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُأَبٍّي َفَس َأَلُه َفاْج َتَهَد َيِم يَنُه َم ا َفَعَل ‪،‬‬
‫َفِقيَل َك َذ َب َزْيٌد َر ُس وَل ِهَّللا ص‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَو َق َع ِفي َنْفِس ى ِمَّم ا َق اُلوُه ِش َّد ٌة‪َ ،‬ح َّتى َأْن َز َل ُهَّللا‬
‫َتْص ِد يِقي‪ِ﴿ :‬إَذ ا َج ٓاَء َك ٱۡل ُم َٰن ِفُقوَن ﴾ َق اَل ‪ُ :‬ثَّم َدَع اُهُم الَّنِبُّي ص ِلَيْس َتْغ ِفَر َلُهْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَل َّوْو ا‬
‫ُر ُء وَس ُهْم ‪َ ،‬و َقْو ُلُه‪َ﴿ :‬ك َأَّنُهۡم ُخُش ‪ٞ‬ب ُّمَس َّنَد ‪ٞ‬ة ﴾ [المنافقون‪َ.]4 :‬قاَل ‪َ :‬ك اُنوا ِر َج اًال َأْج َم َل َش ْي ٍء ‪.‬‬
‫(م‪)2772/‬‬
‫ترجمه‪ :‬زید بن ارقم س می‌گوید‪ :‬در یکی از سفرهایی که همراه رسول هللا ص‬
‫بودیم‪ ،‬مردم دچار گرسنگی شدند؛ در نتیج‪//‬ه‪ ،‬عبدهللا بن ابی ب‪//‬ه ی‪//‬ارانش گفت‪ :‬ب‪//‬ه‬
‫اطرافیان رسول هللا انف‪//‬اق نکنید ت‪//‬ا از اط‪//‬رافش پراکن‪//‬ده ش‪//‬وند‪ .‬و اگ‪//‬ر ب‪//‬ه مدین‪//‬ه‬
‫بازگشتیم‪ ،‬افراد بزرگوار‪ ،‬انسان‌های پست و ذلیل را از آن‪ ،‬بیرون خواهند کرد‪.‬‬
‫زید بن ارقم س می‌گوید‪ :‬من نزد رسول هللا ص رفتم و سخنان عب‪//‬د هللا بن ُابی‬
‫را ب‪//‬ه اطالع ایش‪//‬ان رس‪//‬اندم‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص شخص‪//‬ی را ب‪//‬دنبال عبدهللا بن ُابی‬
‫فرستاد و در این باره از او پرسید‪ .‬او چند بار با تأکید زی‪//‬اد‪ ،‬س‪//‬وگند ی‪//‬اد ک‪//‬رد ک‪//‬ه‬
‫چنین سخنانی نگفته است‪ .‬در نتیج‪//‬ه‪ ،‬م‪//‬ردم گفتن‪//‬د‪ :‬زی‪//‬د ب‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص دروغ‬
‫گفته است‪ .‬لذا من از این سخنان‪ ،‬به شدت ان‪//‬دوهگین ش‪//‬دم ت‪//‬ا اینک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال در‬
‫تصدیق سخنانم این آیات را نازل فرمود که‪ِ﴿ :‬إَذ ا َج ٓاَء َك ٱۡل ُم َٰن ِفُقوَن ﴾ «هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬
‫منافقان نزد تو می‌آیند و می‌گویند‪ :‬ما شهادت می‌دهیم که تو پیامبر خ‪//‬دا هس‪//‬تی‪ .‬و‬
‫هللا متعال می‌داند که تو فرستاده‌ی او هستی؛ اما خدا گ‪/‬واهی می‌ده‪/‬د ک‪/‬ه منافق‪/‬ان‪،‬‬
‫دروغ می‌گویند»‪.‬‬
‫آنگاه نبی اکرم ص منافقان را فراخواند ت‪//‬ا ب‪//‬رای آنه‪//‬ا طلب مغف‪//‬رت کن‪//‬د؛ ام‪//‬ا‬
‫آنان‪ ،‬متکبرانه‪ ،‬سرهایشان را برگرداندند «طلب مغفرت را نپذیرفتند»‪.‬‬
‫و اینک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬ك َأَّنُهۡم ُخُش ‪ٞ‬ب ُّمَس َّنَد ‪ٞ‬ة ﴾ [المن‪//‬افقون‪ .]4 :‬ب‪//‬ه این‬
‫معناست که آنها مردانی بسیار زیباروی بودند‪.‬‬
 ‫باب (‪ :)2‬روی گردانی منافقان از طلب مغفرت نبی اکرم ص‬
‫‪1939‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َيْص َع ُد الَّثِنَّي َة‪َ ،‬ثِنَّي َة‬
‫اْلُمَر اِر ‪َ ،‬فِإَّنُه ُيَح ُّط َع ْنُه َم ا ُح َّط َع ْن َبِني ِإْس َر اِئيَل »‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَك اَن َأَّوَل َم ْن َص ِع َدَها َخْيُلَن ا‪،‬‬
‫َخ ْيُل َبِني اْلَخ ْز َر ِج‪ُ ،‬ثَّم َتَتاَّم الَّناُس ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬و ُك ُّلُك ْم َم ْغُفوٌر َلُه‪ِ ،‬إَّال َص اِح َب‬
‫اْلَج َمِل اَألْح َم ِر » َفَأَتْيَناُه َفُقْلَنا َلُه َتَع اَل ‪َ ،‬يْسَتْغ ِفْر َل َك َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬و ِهَّللا َألْن َأِج َد‬
‫َض اَّلِتى َأَح ُّب ِإَلَّي ِم ْن َأْن َيْسَتْغ ِفَر ِلي َص اِح ُبُك ْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َك اَن َر ُج ٌل َيْنُش ُد َض اَّلًة َل ُه‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2780‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبد هللا می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬از گ‪//‬ردنه‌ی‬
‫ُم رار باال برود‪ ،‬گناهانش بخش‪//‬یده می‌ش‪//‬وند‪ ،‬همانگون‪//‬ه ک‪//‬ه گناه‪//‬ان ب‪//‬نی اس‪//‬رائیل‬
‫بخش‪//‬یده ش‪//‬دند»‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬نخس‪//‬تین اس‪//‬بهایی ک‪//‬ه ب‪//‬اال رفتن‪//‬د‪ ،‬اس‪/‬ب‌های م‪//‬ا‬
‫قبیله‌ی بنی خزرج بودند‪ .‬آنگاه‪ ،‬سایر مردم‪ ،‬گروه گروه‪ ،‬بطور کامل‪ ،‬باال رفتن‪//‬د‪.‬‬
‫در این هنگام‪ ،‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬همه‌ی شما مورد مغفرت قرار گرفتید بجز‬
‫صاحب شتر قرمز»‪ .‬ما نزد صاحب شتر قرمز رف‪//‬تیم و گف‪//‬تیم‪ :‬بیا ت‪//‬ا رس‪//‬ول هللا‬
‫ص برایت طلب مغفرت نماید‪ .‬او گفت‪ :‬به خدا سوگند‪ ،‬پیدا کردن گم شده‌ام ب‪//‬رای‬
‫من از طلب مغفرت دوس‪/‬ت ش‪/‬ما به‪/‬تر اس‪/‬ت‪ .‬راوی می‌گوی‪/‬د‪ :‬آن م‪/‬رد چ‪/‬یزی گم‬
‫کرده بود و بدنبال آن می‌گشت‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬سخنی در مورد منافقان و نشانه‌های آنان‬
‫‪1940‬ـ َع ْن َقْيِس ْبِن ُع َباٍد س َقاَل ‪ُ :‬قْلَنا ِلَعَّم اٍر‪َ :‬أَر َأْيَت ِقَتاَلُكْم ‪َ ،‬أَر ْأًيا َر َأْيُتُم وُه؟ َفِإَّن ال‪َّ//‬ر ْأَى‬
‫ُيْخ ِط ُئ َو ُيِص يُب ‪َ ،‬أْو َعْهًدا َع ِهَد ُه ِإَلْيُكْم َر ُسوُل الَّلِه ص َفَقاَل ‪َ :‬م ا َع ِه َد ِإَلْيَن ا َر ُس وُل الَّل ِه ص‬
‫َشْيًئا َلْم َيْع َهْد ُه ِإَلى الَّناِس َك اَّفًة‪َ ،‬و َقاَل ‪ِ :‬إَّن َر ُسوَل الَّلِه ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّن ِفي ُأَّمِتي‪َ »...‬قاَل ُش ْع َبُة‪:‬‬
‫َو َأْح ِس ُبُه َقاَل ‪َ :‬ح َّدَثِني ُح َذ ْيَفُة‪َ ،‬و َقاَل ُغْنَدٌر‪ُ :‬أَر اُه َقاَل ‪ِ« :‬فى ُأَّمِتي اْثَن ا َع َش َر ُم َناِفًق ا َال َي ْد ُخ ُلوَن‬
‫اْلَج َّنَة‪َ ،‬و َال َيِج ُدوَن ِريَحَه ا‪َ ،‬ح َّتى َيِلَج اْلَج َم ُل ِفي َس ِّم اْلِخَي اِط ‪َ ،‬ثَم اِنَي ٌة ِم ْنُهْم َتْك ِفيَك ُهُم الُّد َبْيَل ُة‪:‬‬
‫ِسَر اٌج ِم َن الَّناِر َيْظَهُر ِفي َأْك َتاِفِهْم ‪َ ،‬ح َّتى َيْنُج َم ِم ْن ُصُدوِرِهْم »‪( .‬م‪)2779/‬‬
‫ترجمه‪ :‬قیس بن عباد س می‌گوید‪ :‬به عمار گف‪//‬تیم‪ :‬نظ‪//‬رت در م‪//‬ورد جنگی ک‪//‬ه‬
‫(همراه علی) انجام دادید‪ ،‬چیست؟ آیا این جنگ صرفا رأی و نظر ش‪//‬ما ب‪//‬ود؟ ک‪//‬ه‬
‫در این صورت می‌توان گفت‪ :‬رأی می‌تواند اشتباه یا درست باشد؛ ی‪//‬ا اینک‪//‬ه ش‪//‬ما‬
‫بر اساس وصیت رسول هللا ص وارد این جنگ شدید؟ عمار گفت‪ :‬رسول هللا ص‬
‫هیچ وصیتی به ما نکرد که آن را برای س‪//‬ایر م‪//‬ردم نگوی‪//‬د؛ البت‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرم‪//‬ود‪« :‬در میان امت من‪ ».....‬یکی از راوی‪//‬ان ب‪//‬ه ن‪//‬ام ش‪//‬عبه می‌گوی‪//‬د ‪ :‬فک‪//‬ر‬
‫می‌کنم گفت‪ :‬حذیف‪//‬ه این ح‪//‬دیث را ب‪//‬رایم بیان ک‪//‬رد و راوی دیگ‪//‬ر بن‪//‬ام غن‪//‬در‬
‫می‌گوید‪ :‬او خودش گفت که رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬در میان امتیان من دوازده‬
‫نفر منافق وجود دارد که وارد بهش‪//‬ت نمی‌ش‪//‬وند و ب‪//‬وی بهش‪//‬ت هم ب‪//‬ه مش‪//‬ام آنه‪//‬ا‬
‫نمی‌رسد تا زم‪//‬انی ک‪//‬ه ش‪//‬تر وارد س‪//‬وراخ س‪//‬وزن نگ‪//‬ردد؛ هش‪//‬ت نف‪//‬ر از آنه‪//‬ا را‬
 ‫‪427‬‬ ‫‪ -63‬کتاب منافقان‬

‫بیماری ُدبیله به خاک می‌فرستد؛ و دبیله چراغی آتش‪//‬ین اس‪//‬ت ک‪//‬ه از شانه‌هایش‪//‬ان‬
‫ظاهر می‌شود و به سینه‌هایشان می‌رسد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬درباره‌ی منافقان جریان عقبه (در راه تبوک که خواستند پیامبر اکرم را ترور کنند)‬
‫و تعداد آنها‬
‫‪1941‬ـ َعن ابي الُّطَفْيِل َقاَل ‪َ :‬ك اَن َبْيَن َر ُج ٍل ِم ْن َأْه ِل اْلَع َقَب ِة َو َبْيَن ُح َذ ْيَف َة َبْعُض َم ا‬
‫َيُك وُن َبْيَن الَّناِس‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أْنُش ُد َك ِباِهَّلل َك ْم َك اَن َأْص َح اُب اْلَع َقَبِة؟ َقاَل ‪َ :‬فَقاَل َلُه اْلَق ْو ُم ‪َ :‬أْخ ِب ْر ُه‬
‫ِإْذ َس َأَلَك‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬كَّنا ُنْخ َبُر َأَّنُهْم َأْر َبَع َة َع َش َر ‪َ ،‬فِإْن ُكْنَت ِم ْنُهْم َفَقْد َك اَن اْلَق ْو ُم َخ ْمَس َة َع َش َر ‪،‬‬
‫َو َأْش َهُد ِباِهَّلل َأَّن اْثَنْي َع َش َر ِم ْنُهْم َح ْر ٌب ِهَّلِل َو ِلَر ُسوِلِه ِفي اْلَحَياِة الُّد ْنَيا َو َيْو َم َيُق وُم اَألْش َهاُد‪،‬‬
‫َو َع َذ َر َثَالَثًة‪َ ،‬قاُلوا‪َ :‬م ا َسِم ْعَنا ُم َناِدَى َر ُسوِل ِهَّللا ص َو َال َع ِلْم َنا ِبَم ا َأَر اَد اْلَقْو ُم ‪َ ،‬و َق ْد َك اَن‬
‫ِفي َح َّر ٍة َفَم َش ى َفَقاَل ‪ِ« :‬إَّن اْلَم اَء َقِلي‪ٌ/‬ل‪َ ،‬فَال َيْس ِبُقِنى ِإَلْي ِه َأَح ٌد » َفَو َج َد َقْو ًم ا َق ْد َس َبُقوُه‪،‬‬
‫َفَلَع َنُهْم َيْو َم ِئٍذ ‪( .‬م‪)2779/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو طفیل می‌گوید‪ :‬میان حذیفه و یکی از کسانی که در گ‪//‬ردنه‌ی تب‪//‬وک‬
‫حضور داشتند‪ ،‬یک درگیری عادی که میان سایر مردم نیز بوجود می‌آی‪//‬د‪ ،‬اتف‪//‬اق‬
‫افتاد‪ .‬پس آن مرد گفت‪ :‬تو را به هللا متعال سوگند می‌دهم‪ ،‬افراد ماجرای گ‪//‬ردنه‌ی‬
‫تبوک‪ ،‬چند نفر بودند؟ مردم به حذیفه گفتند‪ :‬حاال که از تو پرسیده اس‪//‬ت‪ ،‬ج‪//‬وابش‬
‫را بده‪ .‬حذیفه گفت‪ :‬به ما می‌گفتند‪ :‬آنها چه‪//‬ارده نف‪//‬ر بودن‪//‬د؛ ام‪//‬ا اگ‪//‬ر ت‪//‬و از آن‪//‬ان‬
‫هستی‪ ،‬پس پانزده نفرند‪ .‬من به نام هللا سوگند یاد می‌کنم که دوازده نفر از آنان در‬
‫دنیا و آخرت دشمن هللا و پیامبرش هستند‪ .‬و ن‪//‬بی اک‪//‬رم ع‪//‬ذر س‪//‬ه نف‪//‬ر از آن‪//‬ان را‬
‫پذیرفت؛ آنان گفتند‪ :‬ما صدای منادی رسول هللا ص را نش‪//‬نیدیم و نمی‌دانس‪//‬تیم ک‪//‬ه‬
‫این گ‪//‬روه چ‪//‬ه ه‪//‬دفی دارن‪//‬د‪ .‬قاب‪//‬ل ی‪//‬اد آوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا در ی‪//‬ک زمین‬
‫سنگالخ بود؛ پس به راهش ادامه داد و فرمود‪« :‬آب‪ ،‬کم است؛ لذا هیچ‌کس جلوتر‬
‫از من سِر آب نرود»‪ .‬آنگاه رسول مکّرم اسالم ص گروهی را دید ک‪//‬ه جل‪//‬وتر از‬
‫او به آب رسیده‌اند؛ پس آنان را در آنروز‪ ،‬نفرین کرد‪.‬‬
‫(ماجرا از این قرار بود که رسول هللا ص هنگام بازگش‪/‬ت از غ‪/‬زوه‌ی تب‪/‬وک‪،‬‬
‫هم‪/‬راه عم‪/‬ار و حذیف‪/‬ه‪ ،‬س‪/‬وار ب‪/‬ر ش‪/‬ترش‪ ،‬از ی‪/‬ک گردن‪/‬ه‪ ،‬عب‪/‬ور می‌نم‪/‬ود؛ پس‬
‫دستور داد تا صدا بزنند و به مردم بگویند‪ :‬رسول هللا ص در مس‪//‬یر گردن‪//‬ه قرار‬
‫دارد؛ ل‪//‬ذا هیچ‌کس از این راه نیای‪//‬د؛ چونک‪//‬ه راه کوچ‪//‬ک و خطرن‪//‬اک ب‪//‬ود‪ .‬در این‬
‫هنگام‪ ،‬چند سوار نقابدار به آنها نزدیک شدند و تالش کردند که شتر رسول الل‪//‬ه ص‬
‫را بترسانند تا َر م کند و رسول الله ص از آن بیفتد و زخمی ی‪//‬ا کش‪//‬ته ش‪//‬ود؛ ام‪//‬ا ب‪//‬ا‬
‫مقاومت عمار و حذیفه مواجه شدند و موفقیتی کسب نکردند و از ط‪//‬رف ص‪//‬حابه‬
‫شناسایی شدند‪).‬‬
‫باب (‪ :)5‬مثال منافق مانند گوسفندی است که میان دو گله‪ ،‬سرگردان است‬
‫‪1942‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل‪َ ،‬ع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪َ« :‬م َثُل اْلُم َناِفِق َك َم َثِل الَّش اِة اْلَع اِئَرِة َبْيَن‬
‫اْلَغَنَم ْيِن ‪َ :‬تِع يُر ِإَلى َهِذِه َم َّر ًة‪َ ،‬و ِإَلى َهِذِه َم َّر ًة»‪( .‬م‪)2784/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪428‬‬

‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬مثال منافق مانند گوسفندی‬
‫است که میان دو گله‪ ،‬سرگردان است؛ یک بار به این گله‪ ،‬و یک ب‪//‬ار ب‪//‬ه آن گل‪//‬ه‬
‫می‌رود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬وزیدن بادی شدید هنگام مرگ یک منافق‬
‫‪1943‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقِد َم ِم ْن َس َفٍر ‪َ ،‬فَلَّم ا َك اَن ُقْر َب اْلَم ِد يَنِة َهاَج ْت‬
‫ِر يٌح َش ِد يَد ٌة َتَكاُد َأْن َت ْد ِفَن ال‪َّ//‬راِكَب ‪َ ،‬ف َز َع َم َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ُ« :‬بِع َثْت َه ِذِه ال‪ِّ//‬ر يُح‬
‫ِلَم ْو ِت ُم َناِفٍق» َفَلَّم ا َقِد َم اْلَم ِد يَنَة‪َ ،‬فِإَذ ا ُم َناِفٌق َع ِظ يٌم ‪ِ ،‬م َن اْلُم َناِفِقيَن ‪َ ،‬قْد َم اَت ‪( .‬م‪)2782/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص از س‪//‬فری برمی‌گش‪//‬ت‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬
‫نزدیک مدینه رسید‪ ،‬بادی بسیار شدید‪ ،‬وزی‪//‬دن گ‪//‬رفت ت‪//‬ا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه نزدی‪//‬ک ب‪//‬ود‬
‫افراد سواره را از دید مردم‪ ،‬پنه‪//‬ان کن‪//‬د و ب‪//‬ا خ‪//‬ود ب‪//‬برد‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«این باد به نشانه‌ی مرگ یک منافق‪ ،‬فرستاده شده است»‪ .‬س‪//‬پس هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ه‬
‫مدینه آمدند‪ ،‬دیدند که یکی از منافقان بسیار بزرگ‪ُ ،‬م رده است‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬شدت عذاب منافق در روز قیامت‬
‫‪1944‬ـ َعن َس َلَم َة بِن اَألكَو ِع س َقاَل ‪ُ :‬عْد َنا َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َر ُج ًال َم ْو ُعوًك ا‪َ ،‬قاَل ‪:‬‬
‫َفَو َض ْع ُت َيِد ى َع َلْيِه َفُقْلُت ‪َ :‬و ِهَّللا َم ا َر َأْيُت َك اْلَيْو ِم َر ُج ًال َأَشَّد َح ًّر ا‪َ ،‬فَقاَل َنِبُّي ِهَّللا ص‪َ« :‬أَال‬
‫ُأْخ ِبُر ُك ْم ِبَأَشَّد َح ًّر ا ِم ْنُه َيْو َم اْلِقَياَم ِة؟ َهَذ ْيِنَك ال‪َّ//‬رُج َلْيِن ال‪َّ//‬راِكَبْيِن اْلُم َقِّفَيْيِن » ِل َر ُج َلْيِن ِح يَنِئ ٍذ‬
‫ِم ْن َأْص َح اِبِه‪( .‬م‪)2783/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬سلمه بن اک‪//‬وع س می‌گوی‪//‬د‪ :‬هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ه عیادت م‪//‬ردی‬
‫رفتیم که تب داشت‪ .‬من دستم را روی مریض گذاشتم و گفتم‪ :‬بخدا س‪/‬وگند‪ ،‬من ت‪/‬ا‬
‫امروز‪ ،‬کسی را ندیده‌ام که تب و حرارت بدنش بیشتر از این باش‪//‬د‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص فرمود‪« :‬آی‪//‬ا ش‪//‬ما را از کس‪//‬انی ک‪//‬ه روز قیامت‪ ،‬از تب و ح‪//‬رارت بیش‪//‬تری‬
‫برخوردارند‪ ،‬با خبر نسازم؟ این دو م‪/‬رد س‪/‬واری ک‪/‬ه پش‪/‬ت کرده‌ان‪/‬د و می‌رون‪/‬د‪،‬‬
‫روز قیامت‪ ،‬ح‪/‬رارت بیش‪/‬تری خواهن‪/‬د داش‪/‬ت»‪ .‬و ب‪/‬ه دو نف‪/‬ر از ی‪/‬ارانش اش‪/‬اره‬
‫نمود‪« .‬آنها به ظاهر‪ ،‬جزو صحابه و یاران پیامبر بودن‪//‬د؛ ولی در حقیقت‪ ،‬من‪//‬افق‬
‫بودند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬زمین شخص منافق و مرتد را نپذیرفت و بیرون انداخت‬
‫‪1945‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ك اَن ِم َّنا َر ُجٌل ِم ْن َبِني الَّنَّجاِر ‪َ ،‬قْد َقَر َأ اْلَبَقَر َة َو آَل‬
‫ِعْم َر اَن َو َك اَن َيْكُتُب ِلَر ُس وِل ِهَّللا ص َف اْنَطَلَق َهاِر ًب ا َح َّتى َلِح َق ِبَأْه ِل اْلِكَت اِب‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَر َفُعوُه‪َ ،‬قاُلوا‪َ :‬هَذ ا َقْد َك اَن َيْكُتُب ِلُم َحَّمٍد َفُأْع ِج ُبوا ِب ِه‪َ ،‬فَم ا َلِبَث َأْن َقَص َم ُهَّللا ُع ُنَق ُه ِفيِهْم ‪،‬‬
‫َفَح َف ُروا َل ُه َف َو اَر ْو ُه‪َ ،‬فَأْص َبَحِت اَألْر ُض َق ْد َنَبَذْت ُه َع َلى َو ْج ِهَه ا ُثَّم َع اُدوا َفَح َف ُروا َل ُه‬
‫َف َو اَر ْو ُه‪َ ،‬فَأْص َبَحِت اَألْر ُض َق ْد َنَبَذْت ُه َع َلى َو ْج ِهَه ا‪ُ ،‬ثَّم َع اُدوا َفَح َف ُروا َل ُه‪َ ،‬ف َو اَر ْو ُه‪،‬‬
‫َفَأْص َبَحِت اَألْر ُض َقْد َنَبَذْتُه َع َلى َو ْج ِهَها‪َ ،‬فَتَر ُك وُه َم ْنُبوًذ ا‪( .‬م‪)2781/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬در میان م‪//‬ا شخص‪//‬ی از قبیله‌ی ب‪//‬نی نج‪//‬ار‬
‫وجود داشت که سوره‌های بقره و آل عم‪//‬ران را خوان‪//‬ده و یکی از کاتب‪//‬ان رس‪//‬ول‬
 ‫‪429‬‬ ‫‪ -63‬کتاب منافقان‬

‫هللا ص بود‪ .‬بعد از آن‪ ،‬ف‪//‬رار ک‪//‬رد و ب‪//‬ه اه‪//‬ل کت‪//‬اب پیوس‪//‬ت‪ .‬کف‪//‬ار او را ب‪//‬زرگ‬
‫کردند و گفتند‪ :‬وی کاتب محمد ص بوده است؛ و از این اقدام او بس‪//‬یار خوش‪//‬حال‬
‫و مغ‪/‬رور ش‪/‬دند‪ .‬ام‪/‬ا دی‪/‬ری نگذش‪/‬ت ک‪/‬ه هللا متع‪/‬ال گ‪/‬ردنش را شکس‪/‬ت (هالکش‬
‫کرد‪ ).‬آنها ب‪//‬رایش قبری حف‪/‬ر ک‪//‬رده و او را دفن کردن‪//‬د؛ ام‪//‬ا زمین او را ب‪//‬یرون‬
‫ان‪//‬داخت‪ .‬دوب‪//‬اره قبری حف‪//‬ر ک‪//‬رده و او را دفن کردن‪//‬د‪ .‬ب‪//‬ار دیگ‪//‬ر‪ ،‬زمین او را‬
‫بیرون انداخت‪ .‬برای بار سوم‪ ،‬قبری حفر ک‪//‬رده و او را دفن کردن‪//‬د؛ ام‪//‬ا ب‪//‬از هم‬
‫زمین او را بیرون انداخت‪ .‬سرانجام‪ ،‬او را همچنان افتاده‪ ،‬رها کردند‪.‬‬
 ‫‪64‬ـ کتاب توصیف قیامت‬

‫باب (‪ :)1‬روز قیــامت‪ ،‬هللا متعــال زمین را در مشــتش می‌گــیرد ﴿َو ٱلَّس َٰم َٰو ُت َم ۡط ِو َّٰيُۢت ِبَيِم يِن ِه﴾‬
‫[الزمر‪« .]67:‬آسمان‌ها در دست راست هللا متعال در هم پیچیده می شود»‬

‫‪1946‬ـ َعن ابُن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يْط ِو ى ُهَّللا ﻷ الَّس َم َو اِت َي ْو َم‬
‫اْلِقَياَم ِة‪ُ ،‬ثَّم َيْأُخ ُذ ُهَّن ِبَيِدِه اْلُيْم َنى‪ُ ،‬ثَّم َيُقوُل‪َ :‬أَنا اْلَم ِلُك‪َ ،‬أْيَن اْلَج َّباُروَن ؟ َأْيَن اْلُم َتَك ِّب ُروَن ؟ ُثَّم‬
‫َيْطِو ى اَألَرِض يَن ِبِش َم اِلِه‪ُ ،‬ثَّم َيُق وُل‪َ :‬أَن ا اْلَم ِل ُك‪َ ،‬أْيَن اْلَج َّب اُروَن ؟ َأْيَن اْلُم َتَك ِّب ُروَن »؟ (م‪/‬‬
‫‪)2788‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬هللا متع‪//‬ال‪،‬‬
‫آسمان‌ها را در هم می‌پیچد و به دس‪/‬ت راس‪/‬تش می‌گ‪/‬یرد و می‌فرمای‪/‬د‪ :‬من پادش‪/‬اه‬
‫هستم؛ جب‪//‬اران و متک‪//‬بران کج‪//‬ا هس‪//‬تند؟ همچ‪//‬نین زمین را ب‪//‬ا دس‪//‬ت چپش در هم‬
‫می‌پیچد و می‌فرماید‪ :‬من پادشاه هستم؛ جباران و متکبران کجا هستند»؟‬
‫(قابل یادآوری است که ب‪//‬رخی از علم‪//‬ا مانن‪//‬د آلب‪//‬انی کلمه‌ی «دس‪//‬ت چپ» را در‬
‫روایت فوق‪ ،‬شاذ دانستهاند؛ زی‪/‬را در ط‪/‬رق دیگ‪/‬ر‪ ،‬ب‪/‬ه ج‪/‬ای آن‪« ،‬دس‪/‬ت دیگ‪/‬رش»‬
‫وارد شده؛ همچنین در روایات صحیح آمده است که هردو دست الل‪//‬ه متع‪//‬ال‪ ،‬راس‪//‬ت‬
‫هستند والله اعلم)‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬زمین در روز قیامت‬
‫‪1947‬ـ َع ْن َس ْهِل ْبِن َس ْع ٍد ل َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬يْح َش ُر الَّن اُس َي ْو َم اْلِقَياَم ِة‬
‫َع َلى َأْر ٍض َبْيَض اَء ‪َ ،‬ع ْفَر اَء ‪َ ،‬ك ُقْر َصِة الَّنِقِّي ‪َ ،‬لْيَس ِفيَها َع َلٌم َألَحٍد »‪( .‬م‪)2790/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سهل بن سعد س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬م‪//‬ردم‬
‫روی زمینی کامال س‪//‬فیدکه مانن‪//‬د ن‪//‬ان آرِد ب‪//‬دون س‪//‬بوس اس‪//‬ت و هیچ کس‪ ،‬در آن‬
‫زمین‪ ،‬خط و نشانی ندارد‪ ،‬حشرخواهند شد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬هر بنده به همان حالتى برانگیخته مى‌شود که فوت نموده است‬
‫‪1948‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت الَّنِبَّي ص َيُقوُل‪ُ« :‬يْبَع ُث ُك ُّل َع ْب ٍد َع َلى َم ا َم اَت‬
‫َع َلْيِه»‪( .‬م‪)2778/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر س می‌گوید‪ :‬شنیدم که نبی اکرم ص می‌فرمود‪« :‬هر بنده به همان‬
‫حالتى برانگیخته مى‌شود که فوت نموده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬برانگیخته شدن بر اساس اعمال‬
‫‪1949‬ـ َعن َع ْب َد ِهَّللا ْبَن ُع َم َر ل َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ِ« :‬إَذ ا َأَر اَد ُهَّللا‬
‫ِبَقْو ٍم َع َذ اًبا‪َ ،‬أَص اَب اْلَع َذ اُب َم ْن َك اَن ِفيِهْم ‪ُ ،‬ثَّم ُبِع ُثوا َع َلى َأْع َم اِلِهْم »‪( .‬م‪)2789/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬شنیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هرگ‪//‬اه‪،‬‬
‫هللا متعال بخواهد بر قومی‪ ،‬عذاب نازل کند‪ ،‬آن عذاب‪ ،‬شامل حال کس‪//‬انی ک‪//‬ه در‬
‫میان آن‪//‬ان زن‪//‬دگی می‌کنن‪//‬د ن‪//‬یز خواه‪//‬د ش‪//‬د؛ س‪//‬پس ب‪//‬ر اس‪//‬اس اعمالش‪//‬ان‪ ،‬حش‪//‬ر‬
‫می‌شوند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬مردم‪ ،‬پا لخت‪ ،‬عریان و بدون ختنه‪ ،‬حشر خواهند شد‬
‫‪1950‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َق اَلْت ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ُ« :‬يْح َش ُر الَّن اُس َي ْو َم‬
‫اْلِقَياَم ِة ُح َفاًة ُع َر اًة ُغ ْر ًال»‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪ ،‬الِّنَس اُء َو الِّر َج اُل َجِم يًع ا‪َ ،‬يْنُظ ُر َبْعُض ُهْم‬
‫ِإَلى َبْع ٍض؟! َقاَل ‪َ« :‬يا َعاِئَش ُة اَألْم ُر َأَشُّد ِم ْن َأْن َيْنُظَر َبْعُضُهْم ِإَلى َبْع ٍض»‪( .‬م‪)2859/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایشه ل می‌گوی‪//‬د ‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬روز قیامت‪،‬‬
‫مردم‪ ،‬پا برهنه‪ ،‬لخت و عریان و بدون ختنه‪ ،‬حش‪//‬ر خواهن‪//‬د ش‪//‬د»‪ .‬من گفتم‪« :‬ی‪//‬ا‬
‫رسول هللا! مردان و زنان‪ ،‬ب‪//‬ا هم حش‪//‬ر می‌ش‪//‬وند و ب‪//‬ه یگ‪//‬دیگر‪ ،‬نگ‪//‬اه می‌کنن‪//‬د؟!‬
‫فرمود‪« :‬ای عایشه! مسئله دشوارتر از آن است که به یکدیگر نگاه کنند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬مردم در گروههای مختلفی حشر خواهند شد‬
‫‪1951‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪ُ« :‬يْح َش ُر الَّن اُس َع َلى َثَالِث َطَر اِئ َق‬
‫َر اِغ ِبيَن َر اِهِبيَن ‪َ ،‬و اْثَناِن َع َلى َبِع يٍر ‪َ ،‬و َثَالَثٌة َع َلى َبِع يٍر ‪َ ،‬و َأْر َبَع ٌة َع َلى َبِع يٍر ‪َ ،‬و َع َش َر ٌة َع َلى‬
‫َبِع يٍر‪َ ،‬و َتْح ُش ُر َبِقَّيَتُهُم الَّن اُر‪َ ،‬تِبيُت َم َع ُهْم َح ْيُث َب اُتوا‪َ ،‬و َتِقي‪ُ//‬ل َم َع ُهْم َح ْيُث َق اُلوا‪َ ،‬و ُتْص ِبُح‬
‫َم َع ُهْم َح ْيُث َأْص َبُحوا‪َ ،‬و ُتْمِس ي َم َع ُهْم َح ْيُث َأْمَس ْو ا»‪( .‬م‪)2861/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬ردم در س‪//‬ه گ‪//‬روه‪،‬‬
‫حشر خواهند شد‪ :‬گروهی در بیم و امید به سر می‌برن‪//‬د‪ .‬و گ‪//‬روهی دیگ‪//‬ر هس‪//‬تند‬
‫که هردو نفر‪ ،‬سه نفر‪ ،‬چهار نفر و ده نفر آنان بر یک شتر‪ ،‬سوار خواهند ش‪//‬د‪ .‬و‬
‫باقیمانده‌ی آنان را که گروه سوم هستند‪ ،‬آتش جمع می‌کند و هرکجا هنگام ظهر یا‬
‫شب بخوابند با آنها توقف می‌کند و صبح و شام با آنان خواهد بود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬کافر‪ ،‬روز قیامت بر چهره‌اش حشر می‌گردد‬
‫‪1952‬ـ َعن َأَنُس ْبُن َم اِلٍك س‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬كْيَف ُيْح َش ُر اْلَك اِفُر َع َلى‬
‫َو ْج ِهِه َيْو َم اْلِقَياَم ِة؟ َقاَل ‪َ« :‬أَلْيَس اَّلِذ ي َأْم َش اُه َع َلى ِر ْج َلْيِه ِفي الُّد ْنَيا‪َ ،‬قاِد ًرا َع َلى َأْن ُيْمِش َيُه‬
‫َع َلى َو ْج ِهِه َيْو َم اْلِقَياَم ِة»؟ َقاَل َقَتاَد ُة‪َ :‬بَلى‪َ ،‬و ِع َّز ِة َر ِّبَنا‪( .‬م‪)2806/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬م‪//‬ردی گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! چگون‪//‬ه ک‪//‬افر‪،‬‬
‫روز قیامت بر چهره‌اش حشر می‌گردد؟ رسول هللا ص فرمود‪« :‬آیا هللا متعالی که‬
‫در دنیا او را بوسیله‌ی پاهایش ب‪//‬ه ح‪//‬رکت در می‌آورد‪ ،‬این توان‪//‬ایی را ن‪//‬دارد ک‪//‬ه‬
‫روز قیامت‪ ،‬او را بر چهره‌اش به حرکت در آورد»؟‬
‫قتاده که یکی از راویان است‪ ،‬گفت‪ :‬بلی‪ ،‬سوگند به عزت پروردگارمان‪.‬‬
 ‫‪433‬‬ ‫‪ -64‬کتاب توصیف قیامت‬

‫باب (‪ :)8‬نزدیک شدن خورشید به مردم در روز قیامت‬

‫‪1953‬ـ َعن ُس َلْي ُم ْبُن َع اِم ٍر َق اَل ‪َ :‬ح َّد َثِني اْلِم ْق َد اُد ْبُن اَألْس َو ِد س َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت‬
‫َر ُس وَل الَّل ِه ص َيُق وُل‪ُ« :‬ت ْد َنى الَّش ْم ُس ‪َ ،‬ي ْو َم اْلِقَياَم ِة‪ِ ،‬م َن اْلَخ ْل ِق‪َ ،‬ح َّتى َتُك وَن ِم ْنُهْم‬
‫َك ِم ْقَداِر ِم يٍل » َقاَل ُس َلْيُم ْبُن َعاِم ٍر ‪َ :‬فَو ِهَّللا َم ا َأْد ِر ى َم ا َيْع ِنى ِباْلِم ي ‪ِ/‬ل ؟ َأَم َس اَفَة اَألْر ِض‪َ ،‬أِم‬
‫اْلِم يَل اَّلِذ ي ُتْك َتَح ُل ِبِه اْلَع ْيُن ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فَيُك وُن الَّن اُس َع َلى َق ْد ِر َأْع َم اِلِهْم ِفي اْلَع َر ِق‪َ ،‬فِم ْنُهْم‬
‫َم ْن َيُك وُن ِإَلى َكْع َبْيِه‪َ ،‬وِم ْنُهْم َم ْن َيُك وُن ِإَلى ُر ْك َبَتْيِه‪َ ،‬وِم ْنُهْم َم ْن َيُك وُن ِإَلى َح ْقَو ْي ِه‪َ ،‬وِم ْنُهْم‬
‫َم ْن ُيْلِجُم ُه اْلَعَر ُق ِإْلَج اًم ا» َقاَل ‪َ :‬و َأَش اَر َر ُسوُل ِهَّللا ص ِبَيِدِه ِإَلى ِفيِه‪( .‬م‪)2864/‬‬
‫ترجمه‪ُ :‬سَلیم بن عامر می‌گوید‪ :‬مقداد بن اسود س گفت‪ :‬شنیدم که رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫می‌فرم‪//‬ود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬خورش‪//‬ید ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی ی‪//‬ک میل ب‪//‬ه انس‪//‬ان‌ها نزدی‪//‬ک‬
‫می‌شود»‪ُ .‬س َلیم بن عامر می‌گوید‪ :‬سوگند به هللا‪ ،‬نمی‌دانم که ه‪//‬دفش میلی ب‪//‬ود ک‪//‬ه‬
‫مسافت زمین را ب‪/‬ا آن‪ ،‬ان‪/‬دازه می‌گیرن‪/‬د ی‪/‬ا میلی ب‪/‬ود ک‪/‬ه ب‪/‬ا آن‪ ،‬س‪/‬رمه در چش‪/‬م‬
‫می‌کنند‪.‬‬
‫«پس مردم به ان‪/‬دازه‌ی اعمال‌ش‪/‬ان در ع‪/‬رق‪ ،‬ف‪/‬رو می‌رون‪/‬د؛ بعض‪/‬ی از آن‪/‬ان ت‪/‬ا‬
‫شتالنگ‌ها‪ ،‬بعضی دیگ‪/‬ر ت‪/‬ا زانوه‪/‬ا و تع‪/‬دادی ت‪/‬ا کم‪/‬ر در ع‪/‬رق‪ ،‬ف‪/‬رو می‌رون‪/‬د‪ .‬و‬
‫گروهی را هم عرق‪ ،‬افس‪/‬ار می‌کن‪/‬د»‪ .‬و رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ب‪/‬ا دس‪/‬ت ب‪/‬ه دهنش اش‪/‬اره‬
‫نمود‪( .‬عرق به دهانشان می‌رسد)‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬کثرت عرق در روز قیامت‬
‫‪1954‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن اْلَع َر َق‪َ ،‬ي ْو َم اْلِقَياَم ِة‪،‬‬
‫َلَيْذ َهُب ِفي اَألْر ِض َس ْبِع يَن َباًعا‪َ ،‬و ِإَّنُه َلَيْبُلُغ ِإَلى َأْف َو اِه الَّن اِس َأْو ِإَلى آَذ اِنِهْم » َيُش ُّك َث ْو ٌر‬
‫َأَّيُهَم ا َقاَل ‪( .‬م‪)2863/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪ :‬روز قیامت‪ ،‬ع‪//‬رق هفت‪//‬اد‬
‫ذراع در زمین فرو می‌رود؛ همچنین به دهان یا گوش‌های مردم می‌رس‪//‬د»‪ .‬ش‪//‬ک‬
‫در جمله‌ی اخیر از یکی از راویان بنام ثور است‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬روز قیامت‪ ،‬کافر می‌خواهد که فدیه بدهد‬
‫‪1955‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َع ِن الَّنِبِّى ص َقاَل ‪َ« :‬يُقوُل ُهَّللا َتَباَر َك َو َتَع اَلى َألْه َو ِن‬
‫َأْهِل الَّناِر َع َذ اًبا‪َ :‬لْو َكاَنْت َلَك الُّد ْنَيا َو َم ا ِفيَها‪َ ،‬أُكْنَت ُم ْفَتِد ًيا ِبَها؟ َفَيُق وُل‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬فَيُق وُل‪َ :‬ق ْد‬
‫َأَر ْد ُت ِم ْنَك َأْهَو َن ِم ْن َهَذ ا َو َأْنَت ِفي ُص ْلِب آَد َم ‪َ :‬أْن َال ُتْش ِرَك ـ َأْح َس ُبُه َق اَل ـ َو َال ُأْد ِخ َل َك‬
‫الَّناَر ‪َ ،‬فَأَبْيَت ِإَّال الِّش ْر َك»‪( .‬م‪)2805/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س روایت می‌کند که نبی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال‬
‫از میان دوزخیان‪ ،‬به کسی‌که کم‌ترین عذاب‪ ،‬نصیبش می‌شود‪ ،‬می‌گوید‪ :‬اگر دنیا‬
‫و آنچ‪//‬ه ک‪//‬ه در آن وج‪//‬ود دارد‪ ،‬از آِن ت‪//‬و می‌ب‪//‬ود‪ ،‬ب‪//‬رای نج‪//‬ات خ‪//‬ود می‌دادی؟‬
‫می‌گوید‪ :‬بلی‪ .‬هللا متعال می‌فرماید‪ :‬هنگامی که تو در ُصلب آدم ب‪//‬ودی‪ ،‬من کم‪//‬تر‬
‫از این را از تو خواستم ک‪//‬ه ب‪//‬ا من کس‪//‬ی را ش‪//‬ریک نس‪//‬ازی ت‪//‬ا ت‪//‬و را وارد جهنم‬
‫نکنم؛ ولی تو نپذیرفتی و شرک ورزیدی»‪.‬‬
 ‫‪65‬ـ کتاب توصیف بهشت‬

‫باب (‪ :)1‬نخستین گروهی که وارد بهشت می‌شوند‬

‫‪1956‬ـ َع ْن ُمَحَّم ٍد ‪َ ،‬ق اَل ‪ِ :‬إَّم ا َتَف اَخُروا َو ِإَّم ا َت َذ اَك ُروا‪ :‬الِّر َج اُل ِفي اْلَج َّن ِة َأْكَث ُر َأِم‬
‫الِّنَس اُء ؟ َفَقاَل َأُبو ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَو َلْم َيُقْل َأُبو اْلَقاِس ِم ص‪ِ« :‬إَّن َأَّوَل ُز ْمَرٍة َتْد ُخ ُل اْلَج َّن َة َع َلى‬
‫ُصوَرِة اْلَقَم ِر َلْيَلَة اْلَبْد ِر‪َ ،‬و اَّلِتى َتِليَها َع َلى َأْض َو ِإ َك ْو َك ٍب ُد ِّر ٍّى ِفي الَّس َم اِء ‪ِ ،‬لُك ِّل اْم ِرٍئ‬
‫ِم ْنُهْم َز ْو َج َتاِن اْثَنَتاِن ‪ُ ،‬ي َر ى ُم ُّخ ُس وِقِهَم ا ِم ْن َو َر اِء الَّلْح ِم ‪َ ،‬و َم ا ِفي اْلَج َّن ِة َأْع َز ُب »؟ (م‪/‬‬
‫‪)2834‬‬
‫ترجمه‪ :‬محمد می‌گوید‪ :‬برای افتخار ی‪//‬ا ی‪//‬ادآوری‪ ،‬این پرس‪//‬ش مطرح ش‪//‬د ک‪//‬ه‪:‬‬
‫تعداد مردان‪ ،‬در بهشت‪ ،‬بیشتر است یا تعداد زن‪//‬ان؟ اب‪//‬و هری‪//‬ره س گفت‪ :‬آی‪//‬ا اب‪//‬و‬
‫القاسم ص نفرمود‪« :‬نخستین گروهی که وارد بهشت می‌شوند‪ ،‬چهره‌هایشان مانند‬
‫م‪//‬اه ش‪//‬ب چه‪//‬ارده اس‪//‬ت‪ .‬و چه‪//‬ره‌ی گ‪//‬روه بع‪//‬دی‪ ،‬مانن‪//‬د ن‪//‬ورانی‌ترین س‪//‬تاره‌ی‬
‫درخشان آسمان است‪ .‬هریک از آنان‪ ،‬دو همسر دارد ک‪/‬ه از ش‪/‬دت زیب‪/‬ایی‪ ،‬مغ‪/‬ز‬
‫ساق‌هایشان از ورای گوشت‪ ،‬دیده می‌شود‪ .‬و دربهشت‪ ،‬هیچ فرد مج‪//‬ردی وج‪//‬ود‬
‫ندارد»؟‬
‫ْل‬ ‫َأ‬
‫‪1957‬ـ َع ْن ِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َّ « :‬وُل ُز ْم َرٍة َت ْد ُخ ُل ا َج َّن َة ِم ْن‬ ‫َأ‬
‫ُأَّمِتى‪َ ،‬ع َلى ُصوَرِة اْلَقَم ِر َلْيَلَة اْلَبْد ِر ‪ُ ،‬ثَّم اَّلِذ يَن َيُلوَنُهْم َع َلى َأَش ِّد َنْج ٍم ِفي الَّس َم اِء ِإَض اَء ًة‪،‬‬
‫ُثَّم ُهْم َبْع َد َذ ِلَك َم َناِزُل‪َ ،‬ال َيَتَغ َّو ُطوَن َو َال َيُبوُلوَن َو َال َيْم َتِخ ُط وَن َو َال َيْبُز ُق وَن ‪َ ،‬أْم َش اُطُهُم‬
‫ال‪َّ/‬ذ َهُب ‪َ ،‬و َم َج اِم ُر ُهُم اَألُل َّو ُة‪َ ،‬و َر ْش ُحُهُم اْلِم ْس ُك‪َ ،‬أْخ َالُقُهْم َع َلى ُخ ُل ِق َر ُج ٍل َو اِح ٍد ‪َ ،‬ع َلى‬
‫ُطوِل َأِبيِهْم آَد َم ‪ِ ،‬س ُّتوَن ِذَر اًعا»‪.‬‬
‫َقاَل اْبُن َأِبي َشْيَبَة‪َ« :‬ع َلى ُخ ُلِق َر ُج ٍل » َو َقاَل َأُب و ُك َر ْيٍب ‪َ« :‬ع َلى َخ ْل ِق َر ُج ٍل » َو َق اَل‬
‫اْبُن َأِبي َشْيَبَة‪َ« :‬ع َلى ُصوَرِة َأِبيِهْم »‪( .‬م‪)2834/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬نخس‪/‬تین گ‪/‬روهی ک‪/‬ه‬
‫وارد بهشت می‌شوند‪ ،‬چهره‌هایشان مانند ماه شب چهارده است‪ .‬و چه‪//‬ره‌ی گ‪//‬روه‬
‫بعدی‪ ،‬مانند نورانی‌ترین ستاره‌ی درخشان آس‪//‬مان اس‪//‬ت‪ .‬و بع‪//‬د از آن‪ ،‬بهش‪//‬تیان‪،‬‬
‫منازل مختلفی دارند؛ در آنجا‪ ،‬ادرار و م‪//‬دفوعی وج‪//‬ود ن‪//‬دارد‪ ،‬آب ده‪//‬ان و بینی‬
‫نمی‌اندازن‪//‬د‪ ،‬شان ‌ه‌هایش‪//‬ان از طال و آتشدان‌هایش‪//‬ان از ُع ود‪ ،‬س‪//‬اخته ش‪//‬ده اس‪//‬ت‪.‬‬
‫عرق‌شان‪ُ ،‬م شک است‪ .‬آنان بر اخالق یک شخص هستند و قدش‪//‬ان شص‪//‬ت ذراع‬
‫به اندازه‌ی پدرشان آدم می‌باشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬کسانی که وارد بهشت می‌شوند‪ ،‬به شکل آدم خواهند بود‬
‫‪1958‬ـ َعن ابي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬خ َل َق ُهَّللا ﻷ آَد َم َع َلى‬
‫ُصوَرِتِه‪ُ ،‬طوُلُه ِس ُّتوَن ِذَر اًعا‪َ ،‬فَلَّم ا َخ َلَقُه َق اَل ‪ :‬اْذ َهْب َفَس ِّلْم َع َلى ُأوَلِئ َك الَّنَف ِر ‪َ ،‬و ُهْم َنَف ٌر‬
‫ِم َن اْلَم َالِئَك ِة ُج ُلوٌس ‪َ ،‬فاْسَتِم ْع َم ا ُيِج يُبوَنَك ‪َ ،‬فِإَّنَها َتِح َّيُتَك َو َتِح َّيُة ُذ ِّر َّيِتَك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَذ َهَب َفَقاَل ‪:‬‬
 ‫الَّس َالُم َع َلْيُك ْم ‪َ ،‬فَقاُلوا‪ :‬الَّس َالُم َع َلْيَك َو َر ْح َم ُة ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَزاُدوُه‪َ :‬و َر ْح َم ُة ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُك ُّل َم ْن‬
‫َيْد ُخ ُل اْلَج َّنَة َع َلى ُصوَرِة آَد َم ‪َ ،‬و ُطوُلُه ِس ُّتوَن ِذَر اًع ا‪َ ،‬فَلْم َي َز ِل اْلَخ ْل ُق َيْنُقُص َبْع َد ُه َح َّتى‬
‫اآلَن »‪( .‬م‪)2841/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال‪ ،‬آدم را ب‪//‬ه‬
‫صورت خ‪//‬ودش (آدم) آفری‪//‬د؛ قامتش‪ ،‬شص‪//‬ت ذراع ب‪//‬ود‪ .‬بع‪//‬د از آفری‪//‬دن‪ ،‬ب‪//‬ه او‬
‫گفت‪ :‬برو و ب‪//‬ه آن جم‪//‬ع از فرش‪//‬تگان‪ ،‬س‪//‬الم ب‪//‬ده و بش‪//‬نو ک‪//‬ه چ‪//‬ه ج‪//‬وابی ب‪//‬ه ت‪//‬و‬
‫می‌دهند؛ این‪ ،‬سالم ت‪//‬و و س‪//‬الم فرزن‪//‬دان ت‪//‬و خواه‪//‬د ب‪//‬ود‪ .‬آدم (ن‪//‬زد آنه‪//‬ا رفت و)‬
‫گفت‪ :‬الس‪//‬الم علیکم‪ .‬فرش‪//‬تگان گفتن‪//‬د‪ :‬الس‪//‬الم علیک و رحم‪//‬ة هللا‪ .‬و جمله‌ی «و‬
‫رحمة هللا» را به آن‪ ،‬افزودند‪ .‬پس تمام کسانی که وارد بهشت می‌شوند‪ ،‬ب‪/‬ه ش‪/‬کل‬
‫آدم‪ ،‬قد آنها شصت ذراع خواهد بود؛ و مردم از آن زمان تا کنون‪ ،‬در حال کوت‪//‬اه‬
‫شدن هستند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬اقوامی وارد بهشت می‌شوند که دل‌هایی مانند دل‌های پرندگان دارند‬
‫‪1959‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬ي ْد ُخ ُل اْلَج َّن َة َأْق َو اٌم َأْفِئ َد ُتُهْم ِم ْث ُل‬
‫َأْفِئَد ِة الَّطْيِر »‪( .‬م‪)2840/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬اقوامی وارد بهش‪//‬ت‬
‫می‌ش‪//‬وند ک‪//‬ه دله‪//‬ایی مانن‪//‬د دل‌ه‪//‬ای پرن‪//‬دگان دارن‪//‬د»‪( .‬توک‪//‬ل می‌کنن‪//‬د و مهرب‪//‬ان‬
‫هستند)‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬خوشنودی هللا متعال شامل حال بهشتیان می‌شود‬
‫‪1960‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّي س َأَّن الَّنِبَّي ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َيُقوُل َألْهِل اْلَج َّن ِة‪َ :‬ي ا‬
‫َأْه َل اْلَج َّن ِة‪َ ،‬فَيُقوُل وَن ‪َ :‬لَّبْي َك َر َّبَن ا َو َس ْعَدْيَك‪َ ،‬و اْلَخْي ُر ِفي َي َد ْيَك ‪َ ،‬فَيُق وُل‪َ :‬ه ْل َرِض يُتْم ؟‬
‫َفَيُقوُلوَن ‪َ :‬و َم ا َلَنا َال َنْر َض ى َيا َر ِّب ؟ َو َقْد َأْع َطْيَتَنا َم ا َلْم ُتْع ِط َأَح ًدا ِم ْن َخ ْلِق َك‪َ ،‬فَيُق وُل‪َ :‬أَال‬
‫ُأْع ِط يُك ْم َأْفَض َل ِم ْن َذ ِل َك ؟ َفَيُقوُل وَن ‪َ :‬ي ا َر ِّب َو َأُّى َش ْي ٍء َأْفَض ُل ِم ْن َذ ِل َك؟ َفَيُق وُل‪ُ :‬أِح ُّل‬
‫َع َلْيُك ْم ِرْض َو اِنى‪َ ،‬فَال َأْسَخ ُط َع َلْيُك ْم َبْع َد ُه َأَبًدا»‪( .‬م‪)2829/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوس‪//‬عید خ‪//‬دری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال‬
‫می‌فرماید‪ :‬ای بهشتیان! آنان می‌گویند‪ :‬لبیک ای پروردگار م‪//‬ا! آم‪//‬اده‌ و گ‪//‬وش‬
‫ب‪//‬ه فرم‪//‬ان ت‪//‬و هس‪//‬تیم و خ‪//‬یر فق‪//‬ط در دس‪//‬ت توس‪//‬ت‪ .‬می‌فرمای‪//‬د‪ :‬آی‪//‬ا راض‪//‬ی و‬
‫خشنود هستید؟ می‌گویند‪ :‬چرا راضی نباشیم؟ حال آنک‪//‬ه ت‪//‬و ب‪//‬ه م‪//‬ا نعمت‌ه‪//‬ایی‬
‫ارزانی داشته‌ای که به هیچ یک از مخلوقات‌ات عن‪//‬ایت نک‪//‬رده‌ای‪ .‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال‬
‫می‌فرماید‪ :‬آیا به‪//‬تر از این‪ ،‬ب‪//‬ه ش‪//‬ما عن‪//‬ایت نکنم؟ می‌گوین‪//‬د‪ :‬پروردگ‪//‬ارا! چ‪//‬ه‬
‫چیزی بهتر از این است؟ می‌فرماید‪ :‬رضایت و خشنودی‌ام را شامل ح‪//‬ال ش‪//‬ما‬
‫می‌گردانم و بعد از آن‪ ،‬هرگز از شما ناخشنود نمی‌شوم»‪.‬‬
 ‫‪437‬‬ ‫‪ -65‬کتاب توصیف بهشت‬

‫باب (‪ :)5‬نگاه کردن بهشتیان به صاحبان غرفه‌ها‬

‫‪1961‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد اْل ُخ ْد ِر ِّي س َأَّن َر ُس وَل الَّل ِه ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن َأْه َل اْل َج َّن ِة‬
‫َلَيَتَر اَء ْو َن َأْهَل اْلُغ َر ِف ِم ْن َفْو ِقِه ْم ‪َ ،‬ك َم ا َتَتَر اَء ْو َن اْلَك ْو َك َب الُّد ِّر َّى اْلَغاِبَر ِم َن اُألُف ِق ِم َن‬
‫اْل َم ْش ِرِق َأِو اْل َم ْغ ِر ِب ‪ِ ،‬لَتَفاُض ِل َم ا َبْيَنُهْم » َقاُلوا‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه ‪ِ ،‬تْل َك َم َن اِز ُل اَألْن ِبَي اِء ‪،‬‬
‫َال َيْب ُلُغ َه ا َغْي ُر ُهْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬بَلى‪َ ،‬و اَّل ِذ ي َنْف ِس ي ِبَي ِدِه ‪ِ ،‬ر َج اٌل آَم ُن وا ِبالَّل ِه َو َص َّد ُقوا‬
‫اْلُم ْر َسِليَن »‪( .‬م‪)2831/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬همان‪//‬ا بهش‪//‬تیان‪،‬‬
‫صاحبان غرفه‌هایی را که باالتر از آنان‪ ،‬قرار دارند‪ ،‬مانن‪//‬د س‪//‬تاره‌ی درخش‪//‬ان و‬
‫دوری می‌بینند که در گوشه‌ای از ش‪/‬رق ی‪/‬ا غ‪/‬رب آس‪/‬مان‪ ،‬ب‪/‬ه چش‪/‬م می‌خ‪/‬ورد؛ و‬
‫این‪ ،‬بخ‪//‬اطر برت‪//‬ری و تفاض‪//‬لی اس‪//‬ت ک‪//‬ه میان آن‪//‬ان‪ ،‬وج‪//‬ود دارد»‪ .‬ص‪//‬حابه ش‬
‫ع‪//‬رض کردن‪//‬د‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! اینه‪//‬ا من‪//‬ازل انبیاس‪//‬ت ک‪//‬ه دیگ‪//‬ران ب‪//‬ه آن‪ ،‬دس‪//‬ت‬
‫نخواهند یافت؟ پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬بلی؛ سوگند ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬انم در دس‪//‬ت‬
‫اوست‪ ،‬کسانی که به هللا متعال ایمان بیاورند و پیامبران را تصدیق کنند» (ب‪//‬ه این‬
‫منازل‪ ،‬دست خواهند یافت)‪.‬‬

‫باب (‪ :)6‬بهشتیان در بهشت‪ ،‬غذا می‌خورند‬

‫‪1962‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ِهَّللا ل َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يْأُك ُل َأْه ُل اْلَج َّن ِة ِفيَه ا‬
‫َو َيْش َر ُبوَن ‪َ ،‬و َال َيَتَغ َّو ُطوَن َو َال َيْم َتِخ ُطوَن َو َال َيُبوُلوَن ‪َ ،‬و َلِكْن َطَع اُم ُهْم َذ اَك ُج َش اٌء َك َر ْش ِح‬
‫اْلِم ْس ِك ‪ُ ،‬يْلَهُم وَن الَّتْس ِبيَح َو اْلَحْم َد‪َ ،‬ك َم ا ُيْلَهُم وَن الَّنَفَس »‪( .‬م‪)2835/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ج‪//‬ابر بن عب‪//‬د هللا ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬بهش‪//‬تیان در‬
‫بهشت‪ ،‬می‌خورند و می‌آشامند؛ ام‪//‬ا آب بینی و ادرار و م‪//‬دفوعی در آنج‪//‬ا وج‪//‬ود‬
‫ندارد؛ بلکه غذایشان با آروغ زدن و عرق ُم شک از ب‪//‬دن‪ ،‬دف‪//‬ع می‌گ‪//‬ردد و مانن‪//‬د‬
‫نفس کشیدن‪( ،‬بسیار آسان) هللا متعال را تسبیح می‌گویند و ستایش می‌کنند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬تحفه‌ی بهشتیان‬
‫‪1963‬ـ َعن َثْو َباَن س َم ْو َلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َق اَل ‪ُ :‬كْنُت َقاِئًم ا ِع ْن َد َر ُس وِل ِهَّللا ص‬
‫َفَج اَء َح ْبٌر ِم ْن َأْح َباِر اْلَيُهوِد َفَقاَل ‪ :‬الَّس َالُم َع َلْيَك َيا ُمَحَّم ُد‪َ ،‬فَد َفْع ُتُه َد ْفَع ًة َك اَد ُيْص َر ُع ِم ْنَه ا‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪ِ :‬لَم َتْدَفُع ِني؟ َفُقْلُت ‪َ :‬أَال َتُقوُل َيا َر ُسوَل ِهَّللا؟ َفَقاَل اْلَيُهوِد ُّى ‪ِ :‬إَّنَم ا َن ْد ُعوُه ِباْس ِمِه اَّل ِذ ي‬
‫َسَّم اُه ِبِه َأْهُل ُه‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن اْس ِم ى ُمَحَّم ٌد اَّل ِذ ي َس َّم اِنى ِب ِه َأْهِلى» َفَق اَل‬
‫اْلَيُهوِد ُّى ‪ِ :‬ج ْئُت َأْس َأُلَك‪َ ،‬فَقاَل َلُه َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَيْنَفُعَك َش ْى ٌء ِإْن َح َّد ْثُتَك»؟ َقاَل ‪َ :‬أْس َم ُع‬
‫ِبُأُذ َنَّي ‪َ ،‬فَنَكَت َر ُسوُل ِهَّللا ص ِبُعوٍد َم َع ُه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬س ْل » َفَقاَل اْلَيُه وِد ُّى ‪َ :‬أْيَن َيُك وُن الَّن اُس‬
‫َيْو َم ُتَبَّد ُل اَألْر ُض َغْيَر اَألْر ِض َو الَّس َم َو اُت ؟ َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬هْم ِفي الُّظْلَم ِة ُد وَن‬
‫اْلِج ْس ِر » َقاَل ‪َ :‬فَم ْن َأَّوُل الَّناِس ِإَج اَز ًة؟ َق اَل ‪ُ« :‬فَق َر اُء اْلُمَه اِج ِر يَن »‪َ .‬ق اَل اْلَيُه وِد ُّى ‪َ :‬فَم ا‬
‫ُتْح َفُتُهْم ِح يَن َيْد ُخ ُلوَن اْلَج َّنَة؟ َقاَل ‪ِ« :‬ز َياَد ُة َك ِبِد الُّن وِن »‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَم ا ِغ َذ اُؤُهْم َع َلى ِإْثِر َه ا؟‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪438‬‬
‫َقاَل ‪ُ« :‬يْنَح ُر َلُهْم َثْو ُر اْلَج َّنِة اَّلِذ ي َك اَن َيْأُك ُل ِم ْن َأْطَر اِفَها»‪َ .‬قاَل ‪َ :‬فَم ا َش َر اُبُهْم َع َلْي ِه؟ َق اَل ‪:‬‬
‫«ِم ْن َع ْيٍن ِفيَها ُتَسَّم ى َس ْلَس ِبيًال»‪َ .‬قاَل ‪َ :‬ص َد ْقَت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و ِج ْئُت َأْس َأُلَك َع ْن َش ْى ٍء َال َيْع َلُم ُه‬
‫َأَح ٌد ِم ْن َأْه ِل اَألْر ِض‪ِ ،‬إَّال َنِبٌّي َأْو َر ُج ٌل َأْو َر ُج َالِن ‪َ ،‬ق اَل ‪َ« :‬يْنَفُع َك ِإْن َح َّد ْثُتَك »؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َأْس َم ُع ِبُأُذ َنَّى ‪َ ،‬قاَل ِج ْئُت َأْس َأُلَك َع ِن اْلَو َلِد ؟ َقاَل ‪َ« :‬م اُء الَّرُج ِل َأْبَيُض َو َم اُء اْلَم ْر َأِة َأْص َفُر‪،‬‬
‫َف ِإَذ ا اْج َتَم َع ا َفَع َال َم ِنُّى الَّرُج ِل َم ِنَّى اْلَم ْر َأِة َأْذ َك َر ا ِب ِإْذ ِن ِهَّللا‪َ ،‬وِإَذ ا َع َال َم ِنُّى اْلَم ْر َأِة َم ِنَّى‬
‫الَّرُج ِل آَنَثا ِبِإْذ ِن ِهَّللا»‪َ ،‬قاَل اْلَيُهوِد ُّى ‪َ :‬لَقْد َص َد ْقَت ‪َ ،‬و ِإَّنَك َلَنِبٌّى ‪ُ ،‬ثَّم اْنَصَر َف َف َذ َهَب ‪َ ،‬فَق اَل‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لَقْد َس َأَلِني َهَذ ا َع ِن اَّلِذ ي َس َأَلِني َع ْن ُه‪َ ،‬و َم ا ِلي ِع ْلٌم ِبَش ْى ٍء ِم ْن ُه‪َ ،‬ح َّتى‬
‫َأَتاِنَى ُهَّللا ِبِه»‪( .‬م‪)315/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ثوب‪//‬ان س؛ ب‪//‬رده‌ی آزاد ش‪//‬ده‌ی رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص؛ می‌گوی‪//‬د‪ :‬یکی از‬
‫دانشمندان یهودی نزد رسول الله ص آمد و گفت‪ :‬سالم بر تو ای محم‪//‬د‪ .‬من او‬
‫را به شدت‪ ،‬پس زدم طوری که می‌خواست به زمین بیفت‪//‬د‪ .‬او گفت‪ :‬چ‪//‬را م‪//‬را‬
‫پس می‌زنی؟ گفتم‪ :‬چرا نمی‌گویی‪ :‬یا رسول الله؟ یهودی گفت‪ :‬با هم‪//‬ان اس‪//‬می‬
‫ک‪//‬ه خ‪//‬انواده‌اش ب‪//‬ر او گذاش‪//‬ته‌اند‪ ،‬ص‪//‬دایش می‌زنیم‪ .‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«اسمی که خانواده‌ام ب‪//‬ر من گذاش‪//‬ته‌اند‪ ،‬محم‪//‬د اس‪//‬ت»‪ .‬دانش‪//‬مند یه‪//‬ودی گفت‪:‬‬
‫آمده‌ام تا سؤاالتی از شما بپرسم‪ .‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر ص‪//‬حبت کنم‪،‬‬
‫نفعی برایت دارد»؟ او گفت‪ :‬س‪//‬عی می‌کنم خ‪//‬وب‪ ،‬گ‪//‬وش کنم‪ .‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫چوبی را که در دست داش‪//‬ت‪ ،‬ب‪//‬ه زمین زد و فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬پرس»‪ .‬م‪//‬رد یه‪//‬ودی‬
‫گفت‪ :‬روزی که زمین و آسمان‌ها دگرگون می‌شوند‪ ،‬م‪//‬ردم کج‪//‬ا خواهن‪//‬د ب‪//‬ود؟‬
‫رسول الله ص فرمود‪« :‬آنها در ت‪//‬اریکی ب‪//‬االی پ‪//‬ل ص‪//‬راط خواهن‪//‬د ب‪//‬ود»‪ .‬او‬
‫پرسید‪ :‬نخستین انسان‌هایی که از پل صراط عبور می‌کنند‪ ،‬چه کسانی هس‪//‬تند؟‬
‫رسول الله ص فرمود‪« :‬فقرای مهاجرین هستند»‪ .‬م‪//‬رد یه‪//‬ودی گفت‪ :‬هنگ‪//‬امی‬
‫که وارد بهشت می‌شوند‪ ،‬چه تحفه‌ای به آنان می‌دهند؟ فرمود‪« :‬زائ‪//‬ده‌ی جگ‪//‬ر‬
‫ماهی»‪ .‬مرد یهودی گفت‪ :‬بعد از آن‪ ،‬نهار آنها چه خواهد ب‪//‬ود؟ فرم‪//‬ود‪« :‬گ‪//‬او‬
‫بهشت که در اطراف آن چریده اس‪//‬ت‪ ،‬ب‪//‬رای آنه‪//‬ا ذبح می‌ش‪//‬ود»‪ .‬م‪//‬رد یه‪//‬ودی‬
‫پرسید‪ :‬بعد از آن‪ ،‬از کجا آب می‌نوشند؟ فرمود‪« :‬از چشمه‌ای که َس لَس بیل ن‪//‬ام‬
‫دارد»‪ .‬مرد یهودی گفت‪ :‬راست می‌گویی؛ همچنین آمده‌ام تا از ش‪//‬ما در م‪//‬ورد‬
‫چ‪//‬یزی بپرس‪//‬م ک‪//‬ه فق‪//‬ط پیامبر ی‪//‬ا ی‪//‬ک نف‪//‬ر ی‪//‬ا دو نف‪//‬ر در روی زمین‪ ،‬آن را‬
‫می‌دانند‪ .‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر ص‪//‬حبت کنم‪ ،‬نفعی ب‪//‬رایت دارد»؟ او‬
‫گفت‪ :‬سعی می‌کنم خوب‪ ،‬گوش کنم‪ .‬بله‪ ،‬آمده‌ام تا در مورد دختر یا پسر ش‪//‬دن‬
‫فرزند بپرسم‪ .‬رسول الله ص فرمود‪« :‬آب م‪//‬نی م‪//‬رد‪ ،‬س‪//‬فید اس‪//‬ت‪ ،‬و آب م‪//‬نی‬
‫زن‪ ،‬زرد است؛ هرگاه‪ ،‬یک جا جمع شوند و منی مرد بر م‪//‬نی زن‪ ،‬غلب‪//‬ه پیدا‬
‫کند‪ ،‬به اذن الهی‪ ،‬صاحب پسر می‌شوند‪ .‬و اگ‪//‬ر م‪//‬نی زن ب‪//‬ر م‪//‬نی م‪//‬رد‪ ،‬غلب‪//‬ه‬
‫پیدا کن‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه اذن الهی‪ ،‬ص‪//‬احب دخ‪//‬تر می‌ش‪//‬وند»‪ .‬م‪//‬رد یه‪//‬ودی گفت‪ :‬راس‪//‬ت‬
‫گفتی؛ حقا که تو پیامبر هستی‪ .‬آنگاه برخاست و رفت‪ .‬رسول الله ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«در مورد هیچ یک از سؤاالتی که این مرد از من پرسید‪ ،‬هیچگون‪//‬ه آگ‪//‬اهی و‬
‫اطالعی نداشتم تا اینکه الله متعال‪ ،‬پاسخ آنها را به من عنایت فرمود»‪.‬‬
 ‫‪439‬‬ ‫‪ -65‬کتاب توصیف بهشت‬

‫باب (‪ :)8‬در مورد استمرار نعمت‌های بهشتیان‬

‫‪1964‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬م ْن َي ْد ُخ ُل اْلَج َّن َة َيْنَعُم َال َيْب َأُس َال‬
‫َتْبَلى ِثَياُبُه َو َال َيْفَنى َش َباُبُه»‪( .‬م‪)2836/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس‪ ،‬وارد بهش‪//‬ت‬
‫گردد‪ ،‬از ناز و نعمت برخوردار میش‪//‬ود‪ ،‬دچ‪//‬ار فق‪//‬ر نمی‌گ‪//‬ردد‪ ،‬لباس‪//‬هایش کهن‪//‬ه‬
‫نمی‌شود و جوانی‌اش از بین نمی‌رود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬در بهشت‪ ،‬درختی وجود دارد که فرد سواره‪ ،‬صد سـال در زیـر سـایه‌ی آن‪ ،‬حـرکت‬
‫می‌کند؛ اما نمی‌تواند آنرا بپیماید‬
‫‪1965‬ـ َع ْن َس ْهِل ْبِن َس ْع ٍد س َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّن ِفي اْلَج َّنِة َلَش َجَر ًة َيِس يُر‬
‫الَّراِكُب ِفي ِظ ِّلَها ِم اَئَة َعاٍم َال َيْقَطُع َها» َقاَل َأُبو َح اِز ٍم ‪َ :‬فَح َّد ْثُت ِبِه الُّنْع َم اَن ْبَن َأِبي َع َّي اٍش‬
‫الُّز َرِقَّى ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬ح َّد َثِني َأُب و َس ِع يٍد اْلُخ ْد ِرُّى َع ِن الَّنِبِّى ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن ِفي اْلَج َّن ِة َش َجَر ًة‬
‫َيِس يُر الَّراِكُب اْلَج َو اَد اْلُمَضَّمَر الَّس ِريَع ‪ِ ،‬م اَئَة َعاٍم ‪َ ،‬م ا َيْقَطُع َها»‪( .‬م‪)2826/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سهل بن سعد س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬در بهش‪//‬ت‪ ،‬درخ‪//‬تی‬
‫وجود دارد که ف‪//‬رد س‪//‬واره‪ ،‬ص‪//‬د س‪//‬ال در زی‪//‬ر س‪//‬ایه‌ی آن‪ ،‬ح‪//‬رکت می‌کن‪//‬د؛ ام‪//‬ا‬
‫نمی‌تواند آن را بپیماید»‪.‬‬
‫ابو حازم می‌گوید ‪ :‬این حدیث را برای نعمان بن ابی عیاش ُز َر قی بیان نمودم‪.‬‬
‫او گفت‪ :‬ابو سعید خدری س ب‪//‬رایم روایت نم‪//‬ود ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬در‬
‫بهشت‪ ،‬درختی وجود دارد که فرد سوار بر اسب تیزروى تربیت شده‪ ،‬صد سال‪،‬‬
‫راه می‌رود؛ اما نمی‌تواند مسافت (پهنای) آن را طی کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬خیمه‌های بهشت‬
‫‪1966‬ـ َعن ابي ُم وسَی س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬فى اْلَج َّن ِة َخْيَم ٌة ِم ْن ُلْؤ ُل َؤٍة‬
‫ُم َجَّو َفٍة َع ْر ُض َها ِس ُّتوَن ِم يًال‪ِ ،‬في ُك ِّل َزاِو َيٍة ِم ْنَها َأْهٌل‪َ ،‬م ا َيَر ْو َن اآلَخ ِر يَن ‪َ ،‬يُطوُف َع َلْيِهُم‬
‫اْلُم ْؤ ِم ُن »‪( .‬م‪)2838/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬عبدهللا بن قیس س می‌گوی‪///‬د‪ :‬رس‪///‬ول هللا ص فرم‪///‬ود‪« :‬در بهش‪///‬ت‪،‬‬
‫خیمه‌ای از مروارید میان تهی وجود دارد که عرض آن‪ ،‬شصت میل اس‪//‬ت و در‬
‫هر زاویه‌ی آن‪ ،‬همسرانی (حورانی) وج‪//‬ود دارن‪//‬د ک‪//‬ه س‪//‬اکنان زوای‪//‬ای دیگ‪//‬ر را‬
‫نمی‌بینند؛ و مؤمنان‪ِ ،‬گرد آنان می‌چرخند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬بازار بهشت‬
‫‪1967‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن ِفي اْلَج َّن ِة َلُس وًقا‪،‬‬
‫َيْأُتوَنَها ُك َّل ُج ُمَع ٍة‪َ ،‬فَتُهُّب ِريُح الَّش َم اِل َفَتْح ُث و ِفي ُو ُج وِهِهْم َو ِثَي اِبِهْم ‪َ ،‬فَي ْز َد اُد وَن ُحْس ًنا‬
‫َو َج َم اًال‪َ ،‬فَيْر ِج ُعوَن ِإَلى َأْهِليِهْم َو َقِد اْز َداُدوا ُحْس ًنا َو َج َم اًال‪َ ،‬فَيُق وُل َلُهْم َأْهُل وُهْم ‪َ :‬و ِهَّللا َلَق ِد‬
‫اْز َد ْد ُتْم َبْعَدَنا ُحْس ًنا َو َج َم اًال‪َ ،‬فَيُقوُلوَن ‪َ :‬و َأْنُتْم ‪َ ،‬وِهَّللا َلَقِد اْز َد ْد ُتْم َبْعَدَنا ُحْس ًنا َو َج َم اًال»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2833‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪440‬‬

‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬در بهش‪//‬ت‪ ،‬ب‪//‬ازاری وج‪//‬ود‬
‫دارد ک‪//‬ه بهش‪//‬تیان ه‪//‬ر جمع‪//‬ه ب‪//‬ه آن می‌رون‪//‬د؛ در آنج‪//‬ا‪ ،‬ب‪//‬اد ش‪//‬مال می‌وزد و‬
‫نعمت‌های بهشتی (از قبیل ُم شک و غیره) را به چهره‌ه‪//‬ا و لباس‌هایش‪//‬ان می‌پاش‪//‬د‬
‫و باعث افزایش ُحسن و جمال آنان می‌گردد‪ .‬سپس بهشتیان به خانواده‌هایش‪//‬ان ب‪//‬ر‬
‫می‌گردند در حالی که زیباتر هستند‪ .‬خانواده‌هایشان به آنه‪//‬ا می‌گوین‪//‬د‪ :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه‬
‫هللا که شما زیباتر شده‌اید‪ .‬آنه‪/‬ا می‌گوین‪/‬د‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا ک‪/‬ه بع‪/‬د از م‪/‬ا‪ ،‬ش‪/‬ما ن‪/‬یز‬
‫زیباتر شده‌اید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬در دنیا از نهرهای بهشت‪ ،‬وجود دارد‬
‫‪1968‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬س ْيَح اُن َو َج ْيَح اُن ‪َ ،‬و اْلُف َر اُت‬
‫َو الِّنيُل‪ُ ،‬ك ٌّل ِم ْن َأْنَهاِر اْلَج َّنِة»‪( .‬م‪)2839/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬س‪/‬یحون و جیح‪/‬ون و‬
‫فرات و نیل همه از نهرهای بهشت‌اند»‪.‬‬
‫«در این زمینه می‌توان گفت که یعنی مردم این سرزمینها مس‪//‬لمان می‌ش‪//‬وند و‬
‫به بهشت می‌روند؛ یا اینکه نهرهایی با همین نام‌ها در بهشت وجود دارد؛ یا اینکه‬
‫به خاطر برکت زیاد آنها‪ ،‬نهرهای بهشتی نامیده شده‌اند؛ وهللا اعل»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬بهشت‪ ،‬در محاصره‌ی دشواری‌ها است‬
‫‪1969‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬ح َّفِت اْلَج َّن ُة ِباْلَم َك اِرِه‪،‬‬
‫َو ُح َّفِت الَّناُر ِبالَّش َهَو اِت»‪( .‬م‪)2823/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرمود‪« :‬آتش‪ ،‬در محاص‪//‬ره‌ی‬
‫هواهای نفسانی‪ ،‬و بهشت‪ ،‬در محاصره‌ی دشواری‌ها است»‪( .‬یعنی ه‪//‬رکس‪ ،‬ب‪//‬دنبال‬
‫هواهای نفسانی برود‪ ،‬به جهنم‪ ،‬و هرکس‪ ،‬دشواری‌ها را در راه دین‪ ،‬تحمل کند‪ ،‬ب‪//‬ه‬
‫بهشت می‌رود)‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬تعداد کم‌تری از زنان‪ ،‬ساکن بهشت هستند‬
‫‪1970‬ـ َع ْن َأِبي الَّتَّياِح س َقاَل ‪َ :‬ك اَن ِلُم َط ِّر ِف ْبِن َع ْب ِد ِهَّللا اْمَر َأَت اِن ‪َ ،‬فَج اَء‬
‫ِم ْن ِع ْن ِد‬
‫ِإْح َد اُهَم ا‪َ ،‬فَقاَلِت اُألْخ َر ى‪ِ :‬ج ْئَت ِم ْن ِع ْنِد ُفَالَنَة؟ َفَقاَل ‪ِ :‬ج ْئُت ِم ْن ِع ْنِد ِعْمَر اَن ْبِن‬
‫ُح َص ْيٍن ‪،‬‬
‫َفَح َّد َثَنا َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّن َأَقَّل َس اِكِنى اْلَج َّنِة الِّنَس اُء »‪( .‬م‪)2838/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو تّیاح س می‌گوید‪ :‬مطّر ف بن عبد هللا دو همسر داشت؛ هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬
‫از نزد یکی از آنان آمد‪ ،‬دیگری گفت‪ :‬از نزد فالنی (همس‪//‬رت) می‌آیی؟ مطّرف‬
‫گفت‪ :‬از نزد عم‪//‬ران بن حص‪//‬ین می‌آیم؛ او گفت‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬تع‪//‬داد‬
‫کمتری از زنان‪ ،‬ساکن بهشت هستند»‪.‬‬
 ‫‪441‬‬ ‫‪ -65‬کتاب توصیف بهشت‬

‫باب (‪ :)15‬در مورد بهشتیان و دوزخیان و نشانه‌های آنان در دنیا‬

‫‪1971‬ـ َعن َح اِر َثَة ْبَن َو ْهٍب س‪َ :‬سِمَع الَّنِبَّي ص َقاَل ‪َ« :‬أَال ُأْخ ِب ُر ُك ْم ِبَأْه ِل اْلَج َّن ِة»؟‬
‫َقاُلوا‪َ :‬بَلى‪َ ،‬قاَل ‪ُ« :‬ك ُّل َضِع يٍف ُم َتَض َّع ٍف ‪َ ،‬لْو َأْقَس َم َع َلى ِهَّللا َألَبَّر ُه»‪ُ .‬ثَّم َقاَل ‪َ« :‬أَال ُأْخ ِبُر ُك ْم‬
‫ِبَأْهِل الَّناِر »؟ َقاُلوا‪َ :‬بَلى‪َ ،‬قاَل ‪ُ« :‬ك ُّل ُع ُتٍّل َجَّو اٍظ ُم ْسَتْك ِبٍر»‪( .‬م‪)2853/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حارثه بن وهب خزاعی س می‌گوید‪ :‬شنیدم ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«آیا بهشتیان را به شما معرفی نکنم»؟ صحابه عرض کردند‪ :‬بلی‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬ر‬
‫ضعیف و مستضعفی که اگر به هللا متعال‪ ،‬سوگند یاد کند‪ ،‬حق تعالی س‪//‬وگندش را‬
‫راست می‌گرداند»‪ .‬بعد از آن فرم‪/‬ود‪« :‬آی‪/‬ا دوزخیان را ب‪/‬ه ش‪/‬ما مع‪/‬رفی نکنم»؟‬
‫صحابه عرض کردند‪ :‬بلی‪ .‬فرمود‪« :‬هر انس‪//‬ان س‪//‬رکش و عرب‪//‬ده ج‪//‬و و متک‪//‬بر‪،‬‬
‫جهنمی است»‪.‬‬
‫َأل‬ ‫ُف‬ ‫ْش‬ ‫َأ‬
‫‪1972‬ـ َع ْن ِبي ُهَر ْيَر َة س َّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪ُ« :‬رَّب َع َث َم ْد وٍع ِب ا ْبَو اِب‪،‬‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬
‫َلْو َأْقَس َم َع َلى ِهَّللا َألَبَّر ُه»‪( .‬م‪)2854/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬چه بس‪/‬ا ش‪/‬خص ژولیده‬
‫مویی که از جلوی دِر خانه‌ها طرد می‌گردد؛ اما اگر به هللا متعال سوگند یاد کن‪//‬د‪،‬‬
‫هللا ﻷ سوگندش را راست می‌گرداند»‪.‬‬
‫‪1973‬ـ َع ْن ِع َياِض ْبِن ِح َم اٍر اْلُمَج اِش ِعِّي س‪َّ :‬ن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل َذ اَت َي ْو ٍم ِفي‬
‫َأ‬
‫ُخ ْطَبِتِه‪َ« :‬أَال ِإَّن َر ِّبى َأَم َرِنى َأْن ُأَع ِّلَم ُك ْم َم ا َج ِهْلُتْم ِمَّم ا َع َّلَم ِني‪َ ،‬يْو ِم ي َهَذ ا‪ُ ،‬ك ُّل َم اٍل َنَح ْلُتُه‬
‫َعْبًدا َح َالٌل‪َ ،‬و ِإِّنى َخ َلْقُت ِعَباِد ى ُح َنَفاَء ُك َّلُهْم ‪َ ،‬و ِإَّنُهْم َأَتْتُهُم الَّش َياِط يُن َفاْج َتاَلْتُهْم َع ْن ِد يِنِهْم ‪،‬‬
‫َو َح َّر َم ْت َع َلْيِهْم َم ا َأْح َلْلُت َلُهْم ‪َ ،‬و َأَم َر ْتُهْم َأْن ُيْش ِرُك وا ِبي َم ا َلْم ُأْنِزْل ِب ِه ُس ْلَطاًنا‪َ ،‬وِإَّن َهَّللا‬
‫َنَظَر ِإَلى َأْهِل اَألْر ِض َفَم َقَتُهْم ‪َ ،‬ع َرَبُهْم َو َع َج َم ُهْم ‪ِ ،‬إَّال َبَقاَيا ِم ْن َأْه ِل اْلِكَت اِب‪َ ،‬و َق اَل ‪ِ :‬إَّنَم ا‬
‫َبَع ْثُتَك َألْبَتِلَيَك َو َأْبَتِلَى ِبَك ‪َ ،‬و َأْنَز ْلُت َع َلْيَك ِكَتاًبا َال َيْغ ِس ُلُه اْلَم اُء ‪َ ،‬تْقَر ُأُه َناِئًم ا َو َيْقَظ اَن ‪َ ،‬و ِإَّن‬
‫َهَّللا َأَم َرِنى َأْن ُأَح ِّر َق ُقَر ْيًش ا‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬ر ِّب ِإًذ ا َيْثَلُغ وا َر ْأِس ى َفَي َدُعوُه ُخ ْب َز ًة‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫اْسَتْخ ِر ْج ُهْم َك َم ا اْسَتْخ َر ُجوَك ‪َ ،‬و اْغُز ُهْم ُنْغ ِزَك ‪َ ،‬و َأْنِفْق َفَس ُنْنِفَق َع َلْيَك‪َ ،‬و اْبَع ْث َج ْيًش ا َنْبَع ْث‬
‫َخ ْمَس ًة ِم ْثَلُه‪َ ،‬و َقاِتْل ِبَم ْن َأَطاَعَك َم ْن َع َص اَك ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َأْهُل اْلَج َّنِة َثَالَثٌة‪ُ :‬ذ و ُس ْلَطاٍن ُم ْقِس ٌط‬
‫ُم َتَص ِّدٌق ُمَو َّف ٌق ‪َ ،‬و َر ُج ٌل َرِح يٌم َرِقي‪ُ/‬ق اْلَقْلِب ِلُك ِّل ِذ ي ُق ْر َبى‪َ ،‬وُم ْس ِلٍم ‪َ ،‬و َع ِفي‪ٌ/‬ف ُم َتَع ِّف ٌف ُذو‬
‫ِعَياٍل ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َأْهُل الَّناِر َخ ْمَس ٌة‪ :‬الَّض ِع يُف اَّل ِذ ي َال َزْب َر َل ُه‪ ،‬اَّل ِذ يَن ُهْم ِفيُكْم َتَبًع ا َال َيْتَبُع وَن‬
‫َأْهًال َو َال َم اًال‪َ ،‬و اْلَخاِئُن اَّل ِذ ي َال َيْخ َفى َل ُه َطَم ٌع‪َ ،‬وِإْن َد َّق ِإَّال َخاَن ُه‪َ ،‬و َر ُج ٌل َال ُيْص ِبُح َو َال‬
‫ُيْمِس ي ِإَّال َو ُهَو ُيَخاِد ُع َك َع ْن َأْهِلَك َو َم اِلَك» َو َذ َك َر اْلُبْخ َل َأِو اْلَك ِذَب «َو الِّش ْنِظ يُر اْلَفَّح اُش »‪.‬‬
‫(م‪)2865/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عیاض بن حم‪//‬ار مجاش‪//‬عی س می‌گوی‪//‬د‪ :‬روزی‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص در‬
‫سخنرانی‌اش فرمود‪« :‬امروز‪ ،‬پروردگارم به من دستور داده است که از آنچه ب‪//‬ه‬
‫من آموخته است و شما نمی‌دانید‪ ،‬به شما بیاموزم؛ (هللا متعال فرم‪//‬ود‪ ):‬ه‪//‬ر م‪//‬الی‬
‫ک‪//‬ه ب‪//‬ه یکی از بن‪//‬دگانم عن‪//‬ایت ک‪//‬رده‌ام‪ ،‬حالل اس‪//‬ت‪ .‬همان‪//‬ا من همه‌ی بن‪//‬دگانم را‬
‫مسلمان‪ ،‬و بر راه راس‪//‬ت آفری‪//‬دم؛ ام‪//‬ا ش‪//‬یطانها آمدن‪//‬د و آن‪//‬ان را از راه اص‪//‬لی و‬
‫دینشان‪ ،‬دور ساختند و آنچه را که من برای آنان حالل قرار دادم‪ ،‬ح‪//‬رام س‪//‬اختند‪،‬‬
‫و آنها را وادار کردند تا با من چیزه‪//‬ایی را ش‪//‬ریک قرار دهن‪//‬د ک‪//‬ه من دلیلی ب‪//‬ر‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪442‬‬

‫آن‪ ،‬نازل نفرمودم‪ .‬همانا هللا متع‪/‬ال‪ ،‬نگ‪/‬اهی ب‪/‬ه اه‪/‬ل زمین ان‪/‬داخت و بج‪/‬ز تع‪/‬داد‬
‫کمی از اهل کتاب‪ ،‬همه‌ی عرب و عجم آنها را مبغ‪//‬وض داش‪//‬ت و فرم‪//‬ود‪ :‬ت‪//‬و را‬
‫مبع‪//‬وث نم‪//‬ودم ت‪//‬ا ت‪//‬و را آزم‪//‬ایش کنم و بوس‪//‬یله‌ی ت‪//‬و دیگ‪//‬ران را ن‪//‬یز در ب‪//‬وته‌ی‬
‫آزمایش قرار دهم؛ و کتابی بر تو نازل نمودم ک‪//‬ه آب آن را نمی‌ش‪//‬وید (ب‪//‬ا گذش‪//‬ت‬
‫زم‪//‬ان‪ ،‬از بین نمی‌رود؛ بلک‪//‬ه در س‪//‬ینه‌ها محف‪//‬وظ اس‪//‬ت) و در ح‪//‬الت خ‪//‬واب و‬
‫بیداری‪ ،‬آن را تالوت می‌نمایی (چه خ‪//‬واب باش‪//‬ی و چ‪//‬ه بیدار‪ ،‬این کت‪//‬اب‪ ،‬حف‪//‬ظ‬
‫می‌شود)‪ .‬هم‌چنین هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه من دس‪//‬تور داد ت‪//‬ا قریش را آتش ب‪//‬زنم‪ .‬من گفتم‪:‬‬
‫پروردگارم‪ ،‬در این صورت‪ ،‬سرم را مانند نان می‌شکنند‪ .‬هللا متعال فرم‪//‬ود‪ :‬آنه‪//‬ا‬
‫را بیرون کن‪ ،‬همانگونه که تو را بیرون کردند؛ با آنه‪//‬ا بجن‪//‬گ؛ م‪//‬ا ت‪//‬و را کم‪//‬ک‬
‫می‌کنیم؛ انفاق کن که ما بر تو انفاق می‌کنیم؛ لشکری بفرست؛ ما پنج برابر آن را‬
‫می‌فرستیم؛ و همراه کسانی که از تو اطاعت می‌کنند‪ ،‬با افراد نافرم‪//‬ان بجن‪//‬گ؛ و‬
‫باید بدانی که بهشتیان‪ ،‬سه گروه هس‪//‬تند‪ -1 :‬س‪//‬لطان ع‪/‬ادلی ک‪//‬ه ص‪//‬دقه ده‪//‬د و در‬
‫مسیرش موفق باشد‪ -2 .‬مرد رقیق القلبی که با ه‪//‬ر خویش‪//‬اوند و ه‪//‬ر مس‪//‬لمان‪ ،‬ب‪//‬ا‬
‫مهرب‪//‬انی برخ‪//‬ورد کن‪//‬د‪ -3 .‬ف‪//‬رد پاک‪//‬دامن وص‪//‬احب عیالی ک‪//‬ه از م‪//‬ردم‪ ،‬چ‪//‬یزی‬
‫درخواست نمی‌کند‪ .‬جهنمیان نیز پنج گروه هستند‪ -1 :‬اف‪//‬راد ض‪//‬عیفی ک‪//‬ه از عق‪//‬ل‬
‫کافی برخوردار نیستند و دنباله رو هستند و در جستجوی خ‪//‬انواده و م‪//‬ال نیس‪//‬تند‪.‬‬
‫‪ -2‬افراد خائنی که هیچ طمع و خیانتی از نگاهشان پنه‪//‬ان نمی‌مان‪//‬د؛ ه‪//‬ر چن‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫کوچک و ناچیز باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬افرادی که صبح و شام‪ ،‬با خانواده و اموالش‪//‬ان‪ ،‬ش‪//‬ما را ف‪//‬ریب می‌دهن‪//‬د»‪.‬‬
‫‪ -4‬آنگ‪/‬اه رس‪/‬ول اک‪/‬رم از بخ‪/‬ل ی‪/‬ا دروغ ص‪//‬حبت نم‪/‬ود (ص‪//‬احب یکی از این دو‬
‫وصف را جهنمی دانست‪ -5 .‬افراد بد اخالقی که بسیار بد و بی راه می‌گویند»‪.‬‬

‫باب (‪ :)16‬بهشتیان و دوزخیان برای همیشه در بهشت و دوزخ می‌مانند‬

‫‪1974‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر ل َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَذ ا َص اَر َأْه ُل اْلَج َّن ِة ِإَلى‬
‫اْلَج َّنِة‪َ ،‬و َص اَر َأْهُل الَّناِر ِإَلى الَّناِر ‪ُ ،‬أِتَى ِباْلَم ْو ِت َح َّتى ُيْج َعَل َبْيَن اْلَج َّنِة َو الَّناِر ‪ُ ،‬ثَّم ُي ْذ َبُح‪،‬‬
‫ُثَّم ُيَناِد ى ُم َناٍد ‪َ :‬يا َأْهَل اْلَج َّنِة َال َم ْو َت ‪َ ،‬و َيا َأْهَل الَّناِر َال َم ْو َت ‪َ ،‬فَي ْز َد اُد َأْه ُل اْلَج َّن ِة َفَر ًح ا‬
‫ِإَلى َفَر ِح ِهْم ‪َ ،‬و َيْز َد اُد َأْهُل الَّناِر ُح ْز ًنا ِإَلى ُح ْز ِنِهْم »‪( .‬م‪)2850/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از ابن عمر ل روایت است ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬
‫بهشتیان به بهشت‪ ،‬و جهنمیان به جهنم میروند‪ ،‬مرگ را می‌آورند و میان بهش‪//‬ت‬
‫و دوزخ‪ ،‬ذبح می‌کنن‪/‬د و ی‪/‬ک من‪/‬ادی‪ ،‬ن‪/‬دا می‌ده‪/‬د ک‪/‬ه‪ :‬ای بهش‪/‬تیان! بع‪/‬د از این‪،‬‬
‫مرگی وجود ندارد؛ و ای دوزخیان! بعد از این‪ ،‬مرگی وجود نخواه‪//‬د داش‪//‬ت‪ .‬در‬
‫نتیج‪///‬ه‪ ،‬بهش‪///‬تیان بیش از پیش‪ ،‬خوش‪///‬حال‪ ،‬و دوزخیان بیش از پیش‪ ،‬غمگین‬
‫می‌شوند»‪.‬‬
 ‫‪66‬ـ کتاب توصیف جهنم‬

‫باب (‪ :)1‬افسارهای جهنم‬

‫‪1975‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بِن َم سُعوٍد س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬ي ْؤ َتى ِبَجَهَّنَم َيْو َم ِئ ٍذ‬
‫َلَها َس ْبُعوَن َأْلَف ِز َم اٍم ‪َ ،‬م َع ُك ِّل ِز َم اٍم َس ْبُعوَن َأْلَف َم َلٍك َيُجُّر وَنَها»‪( .‬م‪)2842/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن مسعود س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬دوزخ را‬
‫می‌آورند در حالی ک‪//‬ه هفت‪//‬اد ه‪//‬زار افس‪//‬ار دارد؛ و ب‪//‬ا ه‪//‬ر افس‪//‬اری‪ ،‬هفت‪//‬اد ه‪//‬زار‬
‫فرشته وجود دارد که آن را می‌کشند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬شدت حرارت جهنم‬
‫‪1976‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َأَّن الَّنِبَّي ص َق اَل ‪َ« :‬ن اُر ُك ْم َه ِذِه‪ ،‬اَّلِتي ُيوِق ُد اْبُن آَد َم ‪،‬‬
‫ُج ْز ٌء ِم ْن َس ْبِع يَن ُج ْز ًء ا ِم ْن َح ِّر َج َهَّنَم » َقاُلوا‪َ :‬و ِهَّللا ِإْن َكاَنْت َلَك اِفَيًة‪َ ،‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫«َفِإَّنَها ُفِّض َلْت َع َلْيَها ِبِتْس َعٍة َو ِس ِّتيَن ُج ْز ًء ا‪ُ ،‬ك ُّلَها ِم ْثُل َح ِّر َها»‪( .‬م‪)2843/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬این آتش ش‪//‬ما ک‪//‬ه فرزن‪//‬د‬
‫آدم آن را روشن می‌کند‪ ،‬یک هفتادم حرارت آتش جهنم را دارد»‪ .‬ص‪//‬حابه گفتن‪//‬د‪:‬‬
‫یا رسول هللا! به هللا سوگند که آتش دنیا‪ ،‬کافی است‪ .‬فرمود‪« :‬آتش دوزخ‪ ،‬شصت‬
‫و نه مرتبه‪ ،‬گرمتر از آتش دنیا اس‪/‬ت‪ .‬و ه‪/‬ر م‪/‬رتبه‌ی آن‪ ،‬ب‪/‬ه ان‪/‬دازه‌ی آتش دنیا‪،‬‬
‫حرارت دارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬عمق زیاد جهنم‬
‫‪1977‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪ُ :‬كَّنا َم َع َر ُس وِل الَّل ِه ص ِإْذ َس ِمَع َو ْج َب ًة‪َ ،‬فَق اَل الَّنِبُّى‬
‫ص‪َ« :‬تْد ُروَن َم ا َهَذ ا»؟ َقاَل ‪ُ :‬قْلَنا‪ُ :‬هَّللا َو َر ُسوُلُه َأْع َلُم ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬هَذ ا َحَج ٌر ُر ِم َى ِبِه ِفي الَّناِر‬
‫ُم ْنُذ َس ْبِع يَن َخ ِريًفا‪َ ،‬فُهَو َيْهِو ى ِفي الَّناِر اآلَن ‪َ ،‬ح َّتى اْنَتَهى ِإَلى َقْع ِر َها»‪( .‬م‪)2844/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابو هری‪//‬ره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ا هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ودیم ک‪//‬ه ناگه‪//‬ان‪،‬‬
‫صدای افتادن چیزی را شنید؛ پس فرمود‪« :‬می‌دانید این ص‪//‬دای چیس‪//‬ت»؟ گف‪//‬تیم‪:‬‬
‫هللا و رسولش بهتر می‌دانند‪ .‬فرمود‪« :‬این‪ ،‬صدای سنگی بود که هفت‪//‬اد س‪//‬ال پیش‬
‫در دوزخ انداخته‌اند؛ آن سنگ‪ ،‬تاکنون در حال سقوط در عمق جهنم بود تا اینک‪//‬ه‬
‫اآلن به پایان و تِه آن رسید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬در مورد فردی از جهنمیان که آسانترین عذاب را می‌بیند‬
‫‪1978‬ـ َع ِن الُّنْع َم اِن ْبِن َبِش يٍر س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َأْه َو َن َأْه ِل الَّن اِر‬
‫َع َذ اًبا َم ْن َلُه َنْع َالِن َو ِش َر اَك اِن ِم ْن َناٍر ‪َ ،‬يْغ ِلى ِم ْنُهَم ا ِد َم اُغ ُه‪َ ،‬ك َم ا َيْغ ِلى اْلِم ْر َج ُل َم ا َي َر ى‬
‫َأَّن َأَح ًدا َأَشُّد ِم ْنُه َع َذ اًبا‪َ ،‬وِإَّنُه َألْهَو ُنُهْم َع َذ اًبا»‪( .‬م‪)213/‬‬
‫ترجمه‪ :‬نعمان بن بشیر س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آس‪//‬ان‌ترین ع‪//‬ذاب‬
‫در میان جهنمیان‪ ،‬از آِن کسی است که دو کفش و دو بند کفش آتشین پوشیده است‬
‫که مغز سرش از آنها همانند به جوش آمدن دیگ می‌جوش‪//‬د؛ و او تص‪//‬ور می‌کن‪//‬د‬
‫که دچار شدیدترین عذاب شده است؛ ح‪//‬ال آنک‪//‬ه او از میان جهنمیان‪ ،‬آس‪//‬ان‌ترین‬
‫عذاب را دارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬قسمت‌هایی از جهنمیان را که آتش فرا می‌گیرد‬
‫‪1979‬ـ َع ْن َس ُمَر َة ْبِن ُج ْن َدٍب س َأَّن الَّنِبَّي ص َق اَل ‪ِ« :‬م ْنُهْم َم ْن َتْأُخ ُذ ُه الَّن اُر ِإَلى‬
‫َكْع َبْيِه‪َ ،‬وِم ْنُهْم َم ْن َتْأُخ ُذ ُه الَّناُر ِإَلى ُر ْك َبَتْي ِه‪َ ،‬وِم ْنُهْم َم ْن َتْأُخ ُذ ُه الَّن اُر ِإَلى ُحْج َز ِت ِه‪َ ،‬وِم ْنُهْم‬
‫َم ْن َتْأُخ ُذ ُه الَّناُر ِإَلى َتْر ُقَو ِتِه»‪( .‬م‪)2845/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سمره بن جندب س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬آتش جهنم بعض‪//‬ی‬
‫از مردم را تا شتالنگ‌ها (قوزک پا)‪ ،‬بعضی را تا زانوه‪//‬ا‪ ،‬ب‪//‬رخی را ت‪//‬ا کم‪//‬ر‪ ،‬و‬
‫تعدادی را هم تا گلو فرا می‌گیرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬جباران به جهنم می‌روند و ضعیفان به بهشت‬
‫‪1980‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬تَح اَّج ِت اْلَج َّن ُة َو الَّن اُر‪َ ،‬فَق اَلِت‬
‫الَّناُر‪ُ :‬أوِثْر ُت ِباْلُم َتَك ِّبِريَن َو اْلُم َتَج ِّبِريَن ‪َ ،‬و َقاَلِت اْلَج َّنُة‪َ :‬فَم ا ِلي َال َي ْد ُخ ُلِنى ِإَّال ُض َع َفاُء الَّن اِس‬
‫َو َس َقُطُهْم َوِغ َّر ُتُهْم ؟ َقاَل الَّلُه ِلْلَج َّنِة‪ِ :‬إَّنَم ا َأْنِت َر ْح َم ِتى َأْر َحُم ِب ِك َم ْن َأَش اُء ِم ْن ِعَب اِد ى‪َ ،‬و َق اَل‬
‫ِللَّناِر‪ِ :‬إَّنَم ا َأْنِت َع َذ اِبى ُأَع ِّذ ُب ِبِك َم ْن َأَش اُء ِم ْن ِعَباِد ى‪َ ،‬وِلُكِّل َو اِحَدٍة ِم ْنُكَم ا ِم ْلُؤَها‪َ ،‬فَأَّم ا الَّن اُر‬
‫َفَال َتْم َتِلُئ َح َّتى َيَضَع الَّلُه‪َ ،‬تَباَر َك َو َتَع اَلى‪ِ ،‬رْج َل ُه َتُق وُل‪َ :‬ق ْط َق ْط‪َ ،‬فُهَناِل َك َتْم َتِلُئ‪َ ،‬و ُي ْز َو ى‬
‫َبْعُض َها ِإَلى َبْع ٍض‪َ ،‬فَال َيْظِلُم الَّلُه ِم ْن َخ ْلِقِه َأَح ًدا‪َ ،‬و َأَّم ا اْلَج َّنُة َفِإَّن الَّل َه ُيْنِش ُئ َلَه ا َخ ْلًق ا»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2846‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬بهش‪//‬ت و دوزخ ب‪//‬ا‬
‫یکدیگر‪ ،‬مجادله کردند؛ دوزخ گفت‪ :‬من به جب‪//‬اران و متک‪//‬بران‪ ،‬اختص‪//‬اص داده‬
‫شده‌ام‪ .‬بهشت گفت‪ :‬مرا چه شده است که فقط افراد ضعیف و حقیر و س‪//‬اده‪ ،‬وارد‬
‫من می‌شوند‪ .‬هللا متعال به بهشت فرم‪//‬ود‪ :‬ت‪//‬و رحمت من هس‪//‬تی؛ بوس‪//‬یله‌ی ت‪//‬و ب‪//‬ه‬
‫هریک از بندگانم که بخواهم‪ ،‬رحم می‌کنم‪ .‬و به دوزخ گفت‪ :‬همان‪//‬ا ت‪//‬و ع‪//‬ذاب من‬
‫هستی‪ .‬و بوسیله‌ی تو‪ ،‬هریک از بندگانم را که بخ‪//‬واهم‪ ،‬ع‪//‬ذاب می‌دهم‪ .‬و ه‪//‬ردو‬
‫ُپر خواهد شد‪.‬‬
‫ولی دوزخ پر نمی‌ش‪/‬ود مگ‪/‬ر اینک‪/‬ه هللا متع‪/‬ال پ‪/‬ایش را در آن بگ‪/‬ذارد؛ آنگ‪/‬اه‬
‫دوزخ می‌گوید‪ :‬بس است؛ بس است‪ .‬در این هنگام‪ ،‬دوزخ پر می‌شود و برخی از‬
‫قسمت‌هایش در هم پیچیده می‌شود‪ .‬باید دانست که هللا ﻷ ب‪//‬ه اح‪//‬دی از مخلوقاتش‪،‬‬
‫ظلم نمی‌کند‪ .‬و برای بهشت‪ ،‬مخلوق دیگری می‌آفریند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬عذاب کسی که سایبه را رواج داد‬
‫‪1981‬ـ َع ِن اْبِن ِشَهاٍب س َقاَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َس ِع يَد ْبَن اْلُمَس َّيِب َيُق وُل‪ِ :‬إَّن اْلَبِح يَر َة اَّلِتي‬
‫ُيْم َنُع َدُّر َها ِللَّطَو اِغ يِت‪َ ،‬فَال َيْح ُلُبَه ا َأَح ٌد ِم َن الَّن اِس‪َ ،‬و َأَّم ا الَّس اِئَبُة اَّلِتي َك اُنوا ُيَس ِّيُبوَنَها‬
‫آلِلَهِتِهْم ‪َ ،‬فَال ُيْح َم ُل َع َلْيَها َش ْي ٌء ‪َ ،‬و َقاَل اْبُن اْلُمَس َّيِب‪َ :‬قاَل َأُبو ُهَر ْيَر َة‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪:‬‬
 ‫‪445‬‬ ‫‪ -66‬کتاب توصیف جهنم‬

