Professional Documents
Culture Documents
QNA Math MCQ Suggestion Part 1 Ebook Djqouci913iqdxipoix
QNA Math MCQ Suggestion Part 1 Ebook Djqouci913iqdxipoix
D”PZi MwY‡Zi wcQ‡b Zzwg †h mgqUv e¨q K‡iv Zvi 100% B P‡j hvq w_Iix Avi Gm. BD. Avn‡g` m¨vi
Ges †KZve DÏxb m¨v‡ii eB Gi g¨v_ mjf K‡i| A‡âw±‡fi wcQ‡b Avgiv †KDB †mfv‡e mgq †`B bv,
hvi d‡j †`Lv hvq G·vg n‡j wM‡q Avi mgqgZ A‡âw±f †kl Ki‡Z cvwi bv|
Gi wcQ‡b g~j KviY n‡jv Zzwg Rv‡bv bv wKfv‡e A‡âw±f mjf Ki‡Z nq me‡P‡q Kg mg‡qi wfZ‡i, Zzwg
Rv‡bv bv A‡âw±‡f †Kgb g¨v_ Av‡m, Zzwg Rv‡bv bv wKfv‡e kU©Kv‡U g¨v_ mjf Ki‡Z nq| GB †h †Zvgvi
GB NvUwZ, GB¸jv aiv c‡o KLb? hLb Zzwg G·vg n‡j wM‡q g¨v_¸jv mjf Kiv ïi“ K‡iv Avi 5Uv
A‡âw±f evwK _vK‡ZB mgq †kl n‡q hvq †Zvgvi| ZLb Avd‡mvm nq, †Kb GKUz LvUjvg bv, †Kb GKUz
Av‡M †_‡K c¨©vw±m Kijvg bv| G‡Z †ZvgviI cy‡ivcywi †`vl †`Iqv hvq bv, †Kbbv evRv‡i †Zvgv‡K
mwZ¨Kv‡i †ní Ki‡Z cvi‡e Ggb eB bvB| ZvB †Zvgv‡`i GB NvUwZ¸‡jv cyib K‡i †Zvgv‡`i A‡âw±f
mgvavb Kiv‡bv‡Z G·cvU© K‡i Zzjvi Rb¨ QNA cvewj‡Kkb †Zvgv‡`i Rb¨ wb‡q G‡jv GB eB|
GB eB‡Z cÖ‡Z¨K P¨vÞv‡i hZ ai‡Yi A‡âw±f Avm‡Z cv‡i, †m¸‡jv UvBc Abyhvqx fvM Kiv n‡q‡Q|
†m¸‡jv wKfv‡e mjf Ki‡Z n‡e Zvi w_Iix i‡q‡Q| Avi GBPGmwm mn †`‡ki wewfbœ cvewjK wek¦we`¨vj‡q
†hme cÖkœ Av‡m †m¸‡jvI †`Iqv n‡q‡Q| g~j eB Gi P¨vÞvi †kl K‡i GB eB‡Z A‡âw±f¸‡jv mjf Ki‡Z
emev, †`Lev A‡âw±‡f fv‡jv gv·© GLb †Zvgvi nv‡Zi gy‡Vvq|
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨v‡qi bvg UvB‡ci bvg c„ôv bs
g¨vwUª· I wbY©vqK g¨vwUª‡·i cÖKvi‡f` 2
g¨vwUª‡·i †hvM, we‡qvM Ges †¯‹jvi ¸Yb 6
g¨vwUª‡·i ¸Y Ges ¸Ydj g¨vwUª‡·i µg 8
g¨vwUª‡·i mgZv 14
wbY©vq‡Ki gvb wbY©q I e¨wZµgx g¨vwUª· 15
wecixZ g¨vwUª· wbY©q 26
†f±i Ae¯’vb †f±i, †f±‡ii jwä, †f±‡ii gvb Ges GKK 32
†f±i wbY©q
†f±‡ii WU ¸Yb Ges Gi mvnv‡h¨ Aš—M©Z †KvY wbY©q 37
†f±‡ii µm ¸Yb I Gi mvnv‡h¨ j¤^ GKK †f±i wbY©q 42
mij‡iLv ¯’vbv¼ c×wZt Kv‡Z©mxq Ges †cvjvi 49
Aš—we©f³ I ewnwe©f³KiY 55
†¶Îdj wbY©q 60
mij‡iLvi Xvj wbY©q 64
mij‡iLvi mgxKiY msµvš— 67
e„Ë e„‡Ëi mgxKiY 93
e„Ë Ges A‡¶i †Q`Kvsk 101
e„‡Ëi ¯ck©K I mvaviY R¨v 107
web¨vm I mgv‡ek n
pr ও ncr m~Î 115
kã MVb/web¨vm 120
A¼ Øviv msL¨v MVb 129
R¨vwgwZ 131
`j MVb/e¯‘ wefw³ 133
w·KvYwgwZK AbycvZ e„Ëxq †KvY cwigvc c×wZi m~Pbv 141
Basic Trigonometry 144
w·KvYwgwZK dvsk‡bi †Wv‡gBb, †iÄ I ch©vq 155
w·KvYwgwZK dvsk‡bi †jLwPÎ 157
QNA Math MCQ Suggestion
mshy³ †Kv‡Yi w·KvYwgwZK mshy³ †Kv‡Yi w·KvYwgwZK AbycvZ 162
AbycvZ wÎfz‡Ri w·KvYwgwZK ag©vewj 174
dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ dvsk‡bi gvb wbY©q 184
dvsk‡bi †Wv‡gBb I †iÄ wbY©q 186
wecixZ, GK-GK, mvwe©K I ms‡hvwRZ dvskb wbY©q 193
dvsk‡bi †jLwPÎ 200
Aš—ixKiY Limits 206
Aš—ixKiY 217
Aš—ixKiY †_‡K gvb wbY©q 237
ch©vqµwgK Aš—ixKiY 241
Pig gvb wbY©q 246
†hvMRxKiY Basic Integration 251
cÖwZ¯’vcb c×wZ‡Z †hvMRxKiY 255
Askvqb m~Î 259
wbw`©ó †hvMR 261
†¶Îdj wbY©q 274
QNA Math MCQ Suggestions
g¨vwUª· I wbY©vqK
1
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
g¨vwUª‡·i cÖKvi‡f`
Theory
1. AvqZvKvi g¨vwUª·: †Kvb g¨vwUª‡·i mvwi Ges Kjvg msL¨v mgvb bv n‡j, Zv‡K AvqZvKvi g¨vwUª· e‡j| †hgb- A= 1 2 3 -hv 2
2 3 4
× 3 µ‡gi g¨vwUª·|
2. mvwi g¨vwUª·: †h g¨vwUª‡·i GKwU gvÎ mvwi Av‡Q, Zv‡K mvwi g¨vwUª· e‡j| †hgb- B= [2 3 4] -hv 1×3 µ‡gi g¨vwUª·|
3. Kjvg g¨vwUª·: †h g¨vwUª‡·i GKwU gvÎ Kjvg Av‡Q, Zv‡K Kjvg g¨vwUª· e‡j| †hgb-
1
C = 2 -hv 3×1 µ‡gi g¨vwUª·|
3
1 2 3
4. eM© g¨vwUª·: †h g¨vwUª‡·i mvwi Ges Kjvg msL¨v mgvb, Zv‡K eM© g¨vwUª· e‡j| †hgb, D = − 1 5 6 -hv 3 × 3 µ‡gi g¨vwUª·|
2 1 3
5. k~b¨ g¨vwUª·: †h g¨vwUª‡·i cÖ‡Z¨KwU Dcv`vb k~b¨, Zv‡K k~b¨ g¨vwUª· e‡j|
6. A‡f`K g¨vwUª·: †h eM© g¨vwUª‡·i cÖavb K‡Y©i mKj Dcv`vb 1 Ges Aewkó mKj Dcv`vb k~b¨, Zv‡K A‡f`K g¨vwUª· e‡j| Bnv‡K I Øviv
mywPZ Kiv nq| †hgb-
1 0 0
I = 0 1 0 -hv 3 × 3 µ‡gi A‡f`K g¨vwUª·|
0 0 1
7. KY© g¨vwUª·: †h eM© g¨vwUª‡·i cÖavb K‡Y©i Dcv`vb ¸‡jv Ak~b¨ Ges Ab¨ me¸‡jv Dcv`vb k~b¨, Zv‡K KY© g¨vwUª· e‡j| †hgb, F =
a 0 0
0 b 0
0 0 c
7 11 2
D`vniY ¯^iƒc, A = 15 19 13
1 5 10
9. A¨vWR‡q›U g¨vwUª·: hw` A GKwU eM© g¨vwUª· nq Z‡e A g¨vwUª· Gi †Kv dv±i¸‡jv‡K wb‡q †h g¨vwUª· MVb Kiv nq Zvi we¤^ g¨vwUª·‡K ejv
nq A¨vWR‡q›U g¨vwUª·|
10. e¨wZµgx I Ae¨wZµgx g¨vwUª·: †h eM© g¨vwUª· Gi gvb k~b¨ Zv‡K e¨wZµgx g¨vwUª· e‡j Ges †h eM© g¨vwUª· Gi gvb k~b¨ bq Zv‡K
Ae¨wZµgx g¨vwUª· e‡j|
11. wÎfyRvK…wZ g¨vwUª·: †h eM© g¨vwUª· Gi gyL¨ ev cÖavb K‡Y©i wbgœ¯’ gvb¸‡jv k~b¨ Zv‡K DaŸ© wÎfyRvK…wZ g¨vwUª· Avi hvi DaŸ©¯’ mKj Dcv`vb¸‡jv
k~b¨ Zv‡K wbgœ wÎfyRvK…wZ g¨vwUª· e‡j|
†hgb,
1 2 3
U = 0 4 5 nj 3×3 AvK…wZi upper triangular matrix.
0 0 6
1 0 0
L = 2 3 0 nj 3×3 AvK…wZi Lower triangular matrix.
