AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

🖼️
AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG

SÔNG? - HOÀNG PHỦ NGỌC
TƯỜNG
Created @2024 년 2월 18일 오후 6:14
Created by 31_9A4 Quỳnh Như
Status In progress
AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? - HOÀNG PHỦ

NGỌC TƯỜNG
BÀI THƠ VỀ SÔNG HƯƠNG
Chơi thuyền trên sông Hương (1989) – Tác giả Đồng Đức Bốn
Tình yêu trong lúc ngẩn ngơ
Bỗng dưng vớ được câu thơ làm thuyền
Bấy giờ vừa lúc trăng lên
Thuyền tôi ở giữa bốn bên chuông chùa
Bấy giờ sóng cứ ru đưa
AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? - HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG 1

Làm thuyền tôi đắm sao chưa đắm thuyền
Cảnh Hương Sơn - Tác giả Bà Huyện Thanh Quan

Đệ nhất nam thiên ấy cảnh này,
Thuyền nan đón khách mái chèo lay.
Hai bên quả núi lồng hương suối,
Bốn mặt hoa ngàn rủ bóng cây.
Cửa Phật lơ thơ tầng đá dãy,
Chùa tiên bát ngát khói hương bay.
“Nam vô” tiếng dậy thưa trần tục,
Non nước Bồng Lai mới thấy đây!
Chiều Hương Giang (1981) – Tác giả Nguyễn Khoa Điềm

Sau chiều nay, còn buổi chiều khác nữa,
Có thể mây cao, có thể nắng vàng,
Cơn gió thổi những buổi chiều chưa tới
Tóc bao người bay rợi cả không gian...
Nhưng chiều nay, con bò gặm cỏ,

Bên dòng sông, như chưa biết chiều tan.
Tôi với nó lặng im, bè bạn

Mắt nó nhìn dìu dịu nước Hương Giang.
Những buổi chiều, những buổi chiều quê hương,

Tôi đã sống và tôi chưa được sống,
Nhưng chiều nay, vô tình trong nắng muộn,

Mắt tôi nhìn trong suốt nước Hương Giang...
Đêm khuya tự tình với sông Hương – Tác giả Hàn Mặc Tử
Bây giờ chỉ có đôi ta

Bao nhiêu tâm sự Hằng Nga biết rồi
Thủa nước non đến hồi non nước

Sông Hương đành xuôi ngược đông tây
Soi lòng chỉ có đám mây

Đám mây phú quý những ngày lao đao
Sao mặt sông xanh xao ra dáng

Sao tình sông lai láng khôn ngăn?
Vì ai lắm nỗi chứa chan

Hay còn đợi khách quá giang một lần
Này thử hỏi, thuyền nan thả lá

Thuyền ai đây nấn ná bấy lâu?
Mặc ai khanh tướng công hầu

Không thèm chung đỉnh, lưng bầu gió trăng
Sao trời đất đãi đằng ra thế?

Sao mưa nguồn chớp bể luôn đêm?
Trong thành yến ẩm vui thêm

Tiếng ca lanh lảnh lọt rèm rèm thưa
Sông Hương hỡi, xuân vừa tơ liễu

Cả trăm hoa hàm tiếu nhởn nhơ
Vì đâu nước chảy lững lờ

Hay cho thế sự cuộc cờ chiêm bao
Ghét xa mã nao nao uốn khúc

Giận thời gian những lứa xuân xanh
Nhà ai khiêu vũ năm canh

Hơi men sực nức dưới thành đô xưa
Sao tức tối trôi bừa đi mãi

Chẳng buồn nghe cô lái thở than
“Thuyền em đậu bến Hương Giang
Chờ người quân tử lỡ làng tình duyên”

Thuyền lặng lẽ nằm yên với bóng
Nước sống xuôi dợn sóng bến thuyền

Trong thành ngủ chết con đen
Khoá xuân bỏ lỏng đến then chẳng gà

Hãy trông thử đền đài dinh thự
Dấu xưa, xưa tình tứ làm sao
Ô hay! Sóng chảy dạt dào
Chiếc thuyền vô định tạc vào bến mê
Sao trai gái đi về trong mộng

Mà sông Hương chẳng động niềm riêng
Trong thành để lạnh hương nguyền
Tiếng gà gáy nguyệt láng giềng còn say.
Tiếng hát sông Hương (1938) – Tác giả Tố Hữu
Trên dòng Hương Giang

Em buông mái chèo
Trời trong veo
Nước trong veo
Em buông mái chèo

Trên dòng Hương Giang.
Trăng lên trăng đứng trăng tàn
Đời em ôm chiếc thuyền nan xuôi dòng
Thuyền em rách nát

Mà em chưa chồng
Em đi với chiếc thuyền không
Khi mô vô bến rời dòng dâm ô!
Trời ơi em biết khi mô

Thân em hết nhục dày vò năm canh.
Tình ôi gian dối là tình
Thuyền em rách nát còn lành được không?
-Răng không, cô gái trên sông

Ngày mai cô sẽ từ trong tới ngoài
Thơm như hương nhuỵ hoa lài
Trong như nước suối ban mai giữa rừng

Ngày mai gió mới ngàn phương
Sẽ đưa cô tới một vườn đầy xuân
Ngày mai trong nắng trắng ngần
Cô thôi sống kiếp đày thân giang hồ
Ngày mai bao lớp đời dơ
Sẽ tan như đám mây mờ đêm nay

Cô ơi tháng rộng ngày dài
Mỏ lòng ra đón ngày mai huy hoàng
Trên dòng Hương Giang…
TÁC GIẢ

Ngày 6/7/2023, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ đã kết thúc phần đời bé nhỏ nhưng
vô cùng ý nghĩa của mình. Và sau đó không lâu, ngày 24/7/2023, người
chồng của bà là nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng đã an nhiên cùng bà
về với miền mây trắng.
Hiếm thấy trong làng văn chương Việt Nam những cặp vợ chồng cùng nắm
tay rời xa cõi tạm trong một khoảng thời gian không xa, trong số ít ỏi đó có
Xuân Quỳnh và Lưu Quang Vũ cùng ra đi năm 1988.
Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh năm 1937, tại TP Huế. Quê ông ở làng Bích
Khê, xã Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị.
Ông tốt nghiệp ĐH Sư phạm Sài Gòn, nhận bằng cử nhân Văn khoa tại ĐH
Huế. Khi còn là sinh viên và sau này là một giáo viên dạy học tại Trường
Quốc học Huế, Hoàng Phủ Ngọc Tường tích cực tham gia các phong trào
yêu nước chống Mỹ- ngụy.
Sau năm 1975, ông chuyên tâm công tác, hoạt động trên lĩnh vực văn nghệ
tại Huế. Hoàng Phủ Ngọc Tường là nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam
hiện đại, một người nghệ sĩ tài hoa, uyên bác, am tường trên nhiều lĩnh vực
và có phong cách nghệ thuật vô cùng độc đáo.
Nếu như vợ ông, bà Lâm Thị Mỹ Dạ chuyên về thơ ca và để lại trong lòng
người yêu thơ những vần thơ trữ tình, đầy nữ tính, thì Hoàng Phủ Ngọc
Tường lại chuyên về văn xuôi, có sở trường ở thể bút ký, tùy bút.
Ký của Hoàng Phủ Ngọc Tường mang đậm yếu tố văn hóa, đặc biệt là
những nét văn hóa độc đáo, cổ truyền được gìn giữ, bảo lưu tại mảnh đất
đầy trầm tích Huế.
Nhà văn của những dòng sông đẹp
Gọi Hoàng Phủ Ngọc Tường là “nhà văn của những dòng sông” bởi lẽ sông
nước đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho Hoàng Phủ Ngọc Tường,
thôi thúc ông cầm bút sáng tác.
Dòng sông trên khắp đất nước, đi vào trang văn của Hoàng Phủ Ngọc
Tường, đã trở thành những hình tượng nghệ thuật trác tuyệt, được thể hiện
bằng vốn tri thức và chất lãng tử, nghệ sĩ, lối hành văn hướng nội, mê đắm,
súc tích và tài hoa của ông.
Nhà văn đã từng có một trải nghiệm rằng, “dòng sông là nơi mang nhiều
yếu tố văn hóa của con người, vùng đất nơi sông chảy qua”.
Rõ ràng, Hoàng Phủ Ngọc Tường rất chú trọng bản sắc văn hóa của từng
vùng miền, rộng hơn là của dân tộc, của đất nước.

Cũng phải thôi, tận cùng cốt tủy của một dân tộc là văn hóa, văn hiến, đó
cũng chính là niềm tự hào của mỗi công dân.
Yếu tố văn hóa đã chi phối ngòi bút Hoàng Phủ Ngọc Tường để khi bước
vào thế giới văn xuôi của ông, độc giả sẽ hiểu rộng hơn hoặc có thêm
những tri thức mới về văn hóa mà nhà văn đã nỗ lực cung cấp bằng vốn
kiến thức đáng ngưỡng mộ của ông.
Việt Nam có rất nhiều dòng sông đẹp, hùng tráng trong lịch sử, từng ngày
từng giờ bồi đắp văn hóa cho xứ sở, quê hương.
Trong cuộc đời hoạt động cách mạng lẫn văn nghệ của mình, đi đến đâu,
Hoàng Phủ Ngọc Tường chú ý những dòng sông đến đó.
Ra Hà Nội- thủ đô ngàn năm văn hiến, Hoàng Phủ Ngọc Tường đứng lặng
bên dòng sông Hồng để ngắm nhìn vẻ đẹp của con sông đỏ ngầu cuộn
chảy giữa lòng Hà Nội, nhà văn nhận ra: “Sông Hồng như một mạch máu lớn
nuôi sống thủ đô”.
Về vùng đất “Chín rồng”- Cửu Long Giang trù phú, con người hồn hậu, nghĩa
tình, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã mở rộng tâm hồn để đón nhận những vẻ
đẹp rất đỗi dung dị, chất phác của nơi đây.
Nhà văn tâm sự: “Dòng sông không chỉ dân dã, nồng hậu như thế, mà còn
có những khoảng lặng, như một chiều đến ngã ba sông, tôi bắt gặp hình
ảnh người mẹ vừa cho con bú, vừa bán hàng trên chợ nổi giữa vùng sông
nước mênh mông”.
Về thăm Quảng Trị, ngắm dòng Bến Hải lịch sử, từng là vĩ tuyến thứ 17 chia
cắt đất nước thành hai miền Nam- Bắc suốt hai mươi năm ròng, chứng kiến
những đau thương tan đàn xẻ nghé của dân tộc, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã
lặng người đi.
Một ký ức năm nào bất chợt dội về trong tâm trí của ông: “Khi tôi hỏi mẹ,
mẹ nói rằng con mẹ đã hy sinh trên dòng sông này nên mẹ căm thù lũ giặc
cướp nước”...
Và tất nhiên, sông Hương ở Huế- nơi quê hương yêu dấu của Hoàng Phủ
Ngọc Tường, dòng sông mà nhà văn một đời tri ân, mang nặng nghĩa tình và
lòng biết ơn son sắt- không thể không đi vào văn chương của Hoàng Phủ
Ngọc Tường được.
Bút ký “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” ra đời năm 1981, được lựa chọn đưa
vào chương trình Ngữ văn 12, từng xuất hiện nhiều lần trong các đề thi tốt
nghiệp, CĐ, ĐH.

Có thể xem tác phẩm này là áng văn đẹp nhất đời của Hoàng Phủ Ngọc
Tường, chẳng những vì chất trí tuệ của bút ký mà còn bởi những kỷ niệm
dung dị, hiền lành với sông Hương trong tâm khảm Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Ông chia sẻ: “Ngoài những giờ lên lớp, mỗi ngày tôi đều tắm sông cùng với
nhóm bạn học, ngày nào không ra sông lại thấy hụt hẫng như thiếu một
điều gì đó”.
Xứ Huế chiếm một vị trí đặc biệt trong trái tim Hoàng Phủ Ngọc Tường:
“Ngày đó những đêm ca Huế không sân khấu đèn màu, không micro, người
nghe ngồi bệt dưới nền đất để thưởng thức âm nhạc...
Những kỷ niệm dung dị đó đã ám ảnh suốt những năm tháng tôi xa sông
Hương sau này, để bài ký đầu tiên trong cuộc đời sáng tác của tôi là con
sông quê hương”.
“Sông Hương là vậy, là dòng sông của thời gian ngân vang, của sử thi viết
giữa màu cỏ lá xanh biếc. Khi nghe lời gọi, nó biết cách tự hiến đời mình làm
một chiến công, để rồi nó trở về với cuộc sống bình thường, làm một người
con gái dịu dàng của đất nước”.
Đó là những dòng viết đầy tự hào về con sông chảy ngang qua đất cố đô,
trong bút ký “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”.
Viết về sông Hương, về Huế thì có rất nhiều tác phẩm, nhưng có lẽ “Ai đã
đặt tên cho dòng sông?” của Hoàng Phủ Ngọc Tường có một vẻ đẹp riêng,
một cái hay riêng, có sức tác động vào cảm xúc độc giả, khiến mỗi người-
dù là người xứ Huế hay chưa một lần đặt chân đến Huế- cũng đem lòng yêu
mến sông Hương và nhận ra những vẻ đẹp được sinh thành và trường tồn
bên đôi bờ con sông huyền thoại.
Nhắc đến Hoàng Phủ Ngọc Tường là nhắc đến Huế, đến dòng Hương Giang
thơ mộng êm đềm. Viết về Huế là một cách để nhà văn thể hiện niềm biết
ơn quê hương đã bồi đắp tâm hồn văn chương cho ông, là tình yêu đậm sâu,
là tấm lòng gắn bó thiết tha với cội nguồn xứ sở...
... và sẽ vĩnh hằng trong sóng nước quê hương

Những năm tháng sống và cống hiến cho cách mạng, cho văn chương Việt
Nam, đưa văn học nước nhà lên một tầm cao mới; những ngày đớn đau và
mỏi mệt khi “Đời bất chợt thác ghềnh ào trút xuống/ Vùi lấp anh- cơn bạo
bệnh kinh hoàng” (thơ Lâm Thị Mỹ Dạ) của Hoàng Phủ Ngọc Tường và vợ
giờ đã kết thúc.