‫«َر َأْيُت َع ْم َر و ْبَن َع اِم ٍر اْلُخ َزاِعَّى َيُج ُّر ُقْص َبُه ِفي الَّن اِر ‪َ ،‬و َك اَن َأَّوَل َم ْن َس َّيَب‬
‫الَّس َو اِئَب »‪( .‬م‪)2856/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن شهاب س می‌گوید‪ :‬شنیدم ک‪//‬ه ابن مس‪ِّ/‬یب می‌گفت‪َ :‬بِح یره‪ ،‬حیوانی‬
‫بود که دوشیدن آن بخاطر طاغوتها (بتها) ممنوع ب‪//‬ود؛ ل‪//‬ذا هیچ ی‪//‬ک از م‪//‬ردم آن‬
‫را نمی‌دوشیدند‪ .‬و سایبه‪ ،‬حیوانی بود که کفار آن را برای معبودانش‪//‬ان ره‪//‬ا ک‪//‬رده و‬
‫هیچ چ‪//‬یز ب‪//‬ر آن‪ ،‬حم‪//‬ل نمی‌کردن‪//‬د‪ .‬ابن مس ‪ِّ/‬یب روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه اب‪//‬وهریره گفت‪:‬‬
‫رسول الله ص فرمود‪« :‬عمرو بن عامر بن ُلَح ی خزاعی را دی‪//‬دم ک‪//‬ه روده‌ه‪//‬ایش‬
‫را در آتش‪ ،‬به دنبال خود می‌کشید؛ زیرا او نخستین کسی بود ک‪//‬ه س‪//‬ایبه را رواج‬
‫داد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬بزرگی دندان کافر در جهنم‬
‫‪1982‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬ض ْر ُس اْلَك اِفِر ‪َ ،‬أْو َن اُب‬
‫اْلَك اِفِر‪ِ ،‬م ْثُل ُأُح ٍد ‪َ ،‬و ِغ َلُظ ِج ْلِدِه َم ِس يَر ُة َثَالٍث»‪( .‬م‪)2851/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬دندان یا نیش ک‪//‬افر (در‬
‫جهنم) مانند کوه احد است‪ .‬و کلفتی پوستش به اندازه‌ی مس‪//‬افت س‪//‬ه (ش‪//‬بانه روز)‬
‫راه است»‪.‬‬
‫ْل‬ ‫َأ‬
‫‪1983‬ـ َع ْن ِبي ُهَر ْيَر َة س َيْر َفُع ُه َق اَل ‪َ« :‬م ا َبْيَن َم ْنِكَبِى ا َك اِفِر ِفي الَّن اِر‪َ ،‬م ِس يَر ُة‬
‫َثَالَثِة َأَّياٍم ‪ِ ،‬للَّراِكِب اْلُم ْس ِرِع»‪( .‬م‪)2852/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابو هریره س روایت است که نبی اکرم ص فرمود‪« :‬فاصله‌ی میان‬
‫دو شانه‌ی کافر به اندازه‌ی مسافتی است ک‪//‬ه ی‪//‬ک س‪//‬واِر ب‪//‬ا ش‪//‬تاب‪ ،‬در س‪//‬ه روز‪،‬‬
‫طی می‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬عذاب شکنجه کنندگان مردم‬
‫‪1984‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬ص ْنَفاِن ِم ْن َأْه ِل الَّن اِر َلْم‬
‫َأَر ُهَم ا‪َ :‬قْو ٌم َم َع ُهْم ِس َياٌط َك َأْذ َناِب اْلَبَق ِر َيْض ِر ُبوَن ِبَه ا الَّن اَس ‪َ ،‬و ِنَس اٌء َك اِس َياٌت َعاِر َي اٌت‬
‫ُمِم يَالٌت َم اِئَالٌت ‪ُ ،‬ر ُء وُسُهَّن َك َأْس ِنَم ِة اْلُبْخ ِت اْلَم اِئَلِة‪َ ،‬ال َي ْد ُخ ْلَن اْلَج َّن َة َو َال َيِج ْد َن ِر يَحَه ا‪،‬‬
‫َو ِإَّن ِريَحَها َلُتوَج ُد ِم ْن َم ِس يَرِة َك َذ ا َو َك َذ ا»‪( .‬م‪)2128/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬دو گروه جهنمی هس‪//‬تند‬
‫که من آنها را ندیده‌ام‪ :‬نخست‪ ،‬گروهی هستند که تازیانه‌هایی شبیه دم گ‪//‬او بدس‪//‬ت‬
‫دارند و م‪//‬ردم را ب‪//‬ا آنه‪//‬ا می‌زنن‪//‬د‪ .‬دوم‪ ،‬گ‪//‬روهی از زن‪//‬ان هس‪//‬تند ک‪//‬ه ب‪//‬ه ظ‪//‬اهر‪،‬‬
‫پوشیده‌اند؛ ولی در حقیقت‪ ،‬لخت‌اند؛ حرکاتی انجام می‌دهند که مردان را به سوی‬
‫خود‪ ،‬جذب می‌کنند و خودشان نیز بسوی مردان‪ ،‬تمایل دارند؛ سرهای‌ش‪//‬ان مانن‪//‬د‬
‫کوه‪//‬ان کج ش‪//‬تران قوی هیک‪//‬ل اس‪//‬ت‪ .‬این اف‪//‬راد‪ ،‬ن‪//‬ه تنه‪//‬ا اینک‪//‬ه وارد بهش‪//‬ت‬
‫نمی‌شوند؛ بلکه بوی آن نیز به مشام آنان نمی‌رسد؛ با وجود اینکه ب‪//‬وی بهش‪//‬ت از‬
‫مسافت بسیار طوالنی به مشام می‌رسد»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪446‬‬

‫‪1985‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪ِ« :‬إْن َطاَلْت ِب َك ُم َّد ٌة‪،‬‬
‫َأْو َش ْك َت َأْن َتَر ى َقْو ًم ا َيْغ ُد وَن ِفي َس َخ ِط ِهَّللا‪َ ،‬و َيُروُحوَن ِفي َلْعَنِتِه‪ِ ،‬في َأْيِد يِهْم ِم ْثُل َأْذ َن اِب‬
‫اْلَبَقِر »‪( .‬م‪)2857/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر ب‪//‬رای‬
‫مدتی طوالنی‪ ،‬زنده بمانی‪ ،‬بزودی گروهی را مشاهده خواهی ک‪//‬رد ک‪//‬ه ص‪//‬بح را‬
‫در خش‪///‬نودی هللا متع‪///‬ال‪ ،‬و ش‪///‬ام را در نف‪///‬رین و لعنت او بس‪///‬ر می‌برن‪///‬د؛ آنه‪///‬ا‬
‫تازیانه‌هایی مانند ُدم گاو‪ ،‬بدست دارند»‪( .‬و مردم را کتک می‌زنند)‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬غوطه دادن مرفه‌ترین فرد دنیا در جهنم‪ ،‬و غوطه دادن رنج دیده‌ترین فرد دنیا در‬
‫بهشت‬
‫‪1986‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬يْؤ َتى ِبَأْنَع ِم َأْهِل الُّد ْنَيا‪ِ ،‬م ْن‬
‫َأْهِل الَّناِر ‪َ ،‬يْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬فُيْص َبُغ ِفي الَّن اِر َص ْبَغ ًة‪ُ ،‬ثَّم ُيَق اُل‪َ :‬ي ا اْبَن آَد َم َه ْل َر َأْيَت َخْي ًرا‬
‫َقُّط؟ َهْل َم َّر ِبَك َنِع يٌم َقُّط؟ َفَيُقوُل‪َ :‬ال‪َ ،‬و ِهَّللا َيا َر ِّب ‪َ ،‬و ُيْؤ َتى ِبَأَشِّد الَّن اِس ُبْؤ ًس ا ِفي ال ‪ُّ/‬د ْنَيا‪،‬‬
‫ِم ْن َأْهِل اْلَج َّنِة‪َ ،‬فُيْص َبُغ َص ْبَغ ًة ِفي اْلَج َّنِة‪َ ،‬فُيَقاُل َلُه‪َ :‬يا اْبَن آَد َم َهْل َر َأْيَت ُبْؤ ًس ا َق ُّط‪َ ،‬ه ْل‬
‫َم َّر ِبَك ِش َّد ٌة َقُّط؟ َفَيُقوُل‪َ :‬ال‪َ ،‬و ِهَّللا َيا َر ِّب َم ا َم َّر ِبي ُبُؤٌس َقُّط‪َ ،‬و َال َر َأْيُت ِش َّد ًة َق ُّط»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2807‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مال‪//‬ک س روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬روز‬
‫قیامت‪ ،‬از میان دوزخیان‪ ،‬مرفه‌ت‪/‬رین ف‪//‬رد دنیا را می‌آورن‪/‬د و ی‪/‬ک ب‪/‬ار در آتش‬
‫جهنم‪ ،‬غوطه می‌دهند؛ آنگاه به او می‌گوین‪//‬د‪ :‬ای فرزن‪//‬د آدم! آی‪//‬ا هرگ‪//‬ز خوش‪//‬ی و‬
‫خیری دیده‌ای؟ آیا هرگز رفاه و آسایشی بر ت‪//‬و گذش‪//‬ته اس‪//‬ت؟ او می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ه هللا‬
‫سوگند‪ ،‬نه‪ ،‬پروردگارم‪ .‬بعد از آن‪ ،‬از میان بهش‪/‬تیان‪ ،‬رنج دی‪/‬ده‌ترین ف‪//‬رد دنیا را‬
‫می‌آورند و یک بار در بهشت‪ ،‬غوطه می‌دهند؛ آنگ‪//‬اه ب‪//‬ه او می‌گوین‪//‬د‪ :‬ای فرزن‪//‬د‬
‫آدم! آیا هرگز سختی و فقری دی‪//‬ده‌ای؟ آی‪//‬ا هرگ‪//‬ز دوران دش‪//‬واری ب‪//‬ر ت‪//‬و گذش‪//‬ته‬
‫است؟ او جواب می‌ده‪//‬د‪ :‬خ‪//‬یر؛ ب‪//‬ه هللا س‪//‬وگند‪ ،‬هرگ‪//‬ز دچ‪//‬ار فق‪//‬ر نش‪//‬ده‌ام؛ و هیچ‬
‫رنجی بر من نگذشته است»‪.‬‬
 ‫‪67‬ـ کتاب فتنه‌ها‬

‫باب (‪ :)1‬هنگامی که فسق و فجور زیاد شود‪ ،‬وقت فتنه‌ها و نابودی فرا می‌رسد‬
‫‪1987‬ـ َع ْن َز ْيَنَب ِبْنِت َج ْح ٍش ب َأَّن الَّنِبَّي ص اْس َتْيَقَظ ِم ْن َنْو ِم ِه َو ُه َو َيُق وُل‪َ« :‬ال‬
‫ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا‪َ ،‬و ْيٌل ِلْلَعَرِب ِم ْن َش ٍّر َق ِد اْقَت َرَب ‪ُ ،‬فِتَح اْلَي ْو َم ِم ْن َر ْد ِم َي ْأُجوَج َو َم ْأُجوَج ِم ْث ُل‬
‫َهِذِه» َو َع َقَد ُس ْفَياُن ِبَيِدِه َع َش َر ًة‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬أَنْهِلُك َوِفيَنا الَّصاِلُحوَن ؟ َقاَل ‪َ« :‬نَعْم ‪،‬‬
‫ِإَذ ا َك ُثَر اْلَخ َبُث »‪( .‬م‪)2280/‬‬
‫ترجمه‪ :‬زینب دختر حجش ل (همسر رس‪//‬ول هللا ص) می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫در حالی از خواب بیدار شد که می‌گفت‪« :‬ال إله إال هللا‪ ،‬وای ب‪//‬ر ع‪//‬رب از ش‪//‬ری‬
‫که به آن‪//‬ان‪ ،‬نزدی‪//‬ک ش‪//‬ده اس‪//‬ت»‪ .‬و در ح‪//‬الی ک‪//‬ه انگش‪//‬ت شس‪//‬ت و س‪//‬بابه‌اش را‬
‫بصورت حلقه در آورده بود‪ ،‬افزود‪« :‬امروز‪ ،‬این اندازه از سد یأجوج و مأجوج‪،‬‬
‫باز شده است»‪.‬‬
‫زینب ل می‌گوید‪ :‬گفتم‪ :‬یا رس‪/‬ول هللا! آی‪/‬ا م‪/‬ا ن‪/‬ابود می‌ش‪/‬ویم ح‪/‬ال آنک‪/‬ه اف‪//‬راد‬
‫نیکوکار در میان ما وجود دارند؟ فرمود‪« :‬بلی‪ ،‬هنگامی ک‪//‬ه فس‪//‬ق و فج‪//‬ور زی‪//‬اد‬
‫شود»‪.‬‬
‫ْأ‬ ‫ْد‬ ‫ْن‬ ‫ْل‬ ‫ُف‬ ‫َق‬ ‫َّن‬
‫‪1988‬ـ َع ِبي َر ْي َر س َع ِن ال ِبِّى ص اَل ‪ِ « :‬تَح ا َي ْو َم ِم َر ِم َي ُجوَج‬ ‫َة‬ ‫ُه‬ ‫َأ‬ ‫ْن‬
‫َو َم ْأُجوَج ِم ْثُل َهِذِه» َو َع َقَد ُو َهْيٌب ِبَيِدِه ِتْس ِع يَن ‪( .‬م‪)2881/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬ام‪//‬روز‪ ،‬این ان‪//‬دازه‪ ،‬از‬
‫سد یأجوج و مأجوج‪ ،‬باز شده است»‪ .‬و ُو هیب (ک‪//‬ه یکی از راوی‪//‬ان اس‪//‬ت‪ ،‬ب‪//‬رای‬
‫نشان دادن اندازه‌ی آن) انگشت شست و سبابه‌اش را بصورت نود در آورد‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬سرازیر شدن فتنه‌ها مانند نزول قطرات باران‬
‫‪1989‬ـ َع ْن ُأَس اَم َة س َأَّن الَّنِبَّي ص َأْش َر َف َع َلى ُأُطٍم ِم ْن آَط اِم اْلَم ِد يَن ِة‪ُ ،‬ثَّم َق اَل ‪:‬‬
‫«َه ْل َت َر ْو َن َم ا َأَر ى؟ ِإِّني َألَر ى َم َو اِق َع اْلِفَتِن ِخ َالَل ُبُي وِتُك ْم ‪َ ،‬ك َم َو اِق ِع اْلَقْط ِر »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2885‬‬
‫ترجمه‪ :‬از اسامه س روایت است که روزی‪ ،‬نبی اک‪//‬رم ص از مک‪//‬انی بلن‪//‬د ب‪//‬ه‬
‫یکی از قلعه‌های مدینه‪ ،‬نظر کرد و فرمود‪« :‬آیا می‌بینید آنچ‪//‬ه را ک‪//‬ه من می‌بینم؟‬
‫من محل سرازیر شدن فتنه‌ها را مانن‪//‬د ن‪//‬زول قطرات ب‪//‬اران‪ ،‬در میان خانه‌ه‪//‬ای‬
‫شما می‌بینم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬عرضه شدن فتنه‌ها بر دل‌ها و ایجاد نقطه در آنها‬
‫‪1990‬ـ َع ْن ُح َذ ْيَفَة س َقاَل ‪ُ :‬كَّن ا ِع ْن َد ُع َم َر َفَق اَل ‪َ :‬أُّيُك ْم َس ِمَع َر ُس وَل ِهَّللا ص َي ْذ ُك ُر‬
‫اْلِفَتَن ؟ َفَقاَل َقْو ٌم ‪َ :‬نْح ُن َسِم ْعَناُه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬لَع َّلُك ْم َتْع ُنوَن ِفْتَنَة الَّرُج ِل ِفي َأْهِل ِه َو َج اِرِه؟ َق اُلوا‪:‬‬
‫َأَج ْل ‪َ ،‬قاَل ‪ِ :‬تْل َك ُتَك ِّفُرَه ا الَّص َالُة َو الِّص َياُم َو الَّص َد َقُة‪َ ،‬و َلِكْن َأُّيُك ْم َس ِمَع الَّنِبَّي ص َي ْذ ُك ُر‬
‫اْلِفَتَن اَّلِتي َتُم وُج َم ْو َج اْلَبْح ِر ؟ َقاَل ُح َذ ْيَفُة‪َ :‬فَأْسَكَت اْلَقْو ُم َفُقْلُت ‪َ :‬أَنا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أْنَت ‪ِ ،‬هَّلِل َأُب وَك!‬
‫َقاَل ُح َذ ْيَفُة‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪ُ« :‬تْع َر ُض اْلِفَتُن َع َلى اْلُقُل وِب َك اْلَحِص يِر ُع وًدا‬
‫ُعوًدا‪َ ،‬فَأُّى َقْلٍب ُأْش ِر َبَها ُنِكَت ِفيِه ُنْك َتٌة َس ْو َداُء ‪َ ،‬و َأُّى َقْلٍب َأْنَك َر َها ُنِكَت ِفيِه ُنْك َت ٌة َبْيَض اُء ‪،‬‬
‫َح َّتى َتِص يَر َع َلى َقْلَبْيِن ‪َ ،‬ع َلى َأْبَيَض ِم ْث ِل الَّص َفا‪َ ،‬فَال َتُض ُّر ُه ِفْتَن ٌة َم ا َداَم ِت الَّس َم َو اُت‬
‫َو اَألْر ُض ‪َ ،‬و اآلَخ ُر َأْس َو ُد ُم ْر َباًّد ا َك اْلُك وِز ُمَج ِّخ ًيا َال َيْع ِرُف َم ْعُروًف ا َو َال ُيْنِك ُر ُم ْنَك ًرا‪ِ ،‬إَّال‬
‫َم ا ُأْش ِرَب ِم ْن َهَو اُه» َقاَل ُح َذ ْيَفُة‪َ :‬و َح َّد ْثُتُه‪َ ،‬أَّن َبْيَنَك َو َبْيَنَه ا َباًب ا ُم ْغَلًق ا ُيوِش ُك َأْن ُيْك َس َر ‪،‬‬
‫َقاَل ُع َم ُر‪َ :‬أَك ْسًرا َال َأَبا َلَك! َفَلْو َأَّنُه ُفِتَح َلَع َّلُه َك اَن ُيَع اُد‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬ال‪َ ،‬بْل ُيْك َس ُر‪َ ،‬و َح َّد ْثُت ُه‪َ ،‬أَّن‬
‫َذ ِلَك اْلَباَب َر ُجٌل ُيْقَتُل َأْو َيُم وُت ‪َ ،‬حِد يًثا َلْيَس ِباَألَغاِليِط ‪َ ،‬قاَل َأُبو َخاِلٍد ‪َ :‬فُقْلُت ِلَس ْع ٍد ‪َ :‬ي ا َأَب ا‬
‫َم اِلٍك َم ا َأْس َو ُد ُم ْر َباًّد ا؟ َقاَل ‪ِ :‬ش َّد ُة اْلَبَياِض ِفي َس َو اٍد ‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬فَم ا اْلُك وُز ُمَج ِّخ ًي ا؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َم ْنُك وًسا‪( .‬م‪)144/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حذیفه س می‌گوید‪ :‬ما در مجلس عمر بن خطاب س ب‪//‬ودیم ک‪//‬ه پرس‪//‬ید‪:‬‬
‫کدام یک از شما سخن رس‪//‬ول هللا ص را در م‪//‬ورد فتنه‌ه‪/‬ا ش‪//‬نیده اس‪//‬ت؟ گ‪//‬روهی‬
‫جواب دادند‪ :‬ما شنیده‌ایم‪ .‬عمر س گفت‪ :‬شاید هدف شما این است که ی‪/‬ک ش‪/‬خص‬
‫با خانواده و همسایه اش دچار فتنه می‌شود؟ آنان گفتند‪ :‬بلی‪ .‬عمر س گفت‪ :‬نم‪//‬از‪،‬‬
‫روزه و صدقه باعث بخشیده شدن چنین فتنه‌ها و گناهانی می‌گ‪//‬ردد؛ ام‪//‬ا ک‪//‬دامیک‬
‫از شما سخنان رسول هللا ص را در مورد فتنه‌هایی که مانند دری‪//‬ا م‪//‬وج می‌زنن‪//‬د‪،‬‬
‫شنیده است؟ حذیفه می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ردم س‪//‬کوت کردن‪//‬د‪ .‬من گفتم‪ :‬من‪ .‬عم‪//‬ر س گفت‪:‬‬
‫تو؛ چه پدر خ‪//‬وبی هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه ت‪//‬و عن‪//‬ایت ک‪//‬رده اس‪//‬ت‪ .‬حذیف‪//‬ه گفت‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه‬
‫رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬فتنه‌ها یکی پس از دیگری مانن‪//‬د چوبه‪//‬ای حص‪//‬یر ب‪//‬ر‬
‫دل‌ها عرضه می‌گردد؛ پس ه‪/‬ر قل‪/‬بی ک‪/‬ه آنه‪/‬ا را بطور کام‪/‬ل‪ ،‬در خ‪/‬ودش ج‪/‬ای‬
‫دهد‪ ،‬یک نکته‌ی سیاه در آن‪ ،‬ایجاد می‌گردد؛ و هر قل‪/‬بی ک‪/‬ه آنه‪/‬ا را قب‪/‬ول نکن‪/‬د‪،‬‬
‫ی‪//‬ک نکته‌ی س‪//‬فید در آن‪ ،‬ایج‪//‬اد می‌گ‪//‬ردد ت‪//‬ا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه قلبه‪//‬ا ب‪//‬ه دو گ‪//‬روه تقس‪//‬یم‬
‫می‌شوند‪ :‬قلبهای سفیدی که مانند سنگ سفیدی هستند که هیچ گرد و غب‪/‬اری روی‬
‫آن‪ ،‬وجود ندارد؛ و تازمانی که آسمان‌ها و زمین وجود داش‪//‬ته باش‪//‬ند‪ ،‬هیچ فتنه‌ای‬
‫به آنها ضرر نمی‌رساند‪ .‬و قلبهای دیگری هستند که سیاه و خاکستری رنگ مانند‬
‫کوزه‌ی وارونه هستند و کار خوب را خوب‪ ،‬و کار بد را بد‪ ،‬نمی‌دانند مگر ه‪//‬وی‬
‫و هوسی که در دلهایشان‪ ،‬جای گرفته است»‪( .‬هوی و هوس آنها معیار خ‪//‬وبی و‬
‫بدی است‪ ).‬حذیفه س می‌گوید‪ :‬همچنین به عمر بن خطاب س گفتم‪ :‬میان ت‪//‬و و آن‬
‫فتنه‌ها دری قفل شده وجود دارد؛ اما بزودی خواهد شکست‪ .‬عمر س گفت‪ :‬پدرت‬
‫را از دست بدهی؛ در می‌شکند؟ اگر باز می‌شد‪ ،‬شاید دوباره بسته می‌ش‪//‬د‪ .‬حذیف‪//‬ه‬
‫می‌گوید‪ :‬من گفتم‪ :‬نه؛ بلکه شکسته می‌شود‪ .‬همچنین ب‪//‬ه وی گفتم ک‪//‬ه آن دروازه‪،‬‬
‫مردی است که کشته می‌شود یا می‌میرد؛ و در این حدیث من‪ ،‬هیچ س‪//‬خن غل‪//‬ط و‬
‫اشتباهی‪ ،‬وجود نداشت‪.‬‬
 ‫‪449‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫باب (‪ :)4‬شیطان لشکریانش را می‌فرستد تا مردم را دچار فتنه کنند‬

‫‪1991‬ـ َع ْن َج اِبٍر س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن ِإْبِليَس َيَض ُع َع ْر َش ُه َع َلى اْلَم اِء ‪،‬‬
‫ُثَّم َيْبَع ُث َس َر اَياُه‪َ ،‬فَأْدَن اُهْم ِم ْن ُه َم ْنِز َل ًة َأْع َظُم ُهْم ِفْتَن ًة‪َ ،‬يِج يُء َأَح ُدُهْم َفَيُق وُل‪َ :‬فَع ْلُت َك َذ ا‬
‫َو َك َذ ا‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬م ا َص َنْعَت َشْيًئا‪َ ،‬قاَل ‪ُ ،‬ثَّم َيِج يُء َأَح ُدُهْم َفَيُقوُل‪َ :‬م ا َتَر ْكُتُه َح َّتى َف َّر ْقُت َبْيَن ُه‬
‫َو َبْيَن اْمَر َأِتِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُيْد ِنيِه ِم ْنُه َو َيُقوُل‪ِ :‬نْع َم َأْنَت » َقاَل اَألْع َم ُش ‪ُ :‬أَر اُه َقاَل «َفَيْلَتِزُم ُه»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2813‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ج‪/‬ابر س می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬ابلیس تختش را روی آب‬
‫می‌گذارد؛ سپس لشکریانش را می‌فرستد (تا مردم را دچار فتنه کنند‪ ).‬و کس‪//‬ی از‬
‫میان آنها به او نزدیکتر است که فتنه‌ی بزرگتری ایج‪//‬اد کن‪//‬د‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬یکی از‬
‫لش‪///‬کریانش می‌آی‪///‬د و می‌گوی‪///‬د‪ :‬فالن و فالن ک‪///‬ار را انج‪///‬ام دادم‪ .‬ابلیس ب‪///‬ه او‬
‫می‌گوی‪//‬د‪ :‬هیچ‌ک‪//‬اری انج‪//‬ام ن‪//‬داده‌ای‪ .‬س‪//‬پس یکی دیگ‪//‬ر از لش‪//‬کریانش می‌آی‪//‬د و‬
‫می‌گوید‪ :‬فالنی را رها نکردم تا اینکه او و همس‪//‬رش را از یک‪//‬دیگر ج‪//‬دا س‪//‬اختم‪.‬‬
‫ابلیس او را به خودش‪ ،‬نزدیک می‌کند و می‌گوی‪//‬د‪ :‬چ‪//‬ه ف‪//‬رد نیکی هس‪//‬تی»‪ .‬و در‬
‫روایت اعمش آمده اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آنگ‪//‬اه ابلیس او را در بغ‪//‬ل‬
‫می‌گیرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬در مورد فتنه‌ها و ویژگی‌های آنها‬
‫‪1992‬ـ َعن ابي ِإْد ِر يَس اْلَخ ْو َالِنَّى َك اَن َيُق وُل‪َ :‬ق اَل ُح َذ ْيَف ُة ْبُن اْلَيَم اِن س‪َ :‬وِهَّللا ِإِّني‬
‫َألْع َلُم الَّناِس ِبُك ِّل ِفْتَنٍة ِهَي َك اِئَنٌة‪ِ ،‬فيَم ا َبْيِني َو َبْيَن الَّس اَع ِة‪َ ،‬و َم ا ِبي ِإَّال َأْن َيُك وَن َر ُس وُل‬
‫ِهَّللا ص َأَس َّر ِإَلَّي ِفي َذ ِلَك َشْيًئا‪َ ،‬لْم ُيَح ِّد ْثُه َغْيِر ى‪َ ،‬و َلِكْن َر ُسوُل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ ،‬و ُهَو ُيَح ِّد ُث‬
‫َم ْج ِلًس ا َأَن ا ِفي‪ِ/‬ه َع ِن اْلِفَتِن َفَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص َو ُه َو َيُع ُّد اْلِفَتَن ‪ِ« :‬م ْنُهَّن َثَالٌث َال َيَك ْد َن‬
‫َيَذ ْر َن َشْيًئا‪َ ،‬وِم ْنُهَّن ِفَتٌن َك ِر َياِح الَّصْيِف ‪ِ ،‬م ْنَها ِص َغاٌر َوِم ْنَها ِكَب اٌر» َق اَل ُح َذ ْيَف ُة‪َ :‬ف َذ َهَب‬
‫ُأوَلِئَك الَّر ْهُط ُك ُّلُهْم َغْيِرى‪( .‬م‪)2891/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو ادریس خ‪/‬والنی می‌گوی‪/‬د‪ :‬حذیف‪/‬ه بن یم‪/‬ان س گفت‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا‪،‬‬
‫شناخت من نسبت به هر فتنه‌ای که از هم اکنون ت‪//‬ا قیام قیامت‪ ،‬اتف‪//‬اق می‌افت‪//‬د از‬
‫همه‌ی مردم‪ ،‬بیشتر است؛ علت آن هم این است که رسول هللا ص رازهایی را در‬
‫این زمین‪//‬ه‪ ،‬ب‪//‬ه من گفت ک‪//‬ه از دیگ‪//‬ران‪ ،‬دری‪//‬غ ورزی‪//‬د‪ .‬البت‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص در‬
‫مجلسی ک‪//‬ه من ن‪//‬یز در آن‪ ،‬حض‪//‬ور داش‪//‬تم در م‪//‬ورد فتنه‌ه‪//‬ا ص‪//‬حبت نم‪//‬ود و در‬
‫اثنای برشمردن آنها فرمود‪« :‬سه فتنه هستند که چه بسا هیچ چ‪//‬یز نگذارن‪//‬د (هم‪//‬ه‬
‫چیز را ن‪//‬ابود کنن‪//‬د‪ ).‬و ب‪//‬رخی از این فتنه‌ه‪//‬ا مانن‪//‬د باده‪//‬ای تابس‪//‬تانی هس‪//‬تند؛ (از‬
‫ش‪//‬دت ان‪//‬دکی برخوردارن‪//‬د‪ ).‬بعض‪//‬ی از آنه‪//‬ا کوچ‪//‬ک‪ ،‬و بعض‪//‬ی دیگ‪//‬ر‪ ،‬ب‪//‬زرگ‬
‫هستند»‪ .‬حذیفه می‌گوید‪ :‬بجز من‪ ،‬تمام اهل آن مجلس‪ ،‬از دنیا رفته‌اند‪.‬‬
‫ِفي‬ ‫وُن‬ ‫ُك‬‫‪1993‬ـ َع ْن ُح َذ ْيَفَة س َقاَل ‪َ :‬قاَم ِفيَنا َر ُسوُل ِهَّللا ص َم َقاًم ا‪َ ،‬م ا َت َر َك َش ْي ا َي‬
‫ًئ‬
‫َم َقاِمِه َذ ِلَك ِإَلى ِقَياِم الَّس اَع ِة‪ِ ،‬إَّال َح َّدَث ِبِه‪َ ،‬حِفَظُه َم ْن َحِفَظُه َو َنِس َيُه َم ْن َنِس َيُه‪َ ،‬ق ْد َع ِلَم ُه‬
‫َأْص َح اِبى َهُؤَالِء ‪َ ،‬و ِإَّنُه َلَيُك وُن ِم ْنُه الَّش ْى ُء َقْد َنِس يُتُه َفَأَر اُه َفَأْذ ُك ُر ُه‪َ ،‬ك َم ا َيْذ ُك ُر الَّرُجُل َو ْج َه‬
‫الَّرُج ِل ِإَذ ا َغاَب َع ْنُه‪ُ ،‬ثَّم ِإَذ ا َر آُه َع َر َفُه‪( .‬م‪)2891/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪450‬‬

‫ترجمــه‪ :‬حذیفه س می‌گوید‪ :‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص در میان م‪/‬ا ایس‪/‬تاد (و ب‪/‬ه س‪/‬خنرانی‬
‫پراخت) و هر چیزی را که تا قیامت اتف‪/‬اق می‌افت‪/‬د‪ ،‬ب‪/‬رای م‪/‬ا بیان نم‪/‬ود‪ .‬بعض‪/‬ی‌ها‬
‫سخنانش را حفظ نمودند و برخی دیگر‪ ،‬فرام‪//‬وش کردن‪//‬د‪ .‬این دوس‪//‬تانم ک‪//‬ه در اینج‪//‬ا‬
‫حضور دارن‪/‬د‪ ،‬ایس‪/‬تادن ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص را ب‪/‬ه خ‪/‬اطر دارن‪/‬د‪ .‬و چ‪/‬ه بس‪/‬ا ک‪/‬ه یکی از‬
‫اموری را که من فراموش کرده‌ام‪ ،‬اتف‪/‬اق می‌افت‪/‬د؛ پس ب‪/‬ا دی‪/‬دن آن‪ ،‬ب‪/‬ه ی‪/‬ادم می‌آی‪/‬د؛‬
‫همانگونه که یک شخص‪ ،‬فردی را می‌بیند و بعد از غیابش‪ ،‬او را فراموش می‌کن‪//‬د؛‬
‫اما هنگامی که او را می‌بیند‪ ،‬به خاطر می‌آورد‪.‬‬
‫وَم‬ ‫ُق‬‫َت‬ ‫ْن‬ ‫َأ‬ ‫‪1994‬ـ َع ْن ُح َذ ْيَفَة س َأَّنُه َقاَل ‪َ :‬أْخ َبَرِنى َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبَم ا َو اِئ ِإ ى‬
‫َل‬ ‫ٌن‬ ‫َك‬ ‫ُه‬
‫الَّس اَع ُة‪َ ،‬فَم ا ِم ْنُه َش ْى ٌء ِإَّال َقْد َس َأْلُتُه‪ِ ،‬إَّال َأِّني َلْم َأْس َأْلُه‪َ :‬م ا ُيْخ ِر ُج َأْهَل اْلَم ِد يَنِة ِم َن اْلَم ِد يَن ِة‪.‬‬
‫(م‪)2891/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حذیفه س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص مرا از فتنه‌ه‪/‬ایی ک‪/‬ه ت‪/‬ا قیام قیامت‪،‬‬
‫اتفاق می‌افتد‪ ،‬باخبر ساخت؛ من در مورد همه‌ی فتنه‌ه‪//‬ا از ایش‪//‬ان‪ ،‬پرس‪//‬یدم؛ فق‪//‬ط‬
‫سؤال نکردم که چه چیزی باعث بیرون رفتن مردم مدینه از شهر مدینه می‌شود‪.‬‬
‫‪1995‬ـ َعن ابي َزْي ٍد َيْع ِنى َع ْم َر و ْبَن َأْخ َطَب س َق اَل ‪َ :‬ص َّلى ِبَن ا َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫اْلَفْج َر ‪َ ،‬وَصِع َد اْلِم ْنَبَر َفَخ َطَبَن ا َح َّتى َحَض َرِت الُّظْه ُر‪َ ،‬فَن َز َل َفَص َّلى‪ُ ،‬ثَّم َص ِع َد اْلِم ْنَب َر ‪،‬‬
‫َفَخ َطَبَنا َح َّتى َحَض َرِت اْلَع ْص ُر‪ُ ،‬ثَّم َن َز َل َفَص َّلى ُثَّم َص ِع َد اْلِم ْنَب َر ‪َ ،‬فَخ َطَبَن ا َح َّتى َغ َرَبِت‬
‫الَّش ْم ُس ‪َ ،‬فَأْخ َبَر َنا ِبَم ا َك اَن َو ِبَم ا ُهَو َك اِئٌن ‪َ ،‬فَأْع َلُم َنا َأْح َفُظَنا‪( .‬م‪)2892/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو زید (عمرو بن اخطب) س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص نم‪//‬از ص‪//‬بح را‬
‫برای ما امامت نمود و باالی منبر رفت و تا ظهر برای ما سخنرانی نمود‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬از‬
‫منبر پایین آمد و نماز خواند و دوباره‪ ،‬باالی منبر رفت و تا نم‪//‬از عص‪//‬ر‪ ،‬س‪//‬خنرانی‬
‫نمود‪ .‬بعد از آن‪ ،‬پایین آمد و نماز خواند و ب‪/‬ار دیگ‪/‬ر‪ ،‬ب‪/‬االی من‪/‬بر رفت و ت‪/‬ا هنگ‪/‬ام‬
‫غروب خورشید برای ما سخنرانی نمود و ما را از آنچه که اتفاق افتاده است و آنچ‪//‬ه‬
‫که اتفاق خواهد افتاد‪ ،‬با خبر ساخت‪ .‬فردی از ما این چیزه‪//‬ا را به‪//‬تر می‌دان‪//‬د ک‪//‬ه از‬
‫حافظه‌ی بهتری برخوردار است‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬در مورد فتنه‌ها و کسانی که آنها را حفظ داشتند‬
‫‪1996‬ـ َع ْن ُم َحَّمٍد َقاَل ‪َ :‬ق اَل ُج ْن ُدٌب ‪ِ :‬ج ْئُت َي ْو َم اْلَجَر َع ِة‪َ ،‬ف ِإَذ ا َر ُج ٌل َج اِلٌس َفُقْلُت ‪:‬‬
‫َلُيَهَر اَقَّن اْلَيْو َم َهُهَنا ِد َم اٌء ‪َ ،‬فَق اَل َذ اَك الَّرُج ُل‪َ :‬ك َّال َو ِهَّللا‪ُ ،‬قْلُت ‪َ :‬بَلى َو ِهَّللا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ك َّال َو ِهَّللا‪،‬‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬بَلى َو ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ك َّال َو ِهَّللا‪ِ ،‬إَّنُه َلَحِد يُث َر ُسوِل ِهَّللا ص َح َّد َثِنيِه ُقْلُت ‪ِ :‬بْئَس اْلَجِليُس ِلي‬
‫َأْنَت ُم ْنُذ اْلَيْو ِم ‪َ ،‬تْس َم ُع ِنى ُأَخاِلُفَك َو َقْد َسِم ْعَتُه ِم ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَال َتْنَه اِنى؟ ُثَّم ُقْلُت ‪َ :‬م ا‬
‫َهَذ ا اْلَغ َض ُب ؟ َفَأْقَبْلُت َع َلْيِه َو َأْس َأُلُه‪َ ،‬فِإَذ ا الَّرُجُل ُح َذ ْيَفُة‪( .‬م‪)2893/‬‬
‫ترجمه‪ :‬محمد می‌گوی‪//‬د‪ :‬جن‪//‬دب گفت‪ :‬روز جرع‪//‬ه (مک‪//‬انی در ن‪//‬زدیکی کوف‪//‬ه)‬
‫آمدم و دیدم که م‪//‬ردی آنج‪//‬ا نشس‪//‬ته اس‪//‬ت‪( .‬روز جرع‪//‬ه‪ ،‬هم‪//‬ان روزی اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫مردم کوفه سعید بن عاص؛ استاندار عثمان؛ را برگرداندند و از عثم‪//‬ان خواس‪//‬تند‬
‫ک‪//‬ه ابوموس‪//‬ی اش‪//‬عری را تع‪//‬یین کن‪//‬د و عثم‪//‬ان هم پ‪//‬ذیرفت‪ ).‬گفتم‪ :‬بطور قطع‪،‬‬
‫امروز اینجا خونهایی ریخته خواه‪/‬د ش‪/‬د‪ .‬آن م‪/‬رد گفت‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا ک‪/‬ه هرگ‪/‬ز‬
 ‫‪451‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫خ‪//‬ونی ریخت‪//‬ه نمی‌ش‪//‬ود‪ .‬من گفتم‪ :‬بلی‪ ،‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪ .‬او گفت‪ :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪،‬‬
‫هرگز‪ .‬من گفتم‪ :‬بلی‪ ،‬سوگند ب‪//‬ه هللا‪ .‬او گفت‪ :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪ ،‬هرگ‪//‬ز؛ این‪ ،‬ح‪//‬دیث‬
‫رس‪//‬ول هللا ص اس‪//‬ت‪ .‬من گفتم‪ :‬از آن وقت‪ ،‬چ‪//‬ه همنش‪//‬ین ب‪//‬دی ب‪//‬رای من ب‪//‬ودی؛‬
‫مخالفت مرا می‌شنوی؛ حال آنکه از رسول هللا ص ش‪//‬نیده‌ای؛ ولی ب‪//‬ا وج‪//‬ود این‪،‬‬
‫مانع من نمی‌شنوی‪ .‬سپس با خودم گفتم‪ :‬چرا خشمگین شوم؟ آنگاه رویم را بسوی‬
‫او برگرداندم و از او پرسیدم و متوجه شدم که حذیفه است‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬فتنه از سمت مشرق‬
‫‪1997‬ـ َعن َس اِلِم ْبِن َع ْبِد الَّلِه ْبِن ُع َم َر س َقاَل ‪َ :‬يا َأْهَل اْلِعَر اِق َم ا َأْس َأَلُكْم َع ِن الَّص ِغ يَرِة‪،‬‬
‫َو َأْر َك َبُكْم ِلْلَك ِبيَرِة‪َ ،‬سِم ْع ُت َأِبى‪َ ،‬ع ْبَد الَّلِه ْبَن ُع َم َر َيُقوُل‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل الَّلِه ص َيُق وُل‪ِ« :‬إَّن‬
‫اْلِفْتَنَة َتِج ىُء ِم ْن َهُهَنا» َو َأْو َم َأ ِبَي ِدِه َنْح َو اْلَم ْش ِرِق «ِم ْن َح ْيُث َيْطُل ُع َقْر َن ا الَّش ْيَطاِن » َو َأْنُتْم‬
‫َيْض ِرُب َبْعُض ُكْم ِرَقاَب َبْع ٍض‪َ ،‬وِإَّنَم ا َقَتَل ُم وَس ى اَّلِذ ي َقَتَل ‪ِ ،‬م ْن آِل ِفْر َعْو َن َخ َطًأ‪َ ،‬فَق اَل الَّل ُه‬
‫َّٰن‬
‫ﻷ َلُه‪َ﴿ :‬و َقَتۡل َت َنۡف ٗس ا َفَنَّج ۡي َٰن َك ِم َن ٱۡل َغ ِّم َو َفَت َك ُفُتوٗن ا﴾ [طه‪.]40 :‬‬
‫ترجمه‪ :‬سالم بن عبد هللا بن عمرس گفت‪ :‬ای اه‪//‬ل ع‪//‬راق! ش‪//‬ما چق‪//‬در زی‪//‬اد در‬
‫مورد گناهان صغیره می‌پرسید؛ و چقدر زیاد‪ ،‬مرتکب گناهان کبیره می‌شوید‪ .‬من‬
‫شنیدم که پدرم؛ عبدهلل بن عمر؛ می‌گفت‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص ب‪//‬ا دس‪//‬تش ب‪//‬ه‬
‫سوی مشرق‪ ،‬اشاره می‌نمود و می‌فرمود‪« :‬فتن‪//‬ه از این س‪//‬مت‪ ،‬می‌آی‪//‬د؛ از هم‪//‬ان‬
‫جایی که شاخهای شیطان‪ ،‬آشکار می‌شوند»‪ .‬شما گردن یکدیگر را می‌زنید؛ ش‪//‬ما‬
‫می‌دانید که موسی ÷ یک نفر از آل فرعون را اش‪//‬تباهی‪ ،‬ب‪//‬ه قت‪//‬ل رس‪//‬اند؛ پس هللا‬
‫متعال ﻷ به او فرمود‪َ﴿ :‬و َقَتۡل َت َنۡف ٗس ا َفَنَّج ۡي َٰن َك ِم َن ٱۡل َغ ِّم َو َفَتَّٰن َك ُفُتوٗن ا﴾ «تو ی‪//‬ک نف‪//‬ر را‬
‫به قتل رساندی؛ پس تو را از غم و اندوه‪ ،‬نجات داده و مورد آزمایش‌های مختلف‪ ،‬قرار‬
‫دادیم»‪.‬‬

‫باب (‪ :)8‬گنج‌های کسرا و قیصر در راه هللا تقسیم خواهد شد‬

‫‪1998‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬قْد َم اَت ِكْس َر ى َفَال ِكْس َر ى‬
‫َبْع َد ُه‪َ ،‬و ِإَذ ا َهَلَك َقْيَص ُر َفَال َقْيَص َر َبْع َد ُه‪َ ،‬و اَّل ِذ ي َنْفِس ى ِبَي ِدِه َلُتْنَفَقَّن ُكُنوُز ُهَم ا ِفي َس ِبيِل‬
‫ِهَّللا»‪( .‬م‪)2918/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬کسرا‪ ،‬هالک شد و بع‪//‬د‬
‫از او‪ ،‬کسرایی نخواهد آمد؛ قیصر ن‪//‬یز هالک خواه‪//‬د ش‪//‬د؛ و بع‪//‬د از او قیص‪//‬ری‬
‫نخواهد آمد؛ و سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست‪ ،‬گنج‌ه‪//‬ای آنه‪//‬ا در راه هللا‪،‬‬
‫تقسیم خواهد شد»‪.‬‬
‫‪1999‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َسُمَر َة س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬لَتْفَتَح َّن ِعَص اَبٌة‬
‫ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن ـ َأْو ِم َن اْلُم ْؤ ِمِنيَن ـ َك ْن َز آِل ِكْس َر ى اَّل ِذ ي ِفي اَألْبَيِض» َق اَل ُقَتْيَب ُة‪ِ« :‬م َن‬
‫اْلُم ْس ِلِم يَن » َو َلْم َيُش َّك ‪( .‬م‪)2919/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪452‬‬

‫ترجمــه‪ :‬ج‪//‬ابر بن س‪//‬مره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬

‫«گروهی از مسلمانان یا مؤمنان‪ ،‬گنج‌ه‪//‬ای پادش‪//‬اه ای‪//‬ران را ک‪//‬ه در ک‪//‬اخ س‪//‬فیدش‬
‫هستند‪ ،‬فتح خواهند کرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬این امت‪ ،‬توسط یکدیگر‪ ،‬هالک می‌شوند‬
‫‪2000‬ـ َع ْن َثْو َباَن س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َز َو ى ِلي اَألْر َض ‪َ ،‬ف َر َأْيُت‬
‫َم َش اِرَقَها َو َم َغاِر َبَه ا‪َ ،‬و ِإَّن ُأَّمِتي َس َيْبُلُغ ُم ْلُك َه ا َم ا ُز ِو َى ِلي ِم ْنَه ا‪َ ،‬و ُأْع ِط يُت اْلَك ْن َزْيِن‬
‫اَألْح َم َر َو اَألْبَيَض ‪َ ،‬و ِإِّنى َس َأْلُت َر ِّبى ُألَّمِتى َأْن َال ُيْهِلَك َه ا ِبَس َنٍة َعاَّم ٍة‪َ ،‬و َأْن َال ُيَس ِّلَط‬
‫َع َلْيِهْم َع ُد ًّو ا ِم ْن ِسَو ى َأْنُفِس ِهْم ‪َ ،‬فَيْسَتِبيَح َبْيَض َتُهْم ‪َ ،‬وِإَّن َر ِّبى َقاَل ‪َ :‬يا ُمَحَّم ُد ِإِّني ِإَذ ا َقَض ْيُت‬
‫َقَض اًء َفِإَّنُه َال ُيَر ُّد ‪َ ،‬وِإِّنى َأْع َطْيُتَك ُألَّمِتَك َأْن َال ُأْهِلَك ُهْم ِبَس َنٍة َعاَّم ٍة‪َ ،‬و َأْن َال ُأَس ِّلَط َع َلْيِهْم‬
‫َع ُد ًّو ا ِم ْن ِسَو ى َأْنُفِس ِهْم ‪َ ،‬يْسَتِبيُح َبْيَض َتُهْم ‪َ ،‬و َلِو اْج َتَم َع َع َلْيِهْم َم ْن ِبَأْقَطاِر َه ا ـ َأْو َق اَل َم ْن‬
‫َبْيَن َأْقَطاِر َها ـ َح َّتى َيُك وَن َبْعُضُهْم ُيْهِلُك َبْعًضا‪َ ،‬و َيْس ِبى َبْعُضُهْم َبْعًض ا»‪( .‬م‪)2889/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ثوبان س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال زمین را ب‪//‬رای‬
‫من جمع نمود و من سرزمین‌های مشرق و مغرب را دیدم‪ .‬و پادشاهی امت من تا‬
‫همان جایی که برایم جمع ش‪/‬د‪ ،‬می‌رس‪/‬د‪ .‬و دو گنجینه‌ی قیص‪//‬ر و کس‪/‬ری (پادش‪/‬اه‬
‫روم و ایران) که سرخ (طال) و سفید (نقره) هستند‪ ،‬ب‪//‬ه من عن‪//‬ایت گردی‪//‬د‪ .‬من از‬
‫پروردگارم درخواست نمودم که امتم را با یک قحطسالی عمومی‪ ،‬هالک نکن‪//‬د و‬
‫دشمنی بیگانه‪ ،‬بر آنان مسلط نگرداند طوری که آنان را ریشه کن کند‪ .‬پرودگ‪//‬ارم‬
‫فرم‪///‬ود‪ :‬ای محم‪///‬د! هرگ‪///‬اه‪ ،‬من ام‪///‬ری را فیص‪///‬له کنم‪ ،‬رد خ‪///‬ور ن‪///‬دارد؛ این‬
‫درخواست ت‪//‬و را ب‪//‬رآورده می‌س‪//‬ازم ک‪//‬ه امت ت‪//‬و را ب‪//‬ا ی‪//‬ک قحطس‪//‬الی عم‪//‬ومی‪،‬‬
‫هالک نگردانم‪ ،‬و دشمنی بیگانه‪ ،‬ب‪/‬ر آنه‪/‬ا مس‪/‬لط نکنم ت‪/‬ا آن‪/‬ان را ریش‪/‬ه کن کن‪/‬د؛‬
‫اگرچه مردم علیه آنها از سرزمین‌های مختلف‪ ،‬جم‪/‬ع ش‪/‬وند؛ مگ‪/‬ر اینک‪/‬ه آنه‪/‬ا ب‪/‬ه‬
‫جان یکدیگر بیفتند و همدیگر را بکشند و به اسارت بگیرند»‪.‬‬
‫‪2001‬ـ َعن َعاِم ِر ْبِن َس ْع ٍد َع ْن َأِبيِه ل‪َ ،‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َأْقَبَل اَت َيْو ٍم ِم َن ا َع اِلَيِة‪،‬‬
‫ْل‬ ‫َذ‬
‫َح َّتى ِإَذ ا َم َّر ِبَم ْس ِج ِد َبِني ُمَع اِو َي َة‪َ ،‬د َخ َل َفَر َك َع ِفي‪ِ/‬ه َر ْك َع َتْيِن ‪َ ،‬و َص َّلْيَنا َم َع ُه‪َ ،‬و َدَع ا َر َّب ُه‬
‫َط ِو يًال‪ُ ،‬ثَّم اْنَص َر َف ِإَلْيَن ا َفَق اَل ‪َ« :‬س َأْلُت َر ِّبى َثَالًث ا‪َ ،‬فَأْع َط اِني ِثْنَتْيِن َو َم َنَعِنى َو اِح َد ًة‪،‬‬
‫َس َأْلُت َر ِّبى َأْن َال ُيْهِل َك ُأَّمِتي ِبالَّس َنِة َفَأْع َطاِنيَه ا‪َ ،‬و َس َأْلُتُه َأْن َال ُيْهِل َك ُأَّمِتي ِب اْلَغ َر ِق‬
‫َفَأْع َطاِنيَها‪َ ،‬و َس َأْلُتُه َأْن َال َيْج َعَل َبْأَس ُهْم َبْيَنُهْم َفَم َنَعِنيَها»‪( .‬م‪)2890/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عامر بن سعد س به روایت از پدرش می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫از قسمت باالی مدینه آمد و گذرش به مس‪//‬جد ب‪//‬نی معاوی‪//‬ه افت‪//‬اد؛ پس وارد مس‪//‬جد‬
‫شد و دو رکعت نماز در آن خواند‪ .‬م‪//‬ا ن‪//‬یز هم‪//‬راه ایش‪//‬ان‪ ،‬نم‪//‬از خوان‪//‬دیم‪ .‬وی در‬
‫پیشگاه پروردگارش‪ ،‬یک دعای طوالنی نمود‪ .‬بعد از آن‪ ،‬چهره‌اش را بس‪//‬وی م‪//‬ا‬
‫برگردان‪//‬د و فرم‪//‬ود‪« :‬از پروردگ‪//‬ارم‪ ،‬س‪//‬ه درخواس‪//‬ت نم‪//‬ودم؛ دو درخواس‪//‬تم را‬
‫ب‪//‬رآورده نم‪//‬ود و از ب‪//‬رآورده س‪//‬اختن ی‪//‬ک درخواس‪//‬ت‪ ،‬دری‪//‬غ ورزی‪//‬د‪ .‬من از‬
‫پروردگارم درخواست نمودم که امتم را با قحطسالی هالک نکن‪//‬د‪ .‬این درخواس‪//‬ت‬
‫مرا برآورده نمود‪ .‬همچ‪//‬نین از هللا متع‪//‬ال درخواس‪//‬ت نم‪//‬ودم ک‪//‬ه امتم را ب‪//‬ا غ‪/‬رق‬
 ‫‪453‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫کردن‪ ،‬هالک نگرداند‪ .‬این درخواستم را نیز برآورده ساخت‪ .‬همچنین درخواست‬
‫نمودم که با یکدیگر‪ ،‬جنگ نکنند؛ هللا متعال از ب‪//‬رآورده س‪//‬اختن این درخواس‪//‬ت‪،‬‬
‫دریغ ورزید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬از راه و روش امت‌های گذشته‪ ،‬پیروی خواهید کرد‬
‫‪2002‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّي س‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لَتَّتِبُع َّن َس َنَن اَّل ِذ يَن‬
‫ِم ْن َقْبِلُك ْم ِش ْبًرا ِبِش ْبٍر ‪َ ،‬و ِذَر اًعا ِبِذَر اٍع‪َ ،‬ح َّتى َلْو َد َخ ُلوا ِفي ُجْح ِر َض ٍّب َالَّتَبْع ُتُم وُهْم » ُقْلَن ا‪:‬‬
‫َيا َر ُسوَل ِهَّللا‪ ،‬آْلَيُهوَد َو الَّنَص اَر ى؟ َقاَل ‪َ« :‬فَم ْن »؟! (م‪)2669/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو سعید خ‪//‬دری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ش‪//‬ما وجب ب‪//‬ه‬
‫وجب و ذراع به ذراع از راه و روش امت‌های گذشته‪ ،‬پیروی خواهید کرد؛ حتی‬
‫اگر آنان وارد سوراخ سوسماری شده باشند‪ ،‬شما نیز وارد آن خواهید شد»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬ما گفتیم‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا! منظ‪//‬ور از گذش‪//‬تگان‪ ،‬یه‪//‬ود و نص‪//‬ارا‬
‫است؟ فرمود‪« :‬پس چه کسی است»؟!‬
‫باب (‪ :)11‬امتم را قریش هالک می‌کند و دستور کناره گیری از آنان‬
‫‪2003‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪ُ« :‬يْهِلُك ُأَّمِتي َهَذ ا اْلَحُّي ِم ْن ُق َر ْيٍش»‬
‫َقاُلوا‪َ :‬فَم ا َتْأُم ُرَنا؟ َقاَل ‪َ« :‬لْو َأَّن الَّناَس اْعَتَز ُلوُهْم »‪( .‬م‪)2917/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬این گ‪//‬روه از قریش‪،‬‬
‫مردم را هالک می‌کنند»‪ .‬صحابه گفتند‪ :‬پس به ما چه دستوری می‌دهید؟ فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«ای کاش! مردم از آنها کناره گیری می‌کردند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬فتنه‌ها‌یی رخ خواهد داد که در آن هنگام‪ ،‬فرد نشسته از فرد ایستاده‪ ،‬بهتر است‬
‫‪2004‬ـ َعن ابي َبْك َر َة س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل الَّل ِه ص‪ِ« :‬إَّنَه ا َس َتُك وُن ِفَتٌن ‪َ ،‬أَال ُثَّم‬
‫َتُك وُن ِفْت َنٌة اْلَقاِع ُد ِفيَها َخ ْيٌر ِم َن اْلَم اِش ي ِفيَها‪َ ،‬و اْلَم اِش ي ِفيَها َخ ْي ٌر ِم َن الَّس اِع ى ِإَلْيَه ا‪،‬‬
‫َأَال‪َ ،‬فِإَذ ا َنَز َلْت َأْو َو َقَع ْت ‪َ ،‬فَم ْن َك اَن َلُه ِإِبٌل َفْل َيْل َح ْق ِبِإِبِلِه ‪َ ،‬و َم ْن َك اَنْت َل ُه َغَنٌم َفْل َيْل َح ْق‬
‫ِبَغَنِم ِه ‪َ ،‬و َم ْن َكاَنْت َلُه َأْر ٌض َفْل َيْل َح ْق ِبَأْر ِض ِه » َقاَل ‪َ :‬فَقاَل َر ُجٌل ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه ‪َ ،‬أَر َأْيَت‬
‫َم ْن َلْم َيُك ْن َلُه ِإِبٌل َو َال َغَنٌم َو َال َأْر ٌض ؟ َقاَل ‪َ« :‬يْع ِم ُد ِإَلى َس ْيِفِه َفَيُدُّق َع َلى َح ِّد ِه ِبَح َج ٍر ‪،‬‬
‫ُثَّم ْل َيْن ُج ِإِن اْسَتَطاَع الَّنَج اَء ‪ ،‬الَّلُهَّم َهْل َبَّلْغ ُت ؟ الَّلُهَّم َهْل َبَّلْغ ُت ؟ الَّلُهَّم َهْل َبَّلْغ ُت »؟ َقاَل ‪:‬‬
‫َفَقاَل َر ُجٌل ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه ‪َ ،‬أَر َأْيَت ِإْن ُأْك ِر ْهُت َح َّتى ُيْنَطَل َق ِبي ِإَلى َأَح ِد الَّص َّفْي ِن ‪َ ،‬أْو‬
‫ِإْح َدى اْلِفَئَتْي ِن ‪َ ،‬فَض َر َبِني َر ُج ٌل ِبَس ْيِفِه ‪َ ،‬أْو َيِج يُء َس ْه ٌم َفَيْق ُتُلِنى؟ َق اَل ‪َ« :‬يُب وُء ِبِإْثِم ِه‬
‫َو ِإْثِم َك ‪َ ،‬و َيُك وُن ِم ْن َأْص َح اِب الَّناِر »‪( .‬م‪)2887/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬اب‪//‬وبکره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬زودی فتنه‌ای رخ‬
‫خواهد داد که در آن هنگام‪ ،‬فرد نشس‪/‬ته از ف‪//‬ردی ک‪/‬ه راه می‌رود‪ ،‬به‪/‬تر اس‪/‬ت‪ .‬و‬
‫کسی‌که در آن هنگام‪ ،‬راه می‌رود از کسی‌که دوان دوان بسوی آنها می‌رود‪ ،‬بهتر‬
‫است‪ .‬هشدار می‌دهم؛ هرگ‪//‬اه‪ ،‬این فتنه‌ه‪//‬ا ف‪//‬رود آمدن‪//‬د ی‪//‬ا اتف‪//‬اق افتادن‪//‬د‪ ،‬ه‪//‬رکس‪،‬‬
‫شتری دارد به شترانش‪ ،‬ملحق شود؛ و هرکس‪ ،‬گوس‪//‬فندی دارد‪ ،‬ب‪//‬ه گوس‪//‬فندانش‪،‬‬
‫ملحق گردد؛ و هرکس‪ ،‬زمینی دارد‪ ،‬به زمینش بپردازد»‪ .‬مردی عرض نمود‪ :‬یا‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪454‬‬

‫رس‪//‬ول هللا! کس‪//‬ی‌که ش‪//‬تر و گوس‪//‬فند و زمینی ن‪//‬دارد‪ ،‬چ‪//‬ه ک‪//‬ار کن‪//‬د؟ فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«شمشیرش را بردارد و لبه‌ی تیزش را ب‪//‬ه س‪//‬نگی بزن‪//‬د و بش‪//‬کند و اگ‪//‬ر توان‪//‬ایی‬
‫دارد‪ ،‬خودش را نجات دهد‪ .‬بار الها! آیا رساندم؟ بار الها! آیا رس‪//‬اندم؟ ب‪//‬ار اله‪//‬ا!‬
‫آیا رساندم»؟ راوی می‌گوید‪ :‬سپس مردی دیگر‪ ،‬عرض کرد‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا! اگ‪//‬ر‬
‫مرا با اجبار به یکی از دو صف یا دو گروه بردند و مردی با شمش‪//‬یر م‪//‬را زد ی‪//‬ا‬
‫تیری آمد و مرا به قتل رس‪//‬اند‪ ،‬حکمش چیس‪//‬ت؟ فرم‪//‬ود‪« :‬در این ص‪//‬ورت‪ ،‬گن‪//‬اه‬
‫خودش و گناه تو را متحمل می‌شود و به جهنم می‌رود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬هرگاه‪ ،‬دو فرد مسلمان با شمشیر‪ ،‬در برابر هم قرار گیرند‪ ،‬قاتل و مقتــول هــر دو‬
‫به دوزخ خواهند رفت‬
‫‪2005‬ـ َع ِن اَألْح َنِف ْبِن َقْيٍس س َق اَل ‪َ :‬خ َر ْج ُت َو َأَن ا ُأِر يُد َه َذ ا الَّرُج َل ‪َ ،‬فَلِقَيِنى َأُب و‬
‫َبْك َر َة‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬أْيَن ُتِر يُد َيا َأْح َنُف ؟ َق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪ُ :‬أِر يُد َنْص َر اْبِن َع ِّم َر ُس وِل ِهَّللا ص ـ َيْع ِنى‬
‫َع ِلًّيا ـ َقاَل ‪َ :‬فَقاَل ِلي‪َ :‬يا َأْح َنُف اْر ِج ْع‪َ ،‬ف ِإِّنى َس ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪ِ« :‬إَذ ا َتَو اَج َه‬
‫اْلُم ْس ِلَم اِن ِبَس ْيَفْيِهَم ا‪َ ،‬فاْلَقاِتُل َو اْلَم ْقُتوُل ِفي الَّناِر »‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ ،‬أْو ِقيَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬ه َذ ا‬
‫اْلَقاِتُل‪َ ،‬فَم ا َباُل اْلَم ْقُتوِل ؟ َقاَل ‪ِ« :‬إَّنُه َقْد َأَر اَد َقْتَل َص اِح ِبِه»‪( .‬م‪)2888/‬‬
‫ترجمه‪ :‬احنف بن قیس س می‌گوید‪ :‬من به قصد کمک رساندن ب‪//‬ه این ش‪//‬خص؛‬
‫علی بن ابی طالب س بیرون شدم‪ .‬ابوبکره س م‪/‬را در مس‪/‬یر راه دی‪/‬د و گفت‪ :‬ای‬
‫احنف! کجا می‌روی؟ گفتم‪ :‬تصمیم دارم به کمک پسر عموی رسول هللا ص یعنی‬
‫علی بن ابی طالب س بروم‪ .‬ابوبکره س گفت‪ :‬ای احنف! برگرد؛ زیرا من ش‪//‬نیدم‬
‫که رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هرگ‪//‬اه‪ ،‬دو ف‪//‬رد مس‪//‬لمان (بقص‪//‬د کش‪//‬تن یک‪//‬دیگر) ب‪//‬ا‬
‫شمشیر‪ ،‬در برابر هم قرار گیرند‪ ،‬قاتل و مقتول ه‪//‬ردو ب‪//‬ه دوزخ خواهن‪//‬د رفت»‪.‬‬
‫شخصی گفت‪ :‬یا رسول هللا! دلیل دوزخی بودن قاتل‪ ،‬معلوم است؛ اما مقتول چرا‬
‫به دوزخ خواهد رفت؟ فرمود‪« :‬بدلیل اینکه او نیز آروزی کشتن برادر مسلمانش‬
‫را در سر می‌پروراْند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬عمار توسط گروه باغی به قتل می‌رسد‬
‫‪2006‬ـ َع ْن ُأِّم َس َلَم َة ب َقاَلْت ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬تْقُتُل َع َّم اًرا اْلِفَئُة اْلَباِغَيُة»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2916‬‬
‫ترجمه‪ :‬ام سلمه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬عم‪//‬ار توس‪//‬ط گ‪//‬روه ب‪//‬اغی‬
‫کشته خواهد شد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬تا زمانی که دو گروه بزرگ که به سوی یک چیز دعوت می‌دهنـد‪ ،‬بـا یکــدیگر بـه‬
‫جنگ نپردازند‪ ،‬قیا مت برپا نخواهد شد‬
‫‪2007‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة َح َّتى َتْقَتِت َل‬
‫ِفَئَتاِن َع ِظ يَم َتاِن ‪َ ،‬و َتُك وُن َبْيَنُهَم ا َم ْقَتَلٌة َع ِظ يَم ٌة‪َ ،‬و َد ْع َو اُهَم ا َو اِح َد ٌة»‪( .‬م‪)157/‬‬
 ‫‪455‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬ت‪//‬ا زم‪//‬انی ک‪//‬ه‬
‫دو گروه بزرگ ک‪//‬ه ب‪//‬ه س‪//‬وی ی‪//‬ک چ‪//‬یز دع‪//‬وت می‌دهن‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ا یک‪//‬دیگر ب‪//‬ه جن‪//‬گ‬
‫نپردازند و کشتار بزرگی میان آنان رخ ندهد‪ ،‬قیامت برپا نخواهد شد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬قیامت برپا نمی‌شود تا زمانی که یک فرد از کنار قبری عبــور نکنــد و نگویــد‪ :‬ای‬
‫کاش! من بجای او می‌بودم‬
‫‪2008‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬و اَّلِذ ي َنْفِس ي ِبَي ِدِه َال َت ْذ َهُب‬
‫الُّد ْنَيا َح َّتى َيُم َّر الَّرُجُل َع َلى اْلَقْبِر َفَيَتَم َّر ُغ َع َلْي ِه‪َ ،‬و َيُق وُل‪َ :‬ي ا َلْيَتِني ُكْنُت َم َك اَن َص اِح ِب‬
‫َهَذ ا اْلَقْبِر ‪َ ،‬و َلْيَس ِبِه الِّديُن ِإَّال اْلَبَالُء »‪( .‬م‪)157/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪ :‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه ذاتی ک‪//‬ه ج‪//‬انم‬
‫در دست اوست‪ ،‬قیامت برپا نمی‌شود تا زمانی که یک فرد از کن‪//‬ار قبری عب‪//‬ور‬
‫نکند و نگوید‪ :‬ای کاش! من بجای صاحب این قبر می‌بودم؛ حال آنکه او نگ‪//‬رانی‬
‫دینی ندارد؛ بلکه صرفا به خاطر بالی دنیوی چنین آرزویی می‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)17‬تا هرج و مرج زیادی اتفاق نیفتد‪ ،‬قیامت برپا نخواهد شد‬
‫‪2009‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة َح َّتى َيْكُث َر‬
‫اْلَهْر ُج» َقاُلوا‪َ :‬و َم ا اْلَهْر ُج َيا َر ُسوَل ِهَّللا؟ َقاَل ‪« :‬اْلَقْتُل‪ ،‬اْلَقْتُل»‪( .‬م‪)157/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬تا هرج و مرج زیادی‬
‫اتفاق نیفتد‪ ،‬قیامت برپا نخواهد شد»‪ .‬صحابه عرض کردند‪ :‬یا رسول هللا! هرج و‬
‫مرج یعنی چه؟ فرمود‪« :‬قتل وکشتار‪ ،‬قتل و کشتار»‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬قیامت برپا نمی‌شود تا وقتی که قاتل نداند چرا قتل می‌کند‬
‫‪2010‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬و اَّلِذ ى َنْفِس ى ِبَي ِدِه َال َت ْذ َهُب‬
‫ال ‪ُّ/‬د ْنَيا َح َّتى َي ْأِتَى َع َلى الَّن اِس َي ْو ٌم ‪َ ،‬ال َي ْد ِرى اْلَقاِت ُل ِفيَم َقَت َل ‪َ ،‬و َال اْلَم ْقُت وُل ِفيَم ُقِت َل »‪،‬‬
‫َفِقيَل ‪َ:‬كْيَف َيُك وُن َذ ِلَك؟ َقاَل ‪« :‬اْلَهْر ُج‪ ،‬اْلَقاِتُل َو اْلَم ْقُتوُل ِفي الَّناِر »‪( .‬م‪)2908/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬سوگند به ذاتی که ج‪//‬انم‬
‫در دست اوست‪ ،‬دنیا سپری نمی‌گردد تا زمانی که روزی بر مردم نیای‪/‬د ک‪/‬ه قات‪/‬ل‬
‫نداند چرا کشته‪ ،‬و مقتول ندان‪/‬د چ‪/‬را کش‪/‬ته ش‪/‬ده اس‪/‬ت»‪ .‬ص‪//‬حابه ع‪/‬رض کردن‪/‬د‪:‬‬
‫چگونه چنین اتفاقی می‌افتد؟ فرمود‪« :‬هرج و مرج زیادی اتفاق می‌افت‪//‬د و قات‪//‬ل و‬
‫مقتول جهنمی می‌شوند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)19‬تا زمانی‌که آتشی از سرزمین حجاز پیدا نشود‪ ،‬قیامت برپا نخواهد شد‬
‫‪2011‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة َح َّتى َتْخ ُر َج‬
‫َناٌر ِم ْن َأْر ِض اْلِح َج اِز‪ُ ،‬تِض ىُء َأْعَناَق اِإل ِبِل ِبُبْص َر ى»‪( .‬م‪)2902/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬ت‪//‬ا زم‪//‬انی ک‪//‬ه‬
‫آتشی از سرزمین حجاز پیدا نش‪//‬ود و روش‪//‬نایی آن‪ ،‬گ‪//‬ردن ش‪//‬ترها را در بص‪//‬ری‬
‫فرا نگیرد‪ ،‬قیامت برپا نخواهد شد»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪456‬‬
‫باب (‪ :)20‬تا زمانی که قبیله‌ی دوس بت ذو الخلصه را عبادت نکنند‪ ،‬قیامت برپا نمی‌شود‬
‫‪2012‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة َح َّتى‬
‫َتْض َطِرَب َأَلَي اُت ِنَس اِء َدْو ٍس‪َ ،‬ح ْو َل ِذ ي اْلَخ َلَص ِة»‪َ .‬و َك اَنْت َص َنًم ا َتْعُب ُدَها َدْو ٌس ِفي‬
‫اْلَج اِهِلَّيِة ِبَتَباَلَة‪( .‬م‪)2906/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬تا زمانی که َک َپل زن‪//‬ان‬
‫قبیله‌ی دوس پیرامون ذو الخلصه نلرزد و به حرکت در نیاید‪ ،‬قیامت برپا نخواهد‬
‫شد»‪ .‬قابل یاد آوری است که ذو الخلصه نام بتی ب‪//‬ود ک‪//‬ه قبیله‌ی دوس در دوران‬
‫جاهلیت‪ ،‬در تباله (سرزمینی در یمن) عبادت می‌کردند‪.‬‬
‫باب (‪ :)21‬تا زمانی که الت و عّز ی عبادت نگردد‪ ،‬قیامت برپا نمی‌شود‬
‫‪2013‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل الَّلِه ص َيُق وُل‪َ« :‬ال َي ْذ َهُب الَّلْي ُل َو الَّنَه اُر‬
‫َح َّتى ُتْع َبَد الَّالُت َو اْلُع َّز ى»‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه‪ِ ،‬إْن ُكْنُت َألُظُّن ِح يَن َأْن َز َل الَّل ُه ﻷ ﴿ُه َو‬
‫ٱَّلِذٓي َأۡر َسَل َر ُسوَل ۥُه ِبٱۡل ُهَد ٰى َو ِد يِن ٱۡل َح ِّق ِلُيۡظ ِهَر ۥُه َع َلى ٱلِّديِن ُك ِّلِهۦ َو َل ۡو َك ِر َه ٱۡل ُم ۡش ِر ُك وَن‬
‫‪[ ﴾٣٣‬التوبة‪َ .]33 :‬أَّن َذ ِلَك َتاًّما‪َ ،‬قاَل ‪ِ« :‬إَّنُه َس َيُك وُن ِم ْن َذ ِل َك َم ا َش اَء ُهَّللا‪ُ ،‬ثَّم َيْبَع ُث ُهَّللا‬
‫ِر يًحا َطِّيَبًة‪َ ،‬فَتَو َّفى ُك َّل َم ْن ِفي َقْلِبِه ِم ْثَقاُل َح َّبِة َخْر َد ٍل ِم ْن ِإيَم اٍن ‪َ ،‬فَيْبَقى َم ْن َال َخْي َر ِفي‪ِ/‬ه‪،‬‬
‫َفَيْر ِج ُعوَن ِإَلى ِد يِن آَباِئِهْم »‪( .‬م‪)2907/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬شب و روز ب‪//‬ه‬
‫پایان نمی‌رسد (قیامت برپا نمی‌گردد) تا زمانی که (دوباره) الت و ع‪//‬زی عب‪//‬ادت‬
‫نشوند»‪ .‬من گفتم‪ :‬یا رسول هللا! هنگامی که هللا متعال آیه‌ی زیر را ن‪//‬ازل فرم‪//‬ود‪،‬‬
‫من فکر ک‪//‬ردم ک‪//‬ه دین بطور کام‪//‬ل‪ ،‬متحق‪//‬ق می‌گ‪//‬ردد (و نقص‪//‬ی ب‪//‬ه آن راه پیدا‬
‫نمی‌کند)‪ُ﴿ .‬هَو ٱَّلِذٓي َأۡر َسَل َر ُسوَل ۥُه ِبٱۡل ُهَد ٰى َو ِد يِن ٱۡل َح ِّق ِلُيۡظ ِه َر ۥُه َع َلى ٱل ‪ِّ/‬ديِن ُك ِّلِهۦ َو َل ۡو‬
‫َك ِر َه ٱۡل ُم ۡش ِر ُك وَن ‪« ﴾٣٣‬هللا است که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاد تا اس‪/‬الم را‬
‫بر همه‌ی آیین‌های دیگر‪ ،‬چیره گردان‪//‬د‪ ،‬هرچن‪//‬د ک‪//‬ه مش‪//‬رکان‪ ،‬دوس‪//‬ت نداش‪//‬ته باش‪//‬ند»‪.‬‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬تا هنگامی که هللا متعال بخواهد‪ ،‬اینگونه می‌شود؛ بع‪//‬د از‬
‫آن‪ ،‬هللا متعال نسیم پاکی می‌فرستد و آن نس‪//‬یم‪ ،‬تم‪//‬ام کس‪//‬انی را ک‪//‬ه در قلبش‪//‬ان ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ی یک دانه‌ی اسپند‪ ،‬ایمان وجود داشته باشد‪ ،‬قبض روح می‌کند‪ .‬در نتیج‪//‬ه‪،‬‬
‫افرادی ب‪//‬اقی می‌مانن‪//‬د ک‪//‬ه هیچ خ‪//‬یری در آنه‪//‬ا وج‪//‬ود ن‪//‬دارد و ب‪//‬ه دین اجدادش‪//‬ان‬
‫برمی‌گردند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)22‬قیامت برپا نمی شود تا زمانی که هفتــاد هــزار نفــر از فرزنــدان اســحاق بــه جنــگ‬
‫فالن شهر نروند‬
‫‪2014‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن الَّنِبَّي ص َقاَل ‪َ« :‬سِم ْع ُتْم ِبَم ِد يَنٍة َج اِنٌب ِم ْنَه ا ِفي اْلَب ِّر‬
‫َو َج اِنٌب ِم ْنَها ِفي اْلَبْح ِر »؟ َقاُلوا‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬يا َر ُسوَل ِهَّللا‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬ال َتُقوُم الَّس اَع ُة َح َّتى َيْغُز َو َه ا‬
‫َس ْبُعوَن َأْلًفا ِم ْن َبِني ِإْس َح اَق‪َ ،‬فِإَذ ا َج اُء وَها َنَز ُل وا‪َ ،‬فَلْم ُيَق اِتُلوا ِبِس َالٍح َو َلْم َيْر ُم وا ِبَس ْهٍم ‪،‬‬
‫َقاُلوا‪َ :‬ال ِإَلَه ِإَّال ُهَّللا َو ُهَّللا َأْك َبُر‪َ ،‬فَيْس ُقُط َأَح ُد َج اِنَبْيَها»‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ثْو ٌر‪َ :‬ال َأْع َلُم ُه ِإَّال َقاَل ‪« :‬اَّلِذ ي‬
‫ِفي اْلَبْح ِر ‪ُ ،‬ثَّم َتُق وُل الَّثاِنَي َة‪َ :‬ال ِإَل َه ِإَّال ُهَّللا َو ُهَّللا َأْك َب ُر‪َ ،‬فَيْس ُقُط َج اِنُبَه ا اآلَخ ُر‪ُ ،‬ثَّم َتُق وُل‬
 ‫‪457‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫الَّثاِلَث َة‪َ :‬ال ِإَل َه ِإَّال ُهَّللا َو ُهَّللا َأْك َب ُر‪َ ،‬فُيَف َّرُج َلُهْم ‪َ ،‬فَي ْد ُخ ُلوَها َفَيْغ َنُم وا‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُهْم َيْقَتِس ُم وَن‬
‫اْلَم َغ اِنَم ‪ِ ،‬إْذ َج اَء ُهُم الَّص ِر يُخ َفَق اَل ‪ِ :‬إَّن ال‪َّ//‬د َّجاَل َق ْد َخ َرَج ‪َ ،‬فَيْتُر ُك وَن ُك َّل َش ْى ٍء ‪،‬‬
‫َو َيْر ِج ُعوَن »‪( .‬م‪)2920/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬اس‪//‬م ش‪//‬هری را ک‪//‬ه ی‪//‬ک‬
‫طرف آن در خشکی‪ ،‬و طرف دیگر آن در دریاست‪ ،‬شنیده‌اید»؟ ص‪//‬حابه ع‪//‬رض‬
‫کردند‪ :‬بلی‪ ،‬یا رسول هللا‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬قیامت برپا نمی‌شود تا زمانی‬
‫که هفتاد هزار نفر از فرزندان اسحاق به جنگ آن شهر نروند؛ آنان‪ ،‬هنگامی ک‪//‬ه‬
‫به شهر برسند‪ ،‬از سالح استفاده نمی‌کنند و تیر اندازی نمی‌نمایند؛ بلکه یک ب‪//‬ار‪،‬‬
‫ال اله اال هللا و هللا اکبر می‌گوین‪//‬د؛ پس آن س‪//‬مت ش‪//‬هر ک‪//‬ه در دری‪//‬ا اس‪//‬ت‪ ،‬س‪//‬قوط‬
‫می‌کن‪//‬د و ب‪//‬ه دس‪//‬ت آنه‪//‬ا می‌افت‪//‬د‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬دوب‪//‬اره‪ ،‬ال ال‪//‬ه اال هللا و هللا اک‪//‬بر‬
‫می‌گویند؛ در نتیجه‪ ،‬طرف دیگر آن سقوط می‌کند‪ .‬سپس‪ ،‬بار س‪//‬وم‪ ،‬ال ال‪//‬ه اال هللا‬
‫و هللا اکبر می‌گوین‪//‬د؛ در نتیج‪//‬ه‪ ،‬راهش‪//‬ان‪ ،‬ب‪//‬از می‌ش‪//‬ود و وارد ش‪//‬هر می‌ش‪//‬وند و‬
‫غنایم را جمع آوری می‌کنند‪ .‬و هنگامی که آنها مشغول تقسیم غنایم هستند‪ ،‬منادی‬
‫می‌آید و ندا می‌دهد که‪ :‬دجال ظه‪//‬ور ک‪//‬رده اس‪//‬ت‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬آنه‪//‬ا هم‪//‬ه چ‪//‬یز را ره‪//‬ا‬
‫می‌کنند و بر می‌گردند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)23‬تا زمانی که فرات‪ ،‬یک کوه طالیی آشکار نسازد‪ ،‬قیامت برپا نمی‌گردد‬
‫‪2015‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة َح َّتى َيْح ِس َر‬
‫اْلُفَر اُت َع ْن َجَبٍل ِم ْن َذ َهٍب‪َ ،‬يْقَتِتُل الَّناُس َع َلْي ِه‪َ ،‬فُيْقَت ُل‪ِ ،‬م ْن ُك ِّل ِم اَئ ٍة‪ِ ،‬تْس َع ٌة َوِتْس ُعوَن ‪،‬‬
‫َو َيُقوُل ُك ُّل َر ُج ٍل ِم ْنُهْم ‪َ :‬لَع ِّلى َأُك وُن َأَنا اَّلِذ ي َأْنُجو»‪( .‬م‪)2894/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬قیامت برپا نمی‌گردد ت‪//‬ا‬
‫زمانی که فرات‪ ،‬یک کوه طالیی آشکار نسازد؛ و مردم به خاطر آن‪ ،‬نجنگن‪//‬د؛ و‬
‫از هر صد نفر‪ ،‬نود و نه نفر کشته نش‪//‬ود؛ و هری‪//‬ک از آنه‪//‬ا نگوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬اید من آن‬
‫یک نفری باشم که نجات پیدا می‌کند»‪.‬‬
‫‪2016‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬يوِش ُك ا َر اُت ْن َيْح ِس َر َع ْن‬
‫َأ‬ ‫ُف‬ ‫ْل‬
‫َك ْنٍز ِم ْن َذ َهٍب‪َ ،‬فَم ْن َحَضَرُه َفَال َيْأُخ ْذ ِم ْنُه َشْيًئا»‪( .‬م‪)2894/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از اب‪//‬و هری‪//‬ره س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬زودی‬
‫رودخانه‌ی ف‪//‬رات ی‪//‬ک گنج طالیی آش‪//‬کار خواه‪//‬د س‪//‬اخت؛ پس ه‪//‬رکس ک‪//‬ه آنج‪//‬ا‬
‫حضور پیدا نمود‪ ،‬چیزی از آن نگیرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)24‬قیامت برپا نمی‌شود تا زمانی که شما با قومی نجنگیــد کــه چهره‌هــایی ماننــد ســپر‬
‫دارند‬
‫‪2017‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص ‪ُ« :‬تَقاِتُلوَن َبْي َن َيَد ِي الَّس اَع ِة‬
‫َقْو ًم ا ِنَع اُلُهُم الَّش َع ُر ‪َ ،‬ك َأَّن ُو ُجوَهُهُم اْلَم َج اُّن اْل ُم ْط َر َقُة‪ُ ،‬ح ْم ُر اْل ُو ُجوِه ‪ِ ،‬ص َغ اُر اَألْع ُيِن »‪.‬‬
‫(م‪)2912/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪458‬‬

‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬در ن‪/‬زدیکی‬
‫قیامت‪ ،‬ش‪//‬ما ب‪//‬ا قومی می‌جنگید ک‪//‬ه کفش‌هایش‪//‬ان از م‪//‬و س‪//‬اخته ش‪//‬ده اس‪//‬ت‪،‬‬
‫صورت‌هایشان قرمز و مانند سپر است و چشمانی کوچک دارند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)25‬تا زمانی‌که مردی از قبیله‌ی قحطان‪ ،‬ظهور نکند قیامت برپا نخواهد شد‬
‫‪2018‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة َح َّتى َيْخ ُر َج‬
‫َر ُجٌل ِم ْن َقْح َطاَن َيُسوُق الَّناَس ِبَعَص اُه»‪( .‬م‪)2910/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬تا زم‪//‬انی ک‪//‬ه م‪//‬ردی از‬
‫قبیله‌ی قحطان‪ ،‬ظه‪//‬ور نکن‪//‬د و م‪//‬ردم را ب‪//‬ا عص‪//‬ایش‪ ،‬جل‪//‬و نگ‪//‬یرد (ب‪//‬ه پادش‪//‬اهی‬
‫نرسد) قیامت برپا نخواهد شد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)26‬قیامت برپا نمی‌گردد تا زمانی‌که فردی به نام جهجاه به حکومت نرسد‬
‫‪2019‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّى ص َق اَل ‪َ« :‬ال َت ْذ َهُب اَألَّي اُم َو الَّلَي اِلى‪َ ،‬ح َّتى‬
‫َيْمِلَك َر ُجٌل ُيَقاُل َلُه اْلَج ْهَج اُه»‪( .‬م‪)2911/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬تا زمانی که فردی به نام‬
‫جهجاه به حکومت نرسد‪ ،‬شب و روز ادامه پیدا می‌کند»‪( .‬قیامت برپا نمی‌گردد‪).‬‬
‫باب (‪ :)27‬قیامت زمانی برپا می‌گردد که هیچ کس در روی زمین‪ ،‬نام هللا را بر زبان نیاورد‬
‫‪2020‬ـ َع ْن َأَنٍس س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة َع َلى َأَح ٍد َيُق وُل‪:‬‬
‫ُهَّللا‪ُ ،‬هَّللا»‪( .‬م‪)148/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬تا زمانی که ی‪//‬ک نف‪//‬ر وج‪//‬ود‬
‫داشته باشد که نام هللا را به زبان آورد‪ ،‬قیامت برپا نمی‌گردد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)28‬نسیمی از یمن می‌وزد و هرکس را که ایمانی در دلش باشد‪ ،‬قبض روح می‌کند‬
‫‪2021‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َيْبَع ُث ِر يًح ا ِم َن‬
‫اْلَيَمِن ‪َ ،‬أْلَيَن ِم َن اْلَح ِر يِر‪َ ،‬فَال َتَد ُع َأَح ًدا ِفي َقْلِبِه ـ َقاَل َأُبو َع ْلَقَم َة‪ِ :‬م ْثَقاُل َح َّب ٍة‪َ ،‬و َق اَل َع ْب ُد‬
‫اْلَع ِزيِز ـ ِم ْثَقاُل َذ َّر ٍة ِم ْن ِإيَم اٍن ِإَّال َقَبَض ْتُه»‪( .‬م‪)117/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال نس‪//‬یمی از‬
‫جانب یمن می‌فرستد که از ابریشم نرمتر است و هرکس را که به ان‪//‬دازه‌ی ذره‌ای‬
‫ایمان داشته باشد‪ ،‬قبض روح می‌کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)29‬قیامت بر بدترین مردم‪ ،‬برپا می‌شود‬
‫‪2022‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا بِن َم س‪ُ/‬عوٍد س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة ِإَّال َع َلى‬
‫ِش َر اِر الَّناِس»‪( .‬م‪)2949/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهلل بن مسعود س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬همان‪//‬ا قیامت ب‪//‬ر‬
‫بدترین مردم‪ ،‬برپا می‌شود»‪.‬‬
 ‫‪459‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫باب (‪ :)30‬تا زمانی‌که افرادی دجال و دروغگو‪ ،‬ظهور نکنند‪ ،‬قیامت برپا نخواهد شد‪.‬‬
‫‪2023‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة َح َّتى ُيْبَع َث‬
‫َدَّجاُلوَن َك َّذ اُبوَن ‪َ ،‬قِريٌب ِم ْن َثَالِثيَن ‪ُ،‬ك ُّلُهْم َيْز ُع ُم َأَّنُه َر ُسوُل ِهَّللا»‪( .‬م‪)157/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که نبی اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ت‪//‬ا زم‪//‬انی ک‪//‬ه‬
‫نزدیک به سی دجال دروغگو‪ ،‬ظهور نکند که همگی آنان ادعای نب‪//‬وت می‌کنن‪//‬د‪،‬‬
‫قیا مت برپا نخواهد شد‪.‬‬
‫ُق‬
‫‪2024‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َسُمَر َة س َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َي وُل‪ِ« :‬إَّن َبْيَن َي َد ِي‬
‫الَّس اَع ِة َك َّذ اِبيَن » و فی رواية‪َ :‬قاَل َج اِبٌر‪َ :‬فاْح َذ ُر وُهْم ‪( .‬م‪)2923/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن سمره س می‌گوی‪/‬د‪ :‬ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص می‌فرم‪/‬ود‪« :‬در‬
‫نزدیکی قیامت‪ ،‬دروغگویانی می‌آیند»‪ .‬و در روایتی آمده است که جابر س گفت‪:‬‬
‫پس از آنان بر حذر باشید‪.‬‬
‫باب (‪ :)31‬در مورد جنگیدن مسلمانان با یهودیان‬
‫‪2025‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة َح َّتى ُيَقاِت َل‬
‫اْلُم ْس ِلُم وَن اْلَيُهوَد‪َ ،‬فَيْقُتُلُهُم اْلُم ْس ِلُم وَن ‪َ ،‬ح َّتى َيْخ َتِبَئ اْلَيُه وِد ُّى ِم ْن َو َر اِء اْلَحَج ِر َو الَّش َج ِر ‪،‬‬
‫َفَيُقوُل اْلَحَج ُر َأِو الَّش َج ُر‪َ :‬يا ُم ْس ِلُم َيا َع ْبَد ِهَّللا َهَذ ا َيُهوِد ٌّى َخ ْلِفى‪َ ،‬فَتَع اَل َفاْقُتْلُه‪ِ ،‬إَّال اْلَغْر َقَد‪،‬‬
‫َفِإَّنُه ِم ْن َش َج ِر اْلَيُهوِد »‪( .‬م‪)2922/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬قیامت برپا نمی‌گردد ت‪//‬ا‬
‫زمانی که مسلمانان با یهودیان نجنگند و آنان را به قتل نرسانند تا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه ی‪//‬ک‬
‫یهودی‪ ،‬پشت سنگ و درخت خود را پنهان می‌کند؛ ولی سنگ و درخت می‌گوید‪:‬‬
‫ای مسلمان! این‪ ،‬یک نفر یهودی‪ ،‬پشت من است؛ بیا و او را به قتل برسان؛ بجز‬
‫درخت غرقد (نوعی درخت خاردار) که از درختان یهود است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)32‬قیامت در حالی برپا می‌شود که رومی‌ها (کفار) از همه بیشترند‬
‫‪2026‬ـ َعن ُم وَس ى ْبِن ُع َلٍّى َع ْن َأِبيِه َقاَل ‪َ :‬قاَل اْلُم ْسَتْو ِر ُد اْلُقَرِشُّى س ِع ْنَد َع ْم ِرو ْبِن‬
‫اْلَع اِص ‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬تُق وُم الَّس اَع ُة َو ال‪ُّ//‬ر وُم َأْكَث ُر الَّن اِس»‪َ ،‬فَق اَل َل ُه‬
‫َع ْم ٌرو‪َ :‬أْبِص ْر َم ا َتُقوُل‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أُقوُل َم ا َسِم ْع ُت ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬لِئْن ُقْلَت َذ ِل َك‪،‬‬
‫ِإَّن ِفيِهْم َلِخَص اًال َأْر َبًع ا‪ِ :‬إَّنُهْم َألْح َلُم الَّن اِس ِع ْن َد ِفْتَن ٍة‪َ ،‬و َأْس َر ُع ُهْم ِإَفاَق ًة َبْع َد ُمِص يَبٍة‪،‬‬
‫َو َأْو َش ُك ُهْم َك َّر ًة َبْع َد َف َّر ٍة‪َ ،‬و َخْي ُر ُهْم ِلِم ْس ِكيٍن َو َيِتيٍم َو َض ِع يٍف ‪َ ،‬و َخاِمَس ٌة َحَس َنٌة َجِم يَل ٌة‪:‬‬
‫َو َأْم َنُعُهْم ِم ْن ُظْلِم اْلُم ُلوِك ‪( .‬م‪)2898/‬‬
‫ترجمه‪ :‬موسی بن علی به روایت از پدرش می‌گوی‪//‬د‪ :‬مس‪//‬تورد قریش‪//‬ی س ن‪//‬زد‬
‫عمرو بن عاص س گفت‪ :‬شنیدم که رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬قیامت در ح‪//‬الی‬
‫برپا می‌شود که رومیها (کفار) از همه بیشترند»‪ .‬عمرو به او گفت‪ :‬مواظب ب‪//‬اش‬
‫چه میگویی‪ .‬او گفت‪ :‬آنچه را که از رسول هللا ص شنیده‌ام‪ ،‬میگویم‪.‬‬
‫عمرو سگفت‪ :‬هم اکنون که این ح‪//‬دیث را بیان نم‪//‬ودی‪ ،‬بای‪//‬د دانس‪//‬ت ک‪//‬ه آنه‪//‬ا‬
‫چه‪//‬ار خص‪//‬لت دارن‪//‬د‪ -1 :‬هنگ‪//‬ام فتن‪//‬ه‪ ،‬از هم‪//‬هی م‪//‬ردم‪ ،‬بردبارترن‪//‬د‪ -2 .‬هنگ‪//‬ام‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪460‬‬

‫مصیبت‪ ،‬زودتر از همهی مردم به خود میآین‪//‬د و آگ‪//‬اه میش‪//‬وند‪ -3 .‬بع‪//‬د از ف‪//‬رار‪،‬‬
‫زودتر از همه به جنگ میآیند‪ -4 .‬برای مسکین و یتیم و ضعیف از همه بهترن‪//‬د؛‬
‫و خصلت پنجم و خوب و زیبایی که دارند‪ ،‬این اس‪//‬ت ک‪//‬ه بیش‪//‬تر از س‪//‬ایر م‪//‬ردم‪،‬‬
‫جلوی ستم پادشاهان را میگیرند‪.‬‬
‫باب (‪ :)33‬در مورد جنگیدن با رومی‌ها و کثرت قتل هنگام ظهور دجال‬
‫‪2027‬ـ َع ْن ُيَس ْيِر ْبِن َج اِبٍر َقاَل ‪َ :‬هاَج ْت ِر يٌح َحْم َر اُء ِباْلُك وَف ِة‪َ ،‬فَج اَء َر ُج ٌل َلْيَس َل ُه‬
‫ِهِّج يَر ى ِإَّال‪َ :‬يا َع ْب َد ِهَّللا ْبَن َم ْس ُعوٍد َج اَءِت الَّس اَع ُة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَقَع َد َو َك اَن ُم َّتِكًئ ا َفَق اَل ‪ِ :‬إَّن‬
‫الَّس اَع َة َال َتُقوُم َح َّتى َال ُيْقَس َم ِم يَر اٌث ‪َ ،‬و َال ُيْفَرَح ِبَغ ِنيَم ٍة‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ِبَيِدِه َهَك َذ ا َو َنَّح اَه ا َنْح َو‬
‫الَّش ْأِم َفَقاَل ‪َ :‬ع ُد ٌّو َيْج َم ُعوَن َألْهِل اِإل ْس َالِم َو َيْج َم ُع َلُهْم َأْه ُل اِإل ْس َالِم ‪ُ ،‬قْلُت ‪ :‬ال‪ُّ//‬ر وَم َتْع ِنى؟‬
‫َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬و َتُك وُن ِع ْن َد َذ اُك ُم اْلِقَت اِل َر َّد ٌة َش ِد يَد ٌة‪َ ،‬فَيْش َتِر ُط اْلُم ْس ِلُم وَن ُش ْر َطًة ِلْلَم ْو ِت َال‬
‫َتْر ِج ُع ِإَّال َغاِلَب ًة‪َ ،‬فَيْقَتِتُل وَن َح َّتى َيْح ُج َز َبْيَنُهُم الَّلْي ُل‪َ ،‬فَيِفىُء َه ُؤَالِء َو َه ُؤَالِء ‪ُ ،‬ك ٌّل َغْي ُر‬
‫َغ اِلٍب َو َتْفَنى الُّش ْر َطُة‪ُ ،‬ثَّم َيْش َتِر ُط اْلُم ْس ِلُم وَن ُش ْر َطًة ِلْلَم ْو ِت‪َ ،‬ال َتْر ِج ُع ِإَّال َغاِلَب ًة‬
‫َفَيْقَتِتُل وَن ‪َ ،‬ح َّتى َيْح ُج َز َبْيَنُهُم الَّلْي ُل‪َ ،‬فَيِفىُء َه ُؤَالِء َو َه ُؤَالِء ‪ُ ،‬ك ٌّل َغْي ُر َغ اِلٍب‪َ ،‬و َتْفَنى‬
‫الُّش ْر َطُة‪ُ ،‬ثَّم َيْش َتِر ُط اْلُم ْس ِلُم وَن ُش ْر َطًة ِلْلَم ْو ِت‪َ ،‬ال َتْر ِج ُع ِإَّال َغاِلَب ًة‪َ ،‬فَيْقَتِتُل وَن َح َّتى‬
‫ُيْم ُسوا‪َ ،‬فَيِفىُء َهُؤَالِء َو َهُؤَالِء ‪ُ ،‬ك ٌّل َغ ْيُر َغاِلٍب‪َ ،‬و َتْفَنى الُّش ْر َطُة‪َ ،‬ف ِإَذ ا َك اَن َي ْو ُم الَّراِب ِع‪،‬‬
‫َنَهَد ِإَلْيِهْم َبِقَّيُة َأْهِل اِإل ْس َالِم ‪َ ،‬فَيْج َع ُل ُهَّللا الَّدْبَر َة َع َلْيِهْم ‪َ ،‬فَيْقُتُلوَن َم ْقَتَلًة ـ ِإَّم ا َق اَل ‪َ :‬ال ُي َر ى‬
‫ِم ْثُلَها‪َ ،‬و ِإَّم ا َقاَل ‪َ :‬لْم ُيَر ِم ْثُلَه ا ـ َح َّتى ِإَّن الَّط اِئَر َلَيُم ُّر ِبَج َنَب اِتِهْم ‪َ ،‬فَم ا ُيَخ ِّلُفُهْم َح َّتى َيِخ َّر‬
‫َم ْيًتا‪َ ،‬فَيَتَع اُّد َبُنو اَألِب‪َ ،‬ك اُنوا ِم اَئًة‪َ ،‬فَال َيِج ُدوَنُه َبِقَى ِم ْنُهْم ِإَّال الَّرُجُل اْلَو اِح ُد‪َ ،‬فِبَأِّى َغ ِنيَم ٍة‬
‫ُيْف َر ُح؟ َأْو َأُّى ِم يَر اٍث ُيَقاَس ُم ؟ َفَبْيَنَم ا ُهْم َك َذ ِلَك ِإْذ َس ِم ُعوا ِبَب ْأٍس‪ُ ،‬ه َو َأْك َب ُر ِم ْن َذ ِل َك ‪،‬‬
‫َفَج اَء ُهُم الَّص ِر يُخ ِإَّن الَّد َّجاَل َقْد َخ َلَفُهْم ِفي َذ َر اِر ِّيِهْم ‪َ ،‬فَيْر ُفُضوَن َم ا ِفي َأْي ِد يِهْم ‪َ ،‬و ُيْقِبُل وَن ‪،‬‬
‫َفَيْبَع ُثوَن َع َش َر َة َفَو اِر َس َطِليَع ًة‪َ ،‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إِّنى َألْع ِرُف َأْس َم اَء ُهْم ‪َ ،‬و َأْس َم اَء‬
‫آَباِئِهْم ‪َ ،‬و َأْلَو اَن ُخ ُيوِلِهْم ‪ُ ،‬هْم َخ ْيُر َفَو اِرَس َع َلى َظْهِر اَألْر ِض َيْو َم ِئٍذ ‪َ ،‬أْو ِم ْن َخْيِر َفَو اِر َس‬
‫َع َلى َظْهِر اَألْر ِض َيْو َم ِئٍذ »‪( .‬م‪)2899/‬‬
‫‪ -2027‬یسیر بن جابر می‌گوید‪ :‬بادی قرمز رنگ در کوفه وزید؛ آنگاه‪ ،‬مردی‬
‫نزد ابن مسعود آمد و م‪/‬رتب می‌گفت‪ :‬ای عب‪/‬د هللا بن مس‪/‬عود! قیامت ف‪/‬را رس‪/‬ید‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬عبدهلل که تکیه داده بود‪ ،‬نشست و گفت‪ :‬قیامت برپا نمی گردد مگر‬
‫زمانی که هیچ میراثی تقسیم نگردد و م‪//‬ردم از بدس‪//‬ت آوردن غ‪//‬نیمت‪ ،‬خوش‪//‬حال‬
‫نشوند‪ .‬آنگاه‪ ،‬ب‪/‬ا دس‪/‬تش اینگون‪/‬ه بس‪/‬وی ش‪/‬ام‪ ،‬اش‪/‬اره ک‪/‬رد و گفت‪ :‬دش‪/‬منان علیه‬
‫مس‪//‬لمانان ِگ رد هم می‌آین‪//‬د؛ مس‪//‬لمانان ن‪//‬یز جم‪//‬ع می‌ش‪//‬وند‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬من‬
‫پرس‪//‬یدم‪ :‬ه‪//‬دف از دش‪//‬منان‪ ،‬هم‪//‬ان رومی‌ه‪//‬ا هس‪//‬تند؟ گفت‪ :‬بلی‪ ،‬و در آن جن‪//‬گ‪،‬‬
‫بازگشت و رّد ت شدیدی‪ ،‬رخ می‌دهد‪ .‬آنگاه مسلمانان گ‪//‬روهی از لش‪//‬کر را ب‪//‬رای‬
‫جنگ می‌فرستند که بدون پیروزی‪ ،‬برنگردند‪ .‬آنان به جنگ ادامه میدهند تا اینکه‬
‫فرا رسیدن شب‪ ،‬مانع ادام‪//‬هی جن‪//‬گ می‌ش‪//‬ود‪ .‬س‪//‬پس ه‪//‬ردو گ‪//‬روه‪ ،‬ب‪//‬دون کس‪//‬ب‬
‫پیروزی بر می‌گردند‪ ،‬حال آنکه ه‪//‬ردو گ‪//‬روه‪ ،‬جنگجوی‪//‬ان اس‪//‬الم و کف‪//‬ر‪ ،‬از بین‬
‫می‌روند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬مسلمانان گروه دیگری را برای جنگیدن می‌فرستند که ب‪//‬دون‬
 ‫‪461‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫پیروزی‪ ،‬برنگردند‪ .‬آنان نیز به جنگ ادامه می‌دهند تا اینکه ت‪//‬اریکی ش‪//‬ب‪ ،‬م‪//‬انع‬
‫ادامهی جنگ می‌شود‪ .‬سپس هردو گروه بدون کسب پیروزی‪ ،‬بر می‌گردن‪//‬د ح‪//‬ال‬
‫آنکه جنگجویان هردو گروه اسالم و کفر‪ ،‬نابود میشوند‪ .‬برای بار سوم‪ ،‬مسلمانان‬
‫گروهی را برای جنگیدن میفرستند که ب‪//‬دون پ‪//‬یروزی برنگردن‪//‬د‪ .‬آن‪//‬ان ب‪//‬ه جن‪//‬گ‬
‫ادامه می‌دهند تا اینکه تاریکی شب‪ ،‬مانع ادامهی جنگ میشود‪ .‬سپس هردو گ‪//‬روه‬
‫بدون کسب پ‪/‬یروزی‪ ،‬بر‌می‌گردن‪/‬د‪ ،‬ح‪/‬ال آنک‪/‬ه جنگجوی‪/‬ان ه‪/‬ردو گ‪/‬روه اس‪/‬الم و‬
‫کفر‪ ،‬نابود شده‌اند‪ .‬روز چهارم‪ ،‬بقیهی مسلمانان بر می‌خیزند و به جنگ با دشمن‬
‫می‌رون‪//‬د و اینگون‪//‬ه هللا متع‪//‬ال کف‪//‬ار را شکس‪//‬ت می‌ده‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه مس‪//‬لمانان‪ ،‬تع‪//‬داد‬
‫زیادی از کفار را به قتل می‌رسانند که چ‪//‬نین ص‪//‬حنه‌ای‪ ،‬مش‪//‬اهده نخواه‪//‬د ش‪//‬د ی‪//‬ا‬
‫مشاهده نشده است؛ تا جایی که پرنده از کنار آنه‪//‬ا عب‪//‬ور می‌کن‪//‬د و هن‪//‬وز از آنه‪//‬ا‬
‫عبور نکرده که به زمین میافتد و میمیرد‪ .‬آنگاه فرزندان یک ت‪//‬یره‌ی ص‪//‬د نف‪//‬ری‪،‬‬
‫یکدیگر را میشمارند و متوجه می‌شوند که فقط یک نفر از آنها باقی مان‪//‬ده اس‪//‬ت؛‬
‫پس چگونه کسب غنیمت‪ ،‬خوشحالی می‌آورد؟ و چگون‪//‬ه م‪//‬یراث تقس‪//‬یم می‌ش‪//‬ود؟‬
‫در این اثنا‪ ،‬آنان خبر جنگی را می‌شنوند که بزرگتر از این است؛ فردی می‌آی‪//‬د و‬
‫ندا می‌دهد که دجال بعد از آنها به زن و بچهی آنها حمله کرده است‪ .‬اینگونه آنه‪//‬ا‬
‫هر چه در دست دارند‪ ،‬می‌اندازند و به سوی دجال می‌روند‪ .‬آنان ده نفر از اس‪//‬ب‬
‫سواران را بعنوان طالیه دار می‌فرستند که رسول هللا ص در مورد آن‪//‬ان فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«من ن‪//‬ام آنه‪//‬ا‪ ،‬ن‪//‬ام پدرانش‪//‬ان و رن‪//‬گ اسبهایش‪//‬ان را می‌دانم؛ در آن روز‪ ،‬آنه‪//‬ا‬
‫بهترین یا از بهترین سواران روی زمین هستند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)34‬فتوحات مسلمانان قبل از ظهور دجال‬
‫‪2028‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َسُمَر َة َع ْن َن اِفِع ْبِن ُع ْتَب َة ل َق اَل ‪ُ :‬كَّن ا َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص ِفي‬
‫َغ ْز َو ٍة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَتى الَّنِبَّي ص َقْو ٌم ِم ْن ِقَبِل اْلَم ْغ ِرِب‪َ ،‬ع َلْيِهْم ِثَي اُب الُّص وِف ‪َ ،‬فَو اَفُق وُه ِع ْن َد‬
‫َأَك َم ٍة‪َ ،‬فِإَّنُهْم َلِقَياٌم َو َر ُسوُل ِهَّللا ص َقاِع ٌد ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَقاَلْت ِلي َنْفِس ى‪ :‬اْئِتِهْم َفُقْم َبْيَنُهْم َو َبْيَن ُه‪َ ،‬ال‬
‫َيْغ َتاُلوَنُه‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم ُقْلُت ‪َ :‬لَع َّل ُه َنِج ٌّى َم َع ُهْم ‪َ ،‬ف َأَتْيُتُهْم َفُقْم ُت َبْيَنُهْم َو َبْيَن ُه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَحِفْظُت ِم ْن ُه‬
‫َأْر َبَع َك ِلَم اٍت‪َ ،‬أُعُّدُهَّن ِفي َيِد ى‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬تْغُز وَن َج ِز يَر َة اْلَعَرِب‪َ ،‬فَيْفَتُح َها ُهَّللا ﻷ‪ُ ،‬ثَّم َفاِر َس ‪،‬‬
‫َفَيْفَتُح َها ُهَّللا ﻷ‪ُ ،‬ثَّم َتْغُز وَن الُّر وَم ‪َ ،‬فَيْفَتُح َها ُهَّللا ﻷ‪ُ ،‬ثَّم َتْغ ُز وَن ال‪َّ/‬د َّجاَل ‪َ ،‬فَيْفَتُح ُه ُهَّللا» َق اَل ‪:‬‬
‫َفَقاَل َناِفٌع‪َ :‬يا َج اِبُر‪َ ،‬ال َنَر ى الَّد َّجاَل َيْخ ُرُج َح َّتى ُتْفَتَح الُّر وُم ‪( .‬م‪)2900/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن سمره روایت می‌کند که نافع بن عتب‪//‬ه ل گفت‪ :‬م‪//‬ا هم‪//‬راه ن‪//‬بی‬
‫اکرم ص در غزوه‌ای بودیم که جماعتی که لباسهای پشمین به تن داشتند از س‪//‬مت‬
‫مغرب‪ ،‬ن‪/‬زد رس‪/‬ول هللا ص آمدن‪/‬د و در کن‪/‬ار تپه‌ای ب‪/‬ا پیامبر اک‪/‬رم ص مالقات‬
‫کردند‪ .‬قابل یاد آوری است که آنها ایستاده بودند و رسول اکرم ص نشسته بود‪ .‬به‬
‫ذهنم رسید که نزد آنان برو و میان آنها و رسول هللا ص قرار بگیر؛ چرا که مبادا‬
‫او را ت‪//‬رور کنن‪//‬د‪ .‬س‪//‬پس ب‪//‬ا خ‪//‬ود گفتم‪ :‬ش‪//‬اید رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص ب‪//‬ا آنه‪//‬ا ح‪//‬رفی‬
‫خصوصی دارد‪ .‬به هر حال‪ ،‬سرانجام‪ ،‬نزد آنان رفتم و بین آنها و رس‪//‬ول هللا ص‬
‫ایس‪//‬تادم‪ .‬در آنج‪//‬ا چه‪//‬ار جمل‪//‬ه از رس‪//‬ول اک‪//‬رم ص حف‪//‬ظ نم‪//‬ودم ک‪//‬ه ب‪//‬ا دس‪//‬تم‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪462‬‬

