ΥΛΗ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑ.Λ.

Τεχνολογία

Νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση

Εργασία - Ανεργία

Βιβλίο ψηφιακά μέσα

Κοινωνικά δίκτυα

Δημοκρατία

Παιδεία - Εκπαίδευση

Ανθρώπινα δικαιώματα

Θανατική ποινή

Οικογένεια

Εθελοντισμός

Νέοι

Πρότυπα - Είδωλα

Χάσμα γενεών

Τρίτη ηλικία

Έρωτας - Αγάπη

Διατροφή - Υποσιτισμός

Μόδα

Γέλιο - Χιούμορ

Πόλεμος και Ειρήνη

Επιστήμη - Κλωνοποίηση

Φυσικό περιβάλλον

Διαφήμιση - Καταναλωτισμός

Μέσα μαζικής ενημέρωσης

Εγκληματικότητα και παιδεία

Ενδοσκοπική βία

Αθλητισμός

Παράδοση - Πολιτισμικη ταυτοτητα

Ελληνισμός

Γλώσσα
Τέχνη - Καλλιτεχνική Παιδεία

1.Τεχνολογία
Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας
Ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης στοχάζεται σχετικά με τα αποτελέσματα της τέταρτης
τεχνολογικής επανάστασης στην καθημερινότητα των ανθρώπων.

Το θέαμα κάποιων ταξιτζήδων να προπηλακίζουν στην Πλατεία Συντάγματος έναν οδηγό

της Uber ήταν απολύτως οικτρό. Ακόμα και για εκείνους που συμφωνούν ότι ο κλάδος του
ταξί υφίσταται αθέμιτο ανταγωνισμό από την εν λόγω εταιρεία και -ως έναν βαθμό-
δικαιολογούν την αγανάκτησή τους.
Κοιτάζοντάς τους, ωστόσο, εγώ είδα σκηνές από το εγγύς μέλλον. Τους φαντάστηκα - σε
δέκα; σε δεκαπέντε χρόνια το αργότερο - να ωρύονται εναντίον τού αυτοκινήτου δίχως
οδηγό, το οποίο ήδη έχει κατασκευαστεί και δοκιμάζεται στην Αμερική. Χωρίς άνθρωπο
στο τιμόνι κι εν τούτοις απολύτως αξιόπιστο και ασφαλές - το κομπιούτερ που θα το
κατευθύνει θα αντιδρά στα απρόοπτα πιο ψύχραιμα, πιο αποτελεσματικά κι από τον πλέον
προικισμένο ραλίστα. Τι θα κάνουν τότε οι ταξιτζήδες; Θα πυρπολήσουν μήπως τα
αυτοκίνητα - ρομπότ, όπως έβαζαν οι Λουδίτες στην Αγγλία στις αρχές του 19ου αιώνα
φωτιά στους ηλεκτροκίνητους αργαλειούς; Θα απεργήσουν; Από ποιον θα λείψουν
τραβώντας χειρόφρενο; Αφού το επάγγελμά τους θα έχει σαρωθεί ανεπιστρεπτί από την
τεχνολογία...
Οι προφητείες της επιστημονικής φαντασίας επαληθεύονται. Η τέταρτη τεχνολογική
επανάσταση είναι κιόλας εδώ. Η τεχνητή νοημοσύνη εισβάλλει στην καθημερινότητά μας
για να ανατρέψει δεδομένα που εκλαμβάνονταν ως αιώνια. Ως ακατάλυτα. Λειτουργούν
ήδη τα πρώτα σουπερμάρκετ χωρίς υπαλλήλους. Οι καταναλωτές διαλέγουν από τα ράφια
τα προϊόντα, το σύστημα χρεώνει τον λογαριασμό τους, μία μηχανική - εγκάρδια εντούτοις
- γυναικεία φωνή τούς εύχεται «εις το επανιδείν». Στην Ιαπωνία τα τραπεζικά καταστήματα
έχουν, εν πολλοίς, καταργηθεί, οι συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά. Η κυκλοφορία του
μετρητού χρήματος περιορίζεται διαρκώς, οι κάρτες - πιστωτικές και χρεωστικές -
παρέχουν ασυγκρίτως μεγαλύτερη ασφάλεια, τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα θα
αποτελούν για τα εγγόνια μας μουσειακό είδος. Όπως και οι βιομηχανικοί εργάτες. Όπως
και οι ταμίες. Ίσως ακόμα και οι πλοίαρχοι και οι πιλότοι αεροπλάνων.
Οι μετριοπαθείς μιλούν για ταχεία έκλειψη των καθαρά διεκπεραιωτικών επαγγελμάτων,
στα οποία δεν απαιτείται ιδιαίτερη πρωτοβουλία ή δημιουργικότητα. Οι τολμηρότεροι
προβλέπουν ότι τα κομπιούτερ θα αναλάβουν τη διαγνωστική - ίσως και την επεμβατική -
ιατρική. Θα αντικαταστήσουν τους θεράποντες της Εκπαίδευσης και της Δικαιοσύνης. Θα
λαμβάνουν σε βάθος χρόνου και πολιτικές ακόμα αποφάσεις, σταθμίζοντας το συλλογικό
ανθρώπινο συμφέρον, με γνώμονα τις γενικές αρχές που εμείς θα τους έχουμε εμφυτέψει.
Η πρόσβαση και η ταχύτατη επεξεργασία όλων των διαθέσιμων δεδομένων, η ακρίβεια
στους υπολογισμούς και η δυνατότητα να σταθμίζουν απροκατάληπτα - ελεύθερα από
κάθε ιδιοτέλεια - τους δίνει αυτή την προοπτική.
Το εφιαλτικό σενάριο του υπερ-υπολογιστή (ή του δικτύου υπολογιστών) που
αυτονομείται και «επαναστατεί» εναντίον μας μοιάζει απλοϊκά κινδυνολόγο. Οι μηχανές
διαθέτουν μεν ευφυΐα, στερούνται δε «εγώ», βούλησης και αντίληψης ιδίου συμφέροντος.
Επιλύουν και τα πιο δύσκολα προβλήματα. Συναισθηματικά, όμως, είναι ανύπαρκτες.
Έννοιες όπως στοργή, αγάπη, μίσος, έρωτας - ό,τι πηγάζει από τον τρόμο του θανάτου κι
από τη λαχτάρα της διαιώνισης - τις αγνοούν εντελώς. Η ευγενέστερη, εξάλλου, ανθρώπινη
δραστηριότητα, η τέχνη, βασίζεται σε ελεύθερους συνειρμούς, σε αυθαίρετους, εν πολλοίς,
συνδυασμούς χρωμάτων, ήχων, λέξεων. Θα παραμείνει, συνεπώς, για τα κομπιούτερ
απάτητος πλανήτης. Μόνο να τη μιμούνται θα μπορούν. Αλλά γιατί να το κάνουν;
Οι επιστήμονες που ιχνηλατούν το μέλλον ομοφωνούν ότι η τέταρτη τεχνολογική
επανάσταση θα αυξήσει θεαματικά τον πλούτο στη Γη. Η βαριά και ανθυγιεινή εργασία θα
καταργηθεί. Η γενετική θα εκτινάξει την παραγωγικότητα σε τροφή. Δισεκατομμύρια
άνθρωποι θα περάσουν από την αγωνία της επιβίωσης στην ευδαιμονία της υλικής
αφθονίας.

Εκτός και αν τα οφέλη της τα καρπώνεται μια ελάχιστη κάστα υπερπρονομιούχων,

σπρώχνοντας όλους τους υπόλοιπους στο περιθώριο, μετατρέποντάς τους σε παρίες. Κάτι
τέτοιο, εντούτοις, θα πυροδοτούσε διαρκώς εντάσεις και εξεγέρσεις, θα σήμαινε μια
κατάσταση μόνιμης αστάθειας και οικονομικά - συν τοις άλλοις - ασύμφορη. Ποιος ο λόγος;
Τα αγαθά θα αρκούν για όλους. Ο καταναλωτισμός, όπως έχει αποδειχθεί, είναι ο
ισχυρότερος παράγοντας κοινωνικής ειρήνης.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα χρησιμοποιούν τα παιδιά ή τα εγγόνια μας τον άπλετο
χρόνο τους. Θα ανοιχτούν άραγε καινούργιοι ορίζοντες δημιουργίας και απόλαυσης ή θα
βουλιάξει ο άνθρωπος μέσα σε ένα σύμπαν ψυχοτρόπων ουσιών, videogames και
cybersex; Θραύοντας τα δεσμά της αναγκαστικής, για το προς το ζην, εργασίας, θα
απελευθερωθούμε ή θα νοσήσουμε όλοι ψυχικά;
Εάν διάβαζαν τις παραπάνω γραμμές οι αγανακτισμένοι ταξιτζήδες της Πλατείας
Συντάγματος, θα τις θεωρούσαν πιθανότατα ονειροφαντασίες, ίσως και ονειρώξεις. Οι
ίδιοι, στην πραγματικότητα, είναι ήδη ζωντανά απολιθώματα μιας περιόδου, η οποία θα
φαντάζει λίαν συντόμως τόσο μακρινή, όσο σήμερα η λίθινη εποχή.
Χρήστος Χωμενίδης 09/03/2018

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:
1η Δραστηριότητα
Α1. α) Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες διατυπώσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες, με βάση
το περιεχόμενο του κειμένου.
i) Η εισβολή της τεχνητής νοημοσύνης είναι διακριτή σε καθημερινές δράσεις της
ανθρώπινης ζωής, ενώ οι προβλέψεις περί αντικατάστασης των εργαζομένων από τα
ρομπότ-μηχανές αρχίζουν να επαληθεύονται.

ii) Η ανάληψη πρωτοβουλιών και η δημιουργικότητα αποτελούν παράγοντες διατήρησης

κάποιων επαγγελμάτων, μέσα στη δίνη της τεχνολογικής επανάστασης.
iii) Οι μηχανές θα επιλύσουν τα, συναισθηματικής φύσεως, προβλήματα των ανθρώπων.
iv) Η κοινωνική ισορροπία και η γαλήνη θα επιτευχθεί με τον καταναλωτισμό και τον υλικό
ευδαιμονισμό.
β) Να παρουσιάσετε συνοπτικά σε 50-60 λέξεις το περιεχόμενο της τέταρτης παραγράφου
του κειμένου.
2η Δραστηριότητα
Α2 . Εάν υποθέσουμε ότι ο συγγραφέας, στην 3η παράγραφο του κειμένου προσπαθεί να
μας πείσει ότι οι προβλέψεις της επιστημονικής φαντασίας για την τεχνολογική
επανάσταση επαληθεύονται, με ποιους τρόπους και μέσα το επιτυγχάνει αυτό;
Α3. α)Να σχολιάσετε τη χρήση των ερωτημάτων στην προτελευταία παράγραφο, ως προς
την επικοινωνιακή τους αποτελεσματικότητα.
β)Να σχολιάσετε τη χρήση των σημείων στίξης στα παρακάτω χωρία:
- πιστωτικές και χρεωστικές -
«επαναστατεί» εναντίον μας
(ή του δικτύου υπολογιστών)
Α4. Να αντικαταστήσετε τις λέξεις με έντονη γραφή με άλλες συνώνυμές τους:
«…το κομπιούτερ που θα το κατευθύνει θα αντιδρά στα απρόοπτα πιο ψύχραιμα, πιο
αποτελεσματικά κι από τον πλέον προικισμένο ραλίστα».
3η Δραστηριότητα
Α5. Σ’ ένα άρθρο για τη σχολική σας εφημερίδα να καταγράψετε τις αρνητικές επιδράσεις
της τεχνολογικής ανάπτυξης στην ανθρώπινη ζωή. (200-250 λέξεις).

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΜΑΙΡΗ ΣΕΛΛΕΫ, «ΦΡΑΝΚΕΝΣΤΑΪΝ»
 Απόσπασμα από την έκδοση της Deagostini Hellas, 2000,σε μετάφραση Μαριάννας Τζιαντζή. Στη
νουβέλα αυτή, που γράφτηκε το 1816, ένας άνδρας εξιστορεί σε έναν καπετάνιο την τραγωδία του
– τη δική του και του «τέρατος», του Βικτόρ Φράνκενσταϊν –, λέγοντας πώς δημιούργησε ζωή από
το μηδέν. Ο δημιουργός μισεί το δημιούργημά του και το απελπισμένο δημιούργημα σπεύδει να
εκδικηθεί τον δημιουργό του με κάθε τρόπο.

Το πλάσμα έκανε μια παύση και κάρφωσε το βλέμμα του επάνω μου, προσδοκώντας
απάντηση. Όμως, εγώ ήμουν σαστισμένος και ανήμπορος να συλλάβω το πλήρες νόημα
της φράσης του. Εκείνος συνέχισε:
«Πρέπει να μου φτιάξεις μια γυναίκα για να ζήσω μαζί της και να γνωρίσω εκείνη την
αρμονία των συναισθημάτων που είναι απαραίτητα για την ύπαρξη μου. Μόνο εσύ
μπορείς να το κάνεις αυτό και δεν μπορείς να μου αρνηθείς αυτό το δικαίωμα».
Το τελευταίο μέρος της αφήγησης μου ξύπνησε μέσα μου την οργή που είχε καταλαγιάσει
όταν μου μιλούσε για την ειρηνική ζωή του κοντά στους χωρικούς. Τώρα πια ήταν αδύνατο
να συγκρατήσω το θυμό μου.
«Δεν θα το κάνω» απάντησα, «και κανένα βασανιστήριο δεν θα αποσπάσει τη
συγκατάθεση μου. Μπορείς να με καταντήσεις τον πιο δυστυχισμένο άνθρωπο στον κόσμο,
αλλά δεν μπορώ να ταπεινωθώ μπροστά στα ίδια μου τα μάτια. Να δημιουργήσω άλλο ένα
πλάσμα σαν κι εσένα, έτσι ώστε να ενώσετε τις σκοτεινές σας δυνάμεις και να αφανίσετε
τον κόσμο; Φύγε! Σου απάντησα, μπορείς να με βασανίσεις αλλά δεν πρόκειται να με
κάνεις να αλλάξω γνώμη».
«Δεν έχεις δίκιο», απάντησε ο δαίμονας, «αλλ’ αντί να σε απειλήσω, θα σου μιλήσω με την
φωνή της λογικής. Είμαι κακός γιατί είμαι δυστυχισμένος. Όλοι οι άνθρωποι με
αποφεύγουν και με μισούν. Εσύ δημιουργέ μου, πρώτος, θα χαιρόσουν αν με έκανες
κομμάτια. Επομένως, γιατί να λυπηθώ τον άνθρωπο τη στιγμή που ο άνθρωπος δεν με
λυπάται; Αν μπορούσες να με γκρεμοτσακίσεις από κάποιο παγωμένο γκρεμό, δεν θα το
αποκαλούσες φόνο, έτσι δεν είναι; Γιατί να σέβομαι τον άνθρωπο της στιγμή που ο
άνθρωπος με καταδικάζει; Θυσία θα γινόμουν για τον άνθρωπο και δάκρυα ευγνωμοσύνης
θα έχυνα αν με αποδεχόταν. Δυστυχώς αυτό είναι αδύνατον. Οι ανθρώπινες αισθήσεις
υψώνουν ανυπέρβλητα φράγματα ανάμεσά μας. Όμως εγώ αρνούμαι να δεχτώ την
τρομερή σκλαβιά. Θα πάρω εκδίκηση για ό,τι έχω τραβήξει. Κι εφόσον δεν εμπνέω την
αγάπη, θα προκαλώ το φόβο, και πάνω από όλα τον δικό σου φόβο, γιατί είσαι ο
χειρότερος εχθρός μου κι έχω ορκιστεί να σε μισώ για πάντα. Φυλάξου: θα γίνω αίτιος της
καταστροφής σου και δεν θα ησυχάσω αν δεν σου ξεσχίσω την καρδιά, έτσι που να
καταριέσαι την ώρα που γεννήθηκες».
Καθώς μιλούσε, το πρόσωπό του συσπάστηκε φριχτά και παραμορφώθηκε από μια
διαβολική οργή. Σύντομα όμως ηρέμησε και συνέχισε:
«Θα σου μιλήσω λογικά. Αυτό το πάθος με βασανίζει και πρέπει να καταλάβεις πως εσύ
είσαι η αιτία για τα μαρτύρια μου. Αν ένας άνθρωπος μου χάριζε λίγη καλοσύνη, θα του
την ανταπέδιδα στο εκατονταπλάσιο και για την αγάπη ενός τέτοιου πλάσματος, θα
συμφιλιωνόμουν με ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Όμως αυτό το όνειρο δεν μπορεί να
πραγματοποιηθεί. Το αίτημα μου είναι λογικό και μετριοπαθές: σου ζητώ ένα πλάσμα του
αντίθετου φύλου αλλά σιχαμερό σαν κι εμένα. Δεν σου ζητάω πολλά, και θα είμαι
ικανοποιημένος γιατί αυτό είναι το μόνο που μπορώ να ελπίζω. Θα είμαστε δύο τέρατα,
απομονωμένα από όλο τον κόσμο, αλλά για αυτόν ακριβώς το λόγο θα είμαστε
περισσότερο δεμένοι ο ένας με τον άλλο. Η ζωή μας δεν θα είναι ακριβώς ευτυχισμένη
αλλά τουλάχιστον θα είναι ειρηνική, δίχως τα τωρινά βάσανα. Αχ, δημιουργέ μου, κάνε με
ευτυχισμένο κι εγώ θα σε ευγνωμονώ! Δείξε μου ότι μπορώ να προκαλέσω τη συμπόνια
τουλάχιστον ενός πλάσματος στον κόσμο, μην μου αρνηθείς αυτή την παράκληση!»