Tháng 7/2023, đôi chim đã vỗ cánh bay về miền mây trắng, bay về núi Ngự,
sông Hương- một sự ra đi để lại nhiều luyến thương, tiếc nhớ trong lòng
người ở lại nhưng lại vô cùng thanh thản, yên bình đối với người ra đi.
Hoàng Phủ Ngọc Tường và Lâm Thị Mỹ Dạ- hai cây bút đầy tài năng, nhiệt
huyết đã vĩnh viễn hòa hồn mình vào sóng nước quê hương. Bút ký “Ai đã
đặt tên cho dòng sông?” và nhiều tác phẩm khác của Hoàng Phủ Ngọc
Tường chắc hẳn sẽ còn sống mãi trong tâm trí của người đọc và hằn in
trong lòng bao thế hệ học trò bởi chất trí tuệ và tính trữ tình, nghị luận sắc
bén và suy tư đa chiều của nhà văn.
Trong bài thơ “Bồng bềnh cho tới mai sau”, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã
viết: “Những hành tinh ngẫm rồi thấy lạ/ Bồng bềnh mà vẫn theo nhau/ Anh
với em ừ thì cũng lạ/ Bồng bềnh cho tới mai sau”.
Có lẽ kể từ đây, “anh” và “em”, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ và nhà văn Hoàng
Phủ Ngọc Tường sẽ mãi mãi “bồng bềnh” trong niềm nhớ thương, ngưỡng
vọng của những người còn sống...
TÓM TẮT
Bài bút kí ca ngợi vẻ đẹp của sông Hương gắn liền với xứ Huế mơ mộng, đi
vào lòng người với truyền thống lịch sử nơi đây.
Lúc ở thượng nguồn, sông Hương có vẻ đẹp mãnh liệt và hoang dại, có
nhiều ghềnh thác đáy vực bí ẩn. Có thể xem sông Hương như "bản trường
ca của rừng già".
Lúc về đồng bằng, sông Hương thơ mộng làm say đắm lòng người. Hai bên
bờ sông Hương chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên. Dòng sông mềm như tấm
lụa uốn cong, cảnh đẹp như bức tranh có đường nét, hình khối trôi đi giữa
hai dãy đồi sừng sững như thành quách, cao đột ngột như Vọng Cảnh, Tam
Thai, Lưu Bảo. Sông Hương có vẻ đẹp da màu biến ảo: sớm xanh, trưa vàng,
chiều tím.
Lúc qua thành phố Huế, sông Hương trôi đi thực chậm, chảy lặng lờ như
điệu slow. Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm
khuya. Trên sông vọng lại tiếng hát trong một khoang thuyền nào đó. Sông
Hương mang vẻ đẹp vừa trữ tình, vừa trầm mặc gắn liền với lịch sử bi tráng
của dân tộc mà trên thế giới không có dòng sông nào như thế. Và trước về
với biển sông Hương lưu luyến tình cảm với thành phố Huế ví như nỗi vấn
vương của nàng Kiều với Kim Trọng.
TÌM HIỂU CHUNG

1. Xuất xứ
Ai đã đặt tên cho dòng sông? là bài bút kí xuất sắc, viết tại Huế, ngày
4/1/1981, in trong tập sách cùng tên.
Bài bút kí có ba phần:
+ Phần một nói về cảnh quan thiên nhiên của sông Hương
+ Phần 2 và 3 là phương diện lịch sử và văn hóa của sông Hương
Đoạn trích này nằm ở phần một cộng với lời kết của tác phẩm.
1. Bố cục (2 phần)
Phần 1 (từ đầu … "quê hương xứ sở"): hành trình của dòng sông Hương
Phần 2 (còn lại): sông Hương của lịch sử, thơ ca
CÂU HỎI SÁCH GIÁO KHOA
Trong khi đọc 1

Câu 1 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Hình ảnh sông Hương ở thượng nguồn.
Sông Hương mang vẻ đẹp phóng khoáng, hoang dại, đầy bản lĩnh
Sông Hương cũng mang dáng vẻ thơ mộng, trữ tình
Trong khi đọc 2

Nét độc đáo trong cách ví von, so sánh.

Tác giả sử dụng hài hòa biện pháp so sánh, so sánh hình ảnh sông Hương
với những trạng thái khác nhau bằng những hình ảnh rất đặc trưng và sáng
tạo như ví von sông Hương như “một cô gái Di-gan phóng khoáng và man
dại”, hay vẻ hoang dại như “cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”…
→ Làm nổi bật được vẻ đẹp hoang dại, sức sống mãnh liệt, đầy cá tính của
dòng sông Hương xứ Huế.
Trong khi đọc 3

Hình ảnh sông Hương khi ra giữa đồng bằng ở ngoại vi thành phố Huế.
“người con gái nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa”

“uốn mình theo những đường cong thật mềm”
dòng sông chuyển hướng liên tục tạo dáng vẻ thướt tha, yểu điệu của
người thiếu nữ
“ôm lấy chân đồi Thiên Mụ”
Trong khi đọc 4

Đề bài: Hình ảnh sông Hương trong lòng thành phố Huế.
“sông Hương vui tươi hẳn lên giữ những bãi xanh biếc của vùng…”
“những nhánh sông đào mang nước sông Hương tỏa đi khắp phố thị…”
“… sông Hương khi trôi qua thành phố đã trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ
chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh”.
Trong khi đọc 5

Đề bài: Cách đối sánh để làm nổi bật nhịp chảy đặc biệt của sông Hương.
Tác giả so sánh điệu chảy lặng lờ của sông Hương như đang vấn vương một
nỗi lòng.
Nổi bật trên đó là hình ảnh một dòng chảy lững lờ, chầm chậm trôi khiến
người nhìn tưởng chừng như dòng sông đang mang theo một tâm trạng nào
đó, là nỗi tương tư hay buồn thương, nhung nhớ.
Trong khi đọc 6

Đề bài: Sự gắn bó của sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế.
“toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được sinh thành trên mặt nước
của dòng sông này, trong những khoang thuyền, giữa tiếng nước rơi bán
âm của mái chèo khuya…”
→ tất cả để khẳng định cái hồn của âm nhạc cổ điển Huế ngày từ khi ra đời
nó đã gắn chặt với dòng sông Hương thơ mộng.
Trong khi đọc 7


Sông Hương trong dòng chảy lịch sử.
Phương pháp giải:
Chú ý vào đoạn tử “Hiển nhiên là sông… khuôn mặt thực của dòng sông…”
Lời giải chi tiết:
Sông Hương – như một nhân chứng sống của lịch sử dân tộc, luôn đồng
hành cùng với nhân dân ta cả trong quá trình dựng nước, giữ nước của dân
tộc.
Trong khi đọc 8
Sông Hương trong cảm hứng của các nhà thơ.
Sông Hương đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho mỗi nhà thơ khi có
dịp được ghé qua đây từ Cao Bá Quát, Bà Huyện Thanh Quan đến tâm hồn
thơ mới đầy trong trẻo của Tố Hữu…
Sau khi đọc 1
Những đặc tính tự nhiên nào của sông Hương đã được tác giả chú ý làm nổi
bật trong văn bản? Hãy chỉ ra các đoạn tiêu biểu nói về từng đặc tính của
sông Hương.
Chú ý vào trạng thái của sông khi thay đổi địa hình
Thượng nguồn: sông Hương được miêu tả với vẻ đẹp hoang dại, mãnh
liệt và mạnh mẽ.
+ cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn

+ như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại
+ Nhưng chính rừng già nơi đây, với cấu trúc đặc biệt có thể lý giải được về
mặt khoa học, đã chế ngự được sức mạnh bản năng của người con gái của
mình để khi ra khỏi rừng…
Ngoại vi thành phố, giữa các đồng bằng châu thổ: sông Hương mang
dáng vẻ yểu điệu, quyến rũ của một người thiếu nữ nằm ngủ mơ màng
giữa cánh đồng Châu Hóa
+ “người con gái nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa”
+ “uốn mình theo những đường cong thật mềm”

+ dòng sông chuyển hướng liên tục tạo dáng vẻ thướt tha, yểu điệu của
người thiếu nữ
+ “ôm lấy chân đồi Thiên Mụ”
Trong lòng thành phố: sông Hương mang dáng vẻ nhẹ nhàng, lững lờ
trôi
+ như đã tìm đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những bãi
xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long
+ nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ
nhắn như những vầng trăng non.
+ con sông Hương của tôi, chợt thấy quý điệu chảy lặng lờ của nó khi qua
thành phố… như những vấn vương của một nỗi lòng.
Sau khi đọc 2
Với Ai đã đặt tên cho dòng sông?, tác giả đã nhìn sông Hương như con
người có tính cách, tình cảm riêng. Hãy tìm đọc trong đoạn trích một số chi
tiết thể hiện điều đó và phân tích nét độc đáo của nghệ thuật so sánh, nhân
hóa đã được nhà văn sử dụng.
Chú ý vào những hình ảnh chỉ trạng thái của sông Hương.
sông Hương đã sống nửa cuộc đời mình như một cô gái Di-gan phóng
khoáng và man dại
→ Đó là vẻ đẹp thuần túy của thiên nhiên, sự thuần khiết của tự nhiên. Đó là
một vẻ đẹp thuần nguyên, vẻ đẹp không pha lẫn tạp chất.
người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ
màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại.
→ Cái sự hoang dã, man dại khi nãy dường như biến mất, cảnh vật thơ
mộng xung quanh đã bào mòn đi vẻ đẹp nguyên thủy của sông Hương mà
thay vào đó là dáng vẻ yểu điệu của một người thiếu nữ.
sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng
ngoại ô Kim Long

→ Đó là cảm xúc của một người lâu ngày xa quê, được gặp lại bạn bè, cảnh
vật quen thuộc khiến nó vui vẻ, phấn khởi hẳn lên. Để rồi khi vào trong lòng
thành phố, sông Hương mang dáng vẻ tĩnh lặng, lững lờ trôi qua từng ngóc
ngách, nhánh nhỏ của thành phố.
Sau khi đọc 3
Trong cảm nhận của tác giả, sông Hương có sự gắn bó như thế nào với
thành phố Huế? Phân tích một số hình ảnh, chi tiết làm rõ mối quan hệ đặc
biệt này.
Chú ý vào những hình ảnh gắn dòng sông với thành phố Huế.
Trước hết phải kể đến đó là hình ảnh dòng sông gặp thành phố. Như một
người con tìm được đường về nhà, sông Hương gặp được thành phố như
gặp được bến đỗ của đời mình, nó mừng rỡ, vui vẻ đón nhận.
Không chỉ vậy, sông Hương cũng gắn liền với nhã nhạc cung đình Huế -
một nghệ thuật âm nhạc nổi tiếng nơi xứ Huế. Cả hai như hòa quyện làm
một khiến người tham gia thưởng ngoạn phải chìm đắm, hòa mình vào sự
yên bình đến lạ thường ấy. Đó chính là vẻ đẹp gắn với âm nhạc cổ điển Huế
của sông Hương
Cuối cùng, đó là sự gắn bó hàng nghìn năm như máu thịt của sông Hương
với thành phố, là sự keo sơn bền chặt, vui buồn có nhau.
Sau khi đọc 4
Trong văn bản, có hai phương diện đáng chú ý; những thông tin khách quan
về sông Hương và cảm xúc về con sông này. Theo bạn, nội dung nào nổi
trội hơn? Cơ sở nào giúp bạn xác định như vậy?
Chú ý vào 2 phương diện đáng chú ý đó
Theo em, phương diện nổi trội hơn đó là cảm xúc về con sông. Bởi trong
suốt tác phẩm, bên cạnh những thông tin khách quan về con sông mà tác
giả có được như về địa lý, dòng chảy, hướng chảy… thì ông luôn đem đến

những sự so sánh, lý von, liên tưởng mới mẻ về sông Hương, từ thượng
nguồn cho đến hạ lưu của sông.
Hơn nữa, những sự ví von, nhân hóa mà tác giả sử dụng đều hết sức mới
mẻ và đúng hoàn cảnh nên nó đã tạo nên điểm nhấn của tác phẩm.
Sau khi đọc 5
Kiến thức văn hóa tổng hợp đã được tác giả huy động như thế nào khi viết
bài tùy bút về sông Hương? Theo bạn, mục đích của việc huy động kiến
thức đó là gì?
Chú ý vào phần miêu tả con sông

Không quá phô trương và sa đà trong việc nói về những kiến thức về khoa
học, địa lý, ông luôn đan xen những câu văn bày tỏ cảm xúc, cùng những
sự ví von tinh tế của mình.
Bằng cách vận dụng kiến thức linh hoạt như vậy, ông muốn gửi gắm đến
người đọc một hình ảnh sông Hương hoàn toàn độc đáo, đẹp đẽ với vẻ yểu
điệu của thiếu nữ, vẻ hoang dại của cô gái Di-gan… Đó chính là phần hồn
của dòng sông Hương đã được tác giả khám phá, ghi nhận và truyền tải đến
người đọc.
Sau khi đọc 6
Nêu cảm nhận của bạn về ý nghĩa nhan đề bài tùy bút. Theo bạn, cách đặt
nhan đề của tác giả có gì đáng chú ý.

