5 10.

Sınıf
Felsefe
Varlık ve Bilgi Felsefesi

1. Aşağıdaki yargıların doğru ya da yanlış olduklarını kutucukların içine işaretleyerek belirtiniz.

YARGILAR Doğru Yanlış

Felsefi problemlerin irdelenmesi ve çözümlemesi yoluyla felsefenin temel ve alt disip-
linleri belirginleşmeye başlar.

Felsefi bilgi, diğer bilgi türlerinden farklı olarak zamanla ilerleyip derinleşmez.

Felsefenin ana konuları ontoloji, epistemoloji ve aksiyolojidir.

Varlığın ilk nedeni tartışmaları, felsefe tarihinde varlığın ana maddesi ya da arkhe tar-
tışmaları olarak bilinmektedir.
Varlık felsefesi var olanları açıklamaya çalışan yanı ile metafizik, var olanların ardın-
daki gerçekliği inceleyen yanı ile ontoloji olarak nitelendirilmektedir.
20. yüzyıl varlık felsefesi görüşlerinde öne çıkan problem, insanın kendi varoluşuna
yönelik sorunlar içermektedir.
Varlığın var olup olmadığı konusunda kesin yargılara ulaşılamayacağını iddia edenler
genel olarak nihilist sayılırken, varlığın reel veya ideal olarak var olduğunu ifade eden
her görüş, felsefede realizm anlayışı içinde kabul edilir.
Varlığın sürekli bir değişim içinde olduğunu, değişmeden kalan somut veya soyut bir
özden söz edilemeyeceğini öne süren felsefi görüşe materyalizm denir.
Evrende amaçlılığın olup olmadığı tartışmaları teolojik (inançsal) ve kozmolojik (evren
bilim) olmak üzere iki başlıkta toplanabilir.
Mekanist varlık anlayışına göre evrendeki varlıklar fizik yasaların sonucu olarak şekil-
lenmektedir.

2. Verilen kavramları aşağıdaki boşluklara uygun şekilde yerleştiriniz.

idealizm düalist ideal reel varlık

dört neden varoluşçuluk fenomen

► Zaman ve mekân içinde yer alan, oluş ve değişim içinde bulunan varlığa ………................................….. denir.
► Varlıkların amaçsal değişimlerini neden sonuç ilişkisi ile açıklayan Aristoteles’e göre varlıklar …….................
..............….. etkisiyle oluşur.
► Varlığın bir yönü madde, bir yönü ideadır. İnsan ruh ve bedenin toplamı olarak ………................................…
bir bakış açısı ile görülebilir.
► ………................................….. gerçek arayışının insani bir çaba olduğunu, insanın gerçekliği ilk olarak ken-
dinde araması gerektiğini belirtir ve bu görüşe göre insanın özü önceden belirlenmemiştir.
► Varlığın duyularla algılanamayan bir özü vardır, bu öz ………................................….. görüşüne göre akıl veya
sezgiler aracılığıyla fark edilebilir.

MEB ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü

 5 10. Sınıf
Felsefe
Varlık ve Bilgi Felsefesi

3. Aşağıdaki yargıların doğru ya da yanlış olduklarını kutucukların içine işaretleyerek belirtiniz.

YARGILAR Doğru Yanlış

Bilginin oluşumunda en azından bilgi edinen insanın ve bilgisi edinilen varlığın ol-
duğu kabul edilir.

Bilgi felsefesinin diğer adı aksiyolojidir.

Septiklere göre algı yanılmalarında olduğu gibi duyular aracılığı ile edinilen bilgiler
güvenilir değildir.
Doğru bilginin kişiden kişiye değişiyor olması nedeniyle genelgeçer doğruların var-
lığına şüphe ile yaklaşan kuşkuculara karşın, doğru bilginin varlığını savunan dog-
matik filozoflar bilginin kaynağı konusunda da uzlaşı içindedirler.
“Doğru bilgi mümkün müdür?”, “Bilginin kaynağı nedir?”, “Bilginin sınırları ve doğru
bilginin ölçütleri nelerdir?”, “Bilginin güvenirliliği ve değeri nedir?” soruları bilgi felse-
fesinin temel sorularıdır.
İnsan zihninin doğuştan boş bir levha gibi olduğunu, tüm bilgilerin sonradan dene-
yimler ile kazanıldığını savunan görüşe empirizm denir.

Bir bilgi, doğru kabul edilen diğer bilgilerle çelişmiyorsa tutarlı kabul edilir.

Bilginin doğruluğuna yönelik ölçütlerden yarar ölçütüne göre bir bilgi pratik hayatta
işe yarıyorsa doğrudur.
Gerçeklik zihinle, zihinde bulunan veya zihnin ürettiği bir şeyle, teknik bir deyişle
“önerme” ile ilgilidir.
Doğruluk söylenen şeyin, iddianın konusu olan şeydir ve dış dünyada, nesnel dün-
yada bulunur.

4. Verilen kavramları aşağıdaki boşluklara uygun şekilde yerleştiriniz.

rasyonalizm sezgi apaçıklık uygunluk ölçütü

kritisizm tümel uzlaşım gerçeklik

♦ İnsanın akıl ve deneyim yetisinin ötesinde hiçbir kanıtlamaya ihtiyaç duymadan ……................................…..
yoluyla doğru bilgiye ulaşabileceğini savunan görüşe entüisyonizm denir.
♦ Kendisinden şüphe edilemeyecek olan bilgiye akılla ulaşılabileceğini savunan görüşe ………............................
denir.
♦ ………................................….. ölçütüne göre bir bilgi çoğunluk tarafından kabul ediliyorsa doğru sayılmaktadır.
♦ ………................................…..görüşüne göre bilginin oluşumunda tek başına ne akıl ne de deney yeterlidir.
Bilgi için hem akla hem deneye ihtiyaç vardır.
♦ ………................................….. genel anlamı içinde dış dünyada nesnel bir varoluşa sahip olan varlık, var olan-
ların tümü, var olan şeylerin bütünü; bilinçten, bilen insan zihninden bağımsız olarak var olan her şeydir.

MEB ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü