KORAPSYON – kumikilos ang isang opisyal ng
pamahalaan para sa sariling kapakinabangan.
Korapsyon at iba pang mga Katiwalian sa Pamahalaan
1. Pag-abuso sa kapangyarihan – ito ay maaring
ipatupad sa dalawang paraan
a. Ministeral – ang namumuno ay walang ibang
dapat gawin kundi ipatupad ang isang polisiya.
b. Diskresyunal – opsyon o diskresyon ng isang
opisyal kung ipatutupad o hindi ang isang polisiya.
2. Pakikipagsabwatan – ugnayan ng dala o higit pang
opisyal upang gumawa nang bagay na palihim
upang makuha ang adhika na labag sa batas.
3. Pandaraya sa halalan – ito ay illegal na
panghihimasok sa proseso ng halalan.
 Saligang Batas Artikulo V
Seksyon 1 – Ang pagboto ay dapat gampanan
nang lahat nang kwalipikadong mamamayang
Pilipino.
Seksyon 2 – Ang kongreso ang nagtatadhana ng
Sistema sa pagboto.
 Ibat ibang pandaraya sa Eleksyon
1. Pandaraya sa election (electoral fraud)
2. Manipulation sa eleksyon (election manipulation)
3. Disenfranchisement o ang pagtatanggal sa
karapatan ng isang tao na bumoto
4. Manipulasyon ng demograpiya
5. Gerrymandering - isang konsepto pampulitika na
kung saan ang isang partikular na partido o grupo
ay gumagawa ng kapakinabangang pampulitika sa
pamamagitan ng manipulasyon sa hangganan ng
isang Distrito.
o Cracking – paglusaw nang kapangyarihang
bumoto nang mga taga supprtang kalabang
partido
o Packing - konsentraston ng kapangyarihang
bumoto ng kalabang panig sa isang distrito upang
mabawasan ang kanilang kapangyarihang bumoto
sa ibang Distrito
o Intimidasyon
o Karahasan at pananakot na paghahasik ng
karahasan
o Mga pag-atake sa lugar ng halalan
o Mga pagbabantang legal
o Pamimilit
o Pamimili ng boto
4. Pagnanakaw sa kaban ng bayan
 Panunuhol (bribery)
o Direct Bribery – pangako, regalo o bigay na
tinatanggap ng opisyal personal man o sa
pamamagitan ng iba.
o Indirect bribery – pagtanggap ng regalo dahil sa
tanggapan na kanyang hinahawakan.
o Maling paggamit ng pondo o ai-arian ng bayan
o Pandarambong (plunder)
o Graft at korapasyon – magkaibang konsepto ng
pagkuha ng personal na benepisyo mula sa mga
transaksyong pampamahalaan.
5. Sistemang padrino o palakasan – nabibigyan nang
pabor ang taong di karapatdapat dahil sa taong
nakaupo sa katungkulan.
 Nepotismo – ang kamag-anak ng opisyal ay
nabibigyan ng pampublikong trabaho.
 Kronyismo – hindi lehitimong kapakinabang
pampribado.
Korapsyon sa ibat ibang sangay ng gobyerno
1. Korapsyon sa hudikatura
 Hudikatura – sangay ng gobyerno na siyang
nagbibigay interpretasyon sa batas na ginagawa ng
Lehislatibo at ipinatutupad ng Ehekutibo
o Kurakot na hukom – tumatanggap ng suhol
upang magbaba ng sesisyong pumapanig sa
nagbigay ng suhol.
o Pinatatagal ang pagdedesisyon sa isang kaso na
nagbubunga ng inhustisya sa mga taong walang
kasalanan.
o Maling gawi o akto ng hukom sa paglabag sa
kanilang Koda ng Etika (Code of Ethics)
o SCJ Renato Corona – kauna unahang SCJ sa
kasaysayan ng Pilipinas na pinatalsik sa pwesto sa
pamamagitan ng impeachment.
o CJ Ma. Lourdes Sereno – kauna-unahang babaeng
Chief Justice ng Pilipinas.
 Korapsyon sa pamamahayag
 Korapsyon sa Lehislatibo
o Lehislatibo – sangay ng gobyerno na namamahala
sa pagbuo at pagbalangkas ng batas.
2. Pagtanggi sa Pagbabayad ng buwis. – ito ay
tungkuling iniaatang sa bawat mamamayang
Pilipino kapalit ng seguridad at serbisyong ibinibigay
sa kanila ng pamahalaan.
3. Ghost Project at Payroll – Pagbibigay ng pondo sa
mga hindi umiiral na proyekto ng pamahalaan
habang ang mga hindi umiiral na tauhan ng
pamahalaan ay sinasauran at binibigyan ng
allowance
4. Pagiwas sa subasta sa publiko ng pagkakaloob ng
mga kontrata – pagkakaloob ng kontrata upang
maiwasan ang paggawad ng kontrata sa sa mga
negosyante o personalidad na makapagbibigay sa
kanila ng personal na benepisyo.