Chú ý vào nhan đề của tác phẩm.
Cách đặt tên nhan đề đó của tác giả hết sức độc đáo, nó vừa là một câu hỏi
tu từ, vừa là một câu hỏi khẳng định .
Nhan đề đó nhằm mục đích khơi dậy những khát vọng, niềm tự hào của
con người khi muốn mang cái đẹp gây dựng, vun đắp cho văn hóa, lịch
sử của xứ Huế.

Không những vậy, cách đặt nhan đề như vậy của tác giả đã khơi dậy sự
tò mò, trí tưởng tượng trong lòng người đọc.
Đó là một cách dẫn đầy độc đáo, sáng tạo và mới mẻ mà tác giả muốn
gửi gắm đến người đọc trước khi đưa họ đến với sông Hương thơ mộng
nơi xứ Huế.
Sau khi đọc 7

Phân tích một số yếu tố nghệ thuật mà bạn cho là đặc sắc trong đoạn trích
Ai đã đặt tên cho dòng sông?.

Chú ý vào các biện pháp nghệ thuật mà tác giả đã sử dụng trong xuyên
suốt tác phẩm
Nghệ thuật sử dụng hình ảnh, từ ngữ tinh tế: tác giả đã kết hợp linh hoạt,
sáng tạo chất khoa học và chất văn học. Sử dụng cả nhưng câu văn
miêu tả khách quan về dòng sông và cả những câu văn thể hiện rõ cái
chất văn học lãng mạn trữ tình của tác giả.
Sử dụng linh hoạt các biện pháp nghệ thuật so sánh, nhân hóa, ẩn dụ…:
làm nổi bật nên một hình ảnh dòng sông thay đổi trạng thái một cách
uyển chuyển mà nó còn thể hiện rõ tình cảm, cảm xúc, sự yêu mến của
tác giả đối với dòng sông mang đậm chất trữ tình, sử thi này.
Sức liên tưởng phong phú, vốn hiểu biết phong phú về nhiều lĩnh vực:
không chỉ am hiểu về lĩnh vực địa lý, dòng sông Hương thơ mộng ấy
còn được nhân cách hóa như một người đồng chí, một đối tượng trữ tình
của những người chiến sĩ, các nhà thơ từ xưa đến nay.
Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một hình ảnh độc đáo được tác
giả sử dụng để làm nổi bật nét riêng của sông Hương.
Lựa chọn một hình ảnh độc đáo và phân tích.

Trong văn bản, hình ảnh em ấn tượng nhất là hình ảnh so sánh dòng sông
như cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại. Đó là một hình ảnh rất sáng
tạo và ấn tượng. Dòng sông ở thượng nguồn, nơi nước chảy mạnh mẽ, cuồn
cuộn, đó là khởi đầu của một dòng sông Hương, là nguồn gốc nơi dòng
sông bắt đầu nên nó mang theo một chút gì đó hoang dã như một con thú
chưa được thuần phục, hoàn toàn tự nhiên và dữ dội. Nhưng qua lăng kính
đầy lãng mạn của tác giả, dòng sông ấy không như một con thú hoang mà
nó giống như một cô gái Di – gan – người luôn được miêu tả là phóng
khoáng, tự do và man dại. Đúng vậy, đó chính là vẻ đẹp khởi nguyên của
dòng sống, ở nơi nó sinh ra và chưa bị gò bó bởi bất cứ cái gì. Nó mang vẻ
đẹp của núi rừng, sự man dại, hoang dã của thiên nhiên, đó là vẻ đẹp của
tạo hóa, của một thứ với nguyên bản chất và giá trị của nó. Nhưng sự hoang
dã của nó đã được nhân cách hóa lên, khiến nó trở nên đẹp đến lạ lùng. Đây
có lẽ chính là một thành công lớn của tác giả khi có thể so sánh vẻ đẹp của
tự nhiên với vẻ đẹp của con người.
PHÂN TÍCH CHI TIẾT
Ngắn gọn
1. Vẻ đẹp đa chiều của dòng sông Hương
Vẻ đẹp dưới góc nhìn địa lý:
+ Ở thượng nguồn: sông Hương vừa mang vẻ đẹp phóng khoáng, man
dại, bản lĩnh, tự do (một trường ca, rầm rộ, mãnh liệt, cuộn xoáy, cô gái
Di-gan, bản lĩnh gan dạ, tâm hồn tự do, trong sáng) vừa thơ mộng, trữ
tình (dịu dàng và say đắm giữa… đỗ quyên rừng).
+ Ở ngoại vi thành phố: sông Hương mang nhiều vẻ đẹp phong phú như
thơ mộng, trữ tình (người gái đẹp nằm ngủ mơ màng… đầy hoa dại);
chủ động, mãnh liệt, duyên dáng với hành trình tìm kiếm tình yêu
(chuyển dòng liên tục, vòng giữa, uốn mình, chuyển hướng, vòng qua,
đột ngột vẽ, ôm lấy,…); trầm mặc, cổ kính (Giữa đám quần sơn… như
triết lý, như cổ thi); bình dị (mặt nước phẳng lặng… bát ngát tiếng gà).
+ Ở trong thành Huế: thủy chung, chỉ thuộc về một thành phố duy nhất
là Huế; sông Hương mang vẻ đẹp tình tứ, duyên dáng, vui tươi của cô
gái gặp người tình nhân mong đợi (kéo nét thẳng thực yên tâm, vui tươi
hơn, uốn cánh cung rất nhẹ… tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu);
có điệu chảy slow tình cảm dành riêng cho Huế.

Vẻ đẹp dưới góc nhìn lịch sử: chứng nhân lịch sử, gắn bó với mọi
biến cố của Huế (dòng sông biên thùy thời vua Hùng, dòng sông
viễn châu oanh liệt thời trung đại, dòng sông vẻ vang thời Nguyễn
Huệ, dòng sông bi tráng thời kì cách mạng tháng Tám).
Vẻ đẹp dưới góc nhìn âm nhạc, thơ ca: sông Hương là cái nôi của
âm nhạc cổ điển Huế; dòng sông ấy không bao giờ tự lặp lại mình
trong cảm hứng của các nghệ sĩ (mang nhiều sắc thái khác nhau
trong thơ Tản Đà, Cao Bá Quát, Bà Huyện Thanh Quan, Tố Hữu…).
Nghệ thuật khắc họa hình tượng sông Hương: ngôn ngữ giàu hình
tượng; văn phong mê đắm tài hoa; chất trí tuệ và chất trữ tình hài
hòa thống nhất; am hiểu nhiều lĩnh vực như địa lý, lịch sử, âm nhạc,
thơ ca; cảm xúc dạt dào, tha thiết; cái tôi trữ tình hấp dẫn, lôi cuốn.
Bài mẫu
1. Dòng sông của địa lí.
HPNT đã cảm nhận dòng Hương ở các lĩnh vực như địa lí, lịch sử và thơ
ca, nhưng có lẽ dòng Hương giang đẹp và để lại dấu ấn sâu sắc nhất là
qua cảm nhận trên phương diện địa lí với cái nhìn đầy mới mẻ như kết
tinh tình yêu và tài năng của tác giả. Tác giả đã cảm nhận con sông
Hương qua bốn chặng đường khi nó tìm về thành phố Huế.
1.1. Sông Hương ở thượng nguồn – Cô gái Di –gan phóng khoáng, man
dại.
HPNT đã mở đầu bài kí của mình bằng một câu văn đầy chủ quan:
“Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến,
hình như chỉ sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất.” Nhận
xét của HPNT thể hiện được niềm tự hào của mình với dòng sông Hương
đồng thời ông đã đặt ngang hàng Hương giang với vẻ đẹp của các dòng
sông trên thế giới. Bằng trí tưởng tượng phong phú và niềm say mê bất
tận đối với Hương giang, HPNT đã gợi nên vẻ đẹp hoang dại của dòng
sông ở thượng nguồn.
Ông gọi đó là “bản trường ca của rừng già”. Tên gọi ấy xuất phát từ cội
nguồn của dòng sông đó là đại ngàn của Trường Sơn hùng vĩ. Sông
Hương ở phần thượng nguồn toát lên vẻ đẹp dữ dội khi nó đi qua dãy
Trường Sơn hoang dại của núi rừng và người yêu văn khó có thể quên
được những câu văn tùy bút đẹp như một bản nhạc với đầy đủ những
nốt trầm nốt bổng: “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua

những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và
cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói
lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng.” Những vế đầu của câu văn rất
ngắn gọn và những âm vực cao tạo nên những nốt bổng, nốt thăng
trong bản nhạc của sông Hương, nhưng vế sau lại là một tổ hợp như
những câu phức với nhiều vế dàn trải để người đọc được ngân nga
những nốt nhạc nhẹ của sông hương dịu dàng và say đắm.
Người đọc nhớ tới con sông Đà của Nguyễn Tuân khi nhập quốc tịch
Việt Nam, chảy qua phần thượng nguồn nó cũng vô cùng dữ dội.
Nguyễn Tuân đã tập trung miêu tả độ dốc của con sông khi đi qua
những quãng sông hẹp: “đá bờ sông, dựng vách thành, mặt sông chỗ
ấy chỉ lúc đúng ngọ mới có ánh mặt trời.” Thậm chí có những quãng
hẹp đến mức “con nai con hổ đã có lần vọt từ bờ này sang bờ kia.” Nếu
con sông Đà của Nguyễn Tuân hiện lên dữ dội qua những câu văn có
kết cấu điệp trùng như “nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn
cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ xuýt bất cứ
người lái đò Sông Đà nào tóm được qua đấy.” thì con sông Hương của
HPNT lại hiện lên với những câu văn tạo ra âm hưởng hùng tráng rất
riêng cho bản trường ca rầm rộ của rừng già. Để tạo nên sự man dại của
dòng sông ở phần thượng nguồn, HPNT đã sử dụng dày đặc nghệ thuật
đối lập, tương phản, so sánh để kích thích trí tưởng tượng của người đọc
và từ đó độc giả hình dung ra vẻ đẹp khác nhau của dòng sông. Tác giả
cũng chọn lựa những tính từ miêu tả để làm nổi bật vẻ đẹp riêng của
sông Hương trên thượng nguồn: rầm rộ, mãnh liệt, cuộn xoáy, dịu dàng
và say đắm để cho thấy những nét tính cách đối lập, đa dạng nhưng lại
vô cùng thống nhất của sông Hương. Khó ai có thể hiểu những tính
cách đối lập ấy lại hội tụ trong một cô gái. Tưởng rằng ví sông Hương
như một cô gái thì sẽ thật dịu dàng, nữ tính. Không chỉ dừng lại ở đó,
HPNT còn khoác lên cho dòng sông Hương một vẻ đẹp vô cùng độc
đáo: “Giữa lòng Trường Sơn, sông Hương đã sống một nửa cuộc đời
của mình như một cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại”. Như vậy,
ngay ở những câu đầu tiên của bài kí này, HPNT đã sử dụng rất thành
công nghệ thuật nhân hóa để ví dòng sông như một cô gái với sức
mạnh của rừng già: với bản lĩnh gan dạ và một tâm hồn tự do, trong
sáng. Cá tính của một cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại. Không
phải ngẫu nhiên mà tác giả lại chọn hình tượng cô gái Di – gan để ví với
dòng sông Hương trên thượng nguồn. Nếu ai đã từng chiêm ngưỡng vẻ
đẹp của một cô gái Di – gan thì tôi dám chắc sẽ bị cuốn hút bởi sự bí ẩn