4 5 6
12. Uªv݇cvR g¨vwUª· (Transpose matrix): GKwU g¨vwUª· A Gi Kjvg‡K mvwi‡Z A_ev mvwi‡K Kjv‡g cwiYZ K‡i †h bZzb
g¨vwUª· cvIqv hvq Zv‡K cÖ`Ë g¨vwUª· A Gi Uªv݇cvR g¨vwUª· ejv nq Ges G g¨vwUª·‡K A′ ev AT Øviv cÖKvk Kiv nq| A =
1 0 0 1 1 1
T
�1 0 1� n‡j A = �0 0 1�
1 1 0 0 1 0
13. cÖwZmg g¨vwUª· (Symmetric matrix): GKwU eM© g¨vwUª· A Ges Gi Uªv݇cvR g¨vwUª· AT ci¯úi mgvb n‡j Zv‡K cÖwZmg
1 2 3 1 2 3
g¨vwUª· e‡j| A = �2 6 4� n‡j A = �2 6 4� A_©vr A = AT ; myZivs A GKwU cÖwZmg g¨vwUª·|
T
3 4 5 3 4 5
Examples
Academic Part
3
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
2 0 1 (M) ii, iii (N) i, ii, iii
১। �0 2 0� GKwU e¨vL¨v:
1 0 2
(K) KY© g¨vwUª· (L) cÖwZmg g¨vwUª· i. ‡h g¨vwUª‡·i mvwi Ges Kjvg msL¨v mgvb Zv‡K eM© g¨vwUª·
(M) †¯‹jvi g¨vwUª· (N) e¨w³µg©x g¨vwUª· e‡j| AZGe, GwU GKwU eM© g¨vwUª·|
DËi: (L) cÖwZmg g¨vwUª· ii. ‡h eM© g¨vwUª‡·i cÖavb KY© eivei f‚w³¸wj e¨Zx©Z Ab¨vb¨
2 0 1 2 0 1 mKj f‚w³¸‡jv k~b¨ n‡j Zv‡K KY© g¨vwUª· ejv nq|
e¨vL¨v: �0 2 0� = �0 2 0� AZGe, GwU GKwUKY© g¨vwUª·|
1 0 2 1 0 2 iii. ‡h eM© g¨vwUª‡·i cÖavb KY© GKB msL¨v Øviv MwVZ Ges
∴ Bnv cÖwZmg g¨vwUª· Ab¨vb¨ fzw³¸‡jv k~b¨ Zv‡K †¯‹jvi g¨vwUª· e‡j|
উে�খ�, `yBwU g¨vwUª· mgvb n‡j Zv‡`i Abyiƒc fzw³¸‡jv mgvb AZGe, GwU GKwU †¯‹jvi g¨vwUª·|
nq| ‡R‡b ivLv fv‡jv: mKj †¯‹jvi g¨vwUª·B KY© g¨vwUª· wKš‘ mKj
KY© g¨vwUª· †¯‹jvi g¨vwUª· bq|
−4 0 −2
২। a Gi gvb KZ n‡j � 0 5 a � g¨vwUª·wU cÖwZmg 1 0 0
−2 4 0 ৪। A = �0 2 0� GKwU-
n‡e?
0 0 3
(K) −4 (L) −2 i. eM© g¨vwUª· ii. †¯‹jvi g¨vwUª·
(M) 0 (N) 4 iii. KY© g¨vwUª·
DËi: (N) 4 wb‡Pi †KvbwU mwVK?
e¨vL¨v: (K) i, ii (L) i, iii
‡Kv‡bv eM© g¨vwUª· A cÖwZmg n‡e hw` A1 = A nq| (M) ii, iii (N) i, ii, iii
−4 0 −2 DËi: (L) i, iii
DÏxc‡Ki g¨vwUª·wU A n‡j A1 = � 0 5 4 �
e¨vL¨v:
−2 a 0
−4 0 −2 GLv‡b, A GKwU-
GLb, A1 = A ZvB, � 0 5 4 �= i. eM© g¨vwUª· †Kbbv Kjvg I mvwii msL¨v ci¯úi mgvb|
−2 a 0 ii. ‡¯‹jvi g¨vwUª· bq, †Kbbv Gi Ak~b¨ f‚w³¸wj mgvb bq|
−4 0 −2
�0 5 a � iii. GwU KY© g¨vwUª·, †Kbbv Gi g~L¨ K‡Y©i f‚w³¸‡jv e¨ZxZ
−2 4 0 Aewkó bq fzw³¸wj k~b¨|
∴a=4 myZivs, mwVK DËi (L)
3 0 0
4 0 0
৫। A = �0 4 0� GKwU g¨vwUª·|
৩। �0 4 0� GKwU-
0 0 5
0 0 4
A GKwU-
i. eM© Matrix ii. KY© Matrix
i. cÖwZmg g¨vwUª· ii. †¯‹jvi g¨vwUª·
iii. †¯‹jvi Matrix
iii. KY© g¨vwUª·
wb‡Pi †KvbwU mwVK?
wb‡Pi †KvbwU mwVK?
(K) i, ii (L) i, iii
4
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
(K) i, ii (L) i, iii = a11 = a12 = 0
(M) ii, iii (N) i, ii, iii ∴ KY© g¨vwUª‡·i †ÿ‡Î,
DËi: (L) i, iii i = j n‡j aij ≠ 0
e¨vL¨v: †Kv‡bv eM© g¨vwUª· Ges Zvi we¤^ g¨vwUª· GKB n‡j Zv‡K i > j A_ev i > j n‡j aij = 0
cÖwZmg g¨vwUª· e‡j|
3 0 0 4 0 0
A= �0 4 0� ৭। �0 4 0� GKwU-
0 0 5 0 0 4
A g¨vwUª‡·i mvwi‡Z Kjv‡g Ges Kjvg‡K mvwi‡Z cwieZ©b i. eM© Matrix ii. KY© Matrix
Ki‡j A Gi we¤^ g¨vwUª· (AT ) cvIqv hv‡e| iii. †¯‹jvi Matrix
3 0 0 wb‡Pi †KvbwU mwVK?
𝑇𝑇
A = �0 4 0�
(K) i, ii (L) i, iii
0 0 5
∴ A = AT (M) ii, iii (N) i, ii, iii
e¨vL¨v:
∴ A GKwU cÖwZmg g¨vwUª· bq|
i. ‡h g¨vwUª‡·i mvwi Ges Kjvg msL¨v mgvb Zv‡K eM© g¨vwUª·
♣ ‡Kv‡bv eM© g¨vwUª‡·i gyL¨ K‡Y©i fzw³ e¨ZxZ Aci mKj
e‡j| AZGe, GwU GKwU eM© g¨vwUª·|
fzw³ k~b¨ n‡j Zv‡K KY© g¨vwUª· e‡j|
ii. ‡h eM© g¨vwUª‡·i cÖavb KY© eivei f‚w³¸wj e¨Zx©Z Ab¨vb¨
∴ A GKwU KY© g¨vwUª·|
mKj f‚w³¸‡jv k~b¨ n‡j Zv‡K KY© g¨vwUª· ejv nq|
♣ ‡Kv‡bv KY© g¨vwUª‡·i Ak~b¨ Dcv`vb¸‡jv mgvb n‡j Zv‡K
AZGe, GwU GKwUKY© g¨vwUª·|
†¯‹jvi g¨vwUª· e‡j|
iii. ‡h eM© g¨vwUª‡·i cÖavb KY© GKB msL¨v Øviv MwVZ Ges
∴ A GwUK †¯‹jvi g¨vwUª·|
Ab¨vb¨ fzw³¸‡jv k~b¨ Zv‡K †¯‹jvi g¨vwUª· e‡j|
AZGe, GwU GKwU †¯‹jvi g¨vwUª·|
৬। KY© g¨vwUª‡·i †ÿ‡Î - ‡R‡b ivLv fv‡jv: mKj †¯‹jvi g¨vwUª·B KY© g¨vwUª· wKš‘ mKj
i. aij ≠ 0, i = j KY© g¨vwUª· †¯‹jvi g¨vwUª· bq|
ii. aij = 0, i > j 2 −4
৮। � � GKwU-
iii. aij = 0 , i < j −4 −8
i. eM© g¨vwUª· ii. e¨wKµxg g¨vwUª·
wb‡Pi †KvbwU mwVK?
iii. cÖwZmg g¨vwUª·
(K) i, ii (L) i, iii
wb‡Pi †KvbwU mwVK?
