Adam Zaborski – belki złożone i zespolone

Belki złożone i zespolone

definicja belki złożonej, siła rozwarstwiająca, projektowanie połączeń, przykłady obliczeń,
definicja belki zespolonej, założenia technicznej teorii zginania, rozkład naprężeń normal-
nych, przykład obliczeń

Belki złożone

Belką złożoną nazywamy belkę, której przekrój poprzeczny składa się z kilku współpracują-
cych elementów, wykonanych z jednego materiału.
Porównajmy pracę 2 przekrojów poprzecznych składających się z 2 prostokątów o łącz-
nym wymiarze b×h: pracujących niezależnie i połączonych w sposób zapewniający wspólną
pracę.

W pierwszym przypadku: Jy = 2 b(h/2)3/12 = bh3/48, Wy = bh2/24, σx = 0.5My/Wy =

12M/bh2. W drugim: Jy = bh3/12, Wy = bh2/6, σx = My/Wy = 6M/bh2. Jak więc widać w dru-
gim przypadku maksymalne naprężenia normalne będą 2-krotnie mniejsze.
Istotne jest to, że elementy są połączone ze sobą w sposób uniemożliwiający wzajemne
przesunięcia powierzchni kontaktu. Aby zlikwidować wzajemne przesunięcia w płaszczyźnie
połączenia, należy zapewnić odpowiednią wytrzymałość połączenia. Wprowadzimy pojęcie
siły rozwarstwiającej tR, czyli poziomej siły przypadającej na jednostkę długości belki wzdłuż
płaszczyzny połączenia:
QS y ( z )
t R = τ zx b = .
Jy

Przykład - belka drewniana

Drewniana belka składa się z dwóch sosnowych bali o przekrojach 0.2 x 0.24 m, połączo-
nych ze sobą za pomocą śrub (które nie przenoszą ścinania), oraz prostokątnych klinów. Bel-
ka leży na 2 podporach oddalonych od siebie o 6 m i obciążona jest w środku przęsła siłą 60
kN. Określić rozmiary c i liczbę klinów n, jeśli Rd = 7 MPa (na docisk), Rt = 1.5 MPa (na ści-
nanie).
 Adam Zaborski – belki złożone i zespolone

24
8 2 50 cm
24

c a-c c 20

Płaszczyzny docisku i ścinania

20 ⋅50 3 20 ⋅ 2 3
Q = const = ±30 kN, S y = 20 ⋅ 24 ⋅ 13 = 6240cm 3 , Jy = 12
− 12
= 208000cm 4
30 ⋅10 3 ⋅ 6240 ⋅10 − 6
τ xz = τ zx = = 0.45MPa
208000 ⋅10 − 8 ⋅ 0.2

Całkowita siła rozwarstwiająca w belce T = tR l = 540 kN.

Ilość klinów obliczamy z warunku na dopuszczalne naprężenia ściskające:
T T 540 ⋅ 103
σd = ≤ Rd , ⇒ n= = = 12.86 , przyjmujemy 13 klinów
nFd Rd Fd 7 ⋅ 106 ⋅ 0.03 ⋅ 0.2

Rozmiar c klinów przyjmujemy z warunku na dopuszczalne naprężenia ścinające:

T T T
τ xz = τ zx = 3
2
= 3
2
≤ Rt , ⇒ c= 3
2
≈ 21 cm
nFt ncb nRt b

14 odcinków (a-c) między klinami i na zewnątrz belki daje: (a-c) = (600-13×21)/14 =

23.3 > 21 cm, a więc materiał belki również nie ulegnie ścięciu dla a = 21 + 23.3 = 44.3 cm.

Przykład - blachownica
240 mm

20
5

400
12
 Adam Zaborski – belki złożone i zespolone

Sprawdzić wytrzymałość spawanej belki, leżącej swobodnie na 2 podporach i obciążonej

obciążeniem ciągłym 40 kN/m na całej długości, oraz 2 siłami P = 480 kN przyłożonymi w
odległości 1 m od podpór. Długość belki wynosi 8 m, R = 160 MPa, Rt = 100 MPa, wysokość
każdej ze spoin pachwinowych h = 0.7 x 5 mm. Przekrój poprzeczny dwuteowy jak na rysun-
ku (wymiary w mm).
Mmax = 800 kNm, Qmax = 640 kN,
momenty statyczne: półki Sy = 1970 cm3, 1/2 przekroju Sy = 2930 cm3,
moment bezwładności Jy = 214000 cm4, Wy = 5100 cm3.
Sprawdzenie wytrzymałości przekroju:
M max
a) naprężenia normalne: σ max = Wy
= 157 MPa < R