‫می‌شمارم؛ پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬شما با شبه جزی‪//‬ره‌ی عربس‪//‬تان می‌جنگید و‬

‫هللا متعال آن را فتح می‌نماید‪ .‬سپس‪ ،‬با فارس (ایران) میجنگید و هللا متع‪//‬ال آن را‬
‫فتح میکند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬با روم میجنگید و هللا متعال آن را فتح میکند‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬ب‪//‬ا‬
‫دج‪//‬ال میجنگید و هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه ش‪//‬ما فتح و پ‪//‬یروزی‪ ،‬عن‪//‬ایت میکن‪//‬د»‪ .‬راوی‬
‫می‌گوید‪ :‬نافع گفت‪ :‬ای جابر! ما فکر میکنیم تا روم فتح نشود‪ ،‬دج‪//‬ال ظه‪//‬ور نمی‪-‬‬
‫کند‪.‬‬
‫باب (‪ :)35‬درباره‌ی فتح قسطنطنیه‬
‫‪2029‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ال َتُق وُم الَّس اَع ُة َح َّتى َيْن ِزَل‬
‫ال‪ُّ//‬ر وُم ِباَألْع َم اِق‪َ ،‬أْو ِب َداِبَق‪َ ،‬فَيْخ ُرُج ِإَلْيِهْم َج ْيٌش ِم َن اْلَم ِد يَن ِة‪ِ ،‬م ْن ِخ َي اِر َأْه ِل اَألْر ِض‬
‫َيْو َم ِئ ٍذ ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َتَص اُّفوا َق اَلِت ال‪ُّ//‬ر وُم ‪َ :‬خ ُّل وا َبْيَنَن ا َو َبْيَن اَّل ِذ يَن َس َبْو ا ِم َّن ا ُنَق اِتْلُهْم ‪َ ،‬فَيُق وُل‬
‫اْلُم ْس ِلُم وَن ‪َ :‬ال‪َ ،‬وِهَّللا َال ُنَخ ِّلى َبْيَنُك ْم َو َبْيَن ِإْخ َو اِنَن ا‪َ ،‬فُيَق اِتُلوَنُهْم ‪َ ،‬فَيْنَه ِز ُم ُثُلٌث َال َيُت وُب ُهَّللا‬
‫َع َلْيِهْم َأَب ًدا‪َ ،‬و ُيْقَت ُل ُثُلُثُهْم ‪َ ،‬أْفَض ُل الُّش َهَداِء ِع ْن َد ِهَّللا‪َ ،‬و َيْفَتِتُح الُّثُلُث ‪َ ،‬ال ُيْفَتُن وَن َأَب ًدا‪،‬‬
‫َفَيْفَتِتُحوَن ُقْس ُطْنِط يِنَّيَة‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُهْم َيْقَتِسُم وَن اْلَغَناِئَم ‪َ ،‬قْد َع َّلُقوا ُسُيوَفُهْم ِبالَّز ْيُتوِن ‪ِ ،‬إْذ َص اَح‬
‫ِفيِهُم الَّش ْيَطاُن ‪ِ :‬إَّن اْلَم ِس يَح َق ْد َخ َلَفُك ْم ِفي َأْهِليُك ْم َفَيْخ ُرُج وَن ‪َ ،‬و َذ ِل َك َباِط ٌل‪َ ،‬ف ِإَذ ا َج اُء وا‬
‫الَّش ْأَم َخ َرَج ‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُهْم ُيِع ُّد وَن ِلْلِقَت اِل ‪ُ ،‬يَس ُّو وَن الُّص ُفوَف ‪ِ ،‬إْذ ُأِقيَم ِت الَّص َالُة‪َ ،‬فَيْن ِزُل‬
‫ِع يَس ى اْبُن َم ْر َيَم َع َليِه الَّسالُم ‪َ ،‬فَأَّم ُهْم َفِإَذ ا َر آُه َع ُد ُّو ِهَّللا َذ اَب َك َم ا َي ُذ وُب اْلِم ْلُح ِفي اْلَم اِء ‪،‬‬
‫َفَلْو َتَر َك ُه َالْنَذ اَب َح َّتى َيْهِلَك‪َ ،‬و َلِكْن َيْقُتُلُه ُهَّللا ِبَيِدِه‪َ ،‬فُيِريِهْم َد َم ُه ِفي َح ْر َبِتِه»‪( .‬م‪)2897/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬قیامت برپ‪/‬ا نمی‌ش‪/‬ود ت‪/‬ا‬
‫زمانی که رومی‌ها به اعماق یا دابق (مکانی در نزدیکی حلب در س‪//‬رزمین ش‪//‬ام)‬
‫نیایند؛ آنگاه‪ ،‬سپاهی از مردم مدینه که به‪//‬ترین اف‪//‬راد آن روزگ‪//‬ار هس‪//‬تند‪ ،‬بس‪//‬وی‬
‫آنان می‌روند؛ هنگامی که در برابر هم قرار بگیرند‪ ،‬رومی‌ها می‌گویند‪ :‬م‪//‬ا را ب‪//‬ا‬
‫کسانی که از ما اسیر گرفته‌اند‪ ،‬به حال خود بگذارید تا با آن‪//‬ان بجنگیم‪ .‬مس‪//‬لمانان‬
‫میگویند‪ :‬نه‪ ،‬سوگند به هللا‪ ،‬شما را با آنها رها نمیکنیم‪ .‬اینگون‪//‬ه مس‪//‬لمانان ب‪//‬ا آنه‪//‬ا‬
‫میجنگند و یک سوم آنها شکس‪/‬ت می‌خورن‪/‬د ک‪/‬ه هرگ‪/‬ز هللا متع‪/‬ال توب‪/‬هی آنه‪/‬ا را‬
‫قبول نمیکند‪ .‬و یک سوم آنها کشته میشوند که بهترین شهدا نزد هللا متعال هس‪//‬تند‪.‬‬
‫و یک سوم دیگر آنها پیروز می‌شوند و هرگز دچار فتن‪//‬ه نمی‌ش‪//‬وند‪ .‬همچ‪//‬نین این‬
‫گروه‪ ،‬قسطنطنیه را فتح میکنند‪ .‬سپس آنان‪ ،‬شمشیرهایشان را به درختان زیتون‪،‬‬
‫آویزان می‌کنند و مشغول تقسیم غنایم میشوند که شیطان میان آنه‪//‬ا فری‪//‬اد می‌زن‪//‬د‪:‬‬
‫دجال به خانواده‌ه‪//‬ای ش‪//‬ما حمل‪//‬ه ک‪//‬رده اس‪//‬ت‪ .‬آنه‪//‬ا ب‪//‬ا ش‪//‬نیدن این س‪//‬خن‪ ،‬ح‪//‬رکت‬
‫می‌کنند؛ حال آنکه این‪ ،‬سخن باطلی است؛ اما هنگامی که به شام می‌رسند‪ ،‬دج‪/‬ال‬
‫ظهور میکند‪ .‬آنها خودشان را ب‪//‬رای جن‪//‬گ آم‪//‬اده می‌کنن‪//‬د و صفهایش‪//‬ان را تنظیم‬
‫می‌کنن‪//‬د ک‪//‬ه نم‪//‬از برپ‪//‬ا می‌گ‪//‬ردد و عیس‪//‬ی بن م‪//‬ریم ÷ ف‪//‬رود می‌آی‪//‬د و نم‪//‬از را‬
‫برایشان‪ ،‬امامت میکند‪ .‬پس هنگامی ک‪/‬ه دش‪/‬من هللا؛ دج‪/‬ال؛ عیس‪/‬ی ÷ را می‌بین‪/‬د‪،‬‬
‫مانند نمکی که در آب‪ ،‬ذوب می‌شود‪ ،‬ذوب و نابودی او شروع می‌ش‪//‬ود؛ ط‪//‬وری‬
‫که اگر عیسی ÷ او را به حال خود بگذارد‪ ،‬خودش هالک و ن‪//‬ابود می‌گ‪//‬ردد؛ ام‪//‬ا‬
 ‫‪463‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫هللا متعال او را بدست عیسی ÷ به قتل میرساند‪ .‬پس عیسی ÷ اثر خ‪//‬ون دج‪//‬ال را‬
‫روی نیزه‌اش به مسلمانان‪ ،‬نشان میدهد‪.‬‬
‫باب (‪ :)36‬سپاهی که به قصد کعبه حرکت می‌کند‪ ،‬در زمین فرو میرود‬
‫‪2030‬ـ َع ْن ُع َبْي ِد ِهَّللا اْبِن اْلِقْبِط َّي ِة َق اَل ‪َ :‬د َخ َل اْلَح اِرُث ْبُن َأِبي َر ِبيَع َة َو َع ْب ُد ِهَّللا ْبُن‬
‫َص ْفَو اَن ‪َ ،‬و َأَنا َم َع ُهَم ا‪َ ،‬ع َلى ُأِّم َس َلَم َة‪ُ ،‬أِّم اْلُم ْؤ ِمِنيَن ب‪َ ،‬فَس َأَالَها َع ِن اْلَج ْيِش اَّل ِذ ي ُيْخ َس ُف‬
‫ِبِه‪َ ،‬و َك اَن َذ ِلَك ِفي َأَّي اِم اْبِن الُّز َبْي ِر ‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يُع وُذ َعاِئ ٌذ ِب اْلَبْيِت‬
‫َفُيْبَع ُث ِإَلْيِه َبْع ٌث ‪َ ،‬فِإَذ ا َك اُنوا ِبَبْيَداَء ِم َن اَألْر ِض ُخ ِس َف ِبِهْم » َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا‪َ ،‬فَكْي َف‬
‫ِبَم ْن َك اَن َك اِر ًها؟ َقاَل ‪ُ« :‬يْخ َس ُف ِبِه َم َع ُهْم ‪َ ،‬و َلِكَّنُه ُيْبَع ُث َيْو َم اْلِقَياَم ِة َع َلى ِنَّيِتِه» َو َق اَل َأُب و‬
‫َج ْع َفٍر ‪ِ :‬هَي َبْيَداُء اْلَم ِد يَنِة‪( .‬م‪)2882/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبید هللا بن قبطیه می‌گوی‪//‬د‪ :‬من و ح‪//‬ارث بن ابی ربیع‪//‬ه و عبدهلل بن‬
‫صفوان نزد ام المؤم‪/‬نین ام س‪/‬لمه ل رف‪/‬تیم؛ آن‪/‬ان از وی در م‪/‬ورد س‪/‬پاهی ک‪/‬ه در‬
‫زمین ف‪//‬رود می‌رود‪ ،‬پرس‪//‬یدند‪ .‬قاب‪//‬ل ی‪//‬ادآوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه این م‪//‬اجرا در دوران‬
‫حکومت عبدهلل بن زبیر بود‪ .‬به هر حال‪ ،‬ام سلمه ل گفت‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«فردی در خانهی هللا‪ ،‬پناه میگیرد؛ سپس‪ ،‬گ‪//‬روهی را ب‪//‬رای جنگیدن ب‪//‬ا وی می‪-‬‬
‫فرستند؛ هنگامی که ب‪//‬ه س‪//‬رزمین ص‪//‬اف و هم‪//‬واری میرس‪//‬ند‪ ،‬در زمین ف‪//‬رو می‪-‬‬
‫روند»‪ .‬من گفتم‪ :‬یا رسول هللا! حکم کس‪/‬ی‌که مجب‪/‬ور باش‪/‬د‪ ،‬چ‪/‬ه میش‪/‬ود؟ فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫«او هم همراه آنها در زمین فرو می‌رود؛ ولی روز قیامت‪ ،‬بر اساس نیتش‪ ،‬حشر‬
‫میگردد»‪ .‬ابو جعفر که یکی از راویان است می‌گوید‪ :‬هدف‪ ،‬زمین هم‪//‬وار مدین‪//‬ه‬
‫است‪.‬‬
‫باب (‪ :)37‬درباره‌ی مساکن مدینه و آباد شدن آن قبل از قیامت‬
‫‪2031‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬تْبُل ُغ اْلَم َس اِكُن ِإَه اَب َأْو‬
‫َيَهاَب » َقاَل ُز َهْيٌر‪ُ :‬قْلُت ِلُس َهْيٍل ‪َ :‬فَك ْم َذ ِلَك ِم َن اْلَم ِد يَنِة؟ َقاَل ‪َ :‬ك َذ ا َو َك َذ ا ِم يًال‪( .‬م‪)2903/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬خانه‌های مدینه به إهاب‬
‫یا یهاب میرسد»‪ .‬زهیر می‌گوید‪ :‬ب‪//‬ه س‪//‬هیل گفتم‪ :‬فاص‪//‬له‌ی اه‪//‬اب ت‪//‬ا مدین‪//‬ه چق‪//‬در‬
‫است؟ گفت‪ :‬فالن قدر میل است‪.‬‬
‫باب (‪ :)38‬کعبه را مردی از حبشه که پاهای باریکی دارد‪ ،‬منهدم خواهد کرد‬
‫‪2032‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل رسول هللا ص‪ُ« :‬يَخ ِّر ُب اْلَكْع َبَة ُذ و الُّس َو ْيَقَتْيِن‬
‫ِم َن اْلَحَبَش ِة»‪( .‬م‪)2909/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬کعبه را مردی از حبشه‬
‫که پاهای باریکی دارد‪ ،‬منهدم خواهد کرد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)39‬در مورد اینکه عراق جلوی درهمش را می‌گیرد‬
‫‪2033‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م َنَعِت اْلِع َر اُق ِد ْر َهَم َه ا‬
‫َو َقِفيَزَها‪َ ..‬و َم َنَعِت الَّش ْأُم ُم ْد َيَها َو ِد يَناَر َه ا‪َ ،‬و َم َنَع ْت ِم ْص ُر ِإْر َد َّبَه ا َو ِد يَناَر َه ا‪َ ،‬و ُع ْد ُتْم ِم ْن‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪464‬‬
‫َح ْيُث َب َد ْأُتْم ‪َ ،‬و ُع ْد ُتْم ِم ْن َح ْيُث َب َد ْأُتْم ‪َ ،‬و ُع ْد ُتْم ِم ْن َح ْيُث َب َد ْأُتْم » َش ِهَد َع َلى َذ ِل َك َلْح ُم َأِبي‬
‫ُهَر ْيَر َة َو َد ُم ُه‪( .‬م‪)2896/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬ب‪//‬زودی ع‪//‬راق از دادن‬
‫درهم و پیمانه‌ه‪//‬ای غ‪//‬ذا‪ ،‬خ‪//‬ودداری میکن‪//‬د؛ هم‌چ‪//‬نین ش‪//‬ام از پ‪//‬رداخت دین‪//‬ار و‬
‫پیمانه‌های طعام‪ ،‬خودداری می‌نماید؛ مص‪//‬ر ن‪//‬یز از پ‪//‬رداخت دین‪//‬ار و پیمان‪//‬هه‪//‬ای‬
‫غذا خودداری می‌کند و شما همان وضعیت نخس‪/‬ت را پیدا میکنید‪ ،‬و ش‪/‬ما هم‪/‬ان‬
‫وضعیت نخست را پیدا می‌کنید‪ ،‬و شما هم‪//‬ان وض‪//‬عیت نخس‪//‬ت را پیدا میکنید»‪.‬‬
‫گوشت و خون ابوهریره بر این مطلب‪ ،‬گواهی می‌دهد‪.‬‬
‫(هدف این است که این مناطق بعد از اینکه فتح میشوند و م‪//‬ردم آنه‪//‬ا مالیات‪،‬‬
‫پرداخت میکنند‪ ،‬بزودی وضعیت‪ ،‬دگرگون می‌شود و غیر مسلمانان در ن‪//‬زدیکی‬
‫قیامت‪ ،‬بر این مناطق‪ ،‬مسلط میشوند و نمیگذارند که مردم‪ ،‬مالیات بدهند‪).‬‬
‫‪2034‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬لْيَس ِت الَّس َنُة ِب َأْن َال ُتْم ُروا‬
‫َط‬
‫َو َلِكِن الَّسَنُة َأْن ُتْم َطُروا َو ُتْم َطُروا‪َ ،‬و َال ُتْنِبُت اَألْر ُض َشْيًئا»‪( .‬م‪)2904/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬قحطس‪//‬الی واقعی‪ ،‬این‬
‫نیست که باران نبارد؛ بلک‪//‬ه آن اس‪//‬ت ک‪//‬ه ب‪//‬اران زی‪//‬ادی بب‪//‬ارد؛ ام‪//‬ا زمین چ‪//‬یزی‬
‫نرویاند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)40‬از میان رفتن امانت داری و ایمان از دل‌ها‬
‫‪2035‬ـ َع ْن ُح َذ ْيَفَة س َقاَل ‪َ :‬ح َّد َثَنا َر ُس وُل ِهَّللا ص َح ِد يَثْيِن َق ْد َر َأْيُت َأَح َد ُهَم ا‪َ ،‬و َأَن ا‬
‫َأْنَتِظ ُر اآلَخ َر ‪َ ،‬ح َّد َثَنا «َأَّن اَألَم اَنَة َنَز َلْت ِفي ِج ْذ ِر ُقُلوِب الِّر َج اِل ‪ُ ،‬ثَّم َنَز َل اْلُق ْر آُن ‪َ ،‬فَعِلُم وا‬
‫ِم َن اْلُقْر آِن َو َع ِلُم وا ِم َن الُّس َّنِة» ُثَّم َح َّد َثَنا َع ْن َر ْف ِع اَألَم اَن ِة َق اَل ‪َ« :‬يَن اُم الَّرُج ُل الَّنْو َم َة‬
‫َفُتْقَبُض اَألَم اَنُة ِم ْن َقْلِبِه‪َ ،‬فَيَظُّل َأَثُرَه ا ِم ْث َل اْل َو ْك ِت‪ُ ،‬ثَّم َيَن اُم الَّنْو َم َة َفُتْقَبُض اَألَم اَن ُة ِم ْن‬
‫َقْلِبِه‪َ ،‬فَيَظُّل َأَثُرَها ِم ْثَل اْلَم ْج ِل ‪َ ،‬ك َجْم ٍر َد ْح َر ْج َتُه َع َلى ِر ْج ِلَك َفَنِفَط‪َ ،‬فَتَر اُه ُم ْنَتِبًرا َو َلْيَس ِفيِه‬
‫َش ْي ٌء » ُثَّم َأَخ َذ َح ًصى َفَد ْح َر َج ُه َع َلى ِر ْج ِلِه «َفُيْص ِبُح الَّناُس َيَتَباَيُعوَن ‪َ ،‬ال َيَكاُد َأَح ٌد ُي َؤ ِّدى‬
‫اَألَم اَنَة َح َّتى ُيَقاَل ‪ِ :‬إَّن ِفي َبِني ُفَالٍن َر ُج ًال َأِم يًنا‪َ ،‬ح َّتى ُيَقاَل ِللَّرُج ِل ‪َ :‬م ا َأْج َل َد ُه َم ا َأْظَر َف ُه‬
‫َم ا َأْع َقَلُه‪َ ،‬و َم ا ِفي َقْلِبِه ِم ْثَقاُل َح َّبٍة ِم ْن َخْر َد ٍل ِم ْن ِإيَم اٍن » َو َلَقْد َأَتى َع َلَّي َز َم اٌن َو َم ا ُأَب اِلى‬
‫َأَّيُك ْم َباَيْع ُت ‪َ ،‬لِئْن َك اَن ُم ْس ِلًم ا َلَيُر َّد َّنُه َع َلَّي ِد يُنُه‪َ ،‬و َلِئْن َك اَن َنْص َر اِنًّيا َأْو َيُهوِد ًّيا َلَيُر َّد َّنُه َع َلَّي‬
‫َس اِع يِه‪َ ،‬و َأَّم ا اْلَيْو َم َفَم ا ُكْنُت ُألَباِيَع ِم ْنُك ْم ِإَّال ُفَالًنا َو ُفَالًنا‪( .‬م‪)143/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حذیفه س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص دو حدیث ب‪//‬رای م‪//‬ا بیان فرم‪//‬ود ک‪//‬ه‬
‫یکی از آنها را مشاهده نم‪/‬وده‌ام و منتظ‪/‬ر دیگ‪/‬ری هس‪/‬تم؛ رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫«همانا امانت داری در ریشه‌ی دل‌های مردم‪ ،‬قرار داده شده اس‪//‬ت؛ س‪//‬پس‪ ،‬قرآن‬
‫نازل گردید و این مطلب را از قرآن و سنت هم دانستند»‪ .‬همچنین رس‪//‬ول هللا ص‬
‫درباره‌ی از میان رفتن امانت داری سخن گفت و فرمود‪« :‬روزی خواهد آم‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫فرد می‌خوابد و امانت داری از قلبش برداشته می‌شود طوریکه اثر آن‪ ،‬مث‪//‬ل ی‪//‬ک‬
‫نقطه‌ی کم رنگ در قلبش باقی می‌ماند‪ .‬سپس بار دیگر که می‌خوابد‪ ،‬امانت داری‬
‫بطور کلی از قلبش برداشته می‌شود و فقط اثر آن‪ ،‬مانند اثری که بر دست کارگر‬
 ‫‪465‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫است‪ ،‬باقی می‌ماند؛ مانند اینکه شما اخگری را روی پایتان بغلطانید و پایتان‪ ،‬باد‬
‫کند؛ شما آن را برآمده می‌بینید؛ اما درحقیقت‪ ،‬چیزی در آن وجود ن‪//‬دارد»‪ .‬آنگ‪//‬اه‬
‫سنگریزه‌ای برداشت و آن را بر پایش غلطاند و ادامه داد‪« :‬مردم با یک‪//‬دیگر‪ ،‬داد‬
‫و ستد می‌کنند؛ اما کسی پیدا نمی‌شود ک‪/‬ه ام‪/‬انت را برگردان‪/‬د ت‪/‬ا ج‪/‬ایی ک‪/‬ه م‪/‬ردم‬
‫می‌گویند‪ :‬در فالن قبیله‪ ،‬مردی بسیار امانت دار وج‪//‬ود دارد‪ .‬همچ‪//‬نین در ب‪//‬اره‌ی‬
‫یک شخص می‌گویند‪ :‬چقدر عاقل‪ ،‬زیرک و زرنگ اس‪//‬ت در ح‪//‬الی ک‪//‬ه در قلبش‬
‫به اندازه‌ی یک دانه‌ی خردل‪ ،‬ایمان وجود ندارد»‪.‬‬
‫حذیفه س می‌گوید‪ :‬زمانی بودکه از داد وس‪//‬تد ب‪//‬ا هری‪//‬ک از ش‪//‬ما هیچ پ‪//‬روایی‬
‫نداشتم؛ زیرا اگر طرف معامله‪ ،‬مسلمان بود‪ ،‬اسالمش باعث می‌ش‪//‬د ت‪//‬ا ام‪//‬انت را‬
‫برگرداند‪ .‬و اگر نصرانی یا یهودی بود‪ ،‬ح‪//‬اکمش ام‪//‬انت را ب‪//‬ه من برمی‌گردان‪//‬د؛‬
‫اما امروز‪ ،‬بجز فالنی و فالنی‪ ،‬با کسی دیگر‪ ،‬داد و ستد نمی‌کنم‪.‬‬
‫باب (‪ :)41‬از مردم عراق هیچ درهم و پیمانه‌ای‪ ،‬جمع آوری نمیشود‬
‫‪2036‬ـ َع ِن اْلُج َر ْيِرِّي س‪َ ،‬ع ْن َأِبي َنْض َر َة َق اَل ‪ُ :‬كَّن ا ِع ْن َد َج اِبِر ْبِن َع ْب ِد ِهَّللا َفَق اَل ‪:‬‬
‫ُيوِش ُك َأْهُل اْلِعَر اِق َأْن َال ُيْج َبى ِإَلْيِهْم َقِف يٌز َو َال ِد ْر َهٌم ‪ُ ،‬قْلَن ا‪ِ :‬م ْن َأْيَن َذ اَك؟ َق اَل ‪ِ :‬م ْن ِقَب ِل‬
‫اْلَعَج ِم ‪َ ،‬يْم َنُعوَن َذ اَك ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪ُ :‬يوِش َك َأْهُل الَّش ْأِم َأْن َال ُيْج َبى ِإَلْيِهْم ِد يَن اٌر َو َال ُم ْد ٌى‪ُ ،‬قْلَن ا‪:‬‬
‫ِم ْن َأْيَن َذ اَك؟ َقاَل ‪ِ :‬م ْن ِقَبِل الُّر وِم ‪ُ ،‬ثَّم َس َكَت ُهَنَّيًة‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يُك وُن‬
‫ِفي آِخ ِر ُأَّمِتي َخ ِليَف ٌة َيْح ِثى اْلَم اَل َح ْثًي ا‪َ ،‬ال َيُع ُّد ُه َع َدًدا» َق اَل ُقْلُت َألِبى َنْض َر َة َو َأِبى‬
‫اْلَع َالِء ‪َ :‬أَتَرَياِن َأَّنُه ُع َم ُر ْبُن َع ْبِد اْلَع ِزيِز؟ َفَقاَال‪َ :‬ال‪( .‬م‪)2913/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جریری س می‌گوید‪ :‬ابو نض‪/‬ره گفت‪ :‬م‪/‬ا ن‪/‬زد ج‪/‬ابر بن عبدلل‪/‬ه ب‪/‬ودیم ک‪/‬ه‬
‫گفت‪ :‬بزودی زمانی فرا خواهد رسید که از مردم عراق هیچ درهم و پیمانه‌ای‪ ،‬جم‪//‬ع‬
‫آوری نمیشود‪ .‬پرسیدیم‪ :‬از طرف چه کسانی این اتفاق می‌افتد؟ گفت‪ :‬از جانب عجم؛‬
‫آنها از جمع آوری درهم و پیمانه جلوگیری میکنند‪ .‬س‪/‬پس ادام‪/‬ه داد‪ :‬ب‪/‬زودی زم‪/‬انی‬
‫فرا خواهد رسید ک‪/‬ه از م‪/‬ردم ش‪/‬ام ن‪/‬یز هیچ دین‪/‬ار وپیم‪/‬انه‌ای‪ ،‬جم‪/‬ع آوری نمیش‪/‬ود‪.‬‬
‫پرسیدیم‪ :‬از طرف چه کسانی این اتفاق می‌افتد؟ گفت‪ :‬از جانب رومی‌ها‪ .‬بع‪/‬د از آن‪،‬‬
‫جابر اندکی س‪/‬کوت نم‪/‬ود؛ س‪/‬پس گفت‪ :‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص فرم‪/‬ود‪« :‬در دوران پای‪/‬انی‬
‫امت من‪ ،‬خلیفه‌ای خواهد آمد که مال را ب‪//‬ا دو دس‪//‬تش‪ ،‬مش‪//‬ت می‌کن‪//‬د و ب‪//‬دون اینک‪//‬ه‬
‫بشمارد‪ ،‬جمع آوری مینماید»‪« .‬کنایه از این است که اسالم‪ ،‬قدرت میگ‪//‬یرد و ام‪//‬وال‬
‫زیادی بدست می‌آورد»‪.‬‬
‫جری‪//‬ری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬من ب‪//‬ه اب‪//‬و نض‪//‬ره و اب‪//‬و العالء گفتم‪ :‬ب‪//‬ه نظ‪//‬ر ش‪//‬ما آن‬
‫خلیفه‪ ،‬عمر بن عبدالعزیز است؟ گفتند‪ :‬خیر‪.‬‬
‫(حدیث اشاره به این دارد که نخس‪//‬ت‪ ،‬اس‪//‬الم پ‪//‬یروز میش‪//‬ود و م‪//‬ردم ع‪//‬راق و‬
‫شام‪ ،‬مالیات پرداخت میکنند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬کفار عجم و رومی‌ها ب‪//‬ر ع‪//‬راق و ش‪//‬ام‪،‬‬
‫چیره می‌شوند و آن وقت هیچ مالیاتی به مسلمانان پرداخت نمیگردد‪ .‬ام‪//‬ا در آخ‪//‬ر‬
‫الزمان خلیفهای می‌آید که بر مناطق وس‪//‬یعی‪ ،‬حک‪//‬ومت می‌کن‪//‬د و از ه‪//‬ر ط‪//‬رف‪،‬‬
‫مالیات و پول بسوی او سرازیر میشود)‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪466‬‬
‫باب (‪ :)42‬نشانه‌هایی که قبل از قیامت‪ ،‬آشکار می‌گردد‬
‫‪2037‬ـ َع ْن ُح َذ ْيَفَة ْب ِن َأِس يٍد اْلِغ َفاِر ِّى ل َقاَل ‪ :‬اَّطَلَع الَّنِبُّى ص َع َلْيَنا َو َنْح ُن َنَتَذ اَك ُر ‪،‬‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬م ا َتَذ اَك ُر وَن »؟ َقاُلوا‪َ :‬نْذ ُك ُر الَّس اَع َة‪َ ،‬ق اَل ‪ِ« :‬إَّنَه ا َلْن َتُق وَم َح َّتى َت َر ْو َن َقْب َلَه ا‬
‫َع ْش َر آَياٍت » َفَذ َك َر الُّدَخ اَن ‪َ ،‬و الَّد َّج اَل ‪َ ،‬و الَّد اَّبَة‪َ ،‬و ُطُلوَع الَّش ْم ِس ِم ْن َم ْغ ِر ِبَه ا‪َ ،‬و ُن ُز وَل‬
‫ِع يَس ى اْب ِن َم ْر َيَم ص‪َ ،‬و َيْأُجوَج َو َم ْأُجوَج ‪َ ،‬و َثَالَثَة ُخ ُسوٍف ‪َ :‬خ ْسٌف ِباْلَم ْش ِرِق ‪َ ،‬و َخ ْسٌف‬
‫ِباْلَم ْغ ِر ِب ‪َ ،‬و َخ ْسٌف ِبَج ِز يَر ِة اْلَعَر ِب ‪َ ،‬و آِخ ُر َذ ِلَك َن اٌر َتْخ ُر ُج ِم َن اْل َيَمِن ‪َ ،‬تْط ُر ُد الَّن اَس‬
‫ِإَلى َم ْح َش ِر ِهْم ‪( .‬م‪)2901/‬‬
‫ترجمه‪ :‬حذیفه بن اسید غفاری س می‌گوید‪ :‬ما مشغول صحبت بودیم که ن‪//‬بی‬
‫اکرم ص نزد ما آمد و فرمود‪« :‬در مورد چه چیزی صحبت میکنید»؟ ص‪//‬حابه‬
‫عرض کردند‪ :‬در م‪//‬ورد قیامت‪ ،‬ص‪//‬حبت میک‪//‬نیم‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬ت‪//‬ا زم‪//‬انی ک‪//‬ه ده‬
‫نشانه را مشاهده نکرده‌ای‪//‬د‪ ،‬قیامت برپ‪//‬ا نمیش‪//‬ود»‪ .‬آنگ‪//‬اه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص دود‪،‬‬
‫دجال‪ ،‬داب‪//‬ه (حیوانی ک‪//‬ه ظه‪//‬ور می‌کن‪//‬د)‪ ،‬طل‪//‬وع خورش‪//‬ید از مغ‪//‬رب‪ ،‬ن‪//‬زول‬
‫عیسی بن مریم‪ ،‬ی‪//‬أجوج و م‪//‬أجوج و هرس‪//‬ه خس‪//‬وف (ف‪//‬رو رفتن در زمین) را‬
‫ذکر کردند که یکی از آنها در مش‪//‬رق‪ ،‬دیگ‪//‬ری در مغ‪//‬رب‪ ،‬و س‪//‬ومی در ش‪//‬به‬
‫جزیره‌ی عربستان رخ می دهد‪ .‬و در پایان هم آتشی را ذکر کردن‪//‬د ک‪//‬ه از یمن‪،‬‬
‫بیرون می‌آید و مردم را بسوی محشر‪ ،‬سوق میدهد‪.‬‬

‫باب (‪ :)43‬بسوی انجام کارهـای نیـک بشـتابید؛ قبـل از آنکـه فتنه‌هـایی ماننـد پاره‌هـای شـب‬
‫تاریک‪ ،‬آشکار گردد‬
‫‪2038‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬ب اِد ُروا ِباَألْع َم اِل ِفَتًن ا َك ِقَط ِع‬
‫الَّلْيِل اْلُم ْظِلِم ُيْص ِبُح الَّرُجُل ُم ْؤ ِم ًنا َو ُيْمِس ى َك اِفًرا‪َ ،‬أْو ُيْمِس ي ُم ْؤ ِم ًن ا َو ُيْص ِبُح َك اِفًر ا‪َ ،‬يِبي‪ُ//‬ع‬
‫ِد يَنُه ِبَعَر ٍض ِم َن الُّد ْنَيا»‪( .‬م‪)118/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬بس‪//‬وی انج‪//‬ام کاره‪//‬ای‬
‫نیک بشتابید؛ قبل از آنکه فتنه‌هایی مانند پاره‌های شب تاریک‪ ،‬آش‪//‬کار گ‪//‬ردد؛ ت‪//‬ا‬
‫جایی که یک شخص‪ ،‬هنگام صبح‪ ،‬مؤمن است؛ اما شب‪ ،‬کافر می‌شود‪ .‬ی‪//‬ا ش‪//‬ب‪،‬‬
‫مؤمن است؛ ولی صبح‪ ،‬کافر می‌گردد‪ .‬و دین خود را در برابر کاالی ان‪//‬دک دنیا‬
‫می‌فروشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)44‬قبل از آشکار شدن عالیم قیامت به انجام کارهای خیر بشتابید‬
‫‪2039‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة َع ِن الَّنِبِّى ص َق اَل ‪َ« :‬ب اِد ُروا ِباَألْع َم اِل ِس ًّتا‪ :‬ال‪َّ//‬د َّجاَل ‪،‬‬
‫َو ال‪ُّ//‬دَخ اَن ‪َ ،‬و َد اَّب َة اَألْر ِض‪َ ،‬و ُطُل وَع الَّش ْم ِس ِم ْن َم ْغ ِر ِبَه ا‪َ ،‬و َأْم َر اْلَع اَّم ِة‪َ ،‬و ُخ َو ِّيَص َة‬
‫َأَحِد ُك ْم »‪( .‬م‪)2947/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از اب‪//‬وهریره س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ه انج‪//‬ام‬
‫کارهای نیک بشتابید قبل از اینکه شیش اتفاق بیفت‪//‬د‪ :‬ظه‪//‬ور دج‪//‬ال‪ ،‬آش‪//‬کار ش‪//‬دن‬
‫دود‪ ،‬ظهور دابه‌ی زمین (حیوانی ک‪//‬ه ب‪//‬ا آدم ح‪//‬رف می‌زن‪//‬د)‪ ،‬طل‪//‬وع خورش‪//‬ید از‬
 ‫‪467‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫مغرب‪ ،‬امر عامه (حکومت عموم مردم به جای متخصصان‪ ،‬یا قیامت ک‪//‬ه عم‪//‬وم‬
‫مردم را در بر می‌گیرد) و واقعه‌ای که وی‪/‬ژه ی هری‪/‬ک از ش‪/‬ما اس‪/‬ت (م‪/‬رگ ی‪/‬ا‬
‫مشغولیت‌های که هر فرد دارد‪).‬‬
‫باب (‪ :)45‬عبادت در دوران هرج و مرج‬
‫‪2040‬ـ عن َم ْع ِق ِل ْبِن َيَس اٍر س‪ :‬أن َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪« :‬اْلِعَب اَد ُة ِفي اْلَه ْر ِج‪،‬‬
‫َك ِهْج َرٍة ِإَلَّى »‪( .‬م‪)2948/‬‬
‫ترجمه‪ :‬معقل بن یسار س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬عب‪//‬ادت در دوران‬
‫هرج و مرج (فتنه و نا امنی) مانند هجرت بسوی من است»‪.‬‬

‫باب (‪ :)46‬داستان ابن صیاد‬

‫‪2041‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّي س َقاَل ‪َ :‬خ َر ْج َنا ُحَّجاًجا َأْو ُع َّم اًرا َو َم َع َنا اْبُن َص اِئٍد ‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَنَز ْلَنا َم ْنِزًال‪َ ،‬فَتَفَّر َق الَّناُس َوَبِقيُت َأَنا َو ُه َو ‪َ ،‬فاْسَتْو َح ْش ُت ِم ْن ُه َو ْح َش ًة َش ِد يَد ًة ِمَّم ا‬
‫ُيَقاُل َع َلْيِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َج اَء ِبَم َتاِعِه َفَو َضَع ُه َم َع َم َت اِع ي َفُقْلُت ‪ِ :‬إَّن اْلَح َّر َش ِد يٌد ‪َ ،‬فَل ْو َو َض ْعَتُه‬
‫َتْح َت ِتْلَك الَّش َجَرِة‪َ ،‬قاَل َفَفَعَل ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُر ِفَع ْت َلَنا َغَنٌم ‪َ ،‬ف اْنَطَلَق َفَج اَء ِبُعٍّس ‪َ ،‬فَق اَل ‪ :‬اْش َر ْب‬
‫َأَبا َسِع يٍد َفُقْلُت ‪ِ :‬إَّن اْلَح َّر َش ِد يٌد َو الَّلَبُن َح اٌّر ‪َ ،‬م ا ِبي ِإَّال َأِّني َأْك َرُه َأْن َأْش َرَب َع ْن َي ِدِه ـ َأْو‬
‫َقاَل آُخَذ َع ْن َيِدِه ـ َفَقاَل ‪َ :‬أَبا َسِع يٍد َلَقْد َهَم ْم ُت َأْن آُخَذ َح ْبًال َفُأَع ِّلَقُه ِبَش َجَرٍة ُثَّم َأْخ َتِن َق ِمَّم ا‬
‫َيُقوُل ِلي الَّناُس ‪َ ،‬يا َأَبا َسِع يٍد َم ْن َخ ِفَى َع َلْيِه َحِد يُث َر ُس وِل الَّل ِه ص َم ا َخ ِفَى َع َلْيُكْم ‪َ ،‬م ْعَش َر‬
‫اَألْنَص اِر‪َ ،‬أَلْسَت ِم ْن َأْع َلِم الَّناِس ِبَحِد يِث َر ُس وِل الَّل ِه ص؟ َأَلْيَس َق ْد َق اَل َر ُس وُل الَّل ِه ص‪:‬‬
‫«ُهَو َك اِفٌر» َو َأَنا ُم ْس ِلٌم ؟ َأَو َلْيَس َقْد َقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪ُ« :‬هَو َع ِقيٌم َال ُيوَلُد َل ُه» َو َق ْد َت َر ْكُت‬
‫َو َلِد ى ِباْلَم ِد يَنِة؟ َأَو َلْيَس َقْد َقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬ال َيْد ُخ ُل اْلَم ِد يَنَة َو َال َم َّكَة» َو َق ْد َأْقَبْلُت ِم َن‬
‫اْلَم ِد يَنِة َو َأَنا ُأِريُد َم َّكَة؟ َقاَل َأُبو َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرُّى ‪َ :‬ح َّتى ِكْد ُت َأْن َأْع ِذَرُه‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬أَم ا‪َ ،‬و الَّلِه‪ِ ،‬إِّني‬
‫َألْع ِرُفُه َو َأْع ِرُف َم ْو ِلَد ُه َو َأْيَن ُهَو اآلَن ‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬قْلُت َلُه‪َ :‬تًّبا َلَك‪َ ،‬س اِئَر اْلَيْو ِم ‪( .‬م‪)2927/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو سعید خدری س می‌گوید‪ :‬م‪/‬ا ب‪/‬رای انج‪/‬ام حج ی‪/‬ا عم‪/‬ره (از مدین‪/‬ه)‬
‫بیرون رفتیم؛ ابن ص‪/‬یاد هم در این س‪/‬فر‪ ،‬م‪/‬ا را هم‪/‬راهی میک‪/‬رد‪ .‬در مس‪/‬یر راه‪،‬‬
‫برای استراحت‪ ،‬توقف نمودیم و مردم‪ ،‬پراکن‪//‬ده ش‪//‬دند و فق‪//‬ط من و او مان‪//‬دیم‪ .‬ب‪//‬ه‬
‫علت سخنانی که مردم علیه او میگفتند‪ ،‬بسیار وحش‪//‬ت ک‪//‬ردم و از او ترس‪//‬یدم‪ .‬او‬
‫وسایلش را آورد و با وسایل من گذاشت‪ .‬من گفتم‪ :‬گرما بس‪//‬یار ش‪//‬دید اس‪//‬ت؛ اگ‪//‬ر‬
‫ممکن است آنها را زیر آن درخت بگذارید‪ .‬او این کار را انجام داد‪ .‬سپس‪ ،‬گله‌ای‬
‫گوسفند‪ ،‬ظاهر شد‪ .‬او رفت و یک ظرف بزرگ ش‪//‬یر آورد و گفت‪ :‬ای ابوس‪//‬عید!‬
‫بنوش‪ .‬من گفتم‪ :‬گرما شدید است و ش‪//‬یرها گرم‌ان‪//‬د‪ .‬ام‪//‬ا واقعیت این اس‪//‬ت ک‪//‬ه من‬
‫دوست نداشتم که از دستش‪ ،‬چیزی بنوشم یا چیزی بگیرم‪ .‬س‪//‬پس او گفت‪ :‬ای اب‪//‬و‬
‫سعید! از حرف‌های مردم در مورد من‪ ،‬تصمیم گ‪//‬رفتم ت‪//‬ا ریس‪//‬مانی ب‪//‬ردارم و آن‬
‫را به درختی آویزان کنم و خودم را خفه کنم‪ .‬ای ابو س‪//‬عید! اگ‪//‬ر اح‪//‬ادیث رس‪//‬ول‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪468‬‬

‫هللا ص برای برخی از مردم‪ ،‬پنهان مانده است‪ ،‬برای ش‪//‬ما گ‪//‬روه انص‪//‬ار‪ ،‬پنه‪//‬ان‬
‫نیستند؛ آیا تو یکی از داناترین مردم نسبت به احادیث رسول هللا ص نیستی؟ مگر‬
‫ن‪//‬ه این اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬دج‪//‬ال‪ ،‬ک‪//‬افر اس‪//‬ت» ح‪//‬ال آنک‪//‬ه من‬
‫مسلمانم؟ مگ‪/‬ر ن‪/‬ه این اس‪/‬ت ک‪/‬ه رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬او عقیم اس‪/‬ت و بچه‌ای‬
‫ن‪//‬دارد» در ح‪//‬الی ک‪//‬ه من فرزن‪//‬دم را در مدین‪//‬ه گذاش‪//‬ته‌ام؟ مگ‪//‬ر ن‪//‬ه این اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬او وارد مدین‪//‬ه و مک‪//‬ه نمیش‪//‬ود» ح‪//‬ال آنک‪//‬ه من از مدین‪//‬ه‬
‫می‌آیم و می‌خواهم به مکه بروم؟ ابو سعید می‌گوید‪ :‬او به اندازهای ص‪//‬حبت ک‪//‬رد‬
‫که نزدیک بود عذرش را بپذیرم‪ .‬اما سرانجام‪ ،‬او گفت‪ :‬من دج‪//‬ال‪ ،‬مح‪//‬ل تول‪//‬د او‬
‫و مکان فعلی‌اش را می‌دانم‪ .‬ابو سعید می‌گوید‪ :‬به او گفتم‪ :‬برای همیشه‪ ،‬هالک و‬
‫نابود شوی‪.‬‬
‫(در مورد اینکه ابن صیاد همان دجال است یا نه؟ اختالفات زیادی در س‪//‬خنان‬
‫گذشتگان به چشم می‌خورد؛ ولی پر واضح است که ابن ص‪//‬یاد یکی از دج‪//‬االن و‬
‫کذابان روزگار بوده است‪).‬‬
‫‪2042‬ـ َع ْن َأِبي َس ِع يٍد س‪َّ :‬ن اْبَن َص َّياٍد َس َل ال ِبَّي ص َع ْر َب ِة ا َج ِة‪ ،‬اَل ‪:‬‬
‫َفَق‬ ‫َّن‬ ‫ْل‬ ‫ُت‬ ‫ْن‬ ‫َّن‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬
‫«َد ْر َم َك ٌة َبْيَض اُء ‪ِ ،‬م ْسٌك َخاِلٌص »‪( .‬م‪)2928/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابو سعید خدری س روایت است که ابن صیاد از ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص در‬
‫مورد خاک بهشت پرس‪//‬ید؛ پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬مانن‪//‬د آرد‪ ،‬س‪//‬فید‪ ،‬و مانن‪//‬د‬
‫ُم شک‪ ،‬خوشبو است»‪.‬‬
‫َأ‬ ‫َّل‬ ‫َّل‬ ‫ُت‬ ‫َأ‬ ‫ْن‬ ‫ْل‬
‫‪2043‬ـ َع ْن ُمَحَّمِد ْبِن ا ُم َك ِد ِر َقاَل ‪َ :‬ر ْي َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ال ِه َيْح ِل ُف ِبال ِه َّن اْبَن َص اِئٍد‬
‫الَّدَّجاُل‪َ ،‬فُقْلُت ‪َ :‬أَتْح ِلُف ِبالَّل ِه؟ َق اَل ‪ِ :‬إِّني َس ِم ْع ُت ُع َم َر َيْح ِل ُف َع َلى َذ ِل َك ِع ْن َد الَّنِبِّي ص َفَلْم‬
‫ُيْنِكْر ُه الَّنِبُّي ص‪( .‬م‪)2929/‬‬
‫ترجمه‪ :‬محمد بن منکدر می‌گوی‪//‬د‪ :‬ج‪//‬ابر بن عبدهلل را دی‪//‬دم ک‪//‬ه ب‪//‬ه لف‪//‬ظ جالل‪//‬ه‪،‬‬
‫سوگند یاد می‌کند و می‌گوید‪ :‬ابن ص‪//‬یاد هم‪//‬ان دج‪//‬ال اس‪//‬ت‪ .‬گفتم‪ :‬ب‪//‬ه لف‪/‬ظ جالل‪/‬ه‪،‬‬
‫سوگند یاد می‌ک‪//‬نی؟ گفت‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه عم‪//‬ر س در این م‪//‬ورد‪ ،‬ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص‬
‫سوگند یاد نمود و نبی اکرم ص آن را رد نکرد‪.‬‬
‫‪2044‬ـ َعن َع ْب ِد الَّلِه ْب ِن ُع َم َر ‪َ :‬أْخ َبَر ُه َأَّن ُع َم َر ْب َن ا َخ اِب ل اْنَطَل َق َم َع َر ُس وِل‬
‫َّط‬ ‫ْل‬
‫الَّلِه ص ِفي َر ْهٍط ِقَبَل اْبِن َص َّياٍد َح َّتى َو َج َد ُه َيْلَع ُب َم َع الِّص ْبَياِن ِع ْن َد ُأُطِم َبِني َم َغاَل َة‪،‬‬
‫َو َقْد َقاَرَب اْبُن َص َّياٍد ‪َ ،‬يْو َم ِئٍذ ‪ ،‬اْلُح ُلَم ‪َ ،‬فَلْم َيْش ُعْر َح َّتى َضَرَب َر ُسوُل ِهَّللا ص َظْهَرُه ِبَي ِدِه‪،‬‬
‫ُثَّم َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص ِال ْبِن َص َّياٍد ‪َ« :‬أَتْش َهُد َأِّني َر ُسوُل ِهَّللا»؟ َفَنَظَر ِإَلْيِه اْبُن َص َّياٍد َفَقاَل ‪:‬‬
‫َأْش َهُد َأَّن َك َر ُس وُل اُألِّم ِّييَن ‪َ ،‬فَق اَل اْبُن َص َّياٍد ِلَر ُس وِل ِهَّللا ص‪َ :‬أَتْش َهُد َأِّني َر ُس وُل ِهَّللا؟‬
‫َفَر َفَض ُه َر ُسوُل الَّلِه ص َو َقاَل ‪« :‬آَم ْنُت ِبالَّلِه َو ِبُرُسِلِه»‪ُ ،‬ثَّم َقاَل َلُه َر ُسوُل الَّل ِه ص‪َ« :‬م اَذ ا‬
‫َتَر ى» َقاَل اْبُن َص َّياٍد ‪َ :‬ي ْأِتيِني َص اِد ٌق َو َك اِذ ٌب ‪َ ،‬فَق اَل َل ُه َر ُس وُل الَّل ِه ص‪ُ« :‬خ ِّل َط َع َلْي َك‬
‫اَألْم ُر»‪ُ ،‬ثَّم َقاَل َلُه َر ُسوُل الَّلِه ص‪ِ« :‬إِّنى َقْد َخ َبْأُت َلَك َخ ِبيًئا» َفَقاَل اْبُن َص َّياٍد ‪ُ :‬ه َو ال‪ُّ/‬د ُّخ ‪،‬‬
‫َفَقاَل َلُه َر ُسوُل الَّلِه ص‪« :‬اْخ َس ْأ‪َ ،‬فَلْن َتْعُد َو َق ْد َر َك» َفَق اَل ُع َم ُر ْبُن اْلَخ َّط اِب ‪َ :‬ذ ْر ِنى‪َ ،‬ي ا‬
 ‫‪469‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫َر ُسوَل ِهَّللا َأْض ِرْب ُع ُنَقُه‪َ ،‬فَق اَل َل ُه َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إْن َيُكْن ُه َفَلْن ُتَس َّلَط َع َلْي ِه‪َ ،‬و ِإْن َلْم‬
‫َيُكْنُه َفَال َخْيَر َلَك ِفي َقْتِلِه» َو َقاَل َس اِلُم ْبُن َع ْبِد ِهَّللا‪َ :‬سِم ْع ُت َع ْبَد ِهَّللا ْبَن ُع َم َر َيُقوُل‪ :‬اْنَطَلَق‬
‫َبْع َد َذ ِلَك َر ُسوُل ِهَّللا ص َو ُأَبُّى ْبُن َكْع ٍب اَألْنَص اِرُّى ِإَلى الَّنْخ ِل اَّلِتي ِفيَها اْبُن َص َّياٍد ‪َ ،‬ح َّتى‬
‫ِإَذ ا َد َخ َل َر ُسوُل ِهَّللا ص الَّنْخ َل ‪َ ،‬طِفَق َيَّتِقى ِبُج ُذ وِع الَّنْخ ِل ‪َ ،‬و ُهَو َيْخ ِت ُل َأْن َيْس َم َع ِم ِن اْبِن‬
‫َص َّياٍد َشْيًئا‪َ ،‬قْبَل َأْن َيَر اُه اْبُن َص َّياٍد ‪َ ،‬فَر آُه َر ُسوُل ِهَّللا ص َو ُهَو ُم ْض َطِج ٌع َع َلى ِفَر اٍش ِفي‬
‫َقِط يَفٍة‪َ ،‬لُه ِفيَها َز ْم َز َم ٌة‪َ ،‬فَر َأْت ُأُّم اْبِن َص َّياٍد َر ُس وَل ِهَّللا ص َو ُه َو َيَّتِقى ِبُج ُذ وِع الَّنْخ ِل ‪،‬‬
‫َفَقاَلْت ِال ْبِن َص َّياٍد ‪َ :‬يا َص اِف ـ َو ُهَو اْس ُم اْبِن َص َّياٍد ـ َه َذ ا ُمَحَّم ٌد ‪َ ،‬فَث اَر اْبُن َص َّياٍد َفَق اَل‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لْو َتَر َك ْتُه َبَّيَن »‪َ .‬قاَل َس اِلٌم ‪َ :‬قاَل َع ْبُد ِهَّللا ْبُن ُع َم َر ‪َ :‬فَق اَم َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫ِفي الَّناِس َفَأْثَنى َع َلى ِهَّللا ِبَم ا ُهَو َأْهُلُه‪ُ ،‬ثَّم َذ َك َر ال‪َّ/‬د َّجاَل َفَق اَل ‪ِ« :‬إِّنى ُألْن ِذ ُر ُك ُم وُه‪َ ،‬م ا ِم ْن‬
‫َنِبٍّى ِإَّال َو َقْد َأْنَذ َرُه َقْو َم ُه‪َ ،‬لَق ْد َأْن َذ َرُه ُن وٌح َقْو َم ُه‪َ ،‬و َلِكْن َأُق وُل َلُك ْم ِفي‪ِ/‬ه َق ْو ًال َلْم َيُقْل ُه َنِبٌّي‬
‫ِلَقْو ِمِه‪َ ،‬تَع َّلُم وا َأَّنُه َأْع َو ُر‪َ ،‬و َأَّن َهَّللا َتَباَر َك َو َتَع اَلى َلْيَس ِبَأْع َو َر » َقاَل اْبُن ِشَهاٍب َو َأْخ َب َرِنى‬
‫ُع َم ُر ْبُن َثاِبٍت اَألْنَص اِرُّى َأَّنُه َأْخ َبَرُه َبْعُض َأْص َح اِب َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫َقاَل ‪َ ،‬يْو َم َح َّذ َر الَّناَس الَّد َّجاَل ‪ِ« :‬إَّنُه َم ْكُتوٌب َبْيَن َع ْيَنْيِه َك اِفٌر‪َ ،‬يْق َر ُؤ ُه َم ْن َك ِرَه َع َم َل ُه‪َ ،‬أْو‬
‫َيْقَر ُؤ ُه ُك ُّل ُم ْؤ ِم ٍن » َو َق اَل ‪َ« :‬تَع َّلُم وا َأَّن ُه َلْن َي َر ى َأَح ٌد ِم ْنُك ْم َر َّب ُه ﻷ َح َّتى َيُم وَت »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2931‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬عمر بن خطاب س با گ‪//‬روهی از ص‪//‬حابه‪،‬‬
‫همراه رسول هللا ص به طرف ابن صیاد رفت؛ ابن صیاد که در آن وقت‪ ،‬نزدیک‬
‫به بلوغ بود‪ ،‬با جمعی از بچه‌ها در ِقالع بنی مغاله‪ ،‬مشغول ب‪//‬ازی ب‪//‬ود و متوج‪//‬ه‬
‫آمدن رس‪//‬ول هللا ص نش‪//‬د‪ ،‬ت‪//‬ا اینک‪//‬ه پیامبر اک‪//‬رم ص ب‪//‬ا زدن دس‪//‬ت خ‪//‬ود‪ ،‬او را‬
‫متوجه خویش ساخت و فرمود‪« :‬آیا گواهی می‌دهی که من‪ ،‬پیامبر الله هس‪//‬تم»؟ ابن‬
‫ص‪//‬یاد نگ‪//‬اهی ب‪//‬ه پیامبر ک‪//‬رد و گفت‪« :‬آری‪ ،‬گ‪//‬واهی می‌دهم ک‪//‬ه ت‪//‬و رس‪//‬ول ُاّم یه‪//‬ا‬
‫هس‪/‬تی»‪ .‬س‪/‬پس‪ ،‬از رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص پرس‪//‬ید‪ :‬آی‪//‬ا ت‪//‬و گ‪//‬واهی می‌دهی ک‪//‬ه من‪( ،‬ابن‬
‫صیاد) پیامبر هللا هستم؟ رسول هللا ص سخنش را رد کرد و فرمود‪« :‬من به هللا و‬
‫پیامبرانش‪ ،‬ایم‪//‬ان دارم»‪ .‬س‪//‬پس‪ ،‬پیامبر اک‪//‬رم ص پرس‪//‬ید‪« :‬چ‪//‬ه می‌بینی»؟ ابن‬
‫صیاد گفت‪ :‬اف‪//‬راد راس‪//‬تگو و دروغگ‪//‬و ن‪//‬زد من می‌آین‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«امر برای تو مشتبه شده است»‪ .‬سپس‪ ،‬فرمود‪« :‬من چیزی برایت پنهان کرده‌ام؛‬
‫آیا می‌توانی بگویی چیست»؟ ابن صیاد گفت‪ُ :‬دخ‪( .‬منظور س‪//‬وره‌ی دخ‪//‬ان ب‪//‬ود‪).‬‬
‫رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال ت‪//‬و را خوارکن‪//‬د‪ ،‬ت‪//‬و از ح‪//‬د خ‪//‬ود‪ ،‬نمی‌ت‪//‬وانی‬
‫تجاوز کنی»‪ .‬عمر س عرض کرد‪ :‬یا رسول هللا! اجازه ب‪//‬ده ت‪//‬ا گ‪//‬ردنش را ب‪//‬زنم‪.‬‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬اگر او دجال باشد‪ ،‬از بین بردن او‪ ،‬کار تو نیس‪//‬ت و اگ‪//‬ر‬
‫نباشد‪ ،‬کشتن او برای تو سودی ندارد»‪.‬‬
‫سالم بن عب‪//‬د الل‪//‬ه می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه عب‪//‬د الل‪//‬ه بن عم‪//‬ر ل می‌گفت‪ :‬بع‪//‬د از آن‪،‬‬
‫رسول الله ص و ابی بن کعب انصاری به طرف ب‪//‬اغ نخلی رفتن‪//‬د ک‪//‬ه ابن ص‪//‬یاد در‬
‫آنجا بود‪ .‬پیامبر ص خودش را پشت تنه‌ی درختان نخل پنهان می‌نمود و می‌خواس‪//‬ت‬
‫اینگونه بدون اینک‪/‬ه ابن ص‪/‬یاد او را ببین‪/‬د‪ ،‬س‪/‬خنانش را بش‪/‬نود‪ .‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ابن‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪470‬‬

‫صیاد را دید که خودش را در چادری پیچیده و دراز کشیده بود و چ‪//‬یزی را زمزم‪//‬ه‬
‫می‌کرد‪ .‬رسول الله ص با اینکه خود را پشت تنهی درختان نخ‪/‬ل‪ ،‬پنه‪/‬ان ک‪/‬رده ب‪/‬ود‪،‬‬
‫مادر ابن صیاد او را دید و به فرزندش گفت‪ :‬ای صاف! این‪ ،‬محمد است‪ .‬ابن ص‪//‬یاد‬
‫فورًا بلند شد‪ .‬رسول الله ص فرمود‪« :‬اگر م‪/‬ادرش او را ب‪/‬ه ح‪/‬ال خ‪/‬ود می‌گذاش‪/‬ت‪،‬‬
‫همه چیز‪ ،‬روشن می‌شد»‪.‬‬
‫سالم می‌گوید‪ :‬ابن عمر ل گفت‪ :‬سپس رسول هللا ص در میان مردم‪ ،‬برخاس‪//‬ت‬
‫و آنطور که شایسته‌ی هللا متعال است‪ ،‬او را حمد و ثنا گفت و س‪//‬خن از دج‪//‬ال ب‪//‬ه‬
‫میان آورد و فرمود‪« :‬من شما را از او بر حذر می‌دارم‪ .‬و بدانید که هیچ پیامبری‬
‫نیام‪//‬ده مگ‪//‬ر اینک‪//‬ه قومش را از او برح‪//‬ذر داش‪//‬ته اس‪//‬ت؛ از آن جمل‪//‬ه‪ ،‬ن‪//‬وح ن‪//‬یز‬
‫قومش را برحذر داشته است؛ اما من درباره‌ی او سخنی می‌گویم که هیچ پیامبری‬
‫برای قومش نگفته است‪ .‬به یاد داشته باشید که دج‪//‬ال‪ ،‬ی‪//‬ک چش‪//‬م و اح‪//‬ول اس‪//‬ت؛‬
‫ولی هللا متعال‪ ،‬چنین نیست»‪( .‬زمانی که دجال می‌آید‪ ،‬ادعای خدایی می‌کند)‪.‬‬
‫ابن شهاب زهری می‌گوید‪ :‬عمر بن ثابت انصاری به من گفت‪ :‬یکی از ی‪//‬اران‬
‫نبی اکرم ص برایم بیان نمود که‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص م‪//‬ردم را از دج‪//‬ال‬
‫برحذر داشت‪ ،‬فرمود‪« :‬ب‪/‬ر پیش‪/‬انی دج‪/‬ال‪ ،‬ک‪/‬افر نوش‪/‬ته ش‪/‬ده اس‪/‬ت‪ ،‬ط‪/‬وری ک‪/‬ه‬
‫هرکس که اعمال او را نمی‌پسندد یا هر مؤمن می‌تواند آن را بخواند»‪ .‬و همچنین‬
‫فرمود‪« :‬این نکته را به یاد داشته باشید که هیچ یک از شما تا هنگامی ک‪//‬ه نم‪//‬رده‬
‫است‪ ،‬نمی‌تواند پروردگارش را ببیند»‪.‬‬
‫ُق‬
‫‪2045‬ـ َعن اْبِن َعْو ٍن َع ْن َناِفٍع َقاَل ‪َ :‬ك اَن َناِفٌع َي وُل‪ :‬اْبُن َص َّياٍد ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬قاَل اْبُن ُع َم َر ‪:‬‬
‫َلِقيُتُه َم َّرَتْيِن ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلِقيُتُه َفُقْلُت ِلَبْع ِض ِهْم ‪َ :‬هْل َتَح َّد ُثوَن َأَّنُه ُه َو ؟ َق اَل ‪َ :‬ال َو ِهَّللا‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪:‬‬
‫َك َذ ْبَتِنى‪َ ،‬و ِهَّللا َلَقْد َأْخ َبَرِنى َبْعُض ُك ْم َأَّنُه َلْن َيُم وَت َح َّتى َيُك وَن َأْكَثَر ُك ْم َم اًال َوَو َل ًدا‪َ ،‬فَك َذ ِلَك‬
‫ُهَو َز َع ُم وا اْلَيْو َم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَتَح َّد ْثَنا ُثَّم َفاَر ْقُتُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلِقيُتُه َلْقَيًة ُأْخ َر ى َو َقْد َنَفَر ْت َع ْيُنُه‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفُقْلُت ‪َ :‬م َتى َفَع َلْت َع ْيُنَك َم ا َأَر ى؟ َق اَل ‪َ :‬ال َأْد ِر ى َق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬ال َت ْد ِر ى َو ِهَى ِفي َر ْأِس َك؟‬
‫َقاَل ‪ِ :‬إْن َش اَء ُهَّللا َخ َلَقَها ِفي َع َص اَك َهِذِه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَنَخ َر َك َأَش ِّد َنِخ يِر ِح َم اٍر َس ِم ْع ُت ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َف َز َع َم َبْعُض َأْص َح اِبى َأِّني َض َر ْبُتُه ِبَع ًص ا َك اَنْت َم ِع َى َح َّتى َتَك َّس َر ْت ‪َ ،‬أَن ا‪َ ،‬وَوِهَّللا َم ا‬
‫َش َع ْر ُت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َج اَء َح َّتى َد َخ َل َع َلى ُأِّم اْلُم ْؤ ِمِنيَن َفَح َّد َثَها َفَق اَلْت ‪َ :‬م ا ُتِر يُد ِإَلْي ِه؟ َأَلْم َتْع َلْم‬
‫َأَّنُه َقْد َقاَل ‪ِ« :‬إَّن َأَّوَل َم ا َيْبَع ُثُه َع َلى الَّناِس َغ َض ٌب َيْغ َض ُبُه»‪( .‬م‪)2932/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عون می‌گوید‪ :‬نافع او را ابن صیاد می‌دانست و روایت می‌کرد ک‪//‬ه‬
‫ابن عمر گفت‪ :‬من ابن صیاد را دوبار‪ ،‬مالقات نمودم؛ یک بار که او را دیدم‪ ،‬ب‪//‬ه‬
‫یکی از همراهانش گفتم‪ :‬آیا شما او را دجال می‌دانید؟ ج‪//‬واب داد‪ :‬ن‪//‬ه‪ ،‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه‬
‫هللا‪ .‬من گفتم‪ :‬دروغ می گویی؛ سوگند به هللا‪ ،‬شما بودید که به من گفتید‪ :‬او نمیمیرد‬
‫تا اینکه اموال و فرزندانش بیشتر از همهی ش‪//‬ما میش‪//‬ود‪ .‬و گم‪//‬ان م‪//‬ردم هم همین‬
‫است ک‪//‬ه او ام‪//‬روز‪ ،‬چ‪//‬نین وض‪//‬عیتی دارد‪ .‬ابن عم‪//‬ر ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬بع‪//‬د از این ک‪//‬ه‬
‫صحبت کردیم‪ ،‬از او جدا شدم‪.‬‬
‫بار دوم او را دیدم در حالی که چشمش ورم کرده و بر آمده ب‪//‬ود‪ .‬گفتم‪ :‬چ‪//‬ه م‪//‬دت‬
‫است که چشمات چنین وضعیتی دارد؟ گفت‪ :‬نمیدانم‪ .‬گفتم‪ :‬چگون‪//‬ه نمیدانی در ح‪//‬الی‬
 ‫‪471‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫که در سرت وجود دارد؟ (بسیار به تو نزدیک است)‪ .‬گفت‪ :‬امیدوارم که الل‪//‬ه متع‪//‬ال‬
‫در این عصایت (که به تو خیلی نزدیک است) یک چش‪//‬م معیوب خل‪//‬ق کن‪//‬د‪( .‬ب‪//‬دون‬
‫اینکه تو متوجه شوی)‪ .‬سپس خرناسه‌ای کشید که مثل شدیدترین آواز ی‪//‬ک االغ ب‪//‬ود‬
‫که ت‪/‬اکنون ش‪/‬نیده‌ام‪ .‬ابن عم‪/‬ر می‌گوی‪/‬د‪ :‬بعض‪/‬ی از همراه‪/‬انم میگوین‪/‬د‪ :‬من او را ب‪/‬ا‬
‫عصایی که در دست داشتم‪ ،‬زدم تا جایی که عصا شکست؛ ولی ب‪//‬ه الل‪//‬ه س‪//‬وگند‪ ،‬من‬
‫احساس نکردم که او را زدم‪.‬‬
‫نافع می‌گوید‪ :‬آنگاه ابن عمر ل ن‪//‬زد ام المؤم‪//‬نین (خ‪//‬واهرش حفص‪//‬ه) ل آم‪//‬د و‬
‫ماجرا را برایش بیان کرد‪ .‬حفصه ل گفت‪ :‬با او چه کار کردی؟ مگر نمیدانی ک‪//‬ه‬
‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬نخستین چیزی ک‪//‬ه ب‪//‬اعث ظه‪//‬ور وی در میان م‪//‬ردم می‪-‬‬
‫گردد‪ ،‬خشمگین شدن اوست»‪.‬‬
‫ْن‬ ‫َأ‬ ‫َأل‬
‫‪2046‬ـ َع ْن ُح َذ ْيَفَة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ « :‬نا ُم ِبَم ا َم َع ال َّجاِل ِم ُه‪َ ،‬م َع ُه‬
‫َّد‬ ‫َل‬ ‫ْع‬
‫َنْهَر اِن َيْج ِر َياِن ‪َ ،‬أَح ُدُهَم ا‪َ ،‬ر ْأَى اْلَع ْيِن َم اٌء َأْبَيُض ‪َ ،‬و اآلَخ ُر‪َ ،‬ر ْأَى اْلَع ْيِن َن اٌر َت َأَّجُج‪َ ،‬فِإَّم ا‬
‫َأْد َر َكَّن َأَح ٌد َفْلَيْأِت الَّنْهَر اَّلِذ ي َيَر اُه َناًرا‪َ ،‬و ْلُيَغ ِّم ْض ‪ُ ،‬ثَّم ْلُيَطْأِط ْئ َر ْأَس ُه َفَيْش َرَب ِم ْن ُه َفِإَّن ُه‬
‫َم اٌء َباِرٌد ‪َ ،‬و ِإَّن الَّد َّجاَل َم ْم ُسوُح اْلَع ْيِن ‪َ ،‬ع َلْيَها َظَف َر ٌة َغ ِليَظ ٌة‪َ ،‬م ْكُت وٌب َبْيَن َع ْيَنْي ِه َك اِفٌر‪،‬‬
‫َيْقَر ُؤ ُه ُك ُّل ُم ْؤ ِم ٍن ‪َ ،‬ك اِتٍب َو َغْيِر َك اِتٍب»‪( .‬م‪)2934/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬حذیفه س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬من به‪//‬تر از خ‪//‬وِد دج‪//‬ال‬
‫می‌دانم که او چه چیزی همراه خود دارد؛ او دو نهر جاری هم‪//‬راه خ‪//‬ود دارد ک‪//‬ه‬
‫یکی را چشم به ظاهر آب سفید میبیند؛ و دیگری را چشم ب‪//‬ه ظ‪//‬اهر‪ ،‬آتش‪//‬ی ش‪//‬عله‬
‫ور میبیند‪ .‬پس اگر کسی زمانش را دریافت‪ ،‬به نهری برود که آن را آتش میبین‪//‬د‪.‬‬
‫سپس چشمانش را ببندد و سرش را پایین کند و از آن بنوشد؛ چرا ک‪//‬ه در حقیقت‪،‬‬
‫آبی سرد است (و در بعضی از روایات آمده است ک‪//‬ه‪« :‬بهش‪//‬ت او جهنم‪ ،‬و جهنم‬
‫او بهشت است»‪ ).‬و باید بدانید که محل یک چش‪//‬م دج‪//‬ال‪ ،‬ص‪//‬اف اس‪//‬ت و پوس‪//‬تی‬
‫کلفت باالی آن را گرفته است و بر پیشانی‌اش کافر نوشته شده است که هر مؤمن‬
‫درس خوانده و نخوانده می‌تواند آن را بخواند»‪.‬‬
‫ْل‬ ‫ْل‬ ‫َأ‬
‫‪2047‬ـ َع ْن ُح َذ ْيَفَة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬ال‪َّ /‬جاُل َو ُر ا َع ْيِن ا ُيْس َر ى‪،‬‬
‫ْع‬ ‫َّد‬
‫ُج َفاُل الَّش َع ِر ‪َ ،‬م َع ُه َج َّنٌة َو َناٌر‪َ ،‬فَناُر ُه َج َّنٌة َو َج َّنُتُه َناٌر»‪( .‬م‪)2934/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از حذیفه س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬چشم چپ دج‪//‬ال‪،‬‬
‫کور است؛ موه‪//‬ای زی‪//‬ادی دارد و بهش‪//‬ت و دوزخی‪ ،‬هم‪//‬راه خ‪//‬ود دارد؛ جهنم او‬
‫بهشت‪ ،‬و بهشت او جهنم است»‪.‬‬
‫‪2048‬ـ َع ِن الَّن َّو اِس ْبِن َس ْمَع اَن س اَل ‪َ :‬ك َر َر ُس وُل ِهَّللا ص ال‪َّ/‬د َّجاَل اَت َغ َداٍة‪،‬‬
‫َذ‬ ‫َذ‬ ‫َق‬
‫َفَخ َّفَض ِفيِه َو َر َّفَع ‪َ ،‬ح َّتى َظَنَّناُه ِفي َطاِئَفِة الَّنْخ ِل ‪َ ،‬فَلَّم ا ُرْح َنا ِإَلْيِه َع َر َف َذ ِل َك ِفيَن ا‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫«َم ا َش ْأُنُك ْم » ُقْلَنا‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َذ َكْر َت الَّد َّجاَل َغ َداًة َفَخ َّفْض َت ِفي‪ِ/‬ه َو َر َّفْعَت ‪َ ،‬ح َّتى َظَنَّن اُه‬
‫ِفي َطاِئَفِة الَّنْخ ِل ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬غ ْيُر الَّد َّجاِل َأْخ َو ُفِني َع َلْيُك ْم ‪ِ ،‬إْن َيْخ ُرْج ‪َ ،‬و َأَنا ِفيُك ْم ‪َ ،‬فَأَنا َح ِج يُجُه‬
‫ُدوَنُك ْم ‪َ ،‬و ِإْن َيْخ ُرْج ‪َ ،‬و َلْس ُت ِفيُك ْم ‪َ ،‬فاْم ُر ٌؤ َح ِج يُج َنْفِس ِه‪َ ،‬و ُهَّللا َخ ِليَفِتي َع َلى ُك ِّل ُم ْس ِلٍم ‪ِ ،‬إَّن ُه‬
‫َش اٌّب َقَطٌط‪َ ،‬ع ْيُنُه َطاِفَئ ٌة‪َ ،‬ك َأِّنى ُأَش ِّبُهُه َع ْب ِد اْلُع َّز ى ْب َقَطٍن ‪َ ،‬فَم ْن َأْد َر َك ُه ِم ْنُك ْم َفْلَيْق َر ْأ‬
‫ِن‬ ‫ِب‬
‫َع َلْيِه َفَو اِتَح ُس وَرِة اْلَكْه ِف ‪ِ ،‬إَّن ُه َخ اِر ٌج َخ َّل ًة َبْيَن الَّش ْأِم َو اْلِع َر اِق‪َ ،‬فَع اَث َيِم يًن ا َو َع اَث‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪472‬‬

‫ِش َم اًال‪َ ،‬يا ِعَباَد ِهَّللا َفاْثُبُتوا» ُقْلَن ا‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َو َم ا َلْبُث ُه ِفي اَألْر ِض؟ َق اَل ‪َ« :‬أْر َبُع وَن‬
‫َيْو ًم ا‪َ :‬يْو ٌم َك َس َنٍة‪َ ،‬و َيْو ٌم َكَشْهٍر ‪َ ،‬و َيْو ٌم َك ُج ُم َعٍة‪َ ،‬و َس اِئُر َأَّياِمِه َك َأَّياِم ُك ْم » ُقْلَنا‪َ :‬يا َر ُس وَل ِهَّللا‪،‬‬
‫َفَذ ِلَك اْلَيْو ُم اَّلِذ ي َك َس َنٍة‪َ ،‬أَتْك ِفيَنا ِفيِه َص َالُة َيْو ٍم ؟ َقاَل ‪َ« :‬ال اْقُدُروا َلُه َقْد َرُه» ُقْلَنا‪َ :‬يا َر ُس وَل‬
‫ِهَّللا َو َم ا ِإْس َر اُع ُه ِفي اَألْر ِض؟ َق اَل ‪َ« :‬ك اْلَغْيِث اْس َتْد َبَر ْتُه ال‪ِّ//‬ر يُح‪َ ،‬فَي ْأِتى َع َلى اْلَق ْو ِم‬
‫َفَيْدُعوُهْم ‪َ ،‬فُيْؤ ِم ُنوَن ِبِه َو َيْسَتِج يُبوَن َلُه‪َ ،‬فَيْأُم ُر الَّس َم اَء َفُتْمِط ُر‪َ ،‬و اَألْر َض َفُتْنِبُت ‪َ ،‬فَت ُروُح‬
‫َع َلْيِهْم َس اِر َح ُتُهْم ‪َ ،‬أْطَو َل َم ا َكاَنْت ُذ ًر ا‪َ ،‬و َأْس َبَغ ُه ُضُروًعا‪َ ،‬و َأَم َّد ُه َخ َو اِص َر ‪ُ ،‬ثَّم َيْأِتى اْلَقْو َم ‪،‬‬
‫َفَيْدُعوُهْم َفَيُر ُّد وَن َع َلْيِه َقْو َلُه‪َ ،‬فَيْنَص ِرُف َع ْنُهْم ‪َ ،‬فُيْص ِبُحوَن ُمْمِح ِليَن َلْيَس ِبَأْي ِد يِهْم َش ْي ٌء‬
‫ِم ْن َأْم َو اِلِهْم ‪َ ،‬وَيُم ُّر ِباْلَخ ِر َب ِة َفَيُق وُل َلَه ا‪َ :‬أْخ ِر ِج ى ُكُن وَز ِك ‪َ ،‬فَتْتَبُع ُه ُكُنوُز َه ا َك َيَع اِس يِب‬
‫الَّنْح ِل ‪ُ ،‬ثَّم َيْد ُعو َر ُج ًال ُمْم َتِلًئا َش َباًبا‪َ ،‬فَيْض ِر ُبُه ِبالَّسْيِف َفَيْقَطُعُه َج ْز َلَتْيِن َرْمَيَة اْلَغ َر ِض‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َيْد ُعوُه َفُيْقِبُل َو َيَتَهَّلُل َو ْج ُهُه‪َ ،‬يْض َح ُك‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُه َو َك َذ ِلَك ِإْذ َبَع َث ُهَّللا اْلَم ِس يَح اْبَن َم ْر َيَم ‪،‬‬
‫َفَيْنِزُل ِع ْنَد اْلَم َناَرِة اْلَبْيَض اِء َشْر ِقَّى ِد َم ْش َق‪َ ،‬بْيَن َم ْه ُروَد َتْيِن ‪َ ،‬و اِض ًعا َك َّفْي ِه َع َلى َأْج ِنَح ِة‬
‫َم َلَكْيِن ‪ِ ،‬إَذ ا َطْأَطَأ َر َأَس ُه َقَطَر ‪َ ،‬و ِإَذ ا َر َفَع ُه َتَح َّد َر ِم ْنُه ُج َم اٌن َك الُّلْؤ ُلِؤ ‪َ ،‬فَال َيِح ُّل ِلَك اِفٍر َيِج ُد‬
‫ِر يَح َنَفِس ِه ِإَّال َم اَت ‪َ ،‬و َنَفُس ُه َيْنَتِهى َح ْيُث َيْنَتِهى َطْر ُف ُه‪َ ،‬فَيْطُلُب ُه َح َّتى ُيْد ِرَك ُه ِبَب اِب ُل ٍّد‪،‬‬
‫َفَيْقُتُلُه‪ُ ،‬ثَّم َيْأِتى ِع يَس ى اْبَن َم ْر َيَم َقْو ٌم َقْد َع َص َم ُهُم ُهَّللا ِم ْنُه‪َ ،‬فَيْمَس ُح َع ْن ُو ُجوِهِهْم َو ُيَح ِّد ُثُهْم‬
‫ِبَد َر َج اِتِهْم ِفي اْلَج َّنِة‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُه َو َك َذ ِلَك ِإْذ َأْو َح ى ُهَّللا ِإَلى ِع يَس ى‪ِ :‬إِّني َق ْد َأْخ َر ْج ُت ِعَب اًدا‬
‫ِلي‪َ ،‬ال َيَداِن َألَحٍد ِبِقَتاِلِهْم ‪َ ،‬فَح ِّر ْز ِعَباِد ى ِإَلى الُّطوِر ‪َ ،‬و َيْبَع ُث ُهَّللا َيْأُجوَج َو َم ْأُجوَج «َو ُهْم‬
‫ِم ْن ُك ِّل َحَدٍب َيْنِس ُلوَن » [االنبياء‪َ﴿ ]96 :‬و ُهم ِّم ن ُك ِّل َح َد ٖب َينِس ُلوَن ﴾ [األنبیاء‪.]96 :‬‬
‫َفَيُم ُّر َأَو اِئُلُهْم َع َلى ُبَح ْيَرِة َطَبِر َّيَة‪َ ،‬فَيْش َر ُبوَن َم ا ِفيَه ا‪َ ،‬وَيُم ُّر آِخ ُر ُهْم َفَيُقوُل وَن ‪َ :‬لَق ْد َك اَن‬
‫ْأ‬
‫ِبَهِذِه‪َ ،‬م َّر ًة‪َ ،‬م اٌء ‪َ ،‬و ُيْح َص ُر َنِبُّي ُهَّللا ِع يَس ى ابن مريم َو َأْص َح اُبُه‪َ ،‬ح َّتى َيُك وَن َر ُس الَّث ْو ِر‬
‫َألَحِدِهْم َخْيًرا ِم ْن ِم اَئِة ِد يَناٍر َألَحِد ُك ُم اْلَيْو َم ‪َ ،‬فَيْر َغ ُب َنِبُّي ِهَّللا ِع يَس ى ابن مريم َو َأْص َح اُبُه‪،‬‬
‫َفُيْر ِس ُل ُهَّللا َع َلْيُهُم الَّنَغ َف ِفي ِرَقاِبِهْم ‪َ ،‬فُيْص ِبُحوَن َفْر َس ى َك َم ْو ِت َنْفٍس َو اِح َدٍة‪ُ ،‬ثَّم َيْهِبُط َنِبُّي‬
‫ِهَّللا ِع يَس ى َو َأْص َح اُبُه ِإَلى اَألْر ِض‪َ ،‬فَال َيِج ُد وَن ِفي اَألْر ِض َم ْو ِض َع ِش ْبٍر ِإَّال َم َألُه َز َهُم ُهْم‬
‫َو َنْتُنُهْم ‪َ ،‬فَي ْر َغ ُب َنِبُّي ِهَّللا ِع يَس ى َو َأْص َح اُبُه ِإَلى ِهَّللا‪َ ،‬فُيْر ِس ُل ُهَّللا َطْي ًرا َك َأْعَن اِق اْلُبْخ ِت‪،‬‬
‫َفَتْح ِم ُلُهْم َفَتْطَر ُحُهْم َح ْيُث َش اَء ُهَّللا‪ُ ،‬ثَّم ُيْر ِس ُل ُهَّللا َم َط ًرا َال َيُك ُّن ِم ْن ُه َبْيُت َم َد ٍر َو َال َو َب ٍر ‪،‬‬
‫َفَيْغ ِس ُل اَألْر َض َح َّتى َيْتُر َك َها َك الَّزَلَف ِة‪ُ ،‬ثَّم ُيَق اُل ِلَألْر ِض‪َ :‬أْنِبِتى َثَم َر َت ِك ‪َ ،‬و ُرِّدى َبَر َكَت ِك ‪،‬‬
‫َفَيْو َم ِئٍذ َتْأُك ُل اْلِعَص اَبُة ِم َن الُّر َّم اَن ِة‪َ ،‬و َيْس َتِظ ُّلوَن ِبِقْح ِفَه ا‪َ ،‬و ُيَب اَر ُك ِفي الِّر ْس ِل ‪َ ،‬ح َّتى َأَّن‬
‫الِّلْقَح َة ِم َن اِإل ِب ِل َلَتْك ِفى اْلِفَئ اَم ِم َن الَّن اِس‪َ ،‬و الِّلْقَح َة ِم َن اْلَبَق ِر َلَتْك ِفى اْلَقِبيَل َة ِم َن الَّن اِس‪،‬‬
‫َو الِّلْقَح َة ِم َن اْلَغَنِم َلَتْك ِفى اْلَفِخ َذ ِم َن الَّن اِس‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُهْم َك َذ ِلَك ِإْذ َبَع َث ُهَّللا ِر يًح ا َطِّيَب ًة‬
‫َفَتْأُخ ُذ ُهْم َتْح َت آَب اِط ِهْم ‪َ ،‬فَتْقِبُض ُروَح ُك ِّل ُم ْؤ ِم ٍن َو ُك ِّل ُم ْس ِلٍم ‪َ ،‬و َيْبَقى ِش َر اُر الَّن اِس‪،‬‬
‫َيَتَهاَر ُجوَن ِفيَها َتَهاُر َج اْلُح ُم ِر‪َ ،‬فَع َلْيِهْم َتُقوُم الَّس اَع ُة»‪( .‬م‪)2937/‬‬
‫ترجمه‪ :‬نواس بن سمعان س می‌گوید‪ :‬یک صبح‪ ،‬رسول هللا ص سخن از دجال‬
‫به میان آورد و او را کوچک و حقیر شمرد؛ ام‪//‬ا فتنه‌اش را ب‪//‬زرگ دانس‪//‬ت و ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ای صحبت نمود که ما گمان کردیم شاید در میان انبوه درختان خرم‪//‬ا باش‪//‬د‪.‬‬
‫پس هنگامی که ما به سوی او رفتیم‪ ،‬رسول هللا ص متوجه شد و فرمود‪« :‬چک‪//‬ار‬
‫می‌کنید»؟ گفتیم‪ :‬یا رسول هللا! صبح‪ ،‬شما در مورد دجال صحبت نمودید و او را‬
‫کوچک و حقیر ش‪//‬مردید؛ ام‪//‬ا فتنه‌اش را ب‪//‬زرگ دانس‪//‬تید و ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای ص‪//‬حبت‬
 ‫‪473‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫نمودید که ما گمان کردیم شاید در میان انبوه درختان خرم‪//‬ا باش‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬آنچه من برای شما بیم آن را دارم‪ ،‬دجال نیست؛ زیرا اگر دج‪//‬ال ظه‪//‬ور‬
‫کند و من در میان شما باشم‪ ،‬من با او با حجت و دلیل‪ ،‬مب‪//‬ارزه می‌کنم و از ش‪//‬ما‬
‫دفاع می‌نمایم؛ و اگر ظهور کند و من در میان شما نباش‪//‬م‪ ،‬پس ه‪//‬ر شخص‪//‬ی بای‪//‬د‬
‫از خودش دفاع کن‪//‬د و هللا متع‪//‬ال خلیفه‌ی من ب‪//‬ر ه‪//‬ر مس‪//‬لمان اس‪//‬ت‪( .‬مس‪//‬لمان را‬
‫کمک می‌کند‪ ).‬شما باید بدانید که دجال‪ ،‬جوانی اس‪//‬ت ک‪//‬ه موه‪//‬ای بس‪//‬یار مجع‪//‬دی‬
‫دارد و یک چشمش برآمده است؛ من او را ش‪//‬بیه عب‪//‬د الع‪//‬زی بن قطن میدانم‪ .‬پس‬
‫هرکس از شما او را دریافت‪ ،‬آیات نخست سوره‌ی کهف را بخواند‪ .‬او در راهی‪،‬‬
‫میان شام و عراق‪ ،‬ظهور می‌کند و چپ و راس‪//‬ت‪ ،‬فس‪//‬اد می‌کن‪//‬د؛ ای بن‪//‬دگان هللا!‬
‫ثابت قدم باشید»‪.‬‬
‫راوی می‌گوید‪ :‬ما ع‪//‬رض ک‪//‬ردیم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! چق‪//‬در روی زمین می‌مان‪//‬د؟‬
‫فرمود‪« :‬چهل روز؛ یک روزش به اندازه‌ی یک س‪/‬ال‪ ،‬ی‪/‬ک روزش ب‪/‬ه ان‪/‬دازه‌ی‬
‫یک م‪/‬اه‪ ،‬ی‪/‬ک روزش ب‪/‬ه ان‪/‬دازه‌ی ی‪/‬ک هفت‪/‬ه‪ ،‬و روزه‪/‬ای دیگ‪/‬رش ب‪/‬ه ان‪/‬دازه‌ی‬
‫روزهای شماست»‪.‬‬
‫عرض کردیم‪ :‬یا رسول هللا! آیا در آن روزی که به اندازه‌ی ی‪//‬ک س‪//‬ال اس‪//‬ت‪،‬‬
‫نماز یک روز برای ما کافی است؟ فرمود‪« :‬نه‪ .‬آن روز را اندازه بگیرید»‪« .‬در‬
‫هر بیست و چهار ساعت آن‪ ،‬ب‪/‬ر اس‪/‬اس اوقات روزه‪/‬ای ع‪/‬ادی‪ ،‬پنج ب‪/‬ار‪ ،‬نم‪/‬از‬
‫بخوانید»‪.‬‬
‫گفتیم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! ش‪//‬تاب ح‪//‬رکت او روی زمین چق‪//‬در اس‪//‬ت؟ فرم‪//‬ود‪« :‬او‬
‫مانن‪//‬د ب‪//‬ارانی ک‪//‬ه ب‪//‬اد ب‪//‬ه هم‪//‬راه دارد‪ ،‬ح‪//‬رکت می‌کن‪//‬د؛ او ن‪//‬زد ه‪//‬ر گ‪//‬روهی ک‪//‬ه‬
‫می‌رود‪ ،‬آنه‪//‬ا را دع‪//‬وت می‌کن‪//‬د و آن‪//‬ان ب‪//‬ه او ایم‪//‬ان می‌آورن‪//‬د و دع‪//‬وت او را‬
‫می‌پذیرن‪//‬د؛ آنگ‪//‬اه‪ ،‬وی ب‪//‬ه آس‪//‬مان دس‪//‬تور می‌ده‪//‬د و ب‪//‬اران می‌ب‪//‬ارد‪ ،‬و ب‪//‬ه زمین‬
‫دستور می‌دهد و زمین هم گیاه می‌رویان‪//‬د؛ ل‪//‬ذا چهارپایانش‪//‬ان‪ ،‬ش‪//‬بها‪ ،‬چ‪//‬اقتر‪ ،‬پ‪//‬ر‬
‫شیرتر و سیرتر از هر وقت دیگر‪ ،‬برمی‌گردند‪.‬‬
‫سپس ن‪//‬زد گ‪//‬روهی دیگ‪//‬ر می‌رود و آنه‪//‬ا را دع‪//‬وت می‌ده‪//‬د؛ آن‪//‬ان س‪//‬خنش را‬
‫نمی‌پذیرند‪ .‬او روی گردانی می‌کند و می‌رود‪ .‬آنگاه آنان دچ‪/‬ار خشکس‪/‬الی ش‪/‬ده و‬
‫همه ی اموال آنها نابود می‌گردد‪ .‬سپس دجال از کن‪//‬ار وی‪//‬رانه‌ای عب‪//‬ور می‌کن‪//‬د و‬
‫خطاب به او می‌گوی‪//‬د‪ :‬گنج‌ه‪//‬ایت را ب‪//‬یرون کن‪ .‬پس گنجه‪//‬ایش مانن‪//‬د زنبوره‪//‬ای‬
‫عسل بدنبال وی راه می‌افتد‪ .‬سپس م‪/‬ردی را ک‪/‬ه در عنف‪/‬وان ج‪/‬وانی اس‪/‬ت‪ ،‬ص‪//‬دا‬
‫می‌کن‪//‬د و ب‪//‬ا شمش‪//‬یرش زده و دو نیمش می‌کن‪//‬د و نیمه‌ه‪//‬ایش در فاص‪//‬له‌ای ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ی فاصله‌ی چیزی که نشانه و هدف تیر اندازی است‪ ،‬می‌افتند‪ .‬آنگاه دوباره‬
‫او را صدا می‌زند‪ .‬آن جوان می‌آید در حالی که می‌خندد و چهره‌اش از خوشحالی‬
‫می‌درخشد‪.‬‬
‫در همین اثنا‪ ،‬هللا متعال عیسی بن مریم ÷ را می‌فرستد؛ وی که دو لباِس رنگ‬
‫شده‌ی با َو َر س و زعفران ب‪//‬ه تن دارد‪ ،‬در کن‪//‬ار من‪//‬اره‌ی س‪//‬فید در ش‪//‬رق دمش‪//‬ق‪،‬‬
‫فرود می‌آید در حالی ک‪//‬ه ک‪//‬ف دس‪//‬تهایش را ب‪//‬ر باله‪//‬ای دو فرش‪//‬ته گذاش‪//‬ته اس‪//‬ت؛‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪474‬‬