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:
1η Δραστηριότητα
Β1. Ποια είναι τα συναισθήματα του τέρατος κατά τη συνομιλία με τον δημιουργό του;
(60-70 λέξεις).
2η Δραστηριότητα
Β2. Στη νουβέλα χρησιμοποιείται έντονα ο διάλογος ως αφηγηματική τεχνική. Να
εντοπίσετε τα σημεία αυτά στο κείμενο και να εξηγήσετε τον ρόλο του.
Β3. Να εντοπίσετε δύο μεταφορές και να ερμηνεύσετε τη λειτουργία τους ως προς το ύφος
του κειμένου.
3η Δραστηριότητα
Β4. Στο λογοτεχνικό κείμενο που διαβάσετε ο δημιουργός και το δημιούργημά του έχουν
μια σχέση μίσους και αντιπαλότητας μεταξύ τους Ποιες σκέψεις και συναισθήματα σάς
προκαλούνται από αυτή τη διαπίστωση; Ν’ αναπτύξετε την απάντησή σας σ’ ένα κείμενο
100-150 λέξεων.
 2.Νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση
ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
Νέες τεχνολογίες και ποιοτική παιδεία
Οι νέες τεχνολογίες, ιδίως η πληροφορική με το τεράστιο πλήθος των σύγχρονων
εφαρμογών, έχει σχεδόν ταυτισθεί με ό,τι χαρακτηρίζουμε ως ανάπτυξη. Κάθε χώρα
που προσβλέπει στην ανάπτυξη (οικονομική, τεχνολογική κ.λπ.) έχει κυριολεκτικά
«γαντζωθεί» από τις νέες τεχνολογίες: τις έχει εισαγάγει στην Εκπαίδευση, ενισχύει
την έρευνά τους, χρηματοδοτεί τις εφαρμογές τους, προωθεί με κάθε τρόπο ό,τι έχει
σχέση μ’ αυτές, ιδιαίτερα με την τεχνολογία των Η/Υ. […] Χωρίς τις νέες τεχνολογίες,
χωρίς την πληροφορική και τις ποικίλες εφαρμογές της στην «κοινωνία των
πληροφοριών» όπου ζούμε, στην κοινωνία ιδίως τού 21ου αιώνα, δεν μπορεί να
νοηθεί ανάπτυξη της παιδείας. Ήδη έχουν αρχίσει να εισάγονται σταδιακά, με
αργούς ακόμη ρυθμούς και μεγάλη καθυστέρηση, οι νέες τεχνολογίες στην ελληνική
Εκπαίδευση. Τα οφέλη που αναμένονται για την Παιδεία μας, εφόσον εφαρμοσθούν
σωστά προγράμματα με κατάλληλο εκπαιδευτικό λογισμικό, είναι κυρίως τα εξής:
(α) Δυνατότητα αναζήτησης ποικίλων και μεγάλης κλίμακας πληροφοριών μέσα από
την πρόσβαση σε διάφορες Τράπεζες Δεδομένων. Το να μπορεί να μπει κανείς σε
μεγάλες βιβλιοθήκες, ξένες αλλά και ελληνικές πλέον, και να αντλήσει τις
πληροφορίες που χρειάζεται, να μελετήσει άρθρα σε περιοδικά και δυσεύρετα με
άλλον τρόπον δημοσιεύματα και το να μπορεί να έχει πρόσβαση στη διεθνή
βιβλιογραφία με θεματική βάση και με λέξεις-κλειδιά είναι μια κατάκτηση που αίρει
ανυπέρβλητες δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν οι σπουδαστές αλλά και οι
μελετητές επί εκατοντάδες χρόνια.
(β) Χρησιμοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων με την τεχνολογία των
πολυμέσων (συνδυασμός κειμένου – εικόνας – ήχου). Η τεχνολογία αυτή δίνει τη
μοναδική δυνατότητα στον μαθητή να προσεγγίσει και να επεξεργασθεί σύνθετες
πληροφορίες με ποικίλους συνδυασμούς και δυνατότητες. Με αυτή την τεχνολογία τα
πολιτισμικά ή εθνικά μαθήματα τού εκπαιδευτικού συστήματος μιας χώρας μπορούν
να διδαχθούν με νέους ελκυστικούς, ανανεωμένους και ουσιαστικούς τρόπους που
και τα αντικείμενα αυτά καθ’ εαυτά αναδεικνύουν στη συνείδηση τού μαθητή και
επιτρέπουν μια άμεση προσωπική συνεργασία του (διαδραστική λειτουργία) με το
πρόγραμμα και όχι μια απλή παθητική προσέγγιση. Έτσι διδάσκοντας την ιστορία
μιας περιόδου, μπορείς μαζί με τις πληροφορίες για τα γεγονότα και τα πρόσωπα να
παρουσιάζεις χάρτες, πορείες, σχέσεις, παράλληλα γεγονότα της ιστορίας γειτονικών
χωρών ή, σε πολιτιστικό επίπεδο, να δίνεις συγχρόνως πληροφορίες για τη
λογοτεχνία, τις επιστήμες, τις τέχνες, την παράδοση, τη θρησκεία, τη γλώσσα ενός
λαού με εικόνα, με ήχο και φυσικά με κείμενο. […]
Θίξαμε μέχρι τώρα μερικές από τις θετικές πλευρές των νέων τεχνολογιών. Θα
‘πρεπε όμως να επισημάνουμε και προβλήματα, μεγαλύτερα ή μικρότερα, που
γεννώνται. […]
(α) Με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στο Σχολείο αλλάζει άρδην και ο ρόλος
τού δασκάλου και γενικότερα τού εκπαιδευτικού. Μέχρι σήμερα δάσκαλος και
σχολικά βιβλία ήταν η κύρια πηγή πληροφοριών. Εφεξής ο δάσκαλος θα έχει ως
πρόσθετο ρόλο να επιλέξει τα κατάλληλα προγράμματα, να οργανώσει τη χρήση
τους μέσα και έξω από την τάξη, να ελέγξει τις αξιολογήσεις των μαθητών του, να
εξηγήσει δύσκολα ή δυσνόητα σημεία, να παραπέμψει σε πρόσθετη συμβατική ή
ηλεκτρονικά προσπελάσιμη βιβλιογραφία και γενικά θα πρέπει παράλληλα με
κάποια μορφή συμβατικού μαθήματος να κατευθύνει και την εκμάθηση με
προγράμματα. Ερώτημα: Είναι ο Έλληνας εκπαιδευτικός έτοιμος για τον νέο του
ρόλο; […]
Τέτοια και άλλα προβλήματα υπάρχουν ήδη και θα εμφανιστούν ίσως περισσότερα
στο μέλλον. Ωστόσο ένα είναι σίγουρο: ότι Παιδεία χωρίς τις νέες τεχνολογίες θα
είναι κάτι το αδιανόητο για τα αμέσως επόμενα χρόνια και στην Ελλάδα. Και ότι νέες
ημέρες έρχονται για καλύτερη γνωριμία και κατανόηση των ανθρώπων μέσα από τα
επιτεύγματα τού πνευματικού πολιτισμού, εκείνης δηλ. τής πλευράς τής Παιδείας
που εξυψώνει τον άνθρωπο, τον διαφοροποιεί ως εθνική πολιτισμική οντότητα και
συγχρόνως τον ενώνει με τους άλλους ανθρώπους στο επίπεδο μιας
πανανθρώπινης οικουμενικής καλλιέργειας και ουσιαστικής συνάντησης ανθρώπου
με άνθρωπο.
Γεώργιος Μπαμπινιώτης

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Τεχνολογικός αναλφαβητισμός
Παλιά, η σχολική εκπαίδευση στη χώρα μας δεν ήταν υποχρεωτική, κι έτσι πάρα
πολλά παιδιά, κυρίως κορίτσια φτωχών οικογενειών από την επαρχία και τις πόλεις,
δεν έμαθαν να διαβάζουν και να γράφουν. Από τότε, όμως, πολλά άλλαξαν. Οι
οικονομικές συνθήκες της χώρας μας βελτιώθηκαν και η σχολική εκπαίδευση έγινε
υποχρεωτική (αρχικά για το δημοτικό και στη συνέχεια για το γυμνάσιο) για όλους.
Φυσικό λοιπόν, είναι το “Χ” που σχεδίαζε, αντί υπογραφής, η προγιαγιά και ο
προπάππος μας να ανήκει πλέον στο παρελθόν και οι περισσότεροι να ξέρουμε να
βάζουμε φαρδιά πλατιά την υπογραφή μας είτε στο θρανίο, όταν βαριόμαστε στην
τάξη, είτε στο διαγώνισμα της γλώσσας ή των μαθηματικών..
Πρόσφατα ένας φίλος μου, με πληροφόρησε ότι στο Ίντερνετ μπορείς να βρεις
οποιαδήποτε πληροφορία θέλεις, να μιλήσεις με όποιον θέλεις, ότι ώρα θέλεις. Μου
έλεγε, επίσης, πόσο διευκολύνουν την επικοινωνία οι υπολογιστές, αφού πια ο
καθένας μπορεί να έχει από έναν στη δουλειά του ή στο σπίτι του. Ισχύει όμως αυτό;
Οι άνθρωποι που έχουν γνώση και πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες είναι ελάχιστοι!
Σύμφωνα με κάποιες έρευνες που έχουν γίνει, αυτοί που δεν έχουν παροχή
ηλεκτρικού ρεύματος είναι πολύ περισσότεροι απ’ αυτούς που σερφάρουν στο
Ίντερνετ!
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι από την εποχή των παππούδων και των γιαγιάδων μας
έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα . Εννοούν ότι όπως παλαιότερα κάποιος που δεν
γνώριζε γραφή και ανάγνωση έμενε έξω από τις εξελίξεις της εποχής του, έτσι
ακριβώς μένει έξω από τις εξελίξεις κι αυτός που δεν μπορεί να παρακολουθήσει την
τεχνολογική πρόοδο της εποχής μας. Σήμερα, όσοι μένουν εκτός τεχνολογικών
εξελίξεων δεν είναι μόνο αυτοί που κατάγονται από μη αστικά κέντρα, αλλά κι αυτοί
που είναι φτωχοί. […]
Αφού ο αναλφαβητισμός συνδέεται με τη φτώχεια (ή τον πλούτο), μια πολύ καλή
λύση θα ήταν φτηνή τεχνολογία για όλους. Ή ίσως κάτι τελείως διαφορετικό : ένα
σύστημα που θα μας επέτρεπε να συμμετέχουμε σε όλα με ίσους όρους,
ανεξαρτήτως χρημάτων, γνώσεων, τόπου καταγωγής, φύλου καιηλικίας.
Αγνή Καλύβα

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
«1984»
Ήταν μια λαμπρή κρύα μέρα του Απρίλη, και τα ρολόγια έδειχναν μια η ώρα το
μεσημέρι. Ο Ουίνστον Σμιθ, με το πηγούνι χωμένο στο στήθος του προσπαθώντας
ν’ αποφύγει τον απαίσιο άνεμο, γλίστρησε μεσ’ από τις γυάλινες πόρτες του
Μεγάρου της Νίκης, κουβαλώντας μαζί του κι ένα στρόβιλο σκόνης
ανακατεμένης με άμμο.
Ο διάδρομος ανάδινε μια ανάμικτη μυρωδιά από βρασμένο λάχανο και παλιά
κουρελιασμένα χαλιά. Στην άκρη του διαδρόμου ήταν καρφωμένη στον τοίχο μια
πελώρια χρωματιστή αφίσα. Έδειχνε ένα γιγάντιο πρόσωπο πλάτους περισσότερο
από ένα μέτρο: ήταν το πρόσωπο ενός ανθρώπου γύρω στα σαράντα πέντε, μ’ ένα
παχύ μαύρο μουστάκι και τραχιά όμορφα χαρακτηριστικά. […] Σε κάθε πάτωμα
απέναντι από το ασανσέρ, υπήρχε η ίδια αφίσα με το γιγάντιο πρόσωπο που σε
παρατηρούσε από τον τοίχο. Ήταν μια απ’ αυτές τις φωτογραφίες που είναι έτσι
φτιαγμένες ώστε τα μάτια να δίνουν την εντύπωση πως σε παρακολουθούν όπου κι
αν βρίσκεσαι. Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ ΣΕ ΒΛΕΠΕΙ, έγραφε η λεζάντα από κάτω.
Μέσα στο διαμέρισμα, μια γλυκιά φωνή διάβαζε δυνατά ένα κατάλογο στοιχείων που
αφορούσαν την παραγωγή χυτοσίδηρου. Η φωνή ερχόταν από μια μακρόστενη
μετάλλινη πλάκα σαν θαμπό καθρέφτη που αποτελούσε μέρος της επιφάνειας του
δεξιού τοίχου. Ο Ουίνστον γύρισε ένα διακόπτη και η φωνή εξασθένησε κάπως, αν
και οι λέξεις διακρίνονταν ακόμα. Η συσκευή αυτή (τηλεοθόνη την έλεγαν) μπορούσε
μεν να σκοτεινιάσει, αλλά δεν υπήρχε τρόπος να την κλείσει κανείς εντελώς.
Προχώρησε προς το παράθυρο. [… ]
Πίσω από την πλάτη του Ουίνστον, η φωνή από την τηλεοθόνη φλυαρούσε ακόμα
για το σίδερο, και για την υπερκάλυψη του Ενάτου Τρίχρονου Σχεδίου. Η τηλεοθόνη
ήταν ταυτόχρονα πομπός και δέκτης. Μπορούσε να συλλάβει κάθε θόρυβο που
προερχόταν από τον Ουίνστον, και που ήταν πάνω από το επίπεδο ψιθύρου. Επί
πλέον, όσο βρισκόταν μέσα στο οπτικό πεδίο της μετάλλινης πλάκας, οι κινήσεις του
μπορούσαν να παρακολουθούνται όπως και ν’ ακούγονται. Βεβαίως, δεν υπήρχε
τρόπος να ξέρει κανείς ποια ακριβώς στιγμή παρακολουθούσαν. Το πόσο συχνά ή
με ποιο σύστημα συνδεόταν η Αστυνομία της Σκέψης με την κάθε συσκευή, μόνο να
το μαντέψει μπορούσε κανείς. Θα μπορούσε ακόμα να διανοηθεί κανείς ότι
παρακολουθούσαν τους πάντες συνεχώς. Οπωσδήποτε πάντως μπορούσαν να
συνδεθούν με τη συσκευή σου όποτε ήθελαν. Έπρεπε να ζεις – συνήθισες να ζεις
(αυτή η συνήθεια είχε καταλήξει να γίνει ένστικτο) με την προϋπόθεση ότι κάθε ήχος
που έβγαζες ακουγόταν, και ότι κάθε σου κίνηση παρακολουθείτο, εκτός αν
ήτανσκοτάδι.
Ο Ουίνστον εξακολουθούσε να έχει την πλάτη του γυρισμένη στην τηλεοθόνη. Ήταν
πιο ασφαλές παρ’ όλο, που, όπως ήξερε πολύ καλά, ακόμα και μια πλάτη μπορεί να
είναι αποκαλυπτική.
Ένα χιλιόμετρο μακριά το Υπουργείο Αλήθειας, όπου εργαζόταν, υψωνόταν τεράστιο
και άσπρο πάνω από το γυμνό τοπίο. […]
Το Υπουργείο Αλήθειας – ΥΠΑΛ, στη Νέα Ομιλία2 είχε χτυπητή διαφορά από κάθε
τι που το περιστοίχιζε. Ήταν μια πελώρια πυραμιδοειδής οικοδομή από άσπρο
αστραφτερό μπετόν, που από πάτωμα σε πάτωμα υψωνόταν τριακόσια μέτρα στον
αέρα. Από τη θέση που στεκόταν ο Ουίνστον, μόλις μπορούσε να διαβάσει στην
άσπρη πρόσοψη του κτιρίου τα κομψά γράμματα που σχημάτιζαν.
Τζωρτζ Όργουελ «1984» Μετάφραση: Ν. Μπάρτης

1 Ο Τζωρτζ Όργουελ έγραψε το μυθιστόρημα αυτό στη δεκαετία του 1940

απογοητευμένος τόσο από την εξέλιξη της αστικής δημοκρατίας, όσο και από τα
φαινόμενα ολοκληρωτισμού του σταλινικού καθεστώτος στη Σοβιετική Ένωση, στην
επανάσταση της οποίας είχε πιστέψει. Πρόκειται για ένα έργο πολιτικής και
επιστημονικής φαντασίας που περιγράφει με ζοφερά χρώματα τις προοπτικές για την
ελευθερία του ανθρώπου.
2 Η Νέα Ομιλία είναι η επίσημη γλώσσα της Ωκεανίας, της φανταστικής χώρας του
μυθιστορήματος.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να παρουσιάσετε συνοπτικά σε 60 έως 80 λέξεις το περιεχόμενο των τριών

πρώτων παραγράφων του κείμενου Ι.
(Μονάδες 15)

Β1. Τι εννοεί ο συγγραφέας του κειμένου Ι με τη φράση : «νέες ημέρες έρχονται για
καλύτερη γνωριμία και κατανόηση των ανθρώπων μέσα από τα επιτεύγματα τού
πνευματικού πολιτισμού, εκείνης δηλ. της πλευράς τής Παιδείας που εξυψώνει τον
άνθρωπο, τον διαφοροποιεί ως εθνική πολιτισμική οντότητα και συγχρόνως τον
ενώνει με τους άλλους ανθρώπους».
Να αποδώσετε το νόημα του παραπάνω χωρίου σε 60 έως 80 λέξεις
(Μονάδες 10)

Β2. α. «Πρόσφατα ένας … θέλεις» Στο παραπάνω απόσπασμα του κειμένου ΙΙ

(2η παράγραφος) ο συντάκτης χρησιμοποιεί β’ ενικό πρόσωπο. Να μετασχηματίσετε
το απόσπασμα αυτό χρησιμοποιώντας το γ΄ ενικό πρόσωπο. Τι αλλαγές
παρατηρείτε ως προς το ύφος ;
(Μονάδες 8)
β. Τι πετυχαίνει ο συντάκτης του κειμένου Ι με τη χρήση του ερωτήματος στην 5η
παράγραφο ως προς την οργάνωση του κειμένου και ως προς την αντίδραση του
αναγνωστικού κοινού ;
(Μονάδες 7)

Β3. α. Στη 2η παράγραφο του κειμένου ΙΙ ο συντάκτης ενσωματώνει μια αφήγηση.