5. Pagpapasa ng mga kontrata mula sa isang
kontraktortungo sa iba pa (subcontracting) – Ang
pagpapasa ng mga trabaho mula sa isang kontraktor
tungo sa ibang kontraktor ay maaaring magdulot ng
paggamit ng mabababang uri ng materyales o hindi
matapus-tapos na mga proyekto
6. Pangingikil – paghingi ng salapi, mahalagang bagay
o serbisyo mula sa mga transaksyon ng mga
ordinaryong mamamayansa kanilang mga
tanggapan o opisina.
7. Paglalagay ng suhol – aktong makikita sa isang
pribado o ordinaryong mamamayan na karaniwang
napipilitang maglagay sa opisyal ng pamahalaan
Kultural/ political/ lingguwistikong/ ekonomikong
Dislokasyon/ displacement ng mga lumad
 Kultura ng mga Lumad
Lumad – salitang Cebuano, ibig sabihin ay “katutubo”.
Pinaka malaking grupo ng katutubo sa Pilipinas.
Ginagamit upang matutukoy ang mga katutuboong
tribo sa katimugan ng Pilipinas.
- Ang unang itinuturo sa mga batang lumad ay kung
paano rumespeto.
1.Respetuhin ang Diyos na si Manama
2.Respetuhin ang Kapaligiran
3.Respetuhin ang komunidad at nakatatanda.
o Naniniwala sila na pinakamahalagang elemento
ng komunidad ay kabataan.
- Dam-mag – isang ritwal na ginagawa ng tribo ng
Bagobo upang maanunsyo ang pagkamatay ng isang
katribo.
- Tap-tap – isang instrument na ginagamit unpang
sabayan ang pagpukpok sa dalawang malaking gong
habang ginagawa ang Dam-mag.
- Isa ring tradisyon ng mga ito ang hindi pagsama sa
mga seremonya ng pamilya o kamag-anak ng
 namatay sa paniniwalang ito ay sumisimbolo ng
pagsama nito sa yumao.
B’laan
- Cugan (pinuno ng B’laan) – ang kanilang teritoryo
ay anyong lupa at tubig. Dagdag pa nila, ang tribo ay
isang tribo kung sila ay may teritoryo, kultura at
sistemang political.
- Datu System – sistemang political ng B’laan.
- Datu – galing sa salitang Moro. Hiniram ito ng ibang
mga grupo ng Lumad dahil ito ang ipinalaganap na
katawagan ng gobyerno sa panahon ni Marcos.
- Bong Fulong – tawag sa pinuno ng mga B’laan.
Tboli
- Tinalak – (hanapbuhay ng mga Tboli) paghahabi ng
damit, basket at banig ang pangunahin nilang
hanapbuhay. (Dagmay ang tawag ng mga Mandaya
dito)
- Ayon sa NCCA, noong 2011-2013, 55 paaralan ang
naitayo sa 11 probinsya ng Mindanao. Ngayon, ang
datos ay humigit-kumulang 233 alternatibong
paaralan na ang nagbibigay edukasyon sa kabataan
ngunit 23 rito ay sapilitang ipinasara.
- Pangunahing layunin nito ay mapreserba ang
kanilang kultura at magbigay ng magandang
edukasyon sa mga katutubo.
- 89 na paaralan ang apektado ng military
encampment at indiscriminate firing at 2,624 ang
estudyanteng apektado.
Mahinalisasyon - ay ang paglalagay sa katutubong
pangkat sa isang sitwasyon na sila’y pagsasamantalahan
at inaabuso.
Mga maralitang taga lungsod (urban poor)
 Iskwater – tinatawag din silang informal settlers at
slum dwellers.
- Ang mga maralitang tagalungsod ay yaong mga
indibidwal o pamilya na naninirahan sa mga
sentrong urban na ang mga sahod o pinagsamang
sahod ng pamilya ay mas mababa kumpara sa
itinakda ng gubyerno na poverty line.
Mga Isyu ng mga Manggagawang Kontraktwal
 Pang-aabuso sa mga Manggagawang Kontraktwal
- Kontraktwalisasyon – ang mga manggagawa ay
hindi regular na empleyado ng kumpanya na
kadalasang may limitadong benepisyo.
 Mga isyu ng mga Manggagawang Kontraktwal
- Kawalan ng benepisyo (health insurance, paid leave,
retirement plan)
- Kawalan ng seguridad sa trabaho at proteksyo laban
sa diskriminasyon at pangaabuso sa trabaho.