‫هرگاه‪ ،‬سرش را پایین می‌کند‪ ،‬قطره‌های آب از آن می‌چکد؛ و هنگامی که سرش‬

‫را بلند می‌نماید‪ ،‬دانه‌ه‪//‬ای نق‪//‬ره‌ای رن‪//‬گ مانن‪//‬د لؤل‪//‬ؤ (آب زالل و روش‪//‬ن) از آن‪،‬‬
‫پایین می‌افتد‪ .‬پس بویش به مشام هر کافری که می‌رسد‪ ،‬می‌میرد‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬عیسی ÷ به تعقیب دجال می‌پردازد تا اینک‪//‬ه در دروازه‌ی ش‪//‬هر ُل ّد‬
‫(نزدیک بیت المقدس) به او می‌رسد و وی را به قتل می‌رساند‪.‬‬
‫سپس عیسی ÷ نزد گروهی می‌رود ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال آنه‪//‬ا را از ش‪ّ//‬ر دج‪//‬ال حف‪//‬ظ‬
‫نموده است؛ پس دستی بر چهره‌ی آنان می‌کشد و از مراتب‌شان در بهشت با آنه‪//‬ا‬
‫صحبت می‌کند‪ .‬در این اثنا‪ ،‬هللا متعال به عیس‪//‬ی ÷ وحی می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه‪ :‬من بن‪//‬دگانی‬
‫را آفریده‌ام ک‪//‬ه هیچ‌کس توان‪//‬ایی جنگیدن ب‪//‬ا آن‪//‬ان را ن‪//‬دارد‪ .‬ت‪//‬و بن‪//‬دگانم را ب‪//‬رای‬
‫حفاظت در کوه طور جمع کن‪.‬‬
‫در این هنگام‪ ،‬هللا متعال یأجوج و مأجوج را بر‌می‌انگیزد و آنان از ه‪//‬ر ف‪//‬راز‬
‫و زمین بلند‪ ،‬به راه می‌افتند‪ .‬گروه‌های اولیه‌ی آنه‪//‬ا از از کن‪//‬ار دری‪//‬اچه‌ی طبری‪//‬ه‬
‫(در شام) می‌گذرند و همه‌ی آب آن را می‌نوشند‪ .‬و هنگامی ک‪//‬ه گروه‌ه‪//‬ای پای‪//‬انی‬
‫آنها از آنجا می‌گذرند‪ ،‬می‌گویند‪ :‬روزگاری اینجا آب وجود داشته است‪ .‬و پیامبر‬
‫هللا ‪،‬عیسی بن مریم ÷‪ ،‬و یارانش محاصره می‌شوند ت‪//‬ا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه ی‪//‬ک کله‌ی گ‪//‬او‬
‫برای آنان بیشتر از صد دینار برای شما در حال حاضر‪ ،‬ارزش دارد‪.‬‬
‫اینجاست که پیامبر هللا ‪،‬عیس‪//‬ی ÷‪ ،‬و ی‪//‬ارانش رو ب‪//‬ه هللا متع‪//‬ال می‌آورن‪//‬د؛ هللا‬
‫متعال کرمه‪//‬ایی را در گردنهایش‪//‬ان پدی‪//‬د می‌آورد و هم‪//‬ه مانن‪//‬د م‪//‬ردن ی‪//‬ک نف‪//‬ر‪،‬‬
‫‌هالک می‌شوند‪ .‬سپس پیامبر هللا ‪،‬عیس‪//‬ی ÷‪ ،‬و ی‪//‬ارانش ب‪//‬ه زمین ف‪//‬رود می‌آین‪//‬د و‬
‫هیچ جایی به اندازه‌ی ی‪/‬ک وجب نمی‌یابن‪/‬د ک‪/‬ه آل‪/‬وده‌ی ب‪/‬ه چ‪/‬ربی و ب‪/‬وی ب‪/‬د آنه‪/‬ا‬
‫نباشد‪ .‬دوباره پیامبر هللا ‪،‬عیسی ÷‪ ،‬و یارانش ب‪//‬ه هللا متع‪//‬ال روی می‌آورن‪//‬د (و از‬
‫او کمک می‌خواهند‪ ).‬هللا متعال پرندگانی را که گردنهایی بلند مانند گردن ش‪//‬تران‬
‫ُبخ‪/‬تی (ش‪/‬تر قوی خراس‪/‬انی ی‪/‬ا ش‪/‬تر دو کوه‪/‬ان) دارن‪/‬د‪ ،‬می‌فرس‪/‬تد‪ .‬آن پرن‪/‬دگان‬
‫جثه‌های آنان را برمی‌دارند و هر کجا که هللا بخواه‪//‬د‪ ،‬می‌اندازن‪//‬د‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬هللا‬
‫متعال بارانی می‌فرستد که هیچ خ‪//‬انه‌ی خش‪//‬تی و گلی و پش‪//‬می‌ای از آن‪ ،‬محف‪//‬وظ‬
‫نمی‌ماند (همه جا را فرا می‌گیرد)‪ .‬این باران‪ ،‬زمین را می‌شوید و مانند آیینه پاک‬
‫و صاف می‌گرداند‪ .‬سپس به زمین گفته می‌شود‪ :‬میوه‌هایت را برویان و برکت‌ات‬
‫را آشکار کن‪ .‬پس در آن روز‪ ،‬یک گروه از یک انار می‌خورند و از پوس‪/‬ت آن‪،‬‬
‫بعنوان سایه استفاده می‌کنند‪ .‬هم‌چنین در آن روز‪ ،‬در شیر‪ ،‬برکت عنایت می‌ش‪//‬ود‬
‫تا جایی که شیِر یک شتِر شیرِد ه یک گروه بزرگ را کفایت می‌کن‪//‬د؛ و ش‪//‬یِر ی‪//‬ک‬
‫گاِو شیرِد ه برای یک قبیله‪ ،‬کافی است؛ و شیر ی‪//‬ک گوس‪//‬فند ش‪//‬یرده ی‪//‬ک ت‪//‬یره را‬
‫کف‪//‬ایت می‌کن‪//‬د‪ .‬در این اثن‪//‬ا‪ ،‬هللا متع‪//‬ال ب‪//‬اد خوش‪//‬ی را می‌فرس‪//‬تد و آن ب‪//‬اد‪ ،‬زی‪//‬ر‬
‫بغل‌هایشان را گرفته و روح هر مؤمن و مسلمان را قبض می‌کند‪ .‬و اینگونه فق‪//‬ط‬
‫افراد بد و شرور باقی می‌مانند که مانند خران با هم می‌لولند و بر آنان قیامت برپا‬
‫می‌شود»‪.‬‬
 ‫‪475‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫‪2049‬ـ َعن ابي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرَّي س َقاَل ‪َ :‬ح َّد َثَنا َر ُسوُل ِهَّللا ص َيْو ًم ا َحِد يًثا َطِو يًال َع ِن‬
‫الَّد َّجاِل ‪َ ،‬فَك اَن ِفيَم ا َح َّد َثَنا َقاَل ‪َ« :‬يْأِتي ـ َو ُهَو ُمَح َّر ٌم َع َلْيِه َأْن َيْد ُخ َل ِنَقاَب اْلَم ِد يَنِة ـ َفَيْنَتِهي‬
‫ِإَلى َبْع ِض الِّس َباِخ اَّلِتي َتِلى اْلَم ِد يَنَة‪َ ،‬فَيْخ ُرُج ِإَلْيِه َيْو َم ِئ ٍذ َر ُج ٌل ُه َو َخْي ُر الَّن اِس ـ َأْو ِم ْن‬
‫َخْيِر الَّناِس ـ َفَيُقوُل َلُه‪َ :‬أْش َهُد َأَّن َك ال‪َّ/‬د َّجاُل اَّل ِذ ي َح َّد َثَنا َر ُس وُل ِهَّللا ص َح ِد يَث ُه‪َ ،‬فَيُق وُل‬
‫الَّد َّجاُل‪َ :‬أَر َأْيُتْم ِإْن َقَتْلُت َهَذ ا ُثَّم َأْح َيْيُتُه‪َ ،‬أَتُشُّك وَن ِفي اَألْم ِر ؟ َفَيُقوُل وَن ‪َ :‬ال‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَيْقُتُل ُه ُثَّم‬
‫ُيْح ِييِه‪َ ،‬فَيُقوُل ِح يَن ُيْح ِيي‪ِ/‬ه‪َ :‬و ِهَّللا َم ا ُكْنُت ِفي‪َ//‬ك َق ُّط َأَش َّد َبِص يَر ًة ِم ِّني اآلَن ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فُيِر يُد‬
‫الَّد َّجاُل َأْن َيْقُتَلُه َفَال ُيَس َّلُط َع َلْيِه» َقاَل َأُبو ِإْس َح اَق‪ُ :‬يَقاُل‪ِ :‬إَّن َهَذ ا الَّرُج َل ُهَو اْلَخ ِض ُر َع َلْي ِه‬
‫الَّس َالُم ‪( .‬م‪)2938/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خ‪//‬دری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬روزی‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص درب‪//‬اره‌ی دج‪//‬ال‪،‬‬
‫ی‪//‬ک ص‪//‬حبت ط‪//‬والنی نم‪//‬ود؛ از جمل‪//‬ه فرم‪//‬ود‪« :‬دج‪//‬ال ک‪//‬ه ورودش ب‪//‬ه راه‌ه‪//‬ا و‬
‫خیابان‌های مدینه حرام شده است‪ ،‬در یکی از شوره زارهای نزدیک مدین‪//‬ه ف‪//‬رود‬
‫می‌آید؛ بهترین فرد یا یکی از بهترین افراد آن زم‪//‬ان‪ ،‬ن‪//‬زدش می‌رود و می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫من گواهی می‌دهم که تو دجال هستی؛ همان کسی‌که رس‪//‬ول هللا ص در م‪//‬ورد ت‪//‬و‬
‫ما را باخبر ساخته است‪.‬‬
‫دجال می‌گوید‪ :‬اگر من این شخص را بکشم و دوباره زنده کنم‪ ،‬بازهم در ک‪//‬ار‬
‫من ش‪//‬ک می‌کنید؟ م‪//‬ردم می‌گوین‪//‬د‪ :‬خ‪//‬یر‪ .‬دج‪//‬ال او را می‌کش‪//‬د و دوب‪//‬اره‪ ،‬زن‪//‬ده‬
‫می‌کند‪ .‬آن ش‪/‬خص‪ ،‬پس از زن‪/‬ده ش‪/‬دن‪ ،‬می‌گوی‪/‬د‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا‪ ،‬هیچگ‪/‬اه من ب‪/‬ه‬
‫اندازه‌ی امروز‪ ،‬بصیرت و شناخت نداشته‌ام‪( .‬من یقین دارم که تو دجال هس‪//‬تی)‪.‬‬
‫دجال تصمیم می‌گیرد تا دوباره او را بکشد؛ ولی نمی‌تواند»‪.‬‬
‫ابو اسحاق (یک از راویان) می‌گوی‪/‬د‪ :‬این شخص‪/‬ی ک‪/‬ه ب‪/‬ا دج‪/‬ال گفتگ‪/‬و می‌کن‪/‬د‪،‬‬
‫خضر ÷ است‪.‬‬
‫ْل‬
‫‪2050‬ـ َع ْن ِبي َس ِع يٍد ا ُخ ْد ِرِّى س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يْخ ُرُج ال ‪َّ/‬د َّجاُل‬ ‫َأ‬
‫َفَيَتَو َّجُه ِقَبَلُه َر ُجٌل ِم َن اْلُم ْؤ ِمِنيَن ‪َ ،‬فَتْلَقاُه اْلَم َس اِلُح‪َ ،‬م َس اِلُح الَّد َّجاِل ‪َ ،‬فَيُقوُلوَن َلُه‪َ :‬أْيَن َتْع ِم ُد؟‬
‫َفَيُقوُل‪َ :‬أْع ِم ُد ِإَلى َهَذ ا اَّلِذ ي َخ َرَج ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَيُقوُلوَن َلُه‪َ :‬أَو َم ا ُتْؤ ِم ُن ِبَر ِّبَنا؟ َفَيُق وُل‪َ :‬م ا ِبَر ِّبَن ا‬
‫َخ َفاٌء ‪َ ،‬فَيُقوُلوَن ‪ :‬اْقُتُلوُه‪َ ،‬فَيُقوُل َبْعُضُهْم ِلَبْع ٍض ‪َ :‬أَلْيَس َقْد َنَهاُك ْم َر ُّبُك ْم َأْن َتْقُتُلوا َأَح ًدا ُدوَنُه‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَيْنَطِلُقوَن ِبِه ِإَلى الَّد َّجاِل ‪َ ،‬فِإَذ ا َر آُه اْلُم ْؤ ِم ُن َقاَل ‪َ :‬يا َأُّيَها الَّناُس َهَذ ا الَّد َّجاُل اَّلِذ ي َذ َك َر‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَيْأُم ُر الَّد َّجاُل ِب ِه َفُيَش َّبُح‪َ ،‬فَيُق وُل‪ُ :‬خ ُذ وُه َو ُش ُّج وُه‪َ ،‬فُيوَس ُع َظْه ُر ُه‬
‫َو َبْطُنُه َض ْر ًبا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَيُق وُل‪َ :‬أَو َم ا ُت ْؤ ِم ُن ِبى؟ َق اَل ‪َ :‬فَيُق وُل‪َ :‬أْنَت اْلَم ِس يُح اْلَك َّذ اُب ‪َ ،‬ق اَل‬
‫َفُيْؤ َم ُر ِبِه َفُيْؤ َش ُر ِباْلِم ْئَش اِر ِم ْن َم ْفِرِقِه َح َّتى ُيَفَّر َق َبْيَن ِر ْج َلْيِه‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم َيْمِش ى ال ‪َّ/‬د َّجاُل َبْيَن‬
‫اْلِقْطَع َتْيِن ‪ُ ،‬ثَّم َيُق وُل َل ُه‪ُ :‬قْم ‪َ ،‬فَيْس َتِو ى َقاِئًم ا‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬ثَّم َيُق وُل َل ُه‪َ :‬أُت ْؤ ِم ُن ِبى؟ َفَيُق وُل‪َ :‬م ا‬
‫اْز َد ْد ُت ِفيَك ِإَّال َبِص يَر ًة‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم َيُقوُل‪َ :‬يا َأُّيَها الَّناُس ِإَّنُه َال َيْفَع ُل َبْع ِد ى ِبَأَحٍد ِم َن الَّن اِس‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَيْأُخ ُذ ُه الَّد َّجاُل ِلَيْذ َبَح ُه‪َ ،‬فُيْج َعَل َم ا َبْيَن َر َقَبِت ِه ِإَلى َتْر ُقَوِت ِه ُنَح اًس ا‪َ ،‬فَال َيْس َتِط يُع ِإَلْي ِه‬
‫َس ِبيًال‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَيْأُخ ُذ ِبَيَد ْيِه َو ِر ْج َلْيِه َفَيْقِذ ُف ِبِه‪َ ،‬فَيْح ِس ُب الَّن اُس َأَّنَم ا َقَذَف ُه ِإَلى الَّن اِر ‪َ ،‬و ِإَّنَم ا‬
‫ُأْلِقَى ِفي اْلَج َّنِة» َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬هَذ ا َأْع َظُم الَّناِس َش َهاَد ًة ِع ْنَد َر ِّب اْلَع اَلِم يَن »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2938‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪476‬‬

‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرمود‪« :‬دجال ظهور می‌کن‪//‬د‬
‫و مردی از مؤمنان بسوی او می‌رود‪ .‬مأموران مس‪/‬لح دج‪/‬ال‪ ،‬او را می‌بینن‪/‬د و ب‪/‬ه او‬
‫می‌گویند‪ :‬کجا می‌روی؟ می‌گوید‪ :‬نزد این کسی‌که ظهور کرده است‪ .‬به او می‌گویند‪:‬‬
‫آیا تو به پروردگار ما (دجال) ایمان نداری؟ می‌گوید‪ :‬در ص‪//‬فات پروردگ‪//‬ار م‪//‬ا هیچ‬
‫امر مخفی و ابهامی وجود ندارد‪ .‬نخست‪ ،‬می‌گویند‪ :‬او را بُکشید‪ .‬س‪//‬پس یکی از آنه‪//‬ا‬
‫به دیگری می‌گوید‪ :‬مگر پروردگار شما (دجال)‪ ،‬به شما نگفت که هیچ‌کس را ب‪//‬دون‬
‫اجازه و دستور من نکشید؟ آنگاه او را ن‪/‬زد دج‪/‬ال می‌برن‪/‬د‪ .‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه آن ش‪/‬خص‬
‫مؤمن دجال را می‌بیند‪ ،‬می‌گوید‪ :‬ای مردم! این همان دجالی است که رسول الل‪//‬ه ص‬
‫در م‪/‬ورد او ص‪/‬حبت ک‪/‬رده اس‪/‬ت‪ .‬س‪/‬پس دج‪/‬ال دس‪/‬تور می‌ده‪/‬د و او را روی زمین‬
‫می‌خوابانند و می‌گوید‪ :‬سرش را بشکنید‪ .‬و اینگونه کتک مفصلی به پشت و ش‪//‬کم او‬
‫می‌زنند‪ .‬آنگاه دجال می‌گوید‪ :‬آیا به من ایم‪//‬ان نمی‌آوری؟ ج‪//‬واب می‌ده‪//‬د‪ :‬ت‪//‬و مس‪//‬یح‬
‫دروغگو هستی‪ .‬بعد از آن‪ ،‬فرم‪/‬ان قتلش ص‪/‬ادر می‌ش‪/‬ود و او را از َف رق س‪/‬رش ت‪/‬ا‬
‫میان پاهایش اره کرده و به دو نیم‪ ،‬تقسیم می‌کنند‪ .‬سپس دجال میان دو نیمه‌ی ب‪//‬دن او‬
‫راه می‌رود و به او می‌گوید‪ :‬بلند شو‪ .‬پس او بلند شده و راست می‌ایستد‪ .‬دج‪/‬ال ب‪/‬ه او‬
‫می‌گوید‪ :‬آیا به من ایمان می‌آوری؟ او می‌گوید‪ :‬شناخت من نسبت به تو بیشتر ش‪//‬د‪ .‬و‬
‫ادامه می‌دهد که‪ :‬ای مردم! او بعد از من ب‪/‬ا هیچ‌کس دیگ‪/‬ری نمی‌توان‪/‬د چ‪/‬نین ک‪/‬اری‬
‫انجام ده‪/‬د‪ .‬س‪/‬پس دج‪/‬ال او را می‌گ‪/‬یرد ت‪/‬ا س‪/‬رش را از تنش ج‪/‬دا کن‪/‬د‪ .‬الل‪/‬ه متع‪/‬ال‪،‬‬
‫فاصله‌ی میان گردن و جن‪//‬اغ س‪//‬ینه‌اش را تب‪//‬دیل ب‪//‬ه مس می‌نمای‪//‬د ط‪//‬وری ک‪//‬ه دج‪//‬ال‬
‫نمی‌تواند او را ذبح کند‪ .‬سپس دست‌ها و پاهایش را می‌گ‪//‬یرد و او را پرت‪//‬اب می‌کن‪//‬د‪.‬‬
‫مردم تصور می‌کنند که او را به آتش انداخته در ص‪//‬ورتی ک‪//‬ه او ب‪//‬ه بهش‪//‬ت انداخت‪//‬ه‬
‫شده است»‪ .‬رسول الله ص در ادامه فرمود‪« :‬این‪ ،‬بزرگترین ش‪//‬هید ن‪//‬زد پروردگ‪//‬ار‬
‫جهانیان است»‪.‬‬
‫َأ‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬
‫‪2051‬ـ َع ِن ا ُمِغ يَرِة ْبِن ُش ْع َبَة س َقاَل ‪َ :‬م ا َس َل َح ٌد الَّنِبَّي ص َع ِن الَّد َّجاِل ْكَث َر ِمَّم ا‬ ‫ْل‬
‫َس َأْلُت ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬و َم ا ُيْنِص ُبَك ِم ْنُه؟ ِإَّنُه َال َيُضُّر َك » َقاَل ُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ِإَّنُهْم َيُقوُلوَن ‪ِ :‬إَّن‬
‫َم َع ُه الَّطَع اَم َو اَألْنَهاَر ‪َ ،‬قاَل ‪ُ« :‬هَو َأْهَو ُن َع َلى ِهَّللا ِم ْن َذ ِلَك»‪( .‬م‪)2939/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مغیره بن شعبه س می‌گوید‪ :‬هیچ‌کس بیشتر از من از رسول هللا ص در‬
‫مورد دجال نپرسید‪ .‬پیامبر اکرم ص به من فرمود‪« :‬چه چیزی باعث نگرانی ت‪//‬و‬
‫از او شده است؟ او به تو ضرر نمی‌رساند»‪ .‬من گفتم‪ :‬م‪//‬ردم می‌گوین‪//‬د‪ :‬او غ‪//‬ذا و‬
‫نهرهایی با خودش دارد‪ .‬فرم‪//‬ود‪« :‬او ن‪//‬زد هللا متع‪//‬ال بی ارزش‌ت‪//‬ر و خ‪//‬وارتر از‬
‫این است»‪( .‬که بتواند مؤمنان را گمراه کند)‪.‬‬
‫ُق‬
‫‪2052‬ـ َع ِن الُّنْع َم اِن ْبِن َس اِلٍم َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َيْع وَب ْبَن َعاِص ِم ْبِن ُع ْر َو َة ْبِن َم ْس ُعوٍد‬
‫الَّثَقِفَّي َيُقوُل‪َ :‬سِم ْع ُت َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َع ْم ٍرو‪َ ،‬و َج اَءُه َر ُجٌل‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬م ا َهَذ ا اْلَحِد يُث اَّلِذ ي ُتَح ِّد ُث‬
‫ِبِه؟ َتُقوُل‪ِ :‬إَّن الَّس اَع َة َتُقوُم ِإَلى َك َذ ا َو َك َذ ا؟ َفَقاَل ‪ُ :‬س ْبَح اَن ِهَّللا ـ َأْو َال ِإَل َه ِإَّال ُهَّللا‪َ ،‬أْو َك ِلَم ًة‬
‫َنْح َو ُهَم ا ـ َلَقْد َهَم ْم ُت َأْن َال ُأَح ِّد َث َأَح ًدا َشْيًئا َأَبًدا‪ِ ،‬إَّنَم ا ُقْلُت ‪ِ :‬إَّنُك ْم َس َتَر ْو َن َبْع َد َقِلي‪ٍ/‬ل َأْم ًرا‬
‫َع ِظ يًم ا‪ُ ،‬يَح َّرُق اْلَبْيُت ‪َ ،‬و َيُك وُن ‪َ ،‬و َيُك وُن ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يْخ ُرُج الَّد َّجاُل ِفي‬
‫ُأَّمِتي َفَيْم ُكُث َأْر َبِع يَن ـ َال َأْد ِرى‪َ :‬أْر َبِع يَن َيْو ًم ا‪َ ،‬أْو َأْر َبِع يَن َش ْهًرا‪َ ،‬أْو َأْر َبِع يَن َعاًم ا ـ‬
 ‫‪477‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫َفَيْبَع ُث ُهَّللا ِع يَس ى اْبَن َم ْر َيَم َك َأَّنُه ُعْر َو ُة ْبُن َم ْسُعوٍد ‪َ ،‬فَيْطُلُبُه َفُيْهِلُك ُه ُثَّم َيْم ُكُث الَّن اُس َس ْبَع‬
‫ِس ِنيَن ‪َ ،‬لْيَس َبْيَن اْثَنْيِن َع َداَو ٌة‪ُ ،‬ثَّم ُيْر ِس ُل ُهَّللا ِر يًح ا َب اِر َد ًة ِم ْن ِقَب ِل الَّش ْأِم ‪َ ،‬فَال َيْبَقى َع َلى‬
‫َو ْج ِه اَألْر ِض َأَح ٌد ِفي َقْلِبِه ِم ْثَقاُل َذ َّر ٍة ِم ْن َخْيٍر َأْو ِإيَم اٍن ِإَّال َقَبَض ْتُه‪َ ،‬ح َّتى َل ْو َأَّن َأَح َد ُك ْم‬
‫َد َخ َل ِفي َك َبِد َجَبٍل َلَد َخ َلْتُه َع َلْي ِه‪َ ،‬ح َّتى َتْقِبَض ُه» َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُتَها ِم ْن َر ُس وِل الَّلِهص َق اَل ‪:‬‬
‫«َفَيْبَقى ِش َر اُر الَّناِس ِفي ِخ َّفِة الَّطْي ِر َو َأْح َالِم الِّس َباِع‪َ ،‬ال َيْع ِرُف وَن َم ْعُروًف ا َو َال ُيْنِك ُروَن‬
‫ُم ْنَك ًرا‪َ ،‬فَيَتَم َّثُل َلُهُم الَّش ْيَطاُن َفَيُقوُل‪َ :‬أَال َتْسَتِج يُبوَن ؟ َفَيُقوُلوَن ‪َ :‬فَم ا َتْأُم ُرَنا؟ َفَيْأُم ُر ُهْم ِبِعَباَد ِة‬
‫اَألْو َثاِن ‪َ ،‬و ُهْم ِفي َذ ِلَك َداٌّر ِر ْز ُقُهْم ‪َ ،‬حَس ٌن َع ْيُش ُهْم ‪ُ ،‬ثَّم ُيْنَفُخ ِفي الُّص وِر ‪َ ،‬فَال َيْس َم ُعُه َأَح ٌد‬
‫ِإَّال َأْص َغى ِليًتا َو َر َفَع ِليًتا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َأَّوُل َم ْن َيْس َم ُعُه َر ُجٌل َيُلوُط َح ْو َض ِإِبِلِه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَيْص َع ُق‪،‬‬
‫َو َيْص َع ُق الَّناُس ‪ُ ،‬ثَّم ُيْر ِس ُل ُهَّللا ـ َأْو َقاَل ُيْنِزُل ُهَّللا ـ َم َط ًرا َك َأَّن ُه الَّط ُّل ـ َأِو الِّظ ُّل ُنْع َم اُن‬
‫الَّش اُّك ـ َفَتْنُبُت ِم ْنُه َأْج َس اُد الَّناِس‪ُ ،‬ثَّم ُيْنَفُخ ِفيِه ُأْخ َر ى َفِإَذ ا ُهْم ِقَياٌم َيْنُظ ُروَن ‪ُ ،‬ثَّم ُيَق اُل‪َ :‬ي ا‬
‫َأُّيَه ا الَّن اُس َهُلَّم ِإَلى َر ِّبُك ْم «َوِقُف وُهْم ِإَّنُهْم َم ْس ُئوُلوَن » ﴿َو ِقُف وُهۖۡم ِإَّنُهم َّم ُٔ‍ۡسوُلوَن ‪﴾٢٤‬‬
‫[الص‪//‬افات‪ُ .]24 :‬ثَّم ُيَق اُل‪َ :‬أْخ ِر ُج وا َبْع َث الَّن اِر‪َ ،‬فُيَق اُل‪ِ :‬م ْن َك ْم ؟ َفُيَق اُل‪ِ :‬م ْن ُك ِّل َأْل ٍف‬
‫ِتْس َعِم اَئٍة َو ِتْس َع ًة َو ِتْس ِع يَن ‪َ .‬قاَل ‪َ :‬فَذ اَك َيْو َم َيْج َع ُل اْلِو ْل َداَن ِش يًبا‪َ ،‬و َذ ِل َك «َي ْو َم ُيْك َش ُف َع ْن‬
‫َس اٍق» [القلم‪َ﴿ .]42 :‬يۡو َم ُيۡك َشُف َعن َس اٖق ﴾ [القلم‪( .]42 :‬م‪)2940/‬‬
‫ترجمه‪ :‬نعمان بن ثابت س می‌گوید‪ :‬شنیدم که یعقوب بن عاصم بن عروه بن‬
‫مسعود ثقفی می‌گفت‪ :‬من شنیدم که مردی نزد عبد الل‪//‬ه بن عم‪//‬رو آم‪//‬د و گفت‪:‬‬
‫این چه حدیثی است که تو بیان می‌ک‪//‬نی؟ ت‪//‬و می‌گ‪//‬ویی‪ :‬قیامت ت‪//‬ا فالن و فالن‬
‫وقت برپا می‌گردد؟ عبد الله بن عمرو بن عاص ل «سبحان الله» یا «ال اله اال‬
‫الله» یا کلمه‌ای مانند اینها ب‪//‬ر زب‪//‬ان آورد و گفت‪ :‬من تص‪//‬میم گرفت‪//‬ه ب‪//‬ودم ک‪//‬ه‬
‫هرگ‪//‬ز ب‪//‬رای هیچ کس‪ ،‬هیچ ح‪//‬دیثی بیان نکنم؛ من گفتم‪ :‬ش‪//‬ما بع‪//‬د از م‪//‬دت‬
‫کوت‪//‬اهی‪ ،‬ش‪//‬اهد ح‪//‬ادثه‌ی ب‪//‬زرگی خواهید ب‪//‬ود؛ بیت الل‪//‬ه را آتش می‌زنن‪//‬د و‬
‫ح‪//‬وادث زی‪//‬ادی اتف‪//‬اق می‌افت‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬دج‪//‬ال در میان امتم‬
‫ظهور می‌کند و به مدت چهل ـ نمی‌دانم که چهل روز یا ماه یا س‪//‬ال ـ می‌مان‪//‬د؛‬
‫بعد از آن‪ ،‬الله متعال عیسی بن م‪//‬ریم ÷ را ک‪//‬ه ش‪//‬بیه ع‪//‬روه بن مس‪//‬عود اس‪//‬ت‪،‬‬
‫می‌فرستد‪ .‬عیسی ÷ او را تعقیب می‌کند و سرانجام او را به قتل می‌رساند‪ .‬بعد‬
‫از آن‪ ،‬م‪//‬ردم‪ ،‬هفت س‪//‬ال ب‪//‬ه گ‪//‬ونه‌ای زن‪//‬دگی می‌کنن‪//‬د ک‪//‬ه میان هیچ دو نف‪//‬ری‬
‫دشمنی وجود ندارد‪ .‬سپس الله متعال نس‪//‬یم س‪//‬ردی را از ج‪//‬انب س‪//‬رزمین ش‪//‬ام‬
‫می‌فرستد و هرکس را که در قلبش‪ ،‬ذره‌ای خ‪//‬یر ی‪//‬ا ایم‪//‬ان وج‪//‬ود داش‪//‬ته باش‪/‬د‪،‬‬
‫قبض روح می‌کند؛ تا جایی که اگر یکی از شما به دل کوهی پناه ب‪//‬برد‪ ،‬آن نس‪//‬یم‪،‬‬
‫وارد آن خواهد شد تا او را قبض روح کن‪//‬د»‪ .‬همچ‪//‬نین ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬و مردِم بد باقی می‌مانند ک‪//‬ه ب‪//‬ا س‪//‬رعت پ‪//‬رواز پرن‪//‬دگان بس‪//‬وی ب‪//‬دی‬
‫می‌شتابند و آرزوها و عادات درندگان را دارند‪ .‬آنان‪ ،‬اعمال خ‪//‬وب را خ‪//‬وب‪،‬‬
‫و اعمال بد را بد نمی‌دانن‪//‬د (بلک‪//‬ه ب‪//‬ر عکس تص‪//‬ور می‌کنن‪//‬د‪ ).‬در این هنگ‪//‬ام‪،‬‬
‫شیطان به شکل آدمی زاد ظاهر می‌شود و به آنها می‌گوی‪//‬د‪ :‬آی‪//‬ا حیا نمی‌کنید؟‬
‫می‌گویند‪ :‬شما ب‪//‬ه م‪//‬ا چ‪//‬ه دس‪//‬توری می‌دهید؟ اینج‪//‬ا اس‪//‬ت ک‪//‬ه ش‪//‬یطان ب‪//‬ه آنه‪//‬ا‬
‫دستور می‌دهد تا بت‌ها را پرستش کنند‪ .‬قابل یادآوری است ک‪//‬ه در این دوران‪،‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪478‬‬

‫رزق و روزی از هر طرف به سوی آن‪//‬ان س‪//‬رازیر اس‪//‬ت و از زن‪//‬دگی خ‪//‬وبی‬

‫برخوردارند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬در صور دمیده می‌ش‪//‬ود‪ .‬پس ه‪//‬رکس‪ ،‬ص‪//‬دای آن را‬
‫بشنود‪ ،‬یک طرف گردنش‪ ،‬مایل می‌شود و طرف دیگرش‪ ،‬ب‪//‬اال می‌آی‪//‬د (یع‪//‬نی‬
‫سرش به یک طرف‪ ،‬کج می‌شود و می‌میرد‪ ).‬و نخستین کسی‌که ص‪//‬دای آن را‬
‫می‌ش‪//‬نود‪ ،‬م‪//‬ردی اس‪//‬ت ک‪//‬ه در ح‪//‬ال ِگ ل ک‪//‬اری و اص‪//‬الح ح‪//‬وض ش‪//‬ترانش‬
‫می‌باشد؛ در نتیجه‪ ،‬او و سایر مردم‪ ،‬بیهوش می‌شوند (می‌میرن‪//‬د‪ ).‬بع‪//‬د از آن‪،‬‬
‫الله متعال بارانی را که مانند شبنم یا سایه ـ شک از نعمان می‌باشد ـ می‌فرستد‬
‫یا نازل می‌کند و به سبب آن باران‪ ،‬اجساد مردم می‌رویند‪ .‬آنگاه‪ ،‬بار دیگر در‬
‫ص‪//‬ور دمیده می‌ش‪//‬ود و ناگه‪//‬ان‪ ،‬م‪//‬ردم ایس‪//‬تاده و نگ‪//‬اه می‌کنن‪//‬د‪ .‬س‪//‬پس گفت‪//‬ه‬
‫می‌شود‪ :‬ای مردم! بسوی پروردگارتان بشتابید و ﴿َو ِقُف وُهۖۡم ِإَّنُهم َّم ُٔ‍ۡسوُلوَن ‪﴾٢٤‬‬
‫[الصافات‪« ]24 :‬و آنان را نگاه دارید که مورد سؤال قرار می‌گیرند»‪.‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬گفته می‌شود‪ :‬دوزخیان را جدا کنید‪ .‬جواب داده می‌شود‪ :‬از چقدر؟‬
‫گفته می‌شود‪ :‬نه صد و ن‪/‬ود و ن‪/‬ه نف‪/‬ر از ه‪/‬ر ه‪/‬زار نف‪/‬ر‪ .‬و آن‪ ،‬روزی اس‪/‬ت ک‪/‬ه‬
‫کودکان را پیر می‌کند و ﴿َيۡو َم ُيۡك َشُف َعن َس اٖق ﴾ «آن روزی است ک‪//‬ه س‪//‬اق‪ ،‬آش‪//‬کار‬
‫می‌شود»‪.‬‬

‫باب (‪ :)47‬نخستین نشانه‌ی قیامت‪ ،‬طلوع خورشید از مغرب است‬

‫‪2053‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ٍرو ل َق اَل ‪َ :‬حِفْظُت ِم ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َح ِد يًثا َلْم َأْنَس ُه‬
‫َبْعُد‪َ ،‬سِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّن َأَّوَل اآلَياِت ُخ ُروًجا ُطُلوُع الَّش ْم ِس ِم ْن َم ْغ ِر ِبَه ا‪،‬‬
‫َو ُخ ُروُج الَّد اَّبِة َع َلى الَّناِس ُضًحى‪َ ،‬و َأُّيُهَم ا َم ا َكاَنْت َقْبَل َص اِح َبِتَها َف اُألْخ َر ى َع َلى ِإْثِر َه ا‬
‫َقِريًبا»‪( .‬م‪)2941/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهلل بن عمرو ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬از رس‪//‬ول هللا ص ح‪//‬دیثی حف‪//‬ظ ک‪//‬ردم ک‪//‬ه‬
‫ت‪//‬اکنون‪ ،‬فرام‪//‬وش ننم‪//‬وده‌ام؛ ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬نخس‪//‬تین‬
‫نشانه‌هایی که از قیامت‪ ،‬ظاهر می‌شوند‪ ،‬طلوع خورشید از مغرب‪ ،‬و ظهور دابه‬
‫(حیوانی که با مردم‪ ،‬صحبت می‌کند) هنگام چاشت اس‪//‬ت؛ و ه‪//‬ریکی از آنه‪//‬ا ک‪//‬ه‬
‫زودتر‪ ،‬ظاهر شود‪ ،‬دیگری بزودی بعد از آن‪ ،‬آشکار می‌گردد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)48‬در مورد صفات دجال‪ ،‬ظهور او و سخنان جّس اسه‬
‫‪2054‬ـ َعن َعاِم ُر ْبُن َش َر اِح يَل الَّش ْع ِبُّى ـ َش ْعُب َهْم َداَن ـ َأَّنُه َس َأَل َفاِط َم َة ِبْنَت َقْيٍس‪،‬‬
‫ُأْخ َت الَّضَّحاِك ْبِن َقْيٍس‪َ ،‬و َكاَنْت ِم َن اْلُمَهاِج َر اِت اُألَوِل َفَقاَل ‪َ :‬ح ِّد ِثيِنى َحِد يًثا َس ِم ْع ِتيِه ِم ْن‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬ال ُتْس ِنِد يِه ِإَلى َأَح ٍد َغْي ِرِه‪َ ،‬فَق اَلْت ‪َ :‬لِئْن ِش ْئَت َألْفَع َلَّن ‪َ ،‬فَق اَل َلَه ا‪َ :‬أَج ْل‬
‫َح ِّد ِثيِنى‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬نَكْح ُت اْبَن اْلُمِغ يَرِة‪َ ،‬و ُهَو ِم ْن ِخ َياِر َش َباِب ُق َر ْيٍش َيْو َم ِئ ٍذ ‪َ ،‬فُأِص يَب ِفي‬
‫َأَّو ِل اْلِج َهاِد َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَلَّم ا َتَأَّيْم ُت َخ َطَبِنى َع ْبُد الَّرْح َمِن ْبُن َعْو ٍف ‪ِ ،‬في َنَف ٍر ِم ْن‬
‫َأْص َح اِب َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬و َخ َطَبِنى َر ُسوُل ِهَّللا ص َع َلى َم ْو َالُه ُأَس اَم َة ْبِن َزْيٍد ‪َ ،‬و ُكْنُت َق ْد‬
‫ُحِّد ْثُت َأَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬م ْن َأَح َّبِنى َفْلُيِح َّب ُأَس اَم َة» َفَلَّم ا َك َّلَم ِنى َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
 ‫‪479‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫ُقْلُت ‪َ :‬أْم ِر ى ِبَيِد َك ‪َ ،‬فَأْنِكْح ِنى َم ْن ِش ْئَت ‪َ ،‬فَقاَل ‪« :‬اْنَتِقِلى ِإَلى ُأِّم َش ِر يٍك » ـ َو ُأُّم َش ِر يٍك اْم َر َأٌة‬
‫َغ ِنَّيٌة‪ِ ،‬م َن اَألْنَص اِر ‪َ ،‬ع ِظ يَم ُة الَّنَفَقِة ِفي َس ِبيِل ِهَّللا‪َ ،‬يْنِزُل َع َلْيَها الِّض يَفاُن ـ َفُقْلُت ‪َ :‬س َأْفَع ُل‪،‬‬
‫َفَق اَل ‪َ« :‬ال َتْفَعِلى‪ِ ،‬إَّن ُأَّم َش ِر يٍك اْم َر َأٌة َك ِث يَر ُة الِّض يَفاِن ‪َ ،‬ف ِإِّنى َأْك َرُه َأْن َيْس ُقَط َع ْن ِك‬
‫ِخ َم اُر ِك ‪َ ،‬أْو َيْنَك ِش َف الَّث ْو ُب َع ْن َس اَقْيِك ‪َ ،‬فَي َر ى اْلَق ْو ُم ِم ْن ِك َبْع َض َم ا َتْك َرِهيَن ‪َ ،‬و َلِكِن‬
‫ُأ‬
‫اْنَتِقِلى ِإَلى اْبِن َع ِّمِك ‪َ ،‬ع ْبِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ٍرو اْبِن ِّم َم ْكُتوٍم » ـ َو ُهَو َر ُجٌل ِم ْن َبِني ِفْه ٍر ‪ِ ،‬فْه ِر‬
‫ُقَر ْيٍش‪َ ،‬و ُهَو ِم َن اْلَبْطِن اَّلِذ ي ِهَي ِم ْن ُه ـ َف اْنَتَقْلُت ِإَلْي ِه‪َ ،‬فَلَّم ا اْنَقَض ْت ِع َّدِتى َس ِم ْع ُت ِن َداَء‬
‫اْلُم َناِد ى ـ ُم َناِد ي َر ُسوِل الَّلِه ج ُيَناِد ى‪ :‬الَّصَالَة َج اِمَع ًة‪َ ،‬فَخ َر ْج ُت ِإَلى اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬فَص َّلْيُت َم َع‬
‫َر ُسوِل الَّلِه ص‪َ ،‬فُكْنُت ِفي َص ِّف الِّنَس اِء اَّلِتي َتِلى ُظُهوَر اْلَقْو ِم ‪َ ،‬فَلَّم ا َقَض ى َر ُسوُل الَّل ِه ص‬
‫َص َالَتُه‪َ ،‬ج َلَس َع َلى اْلِم ْنَب ِر َو ُه َو َيْض َح ُك َفَق اَل ‪ِ« :‬لَيْل َز ْم ُك ُّل ِإْنَس اٍن ُمَص َّالُه» ُثَّم َق اَل ‪:‬‬
‫«َأَتْد ُروَن ِلَم َج َم ْع ُتُك ْم »؟ َقاُلوا‪ُ :‬هَّللا َو َر ُسوُلُه َأْع َلُم ‪َ ،‬قاَل ‪ِ« :‬إِّنى‪َ ،‬وِهَّللا َم ا َج َم ْع ُتُك ْم ِلَر ْغ َبٍة َو َال‬
‫ِلَر ْهَب ٍة‪َ ،‬و َلِكْن َج َم ْع ُتُك ْم ‪َ ،‬ألَّن َتِم يًم ا ال‪َّ/‬د اِر َّى‪َ ،‬ك اَن َر ُج ًال َنْص َر اِنًّيا‪َ ،‬فَج اَء َفَب اَيَع َو َأْس َلَم ‪،‬‬
‫َو َح َّد َثِني َحِد يًثا َو اَفَق اَّلِذ ي ُكْنُت ُأَح ِّد ُثُك ْم َع ْن َم ِس يِح الَّد َّجاِل ‪َ ،‬ح َّد َثِني َأَّن ُه َرِكَب ِفي َس ِفيَنٍة‬
‫َبْح ِر َّيٍة‪َ ،‬م َع َثَالِثيَن َر ُج ًال ِم ْن َلْخ ٍم َو ُج َذ اَم ‪َ ،‬فَلِعَب ِبِهُم اْلَم ْو ُج َش ْهًرا ِفي اْلَبْح ِر‪ُ ،‬ثَّم َأْر َفُئ وا‬
‫ِإَلى َج ِز يَرٍة ِفي اْلَبْح ِر َح َّتى َم ْغ ِرِب الَّش ْم ِس‪َ ،‬فَج َلُسوا ِفي َأْقُر ِب الَّس ِفيَنِة‪َ ،‬فَد َخ ُلوا اْلَج ِز يَر َة‪،‬‬
‫َفَلِقَيْتُهْم َد اَّبٌة َأْهَلُب َك ِثيُر الَّش َع ِر ‪َ ،‬ال َيْد ُروَن َم ا ُقُبُل ُه ِم ْن ُد ُب ِرِه‪ِ ،‬م ْن َك ْث َرِة الَّش َع ِر ‪َ ،‬فَق اُلوا‪:‬‬
‫َو ْيَلِك َم ا َأْنِت؟ َفَقاَلْت ‪َ :‬أَنا اْلَج َّساَس ُة‪َ ،‬قاُلوا‪َ :‬و َم ا اْلَج َّساَس ُة؟ َقاَلْت ‪َ :‬أُّيَه ا اْلَق ْو ُم اْنَطِلُق وا ِإَلى‬
‫َهَذ ا الَّرُج ِل ِفي الَّدْيِر ‪َ ،‬فِإَّنُه ِإَلى َخ َبِرُك ْم ِباَألْش َو اِق‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬لَّم ا َسَّم ْت َلَنا َر ُج ًال َفِرْقَنا ِم ْنَها َأْن‬
‫َتُك وَن َشْيَطاَنًة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْنَطَلْقَنا ِس َر اًعا‪َ ،‬ح َّتى َد َخ ْلَنا الَّدْيَر ‪َ ،‬فِإَذ ا ِفيِه َأْع َظُم ِإْنَس اٍن َر َأْيَن اُه َق ُّط‬
‫َخ ْلًقا‪َ ،‬و َأَشُّد ُه ِو َثاًقا‪َ ،‬م ْج ُم وَع ٌة َيَداُه ِإَلى ُع ُنِقِه‪َ ،‬م ا َبْيَن ُر ْك َبَتْي ِه ِإَلى َكْع َبْي ِه‪ِ ،‬باْلَحِد يِد ‪ُ ،‬قْلَن ا‪:‬‬
‫َو ْيَلَك َم ا َأْنَت ؟ َق اَل ‪َ :‬ق ْد َق َد ْر ُتْم َع َلى َخ َب ِر ى‪َ ،‬ف َأْخ ِبُروِنى َم ا َأْنُتْم ؟ َق اُلوا‪َ :‬نْح ُن ُأَن اٌس ِم َن‬
‫اْلَعَرِب‪َ ،‬رِكْبَنا ِفي َسِفيَنٍة َبْح ِر َّيٍة‪َ ،‬فَص اَد ْفَنا اْلَبْح َر ِح يَن اْغ َتَلَم ‪َ ،‬فَلِعَب ِبَنا اْلَم ْو ُج َش ْهًرا‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َأْر َفْأَنا ِإَلى َج ِز يَر ِتَك َهِذِه‪َ ،‬فَج َلْسَنا ِفي َأْقُر ِبَها‪َ ،‬ف َد َخ ْلَنا اْلَج ِز يَر َة‪َ ،‬فَلِقَيْتَن ا َد اَّب ٌة َأْهَلُب َك ِث يُر‬
‫الَّش َع ِر‪َ ،‬ال ُيْد َر ى َم ا ُقُبُل ُه ِم ْن ُد ُب ِرِه ِم ْن َك ْث َرِة الَّش َع ِر َفُقْلَن ا‪َ :‬و ْيَل ِك َم ا َأْنِت؟ َفَق اَلْت ‪َ :‬أَن ا‬
‫اْلَج َّساَس ُة‪ُ ،‬قْلَنا‪َ :‬و َم ا اْلَج َّساَس ُة؟ َقاَلِت‪ :‬اْع ِم ُدوا ِإَلى َهَذ ا الَّرُج ِل ِفي الَّدْيِر ‪َ ،‬فِإَّنُه ِإَلى َخ َب ِرُك ْم‬
‫ِباَألْش َو اِق‪َ ،‬فَأْقَبْلَن ا ِإَلْي َك ِس َر اًعا‪َ ،‬و َفِز ْعَن ا ِم ْنَه ا‪َ ،‬و َلْم َن ْأَم ْن َأْن َتُك وَن َش ْيَطاَنًة‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫َأْخ ِبُروِنى َع ْن َنْخ ِل َبْيَس اَن ‪ُ ،‬قْلَنا‪َ :‬ع ْن َأِّى َش ْأِنَها َتْس َتْخ ِبُر؟ َق اَل ‪َ :‬أْس َأُلُك ْم َع ْن َنْخ ِلَه ا‪َ ،‬ه ْل‬
‫ُيْثِم ُر؟ ُقْلَنا َلُه‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أَم ا ِإَّنُه ُيوِش ُك َأْن َال ُتْثِمَر ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أْخ ِبُروِنى َع ْن ُبَح ْي َرِة الَّطَبِر َّي ِة‪،‬‬
‫ُقْلَنا‪َ :‬ع ْن َأِّى َش ْأِنَها َتْسَتْخ ِبُر؟ َقاَل ‪َ :‬هْل ِفيَها َم اٌء ؟ َق اُلوا‪ِ :‬هَي َك ِث يَر ُة اْلَم اِء ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أَم ا ِإَّن‬
‫َم اَء َها ُيوِش ُك َأْن َيْذ َهَب ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أْخ ِبُروِنى َع ْن َع ْيِن ُز َغ َر ‪َ ،‬ق اُلوا‪َ :‬ع ْن َأِّى َش ْأِنَها َتْس َتْخ ِبُر؟‬
‫َقاَل ‪َ :‬هْل ِفي اْلَع ْيِن َم اٌء ؟ َو َهْل َيْز َر ُع َأْهُلَها ِبَم اِء اْلَع ْيِن ؟ ُقْلَن ا َل ُه‪َ :‬نَعْم ‪ِ ،‬هَي َك ِث يَر ُة اْلَم اِء ‪،‬‬
‫َو َأْهُلَها َيْز َر ُع وَن ِم ْن َم اِئَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أْخ ِبُروِنى َع ْن َنِبِّى اُألِّم ِّييَن َم ا َفَعَل ؟ َقاُلوا‪َ :‬قْد َخ َرَج ِم ْن‬
‫َم َّك َة َو َنَز َل َيْثِرَب ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أَقاَتَلُه اْلَعَر ُب ؟ ُقْلَنا‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬كْيَف َص َنَع ِبِهْم ؟ َفَأْخ َبْر َن اُه َأَّن ُه َق ْد‬
‫َظَهَر َع َلى َم ْن َيِليِه ِم َن اْلَعَرِب َو َأَطاُعوُه‪َ ،‬قاَل َلُهْم ‪َ :‬قْد َك اَن َذ ِلَك ؟ ُقْلَن ا‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬أَم ا ِإَّن‬
‫َذ اَك َخْيٌر َلُهْم َأْن ُيِط يُعوُه‪َ ،‬وِإِّنى ُم ْخ ِبُر ُك ْم َع ِّنى‪ِ ،‬إِّني َأَن ا اْلَم ِس يُح ال‪َّ/‬د َّجاُل َوِإِّنى ُأوِش ُك َأْن‬
‫ُيْؤ َذ َن ِلي ِفي اْلُخ ُروِج‪َ ،‬فَأْخ ُر َج َفَأِس يَر ِفي اَألْر ِض َفَال َأَدَع َقْر َي ًة ِإَّال َهَبْطُتَه ا ِفي َأْر َبِع يَن‬
‫َلْيَلًة‪َ ،‬غْيَر َم َّك َة َو َطْيَبَة‪َ ،‬فُهَم ا ُمَح َّر َم َتاِن َع َلَّى ‪ِ ،‬كْلَتاُهَم ا‪ُ ،‬ك َّلَم ا َأَر ْد ُت َأْن َأْد ُخ َل َو اِح َد ًة ـ َأْو‬
‫َو اِح ًدا ـ ِم ْنُهَم ا‪ ،‬اْس َتْقَبَلِني َم َلٌك ِبَيِدِه الَّس ْيُف َص ْلًتا‪َ ،‬يُص ُّد ِني َع ْنَه ا‪َ ،‬وِإَّن َع َلى ُك ِّل َنْقٍب ِم ْنَه ا‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪480‬‬

‫َم َالِئَك ًة َيْح ُرُسوَنَها» َقاَلْت ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص َو َطَع َن ِبِم ْخ َصَرِتِه ِفي اْلِم ْنَبِر‪َ« :‬ه ِذِه َطْيَب ُة‪،‬‬
‫َهِذِه َطْيَبُة‪َ ،‬هِذِه َطْيَبُة ـ َيْع ِني اْلَم ِد يَنَة ـ َأَال َهْل ُكْنُت َح َّدْثُتُكْم َذ ِل َك»؟ َفَق اَل الَّن اُس ‪َ :‬نَعْم «َفِإَّن ُه‬
‫ُأ‬
‫َأْع َجَبِني َحِد يُث َتِم يٍم َأَّنُه َو اَفَق اَّلِذ ي ُكْنُت َح ِّد ُثُكْم َع ْنُه َو َع ِن اْلَم ِد يَن ِة َو َم َّك َة‪َ ،‬أَال ِإَّن ُه ِفي َبْح ِر‬
‫الَّشاِم َأْو َبْح ِر اْلَيَمِن ‪َ ،‬ال َبْل ِم ْن ِقَبِل اْلَم ْش ِرِق‪ ،‬م‪/‬ا ُه َو ‪ِ ،‬م ْن ِقَب ِل اْلَم ْش ِرِق‪َ ،‬م ا ُه َو ‪ِ ،‬م ْن ِقَب ِل‬
‫اْلَم ْش ِرِق‪َ ،‬م ا ُهَو » َو َأْو َم َأ ِبَيِدِه ِإَلى اْلَم ْش ِرِق‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬فَحِفْظُت َه َذ ا ِم ْن َر ُس وِل الَّل ِه ص‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2942‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عامر بن شراحیل شعبی‪ -‬از شعب هم‪//‬دان‪ -‬روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه وی از‬
‫فاطمه دختر قیس؛ خواهر ضحاک بن قیس؛ که از مهاجران نخست بود‪ ،‬پرسید و‬
‫گفت‪ :‬برایم حدیثی بیان کن که خودت شخصا آن را از رس‪//‬ول هللا ص ش‪//‬نیده‌ای و‬
‫آن را بج‪///////////////////////////////////////////////////‬ز ب‪///////////////////////////////////////////////////‬ه‬
‫رسول هللا ص به کسی دیگر‪ ،‬نسبت نده‪ .‬فاطمه ل گفت‪ :‬اگر دوست داری‪ ،‬برایت‬
‫بیان می‌کنم‪ .‬عامر گفت‪ :‬بله‪ ،‬برایم بیان کن‪ .‬فاطمه ل گفت‪ :‬من ب‪//‬ا ابن مغ‪//‬یره ک‪//‬ه‬
‫در آن زمان‪ ،‬یکی از بهترین جوانان قریش بشمار می‌رفت‪ ،‬ازدواج نمودم‪ .‬او در‬
‫نخستین جهاد هم‪//‬راه رس‪//‬ول هللا ص زخمی‌ش‪//‬د و متض‪//‬رر گردی‪//‬د (و م‪//‬را طالق‬
‫داد‪ ).‬پس هنگامی ک‪//‬ه بیوه ش‪//‬دم‪ ،‬عب‪//‬د ال‪//‬رحمن بن ع‪//‬وف س ب‪//‬ا جمعی از ی‪//‬اران‬
‫رسول هللا ص به خواستگاری من آمد‪ .‬همچنین رسول هللا ص از من برای برده‌ی‬
‫آزاد شده‌اش؛ اسامه بن زید؛ خواستگاری نمود‪ .‬قابل یادآوری است ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا‬
‫ص فرموده بود‪« :‬هرکس‪ ،‬مرا دوست دارد‪ ،‬باید اسامه را دوس‪//‬ت داش‪//‬ته باش‪//‬د»‪.‬‬
‫لذا هنگامی که رسول هللا ص با من صحبت نمود‪ ،‬گفتم‪ :‬اختیار من با شماست؛ ب‪//‬ا‬
‫هرکس که می‌خواهی‪ ،‬مرا عقد کن‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬نق‪//‬ل مک‪//‬ان کن و‬
‫نزد ام شریک برو»‪ .‬گفتنی است که ام شریک یک زن سرمایه دار انصاری ب‪//‬ود‬
‫که در راه هللا بسیار انفاق می‌نمود و مهمانان زیادی نزد او می‌آمدند‪ .‬به هر حال‪،‬‬
‫من سخن رسول هللا ص را پذیرفتم و گفتم‪ :‬نقل مکان می‌کنم‪ .‬سپس‪ ،‬پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص فرمود‪« :‬این کار را نکن؛ زیرا ام شریک زنی است که مهمانان زی‪//‬ادی دارد‬
‫و من نمی‌پسندم که مقنعه‌ات از سرت بیفتد ی‪//‬ا لباس‪//‬ت از س‪//‬اقهایت‪ ،‬کن‪//‬ار ب‪//‬رود و‬
‫مردم‪ ،‬بخشی از بدنت را ببینند که تو آن را ناگوار می‌دانی؛ نق‪//‬ل مک‪//‬ان کن و ن‪//‬زد‬
‫پسر عمویت؛ عبدلله بن عمرو بن مکتوم؛ برو»‪ -.‬قابل یاد آوری است ک‪//‬ه عبدلل‪//‬ه بن‬
‫عمرو بن مکتوم از قبیله‌ی بنی فهر قریش بود؛ یعنی همان ت‪/‬یره‌ای ک‪/‬ه فاطم‪/‬ه دخ‪/‬تر‬
‫قیس هم جزو آنان بود‪( -‬و عبدلله پسر عموی مجازی فاطمه بش‪//‬مار می‌آی‪//‬د)‪ .‬فاطم‪//‬ه‬
‫می‌گوید‪ :‬من نقل مکان کردم و نزد او رفتم‪ .‬پس هنگامی ک‪//‬ه دوران ع‪//‬ده‌ام ب‪//‬ه پای‪//‬ان‬
‫رسید‪ ،‬شنیدم که منادی رسول الله ص ندا می‌دهد که‪ :‬نماز جماعت برگزار می‌ش‪/‬ود‪.‬‬
‫پس بسوی مسجد رفتم و همراه رسول الله ص نماز خواندم‪ .‬قابل ی‪/‬ادآوری اس‪/‬ت ک‪/‬ه‬
‫من در صف زنان‪ ،‬پشت سر مردان بودم‪ .‬هنگامی که رسول الله ص نمازش را ب‪//‬ه‬
‫پایان رساند‪ ،‬در حالی که می‌خندید‪ ،‬روی منبر نشس‪//‬ت و فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس‪ ،‬س‪//‬ر‬
‫جای خودش بنشیند؛ آیا می‌دانید چرا شما را جمع نمودم»؟ صحابه عرض کردند‪:‬‬
‫هللا و پیامبرش بهتر می‌دانند‪ .‬فرمود‪« :‬من شما را به خاطر هیچ بیم و امیدی جمع‬
 ‫‪481‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫نکردم؛ لیکن من شما را جمع نمودم؛ زیرا تمیم داری که یک مرد نص‪//‬رانی ب‪//‬ود‪،‬‬
‫آمد و بیعت کرد و مسلمان شد و ماجرایی را برایم بیان کرد که ب‪//‬ا ح‪//‬دیثی ک‪//‬ه من‬
‫برای شما در مورد مسیح دجال‪ ،‬بیان کرده ب‪/‬ودم‪ ،‬تواف‪/‬ق داش‪/‬ت‪ .‬وی ب‪/‬ه من گفت‬
‫که‪ :‬همراه سی مرد از قبیله‌ی لخم و جذام سوار کشتی شده است؛ امواج دریا یک‬
‫ماه آنها را بازیچه قرار داد و به این سمت و آن سو برد و س‪//‬رانجام‪ ،‬آن‪//‬ان هنگ‪//‬ام‬
‫غروب خورشید به جزیره‌ای در دریا‪ ،‬پناه بردند و در قایق‌های کش‪//‬تی نشس‪//‬تند و‬
‫وارد جزیره شدند‪ .‬در آنجا‪ ،‬حیوانی را دیدند که موهای کلفت و بسیاری داش‪//‬ت و‬
‫عوراتش از کثرت مو‪ ،‬دیده نمی‌ش‪//‬د‪ .‬آنه‪//‬ا ب‪//‬ه او گفتن‪//‬د‪ :‬وای ب‪//‬ر ت‪//‬و؛ ت‪//‬و کیس‪//‬تی؟‬
‫جواب داد‪ :‬من جّساسه هستم‪ .‬گفتند‪ :‬جساسه چیست؟ گفت‪ :‬ای مردم! نزد این مرد‬
‫در کلیسا بروید؛ زیرا او بس‪//‬یار ش‪//‬یفته‌ی اخب‪//‬ار شماس‪//‬ت‪ .‬تمیم گفت‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه‬
‫سخن از مردی به میان آورد‪ ،‬از ترس اینکه او شیطانی باش‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه س‪//‬رعت‪ ،‬ب‪//‬راه‬
‫افتادیم تا اینکه وارد آن کلیسا شدیم‪ .‬در آنجا با بزرگ‌ترین انسانی که تاکنون دی‪//‬ده‬
‫بودیم‪ ،‬مواج‪//‬ه ش‪//‬دیم؛ دس‪/‬ت‌هایش ب‪//‬ه گ‪//‬ردنش‪ ،‬و از زانوه‪//‬ایش ت‪//‬ا ش‪//‬تالنگ‌هایش‬
‫بسیار محکم با آهن‪ ،‬بسته شده بود‪ .‬گفتیم‪ :‬وای بر تو؛ تو کیستی؟ گفت‪ :‬هم اکن‪//‬ون‬
‫که از من اطالع پیدا کردید‪ ،‬بگویید ک‪/‬ه ش‪/‬ما چ‪/‬ه کس‪/‬انی هس‪/‬تید؟ آنه‪/‬ا گفتن‪/‬د‪ :‬م‪/‬ا‬
‫گروهی از اعراب هستیم؛ سوار کشتی شدیم؛ از قضا‪ ،‬دریا طوفانی بود و ام‪//‬واج‬
‫دریا یک ماه ما را بازیچه قرار داد و به این سمت و آن سو برد؛ سرانجام‪ ،‬به این‬
‫جزیره‌ی تو پناه آوردیم‪ .‬پس در قایق‌ه‪/‬ای کوچ‪/‬ک کش‪/‬تی نشس‪/‬تیم و وارد جزی‪/‬ره‬
‫شدیم‪ .‬در اینجا‪ ،‬حیوانی که موهای بسیار کلفت و زیادی داشت‪ ،‬و از ک‪//‬ثرت م‪//‬و‪،‬‬
‫عوراتش‪ ،‬دیده نمی‌شد‪ ،‬ما را دید‪ .‬ما گفتیم‪ :‬وای برتو؛ تو کیستی؟ ج‪//‬واب داد‪ :‬من‬
‫جّساسه (جاسوس) هستم‪ .‬پرسیدیم‪ :‬جّساسه چیست؟ گفت‪ :‬ن‪//‬زد این م‪//‬رد در کلیس‪//‬ا‬
‫بروید؛ زیرا او بسیار شیفته‌ی اخبار شماست‪ .‬لذا ما به سرعت‪ ،‬نزد تو آمدیم و از‬
‫او ترسیدیم؛ زیرا فکر ک‪/‬ردیم ک‪/‬ه او ی‪/‬ک ش‪/‬یطان اس‪/‬ت‪ .‬آن م‪/‬رد گفت‪ :‬در م‪/‬ورد‬
‫نخل‌های بیسان (روستایی در شام و مرز اردن) برایم بگویید‪ .‬گفتیم‪ :‬در مورد چه‬
‫چیز بیسان می‌پرسی؟ گفت‪ :‬در مورد نخل‌هایش می‌پرس‪/‬م ک‪/‬ه آی‪/‬ا ثم‪/‬ره می‌دهن‪/‬د؟‬
‫گفتیم‪ :‬بله‪ .‬گفت‪ :‬بزودی زمانی خواهد رسید ک‪//‬ه ثم‪//‬ره نمی‌دهن‪//‬د‪ .‬در ادام‪//‬ه‪ ،‬گفت‪:‬‬
‫در مورد دریاچه‌ی طبریه برایم صحبت کنید‪ .‬پرسیدیم‪ :‬درباره‌ی چه چ‪//‬یز طبری‪//‬ه‬
‫ص‪//‬حبت ک‪//‬نیم؟ گفت‪ :‬آی‪//‬ا آب دارد؟ ج‪//‬واب دادیم‪ :‬آب زی‪//‬ادی دارد‪ .‬گفت‪ :‬ب‪//‬زودی‬
‫زمانی ف‪//‬را خواه‪//‬د رس‪//‬ید ک‪//‬ه آبش‪ ،‬خش‪//‬ک می‌ش‪//‬ود‪ .‬و در ادام‪//‬ه گفت‪ :‬درب‪//‬اره‌ی‬
‫چشمه‌ی زغر (شهری در شام) برایم صحبت کنید‪ .‬ما گفتیم‪ :‬در مورد چه چیز آن‬
‫صحبت کنیم؟ جواب داد‪ :‬آیا آن چشمه آب دارد؟ و آی‪//‬ا س‪//‬اکنان آن‪ ،‬از آب چش‪//‬مه‪،‬‬
‫کشاورزی می‌کنند؟ گفتیم‪ :‬بل‪//‬ه؛ چش‪//‬مه‪ ،‬آب زی‪//‬ادی دارد و س‪//‬اکنان آنج‪//‬ا ب‪//‬ا آبش‪،‬‬
‫کش‪//‬اورزی می‌کنن‪//‬د‪ .‬گفت‪ :‬در م‪//‬ورد پیامبر اّم ی‌ه‪//‬ا (اف‪//‬راد درس نخوان‪//‬ده) ب‪//‬رایم‬
‫صحبت کنید که چکار کرد؟ آنها گفتند‪ :‬از مکه‪ ،‬ظهور ک‪//‬رد و در ی‪//‬ثرب (مدین‪//‬ه)‬
‫سکنی گزید‪ .‬پرسید‪ :‬آیا اعراب با او جنگیدند؟ گف‪//‬تیم‪ :‬بل‪//‬ه‪ .‬پرس‪//‬ید‪ :‬ب‪//‬ا آنه‪//‬ا چک‪//‬ار‬
‫کرد؟ ما به او گفتیم که پیامبر بر اعراب اطراف خودش‪ ،‬پیروز ش‪//‬د و آنه‪//‬ا از او‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪482‬‬

‫اطاعت کردند‪ .‬آن مرد از آنه‪//‬ا پرس‪//‬ید‪ :‬این اتف‪//‬اق افت‪//‬اد؟ ج‪//‬واب دادیم‪ :‬بل‪//‬ه‪ .‬گفت‪:‬‬
‫برای آنها بهتر است که از او اطاعت کنند‪ .‬هم اکنون‪ ،‬در مورد خودم ب‪//‬رای ش‪//‬ما‬
‫صحبت کنم؛ من مسیح دّج ال هستم؛ بزودی به من اجازه‌ی ظهور می‌دهن‪//‬د؛ و من‬
‫ظهور می‌کنم و ب‪//‬ه راه می‌افتم و در چه‪//‬ل ش‪//‬ب‪ ،‬بج‪//‬ز مک‪//‬ه و طیب‪//‬ه‪ ،‬وارد همه‌ی‬
‫شهرها می‌شوم؛ ورود به این دو برایم حرام شده است‪ .‬هرگ‪//‬اه بخ‪//‬واهم وارد یکی‬
‫از آنها شوم‪ ،‬فرشته‌ای با شمشیری برهنه در برابر من‪ ،‬ظاهر می‌ش‪//‬ود و م‪//‬را از‬
‫ورود به آن‪ ،‬جلوگیری می‌کند‪ .‬و بر هر دروازه و راه آنها فرشتگانی وجود دارند‬
‫که از آنها حراست می‌کنند»‪ .‬فاطمه دختر قیس ادامه داد و گفت‪« :‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬رس‪//‬ول‬
‫هللا ص با عصایش روی منبر زد و فرمود‪« :‬این‪ ،‬طیب‪//‬ه اس‪//‬ت؛ این‪ ،‬طیب‪//‬ه اس‪//‬ت؛‬
‫این‪ ،‬طیبه است؛ ‪ -‬یعنی مدینه‪ -‬آیا من این امور را برای ش‪//‬ما بیان ک‪//‬رده ب‪//‬ودم»؟‬
‫مردم گفتند‪ :‬بلی‪ .‬رسول هللا ص ادامه داد و فرمود‪« :‬از آنجایی که سخنان تمیم ب‪//‬ا‬
‫آنچه که من در مورد مکه و مدینه برای شما بیان کرده بودم‪ ،‬یکسان ب‪//‬ود‪ ،‬م‪//‬ورد‬
‫پسند من واقع گردید؛ آگاه باشید که دجال در دریای نزدیک شام یا دریای نزدی‪//‬ک‬
‫یمن است؛ نه‪ ،‬بلکه از جانب مشرق‪ ،‬ظهور خواهد کرد؛ از جانب مشرق‪ ،‬ظهور‬
‫خواهد کرد؛ از جانب مش‪/‬رق ظه‪/‬ور خواه‪/‬د ک‪/‬رد»‪ .‬و ب‪/‬ا دس‪/‬ت مب‪/‬ارکش بس‪/‬وی‬
‫مشرق‪ ،‬اشاره نمود‪ .‬فاطمه دختر قیس گفت‪ :‬این حدیث را از رسول هللا ص حف‪//‬ظ‬
‫نمودم‪.‬‬
‫َط‬ ‫َّال‬ ‫َل‬ ‫َل‬
‫‪2055‬ـ َعن َنِس ْبِن َم اِلٍك س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ْ « :‬يَس ِم ْن َب ٍد ِإ َس َي ُؤ ُه‬ ‫َأ‬
‫الَّد َّجاُل‪ِ ،‬إَّال َم َّك َة َو اْلَم ِد يَنَة‪َ ،‬و َلْيَس َنْقٌب ِم ْن َأْنَقاِبَه ا ِإَّال َع َلْي ِه اْلَم َالِئَك ُة َص اِّفيَن َتْح ُرُس َها‪،‬‬
‫َفَيْنِزُل ِبالَّس َبَخ ِة‪َ ،‬فَتْر ُج ُف اْلَم ِد يَنُة َثَالَث َرَج َفاٍت‪َ ،‬يْخ ُرُج ِإَلْيِه ِم ْنَها ُك ُّل َك اِفٍر َوُم َناِفٍق»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2943‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از انس بن مال‪//‬ک س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هیچ‬
‫شهری در دنیا وجود ندارد که دجال وارد آن نشود مگر مکه و مدین‪//‬ه؛ فرش‪//‬تگان‬
‫بر تمام راه‌های ورودی مکه و مدین‪/‬ه ص‪//‬ف بس‪/‬ته‪ ،‬آنه‪/‬ا را حراس‪/‬ت می‌کنن‪/‬د؛ در‬
‫نتیجه‪ ،‬دجال در سبخه (شوره زاری اطراف مدینه) م‪//‬نزل می‌گ‪//‬یرد؛ آنگ‪//‬اه مدین‪//‬ه‬
‫سه ب‪//‬ار ب‪//‬ه ل‪//‬رزه درخواه‪//‬د آم‪//‬د و همه‌ی کف‪/‬ار و منافق‪/‬ان از مدین‪//‬ه بس‪//‬وی دج‪//‬ال‬
‫می‌روند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)49‬هفتاد هزار نفر از یهودیان اصفهان از دجال پیروی می‌کنند‬
‫‪2056‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬يْتَب ُع ال‪َّ/‬د َّجاَل ‪ِ ،‬م ْن َيُه وِد‬
‫َأْص َبَهاَن ‪َ ،‬س ْبُعوَن َأْلًفا‪َ ،‬ع َلْيِهُم الَّطَياِلَس ُة»‪( .‬م‪)2944/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هفتاد هزار نف‪//‬ر از‬
‫یهودیان اصفهان که طیلسان (ردایی که بر شانه می‌اندازند) به تن دارند‪ ،‬از دجال‬
‫پیروی می‌کنند»‪.‬‬
 ‫‪483‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫باب (‪ :)50‬در مـورد فـرار مـردم از تـرس دجـال بـه کوه‌هـا و کم بـودن جمعیت اعـراب در آن‬
‫زمان‬
‫‪2057‬ـ َعن ُأُّم َشِريٍك ب‪َ :‬أَّنَها َس ِمَعِت الَّنِبَّي ص َيُق وُل‪َ« :‬لَيِف َّر َّن الَّن اُس ِم َن ال‪َّ/‬دَّجاِل ِفي‬
‫اْلِج َباِل »‪َ ،‬قاَلْت ُأُّم َشِريٍك ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه‪َ ،‬فَأْيَن اْلَعَر ُب َيْو َم ِئٍذ؟ َقاَل ‪ُ« :‬هْم َقِليٌل»‪( .‬م‪)2045/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ام شریک ل می‌گوید‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص می‌فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬ردم از‬
‫ترس دجال به سوی کوه‌ها فرار می‌کنند»‪ .‬من گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! در آن زم‪//‬ان‪،‬‬
‫اعراب کجا خواهند بود؟ فرمود‪« :‬تعداد آنها کم است»‪.‬‬
‫باب (‪:)51‬‬
‫‪2058‬ـ َع ْن ُح َم ْيِد ْبِن ِهَالٍل ‪َ ،‬ع ْن َر ْهٍط ‪ِ ،‬م ْنُهْم َأُبو الَّدْهَم اِء َو َأُب و َقَت اَد َة س َق اُلوا‪ُ :‬كَّن ا‬
‫َنُم ُّر َع َلى ِهَش اِم ْبِن َعاِم ٍر‪َ ،‬نْأِتى ِعْم َر اَن ْبَن ُح َص ْيٍن ‪َ ،‬فَق اَل َذ اَت َي ْو ٍم ‪ِ :‬إَّنُك ْم َلُتَج اِو ُز وِني‬
‫ِإَلى ِر َج اٍل َم ا َك اُنوا ِبَأْح َض َر ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص ِم ِّنى‪َ ،‬و َال َأْع َلَم ِبَحِد يِثِه ِم ِّني‪َ ،‬سِم ْع ُت َر ُسوَل‬
‫ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬م ا َبْيَن َخ ْلِق آَد َم ِإَلى ِقَياِم الَّس اَع ِة َخ ْلٌق َأْك َبُر ِم َن الَّد َّجاِل »‪( .‬م‪)2946/‬‬
‫ترجمه‪ُ :‬حمید بن هالل می‌گوید‪ :‬گروهی که ابو دهما و اب‪//‬و قت‪//‬اده س ن‪//‬یز ج‪//‬زو‬
‫آنان بودند‪ ،‬گفتند‪ :‬ما از کنار هشام بن عامر می‌گذشتیم و ن‪//‬زد عم‪//‬ران بن ُحص‪//‬ین‬
‫س می‌رف‪//‬تیم‪ .‬روزی‪ ،‬هش‪//‬ام گفت‪ :‬ش‪//‬ما از کن‪//‬ار من عب‪//‬ور می‌کنید و ن‪//‬زد کس‪//‬انی‬
‫می‌روید که بیشتر از من در محضر رسول الله ص نبوده‌ان‪//‬د و به‪//‬تر از من اح‪//‬ادیث‬
‫پیامبر اکرم ص را نمی‌دانن‪/‬د؛ ش‪/‬نیدم ک‪/‬ه رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص می‌فرم‪/‬ود‪« :‬در میان ح‪/‬د‬
‫فاصل خلقت آدم تا برپایی قیامت‪ ،‬مخلوقاتی وج‪/‬ود دارد ک‪/‬ه فتنه‌ه‪/‬ای آنه‪/‬ا از فتنه‌ی‬
‫دجال‪ ،‬بیشتر و بزرگتر است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)52‬نزول عیسی بن مریم ÷ و شکستن صلیب و کشتن خنزیر‬
‫‪2059‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َأَّنُه َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬وِهَّللا َلَيْن ِز َلَّن اْبُن َم ْر َيَم‬
‫َح َك ًم ا َعاِد ًال‪َ ،‬فَلَيْك ِس َر َّن الَّص ِليَب ‪َ ،‬و َلَيْقُتَلَّن اْلِخ ْنِز يَر ‪َ ،‬و َلَيَضَع َّن اْلِج ْز َيَة‪َ ،‬و َلُتْت َر َكَّن اْلِقَالُص‬
‫َفَال ُيْس َع ى َع َلْيَها‪َ ،‬و َلَتْذ َهَبَّن الَّش ْح َناُء َو الَّتَباُغ ُض َو الَّتَح اُسُد‪َ ،‬و َلَيْدُع َو َّن ِإَلى اْلَم اِل َفَال َيْقَبُل ُه‬
‫َأَح ٌد »‪( .‬م‪)155/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬سوگند به هللا‪،‬‬
‫بزودی عیسی بن مریم نزول خواهد کرد؛ او حاکم ع‪//‬ادلی خواه‪//‬د ب‪//‬ود‪ ،‬خ‪//‬وک را‬
‫از بین خواهد برد و صلیب را خواهد شکست و ب‪//‬ر کف‪//‬ار‪ ،‬مالیات وض‪//‬ع خواه‪//‬د‬
‫نمود‪ .‬و شما ماده شتران جوان را رها می‌نمایید و رغب‪//‬تی ب‪//‬رای نگ‪//‬ه داری آنه‪//‬ا‬
‫ندارید‪ .‬و عداوت‪ ،‬بغض و حسادت از بین خواهد رفت‪ .‬او شما را ب‪//‬رای پ‪//‬ذیرفتن‬
‫مال فرامی‌خواند؛ اما (بدلیل کثرت مال) کسی حاض‪//‬ر ب‪//‬ه پ‪//‬ذیرفتن م‪//‬ال‪ ،‬نخواه‪//‬د‬
‫شد»‪.‬‬
‫ُك‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬
‫‪2060‬ـ َع ْن ِبي ُهَر ْي َر َة س َّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪َ« :‬كْي َف ْنُتْم ِإَذ ا َن َز َل ِفي ُم اْبُن‬ ‫َأ‬
‫َم ْر َيَم َفَأَّم ُك ْم ِم ْنُك ْم »؟ َفُقْلُت ِال ْبِن َأِبي ِذ ْئٍب ‪ِ :‬إَّن اَألْو َزاِعَّى َح َّد َثَنا َع ِن الُّز ْه ِرِّى ‪َ ،‬ع ْن َن اِفٍع‪،‬‬
‫َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة «َو ِإَم اُم ُك ْم ِم ْنُك ْم » َق اَل اْبُن َأِبي ِذ ْئٍب‪َ ،‬ت ْد ِرى َم ا َأَّم ُك ْم ِم ْنُك ْم ؟ ُقْلُت ‪:‬‬
‫ُتْخ ِبُر ِنى‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَّم ُك ْم ِبِكَتاِب َر ِّبُك ْم َتَباَر َك َو َتَع اَلى َو ُس َّنِة َنِبِّيُك ْم ص‪( .‬م‪)155/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪484‬‬

‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬زم‪/‬انی ک‪/‬ه عیس‪/‬ی بن‬
‫مریم در میان شما فرود آید و شما را بر اساس قوانین خودتان‪ ،‬امامت کن‪//‬د‪ ،‬ح‪//‬ال‬
‫شما چگونه خواهد بود»؟‬
‫ولید بن مس‪///‬لم (راوی از ابن ابی ذئب) می‌گوی‪///‬د‪ :‬من ب‪///‬ه ابن ابی ذئب گفتم‪:‬‬
‫اوزاعی از زهری از نافع از ابو هریره برای ما روایت نمود که پیامبر اکرم ص‬
‫فرمود‪« :‬و امام نماز شما از شما خواهد بود»‪ .‬ابن ابی ذئب گفت‪ :‬آی‪//‬ا می‌دانی ک‪//‬ه‬
‫«شما را بر اساس قوانین خودتان امامت می‌کند» یعنی چه؟ گفتم‪ :‬شما معنایش را‬
‫برایم بگویید‪ .‬گفت‪ :‬یعنی براساس کتاب پروردگارتان و سنت پیامبرت‪//‬ان‪ ،‬ش‪//‬ما را‬
‫رهبری می‌نماید‪.‬‬
‫‪2061‬ـ َعن َج اِبَر ْبَن َع ْبِد ِهَّللا س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت الَّنِبَّي ص َيُقوُل‪َ« :‬ال َتَز اُل َطاِئَف ٌة ِم ْن‬
‫ُأَّمِتي ُيَقاِتُلوَن َع َلى اْلَح ِّق َظاِهِر يَن ِإَلى َي ْو ِم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَيْن ِزُل ِع يَس ى اْبُن َم ْر َيَم ص‬
‫َفَيُقوُل َأِم يُر ُهْم ‪َ ،‬تَع اَل َص ِّل َلَنا‪َ ،‬فَيُقوُل‪َ :‬ال‪ِ ،‬إَّن َبْع َض ُك ْم َع َلى َبْع ٍض ُأَم َر اُء ‪َ ،‬تْك ِرَم َة ِهَّللا َه ِذِه‬
‫اُألَّم َة»‪( .‬م‪)156/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ج‪//‬ابر بن عب‪//‬د هللا ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص می‌فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫«همچنان گروهی از امت من به خاطر حق می‌جنگند و ت‪//‬ا روز قیامت‪ ،‬غ‪//‬الب و‬
‫پیروز (یا شناخته شده) خواهند بود‪ .‬آنگاه‪ ،‬عیسی بن مریم ÷ نزول می‌کند و امیر‬
‫آنان به او می‌گوید‪ :‬بیا نماز را برای ما امامت کن‪ .‬عیسی ÷ ب‪//‬ه خ‪//‬اطر اح‪//‬ترامی‬
‫که هللا متعال به این امت‪ ،‬عنایت فرموده است‪ ،‬می‌گوید‪ :‬نه‪ ،‬بعضی از ش‪//‬ما ام‪//‬یر‬
‫بعضی دیگر است»‪( .‬یکی از شما امامت نماز را به عهده بگیرد)‪.‬‬
‫باب (‪ :)53‬بعثت من و قیامت به یکدیگر نزدیک‌اند‬
‫‪2062‬ـ َعن َس هِل بِن َس عٍد ل َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت الَّنِبَّي ص ُيِش يُر ِبِإْص َبِعِه اَّلِتي َتِلى اِإل ْبَه اَم‬
‫َو اْلُو ْس َطى‪َ ،‬و ُهَو َيُقوُل‪ُ« :‬بِع ْثُت َأَنا َو الَّس اَع ُة َهَك َذ ا»‪( .‬م‪)2950/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سهل بن سعد ل می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص با دو انگشت سبابه و‬
‫وس‪//‬طی‪ ،‬اش‪//‬اره نم‪//‬ود و فرم‪//‬ود‪« :‬بعثت من و قیامت‪ ،‬اینگون‪//‬ه ب‪//‬ه یک‪//‬دیگر‪،‬‬
‫نزدیک‌اند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)54‬در مورد نزدیک بودن قیامت‬
‫‪2063‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َأَّن َر ُج ًال َس َأَل الَّنِبَّي ص َقاَل ‪َ :‬م َتى َتُقوُم الَّس اَع ُة؟ َق اَل‬
‫َفَس َكَت َر ُس وُل ِهَّللا ص ُهَنْيَه ًة‪ُ ،‬ثَّم َنَظ َر ِإَلى ُغ َالٍم َبْيَن َيَد ْي ِه ِم ْن َأْز ِد َش ُنوَء َة َفَق اَل ‪ِ« :‬إْن‬
‫ُع ِّمَر َهَذ ا‪َ ،‬لْم ُيْد ِرْك ُه اْلَهَر ُم َح َّتى َتُق وَم الَّس اَع ُة» َق اَل ‪َ :‬ق اَل َأَنٌس ‪َ :‬ذ اَك اْلُغ َالُم ِم ْن َأْت َر اِبى‬
‫َيْو َم ِئٍذ ‪( .‬م‪)2953/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬مردی از نبی اک‪//‬رم ص پرس‪//‬ید‪ :‬قیامت کی‬
‫برپا می‌شود؟ رسول هللا ص اندکی سکوت نمود؛ سپس به نوجوان روب‪//‬رویش ک‪//‬ه‬
‫از قبیله‌ی ازد شنوءه بود‪ ،‬نگاه ک‪/‬رد و فرم‪/‬ود‪« :‬اگ‪/‬ر این زن‪/‬ده بمان‪/‬د‪ ،‬هن‪/‬وز پ‪/‬یر‬
 ‫‪485‬‬ ‫‪ -67‬کتاب فتنه‌ها‬

‫نشده است که قیامت برپا می‌گردد»‪ .‬انس ص می‌گوید‪ :‬در آن زم‪//‬ان‪ ،‬آن نوج‪//‬وان‬
‫از هم سن و ساالن من بود‪.‬‬
‫(اشاره به نزدیک بودن موت افراد است؛ چرا که انس‪/‬ان بع‪/‬د از م‪/‬رگ بس‪/‬وی‬
‫آخرت می‌رود؛ چنانکه در روایتی آمده است که‪« :‬هنوز پیر نشده است ک‪//‬ه کس‪//‬ی‬
‫از ش‪/‬ما زن‪/‬ده نمی‌مان‪/‬د»‪ .‬ی‪/‬ا اینک‪/‬ه مبالغ‪/‬ه در نزدی‪/‬ک ب‪/‬ودن قیامت اس‪/‬ت‪ .‬ب‪/‬رای‬
‫توضیح بیشتر به فتح الباری حدیث شماره‌ی (‪ )5701‬مراجعه نمایید)‪.‬‬
‫‪2064‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪َ :‬ك اَن اَألْع َر اُب ِإَذ ا َق ِدُم وا َع َلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َس وُه‬
‫ُل‬‫َأ‬
‫َع ِن الَّس اَع ِة‪َ :‬م َتى الَّس اَع ُة؟ َفَنَظَر ِإَلى َأْح َد ِث ِإْنَس اٍن ِم ْنُهْم َفَقاَل ‪ِ« :‬إْن َيِع ْش َهَذ ا‪َ ،‬لْم ُيْد ِرْك ُه‬
‫اْلَهَر ُم ‪َ ،‬قاَم ْت َع َلْيُك ْم َس اَع ُتُك ْم »‪( .‬م‪)2952/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه بادی‪//‬ه نش‪//‬ینان ن‪//‬زد رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫می‌آمدن‪//‬د‪ ،‬از پیامبر اک‪//‬رم ص می‌پرس‪//‬یدند‪ :‬قیامت کی برپ‪//‬ا می‌ش‪//‬ود؟ ب‪//‬اری‪،‬‬
‫رسول الله ص به یکی از کم سن و سال‌ترین آن‪//‬ان نگ‪//‬اه ک‪//‬رد و فرم‪//‬ود‪« :‬اگ‪//‬ر‬
‫این‪ ،‬زن‪//‬ده بمان‪//‬د‪ ،‬قب‪//‬ل از اینک‪//‬ه پ‪//‬یر ش‪//‬ود‪ ،‬قیامت ش‪//‬ما برپ‪//‬ا می‌ش‪//‬ود»‪( .‬ش‪//‬ما‬
‫می‌میرید و حساب و کتاب‪ ،‬آغاز می‌شود)‪.‬‬
‫باب (‪ :)55‬شخص‪ ،‬مشغول دوشیدن یک حیوان شیر ِد ه است؛ امــا قبــل از اینکــه شــیر را بــه‬
‫دهانش ببرد‪ ،‬قیامت برپا می‌گردد‬
‫‪2065‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س ـ َيْبُلُغ ِبِه الَّنِبَّي ص َقاَل ‪َ« :‬تُق وُم الَّس اَع ُة َو الَّرُج ُل َيْح ُلُب‬
‫الِّلْقَح َة‪َ ،‬فَم ا َيِص ُل اِإل َناُء ِإَلى ِفيِه َح َّتى َتُق وَم ‪َ ،‬و ال‪َّ//‬رُج َالِن َيَتَباَيَع اِن الَّث ْو َب ‪َ ،‬فَم ا َيَتَباَيَع اِن ِه‬
‫َح َّتى َتُقوَم ‪َ ،‬و الَّرُجُل َيِلُط ِفي َح ْو ِض ِه‪َ ،‬فَم ا َيْص ُد ُر َح َّتى َتُقوَم »‪( .‬م‪)2954/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابو هریره س روایت است ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ش‪//‬خص‪،‬‬
‫مشغول دوشیدن یک حیوان شیرِد ه است؛ اما قبل از اینکه ظرف را به ده‪//‬انش‬
‫ببرد‪ ،‬قیامت برپ‪//‬ا می‌ش‪//‬ود‪ .‬همچ‪//‬نین دو نف‪//‬ر‪ ،‬مش‪//‬غول خری‪//‬د و ف‪//‬روش پارچ‪//‬ه‬
‫هستند؛ اما قبل از اینکه معامله‌ی آنها کامل شود‪ ،‬قیامت برپا می‌گردد‪ .‬ش‪//‬خص‬
‫دیگری مشغول تعمیر و اصالح حوضش می‌باشد؛ اما قبل از اینک‪//‬ه ک‪//‬ارش را‬
‫به پایان برساند‪ ،‬قیامت برپا می‌گردد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)56‬فاصله‌ی میان دو صور‪ ،‬چهل اســت؛ و تمــام اعضــای بــدن انســان‪ ،‬از بین می‌رود‬
‫مگر استخوان بیخ ُدمش‬
‫‪2066‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ا َبْيَن الَّنْفَخَتْيِن َأْر َبُع وَن »‬
‫َقاُلوا‪َ :‬يا َأَبا ُهَر ْيَر َة َأْر َبُعوَن َيْو ًم ا؟ َقاَل ‪َ :‬أَبْيُت ‪َ ،‬قاُلوا‪َ :‬أْر َبُعوَن َش ْهًرا؟ َق اَل ‪َ :‬أَبْيُت ‪َ ،‬ق اُلوا‪:‬‬
‫َأْر َبُعوَن َس َنًة؟ َقاَل ‪َ :‬أَبْيُت «ُثَّم ُيْنِزُل ُهَّللا ِم َن الَّس َم اِء َم اًء َفَيْنُبُت وَن َك َم ا َيْنُبُت اْلَبْق ُل» َق اَل ‪:‬‬
‫«َو َلْيَس ِم َن اِإل ْنَس اِن َش ْى ٌء ِإَّال َيْبَلى‪ِ ،‬إَّال َع ْظًم ا َو اِح ًدا َو ُه َو َع ْج ُب ال‪َّ/‬ذ َنِب‪َ ،‬وِم ْن ُه ُي َر َّك ُب‬
‫اْلَخ ْلُق َيْو َم اْلِقَياَم ِة»‪( .‬م‪)2955/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوهریره س روایت است که رسول هللا ص فرمود‪« :‬فاصله‌ی میان‬
‫دو صور‪ ،‬چهل است»‪ .‬مردم گفتند‪ :‬ای ابوهریره! چهل روز است؟ گفت‪ :‬در این‬
‫م‪//‬ورد‪ ،‬مطمئن نیس‪//‬تم‪ .‬پرس‪//‬یدند‪ :‬چه‪//‬ل س‪//‬ال اس‪//‬ت؟ گفت‪ :‬در این م‪//‬ورد‪ ،‬مطمئن‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪486‬‬

‫نیستم‪ .‬پرسیدند‪ :‬چهل ماه است؟ باز هم گفت‪ :‬در این مورد‪ ،‬مطمئن نیس‪//‬تم‪( .‬و در‬
‫پایان گفت‪« ):‬سپس هللا متعال آبی از آسمان نازل می‌نمای‪//‬د؛ آنگ‪//‬اه انس‪//‬ان‌ها مانن‪//‬د‬
‫روییدن گیاه‪//‬ان می‌روین‪//‬د؛ و تم‪//‬ام اعض‪//‬ای ب‪//‬دن انس‪//‬ان‪ ،‬از بین می‌رود مگ‪//‬ر‬
‫استخوان بیخ ُدمش که روز قیامت‪ ،‬آفرینش‪ ،‬از آن شروع می‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)57‬زنان‪ ،‬زیانبارترین فتنه برای مردان هستند‬
‫‪2067‬ـ َع ْن ُأَس اَم َة ْبِن َزْيِد ْبِن َح اِر َثَة َو َس ِع يِد ْبِن َزْي ِد ْبِن َع ْم ِرو ْبِن ُنَفْي ٍل ش َأَّنُهَم ا‬
‫َح َّد َثا َع ْن َر ُسوِل ِهَّللا ص َأَّنُه َقاَل ‪َ« :‬م ا َتَر ْكُت َبْع ِد ى ِفي الَّناِس‪ِ ،‬فْتَنًة َأَض َّر َع َلى الِّر َج اِل‬
‫ِم َن الِّنَس اِء »‪( .‬م‪)2741/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اس‪//‬امه بن زی‪//‬د بن حارث‪//‬ه و س‪//‬عید بن عم‪//‬رو بن نفیل ش می‌گوین‪//‬د‪:‬‬
‫رسول الله ص فرمود‪« :‬بعد از خودم‪ ،‬هیچ فتنه‌ای در میان م‪//‬ردم ب‪//‬رای م‪//‬ردان‪،‬‬
‫زیانبارتر از فتنه‌ی زنان‪ ،‬بجای نگذاشتم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)58‬برحذر داشتن از فتنه‌ی زنان‬
‫‪2068‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّى س‪َ ،‬ع ِن الَّنِبِّى ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن ال‪ُّ/‬د ْنَيا ُح ْل َو ٌة َخ ِض َر ٌة‪،‬‬
‫َو ِإَّن َهَّللا ُم ْسَتْخ ِلُفُك ْم ِفيَها‪َ ،‬فَيْنُظُر َكْيَف َتْع َم ُلوَن ‪َ ،‬فاَّتُقوا الُّد ْنَيا َو اَّتُقوا الِّنَس اَء ‪َ ،‬ف ِإَّن َأَّوَل ِفْتَن ِة‬
‫َبِني ِإْس َر اِئيَل َكاَنْت ِفي الِّنَس اِء »‪( .‬م‪)2742/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از ابوسعید خدری س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬دنیا‪،‬‬
‫شیرین و سبز و خرم است و هللا متعال شما را در آن‪ ،‬جانشین و وارث خود قرار‬
‫داده است و به رفتارتان نگ‪/‬اه می‌کن‪/‬د ک‪/‬ه چگون‪/‬ه اس‪/‬ت و چگون‪/‬ه عم‪/‬ل می‌کنید؛‬
‫بنابراین از (فتنه‌ی) دنیا و (فتنه‌ی) زنان پرهیز نمایید؛ چرا که بنی اسرائیل برای‬
‫نخستین بار‪ ،‬توسط زنان‪ ،‬دچار فتنه شدند»‪.‬‬
 ‫‪68‬ـ کتاب زهد و رقائق‬

‫باب (‪‌:)1‬بار الها! آل محمد را به اندازهی سد َر َم ق‪ ،‬روزی بده‬

‫‪2069‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬الَّلُهَّم اْج َع ْل ِرْز َق آِل ُمَحَّم ٍد‬
‫ُقوًتا»‪( .‬م‪)1055/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س میگوید‪ :‬رسو ل هللا ص فرمود‪« :‬بار الها! آل محمد را به‬
‫اندازه‌ی سد َر َم ق‪ ،‬روزی بده»‌‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬زندگی دشوار رسول هللا ص و خانواده‌اش‬
‫ُأ‬
‫‪2070‬ـ َع ْن ُعْر َو َة َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ :‬أَّنَه ا َك اَنْت َتُق وُل‪َ :‬وِهَّللا ـ َي ا اْبَن ْخ ِتي ـ ِإْن ُكَّن ا‬
‫َلَنْنُظ ُر ِإَلى اْلِهَالِل ُثَّم اْلِهَالِل ُثَّم اْلِهَالِل ‪َ ،‬ثَالَث َة َأِهَّل ٍة ِفي َش ْهَر ْيِن ‪َ ،‬و َم ا ُأوِق َد ِفي َأْبَي اِت‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص َناٌر‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬يا َخاَلُة َفَم ا َك اَن ُيَع ِّيُشُك ْم ؟ َقاَلت‪ :‬اَألْس َو َداِن الَّتْم ُر َو اْلَم اُء ‪،‬‬
‫ِإَّال َأَّنُه َقْد َك اَن ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص ِج يَر اٌن ِم َن اَألْنَص اِر ‪َ ،‬و َكاَنْت َلُهْم َم َناِئُح‪َ ،‬فَك اُنوا ُيْر ِس ُلوَن‬
‫ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص ِم ْن َأْلَباِنَها َفَيْس ِقيَناُه‪( .‬م‪)2972/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از عایشه ل روایت است که به عروه گفت‪ :‬ای خ‪//‬واهرزاده ام! گ‪//‬اهی‪،‬‬
‫سه هالل م‪//‬اه ن‪//‬و را در م‪//‬دت دو م‪//‬اه (شص‪//‬ت روز) مش‪//‬اهده می‌ک‪//‬ردیم؛ ولی در‬
‫خان‪///////////////////////////////////////////////////////‬هه‪///////////////////////////////////////////////////////‬ای‬
‫رسول هللا ص آتشی (برای پخت وپز) افروخته نمیشد‪ .‬عروه پرس‪//‬ید‪ :‬خال‪//‬ه ج‪//‬ان!‬
‫در آنصورت‪ ،‬شما چگونه زنده میماندید؟ فرمود‪ :‬فقط بر دو چیز سیاه یعنی خرما‬
‫و آب‪ ،‬قن‪//‬اعت میک‪//‬ردیم‪ .‬البت‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص همس‪//‬ایگانی از انص‪//‬ار داش‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫دارای ش‪//‬تر و گوس‪//‬فند بودن‪//‬د و آن‪//‬ان ب‪//‬رای پیامبر اک‪//‬رم ص ش‪//‬یر میفرس‪//‬تادند و‬
‫رسول هللا ص از آن شیرها به ما میداد که بنوشیم‪.‬‬
‫‪2071‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َز ْو ِج الَّنِبِّي ص َقاَلْت ‪َ :‬لَقْد َم اَت َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َم ا َش ِبَع ِم ْن‬
‫ُخ ْبٍز َو َزْيٍت‪ِ ،‬في َيْو ٍم َو اِح ٍد ‪َ ،‬م َّرَتْيِن ‪( .‬م‪)2974/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ب همس‪/‬ر گ‪/‬رامی ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص میگوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص ف‪/‬وت‬
‫نمود در حالی که از نان و روغن در یک روز‪ ،‬دو بار‪ ،‬سیر نخورد‪.‬‬
‫‪ 2072‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َق اَلْت ‪َ :‬م ا َش ِبَع آُل ُمَحَّم ٍد ص َي ْو َم ْيِن ِم ْن ُخ ْب ِز ُب ٍّر ‪ِ ،‬إَّال‬
‫َو َأَح ُدُهَم ا َتْم ٌر‪( .‬م‪)2970/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ب میگوید‪ :‬خانوادهی رسول هللا ص دو روز از نان گندم‪ ،‬س‪//‬یر‬
‫نخوردند؛ بلکه حتما یک روز را خرما میخوردند‪.‬‬
‫‪2073‬ـ َعن ابي َح اِز ٍم َقاَل ‪َ :‬ر َأْيُت َأَبا ُهَر ْيَر َة س ُيِش يُر ِبِإْص َبِعِه ِمَر اًرا َيُق وُل‪َ :‬و اَّل ِذ ي‬
‫َنْفُس َأِبي ُهَر ْيَر َة ِبَيِدِه َم ا َش ِبَع َنِبُّي ِهَّللا ص َو َأْهُلُه َثَالَثَة َأَّياٍم ِتَباًع ا ِم ْن ُخ ْب ِز ِح ْنَط ٍة‪َ ،‬ح َّتى‬
‫َفاَر َق الُّد ْنَيا‪( .‬م‪)2976/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو حازم س می‌گوید‪ :‬ابو هریره س را دی‪//‬دم ک‪//‬ه چن‪//‬د ب‪//‬ار ب‪//‬ا انگش‪//‬تش‬
‫اشاره مینمود و می گفت‪ :‬سوگند به ذاتی که جان ابوهریره در دست اوست‪ ،‬رسول‬
‫هللا ص و خانواده اش س‪//‬ه روز پی در پی از ن‪//‬ان گن‪//‬دم‪ ،‬س‪//‬یر نخوردن‪//‬د ت‪//‬ا اینک‪//‬ه‬
‫پیامبر اکرم ص دنیا را وداع گفت‪.‬‬
‫ُذ‬ ‫ُل‬ ‫ُك‬‫ْأ‬
‫ْى ٍء َي ُه و‬ ‫َش‬ ‫ْن‬ ‫‪2074‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪ُ :‬تُو ِّفَى َر ُسوُل ِهَّللا ص َو َم ا ِفي َر ى ِم‬
‫ِّف‬
‫َك ِبٍد ‪ِ ،‬إَّال َش ْطُر َش ِع يٍر ِفي َر ٍّف ِلي‪َ ،‬فَأَك ْلُت ِم ْنُه َح َّتى َطاَل َع َلَّى ‪َ ،‬فِكْلُتُه َفَفِنَى ‪( .‬م‪)2973/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل میگوید‪ :‬رسول هللا ص در حالی وف‪//‬ات نم‪//‬ود ک‪//‬ه در قفس‪//‬ه ی‬
‫خانهی من چیزی وجود نداشت که موجود زنده آن را بخورد مگر مقداری جو که‬
‫در یک قفسهام وجود داشت؛ از همان جو برای مدت طوالنی خ‪/‬وردم و س‪/‬رانجام‬
‫آنها را کیل نمودم؛ پس تمام شدند‪.‬‬

‫باب (‪ :)3‬نبی اکرم ص خرمای نامرغوبی هم نمی‌یافت که تا سیر بخورد‬

‫‪2075‬ـ َع ْن ِس َم اِك ْبِن َح ْر ٍب َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت الُّنْع َم اَن ل َيْخ ُطُب َق اَل ‪َ :‬ذ َك َر ُع َم ُر َم ا‬
‫َأَص اَب الَّناُس ِم َن الُّد ْنَيا َفَقاَل ‪َ :‬لَقْد َر َأْيُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيَظُّل اْلَيْو َم َيْلَت ِوى‪َ ،‬م ا َيِج ُد َد َقًال‬
‫َيْم ُأل ِبِه َبْطَنُه‪( .‬م‪)2978/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سماک بن حرب می‌گوید‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه نعم‪//‬ان ل در س‪//‬خنرانیاش میگفت‪:‬‬
‫عمر بن خطاب س از رفاه دنیوی مردم سخن به میان آورد و گفت‪ :‬من رسول هللا‬
‫ص را مشاهده نم‪//‬ودم ک‪//‬ه در ط‪//‬ول روز از گرس‪//‬نگی ب‪//‬ه خ‪//‬ود می‌پیچید و ح‪//‬تی‬
‫خرمای نامرغوبی هم نمی‌یافت که تا سیر بخورد‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬فقرای مهاجرین در رفتن به بهشت از ثروتمندان‌شان سبقت میگیرند‬
‫‪2076‬ـ َعن ابي َع ْبِد الَّرْح َمِن اْلُح ُبِلَّى َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َع ْبَد ِهَّللا ْبَن َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ل ـ‬
‫َو َس َأَلُه َر ُجٌل ـ َفَقاَل ‪َ :‬أَلْسَنا ِم ْن ُفَقَر اِء اْلُمَهاِج ِر يَن ؟ َفَقاَل َلُه َع ْبُد ِهَّللا‪َ :‬أَلَك اْمَر َأٌة َتْأِوي ِإَلْيَها؟‬
‫َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬أَلَك َم ْس َكٌن َتْس ُكُنُه؟ َق اَل ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأْنَت ِم َن اَألْغ ِنَي اِء ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف ِإَّن ِلي‬
‫َخاِدًم ا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأْنَت ِم َن اْلُم ُلوِك ‪َ ،‬قاَل َأُبو َع ْبِد ال‪َّ//‬رْح َمِن ‪َ :‬و َج اَء َثَالَث ُة َنَف ٍر ِإَلى َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن‬
‫َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ـ َو َأَنا ِع ْنَد ُه ـ َفَقاُلوا‪َ :‬يا َأَبا ُم َحَّمٍد ِإَّنا‪َ ،‬و ِهَّللا َم ا َنْقِد ُر َع َلى َش ْى ٍء ‪َ ،‬ال َنَفَقٍة‪،‬‬
‫َو َال َد اَّبٍة‪َ ،‬و َال َم َتاٍع‪َ ،‬فَقاَل َلُهْم ‪َ :‬م ا ِش ْئُتْم ‪ِ ،‬إْن ِش ْئُتْم َرَج ْع ُتْم ِإَلْيَنا َفَأْع َطْيَناُك ْم َم ا َيَّس َر ُهَّللا َلُك ْم ‪،‬‬
‫َو ِإْن ِش ْئُتْم َذ َكْر َنا َأْمَر ُك ْم ِللُّس ْلَطاِن ‪َ ،‬وِإْن ِش ْئُتْم َصَبْر ُتْم ‪َ ،‬فِإِّنى َسِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪:‬‬
‫«ِإَّن ُفَقَر اَء اْلُمَهاِج ِر يَن َيْس ِبُقوَن اَألْغ ِنَياَء ‪َ ،‬يْو َم اْلِقَياَم ِة‪ِ ،‬إَلى اْلَج َّنِة‪ِ ،‬بَأْر َبِع يَن َخ ِر يًفا» َقاُلوا‪:‬‬
‫َفِإَّنا َنْص ِبُر‪َ ،‬ال َنْس َأُل َشْيًئا‪( .‬م‪)2979/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو عبد الرحمن ُحُبلی می‌گوید‪ :‬شنیدم ک‪//‬ه م‪//‬ردی از عب‪//‬د هللا بن عم‪//‬رو‬
‫بن عاص ل پرسید‪ :‬آیا ما جزو فقیران مهاجرین نیستیم؟ عبد هللا گفت‪ :‬آیا همسری‬
‫داری که در کنارش به آرامش می‌رس‪//‬ی؟ آن م‪//‬رد گفت‪ :‬بلی‪ .‬عب‪//‬د هللا پرس‪//‬ید‪ :‬آی‪//‬ا‬
‫مس‪//‬کنی ب‪//‬رای س‪//‬کونت داری؟ گفت‪ :‬بل‪//‬ه‪ .‬عب‪//‬د هللا گفت‪ :‬پس ش‪//‬ما از ثروتمن‪//‬دان‬
 ‫‪489‬‬ ‫‪ -68‬کتاب زهد و رقائق‬