Δώστε δύο παραδείγματα από το κείμενο, λαμβάνοντας υπόψη τα ρήματα και τις
διαρθρωτικές λέξεις, που αποτελούν γλωσσικά χαρακτηριστικά του κειμενικού είδους
της αφήγησης.
(Μονάδες 6)
β. Να συγκρίνετε τα κείμενα Ι και ΙΙ ως προς το βαθμό της βεβαιότητας με την
οποία εκφράζει τις απόψεις του ο συντάκτης του καθενός απ’ αυτά (για την
απάντησή σας να λάβετε υπόψη μόνο την τελευταία παράγραφο καθενός από τα
δύο αυτά κείμενα).
(Μονάδες 9)

Γ. Αξιοποιώντας τους κειμενικούς δείκτες / στοιχεία να αναδιηγηθείτε συνοπτικά

την ιστορία που αφηγείται το κείμενο ΙΙΙ εστιάζοντας στον τρόπο με τον οποίο το
ολοκληρωτικό καθεστώς χρησιμοποιούσε την τεχνολογία για να ελέγχει την ιδιωτική
ζωή των πολιτών του.
(Μονάδες 15)

Δ. Πρόκειται να συμμετάσχετε σε μια ομιλία 300-350 λέξεων στο πλαίσιο

συζήτησης που γίνεται στο πνευματικό κέντρο του Δήμου σας σχετικά με την
τεχνολογία και τον τρόπο που αυτή επηρεάζει την ποιότητα ζωής. Με την ιδιότητά
σας ως μαθητής/μαθήτρια αποφασίζετε στην ομιλία σας να εκθέσετε τις απόψεις σας
σχετικά με τη βελτίωση της ποιότητας που μπορεί να προσφέρει η ηλεκτρονική
τεχνολογία στους τομείς της εκπαίδευσης, της εργασίας και της συμμετοχής στο
πολιτιστικό γίγνεσθαι.
(Μονάδες 30)

3. Εργασία - Ανεργία
Μη λογοτεχνικό κείμενο
Η ανεργία των νέων
Την ανιούσα έχει πλέον πάρει η ανεργία στην Ελλάδα και δυστυχώς κανείς δεν
μπορεί να προβλέψει πού θα φτάσει. Στον απίστευτο αριθμό των 684.000
σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, έχει φτάσει το σύνολο των ανδρών,
γυναικών και νέων που ψάχνουν σήμερα δουλειά σε όλη την Ελλάδα.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι τα ποσοστά ανεργίας είναι
μεγαλύτερα στα άτομα που κατέχουν κάποιον μεταπτυχιακό ή διδακτορικό
τίτλο από αυτά των ατόμων με τη βασική μόνο εκπαίδευση, ενώ αναμένεται
ταυτόχρονα να μείνουν γα μεγαλύτερο διάστημα άνεργοι πριν βρουν εργασία.
Υπολογίζεται ότι ο μέσος όρος εύρεσης εργασίας είναι τα τριάμισι χρόνια.
Το φαινόμενο αυτό οφείλεται σε κυρίως δυο λόγους:
Ο πρώτος είναι η αδυναμία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος να
προσαρμοστεί στις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Δηλαδή, η προσφορά
πτυχιούχων δεν ανταποκρίνεται στη ζήτηση αγοράς, με αποτέλεσμα η ανεργία
να αυξάνεται. Βασική λειτουργία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος
είναι η ώθηση μαθητών και φοιτητών να επιλέγουν επαγγέλματα με σκοπό να
στελεχώσουν τον δημόσιο τομέα, όπως δάσκαλοι, υπάλληλοι τραπεζών,
δημοσίας διοίκησης κλπ ενώ την ίδια στιγμή ο δημόσιος τομέας συρρικνώνεται
προσπαθώντας να μειώσει τους υπαλλήλους του κα προσλαμβάνοντας
λιγότερους από αυτούς που συνταξιοδοτούνται.
Ο δεύτερος λόγος είναι η επίμονη τάση των Ελλήνων να επιλέγουν τις σπουδές
τους σύμφωνα με την κοινωνική θέση που θα αποκτήσουν μετέπειτα και όχι
σύμφωνα με τις προοπτικές απασχόλησης. Έτσι, οι περισσότεροι αποφασίζουν
να φοιτήσουν στη νομική ή στην ιατρική, καθώς τέτοιου είδους σπουδές
θεωρούνται ότι έχουν κύρος. Στο φαινόμενο αυτό συνεισφέρει και το γεγονός
ότι οι προσδοκίες για το μελλοντικό εισόδημα είναι υψηλές. Αυτό συμβαίνει
ακόμη κι αν πρέπει να πάνε στο εξωτερικό προκειμένου να σπουδάσουν με
πολύ μεγάλο κόστος.
Καθίσταται σαφές ότι το πρόβλημα της ανεργίας στην Ελλάδα οφείλεται σε
μεγάλο βαθμό σε θεσμικούς παράγοντες και στην νοοτροπία των Ελλήνων και
επομένως η καταπολέμηση του απαιτεί την άμεση αλλαγή πολιτικών και
κοινωνικά κατεστημένων σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, όπως η
προσπάθεια προσέλκυσης επενδύσεων που θα συνεισφέρουν στην ανάκαμψη
της ελληνικής αγοράς
Άρθρο, δημοσιευμένο στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Νομικά Επίλεκτα»
Ασκήσεις
Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά, και χωρίς δικά σας σχόλια, σε 60-70 λέξεις,
το περιεχόμενο των τριών τελευταίων παραγράφων του κειμένου («Ο πρώτος
είναι… της ελληνικής αγοράς. »)
Μονάδες 7
Α2. Σε κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις να γράψετε «Σωστό» ή
«Λάθος» κάνοντας αναφορά σε συγκεκριμένα χωρία του κειμένου.
α) Η ανεργία πλήττει κυρίως τους μη πτυχιούχους νέους
β) Τα στερεότυπα γύρω από τα επαγγέλματα διογκώνουν το φαινόμενο της
ανεργίας.
γ) Το πρόβλημα της ανεργίας στην Ελλάδα οφείλεται στην νοοτροπία των
Ελλήνων.
δ) Το εκπαιδευτικό σύστημα βοηθά τους νέους να προσαρμοστούν στην αγορά
εργασίας.
Μονάδες 8
Α3. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου, καθώς και η
δομή της; («Το φαινόμενο αυτό….συνταξιοδοτούνται»).
Μονάδες 5
Α4. Το παραπάνω κείμενο είναι άρθρο που έχει δημοσιευθεί σε ηλεκτρονικό
περιοδικό. Γράψτε τρία χαρακτηριστικά του.
Μονάδες 5
Α5. «Καθίσταται….αγοράς», στην τελευταία παράγραφο του κειμένου
εναλλάσσεται η ενεργητική σύνταξη με την παθητική σύνταξη. Τι επιδιώκει ο
συγγραφέας με αυτή την εναλλαγή;
Μονά
δες 5
Α6. Σε ένα άρθρο (200-250 λέξεις) στο ηλεκτρονικό περιοδικό του σχολείου
σας αναφερθείτε στις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο εκπαιδευτικό σύστημα
ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες οι νέοι να βρεθούν αντιμέτωποι με
την ανεργία.
Μονάδες 20

Λογοτεχνικό κείμενο

Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου «Για ένα παιδί που κοιμάται»

Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας του εικοστού αιώνα, μετά την κατάρρευση των
καθεστώτων των ανατολικών χωρών, μεγάλο μέρος του πληθυσμού τους μετακινήθηκε σε
ευρωπαϊκές χώρες, με σκοπό την εξεύρεση εργασίας. Από την εποχή αυτή και ως τις μέρες μας
ζουν και βιοπαλεύουν στη χώρα μας χιλιάδες οικονομικοί μετανάστες, όπως το παιδί του
ποιήματος, που κερδίζει το ψωμί του στα φανάρια της λεωφόρου και κοιμάται στο
μηχανοστάσιο του εργοστασίου. Το ποίημα περιλαμβάνεται στη συλλογή «Το κυπαρίσσι των
εργατικών» (1995).

Νύχτα. Η κίνηση αραιή Νύχτα. Η κίνηση αραιή στη λεωφόρο.

Μες στο κλειστό, το φωτισμένο εργοστάσιο,
Οι μηχανές, αποσταμένες* μα άγρυπνες,
Επιβλέπουν σαν άκακοι γίγαντες
Τον ύπνο του μικρού. Στριμωγμένος
Κοντά στη σκάρα του ατμού,*
Με του αδερφού του το παλτό σκεπασμένος
Ξεκουράζεται.
Όλη τη μέρα δουλεύει στα φανάρια*
Σκουπίζει τζάμια βιαστικά με το κόκκινο.
Εισπράττει κέρματα ή την εύλογη* αγανάκτηση. Περιμένει το επόμενο φανάρι.
Τίμια κερδίζει έτσι το ψωμί
Και το μερίδιο του νυχτοφύλακα,
Που τον αφήνει να κοιμάται εκεί μέσα.
Τα χιονισμένα βουνά της πατρίδας του,
Τα χέρια της μάνας του που τύλιγαν γύρω του
Γυναίκειο μαντίλι για το κρύο,
Το δάσκαλο που πληρωνότανε με γάλα
Μόλις θυμάται.
Θυμάται κάτι ελληνικά από το στόμα του,
Που τώρα εδώ ακούγονται αλλιώτικα.
Όχι σαν βότσαλα γυαλιστερά μεγάλης θάλασσας,
Όχι σαν ποδοβολητό του αλόγου
Ενός ανίκητου στρατηλάτη,*
Αλλά να, σαν τα κέρματα στην τσέπη,
Σαν το φτύσιμο στο βλέμμα του πελάτη.
Καμιά φορά πιο εγκάρδια
Σαν τούτο δω το βουητό της σκάρας,
Που όλο ανεβάζει το θερμό ατμό.

*αποσταμένες: κουρασμένες
*σκάρα του ατμού: τεχνική κατασκευή σε σχήμα σχάρας, απ’ όπου βγαίνουν οι θερμοί ατμοί
των μηχανών
*φανάρια: φωτεινοί σηματοδότες
*εύλογη: δικαιολογημένη, αναμενόμενη
*στρατηλάτης: ο αρχηγός του στρατού, ίσως έμμεση αναφορά στο Μ.Αλέξανδρο

Ερωτήσεις
Α1. Να αποδώσετε το περιεχόμενο του ποιήματος σε πεζό λόγο (60-80 λέξεις).
 Μονάδες 8
Α2. Θεωρείτε ότι ο τίτλος του ποιήματος μας προϊδεάζει για το περιεχόμενό
του; Αν όχι, γιατί;
Μονάδες 7
Α3. Η σύγκριση και η αντίθεση μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος
εστιάζεται στην αίσθηση της ελληνικής γλώσσας για το μικρό παιδί.
α) Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται στο ποίημα η εξιδανικευμένη εικόνα
της Ελλάδας όπως την έμαθε το παιδί από το δάσκαλό του;
β) Με ποια εκφραστικά μέσα, αντίστοιχα απεικονίζεται η σκληρή
πραγματικότητα της χώρας μας όπως τη βιώνει ο μικρός πρόσφυγας μέσα από
τον καθημερινό αγώνα του; Αναφερθείτε σε συγκεκριμένους κειμενικούς
δείκτες.
Μονάδες 10
Α4. Το ποίημα ανήκει στη μοντέρνα ή παραδοσιακή ποίηση; Δώστε τρία
χαρακτηριστικά.
Μονάδες 5
Α5. Σε μια επιστολή που απευθύνετε ως τμήμα στο δήμαρχο της πόλης σας
προσπαθείτε να τον ευαισθητοποιήσετε ώστε να αναλάβει μέτρα για την
αντιμετώπιση του φαινομένου των «παιδιών των φαναριών».
Μονάδες 20
 4. Κοινωνικά δίκτυα
Κείμενο 1
Άρθρο από τη στήλη του Άρη Αλεξανδρή, ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ, στην εφημερίδα «Η Καθημερινή»,
6.11.2021
Ψηφιακός ζόφος
Νεαρός influencer τραβάει βίντεο μια άγνωστη κοπέλα χωρίς την άδειά της, τη χλευάζει
για το ντύσιμο και τα κιλά της κι έπειτα ανεβάζει το βίντεο στα κοινωνικά δίκτυα,
εκθέτοντάς τη στους δεκάδες χιλιάδες ακολούθους του. Στη συνέχεια, ο κόσμος αντιδρά
αρνητικά στην πράξη του κι αυτός, μετά από μια οικτρή απόπειρα να υπεκφύγει ζητώντας
παράλληλα τα ρέστα, αποφασίζει απρόθυμα να ζητήσει συγνώμη. Το περιστατικό θα
μπορούσε να είναι απλώς ένα τυπικό δείγμα θρασύδειλου bullying και μισογυνισμού, αλλά
είναι κάτι περισσότερο: η προβληματική διάσταση που έχει προσδώσει στη διασημότητα η
κουλτούρα της διαδικτυακής «επιδραστικότητας», σε συνδυασμό με τις αχαλίνωτες
δυνατότητες των social media, έχουν γεννήσει ένα τέρας αναίδειας· το τέρας
πολλαπλασιάζει και διογκώνει ήδη υπάρχουσες παθογένειες, και καμαρώνει γι’ αυτές.
Κανείς δεν μπορεί να το σταματήσει.
Συνέργεια τεμπελιάς
Οι περίφημοι influencers είναι το κακομαθημένο παιδί που προέκυψε από τον γάμο
συμφέροντος των ραγδαία αναπτυσσόμενων social media και του μονίμως ανέμπνευστου
εταιρικού μάρκετινγκ. Αντί να στύβουν το μυαλό τους για πρωτότυπες ιδέες, στρατηγικούς
σχεδιασμούς και διαφημιστικές καμπάνιες, οι εταιρείες ξεφορτώνουν προϊόντα και λεφτά
σε κατά τύχη και χωρίς λόγο διάσημους ανθρώπους. Τα προϊόντα, έτσι, διαφημίζονται από
ανθρώπους-προϊόντα, περνώντας με κάθε νέα ανάρτηση στο οπτικό πεδίο του ράθυμου
καταναλωτικού κοινού που παρακολουθεί τους ανθρώπους αυτούς από συνήθεια, με τον
ίδιο τρόπο που κάποτε έκανε ασυναίσθητα ζάπινγκ για να περάσει η ώρα. Η ιδιότητα του
influencer είναι μια πλάνη τυλιγμένη σε έναν εμπορικό ευφημισμό: στην πραγματικότητα
πρόκειται για ανθρώπους με μεγάλη προβολή αλλά μηδενικό αποτύπωμα.
Επικίνδυνη διασημότητα
Η διασημότητα, όμως, ακόμη και η ασήμαντη που δεν βασίζεται σε κάποια αξία, που δεν
συνεπάγεται κύρος, και που είναι τόσο εύκολα προσβάσιμη μέσω των εργαλείων της
κοινωνικής δικτύωσης, δεν παύει να επιτελεί τη βασική της λειτουργία: φτάνει μακριά· πιο
μακριά από μια κουβέντα στον δρόμο ή μια ανάρτηση που βλέπουν μόνο είκοσι, πενήντα ή
εκατό άτομα. Γι’ αυτό και στα λάθος χέρια μπορεί να αποβεί εξαιρετικά επικίνδυνη. Ο
κακοήθης και ελαφρόμυαλος influencer που κατάφερε με την ασυγκράτητη ανοησία του να
στρέψει όλο τον κόσμο εναντίον του δεν διακατέχεται μόνο από μίσος για τη
διαφορετικότητα αλλά κι από την αλαζονική βεβαιότητα πως έχει το ελεύθερο να
διασπείρει το μίσος αυτό χωρίς φειδώ ή στοιχειώδη φόβο.
Λόγος και ευθύνη
Ανήμπορος να καταλάβει ή να παραδεχτεί το σφάλμα του και βλέποντας τον
επαγγελματικό και τον κοινωνικό του κύκλο να στενεύουν επικίνδυνα, ο ανεπίδεκτος
μαθήσεως influencer κατέφυγε σε ένα κλισέ σόφισμα για να υπερασπιστεί τον εαυτό του:
όλοι σχολιάζουμε την εμφάνιση των γύρω μας, επομένως είναι υποκριτικό να τον ψέγουμε
που το κάνει κι αυτός! Η μόνη διαφορά είναι ότι εμείς μιλάμε για τους άλλους πίσω από
την πλάτη τους, ενώ αυτός το κάνει δημοσίως (γιατί προφανώς είναι πιο ειλικρινής, πιο
γνήσιος, πιο θαρραλέος από εμάς). Η απάντηση σε αυτή τη στρεψοδικία είναι η απάντηση
που ταιριάζει σε όλους τους πονηρούς που επιχειρούν να ξεπλύνουν την απρέπειά τους με
γενικεύσεις και συμψηφισμούς· είναι και η απάντηση σε όσους αντιμετωπίζουν τη
διασημότητα ελαφρά τη καρδία αρνούμενοι την ευθύνη της: το ιδιωτικό δεν είναι ούτε
μπορεί να γίνει ίδιο με το δημόσιο. Οι λέξεις που αρθρώνονται σε μεγάλα ακροατήρια δεν
είναι το ημερολόγιό μας. Πληγώνουν, στιγματίζουν, δημιουργούν απτά αποτελέσματα με
απρόβλεπτες προεκτάσεις.
Αλλαγή διατροφής
Θα ήταν παράλογο να περιμένουμε από φαιδρούς influencers να μάθουν να σωπαίνουν ή
έστω να διαλέγουν πιο προσεκτικά τις λέξεις τους, από τη στιγμή που το παράδειγμα
ατόμων θεωρητικά σημαντικότερων και καλύτερα εξοπλισμένων –πολιτικών, ακαδημαϊκών
κ.ά.– είναι τις περισσότερες φορές εξίσου ή περισσότερο αποκαρδιωτικό. Είναι όμως
σημαντικό να μάθουμε εμείς οι υπόλοιποι να καταναλώνουμε μικρότερες ποσότητες από
τα δηλητηριώδη προϊόντα τους. Ίσως έτσι περιοριστεί και η παραγωγή τους.
Κείμενο 2: Το τσίρκο
Δεν είπα τίποτα ακόμα.
Δεν είπα τίποτα κι ας κυλιέται πάντα ο πόνος μας
ανάμεσα σε σημαίες, μεγάφωνα και βεγγαλικά.
Μα ο πιο μεγάλος μας πόνος δε μιλιέται‧ δε γράφεται.
Δε γρικιέται απ’ τους άλλους.
Γυρίζει μέσα μας μόνο. Σαν το λιοντάρι‧ μουγκρίζοντας‧
τρώγοντας απ’ τις σάρκες μας.
Ο πιο μεγάλος μας πόνος δεν αλλάζει σε δόξα.
Δε γίνεται τσίρκο και αγορά.
Θανάσης Κωσταβάρας, Ο γυρισμός
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της 2ης και της 3ης παραγράφου του
κειμένου (60-70 λέξεις). Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να αιτιολογήσετε τη χρήση του γ΄ πληθυντικού και του α΄ πληθυντικού ρηματικού
προσώπου στην 5η παράγραφο. Μονάδες 10
Β2.α. Με ποιες γλωσσικές επιλογές/εκφραστικά μέσα επιχειρεί ο αρθρογράφος να
τονίσει στη 2η παράγραφο την αρνητική όψη των «influencers»; (μονάδες 9)
β. Με ποιον τρόπο επιλέγει ο αρθρογράφος να παρουσιάσει στην 1η παράγραφο τις
αρνητικές προεκτάσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; (μονάδες 6)
Β3. Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο της 4ης παραγράφου να εξηγήσετε με συντομία
(50-60 λέξεις) γιατί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι δυνητικά επικίνδυνα.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ
Να αναπτύξετε το κεντρικό, κατά τη γνώμη σας, θέμα του κειμένου, τεκμηριώνοντας την
ερμηνευτική σας προσέγγιση με τρεις κειμενικούς δείκτες (150-200 λέξεις).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Σε ένα σύντομο άρθρο (350-400 λέξεων), αξιοποιώντας το κείμενο που σας δόθηκε, να
καταγράψετε τις αρνητικές πτυχές που έχει η τάση ανάδειξης «influencers» από τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης, όπως και την προσωπική σας στάση απέναντί στα πρόσωπα
αυτά. Μονάδες 30
 5. Δημοκρατία
Μα τι ακριβώς είναι «τα κίτρινα γιλέκα»;
[Απόσπασμα άρθρου από το Protagon.gr για τις κινητοποιήσεις στη Γαλλία διαδηλωτών με κίτρινα
γιλέκα που αντιδρούν στις αυξήσεις στα καύσιμα και σε άλλα οικονομικά μέτρα
https://www.protagon.gr/epikairotita/analysi-ma-ti-akrivws-einai-afta-ta-kitrina-gileka-
44341737849]
Ο Γεωγράφος Κριστόφ Γκιλουί ήταν ο πρώτος που έκανε λόγο για τη «Γαλλία της
Περιφέρειας» και τις λαϊκές τάξεις που ζουν στο περιθώριο της παγκοσμιοποίησης. «Δεν με
άκουγαν για πολύ καιρό», αναφέρει σήμερα στον απόηχο του «πύρινου Σαββάτου» της 1 ης
Δεκεμβρίου 2018, που συγκλόνισε το Παρίσι και ολόκληρη τη Γαλλία, ο Γάλλος
ακαδημαϊκός και οξυδερκής αναλυτής του ολοένα και βαθύτερου χάσματος που υφίσταται
μεταξύ των λαϊκών στρωμάτων και των ελίτ.
«Στη Δύση βρίσκεται σε εξέλιξη μια διαδικασία εσωτερικής απόσχισης», υποστήριξε,
μιλώντας στην ιταλική εφημερίδα Repubblica, ενώ αναφερόμενος ειδικά στη Γαλλία
υπογράμμισε: «Επί χρόνια εξηγώ πως υπάρχει ένας άρρωστος ελέφαντας στο μέσο ενός
καταστήματος υαλικών. Πολλοί απαντούσαν πως επρόκειτο απλά για ένα σπασμένο
φλιτζάνι. Να, όμως που ο ελέφαντας υπάρχει, είναι η μεσαία τάξη, είναι οι αγρότες και οι
γεωργοί, οικογένειες ημιαστικών περιοχών, μικρέμποροι και μικροεπιχειρηματίες που δεν
καταφέρνουν να βγάλουν τον μήνα. Μετά το Brexit, την έξοδο της Βρετανίας από την
Ευρωπαϊκή Ένωση, την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, την αλλαγή κυβέρνησης στην Ιταλία,
όλοι βλέπουν το πρόβλημα αλλά έχουμε φτάσει ήδη σε ένα σημείο εξέγερσης».