- Mababang sweldo
Kawalan ng Suporta sa Magsasaksa
 Kondisyon ng mga Magsasaka – hindi sapat ang kita
dahil sa mababang presyo ng kanilang pananim at
mataas na halaga ng mga inuupahan nilang lupa
 Kawalan ng Pondo para sa Irigasyon
 Kawalan ng Suporta sa pagsasaka ng Organiko
Kondisyon ng mga Tindero/a – naghihirap sila dahil sa
matataas na presyo ng bilihin at mababang kita
Kondisyon ng mga tsuper ng Dyip at Traysikel –
naghihirap sila dahil sa mataas na presyo ng gasoline at
mababang kita dahil sa kakulangan ng pasahero.
Mga Isyu sa Transportasyon
 Kakulangan ng transpostasyon
 Kawalan ng disiplina sa trapiko
 Kakulangan ng Alternatibong Transportasyon
Kabataang Manggagawa at Out-of-School Youth
 Mga hamon na kinakaharap ng kabataan sa
merkado ng paggawa
 Kabataang hindi nakakapag-aral at Edukasyon –
mga Kabataang di nakukumpleto ang edukasyon
dahil sa kahirapan at kawalan ng access sa paaralan.
 Kabataang Manggagawa
Kalagayan ng serbisyong pabahay, pangkalusugan,
transaksyon edukasyon atbp.
Mga Usapin ng Pabahay
- Kawalan ng maayos na tahanang masisilungan ng
isang pamilya ay isang suliraning matagal ng
kinakaharap sa buong mundo.
- March 2018 – Ang mga kasapi ng KaDaMay ay
nagtungo sa Malacanang Action Center upan
magsumite ng kanilang aplikasyon sa titulo ng
mababang presyo ng pabahay ng gobyerno.
- Resolution No.8 – nagpapahintulot sa NHA na
magbigay ng grant sa iba pang kwalipikadong
benepisyaryo
Usapang Pangkalusugan
1. HIV – walang makikitang sintomas, sinasalakay ang
immune system. AIDS (acquired Immunideficiency
Syndrome) ito ang last stage of HIV.
o Kakukuha ang HIV sa alinman sa sumusunod na
gawain
 Pakikipagtalik na walang proteksyon
 Kontaminadong paraan ng pagasalin ng dugo
 Hypodermic na karayom
 Mula sa ina tungo sa anak sa panahon ng
pagbubuntis ng ina
 Pagpapasuso
o Maiiwasan ang HIV sa pamamagitan ng mga
sumusunod sa pamamaraan
 Ligtas na pakikipagtalik
 Programa para sa pagpapalitan ng karayom
 Paggagamot
 Pagbibigay ng antiretroviral medication sa bata
sa panahon na ito ay ipinagbubuntis
2. Dengue – nanggaling sa virus na dengue mula sa
kagat ng lamok sa isang tropikong bansa.
o Mga simtomas nito ay:
 Mataas na lagnat
 Pananakit ng ulo
 Pagsusuka
 Pananakit ng laman at kasu-kasuan
o April 2016 inilungsad ang dengvaxia gumastos ang
DOH ng $67m para dito.
o Feb 2018 ang pagbabakuna sa mga bata ay nagging
malaking eskandalo.
o Dec 2018 ginamin nang European Commission ang
dengvaxia ubang bakunahan ang mga taong 9-45
taong gulang na nagkaroon na ng dengue.
o Feb 2019 binawi nang Philippines FDA ang lisensya
ng bakuna sa bansa
o Aug 2019 dahil sa paglala ng dengue sa bansa
sinubukan muli ng Sanofi na gamitin ang bakuna sa
bansa pero noong Aug 22 ay tinanggihan ng DOH
ang apela ng Sanofi (manufacturer ng Dengvaxia)
Bagyo, baha, polusyon mabilis na urbanisasyon
malawakang pagkawasak ng kalikasan, climate change
atbp.

Bagyong naminsala sa ibat ibang bahagi ng mundo
1. Bagyong Katrina – isa sa pinakamatinding bagyo sa
US.
2. Bagyong Yolanda – nagdulot ng malaking pinsala sa
Leyte, humigit kumulang 10,000 katao ang namatay
sa Tacloban at 22,000 ang nawawala.
3. Bagyong Ondoy – Malaki ang nagging pinsala nito
sa Luzon lalo na sa Maynila.
Rebolusyong pangkalikasan
Likas na mga kadahilanan ng kalamidad
1. Paggalaw ng mundo
2. Kalamidad na may kaugnayan sa panahon
3. Mga pagbaha, pagguho ng putik pagguho ng
lupa at tag-gutom.