Q max S y ( z = 0) 640 ⋅10 3 ⋅ 2930 ⋅10 −6

b) naprężenia styczne: τ max = = = 73.02 MPa < Rt
J yb 214000 ⋅10 −8 ⋅ 0.012

QS y ( z = 380) 640 ⋅10 3 ⋅1970 ⋅10 −6

c) ścięcie spoiny: τ = = = 84.17 MPa < Rt .
J y 2 ⋅ 0.7 ⋅ 5 ⋅10 −3 214000 ⋅10 −8 ⋅ 2 ⋅ 0.7 ⋅ 0.005

Połączenia nitowane
Podobnie projektujemy połączenia nitowane, sprawdzając: przekrój belki na naprężenia
normalne (od zginania), przekrój belki na naprężenia styczne (od siły poprzecznej), nity na
docisk (od siły przenoszonej przez nit), nity na ścinanie (j.w.), materiał łączony na ścinanie
nitami (j.w.), materiał łączony na docisk (jak dla nitów), materiał łączony na rozerwanie
(osłabiony otworami na nity). Zależnie od charakteru pracy rozróżniamy nity jedno-, dwu- i
wielocięte.
 Adam Zaborski – belki złożone i zespolone

Wzmacnianie przekroju
Pomiędzy dwoma rodzajami wzmocnienia, jak na rysunku, istotna różnica polega na bra-
ku i istnieniu naprężeń stycznych od sił rozwarstwiających, występujących pomiędzy przekro-
jem pierwotnym i wzmocnieniem. Dla przekroju wzmacnianego jak po lewej stronie, naprę-
żenia ścinające są pomijalne (poza otoczeniem punktu przyłożenia obciążenia skupionego),
podczas gdy dla przypadku z prawej – naprężenia ścinające wynikające z istnienia sił rozwar-
stwiających są istotne i nie do pominięcia.

Obliczenia przekroju żelbetowego według Eurokodu 2

Zgodnie z normą żelbetową, zarówno beton jak i stal zbrojeniowa, są materiałami spręży-
sto-plastycznymi.
Dla betonu zależność pomiędzy odkształceniami i naprężeniami ściskającymi jest nieli-
niowa. W obliczeniach na nośność rozkład naprężeń ściskających może być przyjmowany
jako parabola-prostokąt bądź jako prostokątny.

rozkład naprężeń w betonie

sigma [MPa]
70

60

50

40

30

20 krzywa teoretyczna
parabola-prostokąt
10 prostokąt

0
0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25
x [m]

Stal zbrojeniowa opisywana jest modelem Prandtla bez wzmocnienia (bez limitu od-
kształceń) bądź z liniowym wzmocnieniem (i wówczas przyjmowany jest limit dopuszczal-
nych odkształceń).
 Adam Zaborski – belki złożone i zespolone

Belki zespolone
Belką zespoloną nazywamy belkę, której przekrój poprzeczny składa się z różnych materia-
łów, przy czym powierzchnia żadnego z nich nie jest mała
Nie chodzi więc o żelbetowe konstrukcje prętowe, gdzie powierzchnia zbrojenia jest mała
w stosunku do powierzchni betonu.

y
2

Założenia technicznej teorii zginania:

1. pionowa oś symetrii przekroju
2. hipoteza płaskich przekrojów ε x = ε 0 + κ z
3. (jednoosiowy stan naprężenia) σ x >> σ y , σ z

Stosowalność hipotezy płaskich przekrojów zależy od prawidłowego połączenia kon-

strukcyjnego obu materiałów tak, aby spełnić warunki zgodności odkształceń: ε x1 = ε x 2
Z warunków równoważności otrzymujemy:
N= ∫∫σ dF + ∫∫σ
F1
1
F2
2 dF = E1 F1ε 0 +E1S1κ + E2 F2ε 0 + E2 S 2κ = ( E1 F1 + E2 F2 )ε 0 + ( E1S1 + E2 S 2 )κ

.
M = ∫∫
F1
σ 1 zdF + ∫∫
F2
σ 2 zdF = E1S1ε 0 +E1 J1κ + E2 S 2ε 0 + E2 J 2κ = ( E1S1 + E2 S 2 )ε 0 + ( E1 J1 + E2 J 2 )κ