‫هس‪///‬تید‪ .‬آن م‪///‬رد گفت‪ :‬من خدمتگ‪///‬ذاری هم دارم‪ .‬عب‪///‬د هللا گفت‪ :‬پس ش‪///‬ما از‬
‫پادشاهان هستید‪.‬‬
‫ابو عبد الرحمن می‌گوید‪ :‬همچنین من نزد عبد الله بن عم‪//‬رو بن ع‪//‬اص ب‪//‬ودم ک‪//‬ه‬
‫سه نفر نزد وی آمدند و گفتند‪ :‬ای ابو محم‪/‬د! م‪/‬ا هیچگون‪/‬ه ت‪/‬وانی ن‪/‬داریم؛ ن‪/‬ه نفقه‌ای‬
‫داریم و نه حیوانی و نه کاالیی‪ .‬عبد الله به آنان گفت‪ :‬شما می‌توانید نزد ما بیایید ک‪//‬ه‬
‫در این صورت آنچه را که الله متعال برای ما میسر گرداند‪ ،‬به شما می‌دهیم یا اینکه‬
‫مشکل شما را به استاندار می‌رسانیم‪ .‬همچنین می‌توانید صبر نمایید؛ زی‪//‬را من ش‪//‬نیدم‬
‫که رسول الله ص می‌فرمود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬فقرای مه‪/‬اجرین‪ ،‬چه‪/‬ل س‪/‬ال جل‪/‬وتر از‬
‫ثروتمندانشان به بهش‪/‬ت می‌رون‪/‬د»‪ .‬آن‪/‬ان ب‪/‬ا ش‪/‬نیدن این ح‪/‬دیث گفتن‪/‬د‪ :‬پس م‪/‬ا ص‪//‬بر‬
‫می‌کنیم و چیزی نمی‌خواهیم‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬فقرا بیشترین جمعیت بهشتیان را تشکیل می‌دهند‬
‫‪2077‬ـ َع ْن ُأَس اَم َة ْبِن َزْيٍد ل َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬قْم ُت َع َلى َباِب اْلَج َّنِة‪َ ،‬ف ِإَذ ا‬
‫َعاَّم ُة َم ْن َد َخ َلَها اْلَم َس اِكيُن ‪َ ،‬و ِإَذ ا َأْص َح اُب اْلَج ِّد َم ْح ُبوُسوَن ‪ِ ،‬إَّال َأْص َح اَب الَّن اِر ‪َ ،‬فَق ْد ُأِم َر‬
‫ِبِهْم ِإَلى الَّناِر ‪َ ،‬و ُقْم ُت َع َلى َباِب الَّناِر ‪َ ،‬فِإَذ ا َعاَّم ُة َم ْن َد َخ َلَها الِّنَس اُء »‪( .‬م‪)2736/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اس‪//‬امه بن زی‪//‬د س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬کن‪//‬ار دروازهی‬
‫بهشت ایستادم؛ بیشترین کسانی که وارد بهشت می‌شدند‪ ،‬مس‪//‬اکین بودن‪//‬د‪ .‬س‪//‬رمایه‬
‫داران را (برای محاسبه) نگ‪//‬ه داش‪//‬ته بودن‪//‬د مگ‪//‬ر جهنمیاِن آن‪//‬ان ک‪//‬ه دس‪//‬تور داده‬
‫بودن‪//‬د آنه‪//‬ا را ب‪//‬ه جهنم ببرن‪//‬د‪ .‬همچ‪//‬نین کن‪//‬ار دروازهی جهنم ایس‪//‬تادم و دی‪//‬دم ک‪//‬ه‬
‫بیشترین کسانی که وارد آن می‌شوند‪ ،‬زنان هستند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬زهد در دنیا‪ ،‬و بی ارزش بودن دنیا نزد هللا متعال‬
‫‪2078‬ـ َع ْن َج اِبِر ْبِن َع ْب ِد ِهَّللا ل‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َم َّر ِبالُّس وِق‪َ ،‬داِخ ًال ِم ْن َبْع ِض‬
‫اْلَع اِلَيِة‪َ ،‬و الَّناُس َكَنَفيُه َو ِفي ِرَو اَيٍة‪ :‬كَنَفَتُه‪َ ،‬فَم َّر ِبَج ْد ٍى َأَس َّك َم ِّيٍت‪َ ،‬فَتَناَو َلُه َفَأَخ َذ ِبُأُذ ِنِه‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َقاَل ‪َ« :‬أُّيُك ْم ُيِح ُّب َأَّن َهَذ ا َلُه ِبِد ْر َهٍم »؟ َفَقاُلوا‪َ :‬م ا ُنِح ُّب َأَّنُه َلَنا ِبَش ْى ٍء ‪َ ،‬و َم ا َنْص َنُع ِبِه؟ َقاَل ‪:‬‬
‫«َأُتِح ُّبوَن َأَّنُه َلُك ْم »؟ َقاُلوا‪َ :‬و ِهَّللا َلْو َك اَن َح ًّيا‪َ ،‬ك اَن َعْيًبا ِفيِه‪َ ،‬ألَّنُه َأَس ُّك ‪َ ،‬فَكْيَف َو ُهَو َم ِّيٌت ؟‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬وِهَّللا َللُّد ْنَيا َأْهَو ُن َع َلى ِهَّللا ِم ْن َهَذ ا َع َلْيُك ْم »‪( .‬م‪)2957/‬‬
‫ترجمه‪ :‬جابر بن عبد هللا ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص از نواحی شمالی مدین‪//‬ه‪ ،‬در‬
‫حالی‌که مردم دو طرف ایشان را احاطه کرده بودند‪ ،‬وارد بازار شد و گ‪//‬ذرش ب‪//‬ه‬
‫بزغاله‌ی مرداری ک‪//‬ه گوش‌ه‪//‬ای ک‪//‬وچکی داش‪//‬ت‪ ،‬افت‪//‬اد‪ .‬پیامبر اک‪//‬رم ص گ‪//‬وش‬
‫بزغاله را گرفت و آن را برداشت و فرمود‪« :‬چه کس‪//‬ی از ش‪//‬ما دوس‪//‬ت دارد ک‪//‬ه‬
‫این را به یک درهم بخرد»؟ صحابه عرض کردن‪//‬د‪ :‬م‪//‬ا دوس‪//‬ت ن‪//‬داریم ک‪//‬ه آن را‬
‫حتی مجانی برداریم؛ چکارش می‌کنیم؟ رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا تمای‪//‬ل داری‪//‬د‬
‫که از آِن شما باشد»؟ صحابه گفتند‪ :‬سوگند به هللا‪ ،‬اگر زنده می‌بود‪ ،‬معیوب ب‪//‬ود؛‬
‫زیرا گوشهایش بسیار کوچک است؛ اآلن که مرده است‪ ،‬چگونه م‪//‬ا ب‪//‬ه آن تمای‪//‬ل‬
‫داریم؟ پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬سوگند به هللا‪ ،‬ارزش دنیا نزد هللا متعال کم‪/‬تر از‬
‫ارزش این نزد شما است»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪490‬‬
‫‪2079‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬ال ‪ُّ/‬د ْنَيا ِس ْج ُن اْلُم ْؤ ِم ِن َو َج َّن ُة‬
‫اْلَك اِفِر»‪( .‬م‪)2956/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬دنیا زن‪//‬دان م‪//‬ؤمن‪ ،‬و‬
‫بهشت کافر است»‪.‬‬
‫(در دنیا بسیاری از امور ب‪/‬رای مس‪/‬لمان‪ ،‬ح‪/‬رام اس‪/‬ت و اعم‪/‬ال زی‪/‬ادی ب‪/‬ر او‬
‫واجب می‌باشد؛ لذا مؤمن در چهار چوبی خاص و در دشواری بس‪//‬ر می‌ب‪//‬رد‪ .‬ام‪//‬ا‬
‫کافر از همه‌ی آنچه که در دنیا وجود دارد‪ ،‬بدون توج‪//‬ه ب‪//‬ه حالل و ح‪//‬رام ب‪//‬ودن‪،‬‬
‫استفاده می‌کند و در آخرت به جهنم می‌رود)‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬بیم گسترش یافتن مال دنیا و رقابت در آن‬
‫‪2080‬ـ َعن َع ْمَر و ْبَن َعْو ٍف س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل الَّل ِه ص َبَع َث َأَب ا ُع َبْي َد َة ْبَن اْلَج َّراِح‬
‫ِإَلى اْلَبْح َر ْيِن ‪َ ،‬يْأِتي ِبِج ْز َيِتَها‪َ ،‬و َك اَن َر ُسوُل الَّلِه ص ُه َو َص اَلَح َأْه َل اْلَبْح َر ْيِن ‪َ ،‬و َأَّم َر‬
‫َع َلْيِهُم اْلَع َالَء ْبَن اْلَح ْض َر ِمِّي ‪َ ،‬فَق ِد َم َأُب و ُع َبْي َد َة ِبَم اٍل ِم َن اْلَبْح َر ْيِن ‪َ ،‬فَس ِمَعِت اَألْنَص اُر‬
‫ِبُقُدوِم َأِبي ُع َبْيَدَة‪َ ،‬فَو اَفْو ا َص َالَة اْلَفْج ِر َم َع َر ُسوِل الَّلِه ص‪َ ،‬فَلَّم ا َص َّلى َر ُسوُل الَّل ِه ص‬
‫اْنَص َر َف ‪َ ،‬فَتَع َّرُضوا َلُه‪َ ،‬فَتَبَّس َم َر ُسوُل الَّلِه ص ِح يَن َر آُهْم ‪ُ ،‬ثَّم َقاَل ‪َ« :‬أُظُّنُك ْم َس ِم ْع ُتْم َأَّن‬
‫َأَبا ُع َبْيَد َة َقِد َم ِبَش ْى ٍء ِم َن اْلَبْح َر ْيِن »؟ َفَقاُلوا َأَج ْل ‪َ ،‬يا َر ُسوَل الَّلِه‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬فَأْبِش ُروا َو َأِّم ُل وا‬
‫َم ا َيُسُّر ُك ْم ‪َ ،‬فَو الَّلِه َم ا اْلَفْقَر َأْخ َش ى َع َلْيُك ْم ‪َ ،‬و َلِك ِّنى َأْخ َش ى َع َلْيُك ْم َأْن ُتْبَس َط ال‪ُّ/‬د ْنَيا َع َلْيُك ْم ‪،‬‬
‫َك َم ا ُبِس َطْت َع َلى َم ْن َك اَن َقْبَلُك ْم ‪َ ،‬فَتَناَفُسوَها َك َم ا َتَناَفُسوَها‪َ ،‬و ُتْهِلَك ُك ْم َك َم ا َأْهَلَك ْتُهْم »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2961‬‬
‫ترجمه‪ :‬عمرو بن ع‪//‬وف انص‪//‬اری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ابوعبیده بن‬
‫جراح را به بحرین فرستاد تا مالیات آنجا را بیاورد‪ .‬گفتنی است که پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص با مردم بحرین‪ ،‬ص‪//‬لح ک‪//‬رده و عالء بن حض‪//‬رمی را ب‪//‬ه عن‪//‬وان امیرش‪//‬ان‪،‬‬
‫تعیین فرموده بود‪ .‬ابوعبیده با مالی که از بح‪//‬رین آورده ب‪//‬ود‪ ،‬رس‪//‬ید‪ .‬انص‪//‬ار از‬
‫آمدن او با خ‪//‬بر ش‪//‬دند‪ .‬پس از اینک‪//‬ه نم‪//‬از ص‪//‬بح را ب‪//‬ه ام‪//‬امت رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫خواندند و پیامبر اکرم ص رویش را بسوی مردم بر گردانید‪ ،‬آنها با اش‪//‬اره‪ ،‬در‬
‫خواست مال کردند‪ .‬پیامبر اکرم ص که آنها را دید‪ ،‬تبسم نمود و فرمود‪« :‬گمان‬
‫می‌کنم شما شنیده‌اید که ابوعبیده‪ ،‬چیزی آورده است»‪.‬‬
‫گفتند‪ :‬بلی‪ ،‬یا رسول الله‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬مژده ب‪//‬اد ش‪//‬ما را و ب‪//‬ه‬
‫چیزی امیدوار باشید که شما را خوشحال خواهد ساخت؛ سوگند به الله‪ ،‬من از‬
‫فقیر شدن شما نمی‌ترسم؛ بلکه از آن بیم دارم که دروازه‌های دنیا به روی ش‪//‬ما‬
‫باز شود‪ ،‬همان‌گونه که بر پیشینیان باز شد و شما بر سر متاع دنیا با یکدیگر‪،‬‬
‫رقابت کنید آنگونه که آنها با یکدیگر رقابت کردن‪//‬د و دنیا ش‪//‬ما را هالک کن‪//‬د‬
‫همان‌گونه که آنان را هالک کرد»‪.‬‬
 ‫‪491‬‬ ‫‪ -68‬کتاب زهد و رقائق‬

‫باب (‪ :)8‬بیم از رقابت و حسادت ورزیدن هنگام فتح و پیروزی‬

‫‪2081‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ِرو ْبِن اْلَع اِص ل َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َأَّن ُه َق اَل ‪ِ« :‬إَذ ا‬
‫ُفِتَح ْت َع َلْيُك ْم َفاِر ُس َو الُّر وُم ‪َ ،‬أُّى َقْو ٍم َأْنُتْم »؟ َقاَل َع ْبُد الَّرْح َمِن ْبُن َعْو ٍف ‪َ :‬نُقوُل َك َم ا َأَم َر َنا‬
‫ُهَّللا‪َ ،‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أْو َغْي َر َذ ِل َك َتَتَناَفُس وَن ‪ُ ،‬ثَّم َتَتَح اَس ُد وَن ‪ُ ،‬ثَّم َتَت َداَبُروَن ‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َتَتَباَغ ُضوَن ـ َأْو َنْح َو َذ ِلَك ـ ُثَّم َتْنَطِلُقوَن ِفي َم َس اِكيِن اْلُمَهاِج ِر يَن ‪َ ،‬فَتْج َع ُلوَن َبْع َض ُهْم َع َلى‬
‫ِرَقاِب َبْع ٍض»‪( .‬م‪)2962/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد الله بن عمرو بن عاص ل می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرمود‪« :‬هنگ‪//‬امی‬
‫که ایران و روم فتح شوند‪ ،‬حال ش‪/‬ما چگون‪/‬ه خواه‪/‬د ش‪/‬د»؟ عب‪/‬د ال‪/‬رحمن بن ع‪/‬وف‬
‫گفت‪ :‬سخنانی را به زبان می‌آوریم که الله متعال به ما دستور داده اس‪/‬ت (الل‪/‬ه متع‪/‬ال‬
‫را س‪/‬پاس می‌گ‪/‬وییم)‪ .‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص فرم‪/‬ود‪« :‬ی‪/‬ا اینک‪/‬ه ب‪/‬ه س‪/‬مت و س‪/‬ویی دیگ‪/‬ر‬
‫می‌روید؛ با یکدیگر‪ ،‬رقابت می‌کنید؛ بعد از آن‪ ،‬دچ‪//‬ار حس‪//‬ادت می‌ش‪//‬وید؛ س‪//‬پس ب‪//‬ه‬
‫یکدیگر‪ ،‬پشت می‌کنید؛ بعد هم با یکدیگر‪ ،‬دشمنی می‌ورزید ـ یا س‪//‬خنانی مانن‪//‬د این ـ‬
‫و سرانجام به سراغ مساکین مهاجران می‌روید و برخی از آنان را به عنوان امیر بر‬
‫برخی دیگر می‌گمارید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬دنیا در برابر آخرت به اندازهی آبی است که یک انگشت از آب دریا برمی‌دارد‬
‫‪2082‬ـ عن الـُم ْسَتْو ِر د َأَخی َبِني ِفْهٍر س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬وِهَّللا َم ا ال‪ُّ/‬د ْنَيا‬
‫ِفي اآلِخ َرِة ِإَّال ِم ْث ُل َم ا َيْج َع ُل َأَح ُد ُك ْم ِإْص َبَع ُه َه ِذِه ـ َو َأَش اَر َيْح َيى ِبالَّس َّباَبِة ـ ِفي اْلَيِّم ‪،‬‬
‫َفْلَيْنُظْر َأحُدكم ِبَم َيْر ِج ُع»؟ (م‪)2858/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مستورد که یکی از افراد قبیلهی بنی فهر س اس‪/‬ت‪ ،‬می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه‬
‫ص فرمود‪« :‬سوگند به هللا که دنیا در برابر آخرت به اندازه‌ی آبی اس‪//‬ت ک‪//‬ه یکی‬
‫از شما این انگشتش (یحیی ـ یکی از راویان ـ با انگش‪/‬ت س‪/‬بابه اش اش‪/‬اره نم‪/‬ود)‬
‫را در دریا فرو کند؛ نگاه کنید ک‪//‬ه انگش‪//‬ت ش‪//‬ما چق‪//‬در آب ب‪//‬رمی‌دارد‪( ».‬دنیا در‬
‫برابر آخرت‪ ،‬همین قدر ناچیز است)‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬آزمایش شدن در دنیا و روش برخورد با آن‬
‫‪2083‬ـ َعن ابي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّنُه َسِمَع الَّنِبَّي ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّن َثَالَثًة ِفي َبِني ِإْس َر اِئيَل ‪،‬‬
‫َأْبَرَص َو َأْقَر َع َو َأْع َم ى‪َ ،‬فَأَر اَد ُهَّللا َأْن َيْبَتِلَيُهْم ‪َ ،‬فَبَع َث ِإَلْيِهْم َم َلًك ا‪َ ،‬فَأَتى اَألْب َرَص َفَق اَل ‪َ :‬أُّى‬
‫َش ْى ٍء َأَح ُّب ِإَلْيَك؟ َقاَل ‪َ :‬لْو ٌن َحَس ٌن َو ِج ْلٌد َحَس ٌن َو َيْذ َهُب َع ِّنى اَّلِذ ي َقْد َقِذَرِنى الَّناُس ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفَم َسَح ُه َفَذ َهَب َع ْنُه َقَذ ُر ُه‪َ ،‬و ُأْع ِط َى َلْو ًنا َحَس ًنا َو ِج ْلًدا َحَس ًنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬ف َأُّى اْلَم اِل َأَح ُّب ِإَلْي َك؟‬
‫َقاَل ‪ :‬اِإل ِبُل‪ ،‬ـ َأْو َقاَل اْلَبَقُر‪َ ،‬شَّك ِإْس َح اُق ـ ِإَّال َأَّن اَألْبَرَص َأِو اَألْقَر َع َقاَل َأَح ُدُهَم ا‪ :‬اِإل ِبُل‪،‬‬
‫َو َقاَل اآلَخُر‪ :‬اْلَبَقُر ـ َقاَل ‪َ :‬فُأْع ِط َى َناَق ًة ُعَش َر اَء ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬ب اَر َك ُهَّللا َل َك ِفيَه ا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأَتى‬
‫اَألْقَر َع َفَقاَل ‪َ :‬أُّى َش ْى ٍء َأَح ُّب ِإَلْي َك؟ َق اَل ‪َ :‬ش َع ٌر َحَس ٌن َو َي ْذ َهُب َع ِّنى َه َذ ا اَّل ِذ ي َق ِذَرِنى‬
‫الَّناُس ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَم َسَح ُه َفَذ َهَب َع ْنُه َقاَل َو ُأْع ِط َى َش َع ًرا َحَس ًنا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأُّى اْلَم اِل َأَح ُّب ِإَلْي َك؟‬
‫َقاَل ‪ :‬اْلَبَقُر‪َ ،‬فُأْع ِط َى َبَقَر ًة َح اِم ًال َفَقاَل ‪َ :‬باَر َك ُهَّللا َتَع اَلی َلَك ِفيَها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأَتى اَألْع َم ى َفَق اَل ‪:‬‬
‫َأُّى َش ْى ٍء َأَح ُّب ِإَلْيَك ؟ َقاَل ‪َ :‬أْن َيُر َّد ُهَّللا ِإَلَّي َبَص ِرى َفُأْبِص َر ِبِه الَّناَس ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فَم َس َح ُه َف َر َّد‬
‫ُهَّللا ِإَلْيِه َبَص َرُه‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأُّى اْلَم اِل َأَح ُّب ِإَلْيَك ؟ َقاَل ‪ :‬اْلَغَنُم ‪َ ،‬فُأْع ِط َى َش اًة َو اِل ًدا‪َ ،‬ف ُأْنِتَج َه َذ اِن‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪492‬‬
‫َوَو َّلَد َهَذ ا َقاَل ‪َ :‬فَك اَن ِلَهَذ ا َو اٍد ِم َن اِإل ِبِل ‪َ ،‬و ِلَهَذ ا َو اٍد ِم َن اْلَبَق ِر ‪َ ،‬و ِلَه َذ ا َو اٍد ِم َن اْلَغَنِم ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫ُثَّم ِإَّنُه َأَتى اَألْبَرَص ِفي ُصوَرِتِه َو َهْيَئِتِه َفَقاَل ‪َ :‬ر ُجٌل ِم ْس ِكيٌن ‪َ ،‬قِد اْنَقَطَع ْت ِبي اْلِح َب اُل ِفي‬
‫َس َفِرى‪َ ،‬فَال َبَالَغ ِلي اْلَيْو َم ِإَّال ِباِهَّلل ُثَّم ِبَك‪َ ،‬أْس َأُلَك ـ ِباَّلِذ ى َأْع َط اَك الَّل ْو َن اْلَحَس َن َو اْلِج ْل َد‬
‫اْلَحَس َن َو اْلَم اَل ـ َبِع يًرا َأَتَبَّل ُغ َع َلْي ِه ِفي َس َفِر ى‪َ ،‬فَق اَل ‪ :‬اْلُح ُق وُق َك ِث يَر ٌة‪َ ،‬فَق اَل َل ُه‪َ :‬ك َأِّني‬
‫َأْع ِرُفَك‪َ ،‬أَلْم َتُك ْن َأْبَرَص َيْقَذ ُرَك الَّناُس ؟ َفِقيًرا َفَأْع َطاَك ُهَّللا؟ َفَقاَل ‪ِ :‬إَّنَم ا َو ِر ْثُت َه َذ ا اْلَم اَل‬
‫َك اِبًرا َع ْن َك اِبٍر‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ :‬إْن ُكْنَت َك اِذ ًبا َفَص َّيَر َك ُهَّللا ِإَلى َم ا ُكْنَت ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َأَتي اَألْق َر َع ِفي‬
‫ُصوَرِتِه َفَقاَل َلُه ِم ْثَل َم ا َقاَل ِلَهَذ ا‪َ ،‬و َر َّد َع َلْيِه ِم ْثَل َم ا َر َّد َع َلى َه َذ ا‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ :‬إْن ُكْنَت َك اِذ ًب ا‬
‫َفَص َّيَر َك ُهَّللا ِإَلى َم ا ُكْنَت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َأَتي اَألْع َم ى ِفي ُص وَرِتِه َو َهْيَئِت ِه َفَق اَل ‪َ :‬ر ُج ٌل ِم ْس ِكيٌن‬
‫َو اْبُن َس ِبيٍل ‪ ،‬اْنَقَطَع ْت ِبي اْلِح َب اُل ِفي َس َفِر ى‪َ ،‬فَال َبَالَغ ِلي اْلَي ْو َم ِإَّال ِباِهَّلل ُثَّم ِب َك ‪َ ،‬أْس َأُلَك‬
‫ِباَّلِذ ى َر َّد َع َلْيَك َبَص َر َك‪َ ،‬ش اًة َأَتَبَّل ُغ ِبَه ا ِفي َس َفِرى‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬ق ْد ُكْنُت َأْع َم ى َف َر َّد ُهَّللا ِإَلَّي‬
‫َبَص ِر ى‪َ ،‬فُخ ْذ َم ا ِش ْئَت ‪َ ،‬و َد ْع َم ا ِش ْئَت ‪َ ،‬فَوِهَّللا َال َأْج َه ُد َك اْلَي ْو َم َش ْيًئا َأَخ ْذ َت ُه ِهَّلِل‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫َأْمِس ْك َم اَلَك‪َ ،‬فِإَّنَم ا اْبُتِليُتْم ‪َ ،‬فَقْد ُر ِض َى َع ْنَك َو ُس ِخ َط َع َلى َص اِح َبْيَك‪( .‬م‪)2858/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬هللا متع‪//‬ال‬
‫خواست سه نفر از بنی اسرائیل را که یکی‪ ،‬بیماری ِپیس داشت و دیگ‪//‬ری‪ ،‬کچ‪//‬ل‬
‫بود و سومی نابینا‪ ،‬مورد آزمایش قرار دهد؛ پس فرشته‌ای را بسوی آنان فرستاد؛‬
‫فرشته نزد فرد ِپیس آمد و گفت‪ :‬محبوب‌ترین چیز‪ ،‬ن‪/‬زد ت‪/‬و چیس‪/‬ت؟ گفت‪ :‬رن‪/‬گ‬
‫زیبا و پوست زیبا؛ چرا که مردم از من‪ ،‬نفرت دارند‪ .‬فرشته‪ ،‬دس‪/‬تی ب‪/‬ر او کش‪/‬ید‬
‫و بیماری‌اش برط‪/‬رف ش‪/‬د و رن‪/‬گ و پوس‪/‬ت زیب‪/‬ایی ب‪/‬ه او عطا گردی‪/‬د‪ .‬س‪/‬پس‪،‬‬
‫فرشته پرسید‪ :‬محب‪//‬وب‌ترین م‪//‬ال ن‪//‬زد ت‪//‬و چیس‪//‬ت؟ گفت‪ :‬ش‪//‬تر‪ .‬پس ب‪//‬ه او ش‪//‬تری‬
‫آبستن‪ ،‬عنایت کرد و گفت‪ :‬هللا متعال آن را برایت مبارک می‌گرداند‪.‬‬
‫سپس‪ ،‬فرشته نزد م‪//‬رد ک‪//‬ل آم‪//‬د و گفت‪ :‬محب‪//‬وب‌ترین چ‪//‬یز‪ ،‬ن‪//‬زد ت‪//‬و چیس‪//‬ت؟‬
‫گفت‪ :‬موی زیبا تا این حالتم بر طرف ش‪//‬ود چ‪//‬را ک‪//‬ه م‪//‬ردم از من‪ ،‬نف‪//‬رت دارن‪//‬د‪.‬‬
‫فرشته‪ ،‬دستی به سرش کشید‪ .‬در نتیجه‪ ،‬آن حالت‪ ،‬بر طرف شد و مویی زیب‪//‬ا ب‪//‬ه‬
‫او عطا گردید‪ .‬آنگاه‪ ،‬فرشته پرسید‪ :‬کدام مال نزد تو محبوب‪//‬تر اس‪//‬ت؟ گفت‪ :‬گ‪//‬او‪.‬‬
‫پس گاوی آبستن به او عطا کرد و گفت‪ :‬هللا متعال آنرا برایت مبارک می‌گرداند‪.‬‬
‫سرانجام‪ ،‬نزد فرد نابینا آمد و گفت‪ :‬محبوب‌ترین چ‪//‬یز ن‪//‬زد ت‪//‬و چیس‪//‬ت؟ گفت‪:‬‬
‫اینکه هللا متعال‪ ،‬روشنایی چشمانم را به من باز گرداند تا مردم را ب‪//‬بینم‪ .‬فرش‪//‬ته‪،‬‬
‫دستی ب‪//‬ر چش‪//‬مانش کش‪//‬ید و هللا متع‪//‬ال‪ ،‬بین‪//‬ایی‌اش را ب‪//‬ه او ب‪//‬از گردانید‪ .‬آنگ‪//‬اه‪،‬‬
‫فرشته پرسید‪ :‬محبوبترین مال نزد تو چیست؟ گفت‪ :‬گوسفند‪ .‬پس گوسفندی آبستن‬
‫به او عطا کرد‪.‬‬
‫آنگاه آن شتر وگاو وگوسفند‪ ،‬زاد و ولد کردند طوریکه نفر اول‪ ،‬صاحب ی‪//‬ک‬
‫وادی پ‪/‬ر از ش‪/‬تر‪ ،‬و دومی‪ ،‬ی‪/‬ک وادی پ‪/‬ر از گ‪/‬او‪ ،‬و س‪/‬ومی‪ ،‬ی‪/‬ک وادی پ‪/‬ر از‬
‫گوسفند‪ ،‬شد‪.‬‬
‫سپس‪ ،‬فرشته به شکل همان مرد پیس‪ ،‬نزد او رفت و گفت‪ :‬م‪//‬ردی مس‪//‬کین و‬
‫مسافرم؛ تمام ریسمان‌ها قطع شده است و هیچ امیدی ن‪//‬دارم‪ .‬ام‪//‬روز‪ ،‬بع‪//‬د از هللا‪،‬‬
‫فقط با کمک تو می‌توانم به مقصد برسم؛ بخاطر همان خدایی ک‪//‬ه ب‪//‬ه ت‪//‬و رن‪//‬گ و‬
 ‫‪493‬‬ ‫‪ -68‬کتاب زهد و رقائق‬

‫پوست زیبا و مال‪ ،‬عنایت کرده است به من شتری بده ت‪//‬ا بوس‪//‬یله‌ی آن ب‪//‬ه مقص‪//‬د‬
‫برس‪//‬م‪ .‬آن م‪//‬رد گفت‪ :‬من تعه‪//‬دات زی‪//‬ادی دارم‪ .‬فرش‪//‬ته گفت‪ :‬گوی‪//‬ا من ت‪//‬و را‬
‫می‌شناسم‪ .‬آیا تو همان فرد پیس و فقیر نیستی که مردم از تو متنفر بودن‪//‬د؛ پس هللا‬
‫متعال همه چیز به تو عنایت کرد؟ آن مرد گفت‪ :‬این اموال را از نیاک‪//‬انم ب‪//‬ه ارث‬
‫ب‪//‬رده‌ام‪ .‬فرش‪//‬ته گفت‪ :‬اگ‪//‬ر دروغ می‌گ‪//‬ویی‪ ،‬هللا متع‪//‬ال ت‪//‬و را ب‪//‬ه هم‪//‬ان ح‪//‬ال اول‬
‫برگرداند‪.‬‬
‫آنگاه‪ ،‬فرشته به شکل همان فرد کل‪ ،‬نزد او رفت و سخنانی را که به ف‪//‬رد اول‬
‫گفته بود‪ ،‬به او نیز گفت‪ .‬او هم مانند همان شخص اول‪ ،‬به او ج‪//‬واب داد‪ .‬فرش‪//‬ته‬
‫گفت‪ :‬اگر دروغ می‌گویی‪ ،‬هللا متعال تو را به حال اول برگرداند‪.‬‬
‫سرانجام‪ ،‬فرشته به شکل همان مرد نابینا نزد او رفت و گفت‪ :‬م‪//‬ردی مس‪//‬کین‬
‫و مسافرم و تمام ریسمان‌ها قطع شده است (هیچ امیدی ندارم)‪ .‬ام‪//‬روز بع‪//‬د از هللا‬
‫متعال‪ ،‬فقط با کمک تو میتوانم به مقصد برسم‪ .‬بخاطر همان خدایی ک‪//‬ه چش‪//‬مانت‬
‫را به تو برگرداند‪ ،‬گوسفندی به من بده تا با آن به مقصد برسم‪ .‬آن م‪//‬رد گفت‪ :‬من‬
‫نابینا بودم؛ هللا متعال‪ ،‬بینایی‌ام را به من باز گردانید؛ فق‪//‬یر ب‪//‬ودم؛ هللا متع‪//‬ال م‪//‬را‬
‫غنی ساخت؛ ه‪//‬ر چق‪//‬در می‌خ‪//‬واهی‪ ،‬ب‪//‬ردار؛ س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا ک‪//‬ه ام‪//‬روز‪ ،‬ه‪//‬ر چ‪//‬ه‬
‫بخاطر رضای هللا متعال برداری‪ ،‬از تو دریغ نخواهم کرد‪ .‬فرشته گفت‪ :‬مالت را‬
‫نگه‪//‬دار؛ ش‪//‬ما م‪//‬ورد آزم‪//‬ایش‪ ،‬قرار گرفتید؛ هللا متع‪//‬ال از ت‪//‬و خش‪//‬نود‪ ،‬و از‬
‫دوستانت‪ ،‬ناراض شد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬قّلت دنیا و صبر در برابر آن‪ ،‬و خوردن برگ درختان‬
‫‪2084‬ـ َعن َس ْع َد ْبَن َأِبي َو َّق اٍص س َق اَل ‪َ :‬و ِهَّللا ِإِّني َألَّوُل َر ُج ٍل ِم َن اْلَع َرِب َر َم ى‬
‫ِبَس ْهٍم ِفي َس ِبيِل ِهَّللا‪َ ،‬و َلَق ْد ُكَّن ا َنْغ ُز و َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص َم ا َلَن ا َطَع اٌم َنْأُك ُل ُه ِإَّال َو َر ُق‬
‫اْلُحْبَل ِة‪َ ،‬و َه َذ ا الَّس ُم ُر‪َ ،‬ح َّتى ِإَّن َأَح َدَنا َلَيَض ُع َك َم ا َتَض ُع الَّش اُة‪ُ ،‬ثَّم َأْص َبَح ْت َبُن و َأَس ٍد‬
‫ُتَع ِّز ُر ِنى َع َلى الِّديِن ‪َ ،‬لَقْد ِخ ْبُت ِإًذ ا‪َ ،‬و َض َّل َع َم ِلى‪( .‬م‪)2966/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سعد بن ابی وقاص س می‌گوید‪ :‬من نخستین شخص در میان اعراب‬
‫هستم که تیری در راه الله متع‪//‬ال پرت‪//‬اب نم‪//‬ود‪ .‬م‪//‬ا هم‪//‬راه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص ب‪//‬ه‬
‫جهاد می‌رفتیم و بجز برگ درختان خاردار و َم غیالن‪ ،‬چیز دیگری نداشتیم که‬
‫بخوریم تا جایی که مدفوع ما مانند سرگین و پشکل گوسفندان (سخت) بود؛ هم‬
‫اکن‪//‬ون ب‪//‬نی اس‪//‬د دین را ب‪//‬ه من می‌آموزن‪//‬د و م‪//‬را س‪//‬رزنش می‌کنن‪//‬د!! پس من‬
‫خیلی بیچاره‌ام و به بی راهه رفته‌ام‪.‬‬
‫‪2085‬ـ َع ْن َخاِلِد ْبِن ُع َم ْيٍر اْلَع َد ِوِّى َقاَل ‪َ :‬خ َطَبَن ا ُع ْتَب ْبُن َغ ْز َو اَن ‪َ ،‬فَحِم َد َهَّللا َو َنى‬
‫َأْث‬ ‫ُة‬
‫َع َلْيِه ُثَّم َقاَل ‪َ :‬أَّم ا َبْعُد‪َ ،‬فِإَّن الُّد ْنَيا َقْد آَذ َنْت ِبُصْر ٍم َوَو َّلْت َح َّذ اَء ‪َ ،‬و َلْم َيْب َق ِم ْنَه ا ِإَّال ُص َباَبٌة‬
‫َك ُص َباَبِة اِإل َناِء ‪َ ،‬يَتَص اُّبَها َص اِح ُبَها‪َ ،‬و ِإَّنُك ْم ُم ْنَتِقُل وَن ِم ْنَه ا ِإَلى َداٍر َال َز َو اَل َلَه ا‪َ ،‬ف اْنَتِقُلوا‬
‫ِبَخْيِر َم ا ِبَح ْض َرِتُك ْم ‪َ ،‬فِإَّنُه َقْد ُذ ِكَر َلَنا َأَّن اْلَحَجَر ُيْلَقى ِم ْن َشَفِة َجَهَّنَم ‪َ ،‬فَيْهِو ى ِفيَها َس ْبِع يَن‬
‫َعاًم ا َال ُيْد ِرُك َلَها َقْعًر ا‪َ ،‬وَوِهَّللا َلُتْم َألَّن ‪َ ،‬أَفَع ِج ْبُتْم ؟ َو َلَقْد ُذ ِكَر َلَنا َأَّن َم ا َبْيَن ِم ْص َر اَع ْيِن ِم ْن‬
‫َم َص اِر يِع اْلَج َّنِة َم ِس يَر ُة َأْر َبِع يَن َس َنًة‪َ ،‬و َلَيْأِتَيَّن َع َلْيَها َي ْو ٌم َو ُه َو َك ِظ ي ‪ٌ/‬ظ ِم َن الِّز َح اِم ‪َ ،‬و َلَق ْد‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪494‬‬

‫َر َأْيُتِنى َس اِبَع َس ْبَعٍة َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص َم ا َلَن ا َطَع اٌم ِإَّال َو َر ُق الَّش َج ِر ‪َ ،‬ح َّتى َق ِر َح ْت‬
‫َأْش َداُقَنا‪َ ،‬فاْلَتَقْطُت ُبْر َد ًة َفَشَقْقُتَها َبْيِني َو َبْيَن َس ْع ِد ْبِن َم اِلٍك ‪َ ،‬فاَّتَزْر ُت ِبِنْص ِفَها َو اَّت َز َر َس ْعٌد‬
‫ِبِنْص ِفَها‪َ ،‬فَم ا َأْص َبَح اْلَيْو َم ِم َّنا َأَح ٌد ِإَّال َأْص َبَح َأِم يًرا َع َلى ِم ْص ٍر ِم َن اَألْمَص اِر ‪َ ،‬و ِإِّنى َأُعوُذ‬
‫ِباِهَّلل َأْن َأُك وَن ِفي َنْفِس ى َع ِظ يًم ا َوِع ْنَد ِهَّللا َصِغ يًرا‪َ ،‬و ِإَّنَه ا َلْم َتُك ْن ُنُب َّو ٌة َق ُّط ِإَّال َتَناَس َخ ْت ‪،‬‬
‫َح َّتى َيُك وَن آِخ ُر َعاِقَبِتَها ُم ْلًك ا‪َ ،‬فَس َتْخ ُبُروَن َو ُتَج ِّر ُبوَن اُألَم َر اَء َبْعَدَنا‪( .‬م‪)2967/‬‬
‫ترجمه‪ :‬خالد بن عمیر عدوی می‌گوید‪ :‬عتبه بن غزوان برای ما سخنرانی نمود‬
‫و پس از حمد و ثنای هللا متعال گفت‪ :‬اما بعد؛ دنیا اعالن کوچ نموده و پشت کرده‬
‫و به سرعت در حال رفتن است و از آن صرفا به اندازه‌ی آب ته ظرف‪ ،‬باقیمانده‬
‫است که آن را هم صاحبش می‌نوشد و شما به خ‪//‬انه‌ای ک‪//‬وچ می‌نمایید ک‪//‬ه از بین‬
‫نمی‌رود و نابود نمی‌گردد؛ پس همراه بهترین چیزهایی که در ت‪//‬وان داری‪//‬د‪ ،‬ک‪//‬وچ‬
‫کنید؛ زیرا به ما گفته‌اند که اگر ی‪//‬ک س‪//‬نگ از لبه‌ی جهنم بیندازن‪//‬د ت‪//‬ا هفت‪//‬اد س‪//‬ال‬
‫پایین می‌رود؛ اما باز هم به عمق جهنم نمی‌رسد‪ .‬و به هللا سوگند ک‪//‬ه این جهنم پ‪//‬ر‬
‫خواهد شد‪ .‬آیا تعجب نمودید؟ همچنین به ما گفته‌ان‪//‬د ک‪//‬ه فاص‪//‬له‌ی میان دو لنگه‌ی‬
‫دروازه‌ی بهشت به اندازه‌ی مسافت چهل سال راه می‌باش‪//‬د‪ .‬و روزی خواه‪//‬د آم‪//‬د‬
‫که پر از جمعیت می‌شود‪ .‬بله‪ ،‬من نفر هفتم از هفت نفری هستم که رسول هللا ص‬
‫را همراهی می‌نمودیم و بجز برگ درختان‪ ،‬غ‪/‬ذای دیگ‪/‬ری نداش‪/‬تیم ت‪/‬ا ج‪/‬ایی ک‪/‬ه‬
‫گوشه‌های دهانمان زخمی‌شده بود‪ .‬همچنین من چادری پیدا نم‪//‬ودم و آن را ب‪//‬رای‬
‫خودم و سعد بن مالک دو قس‪//‬مت نم‪//‬ودم؛ نص‪//‬فش را من ب‪//‬ه عن‪//‬وان ازار اس‪//‬تفاده‬
‫نمودم‪ ،‬و نصف دیگرش را س‪/‬عد ب‪/‬ه عن‪/‬وان ازار اس‪/‬تفاده نم‪/‬ود‪ .‬ولی ام‪/‬روز ه‪/‬ر‬
‫کدام از ما‪ ،‬والی و فرماندار ی‪//‬ک ش‪//‬هر هس‪//‬تیم‪ .‬من ب‪//‬ه هللا متع‪//‬ال پن‪//‬اه می‌ب‪//‬رم از‬
‫اینکه نزد خودم بزرگ باشم و نزد هللا متعال‪ ،‬کوچک‪.‬‬
‫باید بدانید که هرگز نبوتی نیامده است مگر اینکه ان‪//‬دک ان‪//‬دک در راه و روش‬
‫آن‪ ،‬تغییر ایجاد شده است تا ج‪/‬ایی ک‪/‬ه س‪/‬رانجام ب‪/‬ه پادش‪/‬اهی تب‪/‬دیل می‌ش‪/‬ود‪ .‬پس‬
‫بزودی مبتال خواهید شد و استانداران بعد از ما را تجربه خواهید نمود‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬خانواده و مال میت بر می‌گردند و عملش باقی می‌ماند‬
‫‪2086‬ـ َعن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يْتَبُع اْلَم ِّيَت َثَالَثٌة‪َ ،‬فَيْر ِج ُع‬
‫اْثَناِن َو َيْبَقى َو اِح ٌد ‪َ ،‬يْتَبُعُه َأْهُلُه َو َم اُلُه َو َع َم ُل ُه‪َ ،‬فَيْر ِج ُع َأْهُل ُه‪َ ،‬و َم اُل ُه‪َ ،‬و َيْبَقى َع َم ُل ُه»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2960‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص‌فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬ه چ‪//‬یز‪ ،‬میت را‬
‫همراهی می‌کنند؛ دوتا از آنها برمی‌گردند و یکی باقی می‌ماند؛ خ‪//‬انواده و م‪//‬ال و‬
‫عملش‪ ،‬او را همراهی می‌کنند؛ پس خ‪//‬انواده و م‪//‬الش برمی‌گردن‪//‬د و عملش ب‪//‬اقی‬
‫می‌ماند»‪.‬‬
 ‫‪495‬‬ ‫‪ -68‬کتاب زهد و رقائق‬

‫باب (‪ :)13‬به کسانی‌که سطح زندگی آنان از شما پایین‌تر است‪ ،‬نگاه کنید‬
‫‪2087‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬اْنُظُروا ِإَلى َم ْن َأْس َفَل ِم ْنُك ْم ‪،‬‬
‫َو َال َتْنُظُروا ِإَلى َم ْن ُهَو َفْو َقُك ْم ‪َ ،‬فُهَو َأْج َدُر َأْن َال َتْز َدُروا ِنْع َم َة ِهَّللا ـ َق اَل َأُب و ُمَع اِو َي َة ـ‬
‫َع َلْيُك ْم »‪( .‬م‪)2963/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬ه کس‪//‬انی‌که س‪//‬طح‬
‫زندگی آنان از شما پایین‌تر است‪ ،‬نگاه کنید؛ و به کسانی که سطح زندگی آن‪//‬ان از‬
‫شما باالتر است‪ ،‬نگاه نکنید؛ زیرا این کار‪ ،‬باعث می‌گ‪//‬ردد ت‪//‬ا نعمت‌ه‪//‬ایی را ک‪//‬ه‬
‫هللا متعال به شما ارزانی داشته است‪ ،‬حقیر و ناچیز نشمارید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬هللا متعال بنده‌ی پرهیزگاِر ثروتمنِد گمنام را دوست دارد‪.‬‬
‫‪2088‬ـ َعن َعاِم ِر ْبِن َس ْع ٍد َقاَل ‪َ :‬ك اَن َس ْعُد ْبُن َأِبي َو َّقاٍص ِفي ِإِبِلِه‪َ ،‬فَج اَءُه اْبُنُه ُع َم ُر‪،‬‬
‫َفَلَّم ا َر آُه َس ْعٌد َقاَل ‪َ :‬أُع وُذ ِباِهَّلل ِم ْن َش ِّر َه َذ ا ال‪َّ/‬راِكِب‪َ ،‬فَن َز َل ‪َ ،‬فَق اَل َل ُه‪َ :‬أَن َز ْلَت ِفي ِإِبِل َك‬
‫َو َغَنِم َك َو َتَر ْك َت الَّناَس َيَتَناَزُع وَن اْلُم ْلَك َبْيَنُهْم ؟ َفَض َرَب َس ْعٌد ِفي َص ْد ِرِه َفَق اَل ‪ :‬اْس ُكْت ‪،‬‬
‫َسِم ْع ُت َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪ِ« :‬إَّن َهَّللا ُيِح ُّب اْلَع ْبَد الَّتِقَّى ‪ ،‬اْلَغ ِنَّى ‪ ،‬اْلَخ ِفَّى »‪( .‬م‪)2965/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عامر بن سعد می‌گوید‪ :‬سعد بن ابی وقاص ب‪/‬ا ش‪/‬ترانش ب‪/‬ود ک‪/‬ه فرزن‪/‬دش‬
‫عمر آمد؛ هنگامی که سعد او را دید‪ ،‬گفت‪ :‬از شّر این اسب سوار به الل‪/‬ه متع‪/‬ال پن‪/‬اه‬
‫می‌برم‪ .‬به هرحال‪ ،‬عمر بن سعد از اسبش پ‪/‬ایین آم‪/‬د و ب‪/‬ه س‪/‬عد گفت‪ :‬خ‪/‬ودت را ب‪/‬ا‬
‫شتران و گوسفندانت مشغول ساخته‌ای و مردم را رها نموده‌ای که برای حک‪//‬ومت ب‪//‬ا‬
‫یکدیگر درگیر شوند؟ سعد ب‪/‬ا دس‪/‬تش ب‪/‬ه س‪/‬ینه‌ی فرزن‪/‬دش زد و گفت‪ :‬س‪/‬اکت ب‪/‬اش؛‬
‫شنیدم که رسول الله ص می‌فرمود‪« :‬الله متعال بنده‌ی پرهیزگاِر ثروتمند و گمن‪//‬ام را‬
‫دوست دارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬درباره‌ی کسی‌که در عملش غیر هللا را شریک بگرداند‬
‫‪2089‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ق اَل ُهَّللا َتَب اَر َك َو َتَع اَلى‪َ :‬أَن ا‬
‫َأْغ َنى الُّش َر َك اِء َع ِن الِّش ْر ِك ‪َ ،‬م ْن َع ِمَل َع َم ًال َأْش َر َك ِفي‪ِ/‬ه َم ِع ى َغْي ِر ى‪َ ،‬تَر ْكُت ُه َو ِش ْر َك ُه»‪.‬‬
‫(م‪)2985/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از اب‪//‬وهریره س روایت اس‪//‬ت ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص گفت‪« :‬هللا متع‪//‬ال‬
‫فرمود‪ :‬من بی نیازترین ذات از شرک هستم؛ ه‪//‬رکس‪ ،‬عملی انج‪//‬ام ده‪//‬د و در آن‬
‫عمل‪ ،‬غیر مرا با من شریک قرار دهد‪ ،‬او را با شرکش رها می‌کنم»‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬هرکس‪ ،‬بدنبال شهرت باشد‪ ،‬هللا متعال دستش را رو می‌نماید‬
‫‪2090‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َس َّمَع َس َّمَع ُهَّللا ِب ِه‪َ ،‬و َم ْن‬
‫َر اَء ى َر اَء ى ُهَّللا ِبِه»‪( .‬م‪)2986/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن عب‪//‬اس ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس‪ ،‬ب‪//‬ه دنب‪//‬ال‬
‫ش‪//‬هرت باش‪//‬د‪ ،‬هللا متع‪//‬ال دس‪//‬تش را رو می‌نمای‪//‬د؛ و ه‪//‬رکس‪ ،‬ریاک‪//‬اری کن‪//‬د‪ ،‬هللا‬
‫متعال ریاکاری‌اش را آشکار می‌سازد»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪496‬‬
‫باب (‪ :)17‬چه بسا که یک سخن باعث سقوط انسان در آتش جهنم شود‬
‫‪2091‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َأَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن اْلَع ْب َد َلَيَتَك َّلُم ِباْلَك ِلَم ِة‪َ ،‬م ا‬
‫َيَتَبَّيُن َم ا ِفيَها‪َ ،‬يْهِو ى ِبَها ِفي الَّناِر َأْبَع َد َم ا َبْيَن اْلَم ْش ِرِق َو اْلَم ْغ ِرِب»‪( .‬م‪)2988/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره سمی‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬چه بسا بن‪//‬ده ب‪//‬دون فک‪//‬ر‪،‬‬
‫س‪//‬خنی ب‪//‬ه زب‪//‬ان آورد و آن س‪//‬خن ب‪//‬اعث ش‪//‬ود ت‪//‬ا ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی مس‪//‬افتی بیش‪//‬تر از‬
‫فاصله‌ی میان مشرق و مغرب در آتش جهنم‪ ،‬سقوط کند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬برای مؤمن هرچه اتفاق افتد‪ ،‬خیر است‬
‫‪2092‬ـ َع ْن ُص َهْيٍب س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ع َج ًب ا َألْم ِر اْلُم ْؤ ِم ِن ‪ِ ،‬إَّن َأْم َرُه‬
‫ُك َّلُه َخْيٌر‪َ ،‬و َلْيَس َذ اَك َألَحٍد ِإَّال ِلْلُم ْؤ ِم ِن ‪ِ ،‬إْن َأَص اَبْتُه َس َّراُء َش َك َر ‪َ ،‬فَك اَن َخْي ًرا َل ُه‪َ ،‬و ِإْن‬
‫َأَص اَبْتُه َض َّراُء َص َبَر ‪َ ،‬فَك اَن َخْيًرا َلُه»‪( .‬م‪)2999/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬صهیبس می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ک‪//‬ار انس‪//‬ان م‪//‬ؤمن‪ ،‬ج‪//‬ای‬
‫شگفتی تعجب‌دارد؛ زیرا همه چیز برایش خیر اس‪//‬ت؛ و این وی‪//‬ژگی‪ ،‬فق‪//‬ط از آِن‬
‫مؤمن است؛ اگر نعمتی به وی ارزانی شود‪ ،‬سپاسگزاری می‌کند و اج‪//‬ر و ث‪//‬واب‬
‫می‌برد؛ واگ‪/‬ر ب‪/‬ه مص‪/‬یبتی گرفت‪/‬ار آی‪/‬د‪ ،‬ص‪/‬بر می‌نمای‪/‬د و ب‪/‬از هم اج‪/‬ر و پ‪/‬اداش‬
‫می‌برد»‪( .‬زیرا مؤمن به قضا و قدر الهی‪ ،‬ایمان دارد)‪.‬‬
‫باب (‪ :)19‬صبر بر دین هنگام آزمایش شدن و داستان اصحاب أخدود‬
‫‪2093‬ـ َع ْن ُص َهْيٍب س‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪َ« :‬ك اَن َم ِلٌك ِفيَم ْن َك اَن َقْبَلُك ْم ‪َ ،‬و َك اَن‬
‫َلُه َس اِح ٌر‪َ ،‬فَلَّم ا َك ِبَر َقاَل ِلْلَم ِلِك ‪ِ :‬إِّني َق ْد َك ِب ْر ُت َف اْبَع ْث ِإَلَّي ُغ َالًم ا ُأَع ِّلْم ُه الِّس ْح َر ‪َ ،‬فَبَع َث‬
‫ِإَلْيِه ُغ َالًم ا ُيَع ِّلُم ُه‪َ ،‬فَك اَن ِفي َطِر يِقِه‪ِ ،‬إَذ ا َس َلَك‪َ ،‬ر اِهٌب ‪َ ،‬فَقَع َد ِإَلْيِه َو َسِمَع َكَالَم ُه‪َ ،‬فَأْع َجَب ُه‪،‬‬
‫َفَك اَن ِإَذ ا َأَتى الَّساِح َر َم َّر ِبالَّراِهِب َو َقَع َد ِإَلْيِه‪َ ،‬ف ِإَذ ا َأَتى الَّس اِح َر َض َرَبُه‪َ ،‬فَش َك ا َذ ِل َك ِإَلى‬
‫الَّراِهِب‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ :‬إَذ ا َخ ِش يَت الَّساِح َر َفُقْل ‪َ :‬حَبَسِني َأْهِلى‪َ ،‬وِإَذ ا َخ ِش يَت َأْهَل َك َفُق ْل ‪َ :‬حَبَس ِني‬
‫الَّساِح ُر‪َ ،‬فَبْيَنَم ا ُهَو َك َذ ِلَك ِإْذ َأَتى َع َلى َد اَّبٍة َع ِظ يَم ٍة َق ْد َحَبَس ِت الَّن اَس َفَق اَل ‪ :‬اْلَي ْو َم َأْع َلُم‬
‫آلَّساِح ُر َأْفَض ُل َأِم الَّراِهُب َأْفَض ُل؟ َفَأَخ َذ َح َج ًرا َفَق اَل ‪ :‬الَّلُهَّم ِإْن َك اَن َأْم ُر ال‪َّ/‬راِهِب َأَح َّب‬
‫ِإَلْيَك ِم ْن َأْم ِر الَّساِح ِر َفاْقُتْل َه ِذِه الَّد اَّب َة‪َ ،‬ح َّتى َيْمِض َى الَّن اُس ‪َ ،‬فَر َم اَه ا َفَقَتَلَه ا‪َ ،‬و َم َض ى‬
‫الَّناُس ‪َ ،‬فَأَتى الَّراِهَب َفَأْخ َبَرُه‪َ ،‬فَقاَل َلُه الَّراِهُب ‪َ :‬أْى ُبَنَّي ‪َ ،‬أْنَت ‪ ،‬اْلَيْو َم َأْفَض ُل ِم ِّني‪َ ،‬قْد َبَل َغ‬
‫ِم ْن َأْم ِرَك َم ا َأَر ى‪َ ،‬و ِإَّنَك َس ُتْبَتَلى‪َ ،‬فِإِن اْبُتِليَت َفَال َتُدَّل َع َلَّى ‪َ ،‬و َك اَن اْلُغ َالُم ُيْب ِرُئ اَألْك َم َه‬
‫َو اَألْبَرَص َو ُيَداِو ى الَّن اَس ِم ْن َس اِئِر اَألْد َو اِء ‪َ ،‬فَس ِمَع َجِليٌس ِلْلَم ِل ِك َك اَن َق ْد َع ِم َى ‪َ ،‬فَأَت اُه‬
‫ِبَهَداَيا َك ِثيَرٍة‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬م ا َهُهَنا َلَك َأْج َم ُع‪ِ ،‬إْن َأْنَت َشَفْيَتِني‪َ ،‬فَق اَل ‪ِ :‬إِّني َال َأْش ِفى َأَح ًدا‪ِ ،‬إَّنَم ا‬
‫َيْش ِفي ُهَّللا‪َ ،‬ف ِإْن َأْنَت آَم ْنَت ِباِهَّلل َدَع ْو ُت َهَّللا َفَش َفاَك ‪َ ،‬ف آَم َن ِباِهَّلل َفَش َفاُه ُهَّللا‪َ ،‬ف َأَتى اْلَم ِل َك‬
‫َفَج َلَس ِإَلْيِه َك َم ا َك اَن َيْج ِلُس ‪َ ،‬فَقاَل َلُه اْلَم ِلُك‪َ :‬م ْن َر َّد َع َلْيَك َبَصَر َك؟ َقاَل ‪َ :‬ر ِّبي‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و َل َك‬
‫َر ٌّب َغْيِر ى؟ َق اَل ‪َ :‬ر ِّبي َو َر ُّب َك ُهَّللا‪َ ،‬فَأَخ َذ ُه َفَلْم َي َزْل ُيَع ِّذ ُب ُه َح َّتى َد َّل َع َلى اْلُغ َالِم ‪َ ،‬فِج ىَء‬
‫ِباْلُغ َالِم ‪َ ،‬فَقاَل َلُه اْلَم ِلُك‪َ :‬أْى ُبَنَّى َقْد َبَلَغ ِم ْن ِس ْح ِرَك َم ا ُتْب ِرُئ اَألْك َم َه َو اَألْب َرَص َو َتْفَع ُل‬
‫َو َتْفَع ُل‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ :‬إِّني َال َأْش ِفى َأَح ًدا‪ِ ،‬إَّنَم ا َيْش ِفى ُهَّللا‪َ ،‬فَأَخ َذ ُه َفَلْم َي َزْل ُيَع ِّذ ُب ُه َح َّتى َد َّل َع َلى‬
‫ال‪َّ/‬راِهِب‪َ ،‬فِج ىَء ِب الَّراِهِب ‪َ ،‬فِقي‪َ/‬ل َل ُه‪ :‬اْر ِج ْع َع ْن ِد يِن َك ‪َ ،‬ف َأَبى‪َ ،‬ف َدَعا ِباْلِم ْئَش اِر َفَو َض َع‬
‫اْلِم ْئَش اَر ِفي َم ْفِرِق َر ْأِس ِه‪َ ،‬فَش َّقُه َح َّتى َو َقَع ِش َّقاُه‪ُ ،‬ثَّم ِج يَء ِبَجِليِس اْلَم ِلِك َفِقي ‪َ/‬ل َل ُه‪ :‬اْر ِج ْع‬
 ‫‪497‬‬ ‫‪ -68‬کتاب زهد و رقائق‬

‫َع ْن ِد يِنَك َفَأَبي‪َ ،‬فَو َض َع اْلِم ْئَش اَر ِفي َم ْف ِرِق َر ْأِس ِه‪َ ،‬فَش َّقُه ِب ِه َح َّتى َو َق َع ِش َّقاُه‪ُ ،‬ثَّم ِج ىَء‬
‫ِباْلُغ َالِم َفِقيَل َلُه‪ :‬اْر ِج ْع َع ْن ِد يِنَك‪َ ،‬فَأَبى َفَد َفَع ُه ِإَلى َنَفٍر ِم ْن َأْص َح اِبِه َفَقاَل ‪ :‬اْذ َهُب وا ِب ِه ِإَلى‬
‫َجَب ِل َك َذ ا َو َك َذ ا‪َ ،‬فاْص َع ُدوا ِب ِه اْلَجَب َل ‪َ ،‬ف ِإَذ ا َبَلْغُتْم ُذ ْر َو َت ُه‪َ ،‬ف ِإْن َر َج َع َع ْن ِد يِن ِه‪َ ،‬وِإَّال‬
‫َفاْطَر ُحوُه‪َ ،‬فَذ َهُبوا ِب ِه َفَص ِع ُدوا ِب ِه اْلَجَب َل ‪َ ،‬فَق اَل ‪ :‬الَّلُهَّم اْك ِفِنيِهْم ِبَم ا ِش ْئَت ‪َ ،‬فَر َج َف ِبِهُم‬
‫اْلَجَبُل َفَس َقُطوا‪َ ،‬و َج اَء َيْمِش ى ِإَلى اْلَم ِلِك ‪َ ،‬فَقاَل َلُه اْلَم ِلُك‪َ :‬م ا َفَعَل َأْص َح اُبَك ؟ َق اَل ‪َ :‬كَف اِنيِهُم‬
‫ُهَّللا‪َ ،‬فَد َفَع ُه ِإَلى َنَفٍر ِم ْن َأْص َح اِبِه‪َ ،‬فَق اَل ‪ :‬اْذ َهُب وا ِب ِه‪َ ،‬ف اْح ِم ُلوُه ِفي ُقْر ُق ره‪َ ،‬فَتَو َّس ُطوا ِب ِه‬
‫اْلَبْح َر ‪َ ،‬ف ِإْن َر َج َع َع ْن ِد يِن ِه َو ِإَّال َفاْق ِذ ُفوُه‪َ ،‬ف َذ َهُبوا ِب ِه‪َ ،‬فَق اَل ‪ :‬الَّلُهَّم اْك ِفِنيِهْم ِبَم ا ِش ْئَت‬
‫َفاْنَكَفَأْت ‪ِ ،‬بِهُم الَّس ِفيَنُة َفَغ ِرُقوا‪َ ،‬و َج اَء َيْمِش ى ِإَلى اْلَم ِلِك ‪َ ،‬فَقاَل َلُه اْلَم ِلُك‪َ :‬م ا َفَعَل َأْص َح اُبَك؟‬
‫َقاَل ‪َ :‬كَفاِنيِهُم ُهَّللا‪َ :‬فَقاَل ِلْلَم ِلِك ‪ِ :‬إَّنَك َلْسَت ِبَقاِتِلي َح َّتى َتْفَعَل َم ا آُم ُرَك ِب ِه‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َم ا ُه َو ؟‬
‫َقاَل ‪َ :‬تْج َم ُع الَّناَس ِفي َصِع يٍد َو اِح ٍد ‪َ ،‬و َتْص ُلُبِني َع َلى ِج ْذ ٍع‪ُ ،‬ثَّم ُخ ْذ َس ْهًم ا ِم ْن ِكَن اَنِتي‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َض ِع الَّسْهَم ِفي َك ِبِد اْلَقْو ِس‪ُ ،‬ثَّم ُقْل ‪ِ :‬باْس ِم ِهَّللا‪َ ،‬ر ِّب اْلُغ َالِم ُثَّم اْر ِمِنى‪َ ،‬فِإَّن َك ِإَذ ا َفَع ْلَت َذ ِل َك‬
‫َقَتْلَتِنى‪َ ،‬فَج َم َع الَّناَس ِفي َصِع يٍد َو اِح ٍد ‪َ ،‬و َص َلَبُه َع َلى ِج ْذ ٍع‪ُ ،‬ثَّم َأَخ َذ َس ْهًم ا ِم ْن ِكَناَنِت ِه‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َو َضَع الَّس ْهَم ِفي َك ِب ِد اْلَق ْو ِس ُثَّم َق اَل ‪ِ :‬باْس ِم ِهَّللا‪َ ،‬ر ِّب اْلُغ َالِم ‪ُ ،‬ثَّم َر َم اُه َفَو َق َع الَّس ْهُم ِفي‬
‫ُص ْد ِغِه‪َ ،‬فَو َضَع َيَد ُه ِفي ُص ْد ِغِه ِفي َم ْو ِض ِع الَّسْهِم َفَم اَت ‪َ ،‬فَقاَل الَّناُس ‪ :‬آَم َّنا ِب َر ِّب اْلُغ َالِم ‪،‬‬
‫آَم َّنا ِبَر ِّب اْلُغ َالِم ‪ ،‬آَم َّنا ِبَر ِّب اْلُغ َالِم ‪َ ،‬فُأِتَي اْلَم ِلُك َفِقيَل َلُه‪َ :‬أَر َأْيَت َم ا ُكْنَت َتْح َذ ُر؟ َق ْد َوِهَّللا‬
‫َنَز َل ِبَك َح َذ ُرَك ‪َ ،‬قْد آَم َن الَّناُس ‪َ .‬فَأَم َر ِباُألْخ ُدوِد ِفي َأْفَو اِه الِّس َك ِك َفُخ َّد ْت َو َأْض َر َم الِّنيَر اَن ‪،‬‬
‫َو َقاَل ‪َ :‬م ْن َلْم َيْر ِج ْع َع ْن ِد يِنِه َفَأْح ُم وُه ِفيَها‪َ ،‬أْو ِقي‪َ/‬ل َل ُه اْقَتِح ْم ‪َ ،‬فَفَع ُل وا َح َّتى َج اَءِت اْم َر َأٌة‬
‫َو َم َعَها َص ِبٌّى َلَها‪َ ،‬فَتَقاَع َس ْت َأْن َتَقَع ِفيَها‪َ ،‬فَقاَل َلَه ا اْلُغ َالُم ‪َ :‬ي ا ُأَّم ِه اْص ِبِر ى‪َ ،‬فِإَّن ِك َع َلى‬
‫اْلَح ِّق»‪( .‬م‪)3005/‬‬
‫ترجمه‪ :‬صهیب س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬در میان امت‌های گذش‪//‬ته‪،‬‬
‫پادشاهی بود که یک ساحر داشت‪ .‬هنگامی که س‪//‬احر‪ ،‬پ‪//‬یر ش‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬ه پادش‪//‬اه گفت‪:‬‬
‫من پا به سن گذاشته‌ام؛ نوجوانی را نزد من بفرست تا به او سحر بیاموزم‪ .‬پادشاه‬
‫هم نوجوانی نزد او فرستاد تا به وی سحر آم‪//‬وزش ده‪//‬د‪ .‬در مس‪//‬یر راِه نوج‪//‬وان‪،‬‬
‫راهبی وجود داشت‪ .‬روزی‪ ،‬آن نوج‪//‬وان ن‪//‬زد راهب رفت و ب‪//‬ه س‪//‬خنانش‪ ،‬گ‪//‬وش‬
‫فرا داد و مورد پسندش واقع شدند؛ لذا هرگاه می‌خواست که نزد ساحر ب‪//‬رود‪ ،‬ب‪//‬ه‬
‫راهب هم سری می‌زد و لحظ‪//‬اتی را ن‪//‬زد او س‪//‬پری می‌نم‪//‬ود‪ .‬ام‪//‬ا وقتی ک‪//‬ه ن‪//‬زد‬
‫س‪//‬احر می‌رفت (ب‪//‬ه علت ت‪//‬أخیر) او را کت‪//‬ک می‌زد‪ .‬در نتیج‪//‬ه‪ ،‬او جری‪//‬ان را ب‪//‬ا‬
‫راهب در میان گذاشت‪ .‬راهب گفت‪ :‬اگر ساحر تو را مؤاخذه کرد‪ ،‬بگو خانواده‌ام‬
‫مرا نگه داشتند؛ و اگ‪/‬ر خ‪/‬انواده‌ات ت‪/‬و را مؤاخ‪/‬ذه نمودن‪/‬د‪ ،‬بگ‪/‬و س‪/‬احر م‪/‬را نگ‪/‬ه‬
‫داشته است‪ .‬به هرحال‪ ،‬آن نوجوان به همین منوال‪ ،‬کارش را ادام‪//‬ه داد ت‪//‬ا اینک‪//‬ه‬
‫روزی‪ ،‬حیوان بزرگی را دید که راه مردم را سد کرده است؛ لذا با خ‪//‬ودش گفت‪:‬‬
‫امروز خواهم دانست که ساحر بهتر است یا راهب؟ پس س‪//‬نگی برداش‪//‬ت و گفت‪:‬‬
‫بار الها! اگر کار راهب نزد تو از کار ساحر بهتر و پسندیده‌تر است‪ ،‬این حیوان‬
‫را به قتل برسان تا راه مردم‪ ،‬باز شود و مردم بروند‪ .‬آنگاه سنگ را پرتاب ک‪//‬رد‬
‫و اینگونه آن حیوان را کشت و مردم رفتند‪ .‬بع‪//‬د از آن‪ ،‬ن‪//‬زد راهب آم‪//‬د و م‪//‬اجرا‬
‫را برایش بازگو نمود‪ .‬راهب به او گفت‪ :‬پسرم! تو امروز از من به‪//‬تری‪ .‬ک‪//‬ارت‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪498‬‬

‫به جایی رسیده است که نتایجش را من می‌بینم‪ .‬بزودی آزمایش خواهی ش‪//‬د‪ .‬اگ‪//‬ر‬
‫مورد آزمایش قرار گرفتی‪ ،‬از من چیزی مگو‪ .‬قابل یادآوری است که آن نوجوان‬
‫کورهای مادرزاد را شفا می‌داد و بیماری پیس را معالجه می‌نم‪//‬ود و همچ‪//‬نین ب‪//‬ه‬
‫مداوای سایر بیماریهای مردم می‌پرداخت‪ .‬یکی از نزدیکان پادشاه که نابین‪//‬ا ب‪//‬ود‪،‬‬
‫خبر نوجوان را شنید‪ .‬پس ب‪//‬ا ه‪//‬دایای زی‪//‬ادی ن‪//‬زد او رفت و گفت‪ :‬اگ‪//‬ر م‪//‬را ش‪//‬فا‬
‫دهی‪ ،‬همه‌ی اینها را به تو خواهم داد‪ .‬نوجوان گفت‪ :‬من هیچ‌کس را شفا نمی‌دهم؛‬
‫این هللا متعال است که شفا می‌ده‪//‬د؛ البت‪//‬ه اگ‪//‬ر ب‪//‬ه هللا متع‪//‬ال ایم‪//‬ان بیاوری‪ ،‬دع‪//‬ا‬
‫می‌کنم تا هللا متعال تو را شفا دهد‪ .‬اینگونه آن فرد‪ ،‬ایم‪//‬ان آورد و هللا متع‪//‬ال او را‬
‫شفا داد‪ .‬سپس آن فرد مثل همیشه‪ ،‬نزد پادشاه رفت و در جلسه‌اش نشست‪ .‬پادش‪//‬اه‬
‫گفت‪ :‬چه کسی چشمانت را به تو برگردانده است؟ او گفت‪ :‬پروردگار من‪ .‬پادشاه‬
‫گفت‪ :‬تو پروردگاری غیر از من هم داری؟ آن مرد گفت‪ :‬پروردگار من و ت‪//‬و هللا‬
‫است‪ .‬آنگاه‪ ،‬پادشاه او را دستگیر کرد و به اندازه‌ای شکنجه‌اش کرد ک‪//‬ه نوج‪//‬وان‬
‫را معرفی نمود‪ .‬سپس نوجوان را آوردن‪//‬د‪ .‬پادش‪//‬اه گفت‪ :‬ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ای در س‪//‬حر و‬
‫جادو پیشرفت کرده‌ای که کوره‪/‬ای م‪/‬ادرزاد و بیم‪/‬اری پیس و بیماری‌ه‪/‬ای زی‪/‬اد‬
‫دیگری را شفا می‌دهی؟! نوجوان گفت‪ :‬من نمی‌توانم هیچ‌کس را شفا ب‪//‬دهم؛ بلک‪//‬ه‬
‫این هللا متعال است که شفا می‌دهد‪ .‬با گفتن این سخنان‪ ،‬او را نیز دستگیر کردند و‬
‫به اندازه‌ای شکنجه‌اش کردند که راهب را معرفی نمود‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬راهب را ن‪//‬یز‬
‫آوردند و به او گفتند‪ :‬از دینت برگرد‪ .‬راهب نپذیرفت‪ .‬آنگاه پادش‪//‬اه دس‪//‬تور داد و‬
‫اّر ه‌ای آوردند و آن را بر َف رق س‪//‬رش گذاش‪//‬تند و او را دو نیم کردن‪//‬د ط‪//‬وری ک‪//‬ه‬
‫هردو نیمه‌اش به زمین افتادند‪ .‬بعد از آن‪ ،‬همنشین پادشاه را آوردند و به او گفتند‪:‬‬
‫از دینت برگرد‪ .‬او نیز زیِر بار نرفت‪ .‬پس اّر ه را بر َفرق س‪/‬رش گذاش‪/‬تند و او را‬
‫نیز دو نیم کردند طوری که دو طرف بدنش به زمین افتاد‪ .‬بعد از آن‪ ،‬نوجوان را‬
‫آوردند و به او گفتند‪ :‬از دینت برگرد‪ .‬او نیز نپذیرفت‪ .‬پادشاه او را به تع‪//‬دادی از‬
‫اطرافیانش سپرد و گفت‪ :‬او را باالی فالن کوه ببرید و هنگامی ک‪//‬ه ب‪//‬ه قله‌ی ک‪//‬وه‬
‫رسیدید‪ ،‬اگر از دینش برگش‪//‬ت ک‪//‬ه خ‪//‬وب اس‪//‬ت؛ در غ‪//‬یر این ص‪//‬ورت‪ ،‬او را از‬
‫باالی کوه‪ ،‬پایین بیندازید‪ .‬آنان نیز طبق دستور‪ ،‬او را باالی کوه بردند‪ .‬در آنج‪//‬ا‪،‬‬
‫نوجوان گفت‪ :‬بار الها؛ آنگونه که خودت می‌دانی‪ ،‬مرا از شرشان‪ ،‬کفایت کن‪ .‬در‬
‫این هنگام‪ ،‬کوه به شدت تکان خورد و همگی آنان‪ ،‬س‪//‬قوط کردن‪//‬د و مردن‪//‬د‪ .‬و آن‬
‫نوجوان‪ ،‬قدم زنان نزد پادش‪//‬اه آم‪//‬د‪ .‬پادش‪//‬اه گفت‪ :‬همراه‪//‬انت چ‪//‬ه ش‪//‬دند؟ نوج‪//‬وان‬
‫گفت‪ :‬هللا متعال مرا از شّر آنان‪ ،‬کفایت نم‪//‬ود‪ .‬ب‪//‬ار دیگ‪//‬ر‪ ،‬پادش‪//‬اه او را ب‪//‬ه تع‪//‬داد‬
‫دیگری از اطرافیانش سپرد و گفت‪ :‬او را ببرید و بر قایقی سوار کنید و به وس‪//‬ط‬
‫دریا ببرید؛ در آنجا اگر از دینش برگشت که خوب اس‪//‬ت؛ در غ‪//‬یر این ص‪//‬ورت‪،‬‬
‫او را در دریا بیندازید‪ .‬اینگونه‪ ،‬آنان او را بردند‪ .‬نوجوان گفت‪ :‬بار الها! آنگون‪//‬ه‬
‫که خودت می‌دانی‪ ،‬مرا از شّر آنها کفایت کن‪ .‬اینجا بود که قایق س‪/‬رنگون ش‪/‬د و‬
‫همگی غرق شدند‪ .‬نوجوان ب‪//‬ار دیگ‪//‬ر‪ ،‬قدم زن‪//‬ان ن‪//‬زد پادش‪//‬اه آم‪//‬د‪ .‬پادش‪//‬اه گفت‪:‬‬
‫همراهان تو چه شدند؟ نوجوان به پادشاه گفت‪ :‬هللا متعال مرا از شّر آن‪//‬ان‪ ،‬کف‪//‬ایت‬
 ‫‪499‬‬ ‫‪ -68‬کتاب زهد و رقائق‬

‫نمود‪ .‬و باید بگویم تا زمانی که به دستور من عمل نکنی‪ ،‬نمی‌ت‪//‬وانی م‪//‬را ب‪//‬ه قت‪//‬ل‬
‫برسانی‪ .‬پادشاه گفت‪ :‬دستور ت‪/‬و چیس‪/‬ت؟ نوج‪/‬وان گفت‪ :‬همه‌ی م‪/‬ردم را در ی‪/‬ک‬
‫زمین هموار‪ ،‬جمع کن و مرا باالی چوب نخل خرمایی ببر و یک ت‪//‬یر از جعبه‌ی‬
‫تیر خ‪//‬ودم ب‪//‬ردار و ت‪//‬یر را در وس‪//‬ط کم‪//‬ان بگ‪//‬ذار و بگ‪//‬و‪ :‬ب‪//‬ه ن‪//‬ام آن خ‪//‬دایی ک‪//‬ه‬
‫پروردگار این نوجوان است‪ .‬آنگاه‪ ،‬تیر را به سوی من پرت‪//‬اب کن‪ .‬اگ‪//‬ر این ک‪//‬ار‬
‫را انجام دهی‪ ،‬می‌توانی مرا به قتل برسانی‪.‬‬
‫پادشاه مردم را در یک زمین هموار‪ ،‬جمع کرد و او را باالی چوب نخلی برد‬
‫و تیری از جعبه‌ی تیرش برداشت و آن را در وسط کمان گذاش‪/‬ت و گفت‪ :‬ب‪/‬ه ن‪/‬ام‬
‫خدایی که پروردگار این نوجوان است و به سوی او تیران‪//‬دازی ک‪//‬رد‪ .‬اینگون‪//‬ه آن‬
‫تیر به شقیقه‌اش اصابت نمود و او دستش را بر شقیقه‌اش؛ یع‪//‬نی هم‪//‬ان ج‪//‬ایی ک‪//‬ه‬
‫تیر اصابت کرد‪ ،‬گذاشت و فوت نمود‪ .‬مردم با دیدن این ص‪//‬حنه گفتن‪//‬د‪ :‬م‪//‬ا ایم‪//‬ان‬
‫آوردیم به پروردگار نوجوان‪ ،‬ما ایمان آوردیم ب‪//‬ه پروردگ‪//‬ار نوج‪//‬وان‪ ،‬م‪//‬ا ایم‪//‬ان‬
‫آوردیم به پروردگار نوجوان‪ .‬آنگاه تعدادی نزد پادشاه رفتند و به او گفتند‪ :‬از چ‪//‬ه‬
‫چیزی می‌ترسیدی؟ سوگند به هللا‪ ،‬آنچ‪//‬ه را ک‪//‬ه از آن می‌ترس‪//‬یدی‪ ،‬ب‪//‬ه آن گرفت‪//‬ار‬
‫ش‪//‬دی؛ م‪//‬ردم ایم‪//‬ان آوردن‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬پادش‪//‬اه دس‪//‬تور داد ت‪//‬ا گوداله‪//‬ایی را در‬
‫ورودی‌های کوچه‌ها حفر کنند و در آنه‪//‬ا آتش روش‪//‬ن کنن‪//‬د‪ .‬دس‪//‬تور پادش‪//‬اه عملی‬
‫گردید‪ .‬بعد از آن‪ ،‬گفت‪ :‬هرکس از دینش برنگشت‪ ،‬او را در این گودالها بیندازید‬
‫یا اینکه به آنها بگویید تا وارد آتش شوند‪ .‬به هرحال‪ ،‬اینگونه بسیاری از مردم را‬
‫داخل گودالهای آتش انداختند تا اینکه زنی آم‪//‬د و ک‪//‬ودکی هم‪//‬راهش ب‪//‬ود‪ .‬آن زن‪،‬‬
‫توقف نمود و از رفتن به داخل آتش‪ ،‬خودداری کرد‪ .‬در این هنگام‪ ،‬ک‪//‬ودک گفت‪:‬‬
‫مادرعزیزم! صبر را پیشه کن؛ زیرا تو برحقی»‪.‬‬
 ‫‪69‬ـ کتاب فضایل قرآن‬

‫باب (‪ :)1‬درباره‌ی سوره‌ی فاتحه‬

‫‪2094‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬بْيَنَم ا ِج ْبِر يُل َقاِع ٌد ِع ْن َد الَّنِبِّي ص َس ِمَع َنِقيًض ا ِم ْن‬
‫َفْو ِقِه‪َ ،‬فَر َفَع َر ْأَس ُه‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬هَذ ا َباٌب ِم َن الَّس َم اِء ُفِتَح اْلَيْو َم ‪َ ،‬لْم ُيْفَتْح َقُّط ِإَّال اْلَيْو َم ‪َ ،‬فَنَز َل ِم ْنُه‬
‫َم َلٌك َفَقاَل ‪َ :‬هَذ ا َم َلٌك َنَز َل ِإَلى اَألْر ِض‪َ ،‬لْم َيْنِزْل َقُّط ِإَّال اْلَيْو َم ‪َ ،‬فَس َّلَم َو َقاَل ‪َ :‬أْبِش ْر ِبُن وَر ْيِن‬
‫ُأوِتيَتُهَم ا َلْم ُيْؤ َتُهَم ا َنِبٌّي َقْبَل َك ‪َ ،‬فاِتَح ُة اْلِكَت اِب َو َخ َو اِتيُم ُس وَرِة اْلَبَق َرِة‪َ ،‬لْن َتْق َر َأ ِبَح ْر ٍف‬
‫ِم ْنُهَم ا ِإَّال ُأْع ِط يَتُه‪( .‬م‪)806/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬جبرئیل ‪ ‬نزد نبی اکرم ص نشسته بود‬
‫که از باالی سرش‪ ،‬صدایی شنید‪ .‬پس سرش را بلند ک‪//‬رد و گفت‪« :‬این دروازه‌ای‬
‫است که امروز از آسمان باز شده است و به جز امروز‪ ،‬هرگز باز نش‪/‬ده اس‪/‬ت»‪.‬‬
‫آنگاه از آن دروازه فرشته‌ای پایین آمد و جبریل گفت‪« :‬این فرشته‌ای است ک‪//‬ه ب‪//‬ه‬
‫زمین آمده است و به جز امروز‪ ،‬هرگز به زمین نیامده اس‪/‬ت»‪ .‬س‪/‬پس آن فرش‪/‬ته‪،‬‬
‫سالم کرد و گفت‪« :‬تو را به دو نور مژده می‌دهم ک‪/‬ه ب‪/‬ه ت‪/‬و عن‪/‬ایت ش‪/‬ده‌اند و ب‪/‬ه‬
‫هیچ پیامبری قبل از تو عنایت نشده‌اند؛ آنها سوره‌ی فاتحه و آیات پای‪//‬انی س‪//‬وره‌ی‬
‫بقره هستند؛ هر قسمت از آنه‪//‬ا را بخ‪//‬وانی‪ ،‬س‪//‬ؤالت اج‪//‬ابت می‌ش‪//‬ود»‪( .‬ه‪//‬دف از‬
‫خواتیم سوره‌ی بقره از آَم َن الَّر سول تا پایان سوره می‌باشد)‪.‬‬
‫باب (‪ :)2‬درباره‌ی قرائت قرآن و قرائت سوره‌های بقره و آل عمران‬
‫‪2095‬ـ َعن ابي ُأَم اَم َة اْلَب اِهِلُّى س َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيُق وُل‪« :‬اْق َرُء وا‬
‫اْلُقْر آَن ‪َ ،‬فِإَّنُه َيْأِتي َيْو َم اْلِقَياَم ِة َش ِفيًعا َألْص َح اِبِه‪ ،‬اْق َرُء وا الَّز ْه َر اَو ْيِن ‪ :‬اْلَبَق َر َة َو ُس وَر َة آِل‬
‫ْأ‬
‫ِعْمَر اَن ‪َ ،‬فِإَّنُهَم ا َت ِتَياِن َيْو َم اْلِقَياَم ِة َك َأَّنُهَم ا َغ َم اَم َتاِن ‪َ ،‬أْو َك َأَّنُهَم ا َغ َياَيَتاِن ‪َ ،‬أْو َك َأَّنُهَم ا ِفْر َق اِن‬
‫ِم ْن َطْيٍر َص َو اَّف ‪ُ :‬تَح اَّجاِن َع ْن َأْص َح اِبِهَم ا‪ ،‬اْق َرُء وا ُس وَر َة اْلَبَق َرِة‪َ ،‬ف ِإَّن َأْخ َذ َها َبَر َك ٌة‪،‬‬
‫َو َتْر َك َها َح ْس َر ٌة‪َ ،‬و َال َتْسَتِط يُع َها اْلَبَطَلُة» َقاَل ُمَع اِو َيُة‪َ :‬بَلَغ ِنى َأَّن اْلَبَطَلَة الَّس َحَر ُة‪( .‬م‪)804/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو امامه باهلی س می‌گوید‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص می‌فرمود‪« :‬قرآن‬
‫بخوانید؛ زیرا قرآن روز قیامت ب‪//‬رای ص‪//‬احبانش‪ ،‬ش‪//‬فاعت می‌کن‪//‬د‪ .‬دو س‪//‬وره‌ی‬
‫نورانی بقره و آل عمران را بخوانید؛ زیرا آن دو روز قیامت به ش‪//‬کل دو اب‪//‬ر ی‪//‬ا‬
‫دو سایبان یا دو گروه پرن‪//‬ده ک‪//‬ه ب‪//‬ال گش‪//‬وده‌اند‪ ،‬می‌آین‪//‬د و از صاحبانش‪//‬ان‪ ،‬دف‪//‬اع‬
‫می‌کنند‪ .‬سوره‌ی بقره را بخوانید؛ زیرا یاد گرفتن آن برکت است‪ ،‬و ت‪//‬رک ک‪//‬ردن‬
‫آن باعث حسرت می‌شود‪ ،‬و ساحران تاب و تحمل آن را ندارند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬فضیلت آیت الکرسی‬
‫‪2096‬ـ َع ْن ُأَبِّى ْبِن َكْع ٍب س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يا َأَبا اْلُم ْنِذ ِر َأَتْد ِر ى َأُّى آَيٍة‬
‫ِم ْن ِكَتاِب ِهَّللا َم َع َك َأْع َظُم »؟ َقاَل ُقْلُت ‪ُ :‬هَّللا َو َر ُسوُلُه َأْع َلُم ‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬يا َأَبا اْلُم ْن ِذ ِر َأَت ْد ِرى َأُّى‬
‫آَيٍة ِم ْن ِكَتاِب ِهَّللا َم َع َك َأْع َظُم »؟ َق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪﴿ :‬ٱُهَّلل ٓاَل ِإَٰل َه ِإاَّل ُه َو ٱۡل َح ُّي ٱۡل َقُّي وُم ﴾ [البق‪//‬رة‪:‬‬
‫‪َ .]255‬قاَل ‪َ :‬فَض َرَب ِفي َص ْد ِرى َو َقاَل ‪َ« :‬وِهَّللا ِلَيْهِنَك اْلِع ْلُم َأَبا اْلُم ْنِذ ِر »‪( .‬م‪)810/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابی بن کعب س می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای ابوالمن‪//‬ذر! آی‪//‬ا‬
‫می‌دانی از میان آیات قرانی که یاد داری‪ ،‬کدام ی‪//‬ک بزرگ‪//‬تر اس‪//‬ت؟» گفتم‪ :‬هللا و‬
‫پیامبرش بهتر می‌دانند‪ .‬رسول هللا ص دوباره فرمود‪« :‬ای ابوالمنذر! آی‪//‬ا می‌دانی‬
‫از میان آیات قرانی که یاد داری‪ ،‬ک‪/‬دام ی‪/‬ک بزرگ‪/‬تر اس‪/‬ت؟» گفتم‪ :‬آی‪/‬ة الکرس‪/‬ی‬
‫است‪ .‬رسول هللا ص به سینه‌ام زد و فرمود‪« :‬ای ابوالمنذر! علم مبارکت باشد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)4‬درباره‌ی آیات پایانی سوره‌ی بقره‬
‫‪2097‬ـ َع ْن َأِبي َم ْسُعوٍد س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م ْن َق َر َأ َه اَتْيِن اآلَيَتْيِن ِم ْن‬
‫آِخ ِر ُسوَرِة اْلَبَقَرِة‪ِ ،‬في َلْيَلٍة‪َ ،‬كَفَتاُه»‪( .‬م‪)808/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو مسعود س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هرکس‪ ،‬شبانه‪ ،‬این دو‬
‫آیه‌ی پایانی سوره‌ی بقره را بخواند‪ ،‬او را (از هر بدی) کفایت می‌نمایند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)5‬فضیلت سوره‌ی کهف‬
‫‪2098‬ـ َع ْن َأِبي ال‪َّ//‬دْر َداِء س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َق اَل ‪َ« :‬م ْن َحِف َظ َع ْش َر آَي اٍت ِم ْن َأَّو ِل‬
‫ُسوَرِة اْلَكْهِف ‪ُ ،‬ع ِص َم ِم َن فتنة الَّد َّجاِل »‪َ .‬و ِفي ِرَو اَيٍة‪ِ« :‬م ن آِخ ِر الكهِف »‪( .‬م‪)809/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابودرداء س می‌گوید‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ه‪//‬رکس‪ ،‬ده آی‪//‬ه از اول‬
‫سورة کهف‪ ،‬حفظ نماید‪ ،‬از دجال حفاظت می‌شود»‪ .‬و در روایتی آم‪//‬ده اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫فرمود‪« :‬از آخر سوره‌ی کهف»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬فضیلت سوره‌ی اخالص‬
‫‪2099‬ـ َع ْن َأِبي ال‪َّ//‬دْر َداِء س َع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬أَيْع ِج ُز َأَح ُد ُك ْم َأْن َيْق َر َأ ِفي َلْيَل ٍة‬
‫ُثُلَث اْلُقْر آِن »؟ َقاُلوا‪َ :‬و َكْيَف َيْقَر ُأ ُثُلَث اْلُقْر آِن ؟ َقاَل ‪ُ﴿ :‬قۡل ُهَو ٱُهَّلل َأَح ٌد ‪[ ﴾١‬اإلخالص‪.]1 :‬‬
‫َيْع ِد ُل ُثُلَث اْلُقْر آِن »‪( .‬م‪)811/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابودرداء س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬آیا یکی از شما نمی‌تواند‬
‫در یک شب‪ ،‬یک سوم قرآن را بخواند»؟ صحابه عرض کردن‪//‬د‪ :‬چگون‪//‬ه یکی از‬
‫ما می‌تواند یک سوم قرآن را بخوان‪//‬د؟ فرم‪//‬ود‪« :‬س‪//‬وره‌ی اخالص براب‪//‬ر ب‪//‬ا ی‪//‬ک‬
‫سوم قرآن می‌باشد»‪.‬‬
‫‪2100‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب‪َ :‬أَّن َر ُس وَل ِهَّللا ص َبَع َث َر ُج ًال َع َلى َس َّيٍة‪َ ،‬و َك اَن َيْق َر ُأ‬
‫ِر‬
‫َألْص َح اِبِه ِفي َص َالِتِهْم َفَيْخ ِتُم ِبـ‪ُ﴿ :‬قلۡ ُهَو ٱُهَّلل َأَح ٌد ‪َ ،﴾١‬فَلَّم ا َر َج ُعوا ُذ ِكَر ِل ِلَر ِل ِهَّللا‬
‫و‬ ‫ُس‬ ‫َك‬ ‫َذ‬
‫ص‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬س ُلوُه‪َ ،‬ألِّي َش ْي ٍء َيْص َنُع َذ ِلَك»‪َ .‬فَس َأُلوُه‪َ ،‬فَق اَل ‪َ :‬ألَّنَه ا ِص َفُة ال‪َّ/‬رْح َمِن ‪َ ،‬فَأَن ا‬
‫ُأِح ُّب َأْن َأْقَر َأ ِبَها‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أْخ ِبُروُه َأَّن َهَّللا ُيِح ُّبُه»‪( .‬م‪)813/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص مردی را به عنوان مسئول یک دسته‪-‬‬
‫ی نظ‪//‬امی تع‪//‬یین فرم‪//‬ود‪ .‬آن م‪//‬رد‪ ،‬نم‪//‬از را ب‪//‬رای همراه‪//‬انش ام‪//‬امت می‌نم‪//‬ود و‬
 ‫‪503‬‬ ‫‪ -69‬کتاب فضایل قرآن‬

‫قرائتش را در نماز با سورهی اخالص به پایان می‌رساند‪ .‬آنان هنگام بازگشتن از‬
‫مأموریتش‪//‬ان‪ ،‬موض‪//‬وع را ب‪//‬ا ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص در میان گذاش‪//‬تند‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬از او بپرسید ک‪/‬ه چ‪/‬را چ‪/‬نین می‌کن‪/‬د»‪ .‬آنه‪/‬ا علتش را از او پرس‪/‬یدند‪ .‬او‬
‫گفت‪ :‬سورهی اخالص هللا متعال را توصیف نموده است؛ ل‪//‬ذا من دوس‪//‬ت دارم آن‬
‫را بخوانم‪ .‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬به او بگویید که هللا متعال او را دوست دارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)7‬فضیلت خواندن سوره‌های فلق و ناس‬
‫‪2101‬ـ َع ْن ُع ْقَبَة ْبِن َعاِم ٍر س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَلْم َتَر آَياٍت ُأْنِز َلِت الَّلْيَل َة‬
‫َلْم ُيَر ِم ْثُلُهَّن َقُّط؟ ﴿ُقۡل َأُعوُذ ِب َر ِّب ٱۡل َفَلِق ‪[ ﴾١‬الفل‪//‬ق‪ُ﴿ .]1 :‬ق ۡل َأُع وُذ ِب َر ِّب ٱلَّناِس ‪﴾١‬‬
‫[الناس‪( .]1 :‬م‪)814/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عقبه بن عامر س می‌گوید‪ :‬رسول الله ص فرمود‪« :‬آیا نمی‌دانید که دیشب‬
‫آیاتی نازل شده است که مثل آنها دیده نشده است؛ آنها سوره‌های فلق و ناس هستند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)8‬درباره‌ی کسانی که بوسیله‌ی قرآن عزت و رفعت می‌یابند‬
‫‪2102‬ـ َع ْن َعاِم ِر ْبِن َو اِثَلَة‪َ :‬أَّن َناِفَع ْبَن َع ْبِد اْلَح اِرِث َلِقَى ُع َم َر ِبُعْس َفاَن ‪َ ،‬و َك اَن ُع َم ُر‬
‫س َيْسَتْع ِم ُلُه َع َلى َم َّكَة‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬مِن اْسَتْع َم ْلَت َع َلى َأْهِل اْلَو اِد ى؟ َفَق اَل ‪ :‬اْبَن َأْب َزى‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َمِن‬
‫اْبُن َأْبَزى؟ َقاَل ‪َ :‬م ْو ًلى ِم ْن َم َو اِليَنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فاْسَتْخ َلْفَت َع َلْيِهْم َم ْو ًلى؟ َقاَل ‪ِ :‬إَّنُه َقاِرٌئ ِلِكَت اِب الَّل ِه‬
‫ﻷ‪َ ،‬وِإَّنُه َعاِلٌم ِباْلَفَر اِئِض‪َ ،‬قاَل ُع َم ُر‪َ :‬أَم ا ِإَّن َنِبَّيُك ْم ص َقْد َقاَل ‪ِ« :‬إَّن َهَّللا َيْر َفُع ِبَهَذ ا اْلِكَتاِب‬
‫َأْقَو اًم ا َو َيَض ُع ِبِه آَخ ِريَن »‪( .‬م‪)815/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عامر بن واثله می‌گوید‪ :‬نافع بن عب‪//‬د الح‪//‬ارث ک‪//‬ه قبًال از ط‪//‬رف عم‪//‬ر بن‬
‫خطاب س برای مدتی‪ ،‬استاندار مکه تعیین شده بود‪ ،‬در عس‪//‬فان ب‪//‬ا عم‪//‬ر بن خطاب‬
‫س مالقات نمود و گفت‪ :‬چه کس‪/‬ی را ب‪/‬ه عن‪/‬وان فرمان‪/‬دار اه‪/‬ل وادی (مک‪/‬ه) تع‪/‬یین‬
‫نم‪//‬وده‌ای؟ ن‪//‬افع ج‪//‬واب داد‪ :‬ابن اب‪//‬زی را تع‪//‬یین ک‪//‬رده‌ام‪ .‬عم‪//‬ر س گفت‪ :‬ابن اب‪//‬زی‬
‫کیست؟ نافع جواب داد‪ :‬یکی از بردگان آزاد شده‌ی ماست‪ .‬عمر س گفت‪ :‬برده‌ای را‬
‫بر آنان‪ ،‬حاکم نموده‌ای؟ نافع جواب داد‪ :‬او قاری قرآن است و علم م‪//‬یراث را خ‪//‬وب‬
‫می‌داند‪ .‬عمر س گفت‪ :‬بدانید که پیامبر شما فرمود‪« :‬الله متع‪//‬ال بوس‪//‬یله‌ی این کت‪//‬اب‬
‫(قرآن) به افرادی عزت و سربلندی عنایت می‌کند‪ ،‬و افراد دیگری را خ‪//‬وار و ذلیل‬
‫می‌نماید»‪( .‬کسانی را که به آن‪ ،‬ایمان بیاورند و عمل نمایند‪ ،‬عزت می‌دهد و کس‪//‬انی‬
‫را که ایمان نیاورند و عمل نکنند‪ ،‬خوار و ذلیل می‌نماید)‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬فضیلت یاد گرفتن قرآن‬
‫‪2103‬ـ َع ْن ُع ْقَبَة ْبِن َعاِم ٍر س َقاَل ‪َ :‬خ َرَج َر ُس وُل ِهَّللا ص َو َنْح ُن ِفي الُّص َّفِة َفَق اَل ‪:‬‬
‫«َأُّيُك ْم ُيِح ُّب َأْن َيْغ ُد َو ُك َّل َيْو ٍم ِإَلى ُبْط َح اَن َأْو ِإَلى اْلَعِقيِق‪َ ،‬فَي ْأِتَى ِم ْن ُه ِبَن اَقَتْيِن َك ْو َم اَو ْيِن ‪،‬‬
‫ِفي َغْيِر ِإْثٍم َو َال َقْطِع َر ِح ٍم »؟ َفُقْلَنا‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ُنِح ُّب َذ ِلَك‪َ ،‬قاَل ‪َ« :‬أَفَال َيْغ ُدو َأَح ُد ُك ْم ِإَلى‬
‫اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬فَيْع َلَم َأْو َيْقَر َأ آَيَتْيِن ِم ْن ِكَتاِب ِهَّللا َخْيٌر َلُه ِم ْن َناَقَتْيِن ‪َ ،‬و َثَالٌث َخْيٌر َل ُه ِم ْن َثَالٍث‪،‬‬
‫َو َأْر َبٌع َخْيٌر َلُه ِم ْن َأْر َبٍع‪َ ،‬وِم ْن َأْع َداِدِهَّن ِم َن اِإل ِبِل »‪( .‬م‪)803/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪504‬‬

‫ترجمه‪ :‬عقبه بن عامر س می‌گوید ‪ :‬ما در ُص ّفه بودیم که رس‪//‬ول هللا ص آم‪//‬د و‬
‫فرمود‪« :‬چه کسی از شما دوست دارد که هر روز صبح به بطحان یا عقیق برود‬
‫و بدون این که مرتکب گن‪//‬اه ی‪//‬ا قطع ارتب‪//‬اط خویش‪//‬اوندی ش‪//‬ود‪ ،‬دو ش‪//‬تِر ب‪//‬زرگ‬
‫کوهان و زیبا بیاورد»؟ ما گفتیم‪ :‬یا رسول هللا! همهی ما این کار را دوست داریم‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬بدانید که اگر یکی از شما ب‪//‬ه مس‪//‬جد ب‪//‬رود و دو آی‪//‬ه از‬
‫کتاب هللا متعال بیاموزد یا تالوت نماید‪ ،‬برایش از دو شتر ماده بهتر است؛ و س‪//‬ه‬
‫آیه از سه شتر‪ ،‬و چهار آیه از چهار شتر‪ ،‬و هر تعداد آی‪//‬ه از هم‪//‬ان ان‪//‬دازه ش‪//‬تر‪،‬‬
‫بهتر است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)10‬مثال کسی که قرآن می‌خواند و کسی که قرآن نمی‌خواند‬
‫‪2104‬ـ َع ْن َأِبي ُم وَس ى اَألْش َع ِرِّي س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬م َثُل اْلُم ْؤ ِم ِن اَّل ِذ ي‬
‫َيْقَر ُأ اْلُقْر آَن َم َث ُل اُألْتُرَّج ِة‪ ،‬يُح َه ا َطِّيٌب َو َطْع ُمَه ا َطِّيٌب ‪َ ،‬و َم َث ُل اْلُم ْؤ ِم ِن اَّل ِذ ي َال َيْق َر ُأ‬
‫ِر‬
‫اْلُقْر آَن َم َثُل الَّتْمَرِة‪َ ،‬ال ِر يَح َلَه ا َو َطْع ُمَه ا ُح ْل ٌو ‪َ ،‬و َم َث ُل اْلُم َن اِفِق اَّل ِذ ي َيْق َر ُأ اْلُق ْر آَن َم َث ُل‬
‫الَّرْيَح اَنِة‪ِ ،‬ر يُح َها َطِّيٌب َو َطْع ُمَها ُم ٌّر ‪َ ،‬و َم َثُل اْلُم َناِفِق اَّلِذ ي َال َيْقَر ُأ اْلُقْر آَن َك َم َث ِل اْلَح ْنَظَل ِة‪،‬‬
‫َلْيَس َلَها ِريٌح َو َطْع ُمَها ُم ٌّر »‪( .‬م‪)797/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوموسی اشعری س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬مؤمنی که قرآن‬
‫می‌خواند و به آن‪ ،‬عمل می‌کند‪ ،‬مانند ترنجی است که طعم خوبی دارد و از ب‪//‬وی‬
‫خوشی برخوردار است‪ .‬و مؤمنی ک‪//‬ه قرآن نمی‌خوان‪//‬د ولی ب‪//‬ه آن‪ ،‬عم‪//‬ل می‌کن‪//‬د‬
‫مانند خرمایی است که طعمش شیرین است ولی ب‪//‬ویی ن‪//‬دارد‪ .‬و مث‪//‬ال من‪//‬افقی ک‪//‬ه‬
‫قرآن می‌خواند‪ ،‬مانند ریحانی اس‪//‬ت ک‪//‬ه ب‪//‬ویش خ‪//‬وب‪ ،‬ولی طعمش‪ ،‬تلخ اس‪//‬ت‪ .‬و‬
‫مثال منافقی که قرآن نمی‌خواند‪ ،‬مانند حنظله (هندوانهی ابوجهل) اس‪//‬ت ک‪//‬ه ب‪//‬ویی‬
‫ندارد و طعمش‪ ،‬تلخ است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬در مورد کسی کــه در خوانــدن قــرآن‪ ،‬مهــارت دارد و کســی کــه بــه ســختی‪ ،‬قــرآن‬
‫می‌خواند‬
‫‪2105‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َق اَلْت ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْلَم اِهُر ِب اْلُقْر آِن َم َع الَّس َفَرِة‬
‫اْلِكَر اِم اْلَبَرَرِة‪َ ،‬و اَّلِذ ي َيْقَر ُأ اْلُقْر آَن َو َيَتَتْعَتُع ِفيِه‪َ ،‬و ُهَو َع َلْيِه َش اٌّق ‪َ ،‬لُه َأْج َر اِن »‪( .‬م‪)798/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬کسی که در خوان‪//‬دن قرآن‪،‬‬
‫مهارت دارد‪( ،‬روز قیامت) منزلتی مانند منزلت فرش‪//‬تگان بزرگ‪//‬وار و نیکوک‪//‬ار‬
‫خواهد داشت‪ .‬و کس‪/‬ی‌که ب‪//‬ا لکنت زب‪//‬ان و س‪//‬ختی آن را تالوت نمای‪//‬د‪ ،‬دو پ‪//‬اداش‬
‫دارد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬از خواندن قرآن سکون و آرامش نازل می‌شود‬
‫‪2106‬ـ َع ِن اْلَبَر اِء س َقاَل ‪َ :‬ك اَن َر ُج ٌل َيْق َر ُأ ُس وَر َة اْلَكْه ِف ‪َ ،‬وِع ْن َد ُه َف َر ٌس َم ْر ُب وٌط‬
‫ِبَش َطَنْيِن ‪َ ،‬فَتَغ َّشْتُه َسَح اَبٌة‪َ ،‬فَجَع َلْت َتُد وُر َو َتْد ُنو‪َ ،‬و َجَعَل َفَر ُسُه َيْنِفُر ِم ْنَها‪َ ،‬فَلَّم ا َأْص َبَح َأَتى‬
‫الَّنِبَّي ص َفَذ َك َر َذ ِلَك َلُه‪َ ،‬فَقاَل ‪ِ« :‬تْلَك الَّس ِكيَنُة‪َ ،‬تَنَّزَلْت ِلْلُقْر آِن »‪( .‬م‪)795/‬‬
 ‫‪505‬‬ ‫‪ -69‬کتاب فضایل قرآن‬

‫ترجمه‪ :‬براء س می‌گوید‪ :‬مردی که در ن‪//‬زدیکی‌اش ی‪//‬ک اس‪//‬ب ب‪//‬ا دو طن‪//‬اب‪،‬‬

‫بس‪//‬ته ش‪//‬ده ب‪//‬ود‪ ،‬قرآن تالوت می‌نم‪//‬ود؛ پس اب‪//‬ری ک‪//‬ه در ح‪//‬رکت ب‪//‬ود و ب‪//‬ه او‬
‫نزدیک می‌شد‪ ،‬او را فرا گرفت؛ اسب از آن ابر دچار وحش‪//‬ت گردی‪//‬د‪ .‬هنگ‪//‬امی‬
‫که صبح شد‪ ،‬آن مرد نزد نبی اکرم ص آمد و ماجرا را برای ایش‪//‬ان بیان نم‪//‬ود‪.‬‬
‫پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬آن‪ ،‬سکینه و رحمتی بوده است که بخاطر قرآن‪ ،‬ن‪//‬ازل‬
‫شده است»‪.‬‬
‫ُأ‬ ‫ْق‬ ‫ًة‬ ‫َل‬ ‫َل‬ ‫ُه‬ ‫ْيَن‬ ‫ُأ‬ ‫َّن‬‫َأ‬
‫‪2107‬ـ َعن ابي َسِع يٍد ا ِرَّي س‪َ :‬س َد َن ُح َض ٍر ‪َ ،‬ب َم ا َو ‪َ ، ،‬ي َر ِفي‬
‫ْي‬ ‫ْي‬ ‫ْب‬ ‫ْي‬ ‫ْد‬ ‫ُخ‬ ‫ْل‬
‫ِم ْر َبِدِه‪ِ ،‬إْذ َج اَلْت َفَر ُسُه‪َ ،‬فَقَر َأ‪ُ ،‬ثَّم َج اَلْت ُأْخ َر ى‪َ ،‬فَقَر َأ‪ُ :‬ثَّم َج اَلْت َأْيًضا‪َ ،‬قاَل ُأَس ْيٌد ‪َ :‬فَخ ِش يُت‬
‫َأْن َتَطَأ َيْح َيى‪َ ،‬فُقْم ُت ِإَلْيَها‪َ ،‬فِإَذ ا ِم ْثُل الُّظَّلِة َفْو َق َر ْأِس ى‪ِ ،‬فيَها َأْم َثاُل الُّس ُر ِج‪َ ،‬ع َر َج ْت ِفي‬
‫اْلَجِّو َح َّتى َم ا َأَر اَه ا‪َ ،‬ق اَل َفَغ َدْو ُت َع َلى َر ُس وِل ِهَّللا ص َفُقْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َبْيَنَم ا َأَن ا‬
‫اْلَباِر َح َة ِم ْن َج ْو ِف الَّلْيِل َأْقَر ُأ ِفي ِم ْر َبِد ى‪ِ ،‬إْذ َج اَلْت َفَرِس ي‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬اْقَر ِإ‪،‬‬
‫اْبَن ُح َض ْيٍر » َقاَل ‪َ :‬فَقَر ْأُت ‪ُ :‬ثَّم َج اَلْت َأْيًض ا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل الَّلِهص‪« :‬اْق َر ِإ اْبَن ُح َض ْيٍر »‬
‫َق اَل ‪َ :‬فَق َر ْأُت ‪ُ :‬ثَّم َج اَلْت َأْيًض ا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْق َر ِإ‪ ،‬اْبَن ُح َض ْيٍر » َق اَل ‪:‬‬
‫َفاْنَص َر ْفُت ‪َ ،‬و َك اَن َيْح َيى َقِر يًبا ِم ْنَها‪َ ،‬خ ِش يُت َأْن َتَط َأُه‪َ ،‬ف َر َأْيُت ِم ْث َل الُّظَّل ِة‪ِ ،‬فيَه ا َأْم َث اُل‬
‫الُّسُر ِج‪َ ،‬ع َر َج ْت ِفي اْلَجِّو َح َّتى َم ا َأَر اَه ا‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬تْل َك اْلَم َالِئَك ُة َك اَنْت‬
‫َتْسَتِم ُع َلَك‪َ ،‬و َلْو َقَر ْأَت َألْص َبَح ْت َيَر اَها الَّناُس ‪َ ،‬م ا َتْسَتِتُر ِم ْنُهْم »‪( .‬م‪)796/‬‬
‫ترجمه‪ :‬از اسید بن حضیر س روایت اس‪/‬ت ک‪/‬ه او در یکی از ش‪/‬ب‌ها در مح‪/‬ل‬
‫خشک کردن خرماهایش‪ ،‬قران تالوت می‌کرد؛ ناگهان‪ ،‬اسبش شروع به دس‪//‬ت و‬
‫پا زدن کرد‪ .‬اسید به خواندنش ادامه داد‪ ،‬ب‪/‬از هم اس‪/‬ب دس‪/‬ت و پ‪/‬ا زد‪ .‬ب‪/‬ار دیگ‪/‬ر‬
‫اسید شروع به خواندن نمود‪ .‬باز هم اسب دست و پا زد‪ .‬اسید می‌گوید ‪ :‬سرانجام‪،‬‬
‫ترسیدم که اسب فرزندم ؛یحیی؛ را زیر دست و پا بگ‪//‬یرد‪ .‬ل‪//‬ذا برخاس‪//‬تم و بس‪//‬وی‬
‫اسب رفتم‪ .‬ناگهان‪ ،‬باالی سرم چیزی مانند سایبان دیدم که اشیایی مانند چ‪//‬راغ در‬
‫آن وجود داشت و به اندازه‌ای در فضا باال رفت که دیگر آن را ندیدم‪.‬‬
‫ص‪//‬بح روز بع‪//‬د‪ ،‬ن‪//‬زد رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص رفتم و گفتم‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول الل‪//‬ه! من در‬
‫نیمه‌های دیش‪//‬ب در مح‪//‬ل خش‪//‬ک ک‪//‬ردن خرماه‪//‬ایم قران می‌خوان‪//‬دم ک‪//‬ه اس‪//‬بم‬
‫شروع به دس‪//‬ت و پ‪//‬ا زدن ک‪//‬رد‪ .‬رس‪//‬ول الله ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای فرزن‪//‬د حض‪//‬یر!‬
‫بخوان»‪ .‬من شروع به خواندن نمودم و اسبم شروع ب‪//‬ه دس‪//‬ت و پ‪//‬ا زدن ک‪//‬رد‪.‬‬
‫دوباره پیامبر اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬ای فرزن‪//‬د حض‪//‬یر! بخ‪//‬وان»‪ .‬من ش‪//‬روع ب‪//‬ه‬
‫خواندن نمودم و باز هم اسبم شروع به دست و پا زدن کرد‪ .‬ب‪//‬ار دیگ‪//‬ر پیامبر‬
‫اکرم ص فرمود‪« :‬ای فرزند حضیر! بخ‪//‬وان»‪ .‬این ب‪//‬ار از خوان‪//‬دن منص‪//‬رف‬
‫شدم؛ چون یحیی نزدیک اسب قرار داشت و من ترسیدم که اسب او را لگدمال‬
‫کند‪ .‬این بار هم چیزی مانند سایبان دیدم که اش‪//‬یایی مانن‪//‬د چ‪//‬راغ در آن وج‪//‬ود‬
‫داشت و به اندازه‌ای در فضا باال رفت که دیگر آن را ندیدم‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪506‬‬