Η πορεία που οδήγησε τελικά στην απόλυτη αποξένωση των ελίτ από τις λαϊκές μάζες
άρχισε το 1987, όταν η τότε πρωθυπουργός της Αγγλίας, Μάργκαρετ Θάτσερ δήλωσε πως
«δεν υπάρχει κοινωνία». Σύμφωνα με τον Γκιλουί το μήνυμά της ασπάστηκαν όχι μόνο οι
συντηρητικές δυνάμεις αλλά το σύνολο των κυρίαρχων τάξεων του δυτικού κόσμου. Η
έννοια του κοινού καλού σχεδόν ξεχάστηκε υπέρ της ιδιωτικοποίησης του κράτους. Το ότι η
Γαλλία σήμερα είναι πιο πλούσια από όσο ήταν πριν από μια δεκαετία για την πλειονότητα
των Γάλλων δεν έχει καμιά σημασία, καθώς η όποια βελτίωση αφορά μόνον τα μέλη της
ανώτερης μεσαίας τάξης, «τους νικητές της παγκοσμιοποίησης που έχουν οχυρωθεί στο
Παρίσι και τις άλλες μεγάλες μητροπόλεις. Το ισχύον οικονομικό μοντέλο δεν μπορεί να
ενσωματώσει την πλειονότητα των εργαζομένων».
Τα Κίτρινα Γιλέκα αποδεικνύουν, ωστόσο, με τον πλέον ηχηρό τρόπο «πως οι χαμένοι δεν
είναι πλέον αόρατοι. Δεν είναι τυχαίο που το κίνημα επέλεξε ως σύμβολό του το κίτρινο
γιλέκο που φορούν οι οδηγοί για να είναι διακριτοί στον δρόμο. Είναι ένας στοιχειώδης
τρόπος για να πολεμήσουν κατά της κοινωνικής αφάνειας. Τα Κίτρινα Γιλέκα κέρδισαν την
πολιτισμική μάχη τους, όπως θα έλεγε ο Γκράμσι. Επιτέλους μιλάμε για αυτούς τους
ανθρώπους», εξήγησε ο Γκιλουί, επισημαίνοντας πως οι πρωτοφανείς κινητοποιήσεις των
Κίτρινων Γιλέκων «αποτελούν μόνον την αρχή».

Οξυδερκής: ευφυής, πολύ έξυπνος

Απόσχιση: διαχωρισμός, διχοτόμηση, απομάκρυνση

Ελίτ: οι ανώτερες οικονομικά και μορφωτικά τάξεις

Ιδιωτικοποίηση του κράτους: η εκχώρηση κρατικών υπηρεσιών σε ιδιωτικές εταιρίες, π.χ.
συγκοινωνίες, υπηρεσίες υγείας, οργανισμοί κοινής ωφέλειας που ήταν κρατικοί και από τη
δεκαετία του ’80 και μετά άρχισαν να περνούν στα χέρια ιδιωτικών επιχειρήσεων

Παρατηρήσεις

1. Να σημειώσετε στην κόλλα σας ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και
ποιες όχι. (15 μονάδες)
Α. Στη Γαλλία οι φτωχότεροι άνθρωποι ζουν στην περιφέρεια.
Β. Τον συγγραφέα απασχολούν οι ελέφαντες που αρρωσταίνουν και γίνονται επικίνδυνοι.
Γ. Κατά τον Γκιλουί το κοινό καλό ξεχάστηκε όταν αποφασίστηκε η εκχώρηση δημοσίων
υπηρεσιών στους ιδιώτες.
Δ. Η Γαλλία έγινε πιο πλούσια αλλά μόνο για μία μειοψηφία.
Ε. Οι διαδηλωτές φορούν κίτρινα γιλέκα για να τους βλέπουν οι οδηγοί όταν κινούνται στον
δρόμο.
2. Να επισημάνετε έναν τρόπο ανάπτυξης στην δεύτερη παράγραφο (5 μονάδες)
δικαιολογώντας την απάντησή σας (10 μονάδες)
3. «Το ότι η Γαλλία σήμερα είναι πιο πλούσια από όσο ήταν πριν από μια δεκαετία για
την πλειονότητα των Γάλλων δεν έχει καμιά σημασία, καθώς η όποια βελτίωση
αφορά μόνον τα μέλη της ανώτερης μεσαίας τάξης» επισημαίνεται στο κείμενο. Ο
Μουζέλης στο κείμενο με τίτλο: «Η έννοια της Παγκοσμιοποίησης» του σχολικού
βιβλίου υποστηρίζει ότι παράγεται πολύ περισσότερος πλούτος αλλά τον
απολαμβάνουν λίγοι άνθρωποι στον πλανήτη. Είναι γεγονός ότι οι οικονομικές και
κοινωνικές ανισότητες έχουν αρνητικές συνέπειες για τη ζωή των ανθρώπων. Να
γράψετε ένα άρθρο (200-250 λέξεων) για να δημοσιευτεί σε ένα τοπικό ιστολόγιο,
που φιλοξενεί απόψεις νέων ανθρώπων για επίκαιρα θέματα, στο οποίο να
παρουσιάζετε τις επιπτώσεις της ανισότητας στην κατανομή του πλούτου. (20
μονάδες)
Λογοτεχνικό Κείμενο
Κάθαρσις (απόσπασμα)
[Στο διήγημα «Κάθαρσις» ο Καρυωτάκης εκφράζει την αγανάκτησή του για την κατάσταση στη
δημόσια υπηρεσία όπου τον έχουν μεταθέσει για να τον τιμωρήσουν για τη δράση του (δυσμενής
μετάθεση). Περιγράφει συνθήκες διαφθοράς και δουλικής εξάρτησης από τους προϊσταμένους. Για
να επιβιώσει θα έπρεπε να υποταχθεί, να «σκύψει». ]
Έπρεπε να σκύψω, να σκύψω, να σκύψω. Τόσο που η μύτη μου να ενωθεί με τη φτέρνα
μου. Έτσι βολικά κουλουριασμένος, να κυλώ και να φθάσω.
Κανάγιες!
Το ψωμί της εξορίας με τρέφει. Κουρούνες χτυπούν τα τζάμια της κάμαράς μου. Και σε
βασανισμένα στήθη χωρικών βλέπω να δυναμώνει η πνοή που θα σας σαρώσει.
Σήμερα επήρα τα κλειδιά κι ανέβηκα στο ενετικό φρούριο. Επέρασα τρεις πόρτες, τρία
πανύψηλα κιτρινωπά τείχη, με ριγμένες επάλξεις. Όταν βρέθηκα μέσα στον εσωτερικό,
τρίτο κύκλο, έχασα τα ίχνη σας. Κοιτάζοντας από τις πολεμίστρες, χαμηλά, τη θάλασσα, την
πεδιάδα, τα βουνά, ένιωθα τον εαυτό μου ασφαλή. Εμπήκα σ’ ερειπωμένους στρατώνες,
σε κρύπτες όπου είχαν φυτρώσει συκιές και ροδιές. Εφώναζα στην ερημιά. Επερπάτησα
ολόκληρες ώρες σπάζοντας μεγάλα, ξερά χόρτα. Αγκάθια κι αέρας δυνατός κολλούσαν στα
ρούχα μου. Με ήβρε η νύχτα…
Κώστας Καρυωτάκης

Παρατηρήσεις

4 α. Σε ποιους απευθύνεται ο ήρωας του διηγήματος και χρησιμοποιεί δεύτερο πρόσωπο;

Να απαντήσετε με μία λέξη ή μία σύντομη φράση. (7 μονάδες)
β. Διαλέξτε τη σωστή απάντηση: ο ήρωας της ιστορίας αποφασίζει να επισκεφτεί το ενετικό
φρούριο γιατί:
1.Είχε τα κλειδιά 2. Ήθελε να ξεσκάσει 3. Ήθελε να μείνει μόνος 4. Φοβόταν τις
κουρούνες (8 μονάδες)
5 α. Ποιο είναι το είδος του αφηγητή του διηγήματος; (3 μονάδες) και πώς φαίνεται αυτό;
(5 μονάδες)
β. Με ποιες λέξεις ή φράσεις εκφράζει ο συγγραφέας πιο έντονα τα συναισθήματα του
αφηγητή (4 μονάδες) και ποια είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα; (3 μονάδες)
6. Να επιλέξετε μία από τις παρακάτω δραστηριότητες γράφοντας ένα κείμενο 120-150
λέξεων. (μονάδες 20)
α. «Σε βασανισμένα στήθη χωρικών βλέπω να δυναμώνει η πνοή που θα σας σαρώσει»: Ο
συγγραφέας φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι ορισμένα προβλήματα αντιμετωπίζονται με
τη μαζική συλλογική κινητοποίηση των ανθρώπων. Πώς συνδέεται αυτή η φράση με το
σύγχρονο κίνημα «Κίτρινα Γιλέκα» και με κάθε εξέγερση καταπιεσμένων λαών και
κοινωνικών ομάδων;
β. Ο ήρωας της ιστορίας βιώνει ένα περιβάλλον στον χώρο εργασίας του όπου κυριαρχούν
η διαφθορά, η καταπίεση, ο αυταρχισμός και αντί να εξεγερθεί, έχοντας ήδη τιμωρηθεί με
δυσμενή μετάθεση, σκύβει το κεφάλι. Συμφωνείτε με τη στάση αυτή; Εσείς πώς θα
αντιδρούσατε σε μία ανάλογη κατάσταση;

6. Παιδεία - Εκπαίδευση
ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
Ένας ξένος συγγραφέας έχει κάνει την παρατήρηση ότι, αν ο ∆άσκαλος δεν
πλουτίζει ούτε ανακαινίζει τα επιστηµονικά του εφόδια και τις επαγγελµατικές του
δεξιότητες, είναι γιατί έχει να κάνει πάντοτε µε παιδιά, ανώριµους, δηλαδή, και µε
περιορισµένη ικανότητα ανθρώπους, που εύκολα δεσπόζει στον κύκλο τους.
Εποµένως, του λείπει ο «ανταγωνισµός» µε οµοίους του, που είναι πάντοτε έτοιµοι
και πολλές φορές ικανοί να του αµφισβητήσουν την υπεροχή, όπως συµβαίνει στα
άλλα επαγγέλµατα. ∆εν χρειάζεται να «πολεµήσει» σκληρά και προς σκληρούς
αντιπάλους, σαν τους βιοπαλαιστές· µέσα στην τάξη είναι ο «ένας», «ο
παντογνώστης», «ο φωτισµένος». Ποια δύναµη και ποια σοφία µπορούν ν’
αντιπαρατάξουν στο «πνεύµα» του οι µικροί µαθητές; Και για τούτο επαναπαύεται
στα λιγοστά πνευµατικά του κεφάλαια.
Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. ∆εν αληθεύει, όµως, στη δική µας εποχή. Γιατί
σήµερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το «κλίµα» του
σχολείου έχει αλλάξει. Παλαιότερα, ο µαθητής περίµενε να φωτιστεί αποκλειστικά και
µόνο από τον ∆άσκαλό του. Σήµερα, οι πηγές των πληροφοριών έχουν
πολλαπλασιαστεί σε βαθµό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφηµερίδα, το
περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση…) ρέουν µέσα στο σπίτι. Μπορεί, λοιπόν, ο
µαθητής, ανάλογα µε τη δύναµη και την όρεξή του, να προµηθεύεται ελεύθερα και
απεριόριστα «ειδήσεις» από όλες τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας:
ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χηµείας,
κοσµογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής «τεχνικής».
Έπειτα, το σηµερινό «παιδί» έχει λευτερωθεί από τους «κληρονοµικούς»
ενδοιασµούς, τις πλεγµατικές αναχαιτίσεις που παλαιότερα έκαναν τον µαθητή να
σκύβει παθητικά το
κεφάλι και να δέχεται αδιαµαρτύρητα την «αυθεντία» του ∆ασκάλου, του
οποιουδήποτε ∆ασκάλου. Σηκώνεται και διατυπώνει µε θάρρος προς κάθε
κατεύθυνση τις απορίες, τις
αντιρρήσεις, τις δικές του γνώµες. Και επειδή σήµερα σειέται παντού το κοινωνικό
έδαφος από τα προβλήµατα που έχουν γεννήσει οι οικονοµικές εξελίξεις και οι
πολιτικές ζυµώσεις σε όλες τις χώρες του κόσµου, η «αµφισβήτηση» έχει εισβάλει
στα σχολεία και έχει κάνει δύσκολο το έργο του ∆ασκάλου.
 Πάρε το, λοιπόν, απόφαση. ∆εν είσαι πια ο «τυχερός» ∆άσκαλος των αρχών του
αιώνα µας, που ήξερε και πίστευε «ακριβώς» (ή περίπου ακριβώς) όσα περίµεναν
να ακούσουν
από αυτόν τα ολιγαρκή και ντροπαλά παιδιά του σχολείου εκείνης της εποχής. Είσαι
(οφείλεις να είσαι, δεν µπορείς παρά να είσαι) ο ∆άσκαλος ενός άλλου καιρού κι ενός
άλλου κόσµου, που πρέπει να πλησιάσεις µια ταραγµένη νεότητα, ορµητική και
απαιτητική, και να τη βοηθήσεις να βρει τον δρόµο της…
…Πώς; Αυτό είναι το µυστικό σου. Πάντως, όχι µε απειλές και µε λοιδορίες, ούτε µε
ειρωνείες και σαρκασµούς. Αλλά µε την πειθώ, που είναι τόσο πιο αποτελεσµατική,
όσο επιχειρείται πιο πολύ µε το ζωντανό παράδειγµα, παρά µε τα άψυχα λόγια.
Πρώτα, όµως, να κερδίσεις την εµπιστοσύνη του Νέου.
(Ε. Π. Παπανούτσος, «Η Παιδεία το µεγάλο µας πρόβληµα»,
Αθήνα 1976, διασκευή )