nhưng mạnh mẽ vô cùng, với làn da nâu rám nắng, đôi mắt xanh thăm
thẳm như những thảo nguyên, mái tóc vàng đầy nắng và gió. Đặc biệt
những cô gái này còn biết đến bởi nhưng vũ điệu bốc lửa, đắm say và
thuật bùa chú. Và dòng Hương của Huế trên thượng nguồn cũng vậy.
Sống cuộc đời phóng khoáng, tự do của dân du mục, của những con
người không bao giờ chịu khuất phục. Đặc biệt cô gái ấy mang chút man
dại, hoang sơ của núi rừng như con sông Hương khi còn ẩn mình trong
rừng đại ngàn Trường Sơn. Nhưng cũng chính rừng già nơi đây cũng đã
chế ngự nó để sông Hương tạo được cho mình một vẻ đẹp dịu dàng và
trí tuệ – phẩm chất cần thiết của một người con gái khuôn mực. Nếu
không có vẻ đẹp dữ dội ở trước đó tạo nên sự lạ lẫm thì đến đây dòng
Hương giang lại trở về với vẻ đẹp muôn thủa. Hai nét tính cách này của
sông Hương làm cho chúng ta liên tưởng đến sự trưởng thành của một
người con gái: Khi còn trẻ thì còn ngang ngược, thậm chí bướng bỉnh với
lối sống phóng khoáng. Nhưng qua thời gian và sự trải nghiệm thì người
con gái ấy dần trưởng thành để mang cho mình những phẩm chất để có
thể làm một người vợ, người mẹ. Nên trong cảm nhận của HPNT, đến
đây dòng Hương giang đã có thể trở thành người mẹ phù sa của một
vùng văn hóa xứ sở. Như vậy, với những hình ảnh phong phú, nghệ
thuật đặc sắc, liên tưởng đa dạng, HPNT đã đưa đến những tính cách
của dòng sông Hương ở phần thượng nguồn và từ đó ta hiểu sâu thêm
phong cách và lối tư duy có chiều sâu trí tuệ của nhà văn. Đây là bộ mặt
và nét tính cách mà sông Hương muốn giấu kín nên ít ai biết đến mà chỉ
hiểu sông Hương một con sông trầm mặc và dịu dàng. Bởi trước khi đi
ra khỏi rừng sông Hương đã đóng kín lại và ném chiếc chìa khóa vào
trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng.
1.2. Sông Hương trước khi đi vào kinh thành Huế – hành trình đi tìm
người tình trong mộng.
Tiếp theo, HPNT đã miêu tả con sông Hương từ cội nguồn trở về ngoại
vi thành phố Huế. Tác giả đã miêu tả dòng sông Hương bằng cái nhìn
rất đa tình, thể hiện một tâm hồn nghệ sĩ lãng mạn và bay bổng. Trước
khi trở thành người tình thủy chung dịu dàng của mảnh đất Huế, Hương
giang đã trải qua một hành trình đầy gian khổ, thử thách. Với sự cảm
nhận đầy tinh tế của HPNT, toàn bộ hành trình đi từ cội nguồn đến
ngoại vi rồi neo đậu ở thành phố Huế như một cuộc tìm kiếm có ý thức
người tình mong đợi của người con gái trong câu chuyện cổ tích ngày
xưa. Đến đây, sông Hương mang một vẻ đẹp trữ tình, một lần nữa lại
được ví như một “người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng

Châu Hóa đầy hoa dại” được người tình đến đánh thức. Người đọc nhớ
đến câu chuyện cổ tích Nàng công chúa ngủ trong rừng, đang ngủ say
sưa trong lời nguyền của mụ phù thủy và chờ đợi người tình trong mộng
đến đánh thức bằng một nụ hôn định mệnh của tình yêu. Và người tình
ấy với Hương giang không ai khác ngoài kinh thành Huế. Rõ ràng, HPNT
liên tiếp sử nghệ thuật nhân hóa, liên tưởng để cho dòng sông vừa
mang vẻ đẹp trữ tình, vừa bừng lên sức sống.
Tỉnh dậy sau một giấc ngủ dài, người đẹp Hương giang đã: “Chuyển
dòng một cách liên tục, vòng những khúc quanh đột ngột, uốn mình
theo những đường cong thật mềm, rồi đột ngột vẽ một hình cung thật
tròn về phía đông – bắc, ôm lấy chân đồi Thiên Mụ”. Đoạn văn đẹp này
như một câu thơ, nó gợi lên dòng sông đẹp miên man và duyên dáng.
Đọc đoạn văn này, người yêu văn lại liên tưởng đến Nguyễn Tuân khi
miêu tả con sông Đà ở hạ lưu với những câu văn đẹp: “con sông Đà
tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện
trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn
cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân”. Vậy vì sao mà con sông phải
chuyển dòng liên tục, có phải chăng HPNT muốn nói rằng cuộc tìm
kiếm một người tình trong mộng là không hề dễ dàng, có thể đôi bàn
chân phải bôn ba trên khắp các nẻo đường như dân gian đã từng viết :
Anh đến tìm hoa

Thì hoa đã nở
Anh đến tìm đò
Thì đò đã sang sông
Anh đến tìm em thì em đã lấy chồng
Và sông Hương trong cuộc hành trình tìm kiếm người yêu đích thực của
mình cũng vậy. Nó phải Chuyển dòng một cách liên tục, vòng những
khúc quanh đột ngột – thì mới gặp được Huế. Dịu dàng và đầy e ấp, nó
uốn mình theo những đường cong thật mềm, nhưng lại bất giác rồi đột
ngột vẽ một hình cung thật tròn về phía đông – bắc, ôm lấy chân đồi
Thiên Mụ. Phải chăng chính khúc quanh đột ngột này là nàng Hương đã
nhìn thấy thấp thoáng bóng dáng người tình trong mộng của mình. Và
nó không chần chừ một giây phút để lỡ và quay về phương đó. Con
sông Hương chảy qua đôi bờ cỏ cây tươi tốt, góp nhặt sắc núi Ngọc
Trản rồi qua Tam Thai, Lưu Bảo để trở nên mềm mại như một tấm lụa.
HPNT đã vẽ một bức tranh bằng nghệ thuật ngược sáng của điện ảnh.

Dòng sông in bóng những ngọn đồi tạo nên phản quang nhiều màu sắc:
“sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Ta lại hình dung đến vẻ đẹp thật dịu
dàng, e lệ của sông Hương trước khi gặp thành phố Huế. Nàng Hương
ấy điệu đà mà chuẩn bị để đi gặp người tình trong mộng: nàng chuẩn bị
cho mình ba sắc áo nàng yêu thích nhất: xanh, vàng, tím để làm duyên,
làm dáng với tình nhân. Dòng sông thật yểu điệu trong con mắt của
HPNT. Nếu sông Hương đổi sắc màu theo ngày thì sông Đà của Nguyễn
Tuân lại đổi sắc màu theo tháng trong năm. Mùa xuân nước sông Đà
xanh màu “xanh ngọc bích” chứ không “xanh màu canh hến của sông
Gâm sông Lô”. Mỗi độ xuân về, nước sông lại “lừ lừ chín đỏ như da mặt
một người bầm đi vì rượu bữa”.
Hương giang không rực rỡ kiêu sa nữa bởi nó đã thấm vào mình một vẻ
đẹp của rừng thông u tịch. Đó là vẻ đẹp triết lí như cổ thi và niềm kiêu
hãnh âm u tỏa ra từ giấc ngủ ngàn thu của vua chúa. Đó là vẻ đẹp trầm
mặc nhất của sông Hương. Khi thoát khỏi những vách núi, những đá
vực, Hương giang bừng tỉnh, khi ngân nga tiếng chuông chùa Thiên Mụ
rồi xa cách tiếng gà ở làng đồi núi trung du. Đoạn văn miêu tả vẻ đẹp
của Hương giang là sự hắt bóng kì diệu, vẻ đẹp mơ mộng của phong
cảnh miền đất cố đô.
1.3. Sông Hương khi đi vào kinh thành Huế – cuộc gặp gỡ người tình
trong mộng.
Điều đầu tiên tác giả muốn cho người đọc thấy nét thay đổi của sông
Hương khi gặp kinh thành Huế là nó vui tươi hẳn lên. Đó là quy luật tình
cảm tất yếu. Có ai từng quá nửa hành trình trong cuộc đời mình đi tìm
một người tình trong mộng với bao gian nan, vất vả giờ đây khi gặp được
chủ nhân của lòng mình lại không vui hay sao? Chính điểm vui tươi của
một người con gái trong tình yêu là thời gian đẹp nhất. Có lẽ vì thế mà
Hương giang thật sự muốn vấn vương, muốn sống chậm lại để cảm
nhận.
Miêu tả vẻ đẹp quyến rũ của Hương giang khi chảy qua lòng thành phố
Huế, HPNT đã cảm nhận vẻ đẹp của dòng sông bằng cảm quan của
một người nghệ sĩ: một người họa sĩ kiêm một nhạc sĩ. Dưới con mắt của
hội họa, Hương giang hiện lên với đường nét mềm mại, màu sắc hài hòa.
Sông Hương đã tìm thấy tình yêu của mình khi trở về với thành phố Huế.
Đến đây sông Hương như một tiếng “Vâng” không nói ra của tình yêu –
vẫn dịu dàng, nhẹ nhàng và e thẹn, sông Hương mang chút ngập ngừng
của một người con gái khi nhận lời yêu thương từ người yêu của mình.

Tiếng vâng này cho ta nhớ đến cái lắc đầu như chấp thuận của người
con gái đang yêu trong thơ Xuân Quỳnh:
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau

Khi gặp người yêu, gặp chủ nhân của lòng mình thì có ai muốn nỡ rời xa,
bởi khi ấy mỗi giây phút đều đong đầy yêu thương nên ai cũng muốn
thời gian như ngừng lại để níu giữ lấy tình yêu. Thế mới hiểu vì sao
HPNT lại ví sông Hương như một điệu « Slow » tình cảm giành riêng cho
Huế.
Nhệ thuật nhân hóa khiến cho sông Hương trở nên gần gũi như con
người và mảnh đất cố đô nơi này. Hai chữ “yên tâm” trong đoạn văn
chính là cảm giác của Hương giang khi tìm được tình yêu đích thực của
mình. Sau cảm giác bình yên giữa lòng thành phố Huế, Hương giang lại
hiện ra với những đường cong mềm mại, thướt tha, duyên dáng, quen
thuộc như vốn có. Nó đang uốn lượn trước mắt, đang làm duyên làm
dáng với người tình chung của.
So sánh giữa sông Hương và sông Xen ở Paris, sông Nêva ở Leningrad
càng làm cho dòng sông Hương trở nên cổ kính và quí giá hơn. Điểm
giống nhau giữa ba con sông này là đều nằm trong lòng thành phố thân
yêu của nó. Nhưng khác với những dòng sông trên sông Hương khi đi
trong lòng thành phố thân yêu nó trôi đi thực chậm, chứ không chảy
nhanh như đoàn tàu tốc hành của dòng Nê – va để khi chảy đi rồi mà
vẫn chưa kịp nói gì với thành phố thân yêu của nó. Sông Hương khi vào
đến kinh thành Huế, nếu giải thích về mặt địa lí thì do các chi lưu nhỏ
dẫn nước của con sông đi khắp các biền bãi và với hai hòn đảo nhỏ trên
sông làm cho lưu tốc của dòng nước chậm hẳn lại. Sông Hương trôi đi
thực chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh. Nhưng nếu
nhìn đồng nhất trong sự so sánh của tác giả – sông Hương như một cô
gái trong hành trình đi tìm người tình trong mộng, thì đến đây sông
Hương đã bắt gặp người tình nhân của mình.
Hơn thế, HPNT còn thổi vào dòng Hương giang vẻ đẹp VH. Đó là vẻ đẹp
của cố đô, vẻ đẹp của Việt Nam. Tác giả hướng tới cái nhìn xưa cũ của
“những cây đa, cây cừa cổ thụ tỏa vầng lá u sầm xuống xóm thuyền