‫رسول هللا ص فرمود‪« :‬آنان فرشتگان بودند که به خواندنت گوش می‌دادن‪//‬د‪ .‬و‬
‫اگر تو به خواندنت ادامه می‌دادی‪ ،‬آنها ت‪//‬ا ص‪//‬بح‪ ،‬آنج‪//‬ا می‌ماندن‪//‬د ب‪//‬دون اینک‪//‬ه از‬
‫نظر مردم‪ ،‬پنهان بمانند»‪.‬‬
‫باب (‪ :)13‬غبطه فقط در دو مورد‪ ،‬جایز است‬
‫‪2108‬ـ َع ْن َس اِلٍم َع ْن َأِبي ‪ِ/‬ه س‪َ ،‬ع ِن الَّنِبِّي ص َق اَل ‪َ« :‬ال َحَس َد ِإَّال ِفي اْثَنَتْيِن ‪َ :‬ر ُج ٌل‬
‫آَتاُه ُهَّللا اْلُقْر آَن ‪َ ،‬فُهَو َيُقوُم ِبِه آَناَء الَّلْيِل َو آَناَء الَّنَهاِر ‪َ ،‬و َر ُجٌل آَتاُه ُهَّللا َم اًال‪َ ،‬فُهَو ُيْنِفُق ُه آَن اَء‬
‫الَّلْيِل َو آَناَء الَّنَهاِر »‪( .‬م‪)815/‬‬
‫ترجمه‪ :‬سالم به روایت از پدرش س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬غبطه‬
‫جایز نیست مگر در دو مورد؛ یکی‪ ،‬شخصی که الله متعال به او قرآن عن‪//‬ایت‬
‫نموده اس‪//‬ت و او در ط‪//‬ول ش‪//‬بانه روز‪ ،‬قرآن را تالوت ک‪//‬رده و ب‪//‬ه آن‪ ،‬عم‪//‬ل‬
‫می‌نماید‪ .‬دوم‪ ،‬کسی‌که الله متعال به او مال و ث‪//‬روت داده اس‪//‬ت و او در ط‪//‬ول‬
‫شبانه روز از آن‪ ،‬انفاق می‌نماید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)14‬دستور حفاظت از قرآن با تالوت زیاد‬
‫‪2109‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُع َم َر ل‪َ :‬أَّن َر ُسوَل ِهَّللا ص َقاَل ‪ِ« :‬إَّنَم ا َم َثُل َص اِح ِب اْلُق ْر آِن‬
‫َك َم َثِل اِإل ِبِل اْلُمَع َّقَلِة‪ِ ،‬إْن َعاَهَد َع َلْيَها َأْمَس َك َها‪َ ،‬و ِإْن َأْطَلَقَها َذ َهَبْت »‪( .‬م‪)789/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عمر ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص‪‬فرمود‪« :‬مثال قاری قرآن مانن‪//‬د‬
‫صاحب شتری است که زانوی آن را بسته باشد؛ اگر از او نگهداری کن‪//‬د‪ ،‬ن‪//‬زدش‬
‫می‌ماند و اگر او را رها سازد‪ ،‬می‌رود»‪.‬‬
‫َأ‬ ‫َأل‬ ‫ْئ‬
‫‪2110‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بِن َم سُعوٍد س َقاَل ‪ :‬اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬ب َس َم ا َح ِد كْم ن‬
‫َق‬
‫َيُقوُل‪َ :‬نِس يُت آَيَة َكْيَت َو َكْيَت ‪َ ،‬ب ْل ُه َو ُنِّس َى ‪ ،‬اْس َتْذ ِكُروا اْلُق ْر آَن ‪َ ،‬فَلُه َو َأَش ُّد َتَفِّص ًيا ِم ْن‬
‫ُصُدوِر الِّر َج اِل ِم َن الَّنَع ِم ِبُع ُقِلَها»‪( .‬م‪)790/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن مسعود س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬چق‪/‬در ب‪//‬د اس‪//‬ت‬
‫ب‪//‬رای کس ‪/‬ی‌که می‌گوی‪//‬د‪ :‬فالن و فالن آی‪//‬ه را فرام‪//‬وش ک‪//‬رده‌ام‪ .‬بلک‪//‬ه فرام‪//‬وش‬
‫گردانیده شده‌اند‪ .‬قرآن را زیاد تالوت کنید؛ زی‪//‬را قرآن‪ ،‬س‪//‬ریعتر از ف‪//‬رار ک‪//‬ردن‬
‫شتری که زانوی آن بسته است‪ ،‬از سینه‌ی مردم‪ ،‬می‌گریزد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬خواندن قرآن با صدای خوب‬
‫‪2111‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة س‪َ :‬أَّنُه َسِمَع َر ُسوَل ِهَّللا ص َيُقوُل‪َ« :‬م ا َأِذ َن ُهَّللا ِلَش ْى ٍء ‪َ ،‬م ا‬
‫َأِذ َن ِلَنِبٍّي َحَس ِن الَّص ْو ِت‪َ ،‬يَتَغ َّنى ِباْلُقْر آِن َيْج َهُر ِبِه»‪( .‬م‪)792/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید ‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا متعال ب‪//‬ه هیچ چ‪//‬یز‬
‫دیگری به اندازه‌ای که به صدای پیامبر خوش صوتی که قرآن را با آواز خوب و‬
‫صدای بلند می‌خواند‪ ،‬گوش نداده است»‪.‬‬
‫‪2112‬ـ َع ْن َأِبي ُب ْر َد َة َع ْن َأِبي ُم وَس ى س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص ِبى ُم وَس ى‪:‬‬
‫َأل‬
‫«َلْو َر َأْيَتِنى َو َأَنا َأْسَتِم ُع ِلِقَر اَءِتَك اْلَباِر َح َة‪َ ،‬لَقْد ُأوِتيَت ِم ْز َم اًرا ِم ْن َم َزاِم يِر آِل َداُو َد»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)793‬‬
 ‫‪507‬‬ ‫‪ -69‬کتاب فضایل قرآن‬

‫ترجمــه‪ :‬ابو ب‪/‬رده ب‪/‬ه نق‪/‬ل از ابوموس‪/‬ی اش‪/‬عری س می‌گوی‪/‬د‪ :‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص ب‪/‬ه‬
‫ابوموسی اش‪/‬عری فرم‪/‬ود‪« :‬ای ک‪/‬اش! م‪/‬را دیش‪/‬ب می‌دی‪/‬دی در ح‪/‬الی ک‪/‬ه ب‪/‬ه قرآن‬
‫خواندنت گوش می‌دادم؛ همانا ب‪/‬ه ت‪/‬و ص‪/‬دای خ‪/‬وبی‪ ،‬مانن‪/‬د ص‪/‬دای خ‪/‬وب آل داوود‪،‬‬
‫عنایت شده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)16‬حرکت دادن آواز در گلو هنگام تالوت قرآن‬
‫‪2113‬ـ َع ْن ُمَع اِو َيَة ْبِن ُقَّرَة‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َع ْبَد ِهَّللا ْبَن ُم َغ َّف ٍل اْلُم َز ِنَّي س َيُق وُل‪َ :‬ق َر َأ‬
‫الَّنِبُّى ص َعاَم اْلَفْتِح‪ِ ،‬في َم ِس يٍر َلُه‪ُ ،‬س وَر َة اْلَفْتِح َع َلى َر اِح َلِت ِه‪َ ،‬فَر َّج َع ِفي ِقَر اَءِت ِه‪َ ،‬ق اَل‬
‫ُمَع اِوَيُة‪َ :‬لْو َال َأِّني َأَخاُف َأْن َيْج َتِمَع َع َلَّي الَّناُس ‪َ ،‬لَح َكْيُت َلُك ْم ِقَر اَء َتُه‪( .‬م‪)794/‬‬
‫ترجمه‪ :‬معاویه بن قّر ه می‌گوید‪ :‬ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه عبدهللا بن مغّف ل م‪//‬زنی س می‌گفت‪:‬‬
‫سال فتح مکه‪ ،‬نبی اکرم ص در یکی از مسیرهایش ک‪//‬ه ب‪//‬ر م‪//‬رکبش س‪//‬وار ب‪//‬ود‪،‬‬
‫سوره‌ی فتح را خواند و هنگام خوان‪/‬دن آن‪ ،‬ص‪//‬دایش را در گل‪/‬وی خ‪/‬ود چرخان‪/‬د؛‬
‫اگر نمی‌ترسیدم که مردم اط‪//‬راف من جم‪//‬ع ش‪//‬وند‪ ،‬از ص‪//‬دایش‪ ،‬تقلید می‌ک‪//‬ردم و‬
‫برای شما می‌خواندم‪.‬‬
‫باب (‪ :)17‬خواندن قرآن با صدای بلند در شب و گوش دادن به آن‬
‫‪2114‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َسِمَع َر ُج ًال َيْقَر ُأ ِم َن الَّلْيِل ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬يْر َحُم ُه ُهَّللا‪،‬‬
‫َلَقْد َأْذ َك َرِنى َك َذ ا َو َك َذ ا‪ :‬آَيًة ُكْنُت َأْس َقْطُتَها ِم ْن ُسوَرِة َك َذ ا َو َك َذ ا»‪( .‬م‪)788/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص ص‪//‬دای م‪//‬ردی را ک‪//‬ه ش‪//‬بانه‪ ،‬قرآن‬
‫می‌خواند‪ ،‬شنید و فرمود‪« :‬هللا متعال بر او رحم کند؛ زیرا او فالن و فالن آی‪//‬ه از‬
‫فالن و فالن سوره را که من فراموش کرده بودم‪ ،‬به یادم آورد»‪.‬‬
‫باب (‪ :)18‬قرآن بر هفت وجه نازل شده است‬
‫‪2115‬ـ َعن ُع َم َر ْبَن اْلَخ َّطاِب س َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت ِهَش اَم ْبَن َحِكيِم ْبِن ِح َزاٍم َيْق َر ُأ ُس وَر َة‬
‫اْلُفْر َقاِن َع َلى َغْيِر َم ا َأْقَر ُؤَها‪َ ،‬و َك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص َأْقَر َأِنيَها‪َ ،‬فِكْد ُت َأْن َأْع َج َل َع َلْي ِه‪ُ ،‬ثَّم‬
‫َأْمَهْلُتُه َح َّتى اْنَص َر َف ‪ُ ،‬ثَّم َلَّبْبُتُه ِبِر َداِئِه‪َ ،‬فِج ْئُت ِبِه َر ُسوَل ِهَّللا ص َفُقْلُت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ِإِّني‬
‫َسِم ْع ُت َهَذ ا َيْقَر ُأ ُسوَر َة اْلُفْر َقاِن َع َلى َغْيِر َم ا َأْقَر ْأَتِنيَها‪َ ،‬فَق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أْر ِس ْلُه‪،‬‬
‫اْقَر ْأ» َفَقَر َأ اْلِقَر اَء َة اَّلِتي َسِم ْع ُتُه َيْقَر ُأ‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬هَك َذ ا ُأْن ِز َلْت » ُثَّم َق اَل ِلي‪:‬‬
‫«اْقَر ْأ» َفَقَر ْأُت ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬هَك َذ ا ُأْنِز َلْت ‪ِ ،‬إَّن َهَذ ا اْلُقْر آَن ُأْنِزَل َع َلى َس ْبَعِة َأْح ُر ٍف ‪َ ،‬ف اْقَرُء وا‬
‫َم ا َتَيَّس َر ِم ْنُه»‪( .‬م‪)818/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عمر بن خطاب س می‌گوید‪ :‬شنیدم که هشام بن حکیم بن حزام س‪//‬وره‌ی‬
‫فرقان را با قرائتی غیر از قرائت من می‌خواند؛ قابل یادآوری است که رسول هللا‬
‫ص آن را برای من خوانده بود؛ نزدی‪//‬ک ب‪//‬ود ب‪//‬ه او ک‪//‬ه نم‪//‬از می‌خوان‪//‬د‪ ،‬حمله‌ور‬
‫شوم؛ اما شکیبایی کردم تا اینکه سالم داد‪ .‬آنگ‪//‬اه گریب‪//‬انش را گ‪//‬رفتم و او را ن‪//‬زد‬
‫رسول هللا ص بردم و گفتم‪ :‬من از این فرد شنیدم که سوره‌ی فرقان را ب ‌ه گ‪//‬ونه‌ای‬
‫می‌خواند که شما به من‪ ،‬یاد نداده‌اید‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬او را ره‪//‬ا کن‪ .‬ای‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪508‬‬

‫هشام! بخوان»‪ .‬او نیز آنگون‪//‬ه ک‪//‬ه من از او ش‪//‬نیده ب‪//‬ودم‪ ،‬خوان‪//‬د‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫فرمود‪« :‬اینگونه نازل شده است»‪ .‬سپس فرمود‪« :‬ای عمر! تو بخوان»‪ .‬من ن‪//‬یز‬
‫خواندم‪ .‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬اینگونه نازل شده است؛ همانا این قرآن‪ ،‬بر هفت‬
‫وجه‪ ،‬نازل شده است؛ پس با هر قرائتی که برای شما آسانتر است‪ ،‬بخوانید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)19‬قرآن خواندن نبی اکرم ص برای دیگران‬
‫‪2116‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ :‬ألَبِّى ْبِن َكْع ٍب ‪ِ« :‬إَّن َهَّللا ﻷ‬
‫َأَم َرِنى َأْن َأْق َر َأ َع َلْي َك‪َ﴿ :‬لۡم َيُك ِن ٱَّل ِذ يَن َكَف ُروْا﴾ [البین‪//‬ة‪َ .]1 :‬ق اَل ‪َ :‬و َس َّم اِنى َل ك؟ َق اَل ‪:‬‬
‫«َنَعْم » َقاَل َفَبَك ى‪( .‬م‪)799/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مال‪//‬ک س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص خطاب ب‪//‬ه ُاَبی بن کعب‬
‫فرمود‪« :‬هللا متع‪/‬ال ب‪/‬ه من دس‪/‬تور داده اس‪/‬ت ت‪/‬ا س‪/‬وره‌ی ﴿َلۡم َيُك ِن ٱَّل ِذ يَن َكَف ُروْا﴾‬
‫(بینه) را برایت بخوانم»‪ُ .‬ابی گفت‪ :‬هللا متعال اس‪//‬م م‪//‬را گ‪//‬رفت؟ پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫فرمود‪« :‬بلی»‪ُ .‬اَبی با شنیدن این سخن‪ ،‬به گریه افتاد‪.‬‬

‫باب (‪ :)20‬قرآن خواندن نبی اکرم ص برای جن‌ها‬

‫َش‬
‫َم ْسُعوٍد ِهَد َم َع‬ ‫اْبُن‬ ‫‪2117‬ـ َع ْن َعاِم ٍر هو الَّش عِبُّي َقاَل ‪َ :‬س َأْلُت َع ْل َم س‪َ :‬هْل اَن‬
‫َك‬ ‫َة‬ ‫َق‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص َلْيَلَة اْلِج ِّن ؟ َقاَل ‪َ :‬فَقاَل َع ْلَقَم ُة‪َ :‬أَنا َس َأْلُت اْبَن َم ْسُعوٍد َفُقْلُت ‪َ :‬ه ْل َش ِهَد َأَح ٌد‬
‫ِم ْنُك ْم َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َلْيَلَة اْلِج ِّن ؟ َق اَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬و َلِكَّن ا ُكَّن ا َم َع َر ُس وِل ِهَّللا ص َذ اَت َلْيَل ٍة‪،‬‬
‫َفَفَقْد َناُه‪َ ،‬فاْلَتَم ْسَناُه ِفي اَألْو ِدَيِة َو الِّش َع اِب‪َ ،‬فُقْلَنا‪ :‬اْس ُتِط يَر َأِو اْغ ِتي‪َ/‬ل ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فِبْتَن ا ِبَش ِّر َلْيَل ٍة‬
‫َباَت ِبَها َقْو ٌم ‪َ ،‬فَلَّم ا َأْص َبْح َنا ِإَذ ا ُهَو َج اٍء ِم ْن ِقَب ِل ِح َر اٍء ‪َ ،‬ق اَل َفُقْلَن ا‪َ :‬ي ا َر ُس وَل الَّل ِه! َفَق ْدَناَك‬
‫َفَطَلْبَناَك َفَلْم َنِج ْد َك‪َ ،‬فِبْتَنا ِبَش ِّر َلْيَلٍة َباَت ِبَه ا َق ْو ٌم ‪َ ،‬فَق اَل ‪َ« :‬أَت اِنى َداِع ى اْلِج ِّن ‪َ ،‬ف َذ َهْبُت َم َع ُه‪،‬‬
‫َفَقَر ْأُت َع َلْيِهُم اْلُقْر آَن » َقاَل َفاْنَطَلَق ِبَنا َفَأَر اَن ا آَث اَر ُهْم َو آَث اَر ِن يَر اِنِهْم ‪َ ،‬و َس َأُلوُه ال‪َّ/‬ز اَد‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫«َلُكْم ُكُّل َع ْظٍم ُذِكَر اْس ُم الَّلِه َع َلْيِه َيَقُع ِفي َأْيِد يُكْم ؛ َأْو َف َر َم ا َيُك وُن َلْح ًم ا‪َ ،‬و ُك ُّل َبَع َرٍة َع َل ٌف‬
‫ِلَدَو اِّبُكْم » َفَقاَل َر ُسوُل الَّلِه ص‪َ« :‬فَال َتْس َتْنُجوا ِبِهَم ا َفِإَّنُهَم ا َطَع اُم ِإْخ َو اِنُكْم »‪( .‬م‪)450/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عامر شعبی می‌گوید‪ :‬از علقمه س پرسیدم‪ :‬آی‪//‬ا عب‪//‬د الل‪//‬ه بن مس‪//‬عود‬
‫س در شب معروف به شب جن همراه رسول الل‪//‬ه ص حض‪//‬ور داش‪//‬ت؟ علقم‪//‬ه‬
‫گفت‪ :‬من از ابن مسعود س پرسیدم که‪ :‬آیا در شب معروف به شب جن‪ ،‬کس‪//‬ی‬
‫از شما همراه رسول الله ص بود؟ گفت‪ :‬خیر؛ ولی شبی‪ ،‬هم‪//‬راه پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص بودیم که وی از میان ما ناپدید گردید‪ .‬م‪//‬ا در دره‌ه‪//‬ا و راه‌ه‪//‬ای کوهس‪//‬تانی‬
‫به جستجوی ایشان پرداختیم و با خود گفتیم‪ :‬ربوده یا ترور شده اس‪//‬ت‪ .‬ب‪//‬ه ه‪//‬ر‬
‫حال‪ ،‬بدترین شبی را که یک گروه پشت سر می‌گذارد‪ ،‬ما پش‪//‬ت س‪//‬ر گذاش‪//‬تیم‪.‬‬
‫هنگام صبح‪ ،‬پیامبر اکرم ص از جانب کوه حراء آمد‪ .‬ما گفتیم‪ :‬یا رسول الل‪//‬ه!‬
‫شما از میان ما ناپدید شدید؛ ما تالش نمودیم تا ش‪//‬ما را پیدا ک‪//‬نیم؛ ام‪//‬ا ش‪//‬ما را‬
‫نیافتیم‪ .‬و این‌گونه بدترین شبی را که یک ملت سپری می‌کن‪//‬د‪ ،‬س‪//‬پری نم‪//‬ودیم‪.‬‬
‫رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬دع‪//‬وتگر جن‌ه‪//‬ا ن‪//‬زد من آم‪//‬د؛ من هم‪//‬راه او رفتم و‬
‫برای آنها قرآن تالوت کردم»‪ .‬راوی می‌گوید‪ :‬آنگاه رسول الله ص ما را ب‪//‬رد‬
 ‫‪509‬‬ ‫‪ -69‬کتاب فضایل قرآن‬

‫و آثارشان و آثار آتش‌ آنها را به ما نش‪//‬ان داد‪ .‬هم‌چ‪//‬نین جن‌ه‪//‬ا از پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص درخواست غذا کردند‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬هر استخوانی که نام الل‪//‬ه‬
‫متعال بر آن گرفته شده باشد و بدست شما افتاد‪ ،‬بطور کام‪//‬ل‪ ،‬گوش‪//‬ت خواه‪//‬د‬
‫داش‪//‬ت و آن‪ ،‬غ‪//‬ذای ش‪//‬ما خواه‪//‬د ب‪//‬ود‪ .‬هم‌چ‪//‬نین ه‪//‬ر س‪//‬رگین حیوان‪ ،‬غ‪//‬ذای‬
‫چارپایان شما خواهد ب‪//‬ود»‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬پس ب‪//‬ا‬
‫استخوان و سرگین حیوانات‪ ،‬استنجا نگیرید؛ چرا که آنها غذای ب‪//‬رادران ش‪//‬ما‬
‫هستند»‪.‬‬
‫َّن‬ ‫َذ‬ ‫ْن‬
‫َم ْس ُر و ا‪َ :‬م آ َن ال ِبَّي ص‬ ‫ًق‬ ‫ُت‬ ‫ْل‬‫َأ‬ ‫َق‬ ‫َأ‬ ‫ُت‬ ‫َق‬
‫‪2118‬ـ َع َم ْع ٍن اَل ‪َ :‬س ِم ْع ِبي اَل ‪َ :‬س‬ ‫ْن‬
‫ِباْل ِج ِّن َلْي َلَة اْسَتَم ُعوا اْلُقْر آَن ؟ َفَقاَل ‪َ :‬ح َّد َثِني َأُبوَك ـ َيْع ِني اْب َن َم ْس ُعوٍد ـ َأَّن ُه آَذ َنْت ُه ِبِه ْم‬
‫َش َج َر ٌة‪( .‬م‪)450/‬‬
‫ترجمه‪َ :‬م عن می‌گوید‪ :‬از پدرم شنیدم که گفت‪ :‬از مسروق پرسیدم‪ :‬شبی که جن‌ه‪//‬ا‬
‫به قرآن‪ ،‬گوش فرا دادند‪ ،‬چه کسی نبی اکرم ص را از وجود آنان‪ ،‬ب‪//‬ا خ‪//‬بر س‪//‬اخت؟‬
‫مسروق گفت‪ :‬پدرت یعنی عبدالله بن مسعود س به من گفت‪ :‬ی‪//‬ک درخت ن‪//‬بی اک‪//‬رم‬
‫ص را از وجود آنان با خبر ساخت‪.‬‬

‫باب (‪ :)21‬نبی اکرم ص به قرآن خواندن دیگران‪ ،‬گوش فرا می‌داد‬

‫ْأ‬
‫‪2119‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا بِن َم س‪ُ//‬عوٍد س َق اَل ‪َ :‬ق اَل ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص‪« :‬اْق َر َع َلَّي‬
‫اْلُقْر آَن »‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُقْلُت ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا َأْق َر ُأ َع َلْي َك ‪َ ،‬و َع َلْي َك ُأْن ِزَل ؟ َق اَل ‪ِ« :‬إِّني َأْش َتِهي َأْن‬
‫َأْس َم َع ُه ِم ْن َغْيِري» َفَقَر ْأُت الِّنَس اَء ‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا َبَلْغُت ‪َ﴿ :‬فَك ۡي َف ِإَذ ا ِج ۡئ َنا ِم ن ُك ِّل ُأَّم ِۢة ِبَش ِهيٖد‬
‫َو ِج ۡئ َنا ِبَك َع َلٰى َٰٓهُؤٓاَل ِء َش ِهيٗد ا‪[ ﴾٤١‬النس‪//‬اء‪َ .]41 :‬ر َفْع ُت َر ْأِس ي‪َ ،‬أْو َغ َم َز ِني َر ُج ٌل ِإَلى‬
‫َج ْنِبي َفَر َفْع ُت َر ْأِس ي‪َ ،‬فَر َأْيُت ُد ُم وَعُه َتِس يُل‪( .‬م‪)800/‬‬

‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن مسعود س می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص به من فرم‪//‬ود‪« :‬ب‪//‬رایم قرآن‬
‫بخوان»‪ .‬گفتم‪ :‬چگونه برایت قرآن بخ‪//‬وانم در ح‪//‬الی ک‪//‬ه قرآن ب‪//‬ر ت‪//‬و ن‪//‬ازل ش‪//‬ده‬
‫اس‪/‬ت؟! فرم‪/‬ود‪«‌:‬دوس‪/‬ت دارم آن را از دیگ‪/‬ران بش‪/‬نوم»‪ .‬پس س‪/‬ورهی نس‪/‬اء را‬
‫برایش تالوت کردم تا به این آیه رسیدم ک‪//‬ه‪َ﴿ :‬فَك ۡي َف ِإَذ ا ِج ۡئ َن ا ِم ن ُك ِّل ُأَّم ِۢة ِبَش ِهيٖد‬
‫َو ِج ۡئ َنا ِبَك َع َلٰى َٰٓهُؤٓاَل ِء َش ِهيٗد ا‪« ﴾٤١‬چگونه خواهد بود آنگاه ک‪//‬ه از ه‪//‬ر مل‪//‬تی‪ ،‬گ‪//‬واهی‬
‫بیاوریم و تو را به عنوان گواه اینان‪ ،‬بیاوریم»‪.‬‬
‫در این هنگام‪ ،‬من سرم را بلند کردم‪ ،‬یا مردی که در کنار من وجود داشت‪ ،‬با‬
‫دستش اشاره نمود و من سرم را بلند نمودم و دیدم ک‪//‬ه اش‪//‬ک از چش‪//‬مان مب‪//‬ارک‬
‫رسول اکرم ص سرازیر است‪.‬‬
‫‪2120‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ب َم سُعوٍد س َق اَل ‪ُ :‬كْنُت ِحْمَص ‪َ ،‬فَق اَل ِلي َبْعُض اْلَق ْو ِم ‪ :‬اْق َر ْأ‬
‫ِب‬ ‫ِن‬
‫َع َلْيَنا‪َ ،‬فَقَر ْأُت َع َلْيِهْم ُسوَر َة ُيوُسَف َقاَل ‪َ :‬فَقاَل َر ُجٌل ِم َن اْلَقْو ِم ‪َ :‬وِهَّللا َم ا َهَك َذ ا ُأْنِز َلْت ‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫ُقْلُت ‪َ :‬و ْيَح َك‪َ ،‬و ِهَّللا َلَقْد َقَر ْأُتَها َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص‪َ ،‬فَقاَل ِلي‪َ« :‬أْح َس ْنَت » َفَبْيَنَم ا َأَنا ُأَك ِّلُم ُه‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪510‬‬
‫ِإْذ َو َج ْد ُت ِم ْنُه ِر يَح اْلَخ ْم ِر ‪َ ،‬قاَل َفُقْلُت ‪َ :‬أَتْش َر ُب اْلَخ ْم َر َو ُتَك ِّذ ُب ِباْلِكَت اِب؟ َال َتْب َر ُح َح َّتى‬
‫َأْج ِلَدَك‪َ ،‬قاَل َفَج َلْد ُتُه اْلَح َّد ‪( .‬م‪)801/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبد هللا بن مسعود س می‌گوی‪//‬د‪ :‬من در حمص ب‪//‬ودم ک‪//‬ه ف‪//‬ردی ب‪//‬ه من‬
‫گفت‪ :‬برای ما قرآن بخوان‪ .‬من سوره‌ی یوسف را برای آنان خواندم‪ .‬یک نف‪//‬ر از‬
‫میان آن‪/‬ان گفت‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا ک‪/‬ه اینگون‪/‬ه ن‪/‬ازل نش‪/‬ده اس‪/‬ت‪ .‬گفتم‪ :‬وای ب‪/‬ر ت‪/‬و؛‬
‫سوگند به هللا‪ ،‬من آن را برای رسول هللا ص خوان‪/‬دم و پیامبر ص خطاب ب‪/‬ه من‬
‫فرمود‪« :‬آفرین بر تو»‪ .‬به هر ح‪//‬ال‪ ،‬من در ح‪//‬ال ص‪//‬حبت ب‪//‬ا وی ب‪//‬ودم ک‪//‬ه ب‪//‬وی‬
‫شراب از او به مشامم رسید‪ .‬پس به او گفتم‪ :‬شراب می‌خوری و قرآن را تک‪//‬ذیب‬
‫می‌کنی؟! تا از جایت تکان نخ‪//‬ورده‌ای‪ ،‬تازی‪//‬انه‌ات می‌زنم‪ .‬پس تازی‪//‬انه‌اش زدم و‬
‫حّد شراب را بر او اجرا کردم‪.‬‬
‫«احتماال ابن مسعود س از طرف حکومت وقت‪ ،‬نیابت اجرای حدود را داشته‬
‫یا اینکه آن شخص را نزد قاضی برده و قاضی حد را بر وی اجرا س‪//‬اخته اس‪//‬ت؛‬
‫اما چون خودش سبب اجرای حد بوده‪ ،‬آن را مجازا به خود‪ ،‬نسبت داده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)22‬ممانعت از اختالف در قرآن کریم‬
‫‪2121‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َع ْم ٍرو ل َقاَل ‪َ :‬هَّجْر ُت ِإَلى َر ُسوِل ِهَّللا ص َيْو ًم ا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَس ِمَع‬
‫َأْص َو اَت َر ُج َلْيِن اْخ َتَلَفا ِفي آَيٍة‪َ ،‬فَخ َرَج َع َلْيَنا َر ُس وُل ِهَّللا ص ُيْع َر ُف ِفي َو ْج ِه ِه اْلَغ َض ُب‬
‫َفَقاَل ‪ِ« :‬إَّنَم ا َهَلَك َم ْن َك اَن َقْبَلُك ْم ِباْخ ِتَالِفِهْم ِفي اْلِكَتاِب»‪( .‬م‪)2666/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد الله بن عمرو ل می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬هنگ‪/‬ام ظه‪/‬ر ب‪/‬ه س‪/‬وی رس‪/‬ول الل‪/‬ه‬
‫ص رفتم‪ .‬پیامبر اکرم ص صدای دو نفر را شنید که در مورد (خواندن یا مفهوم)‬
‫یک آیه با یکدیگر اختالف داش‪//‬تند‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص ک‪//‬ه خش‪//‬م از ص‪//‬ورتش نمای‪//‬ان‬
‫بود‪ ،‬نزد ما آمد و فرمود‪« :‬بای‪/‬د بدانید ک‪/‬ه امت‌ه‪/‬ای گذش‪/‬ته ب‪/‬ه س‪/‬بب اختالف در‬
‫کتابهای آسمانی نابود شدند»‪.‬‬
‫ُق‬ ‫ْل‬ ‫ْق‬ ‫ْل‬
‫‪2122‬ـ َع ْن ُج ْنُد ِب ْبِن َع ْبِد ِهَّللا ا َبَجِلِّي س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪« :‬ا َرُء وا ا ْر آَن‬
‫َم ا اْئَتَلَفْت َع َلْيِه ُقُلوُبُك ْم ‪َ ،‬فِإَذ ا اْخ َتَلْفُتْم ِفيِه َفُقوُم وا»‪( .‬م‪)2667/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬جن‪//‬دب بن عبدهللا بجلی س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول اللهص فرم‪//‬ود‪« :‬قرآن‬
‫بخوانید تا زمانی که دل‌ه‪//‬ای ش‪//‬ما ب‪//‬ر آن‪ ،‬اتف‪//‬اق دارن‪//‬د؛ و هرگ‪//‬اه در آن‪ ،‬اختالف‬
‫نمودید‪ ،‬آن را ترک کنید؛ یا تا زمانی ک‪//‬ه ب‪//‬ا نش‪//‬اط هس‪//‬تید و حض‪//‬ور قلب داری‪//‬د‪،‬‬
‫قرآن تالوت کنید؛ و هنگامی که نشاط و عالقه ندارید‪ ،‬آن را ترک کنید»‪.‬‬
 ‫‪70‬ـ کتاب تفسیر‬

‫سوره‌ی بقره‬
‫باب (‪ :)1‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید ﴿َو ٱۡد ُخ ُل وْا ٱۡل َب اَب ُس َّج ٗد ا َو ُقوُل وْا‬
‫ِح َّط‪ٞ‬ة ﴾ (با فروتنی از دروازه‌ی ـ آن شهرـ وارد شوید و بگویید‪ :‬بــار الهــا! گناهــان مــا‬
‫را ببخش‬
‫‪2123‬ـ َعن ابي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬قي‪َ///‬ل ِلَبِني ِإْس َر اِئيَل ‪:‬‬
‫﴿َو ٱۡد ُخ ُلوْا ٱۡل َباَب ُسَّج ٗد ا َو ُقوُلوْا ِح َّط‪ٞ‬ة َّنۡغ ِفۡر َلُك ۡم َخ َٰط َٰي ُك ۡم ﴾ [البق‪//‬رة‪َ .]58 :‬فَب َّد ُلوا‪َ ،‬ف َد َخ ُلوا‬
‫اْلَباَب َيْز َح ُفوَن َع َلى َأْسَتاِهِهْم ‪َ ،‬و َقاُلوا‪َ :‬ح َّبٌة ِفي َش َعَرٍة»‪( .‬م‪)3015/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪« :‬ب‪/‬ه ب‪/‬نی اس‪/‬رائیل گفت‪/‬ه‬
‫ش‪/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////‬د‪:‬‬
‫﴿َو ٱۡد ُخ ُلوْا ٱۡل َباَب ُسَّج ٗد ا َو ُقوُلوْا ِح َّط‪ٞ‬ة َّنۡغ ِفۡر َلُك ۡم َخ َٰط َٰي ُك ۡم ﴾ «با فروت‪//‬نی از دروازهی ـ آن‬
‫شهرـ وارد شوید و بگویید‪ :‬بار اله‪/‬ا! گناه‪/‬ان م‪/‬ا را ببخش؛ م‪/‬ا گناه‪/‬ان ش‪/‬ما را مغف‪/‬رت‬
‫می‌کنیم»؛ اما آنان کلمات را تغییر دادند و با نشیمنگاه‌هایشان خزیده و عقب عقب‪،‬‬
‫وارد شدند و گفتند‪« :‬حبة في شعرة» یعنی دانه‌ای در جو»‪.‬‬
‫باب‌(‪ :)2‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َلۡي َس ٱۡل ِبُّر ‪﴾...‬‬
‫‪2124‬ـ َع ْن َأِبي ِإْس َح اَق َق اَل ‪َ :‬س ِم ْع ُت اْلَب َر اَء َيُق وُل‪َ :‬ك اَنِت اَألْنَص اُر ِإَذ ا َح ُّج وا‬
‫َفَر َج ُعوا‪َ ،‬لْم َيْد ُخ ُلوا اْلُبُيوَت ِإَّال ِم ْن ُظُهوِر َها‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَج اَء َر ُج ٌل ِم َن اَألْنَص اِر َف َد َخ َل ِم ْن‬
‫َباِبِه‪َ ،‬فِقيَل َلُه ِفي َذ ِلَك‪َ ،‬فَنَز َلْت َهِذِه اآلَيُة‪َ﴿ :‬و َلۡي َس ٱۡل ِبُّر ِبَأن َتۡأ ُتوْا ٱۡل ُبُيوَت ِم ن ُظُهوِرَها﴾‬
‫[البقرة‪( .]189 :‬م‪)3026/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو اسحاق می‌گوید ‪ :‬شنیدم که براء می‌گفت‪ :‬هنگامی که انصار از حج‬
‫بر می‌گشتند‪ ،‬فقط از پشت خانه‌ها وارد می‌شدند‪ .‬باری‪ ،‬یک مرد انصاری از حج‬
‫آمد و از دِر خانه‌اش وارد شد؛ مردم به او اع‪//‬تراض کردن‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه این آی‪//‬ه ن‪//‬ازل‬
‫گردید که‪َ﴿ :‬و َلۡي َس ٱۡل ِبُّر ِبَأن َتۡأ ُتوْا ٱۡل ُبُيوَت ِم ن ُظُهوِر َها﴾ «نیکی در این نیست که ش‪//‬ما‬
‫از پشت خانه‌ها وارد شوید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)3‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬رِّب َأِرِني َك ۡي َف ُتۡح ِي ٱۡل َم ۡو َتٰى ﴾‬
‫[البقرة‪« .]260 :‬پروردگارا! به من نشان بده که مردگان را چگونه زنده می‌گردانی»‬
‫فيه حديث ابي هريرة س‪ ،‬و قد تقدم في كتاب الفضائل (الحديث‪)1608 :‬‬
‫ترجمــه‪ :‬در این زمین‪//‬ه‪ ،‬ح‪//‬دیث اب‪//‬و هری‪//‬ره س در کت‪//‬اب فض‪//‬ایل‪ ،‬ش‪//‬ماره‌ی (‬
‫‪ )1608‬بیان گردید‪.‬‬
 ‫باب (‪ :)4‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬وِإن ُتۡب ُد وْا َم ا ِفٓي َأنُفِس ُك ۡم َأۡو‬
‫ُتۡخ ُفوُه ُيَح اِس ۡب ُك م ِبِه ٱُهَّلل﴾ [البقرة‪.]284 :‬‬
‫‪2125‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َق اَل ‪َ :‬لَّم ا َن َز َلْت َع َلى َر ُس وِل ِهَّللا ص‪ِ﴿ :‬هَّلِّل َم ا ِفي‬
‫ٱلَّس َٰم َٰو ِت َو َم ا ِفي ٱَأۡلۡر ِۗض َو ِإن ُتۡب ُدوْا َم ا ِفٓي َأنُفِس ُك ۡم َأۡو ُتۡخ ُف وُه ُيَح اِس ۡب ُك م ِب ِه ٱُۖهَّلل َفَيۡغ ِف ُر‬
‫ِلَم ن َيَش ٓاُء َو ُيَع ِّذ ُب َم ن َيَش ٓاُۗء َو ٱُهَّلل َع َلٰى ُك ِّل َش ۡي ٖء َقِد يٌر ‪[ ﴾٢٨٤‬البقرة‪َ .]284 :‬قاَل ‪َ :‬فاْش َتَّد‬
‫َذ ِلَك َع َلى َأْص َح اِب َر ُسوِل ِهَّللا ص َفَأَتْو ا َر ُسوَل ِهَّللا ص‪ُ ،‬ثَّم َبَر ُك وا َع َلى الُّر َك ِب‪َ ،‬فَق اُلوا‪:‬‬
‫َأْى َر ُسوَل ِهَّللا! ُك ِّلْفَنا ِم َن اَألْع َم اِل َم ا ُنِط يُق‪ ،‬الَّص َالُة َو الِّص َياُم َو اْلِج َه اُد َو الَّص َد َقُة‪َ ،‬و َق ْد‬
‫ُأْنِز َلْت َع َلْيَك َهِذِه اآلَيُة‪َ ،‬و َال ُنِط يُقَها‪َ ،‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أُتِر يُد وَن َأْن َتُقوُل وا َك َم ا َق اَل‬
‫َأْهُل اْلِكَتاَبْيِن ِم ْن َقْبِلُك ْم ‪َ :‬سِم ْعَنا َو َع َص ْيَنا؟ َبْل ُقوُلوا‪َ :‬سِم ْعَنا َو َأَطْعَنا ُغ ْفَر اَن َك َر َّبَن ا َو ِإَلْي َك‬
‫اْلَم ِص يُر» َقاُلوا‪َ :‬سِم ْعَنا َو َأَطْعَنا ُغ ْفَر اَنَك َر َّبَنا َو ِإَلْيَك اْلَم ِص يُر‪َ ،‬فَلَّم ا اْقَتَر َأَها اْلَقْو ُم َذ َّلْت ِبَها‬
‫َأْلِس َنُتُهْم ‪َ ،‬فَأْنَز َل الَّلُه ِفي ِإْثِر َها‪َ﴿ :‬ء اَم َن ٱلَّر ُسوُل ِبَم ٓا ُأن ‪ِ/‬ز َل ِإَلۡي ِه ِم ن َّرِّبِهۦ َو ٱۡل ُم ۡؤ ِم ُن وَۚن‬
‫ِلِه َو َق اُلوْا َس ِم ۡع َنا‬ ‫ُك ٌّل َء اَم َن ِبٱلَّلِه َو َم َٰٓلِئَك ِتِهۦ َو ُكُتِبِهۦ َو ُر ُس ِلِهۦ اَل ُنَف ِّر ُق َبۡي َن َأَح ٖد ِّم ن ُّر ُس ۚۦ‬
‫َو َأَطۡع َنۖا ُغ ۡف َر اَنَك َر َّبَنا َو ِإَلۡي َك ٱۡل َم ِص يُر ‪[ ﴾٢٨٥‬البقرة‪َ .]285 :‬فَلَّم ا َفَع ُل وا َذ ِل َك َنَس َخ َها‬
‫الَّلُه َتَع اَلى‪َ ،‬فَأْنَز َل الَّلُه ﻷ‪﴿ :‬اَل ُيَك ِّلُف ٱلَّلُه َنۡف ًسا ِإاَّل ُو ۡس َعَهۚا َلَها َم ا َك َسَبۡت َو َع َلۡي َها َم ا‬
‫ٱۡك َتَسَبۗۡت َر َّبَنا اَل ُتَؤ اِخ ۡذ َنٓا ِإن َّنِس يَنٓا َأۡو َأۡخ َطۡأ َنا ﴾ [البقرة‪َ .]286 :‬قاَل ‪َ :‬نَعْم ﴿َو اَل َتۡح ِم ۡل‬
‫َع َلۡي َنٓا ِإۡص ٗر ا َك َم ا َح َم ۡل َت ۥُه َع َلى ٱَّل ِذ يَن ِم ن َقۡب ِلَن ا﴾ َق اَل ‪َ :‬نَعْم ﴿َر َّبَن ا َو اَل ُتَح ِّم ۡل َن ا َم ا اَل‬
‫َطاَقَة َلَنا ِبِه ﴾ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ﴿َو ٱۡع ُف َع َّنا َو ٱۡغ ِفۡر َلَنا َو ٱۡر َح ۡم َنۚٓا َأنَت َم ۡو َلٰى َنا َفٱنُص ۡر َنا َع َلى‬
‫ٱۡل َقۡو ِم ٱۡل َٰك ِفِر يَن ﴾ َقاَل ‪َ :‬نَعْم ‪( .‬م‪)125/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابوهریره س می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه این آی‪//‬ه ن‪//‬ازل گردی‪//‬د‪ِ﴿ :‬هَّلِّل َم ا ِفي‬
‫ٱلَّس َٰم َٰو ِت َو َم ا ِفي ٱَأۡلۡر ِۗض َو ِإن ُتۡب ُدوْا َم ا ِفٓي َأنُفِس ُك ۡم َأۡو ُتۡخ ُف وُه ُيَح اِس ۡب ُك م ِب ِه ٱُۖهَّلل َفَيۡغ ِف ُر‬
‫ِلَم ن َيَش ٓاُء َو ُيَع ِّذ ُب َم ن َيَش ٓاُۗء َو ٱُهَّلل َع َلٰى ُك ِّل َش ۡي ٖء َقِد يٌر ‪[ ﴾٢٨٤‬البقرة‪« .]284 :‬آنچ‪//‬ه در‬
‫آسمان‌ها و زمین‪ ،‬وجود دارد‪ ،‬از آِن هللا است؛ و اگر آنچه را که در دل‌ها دارید‪ ،‬آشکار‬
‫ی‪//‬ا پنه‪//‬ان کنید‪ ،‬هللا متع‪//‬ال ش‪//‬ما را ب‪//‬ه خ‪//‬اطر آنه‪//‬ا محاس‪//‬به می‌کن‪//‬د‪ .‬پس ه‪//‬رکس را ک‪//‬ه‬
‫بخواهد‪ ،‬مغفرت می‌کند و هرکس را که بخواه‪//‬د‪ ،‬ع‪//‬ذاب می‌ده‪//‬د و هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ر انج‪//‬ام‬
‫همه چیز تواناست»‪.‬‬
‫نزول این آیه بر اصحاب رسول هللا ص گران آم‪//‬د؛ ل‪//‬ذا ن‪//‬زد پیامبر اک‪//‬رم ص‬
‫آمدند و بر زانوهایشان نشستند و گفتند‪ :‬یا رس‪//‬ول هللا! م‪//‬ا ب‪//‬ه انج‪//‬ام اعم‪//‬الی مانن‪//‬د‬
‫نماز‪ ،‬جهاد‪ ،‬روزه و زکات مکلف ش‪/‬دیم ک‪/‬ه توان‪/‬ایی انج‪/‬ام آنه‪/‬ا را داریم‪ .‬ام‪/‬ا هم‬
‫اکنون‪ ،‬این آیه نازل شده است که ما توانایی آن را نداریم‪ .‬رس‪/‬ول هللا ص فرم‪/‬ود‪:‬‬
‫«آیا شما هم می‌خواهید سخن اه‪//‬ل ت‪//‬ورات و انجیل را تک‪//‬رار کنید ک‪//‬ه میگفتن‪//‬د‪:‬‬
‫«شنیدیم و نافرمانی کردیم»؛ بلکه شما بگویید‪ :‬شنیدیم و اطاعت کردیم و مغف‪//‬رت‬
 ‫‪513‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫تو را می‌خواهیم و بازگشت به سوی توس‪//‬ت»‪ .‬ص‪//‬حابه گفتن‪//‬د‪ :‬ش‪//‬نیدیم و اط‪//‬اعت‬

‫کردیم و مغفرت ت‪//‬و را می‌خ‪//‬واهیم و بازگش‪/‬ت ب‪/‬ه س‪/‬وی توس‪/‬ت‪ .‬پس هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه‬
‫صحابه این کلمات را متواضعانه به زبان آوردند و زبانشان بدان‌ها عادت ک‪//‬رد‪ ،‬الل‪//‬ه‬
‫متعال این آیه را نازل فرمود‪َ﴿ :‬ء اَم َن ٱلَّرُسوُل ِبَم ٓا ُأن‪ِ/‬زَل ِإَلۡي ِه ِم ن َّرِّبِهۦ َو ٱۡل ُم ۡؤ ِم ُن وَۚن ُك ٌّل‬
‫َء اَم َن ِبٱلَّل ِه َو َم َٰٓلِئَك ِتِهۦ َو ُكُتِبِهۦ َو ُرُس ِلِهۦ اَل ُنَف ِّر ُق َبۡي َن َأَح ٖد ِّم ن ُّرُس ۚۦِلِه َو َق اُلوْا َس ِم ۡع َنا َو َأَطۡع َن ۖا‬
‫ُغ ۡف َر اَنَك َر َّبَنا َو ِإَلۡي َك ٱۡل َم ِص يُر ‪[ ﴾٢٨٥‬البقرة‪.]285 :‬‬
‫«پیامبر به آنچه که از طرف پروردگارش بر او نازل شد‪ ،‬ایم‪//‬ان آورده اس‪//‬ت؛ همچ‪//‬نین‬
‫مؤمنان نیز به آن‪ ،‬ایمان آورده‌اند؛ همگی آنه‪//‬ا ب‪//‬ه الل‪//‬ه متع‪//‬ال‪ ،‬فرش‪//‬تگان او‪ ،‬کتاب‌ه‪//‬ایش و‬
‫پیامبران وی ایمان آورده‌اند و می‌گویند‪ :‬میان هیچیک از پیامبران او‪ ،‬ف‪//‬رقی نمی‌گ‪//‬ذاریم و‬
‫همچ‪//‬نین می‌گوین‪//‬د‪ :‬پروردگ‪//‬ارا! ش‪//‬نیدیم و اط‪//‬اعت ک‪//‬ردیم و مغف‪//‬رت ت‪//‬و را می‌خ‪//‬واهیم و‬
‫بازگشت به سوی توست»‪.‬‬
‫هنگامی که این کار را انجام دادند‪ ،‬هللا متعال آن آیه را نسخ نمود و این آی‪//‬ه را‬
‫نازل فرمود‪﴿ :‬اَل ُيَك ِّلُف ٱُهَّلل َنۡف ًسا ِإاَّل ُو ۡس َعَهۚا َلَها َم ا َك َسَبۡت َو َع َلۡي َها َم ا ٱۡك َتَسَبۗۡت َر َّبَن ا اَل‬
‫ُتَؤ اِخ ۡذ َنٓا ِإن َّنِس يَنٓا َأۡو َأۡخ َطۡأ َنا﴾ «هللا متعال هرکس را صرفا به ان‪//‬دازه‌ی ت‪//‬وانش‪ ،‬مکل‪//‬ف‬
‫می‌کند؛ هرکس‪ ،‬هر کار ـ نیکی ـ انجام دهد‪ ،‬برای خودش انجام داده‪ ،‬و هر کار ـ بدی ـ‬
‫انجام دهد‪ ،‬به زیان خود اوست؛ پروردگارا! اگر دچار فراموشی شدیم یا به خطا رفتیم‪،‬‬
‫ما را مؤاخذه و بازخواست مکن»‪ .‬هللا متعال فرمود‪ :‬بلی‪( ،‬اجابت کردم)‪َ﴿ .‬ر َّبَنا َو اَل‬
‫َتۡح ِم ۡل َع َلۡي َنٓا ِإۡص ٗر ا َك َم ا َح َم ۡل َت ۥُه َع َلى ٱَّلِذ يَن ِم ن َقۡب ِلَنا﴾ «پروردگ‪//‬ارا! ب‪//‬ار س‪//‬نگین ب‪//‬ر م‪//‬ا‬
‫نگذار چنانکه بر امتهای قبل از ما گذاش‪//‬تی»‪ .‬هللا متع‪//‬ال فرم‪//‬ود‪ :‬بلی‪( ،‬اج‪//‬ابت ک‪//‬ردم»‪.‬‬
‫﴿َر َّبَنا َو اَل ُتَحِّم ۡل َنا َم ا اَل َطاَقَة َلَنا ِبِه﴾ «پروردگار ما! آنچه را که توان آن را نداریم ب‪//‬ر‬
‫ما تحمیل مکن»‪ .‬هللا متعال فرمود‪ :‬بلی‪( ،‬اج‪//‬ابت ک‪//‬ردم)‪َ﴿ .‬و ٱۡع ُف َع َّن ا َو ٱۡغ ِف ۡر َلَن ا‬
‫َو ٱۡر َح ۡم َنۚٓا َأنَت َم ۡو َلٰى َنا َفٱنُص ۡر َنا َع َلى ٱۡل َقۡو ِم ٱۡل َٰك ِفِريَن ﴾ «و از ما درگ‪//‬ذر و عف‪//‬و کن و م‪//‬ا‬
‫را بیامرز و بر ما رحم کن؛ تو یاور و س‪//‬رور م‪//‬ا هس‪//‬تی؛ پس م‪//‬ا را ب‪//‬ر گ‪//‬روه ک‪//‬افران‬
‫پیروز گردان»‪ .‬هللا متعال فرمود‪ :‬بلی‪( ،‬اجابت کردم)‪.‬‬
‫سوره‌ی آل عمران‬

‫باب (‪ :)5‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمایــد‪ُ﴿ :‬ه َو ٱَّل ِذٓي َأنــَز َل َع َلۡي َك ٱۡل ِكَٰت َب‬
‫ِم ۡن ُه َء اَٰي ‪ٞ‬ت ُّم ۡح َك َٰم ٌت ﴾ «هللا متعال‪ ،‬همان ذاتی است که قرآن را بر تو نازل کــرد؛ بــرخی‬
‫از آیات آن‪ ،‬آیات محکم‌اند»‬
‫‪2126‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب َقاَلْت ‪َ :‬تَال َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ُ﴿ :‬هَو ٱَّلِذٓي َأنَز َل َع َلۡي َك ٱۡل ِكَٰت َب ِم ۡن ُه‬
‫َء اَٰي ‪ٞ‬ت ُّم ۡح َك َٰم ٌت ُهَّن ُأُّم ٱۡل ِكَٰت ِب َو ُأَخ ُر ُم َتَٰش ِبَٰه ۖ‪ٞ‬ت َفَأَّم ا ٱَّل ِذ يَن ِفي ُقُل وِبِهۡم َز ۡي ‪ٞ‬غ َفَيَّتِبُع وَن َم ا‬
‫ۡأ‬ ‫ۡأ‬
‫َتَٰش َبَه ِم ۡن ُه ٱۡب ِتَغٓاَء ٱۡل ِفۡت َن ِة َو ٱۡب ِتَغ ٓاَء َت ِو ي ۖۦِلِه َو َم ا َيۡع َلُم َت ِو يَل ٓۥُه ِإاَّل ٱُۗهَّلل َو ٱلَّٰر ِس ُخ وَن ِفي ٱۡل ِع ۡل ِم‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪514‬‬

‫َيُقوُلوَن َء اَم َّنا ِبِهۦ ُك ‪ّٞ‬ل ِّم ۡن ِع نِد َر ِّبَنۗا َو َم ا َيَّذ َّك ُر ِإٓاَّل ُأْو ُلوْا ٱَأۡلۡل َٰب ِب ‪[ ﴾٧‬آل عمران‪َ .]7 :‬قاَلْت ‪:‬‬
‫َقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪ِ« :‬إَذ ا َر َأْيُتُم اَّلِذ يَن َيَّتِبُع وَن َم ا َتَش اَبَه ِم ْن ُه‪َ ،‬فُأوَلِئ َك اَّل ِذ يَن َس َّم ى ُهَّللا‪،‬‬
‫َفاْح َذ ُر وُهْم »‪( .‬م‪)2665/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل می‌گوید‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص این آی‪//‬ه را تالوت نم‪//‬ود‪ُ﴿ :‬ه َو ٱَّل ِذٓي‬
‫َأنَز َل َع َلۡي َك ٱۡل ِكَٰت َب ِم ۡن ُه َء اَٰي ‪ٞ‬ت ُّم ۡح َك َٰم ٌت ُهَّن ُأُّم ٱۡل ِكَٰت ِب َو ُأَخ ُر ُم َتَٰش ِبَٰه ۖ‪ٞ‬ت َفَأَّم ا ٱَّل ِذ يَن ِفي‬
‫ُقُلوِبِهۡم َز ۡي ‪ٞ‬غ َفَيَّتِبُعوَن َم ا َتَٰش َبَه ِم ۡن ُه ٱۡب ِتَغٓاَء ٱۡل ِفۡت َنِة َو ٱۡب ِتَغٓاَء َت ۡأ ِو ي ۖۦِلِه َو َم ا َيۡع َلُم َت ۡأ ِو يَل ٓۥُه ِإاَّل ٱُۗهَّلل‬
‫َو ٱلَّٰر ِس ُخ وَن ِفي ٱۡل ِع ۡل ِم َيُقوُلوَن َء اَم َّنا ِبِهۦ ُك ‪ّٞ‬ل ِّم ۡن ِع نِد َر ِّبَنۗا َو َم ا َيَّذ َّك ُر ِإٓاَّل ُأْو ُلوْا ٱَأۡلۡل َٰب ِب ‪﴾٧‬‬
‫«هللا متعال‪ ،‬همان ذاتی است که قرآن را ب‪//‬ر ت‪//‬و ن‪//‬ازل ک‪//‬رد‪ .‬ب‪//‬رخی از آی‪//‬ات آن‪ ،‬آی‪//‬ات‬
‫محکم‌اند که آنها اساس قرآن هستند؛ و برخی دیگر‪ ،‬آیات متشابهات‌اند‪ .‬اما کس‪/‬انی‌که در‬
‫دل‌هایشان‪ ،‬کجی وجود دارد‪ ،‬برای فتنه انگیزی و تأوی‪/‬ل ـ نادرس‪/‬ت ـ ب‪/‬دنبال متش‪/‬ابهات‬
‫می‌روند در حالی که تأویل ـ درس‪/‬ت ـ آنه‪/‬ا را بج‪/‬ز هللا متع‪/‬ال‪ ،‬کس‪/‬ی دیگ‪/‬ر نمی‌دان‪/‬د‪ .‬و‬
‫ث‪//‬ابت قدمان در علم و دانش می‌گوین‪//‬د‪ :‬م‪//‬ا ب‪//‬ه آنه‪//‬ا ایم‪//‬ان داریم‪ .‬همه‌ی آنه‪//‬ا از ج‪//‬انب‬
‫پروردگار ماست‪ .‬و باید بدانید که این تنها صاحبان خرد هستند که پند می‌پذیرند»‪.‬‬
‫آنگاه فرمود‪« :‬هرگاه‪ ،‬کسانی را دیدید که به دنبال متش‪//‬ابهات می‌رون‪//‬د‪ ،‬بدانید‬
‫که آنها همان کس‪//‬انی هس‪//‬تند ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال از آن‪//‬ان‪ ،‬ن‪//‬ام ب‪//‬رده اس‪//‬ت؛ پس از آنه‪//‬ا‬
‫دوری کنید»‪.‬‬
‫باب (‪ :)6‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪﴿ :‬اَل َتۡح َس َبَّن ٱَّل ِذ يَن َيۡف َر ُح وَن ِبَم ٓا‬
‫َأَتوْا َّوُيِح ُّبوَن َأن ُيۡح َم ُد وْا ِبَم ا َلۡم َيۡف َعُلوْا‪﴾...‬‬
‫‪2127‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّي س‪َ :‬أَّن ِرَج اًال ِم َن اْلُم َناِفِقيَن ‪ِ ،‬في َع ْهِد َر ُس وِل الَّل ِه ص‬
‫َك اُنوا ِإَذ ا َخ َرَج الَّنِبُّى ص ِإَلى اْلَغ ْز ِو َتَخ َّلُفوا َع ْنُه‪َ ،‬و َفِرُحوا ِبَم ْقَعِدِهْم ِخ َالَف َر ُسوِل الَّلِه ص‪،‬‬
‫َفِإَذ ا َقِد َم الَّنِبُّي ص اْعَتَذ ُروا ِإَلْيِه‪َ ،‬و َح َلُفوا‪َ ،‬و َأَح ُّبوا َأْن ُيْح َم ُدوا ِبَم ا َلْم َيْفَع ُلوا‪َ ،‬فَن َز َلْت ‪﴿ :‬اَل‬
‫َتۡح َسَبَّن ٱَّلِذ يَن َيۡف َر ُحوَن ِبَم ٓا َأَتوْا َّوُيِح ُّبوَن َأن ُيۡح َم ُدوْا ِبَم ا َلۡم َيۡف َع ُلوْا َفاَل َتۡح َسَبَّنُهم ِبَم َف اَز ٖة‬
‫ِّم َن ٱۡل َع َذ اِۖب َو َلُهۡم َع َذ اٌب َأِلي‪ٞ‬م ‪[ ﴾١٨٨‬آل عمران‪( .]188 :‬م‪)2777/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خدری س می‌گوید‪ :‬در زمان رسول الله ص هنگامی که پیامبر‬
‫اک‪//‬رم ص ب‪//‬ه جه‪//‬اد می‌رفت‪ ،‬ع‪//‬ده‌ای از من‪//‬افقین از آن‪ ،‬ب‪//‬از می‌ماندن‪//‬د (ب‪//‬ه جه‪//‬اد‬
‫نمی‌رفتند)‪ .‬و از این نشستنش‪//‬ان‪ ،‬خوش‪//‬حال بودن‪//‬د‪ .‬و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص‬
‫برمی‌گشت ‪ ،‬عذر می‌آوردند و سوگند می‌خوردند‪ .‬همچنین دوست داشتند به خ‪//‬اطر‬
‫کارهایی که انجام نداده‌اند‪ ،‬مورد ستایش قرار گیرند؛ لذا این آی‪//‬ه ن‪//‬ازل گردی‪//‬د‪﴿ :‬اَل‬
‫َتۡح َسَبَّن ٱَّلِذ يَن َيۡف َر ُحوَن ِبَم ٓا َأَتوْا َّوُيِح ُّبوَن َأن ُيۡح َم ُدوْا ِبَم ا َلۡم َيۡف َع ُل وْا َفاَل َتۡح َس َبَّنُهم ِبَم َف اَز ٖة‬
‫ِّم َن ٱۡل َع َذ اِۖب َو َلُهۡم َع َذ اٌب َأِلي‪ٞ‬م ‪[ ﴾١٨٨‬آل عمران‪« .]188 :‬گمان م‪/‬بر آن‪/‬ان ک‪/‬ه از کاره‪/‬ای‬
‫ناشایستی که انجام می‌دهند‪ ،‬خوشحال می‌شوند و دوست دارند که بخاطر کاره‪//‬ای ـ نیکی‬
‫ـ که انج‪/‬ام نداده‌ان‪/‬د‪ ،‬س‪/‬تایش ش‪/‬وند‪ ،‬از ع‪/‬ذاب الهی‪ ،‬نج‪/‬ات یابن‪/‬د؛ بلک‪/‬ه برایش‪/‬ان‪ ،‬ع‪/‬ذاب‬
‫دردناکی است»‪.‬‬
 ‫‪515‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫‪2128‬ـ َعن ُح َم ْيَد ْبَن َع ْبِد الَّرْح َمِن ْبِن َعْو ٍف ‪َ :‬أَّن َم ْر َو اَن َقاَل ‪ :‬اْذ َهْب َيا َر اِفُع! ِلَبَّو اِبِه‬
‫ِإَلى اْبِن َعَّباٍس َفُقْل ‪َ :‬لِئْن َك اَن ُك ُّل اْم ِرٍئ ِم َّنا َفِر َح ِبَم ا َأَتى‪َ ،‬و َأَح َّب َأْن ُيْح َم َد ِبَم ا َلْم َيْفَع ْل ‪،‬‬
‫ُمَع َّذ ًبا‪َ ،‬لُنَع َّذ َبَّن َأْج َم ُعوَن ‪َ ،‬فَقاَل اْبُن َعَّباٍس‪َ :‬م ا َلُك ْم َو ِلَهِذِه اآلَيِة؟ ِإَّنَم ا ُأْنِز َلْت َه ِذِه اآلَي ُة ِفي‬
‫َأْهِل اْلِكَتاِب‪ُ ،‬ثَّم َتَال اْبُن َعَّباٍس‪َ﴿ :‬و ِإۡذ َأَخ َذ ٱلَّلُه ِم يَٰث َق ٱَّل ِذ يَن ُأوُت وْا ٱۡل ِكَٰت َب َلُتَبِّيُنَّن ۥُه ِللَّن اِس َو اَل‬
‫َتۡك ُتُم وَنُه﴾ [آل عمران‪َ .]187 :‬هِذِه اآلَيَة‪َ ،‬و َتَال اْبُن َعَّباٍس‪﴿ :‬اَل َتۡح َسَبَّن ٱَّلِذ يَن َيۡف َر ُح وَن ِبَم ٓا‬
‫َأَتوْا َّوُيِح ُّب وَن َأن ُيۡح َم ُدوْا ِبَم ا َلۡم َيۡف َع ُل وْا﴾ َو َق اَل اْبُن َع َّب اٍس‪َ :‬س َأَلُهُم الَّنِبُّي ص َع ْن َش ْي ٍء‬
‫َفَكَتُم وُه ِإَّي اُه‪َ ،‬و َأْخ َب ُروُه ِبَغْي ِرِه‪َ ،‬فَخ َر ُج وا َق ْد َأَر ْو ُه َأْن َق ْد َأْخ َب ُروُه ِبَم ا َس َأَلُهْم َع ْن ُه‪،‬‬
‫َو اْسَتْح َم ُدوا ِبَذ ِلَك ِإَلْيِه‪َ ،‬و َفِر ُحوا ِبَم ا َأَتْو ا‪ِ ،‬م ْن ِكْتَم اِنِهْم ِإَّياُه َم ا َس َأَلُهْم َع ْنُه‪( .‬م‪)2778/‬‬
‫ترجمه‪ُ :‬حمید بن عبد الرحمن بن عوف می‌گوید‪ :‬مروان به دربان خ‪//‬ود ؛راف‪//‬ع؛‬
‫گفت‪ :‬ای رافع! نزد ابن عباس برو و بگو‪ :‬اگر تمام کسانی که از کاره‪//‬ای خ‪//‬ود‪،‬‬
‫خوش‪//‬حال می‌ش‪//‬وند و دوس‪//‬ت دارن‪//‬د بخ‪//‬اطر کاره‪//‬ایی ک‪//‬ه انج‪//‬ام نداده‌ان‪//‬د‪ ،‬م‪//‬ورد‬
‫ستایش قرار گیرند‪ ،‬عذاب داده شوند‪ ،‬همه‌ی ما عذاب داده می‌شویم؟ ابن عباس ل‬
‫گفت‪ :‬این آیه در مورد ش‪//‬ما نیس‪//‬ت‪ .‬آنگ‪//‬اه این آی‪//‬ه را تالوت نم‪//‬ود‪َ﴿ :‬و ِإۡذ َأَخ َذ ٱُهَّلل‬
‫ِم يَٰث َق ٱَّلِذ يَن ُأوُتوْا ٱۡل ِكَٰت َب َلُتَبِّيُنَّن ۥُه ِللَّناِس َو اَل َتۡك ُتُم وَنُه﴾ «و به یاد آور هنگ‪//‬امی را ک‪//‬ه هللا‬
‫متعال از اهل کتاب‪ ،‬پیمان گرفت که باید کت‪//‬اب خ‪//‬ود را ب‪//‬رای م‪//‬ردم‪ ،‬آش‪//‬کار س‪//‬ازید و‬
‫بیان کنید و آن را کتم‪//‬ان و پنه‪//‬ان نس‪//‬ازید»‪ .‬س‪/‬پس این آی‪/‬ه را تالوت نم‪/‬ود ک‪/‬ه ﴿اَل‬
‫َتۡح َسَبَّن ٱَّلِذ يَن َيۡف َر ُحوَن ِبَم ٓا َأَتوْا َّوُيِح ُّبوَن َأن ُيۡح َم ُدوْا ِبَم ا َلۡم َيۡف َع ُلوْا﴾ «گمان مبر آنان که‬
‫از کارهایی که انجام می‌دهند خوشحال می‌شوند‪ ،‬و دوست‌دارند که در براب‪//‬ر کاره‪//‬ایی‬
‫که انجام نداده‌اند‪ ،‬ستایش شوند‪ ،‬از عذاب الهی‪ ،‬نجات یابند و رستگار شوند؛ بلکه برای‬
‫آنان‪ ،‬عذاب دردناکی است»‪.‬‬
‫ابن عباس ل در ادامه گفت‪ :‬نبی اکرم ص از یهود در م‪/‬ورد چ‪/‬یزی پرس‪/‬ید؛ آنه‪/‬ا‬
‫آن را کتمان کردند و چیز دیگری به او گفتند و بیرون رفتند و اینگونه وانمود کردن‪//‬د‬
‫که جواب سؤال او را داده‌اند و چنین پنداشتند که بخاطر پاسخی که ارائه داده‌اند‪ ،‬نزد‬
‫پیامبر‪ ،‬مورد ستایش قرار گرفته‌ان‪//‬د‪ .‬و از اینک‪//‬ه بخ‪//‬اطر کارش‪//‬ان‪ ،‬س‪//‬تایش ش‪//‬ده‌اند‪،‬‬
‫خوشحال شدند‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪516‬‬

‫سوره‌ی نساء‬

‫بــاب (‪ :)7‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬وِإۡن ِخ ۡف ُتۡم َأاَّل ُتۡق ِس ُطوْا ِفي‬
‫ٱۡل َيَٰت َم ٰى ﴾ همچنین این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َيۡس َتۡف ُتوَنَك ِفي ٱلِّنَس ٓاِء ﴾‬
‫‪2129‬ـ َعن ُعْر َو َة ْب ِن الُّز َبْي ِر س‪َ :‬أَّنُه َس َأَل َعاِئَشَة َع ْن َقْو ِل الَّلِه سبحانه و تعالی‪:‬‬
‫﴿َو ِإۡن ِخ ۡف ُتۡم َأاَّل ُتۡق ِس ُطوْا ِفي ٱۡل َيَٰت َم ٰى َف ٱنِك ُحوْا َم ا َط اَب َلُك م ِّم َن ٱلِّنَس ٓاِء َم ۡث َنٰى َو ُثَٰل َث‬
‫َو ُر َٰب َع ﴾ [النساء‪َ .]3 :‬قاَلْت ‪َ :‬يا اْب َن ُأْخ ِتى ِه َي اْل َيِتيَم ُة َتُك وُن ِفي َح ْج ِر َو ِلِّيَه ا‪ُ ،‬تَش اِر ُك ُه‬
‫ِفي َم اِل ِه ‪َ ،‬فُيْع ِج ُب ُه َم اُلَه ا َو َج َم اُلَه ا‪َ ،‬فُيِر يُد َو ِلُّيَه ا َأْن َيَتَز َّو َج َه ا ِبَغْي ِر َأْن ُيْق ِس َط ِفي‬
‫َص َداِقَها‪َ ،‬فُيْع ِط َيَها ِم ْثَل َم ا ُيْع ِط يَه ا َغْي ُر ُه‪َ ،‬فُنُه وا َأْن َيْنِك ُح وُهَّن ِإَّال َأْن ُيْق ِس ُطوا َلُهَّن ‪،‬‬
‫َو َيْب ُلُغ وا ِبِه َّن َأْع َلى ُس َّنِتِه َّن ِم َن الَّص َداِق ‪َ ،‬و ُأِم ُر وا َأْن َيْنِك ُحوا َم ا َط اَب َلُهْم ِم َن الِّنَس اِء ‪،‬‬
‫ِس َو اُهَّن ‪َ ،‬قاَل ُعْر َو ُة‪َ :‬قاَلْت َعاِئَش ُة‪ُ :‬ثَّم ِإَّن الَّن اَس اْس َتْف َتْو ا َر ُس وَل الَّل ِه ص َبْع َد َه ِذِه‬
‫اآلَيِة ‪ِ ،‬فيِه َّن ‪َ ،‬فَأْنَز َل الَّلُه ﻷ‪َ﴿ :‬و َيۡس َتۡف ُتوَنَك ِفي ٱلِّنَس ٓاِۖء ُقِل ٱلَّلُه ُيۡف ِتيُك ۡم ِفيِه َّن َو َم ا ُيۡت َلٰى‬
‫َّٰل‬
‫َع َلۡي ُك ۡم ِفي ٱۡل ِك َٰت ِب ِفي َيَٰت َم ى ٱلِّنَس ٓاِء ٱ ِتي اَل ُتۡؤ ُت وَنُهَّن َم ا ُك ِتَب َلُهَّن َو َتۡر َغ ُب وَن َأن‬
‫َتنِك ُحوُهَّن ﴾ [النساء‪َ .]127 :‬قاَلْت ‪َ :‬و اَّلِذ ي َذ َك َر الَّلُه َتَع اَلى َأَّنُه ُيْتَلى َع َلْيُك ْم ِفي اْلِك َتاِب ‪،‬‬
‫اآلَي ُة اُألوَلى اَّلِتي َق اَل الَّل ُه ِفيَه ا‪َ﴿ :‬و ِإۡن ِخ ۡف ُتۡم َأاَّل ُتۡق ِس ُطوْا ِفي ٱۡل َيَٰت َم ٰى َف ٱنِك ُحوْا َم ا‬
‫َط اَب َلُك م ِّم َن ٱلِّنَس ٓاِء ﴾ َق اَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬و َق ْو ُل الَّل ِه َتَع الی ِفي اآلَي ِة اُألْخ َر ى‪:‬‬
‫﴿َو َتۡر َغ ُبوَن َأن َتنِك ُحوُهَّن ﴾ َر ْغ َب َة َأَح ِد ُك ْم َع ِن اْل َيِتيَم ِة اَّلِتي َتُك وُن ِفي َح ْج ِر ِه ‪ِ ،‬ح يَن‬
‫َتُك وُن َقِليَلَة اْلَم اِل َو اْل َج َم اِل ‪َ ،‬فُنُهوا َأْن َيْنِك ُحوا َم ا َر ِغ ُبوا ِفي َم اِلَها َو َج َم اِلَه ا ِم ْن َيَت اَم ى‬
‫الِّنَس اِء ِإَّال ِباْلِقْس ِط ‪ِ ،‬م ْن َأْج ِل َر ْغ َبِتِه ْم َع ْنُهَّن ‪( .‬م‪)3018/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ع‪//‬روه بن زب‪//‬یر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬از عایش‪//‬ه ل درب‪//‬اره‌ی این س‪//‬خن الل‪//‬ه‬
‫متعال پرسیدم که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و ِإۡن ِخ ۡف ُتۡم َأاَّل ُتۡق ِس ُطوْا ِفي ٱۡل َيَٰت َم ٰى َفٱنِكُحوْا َم ا َط اَب‬
‫َلُك م ِّم َن ٱلِّنَس ٓاِء َم ۡث َنٰى َو ُثَٰل َث َو ُر َٰب َع ﴾ «و اگ‪//‬ر ترس‪//‬یدید ک‪//‬ه درب‪//‬اره‌ی یتیم‪//‬ان نتوانید‬
‫عدالت کنید‪ ،‬با زنان دیگری که برای شما حاللند و دوست دارید‪ ،‬با دو یا سه یا چهار‬
‫تا ازدواج کنید»‪ .‬عایشه ل گفت‪ :‬ای خ‪//‬واهر زاده‌ی من! این آی‪//‬ه درب‪//‬اره‌ی دخ‪//‬تر‬
‫یتیمی است که تحت سرپرستی ولی‌اش قرار دارد و آن دخ‪//‬تر‪ ،‬ش‪//‬ریک م‪//‬ال او‬
‫است‪ .‬و ولی‌اش مال و جمالش را می‌پسندد و تصمیم می‌گ‪//‬یرد ک‪//‬ه ب‪//‬ا او ازدواج‬
‫کن‪//‬د‪ ،‬ب‪//‬دون اینک‪//‬ه ع‪//‬دالت را درب‪//‬اره‌ی مه‪//‬ریه‌اش رع‪//‬ایت کن‪//‬د و ب‪//‬ه او هم‪//‬ان‬
‫مهریه‌ای را بدهد که دیگران به او می‌دهند‪ .‬چنین کسانی از ازدواج ب‪//‬ا دخ‪//‬تران‬
‫یتیم‪ ،‬نهی شدند و به آنان دستور داده شد که با زنان دیگری ک‪//‬ه م‪//‬ورد پسندش‪//‬ان‬
‫می‌باشند‪ ،‬ازدواج کنن‪//‬د؛ مگ‪//‬ر اینک‪//‬ه ع‪/‬دالت را در م‪//‬ورد آن‪//‬ان‪ ،‬رع‪/‬ایت کنن‪//‬د و‬
‫باالترین مهریه‌ای را که در عرف آنان‪ ،‬رایج اس‪//‬ت‪ ،‬در نظ‪//‬ر بگیرن‪//‬د‪ .‬در غ‪//‬یر‬
 ‫‪517‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫این صورت‪ ،‬به آنان دستور داده شده است که با زنان دیگری که دوست دارن‪//‬د‪،‬‬
‫ازدواج کنند‪.‬‬
‫عروه س می‌گوید‪ :‬عایشه ل در ادامه گفت‪ :‬پس از نزول این آیه‪ ،‬مردم از‬
‫رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فت‪//‬وا خواس‪//‬تند‪ .‬آنگ‪//‬اه الل‪//‬ه متع‪//‬ال‪ ،‬این آی‪//‬ه را ن‪//‬ازل فرم‪//‬ود‪:‬‬
‫﴿َو َيۡس َتۡف ُتوَنَك ِفي ٱلِّنَس ٓاِۖء ُق ِل ٱلَّل ُه ُيۡف ِتيُك ۡم ِفيِه َّن َو َم ا ُيۡت َلٰى َع َلۡي ُك ۡم ِفي ٱۡل ِك َٰت ِب ِفي َيَٰت َم ى‬
‫َّٰل‬
‫ٱلِّنَس ٓاِء ٱ ِتي اَل ُتۡؤ ُتوَنُهَّن َم ا ُك ِتَب َلُهَّن َو َتۡر َغ ُبوَن َأن َتنِك ُح وُهَّن ﴾ [النس‪//‬اء‪« .]127 :‬و‬
‫مردم از تو درباره‌ی زنان سؤال می‌کنند‪ .‬بگ‪//‬و ‪ :‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال درب‪//‬اره‌ی آن‪//‬ان ب‪//‬ه ش‪//‬ما‬
‫پاسخ می‌دهد و برای شما روشن می‌سازد آنچ‪//‬ه را ک‪//‬ه در قرآن ـ در زمین‪//‬ه م‪//‬یراث‬
‫ایشان ـ تالوت می‌گردد؛ و نیز درباره‌ی زنان یتیمی س‪//‬خن می‌گوی‪//‬د ک‪//‬ه ـ ب‪//‬ه خ‪//‬اطر‬
‫مال یا جمال ـ می‌خواهید با ایشان ازدواج کنید؛ ولی چیزی (مهری‪//‬ه ای) را ک‪//‬ه الل‪//‬ه‬
‫متعال برایشان واجب نموده است‪ ،‬به آنان نمی‌پردازید»‪.‬‬
‫عایشه ل می‌گوید‪ :‬هللا متعال در پایان آیه می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َتۡر َغ ُبوَن َأن َتنِكُحوُهَّن ﴾‬
‫منظور آیه این است‪ :‬کسانی که می‌خواهند با یتیم‪//‬انی ک‪//‬ه از م‪//‬ال و جم‪//‬ال ان‪//‬دکی‬
‫برخوردارند‪ ،‬ازدواج کنند با وجودی که به آن‪//‬ان‪ ،‬عالقه ای ندارن‪//‬د‪ ،‬از این ک‪//‬ار‪،‬‬
‫منع شده‌اند؛ مگر اینکه در مورد آنان‪ ،‬عدالت را رعایت کنند‪.‬‬
‫بــاب (‪ :)8‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و َم ن َك اَن َفِق يٗر ا َفۡل َيۡأ ُك ۡل‬
‫ِبٱۡل َم ۡع ُر وِف ﴾ «و هرکس که نیازمند است‪ ،‬بطور شایسته بخورد»‬
‫‪2130‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪ِ ،‬في َقْو ِلِه ﻷ‪َ﴿ :‬و َم ن َك اَن َفِقيٗر ا َفۡل َيۡأ ُكۡل ِبٱۡل َم ۡع ُروِف ﴾ [النس‪/‬اء‪:‬‬
‫‪َ .]6‬قاَلْت ‪ُ :‬أْنِز َلْت ِفي َو اِلى َم اِل اْلَيِتيِم اَّل ِذ ي َيُق وُم َع َلْي ِه َو ُيْص ِلُحُه‪ِ ،‬إَذ ا َك اَن ُم ْح َتاًج ا َأْن‬
‫َيْأُك َل ِم ْنُه‪( .‬م‪)3019/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایش‪//‬ه ل در م‪//‬ورد این س‪//‬خن الل‪//‬ه متع‪//‬ال ﻷ ک‪//‬ه‪َ﴿ :‬و َم ن َك اَن َفِق يٗر ا‬
‫َفۡل َيۡأ ُكۡل ِبٱۡل َم ۡع ُر وِف ﴾ می‌گوید‪ :‬این آیه در مورد سرپرست اموال ی‪//‬تیم ک‪//‬ه ام‪//‬وال‬
‫وی را نگهداری و محافظت می‌کند‪ ،‬نازل گردید ک‪//‬ه در ص‪//‬ورتی ک‪//‬ه نیازمن‪//‬د‬
‫است‪ ،‬از آنها بخورد‪.‬‬
‫باب (‪ :)9‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬فَم ا َلُك ۡم ِفي ٱۡل ُم َٰن ِفِقيَن ِفَئَتۡي ِن ﴾‬
‫«چرا شما ـ مؤمنان ـ در مورد منافقان دو دسته شده‌اید؟»‬
‫ُأ‬
‫‪2131‬ـ َع ْن َز ْيِد ْبِن َثاِبٍت س‪َ :‬أَّن الَّنِبَّي ص َخ َرَج ِإَلى ُح ٍد ‪َ ،‬فَر َج َع َن اٌس ِمَّم ْن َك اَن‬
‫َم َع ُه‪َ ،‬فَك اَن َأْص َح اُب الَّنِبِّي ص ِفيِهْم ِف ْر َقَتْيِن ‪َ ،‬ق اَل َبْعُض ُهْم ‪َ ،‬نْقُتُلُهْم ‪َ ،‬و َق اَل َبْعُض ُهْم ‪َ :‬ال‪،‬‬
‫َفَنَز َلْت ‪َ﴿ :‬فَم ا َلُك ۡم ِفي ٱۡل ُم َٰن ِفِقيَن ِفَئَتۡي ِن ﴾ [النساء‪( .]88:‬م‪)2776/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬زید بن ث‪/‬ابت س می‌گوی‪/‬د‪ :‬ن‪/‬بی اک‪/‬رم ص ب‪/‬رای غ‪/‬زوهی اح‪/‬د ب‪/‬یرون‬
‫رفت؛ پس گروهی از همراهانش (منافقان) برگشتند‪ .‬صحابه‌ی ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص در‬
‫مورد آنان به دو گروه تقسیم ش‪//‬دند‪ :‬تع‪//‬دادی گفتن‪//‬د‪ :‬آنه‪//‬ا را ب‪//‬ه قت‪//‬ل می‌رس‪//‬انیم‪ .‬و‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪518‬‬

‫تعدادی دیگر‪ ،‬مخالفت کردند‪ .‬آنگاه‪ ،‬این آیه نازل گردید که‪َ﴿ :‬فَم ا َلُك ۡم ِفي ٱۡل ُم َٰن ِفِقيَن‬
‫ِفَئَتۡي ِن ﴾ «چرا شما مؤمنان در مورد منافقان‪ ،‬دو دسته شده‌اید؟»‬

‫باب (‪ :)10‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و َم ن َيۡق ُت ۡل ُم ۡؤ ِم ٗن ا ُّم َتَعِّم ٗد ا﴾‬
‫«وکسی‌که مؤمنی را از روی عمد‪ ،‬بکشد»‬
‫‪َ -2132‬ع ْن َسِع يِد ْبِن ُج َبْيٍر س َقاَل ‪ُ :‬قْل ِال ْبِن َعَّباٍس‪ِ :‬لَم ْن َتَل ُم ْؤ ِم ا ُم َتَعِّم ًدا ِم ْن‬
‫ًن‬ ‫َق‬ ‫َأ‬ ‫ُت‬
‫َتْو َبٍة؟ َقاَل ‪َ :‬ال‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَتَلْو ُت َع َلْيِه َهِذِه اآلَيَة اَّلِتي ِفي اْلُفْر َقاِن ‪َ﴿ :‬و ٱَّلِذ يَن اَل َيۡد ُع وَن َم َع ٱِهَّلل‬
‫ِإَٰل ًها َء اَخ َر َو اَل َيۡق ُتُلوَن ٱلَّنۡف َس ٱَّلِتي َح َّر َم ٱُهَّلل ِإاَّل ِبٱۡل َح ِّق ﴾ [الفرقان‪ِ .]68 :‬إَلى آِخ ِر اآلَي ِة‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬هِذِه آَيٌة َم ِّك َّيٌة‪َ ،‬نَس َخ ْتَها آَيٌة َم َد ِنَّيٌة‪َ﴿ :‬و َم ن َيۡق ُتۡل ُم ۡؤ ِم ٗن ا ُّم َتَعِّم ٗد ا َفَج َز ٓاُؤ ۥُه َج َهَّنُم َٰخ ِل ٗد ا‬
‫ِفيَها﴾ (م‪)2023/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬س‪//‬عید بن جب‪//‬یر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ب‪//‬ه ابن عب‪//‬اس گفتم‪ :‬آی‪//‬ا ت‪//‬وبه‌ی کس ‪/‬ی‌که‬
‫مؤم‪//‬نی را از روی عم‪//‬د‪ ،‬بکش‪//‬د‪ ،‬پذیرفت‪//‬ه می‌ش‪//‬ود؟ گفت‪ :‬خ‪//‬یر‪ .‬من این آیه‌ی‬
‫سوره‌ی فرقان را برایش تالوت نمودم‪َ﴿ :‬و ٱَّلِذ يَن اَل َيۡد ُع وَن َم َع ٱِهَّلل ِإَٰل ًه ا َء اَخ َر َو اَل‬
‫َيۡق ُتُل وَن ٱلَّنۡف َس ٱَّلِتي َح َّر َم ٱلَّل ُه ِإاَّل ِب ٱۡل َح ِّق َو اَل َيۡز ُن وَۚن َو َم ن َيۡف َع ۡل َٰذ ِل َك َيۡل َق َأَثاٗم ا‪﴾٦٨‬‬
‫[الفرقان‪« .]68 :‬و کسانی که با الله‪ ،‬معبود دیگری را ص‪//‬دا نمی‌کنن‪/‬د و انس‪//‬انی را ک‪//‬ه الل‪/‬ه‬
‫متعال خونش را حرام کرده است‪ ،‬به قتل نمی‌رسانند مگر به حق‪ ،‬و زنا نمی‌کنن‪/‬د‪ .‬چ‪/‬را ک‪/‬ه‬
‫هرکس این کارها را انجام دهد‪ ،‬کیفر آن را می‌بیند)‪( .‬و در ادامه آمده اس‪//‬ت‪ :‬مگ‪/‬ر کس‪/‬ی‌که‬
‫توبه کند؛ یعنی توبهاش پذیرفته می‌شود»‪.‬‬
‫ابن عب‪//‬اس ل گفت‪ :‬این آی‪//‬ه‪ ،‬مکی اس‪//‬ت ک‪//‬ه این آیه‌ی م‪//‬دنی آن را نس‪//‬خ ک‪//‬رده‬
‫است‪َ﴿ :‬و َم ن َيۡق ُتۡل ُم ۡؤ ِم ٗن ا ُّم َتَعِّم ٗد ا َفَج َز ٓاُؤ ۥُه َج َهَّنُم َٰخ ِلٗد ا ِفيَها﴾ [النس‪//‬اء‪« .]93 :‬وکسی ک‪//‬ه‬
‫مؤمنی را از روی عمد‪ ،‬بکشد‪ ،‬کیفر او دوزخ است و جاودانه در آنجا می‌ماند»‪.‬‬
‫«قاب‪//‬ل ی‪//‬اد آوری اس‪//‬ت ک‪//‬ه در روایت دیگ‪//‬ری از ابن عب‪//‬اس آم‪//‬ده اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫توبه‌اش پذیرفته می‌شود و صحیح هم همین است و اهل س‪//‬نت و جم‪//‬اعت ن‪//‬یز ب‪//‬ر‬
‫این باورند و می‌گویند‪ :‬در صورتی برای همیشه در جهنم می‌ماند ک‪//‬ه قت‪//‬ل م‪//‬ؤمن‬
‫را حالل بداند که در این صورت‪ ،‬کافر می‌شود»‪.‬‬
‫باب (‪ :)11‬در مورد این سخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و اَل َتُقوُلوْا ِلَم ۡن َأۡل َقٰٓى ِإَلۡي ُك ُم‬
‫ٱلَّس َٰل َم َلۡس َت ُم ۡؤ ِم ٗن ا﴾ «و به کسی که به شما سالم کرد‪ ،‬نگویید تو مؤمن نیستی»‬
‫‪2133‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬لِقَى َن اٌس ِم َن اْلُم ْس ِلِم يَن َر ُج ًال ِفي ُغ َنْيَم ٍة َل ُه‪َ ،‬فَق اَل ‪:‬‬
‫الَّس َالُم َع َلْيُك ْم ‪َ ،‬فَأَخ ُذوُه َفَقَتُلوُه َو َأَخ ُذ وا ِتْلَك اْلُغ َنْيَم َة‪َ ،‬فَنَز َلْت ‪َ﴿ :‬و اَل َتُقوُل وْا ِلَم ۡن َأۡل َقٰٓى ِإَلۡي ُك ُم‬
‫ٱلَّس َٰل َم َلۡس َت ُم ۡؤ ِم ٗن ا﴾ [النساء‪َ .]94 :‬و َقَر َأَها اْبُن َعَّباٍس‪« :‬الَّس َالَم »‪( .‬م‪)3025/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬گروهی از مسلمانان با م‪//‬ردی برخ‪//‬ورد کردن‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫تعداد اندکی گوسفند همراهش بود‪ .‬آن مرد گفت‪ :‬الس‪//‬الم علیکم‪ .‬آن‪//‬ان او را گرفتن‪//‬د و‬
 ‫‪519‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫به قتل رساندند و گوسفندان را تصرف کردند‪ .‬آنگاه‪ ،‬این آی‪/‬ه ن‪/‬ازل گردی‪/‬د ک‪/‬ه‪َ﴿ :‬و اَل‬
‫َتُقوُلوْا ِلَم ۡن َأۡل َقٰٓى ِإَلۡيُكُم ٱلَّسَٰل َم َلۡس َت ُم ۡؤ ِم ٗن ا﴾ «و به کسی‌که ب‪/‬ه ش‪/‬ما س‪/‬الم ک‪/‬رد‪ ،‬نگویید‪ :‬ت‪/‬و‬
‫مؤمن نیستی»‪.‬‬
‫باب (‪ :)12‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و ِإِن ٱۡم َر َأٌة َخ اَفۡت ِم ۢن َبۡع ِلَه ا‬
‫ُنُشوًزا َأۡو ِإۡع َر اٗض ا﴾ «هرگـاه‪ ،‬زنی بیم آن را داشـت کـه شـوهرش از همبسـتری خـود‬
‫داری و بی اعتنایی کند»‬
‫‪2134‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب ِفي َقْو ِل ِه ﻷ‪َ﴿ :‬و ِإِن ٱۡم َر َأٌة َخ اَفۡت ِم ۢن َبۡع ِلَه ا ُنُش وًز ا َأۡو‬
‫ِإۡع َر اٗض ا َفاَل ُجَناَح َع َلۡي ِهَم ٓا َأن ُيۡص ِلَح ا َبۡي َنُهَم ا ُص ۡل ٗح ا﴾ [النساء‪َ .]128 :‬ق اَلْت ‪َ :‬ن َز َلْت ِفي‬
‫اْلَم ْر َأِة َتُك وُن ِع ْنَد الَّرُج ِل ‪َ ،‬فَلَع َّلُه َأْن َال َيْسَتْك ِثَر ِم ْنَها‪َ ،‬و َتُك وُن َلَها ُصْح َبٌة َوَو َل ٌد ‪َ ،‬فَتْك َرُه َأْن‬
‫ُيَفاِرَقَها‪َ ،‬فَتُقوُل َلُه‪َ :‬أْنَت ِفي ِح ٍّل ِم ْن َش ْأِنى‪( .‬م‪)3021/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل در مورد این سخن هللا متعال که‪َ﴿ :‬و ِإِن ٱۡم َر َأٌة َخاَفۡت ِم ۢن َبۡع ِلَه ا‬
‫ُنُش وًز ا َأۡو ِإۡع َر اٗض ا َفاَل ُجَناَح َع َلۡي ِهَم ٓا َأن ُيۡص ِلَح ا َبۡي َنُهَم ا ُص ۡل ٗح ا﴾ «هرگ‪//‬اه‪ ،‬زنی بیم آن‬
‫را داشت که شوهرش از همبستری خودداری و بی اعتنایی کند‪ ،‬ب‪//‬ر هیچ ی‪//‬ک از آن دو‬
‫گناهی نیست که میان خویشتن صلح و صفا راه بیندازند»‪.‬‬
‫عایشه ل گفت‪ :‬این آیه‪ ،‬درباره‌ی زنی نازل شده اس‪//‬ت ک‪//‬ه ش‪//‬وهری دارد؛ ام‪//‬ا‬
‫شوهرش زی‪//‬اد ب‪//‬ه او رس‪//‬یدگی نمی‌کن‪//‬د (همبس‪//‬تر نمی‌ش‪//‬ود) و چ‪//‬ون م‪//‬دتی ب‪//‬ا هم‬
‫زندگی کرده‌اند و فرزند دارند‪ ،‬زن نمی‌خواهد از او ج‪//‬دا ش‪//‬ود؛ ل‪//‬ذا ب‪//‬ه ش‪//‬وهرش‬
‫می‌گوید‪( :‬تو از امور من ـ مثل همه یا بخشی از نفقه یا همبستری ـ معاف هستی‪.‬‬
‫(و اینگونه صلح می‌کنند بدون اینکه طالقی اتفاق بیفتد و از یکدیگر جدا شوند)‪.‬‬
‫سوره‌ی مائده‬

‫بــاب (‪ :)13‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪﴿ :‬ٱۡل َيۡو َم َأۡك َم ۡل ُت َلُك ۡم ِد يَنُك ۡم ﴾‬
‫«امروز دینتان را برای شما کامل نمودم»‬
‫َأ‬ ‫ْل‬
‫‪2135‬ـ َع ْن َطاِرِق ْبِن ِشَهاٍب س َقاَل ‪َ :‬ج اَء َر ُجٌل ِم َن ا َيُهوِد ِإَلى ُع َم َر َفَقاَل ‪َ :‬يا ِم يَر‬
‫اْلُم ْؤ ِمِنيَن ‪ ،‬آَيٌة ِفي ِكَتاِبُك ْم َتْقَرُء وَنَها‪َ ،‬لْو َع َلْيَنا َنَز َلْت ‪َ ،‬م ْعَش َر اْلَيُه وِد ‪َ ،‬الَّتَخ ْذ َنا َذ ِل َك اْلَي ْو َم‬
‫ِع يًدا‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬و َأُّى آَي ٍة؟ َق اَل ‪﴿ :‬ٱۡل َي ۡو َم َأۡك َم ۡل ُت َلُك ۡم ِد يَنُك ۡم َو َأۡت َم ۡم ُت َع َلۡي ُك ۡم ِنۡع َم ِتي َو َر ِض يُت‬
‫َلُك ُم ٱِإۡل ۡس َٰل َم ِد يٗن ا﴾ [المائده‪َ .]3:‬فَقاَل ُع َم ُر‪ِ :‬إِّني َألْع َلُم اْلَيْو َم اَّلِذ ي َنَز َلْت ِفيِه‪َ ،‬و اْلَم َك اَن اَّل ِذ ي‬
‫َنَز َلْت ِفيِه‪َ ،‬نَز َلْت َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص ِبَعَر َفاٍت‪ِ ،‬في َيْو ِم ُج ُم َعٍة‪( .‬م‪)3017/‬‬
‫ترجمه‪ :‬طارق بن شهاب س می‌گوید‪ :‬یک مرد یهودی نزد عمر آم‪//‬د و گفت‪:‬‬
‫ای امیر المؤم‪//‬نین! ی‪//‬ک آی‪//‬ه در کت‪//‬اب ش‪//‬ما وج‪//‬ود دارد ک‪//‬ه ش‪//‬ما آن را تالوت‬
‫می‌کنید؛ اگر بر ما یهودیان نازل می‌شد‪ ،‬ما آن روز را جشن می‌گرف‪//‬تیم‪ .‬عم‪//‬ر‬
‫گفت‪ :‬ک‪/////‬دام آی‪/////‬ه؟ او گفت‪﴿ :‬ٱۡل َي ۡو َم َأۡك َم ۡل ُت َلُك ۡم ِد يَنُك ۡم َو َأۡت َم ۡم ُت َع َلۡي ُك ۡم ِنۡع َم ِتي‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪520‬‬

‫َو َر ِض يُت َلُك ُم ٱِإۡل ۡس َٰل َم ِد يٗن ۚا ﴾ «امروز‪ ،‬دین شما را برایتان کام‪//‬ل ک‪//‬ردم و نعمت خ‪//‬ود‬
‫را بر شما تکمیل نمودم و اسالم را به عنوان دین برای ش‪//‬ما پس‪//‬ندیدم»‪ .‬عمر گفت‪:‬‬
‫من روز و مکانی را که این آیه نازل گردید‪ ،‬می‌دانم؛ این ایه‪ ،‬روز جمع‪//‬ه‪ ،‬در‬
‫عرفات‪ ،‬بر رسول الله ص نازل گردید‪.‬‬
‫سوره‌ی أنعام‬
‫باب (‪ :)14‬در مورد این سخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪﴿ :‬ٱَّلِذ يَن َء اَم ُن وْا َو َلۡم َيۡل ِبُس ٓو ْا‬
‫ِإيَٰم َنُهم ِبُظۡل ٍم ﴾ «کسانی که ایمان آوردند و ایمانشان را با ستم‪ ،‬آلوده نکردند»‬
‫‪2136‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا بِن َم س‪ُ//‬عوٍد س َق اَل ‪َ :‬لَّم ا َن َز َلْت ‪﴿ :‬ٱَّل ِذ يَن َء اَم ُن وْا َو َلۡم َيۡل ِبُس ٓو ْا‬
‫ِإيَٰم َنُهم ِبُظۡل ٍم ﴾ [األنعام‪َ .]82:‬شَّق َذ ِلَك َع َلى َأْص َح اِب َر ُسوِل ِهَّللا ص َو َقاُلوا‪َ :‬أُّيَن ا َال َيْظِلُم‬
‫َنْفَس ُه؟ َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬لْيَس ُهَو َك َم ا َتُظُّنوَن ‪ِ ،‬إَّنَم ا ُهَو َك َم ا َقاَل ُلْقَم اُن ِال ْبِنِه‪َٰ﴿ :‬ي ُبَنَّي‬
‫اَل ُتۡش ِر ۡك ِبٱِۖهَّلل ِإَّن ٱلِّشۡر َك َلُظۡل ٌم َع ِظ ي‪ٞ‬م ﴾ [لقمان‪( .]13 :‬م‪)124/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن مسعود س می‌گوی‪//‬د‪ :‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه آیه‌ی‪﴿ :‬ٱَّل ِذ يَن َء اَم ُن وْا َو َلۡم‬
‫َيۡل ِبُس ٓو ْا ِإيَٰم َنُهم ِبُظۡل ٍم ﴾ «کسانی که ایمان آوردن‪/‬د و ایمانش‪/‬ان را ب‪/‬ا س‪/‬تم‪ ،‬آل‪/‬وده نکردن‪/‬د»‬
‫نازل گردید‪ ،‬این مطلب بر یاران رسول هللا ص گران آمد؛ پس گفتند‪ :‬چه کسی از‬
‫ما به خودش‪ ،‬ظلم نکرده است؟ رسول هللا ص فرمود‪« :‬معنایش آنگونه نیست که‬
‫شما گمان می‌کنید؛ بلکه به این مفهوم است که لقم‪//‬ان ب‪//‬ه فرزن‪//‬دش گفت‪َٰ﴿ :‬ي ُبَنَّي اَل‬
‫ُتۡش ِر ۡك ِبٱِۖهَّلل ِإَّن ٱلِّش ۡر َك َلُظۡل ٌم َع ِظ ي‪ٞ‬م ﴾ [لقم‪//‬ان‪« .]13 :‬ای پس‪//‬رم! ب‪//‬ه هللا متع‪//‬ال ش‪//‬رک‬
‫نورز؛ همانا شرک‪ ،‬ظلم بزرگی است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)15‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪﴿ :‬اَل َينَفُع َنۡف ًس ا ِإيَٰم ُنَه ا َلۡم َتُك ۡن‬
‫َء اَم َنۡت ِم ن َقۡب ُل ﴾ «ایمان آوردن افرادی کــه قبــل از آن‪ ،‬ایمــان نیاورده‌انــد‪ ،‬ســودی بــه‬
‫حال‌شان نخواهد داشت»‬
‫َينَفُع َنۡف ًسا‬ ‫‪2137‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْيَر َة َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬ثَالٌث ِإَذ ا َخ َر ْج َن ‪﴿ :‬اَل‬
‫َم ْغ ِر ِبَه ا‪،‬‬ ‫ِإيَٰم ُنَها َلۡم َتُكۡن َء اَم َنۡت ِم ن َقۡب ُل َأۡو َك َسَبۡت ِفٓي ِإيَٰم ِنَها َخ ۡي ٗر ا﴾ ُطُلوُع الَّش ْم ِس ِم ْن‬
‫َو الَّد َّجاُل‪َ ،‬و َد اَّبُة اَألْر ِض»‪( .‬م‪)158/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هرگاه‪ ،‬سه چیز آشکار‬
‫گ‪//‬ردد‪﴿ ،‬اَل َينَف ُع َنۡف ًس ا ِإيَٰم ُنَه ا َلۡم َتُكۡن َء اَم َنۡت ِم ن َقۡب ُل َأۡو َك َس َبۡت ِفٓي ِإيَٰم ِنَه ا َخ ۡي ٗر ا﴾‬
‫(ایمان آوردن افرادی که قبل از آن ایمان نیاورده‌ان‪//‬د‪ ،‬ی‪//‬ا این ک‪//‬ه ب‪//‬ا وج‪//‬ود داش‪//‬تن‬
‫ایم‪//‬ان‪ ،‬هیچ خ‪//‬یری نیندوخته‌ان‪//‬د‪ ،‬س‪//‬ودی ب‪//‬ه حالش‪//‬ان نخواه‪//‬د داش‪//‬ت)‪1 :‬ـ طل‪//‬وع‬
‫خورش‪//‬ید از مغ‪//‬رب ‪2‬ـ دّج ال ‪3‬ـ دابه‌ی زمین» (حیوانی ک‪//‬ه ب‪//‬ا م‪//‬ردم‪ ،‬ح‪//‬رف‬
‫می‌زند)‪.‬‬
 ‫‪521‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫‪2138‬ـ َع ْن َأِبي َذ ٍّر س َأَّن الَّنِبَّي ص َقاَل َيْو ًم ا‪َ« :‬أَتْد ُروَن َأْيَن َتْذ َهُب َهِذِه الَّش ْم ُس »؟‬
‫َقاُلوا‪ُ :‬هَّللا َو َر ُسوُلُه َأْع َلُم ‪َ ،‬قاَل ‪ِ« :‬إَّن َهِذِه َتْج ِر ى َح َّتى َتْنَتِهَى ِإَلى ُم ْس َتَقِّر َها َتْح َت اْلَع ْر ِش‪،‬‬
‫َفَتِخ ُّر َس اِج َد ًة‪َ ،‬و َال َتَز اُل َك َذ ِلَك َح َّتى ُيَق اَل َلَه ا‪ :‬اْر َتِفِع ى‪ ،‬اْر ِج ِع ى ِم ْن َح ْيُث ِج ْئِت‪َ ،‬فَتْر ِج ُع‬
‫َفُتْص ِبُح َطاِلَع ًة ِم ْن َم ْطِلِعَه ا‪ُ ،‬ثَّم َتْج ِرى َح َّتى َتْنَتِهَى ِإَلى ُم ْس َتَقِّر َها َتْح َت اْلَع ْر ِش‪َ ،‬فَتِخ ُّر‬
‫َس اِج َد ًة‪َ ،‬و َال َت َز اُل َك َذ ِلَك َح َّتى ُيَق اَل َلَه ا‪ :‬اْر َتِفِع ى‪ ،‬اْر ِج ِع ى ِم ْن َح ْيُث ِج ْئِت‪َ ،‬فَتْر ِج ُع‪،‬‬
‫َفُتْص ِبُح َطاِلَع ًة ِم ْن َم ْطِلِعَه ا‪ُ ،‬ثَّم َتْج ِر ى َال َيْس َتْنِكُر الَّن اُس ِم ْنَه ا َش ْيًئا َح َّتى َتْنَتِهَى ِإَلى‬
‫ُم ْسَتَقِّر َها َذ اَك‪َ ،‬تْح َت اْلَع ْر ِش‪َ ،‬فُيَقاُل َلَها‪ :‬اْر َتِفِع ى‪َ ،‬أْص ِبِح ى َطاِلَع ًة ِم ْن َم ْغ ِر ِب ِك ‪َ ،‬فُتْص ِبُح‬
‫َطاِلَع ًة ِم ْن َم ْغ ِرِبَها» َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬أَتْد ُروَن َم َتى َذ اُك ْم ؟ َذ اَك ِح يَن ﴿اَل َينَفُع َنۡف ًس ا‬
‫ِإيَٰم ُنَها َلۡم َتُكۡن َء اَم َنۡت ِم ن َقۡب ُل َأۡو َك َسَبۡت ِفٓي ِإيَٰم ِنَها َخ ۡي ٗر ا﴾ (م‪)159/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوذر س می‌گوید‪ :‬روزی‪ ،‬نبی اکرم ص فرم‪//‬ود‪« :‬آی‪//‬ا می‌دانید ک‪//‬ه‬
‫این خورشید به کجا می‌رود»؟ صحابه ش گفتند‪ :‬الله متعال و پیامبرش‪ ،‬به‪//‬تر‬
‫می‌دانند‪ .‬فرمود‪« :‬این خورشید به محل اس‪//‬تقرارش‪ ،‬زی‪//‬ر ع‪//‬رش می‌رود و در‬
‫آنج‪//‬ا‪ ،‬ب‪//‬ه س‪//‬جده می‌افت‪//‬د‪ .‬و همچن‪//‬ان در س‪//‬جده بس‪//‬ر می‌ب‪//‬رد ت‪//‬ا اینک‪//‬ه ب‪//‬ه او‬
‫می‌گویند‪ :‬بلند شو و از همان جایی که آمده ای‪ ،‬برگرد‪ .‬پس ب‪//‬ر می‌گ‪//‬ردد و از‬
‫مش‪//‬رق‪ ،‬طل‪//‬وع می‌کن‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه ح‪//‬رکت می‌کن‪//‬د ت‪//‬ا اینک‪//‬ه ب‪//‬ار دیگ‪//‬ر ب‪//‬ه مح‪//‬ل‬
‫استقرارش به زیر عرش می‌رسد و به سجده می‌افتد‪ .‬و همچنان در سجده بس‪//‬ر‬
‫می‌برد تا اینکه به او می‌گویند‪ :‬بلند شو و از همان جایی ک‪//‬ه آم‪//‬ده ای‪ ،‬برگ‪//‬رد‪.‬‬
‫پس بر می‌گردد و از مشرق‪ ،‬طلوع می‌کند‪ .‬سپس ح‪//‬رکت می‌کن‪//‬د ب‪//‬دون اینک‪//‬ه‬
‫مردم امر ناشناخته‌ای ببینند و به مسیرش ادامه می‌دهد تا اینکه به هم‪//‬ان مح‪//‬ل‬
‫استقرارش در زیر عرش می‌رسد‪ .‬آنگاه به او می‌گویند‪ :‬بلند شو و از مغ‪//‬رب‪،‬‬
‫طلوع کن»‪ .‬رسول الله ص در ادامه فرمود‪« :‬آیا می‌دانید چ‪//‬ه وقت این اتف‪//‬اق‬
‫می‌افتد؟ هنگامی که ﴿اَل َينَفُع َنۡف ًس ا ِإيَٰم ُنَه ا َلۡم َتُكۡن َء اَم َنۡت ِم ن َقۡب ُل َأۡو َك َس َبۡت ِفٓي‬
‫ِإيَٰم ِنَها َخ ۡي ٗر ا﴾ «ایمان آوردن افرادی که قب‪//‬ل از آن ایم‪//‬ان نیاورده‌ان‪//‬د‪ ،‬ی‪//‬ا این ک‪//‬ه ب‪//‬ا‬
‫وجود داشتن ایمان‪ ،‬هیچ خیری نیندوخته‌اند‪ ،‬سودی به حالشان نخواهد داشت»‪.‬‬