NDRRMC – National Disaster Risk Reduction and
Management Council. Ahensya ng gobyernoo na
responsible sa pagtulong sa mga nasalanta ng
kalamidad at sakuna
MMEIRS – Metro Manila Earthquake Impact Reduction
Study – nagsasagawa nang pag-aaral sa paggalaw ng
West Valley Fault. Inaasahang magdudulot ito ng 7.2
magnitude na lindol sa Metro Manila at karatig Lungsod.
Kapitalismo sa Kalikasan
1. Kaso ng Cherry Hill Subdivision – Aug 03 1999, sa
Antipolo Rizal naganap ang landslide na ikinasawi ng
60 katao at pagkabaon sa lupa ng 378 kabahayan.
Dahil ito sa malakas na bagyo na dulot ng Bagyong
Olga. Matatagpuan ang subdivision sa bulubundukin
ng Sierra Madre.
2. Pagunlad ng Kalikasan (Environmental
Sustainability) – maayos na disenyo ng mga gawain
upang matamo ang pangangailangan ng tao habang
pinangangalagaan ang suporta na nanggagaling sa
ating kalikasan.
 Brown 2011 – pagunlad ng ekonomiya ay
magpapaunlad sa kalidad ng buhay subalit
nangangailangan ng bagbabawas ng konsumo sa
kalikasan.
 Malte 2008 - Sa pananaw naman ng ekonomistang
pangkalikasan ang ekonomiya sa larangan ng
kalikasan ay nakapokus sa kalikasan, hustisya, at
oras
 Dyllick 2002 – ang mga usapin sa patuloy na
pagpapaunlad ay nakabatay sa mga pagpapalagay
na kailangan ng lipunan na mapangalagaan ang
tatlong uri ng pamumuhunan (ekonomiya, lipunan,
likas na yaman) na maaaring walang katumbas o
hindi kayang palitan at ang paggamit dito ay hindi
kayang iwasan.
3. Tamang pagtatapon ng basura – buong mundo ay
malaki ang problema sa polusyon.
 Ang mga solidong basura ay karaniwang Itinatapon
o ibinabaon sa mga landfill sites na maaaring
maging makapaminsala nang labis sa kapaligiran;
 Ang mga nabubulok na basura naman ay maaring
magbunga ng mikrobyo, masangsang na amoy o di
kaya ay simsimin ng tubig sa ilalim ng lupa.
 Ang usok na nagmumula sa mga sinusunog na
basura ay nakapagdadagdag din ng polusyon sa
ating kapaligiran.
Sek 2. Deklarasyon ng Polisiya – ipinapahayag ng
estado ang kanyang polisiya na tumatangkilik sa isang
sistematiko at komprehensibong programa para sa
pamamahala sa ekolohikal na solidong basura sa
pamamagitan ng:
a. Pagsisiguro na mapangangalagaan ang kapaligiran
at kalusugan ng publiko
b. Paggamit sa isang metodo na naaayon sa
pangangalaga ng kapaligiran.
c. Pagbuo ng pamantayan at target para sa pag-iwas
sa solid waste at pagbabawas ng bolyum ng basura
sa pamamagitan ng panukatan sa pagbabawas ng
basura
d. Siguradurin ang tamang segragasyon, koleksyon,
transportasyon, pag- lipon, paglutas at pagtatapon
ng solid waste
e. Pagsusulong sa mga programang may kinalaman sa
pambansang pananaliksik at pagpapaunlad para sa
higit na maayos na pamamahala ng solid waste
f. Paghikayat sa higit na partisipasyon ng pribadong
sektor sa pamamahala ng solid waste.
g. Pagpapanatili ng pangunahing pagpapatupad at
responsibilidad sa pamamahala ng solid waste sa
mga lokal na pamahalaan
h. Hikayatin ang kooperasyon at regulasyon sa sarili
(self-regulation) sa lahat ng pinanggagalingan
i. Implementasyon ng integrasyon ng lokal at
pambansang pamahalaan, komprehensibo, at mga
programa para sa pamamahala sa ecological solid
waste management.
j. Pagpapatibay sa integrasyon ng pamamahala ng
ecological solid waste at mga pinagkukunang
konserbasyon
Sek 10 Papel ng Lokal na Pamahalaan sa Pamamahala
sa Solid Waste
- R.A. 7160 o ang Koda ng Lokal na Pamahalaan, ang
lahat ng LGU ay magiging pangunahing responsible
sa implementasyon at pagpapatupad ng mga
probisyon ng Akta ng Solid Waste Management of
2000 batay sa kanilang mga taglay na hurisdisksyon.
Sek 16 Pagpaplano sa Pamamahala ng Lokal na
Pamahalaan sa Solid Waste
- Ang probinsya, syudad o munisipalidad sa
pamamagitan ng local na lupon na namamahala sa
solid waste ay maghahanda ng sampung taon
naplano para sa pagpapaunlad ng Sistema ng solid
waste alinsunod sa balangkas na binuo ng
namamahala sa solid was