xúm xít”, của những ánh lửa thuyền chài lập lòe. Không chỉ gợi nên bằng
đường nét, sông Hương còn được gợi nên với màu sắc.
Qua bàn tay của người nghệ sĩ tài ba, HPNT đã gợi nên dòng sông
Hương với đầy đường nét quyến rũ, sắc màu hài hòa, màu biêng biếc
của hàng cau, bóng trúc, lung linh trong trăm nghìn ánh hoa đăng bồng
bềnh trên sông và đặc biệt là cây cầu trắng in ngần trên nền trời, nhỏ
nhắn như một vầng trăng non. Những ánh hoa đăng bồng bềnh trôi trên
sông bỗng ngập ngừng như muốn đi, muốn ở, chao nhẹ trên mặt nước
như những vấn vương của một nỗi lòng. Phải là người yêu quê hương,
yêu dòng sông Hương, yêu mảnh đất Huế đến nhường nào thì HPNT mới
viết lên được áng văn lay động lòng người đến vậy. Qua cảm quan của
người nhạc sĩ, HPNT đã cảm nhận sông Hương qua liên tưởng độc đáo
và thú vị. Sông Hương như một điệu nhạc tình cảm dành riêng cho Huế.
Dòng sông chảy chậm như điệu chảy lững lờ vì nó quá yêu thành phố
Huế. Đó là tình cảm của sông Hương dành cho thành phố Huế và cũng
là tình cảm của tác giả dành cho dòng sông Hương, cho mảnh đất cố đô
này. Đôi mắt sâu sắc của nhà văn đã nhìn ra mối quan hệ biện chứng
giữa dòng sông Hương mềm mại với con người xứ Huế. Sông Hương dịu
dàng, duyên dáng như đã góp phần hình thành nên tính cách nết na, ý
nhị của người con gái cố đô.
1.4. Sông Hương chia tay kinh thành Huế – cuộc chia tay người tình
trong mộng.
Khi rời khỏi kinh thành Huế, sông Hương chếch về phía chính bắc, ôm
lấy đảo Cồn Hến quanh năm mơ màng trong sương khói. Như một giấc
mộng tình yêu để Hương giang đứng trước cuộc chia tay rồi mà còn
chưa tỉnh mộng. Trước khi xa dần thành phố, dòng sông đã lưu luyến ra
đi giữa màu xanh biếc của tre trúc và của những vườn cau vùng ngoại ô
Vĩ Dạ với màu nắng tinh khiết tinh khôi mà đã từng bước vào thơ Hàn
Mặc Tử:
“Sao anh không về chơi thôn Vĩ
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên
Vườn ai mướt quá, xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền
Dù vấn vương, dù lưu luyến không muốn rời xa nhưng đâu ai “tắm được
hai lần trên một dòng sông” – Hương giang phải chia tay thành phố thân
yêu, người tình trong mộng của mình. Nhưng đi rồi, sông Hương mới

chợt nhận ra còn một điều chưa nói với người tình chung nên nó đột
ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông-tây để gặp lại thành phố lần
cuối ở góc thị trấn Bao Vinh cổ xưa. Về địa lí đây là một nơi khá cao của
kinh thành Huế, nơi có thể dõi mắt nhìn xa hàng dặm trường đình khi
chia tay. Hình ảnh và không khí mang đậm chất Đường thi, “đăng cao
viễn vọng” trong mỗi cuộc chia ly. Cái đổi dòng này về mặt địa lý mà nói
thì thực bất ngờ bởi sông Hương đã chảy xuống vùng đồng bằng phù sa
êm ái thì không ai nghĩ nó còn đi ngược lên vùng cao này, bởi nước chảy
xuôi dòng. Nhưng nhìn theo cái lí của tình yêu thì nó thật dễ hiểu và dễ
chấp nhận. Vì thế HPNT mới nói dòng Hương có cái rất lạ, rất con người
ở đây, hay nói đúng hơn đó là cái “lẳng lơ, kín đáo” của tình yêu. Mà nhà
văn liên tưởng ngay đến nàng Kiều trong đêm tình tự đã chí tình trở lại
tìm Kim Trọng ở ngã rẽ này để nói một lời thề trước khi về biển cả: “còn
non, còn nước, còn dài, còn về, còn nhớ…”. Và lời thề ấy của dòng
Hương chung thủy để đến nay nó vẫn còn vang vọng khắp lưu vực sông
thành điệu hò dân gian dìu dặt: Nam ai, Nam bình, Mái nhì, Mái đẩy. Hay
đó cũng là tấm lòng chung tình của người dân Châu Hóa xưa mãi mãi
chung tình với quê hương xứ sở, của HPNT với xứ Huế yêu thương.
2 . Dòng sông của văn hóa.
Sông Hương được nhà văn cảm nhận từ nhiều góc độ khác nhau. Từ đó,
nhà văn đã mở ra cho tác phẩm này chiều sâu của lịch sử, của văn hóa.
Sông Hương – dòng sông của lịch sử văn học thi ca – có mặt từ thuở
đầu lập nước. Từ hiện thực kiêu hùng của Huế, mà Hoàng Phủ Ngọc
Tường cho rằng: “Sông Hương là dòng sông của thời gian ngân vang,
của sử thi viết dưới màu cỏ lá xanh biếc”. Mặt khác, sông Hương cũng
là cội nguồn của thi ca nghệ thuật. Có biết bao văn nhân, thi sĩ đã từng
rung động với dòng sông Hương như Nguyễn Du, Cao Bá Quát, Tản Đà,
Tố Hữu. Nhà văn đã tin rằng “có một dòng sông thi ca về sông Hương
và tôi hy vọng đã nhận xét một cách công bằng về nó khi nói rằng dòng
sông ấy không bao giờ lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ”.
Cao Bá Quát đã từng nhìn sông Hương mà thốt lên rằng: “Trường giang
như kiếm lập thanh thiên”. Tản Đà thấy “dòng sông trắng, lá cây xanh”.
Hàn Mặc Tử thì lại so sánh tôn vinh sông Hương như sông ngân hà:
“Thuyền ai đậu bến sông trăng đó / Có chở trăng về kịp tối nay”. Thu
Bồn nhìn dòng nước lững lờ của sông Hương mà bâng khuâng “Con
sông dùng dằng con sông không chảy / Sông chảy vào lòng nên Huế
rất sâu”. Và với Nguyễn Trọng Tạo, Hương Giang lãng đãng một bầu khí
quyển huyền thoại thi ca giúp nhà thơ thăng hoa những vần mê đắm:

“Con sông đám cưới Huyền Trân Bỏ quên dải lụa phù vân trên nguồn
Hèn chi thơm thảo nỗi buồn Niềm riêng nhuộm tím hoàng hôn đến giờ
Con sông nửa thực nửa mơ Nửa mong Lí Bạch, nửa chờ Khuất Nguyên”
Đất nước Việt Nam có rất nhiều dòng sông chảy qua mọi miền xứ sở, và
nó đã kịp chảy vào trong những vần thơ, trang văn tuyệt vời. Bạn đọc
từng xót xa với Hoàng Cầm khi nghe tin sông Đuống bị quân thù chiếm
đóng. Nhà thơ đã thốt lên: “Sông Đuống trôi đi/Một dòng lấp lánh/Nằm
nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kì”. Công chúng yêu văn
cũng đã chiêm ngưỡng vẻ đẹp hung bạo và trữ tình của “Đà Giang độc
bắc lưu” qua những “trang hoa” xuất sắc của nhà tuỳ bút hàng đầu
Nguyễn Tuân. Giờ chúng ta lại tìm đến với sông Hương – dòng sông chỉ
tự thu mình khiêm tốn trong lãnh địa Thừa Thiên Huế, nhưng qua những
trang kí tài hoa của HPNT sông Hương hiện ra với những vẻ đẹp dịu
dàng, tinh tế, góp phần làm cho Huế trở nên một bức tranh sơn thuỷ hữu
tình.
Hơn thế, sông Hương còn là dòng sông lịch sử, văn hoá, thơ ca, nghệ
thuật. Nó đã là một phần trong đời sống tâm linh của người Huế trầm
mặc, sâu sắc. Câu hỏi “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” của HPNT đã gợi
lên trong miền tình cảm của bạn đọc nhiều băn khoăn về một dòng
sông ngỡ là quá quen, hoá ra lại có nhiều bí ẩn cần được khám phá
thêm. Có như vậy, chúng ta mới hiểu sâu sắc hơn về quê hương đất
nước, tự hào hơn về giang sơn cẩm tú Việt Nam.
3 . Dòng sông của lịch sử.

Nó đã tham gia vào chứng kiến biết bao nhiêu biến cố quan trọng của
lịch sử dân tộc. Sông Hương xuất hiện trong lịch sử trước hết với vai trò
của một dòng sông biên thùy xa xôi của đất nước, của các vua Hùng khi
còn mang tên Linh Giang trong “Dư địa chí” của Nguyễn Trãi. Sau đó,
nó còn đảm nhận là dòng sông Viễn Châu – dòng sông ở chốn xa xôi
của Tổ quốc đã chảy vào trận chiến oanh liệt để bảo vệ đất nước Đại
Việt thân yêu. Nó cũng đã từng soi bóng kinh thành Phú Xuân của người
anh hùng Nguyễn Huệ ở thế kỉ 18. Sông Hương đã từng sống hết bi
tráng của thế kỉ 19 với những cuộc khởi nghĩa, trong hai cuộc chiến
tranh vệ quốc vĩ đại của thế kỉ 20. Sông Hương lại có thêm sức mạnh để
làm nên chiến thắng. Cùng với Huế, sông Hương đã trở thành một nét
son trong lịch sử dân tộc. Đặt sông Hương trong chiều dài của lịch sử từ
thời dựng nước của các vua Hùng cho đến ngày hôm nay, HPNT đã thể
hiện tình yêu, niềm trân trọng, niềm tự hào sâu sắc đối với sông Hương.

Tác giả đã gọi đó là dòng sông của thời gian, ngân vang của lịch sử. Khi
viết về màu xanh biêng biếc, cách miêu tả tinh tế cùng cách so sánh
liên tưởng ấy đã làm hiện ra các sắc thái khác nhau cùng tồn tại trong
một dòng sông bởi sử thi hay anh hùng ca là một thể loại gắn liền với
những chiến công còn màu lá xanh biêng biếc là màu sắc của tính chất
trữ tình, của sự sống bình yên, của tình yêu.
Có thể nói rằng HPNT là một nhà văn hoá Huế, ông không chỉ nhìn sông
Hương trôi ở trong thì hiện tại, ngày ngày mang phù sa và nguồn nước
ngọt trao tặng vô tư cho những cánh đồng Châu Hoà, cho cuộc sống
người dân xứ Huế; mà ông còn nhìn sông Hương như là khởi nguồn cho
những giá trị tinh thần lịch sử. Sông Hương trong quá khứ qua các triều
đại phong kiến vàng son, nó đã từng mang cái tên Linh giang, dòng
sông viễn châu đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phía nam Tổ
quốc nước Đại Việt. Nó đã từng vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân
của anh hùng Nguyễn Huệ, rồi nó đi suốt qua hai cuộc kháng chiến
chống Pháp và Mỹ góp phần làm nên những chiến công lẫy lừng vang
dội cả thế giới như lời đại tướng Võ Nguyên Giáp đã phát biểu: “Lịch sử
Đảng đã ghi bằng nét son tên của thành phố Huế, thành phố tuy nhỏ
nhưng đã cống hiến rất xứng đáng cho Tổ quốc”.
KB.
Ai đó đã từng viết “Đất nước có nhiều dòng sông nhưng chỉ có một
dòng sông để thương, để nhớ như đời người có nhiều cuộc tình nhưng
chỉ có một cuộc tình để mãi mãi mang theo”. Vâng, “một dòng sông để
thương, để nhớ” của mỗi người rất khác nhau. HPNT đã song hành cùng
sông Hương đi vào trái tim người đọc với “Ai đã đặt tên cho dòng sông”.
Có một huyền thoại vọng về từ làng Thành Trung, một ngôi làng trồng
rau thơm ở Huế: Vì yêu quý con sông xinh đẹp, người dân hai bên bờ
sông Hương đã nấu nước của trăm loài hoa đổ xuống dòng sông cho làn
nước xanh thắm ấy mãi mãi thơm tho. Cũng như tình yêu của sông
Hương với Huế, tình yêu của Hoàng Phủ Ngọc Tường với sông Hương
cũng là quá trình dâng tặng, khám phá và hoàn thiện chính mình.
KẾT LUẬN
Giá trị nội dung

Đoạn trích bài bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? là đoạn văn xuôi súc
tích và đầy chất thơ về sông Hương.
Giá trị nghệ thuật

Ngôn ngữ phong phú, giàu hình ảnh, bộc lộ cảm xúc, sử dụng nhiều
biện pháp như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa.
Có sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và trí tuệ, chủ quan và khách
quan. Chủ quan là sự trải nghiệm của bản thân. Khách quan là đối
tượng miêu tả - dòng sông Hương.
NHẬN ĐỊNH HAY