(M) ii, iii (N) i, ii, iii
(K) i, ii (L) ii, iii
DËi: (M) ii, iii
(M) i, iii (N) i, ii, iii
e¨vL¨v: KY© g¨vwUª‡·i gyL¨ K‡b©i f‚w³ eªwZZ mKj fyw³i gvb
k~b¨| DËi: (M) i, −ii
a11 a21 a31 2 −4
e¨vL¨v: � � Bnv eM© g¨vwUª·
�a12 a22 a32 � gyL¨ KY© −4 −8
a13 a23 a33 2 −4 T 2 −4
� � = � � Bnv cÖwZmg g¨vwUª·
Dc‡iv³ g¨vwUª·wU KY© g¨vwUª· n‡j a11 ≠ 0, a22 ≠ −4 −8 −4 −8
2 −4 ( )( ) ( )
0, a33 ≠ 0 � � = 2 8 − −4 (−4)
−4 −8
Ges a12 = a21 = a23 = −16 − 16
5
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
= 32 ≠ 0 e¨wZµgx g¨vwUª· bq
g¨vwUª‡·i †¯‹jvi ¸wYZK (Scalar multiple of a matrix): K GKwU aªæe (costant) msL¨v Ges A GKwU g¨vwUª· n‡j KA
Ggb GKwU g¨vwUª· hvi cÖ‡Z¨KwU fzw³ A Gi cÖwZm½x fzw³i K ¸Y| A_©vr †Kv‡bv g¨vwUªK& A †K †Kv‡bv aªe msL¨v K Øviv ¸Y Ki‡j
𝑎𝑎11 𝑎𝑎21 𝑎𝑎13
KA g¨vwUª‡·i cÖwZwU fzw³‡K K Øviv ¸Y Ki‡Z n‡e| †hgb, A = �𝑎𝑎21 𝑎𝑎22 𝑎𝑎23 � n‡j, KA =
𝑎𝑎31 𝑎𝑎32 𝑎𝑎33
𝐾𝐾𝑎𝑎11 𝐾𝐾𝑎𝑎12 𝐾𝐾𝑎𝑎13
�𝐾𝐾𝑎𝑎21 𝐾𝐾𝑎𝑎22 𝐾𝐾𝑎𝑎23 � n‡e|
𝐾𝐾𝑎𝑎31 𝐾𝐾𝑎𝑎32 𝐾𝐾𝑎𝑎33
Examples
Academic Part
2 −3 4 5 6 2 3 1
১। A + B = � � Ges A − B = � � n‡j (M) � � (N) � �
4 −1 −2 7 2 6 1 3
wb‡¤œi †KvbwU B g¨vwUª·? −1 −4
DËi: (K) � �
−1 −4 −1 1 3 −4
(K) � � (L) � � 2 −3
3 −4 3 3 e¨vL¨v: A + B = � � … … . . (i)
4 −1
6
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
4 5 1 5 1
A−B= � � … … (ii)
−2 7 DËi: �4 −2 2�
i − ii ⇒ A + B − A + B 1 6 2
2 −3 4 5 e¨vL¨v: এখােন I হে� এক�ট অেভদক ম�া��� এবং �ে�র সুিবধােথ �
=� �−� �
4 −1 −2 7 ইহার �ম (3x3) ধের েনওয়া হেয়েছ।
2 −4 −3 −5
ev, 2B = � �
4 +2 −1 −7 2 0 0
1 −2 −8 2l = �0 2 0�
∴B= � �
2 6 −8 0 0 2
−1 −4 3 5 1
=� �
3 −4 A= �4 0 2�
1 6 4
3 5 1 2 0 0
3 5 1 ∴ A − 2l = �4 0 2� − �0 2 0�
২। A = �4 0 2� n‡j A − 2l = ? 1 6 4 0 0 2
1 6 4 3−2 5−0 1−0
5 5 1 1 5 1 = �4 − 0 0 − 2 2 − 0�
(K) �4 2 2� (L) � 4 −2 2� 1−0 6−0 4−2
1 6 6 1 6 2 1 5 1
1 3 −1 1 3 −1 = �4 −2 2�
(M) �4 0 2 � (N) � 2 −2 0 � 1 6 2
1 6 4 −1 4 2
Admission Part
1 0 2 1 x −1 1− 3 2 − 4 − 2 −2
A–B = 4 − 6 − 3 − 7 = − 2
0
১। − 1 2 +
1 = − 1 z x, y Ges z Gi gvb n‡e? − 10
2 0 2 − 3 y − 3
2 − 1 3 6 0 − 3
৩। A= Ges B= n‡j (A+B) Gi
A. 1, 2, 3 B. 3, 4, 3 3 6 − 4 3 3 − 1
gvb-
C. 3, –3, 4 D. –1, 2, 3 E. None
B.
6
A. 3 4 1
4 5
Soln:[B]
2 3 6 7 9 10
A. 2 2 B. − 2 2
2 10 2 − 10 Soln: [C] Use calculator
1 − 2 3
− 2 ৪। 2 3 5
Ges B = n‡j A + B =
C. − 2 − 2 D. 2 E. 2 2 A=
−
1 4 − 6
10
5 1 4
− 2 − 10 − 2 − 2 10
2 2 5
1 2 3 4 A. B. 3 1 8
6 5 − 10
Sol : [C] A =
n
4 − 3 , B = 6 7 1 2 4
7
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
1 3 4
C. 5 6 7 D. †KvbwUB bq ৫। 1
A = Ges B = [2 3] n‡j †hvMdj KZ?
6
1 + 2 − 2 + 3 3 + 5 3
Soln: [B] A+B = A. 9 B. [3 9]
5 + 1 1 + 4 − 4 − 6
a 11 a 12 a 13
†hgb- A = a 21 a 22 a 23 g¨vwUª‡·i mvwi msL¨v 3 wU Ges Kjvg msL¨vwU msL¨v 3 wU Ges Order: 3× 3 .
a a 33
31 a 32
�াি�ে�র গুণঃ `yÕwU g¨vwUª‡·i g‡a¨ ¸Y Ki‡Z n‡j Aek¨B cÖ_g g¨vwUª‡·i Kjvg msL¨v wØZxq g¨vwUª‡·i mvwi msL¨vi mgvb n‡Z nq|
Technique: `yÕwU g¨vwUª‡·i g‡a¨ ¸Y Ki‡Z n‡j cÖ_g g¨vwUª‡·i mvwi eivei Ae¯’v‡bi Dcv`vb¸‡jvi mv‡_ wØZxq g¨vwUª‡·i Kjvg eivei
Ae¯’v‡bi Dcv`vb¸‡jvi ¸Y K‡i gvSLv‡b †hvM wPý emv‡Z nq|†hgb- A = 13 24 Ges
AB wbY©q: A g¨vwUª‡·i Kjvg msL¨v 2-hv B g¨vwUª‡·i mvwi msL¨v 2 Gi mgvb| myZivs AB wbY©q m¤¢e|
1× 3 + 2 × 6 1× 4 + 2 × 7 1× 5 + 2 × 8
∴ AB = =
15 18 21
× 3 + 4 × 6 3 × 4 + 4 × 7 3 × 5 + 4 × 8
3 33 40 47 2×3
গুণফল ময্াি�ে�র �মঃ `yÕwU g¨vwUª‡·i ¸Ydj g¨vwUª·wUi Order nq cÖ_g g¨vwUª·wUi mvwi Ges wØZxq g¨vwUª·wUi Kjvg msL¨vi ¸Yd‡ji
mgvb|]
BA wbY©q: B g¨vwUª‡·i Kjvg msL¨v 3-hv A g¨vwUª‡·i mvwi msL¨v 2 Gi mgvb bq| myZivs BA wbY©q m¤¢e bq|
8
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
Examples
Academic Part
১। A g¨vwUª‡·i µg 2×3 Ges B g¨vwUª‡·i µg 4×2 n‡j BA 0
g¨vwUª‡·i µg KZ? PQ= [1 2 3] �1�
2
(K) 2×4 (L) 3×4
= [1.0 + 2.1 + 3.2]
(M) 4×3 (N) 3×2
= [0 + 2 + 6]
DËi: (M) 4×3
= [8]
e¨vL¨v: µg wbY©‡qi wbqg: 1g g¨vwUª‡·i mvwii msL¨v × 2q
g¨vwUª‡·i Kjvg msL¨v| myZivs, g¨vwUª‡·i µg = 4×3
৪। A I B gvwUª·Ø‡qi µg h_vµ‡g 4×5 Ges 5×4 n‡j AB
♣ mZK©Zv: g¨vwUª·Øq ¸Yb‡hvM¨ wKbv †Lqvj রvL‡Z n‡e| g¨vwUª‡·i µg -
¸Yb‡hvM¨ nIqvi kZ©: 1g g¨vwUª‡·i Kjvg = 2q g¨vwU‡·i
(K) 4×5 (L) 5×4
mvwi|
(M) 4×4 (N) 5×5
DËi: (M) 4×4
২। A g¨vwUª‡·i µg 2×4 Ges B g¨vwUª‡·i µg 4×3 n‡j,
AB Gi µg †KvbwU?
(K) 2×4 (L) 2×3 1
1 2 3 4
(M) 3×2 (N) 4×4 ৫। P = � � Ges Q = �2� n‡j PQ Gi µg
2 3 4 5 3
DËi: (L) 2×3 4
e¨vL¨v: `ywU g¨vwUª· ¸Yb †hvM¨ nIqvi kZ©: 1g g¨vwUª‡·i Kjvg= KZ?
2q g¨vwUª‡·i mvwi| (K) 1×2 (L) 2×1
¸Y‡bi wbqg: 1g g¨vwUª‡·i mvwi × 2q g¨vwUª‡·i Kjvg: Avi µg (M) 4×1 (N) 4×4
wbY©‡qi †ÿ‡Î, 1g g¨vwUª‡·i mvwi × 2q gvwUª‡·i Kjvg| DËi: (L) 2×1
†hgb: 1
1 2 3 4
A → (2×4). B → (4×3) n‡j, AB = 2×3 e¨vL¨v: P = � � Ges Q = �2�
2 3 4 5 3
4
0 P Gi µg 2×4 Ges Q Gi µg 4×1
৩। P = [1 2 3] I Q = �1� n‡j PQ Gi gvb - ∴ PQ Gi µg (2×4). (4×1) = 2×1
2
[
(K) 8 ] (L) [1476]
0 ৬। A g¨vwUª‡·i p×n Ges B g¨vwUª‡·i µg n×m n‡j AB
(M) �2� (N) |0 2 6 | g¨vwUª‡·i µg †KvbwU?
6 (K) p×m (L) n×p
DËi: (K) [8]
(M) m×n (N) m×p
0
e¨vL¨v: P = [1 2 3]. Q = �1� DËi: (K) p×m
2 e¨vL¨v: AB g¨vwUª‡·i µg = A Gi mvwi msL¨v × B Gi Kjg
msL¨v
A Gi µg = p×n, B Gi µg = n×m
9
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
∴ AB Gi µg = p×m
Admission Part
১। hw` A = 1 0 , B = 5 0 nq, ZLb AB nq- C. 1
0
D.