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Μια σημαντική πρόκληση στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα είναι με ποιον τρόπο θα
διαφυλαχθούν τα ιδανικά της ειρήνης, της ελευθερίας και της κοινωνικής
δικαιοσύνης. Η απάντηση είναι: κατάλληλη αγωγή και παιδεία. Το ίδιο ισχύει για τα
ηθικά διλήμματα που θέτει η ασύλληπτη επιστημονική πρόοδος (κλωνοποίηση,
παραγωγή ανθρώπινων εμβρύων, μεταλλαγμένα προϊόντα, οικολογικές
καταστροφές κ.ά.). Το κράτος πρόσφερε ως τώρα εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία.
Η ευρύτερη καλλιέργεια είναι προσωπική κατάκτηση που απαιτεί θυσίες. Η διά βίου
εκπαίδευση και κατάρτιση μετατοπίζει το κέντρο βάρους από το κράτος στο άτομο,
το οποίο οφείλει να έρθει σε επαφή με πολλούς τομείς γνώσης σε διάφορες μορφές
της. Η μετάβαση από την τοπική στην παγκόσμια κοινωνία προϋποθέτει
γλωσσομάθεια, ανοχή στη διαφορετικότητα και στον πολυπολιτισμό, πνεύμα
συνεργασίας και συναδέλφωσης στο «παγκόσμιο χωριό», στο οποίο έχει μεταβληθεί
ο πλανήτης μας. Και εδώ στην Ελλάδα έχουν γίνει ορατές οι πολλαπλές όψεις της
παγκοσμιοποίησης στην κοινωνιολογική και οικονομική εκδοχή της. Τα όρια των
εθνικών κρατών, στην παραδοσιακή μορφή τους, εξαλείφονται, καθώς διακινούνται
εκατομμύρια άνθρωποι, αγαθά και ιδέες με απίστευτη ταχύτητα. Η εμμονή όμως στα
οικονομικά συμφέροντα και στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, η επιβολή του
καταναλωτικού προτύπου της αφθονίας, το διευρυνόμενο χάσμα ανάμεσα στα
φτωχά και στα πλούσια κράτη, η κρίση της δημοκρατικής συμμετοχής και του
κράτους πρόνοιας, η κοινωνική περιθωριοποίηση και ο αποκλεισμός και τόσα άλλα
προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος δημιουργούν κλίμα ανησυχίας για το
μέλλον.
Η αισιοδοξία για την πορεία του κόσμου κατά την τρίτη χιλιετία μπορεί να προκύψει
από τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου και της αποστολής της εκπαίδευσης. Το
παλιό μοντέλο που ισχύει ακόμη στην Ελλάδα και το οποίο στηρίζεται σε ποσοτικά
κριτήρια (συσσώρευση γνώσεων στο παραδοσιακό γνωσιοκεντρικό σχολείο) πρέπει
να αντικατασταθεί από ποιοτικά κριτήρια. Η απλή παροχή γνώσεων δεν ωφελεί πια.
Οι μαθητές και οι φοιτητές, όπως και κάθε άνθρωπος, πρέπει να μάθουν να
αξιοποιούν τις ευκαιρίες για μάθηση, που τους δίνονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής
τους.
Στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21 ο
αιώνα τονίζεται ότι η διά βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω
τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω πώς να
αποκτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη
δυνατότητα εμβάθυνσης σε ορισμένα θέματα. 2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον
τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη
δυνατότητα να αντιμετωπίζω διάφορες καταστάσεις και να εργάζομαι αρμονικά σε
ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω, κατανοώντας τους άλλους και έχοντας επίγνωση
των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων -συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών
δράσεων και στη διευθέτηση των συγκρούσεων-, με σεβασμό στις αξίες του
πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και της ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με
τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά μου και να μπορώ να
ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική
υπευθυνότητα. Για τον λόγο αυτόν η εκπαίδευση δεν πρέπει να παραμελεί την
ανάπτυξη των ατομικών δυνατοτήτων, τη μνήμη, τη λογική κρίση, την αίσθηση του
ωραίου, τις φυσικές ικανότητες του ατόμου και τη δεξιότητα της επικοινωνίας, με
παράλληλη ευαισθησία στη χρήση της μητρικής γλώσσας.
(Κείμενο από τον ημερήσιο τύπο)

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
Μπέρτολντ Μπρεχτ, «Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε» (απόσπασμα)
Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε.
Απ’ αυτό βγάζω το συμπέρασμα πως είσαστε εκατομμυριούχοι.
Το μέλλον σας είναι σιγουρεμένο – το βλέπετε
μπροστά σας σ’ άπλετο φως. Φρόντισαν
οι γονείς σας για να μη σκοντάψουνε τα πόδια σας
σε πέτρα.. Γι’ αυτό τίποτα δε χρειάζεται
να μάθεις. Έτσι όπως είσαι
εσύ μπορείς να μείνεις.
Κι έτσι κι υπάρχουνε ακόμα δυσκολίες, μιας κι οι καιροί
όπως έχω ακούσει είναι ανασφαλείς, τους ηγέτες σου έχεις,
που σου λένε ακριβώς
τι έχεις να κάνεις για να πας καλά.
Έχουνε μαθητέψει πλάι σε κείνους
που ξέρουν τις αλήθειες που ισχύουνε
για όλους τους καιρούς
μα και τις συνταγές που πάντα βοηθάνε...
Μιας και για σένα γίνονται τόσο πολλά
δε χρειάζεται ούτε δαχτυλάκι να κουνήσεις.
Βέβαια, αν τα πράματα ήταν διαφορετικά
Η μάθηση θα ‘τανε υποχρέωσή σου…

ΘΕΜΑΤΑ:
ΘΕΜΑ Α
Να πυκνώσετε το νόημα της 1ης παραγράφου του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙ σε 60-70 λέξεις.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Εάν υποθέσουμε ότι ο συγγραφέας, στη 2η παράγραφο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι,
προσπαθεί να μας πείσει ότι σήμερα ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να επαναπαύεται
στις γνώσεις που έχει αποκτήσει, με ποιους τρόπους και μέσα το επιτυγχάνει αυτό;
Μονάδες 10
Β2α. Τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με τη χρήση του ερωτήματος προς το τέλος της 1 ης
παραγράφου του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι, ως προς την οργάνωση του κειμένου και ως προς
την αντίδραση του αναγνώστη;
Μονάδες 10
β) Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του αρθρογράφου στην τελευταία παράγραφο
του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙ; Πώς ο τρόπος με τον οποίον επέλεξε ν’ αναπτύξει την
παράγραφο υπηρετεί την πρόθεση αυτή;
Μονάδες 10
Β3. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η λειτουργία του β’ ενικού προσώπου στην
τελευταία παράγραφο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι;
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Να σχολιάσεις εκείνο το θέμα, απ’ όσα θέτει το ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ, που κρίνεις πιο
σημαντικό. Να τεκμηριώσεις τη θέση σου με κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Ποια η
δική σου τοποθέτηση;
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Είδος: Επιχειρηματολογικό άρθρο σε τοπική εφημερίδα, στο πλαίσιο αφιερώματος
του
τοπικού Τύπου στην Εκπαίδευση.
Ιδιότητα: Μαθητής / μαθήτρια Γ΄ Λυκείου.
Θέμα: Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα δύο μη λογοτεχνικά κείμενα που διαβάσατε, αλλά
και τις δικές σας εκπαιδευτικές εμπειρίες, ποιες είναι οι τρεις καίριες παρεμβάσεις
που προτείνετε για τη βελτίωση της κατάστασης στην εκπαιδευτική πραγματικότητα
της χώρας σας; Να τεκμηριώσετε τις προτάσεις σας σ’ ένα κείμενο 350 – 400 λέξεων
.
Μονάδες 30

7. Ανθρώπινα δικαιώματα
Ανθρώπινα Δικαιώματα: Η θεμελιώδης σημασία τους, η καταπάτησή τους και η ανάγκη για
την προάσπισή τους
Ανθρώπινα δικαιώματα. Ίσως μία από τις σημαντικότερες έννοιες παγκοσμίως.
Θεμελιώδης, ουσιαστική, ανεκτίμητη και όμως τόσο εύθραυστη και καταπατημένη. Ναι, τα
ανθρώπινα δικαιώματα θεωρούνται διεθνή, εφαρμόζονται και ισχύουν παντού και
διαφυλάττουν την ισότητα καθώς ισχύουν τα ίδια για όλους. Ναι, η αλήθεια είναι πως στη
σημερινή εποχή τα δικαιώματα του ανθρώπου είναι κατοχυρωμένα και προστατευμένα
από όλες τις πλευρές, μέσω της περίφημης Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων, η οποία υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 10 Δεκεμβρίου
του 1948. Όμως
θα πρέπει να αναρωτηθούμε. Τηρείται πράγματι το περιεχόμενο της εν λόγω Διακήρυξης;
Εφαρμόζονται τα άρθρα της; Και γενικότερα τα ανθρώπινα δικαιώματα σήμερα χαίρουν
σεβασμού, εκτίμησης και προστασίας;
Κοιτάζοντας κανείς το πώς έχουν τα πράγματα σήμερα και παρατηρώντας το τι συμβαίνει
στο διεθνές σύστημα, τη διεθνή τάξη πραγμάτων, στο εκάστοτε κράτος, την εκάστοτε χώρα
και τέλος στην ίδια του την καθημερινότητα και τη ζωή των συνανθρώπων του, θα
συνειδητοποιήσει πως πολλά από τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατώνται και μάλιστα τις
περισσότερες φορές με τον πιο απηνή τρόπο. Παρότι κατοχυρώνονται πλήρως εντός της
Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υφίστανται συνεχείς
παραβιάσεις και καταπατήσεις. Διότι το γεγονός ότι η Οικουμενική Διακήρυξη των
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν αποτελεί νομικά δεσμευτικό κείμενο, δε σημαίνει πως δεν
πρέπει να τηρείται και να χαίρει σεβασμού και εκτίμησης. Όπως το σωστό και το πρέπον
είναι η κοινωνία να τηρεί και να εφαρμόζει τους νόμους έχοντας ως κίνητρο για την τήρησή
τους ότι πρέπει να τηρείται το σωστό και το καλό και όχι έχοντας ως κίνητρο το φόβο των
επερχόμενων κυρώσεων από ενδεχόμενη μη τήρησή τους, έτσι το δέον είναι η κοινωνία να
τηρεί και τις διατάξεις της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου,
ορμώμενη από τη θέληση να κάνει το σωστό και όχι να τις παραβιάζει λόγω του ότι δεν
είναι νομικά δεσμευτικές. Άλλωστε η ΟΔΑΔ αν και στερείται νομικής δεσμευτικότητας έγινε
η βάση για δύο συνθήκες, το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και
το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα και μαζί με
αυτά τα δύο Σύμφωνα συναποτελεί τη Διεθνή Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Η πικρή αλήθεια είναι πως η πραγματικότητα απέχει κατά πολύ από τα ιδανικά που
προβάλλει και προωθεί η διακήρυξη για τα δικαιώματα του Ανθρώπου. Το σενάριο που
μάλλον πλησιάζει πιο πολύ στην πραγματικότητα είναι πως έχει δοθεί στους ανθρώπους
παγκοσμίως η ψευδαίσθηση της τήρησης, της εφαρμογής και του σεβασμού των
δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως αυτά κατοχυρώνονται στην εν λόγω Διακήρυξη, καθώς
η αλήθεια είναι πως παραβιάζονται και καταπατώνται κατάφωρα. Οι υπέρμαχοι των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποστηρίζουν πως η ΟΔΑΔ παραμένει ακόμα περισσότερο
όνειρο παρά πραγματικότητα αν και έχουν περάσει τόσα χρόνια από την έκδοσή της.

Θα πρέπει να αφυπνιστούμε και να παρακινήσουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους να
παλεύουμε για την προστασία, την τήρηση και την εφαρμογή των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων παγκοσμίως, ξεκινώντας ο καθένας από εμάς με το να σέβεται και να
προστατεύει πρώτα ο ίδιος τα δικαιώματα των συνανθρώπων του με το να μην τα
καταπατά. Έτσι ο καθένας μας λειτουργώντας σε αυτό το πλαίσιο και δίνοντας το καλό
παράδειγμα, μπορεί να εμπνεύσει και άλλους να δρουν με τον ίδιο τρόπο.
Κανείς μας δεν πρέπει να εφησυχάζει και να επαναπαύεται σκεπτόμενος πως τα δικά του
δικαιώματα δεν έχουν καταπατηθεί και πως η καταπάτηση που υφίστανται άλλοι
συνάνθρωποί του δεν πρόκειται να τον αγγίξει, γιατί ζούμε σε μία κοινωνία όπου όλα είναι
αλληλένδετα και αργά ή γρήγορα ή συνέπειες θα χτυπήσουν και τη δική του πόρτα. Πρέπει
να σκεφτόμαστε και τη ζωή του συνανθρώπου μας και να παλεύουμε για να
προστατεύσουμε τα δικαιώματα και τα κεκτημένα όλων μας έτσι ώστε να μην
καταπατώνται και να εξασφαλιστεί ένα καλύτερο μέλλον για τις νέες γενιές. Όλα τα μεγάλα
γεγονότα και επιτεύγματα που έχουν συμβεί στην ιστορία της ανθρωπότητας
επετεύχθησαν με συλλογικό αγώνα, σεβασμό, αλληλοκατανόηση και πίστη σε
συγκεκριμένα ιδανικά. Η δύναμη της συλλογικότητας και της ομαδικής προσπάθειας είναι
τεράστια και αδιαμφισβήτητη. Άλλωστε όπως αναφέρεται και στο προοίμιο της
Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων «η αναγνώριση της αξιοπρέπειας,
που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και
αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων τους αποτελεί θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης
και της ειρήνης.
Κακιοπούλου Κ., διασκευασμένο κείμενο από το διαδίκτυο

Κείμενο ΙI

Παιδεία και ανθρώπινα δικαιώματα

Από τη μελέτη πρόσφατων δηλώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα αποκαλύπτεται το
παράδοξο, ότι η προϋπόθεση η πιο σπουδαία για την πραγμάτωση και τη σωστή τους
χρήση δεν αναφέρεται σχεδόν ποτέ. Πιθανό, η παράλειψη οποιασδήποτε μνείας της
παιδείας να εξηγείται με το συλλογισμό, ότι η παιδεία είναι δοσμένο ανθρώπινο δικαίωμα
και η ουσιαστική βάση για την άσκηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η ιστορία της
παιδείας, ωστόσο, μας δίνει πλήθος ενδείξεις, ότι η παιδεία δεν αντιμετωπιζόταν ως
ανθρώπινο δικαίωμα κι ούτε χρησιμοποιήθηκε ως μέσον για να αυξηθεί η εκτίμηση της
σπουδαιότητας των ανθρώπινων δικαιωμάτων για την πληρέστερη ανάπτυξη κάθε ατόμου
ως ανθρώπινου όντος.
Επειδή η παιδεία δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί διεθνώς ως ανθρώπινο δικαίωμα, είναι
σημαντικό να περιληφθεί σε όποια διακήρυξη ανθρώπινων δικαιωμάτων πρόκειται να
συνταχτεί. Στο δικαίωμα της παιδείας πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση απ’ όση δόθηκε
στα ανθρώπινα δικαιώματα που διατύπωσε η Unesco. Ένα από τα τραγικά αποτελέσματα
της παραδοσιακής οργάνωσης της παιδείας είναι το ότι, κι όταν ακόμη παρέχεται ισότητα
ευκαιριών για εκπαίδευση, ορισμένες κοινωνικές και οικονομικές τάξεις νιώθουν πως οι
ευκαιρίες αυτές δεν είναι για κείνες. Για την παροχή ισότητας ευκαιριών στην εκπαίδευση
χρειάζονται, σε μερικές χώρες, μέτρα για να αλλάξουν την ψυχολογική στάση που γεννά η
παραδοσιακή οργάνωση. (…)
Η αναγνώριση, ωστόσο, της παιδείας ως ανθρώπινου δικαιώματος είναι μονάχα μια
πλευρά του προβλήματος, αφού αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ελεύθερη πρόσβαση
στην παιδεία, σε όλα τα επίπεδα, μπορεί να παρασχεθεί χωρίς να πειραχτεί ούτε το
περιεχόμενο ούτε οι μέθοδοι της διδασκαλίας. Παραδοσιακά, η ποιότητα της δημοτικής
εκπαίδευσης διέφερε από την ποιότητα της μέσης εκπαίδευσης. Ούτε στη μια ούτε στην
άλλη περίπτωση δε γινόταν –παρά μονάχα έμμεσα– η βαθιά παίδευση στη χρήση και την
απόλαυση των ελευθεριών εκείνων που περιλαμβάνονται στον κατάλογο των ανθρώπινων
δικαιωμάτων. Κι αφού οι περισσότερες μορφές εκπαίδευσης διακατέχονται από τις
ανάγκες των εξετάσεων, η μεγαλύτερη έμφαση δινόταν στην αποδοχή της αυθεντίας είτε
του γραπτού λόγου είτε του δασκάλου.