Một số nhận định về tác giả, tác phẩm
1. Kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường có rất hiều ánh lửa (Nguyễn Tuân)
2. Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong mấy nhà văn viết kí hay nhất
nước ta hiện nay. (Nguyên Ngọc)
3. Hoàng Phủ Ngọc Tường có một phong cách viết bút kí văn học của
riêng mình. Thế mạnh của ông là tri thức văn học, triết học, lịch sử, địa
lý sâu và rộng, gần như đụng đến vấn đề gì, ở thời điểm nào và ở đâu
thì ông vẫn có thể tung hoành thoải mái ngòi bút được. (Hoàng Cát)
4. Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong số rất ít nhà văn viết bút ký nổi
tiếng ở nước ta vài chục năm nay. Bút ký của Hoàng Phủ Ngọc Tường
hấp dẫn người đọc ở tấm lòng nhân văn sâu sắc, trí tuệ uyên bác và
chất Huế thơ huyền hoặc, quyến rũ. Đó là những trang viết tài hoa, tài
tử, tài tình... Thực ra, bút ký Hoàng Phủ Ngọc Tường chính là những áng
thơ văn xuôi cuốn hút người đọc... Thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường là vẻ
đẹp của nỗi buồn hoài niệm, những day dứt triết học, từ sâu thẳm thời
gian, sâu thẳm đất đai vọng lên trong tâm khảm người đọc. Nhà thơ
Nguyễn Trọng Tạo cho rằng thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường thấm đẫm
"triết học về cái chết... thơ anh buồn mỗi nỗi buồn đứt ruột... Đấy là thơ
của cõi âm"... Đó là một nhận xét xác đáng. (Nhà thơ Ngô Minh)
5. …Nhiều thế hệ văn nghệ sĩ đến với Huế và đã bị con Sông Hương mê
hoặc. Nhiều tác phẩm văn học đã đưa con sông này đến với người đọc
để từ đó đem lòng yêu Huế, dù chưa một lần đặt chân đến nơi này.
Nhưng với Hoàng Phủ Ngọc Tường, người một đời gắn bó với Huế, bằng
tình cảm tha thiết, bằng tiềm năng văn hóa đã khám phá vẻ đẹp của
Hương Giang một cách toàn diện, đưa Sông Hương trở thành biểu tượng
của đất cố đô…
VĂN MẪU
Nhận xét về chất trữ tình/chất thơ trong hình ảnh sông Hương

Xuôi dòng theo những trang viết của Hoàng Phủ Ngọc Tường đặc biệt là
trong bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông” mỗi bạn đọc đều có thể nhận
ra tác phẩm này có trong mình chất trữ tình đậm đà. Trước tiên, nó được
thể hiện qua cái “tôi” mê đắm, tài hoa. Người nghệ sĩ ấy không miêu tả
sông Hương như một dòng chảy thông thường mà đặt sông Hương trong
dòng chảy văn hóa, lịch sử của Huế, mỗi lần sông Hương uốn mình
chuyển dòng là một lần sông Hương mang vẻ đẹp riêng. Bên cạnh đó
còn là một cái “tôi” lịch lãm, uyên bác. Hoàng Phủ Ngọc Tường đã khám
phá những đặc điểm độc đáo của sông Hương trên phương diện địa lý,
văn hóa, hội họa. Chính từ những góc nhìn đa dạng ấy, mỗi người đọc
không chỉ được cung cấp một lượng tri thức lớn mà còn cảm nhận được
những vẻ đẹp đa chiều trên từng góc độ rất riêng về dòng sông đầy thơ
và mộng này. Từ việc cảm nhận về sông Hương bằng góc nhìn trữ tình,
nhà văn không chỉ giúp tái hiện sinh động con sông xứ Huế mà bên
cạnh đó còn thể hiện sâu sắc niềm tự hào, tình yêu quê hương đất nước
nồng nàn, thiết tha, sâu lắng.
Nhận xét về phong cách Hoàng Phủ Ngọc Tường thể hiện trong đoạn
trích/tác phẩm
Đoạn trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” tiêu biểu cho phong cách bút
kí vì chất tự do, phóng túng và hình tượng “cái tôi” trí tuệ, tài hoa, một
hồn thơ thực sự trong văn xuôi với trí tưởng tượng lãng mạn và những
xúc cảm sâu lắng. Đó còn là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất nghệ
thuật và chất trữ tình bởi sự quan sát, liên tưởng bằng lăng kính của tình
yêu và lãng mạn. Cùng với vốn hiểu biết phong phú về triết học, văn
hóa, lịch sử, địa lý và tình yêu say đắm với dòng sông quê hương,
Hoàng Phủ Ngọc Tường đã làm hiện lên những vẻ đẹp khác nhau của
dòng sông Hương, chất thơ của cảnh sắc thiên nhiên xứ Huế, thấy được
bề dày văn hóa của Huế và những nét đằm thắm, duyên dáng riêng của
tâm hồn của con người đất cố đô. Tất cả được thể hiện qua lối hành văn
hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa. Cái lối hành văn mê đắm ấy
được tạo nên bởi vốn ngôn từ đẹp, tao nhã, tinh tế, lịch lãm cùng những
ví von, so sánh, nhân hóa giàu chất thơ, chất nhạc, chất họa.
Nhận xét tình cảm Hoàng Phủ Ngọc Tường dành cho sông Hương/xứ
Huế/đất nước
Hoàng Phủ Ngọc Tường cất tiếng khóc chào đời tại Huế. Huế không
phải quê gốc nhưng là nơi nhà văn lớn lên, trưởng thành và gắn bó
nhiều. Có lẽ cũng chính vì điều này mà ông yêu thương thành phố Huế

thiết tha, tình cảm ông dành cho Huế nói chung và sông Hương nói
riêng là vô cùng sâu nặng. Nhìn vào những trang văn của người nghệ sĩ
này, bạn đọc phát hiện ra, chảy suốt đời văn và đời người của Hoàng
Phủ Ngọc Tường là dòng sông Hương, nhưng ngược lại nếu không có
những trang viết của ông Hương giang đã không long lanh như thế trong
lòng bao nhiêu người đọc dù đã đến hay chưa đến Huế. Phải yêu Huế
lắm, gắn bó với Huế lắm tác giả mới dẫn người đọc vào không gian đó
cùng với mình, để thấy lòng lắng lại, đánh thức người đọc hoài niệm về
những tình cảm dành cho mảnh đất cố đô yêu dấu và đặc biệt là dòng
sông Hương. Sông Hương và Huế, đã đến với bạn đọc qua những trang
văn – trang hoa của Hoàng Phủ Ngọc Tường và bút kí “Ai đã đặt tên cho
dòng sông” để bạn đọc cũng từ đó cảm nhận được sâu sắc về mối tình
sâu nặng giữa Hoàng Phủ và Huế thương. Lời “tạ từ” của nhà văn này
dường như thêm một lần nữa khắc sâu hơn vào trái tim độc giả về mối
tình nặng sâu này: “...tôi đã không ngần ngại gửi tâm hồn mình vào tác
phẩm, vẽ lại đời mình bằng màu nước của dòng sông, nó xanh biếc và
yên tĩnh như một lẽ vĩnh hằng trong cảnh vật cố đô”.
PHÂN TÍCH THEO ĐỀ

Đề bài:
Trong bài bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”, tác giả Hoàng Phủ
Ngọc Tường đã nhiều lần ví von vẻ đẹp sông Hương.
Lúc ở thượng nguồn: “Giữa lòng Trường Sơn, sông Hương đã sống một
nửa cuộc đời của mình như một cô gái Di - gan phóng khoáng và man
dại. Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự
do và trong sáng. Nhưng chính rừng già nơi đây, với cấu trúc đặc biệt
có thể lí giải được về mặt khoa học, đã chế ngự sức mạnh bản năng ở
người con gái của mình để khi ra khỏi rừng, sông Hương nhanh chóng
mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của
một vùng văn hóa xứ sở”. Khi về ngoại vi thành phố Huế: “Phải nhiều
thế kỉ đi qua, người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp
ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại. Nhưng ngay từ
đầu vừa ra khỏi vùng núi, sông Hương đã chuyển dòng một cách liên
tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường
cong thật mềm, như một cuộc tìm kiếm có ý thức để đi tới gặp thành
phố tương lai của nó”.Và khi tạm biệt kinh thành Huế: Sông Hương
“như sực nhớ ra một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi dòng, rẽ
ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị

trấn Bao Vinh xưa cổ. Đối với Huế, nơi đây chính là chỗ chia tay dõi xa
ngoài mười dặm trường đình. Riêng với sông Hương, vốn đang xuôi
chảy giữa cánh đồng phù sa êm ái của nó, khúc quanh này thật bất
ngờ biết bao. Có một cái gì rất lạ với tự nhiên và rất giống với con
người ở đây; và để nhân cách hóa nó lên, tôi gọi đấy là nỗi vương vấn,
cả một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu. Và giống như nàng Kiều đêm
tình tự, ở ngã rẽ này, sông Hương đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của
nó, để nói một lời thề trước khi về biển cả…”. (Ai đã đặt tên cho dòng
sông?, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Ngữ văn 12, tập 1) Phân tích vẻ đẹp
hình tượng sông Hương trong những lần miêu tả trên. Từ đó làm nổi
bật phong cách kí của tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Sông Hương – bản tình ca dịu êm của Huế. Nói đến sông Hương nhiều
người hình dung dòng sông êm ả, thơ mộng nơi cây cầu Tràng Tiền hay
thành quách, đền đài, chùa miếu cổ kính soi mình. Nhưng còn có một
sông Hương rất khác được nhìn qua lăng kính của Hoàng Phủ Ngọc
Tường. Đó là dòng sông được nhìn từ cội nguồn Trường Sơn với những
cụm rừng già nguyên sinh hoang sơ xanh ngút ngàn bên dòng nước nơi
giang đầu xanh biếc. Và có một sông Hương thật tình tứ lãng mạn nơi
ngoại vi thành phố Huế để rồi dòng sông ấy trở thắm thiết chung tình khi
phải rời xa Huế. Tất cả những vẻ đẹp ấy được Hoàng Phủ Ngọc Tường
đặc tả qua ba đoạn trích, lúc sông Hương nơi thượng nguồn: “Giữa lòng
Trường Sơn … văn hóa xứ sở”; sông Hương khi về ngoại vi thành phố
Huế: “Phải nhiều thế kỷ … thành phố tương lai của nó” và cuối cùng là
khi sông Hương tạm biệt thành phố Huế “như sực nhớ ...khi về biển
cả…”. Chính những nét đẹp ấy đã góp phần thể hiện phong cách kí của
Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Tôi còn nhớ nhà văn Tô Hoài từng nói: “Hoàng Phủ Ngọc Tường thì thầm
cả tâm hồn trong khuôn mặt cuộc đời cùng với đất trời, sông nước của
Huế”. Huế mộng mơ và yêu kiều không biết từ khi nào đã thấm vào máu
của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Không ngại bày tỏ tình cảm của mình với
xứ Huế thân thương, bài kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” được viết
năm 1981 và xuất bản năm 1986 trong tập ký cùng tên như một minh
chứng cho tình cảm son sắt, nồng nhiệt mà tác giả dành cho nơi đây. “Ai
đã đặt tên cho dòng sông?” là bút kí tiêu biểu cho phong cách sáng tác
của ông, nó là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ
tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn
kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý...Tất cả được
thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa.

Trong khám phá của Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương là dòng sông
thuộc về một thành phố duy nhất, dòng sông hiền hòa ôm trọn Huế -
kinh đô muôn đời của các bậc đế vương. Dòng sông ấy còn là một minh
chứng lịch sử cho sự thay da đổi thịt của Huế. Sông Hương là đối tượng
để bộc lộ tâm tình, là khách thể của trang viết trong sự thể hiện cái tôi
của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường. Sông Hương chính là đối tượng để
khảo cứu làm nên vẻ đẹp của xứ Huế. Chính vì vậy, sông Hương đã
được nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác nhau, từ góc độ địa lý đến lịch
sử và qua góc nhìn văn hóa, thơ ca. Ở góc độ địa lý, Hoàng Phủ Ngọc
Tường tìm hiểu trực tiếp sông Hương ở thượng nguồn để phát hiện nhiều
vẻ đẹp khác nhau của dòng sông.
Ở thượng nguồn, sông Hương mang vẻ đẹp hùng vĩ trữ tình. Chẳng phải
ngẫu nhiên khi người ta gọi sông Hương là “bản trường ca của rừng già”.
Ở nơi khơi nguồn của dòng chảy, gắn liền với đại ngàn Trường Sơn hùng
vĩ, con sông toát lên vẻ đẹp của một sức sống mãnh liệt, vừa hùng
tráng, vừa trữ tình như bản trường ca bất tận về thiên nhiên: “rầm rộ
giữa những bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn
xoáy như những cơn lốc vào đáy vực bí ẩn và cũng có lúc nó trở nên dịu
dàng và say đắm giữa những rặng dài chói lọi của hoa đỗ quyên rừng.”
Sắc đỏ “chói lọi” ấy của loài đỗ quyên càng làm nổi bật lên cái dáng
điệu rộn rã, bừng bừng khí thế của một dòng sông giữa lòng Trường Sơn
hoang dã và bí ẩn, tựa như tuổi trẻ son sắt của những chàng trai, những
cô gái đang thỏa sức vẫy vùng giữa biển trời thanh xuân nồng nhiệt,
sống động. Cuối cùng cái vẻ hùng tráng và nét dịu dàng, đắm say, trữ
tình của dòng sông đã dung hợp, bổ khuyết cho nhau để tạo nên một
Hương giang kỳ vĩ, cá tính và gây ấn tượng mạnh mẽ với người đọc.
Nhưng bấy nhiêu đấy vẫn chưa đủ để làm nổi bật hẳn cái cá tính của
dòng Hương giang giữa muôn vàn các dòng sông của nhiều tác giả
khác thế nên Hoàng Phủ Ngọc Tường đã chọn cách nhân hóa sông
Hương, khoác lên cho nó một tính cách thật đặc biệt bằng dáng vẻ của
một người con gái Di-gan “phóng khoáng và hoang dại” thật quyến rũ,
bí ẩn, cùng với “bản lĩnh gan dạ tâm hồn tự do và trong sáng”. Đó là tính
cách mạnh mẽ, phóng túng của những cô gái ưa thích cuộc sống tự do,
nay đây mai đó, những cô gái xinh đẹp và bí ẩn, yêu thích ca hát và
nhảy múa được gắn cho dòng chảy hoang dã khiến sông Hương khúc
thượng nguồn càng trở nên quyến rũ, đắm say. Nhà văn lí giải sự tương
phản của sông Hương ở thượng nguồn và hạ lưu không chỉ bằng những
kiến thức địa lí đơn thuần mà còn bằng cái nhìn suy tư thấm đẫm tình