1 − 2
0 5 2 1 −
2 15 0 5
A. 52 05 5 0 C. 6 0
B. 10 5 2 6
8 1
D. 12 5 2 0 3 0 6+0 0 + 0
Soln: [A] A.B = =
0 − 3 5 1 0 − 15 0 − 3
1 0 5 0 5+0 0 + 0
Soln: [B] A.B = =
0 5 2 1 0 + 10 0 + 5 6
=
0
−15 − 3
5 0
=
b
10 5 ৫। hw` x = [a b] Ges y = , Zv n‡j xy n‡e-
a
i − 1
২। A = 1 i
− i 1 , B= − 1 − i Ges i = –1 n‡j AB Gi gvb
ab
A. [2ab] B.
n‡e- ab
A. 15
6 0
−13
B. 32 −− 15
C. 4 − 3 D. 5 9 E. 7 − 1
31 5 4 31 5 31
C. 10
6 0
− 3
6 0
D. 10 3
Soln: [B]
Soln: [C] 2 − 1 3 2 6 +1 4−5 7 − 1
AB = 3 5 − 1 5 = = 4
9−5 6 + 25 31
3 0 2 0 6 + 0 0 + 0
AB = =
5 1 0 − 3 10 + 0 0 − 3
৭। hw` A = 0 1 Ges B = 1 Z‡e AB Gi gvb KZ?
1 2 2
6 0
= Ans.
10 − 3
2 1
A. B.
৪। hw` A = 02 -03 , B = 53 10 nq, Z‡e AB mgvb- 5 2
0 1
E.
5
3 − 1
C. D.
A. 6 0 B.
1 3 2
− 15 − 3 2 − 5
10
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
0 + 2 2 − 2 −2 2 − 2 2 2
Soln: [A] AB = = C. D. E.
1 + 4 5 − 2 − 10 − 2 10 2 −10
১১। 1
A = , B = [3 2] g¨vwUª· `ywUi ¸Ydj n‡e- C. (3, -2, -3) D. (0, -2, 0) E. (0, 0, 3)
6
3 0 0 x 9
A. 18 12 B. 3 2
3 2 18 12 Sol : [B] 0 2 0 y =
n − 4
0 0 5 z 15
3 6 9 6
C. D. 3 6 3x = 9 ⇒x=3
9 12
1 2 3 4 5z = 15 ⇒z=3
১২। X = , Y = 6 7 n‡j X−Y = KZ?
4 − 3
3 2 x 5
১৬। = n‡j x Ges y Gi gvb KZ?
1 − 2 y 7
2 2 − 2 2
A. B.
2 10 2 − 10
A. –3, 2 B. 3, –2
11
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
C. 3, 2 D. 2, 3 E. ï× DËi †bB A. –A B. 0
Soln: [B] C. 2A D. A E. I
Solving x = 3, y = –2 ab
C. D. [0] E. m¤¢e bq
ab
1 1
১৭। M = n‡j M 2 n‡e-
0 1 Soln: [E] X = [a, b], Y = [b, a]
Soln: [C]
2 1 1
1 0 3
২২। g‡b Ki A = Ges B = 0 − 1 3 AB = KZ?
3 1 1
1 1 1 1 1+ 0 1+1 1 2 1 0 4
∴ M2 = M.M = = =
0 1 0 1 0 + 0 0 + 1 0 1
5 3
5 1 13
A. B. 1 1
১৮। hw` A = 02 03 , B = 53 10 nq Z‡e AB mgvb- 3 1 1
13 1
3 2 x 5
A. [6 1 −3] B. [2 1 −3] ২৯। 1 − 2 y = 7 n‡j x Ges y Gi gvb KZ?
C. [6 4 −3] D. [1 1 −2]
A. x = –2, y = 3 B. x = 2, y = –3
Soln: [A] AB = [2 + 4 – 4 + 5 0 – 3] = [6 1 –3]
C. x = 2, y = 3 D. ï× DËi †bB E. mgvavb m¤¢e bq
0 1
২৫। A= n‡j A2 Gi gvb KZ? 3 2 x 5
1 0 Soln: [D] =
1 − 2 y 7
1 0
A. −1 B. +1 C. 0 1 D. ⇒ 3x + 2y = 5 ---- (i)
1 0 0 1
x – 2y = 7 ---- (ii)
Soln: [D] †Kvb Identity matrix †K square Ki‡j Zvi gvb
GKB _v‡K| (i) + (ii) ⇒ 4x = 12
(ii) ⇒ 3 – 2y = 7
A. −−12
5 12
5
B. −512 −512
⇒ 2y = – 4 ⇒y = –2
C. − 5 12 D. − 5 − 12
12 − 5 12 − 5 ৩০। hw` A, B I C wZbwU g¨vwUª· Ges AB = AC nq Z‡e
3 1 2 −6 −8
২৮। [1 2] = ? C. 2 −4 0 D. †KvbwUB bq
1 2
− 8 78 − 16
3 2
A. B. [5 4] C. [5 5] D. [3 2] Soln: [A] Use calculator
1 4
13
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
৩২। hw` A = 10 −01 Ges X = yx nq Zvn‡j AX mgvb- Note: here, x is a scalar .So we will do just matrix
scalar multiplication. If x is a matrix, than it is
necessary to define the order of matrix x]
A. X = −yx B. X = −yx
2 3 1 0
৩৪। hw` X = Ges Y = Zv n‡j XY=?
C. X = −xy D. X = −xy − 4 − 5 0 1
A. -X B. X C. Y D. -Y
0 − 1 x 0 − y − y
Soln: [D] AX = = =
1 0 y x + 0 x Soln: [B] †h †Kvb g¨vwU· †K Identity matrix Øviv ¸Y Ki‡j
GKB matrix _v‡K|
a b
৩৩। M = n‡j Mx = †KvbwU?
0 c ৩৫। g¨vwUª· A Gi gvÎv 2×4 Ges g¨vwU· B Gi gvÎv 4×3 n‡j,
AB-Gi gvÎv
ax b a bx ax b ax bx
A. B. C. D.
o cx o c o c o cx
A. 2 × 3 B. 4 × 2 C. 3 × 2 D. 3 × 4
a b
Soln: [D] M = Soln: [A] Matrix A Gi gvÎv m× n I B Gi gvÎv n × p n‡j
0 c
AB Gi gvÎv n‡e m × p
ax bx
∴ Mx =
0 cx
g¨vwUª‡·i mgZv
Theory
g¨vwUª‡·i mgZv (Equality of Matrices): `yBwU g¨vwUª· A I B mgvb n‡e hw` I †Kej hw`, Zv‡`i µg (Order) mgvb nq
GesZv‡`i Abyiƒc fzw³¸wj mgvb nq| A_©vr A = B hw` I †Kej hw`, (i) 𝐴𝐴 Ges B Gi mgvb msL¨K mvwi _v‡K, (ii)𝐴𝐴 Ges B
Gi mgvb msL¨K Kjvg _v‡K, (iii) 𝐴𝐴 Gi mvwi ev Kjv‡gi †hv‡Kv‡bv fzw³ B Gi mvwi ev Kjv‡gi Abyiƒc fzw³i mgvb nq|
𝑎𝑎1 𝑎𝑎2 𝑎𝑎3 𝑥𝑥1 𝑥𝑥2 𝑥𝑥3
� 𝑏𝑏 𝑏𝑏 𝑏𝑏 � = �𝑦𝑦 𝑦𝑦 𝑦𝑦 � hw` I †Kej hw`, a1 = 𝑥𝑥1 , a2 = 𝑥𝑥2 , a3 = 𝑥𝑥3 , b1 = 𝑦𝑦1 , b2 = 𝑦𝑦2 Avevi,
1 2 3 1 2 3
2𝑥𝑥 + 3𝑦𝑦 4
� � = � � hw` I †Kej hw` 2x + 3y = 4 Ges x − y = 7
𝑥𝑥 − 𝑦𝑦 7
Calculator Tricks
Examples
Academic Part
3 1 6 x (M) (2, 4) (N) (4, −3)
১। A = � � , B = � � , X = �y� Ges AX = B
2 0 4 DËi: (K) (2, 0)
n‡j (x, y) = KZ?
3 1 x 3x + y
(K) (2, 0) (L) (2, 2) e¨vL¨v: AX = � � �y� = � �
2 0 2x + 0
14
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
cÖkœvbymv‡i, AX = B (ii) bs n‡Z x = 2 GB gvb (i) bs G ewm‡q cvB,
3x + y 6 3×2 + y = 6
∴ � �=� �
2x + 0 4 ⇒ y=6−6=0
A_©vr, 3x + y = 6 … … … … . (i)
∴ (x, y) ≡ (2, 0)
2x = 4 .................. (ii)
Admission Part
১। hw` [a b − 1 c] = [1 2 3] Zv n‡j- This is a column matrix. So the corresponding
elements are equal that’s why
A. a = -1, b=-3, c=3 B. d = -1, b =3, c = 3
a = 1, b – 1 = 2 ⇒ b = 3, c = 3
C. a = -1, b = -3, c = -3 D. a = 1, b = 3, c = 3
wbY©vq‡Ki Abyivwk Ges mn¸YK (Minor and Cofactor of determinant): †Kv‡bv wbY©vqK D Gi †Kv‡bv fzw³ †h mvwi I †h
𝑎𝑎11 𝑎𝑎12 𝑎𝑎13
Kjv‡g Aew¯’Z †m mvwi I †mKjvg e¨ZxZ Aewkó fzw³ Øviv MwVZ wbY©vq‡Ki D³ fzw³i Abyivwk ejv nq| †hgb, �𝑎𝑎21 𝑎𝑎22 𝑎𝑎23 �
𝑎𝑎31 𝑎𝑎32 𝑎𝑎33
𝑎𝑎22 𝑎𝑎23 𝑎𝑎21 𝑎𝑎23
wbY©vq‡Ki a11 , 𝑎𝑎12 , 𝑎𝑎13 Gi A_©vr (1, 1)(1, 2), (1, 3) − Zg fzw³i Abyivwk h_vµ‡g �𝑎𝑎 𝑎𝑎33 � , �𝑎𝑎31 𝑎𝑎33 � Ges
32
𝑎𝑎21 𝑎𝑎22
�𝑎𝑎 �
31 𝑎𝑎32
h_vh_ wPýhy³ †Kv‡bv fzw³i Abyivwk‡K †m fzw³i mn¸YK ejv nq| †Kv‡bv wbY©vq‡Ki (r, c) − Zg mn¸Y‡Ki wPý n‡e (−1)𝑟𝑟+𝑐𝑐
+ − +
A_©vr (r + c) †Rvo n‡j wPý Ô+Õ Ges (r + c) we‡Rvo n‡j wP‡ý Ô−Õ n‡e| Z…Zxq gvÎvi wbY©vq‡Ki wPý �− + −� A_©vr
+ − +
†KvYv‡KvwY Aew¯’Z Dcv`b 5wUi wPý Ô+Õ Ges Aci 4wUi wPý Ô−Õ|
15
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
𝑎𝑎11 𝑏𝑏12 𝑐𝑐13
𝑏𝑏 𝑐𝑐23 𝑎𝑎 𝐶𝐶23
‡hgb, �𝑎𝑎21 𝑏𝑏22 𝑐𝑐23 � wbY©vq‡Ki (1, 1), (1, 2) − Zg fzw³i mn¸YK h_vµ‡g � 22 � , − � 21 �
𝑏𝑏32 𝑐𝑐33 𝑎𝑎31 𝑐𝑐33
𝑎𝑎31 𝑏𝑏32 𝑐𝑐33
Examples
Academic Part
0 1 α1 α2 −α3
১। � � Gi gvb †KvbwU?