Όταν το εκκρεμές άρχισε να κινείται από την έμφαση στην πειθαρχία, τη μύηση και τον
αυταρχισμό, προς την έμφαση στην ελευθερία ξεχνιόταν πολύ συχνά, το ότι η ελευθερία
είναι μια κατάκτηση και ότι η οποιαδήποτε παίδευση στην ελευθερία απαιτεί μια μορφή
πειθαρχίας, ώστε να μάθει κανείς να ζυγιάζει τις ηθικές συνέπειες των πράξεών του.
Παίδευση στην ελευθερία σημαίνει μόνο τη συνειδητή αναγνώριση της ευθύνης και του
καθήκοντος. Αν η αρχή αυτή είναι σωστή, τότε σημαίνει πως πρέπει να αλλάξει και η θέση
του δασκάλου και η αποστολή του. Οι προσπάθειες του δασκάλου πρέπει να στρέφονται
στην ανάπτυξη ελεύθερων προσωπικοτήτων και την παίδευση στην ελευθερία του λόγου,
της έκφρασης, της επικοινωνίας, της πληροφόρησης και της αναζήτησης, τότε ο δάσκαλος
με την προετοιμασία του θα πρέπει να γίνεται επαγγελματικά ελεύθερος και να
αναγνωρίζει
ότι η ελευθερία δίχως την έννοια της υπευθυνότητας εύκολα εκφυλίζεται σε ασυδοσία.
L. Kandel, μετφρ. Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου, περ. «Ευθύνη», διασκευασμένο

Κείμενο ΙII
Το νυχτολούλουδο
Εισαγωγικό σημείωμα
Μασετσάμπα, μια νεαρή γιατρός στη Νότια Αφρική, θα ξεκινήσει μια διαδικτυακή
διαμαρτυρία για την εντεινόμενη ξενοφοβία στη χώρα της, προκαλώντας, ωστόσο, την
οργή ορισμένων συμπατριωτών της. Λίγες μέρες μετά θα πέσει θύμα ομαδικού βιασμού.
Ενός «διορθωτικού βιασμού», σύμφωνα με την αντίληψη της τοπικής κοινωνίας.
Που ήσουν όταν συνέβη αυτό; Μήπως παρακολουθούσες; Ζάρωσες, άραγε, απ’ το φόβο
Σου; Έκλαψες; Το ήξερες από την αρχή; Καθώς έπλενα το πρόσωπό μου και βούρτσιζα τα
δόντια μου, διάλεγα τα εσώρουχά μου και φορούσα τα ρούχα του χειρουργείου, ήξερες
άραγε ήδη πως αργότερα θα μου τα ξέσκιζαν, πως η γλώσσα μου θα σκιζόταν και το
μπροστινό μου δόντι θα έσπαγε;
Με λυπήθηκες καθόλου, Θεέ;
Πόσον καιρό το ήξερες; Από προχτές ή αντιπροχτές; Από τα έβδομα γενέθλιά μου ή απ’ τη
μέρα που γεννήθηκα; Κι όλο αυτό το διάστημα, καθώς χασκογελούσα και γελούσα κι
έσβηνα κεράκια πάνω σε τούρτες, ήξερες ότι θα το έβρισκα μπροστά μου και δεν έκανες
τίποτα;
Και αν νοιάζεσαι, επειδή έτσι ισχυρίζεσαι, μήπως παρακολουθούσες; Τα πάντα; Από την
αρχή μέχρι το τέλος; Με τα μάτια διάπλατα ανοιχτά; Δεν ένιωσες για μένα έναν κόμπο στο
στομάχι Σου, ένα σφίξιμο στο λαιμό Σου; Για μένα, το τέκνο Σου; Τους παρακολουθούσες
να με βιάζουν και δεν αντέδρασες, δεν αντέδρασες καν. Εσύ, Θεέ, τους παρακολουθούσες
να με ξεσκίζουν, να με μοιράζουν ανάμεσά τους, κι Εσύ στεκόσουν και κοίταζες;
Ή μήπως έτρεξες να κρυφτείς; Δεν είδες τίποτε απ’ όλ’ αυτά; Μόνο πήρε κάτι τ’ αυτί Σου
αργότερα;
Ή μήπως δεν ήσουν εδώ, έλειπες για δουλειές, σώζοντας ζωές κάπου αλλού;
Κι έρχεσαι τώρα και θες να με βοηθήσεις; Τώρα, μετά το συμβάν, θέλεις να με
παρηγορήσεις; Πολύ ωραία. Ωραιότατα.
Να φύγεις!
Γιατί θέλεις να μας βλέπεις να ταπεινωνόμαστε; Γιατί πρέπει πρώτα να σπάμε σ’
εκατομμύρια κομμάτια προτού μας σηκώσεις από κάτω; Γιατί πρέπει πρώτα να μας
τσακίζουν προτού αντιδράσεις; Γιατί πρέπει να προσευχόμαστε για αυτονόητα πράγματα;
Δεν ήταν
αυτονόητο ότι Σε είχα ανάγκη για να με σώσεις;
Να φύγεις! […]
Καμιά φορά, όταν ξεχνιέμαι, όταν παρασύρομαι χωρίς να σκέφτομαι τίποτα, μια ανάσα
στον αυχένα μου με κάνει ν’ αναπηδήσω τρομαγμένη, μια ανάσα σαν αυτή που ένιωσα
πάνω μου προτού με αρπάξουν από πίσω και με αναγκάσουν να πέσω στο πάτωμα. Βάζω
τις φωνές. Η μαμά λέει πως είναι απλώς ένα αεράκι, πως οι πόρτες, τα κάγκελα στα
παράθυρα και η αυλόπορτα είναι όλα κλειδωμένα, και πως εδώ μέσα κανείς δεν μπορεί να
με πειράξει. Όμως αυτή η ανάσα καταφέρνει με κάποιον τρόπο και μπαίνει, κάτω από την
πόρτα, μέσ’ από τα κάγκελα των παραθύρων, πάνω από την αυλόπορτα. Τη νιώθω ζεστή
και υγρή στο λαιμό μου. Λέω στη μαμά ότι πρέπει να πάψει να μου φέρνει όλες αυτές τις
εφημερίδες και να τις χρησιμοποιήσει για να φράξει τα παράθυρα, τις πόρτες, τις τρύπες
στους τοίχους. Αλλά εκείνη θυμώνει όταν μιλάω έτσι. Λέει ότι δεν θα μ’ αφήσει να
παραδώσω το μυαλό μου στην τρέλα. […]
Είπε ότι ξέρει πως δεν παίρνω τα χάπια μου. Είπε ότι έχω κάνει ήδη τόσο δρόμο και με
παρακάλεσε να μην ενδώσω.
«Να μην ενδώσω σε τι, μαμά;»
«Στην τρέλα, Μασετσάμπα.»
«Ποια τρέλα, μαμά;»
«Την τρέλα, Μασετσάμπα, την τρέλα που σου έχει κάνει όλα αυτά τα πράγματα. Την τρέλα
που έχει κλέψει το παιδί μου. Την τρέλα που έχει κλέψει τη ζωή σου. Την τρέλα που σε
κάνει να κάθεσαι σ’ έναν κουβά, να σκουπίζεσαι μ’ εφημερίδες, να καλύπτεις το πάτωμα
και τους τοίχους με αίμα. Την τρέλα που σε σκοτώνει, Μασετσάμπα. Την τρέλα που θα με
σκοτώσει».
Kopano Matlwa, «Το νυχτολούλουδο», Εκδόσεις Ίκαρος, 2018

Παρατηρήσεις
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε περιληπτικά σε 60 – 80 λέξεις το περιεχόμενο των τριών πρώτων
παραγράφων του Κειμένου Ι σχετικά με την τήρηση ή μη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Ερώτημα 1ο
Σε κάθε έναν από τους παρακάτω ισχυρισμούς να δώσετε τον χαρακτηρισμό «Σωστό» ή
«Λάθος» με βάση το Κείμενο Ι. Να αιτολογήσετε την απάντησή σας.
1. Τα θεμελιώδη δικαιώματα ποικίλουν ανάλογα με τη χώρα και την κουλτούρα της.
2. Τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται συνεχώς.
3. Η Οικουμενική Διακήρυξη των δικαιωμάτων είναι νομικά δεσμευτική.
4. Η προσπάθεια του κάθε ατόμου για τον σεβασμό των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι η
θεμέλια λίθος για την αδιάλειπτη εφαρμογή τους.
5. Η συλλογικότητα θα αμβλύνει την παραβίαση των διατάξεων της Οικουμενικής
Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Μονάδες 15
Ερώτημα 2ο
α) Διαβάστε προσεκτικά την τελευταία παράγραφο του Κειμένου Ι και του Κείμενου ΙΙ.
Ποιες είναι οι σκέψεις σας; Παρατηρείτε κάποια συγκεκριμένη μέθοδο αντιμετώπισης της
καταπάτησης των δικαιωμάτων που προτείνεται και στα δύο αποσπάσματα; (100 –
150 λέξεις)
Μονάδες 8
β) «Θα πρέπει να αφυπνιστούμε και να παρακινήσουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους
να παλεύουμε για την προστασία, την τήρηση και την εφαρμογή των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων παγκοσμίως…». Να σχολιάσετε την επιλογή του ρηματικού προσώπου στη
διαμόρφωση του ύφους του Κειμένου Ι. Πώς εξυπηρετεί τη μετάδοση του μηνύματος του;
Μονάδες 7
Ερώτημα 3ο
α) Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητικής ή παθητικής) στην παρακάτω
πρόταση του Κειμένου ΙΙ και να μετατραπεί η σύνταξη στην αντίθετή της: «Ιστορικά, δύο
κίνητρα ρύθμιζαν την παροχή της παιδείας».
Μονάδες 5
β) «Παίδευση στην ελευθερία σημαίνει μόνο τη συνειδητή αναγνώριση της ευθύνης και
του καθήκοντος»: Στο Κείμενο ΙΙ να αντικαταστήσετε την επιστημική τροπικότητα με τη
δεοντική, δηλώνοντας την πρόθεση, τροποποιώντας την πρόταση όπου χρειάζεται.
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο κατά την κρίση σας είναι το θέμα που αναδεικνύεται στο Κείμενο IIΙ; (100 – 200
λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Να γράψετε ένα δοκίμιο 300 – 400 λέξεις στο οποίο θα παρουσιάσετε μορφές παραβίασης
των δικαιωμάτων του παιδιού είτε στη χώρα μας είτε παγκόσμια.
Μονάδες 30
 8. Θανατική ποινή
Σκέψεις για τη θανατική ποινή
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα από το δοκίμιο του Άλμπερ Καμύ: Σκέψεις
γύρω από τη θανατική ποινή –Réfleχioηs sur lɑ peiηe cɑpitɑle (1957).

Στην Ενωμένη Ευρώπη η επίσημη κατάργηση της θανατικής ποινής θα έπρεπε να

είναι το πρώτο άρθρο του ευρωπαϊκού κώδικα για λόγους λογικής και ρεαλισμού
ταυτόχρονα. Λογικής πριν απ’ όλα. Το να ορίζουμε ότι ένας άνθρωπος πρέπει να
πλήττεται με την οριστική τιμωρία είναι σα να αποφασίζουμε ότι αυτός ο άνθρωπος
δεν έχει πλέον καμιά ευκαιρία να επανορθώσει. Σε αυτό το σημείο τα επιχειρήματα
αναμετριούνται τυφλά και αποκρυσταλλώνονται σε μια στείρα αντιπαράθεση.
Η αβεβαιότητά μας για το δικαίωμα που έχουμε να σκοτώνουμε πηγάζει από το
γεγονός ότι όλοι είμαστε δικαστές και διάδικοι. Χωρίς απόλυτη αθωότητα δεν
υπάρχει απόλυτη κρίση. Κανείς από εμάς δεν έχει το δικαίωμα να αναγορευτεί σε
απόλυτο κριτή και να αποφανθεί για την οριστική έλλειψη του χειρότερου των
ενόχων, αφού κανείς από εμάς δεν μπορεί να διεκδικήσει την απόλυτη αθωότητα.
Δεν υπάρχουν δίκαιοι, αλλά μόνο καρδιές λιγότερο ή περισσότερο φτωχές σε
δικαιοσύνη. Το δικαίωμα στη ζωή, που συμπίπτει με την ευκαιρία επανόρθωσης,
είναι φυσικό δικαίωμα κάθε ανθρώπου, ακόμη και του χειρότερου. Χωρίς αυτό το
δικαίωμα η ηθική ζωή είναι απολύτως αδύνατη. Ο τελευταίος των εγκληματιών και
ο πιο ακέραιος δικαστής ξαναβρίσκονται εδώ πλάι πλάι, εξίσου δύστυχοι και
αλληλέγγυοι. Κανείς από μας δεν έχει το δικαίωμα να χάνει τις ελπίδες του για έναν
άνθρωπο παρά μόνο μετά τον θάνατό του που μετατρέπει τη ζωή σε πεπρωμένο και
επιτρέπει την οριστική κρίση. Το να διατυπώνουμε την οριστική κρίση πριν από το
θάνατο, το να διατάσσουμε το κλείσιμο των λογαριασμών, όταν ακόμη ο πιστωτής
είναι ζωντανός, αυτό δεν ανήκει στη δικαιοδοσία κανενός ανθρώπου. Σε αυτό το
όριο τουλάχιστον όποιος κρίνει απόλυτα, καταδικάζεται απόλυτα. Καθώς τελειώνω ,
θα ήθελα να επαναλάβω ότι δεν είναι οι αυταπάτες για την ηθική καλοσύνη του
ανθρώπου ούτε η πίστη σε μια επερχόμενη χρυσή εποχή που εξηγούν την αντίθεσή
μου στην ποινή του θανάτου. Αντίθετα, θεωρώ την κατάργησή της αναγκαία για
λόγους σύνεσης, λογικής και ρεαλισμού. Δεν πιστεύω, ωστόσο, ότι δεν υπάρχει
καμία ευθύνη σε αυτόν τον κόσμο και ότι θα πρέπει να δίνουμε άφεση αμαρτιών σε
όλους, στο θύμα και στο δήμιο εξίσου, μέσα στην ίδια συναισθηματική σύγχυση, η
οποία πηγάζει από δειλία μάλλον, παρά από γενναιοδωρία , και καταλήγει να
δικαιολογεί ό,τι χειρότερο υπάρχει στον κόσμο.

Κείμενο 2
Θανατική Ποινή: Η εσχάτη των ποινών

Άρθρο της Χαμουργκά Ειρήνης στη Νομική Εφημερίδα curia. gr, 11 Aυγούστου.2019.
Δίνεται απόσπασμα για τις ανάγκες της εξέτασης .

Η θανατική ποινή ως μέσο κολασμού που απειλούσε τα βαρύτερα των εγκλημάτων

έχει μια μακραίωνη ιστορία, καθώς αναφορές της υπάρχουν στις πρώτες ανατολικές
θρησκείες, στην Ελληνική μυθολογία, συνεχίζει στο Μεσαίωνα και σε εποχές που η
προστασία της ανθρώπινης ζωής δεν θεωρούνταν αυτονόητη και φτάνει μέχρι τη
σημερινή εποχή όπου πλέον η ανθρώπινη ζωή έχει αποτελέσει αναμφισβήτητο
πανανθρώπινο δικαίωμα, αναφαίρετο και κατοχυρωμένο, τόσο συνταγματικώς όσο
και με αμέτρητες διεθνείς συμβάσεις. Η εφαρμογή της θανατικής ποινής ή όχι
αποτελεί μέχρι σήμερα ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα της αντεγκληματικής πολιτικής
που διχάζει κοινή γνώμη, πολιτικούς και επιστήμονες. Συγκεκριμένα, η θανατική
ποινή τυγχάνει υποστήριξης από μεγάλη μερίδα πολιτών, καθώς θεωρείται
σύμβολο ασφάλειας, αλλά και βέβαιος τρόπος περιστολής της εγκληματικότητας.
Όσον αφορά τους πολιτικούς, αντιμετωπίζουν το θέμα βάσει των ιδεολογικών
αντιλήψεων που εκφράζει το πολιτικό κόμμα στο οποίο ανήκουν, ενώ οι
επιστήμονες προσπαθούν να λύσουν το ζήτημα χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό
επιχειρημάτων από επιστήμες, όπως η στατιστική, η ψυχολογία, οι ηθικές-
ανθρωπιστικές επιστήμες κ.α. Εντέλει, η ανθρωπότητα παραμένει χωρισμένη
ανάμεσα στους υποστηρικτές και σε αυτούς που τάσσονται υπέρ της κατάργησής
της.
Παρά τους τόσους αγώνες, λοιπόν, ανά τους αιώνες και την αναγνώριση πλέον της
ζωής ως υπέρτατου δικαιώματος και προϋπόθεσης για την ύπαρξη όλων των
υπολοίπων, χαρακτηριστικό που οδηγεί πολλούς στο να το αποκαλούν «φυσικό
δικαίωμα», η θανατική ποινή συνεχίζει να εφαρμόζεται, κυρίως σε πολλές πολιτείες
των ΗΠΑ και σε πολλές ανατολικές χώρες, ενώ στην Ευρώπη έχει πλέον καταργηθεί
και αποτελεί παρελθόν.
Η ανθρώπινη ζωή είναι αγαθό απαραβίαστο και η κρατική εξουσία δεν έχει κανένα
δικαίωμα να την αφαιρεί για κανένα απολύτως λόγο. Η πολιτεία δεν μπορεί να
μεριμνά πρώτα για την αυτοπροστασία της και μετά για τη προστασία των πολιτών
της. Σε μια εποχή πολιτισμικής προόδου, η εκτέλεση της θανατικής ποινής, ακόμα
και για το πιο στυγερό έγκλημα, αποτελεί παραβίαση των ανθρώπινων
δικαιωμάτων, η θανατική εκτέλεση αποτελεί τη μέγιστη ηθική και φυσική βλάβη
που μπορεί να υποστεί ένα άτομο από την πολιτεία.