yêu. Trong cái nhìn ấy, Sông Hương hiện lên như một cô gái đầy nữ tính,
khi mãnh liệt, cháy bỏng, lúc lại êm đềm, trầm mặc. Khi ra khỏi rừng,
sông Hương trở thành “người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”.
Dòng sông đã hoàn toàn rũ bỏ cái cá tính mạnh mẽ, hoang dại để trở
mình biến thành một người phụ nữ dịu dàng, một người mẹ bao dung,
ngàn đời nuôi dưỡng những đứa con trong Huế bằng dòng sữa phù sa
ngọt ngào, bằng hương thơm thân thuộc, bằng vẻ đẹp “dịu dàng và trí
tuệ”. Nhắc nhở con người nhớ lại sự hy sinh to lớn của bà mẹ Hương
giang ngàn đời đã dang rộng vòng tay ôm ấp, hy sinh, trải qua biết bao
nhiêu thế hệ thăng trầm nuôi lớn đứa con cố đô bằng tất cả tấm lòng
yêu thương, mong đợi. Có thể nói rằng với sự liên tưởng này Hoàng Phủ
Ngọc Tường không chỉ biến sông Hương thành một thực thể có linh hồn
có xúc cảm, giúp bạn đọc có thêm một góc nhìn, một sự hiểu biết vẻ
đẹp hùng vĩ, man dại đầy chất thơ của sông Hương mà còn đặc biệt
nhấn mạnh làm nổi bật mối quan hệ diệu kỳ, gắn bó sâu sắc của dòng
sông với mảnh đất cố đô bao đời nay, góp phần tạo nên, gìn giữ và bảo
tồn văn hóa của một vùng thiên nhiên, xứ sở. Điều đó cũng phần nào
thể hiện được tấm lòng gắn bó của nhà văn với quê hương, gắn bó với
dòng sông có nhiều nét cá tính độc đáo này. Bằng những hình ảnh
phong phú, những liên tưởng tài hoa và thủ pháp nhân hóa đặc sắc đã
làm dòng sông Hương nơi thượng nguồn với vẻ đẹp của một sức sống
mãnh liệt đầy cá tính song cũng hết sức dịu dàng.
Trong cái nhìn tình tứ và lãng mạn của nhà văn, toàn bộ cuộc hành trình
của dòng sông từ thượng nguồn về tới Huế giống như “một cuộc tìm
kiếm có ý thức” người tình nhân đích thực của một cô gái trong câu
chuyện cổ tích lãng mạn về tình yêu. Sau khi vượt qua những gian truân
và thử thách của cố đô qua cái nhìn tình tứ của Hoàng Phủ Ngọc Tường
thì sông Hương có cơ hội phô khoe tất cả những vẻ đẹp của mình, từ
những đường cong tuyệt mĩ trên thân hình mềm mại, kiều diễm cho đến
những âu yếm, nồng nàn trong tâm hồn người con gái đang khao khát,
đắm say tìm đến với tình yêu. Sông Hương như “người đẹp ngủ mơ
màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”, sông Hương hiện ra như
“một cô gái đẹp mơ màng” vừa bừng tỉnh sau một giấc ngủ dài trong
rừng sâu, vươn mình ra khỏi vùng núi trầm mặc, bừng thức sức sống trẻ
trung và niềm khao khát thanh xuân khi “chuyển dòng liên tục, khi vòng
đột ngột, khi uốn lượn, khi uốn mình trong những đường cong thật mềm,
khi vẽ một hình cũng thật tròn, …” Những câu văn dài nối tiếp nhau làm
nên dòng chảy miên man của dòng sông, vừa mạnh mẽ với những dư

vang của Trường Sơn như còn phảng phất, vừa duyên dáng với những
khúc lượn vòng mềm mại, đầy nữ tính. Hành trình của dòng sông để đến
với vẻ đẹp bình lặng “dịu dàng, trí tuệ” cho thấy sự mạnh mẽ của niềm
khao khát, của bản lĩnh kiên cường giấu trong vẻ dịu dàng, duyên dáng.
Vẻ đẹp của sông Hương khi chảy về ngoại vi thành phố chính là sự hắt
bóng kỳ diệu của quần thể thiên nhiên thơ mộng xứ Huế. Thiên nhiên
Huế như nguồn phù sa tuyệt vời bồi đắp vẻ đẹp nên thơ cho dòng sông
Hương - người con gái dịu dàng của mình.
Sông Hương chảy vào lòng thành phố được gặp lại người tình thân yêu
khiến sông Hương trở nên tình tứ thủy chung. Vừa dịu dàng mềm mại
như một bức tranh lụa huyền ảo, vừa tha thiết đắm say như một bản
nhạc êm đềm. Nhưng có lẽ cuộc gặp gỡ người tình cũng sắp phải kết
thúc bởi dòng sông Hương vẫn tiếp tục cuộc hành trình miên man xa
dần thành phố nhưng sau đó như sực nhớ ra điều gì đã “đột ngột đổi
dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông để gặp lại thành phố lần cuối…” Với
khúc rẽ ngoặt độc đáo được khám phá ở chiều sâu tính cách lãng mạn,
đa cảm và chung tình. Đây là chỗ chia tay xa mười dặm trường đình. Một
khúc quanh đột ngột biết bao! Một khúc quanh, một bước rẽ chẳng phải
vô tình! Lí giải hướng chảy, khúc ngoặt của dòng sông, tác giả không
giải mã như những nhà khoa học mà qua cái nhìn của của tình yêu. Vì
thế dòng sông như một cố gái Huế vừa mãnh liệt vừa tha thiết chung
tình và có chút lẳng lơ kín đáo. Nhà văn hình dung sông Hương như
nàng Kiều trở về tìm Kim Trọng để trao lời thề trước khi đi xa. Một phát
hiện thực độc đáo, thú vị và đậm màu sắc văn chương. Hương giang
vốn đẹp nay càng đẹp hơn, trọn vẹn hơn, một vẻ đẹp hài hòa giữa hình
dáng bên ngoài và phần tâm hồn sâu thẳm bên trong. Sự gắn bó của
sông Hương với Huế là sự gắn bó của một cặp tình nhân chung thủy và
hành trình sông Hương từ thượng nguồn đến ngoại vi và khi phải rời xa
thành phố Huế là hành trình đầy gian truân thử thách, từ đó tác giả làm
nổi bật diện mạo xinh đẹp, dịu dàng của một cô gái Di - gan phóng
khoáng, man dại tới người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở. Từ
một người đẹp nằm mơ màng đang đợi người tình trăm năm đến đánh
thức đến nàng Kiều trong đêm tự tình, rồi khi làm tròn bổn phận, sông
Hương trở về làm người con gái dịu hiền của đất nước. Sông Hương
không chỉ là dòng chảy địa lí đơn thuần mà đã trở thành tâm hồn xứ Huế
hóa thân, có mãnh liệt, man dại đấy nhưng rồi vẫn trở về đúng nghĩa
đằm thắm, chung thủy.

Đoạn trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” tiêu biểu cho phong cách bút
kí vì chất tự do, phóng túng và hình tượng “cái tôi” trí tuệ, tài hoa, một
hồn thơ thực sự trong văn xuôi với trí tưởng tượng lãng mạn và những
xúc cảm sâu lắng. Đó còn là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất nghệ
thuật và chất trữ tình bởi sự quan sát, liên tưởng bằng lăng kính của tình
yêu và lãng mạn. Cùng với vốn hiểu biết phong phú về triết học, văn
hóa, lịch sử, địa lý và tình yêu say đắm với dòng sông quê hương,
Hoàng Phủ Ngọc Tường đã làm hiện lên những vẻ đẹp khác nhau của
dòng sông Hương, chất thơ của cảnh sắc thiên nhiên xứ Huế, thấy được
bề dày văn hóa của Huế và những nét đằm thắm, duyên dáng riêng của
tâm hồn của con người đất cố đô. Tất cả được thể hiện qua lối hành văn
hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa. Cái lối hành văn mê đắm ấy
được tạo nên bởi vốn ngôn từ đẹp, tao nhã, tinh tế, lịch lãm cùng những
ví von, so sánh, nhân hóa giàu chất thơ, chất nhạc, chất họa.
Có thể nói Hoàng Phủ Ngọc Tường đã mang đến những phát hiện mới lạ
và độc đáo về sông Hương qua thủy trình từ thượng nguồn tìm về biển.
Một cuộc hành trình đầy gian truân thử thách. Một cuộc hành trình
khiến ta nhận ra sông Hương là một người con gái đẹp, lúc mang dáng
vẻ e thẹn, táo bạo trong tình yêu của lứa tuổi đôi mươi, lúc lại mang
dáng vẻ của người phụ nữ điềm đạm. Qua đó ta thấy bàng bạc một tình
cảm yêu mến, gắn bó tha thiết, một niềm tự hào và thái độ trân trọng,
gìn giữ của nhà văn đối với những vẻ đẹp thiên nhiên và đậm màu sắc
văn hóa của dòng sông quê hương.
“Dòng sông ai đã đặt tên
Để người đi nhớ Huế mãi không quên
Xa con sông mang bao nhiêu nỗi nhớ
Người ở lại tháng năm đợi chờ”.
Bài làm phân tích vẻ đẹp sông Hương qua góc độ địa lý
Xứ Huế mộng mơ là cái nôi nuôi dưỡng tâm hồn cho biết bao nghệ sĩ tài
năm của nền văn học Việt Nam để rồi khi trưởng thành, họ quay lại, góp
tiếng nói của mình làm giàu đẹp quê hương. Những lần Tố Hữu về thăm
Huế là những chuyến đi của máu trở về tim. Về lần đầu tiên, ông viết:
“Đường về xứ Huế quê ta
Mấy sông cũng lội mấy xa cũng gần”
(Đường vào)
và sau đó bao giờ cũng da diết:

“Hương Giang ơi, dòng sông êm
Quả tim ta, vẫn ngày đêm tự tình ”
(Bài ca quê hương)
Sông Hương là không chỉ là một biểu tượng mà còn là niềm tự hào của
người dân xứ Huế. Cũng là người con cố đô, Hoàng Phủ Ngọc Tường
góp vào văn hoá xứ sở những trang bút kí đặc sắc viết về dòng sông
Hương quê mình, tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”. Trong tác
phẩm có đoạn: “Từ đây, như đã tìm đúng đường về...những vấn vương
của một nỗi lòng.” thể hiện vẻ đẹp dịu dàng của con sông qua góc nhìn
địa lý. Từ đó ta cũng thấy được phong cách nghệ thuật độc đáo của
Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Hoàng Phủ Ngọc Tường là một nhà văn có phong cách độc đáo và có
sở trường chuyên về bút ký. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự
kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và tính trữ tình, giữa nghị luận
sắc bén và suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú
về triết học, văn hoá, lịch sử, địa lý,... Tất cả được thể hiện qua lối hành
văn hướng nội, súc tích, mê đắm, tài hoa. Bút ký đặc sắc “Ai đã đặt tên
cho dòng sông?” được viết ngày 4/1/1981 tại Huế và in trong tập sách
cùng tên.
Sau khi ngược tìm về cội nguồn Hương giang, tác giả xuôi theo dòng
chảy để khám phá dòng sông qua góc nhìn địa lý. Vượt qua những
chặng khác nhau, sông Hương về được với mảnh đất của mình. Điều
đầu tiên tác giả muốn cho người đọc thấy nét thay đổi của sông Hương
khi gặp kinh thành Huế là nó vui tươi hẳn lên “giữa những biền bãi xanh
biếc của vùng ngoại ô Kim Long, kéo một nét thẳng thực yên tâm theo
hướng Tây Nam - Đông Bắc”. Đó là quy luật tình cảm tất yếu. Có ai từng
quá nửa hành trình trong cuộc đời mình đi tìm một người tình trong
mộng với bao gian nan, vất vả giờ đây khi gặp được chủ nhân của lòng
mình lại không vui hay sao? Chính điểm vui tươi của một người con gái
trong tình yêu là thời gian đẹp nhất. Hai chữ "yên tâm" trong đoạn văn
chính là cảm giác của Hương giang khi tìm được tình yêu đích thực của
mình. Sau cảm giác bình yên giữa lòng thành phố Huế, Hương giang lại
hiện ra với những đường cong mềm mại, thướt tha, duyên dáng, quen
thuộc như vốn có. Nó đang uốn lượn trước mắt, đang làm duyên làm
dáng với người tình:“Giáp mặt thành phố ở Cồn Giã Viên, sông Hương
uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho
dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình
yêu.” Sông Hương hiện lên không chỉ là dòng địa lý vô tri vô giác, người