2 −1 i. �β1 −β2 β3 � Gi gv‡bi mgvb
(K) −3 (L) −2 γ1 γ2 γ3
(M) 2 (N) 3 α1 + cβ2 α2 − α3
ii. �β1 + cβ2 −β2 β3 � Gi gv‡bi mgvb
DËi: (L) −2
γ1 + cγ2 γ2 − γ3
0 1
eªvL¨v: � � Gi gvb α1 β1 γ1
2 −1
= (0× − 1) − (2×1) iii. �−α3 β2 −γ3 � Gi gv‡bi mgvb
α2 −β2 γ2
=0−2
wb‡Pi †KvbwU mwVK?
= −2
(K) i (L) i, ii
3 6
২। k Gi gvb KZ n‡j, � � g¨vwUª·wU e¨wZµgx n‡e? (M) i, iii (N) i, ii, iii
5 k
(K) −10 (L) 0 DËi: (K) i
(M) 3 (N) 10 e¨vL¨v: †Kv‡bv eM© g¨vwUª‡·i Kjvg¸‡jv‡K mvwi‡Z wKsev
DËi: (N) 10 mvwi¸‡jv‡K Kjv‡g cwi Ki‡j Gig vb †Kv‡bv cwieZ©b nq
3 6 bv|
e¨vL¨v: � � g¨vwUª·wU e¨wZµgx n‡Z n‡j, 3k − 30 = 0 3 2 4
5 k
ev, 3k = 30 ৪। �0 3 6 � wbY©vqKwUi -
1 −1 −2
∴ k = 10
i. gvb 0
α1 β1 γ1
৩। A = � α2 −β2 γ2 � Gi gvb - ii. (2, 3) Zg fzw³i Abyivwk 5
−α3 β2 −γ3 iii. (2, 1) Zg fzw³i mn¸YK 0
wb‡Pi †KvbwUm wVK?
16
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
(K) i, ii (L) ii, iii i. A Gi gvb −7
(M) i, iii (N) i, ii, iii ii. (1, 2) Zg fzw³i mn¸YK 5
DËi: (M) i, iii iii. (2, 1) Zg fzw³i AYyivwk 3
3 2 4 wb‡Pi †KvbwU mwVK?
e¨vL¨v: �0 3 6� (K) i, ii (L) i, iii
1 −1 −2
mn¸YK wbY©‡qi †KŠkj: Avgiv Rvwb, h_vh_ wPýhy³ (M) ii, iii (N) i, ii, ii
Abyivwk‡K mn¸YK e‡j (a, b) Zg fzw³i mn¸YK wbY©‡qi DËi: (L) i, iii
2 3
†ÿ‡Î, i. A = � �
5 4
a + b †Rvo n‡j (a, b) Zg fzw³i mvwi I Kjvg ev` |A|= 2×4 − 5×3
w`‡q †h g¨vwUª· cvIqv hv‡e Zvi wbY©vq‡Ki mvg‡b (+) = 8 − 15
wPý ewm‡q mn¸YK †ei Ki‡Z n‡e& = −7
(a + b) = we‡Rvo n‡j (a, b) Zg fzw³i mvwi I Kjvg ii. (1, 2) Zg fzw³ n‡jv 3
ev` w`‡q †h g¨vwUª· cvIqv hv‡e Zvi wbY©vq‡Ki mvg‡b (−) 3 Gi mn¸YK n‡jv (−1)1+2 5
ev FYvZ¥K wPý ewm‡q mn¸YK Ki‡Z n‡e| = −5
α 0 iii. (2, 1)Zg fzw³ n‡jv 5
৫। A = � � , ∀α ∈ N GKwU-
0 α 5 Gi Abyivwk n‡jv= 3
i. eM© g¨vwUª· ৭। wb‡Pi †Kvb wbY©vq‡Ki gvb k~b¨?
ii. Ae¨wZµgx g¨vwUª· 1 0 2 1 0 0
iii. †¯‹jvi g¨vwUª· (K) �2 0 1� (L) �0 1 0�
wb‡Pi †KvbwU mwVK? 1 3 0 0 0 1
4 0 8 0 0 1
(K) i, ii (L) i, iii
(M) �2 3 4� (N) �1 2 3�
(M) i (N) i, ii, iii 1 5 2 0 6 0
DËi: (N) i, ii, iii 4 0 8
α 0 DËi: (M) �2 3 4�
e¨vL¨v: A = � � 1 5 2
0 α
i. †h g¨vwUª‡·i mvwi Ges Kjvg msL¨v mgvb Zv‡K ejv nq eM© e¨vL¨v:
g¨vwUª·| †h‡nZz A g¨vwUª‡·i mvwi I Kjvg msL¨v mgvb (K) 1(0 − 3) − 0(0 − 1) + 2(6 − 0)
ZvB GwU GKwU eM©g¨vwUª·| = −3 + 1 + 6
ii. ‡Kv‡bv eM© g¨vwUª‡·i wbY©vq‡Ki gvb k~b¨ bq H g¨vwUª·‡K =4
ejv nq Ae¨wZµgx g¨vwUª·| (L) 1(1 − 0) − 0(0 − 0) + 0(0 − 0)
|A| = α2 − 0= α2 = 1
|A| ≠ 0 ZvB GwU GKwU Ae¨wZµgx g¨vwUª·| (M) 4(6 − 20) − 0(4 − 4) + 8(10 − 3)
iii. ‡h eM© g¨vwUª‡·i cÖavb KY© GKB aªæeK msL¨v Øviv MVZ Ges = −56 + 56
fzw³¸‡jv k~b¨ Zv‡K †¯‹jvi g¨vwUª· e‡j| =0
AZGe, A GKwU †¯‹jvi g¨vwUª·| ∴ M Gi wbY©vq‡Ki gvb 0
2 3
৬। A = � � n‡j-
5 4
17
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
4 0 8 (K) −4 (L) −6
♣ weKí mgvavb: �2 3 4� (M) 5 (N) 6
1 5 2
4 0 4 DËi: (M) −6
= 2 �2 3 2� 2 −4 6
1 5 1 e¨vL¨v: �3 x −5� = 0
‡Kv‡bv wbY©vq‡Ki `yBwU mvwi ev Kjvg Awfbœ n‡j Zvi gvb 5 −10 9
0| ev, 2(9x − 50) + 4(27 + 25) + 6(−30 − 5x) =
0
ev, 18x − 100 + 208 − 180 − 30x = 0
a 0 0 ev, −12x − 72 = 0
৮। �0 b 0� = KZ?
0 0 c ev, −12 = 72
(K) a (L) ab ∴ x = −6
(M) −abc (N) abc 1 −2 3
১১। � 0 1 −2� G (1 − 2) Zg fzw³i mn¸Y‡K
DËi: (N) abc
−1 0 2
e¨vL¨v: Bnv g¨vwUª·| ZvB †Kv‡bv gvb n‡e bv| †KvbwU?
a 0 0 (K) −4 (L) −2
wKš‘ wbY©vqK n‡j, �0 b 0� = a(bc − 0) − 0 + 0
0 0 c (M) 2 (N) 4
= abc DËi: (M) 2
∴k=6 1 −2 3
p 2 q+r e¨vL¨v: � 0 1 −2� G (1, 2) Zg fzw³ n‡jv (−2)
৯। �q 2 r + p � wbY©vqKwUi gvb KZ?