Κείμενο 3

Όμορφη ζωή
Στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου, Μουσική: Nicola Piovani, Ερμηνεία: Θοδωρής Βουτσικάκης,
2019.

Βγες τραγούδα τη ζωή

πες θα ‘ρθει ξανά πρωί
Δες τον ήλιο με άλλα μάτια
με ενός παιδιού χαρά
γιατί και εσύ παιδί ήσουν μια φορά

Ναι το ξέρει ο ουρανός

Ναι ο τόσο μακρινός
Αχ και η νύχτα με όλα τα άστρα
πως κάθε εδώ στη γη
πολλές καρδιές βαθιά έχουν μια πληγή

Να μια ρόδα που γυρνά

Να του λούνα παρκ η ρόδα
σου γνέφει ανέβα
τον κόσμο δες ξανά

Μα ίσως δεν πιστεύεις πια

Και αν σου λέω η ζωή
πως είναι απέραντη ομορφιά

Δες είμαι δίπλα σου εγώ

το σκοτάδι θα τελειώσει
θα περάσει η συννεφιά

Πάει και δεν γυρίζει πιά

πάει στου χρόνου τα κουπιά
Πάει γοργά κυλάνε οι ώρες
Μα αν βρέξει μια βροχή
Λευκό γυμνό το λουλουδάκι ανθεί

Πάει και δεν γυρίζει πια

πάει και απάντηση καμιά
Πάει μα όπου και να ρωτάμε
μας λένε ό,τι αγαπάμε ζωντανό θα μείνει στην καρδιά
μας λένε ό,τι αγαπάμε ζωντανό πως μένει στην καρδιά

Είν' όμορφη η ζωή, τραγούδα το και εσύ

Είν' όμορφη η ζωή

Ερώτημα 1ο

Στο Κείμενο 1 ο Άλμπερ Καμύ τάσσεται κατά της θανατικής ποινής χωρίς όμως να
θεωρεί ότι η
κοινωνία πρέπει να δείχνει ελαστικότητα απέναντι στον θύτη. Να επιβεβαιώσεις ή
να διαψεύσεις την
ορθότητα της παραπάνω διαπίστωσης σε μία παράγραφο 60 – 70 λέξεων με
σχετικές αναφορές στο
κείμενο (τρεις συνολικά είναι αρκετές).
Ερώτημα 2ο
α. Με ποιον τρόπο οργανώνεται η 3η παράγραφος του Κειμένου 2 (μονάδες 2) και
πώς συνδέει τα
νοήματα του κειμένου (μονάδες 2);
β. Να δικαιολογήσεις στην 1η παράγραφο του Κειμένου 1 την επιλογή του
συγγραφέα να
χρησιμοποιήσει α ́ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο με κριτήριο το θέμα του κειμένου
και την πρόθεση
του συντάκτη του (μονάδες 6).

Ερώτημα 3ο
Στα Κείμενα 1 και 2 και οι δύο συγγραφείς υποστηρίζουν την άποψη ότι η θανατική
ποινή πρέπει να
καταργηθεί. Σε ποιο από τα δύο κείμενα η θέση του συντάκτη διατυπώνεται με πιο
άμεσο και ευθύ
τρόπο; Να απαντήσεις τεκμηριωμένα σε 60-70 λέξεις λαμβάνοντας ως κριτήριο τη
λογική οργάνωση
των νοημάτων των δύο κειμένων.
ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 15)
Ποια στάση ζωής προτείνει, κατά την άποψή σου, η φωνή που ηχεί στους στίχους
του τραγουδιού; Να
τεκμηριώσεις την απάντησή σου βασισμένος/-η σε 3 τουλάχιστον κειμενικούς
δείκτες. Εσύ προσωπικά
συμφωνείς ή διαφωνείς με τη συγκεκριμένη πρόταση;

Θεμα δ
Θέμα ανάπτυξης: Ως μέλος της Διεθνούς Αμνηστίας καλείσαι να γράψεις ένα κείμενο
στο οποίο να περιγράφεις τους όρους - προϋποθέσεις που θα πρέπει να πληρούν οι
ποινές μιας σύγχρονης νομοθεσίας ώστε να επιτυγχάνουν την αποστολή τους
σεβόμενες ταυτόχρονα τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Στη συνέχεια να
παραθέτεις επιχειρήματα με τα οποία να προσπαθείς να αντικρούσεις σκέψεις για
την επαναφορά ή την εφαρμογή της θανατικής ποινής

9. Οικογένεια
Η κρίση της σύγχρονης οικογένειας
Η σύγχρονη οικογένεια περνάει κρίση. Η κρίση αυτή αποδόθηκε σε
πολλά αίτια, στην ευημερία και την υπεραφθονία, στην ένταση που
υπάρχει στα δύο φύλα, στην υποχώρηση της πατρικής αυθεντίας, στο
γεγονός ότι ο θεσμός της οικογένειας είναι ήδη ένας απαρχαιωμένος
θεσμός που πρέπει να αντικατασταθεί από έναν άλλο.
Η κρίση μέσα στην οικογένεια εμφανίζεται ως ανταγωνιστική και
συγκρουσιακή σχέση ανάμεσα στα μέλη της, ως αδυναμία συνεννόησης,
ως σχέση αδιαφορίας και αυτοαπομόνωσης των μελών της. Οι
καταστάσεις και εντάσεις αυτές οδηγούν μερικές φορές στη φυγή των
παιδιών από τα σπίτια τους, στα διαζύγια και στη διάλυση της
οικογένειας.
Για τις παραπάνω καταστάσεις τα αίτια είναι πολλά. Η υποχώρηση της
πατρικής αυθεντίας είναι ένας σημαντικός παράγοντας. Παλιότερα, όταν
κυριαρχούσε μέσα στην οικογένεια η αυθεντία του πατέρα, ήταν αισθητή
κάποιου είδους πειθαρχία μέσα σε αυτήν. Ωστόσο αυτή η πειθαρχία
υπήρχε, γιατί η σύζυγος και μητέρα αποδεχόταν τους κανόνες του
ανδροκρατικού πολιτισμού. Το θεωρούσε καθήκον της να υποτάσσεται
και να υπακούει τον άνδρα της, να του μένει πιστή, να φέρει ακόμα και
το όνομά του. Έπειτα, ο πατέρας αναλάμβανε τα οικονομικά βάρη του
σπιτιού και, συνεπώς, θεωρούνταν ότι του όφειλαν όλοι υπακοή.

Τα πράγματα άλλαξαν, όταν μπήκε στον οικονομικό στίβο η σύζυγος και

άρχισε να συνεισφέρει στα οικονομικά του σπιτιού. Ταυτόχρονα,
διαδόθηκαν ιδέες για την ισότητα των δύο φύλων και για την ανάγκη
εκδημοκρατισμού των σχέσεων ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα και
σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Η αυθεντία του πατέρα ήταν αντίθετη
προς την ισότητα των φύλων και το δημοκρατικό πνεύμα. Ο πατέρας δεν
άντεξε την αμφισβήτηση και η σύγκρουση ανάμεσα στους συζύγους
ήταν αναπόφευκτη.
Ένα άλλο φαινόμενο μέσα στην οικογένεια είναι η ανταρσία των παιδιών,
που εκδηλώνεται, κυρίως, κατά την περίοδο της εφηβείας. Το φαινόμενο
αυτό μπορεί να οφείλεται στην καταπιεστική αγωγή που ασκείται από
τους γονείς ή στην υπερπροστατευτικότητά τους. Τόσο η καταπίεση, όσο
και η υπερπροστατευτικότητα, προκαλούν σοβαρά προβλήματα, γιατί τα
παιδιά αισθάνονται ότι αντιμετωπίζουν εχθρούς, ότι δεν μπορούν να
συνεννοηθούν.
Η οικογένεια πρέπει να αλλάξει μορφή. Για να αλλάξει όμως, πρέπει να
αλλάξουν αυτοί που την αποτελούν και πρώτα αυτοί που την
σχηματίζουν. Είναι αναγκαίο να αποκτήσουν πιο σωστές ιδέες για τον
γάμο, τη λειτουργία της οικογένειας, την αγωγή των παιδιών. Όταν
γίνουν αυτά, όλα τα μέλη θα συνυπάρχουν αρμονικά και θα αισθάνονται
ευτυχισμένα από αυτή τη συνύπαρξη.

Σωκράτη Γκίκα, «Κοινωνικά Προβλήματα»

Κείμενο ΙΙ

Η κρίση του θεσμού της οικογένειας

Η οικογένεια δεν είναι ένας ιδανικός θεσμός. Αλλ’ είναι, χωρίς αμφιβολία,
μια μικρή επικράτεια, όπου το άτομο κερδίζει κάποιο πρόσωπο: γίνεται ο
πατέρας, η μητέρα, ο αδερφός, η αδερφή, ο πρόγονος. Τα καθοριστικά
δεδομένα, όσο ισχυρά κι αν είναι, δεν οδηγούν στην ολοκληρωτική
εξαφάνιση του ατομικού βίου. Βέβαια, υπήρξαν και άλλοτε -και πολύ
περισσότερο από όσο συμβαίνει κάπου κάπου να υπάρχουν και τώρα-
τα πρόσωπα τα υποταγμένα στα άλλα πρόσωπα· η πατρική εξουσία
διατηρούσε πολύ ακόμη από την αρχαία της δύναμη· η χωριάτισσα μάνα
ήταν η αλευτέρωτη σκλάβα· τα παιδιά έπρεπε να υποτάσσονται χωρίς
αντίρρηση. Και, κατά φυσική συνέπεια, το σπίτι γινόταν θερμοκήπιο,
όπου άνθιζε η υποκρισία. Αυτά και άλλα παρόμοια έχουν απειράριθμες
φορές και σε απειράριθμα κείμενα καταγραφεί. Και το ξέρουμε πια πως
η πατροπαράδοτη δομή της οικογένειας πίεζε τη γυναίκα και σχημάτιζε
μια εταιρεία, όπου ο άντρας είχε όλα τα δικαιώματα και η γυναίκα όλες
τις υποχρεώσεις.
Οι σιωπηλές τραγωδίες δημιουργούσαν ένα περίγυρο καταθλιπτικό για
τα παιδιά, που καρτερούσαν με ανυπομονησία ν’ ανδρωθούν και να
υπάρξουν αυτόνομα. Βέβαια, όλες οι οικογένειες δεν ήταν έτσι
πλασμένες. Ήταν ανάμεσα τους και πολλές όπου η υποταγή δεν είχε
λόγο να υπάρχει· την αντικαθιστούσε η στοργή, η τρυφερότητα, ο
αμοιβαίος σεβασμός, η αλληλεγγύη, η κοινή χαρά και η κοινή θλίψη.
Δυστυχισμένοι, και για ολόκληρη τη ζωή τους ανάπηροι ψυχικά, όσο κι
αν τους ευνοούσε η τύχη, απόμεναν όσοι δεν μπόρεσαν να χαρούν ένα
σπίτι, έναν όμιλο δικών τους ανθρώπων· οι πρόωρα απορφανισμένοι, οι
ταλαιπωρημένοι. Δεν είχαν μια γωνιά ν’ αποθέσουν τις αναμνήσεις τους,
ένα θάλπος για να ξεγεννήσει την αισιοδοξία, το θάρρος και την αντοχή·
«ολίγο φως και μακρινό» που να φωτίζει και να παραμυθεί τα κατοπινά
βήματά τους.
Αυτό το σπίτι, αυτή την οικογένεια, είτε έτσι είτε αλλιώς, και με τα
ελαττώματά της τ’ αναμφισβήτητα, την ξεθεμελίωσαν οι καιροί.
Ουσιαστικά δεν επιζεί παρά σε μερικές αρχέγονες κοινωνικές ομάδες.
Και στις προχωρημένες έγινε ένα στοιχείο του κατεστημένου που
χτυπιέται χωρίς συμπόνια. Έτσι που τώρα πια πάει να γίνει
συνεταιρισμός, συνδικάτο, ομόρρυθμη εταιρεία και ό,τι άλλο μπορεί να
πει κανείς, σώμα όπου τα υλικά συμφέροντα παίζουν τον κυριότερο
ρόλο και ο κάματος της καθημερινής ζωής το αποστεγνώνει από τα
συναισθήματα και τα παραμύθια. Πολλά σπίτια έχουν μεταβληθεί σε
«κέντρα διερχομένων». Οι γονείς είτε συντρίβονται και οι δύο από το
άγχος της βιοπάλης είτε δεν αποφασίζουν, στις καταναλωτικές
κοινωνίες, να ηλικιωθούν και να παίξουν τον αλλοτινό τους ρόλο των
προστατών. Η επιμήκυνση του μέσου όρου του βίου επιτρέπει και στους
ηλικιωμένους να εξακολουθούν να είναι ενεργά πρόσωπα και να
σφηνώνουν την παρουσία τους ανάμεσα στις μεταγενέστερες γενιές.
Τα παιδιά, μόλις νιώσουν τον εαυτό τους, δεν έχουν άλλο στόχο από την
απόδραση. Γίνονται, από μιας αρχής, εριστικά, σκαιά, και αν μπορούν,
αυτοκυβέρνητα. Εκδηλώνουν τη βούληση τους μ’ επιμονή. Σχηματίζουν
ένα φευγαλέο κοσμοείδωλο και με τούτο πορεύονται. Δεν ανήκουν στο
σπίτι· ανήκουν στη συντροφιά τους, στους μετέωρους φίλους της μιας
στιγμής, όχι της κάθε στιγμής, στον έξω κόσμο -και, πριν απ’ όλα, στην
αναμελιά και στην απόλαυση. Άλλωστε, και το σπίτι τους διώχνει. Δεν
είναι η εστία· είναι το διαμέρισμα της πολυκατοικίας που δεν πρόκειται
ποτέ να γίνει σπίτι. Στενόχωρο, τυπικό, άχαρο, ανίκανο ν’ απορροφήσει
την ανθρώπινη ακτινοβολία, ανίκανο να δημιουργήσει ατμόσφαιρα,
μεταβάλλει και τον άνθρωπο σ’ έπιπλο.
Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Οι σκληροί καιροί, εκδ. Οι εκδόσεις των Φίλων,
Αθήνα 1972

Κείμενο ΙΙΙ

«Αναφορά στον Γκρέκο (απόσπασμα)

Αγαπούσα που τα ευωδάτα κίτρινα λουλούδια της, τα ‘βαζε η μητέρα
μου στις κασέλες και τα εσώρουχά μας, τα σεντόνια μας, όλη μου η
παιδική ηλικία μύριζε γαζία.
Μιλούσαμε, πολλές ήσυχες κουβέντες, πότε η μητέρα μου δηγόταν για
τον πατέρα της, για το χωριό που γεννήθηκε, και πότε εγώ της
στορούσα τους βίους των αγίων που είχα διαβάσει, και ξόμπλιαζα
(=στόλιζα) τη ζωή τους με τη φαντασία μου, δε μ’ έφταναν τα μαρτύριά
τους, έβαζα κι από δικού μου, ωσότου έπαιρναν τη μητέρα μου τα
κλάματα, τη λυπόμουνα, κάθιζα στα γόνατά της, της χάιδευα τα μαλλιά
και την παρηγορούσα:
– Μπήκαν στον Παράδεισο, μητέρα, μη στεναχωριέσαι, σεργιανίζουν
κάτω από ανθισμένα δέντρα, κουβεντιάζουν με τους αγγέλους και
ξέχασαν τα βάσανά τους. Και κάθε Κυριακή βάζουν χρυσά ρούχα,
κόκκινα κασκέτα με φούντες και πάνε να κάμουν βίζιτα (= επίσκεψη) στο
Θεό.
Κι η μητέρα σφούγγιζε τα δάκρυά της, με κοίταζε σα να μου έλεγε:
«Αλήθεια λες;» και χαμογελούσε.
Και το καναρίνι, μέσα από το κλουβί του, μας άκουγε, σήκωνε το λαιμό
και κελαηδούσε μεθυσμένο, ευχαριστημένο, σαν να ‘χε αφήσει μια
στιγμή τους αγίους κι ήρθε στη γης να καλοκαρδίσει τους ανθρώπους.
Η μητέρα μου, η γαζία, το καναρίνι, έχουν σμίξει αχώριστα, αθάνατα
μέσα στο μυαλό μου· δεν μπορώ πια να μυρίσω γαζία, ν’ ακούσω
καναρίνι, χωρίς ν’ ανέβει από το μνήμα της -από το σπλάχνο μου- η
μητέρα μου και να σμίξει με τη μυρωδιά τούτη και το κελάδημα του
καναρινιού.
Ποτέ δεν είχα δει τη μητέρα μου να γελάει· χαμογελούσε μόνο, και τα
βαθουλά μαύρα μάτια της κοίταζαν τους ανθρώπους γεμάτα υπομονή
και καλοσύνη. Πηγαινοέρχονταν σαν πνέμα αγαθό μέσα στο σπίτι, κι όλα
τα πρόφταινε ανέκοπα κι αθόρυβα, σαν να ‘χαν τα χέρια της μιαν
καλοπροαίρετη μαγική δύναμη, που κυβερνούσε με καλοσύνη την
καθημερινήν ανάγκη.
Μπορεί και να ‘ναι η νεράιδα, συλλογιζόμουν κοιτάζοντάς την σιωπηλά,
η νεράιδα που λεν τα παραμύθια, και κινούσε το παιδικό μυαλό μου η
φαντασία να δουλεύει: μια νύχτα ο πατέρας μου, περνώντας από τον
ποταμό, την είδε να χορεύει στο φεγγάρι, χίμηξε, της άρπαξε το
κεφαλομάντηλο, κι από τότε την έφερε στο σπίτι και ψάχνει να βρει το
κεφαλομάντηλο, να το ρίξει στα μαλλιά της, να γίνει πάλι νεράιδα και να
φύγει.
Την κοίταζα να πηγαινοέρχεται, ν’ ανοίγει τα ντουλάπια και τις κασέλες,
να ξεσκεπάζει τα πιθάρια, να σκύβει κάτω από το κρεβάτι, κι έτρεμα μην
τύχει και βρει το μαγικό κεφαλομάντηλο της και γίνει άφαντη. Η τρομάρα
αυτή βάσταξε χρόνια και λάβωσε βαθιά τη νιογέννητη ψυχή μου κι
ακόμα και σήμερα αποκρατάει μέσα μου πιο ανομολόγητη η τρομάρα
ετούτη: παρακολουθώ κάθε αγαπημένο πρόσωπο, κάθε αγαπημένη
ιδέα, με αγωνία, γιατί ξέρω πως ζητάει το κεφαλομάντηλό της να φύγει.
Νίκος Καζαντζάκης, 1961

Παρατηρήσεις

ΘΕΜΑ 1ο:
A. Να αποδώσετε περιληπτικά {70-80 λέξεις) τα αίτια της κρίσης της
σύγχρονης οικογένειας , όπως αποτυπώνονται στο κείμενο 1.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 2ο :
Β.1. Να χαρακτηρίσετε ως Σωστές ή Λανθασμένες τις προτάσεις που
ακολουθούν και αφορούν στο κείμενο 1. Να αιτιολογήσετε την απάντησή
σας.
Σωστό /Λάθος Αιτιολόγηση με αναφορά
Πρόταση
στο κείμενο
1. Ο κυρίαρχος τρόπος
πειθούς του κειμένου είναι
η επίκληση στη λογική.
2. Η πειθαρχία των μελών
της οικογένειας στο
παρελθόν ήταν αποτέλεσμα
της αποδοχής των κανόνων
του ανδροκρατικού
πολιτισμού από τη μητέρα.