con gái Hương giang bây giờ thật dịu dàng, nhẹ nhàng và e thẹn mang
chút ngập ngừng của khi nhận được sự yêu thương. Tiếng “vâng” thẹn
thùng này cho ta nhớ đến những câu thơ của Hoàng Mai:
Em theo dòng người về đến quê anh …
...Ta nhận ra nhau vỡ òa màu nắng
Em thẹn thùng anh lâng lâng đỏ mặt
Hai đứa cùng cười nhịp bước song đôi
Tình yêu thật kì diệu. Những khoảng lặng e ấp sao mà đáng yêu đến
thế. Và nàng Hương giang khi được ở bên xứ Huế đã nữ tính càng thêm
dịu dàng, vừa mạnh mẽ, phóng khoáng ở đại ngàn lại trở lên e thẹn và
duyên dáng. Nghệ thuật nhân hóa khiến cho sông Hương trở nên gần
gũi như con người và mảnh đất cố đô nơi này.
Qua góc nhìn địa lý để miêu tả Hương giang khi chảy qua lòng thành
phố Huế, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã cảm nhận vẻ đẹp của nó bằng
cảm quan của một người nghệ sĩ: một người họa sĩ kiêm một nhạc sĩ.
Dưới con mắt của hội họa, Hương giang hiện lên mang vẻ đẹp của cố
đô, vẻ đẹp của Việt Nam. Tác giả hướng tới cái nhìn xưa cũ của "những
cây đa, cây cừa cổ thụ tỏa vầng lá u sầm xuống xóm thuyền xúm xít",
của những ánh lửa thuyền chài lập lòe. Không chỉ gợi nên bằng đường
nét, sông Hương còn được gợi nên với màu sắc. Điều này khiến cho Huế
mang một vẻ đẹp riêng mà không một thành phố hiện đại nào có được.
Qua bàn tay của người nghệ sĩ tài ba, Hoàng Phủ Ngọc Tường còn gợi
nên dòng sông Hương với đầy đường nét quyến rũ, sắc màu hài hòa,
màu biêng biếc của hàng cau, bóng trúc, lung linh trong trăm nghìn ánh
hoa đăng bồng bềnh trên sông và đặc biệt là cây cầu trắng in ngần trên
nền trời, nhỏ nhắn như một vầng trăng non. Phải là người yêu quê
hương, yêu dòng sông Hương, yêu mảnh đất Huế đến nhường nào thì
Hoàng Phủ Ngọc Tường mới viết lên được áng văn lay động lòng người
đến vậy.
Nếu qua hội hoạ, sông Hương mang vẻ đẹp cố đô, vẻ đẹp của văn hoá,
con người thì qua lăng kính của âm nhạc, sông Hương chính là “điệu
slow tình cảm dành riêng cho Huế”, rất chậm rãi, sâu lắng, trữ tình. Có lẽ
không một ai đến Huế mà không yêu điệu chảy lững lờ của sông Hương.
Thi sĩ Thu Bồn trong “Tạm biệt” cũng từng tha thiết trước điệu chảy ấy:
“Con sông dùng dằng, con sông không chảy
Sông chảy vào lòng Huế nên rất sâu”
Hoàng Phủ Ngọc Tường đã thật tinh tế khi nhận ra cái đặc trưng của
Hương giang. Để minh chứng cho sự “thực chậm”, tác giả đã so sánh với

lưu tốc của dòng sông Nê-va “cuốn trôi những đám băng lô xô”. Những
“con tàu thuỷ tinh” chở hải âu đi nhanh đến nỗi “không kịp cho lũ hải âu
nói một điều gì với người bạn của chúng đang ngẩn ngơ trông theo”.
Càng gắn bó, càng khám phá, cảm nhận, nhà văn càng “thấy quý điệu
chảy lặng lờ” của sông Hương. Phải chăng vì chỉ lặng lẽ chảy “cơ hồ như
mặt hồ yên tĩnh” nên những vẻ đẹp xứ sở còn lắng đọng mãi, tích tụ
thành những vỉa phù sa văn hoá đầy ắp nơi cố đô, để ta không phải tiếc
như “một người Hi Lạp tên là Hê-ra-clít, đã khóc suốt đời vì những dòng
sông trôi đi quá nhanh”. Dòng chảy chầm chậm của Hương giang còn
được cảm nhận qua thị giác khi “trăm nghìn ánh hoa đăng bồng bềnh
vào những đêm hội rằm tháng Bảy từ điện Hòn Chén trôi về, qua Huế
bỗng ngập ngừng như muốn đi muốn ở, chao nhẹ trên mặt nước như
những vấn vương của một nỗi lòng”.
Điệu “slow” của sông Hương đặc biệt bởi nó được lý giải, được tạo nên
từ yếu tố địa lý thực tế và liên tưởng phóng tác của tác giả. Sông Hương
khi vào đến kinh thành Huế, nếu giải thích về mặt địa lí thì do các chi lưu
nhỏ dẫn nước của con sông đi khắp các biền bãi và với hai hòn đảo nhỏ
trên sông làm cho lưu tốc của dòng nước chậm hẳn lại. Nhưng Hoàng
Phủ Ngọc Tường yêu xứ Huế, yêu sông Hương, bởi vậy ông còn đặt cảm
con tim của mình, đứng trên góc độ là người con xứ sở để giải thích.
Sông Hương chảy chậm, điệu nhảy lững lờ vì nó quá yêu thành phố của
mình, nó muốn được nhìn ngắm nhiều hơn nữa thành phố thân thương
trước khi phải rời ra. Khi gặp người yêu, gặp chủ nhân của lòng mình thì
có ai muốn nỡ rời xa, bởi khi ấy mỗi giây phút đều đong đầy yêu thương
nên ai cũng muốn thời gian như ngừng lại để níu giữ lấy tình yêu. Đó là
tình cảm của sông Hương dành cho thành phố Huế và cũng là tình cảm
của tác giả dành cho dòng sông Hương, cho mảnh đất cố đô này. Đôi
mắt sâu sắc của nhà văn đã nhìn ra mối quan hệ biện chứng giữa dòng
sông Hương mềm mại với con người xứ Huế. Sông Hương dịu dàng,
duyên dáng phải chăng đã góp phần hình thành nên tính cách nết na, ý
nhị của người con gái cố đô.
Qua đoạn trích trong tác phẩm, ta đã thấy được phần nào vẻ đẹp quyến
rũ, gợi cảm của Hương giang. Đối với mỗi người chắc rằng sông Hương
sẽ “gợi cảm” theo một cách khác nhau. Thành công của đoạn trích
cũng thể hiện phong cách nghệ thuật độc đáo của Hoàng Phủ Ngọc
Tường. Phong cách nghệ thuật được hiểu là một phạm trù thẩm mĩ, chỉ
sự thống nhất tương đối ổn định của hệ thống hình tượng của các
phương tiện biểu hiện nghệ thuật, nói lên cái nhìn độc đáo trong các

sáng tác của nhà văn, trong tác phẩm riêng lẻ, trong trào lưu văn học
hay văn học dân tộc. Phong cách văn học có dấu hiệu riêng và nổi lên
trên bề mặt của tác phẩm như một thực thể hữu hình , mà yếu tố cơ bản
là nội dung và hình thức tác phẩm. Chỉ có ở những nhà văn có tài năng,
có bản lĩnh mới có được phong cách riêng độc đáo. Viết về sông
Hương, Hoàng Phủ Ngọc Tường thể hiện một sự hiểu biết sâu rộng về
mọi mặt: văn hóa, lịch sử, địa lí,… Nhà văn đã cung cấp cho người đọc
một lượng thông tin đa dạng để hiểu sâu hơn về dòng sông. Kết hợp với
đó, chất trữ tình, chất thơ toát ra từ những từ ngữ, câu văn, những hình
ảnh đẹp. Đó là cảnh mờ nhòe lung linh trên sông nước, là cách so sánh
liên tưởng gợi cảm: “Chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời
nhỏ nhắn như những vầng trăng non”.
Như vậy, đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích chính là phong cách nghệ
thuật của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Qua góc nhìn địa lý, tác giả đã thổi
hồn vào dòng sông, ghi lại chân thực những vẻ đẹp đa chiều, thơ mộng
của nó. Đoạn trích nằm trong mạch viết miêu tả sông Hương trong thủy
trình từ thượng lưu về thành phố Huế rồi đổ ra biển, Hoàng Phủ Ngọc
Tường đã tiếp cận dòng sông từ nhiều không gian và thời gian khác
nhau. Ở mỗi góc độ, nhà văn đã phát hiện ra những vẻ đẹp riêng, độc
đáo, mới lạ và thể hiện một cảm nghĩ sâu sắc về con sông đã trở thành
biểu tượng của Huế. Từ mỗi góc nhìn, qua giọng điệu thiết tha, say đắm
trong mỗi trang văn, chúng ta có thể dễ dàng nhận ra tình cảm yêu mến,
gắn bó sâu nặng và cả niềm tự hào của nhà văn về vẻ đẹp của sông
Hương, vẻ đẹp tự nhiên và mang đậm màu sắc văn hóa của dòng sông
quê hương.
Trước khi có “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” Hương giang vốn dĩ vẫn
chảy, vẫn đẹp, vẫn thơ mộng. Thế nhưng dường như phải đến bút ký
này của Hoàng Phủ Ngọc Tường ta mới thấy được sông Hương một cách
toàn diện nhất, sâu sắc nhất, huyền bí nhất. Và ta cũng dần dần nhận ra
Huế đang có thêm một người kể chuyện cho văn hóa quê hương xứ sở.
Đó là một người kể chuyện rất mực say mê, rất mực tài hoa. Để rồi từ đó
cho mãi đến về sau này, nhắc về xứ Huế hình ảnh đại diện sẽ là sông
Hương, nhắc về sông Hương là sẽ nhớ đến “Ai đã đặt tên cho dòng
sông?” của Hoàng Phủ Ngọc Tường.

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

🖼️

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? - HOÀNG PHỦ

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? - HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG 1

Cảnh Hương Sơn - Tác giả Bà Huyện Thanh Quan

Chiều Hương Giang (1981) – Tác giả Nguyễn Khoa Điềm

Nhưng chiều nay, con bò gặm cỏ,

Tôi với nó lặng im, bè bạn

Những buổi chiều, những buổi chiều quê hương,

Nhưng chiều nay, vô tình trong nắng muộn,

Bây giờ chỉ có đôi ta

Thủa nước non đến hồi non nước

Soi lòng chỉ có đám mây

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? - HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG 2

Sao mặt sông xanh xao ra dáng

Vì ai lắm nỗi chứa chan

Này thử hỏi, thuyền nan thả lá

Mặc ai khanh tướng công hầu

Sao trời đất đãi đằng ra thế?

Trong thành yến ẩm vui thêm

Sông Hương hỡi, xuân vừa tơ liễu

Vì đâu nước chảy lững lờ

Ghét xa mã nao nao uốn khúc

Nhà ai khiêu vũ năm canh

Sao tức tối trôi bừa đi mãi

“Thuyền em đậu bến Hương Giang

Chờ người quân tử lỡ làng tình duyên”

Nước sống xuôi dợn sóng bến thuyền

Khoá xuân bỏ lỏng đến then chẳng gà

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? - HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG 3

Ô hay! Sóng chảy dạt dào

Chiếc thuyền vô định tạc vào bến mê

Sao trai gái đi về trong mộng

Trong thành để lạnh hương nguyền

Tiếng gà gáy nguyệt láng giềng còn say.

Tiếng hát sông Hương (1938) – Tác giả Tố Hữu

Trên dòng Hương Giang

Trời trong veo

Nước trong veo

Em buông mái chèo

Trăng lên trăng đứng trăng tàn

Đời em ôm chiếc thuyền nan xuôi dòng

Thuyền em rách nát

Em đi với chiếc thuyền không

Khi mô vô bến rời dòng dâm ô!

Trời ơi em biết khi mô

Tình ôi gian dối là tình

Thuyền em rách nát còn lành được không?

-Răng không, cô gái trên sông

Thơm như hương nhuỵ hoa lài

Trong như nước suối ban mai giữa rừng

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? - HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG 4

Ngày mai trong nắng trắng ngần

Cô thôi sống kiếp đày thân giang hồ

Ngày mai bao lớp đời dơ

Sẽ tan như đám mây mờ đêm nay

Mỏ lòng ra đón ngày mai huy hoàng

Trên dòng Hương Giang…

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? - HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG 5