Poszukujemy takiej osi y*, aby ( E1Sˆ1 + E2 Sˆ2 ) = 0 , gdzie daszek oznacza moment statycz-
ny liczony względem nowej osi. Niech odległość nowej osi od osi głównej centralnej wynosi
zw (zgodnie ze zwrotem osi z). Z twierdzenia Steinera: Sˆ = S − Fz0 , otrzymujemy:
E1 S1 + E 2 S 2
E1 S1 − E1 F1 z 0 + E 2 S 2 − E 2 F2 z 0 = 0 ⇒ zw =
E1 F1 + E 2 F2

Tę nową oś wraz z osią symetrii będziemy nazywać osiami ważonymi. Równania równo-
wagi, zapisane względem układu osi ważonych, przyjmują postać:
N = ( E1 F1 + E 2 F2 )ε 0 , Mˆ = ( E1 Jˆ1 + E 2 Jˆ 2 )κ

gdzie daszek ^ oznacza wielkości liczone względem osi ważonej. Jak widać, przyjęcie układu
związanego z osiami ważonymi umożliwia separację rozciągania i zginania. Oś ważona y*
(zginania) określa włókna przekroju, których odkształcenie liniowe (wydłużenie lub skrócenie
względne) zależy jedynie od siły podłużnej, a ich krzywizna — od momentu zginającego.
Wprowadźmy definicje ważonych charakterystyk geometrycznych:
E1
≡ n, F ∗ ≡ nF1 + F2 , S ∗ ≡ nS1 + S 2 , J ∗ ≡ nJˆ1 + Jˆ 2
E2
 Adam Zaborski – belki złożone i zespolone

gdzie wagi odnoszą się do modułów Younga.

S∗
Położenie osi ważonej możemy teraz zapisać: z w = , a warunki równoważności:
F∗
N = ε 0 F ∗ E2 , Mˆ = κ J ∗ E 2 , gdzie Mˆ = M − Nz w

Obliczamy parametry rozkładu odkształceń:

N Mˆ 1  N Mˆ 
ε 0= , κ = , ⇒ ε x=  + z
E2 F ∗
E2 J ∗ E2  F∗ J∗ 
 

oraz naprężenia wraz z położeniem osi obojętnej:

 N Mˆ 
σ 1= E1ε = n ∗ + ∗ z  = nσ 2
F J 
N Mˆ
σ 2 = E 2ε = ∗
+ z
F J∗
Równanie osi obojętnej ma postać:
N J∗
σ x = 0 ⇒ ε x = 0 ⇒ z0 = − (= 0 dla N = 0) .
Mˆ F ∗
W powyższych wzorach z jest mierzone od osi ważonej.
Obliczając rozkład naprężenia w przekroju zespolonym, możemy zastąpić przekrój rzeczy-
wisty przekrojem sprowadzonym, w którym szerokość części wykonanej z materiału 1 po-
większamy n-krotnie.
Jest to sposób zalecany przez normę międzynarodową Eurocode.

Przykład
Określić rozkład naprężenia dla belki o przekroju jak na rysunku, obciążonym N = 500
kN (rozciąganie) oraz M = 490.5 kNm (dolne włókna rozciągane), dla danych:
-10
2 20 0.2
-4
-36 oś ob. 0.211 y*
1 55 cm 0.0636
0.339
y

z 109

1. stal St3S, E = 210 GPa, h = 55 cm, Jy = 99180 cm4, F = 213 cm2,

2. beton B20, E = 23 GPa, F = 400 cm2.
Rozwiązanie:
Obliczamy: n = E1/E2 = 9.13,
oś ważona: z* = (9.13•0.0213•0.275+0.04•0.65)/(9.13•0.0213+0.04) = 0.339 m
oś geometryczna: zgeom = (0.0213•0.275+0.04•0.65)/(0.0213+0.04) = 0.520 m
charakterystyki ważone:
 Adam Zaborski – belki złożone i zespolone

F* = 9.13•0.0213+0.04 = 0.2345 m2
J* = 9.13•[9.918•10-4+0.0213•(0.339-0.275)2]+0.24/12+0.04•(0.65-0.339)2 = 0.01385 m4
redukcja momentu do osi ważonej z: M̂ = 490.5 - 500•(0.52 - 0.339) = 400 kNm
naprężenia:
σ1 = 19.5 + 263.7z, σ1 (-0.211) = -36.2 MPa, σ1 (0.339) = 108.9 MPa
σ2 = 2.13 + 28.9z, σ2 (-0.411) = -9.7 MPa, σ2 (-0.211) = -4.0 MPa
Rozkład naprężeń normalnych w przekroju zespolonym przedstawia rysunek.