3. Στο παρελθόν τα
οικονομικά βάρη της
οικογένειας τα αναλάμβανε
ο πατέρας.

4. Η αυθεντία του πατέρα

ενίσχυε το δημοκρατικό
πνεύμα της οικογένειας.

5. Η υπερπροστατευτικότητα
των γονιών βοηθάει στην
επίλυση των προβλημάτων.

Μονάδες 15
B.2. Στο κείμενο 2 να εντοπίσετε δύο παραδείγματα ποιητικής
λειτουργίας της γλώσσας (μον. 4) και να αναφέρετε ποιον ρόλο επιτελεί
αυτή η λειτουργία της γλώσσας (μον. 2) και με ποια γλωσσικά μέσα
επιτυγχάνεται. (μον. 4)
Μονάδες 10
Β.3. α. Να αντικαταστήσετε τις παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις του
κειμένου 1 με άλλες νοηματικά ισοδύναμες λέξεις ή φράσεις, ώστε να
εκφράζεται η ίδια νοηματική σχέση: ωστόσο, έπειτα, όταν,
ταυτόχρονα, γιατί.
(Μονάδες 5)
β. Να εντοπίσετε τη σύνταξη (ενεργητική ή παθητική) της παρακάτω
πρότασης και να την μετατρέψετε στην αντίστροφή της:
Ο θεσμός της οικογένειας πρέπει να αντικατασταθεί από έναν
άλλο θεσμό.
Ποια σύνταξη θα επιλέγατε εσείς και γιατί;
 (Μονάδες 4 (2+2))
γ. Να εντοπίσετε στο κείμενο 2 έξι λέξεις που θεωρείτε ότι ανήκουν σε
λεξιλόγιο παλαιότερης εποχής και να τις αντικαταστήσετε από
συνώνυμες σύγχρονες. (Μονάδες 6)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 3ο:
Γ. Να εντοπίσετε τρεις τρόπους/ εκφραστικά μέσα με τα οποία
δηλώνονται τα συναισθήματα του αφηγητή για τη μητέρα του. Πώς
σκιαγραφείται η φιγούρα της ελληνίδας μητέρας του 19ου αιώνα και η
σχέση της με τα παιδιά της και ποιες αλλαγές έχουν επέλθει στις σχέσεις
παιδιών – γονιών σήμερα , σύμφωνα με τις δικές σας εμπειρίες και
σκέψεις; (250-300 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 4ο:
Δ. Είναι ευρύτερα αποδεκτό πως η οικονομική και κοινωνική κρίση των
τελευταίων χρόνων και ο παρατεταμένος εγκλεισμός λόγω της
πανδημίας έχουν επιφέρει επιπτώσεις στην ελληνική οικογένεια. Στα
πλαίσια μιας ημερίδας που διοργανώνει ο Σύλλογος Γονέων του
σχολείου σας για τις σχέσεις γονέων – παιδιών καλείστε να εκφωνήσετε
μια ομιλία 350 – 400 λέξεων, στην οποία θα αναφερθείτε σε μερικά από
τα προβλήματα της σύγχρονης ελληνικής οικογένειας, όπως αυτά
αποτυπώνονται στα κείμενα 1 και 2, αλλά και από δικές σας εμπειρίες,
και θα προτείνετε τρόπους για την αντιμετώπιση των προβλημάτων
αυτών.
Μονάδες 30
 10. Εθελοντισμός
Σχολική Ενσωμάτωση: Μια περίπτωση μελέτης
Τα αποσπάσματα προέρχονται από το κείμενο της Αικατερίνης Χατζηθεολόγου που
αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα: http://www.pee.gr/wp-content/uploads/praktika_synedrion_files

Η ειδική αγωγή ως ένας ειδικός εκπαιδευτικός χώρος διέπεται από τη φιλοσοφική

θέση της παροχής ίσων εκπαιδευτικών ευκαιριών για όλους τους μαθητές. Η
φιλοσοφική αυτή θέση οδηγεί σε σχολική ενσωμάτωση, σε κοινωνική ένταξη και
αποδοχή. Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει σήμερα το δικαίωμα
κάθε παιδιού να διδάσκεται τα ίδια μαθήματα, στις ίδιες αίθουσες διδασκαλίας μαζί
με όλα τα άλλα παιδιά της ηλικίας του. Η σύγχρονη τάση της Παιδαγωγικής
Επιστήμης σήμερα στηρίζεται στις αρχές της συνεκπαίδευσης των παιδιών με και
χωρίς ειδικές ανάγκες. «Ένα σχολείο για όλους» με μαθητές που δε θα διακρίνονται
μεταξύ τους εξαιτίας της νοητικής, γλωσσικής, σωματικής ή συναισθηματικής τους
ιδιαιτερότητας.
Είναι γνωστό ότι το σχολείο αποτελεί πολλές φορές για μερικούς μαθητές μια
τραυματική εμπειρία, γεγονός που τους κάνει να αμφιβάλλουν για τις δικές τους
ικανότητες. Έτσι κατά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σε πολλές χώρες ένα
αυξημένο ενδιαφέρον για μια εκπαίδευση για όλους τους μαθητές.
Η σχολική ενσωμάτωση θεωρεί ότι τα παιδιά με ειδικές ανάγκες είναι μέλη μιας
ομάδας σχολικής, κοινωνικής, μικρής και μεγάλης. Σχολική ενσωμάτωση σημαίνει
αλληλοαποδοχή από ένα σύνολο ή μια ομάδα ενός ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων. Η
φιλοσοφία της ενσωμάτωσης στρέφεται προς την πεποίθηση ότι ο κόσμος είναι μια
μεγάλη κοινωνική ομάδα, η οποία αποτελείται από άτομα τα οποία διαφέρουν μεταξύ
τους τόσο στις ικανότητες, όσο και στην εθνικότητα, την θρησκεία ή την φυλή.
Ωστόσο, η απλή τοποθέτηση ενός μαθητή με ειδικές ανάγκες σε μια τάξη του
γενικού σχολείου δε σημαίνει ότι θα επακολουθήσει και σχολική ενσωμάτωση.
Αντίθετα, πολλές φορές τέτοιου είδους ενέργειες μπορεί να δημιουργήσουν
περαιτέρω προβλήματα όταν δεν υπάρχουν οι ανωτέρω προϋποθέσεις και δεν
υφίστανται οι υποστηρικτικές δραστηριότητες, οι οποίες χρειάζονται για τις ανάγκες
των μαθητών με δυσκολίες μάθησης. Η εττικετοποίηση των μαθητών από τους
συμμαθητές τους παραμένει ένα υπαρκτό πρόβλημα, ειδικά όταν δεν υπάρχει
προσεκτικός προγραμματισμός διδασκαλίας των μαθημάτων του αναλυτικού
προγράμματος και καλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων όλων των μαθητών.
Πώς όμως μπορεί να επιτευχθεί η συνεκπαίδευση και η επιτυχής ενσωμάτωση
των μαθητών με ειδικές ανάγκες στο γενικό σχολείο χωρίς τη θέληση των δασκάλων;
Οι δάσκαλοι αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες για την ενσωμάτωση
τέτοιων μαθητών στο γενικό σχολείο. Έχουν μεγαλύτερη σημασία και αξία από
οποιαδήποτε κυβερνητική εκπαιδευτική πολιτική. Η ενσωμάτωση μαθητών με ειδικές
ανάγκες στο γενικό σχολείο εξαρτάται κατά ένα μεγάλο μέρος από τη θέληση, τη
διάθεση, τις γνώσεις, την εμπειρία και την κατανόηση του δασκάλου που εκπαιδεύει
μαθητές με ειδικές ανάγκες.

Κείμενο 2
Το ακόλουθο (ελαφρώς διασκευασμένο) κείμενο αντλήθηκε από συνέντευξη του Τίτου Πατρίκιου,
δημοσιευμένη στο περιοδικό του ΚΕΘΕΑ ΑΡΙΑΔΝΗ «Σπείρα», τ. 7, Δεκέμβριος 2013. Ανακτήθηκε από
τον ιστότοπο https://www.kethea.gr/Portals στις 25. 04. 2021.

- Κύριε Πατρίκιε, πώς αντιλαμβάνεστε εσείς την έννοια «αλληλεγγύη»;

«Για την αλληλεγγύη όλοι μιλάμε· και σήμερα ακόμα πιο πολύ. Όμως, είναι πολύ
δύσκολο να την εφαρμόσεις. Γιατί στα λόγια είναι καλή, αλλά στην πράξη έχει
δυσκολίες. Και πρώτα πρώτα αλληλεγγύη με ποιον; Μόνο με τους γνωστούς; Μόνο
με τους φίλους; Μόνο με τους συγγενείς; Ή ακόμα και μ’ έναν άγνωστο; Ίσως η
δυσκολότερη πραγμάτωση της αλληλεγγύης είναι με κάποιον που δεν ξέρεις. Διότι,
όταν είσαι αλληλέγγυος με έναν γνωστό, ίσως έστω και ασυνείδητα, περιμένεις και
κάποια ανταπόδοση ή τουλάχιστον κάποια αναγνώριση. Ενώ, όταν δείξεις
αλληλεγγύη προς έναν άγνωστο, δεν περιμένεις τίποτα από εκείνον και αυτό
πιθανότατα να είναι η πιο ουσιαστική της μορφή. Λοιπόν, είναι καλό να μιλάμε για
αλληλεγγύη, αλλά, για να την πραγματώνουμε, χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια
απ’ ό,τι συνήθως νομίζουμε. Και πηγαίνοντας αυτή τη σκέψη λίγο πιο πέρα,
αλληλεγγύη δεν είναι μόνο η συμπαράσταση σε έναν άνθρωπο που έχει ανάγκη και
το ζητάει, αλλά πολλές φορές και σ’ έναν άνθρωπο που έχει ανάγκη, αλλά δεν τη
δείχνει και πρέπει να το ανακαλύψεις εσύ ο ίδιος.»
- Η αλληλεγγύη χρειάζεται προσπάθεια. Εσείς στη ζωή σας πώς έχετε βιώσει
αλληλεγγύη; Ποιοι σας βοήθησαν;
«Εγώ βίωσα αλληλεγγύη σε μεγάλες δυσκολίες, ιδίως έξω από την Ελλάδα. Είδα
ξένους φίλους να μου προσφέρουν στέγη και τροφή, όταν τα χρειάστηκα, και είναι
πράγματα που δεν ξεχνώ, είναι πράγματα που όχι μόνο με βοήθησαν να τα βγάλω
πέρα στη ζωή μου, αλλά με εμπλούτισαν στον τρόπο που μπορώ να επικοινωνώ με
τους ανθρώπους. Πλούτισαν την ίδια μου τη ζωή και από αυτή την άποψη διατηρώ
φιλίες που κρατάνε, πάνω από μισό αιώνα τώρα.»
- Πιστεύετε ότι μπορούμε οι άνθρωποι να περάσουμε από το «εγώ» στο
«εμείς»;
«Μπορούμε, μπορούμε. Αλλά, όταν έχουμε καταλάβει και το «εγώ», και κυρίως, όταν
έχουμε καταλάβει ότι πολλές φορές χρησιμοποιούμε το «εμείς» ως ψευδώνυμο και
ότι δεν ενδιαφερόμαστε πραγματικά για τους άλλους, αλλά για τον εαυτό μας.
Λοιπόν, γι’ αυτό να το προσέχουμε το «εμείς» και να διακρίνουμε πότε είναι
αυθεντικό και πότε είναι ψευδώνυμο του «εγώ»».

Κείμενο 3
Silver Alert

Το ποίημα της Αγγελικής Σιδηρά (1938 - ) προέρχεται από τη συλλογή της Silver Alert,
Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα: 2016,και αντλήθηκε από την ιστοσελίδα: https://ennepe-
moussa.gr/στα-βαθιά/δέκα-ποιήματα-της-αγγελικής-σιδηρά

Ήταν Δεκέμβρης όταν χάθηκε πρώτη φορά. Τέλη Δεκέμβρη, ξημερώματα και χιόνιζε.
Και πού να έψαχνα μες στην απέραντη την πόλη να τον βρω; Αφέθηκα στο ένστικτό
μου και τα βήματα με οδήγησαν στο παλιό πατρικό σπίτι, όπου τον βρήκα να
κοιτάζει γύρω σαστισμένος.

Πώς είχε διανύσει τόση απόσταση γυμνός σχεδόν, και με τα πόδια; Τον μάλωσα,
θυμάμαι, τον μικρό μου τον πατέρα και με κοιτούσε φοβισμένος σαν άτακτο παιδί.

Στο Τμήμα μού συνέστησαν να γράψω όλα τα στοιχεία του και το τηλέφωνό μου σ’
ένα πανί με μαρκαδόρο και να το ράψω στην εσωτερική τσέπη του σακακιού του.
Γιατί όμως να μην γέμιζα την τσέπη του με πετραδάκια να βρίσκει μόνος του τον
δρόμο ο Κοντορεβιθούλης μου;

Αυτά σκεφτόμουν και δεν ξέρω πόση ώρα έκανα για να περάσω στην βελόνα την
κλωστή.

Μα τώρα έχουν περάσει όλα αυτά. Εξ άλλου ο πατέρας μου βρήκε τελικά τον δρόμο
του.

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 35)

Ερώτημα 1ο
Τι σημαίνει «σχολική ενσωμάτωση» για τη συγγραφέα του Κειμένου 1; Να
απαντήσεις σε 60-80
λέξεις.

Ερώτημα 2ο
Στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 1 («Ωστόσο, η απλή τοποθέτηση .... όλων
των μαθητών»)
αξιοποιείται η αντίθεση. Να την εντοπίσεις (μονάδες 4) και να εξηγήσεις τη λειτουργία
της μέσα
στο κείμενο (μονάδες 6).
Ερώτημα 3ο
α. Στο Κείμενο 2 ο Τίτος Πατρίκιος χρησιμοποιεί στις απαντήσεις του ερωτήσεις. Να
τις εντοπίσεις
(μονάδες 2) και να εξηγήσεις την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητά τους, σε σχέση
με την
πρόθεση του συνεντευξιαζόμενου. (μονάδες 2).
β. Στο κείμενο 2 χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο το β ́ ενικό και το α ́ πληθυντικό
πρόσωπο. Να
αιτιολογήσεις τις συγκεκριμένες επιλογές του Τίτου Πατρίκιου. (μονάδες 6)

ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 15)

Ποιο σημαντικό θέμα πραγματεύεται λογοτεχνικά η συγγραφέας του Κειμένου 3; Να
το
παρουσιάσεις, κάνοντας αναφορά σε τρεις κειμενικούς δείκτες που το καθιστούν
ευκρινέστερο.
Ποιες σκέψεις και συναισθήματα σου προξενεί η ανάγνωση του Κειμένου 3 (150-200
λέξεις);
Μονάδες 15
Θεμα δ
Ο εθελοντισμός θεωρείται αναγκαίος για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που
επισώρευσε η κρίση της εποχής. Με βάση αυτή τη διαπίστωση, να
επιχειρηματολογήσετε για τη σπουδαιότητα και την προσφορά του εθελοντισμού σε
προσωπικό και σε συλλογικό επίπεδο. Το κείμενό σας να έχει τη μορφή ομιλίας σε
εκδήλωση που διοργανώνεται στο Δήμο της περιοχής σας και να μην υπερβαίνει τις
400 λέξεις.