−1 0 2
0 −2
r 2 p+q ∴ (1, 2) Zg fzw³i mn¸YK = (−1)1+2 � �
−1 2
(K) 0 (L) 1 = −2{(0×2) − (−2× − 1)}
(M) pqr (N) p + q + r = −(0 − 2) = 2
DËi: (K) 0 1 2 3
p 2 q+r ১২। p Gi gvb †Kvb gv‡mi b¨ �1 2 p� wbY©vqKwUi gvb
e¨vL¨v: cÖ`Ë wbY©vqK, �q 2 r + p � 3 4 0
r 2 p+q k~b¨ n‡e?
p+q+r 2 q+r (K) −
3
(L)
3
5 5
= �p + q + r 2 r + p � [c1 = c1 + c3 ]
p+q+r 2 p+q (M) −3 (N) 3
1 1 q+r DËi: (N) 3
= (p + q + r)2 �1 1 r + p � 1 2 3
1 1 p+q e¨vL¨v: cÖkœg‡Z, �1 2 p� = 0
= 2 (p + q + r)×0 3 4 0
=0 ⇒ 1 0 − 4p) − 2(0 − 3p) + 3(4 − 6) = 0
(
2 −4 6 ⇒ −4p + 6p − 6 = 0
১০। �3 x −5� = 0 n‡j, x Gi gvb †KvbwU? ⇒p=3
5 −10 9
18
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
AZGe, p Gi gvb 3 n‡j wbY©vqKwUi gvb k~b¨ n‡e| DËi: (M) 3
1 1 3 1 1 3
১৩। �0 −1 x � wbY©qvq‡Ki (1, 2) Zg Abyivwk −3 e¨vL¨v: �0 −1 x � Gi (1, 2) Zg Abyivwk =
1 −3 3 1 −3 3
n‡j, x Gig vb - 0 x
� � = −x
(K) −12 (L) −3 1 3
kZ©g‡Z, −x = −3 ∴ x = 3
(M) 3 (N) 12
Admission Part
১। α +8 2 α 2− 4 g¨vwUª·wU e¨vwZµgx n‡e hw` α= ? By using calculator P = –3, 12
a 1 b+c
A. −4, 6 B. −6, 4 C. 4, 6 D. −6, −4 ৪। b 1 c + a Gi gvb n‡e-
c 1 a+b
Soln: [A] ‡Kvb Matrix e¨vwZµgx ev Singular n‡e hw` Zvi
det zero nq | A. 0 B. abc(a + b) (b + c) (c + a)
α + 2 2 C. abc D. (a + b) (b + c) (c + a)
8 α − 4
a 1 b+c a+b+c 1 a+b+c
∴ (α + 2) (α – 4) – 16 = 0 Soln: [A] b 1 c + a = a + b + c 1 a + b + c
c 1 a+b a+b+c 1 a+b+c
∴ (P – 4) (P – 5) – 56 = 0
19
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
11 1 A. abc+α B. 0
Sol : [A] given, 1 2 3 = 2
n
α
14 k C. α (b-c)(c-a)(a-b) D. E. αabc
abc
A. x = 0, –2 B. x = 1, 2 C. x = 0, 1 D. x = 0, 2 A. 1 B. 3
1 z x+y 1 z x+y+z
⇒ x2 – 2x = 0; x = 0, 2
wbY©vq‡Ki `ywU Kjvg ev mvwii Abyiƒc Dcv`vb¸‡jv Awfbœ n‡j
10 13 16
৮। 11 14 17 wbY©vq‡Ki gvb- Zvi gvb zero nq | GLv‡b cÖ_g I Z…Zxq Kjv‡gi Dcv`vb¸‡jv
12 15 18
Awfbœ | ZvB gvb zero.
A. 0 B. 1 C. 10 D. 5 2 0 0
10 20 30
১২। 4 6 12 = 0 n‡j x-Gi gvb KZ n‡e-
৯। 40 50 60 wbY©vqKwUi gvb- x − 8 − x − 3 − x − 10
20 40 60
A. 4 B. –16/3 C. 17 D. None of these
A. 5 B. –5 C. 20 D. 0
2 0 0
10 20 30 10 10 30
c'1 =c2 – c1 Soln:[A], 4 6 12 =0
Sol : [D] 40 50 60 = 10 10 60
n
x − 8 − x − 3 − x − 10
20 40 60 10 10 60 c'2=c3 – c2
b+c α a ⇒x=4
১০। wbY©vqK D = c + a α b Gi gvb n‡e-
a+b α c
20
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
১৩। †Kvb wbY©vqK X Gi cÖ_g mvwi Ges cÖ_g ¯Í¤¢‡K ci¯ú‡ii wbY©vq‡Ki `ywU Kjvg ev mvwii Abyiƒc Dcv`vb¸‡jv Awfbœ n‡j
wewbgq Kiv nj; b~Zb wbY©vq‡Ki gvb n‡e Zvi gvb zero nq | GLv‡b cÖ_g I Z…Zxq Kjv‡gi Dcv`vb¸‡jv
Awfbœ | ZvB gvb zero.
A. X Gi gv‡bi wecixZ B. 0
a a x
C. X Gi gv‡bi wØ-¸b D. X Gi gv‡bi mgvb ১৬। hw` ∆= m m n nq, Z‡e Δ = 0 mgxKi‡Yi g~j n‡”Q:
b x b
Sol : [D] †Kvb wbY©vq‡K mvwi I Kjvg change Kiv‡K
n
x y A. 1 B. ω C. ω 2 D. 0
log log log z
y z
x ω ω ω2
y ω ω ω2
= log log log 2z Soln: [D] = ω2 ω2 1
y z ω2 ω2 1
x y ω3 1 ω 1 1 ω
log log log 3z
y z
wbY©vq‡Ki `ywU Kjvg ev mvwii Abyiƒc Dcv`vb¸‡jv Awfbœ n‡j Zvi
[C1' = C1 – C2, C2' = C2 – C3] gvb zero nq | GLv‡b cÖ_g I wØZxq Kjv‡gi Dcv`vb¸‡jv Awfbœ
| ZvB gvb zero.
1 1 log z
x y
= log y log z 1 1 log 2z = 0 1 − 3 − 4
1 1 log 3z ১৮। A = 2 1 0 n‡j bx‡Pi †KvbwU mwVK?
3 − 2 5
y+z
১৫।
1 x
= KZ?
1 y z+x
1 z x+ y
A. det(A) =3 B. det(A)=0
C. det(A) = 63 D. det(A)
A. 0 B. 1
wbY©q Kiv m¤¢e bq
C. xyz D. x+y+z E. (x+y+z)2
Soln: [C] Use calculator
1 x y + z 1 x x + y + z c'3 = c2 + c3
Sol : [A] 1 y z + x = 1 y x + y + z
n
1 z x+y 1 z x+y+z
21
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
1 2 3 soln: [A]
১৯। 4 3 12 wbY©vq‡Ki gvb-
3 1 9
২৪। 3 2 9 = ?
3 1 9
3 6 9
A. 0 B. 1 C. 2 D. 3
1 2 3 1 2 1 A. 27 B. 0 C. 54 D. 12
Soln: [A] [ 4 3 12 =3 4 3 4
Soln: [B] wbY©vq‡Ki `ywU Kjvg ev mvwii Abyiƒc Dcv`vb¸‡jv Awfbœ
3 1 9 3 1 3
n‡j Zvi gvb zero nq | GLv‡b cÖ_g I Z…Zxq Kjv‡gi Dcv`vb¸‡jv
†Kvb GKwU wbYv©q‡K `ywU Kjvg ev mvwii Abyiƒc Dcv`vb¸‡jv GK Awfbœ | ZvB gvb zero.
n‡j Gi gvb k~b¨|
10 3 1 1
1 1 1 ২৫। 10 4 2 10 Gi gvb‡K ∆ ai‡j,
২০।
1 2 3 wbY©vqKwUi gvb 2 n‡j k Gi gvb- 10 5 3 10 2
1 4 k
A. ∆ > 0 B. ∆ < 0
A. 9 B. 8 C. 7 D. 6
2 a b+c
C. ∆ Gi gvb bvB D. ∆ = 0
২১। 2 b c+a Gi gvb KZ?
2 c a+b 10 3 1 1 1 1 1
Sol : [D]
n
10 4 2 10 = 10 10 2 10
3
A. 0 B. 1 C. −1 D. 2 10 5 3 10 2 10 2 3 10 2
2 a b+c 2 a a+b+c wbY©vq‡Ki `ywU Kjvg ev mvwii Abyiƒc Dcv`vb¸‡jv Awfbœ n‡j Zvi
Sol : [A]
n
2 b c+a = 2 b a + b + cc'3 = c2 + c3 gvb zero nq | GLv‡b cÖ_g I Z…Zxq Kjvg Awfbœ | ZvB gvb zero.
2 c a+b 2 c a+b+c
a 1 b+c
wbY©vq‡Ki `ywU Kjvg ev mvwii Abyiƒc Dcv`vb¸‡jv Awfbœ n‡j ২৬। b 1 c + a Gi gvb KZ?
Zvi gvb zero nq | GLv‡b cÖ_g I Z…Zxq Kjv‡gi Dcv`vb¸‡jv c 1 a+b
Awfbœ | ZvB gvb zero.
A. abc B. 0
1 2 a
২২। 4 5 6 a Gi gvb KZ n‡j wbY©qKwU singular n‡e? C. abc(a + b) (b + c) (c + a) D. (a + b) (b + c)
7 8 9 (c + a)
A. 1 B. 2 a 1 a+b+c
a 1 b+c
c'3 = c1+c3
Sol : [B] b 1 c + a = b 1 a + b + c
n
C. 3 D. 4 E. 5 c 1 a+b c 1 a+b+c
A. 9 B. 8 C. 7 D. 6
22
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
b +c 2 2
ab ca D. wbY©vq‡Ki gvb mgvb nq
২৭। ab c + a2
2
bc = ?
ca bc a2 + b2 Soln: [B]
87 42 3
A. 0 B. 1 ৩১। 45 18 7 = (05-06)
59 28 3
C. 4abc D. 4(a2+b2+c2) E. 4a2b2c2
A. 14 B. 60 C. 84 D. †KvbwUB bq
a1 a2 a3
২৮। wbY©vqK b1 b2 b3 †Z b2 Gi mn-¸b‡Ki gvb Soln: [D] Use calculator
c1 c2 c3
1 2 3
−8 3 3
২৯। wbY©vqK 4 5 6 Gi gvb n‡jv- ৩৩। 3 − 8 5 wbY©vqKwUi gvb-
7 8 9
5 5 −8
A. 25 B. 87 A. 1 B. −1 C. 0 D. 2
C. 179 D. 0 E. ‡KvbwUB bq Soln: [C] wbY©vqKwUi gvb = – 8 (64 – 25) + 3 (25+ 24) +
1 2 3 1 1 2 3 (15+ 40) = 312 – 312 = 0
c'2 = c2 – c1
Sol : [D] 4 5 6 = 4 1 2
n
we:`ª: Calculator e¨envi K‡iI D³ mgm¨vwU mgvavb Kiv hvq|
7 8 9 7 1 2 c'3 = c3 – c1
x+y x y
wbY©vq‡Ki `ywU Kjvg ev mvwii Abyiƒc Dcv`vb¸‡jv Awfbœ n‡j ৩৪। wbY©vqK x x+z z Gi gvb-
Zvi gvb zero nq | GLv‡b wØZxq I Z…Zxq Kjv‡gi Dcv`vb¸‡jv y z y+z
A. 3 + x + y + z B. 3 (x+y+z)
= 1 (– ω 3–1)– ω ( ω 2 – ω 2) + ω 2(– ω – ω 4)
C. 3 D. †KvbwUB bq
= – 2 – 0 + ω 2 (– ω – ω )
Soln: [D] wbY©vq‡Ki 1g `ywU Kjvg equal. So Ans. 0 n‡e|
= – 2 – 2 ω 3 = –2 –2 = – 4
7 5 8
৪২। 3 2 1 wbY©vqKwUi gvb KZ?