‫سورهی اعراف‬

‫بــاب (‪ :)16‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪ُ﴿ :‬خ ُذ وْا ِزيَنَتُك ۡم ِع نــَد ُك ِّل‬
‫َم ۡس ِج ٖد ﴾ «در هر سجده گاهی‪ ،‬خود را ـ با لباس مادی و معنوی ـ بیارایید»‬
‫‪2139‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬كاَنِت اْلَم ْر َأُة َتُط وُف ِب اْلَبْيِت َو ِهَى ُعْر َياَن ٌة‪َ ،‬فَتُق وُل‪:‬‬
‫َم ْن ُيِع يُر ِنى ِتْطَو اًفا؟ َتْج َع ُلُه َع َلى َفْر ِج َها َو َتُقوُل‪:‬‬
‫اْلَيْو َم َيْبُدو َبْعُضُه َأْو ُك ُّلُه َفَم ا َبَدا ِم ْنُه َفَال ُأِح ُّلُه‬
‫َفَنَز َلْت َهِذِه اآلَيَة‪ُ﴿ :‬خ ُذ وْا ِز يَنَتُك ۡم ِع نَد ُك ِّل َم ۡس ِجٖد ﴾ [األعراف‪( .]31 :‬م‪)3028/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪522‬‬

‫ترجمــه‪ :‬ابن عب‪//‬اس ل می‌گوی‪//‬د‪( :‬در دوران ج‪//‬اهلیت) ی‪//‬ک زن‪ ،‬برهن‪//‬ه‪ ،‬پ‪//‬یرامون‬
‫کعبه طواف می‌کرد و میگفت‪ :‬چه کسی پارچه‌ی طواف به من عاریت می‌دهد؟ و‬
‫یک قطعه پارچه بر شرمگاهش می‌گذاش‪//‬ت و می‌گفت‪ :‬ام‪//‬روز‪ ،‬قس‪//‬متی از آن ی‪//‬ا‬
‫همه‌اش آشکار می‌گردد؛ پس آنچه از آن که آشکار گ‪//‬ردد‪ ،‬حاللش نمی‌دانم‪ .‬آنگ‪//‬اه‬
‫این آیه‪ ،‬نازل گردید‪ُ﴿ :‬خ ُذ وْا ِز يَنَتُك ۡم ِع نَد ُك ِّل َم ۡس ِجٖد ﴾ «در ه‪//‬ر س‪//‬جده گ‪//‬اه و عب‪//‬ادت‬
‫گاهی‪ ،‬خود را با لباس مادی و معنوی بیارایید»‪.‬‬
‫بــاب (‪ :)17‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و ُن وُد ٓو ْا َأن ِتۡل ُك ُم ٱۡل َج َّن ُة‬
‫ُأوِرۡث ُتُم وَها ِبَم ا ُك نُتۡم َتۡع َم ُلوَن ﴾ «مؤمنان ندا داده می‌شوند‪ :‬این بهشت شما است کــه آن‬
‫را به خاطر اعمالی که انجام داده‌اید‪ ،‬به ارث می‌برید»‪.‬‬
‫‪2140‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد اْلُخ ْد ِرِّى س َو َأِبي ُهَر ْيَر َة‪َ ،‬ع ِن الَّنِبِّي ص َقاَل ‪ُ« :‬يَناِد ى ُم َن اٍد ‪ِ :‬إَّن‬
‫َلُكْم َأْن َتِص ُّحوا َفَال َتْس َقُم وا َأَبًدا‪َ ،‬وِإَّن َلُكْم َأْن َتْح َي ْو ا َفَال َتُم وُت وا َأَب ًدا‪َ ،‬وِإَّن َلُكْم َأْن َتِش ُّبوا َفَال‬
‫َتْهَرُم وا َأَبًدا‪َ ،‬وِإَّن َلُكْم َأْن َتْنَعُم وا َفَال َتْبَتِئُسوا َأَب ًدا» َف َذ ِلَك َق ْو ُلُهﻷ‪َ﴿ :‬و ُنوُدٓو ْا َأن ِتۡل ُكُم ٱۡل َج َّن ُة‬
‫ُأوِرۡث ُتُم وَها ِبَم ا ُكنُتۡم َتۡع َم ُلوَن ﴾ [األعراف‪( .]43 :‬م‪)2837/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو سعید خدری و ابو هریره ل می‌گویند‪ :‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص فرم‪/‬ود‪« :‬ی‪/‬ک‬
‫منادی ندا می‌دهد که‪ :‬حق شماس‪//‬ت ک‪//‬ه ب‪//‬ه ص‪//‬حت و ع‪//‬افیت برس‪//‬ید و هرگ‪//‬ز بیم‪//‬ار‬
‫نشوید؛ حق شماست که زنده بمانید و هرگز نمیرید؛ حق شماس‪/‬ت ک‪/‬ه ج‪/‬وان ش‪/‬وید و‬
‫هرگز پیر نشوید؛ حق شماست که که در رفاه و آسایش زن‪//‬دگی کنید و هرگ‪//‬ز دچ‪//‬ار‬
‫فقر و بدبختی نشوید؛ همین است مفهوم سخن الله متعال ک‪//‬ه می‌فرمای‪//‬د‪َ﴿ :‬و ُن وُدٓو ْا َأن‬
‫ِتۡل ُكُم ٱۡل َج َّنُة ُأوِرۡث ُتُم وَها ِبَم ا ُكنُتۡم َتۡع َم ُلوَن ﴾ «مؤمنان ندا داده می‌شوند‪ :‬این بهشت ش‪//‬ما اس‪//‬ت‬
‫که آن را به خاطر اعمالی که انجام داده‌اید‪ ،‬به ارث می‌برید»‪.‬‬

‫سوره‌ی أنفال‬

‫باب (‪ :)18‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َم ا َك اَن ٱُهَّلل ِلُيَع ِّذ َبُهۡم َو َأنَت‬
‫ِفيِهۡم ﴾ «تا تو در میان آنان هستی‪ ،‬هللا متعال آنها را گرفتار عذاب نمی‌کند»‬
‫‪2141‬ـ َعن َأَنَس ْبَن َم اِلٍك س َقاَل ‪َ :‬قاَل َأُبو َج ْهٍل ‪َ﴿ :‬و ِإۡذ َقاُلوْا ٱلَّلُهَّم ِإن َك اَن َٰه َذ ا ُه َو‬
‫ٱۡل َح َّق ِم ۡن ِع نِد َك َفَأۡم ِط ۡر َع َلۡي َن ا ِحَج اَر ٗة ِّم َن ٱلَّس َم ٓاِء َأِو ٱۡئ ِتَن ا ِبَع َذ اٍب َأِليٖم ‪[ ﴾٣٢‬األنف‪//‬ال‪:‬‬
‫‪َ .]32‬فَنَز َلْت ‪َ﴿ :‬و َم ا َك اَن ٱُهَّلل ِلُيَع ِّذ َبُهۡم َو َأنَت ِفيِهۚۡم َو َم ا َك اَن ٱُهَّلل ُمَع ِّذ َبُهۡم َو ُهۡم َيۡس َتۡغ ِفُروَن‬
‫‪َ ٣٣‬و َم ا َلُهۡم َأاَّل ُيَع ِّذ َبُهُم ٱُهَّلل َو ُهۡم َيُص ُّد وَن َع ِن ٱۡل َم ۡس ِج ِد ٱۡل َحَر اِم ﴾ [األنف‪//‬ال‪ِ .]34-33 :‬إَلى‬
‫آِخ ِر اآلَيِة‪( .‬م‪)2796/‬‬
‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬ابو جهل گفت‪َ﴿ :‬و ِإۡذ َقاُلوْا ٱلَّلُهَّم ِإن َك اَن َٰه َذ ا ُه َو‬
‫ٱۡل َح َّق ِم ۡن ِع نِد َك َفَأۡم ِط ۡر َع َلۡي َنا ِحَج اَر ٗة ِّم َن ٱلَّسَم ٓاِء َأِو ٱۡئ ِتَنا ِبَع َذ اٍب َأِليٖم ‪« ﴾٣٢‬بار اله‪//‬ا! اگ‪//‬ر‬
 ‫‪523‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫این ـ دین اسالم ـ حق است و از جانب توست‪ ،‬از آسمان‪ ،‬بر ما سنگ ببار یا اینکه ما را ب‪//‬ه‬
‫عذاب دردناکی‪ ،‬گرفتار کن»‪ .‬آنگاه این آیات نازل گردید‪َ﴿ :‬و َم ا َك اَن ٱلَّلُه ِلُيَع ِّذ َبُهۡم َو َأنَت‬
‫ِفيِهۚۡم َو َم ا َك اَن ٱلَّلُه ُمَع ِّذ َبُهۡم َو ُهۡم َيۡس َتۡغ ِفُروَن ‪َ ٣٣‬و َم ا َلُهۡم َأاَّل ُيَع ِّذ َبُهُم ٱلَّل ُه َو ُهۡم َيُص ُّد وَن َع ِن‬
‫ٱۡل َم ۡس ِج ِد ٱۡل َحَر اِم ﴾ [األنفال‪« .]34-33 :‬الله متعال آنان را گرفتار عذاب نمی‌کند در حالی ک‪//‬ه‬
‫تو در میان آنان هستی؛ و هم‌چنین الله متعال آنها را عذاب نمی‌دهد در حالی که ـ برخی از ـ‬
‫آنان طلب بخشش و آمرزش می‌نمایند‪ .‬چرا الله متعال آنان را عذاب نکند‪ ،‬در حالی که آنه‪//‬ا‬
‫ـ مسلمانان را ـ از مسجدالحرام باز می‌دارند؟»‪.‬‬
‫سوره‌ی برائت (توبه)‬

‫باب (‪ :)19‬در مورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و اَل ُتَص ِّل َع َلٰٓى َأَح ٖد ِّم ۡن ُهم‬
‫َّم اَت َأَبٗد ا َو اَل َتُقۡم َع َلٰى َقۡب ِرِه﴾ [التوبة‪« .]84 :‬هرگاه‪ ،‬یکی از آنان ُم رد‪ ،‬هرگــز بــر او‬
‫نماز مخوان و بر سر گورش نایست»‬
‫فيه حديث ابن عمر ل‪ ،‬و قد تقدم في كتاب الفضائل‪ ،‬في فضائل عمر (الح‪//‬ديث‪1636 :‬‬
‫)‬
‫ترجمــه‪ :‬در این زمینه‪ ،‬حدیث ابن عم‪//‬ر ل در کت‪//‬اب فض‪//‬ایل‪ ،‬فض‪//‬ایل عم‪//‬ر بن‬
‫خطاب س‪ ،‬شماره‌ی (‪ )1636‬بیان گردید‪.‬‬
‫باب (‪ :)20‬در مورد سوره ی برائت (توبه)‪ ،‬أنفال و حشر‬
‫‪2142‬ـ َع ْن َسِع يِد ْبِن ُج َبْيٍر س َقاَل ‪ُ :‬قْلُت ِال ْبِن َعَّباٍس‪ُ :‬س وَر ُة الَّتْو َب ِة؟ َق اَل ‪ :‬آلَّتْو َب ِة؟‬
‫َقاَل ‪َ :‬بْل ِهَي اْلَفاِض َح ُة‪َ ،‬م ا َزاَلْت َتْن ِزُل‪َ :‬وِم ْنُهْم ‪َ ،‬وِم ْنُهْم ‪َ ،‬ح َّتى َظُّن وا َأْن َال َيْبَقى ِم َّن ا َأَح ٌد‬
‫ِإَّال ُذ ِكَر ِفيَها‪َ ،‬قاَل ُقْلُت ‪ُ :‬سوَر ُة اَألْنَفاِل ؟ َقاَل ‪ِ :‬تْلَك ُسوَر ُة َبْد ٍر‪َ ،‬ق اَل ‪ُ :‬قْلُت ‪َ :‬فاْلَح ْش ُر؟ َق اَل ‪:‬‬
‫َنَز َلْت ِفي َبِني الَّنِض يِر‪( .‬م‪)3031/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬س‪//‬عید بن جب‪//‬یر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬از ابن عب‪//‬اس ل پرس‪//‬یدم‪ :‬ش‪//‬أن ن‪//‬زول‬
‫سوره‌ی توبه چیست؟ گفت‪ :‬توبه؟ بلک‪//‬ه فاض‪//‬حه (رس‪//‬وا کنن‪//‬ده) اس‪//‬ت؛ این س‪//‬وره‬
‫همچنان نازل می‌ش‪/‬د و می‌گفت‪ :‬بعض‪/‬ی از آنه‪/‬ا (منافق‪/‬ان) این ک‪/‬ار را می‌کنن‪/‬د و‬
‫بعضی از آنها این گونه می‌گویند تا جایی که منافقان گمان می‌کردند ک‪//‬ه از همه‌ی‬
‫آنان در این سوره‪ ،‬سخن به میان آمده و هیچ‌کس باقی نمانده است‪ .‬پرس‪//‬یدم‪ :‬ش‪//‬أن‬
‫نزول سوره‌ی أنفال چیست؟ گفت‪ :‬این‪ ،‬سوره‌ی غزوه‌ی بدر است‪ .‬پرس‪//‬یدم‪ :‬ش‪//‬أن‬
‫نزول سوره‌ی حشر چیست؟ گفت‪ :‬در مورد بنی نضیر (یک گروه از یهود) نازل‬
‫گردید‪.‬‬
‫سوره‌ی هود‬
‫باب (‪ :)21‬در مورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪ِ﴿ :‬إَّن ٱۡل َح َس َٰن ِت ُي ۡذ ِهۡب َن ٱلَّس َٔ‍ِّي‬
‫اِت﴾ همانا اعمال نیک‪ ،‬گناهان را از بین می‌برند‬
‫‪2143‬ـ َع ْن َع ْبِد الَّلِه بِن َم سُعوٍد س َقاَل ‪َ :‬ج اَء َر ُجٌل ِإَلى الَّنِبِّى ص َفَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل الَّلِه!‬
‫ِإِّني َع اَلْج ُت اْمَر َأًة ِفي َأْقَص ى اْلَم ِد يَنِة‪َ ،‬وِإِّنى َأَص ْبُت ِم ْنَها َم ا ُدوَن َأْن َأَم َّسَها‪َ ،‬فَأَنا َهَذ ا‪َ ،‬فاْقِض‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪524‬‬

‫ِفي َم ا ِش ْئَت ‪َ ،‬فَقاَل َلُه ُع َم ُر‪َ :‬لَقْد َس َتَر َك الَّلُه‪َ ،‬لْو َس َتْر َت َنْفَس َك‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَلْم َيُر َّد الَّنِبُّى ص َش ْيًئا‪،‬‬
‫َفَقاَم الَّرُجُل َفاْنَطَلَق‪َ ،‬فَأْتَبَع ُه الَّنِبُّي ص َر ُج ًال َدَع اُه‪َ ،‬و َتَال َع َلْي ِه َه ِذِه اآلَي َة‪َ﴿ :‬و َأِقِم ٱلَّص َلٰو َة‬
‫َّٰذ‬
‫َطَر َفِي ٱلَّنَهاِر َو ُز َلٗف ا ِّم َن ٱَّلۡي ِۚل ِإَّن ٱۡل َحَس َٰن ِت ُي ۡذ ِهۡب َن ٱلَّس َٔ‍ِّياِۚت َٰذ ِل َك ِذ ۡك َر ٰى ِلل‪ِ /‬كِريَن ‪﴾١١٤‬‬
‫[هود‪َ .]114 :‬فَقاَل َر ُجٌل ِم َن اْلَقْو ِم ‪َ :‬يا َنِبَّى الَّلِه‪َ ،‬هَذ ا َلُه َخاَّص ًة؟ َقاَل ‪َ« :‬بْل ِللَّناِس َك اَّف ًة»‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2763‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبد الله بن مس‪//‬عود س می‌گوی‪//‬د‪ :‬م‪//‬ردی ن‪//‬زد رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص آم‪//‬د و‬
‫گفت‪ :‬یا رسول الله! من در بخش پایینی و خل‪//‬وت مدین‪//‬ه‪ ،‬ب‪//‬ا زنی‪ ،‬خ‪//‬وش و ِبش‬
‫کردم و بجز همبستر شدن‪ ،‬هر کاری با او انج‪//‬ام دادم؛ هم اکن‪//‬ون هم در خ‪//‬دمت‬
‫شما هستم؛ در حق من هر چه می‌خواهی‪ ،‬فیصله کن‪ .‬عمر س گفت‪ :‬الله متعال‪،‬‬
‫راز ت‪//‬و را پنه‪//‬ان ک‪//‬رد؛ ای ک‪//‬اش! ت‪//‬و هم آن را می‌پوش‪//‬اندی‪ .‬راوی می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫رسول الله ص به او جوابی نداد‪ .‬سرانجام‪ ،‬آن مرد برخاست و رفت‪ .‬ن‪//‬بی اک‪//‬رم‬
‫ص شخص‪//‬ی را ب‪//‬ه دنب‪//‬ال او فرس‪//‬تاد ت‪//‬ا او را ص‪//‬دا بزن‪//‬د و این آی‪//‬ه را ب‪//‬رایش‬
‫تالوت نمود‪َ﴿ :‬و َأِقِم ٱلَّص َلٰو َة َطَر َفِي ٱلَّنَهاِر َو ُز َلٗف ا ِّم َن ٱَّلۡي ِۚل ِإَّن ٱۡل َح َس َٰن ِت ُي ۡذ ِهۡب َن ٱلَّس َٔ‍ِّي‬
‫َّٰذ‬
‫اِۚت َٰذ ِلَك ِذ ۡك َر ٰى ِلل ِكِر يَن ‪« ﴾١١٤‬در دو طرف روز ـ ص‪//‬بح و ظه‪//‬ر و عص‪//‬ر ـ و هم‬
‫چنین قسمتی از شب ـ مغرب و عشا ـ نماز را برپا دار؛ همانا اعمال نیک‪ ،‬گناه‪//‬ان را‬
‫از بین می‌برند»‪ .‬فردی از میان جم‪//‬ع س‪//‬ؤال ک‪//‬رد‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول الل‪//‬ه! آی‪//‬ا این حکم‪،‬‬
‫وی‪//‬ژه‌ی او اس‪//‬ت؟ رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬بلک‪//‬ه ش‪//‬امل ح‪//‬ال همه‌ی م‪//‬ردم‬
‫می‌شود»‪.‬‬
‫سوره‌ی سبحان (اسراء)‬

‫باب (‪ :)22‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و َئَ‍ۡسُلوَنَك َع ِن ٱل ـُّر وِح﴾ «از‬
‫تو درباره‌ی روح می‌پرسند»‬
‫َأ‬ ‫َأ‬
‫‪2144‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا بِن مسعوٍد س َقاَل ‪َ :‬بْيَنَم ا َن ا ْمِش ى َم َع الَّنِبِّي ص ِفي َح ْر ٍث‪،‬‬
‫َو ُهَو ُم َّتِكٌئ َع َلى َع ِس يٍب‪ِ ،‬إْذ َم َّر ِبَنَفٍر ِم َن اْلَيُهوِد ‪َ ،‬فَقاَل َبْعُضُهْم ِلَبْع ٍض‪َ :‬س ُلوُه َع ِن الُّر وِح‪،‬‬
‫َفَقاُلوا‪َ :‬م ا َر اَبُك ْم ِإَلْيِه؟ َال َيْسَتْقِبُلُك ْم ِبَش ْى ٍء َتْك َر ُهوَنُه‪َ ،‬فَقاُلوا‪َ :‬س ُلوُه‪َ ،‬فَقاَم ِإَلْيِه َبْعُضُهْم َفَس َأَلُه‬
‫َع ِن الُّر وِح‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَأْسَكَت الَّنِبُّى ص‪َ ،‬فَلْم َيُر َّد َع َلْيِه َش ْيًئا‪َ ،‬فَعِلْم ُت َأَّن ُه ُي وَح ى ِإَلْي ِه‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفُقْم ُت َم َك اِنى‪َ ،‬فَلَّم ا َنَز َل اْلَو ْح ُى َقاَل ‪َ﴿ :‬و َئَ‍ۡسُلوَنَك َع ِن ٱل‪ُّ//‬ر وِۖح ُق ِل ٱل‪ُّ//‬ر وُح ِم ۡن َأۡم ِر َر ِّبي‬
‫َو َم ٓا ُأوِتيُتم ِّم َن ٱۡل ِع ۡل ِم ِإاَّل َقِلياٗل ‪[ ﴾٨٥‬اإلسراء‪( .]85 :‬م‪)2794/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد الله بن مسعود س می‌گوید‪ :‬من همراه نبی اکرم ص که چ‪//‬وب درخت‬
‫خرمایی در دست داشت و بر آن تکیه می‌زد‪ ،‬قدم می‌زدم‪ .‬از قضا‪ ،‬گذر پیامبر اک‪//‬رم‬
‫ص به چند نفر یهودی افتاد‪ .‬یکی از آن‪/‬ان ب‪/‬ه دیگ‪/‬ری گفت‪ :‬از او (محم‪/‬د) درب‪/‬اره‌ی‬
‫روح بپرسید‪ .‬یکی دیگر گفت‪ :‬انگیزهی شما از پرسیدن چیست؟ مبادا پاسخی به شما‬
‫بدهد که برای شما خوش آیند نباشد‪ .‬بعضی دیگر گفتند‪ :‬س‪/‬ؤال کنید‪ .‬در نتیج‪/‬ه‪ ،‬یکی‬
‫از آنها برخاست و از نبی اکرم ص در مورد روح پرس‪/‬ید‪ .‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص س‪/‬کوت‬
 ‫‪525‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫نمود و جوابی به او نداد‪ .‬من متوجه شدم که بر پیامبر ص وحی ن‪/‬ازل می‌ش‪/‬ود‪ .‬پس‬
‫برخاستم و سرجایم ایس‪/‬تادم‪ .‬بع‪/‬د از ن‪/‬زول وحی‪ ،‬رس‪/‬ول الل‪/‬ه ص این آی‪/‬ه را تالوت‬
‫فرمود‪َ﴿ :‬و َئَ‍ۡسُلوَنَك َع ِن ٱلُّروِۖح ُقِل ٱلُّروُح ِم ۡن َأۡم ِر َر ِّبي َو َم ٓا ُأوِتيُتم ِّم َن ٱۡل ِع ۡل ِم ِإاَّل َقِلياٗل ‪٨٥‬‬
‫﴾ «از تو درباره‌ی روح می‌پرسند‪ ،‬بگو‪ :‬روح‪ ،‬چیزی است که تنها پروردگارم از آن آگ‪//‬اه‬
‫است‪ ،‬و به شما فقط اندکی از علم و دانش‪ ،‬داده شده است»‪.‬‬
‫َٰٓل‬
‫باب (‪ :)23‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪ُ﴿ :‬أْو ِئَك ٱَّلِذ يَن َيۡد ُعوَن َيۡب َتُغ وَن‬
‫ِإَلٰى َرِّبِهُم ٱۡل َو ِس يَلَة﴾ «آن کسانی را که آنان به فریاد می‌خوانند خودشان‪ ،‬بــرای تق ـّر ب‬
‫به پروردگارشان وسیله می‌جویند»‬
‫َٰٓل‬
‫‪2145‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا بن مس‪//‬عود س‪ُ﴿ :‬أْو ِئ َك ٱَّل ِذ يَن َي ۡد ُع وَن َيۡب َتُغ وَن ِإَلٰى َر ِّبِهُم‬
‫ٱۡل َو ِس يَلَة﴾ [اإلسراء‪َ .]57 :‬قاَل ‪َ :‬ك اَن َنَفٌر ِم َن اِإل ْنِس َيْعُبُد وَن َنَف ًرا ِم َن اْلِج ِّن ‪َ ،‬فَأْس َلَم الَّنَف ُر‬
‫َٰٓل‬
‫ِم َن اْلِج ِّن ‪َ ،‬و اْسَتْمَس َك اِإل ْنُس ِبِع َباَد ِتِهْم ‪َ ،‬فَنَز َلْت ‪ُ﴿ :‬أْو ِئَك ٱَّلِذ يَن َيۡد ُع وَن َيۡب َتُغ وَن ِإَلٰى َر ِّبِهُم‬
‫ٱۡل َو ِس يَلَة﴾ (م‪)3030/‬‬
‫َٰٓل‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن مسعود س این آیه را تالوت نمود‪ُ﴿ :‬أْو ِئَك ٱَّلِذ يَن َيۡد ُع وَن َيۡب َتُغ وَن‬
‫ِإَلٰى َر ِّبِهُم ٱۡل َو ِس يَلَة﴾ «آن کسانی را که آنان به فریاد می‌خوانند خودشان‪ ،‬برای تقّرب ب‪//‬ه‬
‫پروردگارشان‪ ،‬وسیله می‌جویند»‪ .‬و گفت‪ :‬گروهی از انسان‌ها تع‪//‬دادی از جن‌ه‪//‬ا را‬
‫عب‪/‬ادت می‌کردن‪/‬د‪ .‬س‪/‬رانجام‪ ،‬جن‌ه‪/‬ا مس‪/‬لمان ش‪/‬دند؛ ام‪/‬ا آن انس‪/‬ان‌ها همچن‪/‬ان ب‪/‬ه‬
‫َٰٓل‬
‫عبادت آنها ادامه دادن‪//‬د‪ .‬آنگ‪//‬اه هللا متع‪//‬ال این آی‪//‬ه را ن‪//‬ازل فرم‪//‬ود‪ُ﴿ :‬أْو ِئ َك ٱَّل ِذ يَن‬
‫َي ۡد ُع وَن َيۡب َتُغ وَن ِإَلٰى َر ِّبِهُم ٱۡل َو ِس يَلَة﴾ «آن کس‪//‬انی را ک‪//‬ه آن‪//‬ان ب‪//‬ه فری‪//‬اد می‌خوانن‪//‬د‪،‬‬
‫خودشان‪ ،‬برای تقّر ب به پروردگارشان‪ ،‬وسیله می‌جویند»‪.‬‬
‫بــاب (‪ :)24‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و اَل َتۡج َه ۡر ِبَص اَل ِتَك َو اَل‬
‫ُتَخ اِفۡت ِبَها﴾ «نمازت را بلند یا آهسته مخوان»‬
‫‪2146‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل ِفي َقْو ِل ِه َتَع اَلی‪َ﴿ :‬و اَل َتۡج َه ۡر ِبَص اَل ِتَك َو اَل ُتَخ اِفۡت ِبَه ا‬
‫َو ٱۡب َتِغ َبۡي َن َٰذ ِلَك َس ِبياٗل ﴾ [اإلسراء‪َ .]110 :‬قاَل ‪َ :‬نَز َلْت َو َر ُسوُل ِهَّللا ص ُم َتَو اٍر ِبَم َّك َة‪َ ،‬فَك اَن‬
‫ِإَذ ا َص َّلى ِبَأْص َح اِبِه َر َفَع َص ْو َتُه ِباْلُقْر آِن ‪َ ،‬فِإَذ ا َسِمَع َذ ِل َك اْلُم ْش ِرُك وَن َس ُّبوا اْلُق ْر آَن ‪َ ،‬و َم ْن‬
‫َأْنَز َل ُه‪َ ،‬و َم ْن َج اَء ِب ِه‪َ ،‬فَق اَل ُهَّللا َتَع اَلى ِلَنِبِّي ِه ص‪َ﴿ :‬و اَل َتۡج َه ۡر ِبَص اَل ِتَك ﴾ َفَيْس َم َع‬
‫اْلُم ْش ِرُك وَن ِقَر اَء َتَك ﴿َو اَل ُتَخاِفۡت ِبَها﴾ َع ْن َأْص َح اِبَك ‪َ ،‬أْس ِم ْعُهُم اْلُق ْر آَن ‪َ ،‬و َال َتْج َه ْر َذ ِل َك‬
‫اْلَج ْهَر ﴿َو ٱۡب َتِغ َبۡي َن َٰذ ِلَك َس ِبياٗل ﴾ َيُقوُل‪َ :‬بْيَن اْلَج ْهِر َو اْلُم َخاَفَتِة‪( .‬م‪)447/‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪526‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل این آیه را تالوت نم‪//‬ود‪َ﴿ :‬و اَل َتۡج َه ۡر ِبَص اَل ِتَك َو اَل ُتَخ اِفۡت‬
‫ِبَها َو ٱۡب َتِغ َبۡي َن َٰذ ِلَك َس ِبياٗل ﴾ «نمازت را نه با صدای بلند و نه با صدای آهس‪//‬ته‪ ،‬بخ‪//‬وان؛‬
‫بلکه میان آن دو‪ ،‬راهی در پیش گیر ـ که میانه‌ روی و اعتدال است»‪.‬‬
‫و گفت‪ :‬این آیه‪ ،‬زمانی نازل گردید که رسول الله ص در مکه‪ ،‬پنه‪//‬ان ب‪//‬ود‬
‫و هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ا ی‪//‬ارانش‪ ،‬نم‪//‬از می‌خوان‪//‬د‪ ،‬قرآن را ب‪//‬ا ص‪//‬دای بلن‪//‬د‪ ،‬تالوت‬
‫می‌کرد و مشرکین با شنیدن صدایش‪ ،‬قرآن و نازل کننده و آورن‪//‬ده‌اش را ب‪//‬د و‬
‫ب‪//‬یراه می‌گفتن‪//‬د‪ .‬اینج‪//‬ا ب‪//‬ود ک‪//‬ه الل‪//‬ه متع‪//‬ال ب‪//‬ه رس‪//‬ولش فرم‪//‬ود‪َ﴿ :‬و اَل َتۡج َه ۡر‬
‫ِبَص اَل ِتَك ﴾ یعنی با صدای بلند‪ ،‬قران مخ‪//‬وان ت‪//‬ا مش‪//‬رکان ص‪//‬دایت را بش‪//‬نوند‪.‬‬
‫﴿َو اَل ُتَخ اِفۡت ِبَها﴾ یعنی هم‌چنین آنقدر آهسته نخوان که به گوش یارانت نرس‪//‬د‪.‬‬
‫﴿َو ٱۡب َتِغ َبۡي َن َٰذ ِلَك َس ِبياٗل ﴾ یعنی بلکه راه میانه را انتخاب کن‪.‬‬
‫‪2147‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب ِفي َقْو ِل ِه ﻷ‪َ« :‬و َال َتْج َه ْر ِبَص َالِتَك َو َال ُتَخ اِفْت ِبَه ا» َق اَلْت ‪:‬‬
‫ُأْنِزَل َهذه ِفي الُّد َعاِء ‪( .‬م‪)446/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬از عایش‪/‬ه ل روایت اس‪/‬ت ک‪/‬ه آیه‌ی‪َ﴿ :‬و اَل َتۡج َه ۡر ِبَص اَل ِتَك َو اَل ُتَخ اِفۡت‬
‫ِبَها﴾ در باره‌ی دعا نازل گردید؛ «یعنی نه با صدای بلند و نه با ص‪//‬دای آهس‪//‬ته‪ ،‬دع‪//‬ا‬
‫کن»‪.‬‬

‫سوره‌ی کهف‬

‫بــاب (‪ :)25‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬فاَل ُنِقيُم َلُهۡم َيۡو َم ٱۡل ِقَٰي َم ِة‬
‫َو ۡز ٗن ا﴾ «و در روز قیامت‪ ،‬ارزشی برای آنان قائل نمی‌شویم»‬
‫‪2148‬ـ َع ْن َأِبي ُهَر ْي َر َة س َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َق اَل ‪ِ« :‬إَّن ُه َلَي ْأِتى الَّرُج ُل اْلَعِظ يُم‬
‫الَّس ِم يُن َيْو َم اْلِقَياَم ِة‪َ ،‬ال َيِزُن ِع ْنَد ِهَّللا َج َناَح َبُعوَضٍة‪ ،‬اْق َرُء وا‪َ﴿ :‬فاَل ُنِقيُم َلُهۡم َي ۡو َم ٱۡل ِقَٰي َم ِة‬
‫َو ۡز ٗن ا﴾ [الکهف‪( .]105 :‬م‪)2785/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬روز قیامت‪ ،‬مرد عظیم‬
‫الجثه و چاق می‌آید حال آنک‪//‬ه ن‪//‬زد هللا متع‪//‬ال ب‪//‬ه ان‪//‬دازه‌ی ی‪//‬ک ب‪//‬ال پش‪//‬ه‪ ،‬ارزش‬
‫ن‪//‬دارد؛ این آی‪//‬ه را بخوانید‪َ﴿ :‬فاَل ُنِقيُم َلُهۡم َي ۡو َم ٱۡل ِقَٰي َم ِة َو ۡز ٗن ا﴾ یع‪//‬نی «روز قیامت‪،‬‬
‫ارزشی برای آنان‪ ،‬قائل نمی‌شویم»‪.‬‬
‫سوره‌ی مریم‬

‫باب (‪ :)26‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َأنِذ ۡر ُهۡم َيۡو َم ٱۡل َح ۡس َرِة﴾‬
‫‪2149‬ـ َع ْن َأِبي َسِع يٍد الُخ دري س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص ‪ُ« :‬يَج اُء ِباْلَم ْو ِت َيْو َم‬
‫اْلِقَياَم ِة َك َأَّنُه َك ْبٌش َأْم َلُح ـ َز اَد َأُبو ُك َر ْيٍب ـ َفُيوَقُف َبْي َن اْل َج َّنِة َو الَّناِر ـ َو اَّتَفَق ا ِفي َب اِقى‬
 ‫‪527‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫اْل َح ِد يِث ـ َفُيَقاُل ‪َ :‬يا َأْهَل اْل َج َّنِة َهْل َتْع ِر ُفوَن َهَذ ا؟ َفَيْش َر ِئُّبوَن َو َيْن ُظُر وَن َو َيُقوُلوَن ‪َ :‬نَعْم ‪،‬‬
‫َهَذ ا اْلَم ْو ُت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و ُيَقاُل ‪َ :‬يا َأْهَل الَّناِر َهْل َتْع ِر ُف وَن َه َذ ا؟ َق اَل َفَيْش َر ِئُّبوَن َو َيْن ُظ ُر وَن‬
‫َو َيُقوُلوَن ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬هَذ ا اْلَم ْو ُت ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فُيْؤ َم ُر ِبِه َفُيْذ َبُح ‪َ ،‬قاَل ‪ُ :‬ثَّم ُيَقاُل ‪َ :‬يا َأْهَل اْل َج َّن ِة ُخ ُل وٌد‬
‫َفَال َم ْو َت ‪َ ،‬و َيا َأْهَل الَّناِر ُخ ُلوٌد َفَال َم ْو َت » َقاَل ‪ُ :‬ثَّم َقَر َأ َر ُس وُل الَّل ِه ص‪َ﴿ :‬و َأن ‪ِ/‬ذ ۡر ُهۡم‬
‫َيۡو َم ٱۡل َح ۡس َر ِة ِإۡذ ُقِض َي ٱَأۡلۡم ُر َو ُهۡم ِفي َغ ۡف َلٖة َو ُهۡم اَل ُيۡؤ ِم ُنوَن ‪[ ﴾٣٩‬مریم‪َ .]39 :‬و َأَش اَر‬
‫ِبَيِدِه ِإَلى الُّد ْنَيا‪( .‬م‪)2849/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوسعید خ‪//‬دری س می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص فرم‪//‬ود‪« :‬م‪//‬رگ را ب‪//‬ه‬
‫ش‪//‬کل قوچ س‪//‬فیدی می‌آورن‪//‬د و میان بهش‪//‬ت و دوزغ‪ ،‬نگ‪//‬ه می‌دارن‪//‬د؛ س‪//‬پس‬
‫می‌گویند‪ :‬ای بهشتیان! آیا این را می‌شناس‪//‬ید؟ آنه‪//‬ا سرهای‌ش‪//‬ان را بلن‪//‬د ک‪//‬رده و‬
‫نگاه می‌کنند و می‌گویند‪ :‬بلی‪ ،‬این‪ ،‬مرگ است‪ .‬بعد از آن‪ ،‬ندا داده می‌ش‪//‬ود ک‪//‬ه‪:‬‬
‫ای جهنمیان! آیا این را می‌شناسید؟ آنه‪//‬ا ن‪//‬یز سرهای‌ش‪//‬ان را بلن‪//‬د ک‪//‬رده و نگ‪//‬اه‬
‫می‌کنند و می‌گویند‪ :‬بلی‪ ،‬این‪ ،‬م‪//‬رگ اس‪//‬ت‪ .‬س‪//‬رانجام‪ ،‬دس‪//‬تور می‌دهن‪//‬د و آن را‬
‫ذبح می‌کنند‪ .‬سپس می‌گویند‪ :‬ای بهش‪//‬تیان! زن‪//‬دگی ج‪//‬اودانی خواهید داش‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫مرگی بدنبال ندارد‪ .‬و ای دوزخیان! زندگی جاودانی خواهید داش‪//‬ت ک‪//‬ه م‪//‬رگی‬
‫بدنبال ندارد»‪ .‬سپس رسول الله این آیه را تالوت فرمود‪َ﴿ :‬و َأنِذ ۡر ُهۡم َيۡو َم ٱۡل َح ۡس َر ِة‬
‫ِإۡذ ُقِض َي ٱَأۡلۡم ُر َو ُهۡم ِفي َغ ۡف َلٖة َو ُهۡم اَل ُيۡؤ ِم ُن وَن ‪[ ﴾٣٩‬م‪//‬ریم‪ .]39 :‬یع‪//‬نی «آن‪//‬ان را از‬
‫روز حس‪//‬رت‪ ،‬بترس‪//‬ان؛ آن هنگ‪/‬امی ک‪//‬ه ک‪//‬ار از ک‪//‬ار می‌گ‪//‬ذرد و آن‪/‬ان در غفلت بس‪//‬ر‬
‫برده‌اند و ایمان نیاورده‌اند»‪ .‬و با دس‪//‬تش ب‪//‬ه دنیا اش‪//‬اره نم‪//‬ود‪( .‬در دنیا در غفلت‬
‫بسر برده‌اند)‪.‬‬
‫باب (‪ :)27‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬أَف َرَء ۡي َت ٱَّل ِذ ي َك َف َر َٔ‍ِباَٰي ِتَن ا﴾‬
‫«آیا دیدی کسی را که آیات ما را انکار کرد؟»‬
‫‪2150‬ـ َع ْن َخَّباٍب س َقاَل ‪َ :‬ك اَن ِلي َع َلى اْلَع اِص ْبِن َو اِئٍل َد ْيٌن ‪َ ،‬فَأَتْيُتُه َأَتَقاَض اُه‪َ ،‬فَقاَل‬
‫ِلي‪َ ،‬لْن َأْقِض َيَك َح َّتى َتْكُفَر ِبُم َحَّمٍد ‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬فُقْلُت َل ُه‪ِ :‬إِّني َلْن َأْكُف َر ِبُمَحَّم ٍد َح َّتى َتُم وَت ُثَّم‬
‫ُتْبَع َث ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬و ِإِّنى َلَم ْبُعوٌث ِم ْن َبْع ِد اْلَم ْو ِت؟ َفَس ْو َف َأْقِض يَك ِإَذ ا َر َج ْع ُت ِإَلى َم اٍل َوَو َل ٍد ‪،‬‬
‫َقاَل َوِكيٌع‪َ :‬ك َذ ا َقاَل اَألْع َم ُش ‪َ ،‬قاَل َفَنَز َلْت َهِذِه اآلَيُة‪َ﴿ :‬أَف َر َء ۡي َت ٱَّل ِذ ي َكَف َر َٔ‍ِباَٰي ِتَن ا َو َق اَل‬
‫ُأَلوَتَيَّن َم ااٗل َو َو َلًدا‪[ ﴾٧٧‬مریم‪ِ ]77 :‬إَلى َقْو ِلِه‪َ﴿ :‬و َيۡأ ِتيَنا َفۡر ٗد ا﴾ (م‪)2795/‬‬
‫ترجمه‪ :‬خّباب س می‌گوید‪ :‬من از عاص بن وائل مبلغی طلبکار ب‪/‬ودم؛ ل‪/‬ذا ن‪/‬زد او‬
‫رفتم و طلب خود را از او خواستم‪ .‬وی گفت‪ :‬تا ب‪/‬ه محم‪/‬د‪ ،‬کف‪/‬ر ن‪/‬ورزی‪ ،‬وام ت‪/‬و را‬
‫نخواهم داد‪ .‬من به او گفتم‪ :‬تا نمیری و دوباره زنده نشوی‪ ،‬به محم‪//‬د کف‪//‬ر نمی‌ورزم‪.‬‬
‫او گفت‪ :‬آیا من بعد از مرگ‪ ،‬زنده می‌شوم؟ اگر دوباره زنده ش‪//‬دم و ص‪//‬احب م‪//‬ال و‬
‫فرزند شدم‪ ،‬وام تو را پرداخت خواهم کرد‪ .‬آنگاه‪ ،‬این آی‪/‬ات ن‪/‬ازل گردی‪/‬د‪َ﴿ :‬أَف َر َء ۡي َت‬
‫ٱَّلِذ ي َكَفَر َٔ‍ِباَٰي ِتَنا َو َقاَل ُأَلوَتَيَّن َم ااٗل َوَو َلًدا‪َ ٧٧‬أَّطَلَع ٱۡل َغ ۡي َب َأِم ٱَّتَخ َذ ِع ن‪َ//‬د ٱل‪َّ//‬ر ۡح َٰم ِن َع ۡه ٗد ا‪٧٨‬‬
‫َك ۚاَّل َس َنۡك ُتُب َم ا َيُقوُل َو َنُم ُّد َل ۥُه ِم َن ٱۡل َع َذ اِب َم ّٗد ا‪َ ٧٩‬و َنِرُث ۥُه َم ا َيُقوُل َو َيۡأ ِتيَنا َفۡر ٗد ا‪[ ﴾٨٠‬م‪//‬ریم‪:‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪528‬‬
‫‪« .]80-77‬آیا دیدی کسی را که آیات و احکام ما را انکار کرد و گفت‪ :‬به من مال و فرزند‬
‫داده خواهد شد‪ .‬آیا او از غیب خبر دارد یا از الله متعال‪ ،‬چنین تعه‪//‬دی گرفت‪//‬ه اس‪//‬ت؟ چ‪//‬نین‬
‫نیست که او می‌گوید‪ .‬ما سخنانش را می‌نویسیم و پیاپی و پشت سر هم برایش عذاب خواهیم‬
‫فرستاد‪ .‬و از او به ارث می‌بریم ـ می‌گیریم ـ آنچه را که از آن دم می‌زند‪ ،‬و تک و تنها ن‪//‬زد‬
‫ما خواهد آمد»‪.‬‬

‫سوره‌ی أنبیاء‬

‫باب (‪ :)28‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬ك َم ا َب َد ۡأ َنٓا َأَّو َل َخ ۡل ٖق ُّنِع يُد ُه﴾‬
‫«همان‌گونه که در بدو آفرینش شـما را خلـق کـردیم‪ ،‬بـار دیگـر شـما را زنـده خـواهیم‬
‫کرد»‬
‫َأ‬ ‫َّل‬
‫‪2151‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل َقاَل ‪َ :‬قاَم ِفيَنا َر ُسوُل ال ِه ص َخ ِط يًبا ِبَم ْو ِع َظٍة‪َ ،‬فَقاَل ‪َ« :‬يا ُّيَه ا‬
‫الَّناُس ِإَّنُكْم ُتْح َش ُروَن ِإَلى الَّلِه ُح َفاًة ُع َر اًة ُغ ْر ًال‪َ﴿ :‬ك َم ا َبَد ۡأ َنٓا َأَّو َل َخ ۡل ٖق ُّنِع يُد ۚۥُه َو ۡع ًدا َع َلۡي َن ۚٓا ِإَّن ا‬
‫ُكَّنا َٰف ِعِليَن ﴾ [األنبیاء‪َ .]104 :‬أَال َوِإَّن َأَّوَل اْلَخَالِئِق ُيْك َس ا َيْو َم اْلِقَياَم ِة ِإْبَر اِهيُم َع َلْيِه الَّسَالُم ‪َ ،‬أَال‬
‫َوِإَّنُه َس ُيَج اُء ِبِرَج اٍل ِم ْن ُأَّمِتي َفُيْؤ َخ ُذ ِبِهْم َذ اَت الِّش َم اِل ‪َ ،‬فَأُقوُل‪َ :‬يا َر ِّب َأْص َح اِبى‪َ ،‬فُيَق اُل‪ِ :‬إَّن َك‬
‫َال َتْد ِرى َم ا َأْح َد ُثوا َبْعَدَك‪َ ،‬فَأُقوُل َك َم ا َق اَل اْلَع ْب ُد الَّص اِلُح‪َ﴿ :‬و ُكنُت َع َلۡي ِهۡم َش ِهيٗد ا َّم ا ُدۡم ُت‬
‫ِفيِهۖۡم َفَلَّم ا َتَو َّفۡي َتِني ُكنَت َأنَت ٱلَّر ِقيَب َع َلۡي ِهۚۡم َو َأنَت َع َلٰى ُك ِّل َش ۡي ٖء َش ِهيٌد ‪ِ ١١٧‬إن ُتَع ِّذ ۡب ُهۡم‬
‫َفِإَّنُهۡم ِعَباُدَۖك َو ِإن َتۡغ ِف ۡر َلُهۡم َفِإَّن َك َأنَت ٱۡل َع ِزيُز ٱۡل َحِكيُم ‪[ ﴾١١٨‬المائ‪//‬دة‪َ .]118-117 :‬ق اَل ‪:‬‬
‫َفُيَقاُل ِلي‪ِ :‬إَّنُهْم َلْم َيَز اُلوا ُم ْر َتِّد يَن َع َلى َأْعَقاِبِهْم ُم ْنُذ َفاَر ْقَتُهْم »‪( .‬م‪)2859/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن عباس ل می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص در میان ما برخاست و به موعظه‬
‫پرداخت و فرمود‪« :‬ای مردم! شما پا برهنه‪ ،‬عریان و ختنه نش‪//‬ده‪ ،‬حش‪//‬ر خواهید‬
‫شد ﴿َك َم ا َبَد ۡأ َنٓا َأَّو َل َخ ۡل ٖق ُّنِع ي‪ُ//‬د ۚۥُه َو ۡع ًدا َع َلۡي َن ۚٓا ِإَّن ا ُكَّن ا َٰف ِع ِليَن ﴾ «همانگون‪//‬ه ک‪//‬ه در ب‪//‬دو‬
‫آفرینش شما را خلق کردیم‪ ،‬بار دیگر شما را زنده خواهیم ک‪//‬رد؛ این وع‪//‬ده‌ای اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫ما می‌دهیم؛ قطعًا ما این وعده را عملی خواهیم ساخت»‪.‬‬
‫بدانید که نخستین کسی‌که روز قیامت‪ ،‬لباس پوش‪/‬انیده می‌ش‪/‬ود‪ ،‬اب‪/‬راهیم ÷ اس‪/‬ت‪.‬‬
‫بلی‪ ،‬در آن روز‪ ،‬گ‪//‬روهی از امتیانم را می‌آورن‪//‬د و ب‪//‬ه س‪//‬مت چپ می‌برن‪//‬د‪ .‬من‬
‫می‌گویم‪ :‬پروردگارا! اینها اصحاب من هستند‪ .‬می‌گویند‪ :‬تو نمی‌دانی که اینها بع‪//‬د از‬
‫تو چه بدعتهایی ایجاد کردند‪ .‬پس من هم‪/‬ان س‪/‬خن بن‪/‬ده‌ی ص‪/‬الح الل‪/‬ه ‪،‬عیس‪/‬ی ÷‪ ،‬را‬
‫می‌گویم‪َ﴿ :‬و ُكنُت َع َلۡي ِهۡم َش ِهيٗد ا َّم ا ُدۡم ُت ِفيِهۖۡم َفَلَّم ا َتَو َّفۡي َتِني ُكنَت َأنَت ٱلَّر ِقيَب َع َلۡي ِهۚۡم َو َأنَت‬
‫َع َلٰى ُك ِّل َش ۡي ٖء َش ِهيٌد ‪ِ ١١٧‬إن ُتَع ِّذ ۡب ُهۡم َف ِإَّنُهۡم ِعَب اُدَۖك َو ِإن َتۡغ ِف ۡر َلُهۡم َفِإَّن َك َأنَت ٱۡل َع ِزيُز‬
‫ٱۡل َحِكيُم ‪[ ﴾١١٨‬المائدة‪« .]118-117 :‬من تا آن زمان که در میان آنان بودم از کارهای‌شان‪،‬‬
‫اطالع داشتم‪ .‬و هنگامی که مرا میراندی‪ ،‬تنها تو مراقب آنان بودی و تو بر هر چ‪/‬یز‪ ،‬گ‪/‬واه‬
‫هستی‪ .‬اگر آنان را مجازات کنی‪ ،‬بندگان تو هستند و اگر آنان را مورد مغفرت قرار دهی‪،‬‬
‫تو غالب و با حکمتی»‪ .‬آنگاه به من می‌گویند‪ :‬آنها از هنگامی که تو از آنان جدا شدی‪،‬‬
‫مرتد شدند و به گذشته‌شان برگشتند‪.‬‬
 ‫‪529‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫سوره‌ی حج‬

‫باب (‪ :)29‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َٰ﴿ :‬ه َذ اِن َخ ۡص َم اِن ٱۡخ َتَص ُم وْا ِفي‬
‫َرِّبِهۡم ﴾ «اینان دو دسته‌اند که در برابر هم درباره‌ی پروردگارشان‪ ،‬به دشمنی و جنگ‬
‫پرداخته‌اند»‬
‫‪2152‬ـ َع ْن َقْيِس ْبِن ُع َباٍد ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت َأَباَذ ٍّر س ُيْقِس ُم َقَسًم ا ِإَّن ‪َٰ﴿ :‬ه َذ اِن َخ ۡص َم اِن‬
‫ٱۡخ َتَص ُم وْا ِفي َر ِّبِهۡم ﴾ [الحج‪ِ .]19 :‬إَّنَها َنَز َلْت ِفي اَّلِذ يَن َبَر ُز وا َيْو َم َبْد ٍر ‪َ :‬حْم َز ُة‪َ ،‬و َع ِلٌّى ‪،‬‬
‫َو ُع َبْيَد ُة ْبُن اْلَح اِر ِث‪َ ،‬و ُع ْتَبُة َو َشْيَبُة اْبَنا َر ِبيَع َة‪َ ،‬و اْلَو ِليُد ْبُن ُع ْتَبَة‪( .‬م‪)3033/‬‬
‫ترجمه‪ :‬قیس بن عّباد می‌گوید‪ :‬شنیدم که ابوذرس سوگند یاد می‌کند و می‌گوی‪//‬د‪:‬‬
‫آیه‌ی ﴿َٰه َذ اِن َخ ۡص َم اِن ٱۡخ َتَص ُم وْا ِفي َر ِّبِهۡم ﴾ «این‪//‬ان دو دس‪//‬ته‌اند ک‪//‬ه در براب‪//‬ر هم‬
‫درباره‌ی پروردگارشان‪ ،‬ب‪//‬ه دش‪//‬منی و جن‪//‬گ پرداخته‌ان‪//‬د» در م‪/‬ورد حم‪/‬زه و علی و‬
‫عبیده بن حارث ـ از مسلمانان ـ و عتبه و شیبه فرزندان ربیعه‪ ،‬و ولید بن عتب‪//‬ه ـ‬
‫از کف‪//‬ار ـ ن‪//‬ازل گردی‪//‬د ک‪//‬ه در روز ب‪//‬در ـ قب‪//‬ل از ش‪//‬روع جن‪//‬گ عم‪//‬ومی ـ از‬
‫صفوف‪ ،‬بیرون آمدند (و با هم به مبارزه پرداختند)‪.‬‬
‫سوره‌ی نور‬

‫بــاب (‪ :)30‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪ِ﴿ :‬إَّن ٱَّل ِذ يَن َج ٓاُء و ِبٱِإۡل ۡف ِك‬
‫ُع ۡص َب‪ٞ‬ة ِّم نُك ۡم ﴾ «کســانی کــه این تهمت بــزرگ را ـ در مــورد عایشــه ـ ســرهم کردنــد‪،‬‬
‫گروهی از شما هستند»‬
‫ُة‬ ‫ْل‬ ‫ْل‬ ‫ْخ‬‫َأ‬
‫‪2153‬ـ َع ِن الُّز ْهِرِّى اَل ‪َ :‬ب َرِنى َس ِع يُد ْبُن ا ُمَس َّيِب َو ُع ْر َو ْبُن ال َبْي ِر َو َع َم ْبِن‬
‫َق‬ ‫ُّز‬ ‫ُة‬ ‫َق‬
‫َو َّقاٍص َو ُع َبْيُد الَّلِه ْبُن َع ْبِد الَّلِه ْبِن ُع ْتَب َة ْبِن َم ْس ُعوٍد َع ْن َح ِد يِث َعاِئَش َة ب َز ْو ِج الَّنِبِّى ص‬
‫ِح يَن َقاَل َلَها َأْهُل اِإل ْفِك َم ا َقاُلوا‪َ ،‬فَبَّر َأَها ُهَّللا ِمَّم ا َقاُلوا‪َ ،‬و ُك ُّلُهْم َح َّد َثِني َطاِئَفًة ِم ْن َح ِد يِثَها‪،‬‬
‫َو َبْعُضُهْم َك اَن َأْو َعى ِلَح ِد يِثَها ِم ْن َبْع ٍض‪َ ،‬و َأْثَبَت اْقِتَص اًص ا‪َ ،‬و َق ْد َو َع ْيُت َع ْن ُك ِّل َو اِح ٍد‬
‫ِم ْنُهُم اْلَح ِد يَث اَّل ِذ ي َح َّد َثِنى‪َ ،‬و َبْعُض َح ِد يِثِهْم ُيَص ِّدُق َبْعًض ا‪َ ،‬ذ َك ُروا َأَّن َعاِئَش َة‪َ ،‬ز ْو َج‬
‫الَّنِبِّي ص َقاَلْت ‪َ :‬ك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإَذ ا َأَر اَد َأْن َيْخ ُر َج َس َفًر ا‪َ ،‬أْقَر َع َبْيَن ِنَس اِئِه‪َ ،‬ف َأَّيُتُهَّن‬
‫َخ َرَج َس ْهُمَها‪َ ،‬خ َرَج ِبَه ا َر ُس وُل ِهَّللا ص َم َع ُه‪َ ،‬ق اَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬ف َأْقَر َع َبْيَنَن ا ِفي َغ ْز َو ٍة‬
‫َغَزاَها‪َ ،‬فَخ َرَج ِفيَها َس ْهِم ى‪َ ،‬فَخ َر ْج ُت َم َع َر ُسوِل ِهَّللا ص َو َذ ِلَك َبْع َد َم ا ُأْن ِزَل اْلِح َج اُب ‪،‬‬
‫َفَأَنا ُأْح َم ُل ِفي َهْو َد ِج ى‪َ ،‬و ُأْنَز ُل ِفيِه‪َ ،‬م ِس يَر َنا‪َ ،‬ح َّتى ِإَذ ا َف َر َغ َر ُس وُل ِهَّللا ص ِم ْن َغ ْز ِو ِه‪،‬‬
‫َو َقَفَل ‪َ ،‬و َد َنْو َنا ِم َن اْلَم ِد يَنِة‪ ،‬آَذ َن َلْيَلًة ِبالَّر ِح يِل ‪َ ،‬فُقْم ُت ِح يَن آَذُن وا ِبالَّر ِح ي ‪ِ/‬ل ‪َ ،‬فَم َش ْيُت َح َّتى‬
‫َج اَو ْز ُت اْلَج ْيَش ‪َ ،‬فَلَّم ا َقَض ْيُت ِم ْن َش ْأِنى َأْقَبْلُت ِإَلى الَّرْح ِل ‪َ ،‬فَلَم ْس ُت َص ْد ِر ى َف ِإَذ ا ِع ْق ِد ى‬
‫ِم ْن َج ْز ِع َظَفاِر َقِد اْنَقَط َع ‪َ ،‬ف َر َج ْع ُت َفاْلَتَم ْس ُت ِع ْق ِد ى َفَحَبَس ِنى اْبِتَغ اُؤ ُه‪َ ،‬و َأْقَب َل الَّر ْه ُط‬
‫اَّلِذ يَن َك اُنوا َيْر َح ُلوَن ِلي َفَح َم ُلوا َهْو َد ِج ى‪َ ،‬فَر َح ُل وُه َع َلى َبِع يِرَى اَّل ِذ ي ُكْنُت َأْر َك ُب ‪َ ،‬و ُهْم‬
‫َيْح َس ُبوَن َأِّني ِفيِه‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬و َكاَنِت الِّنَس اُء ِإْذ َذ اَك ِخ َفاًف ا‪َ ،‬لْم ُيَهَّبْلَن َو َلْم َيْغ َش ُهَّن الَّلْح ُم ‪ِ ،‬إَّنَم ا‬
‫َيْأُك ْلَن اْلُع ْلَقَة ِم َن الَّطَع اِم ‪َ ،‬فَلْم َيْس َتْنِكِر اْلَق ْو ُم ِثَق َل اْلَه ْو َد ِج ِح يَن َر َح ُل وُه َو َر َفُع وُه‪َ ،‬و ُكْنُت‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪530‬‬
‫َج اِر َيًة َح ِد يَثَة الِّس ِّن ‪َ ،‬فَبَع ُث وا اْلَج َم َل َو َس اُروا‪َ ،‬وَو َج ْد ُت ِع ْق ِد ى َبْع َد َم ا اْس َتَم َّر اْلَج ْيُش ‪،‬‬
‫َفِج ْئُت َم َن اِز َلُهْم َو َلْيَس ِبَه ا َداٍع َو َال ُمِج يٌب ‪َ ،‬فَتَيَّمْم ُت َم ْن ِز ِلى اَّل ِذ ي ُكْنُت ِفي‪ِ/‬ه‪َ ،‬و َظَنْنُت َأَّن‬
‫اْلَقْو َم َسَيْفِقُدوِني َفَيْر ِج ُعوَن ِإَلَّى ‪َ ،‬فَبْيَنا َأَن ا َج اِلَس ٌة ِفي َم ْن ِز ِلى َغ َلَبْتِنى َع ْيِنى َفِنْم ُت ‪َ ،‬و َك اَن‬
‫َص ْفَو اُن ْبُن اْلُمَع َّطِل الُّس َلِمُّى ‪ُ ،‬ثَّم الَّذ ْك َو اِنُّي ‪َ ،‬قْد َع َّر َس ‪ِ ،‬م ْن َو َر اِء اْلَج ْيِش َف اَّد َلَج ‪َ ،‬فَأْص َبَح‬
‫ِع ْنَد َم ْنِز ِلى‪َ ،‬فَر َأى َس َو اَد ِإْنَس اٍن َناِئٍم ‪َ ،‬فَأَتاِنى َفَعَر َفِنى ِح يَن َر آِنى‪َ ،‬و َقْد َك اَن َيَر اِنى َقْب َل َأْن‬
‫ُيْض َرَب اْلِح َج اُب َع َلَّى ‪َ ،‬فاْسَتْيَقْظُت ِباْس ِتْر َج اِعِه ِح يَن َع َر َفِنى‪َ ،‬فَخ َّم ْر ُت َو ْج ِهى ِبِج ْلَب اِبى‪،‬‬
‫َوَوِهَّللا َم ا ُيَك ِّلُمِنى َك ِلَم ًة َو َال َسِم ْع ُت ِم ْنُه َك ِلَم ًة َغْيَر اْس ِتْر َج اِعِه‪َ ،‬ح َّتى َأَناَخ َر اِح َلَتُه‪َ ،‬ف َو ِطَئ‬
‫َع َلى َيِد َها َفَرِكْبُتَها‪َ ،‬فاْنَطَلَق َيُقوُد ِبي الَّراِح َلَة‪َ ،‬ح َّتى َأَتْيَنا اْلَج ْيَش ‪َ ،‬بْع َد َم ا َنَز ُل وا ُم وِغ ِر يَن‬
‫ِفي َنْح ِر الَّظِهيَرِة‪َ ،‬فَهَلَك َم ْن َهَلَك ِفي َش ْأِنى‪َ ،‬و َك اَن اَّلِذ ي َتَو َّلى ِكْب َرُه َع ْب ُد ِهَّللا ْبُن ُأَبٍّى اْبُن‬
‫َس ُلوَل ‪َ ،‬فَقِدْم َنا اْلَم ِد يَنَة‪َ ،‬فاْش َتَكْيُت ‪ِ ،‬ح يَن َقِدْم َنا اْلَم ِد يَنَة‪َ ،‬ش ْهًرا‪َ ،‬و الَّن اُس ُيِفيُض وَن ِفي َق ْو ِل‬
‫َأْهِل اِإل ْفِك ‪َ ،‬و َال َأْش ُعُر ِبَش ْى ٍء ِم ْن َذ ِلَك ‪َ ،‬و ُهَو َيِر يُبِنى ِفي َو َجِع ى َأِّني َال َأْع ِرُف ِم ْن َر ُسوِل‬
‫ِهَّللا ص الُّلْطَف اَّلِذ ي ُكْنُت َأَر ى ِم ْنُه ِح يَن َأْش َتِكى‪ِ ،‬إَّنَم ا َي ْد ُخ ُل َر ُس وُل ِهَّللا ص َفُيَس ِّلُم ُثَّم‬
‫َيُق وُل‪َ« :‬كْي َف ِتيُك ْم »؟ َف َذ اَك َي ِر يُبِنى‪َ ،‬و َال َأْش ُعُر ِبالَّش ِّر ‪َ ،‬ح َّتى َخ َر ْج ُت َبْع َد َم ا َنِقْهُت‬
‫َو َخ َر َج ْت َم ِع ي ُأُّم ِم ْس َطٍح ِقَب َل اْلَم َناِص ِع‪َ ،‬و ُه َو ُم َتَبَّر ُز َن ا‪َ ،‬و َال َنْخ ُرُج ِإَّال َلْيًال ِإَلى َلْي ٍل ‪،‬‬
‫َو َذ ِلَك َقْبَل َأَّن َنَّتِخ َذ اْلُكُنَف َقِر يًبا ِم ْن ُبُيوِتَنا‪َ ،‬و َأْم ُرَنا َأْم ُر اْلَع َرِب اُألَوِل ِفي الَّتَن ُّز ِه‪َ ،‬و ُكَّن ا‬
‫َنَتَأَّذ ى ِباْلُكُنِف َأْن َنَّتِخ َذ َها ِع ْنَد ُبُيوِتَن ا‪َ ،‬ف اْنَطَلْقُت َأَن ا َو ُأُّم ِم ْس َطٍح‪َ ،‬و ِهَى ِبْنُت َأِبي ُر ْهِم ْبِن‬
‫اْلُم َّطِلِب ْبِن َع ْبِد َم َناٍف ‪َ ،‬و ُأُّمَها اْبَن ُة َص ْخ ِر ْبِن َع اِم ٍر ‪َ ،‬خاَل ُة َأِبي َبْك ٍر الِّص ِّديِق‪َ ،‬و اْبُنَه ا‬
‫ِم ْس َطُح ْبُن ُأَثاَثَة ْبِن َعَّباِد ْبِن اْلُم َّطِلِب‪َ ،‬فَأْقَبْلُت َأَن ا َو ِبْنُت َأِبي ُر ْهٍم ِقَب َل َبْيِتى‪ِ ،‬ح يَن َفَر ْغ َن ا‬
‫ِم ْن َش ْأِنَنا‪َ ،‬فَع َثَر ْت ُأُّم ِم ْس َطٍح ِفي ِم ْر ِطَها‪َ ،‬فَقاَلْت ‪َ :‬تِع َس ِم ْس َطٌح‪َ ،‬فُقْلُت َلَها‪ِ :‬بْئَس َم ا ُقْلِت‪،‬‬
‫َأَتُسِّبيَن َر ُج ًال َقْد َش ِهَد َبْد ًرا‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬أْى َهْنَتاُه َأَو َلْم َتْس َم ِع ى َم ا َق اَل ؟ ُقْلُت ‪َ :‬و َم اَذ ال‪//‬ذی َق اَل ؟‬
‫َقاَلْت ‪َ :‬فَأْخ َبَر ْتِني ِبَقْو ِل َأْهِل اِإل ْفِك ‪َ ،‬فاْز َد ْد ُت َم َر ًض ا ِإَلى َم َرِض ى‪َ ،‬فَلَّم ا َر َج ْع ُت ِإَلى َبْيِتى‪،‬‬
‫َفَد َخ َل َع َلَّي َر ُسوُل ِهَّللا ص َفَس َّلَم ُثَّم َق اَل ‪َ« :‬كْي َف ِتيُك ْم »؟ ُقْلُت ‪َ :‬أَت ْأَذ ُن ِلي َأْن آِتَى َأَب َو َّى؟‬
‫َقاَلْت ‪َ :‬و َأَنا ِح يَنِئٍذ ُأِر يُد َأْن َأَتَيَّقَن اْلَخ َبَر ِم ْن ِقَبِلِهَم ا‪َ ،‬ف َأِذ َن ِلي َر ُس وُل ِهَّللا ص َفِج ْئُت َأَب َو َّى‬
‫َفُقْلُت ُألِّم ى‪َ :‬يا ُأَّم َتاْه َم ا َيَتَح َّد ُث الَّناُس ؟ َفَقاَلْت ‪َ :‬ي ا ُبَنَّي ُة َه ِّو ِنى َع َلْي ِك ‪َ ،‬فَو ِهَّللا َلَقَّلَم ا َك اَنِت‬
‫اْمَر َأٌة َقُّط َوِض يَئٌة ِع ْنَد َر ُج ٍل ُيِح ُّبَها‪َ ،‬و َلَها َض َر اِئُر‪ِ ،‬إَّال َك َّثْر َن َع َلْيَها‪َ ،‬ق اَلْت ‪ُ :‬قْلُت ‪ُ :‬س ْبَح اَن‬
‫ِهَّللا! َو َقْد َتَح َّدَث الَّناُس ِبَهَذ ا؟ َقاَلْت ‪َ :‬فَبَكْيُت ِتْلَك الَّلْيَلَة َح َّتى َأْص َبْح ُت َال َيْر َق ُأ ِلي َد ْم ٌع َو َال‬
‫َأْك َتِح ُل ِبَنْو ٍم ‪ُ ،‬ثَّم َأَص َبْح ُت َأْبِكى‪َ ،‬و َدَع ا َر ُس وُل ِهَّللا ص َع ِلَّى ْبَن َأِبي َط اِلٍب َو ُأَس اَم َة ْبَن‬
‫َزْيٍد ِح يَن اْس َتْلَبَث اْلَو ْح ُى ‪َ ،‬يْسَتِش يُر ُهَم ا ِفي ِفَر اِق َأْهِلِه‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَأَّم ا ُأَس اَم ُة ْبُن َزْي ٍد َفَأَش اَر‬
‫َع َلى َر ُسوِل ِهَّللا ص ِباَّل ِذ ى َيْع َلُم ِم ْن َب َر اَءِة َأْهِل ِه‪َ ،‬و ِباَّل ِذ ي َيْع َلُم ِفي َنْفِس ِه َلُهْم ِم َن اْل ُو ِّد‪،‬‬
‫َفَق اَل ‪َ :‬ي ا َر ُس وَل ِهَّللا‪ُ ،‬هْم َأْهُل َك َو َال َنْع َلُم ِإَّال َخْي ًرا‪َ ،‬و َأَّم ا َع ِلُّى ْبُن َأِبي َط اِلٍب َفَق اَل ‪َ :‬لْم‬
‫ُيَض ِّيِق ُهَّللا َع َلْيَك َو الِّنَس اُء ِسَو اَها َك ِثيٌر‪َ ،‬و ِإْن َتْس َأِل اْلَج اِر َيَة َتْص ُد ْقَك‪َ ،‬ق اَلْت َف َدَعا َر ُس وُل‬
‫ِهَّللا ص َبِر يَر َة َفَقاَل ‪َ« :‬أْى َبِر يَر ُة‪َ ،‬ه ْل َر َأْيِت ِم ْن َش ْى ٍء َيِر يُب ِك ِم ْن َعاِئَش َة»؟ َق اَلْت َل ُه‬
‫َبِر يَر ُة‪َ :‬و اَّلِذ ي َبَع َثَك ِباْلَح ِّق ِإْن َر َأْيُت َع َلْيَها َأْم ًرا َقُّط َأْغ ِم ُصُه َع َلْيَها‪َ ،‬أْكَثَر ِم ْن َأَّنَها َج اِرَيٌة‬
‫َحِد يَثُة الِّس ِّن ‪َ ،‬تَناُم َع ْن َع ِج يِن َأْهِلَها‪َ ،‬فَت ْأِتى ال ‪َّ/‬د اِج ُن َفَتْأُك ُل ُه‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬فَق اَم َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َع َلى اْلِم ْنَبِر ‪َ ،‬فاْسَتْع َذ َر ِم ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن ُأَبٍّى ‪ ،‬اْبِن َس ُلوَل ‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ :‬و ُه َو‬
‫َع َلى اْلِم ْنَبِر ‪َ« :‬يا َم ْعَش َر اْلُم ْس ِلِم يَن َم ْن َيْع ِذ ُر ِنى ِم ْن َر ُج ٍل َقْد َبَلَغ َأَذ اُه ِفي َأْه ِل َبْيِتي‪َ ،‬فَو ِهَّللا‬
 ‫‪531‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫َم ا َع ِلْم ُت َع َلى َأْهِلي ِإَّال َخْيًرا‪َ ،‬و َلَق ْد َذ َك ُروا َر ُج ًال َم ا َع ِلْم ُت َع َلْي ِه ِإَّال َخْي ًرا‪َ ،‬و َم ا َك اَن‬
‫َيْد ُخ ُل َع َلى َأْهِلى ِإَّال َم ِع ي» َفَق اَم َس ْعُد ْبُن ُمَع اٍذ اَألْنَص اِرُّى َفَق اَل ‪َ :‬أَن ا َأْع ِذ ُرَك ِم ْن ُه‪َ ،‬ي ا‬
‫َر ُس وَل ِهَّللا‪ِ ،‬إْن َك اَن ِم َن اَألْو ِس َض َر ْبَنا ُع ُنَق ُه‪َ ،‬و ِإْن َك اَن ِم ْن ِإْخ َو اِنَن ا اْلَخ ْز َر ِج َأَم ْر َتَن ا‬
‫َفَفَع ْلَنا َأْمَر َك‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَقاَم َس ْعُد ْبُن ُع َباَدَة‪َ ،‬و ُهَو َس ِّيُد اْلَخ ْز َر ِج‪َ ،‬و َك اَن َر ُج ًال َص اِلًحا‪َ ،‬و َلِكِن‬
‫اْج َتَهَلْتُه اْلَحِم َّيُة‪َ ،‬فَقاَل ِلَس ْع ِد ْبِن ُمَع اٍذ ‪َ ،‬ك َذ ْبَت ‪َ ،‬لَعْم ُر ِهَّللا َال َتْقُتُلُه َو َال َتْقِد ُر َع َلى َقْتِل ِه‪َ ،‬فَق اَم‬
‫ُأَس ْيُد ْبُن ُح َض ْيٍر ‪َ ،‬و ُهَو اْبُن َع ِّم َس ْع ِد ْبِن ُمَع اٍذ ‪َ ،‬فَق اَل ِلَس ْع ِد ْبِن ُع َب اَدَة‪َ :‬ك َذ ْبَت ‪َ ،‬لَعْم ُر ِهَّللا‬
‫َلَنْقُتَلَّنُه‪َ ،‬فِإَّنَك ُم َناِفٌق ُتَج اِد ُل َع ِن اْلُم َناِفِقيَن ‪َ ،‬فَثاَر اْلَح َّياِن اَألْو ُس َو اْلَخ ْز َر ُج‪َ ،‬ح َّتى َهُّم وا َأْن‬
‫َيْقَتِتُلوا‪َ ،‬و َر ُسوُل ِهَّللا ص َقاِئٌم َع َلى اْلِم ْنَبِر‪َ ،‬فَلْم َيَزْل َر ُسوُل ِهَّللا ص ُيَخ ِّفُضُهْم َح َّتى َس َك ُتوا‬
‫َو َس َكَت ‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬و َبَكْيُت َي ْو ِم ى َذ ِل َك ‪َ ،‬ال َيْر َق ُأ ِلي َد ْم ٌع َو َال َأْك َتِح ُل ِبَن ْو ٍم ‪ُ ،‬ثَّم َبَكْيُت َلْيَلِتى‬
‫اْلُم ْقِبَلَة‪َ ،‬ال َيْر َقُأ ِلي َد ْم ٌع َو َال َأْك َتِح ُل ِبَنْو ٍم ‪َ ،‬و َأَبَو اَى َيُظَّن اِن َأَّن اْلُبَك اَء َف اِلٌق َك ِب ِد ى‪َ ،‬فَبْيَنَم ا‬
‫ُهَم ا َج اِلَس اِن ِع ْنِد ي‪َ ،‬و َأَنا َأْبِكى‪ ،‬اْسَتْأَذ َنْت َع َلَّي اْمَر َأٌة ِم َن اَألْنَص اِر َف َأِذ ْنُت َلَه ا‪َ ،‬فَج َلَس ْت‬
‫َتْبِكى‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَبْيَنا َنْح ُن َع َلى َذ ِلَك َد َخ َل َع َلْيَن ا َر ُس وُل ِهَّللا ص َفَس َّلَم ُثَّم َج َلَس ‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬و َلْم‬
‫َيْج ِلْس ِع ْنِد ي ُم ْنُذ ِقيَل ِلي َم ا ِقيَل ‪َ ،‬و َقْد َلِبَث َش ْهًرا َال ُيوَح ى ِإَلْيِه ِفي َش ْأِنى ِبَش ْى ٍء ‪َ ،‬ق اَلْت ‪:‬‬
‫َفَتَشَّهَد َر ُسوُل ِهَّللا ص ِح يَن َج َلَس ُثَّم َقاَل ‪َ« :‬أَّم ا َبْعُد‪َ ،‬يا َعاِئَش ُة! َفِإَّن ُه َق ْد َبَلَغ ِني َع ْن ِك َك َذ ا‬
‫َو َك َذ ا‪َ ،‬فِإْن ُكْنِت َبِر يَئًة َفَس ُيَبِّر ُئِك ُهَّللا‪َ ،‬و ِإْن ُكْنِت َأْلَم ْمِت ِبَذْنٍب‪َ ،‬فاْسَتْغ ِفِر ي َهَّللا َو ُتوِبى ِإَلْيِه‪،‬‬
‫َفِإَّن اْلَع ْبَد ِإَذ ا اْعَتَر َف ِبَذْنٍب ُثَّم َتاَب ‪َ ،‬ت اَب ُهَّللا َع َلْي ِه» َق اَلْت ‪َ :‬فَلَّم ا َقَض ى َر ُس وُل ِهَّللا ص‬
‫َم َقاَلَت ُه‪َ ،‬قَلَص َد ْمِع ى َح َّتى َم ا ُأِح ُّس ِم ْن ُه َقْط َر ًة‪َ ،‬فُقْلُت َألِبى‪َ :‬أِج ْب َع ِّنى َر ُس وَل ِهَّللا ص‬
‫ِفيَم ا َقاَل ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬و ِهَّللا‪َ ،‬م ا َأْد ِر ى َم ا َأُقوُل ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص َفُقْلُت ُألِمِّى ‪َ :‬أِج يِبى َع ِّنى َر ُسوَل‬
‫ِهَّللا ص َفَقاَلْت ‪َ :‬وِهَّللا َم ا َأْد ِر ى َم ا َأُقوُل ِلَر ُسوِل ِهَّللا ص َفُقْلُت ‪ :‬ـ َو َأَنا َج اِر َيٌة َحِد يَثُة الِّس ِّن ‪،‬‬
‫َال َأْقَر ُأ َك ِثيًرا ِم َن اْلُق ْر آِن ـ ِإِّنى‪َ ،‬و ِهَّللا َلَق ْد َع َر ْفُت َأَّنُك ْم َق ْد َس ِم ْع ُتْم ِبَه َذ ا َح َّتى اْس َتَقَّر ِفي‬
‫ُنُفوِس ُك ْم َو َص َّد ْقُتْم ِبِه‪َ ،‬فِإْن ُقْلُت َلُك ْم ِإِّني َبِر يَئٌة‪َ ،‬و ُهَّللا َيْع َلُم َأِّني َبِر يَئٌة‪َ ،‬ال ُتَص ِّد ُقوِنى ِب َذ ِلَك‪،‬‬
‫َو َلِئِن اْعَتَر ْفُت َلُك ْم ِبَأْم ٍر‪َ ،‬و ُهَّللا َيْع َلُم َأِّني َبِر يَئٌة‪َ ،‬لُتَص ِّد ُقوَنِنى‪َ ،‬و ِإِّنى‪َ ،‬و ِهَّللا َم ا َأِج ُد ِلي َو َلُك ْم‬
‫َم َثًال ِإَّال َك َم ا َقاَل َأُبو ُيوُسَف ‪َ« :‬فَص ْبٌر َجِم يٌل َو ُهَّللا اْلُم ْسَتَع اُن َع َلى َم ا َتِص ُفوَن » َق اَلْت ‪ُ :‬ثَّم‬
‫َتَح َّو ْلُت َفاْض َطَج ْع ُت َع َلى ِفَر اِش ى‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬و َأَن ا‪َ ،‬و ِهَّللا ِح يَنِئ ٍذ َأْع َلُم َأِّني َبِر يَئ ٌة‪َ ،‬و َأَّن َهَّللا‬
‫ُمَبِّر ِئى ِبَبَر اَءِتى‪َ ،‬و َلِكْن ‪َ ،‬و ِهَّللا َم ا ُكْنُت َأُظُّن َأْن ُيْنَز َل ِفي َش ْأِنى َو ْح ٌى ُيْتَلى‪َ ،‬و َلَش ْأِنى َك اَن‬
‫َأْح َقَر ِفي َنْفِس ى ِم ْن َأْن َيَتَك َّلَم ُهَّللا ﻷ ِفي ِبَأْم ٍر ُيْتَلى‪َ ،‬و َلِكِّنى ُكْنُت َأْر ُجو َأْن َيَر ى َر ُسوُل ِهَّللا‬
‫ص ِفي الَّنْو ِم ُر ْؤ َي ا ُيَب ِّر ُئِنى ُهَّللا ِبَه ا‪َ ،‬ق اَلْت ‪َ :‬فَوِهَّللا َم ا َر اَم َر ُس وُل ِهَّللا ص َم ْج ِلَس ُه‪َ ،‬و َال‬
‫َخ َرَج ِم ْن َأْه ِل اْلَبْيِت َأَح ٌد ‪َ ،‬ح َّتى َأْن َز َل ُهَّللا ﻷ َع َلى َنِبِّي ِه ص َفَأَخ َذ ُه َم ا َك اَن َيْأُخ ُذ ُه ِم َن‬
‫اْلُبَر َح اِء ِع ْنَد اْلَو ْح ِى ‪َ ،‬ح َّتى ِإَّنُه َلَيَتَح َّد ُر ِم ْنُه ِم ْثُل اْلُج َم اِن ِم َن اْلَعَر ِق‪ِ ،‬في اْلَيْو ِم الَّش اِت‪ِ ،‬م ْن‬
‫ِثَقِل اْلَقْو ِل اَّلِذ ي ُأْنِزَل َع َلْيِه‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَلَّم ا ُسِّر َى َع ْن َر ُس وِل ِهَّللا ص َو ُه َو َيْض َح ُك‪َ ،‬فَك اَن‬
‫َأَّوَل َك ِلَم ٍة َتَك َّلَم ِبَها َأْن َقاَل ‪َ« :‬أْبِش ِر ى‪َ ،‬يا َعاِئَش ُة َأَّم ا ُهَّللا َفَقْد َبَّر َأِك » َفَقاَلْت ِلي ُأِّم ي‪ُ :‬ق وِم ي‬
‫ِإَلْيِه‪َ ،‬قاَلت‪َ :‬و ِهَّللا َال َأُقوُم ِإَلْيِه‪َ ،‬و َال َأْح َم ُد ِإَّال َهَّللا‪ُ ،‬هَو اَّلِذ ي َأْنَز َل َبَر اَءِتى‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَأْنَز َل ُهَّللا‬
‫ﻷ‪ِ« :‬إَّن اَّلِذ يَن َج اُء وا ِباِإل ْف ِك ُعْص َبٌة ِم ْنُك ْم » َع ْش َر آَي اٍت‪َ ،‬ف َأْنَز َل ُهَّللا ﻷ َه ُؤَالِء اآلَي اِت‬
‫َبَر اَءِتى‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬فَقاَل َأُبو َبْك ٍر ـ َو َك اَن ُيْنِفُق َع َلى ِم ْس َطٍح ِلَقَر اَبِتِه ِم ْنُه َو َفْقِرِه ـ َو ِهَّللا َال ُأْنِف ُق‬
‫َع َلْيِه َشْيًئا َأَبًدا‪َ ،‬بْع َد اَّلِذ ي َقاَل ِلَع اِئَشَة‪َ ،‬فَأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪َ« :‬و َال َيْأَتِل ُأوُلو اْلَفْض ِل ِم ْنُك ْم َو الَّس َعِة‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪532‬‬

‫َأْن ُيْؤ ُتوا ُأوِلى اْلُقْر َبى» ِإَلى َقْو ِلِه‪َ« :‬أَال ُتِح ُّبوَن َأْن َيْغ ِفَر ُهَّللا َلُك ْم » ـ َقاَل ِح َّباُن ْبُن ُم وَس ى‪:‬‬
‫َقاَل َع ْبُد ِهَّللا ْبُن اْلُمَباَرِك ‪َ :‬هِذِه َأْر َج ى آَيٍة ِفي ِكَتاِب ِهَّللا ﻷ ـ َفَقاَل َأُبو َبْك ٍر ‪َ :‬وِهَّللا ِإِّني ُألِح ُّب‬
‫َأْن َيْغ ِفَر ُهَّللا ِلي‪َ ،‬فَر َجَع ِإَلى ِم ْس َطٍح الَّنَفَقَة اَّلِتي َك اَن ُيْنِف ُق َع َلْي ِه‪َ ،‬و َق اَل ‪َ :‬ال َأْنِز ُع َه ا ِم ْن ُه‬
‫َأَبًدا‪َ ،‬قاَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬و َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص َس َأَل َزْيَنَب ِبْنَت َج ْح ٍش‪َ ،‬ز ْو َج الَّنِبِّى ص َع ْن‬
‫َأْم ِر ى‪َ« :‬م ا َع ِلْمِت؟ َأْو َم ا َر َأْيِت »؟ َفَقاَلْت ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا َأْح ِم ى َسْمِع ى َو َبَص ِر ى‪َ ،‬و ِهَّللا َم ا‬
‫َع ِلْم ُت ِإَّال َخ ْيًر ا‪َ ،‬قاَلْت َعاِئَش ُة‪َ :‬وِهَى اَّلِتي َكاَنْت ُتَس اِم يِنى ِم ْن َأْز َو اِج الَّنِبِّى ص َفَعَص َم َها‬
‫ُهَّللا ِب اْلَو َر ِع‪َ ،‬و َطِفَقْت ُأْخ ُتَه ا َحْم َن ُة ِبْنُت َج ْح ٍش ُتَح اِرُب َلَه ا‪َ ،‬فَهَلَك ْت ِفيَم ْن َهَل َك ‪َ ،‬ق اَل‬
‫الُّز ْهِرُّى ‪َ :‬فَهَذ ا َم ا اْنَتَهى ِإَلْيَنا ِم ْن َأْم ِر َهُؤَالِء الَّر ْهِط ‪( .‬م‪)2770/‬‬
‫ترجمه‪ :‬زهری می‌گوید‪ :‬سعید بن مسیب‪ ،‬عروه بن زب‪//‬یر‪ ،‬علقم‪//‬ه بن وقاص و‬
‫عبید هللا بن عبد هللا بن عتبه بن مسعود از عایشه ل؛ همسر گرامی نبی اک‪//‬رم ص؛‬
‫ماجرای تهمتی را که برخی ب‪//‬ه او زدن‪//‬د و هللا متع‪//‬ال وی را از آن‪ ،‬پ‪//‬اک و م‪//‬بّرا‬
‫گرداند‪ ،‬روایت کردند؛ قابل یاد آوری است که هر کدام از آنها بخش‪//‬ی از ح‪//‬دیثش‬
‫را بیان کردند؛ همچنین بعض‪//‬ی از آنه‪//‬ا ح‪//‬دیثش را به‪//‬تر از بعض‪//‬ی دیگ‪//‬ر‪ ،‬حف‪/‬ظ‬
‫داشتند و بهتر بیان نمودند‪ .‬من حدیث هریک از آنها را خوب حفظ کردم‪ .‬در کل‪،‬‬
‫سخنان آنها در جهت تأیید یکدیگر بود‪ .‬آنها گفتند‪ :‬عایش‪//‬ه ل ؛همس‪//‬ر گ‪//‬رامی ن‪//‬بی‬
‫اکرم ص؛ گفت‪ :‬هرگاه رس‪//‬ول هللا ص می‌خواس‪//‬ت س‪//‬فر نمای‪//‬د‪ ،‬میان همس‪//‬رانش‬
‫قرعه کشی می‌کرد‪ .‬در یکی از غزوات‪ ،‬میان ما قرعه کش‪//‬ی نم‪//‬ود و قرع‪//‬ه بن‪//‬ام‬
‫من افتاد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬من او را همراهی نمودم و چون حکم حجاب‪ ،‬نازل شده بود‪،‬‬
‫مرا که در کجاوه بودم‪ ،‬ب‪//‬ر پش‪//‬ت س‪//‬واری‌ام می‌نهادن‪//‬د و ب‪//‬ا هم‪//‬ان کج‪//‬اوه‪ ،‬پ‪//‬ایین‬
‫می‌آوردند‪ .‬راهمان را ادامه دادیم تا اینکه غزوه‌ی رسول هللا ص به پایان رسید و‬
‫بسوی مدینه برگشت‪ .‬شبی‪ ،‬نزدیک مدین‪//‬ه (بع‪//‬د از توقف) اعالم نم‪//‬ود ت‪//‬ا لش‪//‬کر‬
‫کوچ کند‪ .‬پس از اعالم کوچ‪ ،‬من برای قضای حاجت از لش‪//‬کر فاص‪//‬له گ‪//‬رفتم‪ .‬و‬
‫بعد از قضای حاجت‪ ،‬بسوی سواری‌ام برگشتم‪ .‬در آنجا دس‪//‬ت ب‪//‬ه س‪//‬ینه‌ام ب‪//‬ردم و‬
‫ناگهان متوجه شدم که گردن بندم که از مهره‌ه‪//‬ای یم‪//‬نی ش‪//‬هر ظف‪//‬ار س‪//‬اخته ش‪//‬ده‬
‫ب‪//‬ود‪ ،‬از ج‪//‬ایش ج‪//‬دا ش‪//‬ده و افت‪//‬اده اس‪//‬ت‪ .‬ب‪//‬رای پیدا ک‪//‬ردن آن‪ ،‬دوب‪//‬اره برگش‪//‬تم‪.‬‬
‫جستجوی گردن بند‪ ،‬مانع رفتنم شد و کسانی که مسئول حمل کجاوه بودند‪ ،‬به این‬
‫گمان که من در کجاوه هس‪//‬تم‪ ،‬آن را برداش‪//‬تند و روی ش‪//‬ترم گذاش‪//‬تند‪ .‬قاب‪//‬ل ذک‪//‬ر‬
‫است که زنان در آن زمان‪ ،‬گوشت و وزن زیادی نداشتند؛ زیرا غ‪//‬ذای ان‪//‬دکی ب‪//‬ه‬
‫اندازه‌ی سد رمق‪ ،‬میل می‌کردند‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬من زن کم سن و س‪//‬الی ب‪//‬ودم‪ .‬در‬
‫نتیج‪//‬ه‪ ،‬آنه‪//‬ا ب‪//‬دون اینک‪//‬ه متوج‪//‬ه وزن کج‪//‬اوه ش‪//‬وند‪ ،‬آن را برداش‪//‬تند و ب‪//‬ر ش‪//‬تر‬
‫گذاشتند و شتر را بلند کردند و رفتند‪ .‬بعد از اینکه سپاه‪ ،‬حرکت کرد و رفت‪ ،‬من‬
‫گردنبندم را پیدا کردم‪ .‬و هنگامی که به منزلگاه خود رسیدم‪ ،‬کسی آنج‪//‬ا نب‪//‬ود‪ .‬ب‪//‬ه‬
‫گمان این که آنها بزودی متوجه گم شدن من می‌شوند و بر می‌گردند‪ ،‬ب‪//‬ه منزلگ‪//‬اه‬
‫خ‪/‬ود‪ ،‬بازگش‪/‬تم‪ .‬آنج‪/‬ا نشس‪/‬ته ب‪/‬ودم ک‪/‬ه خ‪/‬واب ب‪/‬ر من غلب‪/‬ه نم‪/‬ود و خ‪/‬واب رفتم‪.‬‬
‫صفوان بن معطل سّلمی ذکوانی که مسئول بررسی منزل سپاه اسالم ب‪//‬ود‪ ،‬هنگ‪//‬ام‬
‫صبح به جایگاه من رسید و سیاهی انسان خوابیده‌ای را مشاهده نمود‪.‬‬
 ‫‪533‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫وی قبل از نازل شدن حکم حجاب‪ ،‬مرا دیده بود‪ .‬با استرجاع (إن‪/‬ا هلل وإن‪/‬ا إلیه‬
‫راجعون) گفتنش از خواب بیدار شدم و چهره‌ام را با چ‪//‬ادرم پوش‪//‬اندم‪ .‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه‬
‫هللا که او یک کلمه با من ص‪//‬حبت نک‪//‬رد و بج‪//‬ز اس‪//‬ترجاع‪ ،‬کلمه‌ی دیگ‪//‬ری از او‬
‫نشنیدم‪ .‬او شترش را خواباند و پایش را بر زانوی شتر گذاشت و من س‪/‬وار ش‪/‬دم‪.‬‬
‫آنگاه‪ ،‬مهار شتر را گرفت و براه افتاد تا اینک‪//‬ه ب‪//‬ه لش‪//‬کر ک‪//‬ه هنگ‪//‬ام ظه‪//‬ر ب‪//‬رای‬
‫استراحت‪ ،‬توقف کرده بود‪ ،‬رسیدیم‪.‬‬
‫پس کس‪////‬انی در م‪////‬ورد من‪ ،‬هالک ش‪////‬دند‪ .‬عبدهللا بن ابی بن س‪////‬لول (رئیس‬
‫منافقین) رهبری این تهمت را بعهده داشت‪ .‬خالصه ما به مدین‪//‬ه آم‪//‬دیم و من ی‪//‬ک‬
‫ماه‪ ،‬بیمار شدم‪ .‬در این میان‪ ،‬مردم سرگرم صحبت در مورد صاحبان افک یعنی‬
‫تهمت زنندگان بودند‪.‬‬
‫آنچه مرا به شک وا می‌داشت‪ ،‬این بود ک‪/‬ه من آن توج‪/‬ه و مهرب‪/‬انی‌ای را ک‪/‬ه در‬
‫سایر بیماری‌ها از رسول الله ص مشاهده می‌کردم‪ ،‬در این بیماری نمی‌دیدم‪ .‬رس‪//‬ول‬
‫الله ص نزد ما می‌آمد‪ ،‬و س‪//‬الم می‌ک‪//‬رد و می‌گفت‪« :‬بیم‪//‬ار ش‪//‬ما چطور اس‪//‬ت»؟‬
‫همین چیز مرا به شک می‌انداخت؛ اما احساس بدی نداشتم‪.‬‬
‫تا اینکه در دوران نقاهت‪ ،‬من و اّم مسطح برای قضای حاجت‪ ،‬به مناصع ک‪//‬ه‬
‫محل قضای حاجت بود‪ ،‬بیرون رفتیم‪ .‬گفتنی است که ما فق‪//‬ط ش‪//‬بها ب‪//‬رای قض‪//‬ای‬
‫حاجت‪ ،‬بیرون می‌رفتیم‪ .‬و این زمانی بود که هنوز در نزدیکی خانه‌هایمان توالت‬
‫نس‪/‬اخته ب‪/‬ودیم و ب‪/‬رای قض‪//‬ای ح‪/‬اجت‪ ،‬مانن‪/‬د عربه‪/‬ای نخس‪/‬تین‪ ،‬از خانه‌ه‪/‬ا دور‬
‫می‌شدیم و فاص‪//‬له می‌گرف‪//‬تیم و از س‪//‬اختن ت‪//‬والت در ن‪//‬زدیکی خانه‌هایم‪//‬ان‪ ،‬اذیت‬
‫می‌شدیم‪ .‬به هر حال‪ ،‬من و اّم مسطح که دخ‪//‬تر اب‪//‬و رهم بن عب‪//‬د المطلب بن عب‪//‬د‬
‫مناف است و م‪/‬ادرش‪ ،‬دخ‪/‬تر ص‪//‬خر بن ع‪/‬امر؛ خ‪/‬اله‌ی اب‪/‬وبکر ص‪//‬دیق؛ اس‪/‬ت و‬
‫پسری بنام مسطح بن بن عّباد بن عبد المطلب دارد‪ ،‬به راه افتادیم و رفتیم‪ .‬هنگ‪//‬امی‬
‫که کار ما تمام شد و من و دختر ابو رهم برگشتیم‪ ،‬چ‪/‬ادر اّم مس‪/‬طح زی‪/‬ر پ‪/‬ایش گ‪/‬یر‬
‫کرد و ب‪/‬ه زمین افت‪/‬اد و گفت‪ :‬مس‪/‬طح‪ ،‬هالک ش‪/‬ود‪ .‬من ب‪/‬ه او گفتم‪ :‬چ‪/‬ه س‪/‬خن ب‪/‬دی‬
‫بزبان آوردی؛ آیا به مردی که در غزوه‌ی بدر حضور داشته است‪ ،‬ناسزا می‌گ‪//‬ویی؟‬
‫اّم مسطح گفت‪ :‬ای فالنی! مگ‪/‬ر سخنانش‪/‬ان را نش‪/‬نیده‌ای؟ من گفتم‪ :‬چ‪/‬ه گفت‪/‬ه اس‪/‬ت؟‬
‫اینجا بود که مرا از سخنان اهل افک‪ ،‬مطلع ساخت‪.‬‬
‫با شنیدن این سخن‪ ،‬بیم‪//‬اری‌ام اف‪//‬زایش ی‪//‬افت‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه ب‪//‬ه خان‪//‬ه برگش‪//‬تم‪،‬‬
‫رسول هللا ص نزد من آمد و سالم کرد و گفت‪« :‬بیمار شما چطور اس‪//‬ت»؟ گفتم‪:‬‬
‫آیا به من اجازه می‌دهید تا نزد وال‪/‬دینم ب‪/‬روم؟ ه‪/‬دفم این ب‪/‬ود ک‪/‬ه از پ‪/‬در و م‪/‬ادرم‬
‫اصل ماجرا را جویا شوم و نسبت به آن‪ ،‬یقین پیدا کنم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص هم ب‪//‬ه من‬
‫اج‪//‬ازه داد‪ .‬پس ن‪//‬زد وال‪//‬دینم رفتم و ب‪//‬ه م‪//‬ادرم گفتم‪ :‬م‪//‬ادر عزی‪//‬زم! م‪//‬ردم چ‪//‬ه‬
‫می‌گویند؟ مادرم گفت‪ :‬ای دخترم! این امر را بر خ‪//‬ودت آس‪//‬ان بگ‪//‬یر؛ زی‪//‬را زنی‬
‫زیبا که در خانه‌ی مردی باشد و هوو‌هایی داشته باشد و آن م‪//‬رد هم او را دوس‪//‬ت‬
‫داشته باشد‪ ،‬هووها علیه او س‪/‬خنان زی‪/‬ادی می‌گوین‪/‬د‪ .‬گفتم‪ :‬س‪/‬بحان هللا! م‪/‬ردم هم‬
‫این سخنان را به زبان می‌آورند؟!!‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪534‬‬