1 1 1
৩৬। hw` f(x)= x 1 2 nq, Z‡e f(x) Gi Drcv`K-
x2 1 4 9 6 3
A. x + 1 B. x – 1 C. x – 2 D. x + 2 A. 1 B. 3 C. 0 D. 2
1 2 5 A. 5 or 0 B. 6 or 2 C. 5 or –3 D. 1 or –3
৩৭। 1 3 4 wbY©vqKwUi gvb KZ?
β −2 1
1 6 1 Soln: [D] =0
−5 β +2
A. 7 B. 12
⇒ (β – 2) (β + 4) + 5 = 0
C. 16 D. 8 E. 0
GLb option Øviv cheek K‡i †`L‡Z n‡e †Kvb gv‡bi Rb¨
50 60 70 mgxKiYwU wm× nq|
৩৮। 10 20 30 wbY©vqKwUi gvb-
30 60 90
৪৪। α 2− 4 α 8+ 2 Gi gvb k~b¨ n‡j α Gi gvb-
A. 1 B. 2 C. 3 D. 0
A. 6, –4 B. –6, 4 C. 6, 4 D. –6, –4
13 16 19
৩৯। 14 17 20 wbY©vq‡Ki gvb- ৪৫। ω hw` 1 Gi GKwU RwUj Nbg~j nq, Z‡e wb‡gœi wbY©vqKwUi
15 18 21
gvb KZ?
A. 1 B. 10r C. 20 D. 0
1 − ω ω2
10 0 0 − ω ω2 1
৪০। P = 0 10 0 n‡j P Gi gvb KZ? ω 2
1 −ω
0 0 10
A. 4 B. 2 C. 3 D. †KvbwUB bq
A. 10 B. 102 C. 103 D. 0
1 − ω ω2
10 0 0
Sol :[D],
n
− ω ω2 1
Sol : [C] P = 0 10 0 = 10 × (100 – 0) + 0 + 0 = 103
n
ω 2
1 −ω
0 0 10
24
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
= 1(–ω – 1) + ω (ω – ω ) + ω (–ω – ω4)
3 2 2 2 A. 2 B. 5
= –1 –1 + 0 – ω3 – ω6 C. -2 D. 3 E. 1
= –1 – 1 –1 –1 = – 4 1 1 x
Soln: [E] 2 2 2 =0
x+y x y 3 4 5
৪৬। x x+z z wbYv©qKwUi gvb-
y z y+z
Avgiv Rvwb, wbY©vq‡Ki `ywU Kjvg ev mvwii Abyiƒc Dcv`vb¸‡jv Awfbœ
n‡j Zvi gvb zero nq | GLv‡b x = 1 n‡j 1g I 2q mvwii Abyiƒc
A. 4xyz B. x2yz C. xy2z D. xyz2 Dcv`vb¸‡jv same nq | ZvB x = 1 .
28 29 30
A. −a ev b B. a ev −b C. −a ev −b D. a ev b
৪৮। ?
31 33 35 =
34 37 40
Soln: [D] wbY©vq‡Ki `ywU Kjvg ev mvwii Dcv`vb¸‡jv Awfbœ n‡j Zvi
gvb zero nq | ZvB x Gi gvb a ev b n‡j wbY©vq‡Ki `ywU Kjvg GK
A. 0 B. 1 C. 5 D. 9
nq | So x = a ev b .
৪৯। a − 3 − 1 wbY©vqKwUi gvb k~Y¨ n‡j a Gi gvb-
−8 a+4 ৫৪। GKwU wbY©vq‡Ki `yBwU Kjvg mgvb n‡j Gi gvb KZ?
A. 4 or −5 B. 5 or −4 C. 3 D. 10 A. 1 B. –1 C. 0 D. 2
25
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
A. –6, 4 B. –4, 6 C. –4, 2 D. –2, 4 A. eM©vKvi g¨vwUª·
৫৬। α +5 3 α 6− 4 g¨vwUª·wU e¨wZµgx n‡e hw` α Gi gvb- B. AvqZvKvi g¨vwUª·
C. eM©vKvi g¨vwUª· hvi wbY©vq‡Ki gvb k~b¨
A. 6, 7 B. 1, –3 C. 3, –1 D. 7,–6
D. eM©vKvi g¨vwUª· hvi wbY©vq‡Ki gvb k~b¨ bq
৫৭। †Kvb g¨vwUª·wUi wecixZ g¨vwUª· †bB? (12-13)
Soln: [C]
2 1 2 1 3 2 2 −2
A. B. C. D.
1 2 4 2 1 4 4 4 ৬১। M g¨vwUª· Gi transpose M' Øviv wb‡`©wkZ n‡j det (M') =
KZ?
Soln: [B] †h g¨vwUª· Gi Determinate zero Zvi †Kvb
wecixZ g¨vwUª· _v‡K bv| A. det (M) B. 1/2 det (M)
৫৮। m 2− 2 m 6− 3 g¨vwUª·wU e¨wZµgx n‡e hw` m Gi gvb: C. 2 det (M) D. det (M') E. †Kvb ï× DËi †bB
a b a c
A. 6, –1 B. –4, 6 C. –6, 4 D. 1, –6 Soln: [A] Let M = . Then M′ =
c d b d
৫৯। P 2− 4 P 8+ 2 g¨vwUª·wU e¨wZµgx n‡e hw` p Gi gvb Now, Det (M) = ad – bc and Det (M′) = ad – bc. So
we can conclude, Det (M′) = Det (M)
A. −4, 6 B. −6, 4
Note: The det of any matrix and its transpose are
C. 4, 6 D. −6, −4 equal.
1
Formula: hw` A GKwU eM© g¨vwUª· nq Z‡e, A Gi wecixZ g¨vwUª·, A–1 = det(A) × [Adj. A]
6 − 4
Adj.( A) =
− 5 3
1 6 − 4
∴ A −1 = −
2 − 5 3
.
26
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
Notes: wecixZ g¨vwUª· cvIqvi kZ©:
Examples
Academic Part
)1 1
১। hw` I3 GKwU wZb µ‡gi g¨vwUª· nq Z‡e (I3 =? 0
(K) 0 (L) I3 DËi: (L) � s 1�
1
0
s
(M) I3 (N) 3 I3 s 0
3
e¨vL¨v: A = � �
DËi: (L) I3 0 s
1 0 0 |A|= s×s − 0 = s 2
e¨vL¨v: Avgiv Rvwb, I3 = �0 1 0� 0
1
1 s 0 1 s 0
0 0 1 ∴ A−1 = |A| � � = 2� � , = � s 1�
|I3 |= I 0 s s 0 s 0
s
|I3 | Gi cÖ‡Z¨KwU fzw³i Rb¨ wbY©xZ Abyivwk- ♣ Shortcut:
A11 = 1 A12 = 0 A13 = 0 a c 1 d −c
A= � � n‡j A−1 = |A| � �
A21 = 0 A22 = 0 A23 = 0 b d −b a
A31 = 0 A32 = 0 A33 = I 1 d −c
∴ A−1 = � �
ad−bc −b a
1 0 0
|I3 |= �0 1 0�
0 0 1 2 −7
Adj ৩। B = � � n‡j B −1 †KvbwU?
Adj = |I | 1 −4
3
−4 7 4 −7
1 0 0 (K) � � (L) � �
−1 2 1 −2
= �0 1 0� 4 −1 2 −1
0 0 1 (M) � � (N) � �
7 −2 7 −4
= I3 4 −7
DËi: (L) � �
1 −2
e¨vL¨v: Avgiv Rvwb,
s 0 a b d −b
২। A = � � , ∀s ∈→ R Ges s ≠ 0 n‡j, A−1 A= � � n‡j A−1 =
1
� �
0 s c d ad−bc −c a
†KvbwU? 2 −7 1 −4 7
1 B= � � n‡j B −1 = = � �=
1 0 1 −4 −8+7 −1 2
0
(K) � s � (L) � s 1� �
4 −7
�\
0 s 0 1 −2
s
1
− 0 −
1
0
(M) � s 1� (N) � s � 2 −1
0 − 0 −s ৪। A = � � n‡j, wb‡Pi †KvbwUi gvb A−1 ?
s 5 −3
27
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
−3 1 −3 −1 ∴ A− =
adjA
(K) � � (L) � � |A|
5 2 −5 −2
3 −1 −3 1 20 0 0
(M) � � (N) � � 1
= � 0 15 0 �
5 −2 −5 −2 60
3 −1 0 0 12
DËi: (M) � � 1
5 −2
1 −3 −1 ⎡ 3 0 0⎤
e¨vL¨v: A−1 = � � ⎢ 1 ⎥
2×(−3)−5(−1) −5 2 = ⎢0 4 0⎥
1 −3 1 ⎢ 1⎥
= � � ⎣0 0 5 ⎦
−1 −5 2
3 −1
=� �
5 −2
৬। i. cÖ‡Z¨K Ae¨wZµgx g¨vwUª‡·i wecixZ g¨vwUª· we`¨gvb
−1
ii . A I B eM©Kvi Ae¨wZµgx gvwUª· n‡j (AB)1 =
৫। wb‡Pi †KvbwU A ? [Xv †ev 17]
B −1 A1
3 0 0
(K)
1
(L)
1
�0 4 0� iii. †Kv‡bv wbY©vq‡Ki Abyiƒc mvwi Ges Kjvgmg~n ci¯úi
3 0 0 60
�0 4 0� 0 0 5 Ae¯’vb wewbgq Ki‡j wbY©vq‡Ki gv‡bi cwieZ©b nq|
0 0 5
1
wb‡Pi †KvbwU mwVK?