‫به هرح‪//‬ال‪ ،‬آن ش‪//‬ب را ب‪//‬ه ص‪//‬بح رس‪//‬اندم ب‪//‬دون اینک‪//‬ه اش‪//‬کهایم قطع ش‪//‬ود و‬
‫لحظه‌ای چشمانم را با خواب‪ ،‬سرمه نمایم‪ .‬و چون مدتی‪ ،‬وحی نازل نشد‪ ،‬رس‪/‬ول‬
‫هللا ص علی بن ابی طالب و اسامه بن زید را خواست و ب‪/‬ا آنه‪/‬ا در م‪/‬ورد ج‪/‬دایی‬
‫از خانواده‌اش مشوره نمود‪ .‬از آنجایی ک‪//‬ه اس‪//‬امه‪ ،‬محبت قل‪//‬بی رس‪//‬ول هللا ص را‬
‫نسبت به همسرانش‪ ،‬و پاکی و برائت آنه‪//‬ا را می‌دانس‪//‬ت‪ ،‬گفت‪ :‬ی‪//‬ا رس‪//‬ول هللا! او‬
‫همسر شماست و ما چیزی بجز خیر و نیکی از او سراغ نداریم‪ .‬ام‪//‬ا علی بن ابی‬
‫طالب س گفت‪ :‬یا رسول هللا! هللا متعال شما را مجبور نکرده است و زنان زیادی‬
‫بجز او وجود دارند و اگر از کن‪//‬یز (عایش‪//‬ه) بپرس‪//‬ی او حقیقت را ب‪//‬رایت خواه‪//‬د‬
‫گفت‪.‬‬
‫رس‪//‬ول هللا ص بری‪//‬ره (کن‪//‬یز م‪//‬را) را ص‪//‬دا ک‪//‬رد و گفت‪« :‬ای بری‪//‬ره! آی‪//‬ا از‬
‫عایشه مورد مشکوکی مشاهده نموده‌ای»؟ بریره گفت‪ :‬نه؛ سوگند به ذاتی ک‪//‬ه ت‪//‬و‬
‫را به حق‪ ،‬مبعوث نم‪//‬وده اس‪//‬ت‪ ،‬من هرگ‪//‬ز عیبی در او مش‪//‬اهده نک‪//‬رده‌ام؛ مگ‪//‬ر‬
‫اینکه بعلت کم سن و سال بودن‪ ،‬خواب می‌رود؛ پس گوسفند می‌آید و خم‪//‬یرش را‬
‫می‌خورد‪.‬‬
‫رس‪//‬ول هللا ص هم‪//‬ان روز‪ ،‬برخاس‪//‬ت و از عب‪//‬د هللا بن ابی بن س‪//‬لول ش‪//‬کایت‬
‫کرد و فرمود‪« :‬چه کسی در مورد م‪/‬ردی ک‪/‬ه ب‪/‬ا تهمت زدن ب‪/‬ه خ‪/‬انواده‌ام ب‪/‬اعث‬
‫اذیت و آزارم شده اس‪//‬ت‪ ،‬م‪//‬را مع‪//‬ذور می‌دان‪//‬د؟ (اگ‪//‬ر او را مج‪//‬ازات نم‪//‬ایم‪ ،‬م‪//‬را‬
‫سرزنش نمی‌نماید‪ ).‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا ک‪//‬ه من از خ‪//‬انواده‌ام بج‪//‬ز خ‪//‬یر و نیکی‪ ،‬چ‪//‬یز‬
‫دیگری سراغ ن‪//‬دارم و همچ‪//‬نین در م‪//‬ورد م‪//‬ردی (ص‪//‬فوان بن معطل) ک‪//‬ه از او‬
‫سخن می‌گویند نیز بجز خیر و نیکی‪ ،‬چیز دیگ‪//‬ری نمی‌دانم و فق‪//‬ط هم‪//‬راه من ب‪//‬ه‬
‫خانه‌ام می‌آمد»‪ .‬با شنیدن این سخنان‪ ،‬س‪//‬عد بن مع‪//‬اذ برخاس‪//‬ت و گفت‪ :‬من ت‪//‬و را‬
‫در مورد او معذور می‌دانم؛ اگ‪//‬ر آن م‪//‬رد‪ ،‬از قبیله‌ی اوس اس‪//‬ت‪ ،‬م‪//‬ا گ‪//‬ردنش را‬
‫می‌زنیم؛ و اگر از برادارن خزرجی ماست‪ ،‬شما دستور دهید تا ما دستور شما را‬
‫اجرا نماییم‪ .‬بعد از این گفت و شنود‪ ،‬س‪//‬ردار خ‪//‬زرج‪ ،‬س‪//‬عد بن عب‪//‬اده ک‪//‬ه قب‪//‬ل از‬
‫این‪ ،‬مردی نیکوکار بود؛ اما در این لحظه‪ ،‬تعصب قومی‌اش گل ک‪//‬رد‪ ،‬برخاس‪//‬ت‬
‫و به سعد بن معاذ گفت‪ :‬دروغ می‌گویی؛ سوگند به هللا‪ ،‬نه او را به قتل می‌رسانی‬
‫و نه این توانایی را داری‪ .‬در این هنگام‪ُ ،‬اَس ید بن ُح َض یر که پسر عموی س‪//‬عد بن‬
‫معاذ است‪ ،‬برخاست و به سعد بن عباده گفت‪ :‬وهللا‪ ،‬دروغ می گویی؛ سوگند به هللا‬
‫که او را می‌کشیم؛ تو منافقی که از منافقان‪ ،‬دفاع می‌کنی‪ .‬اینجا بود که دو قبیله‌ی‬
‫اوس و خزرج برآشفتند و در حالی که رسول هللا ص باالی منبر بود‪ ،‬خواستند ب‪//‬ا‬
‫یکدیگر درگیر شوند‪ .‬با مشاهده‌ی این وضع‪ ،‬همچن‪//‬ان رس‪//‬ول هللا ص آنه‪//‬ا را ب‪//‬ه‬
‫آرامش دعوت کرد تا اینکه خاموش شدند و رسول هللا ص ن‪//‬یز س‪//‬کوت ک‪//‬رد‪ .‬من‬
‫این روز را هم با گریه‪ ،‬سپری کردم تا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه ب‪//‬رای ی‪//‬ک لحظ‪//‬ه هم اش‪//‬کهایم‬
‫قطع نشد و لحظه‌ای خوابم نبرد‪ .‬شب بعدی را هم با گریه‪ ،‬سپری نمودم ت‪//‬ا ج‪//‬ایی‬
‫که برای یک لحظه هم اشکهایم قطع نش‪//‬د و لحظه‌ای خ‪//‬وابم ن‪//‬برد‪ .‬پ‪//‬در و م‪//‬ادرم‬
‫گمان می‌کردند شدت گریه‪ ،‬جگرم را تکه پاره می‌کند‪.‬‬
 ‫‪535‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫بع‪//‬د از آن‪ ،‬در ح‪//‬الی ک‪//‬ه پ‪//‬در و م‪//‬ادرم کن‪//‬ارم نشس‪//‬ته بودن‪//‬د و من گری‪//‬ه‬
‫می‌کردم‪ ،‬یک زن انصاری‪ ،‬اجازه‌ی ورود خواست؛ به او اج‪//‬ازه دادم‪ .‬بع‪//‬د از‬
‫اینکه وارد خانه شد‪ ،‬نشست و با من شروع به گریه کرد‪ .‬ما در ح‪//‬ال گریس‪//‬تن‬
‫بودیم که ناگهان رسول الله ص وارد شد و (کنار من) نشس‪//‬ت در ح‪//‬الی ک‪//‬ه از‬
‫تاریخ شروع این سخنان‪ ،‬کنارم ننشسته بود و یک ماه هم چیزی در م‪//‬ورد من‬
‫به وی وحی نشده بود‪ .‬رسول الله ص بعد از نشس‪//‬تن‪ ،‬ش‪//‬هادتین خوان‪//‬د؛ س‪//‬پس‬
‫فرمود‪« :‬ای عایشه! در مورد تو به من چ‪//‬نین س‪//‬خنانی رس‪//‬یده اس‪//‬ت؛ اگ‪//‬ر ت‪//‬و‬
‫پاک و بی‌گناهی‪ ،‬بزودی الله متعال پاکی و بی‌گناهی‌ات را اعالم خواهد ک‪//‬رد؛‬
‫و اگ‪//‬ر م‪//‬رتکب گن‪//‬اهی ش‪//‬ده‌ای‪ ،‬از الل‪//‬ه متع‪//‬ال طلب مغف‪//‬رت کن و بس‪//‬وی او‬
‫رجوع نما؛ زیرا اگر بنده‪ ،‬به گن‪//‬اهش اع‪//‬تراف نمای‪//‬د و توب‪//‬ه کن‪//‬د‪ ،‬الل‪//‬ه متع‪//‬ال‬
‫ت‪//‬وبه‌اش را می‌پ‪//‬ذیرد»‪ .‬هنگ‪//‬امی ک‪//‬ه رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص س‪//‬خنانش را ب‪//‬ه پای‪//‬ان‬
‫رسانید‪ ،‬اشک در چشمانم خشکید طوریکه قطره‌ای هم یافت نمی‌ش‪//‬د‪ .‬ب‪//‬ه پ‪//‬درم‬
‫گفتم‪ :‬از طرف من جواب رسول الله ص را بده‪ .‬گفت‪ :‬سوگند به الل‪//‬ه‪ ،‬نمی‌دانم‬
‫به رسول الله ص چه بگویم‪.‬‬
‫به مادرم گفتم‪ :‬شما از طرف من به رسول هللا ص پاسخ دهید‪ .‬گفت‪ :‬سوگند به‬
‫هللا که من هم نمی‌دانم به رسول هللا ص چه بگویم‪.‬‬
‫من که دختِر کم سن و س‪//‬الی ب‪//‬ودم و (ت‪//‬ا آن زم‪//‬ان) قرآن زی‪//‬ادی نمی‌دانس‪//‬تم‪،‬‬
‫گفتم‪ :‬به هللا سوگند‪ ،‬می‌دانم ک‪/‬ه ش‪/‬ما س‪/‬خنان م‪/‬ردم را ش‪/‬نیده‌اید و در قلبت‪/‬ان ج‪/‬ای‬
‫گرفته‌اند و آنها را باور کرده‌اید؛ در نتیجه‪ ،‬اگر به شما بگویم‪ :‬من بی گناه و پاکم؛‬
‫حال آنکه هللا متعال می‌داند که من بی گناهم‪ ،‬سخن مرا ب‪//‬اور نمی‌کنید‪ .‬و اگ‪//‬ر ب‪//‬ه‬
‫گناهی اعتراف نمایم ـ حال آنک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال می‌دان‪//‬د ک‪//‬ه من بی گن‪//‬اهم ـ ش‪//‬ما م‪//‬را‬
‫تصدیق می‌نمایید؛ سوگند به هللا‪ ،‬مثال من و شما مانند پدر یوسف است که فرمود‪:‬‬
‫﴿َفَص ۡب ‪ٞ‬ر َج ِم يۖ‪ٞ‬ل َو ٱُهَّلل ٱۡل ُم ۡس َتَع اُن َع َلٰى َم ا َتِص ُفوَن ﴾ [یوسف‪« .]18 :‬ص‪//‬بر جمیل ـ ب‪//‬دون‬
‫جزع و فزع ـ باید داشت و در برابر سخنان شما تنها از هللا متعال‪ ،‬یاری می‌خواهم»‪.‬‬
‫پس از گفتن این کلمات‪ ،‬به رختخواب رفتم‪ .‬س‪//‬وگند ب‪//‬ه هللا‪ ،‬در آن هنگ‪//‬ام‪ ،‬من‬
‫می‌دانستم که پاک هستم و بزودی هللا متعال‪ ،‬برائت و پاکی‌ام را آشکار می‌س‪//‬ازد؛‬
‫اما به هللا سوگند‪ ،‬گمان نمی‌ک‪//‬ردم هللا متع‪//‬ال درب‪//‬اره‌ی من وح‪//‬یی ن‪//‬ازل نمای‪//‬د ک‪//‬ه‬
‫تالوت گردد؛ زیرا خودم را کوچکتر از آن می‌دانستم که هللا متع‪//‬ال در م‪//‬ورد من‬
‫حرفی بزند که تالوت گردد؛ ولی امیدوار بودم که رس‪//‬ول هللا ص خ‪//‬وابی ببین‪//‬د و‬
‫هللا در آن خواب‪ ،‬پاکی‌ام را آشکار نماید‪ .‬سوگند به هللا‪ ،‬قبل از اینکه پیامبر اک‪/‬رم‬
‫ص از جایش بلند شود و کسی از اهل خانه از خان‪/‬ه‪ ،‬ب‪/‬یرون رود‪ ،‬ب‪/‬ر ن‪/‬بی اک‪/‬رم‬
‫ص وحی نازل گردید و همان سختی و دشواری ح‪//‬الت وحی‪ ،‬وی را ف‪//‬را گ‪//‬رفت‬
‫طوریکه در روز سرد زمستانی‪ ،‬قطرات ع‪//‬رق مانن‪//‬د دانه‌ه‪//‬ای مرواری‪//‬د از ب‪//‬دن‬
‫مبارکش سرازیر گشت‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪536‬‬

‫نخستین کلماتی را که رسول هللا ص بعد از برطرف شدن حالت وحی با تبس‪//‬م‬
‫ب‪//‬ه زب‪//‬ان آورد‪ ،‬این ب‪//‬ود ک‪//‬ه ب‪//‬ه من گفت‪« :‬ای عایش‪//‬ه! ب‪//‬ه ت‪//‬و م‪//‬ژده می‌دهم؛ هللا‬
‫متعال‪ ،‬برائت و پاکی‌ات را اعالم نمود»‪.‬‬
‫مادرم به من گفت‪ :‬بلند شو و از رسول هللا ص تشکر کن‪ .‬گفتم‪ :‬سوگند ب‪//‬ه هللا‪،‬‬
‫بلند نمی‌شوم و بجز هللا‪ ،‬از کسی دیگر‪ ،‬تشکر نمی‌کنم‪.‬‬
‫بلی‪ ،‬هللا متعال این آیات را نازل فرمود‪ِ﴿ :‬إَّن ٱَّلِذ يَن َج ٓاُء و ِبٱِإۡل ۡف ِك ُع ۡص َب‪ٞ‬ة ِّم نُك ۚۡم‬
‫اَل َتۡح َس ُبوُه َش ّٗر ا َّلُك ۖم َبۡل ُهَو َخ ۡي ‪ٞ‬ر َّلُك ۡم ﴾ [النور‪« .]11 :‬کسانی که تهمت زدند‪ ،‬گروهی از‬
‫شما بودند؛ اّم ا گمان مبرید که این حادثه برایتان بد است ‪ ،‬بلکه این مسأله برایتان خ‪//‬وب‬
‫است»‪ .‬اینگونه هللا متعال ده آیه در مورد پاکی من نازل نمود‪.‬‬
‫در این هنگام‪ ،‬ابوبکر صدیق س ک‪//‬ه هم‪//‬واره ب‪//‬ه مس‪//‬طح بن اثاث‪//‬ه ب‪//‬ه س‪//‬بب‬
‫قرابت و فقرش‪ ،‬انفاق می‌کرد‪ ،‬گفت‪ :‬سوگند به الله که بعد از این‪ ،‬هرگز به او‬
‫بخاطر سخنانی که در مورد عایشه به زبان آورده اس‪//‬ت‪ ،‬انف‪//‬اق نخ‪//‬واهم ک‪//‬رد‪.‬‬
‫آنگاه الله متعال این آیات را نازل فرمود‪َ﴿ :‬و اَل َيۡأ َتِل ُأْو ُلوْا ٱۡل َفۡض ِل ِم نُك ۡم َو ٱلَّس َعِة‬
‫َأن ُيۡؤ ُتٓو ْا ُأْو ِلي ٱۡل ُقۡر َبٰى َو ٱۡل َم َٰس ِك يَن َو ٱۡل ُم َٰه ِج ِر يَن ِفي َس ِبيِل ٱلَّلِۖه َو ۡل َيۡع ُفوْا َو ۡل َيۡص َفُح ٓو ْۗا َأاَل‬
‫ُتِح ُّبوَن َأن َيۡغ ِفَر ٱلَّلُه َلُك ۡم ﴾ [النور‪« .]22 :‬صاحبان ثروت و فضل شما‪ ،‬نباید س‪//‬وگند‬
‫یاد کنند که بر خویشاوندان‪ ،‬مساکین و مهاجرین در راه الله‪ ،‬انفاق نکنند؛ بهتر است‬
‫که عفو کنند و گذشت نمایند؛ آیا مایل نیستید که الله متعال از شما بگذرد؟»‪.‬‬
‫حبان بن موسی می‌گوید‪ :‬عبد هللا بن مبارک گفت‪ :‬این امیدوار کننده ت‪//‬رین آی‪//‬ه‬
‫در قرآن کریم است‪.‬‬
‫آنگ‪//‬اه اب‪//‬وبکر س گفت‪ :‬ب‪//‬ه هللا س‪//‬وگند‪ ،‬من دوس‪//‬ت دارم ک‪//‬ه هللا متع‪//‬ال م‪//‬را‬
‫بیامرزد و همچنان به انف‪/‬اق ک‪/‬ردن ب‪/‬ر مس‪/‬طح‪ ،‬ادام‪/‬ه داد و گفت‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه هللا‪،‬‬
‫هرگز این نفقه را از او قطع نمی‌کنم‪.‬‬
‫قابل یادآوری است که همچنین رسول هللا ص درباره‌ی من از همس‪//‬رش زینب‬
‫دختر جحش پرسید و فرم‪//‬ود‪« :‬ای زینب! چ‪//‬ه می‌دانی؟ ی‪//‬ا چ‪//‬ه دی‪//‬ده‌ای؟ زینب ل‬
‫گفت‪ :‬یا رسول هللا! من چشم و گوشم را حفاظت می‌کنم؛ سوگند به هللا‪ ،‬من چیزی‬
‫بجز خیر و نیکی‪ ،‬از او سراغ ندارم‪.‬‬
‫بلی‪ ،‬زینب ل همان کسی بود که (در جاه و منزلت‪ ،‬نزد رسول هللا ص) ب‪//‬ا من‬
‫رقابت می‌کرد‪ .‬اما (در این جریان) هللا متعال او را ب‪//‬ا تق‪//‬وایی ک‪//‬ه داش‪//‬ت‪ ،‬نج‪//‬ات‬
‫داد‪( .‬درمورد من گمان بد نکرد‪ ).‬ولی خ‪//‬واهرش؛ حمن‪//‬ه دخ‪//‬تر َج حش؛ ک‪//‬ه از او‬
‫دفاع می‌کرد و تعصب نشان می‌داد‪ ،‬جزو کسانی بود که هالک شدند‪.‬‬
‫زهری می‌گوید‪ :‬این‪ ،‬آن چیزی است که از این گروه به ما رسید‪.‬‬
‫‪2154‬ـ َع ْن َأَنٍس س‪َ :‬أَّن َر ُج ًال َك اَن ُيَّتَهُم ِبُأِّم َو َلِد َر ُسوِل الَّلِه ص‪َ ،‬فَقاَل َر ُسوُل ال ِه ص‬
‫َّل‬
‫ِلَعِلٍّى ‪« :‬اْذ َهْب َفاْض ِرْب ُع ُنَقُه» َفَأَتاُه َع ِلٌّى ‪َ ،‬فِإَذ ا ُهَو ِفي َرِكٍّي َيَتَب َّرُد ِفيَه ا‪َ ،‬فَق اَل َل ُه َع ِلٌّي ‪:‬‬
‫اْخ ُرْج ‪َ ،‬فَناَو َلُه َيَد ُه‪َ ،‬فَأْخ َر َج ُه‪َ ،‬ف ِإَذ ا ُه َو َم ْج ُب وٌب َلْيَس َل ُه َذ َك ٌر‪َ ،‬فَك َّف َع ِلٌّى َع ْن ُه‪ُ ،‬ثَّم َأَتى‬
‫الَّنِبَّي ص َفَقاَل ‪َ :‬يا َر ُسوَل ِهَّللا ِإَّنُه َلَم ْج ُبوٌب َم ا َلُه َذ َك ٌر‪( .‬م‪)2771/‬‬
 ‫‪537‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫ترجمه‪ :‬انس س می‌گوید‪ :‬مردی را با اّم ولد رسول الل‪//‬ه ص (ماری‪//‬ه قبطیه)‬
‫متهم می‌کردند‪ .‬رسول الله ص به علی بن ابی طالب س گفت‪« :‬برو و گردنش‬
‫را ب‪//‬زن»‪ .‬علی رفت و او را دی‪//‬د ک‪//‬ه داخ‪//‬ل چ‪//‬اهی نشس‪//‬ته اس‪//‬ت ت‪//‬ا از گرم‪//‬ا‬
‫محفوظ بماند‪ .‬به او گفت‪ :‬بیرون بیا‪ .‬او دستش را ب‪//‬ه علی س داد و علی س او‬
‫را از چ‪//‬اه‪ ،‬ب‪//‬یرون ک‪//‬رد و متوج‪//‬ه ش‪//‬د ک‪//‬ه او ف‪//‬ردی اخت‪//‬ه اس‪//‬ت و اص‪//‬ال آلت‬
‫تناسلی ندارد‪ .‬اینگونه علی س دس‪//‬ت نگ‪//‬ه داش‪//‬ت و ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص آم‪//‬د و‬
‫گفت‪ :‬یا رسول الله! او اخته است و اصال آلت تناسلی ندارد‪.‬‬
‫بــاب (‪ :)31‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و اَل ُتۡك ِر ُه وْا َفَتَٰي ِتُك ۡم َع َلى‬
‫ٱۡل ِبَغٓاِء ﴾ کنیزان‌تان را مجبور به زنا نکنید‬
‫‪2155‬ـ َع ْن َج اِبٍر س‪َ :‬أَّن َج اِرَي ًة ِلَع ْب ِد ِهَّللا ْبِن ُأَبٍّى اْبِن َس ُلوَل ُيَق اُل َلَه ا‪ُ :‬مَس ْيَك ُة‪،‬‬
‫َو ُأْخ َر ى ُيَقاُل َلَها‪ُ :‬أَم ْيَم ُة‪َ ،‬فَك اَن ُيْك ِر ُهُهَم ا َع َلى ال‪ِّ/‬ز َنى‪َ ،‬فَش َك َتا َذ ِل َك ِإَلى الَّنِبِّى ص َف َأْنَز َل‬
‫ُهَّللا‪َ﴿ :‬و اَل ُتۡك ِر ُه وْا َفَتَٰي ِتُك ۡم َع َلى ٱۡل ِبَغ ٓاِء ِإۡن َأَر ۡد َن َتَح ُّص ٗن ا﴾ ِإَلى َقْو ِل ِه‪َ﴿ :‬غ ُف و‪ٞ‬ر َّر ِح ي‪ٞ‬م ﴾‬
‫[النور‪( .]33 :‬م‪)3029/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ج‪//‬ابرس می‌گوی‪//‬د‪ :‬عب‪//‬د هللا بن ُابی بن س‪//‬لول دو کن‪//‬یزش را ک‪//‬ه یکی‬
‫ُم سیکه‪ ،‬و دیگری ُامیمه نام داشت‪ ،‬مجبور به زن‪/‬ا می‌ک‪/‬رد‪ .‬آن دو ن‪/‬زد ن‪/‬بی اک‪/‬رم‬
‫ص شکایت کردن‪//‬د‪ .‬پس هللا ﻷ این آی‪//‬ه را ن‪//‬ازل فرم‪//‬ود‪َ﴿ :‬و اَل ُتۡك ِر ُه وْا َفَتَٰي ِتُك ۡم َع َلى‬
‫ٱۡل ِبَغٓاِء ِإۡن َأَر ۡد َن َتَح ُّص ٗن ا ِّلَتۡب َتُغ وْا َع َر َض ٱۡل َح َيٰو ِة ٱل‪ُّ/‬د ۡن َيۚا َو َم ن ُيۡك ِر هُّهَّن َف ِإَّن ٱَهَّلل ِم ۢن َبۡع ِد‬
‫ِإۡك َٰر ِهِه َّن َغ ُفو‪ٞ‬ر َّر ِح ي‪ٞ‬م ﴾ «به خاطر مال و منال زود گذر دنیا‪ ،‬کنیزانتان را اگر خواه‪//‬ان‬
‫عفت و پاکدامنی هستند‪ ،‬مجبور به زنا نکنید‪ .‬و هرکس آنها را وادار به زن‪/‬ا کن‪/‬د‪ ،‬همان‪/‬ا‬
‫هللا متعال بعد از اینکه مجبور شده‌اند‪ ،‬آمرزگار و مهربان است»‪.‬‬

‫سوره‌ی فرقان‬

‫باب (‪ :)32‬در مورد این سخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و ٱَّلِذ يَن اَل َي ۡد ُعوَن َم َع ٱِهَّلل‬
‫ِإَٰل ًها َء اَخ َر ﴾ «و کسانی که با هللا‪ ،‬معبود دیگری را به فریاد نمی‌خوانند»‬
‫‪2156‬ـ َع ِن اْب ِن َع َّب اٍس ل‪َ ،‬أَّن َناًس ا ِم ْن َأْه ِل الِّش ْر ِك َقَتُل وا َف َأْكَثُر وا‪َ ،‬و َز َن ْو ا‬
‫َفَأْكَثُر وا‪ُ ،‬ثَّم َأَتْو ا ُمَح َّم ًدا ص َفَقاُلوا‪ِ :‬إَّن اَّلِذ ي َتُقوُل َو َتْد ُعو َلَح َس ٌن ‪َ ،‬و َلْو ُتْخ ِبُر َنا َأَّن ِلَم ا‬
‫َع ِم ْلَنا َك َّفاَر ًة‪َ ،‬فَنَز َلت‪َ﴿ :‬و ٱَّل ِذ يَن اَل َي ۡد ُع وَن َم َع ٱلَّل ِه ِإَٰل ًه ا َء اَخ َر َو اَل َيۡق ُتُل وَن ٱلَّنۡف َس‬
‫ٱَّلِتي َح َّر َم ٱلَّلُه ِإاَّل ِبٱۡل َح ِّق َو اَل َيۡز ُنوَۚن َو َم ن َيۡف َع ۡل َٰذ ِلَك َيۡل َق َأَثاٗم ا‪[ ﴾٦٨‬الفرقان‪.]68 :‬‬
‫َو َنَز َل ‪ُ﴿ :‬قۡل َٰي ِع َباِدَي ٱَّلِذ يَن َأۡس َر ُفوْا َع َلٰٓى َأنُفِس ِه ۡم اَل َتۡق َنُطوْا ِم ن َّر ۡح َم ِة ٱلَّلِۚه ِإَّن ٱلَّل َه﴾‬
‫[الزمر‪ .]53 :‬اآلية (م‪)3029/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ابن عباس ل میگوی‪//‬د‪ :‬تع‪//‬دای از مش‪//‬رکین اف‪//‬راد زی‪//‬ادی را ب‪//‬ه قت‪//‬ل‬
‫رساندند و بسیار مرتکب زنا شدند؛ سپس ن‪//‬زد رس‪//‬ول الل‪//‬ه ص آمدن‪//‬د و گفتن‪//‬د‪:‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪538‬‬

‫س‪//‬خنان ش‪//‬ما بس‪//‬یار زیباس‪//‬ت و دع‪//‬وت ش‪//‬ما بس‪//‬یار ع‪//‬الی اس‪//‬ت؛ آی‪//‬ا ـ اگ‪//‬ر م‪//‬ا‬
‫مسلمان شویم ـ گناهان گدش‪//‬تهی م‪//‬ا بخش‪//‬یده می‌ش‪//‬وند؟ اینج‪//‬ا ب‪//‬ود ک‪//‬ه این آی‪//‬ه‪،‬‬
‫َٰل‬
‫نازل گردید‪َ﴿ :‬و ٱَّلِذ يَن اَل َيۡد ُع وَن َم َع ٱلَّلِه ِإ ًها َء اَخ َر َو اَل َيۡق ُتُل وَن ٱلَّنۡف َس ٱَّلِتي َح َّر َم‬
‫ٱلَّلُه ِإاَّل ِبٱۡل َح ِّق َو اَل َيۡز ُنوَۚن َو َم ن َيۡف َع ۡل َٰذ ِلَك َيۡل َق َأَثاٗم ا‪[ ﴾٦٨‬الفرقان‪« .]68 :‬و کس‪//‬انی‬
‫که با الله‪ ،‬معبود دیگری را به فریاد نمی‌خوانند و پرستش نمی‌نمایند و انسانی را که‬
‫الله متع‪//‬ال خ‪//‬ونش را ح‪//‬رام ک‪//‬رده اس‪//‬ت‪ ،‬ب‪//‬ه قت‪//‬ل نمی‌رس‪//‬انند مگ‪//‬ر ب‪//‬ه ح‪//‬ق‪ ،‬و زن‪//‬ا‬
‫نمی‌کنند؛ چرا که هرکس این کارهای ناشایست را انجام دهد‪ ،‬کیف‪//‬ر آن را می‌بین‪//‬د»‪.‬‬
‫هم‌چنین این آی‪//‬ه ن‪//‬ازل گردی‪//‬د ک‪//‬ه‪ُ﴿ :‬ق ۡل َٰي ِع َب اِدَي ٱَّل ِذ يَن َأۡس َر ُفوْا َع َلٰٓى َأنُفِس ِه ۡم اَل‬
‫َتۡق َنُطوْا ِم ن َّر ۡح َم ِة ٱلَّلِه ﴾ [الزمر‪.]53 :‬‬
‫«بگ‪//‬و‪ :‬ای بن‪//‬دگانم ک‪//‬ه در معاص‪//‬ی زی‪//‬اده‌روی کرده‌ای‪//‬د‪ ،‬از لطف و رحمت الهی‬
‫مأیوس و ناامید نگردید»‪.‬‬
‫سوره‌ی الم تنزیل سجده‬

‫باب (‪ :)33‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬فاَل َتۡع َلُم َنۡف ‪ٞ‬س َّم ٓا ُأۡخ ِفَي َلُهم‬
‫ِّم ن ُقَّرِة َأۡع ُيٖن ﴾ «هیچ‌کس نمی‌داند که چــه نعمت‌هــای مسـّر ت بخشــی‪ ،‬بــرایش‪ ،‬نهفتــه‬
‫است»‬
‫َأ‬ ‫َأ‬
‫‪2157‬ـ َع ْن ِبي ُهَر ْيَر َة س َقاَل ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬يُقوُل ُهَّللا ﻷ‪ْ :‬ع َد ْد ُت ِلِعَب اِدَى‬
‫الَّصاِلِح يَن َم ا َال َع ْيٌن َر َأْت ‪َ ،‬و َال ُأُذ ٌن َسِمَع ْت ‪َ ،‬و َال َخ َطَر َع َلى َقْلِب َبَش ٍر ‪ُ ،‬ذ ْخ ًرا‪َ ،‬بْل َه َم ا‬
‫َأْطَلَع ُك ُم ُهَّللا َع َلْيِه»‪ُ ،‬ثَّم َقَر َأ‪َ﴿ :‬فاَل َتۡع َلُم َنۡف ‪ٞ‬س َّم ٓا ُأۡخ ِفَي َلُهم ِّم ن ُقَّر ِة َأۡع ُيٖن ﴾ [الس‪//‬جدة‪.]17 :‬‬
‫(م‪)2824/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابوهریره س می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬هللا ﻷ می‌فرمای‪//‬د‪ :‬ب‪//‬رای‬
‫بندگان نیکوکارم‪ ،‬نعمت‌هایی تدارک دی‪/‬د‌ه و ذخ‪/‬یره نم‪/‬وده‌ام ک‪/‬ه هیچ چش‪/‬می آنه‪/‬ا را‬
‫ندیده و هیچ گوشی آنها را نشنیده و به قلب هیچ انسانی هم خطور نکرده است‪ .‬و این‬
‫نعمت‌ها غیر از آن نعمت‌هایی است که شما از آنها اطالع دارید»‪ .‬سپس رس‪//‬ول الل‪//‬ه‬
‫ص این آیه را تالوت نمود‪َ﴿ :‬فاَل َتۡع َلُم َنۡف ‪ٞ‬س َّم ٓا ُأۡخ ِفَي َلُهم ِّم ن ُق َّر ِة ﴾ یع‪//‬نی «هیچ‌کس‬
‫نمی‌داند که چه نعمت‌های مسّر ت بخشی‪ ،‬برایش‪ ،‬پنهان نگه داشته شده است»‪.‬‬
‫باب (‪ :)34‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪« :‬ما قطعًا عذاب نزدیک‌تر ـ دنیا‬
‫ـ را پیش از عذاب بزرگ‌تر ـ آخرت ـ بدیشان می‌چشانیم»‬
‫ۡل‬
‫‪2158‬ـ َع ْن ُأَبِّى ْبِن َكْع ٍب س‪ِ ،‬في َقْو ِل ِه ﻷ‪َ﴿ :‬و َلُن ِذ يَقَّنُهم ِّم َن ٱ َع َذ اِب ٱَأۡلۡد َنٰى ُد وَن‬
‫ٱۡل َع َذ اِب ٱَأۡلۡك َبِر ﴾ [السجدة‪َ .]21 :‬قاَل ‪َ :‬م َص اِئُب ال‪ُّ/‬د ْنَيا‪َ ،‬و ال‪ُّ//‬ر وُم ‪َ ،‬و اْلَبْطَش ُة‪َ ،‬أِو ال‪ُّ//‬دَخاُن ـ‬
‫ُش ْع َبُة الَّش اُّك ِفي اْلَبْطَش ِة َأِو الُّد َخاِن ‪( .‬م‪)2799/‬‬
‫ترجمه‪ُ :‬ابی‌بن‌کعب درباره‌ی آیه‌ی ﴿َو َلُنِذ يَقَّنُهم ِّم َن ٱۡل َع َذ اِب ٱَأۡلۡد َنٰى ُد وَن ٱۡل َع َذ اِب‬
 ‫‪539‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫ٱَأۡلۡك َبِر ﴾ [السجدة‪« .]21 :‬ما قطعًا عذاب نزدیک‌تر ـ دنیا ـ را پیش از ع‪//‬ذاب بزرگ‌ت‪//‬ر ـ‬
‫آخرت ـ بدیشان می‌چش‪//‬انیم» گفت‪ :‬مص‪//‬ائب دنیوی‪ ،‬پ‪//‬یروزی رومی‌ه‪//‬ا‪ ،‬مؤاخ‪//‬ذه‌ی‬
‫بزرگ ـ روز بدرـ یا تیره و تار شدن آسمان جزو عذاب های دنیوی هستند‪.‬‬
‫قابل یاد آوری است ک‪//‬ه ش‪//‬عبه (یکی از راوی‪//‬ان) در ذک‪//‬ر مؤاخ‪//‬ذه‌ی ب‪//‬زرگ و‬
‫تیره و تار شدن آسمان‪ ،‬شک کرد‪.‬‬
‫سوره‌ی أحزاب‬
‫باب (‪ :)35‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪ِ﴿ :‬إۡذ َج ٓاُء وُك م ِّم ن َف ۡو ِقُك ۡم َوِم ۡن‬
‫َأۡس َفَل ِم نُك ۡم ﴾ [األحزاب‪« .]10 :‬به خاطر بیاورید زمانی را که دشمنان از طــرف بــاال و‬
‫پایین شما‪ ،‬به سوی شما آمدند»‬
‫‪2159‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب ِفي َقْو ِل ِه ﻷ‪ِ﴿ :‬إۡذ َج ٓاُء وُك م ِّم ن َف ۡو ِقُك ۡم َو ِم ۡن َأۡس َفَل ِم نُك ۡم َو ِإۡذ‬
‫َز اَغ ِت ٱَأۡلۡب َٰص ُر َو َبَلَغ ِت ٱۡل ُقُلوُب ٱۡل َح َناِج َر ﴾ َقاَلْت ‪َ:‬ك اَن َذ ِلَك َيْو َم اْلَخ ْنَد ِق‪( .‬م‪)3020/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه ل در مورد این سخن الله متع‪//‬ال ک‪//‬ه‪ِ﴿ :‬إۡذ َج ٓاُء وُكم ِّم ن َف ۡو ِقُكۡم َوِم ۡن‬
‫َأۡس َفَل ِم نُكۡم َو ِإۡذ َزاَغ ِت ٱَأۡلۡب َٰص ُر َو َبَلَغ ِت ٱۡل ُقُلوُب ٱۡل َح َناِج َر ﴾ «به خاطر بیاورید زمانی را که‬
‫دشمنان از طرف باال و پایین شما‪ ،‬به سوی شما آمدن‪//‬د و زم‪//‬انی را ک‪//‬ه چش‪/‬م‌ها خ‪//‬یره ش‪//‬ده‬
‫بود‪ ،‬و دل‌ها به حنجره‌ها رسیده بود» می‌گوید‪ :‬این وضعیت در روز خندق‪ ،‬اتفاق افتاد‪.‬‬
‫سوره‌ی یس‬

‫باب (‪ :)36‬در مورد این سخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و ٱلَّشۡم ُس َتۡج ِري ِلُم ۡس َتَقّٖر‬
‫َّلَها﴾ «و خورشید به سوی قرارگاه خود در حرکت است»‬
‫‪2160‬ـ َع ْن َأِبي َذ ٍّر س َق اَل ‪َ :‬س َأْلُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َع ْن َق ْو ِل ِهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬و ٱلَّش ۡم ُس‬
‫َتۡج ِر ي ِلُم ۡس َتَقّٖر َّلَها﴾ [یس‪َ .]38 :‬قاَل ‪ُ« :‬م ْسَتَقُّر َها َتْح َت اْلَع ْر ِش»‪( .‬م‪)159/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬اب‪//‬وذر س می‌گوی‪//‬د‪ :‬از رس‪//‬ول هللا ص در م‪//‬ورد این س‪//‬خن هللا متع‪//‬ال‬
‫پرسیدم که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و ٱلَّش ۡم ُس َتۡج ِر ي ِلُم ۡس َتَقّٖر َّلَها﴾ «و خورشید به س‪//‬وی قرارگ‪//‬اه‬
‫خود در حرکت است»‪ .‬فرمود‪« :‬قرارگاه خورشید‪ ،‬زیر عرش است»‪.‬‬
‫سوره‌ی زمر‬

‫باب (‪ :)37‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َم ا َق َدُر وْا ٱَهَّلل َح َّق َق ۡد ِرِه﴾‬
‫(آنان‪ ،‬آنگونه که شایسته است هللا را نشناختند)‬
‫َأ‬ ‫َّن‬ ‫َل‬
‫‪2161‬ـ َع ْن َع ْبِد ِهَّللا ْبِن َم ْسُعوٍد س َقاَل ‪َ :‬ج اَء َح ْبٌر ِإ ى ال ِبِّى ص اَل ‪َ :‬يا ُمَحَّم ـ ْو‬
‫ُد‬ ‫َفَق‬
‫َيا َأَبا اْلَقاِس ِم ـ ِإَّن َهَّللا َتَع اَلى ُيْمِس ُك الَّس َم َو اِت َي ْو َم اْلِقَياَم ِة َع َلى ِإْص َبٍع‪َ ،‬و اَألَرِض يَن َع َلى‬
‫ِإْص َبٍع‪َ ،‬و اْلِج َباَل َو الَّش َجَر َع َلى ِإْص َبٍع‪َ ،‬و اْلَم اَء َو الَّث َر ى َع َلى ِإْص َبٍع‪َ ،‬و َس اِئَر اْلَخ ْل ِق َع َلى‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪540‬‬

‫ِإْص َبٍع ُثَّم َيُهُّز ُهَّن َفَيُقوُل‪َ :‬أَنا اْلَم ِلُك‪َ ،‬أَنا اْلَم ِل ُك‪َ ،‬فَض ِح َك َر ُس وُل ِهَّللا ص َتَع ُّج ًب ا ِمَّم ا َق اَل‬
‫اْلَح ْبُر‪َ ،‬تْص ِد يًقا َلُه‪ُ ،‬ثَّم َقَر َأ‪َ﴿ :‬و َم ا َق َدُروْا ٱَهَّلل َح َّق َق ۡد ِرِهۦ َو ٱَأۡلۡر ُض َجِم يٗع ا َقۡب َض ُت ۥُه َي ۡو َم‬
‫ِنِه ُس ۡب َٰح َن ۥُه َو َتَٰع َلٰى َع َّم ا ُيۡش ِرُك وَن ‪[ ﴾٦٧‬الزم‪//‬ر‪( .]67 :‬م‪/‬‬ ‫ٱۡل ِقَٰي َم ِة َو ٱلَّس َٰم َٰو ُت َم ۡط ِو َّٰي ُۢت ِبَيِم ي ۚۦ‬
‫‪)2786‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن مسعود س می‌گوید‪ :‬یکی از علمای یهود‪ ،‬نزد نبی اک‪//‬رم ص‬
‫آم‪/‬د و گفت‪ :‬ای محم‪/‬د! ی‪/‬ا ای اب‪/‬و القاس‪/‬م! همان‪/‬ا هللا متع‪/‬ال آس‪/‬مان‌ها را ب‪/‬ر ی‪/‬ک‬
‫انشگت‪ ،‬زمین را بر یک انگشت‪ ،‬درختان را بر یک انگشت‪ ،‬آب و خ‪/‬اک را ب‪/‬ر‬
‫یک انگشت‪ ،‬و سایر خالیق را بر یک انگش‪//‬ت‪ ،‬قرار می‌ده‪//‬د و آنه‪//‬ا را ح‪//‬رکت‬
‫می‌ده‪//‬د و می‌گوی‪//‬د‪ :‬من پادش‪//‬اه هس‪//‬تم؛ من پادش‪//‬اه هس‪//‬تم‪ .‬رس‪//‬ول هللا ص از روی‬
‫تعجب و برای تصدیق س‪/‬خنش خندی‪/‬د و این آی‪/‬ه را تالوت ک‪/‬رد‪َ﴿ :‬و َم ا َق َدُروْا ٱَهَّلل‬
‫َح َّق َقۡد ِرِهۦ َو ٱَأۡلۡر ُض َج ِم يٗع ا َقۡب َض ُت ۥُه َيۡو َم ٱۡل ِقَٰي َم ِة َو ٱلَّس َٰم َٰو ُت َم ۡط ِو َّٰي ُۢت ِبَيِم ي ۚۦ‬
‫ِنِه ُس ۡب َٰح َن ۥُه َو َتَٰع َلٰى‬
‫َع َّم ا ُيۡش ِر ُك وَن ‪ ﴾٦٧‬یعنی «آنان‪ ،‬آنطور که شایسته است هللا را نشناختند حال آنکه روز‬
‫قیامت‪ ،‬تمام زمین در مشت اوست و آس‪/‬مان‌ها در دس‪/‬ت راس‪/‬تش پیچیده می‌ش‪/‬ود‪ .‬و هللا‬
‫متعال‪ ،‬از آنچه به او شریک می‌گیرند‪ ،‬پاک و منزه است»‪.‬‬

‫سوره‌ی حم سجده (ُفّص لت)‬

‫بــاب (‪ :)38‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و َم ا ُك نُتۡم َتۡس َتِتُروَن َأن‬
‫َيۡش َهَد َع َلۡي ُك ۡم َس ۡم ُعُك ۡم ﴾ [فصلت‪.]22 :‬‬
‫‪2162‬ـ َع ِن اْبِن َم ْسُعوٍد س َقاَل ‪ :‬اْج َتَم َع ِع ْن َد اْلَبْيِت َثَالَث ُة َنَف ٍر ‪ُ ،‬قَر ِش َّياِن َو َثَقِفٌّى ‪َ ،‬أْو‬
‫َثَقِفَّياِن َو ُقَرِش ٌّى ‪َ ،‬قِليٌل ِفْقُه ُقُلوِبِهْم ‪َ ،‬ك ِثيٌر َشْح ُم ُبُطوِنِهْم ‪َ ،‬فَقاَل َأَح ُدُهْم ‪َ :‬أَت َر ْو َن َهَّللا َيْس َم ُع َم ا‬
‫َنُقوُل؟ َو َقاَل اآلَخُر‪َ :‬يْس َم ُع ِإْن َجَهْر َنا‪َ ،‬و َال َيْس َم ُع ِإْن َأْخ َفْيَنا‪َ ،‬و َقاَل اآلَخُر‪ِ :‬إْن َك اَن َيْس َم ُع‬
‫ِإَذ ا َجَهْر َنا َفُهَو َيْس َم ُع ِإَذ ا َأْخ َفْيَن ا‪َ ،‬ف َأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬و َم ا ُك نُتۡم َتۡس َتِتُروَن َأن َيۡش َهَد َع َلۡي ُك ۡم‬
‫َس ۡم ُع ُك ۡم َو ٓاَل َأۡب َٰص ُر ُك ۡم َو اَل ُج ُلوُد ُك ۡم ﴾ اآلَيَة‪( .‬م‪)2775/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن مسعود س می‌گوید‪ :‬سه نفر که دو نفرشان قریشی‪ ،‬و یکی از آنان‪،‬‬
‫ثقفی یا دو نفرشان ثقفی‪ ،‬و یکی قریشی بود‪ ،‬و شکم‌های بزرگی داش‪//‬تند و از فق‪//‬ه‬
‫ان‪/‬دکی برخ‪/‬وردار بودن‪/‬د‪ ،‬کن‪/‬ار بیت هللا جم‪/‬ع ش‪/‬دند‪ .‬یکی از آن‪/‬ان گفت‪ :‬آی‪/‬ا فک‪/‬ر‬
‫می‌کنید که هللا متعال سخنان ما را می‌ش‪//‬نود؟ یکی دیگ‪//‬ر ج‪//‬واب داد‪ :‬اگ‪//‬ر ب‪//‬ا آواز‬
‫بلند‪ ،‬صحبت ک‪/‬نیم‪ ،‬می‌ش‪/‬نود؛ ام‪/‬ا اگ‪/‬ر آهس‪/‬ته‪ ،‬ص‪/‬حبت ک‪/‬نیم‪ ،‬نمی‌ش‪/‬نود‪ .‬س‪/‬ومی‬
‫‌گفت‪ :‬اگر آواز بلند ما را بش‪//‬نود‪ ،‬آهس‪//‬ته را هم می‌ش‪//‬نود‪ .‬آنگ‪//‬اه‪ ،‬هللا ﻷ این آی‪//‬ه را‬
‫نازل فرمود‪َ﴿ :‬و َم ا ُك نُتۡم َتۡس َتِتُروَن َأن َيۡش َهَد َع َلۡي ُك ۡم َس ۡم ُع ُك ۡم َو ٓاَل َأۡب َٰص ُر ُك ۡم َو اَل ُج ُل وُد ُك ۡم‬
‫َو َٰل ِكن َظَننُتۡم َأَّن ٱَهَّلل اَل َيۡع َلُم َك ِث يٗر ا ِّمَّم ا َتۡع َم ُل وَن ‪[ ﴾٢٢‬فص‪///‬لت‪« .]22 :‬و ش‪//‬ما اگ‪//‬ر‬
‫گناهان‌تان را پنهان می‌کردی‪/‬د ن‪/‬ه از این جهت ب‪/‬ود ک‪/‬ه از ش‪/‬هادت گوش‌ه‪/‬ا و چش‪/‬م‌ها و‬
 ‫‪541‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫پوست‌هایتان بر ضّد خودتان بیم داشته باشید؛ بلکه گمان می‌بردید هللا متعال بس‪//‬یاری از‬
‫اعمالی را که مخفیانه انجام می‌دهید‪ ،‬نمی‌داند»‪.‬‬

‫سوره‌ی دخان‬

‫باب (‪ :)39‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬ف ٱۡر َتِقۡب َي ۡو َم َت ۡأ ِتي ٱلَّس َم ٓاُء‬
‫ِبُد َخ اٖن ُّمِبيٖن ‪« ﴾١٠‬منتظر روزی باش که آسمان‪ ،‬دود آشکاری پدیدار می‌کند»‬
‫‪2163‬ـ َع ْن َم ْسُروٍق س َقاَل ‪ُ :‬كَّنا ِع ْنَد َع ْبِد ِهَّللا ُج ُلوًس ا‪َ ،‬و ُه َو ُم ْض َطِج ٌع َبْيَنَن ا‪َ ،‬فَأَت اُه‬
‫َر ُجٌل َفَقاَل ‪َ :‬يا َأَبا َع ْبِد الَّرْح َمِن ‪ِ ،‬إَّن َقاًّص ا ِع ْنَد َأْبَو اِب ِكْنَد َة َيُقُّص َو َي ْز ُع ُم َأَّن آَي َة ال ‪ُّ/‬د َخاِن‬
‫َتِج ىُء َفَتْأُخ ُذ ِبَأْنَفاِس اْلُك َّفاِر ‪َ ،‬و َيْأُخ ُذ اْلُم ْؤ ِمِنيَن ِم ْنُه َك َهْيَئ ِة الُّز َك اِم ‪َ ،‬فَق اَل َع ْب ُد ِهَّللا‪َ ،‬و َج َلَس‬
‫َو ُهَو َغْض َباُن ‪َ :‬يا َأُّيَها الَّن اُس اَّتُق وا َهَّللا‪َ ،‬م ْن َع ِلَم ِم ْنُك ْم َش ْيًئا َفْلَيُق ْل ِبَم ا َيْع َلُم ‪َ ،‬و َم ْن َلْم َيْع َلْم‬
‫َفْلَيُقِل ‪ُ :‬هَّللا َأْع َلُم ‪َ ،‬فِإَّنُه َأْع َلُم َألَحِد ُك ْم َأْن َيُقوَل ‪ِ ،‬لَم ا َال َيْع َلُم ‪ُ :‬هَّللا َأْع َلُم ‪َ ،‬ف ِإَّن َهَّللا ﻷ َق اَل ِلَنِبِّي ِه‬
‫ص‪ُ﴿ :‬قۡل َم ٓا َأَٔ‍ۡسُلُك ۡم َع َلۡي ِه ِم ۡن َأۡج ٖر َو َم ٓا َأَن ۠ا ِم َن ٱۡل ُم َتَك ِّلِفيَن ﴾ [ص‪ِ .]86 :‬إَّن َر ُس وَل ِهَّللا‬
‫ص َلَّم ا َر َأى ِم َن الَّناِس ِإْد َباًر ا‪َ ،‬فَق اَل ‪« :‬الَّلُهَّم َس ْبٌع َك َس ْبِع ُيوُس َف » َق اَل ‪َ :‬فَأَخ َذْتُهْم َس َنٌة‬
‫َح َّص ْت ُك َّل َش ْى ٍء ‪َ ،‬ح َّتى َأَك ُل وا اْلُج ُل وَد َو اْلَم ْيَت َة ِم َن اْلُج وِع‪َ ،‬و َيْنُظ ُر ِإَلى الَّس َم اِء َأَح ُدُهْم‬
‫َفَيَر ى َك َهْيَئِة الُّد َخاِن ‪َ ،‬فَأَتاُه َأُبو ُس ْفَياَن َفَقاَل ‪َ :‬يا ُمَحَّم ُد ِإَّنَك ِج ْئَت َت ْأُم ُر ِبَطاَع ِة ِهَّللا َو ِبِص َلِة‬
‫الَّر ِح ِم ‪َ ،‬وِإَّن َقْو َم َك َقْد َهَلُك وا‪َ ،‬ف اْدُع َهَّللا َلُهْم ‪َ ،‬ق اَل ُهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬ف ٱۡر َتِقۡب َي ۡو َم َت ۡأ ِتي ٱلَّس َم ٓاُء‬
‫ِب ُدَخاٖن ُّم ِبيٖن ‪َ ١٠‬يۡغ َش ى ٱلَّن اَۖس َٰه َذ ا َع َذ اٌب َأِلي‪ٞ‬م ‪ِ ﴾١١‬إَلى َقْو ِل ِه‬
‫﴿ِإَّنُك ۡم َعٓاِئُد وَن ﴾ [الدخان‪َ ]١5-١٠:‬قاَل ‪َ :‬أَفُيْك َشُف َع َذ اُب اآلِخ َرِة؟ ﴿َيۡو َم َنۡب ِط ُش ٱۡل َبۡط َش َة‬
‫ٱۡل ُك ۡب َر ٰٓى ِإَّنا ُم نَتِقُم وَن ‪[ ﴾١٦‬الدخان‪َ .]16 :‬فاْلَبْطَش ُة َي ْو َم َب ْد ٍر ‪َ ،‬و َق ْد َم َض ْت آَي ُة ال‪ُّ/‬د َخاِن ‪،‬‬
‫َو اْلَبْطَش ُة‪َ ،‬و الِّلَزاُم ‪َ ،‬و آَيُة الُّر وِم ‪( .‬م‪)2798/‬‬
‫ترجمه‪ :‬مسروق س می‌گوید‪ :‬عبد هللا بن مسعود س در میان ما دراز کشیده بود‬
‫و ما کنارش نشسنه بودیم که مردی آمد و گفت‪ :‬ف‪//‬ردی داس‪//‬تان س‪//‬را در دروازه‌ی‬
‫کنده‪ ،‬داس‪//‬تان س‪//‬رایی می‌کن‪//‬د و می‌گوی‪//‬د‪ :‬دودی خواه‪//‬د آم‪//‬د ک‪//‬ه ک‪//‬افران را قبِض‬
‫روح می‌کند و مؤمنان را دچار حالتی مانند س‪//‬رماخوردگی می‌س‪//‬ازد‪ .‬ابن مس‪//‬عود‬
‫که عصبانی شده بود‪ ،‬نشست و گفت‪ :‬ای مردم! از هللا متعال بترسید؛ ه‪//‬رکس ک‪//‬ه‬
‫می‌داند‪ ،‬حرف بزند‪ .‬و هرکس که نمی‌داند‪ ،‬بگوید‪ :‬هللا متعال به‪//‬تر می‌دان‪//‬د؛ زی‪//‬را‬
‫یکی از نشانه‌های علم‪ ،‬آنست که انسان‪ ،‬چیزی را ک‪//‬ه نمی‌دان‪//‬د‪ ،‬بگوی‪//‬د‪ :‬نمی‌دانم؛‬
‫همانا هللا ﻷ به پیامبرش فرمود‪ُ﴿ :‬قۡل َم ٓا َأَٔ‍ۡسُلُك ۡم َع َلۡي ِه ِم ۡن َأۡج ٖر َو َم ٓا َأَن ۠ا ِم َن ٱۡل ُم َتَك ِّلِفيَن‬
‫‪[ ﴾٨٦‬ص‪« .]86 :‬بگ‪//‬و‪ :‬من از ش‪//‬ما در مقاب‪//‬ل رس‪//‬اندن دین هللا‪ ،‬هیچ پاداش‪//‬ی طلب‬
‫نمی‌کنم و از زمره‌ی مدعیان دروغین نیستم»‪.‬‬
‫و هنگامی که مردم به اسالم‪ ،‬پشت کردند‪ ،‬نبی اکرم ص علیه آنان چ‪//‬نین دع‪//‬ا‬
‫کرد‪« :‬مرا علیه آنان با هفت سال مانند هفت سال دوران یوسف‪ ،‬کمک کن»‪ .‬پس‬
‫دچار قحطسالی مهلکی شدند ت‪/‬ا ج‪/‬ایی ک‪/‬ه گوش‪/‬ت و اس‪/‬تخوان حیوان‪/‬ات م‪/‬رده را‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪542‬‬

‫می‌خوردند‪ .‬و هرگاه یکی از آنها ب‪//‬ه آس‪//‬مان نگ‪//‬اه می‌ک‪//‬رد‪ ،‬آس‪//‬مان را مانن‪//‬د دود‪،‬‬
‫تیره و تار می‌دید‪ .‬آنگاه‪ ،‬ابوسفیان نزد رس‪/‬ول هللا ص آم‪/‬د و گفت‪ :‬ای محم‪/‬د! ت‪/‬و‬
‫آمدی و به ما دستور دادی ت‪//‬ا از هللا متع‪//‬ال اط‪//‬اعت ک‪//‬نیم و پیون‪//‬د خویش‪//‬اوندی را‬
‫رعایت نماییم؛ هم اکنون‪ ،‬قوم‌ات دارد هالک می‌ش‪/‬ود؛ ن‪/‬زد هللا‪ ،‬ب‪/‬رای آن‪/‬ان‪ ،‬دع‪/‬ا‬
‫کن‪ .‬اینجا بود که هللا متعال فرمود‪ :‬تا ﴿َف ٱۡر َتِقۡب َي ۡو َم َت ۡأ ِتي ٱلَّس َم ٓاُء ِب ُدَخاٖن ُّم ِبيٖن ‪١٠‬‬
‫َيۡغ َش ى ٱلَّناَۖس َٰه َذ ا َع َذ اٌب َأِلي‪ٞ‬م ‪[ ﴾١١‬الدخان‪« .]11-10 :‬منتظ‪/‬ر روزی ب‪/‬اش ک‪/‬ه آس‪/‬مان‪،‬‬
‫دود آشکاری پدیدار می‌کند؛ دودی که همه‌ی مردم را فرا می‌گیرد‪ .‬این‪ ،‬عذاب دردناکی‬
‫است‪ .‬ـ مردم می‌گویندـ‪ :‬پروردگارا! عذاب را از م‪//‬ا برط‪//‬رف گ‪//‬ردان‪ ،‬ایم‪//‬ان آورده‌ایم‪.‬‬
‫چگون‪//‬ه این ی‪//‬ادآوری ب‪//‬رای آن‪//‬ان فای‪//‬ده‌ای دارد در ح‪//‬الی ک‪//‬ه قبًال پیامبری ب‪//‬ا رس‪//‬التی‬
‫روشن‪ ،‬نزد آنان آمده بود؛ سپس از او روی گردان شدند و گفتند‪ :‬او دیوانه‌ای اس‪//‬ت ک‪//‬ه‬
‫آموزش داده شده است‪ .‬اگر زمان کوتاهی‪ ،‬عذاب را از شما برداریم‪ ،‬قطعًا شما به کف‪//‬ر‬
‫بر می‌گردید»‪.‬‬
‫آیا در صورتی ک‪/‬ه ب‪/‬ه کفرش‪/‬ان برگردن‪/‬د‪ ،‬ع‪/‬ذاب آخ‪/‬رت ن‪/‬یز از آن‪/‬ان‪ ،‬برداش‪/‬ته‬
‫می‌ش‪/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////‬ود؟‬
‫﴿َيۡو َم َنۡب ِط ُش ٱۡل َبۡط َش َة ٱۡل ُكۡب َر ٰٓى ِإَّن ا ُم نَتِقُم وَن ‪[ ﴾١٦‬ال‪//‬دخان‪« .]16 :‬روزی ک‪//‬ه آن‪//‬ان را ب‪//‬ه‬
‫سختی مؤاخذه می‌کنیم؛ همانا ما انتقام می‌گ‪/‬یریم»‪ .‬ک‪/‬ه منظ‪/‬ور‪ ،‬هم‪/‬ان روز ب‪/‬در اس‪/‬ت و‬
‫«لزامًا» نیز که به معنی الزام عذاب می‌باشد‪ ،‬همان روز بدر است‪ .‬و زمان پیروزی‬
‫روم هم گذشت‪.‬‬
‫ِّل‬ ‫َق‬ ‫َق‬
‫‪2164‬ـ َع ْن َع ْب ِد ِهَّللا بِن َم س‪ُ//‬عوٍد س اَل ‪َ :‬خ ْم ٌس ْد َم َض ْيَن ‪ :‬ال‪ُّ//‬دَخاُن ‪َ ،‬و ال َزاُم ‪،‬‬
‫َو الُّر وُم ‪َ ،‬و اْلَبْطَش ُة‪َ ،‬و اْلَقَم ُر‪( .‬م‪)2798/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبد هللا بن مسعود س می‌گوید‪ :‬پنج نشانه‌ای که سپری شدند و گذش‪//‬تند‪،‬‬
‫عبارتند از‪1 :‬ـ دخان (مردم‪ ،‬آسمان را بعلت قحط سالی شدید‪ ،‬مانن‪//‬د دود‪ ،‬ت‪//‬یره و‬
‫تار می‌دیدند‪2 ).‬ـ ِلزام (که کفار روز بدر‪ ،‬گرفتار عذاب شدند)‪3 .‬ـ رومی‌ه‪//‬ا (ک‪//‬ه‬
‫اشاره ب‪//‬ه آیه‌ی ﴿ُغ ِلَبِت ٱل‪ُّ//‬ر وُم ‪ِ ٢‬فٓي َأۡد َنى ٱَأۡلۡر ِض َو ُهم ِّم ۢن َبۡع ِد َغ َلِبِهۡم َس َيۡغ ِلُبوَن ‪﴾٣‬‬
‫[الروم‪ .]3-2 :‬که شکست و پیروزی آنها متحقق گردید)‪4 .‬ـ مؤاخذه‌ی شدید (که در‬
‫روز بدر برای کفار‪ ،‬اتفاق افتاد)‪5 .‬ـ دو نیم شدن ماه‪.‬‬
‫سوره‌ی فتح‬

‫بــاب (‪ :)40‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و ُه َو ٱَّل ِذ ي َك َّف َأۡي ِدَيُهۡم‬
‫َعنُك ۡم ﴾ «او همان کسی است که در درون مکه‪ ،‬دست کافران را از شما کوتاه کرد»‬
‫‪2165‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س‪َ :‬أَّن َثَم اِنيَن َر ُج ًال ِم ْن َأْه ِل َم َّك َة َهَبُط وا َع َلى‬
‫َر ُسوِل ِهَّللا ص ِم ْن َجَبِل الَّتْنِع يِم ُم َتَس ِّلِح يَن ‪ُ ،‬يِر يُد وَن ِغ َّرَة الَّنِبِّي ص َو َأْص َح اِبِه‪َ ،‬فَأَخ َذ ُهْم‬
‫َس َلًم ا‪َ ،‬فاْسَتْح َياُهْم ‪َ ،‬فَأْنَز َل ُهَّللا ﻷ‪َ﴿ :‬و ُه َو ٱَّل ِذ ي َك َّف َأۡي ِدَيُهۡم َعنُك ۡم َو َأۡي ِدَيُك ۡم َع ۡن ُهم ِبَبۡط ِن‬
‫َم َّك َة ِم ۢن َبۡع ِد َأۡن َأۡظ َفَر ُك ۡم َع َلۡي ِهۡم ﴾ (م‪)1808/‬‬
 ‫‪543‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫ترجمه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوید‪ :‬هش‪//‬تاد م‪//‬رد مس‪//‬لح از م‪//‬ردم مک‪//‬ه ب‪//‬ا ه‪//‬دف‬
‫غافل گیر ساختن نبی اک‪/‬رم ص و ی‪/‬ارانش از ک‪/‬وه تنعیم‪ ،‬پ‪/‬ایین آمدن‪/‬د‪ .‬رس‪/‬ول هللا‬
‫ص بدون جنگ و خونریزی آنها را اسیر کرد و زنده گذاش‪//‬ت (ب‪//‬ه قت‪//‬ل نرس‪//‬اند‪).‬‬
‫آنگاه هللا ﻷ این آیه را نازل فرم‪//‬ود‪َ﴿ :‬و ُه َو ٱَّل ِذ ي َك َّف َأۡي ِدَيُهۡم َعنُك ۡم َو َأۡي ِدَيُك ۡم َع ۡن ُهم‬
‫ِبَبۡط ِن َم َّك َة ِم ۢن َبۡع ِد َأۡن َأۡظ َفَر ُك ۡم َع َلۡي ِهۚۡم ﴾ [الفتح‪« .]24:‬او همان کسی است ک‪//‬ه در درون‬
‫مکه ـ در ماجرای صلح حدیبیه ـ دست کافران را از شما‪ ،‬و دست شما را از آنه‪//‬ا کوت‪//‬اه‬
‫کرد»‪.‬‬

‫سوره‌ی حجرات‬

‫باب (‪ :)41‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪﴿ :‬اَل َتۡر َفُعٓو ْا َأۡص َٰو َتُك ۡم َف ۡو َق‬
‫َص ۡو ِت ٱلَّنِبِّي ﴾ «صدای خود را از صدای پیغمبر‪ ،‬بلندتر مکنید»‬
‫‪2166‬ـ َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِلٍك س َأَّنُه َقاَل ‪َ :‬لَّم ا َنَز َلْت َهِذِه اآلَيُة‪َٰٓ﴿ :‬يَأُّيَها ٱَّلِذ يَن َء اَم ُن وْا اَل‬
‫َتۡر َفُع ٓو ْا َأۡص َٰو َتُك ۡم َفۡو َق َص ۡو ِت ٱلَّنِبِّي ﴾ [الحجرات‪ِ .]2 :‬إَلى آِخ ِر اآلَيِة َج َلَس َثاِبُت ْبُن َقْيٍس‬
‫ِفي َبْيِتِه َو َقاَل ‪َ :‬أَنا ِم ْن َأْهِل الَّناِر ‪َ ،‬و اْح َتَبَس َع ِن الَّنِبِّي ص َفَس َأَل الَّنِبُّي ص َس ْع َد ْبَن ُمَع اٍذ‬
‫َفَقاَل ‪َ« :‬يا َأَبا َع ْم ٍرو َم ا َش ْأُن َث اِبٍت؟ َأْش َتَك ى»؟ َق اَل َس ْعٌد ‪ِ :‬إَّن ُه َلَج اِر ى‪َ ،‬و َم ا َع ِلْم ُت َل ُه‬
‫ِبَش ْك َو ى‪َ ،‬قاَل َفَأَتاُه َس ْعٌد َفَذ َك َر َلُه َقْو َل َر ُسوِل الَّل ِه ص َفَق اَل َث اِبٌت ‪ُ :‬أْن ِزَلْت َه ِذِه اآلَي ُة َو َلَق ْد‬
‫َع ِلْم ُتْم َأِّني ِم ْن َأْر َفِع ُكْم َص ْو ًتا َع َلى َر ُسوِل الَّلِه ص َفَأَنا ِم ْن َأْهِل الَّناِر‪َ ،‬فَذ َك َر َذ ِلَك َس ْعٌد ِللَّنِبِّى‬
‫ص َفَقاَل َر ُسوُل ِهَّللا ص‪َ« :‬بْل ُهَو ِم ْن َأْهِل اْلَج َّنِة»‪( .‬م‪)119/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬انس بن مالک س می‌گوی‪/‬د‪ :‬هنگ‪/‬امی ک‪/‬ه آیه‌ی ﴿َٰٓيَأُّيَه ا ٱَّل ِذ يَن َء اَم ُن وْا اَل‬
‫َتۡر َفُع ٓو ْا َأۡص َٰو َتُك ۡم َفۡو َق َص ۡو ِت ٱلَّنِبِّي ﴾ «ای کسانی که ایمان آورده‌اید‪ ،‬صدای خود را از‬
‫صدای پیغمبر‪ ،‬بلندتر مکنید» نازل گردی‪/‬د‪ ،‬ث‪/‬ابت بن قیس داخ‪/‬ل خ‪/‬انه‌اش نشس‪/‬ت و‬
‫گفت‪ :‬من جزو جهنمیان هس‪//‬تم‪ .‬همچ‪//‬نین از آم‪//‬دن ن‪//‬زد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص خ‪//‬ودداری‬
‫نمود‪ .‬پیامبر اکرم ص از سعد بن معاذ س پرسید و فرمود‪« :‬ای اب‪//‬ا عم‪//‬رو! ح‪//‬ال‬
‫ثابت چطور است؟ آیا مریض است؟» سعد گفت‪ :‬او همسایه‌ی من است و من سراغ‬
‫ندارم که مریض باشد‪ .‬آنگاه سعد نزد ثابت رفت و سخنان رسول الله ص را ب‪//‬رایش‬
‫بازگو کرد‪ .‬ث‪/‬ابت گفت‪ :‬این آی‪/‬ه‪ ،‬ن‪/‬ازل ش‪/‬ده اس‪/‬ت و ش‪/‬ما می‌دانید ک‪/‬ه من بیش‪/‬تر از‬
‫همه‌ی شما صدایم را نزد رسول الله ص بلن‪//‬د می‌کنم؛ ل‪//‬ذا من ج‪//‬زو جهنمیان هس‪//‬تم‪.‬‬
‫سعد ماجرا را برای رسول الله ص بیان کرد‪ .‬پیامبر اکرم ص فرمود‪« :‬بلکه او از‬
‫بهشتیان است»‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪544‬‬
‫سوره‌ی ق‬

‫باب (‪ :)42‬در مــورد این ســخن هللا ﻷ کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬يۡو َم َنُق وُل ِلَج َهَّنَم َه ِل ٱۡم َتۡأَل ِت‬
‫َو َتُقوُل َهۡل ِم ن َّمِز يٖد ‪[ ﴾٣٠‬ق‪« .]30 :‬روزی که به دوزخ می‌گوییم‪ :‬آیا ُپر شــده‌ای‌؟ و‬
‫او ندای هل من مزید سر می‌دهد»‌‬
‫‪2167‬ـ َعن َع ْبِد اْلَو َّهاِب ْبِن َع َطاٍء ِفي َقْو ِلِه ﻷ‪َ﴿ :‬يۡو َم َنُقوُل ِلَجَهَّنَم َهِل ٱۡم َتۡأَل ِت َو َتُقوُل‬
‫َهۡل ِم ن َّم ِزيٖد ‪َ ﴾٣٠‬فَأْخ َبَر َنا َع ْن َسِع يٍد َع ْن َقَت اَد َة َع ْن َأَنِس ْبِن َم اِل ٍك س َع ِن الَّنِبِّى ص َأَّن ُه‬
‫َقاَل ‪َ« :‬ال َتَز اُل َجَهَّنُم ُيْلَقى ِفيَه ا َو َتُق وُل‪َ﴿ :‬ه ۡل ِم ن َّم ِز يٖد ﴾ َح َّتى َيَض َع َر ُّب اْلِع َّز ِة ِفيَه ا‬
‫َقَد َم ُه‪َ ،‬فَيْنَز ِو ى َبْعُض َها ِإَلى َبْع ٍض َو َتُقوُل‪َ :‬قْط َقْط‪ِ ،‬بِع َّز ِتَك َو َك َرِم َك‪َ ،‬و َال َي َز اُل ِفي اْلَج َّن ِة‬
‫َفْض ٌل َح َّتى ُيْنِش َئ ُهَّللا َلَها َخ ْلًقا‪َ ،‬فُيْس ِكَنُهْم َفْض َل اْلَج َّنِة»‪( .‬م‪)2848/‬‬
‫ۡأَل‬
‫ترجمــه‪ :‬عب‪//‬د الوه‪//‬اب بن عطا در م‪//‬ورد آیه‌ی ﴿َي ۡو َم َنُق وُل ِلَجَهَّنَم َه ِل ٱۡم َت ِت‬
‫َو َتُقوُل َهۡل ِم ن َّم ِز يٖد ‪[ ﴾٣٠‬ق‪« .]30 :‬روزی که به دوزخ می‌گوییم‪ :‬آیا پر شده‌ای‌؟ و او‬
‫ندای هل من مزید سر می‌دهد» به روایت از سعید از قتاده می‌گوی‪//‬د‪ :‬انس بن مال‪//‬ک‬
‫س گفت‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪« :‬همچنان جهنمیان را در جهنم می‌اندازن‪//‬د و جهنم‬
‫می‌گوید‪َ﴿ :‬هۡل ِم ن َّم ِز يٖد ﴾ «آی‪//‬ا بیش‪//‬تر از این هم هس‪//‬ت؟» ت‪//‬ا ج‪//‬ایی ک‪//‬ه پروردگ‪//‬ار‬
‫صاحب عزت‪ ،‬قدم‌اش را در آن می‌گذارد‪ .‬آنگاه‪ ،‬بخشی از دوزخ با بخشی دیگر‪،‬‬
‫جم‪/‬ع می‌ش‪/‬ود و می‌گوی‪/‬د‪ :‬س‪/‬وگند ب‪/‬ه ع‪/‬زت و ک‪/‬رم ت‪/‬و‪ ،‬بس اس‪/‬ت؛ بس اس‪/‬ت‪ .‬و‬
‫هم‌چنان در بهشت‪ ،‬جای اضافی وجود دارد تا اینکه هللا متعال مخلوقاتی ب‪//‬رای آن‬
‫می‌آفریند و در جای اضافی آن‪ ،‬اسکان می‌دهد»‪.‬‬
‫سوره‌ی اقتربت الساعة (قمر)‬

‫باب (‪ :)43‬در مورد این سخن هللا ﻷ کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬فَهۡل ِم ن ُّم َّد ِك ٖر ﴾ «آیــا هیچ پنــد‬
‫گیرنده‌ای وجود دارد؟»‌‬
‫ُق‬ ‫ْل‬ ‫ِّل‬ ‫ُه‬ ‫َأل‬ ‫َأ‬ ‫ًال‬ ‫ُت‬ ‫َأ‬ ‫َق‬
‫‪2168‬ـ َعن ابي ِإْس َح اَق اَل ‪َ :‬ر ْي َر ُج َس َل ا ْس َو َد ْبَن َيِز يَد‪َ ،‬و َو ُيَع ُم ا ْر آَن‬
‫ِفي اْلَم ْس ِج ِد ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ :‬كْيَف َتْق َر ُأ َه ِذِه اآلَي َة‪َ﴿ :‬فَه ۡل ِم ن ُّم َّدِكٖر ﴾ َأَداًال َأْم َذ اًال؟ َق اَل ‪َ :‬ب ْل َداًال‪،‬‬
‫َسِم ْع ُت َع ْبَد الَّلِه ْبَن َم ْسُعوٍد َيُقوُل‪َ :‬سِم ْع ُت َر ُسوَل الَّلِه ص َيُقوُل‪ُّ﴿ :‬م َّد ِكٖر ﴾ َداًال‪( .‬م‪)823/‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابو اسحاق می‌گوید‪ :‬اسود بن یزید را دیدم که در مسجد‪ ،‬قران آم‪//‬وزش‬
‫می‌داد و مردی از او پرسید‪ :‬آیه‌ی ﴿َفَهۡل ِم ن ُّم َّد ِكٖر ﴾ را چگون‪//‬ه می‌خ‪//‬وانی ب‪//‬ا دال‬
‫ی‪//‬ا ذال؟ اس‪//‬ود گفت‪ :‬ب‪//‬ا دال می‌خ‪//‬وانم؛ زی‪//‬را ش‪//‬نیدم ک‪//‬ه عب‪//‬د هللا بن مس‪//‬عود س‬
‫می‌گفت‪ :‬شنیدم که رسول هللا ص ﴿ُّم َّد ِكٖر ﴾ با دال می‌خواند‪.‬‬
 ‫‪545‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫سوره‌ی الرحمن‬

‫باب (‪ :)44‬در مورد این سخن هللا ﻷ که می‌فرماید‪َ﴿ :‬و َخ َلَق ٱۡل َج ٓاَّن ِم ن َّم اِرٖج ِّم ن َّن اٖر‬
‫‪« ﴾١٥‬و جن را از شعله‌ی آتش آفریده است»‬
‫‪2169‬ـ َع ْن َعاِئَش َة ب َق اَلْت ‪َ :‬ق اَل َر ُس وُل ِهَّللا ص‪ُ« :‬خ ِلَقِت اْلَم َالِئَك ُة ِم ْن ُن وٍر‪،‬‬
‫﴿َو َخ َلَق ٱۡل َج ٓاَّن ِم ن َّم اِر ٖج ِّم ن َّناٖر ‪[ ﴾١٥‬الرحمن‪َ .]15 :‬و ُخ ِلَق آَد ُم ِمَّم ا ُوِص َف َلُك ْم »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2996‬‬
‫ترجمه‪ :‬عایشه لمی‌گوید‪ :‬رسول هللا ص فرمود‪« :‬فرش‪//‬تگان از ن‪//‬ور‪ ،‬جن‌ه‪//‬ا از‬
‫شعله‌ی آتش‪ ،‬و آدم از آنچه که برای شما بیان شده‪( ،‬خاک) آفریده شده‌اند»‪.‬‬
‫سوره‌ی حدید‬

‫باب (‪ :)45‬در مورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬أَلۡم َيۡأ ِن ِلَّل ِذ يَن َء اَم ُن ٓو ْا َأن‬
‫َتۡخ َش َع ُقُلوُبُهۡم ِلِذ ۡك ِر ٱِهَّلل﴾ «آیا وقت آن فرا نرسیده است که دل‌های مؤمنان‪ ،‬هنگام یاد‬
‫هللا متعال‪ ،‬بلرزد و کرنش کند؟»‬
‫‪2170‬ـ َع ِن اْبِن َم ْسُعوٍد س َقاَل ‪َ :‬م ا َك اَن َبْيَن ِإْس َالِم َنا َو َبْيَن َأْن َع اَتَبَنا ُهَّللا ِبَهِذِه اآلَي ِة‪:‬‬
‫﴿َأَلۡم َيۡأ ِن ِلَّلِذ يَن َء اَم ُنٓو ْا َأن َتۡخ َش َع ُقُلوُبُهۡم ِلِذ ۡك ِر ٱِهَّلل﴾ [الحدی‪//‬د‪ِ .]16 :‬إَّال َأْر َب ُع ِس ِنيَن ‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)3027‬‬
‫ترجمه‪ :‬ابن مسعود س می‌گوید‪ :‬فقط چهار سال از اسالم آوردن ما گذشته ب‪//‬ود ک‪//‬ه‬
‫الله متعال ما را با این آیه‪ ،‬س‪//‬رزنش نم‪//‬ود‪َ﴿ :‬أَلۡم َي ۡأ ِن ِلَّل ِذ يَن َء اَم ُن ٓو ْا َأن َتۡخ َش َع ُقُل وُبُهۡم‬
‫ِلِذ ۡك ِر ٱلَّلِه﴾ «آیا وقت آن فرا نرسیده است که دل‌های مؤمنان‪ ،‬هنگام یاد الله متعال‪ ،‬بلرزد و‬
‫کرنش کند؟»‬

‫سوره‌ی حشر‬

‫باب (‪ :)46‬در مورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬و ٱَّلِذ يَن َج ٓاُء و ِم ۢن َبۡع ِدِهۡم‬
‫َيُقوُل وَن َرَّبَن ا ٱۡغ ِف ۡر َلَن ا َو ِإِل ۡخ َٰو ِنَن ا ٱَّل ِذ يَن َس َبُقوَنا ِب ٱِإۡل يَٰم ِن ﴾ «و کســانی کــه بعــد از‬
‫مهاجرین و انصار می‌آیند‪ ،‬می‌گوینــد‪ :‬پروردگــارا ! مــا و بــرادران مــا را کــه در ایمــان‬
‫آوردن بر ما پیشی گرفته‌اند‪ ،‬مغفرت کن»‬
‫َأ‬ ‫ُأ‬ ‫ُأ‬ ‫ُة‬
‫‪2171‬ـ َع ْن ُع ْر َو َة َق اَل ‪َ :‬ق اَلْت ِلي َعاِئَش ب‪َ :‬ي ا اْبَن ْخ ِتى ِم ُروا ْن َيْس َتْغ ِفُروا‬
‫َألْص َح اِب الَّنِبِّي ص َفَس ُّبوُهْم ‪( .‬م‪)3022/‬‬
‫ترجمــه‪ :‬ع‪/‬روه می‌گوی‪/‬د‪ :‬عایش‪/‬ه ل ب‪/‬ه من گفت‪ :‬ای خ‪/‬واهر زاده‌ام! ب‪/‬ه م‪/‬ردم‪،‬‬
‫دستور داده شده است تا برای یاران نبی اکرم ص طلب مغف‪//‬رت کنن‪//‬د؛ ام‪//‬ا م‪//‬ردم‬
‫آنها را بد و بی راه می‌گویند‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪546‬‬
‫سوره‌ی جن‬

‫باب (‪ :)47‬در مورد این سخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪ُ﴿ :‬قۡل ُأوِح َي ِإَلَّي َأَّن ُه ٱۡس َتَم َع‬
‫َنَف‪ٞ‬ر ِّم َن ٱۡل ِج ِّن ﴾ «بگو‪ :‬به من وحی شـده اسـت کـه گـروهی از جن‌هـا ـ بـه‌تالوت من ـ‬
‫گوش فرا داده‌اند»‬
‫ْنَطَل‬ ‫آُه‬ ‫ْل‬ ‫َل‬ ‫َأ‬ ‫َق‬
‫‪2172‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل اَل ‪َ :‬م ا َر َر ُسوُل ِهَّللا ص َع ى ا ِج َو َم ا َر ُم ‪ ،‬ا َق‬
‫ِّن‬ ‫َق‬
‫َر ُسوُل ِهَّللا ص ِفي َطاِئَفٍة ِم ْن َأْص َح اِبِه َعاِمِد يَن ِإَلى ُسوِق ُعَك اٍظ ‪َ ،‬و َقْد ِح يَل َبْيَن الَّش َياِط يِن‬
‫َو َبْيَن َخ َبِر الَّس َم اِء ‪َ ،‬و ُأْر ِس َلْت َع َلْيِهُم الُّش ُهُب ‪َ ،‬ف َر َجَعِت الَّش َياِط يُن ِإَلى َق ْو ِم ِهْم ‪َ ،‬فَق اُلوا‪َ :‬م ا‬
‫َلُك ْم ؟ َقاُلوا‪ِ :‬ح يَل َبْيَنَنا َو َبْيَن َخ َبِر الَّس َم اِء ‪َ ،‬و ُأْر ِس َلْت َع َلْيَن ا الُّش ُهُب ‪َ ،‬ق اُلوا‪َ :‬م ا َذ اَك ِإَّال ِم ْن‬
‫َش ْى ٍء َح َد َث ‪َ ،‬فاْض ِر ُبوا َم َش اِر َق اَألْر ِض َو َم َغاِر َبَها‪َ ،‬فاْنُظُروا َم ا َهَذ ا اَّلِذ ي َح اَل َبْيَنَنا َو َبْيَن‬
‫َخ َبِر الَّس َم اِء ‪َ ،‬فاْنَطَلُقوا َيْض ِر ُبوَن َم َش اِر َق اَألْر ِض َو َم َغاِر َبَها‪َ ،‬فَم َّر الَّنَفُر اَّلِذ يَن َأَخ ُذ وا َنْح َو‬
‫ِتَهاَم َة ـ َو ُهَو ِبَنْخ ٍل ـ َعاِمِد يَن ِإَلى ُسوِق ُعَك اٍظ ‪َ ،‬و ُهَو ُيَص ِّلى ِبَأْص َح اِبِه َص َالَة اْلَفْج ِر َفَلَّم ا‬
‫َسِم ُعوا اْلُقْر آَن اْسَتَم ُعوا َلُه‪َ ،‬و َقاُلوا‪َ :‬هَذ ا اَّلِذ ي َح اَل َبْيَنَنا َو َبْيَن َخ َبِر الَّس َم اِء ‪َ ،‬فَر َج ُع وا ِإَلى‬
‫َقْو ِم ِهْم َفَق اُلوا‪َ :‬ي ا َقْو َم َن ا ﴿ِإَّن ا َس ِم ۡع َنا ُقۡر َء اًن ا َع َج ٗب ا‪َ ١‬يۡه ِدٓي ِإَلى ٱلُّر ۡش ِد َٔ‍َفاَم َّن ا ِبۖۦِه َو َلن‬
‫ُّنۡش ِر َك ِبَر ِّبَنٓا َأَح ٗد ا‪[ ﴾٢‬الجن‪َ .]2-1 :‬فَأْنَز َل ُهَّللا ﻷ َع َلى َنِبِّيِه ُمَحَّم ٍد ص‪ُ﴿ :‬ق ۡل ُأوِح َي ِإَلَّي‬
‫َأَّنُه ٱۡس َتَم َع َنَف‪ٞ‬ر ِّم َن ٱۡل ِج ِّن ﴾ [الجن‪.]1 :‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عب‪//‬د هللا بن عب‪//‬اس ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول هللا ص ن‪//‬ه ب‪//‬رای جن‌ه‪//‬ا قرآن‬
‫تالوت نمود و نه آنها را دید؛ بلکه روزی‪ ،‬پیامبر اکرم ص با تنی چند از یارانش‬
‫به قصد بازار ُعک‪//‬اظ‪ ،‬ب‪//‬راه افت‪//‬اد‪ .‬و این‪ ،‬زم‪//‬انی ب‪//‬ود ک‪//‬ه از دسترس‪//‬ی ِج ن‌ه‪/‬ا ب‪//‬ه‬
‫اخبار آسمانها‪ ،‬جلوگیری شده بود و شهاب‌های آسمانی‪ ،‬آنه‪//‬ا را تعقیب می‌کردن‪//‬د‪.‬‬
‫جن‌ها وقتی ب‪//‬ا این وض‪//‬عیت روب‪//‬رو ش‪//‬دند‪ ،‬ن‪//‬زد قوم خ‪//‬ود ب‪//‬از گش‪//‬تند‪ .‬قوم‌ش‪//‬ان‬
‫پرسیدند‪ :‬چرا برگشتید؟ جن‌ها در جواب‪ ،‬گفتند‪ :‬از دسترسی ما به اخبار آسمانها‪،‬‬
‫جلوگیری شده است‪ .‬و ما ب‪//‬ه وس‪//‬یله‌ی ش‪//‬هابها تعقیب می‌ش‪//‬ویم‪ .‬آنه‪//‬ا گفتن‪//‬د‪ :‬حتم‪ً/‬ا‬
‫اتفاق خاصی در دنیا بوقوع پیوسته است؛ بروید اطراف و اکناف عاَلم‪ ،‬بگردید و‬
‫علت آن را پیدا کنید‪ .‬این‌گون‪//‬ه‪ ،‬جن‌ه‪//‬ا در اط‪//‬راف و اکن‪//‬اف زمین ب‪//‬ه گش‪//‬ت زنی‬
‫پرداختند‪ .‬گروهی که بطرف تهامه بسیج شده بودند‪ ،‬بسوی بازار عک‪//‬اظ رفتن‪//‬د و‬
‫در محلی بنام نخله‪ ،‬رسول هللا ص را دیدند که برای یارانش نماز صبح را امامت‬
‫می‌نماید‪ .‬وقتی که صدای قرآن را شنیدند‪ ،‬به آن گوش فرا دادند‪ .‬سپس به یکدیگر‬
‫گفتند‪ :‬همین قرآن است که از رفتن ما به سوی آسمان‌ها و بدست آوردن خبره‪//‬ای‬
‫آسمانی‪ ،‬ممانعت نموده است‪ .‬این بود که به سوی قوم خود‪ ،‬برگشتند و گفتن‪//‬د‪ :‬ای‬
‫قوم! ﴿ِإَّنا َسِم ۡع َنا ُقۡر َء اًنا َع َج ٗب ا‪َ ١‬يۡه ِدٓي ِإَلى ٱلُّر ۡش ِد َٔ‍َفاَم َّنا ِبۖۦِه َو َلن ُّنۡش ِر َك ِبَر ِّبَن ٓا َأَح ٗد ا‪﴾٢‬‬
‫«ما قرآن شگفت انگیزی را شنیدیم که رهنمون ب‪/‬ه س‪/‬وی کامیابی اس‪/‬ت؛ پس م‪/‬ا ب‪/‬ه آن‬
‫ایمان آورده‪ ،‬از این پس‪ ،‬با پروردگار خود‪ ،‬کسی را شریک نمی‌گردانیم»‪ .‬آنگاه هللا ﻷ‬
‫بر پیامبرش محمدص نازل فرمود‪ُ﴿ :‬قۡل ُأوِح َي ِإَلَّي َأَّنُه ٱۡس َتَم َع َنَف ‪ٞ‬ر ِّم َن ٱۡل ِج ِّن ﴾ «ای‬
‫محّم د‪ ،‬بگو ‪ :‬به من وحی شده اس‪//‬ت ک‪//‬ه گ‪//‬روهی از جن‌ه‪/‬ا ـ ب‪//‬ه‌تالوت من ـ گ‪//‬وش ف‪//‬را‬
‫داده‌اند و گفته‌اند ‪ :‬ما قرآن زیبا و شگفت انگیزی را شنیده‌ایم»‪.‬‬
 ‫‪547‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫سوره‌ی قیامت‬

‫باب (‪ :)48‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪﴿ :‬اَل ُتَح ِّر ۡك ِبِهۦ ِلَس اَنَك ِلَتۡع َج َل ِبِهٓۦ‬
‫‪« ﴾١٦‬شتابزده لبهایت را برای فراگرفتن آن‪ ،‬تکان مده»‬
‫‪2173‬ـ َع ِن اْبِن َعَّباٍس ل ِفي َقْو ِلِه ﻷ‪﴿ :‬اَل ُتَح ِّر ۡك ِبِهۦ ِلَس اَنَك ِلَتۡع َج َل ِبِهٓۦ‪َ ﴾١٦‬ق اَل ‪:‬‬
‫َك اَن الَّنِبُّي ص ُيَع اِلُج ِم َن الَّتْنِز يِل ِش َّد ًة‪َ ،‬ك اَن ُيَح ِّر ُك َش َفَتْيِه‪َ ،‬فَق اَل ِلي اْبُن َع َّب اٍس‪َ :‬أَن ا‬
‫ُأَح ِّر ُك ُهَم ا َك َم ا َك اَن َر ُس وُل ِهَّللا ص ُيَح ِّر ُك ُهَم ا‪َ ،‬فَق اَل َس ِع يٌد ‪َ :‬أَن ا ُأَح ِّر ُك ُهَم ا َك َم ا َك اَن اْبُن‬
‫َعَّباٍس ُيَح ِّر ُك ُهَم ا‪َ ،‬فَح َّر َك َشَفَتْيِه‪َ ،‬فَأْنَز َل ُهَّللا َتَع اَلى‪﴿ :‬اَل ُتَح ِّر ۡك ِبِهۦ ِلَس اَنَك ِلَتۡع َج َل ِبِهٓۦ‪١٦‬‬
‫ِإَّن َع َلۡي َنا َج ۡم َع ۥُه َو ُقۡر َء اَن ۥُه‪[ ﴾١٧‬القیامة‪َ .]17-16 :‬قاَل ‪َ :‬جْمَع ُه ِفي َص ْد ِرَك ُثَّم َتْقَر ُأُه‪َ﴿ :‬فِإَذ ا‬
‫َقَر ۡأ َٰن ُه َفٱَّتِبۡع ُقۡر َء اَن ۥُه‪[ ﴾١٨‬القیامة‪َ .]18 :‬قاَل َفاْسَتِم ْع َله َو َأْنِص ْت ‪ُ ،‬ثَّم ِإَّن َع َلْيَن ا َأْن َتْق َر َأُه‪،‬‬
‫َقاَل ‪َ :‬فَك اَن َر ُسوُل ِهَّللا ص ِإَذ ا َأَتاُه ِج ْبِر يُل اْس َتَم َع ‪َ ،‬ف ِإَذ ا اْنَطَل َق ِج ْبِر يُل‪َ ،‬ق َر َأُه الَّنِبُّى ص‬
‫َك َم ا َأْقَر َأُه‪( .‬م‪)448/‬‬
‫ترجمـــه‪ :‬ابن عب‪///‬اس ل در م‪///‬ورد آیه‌ی ﴿اَل ُتَح ِّر ۡك ِبِهۦ ِلَس اَنَك ِلَتۡع َج َل ِبِهٓۦ‪﴾١٦‬‬
‫می‌گوید‪ :‬رسول هللا ص هنگام نزول وحی‪ ،‬مشقت فراوانی را متحمل می‌ش‪//‬د؛ من‬
‫جمله پیامبر اک‪//‬رم ص لب‌ه‪//‬ایش را تک‪//‬ان می‌داد‪ .‬ابن عب‪//‬اس ل می‌گوی‪//‬د‪ :‬من ن‪//‬یز‬
‫لب‌هایم را همانگونه که رسول هللا ص تکان می‌داد‪ ،‬تکان می‌دهم (تا به شما نشان‬
‫دهم که رسول هللا ص چگونه لب‌هایش را تکان میداد)‪.‬‬
‫سعید (راوی از ابن عباس) گفت‪ :‬من نیز لب‌هایم را همانگونه که ابن عباس ل‬
‫تکان می‌داد‪ ،‬تکان می‌دهم‪ .‬و لب‌هایش را تکان داد‪.‬‬
‫آنگاه‪ ،‬هللا متعال این آیات را نازل فرمود‪﴿ :‬اَل ُتَح ِّر ۡك ِبِهۦ ِلَس اَنَك ِلَتۡع َج َل ِبِهٓۦ‪١٦‬‬
‫ِإَّن َع َلۡي َنا َج ۡم َع ۥُه َو ُقۡر َء اَن ۥُه‪« ﴾١٧‬ای محمد‪ ،‬هنگام نزول قرآن‪ ،‬شتابزده لبه‪//‬ایت را ب‪//‬رای‬
‫فراگرفتن آن‪ ،‬تکان مده؛ زیرا جم‪//‬ع آوری قرآن و حف‪//‬اظت و ی‪//‬اد دادن آن‪ ،‬ب‪//‬ه عه‪//‬ده‌ی‬
‫ماست»‪.‬‬
‫ابن عباس ل در تفسیر این آیات می‌گوید‪ :‬حفظ قرآن در س‪//‬ینه و ی‪//‬اد آوری آن‬
‫به عهده‌ی ما است‪.‬‬
‫﴿َفِإَذ ا َقَر ۡأ َٰن ُه َفٱَّتِبۡع ُقۡر َء اَن ۥُه‪[ ﴾١٨‬القیامة‪« .]18 :‬پس هنگامی که ما قرآن را خواندیم‪،‬‬
‫بعد از آن‪ ،‬تو از خواندن آن‪ ،‬پیروی کن»‪.‬‬
‫ابن عباس ل در تفسیر این آیه‪ ،‬می‌گوید‪ :‬پس شما سکوت کنید و ب‪//‬ه آن‪ ،‬گ‪//‬وش‬
‫فرا دهید‪ .‬در پایان‪ ،‬این به عهده‌ی ماست که توانایی خواندن آن را به شما عن‪//‬ایت‬
‫نماییم‪.‬‬
‫بعد از نزول این آیات‪ ،‬هرگاه جبرییل وحی می‌آورد‪ ،‬نخس‪//‬ت‪ ،‬رس‪//‬ول هللا ص‬
‫گوش فرا می‌داد و پس از بازگشت جبرییل‪ ،‬آیات را آنگون‪//‬ه ک‪//‬ه ن‪//‬ازل ش‪//‬ده ب‪//‬ود‪،‬‬
‫تالوت می‌کرد‪.‬‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪548‬‬

‫سوره‌ی مطففین‬

‫بــاب (‪ :)49‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬ي ۡو َم َيُق وُم ٱلَّن اُس ِل َرِّب‬
‫ٱۡل َٰع َلِم يَن ‪« ﴾٦‬روزی که انسان‌ها در پیشگاه پروردگار جهانیان‪ ،‬حاضر می‌شوند»‬
‫‪2174‬ـ َع ِن اْبِن ُع َم َر ل َع ِن الَّنِبِّى ص‪َ﴿ :‬يۡو َم َيُق وُم ٱلَّن اُس ِل َر ِّب ٱۡل َٰع َلِم يَن ‪َ ﴾٦‬ق اَل ‪:‬‬
‫«َيُقوُم َأَح ُدُهْم ِفي َر ْش ِح ِه ِإَلى َأْنَص اِف ُأُذ َنْيِه»‪( .‬م‪)2862/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدهللا بن عمر ل می‌گوید‪ :‬نبی اکرم ص فرمود‪َ﴿ :‬يۡو َم َيُقوُم ٱلَّناُس ِلَر ِّب‬
‫ٱۡل َٰع َلِم يَن ‪[ ﴾٦‬مطففین‪« ]٦:‬روزی ک‪//‬ه انس‪//‬ان‌ها در پیش‪//‬گاه پروردگ‪//‬ار جهانیان‪ ،‬حاض‪//‬ر‬
‫می‌شوند» بعضی از مردم‪ ،‬تا بناگوش خود‪ ،‬غرق در عرقشان خواهند بود»‪.‬‬
‫سوره‌ی انشقاق‬

‫بــاب (‪ :)50‬در مــورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬فَس ۡو َف ُيَح اَس ُب ِح َس اٗب ا‬
‫َيِس يٗر ا‪« ﴾٨‬بزودی محاسبه‌ی آسانی خواهد شد»‬
‫‪2175‬ـ َع ْن َعاِئَشَة ب‪َ ،‬قاَلْت ‪َ :‬قاَل َر ُسوُل الَّلِه ص ‪َ« :‬م ْن ُحوِس َب ‪َ ،‬ي ْو َم اْلِقَياَم ِة ‪،‬‬
‫ُع ِّذ َب » َفُقْلُت ‪َ :‬أَلْي َس َقْد َقاَل الَّلُه ﻷ‪َ﴿ :‬فَس ۡو َف ُيَح اَس ُب ِح َس اٗب ا َيِس يٗر ا‪َ﴾٨‬فَق اَل ‪َ« :‬لْي َس‬
‫َذ اِك اْل ِح َس اُب ‪ِ ،‬إَّنَم ا َذ اِك اْلَع ْر ُض ‪َ ،‬م ْن ُن وِقَش اْلِح َس اَب َي ْو َم اْلِقَياَم ِة ُع ِّذ َب »‪( .‬م‪/‬‬
‫‪)2876‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عایش‪//‬ه ل روایت می‌کن‪//‬د ک‪//‬ه رس‪//‬ول هللا ص فرم‪//‬ود‪« :‬روز قیامت‪،‬‬
‫هرکس که محاسبه شود‪ ،‬گرفتار عذاب می‌گردد»‪.‬‬
‫عایشه ل می‌گوی‪/‬د‪ :‬من گفتم‪ :‬مگ‪/‬ر ن‪/‬ه این اس‪/‬ت ک‪/‬ه هللا ﻷ می‌فرمای‪/‬د ﴿َفَس ۡو َف‬
‫ُيَح اَس ُب ِحَس اٗب ا َيِس يٗر ا‪« ﴾٨‬ب‪//‬زودی محاس‪//‬به‌ی آس‪//‬انی خواه‪//‬د ش‪//‬د»؟ پیامبر اک‪/‬رم ص‬
‫فرمود‪« :‬این‪ ،‬محاسبه نیست؛ بلکه َعرضه‌ی اعمال است؛ ولی اگ‪//‬ر روز قیامت‪،‬‬
‫حساب دقیق به عمل آید‪ ،‬گرفتار عذاب می‌گردد»‪.‬‬

‫سوره‌ی لیل‬

‫باب (‪ :)51‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪﴿ :‬ٱلَّذ َك َر َو ٱُأۡلنَثٰٓى ﴾‬
‫‪2176‬ـ َع ْن َع ْلَقَم َة َقاَل ‪َ :‬قِدْم َنا الَّش اَم ‪َ ،‬فَأَتاَنا َأُبو الَّدْر َداِء س َفَقاَل ‪َ :‬أِفيُك ْم َأَح ٌد َيْقَر ُأ َع َلى‬
‫ِقَر اَءِة َع ْبِد ِهَّللا؟ َفُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪َ ،‬أَنا‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬فَكْيَف َسِم ْعَت َع ْبَد ِهَّللا َيْقَر ُأ َه ِذِه اآلَي َة‪َ﴿ :‬و ٱَّلۡي ِل ِإَذ ا‬
‫َيۡغ َش ٰى ‪[ ﴾١‬اللیل‪َ .]1 :‬قاَل ‪َ :‬سِم ْع ُتُه َيْقَر ُأ‪َ« :‬و الَّلْيِل ِإَذ ا َيْغ َش ى ‪َ ....‬و ال ‪َّ/‬ذ َك ِر َو اُألْنَثى»‪َ ،‬ق اَل ‪:‬‬
 ‫‪549‬‬ ‫‪ -70‬کتاب تفسیر‬

‫َو َأَنا َو ِهَّللا َهَك َذ ا َسِم ْع ُت َر ُس وَل ِهَّللا ص َيْقَر ُؤ َه ا‪َ ،‬و َلِكْن َه ُؤَالِء ُيِريُدوَن َأْن َأْق َر َأ‪َ﴿ :‬و َم ا‬
‫َخ َلَق ٱلَّذ َك َر َو ٱُأۡلنَثٰٓى ‪[ ﴾٣‬اللیل‪َ .]3 :‬فَال ُأَتاِبُعُهْم ‪( .‬م‪)824/‬‬
‫ترجمه‪ :‬علقمه می‌گوید‪ :‬ما به سرزمین شام رفتیم‪ .‬ابو درداء س آم‪//‬د و گفت‪:‬‬
‫آیا در میان شما کسی وجود دارد که بر اساس قرائت ابن مس‪//‬عود بخوان‪//‬د؟ من‬
‫گفتم‪ :‬بلی‪ ،‬من هستم‪ .‬پرسید‪ :‬عبد الله آیه‌ی س‪//‬وره‌ی لیل را چگون‪//‬ه می‌خوان‪//‬د؟‬
‫جواب دادم‪ :‬من شنیدم که می‌خواند‪َ« :‬و الَّلْيِل ِإَذ ا َيْغ َش ى ‪َ ....‬و الَّذ َك ِر َو اُألْنَثى»‪ .‬ابو‬
‫درداء س گفت‪ :‬س‪///‬وگند ب‪///‬ه الل‪///‬ه‪ ،‬من هم ش‪///‬نیدم ک‪///‬ه رس‪///‬ول الل‪///‬ه ص آن را‬
‫همینگونه می‌خواند؛ اما اینها می‌خواهند که من آن را ﴿َو َم ا َخ َلَق ٱلَّذ َك َر َو ٱُأۡلنَثٰٓى‬
‫‪ ﴾٣‬بخوانم؛ ولی من از اینها پیروی نخواهم کرد‪.‬‬
‫(قابل یاد آوری است که روایت مشهور و متواتر بر خالف نظر ابن مس‪/‬عود و‬
‫اب‪//‬ودرداء اس‪//‬ت‪ .‬عالم‪//‬ه مال علی قاری در عمدة الق‪//‬اری ش‪//‬رح ص‪//‬حیح بخ‪//‬اری‬
‫می‌گوید‪ :‬برخی گفته‌اند‪ :‬نخست‪ ،‬قران کریم مانند قرائت ابن مسعود نازل گردی‪//‬د؛‬
‫سپس کلمه‌ی «وما خلق» بر آن افزوده شد؛ ام‪//‬ا ابن مس‪//‬عود و اب‪//‬ودرداء ل اطالع‬
‫نشدند؛ ولی سایر مردم می‌دانستند‪ .‬وهللا اعلم)‬
‫سوره‌ی ضحی‬

‫باب (‪ :)52‬در مورد این سخن هللا متعال که می‌فرماید‪َ﴿ :‬م ا َو َّدَعَك َرُّب َك َو َم ا َقَلٰى ‪﴾٣‬‬
‫«پروردگارت تو را رها نکرده و دشمن نداشته است»‬
‫‪2177‬ـ َع ِن اَألْس َو ِد ْبِن َقْيٍس َقاَل ‪َ :‬سِم ْع ُت ُج ْنُد َب ْبَن ُس َياَن س َي وُل‪ :‬ا َتَك ى َر ُس وُل‬
‫ْش‬ ‫ُق‬ ‫ْف‬
‫ِهَّللا ص َفَلْم َيُقْم َلْيَلَتْيِن َأْو َثَالًثا‪َ ،‬فَج اَء ْتُه اْمَر َأٌة َفَقاَلْت ‪َ :‬يا ُمَحَّم ُد! ِإِّني َألْر ُجو َأْن َيُك وَن َش ْيَطاُنَك‬
‫َقْد َتَر َكَك‪َ ،‬لْم َأَرُه َقِرَب َك ُم ْن ُذ َلْيَلَتْيِن َأْو َثَالٍث‪َ ،‬ق اَل ‪َ :‬ف َأْنَز َل الَّل ُه ﻷ‪َ﴿ :‬و ٱلُّض َح ٰى ‪َ ١‬و ٱَّلۡي ِل ِإَذ ا‬
‫َسَج ٰى ‪َ ٢‬م ا َو َّدَعَك َر ُّبَك َو َم ا َقَلٰى ‪[ ﴾٣‬الضحى‪( .]3-1 :‬م‪)1797/‬‬
‫ترجمه‪ :‬اسود بن قیس می‌گوید ‪ :‬شنیدم که ُج ندب بن س‪//‬فیان می‌گوی‪//‬د‪ :‬رس‪//‬ول‬
‫الله ص مریض شد و دو شب یا سه شب برای نماز تهجد‪ ،‬بیدار نش‪/‬د‪ .‬پس زنی ن‪/‬زد‬
‫او آمد و گفت‪ :‬من امیدوارم که شیطانت تو را رها کرده باشد؛ دو یا سه شب است که‬
‫او را نمی‌بینم نزد تو بیاید‪ .‬آنگاه الله ﻷ این آیات را نازل فرمود‪َ﴿ :‬و ٱلُّض َح ٰى ‪َ ١‬و ٱَّلۡي ِل‬
‫ِإَذ ا َسَج ٰى ‪َ ٢‬م ا َو َّدَعَك َر ُّبَك َو َم ا َقَلٰى ‪« ﴾٣‬سوگند به هنگام چاشت‪ ،‬و سوگند ب‪/‬ه ش‪/‬ب در آن‬
‫هنگام که فرا می‌گیرد‪ ،‬پروردگارت تو را رها نکرده و دش‪/‬من نداش‪/‬ته و م‪/‬ورد خش‪/‬م قرار‬
‫نداده است»‪.‬‬

‫سوره‌ی تکاثر‬

‫باب (‪ :)53‬در مورد این سخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪َ﴿ :‬أۡل َهٰىُك ُم ٱلَّتَك اُثُر ‪« ﴾١‬فــزون‬
‫طلبی شما را سرگرم و مشغول ساخته است»‬
 ‫مختصر صحیح مسلم‬ ‫‪550‬‬

‫‪2178‬ـ عن عبدهللا بِن الَّشَّخ ير س َقاَل ‪َ :‬أَتْيُت الَّنِبَّي ص َو ُهَو َيْقَر ُأ «َأْلَهاُك ُم الَّتَك اُثُر»‬
‫َقاَل ‪َ« :‬يُقوُل اْبُن آَد َم ‪َ :‬م اِلى‪َ ،‬م اِلى‪َ ،‬قاَل َو َهْل َلَك َيا اْبَن آَد َم ِم ْن َم اِلَك ِإَّال َم ا َأَك ْلَت َفَأْفَنْيَت ‪،‬‬
‫َأْو َلِبْسَت َفَأْبَلْيَت ‪َ ،‬أْو َتَص َّد ْقَت َفَأْمَض ْيَت »؟ (م‪)2958/‬‬
‫ترجمه‪ :‬عبدالله بن شّخ یر س می‌گوید‪ :‬نزد ن‪//‬بی اک‪//‬رم ص رفتم در ح‪//‬الی ک‪//‬ه‬
‫ایشان سوره‌ی تکاثر را تالوت می‌نمود و فرمود‪« :‬بنی آدم می‌گوید‪ :‬م‪//‬ال من!‬
‫مال من! ولی ای فرزند آدم! مگر از ثروت خودت بجز آنچ‪//‬ه ک‪//‬ه خ‪//‬ورده‌ای و‬
‫تمام کرده‌ای یا پوشیده‌ای و کهنه نموده‌ای‪ ،‬یا صدقه داده‌ای و از دل بخش‪//‬یدی‪،‬‬
‫چیز دیگری متعلق به تو می‌باشد؟!»‬
‫سوره‌ی فتح (نصر)‬

‫باب (‪ :)54‬در مورد این ســخن هللا متعــال کــه می‌فرمایــد‪ِ﴿ :‬إَذ ا َج ٓاَء َنۡص ُر ٱِهَّلل َو ٱۡل َفۡت ُح‬
‫‪[ ﴾١‬النصر‪« .]1 :‬هنگامی که یاری هللا متعال و پیروزی فرا‌رسید»‬
‫‪2179‬ـ َع ْن ُع َبْيِدِهَّللا ْبِن ُع ْتَب َة س َق اَل ‪َ :‬ق اَل ِلي اْبُن َع َّب اٍس‪َ :‬تْع َلُم ـ َو َق اَل َه اُر وُن ‪:‬‬
‫َتْد ِرى ـ آِخ َر ُس وَرٍة َن َز َلْت ِم َن اْلُق ْر آِن ‪َ ،‬ن َز َلْت َجِم يًع ا؟ ُقْلُت ‪َ :‬نَعْم ‪ِ﴿ :‬إَذ ا َج ٓاَء َنۡص ُر ٱِهَّلل‬
‫َو ٱۡل َفۡت ُح ‪َ ﴾١‬قاَل ‪َ :‬ص َد ْقَت ‪.‬‬
‫ترجمــه‪ :‬عبید هللا بن عتب‪//‬ه س می‌گوی‪//‬د‪ :‬ابن عب‪//‬اس ل ب‪//‬ه من گفت‪ :‬آی‪//‬ا آخ‪//‬رین‬
‫سوره‌ی قرآن ک‪//‬ریم را ک‪//‬ه همه‌اش یکج‪//‬ا ن‪//‬ازل ش‪//‬ده اس‪//‬ت‪ ،‬می‌دانی؟ گفتم‪ :‬بلی‪،‬‬
‫﴿ِإَذ ا َج ٓاَء َنۡص ُر ٱِهَّلل َو ٱۡل َفۡت ُح ‪ ﴾١‬است‪ .‬گفت‪ :‬درست است‪.‬‬
‫این‪ ،‬آخ‪//‬رین مطل‪//‬بی اس‪//‬ت ک‪//‬ه از ص‪//‬حیح ام‪//‬ام اب‪//‬و الحس‪//‬ن مس‪//‬لم بن حج‪//‬اج‬
‫نیشابوری اختصار نم‪/‬ودم؛ امیدوارم ک‪/‬ه هللا س‪/‬بحانه و تع‪/‬الی ب‪/‬ا لطف و احس‪/‬ان‬
‫خویش‪ ،‬آن را برای صاحب‪ ،‬نویسنده و خواننده‌اش مفید گرداند‪.‬‬
‫در پایان‪ ،‬الله متعال را سپاس میگویم که این توفیق را ب‪//‬ه بن‪//‬ده عن‪//‬ایت فرم‪//‬ود ت‪//‬ا‬
‫ترجمهی این کتاب را به پایان برسانم و از او مسئلت مینمایم تا این عمل را خالصانه‬
‫برای رضای خودش قرار دهد و روز قیامت‪ ،‬آن را در ت‪/‬رازوی اعم‪/‬ال نیکم قرار‬
‫دهد‪ .‬آمین‬
‫عبد القادر ترشابی‬