0 0 (K) i, ii (L) i, iii
3 0 0 ⎛
3
⎞
1
(M) 60 �0 4 0� (N) ⎜0 4 0⎟ (M) ii, iii (N) i, ii, ii
0 0 5 1 DËi: (K) i, ii
0 0
⎝ 5⎠
e¨vL¨v: e¨wZµwg g¨vwUª‡·i n‡j Gi wbY©vq‡Ki gvb 0 (k~b¨) nq
1
0 0 Ges Ae¨wZµgx gvwUª· Gi wbY©vqK ≠ 0
3
⎛ 1 ⎞
DËi: (N) ⎜0 4 0⎟ i. ZvB Ae¨wZµgx g¨vwUª‡·B †Kej wecixZ g¨vwUª· _v‡K|
1 ‡Kbbv G‡Z |A| Zg c`wU 0 (k~b¨) nq bq|
0 0
⎝ 5⎠
ii. A I B eM©vKvi Ae¨wZµgx g¨vwUª· n‡j [AB] ≠ 0 nq|
3 0 0 1 1 1
e¨vL¨v: A = �0 4 0� d‡j (AB)−1 = = . = B −1 A−1 nq|
AB B A
0 0 5 iii. ‡Kv‡bv wbY©vq‡Ki Abyiƒc mvwi Ges Kjvgmg~n ci¯úi
|A|= 3 (20 − 0) + 0 + 0 = 60 Aem_vb wewbgq Ki‡j wbY©vq‡Ki gv‡bi cwieZ©b nq bv|
A g¨vwUª· wecixZ †hvM¨| wKš‘ wecixZ wPýhy³ n‡e|
4 0
A11 = (−1)1+1 � � = 20 myZivs, mwVK DËi (K)
0 5
3 0
A22 = (−1)2+2 � � = 15
0 5 2 0 0
3 0
A33 = (−1)3+3 � � = 12 ৭। A = �0 3 0� Gi A−1 †KvbwU?
0 4
20 0 0 0 0 4
2 0 0
∴ mn¸YK g¨vwUª· = � 0 15 0 � 1 1
(K) 2 0 0 (L) �0 3 0�
0 0 12 24
20 0 0
�0 3 0� 0 0 4
0 0 4
∴ adj A = � 0 15 0 �
0 0 12
28
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 1: g¨vwUª· I wbY©vqK
1 1−3
2 0 0 ⎡ 2 0 0⎤ DËi: (M) �
−42
�
⎢ 1 ⎥ 32
(M) 24 �0 3 0� (N) ⎢0 3 0⎥ e¨vL¨v: A = � �
0 0 4 ⎢ 1⎥ 14
⎣0 0 4 ⎦ ba d −b
∴ A= � � n‡j 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 𝐴𝐴 = � �
1 dc −c a
⎡ 2 0 0⎤ 1 −3
⎢ 1 ⎥ ∴ Adj A = � �
DËi: (N) ⎢0 3 0⎥ −4 2
⎢ 1⎥
⎣0 0 4 ⎦
2 0 0 6 −5
৯। A = � � n‡j A−1 = KZ?
e¨vL¨v: A = �0 3 0� −6 4
1 4 5 1 8 5
0 0 4 (K) � � (L) � �
2 6 8 2 6 4
2 0 0
1 4 5 1 4 −6
|A|= �0 3 0� (M) � � (N) � �
2 6 8 2 −5 8
0 0 4
1 4 5
= 2(12 − 0) − 0 + 0 DËi: (M) � �
2 6 8
= 24 e¨vL¨v: A GKwU 2×2 gvÎvi Ae¨wZµgx g¨vwUª· n‡j, A−1 =
= ≠0 1 −�
�
GLv‡b, A11 = 12, A12 = 0, A13 = 0 |A| −
Admission Part
১। A = −53 12 n‡j A–1 Gi gvb- 1 1
1 1 1 − 1
C. D. 2 2 E. 2 2
− 1 1 1 1 1 1
−
2 2 − 2 2
A. 1 13 −21 B. 1 13 −52
5 11
Soln: [D] Det (A) = 1 + 1 = 2
C. − 1 − 1 2 D. 1 1 − 2
11 5 − 3 3 3 −1 1 1
1 1 1 2 2
∴ A–1 = = −1 1
5 2 2 − 1 1
Sol : [B] A =
n
− 3 1 2 2
7 6
∴ A–1 =
1 1 − 2
=
1 1 − 2
৪। A = n‡j A–1 Gi gvb KZ?
5 + 6 3 5 11 3 5 8 7
− 7 7 − 8
1 2 A.
6
B.
২। hw` A = nq Z‡e, A–1- 8 − 7 − 6 7
3 4
7 − 6 − 7 8
C. D.
A. 1 4 − 3 B. 1 4 − 2 − 8 7 6 − 7
2 − 2 1 2 − 3 1
C. − 1 4 − 3 D. 1 4
−
− 2
2 − 2 1 2 −3 1
1 4 − 2 1 4 − 2
Soln: [D] A–1 = =
4−6 − 3 1 − 2 −3 1
1 − 1
৩। A = n‡j A = KZ?
–1
1 1
1 1
1 − 1
A. 2 2 B.
1 1 1 1
2 2
30
QNA Math MCQ Suggestion
QNA Math MCQ Suggestions
†f±i
31
Aa¨vq 2: †f±i
Ae¯’vb †f±i, †f±‡ii jwä, †f±‡ii gvb Ges GKK †f±i wbY©q
Theory
A = A x î + A y ĵ + A z k̂ হেল A gvb = A 2x + A 2y + A 2z
�����⃗
�����⃗ = 𝑟𝑟� †f±‡ii w`K eivei GKK †f±i = 𝑂𝑂𝑂𝑂 = 𝑟𝑟� =
𝑂𝑂𝑂𝑂
𝑥𝑥𝑥𝑥+𝑦𝑦𝑦𝑦
OP 𝑟𝑟 �𝑥𝑥 2 +𝑦𝑦 2
3. α = 90° n‡j, R = P 2 + Q 2
α
9. P = Q n‡j R = 2Pcos
2
Examples
Academic Part
32
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
���� | =
১। Q(2, 3, −1) Ges P(4, −3, 2) n‡j |PQ ৪। P (1, 3, 4) I Q (2, −3, 5) n‡j-
KZ? i. Q we›`yi Ae¯Ívb †f±i 2ı̂ − 3ȷ̂ + 4k�
(K) 5 (L) 6 ���� Gi GKK †f±i 1 �𝚤𝚤̂ + 3𝚥𝚥̂ +
ii. OP
√26
(M) 7 (N) 10
4𝑘𝑘� �
DËi: (M) 7
���� Gi Awf‡ÿc = 1
���� eivei OQ
iii. OP
e¨vL¨v: Q(2, 3, −1) Ges P(4, −3, 2) 2
33
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
1
(K) �6𝚤𝚤̂ − 2𝚥𝚥̂ + 𝑘𝑘�� iii. r⃗. Z A‡ÿi Dci j¤^
√41
1 wb‡Pi †KvbwU mwVK?
(L) (−2𝚤𝚤̂ − 4𝚥𝚥̂ + 7𝑘𝑘�)
√69 (K) i, ii (L) i, iii
1
(M) �2𝚤𝚤̂ − 3𝚥𝚥̂ − 4𝑘𝑘�� (M) ii, iii (N) i, ii, iii
√29
(N)
1
�5𝚤𝚤̂ + 14𝚥𝚥̂ + 14𝑘𝑘�� DËi: (M) ii, iii
√417
1 e¨vL¨v: (−4, 3, 0) we›`yi Ae¯’vb ‡f±i r⃗ =
DËi: (K) �6𝚤𝚤̂ − 2𝚥𝚥̂ + 𝑘𝑘��
√41 −4ı̂ + 3ȷ̂ + 0k�
e¨vL¨v: a� = 2ı̂ − 3ȷ̂ + 4k� , b� = 4ı̂ + ȷ̂ − 3k� |r⃗| = �(−4)2 + 32
∴ jwä mgvšÍivj †f±i = a� + b� = 6ı̂ − = √25
2ȷ̂ + k� =5
Ge gvb = �a� + b� � = √62 + 22 + 12 = ∴ r⃗ †f±i z A‡ÿi Dci j¤^
√41 1 1
� Gi gvb †KvbwU?
৮। ȷ̂ + ȷ̂ + k
�
a�+ b 2 3
∴ mgvšÍivj GKK †f±i = = 7 49
|𝑎𝑎�+𝑏𝑏�| (K) (L)
� 6 36
6𝚤𝚤̂− 2𝚥𝚥̂ + 𝑘𝑘
11 11
√41 (M) (N) �
� = a1 ı̂ + a2 ȷ̂ + a3 k� Gi GKK †f±‡ii
৬। a
6 6
7
Rb¨ - DËi: (K)
6
a� 1 1
i. a� = |𝑎𝑎�| e¨vL¨v: ı̂ + ȷ̂ + k� Gi gvb =
2 3
ii. a� = 1 1 2 2
�� � + �1� + 12
iii. |a�| ≠ 0 2 3
Admission Part
34
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
১। A = î + 3 ĵ − 2k̂ I B = 4î − 2 ĵ + 4k̂ n‡j ৭। `ywU w`K ivwki cÖ‡Z¨KwUi gvb 10 GKK| G‡`i jwäi
2A + B = ? gvb 10 2 GKK n‡j Zv‡`i ga¨eZx© †KvY KZ?
[Ans: (A)]
A. 0° B. 60° C. 90° D.
120°
(A) 6î + 4 ĵ ( B) 6î − 4 ĵ
(C) 4 ĵ − 6î (D) None Soln: [C]
৮। mggv‡bi `yBwU †f±i A I B , O we›`y‡Z wµqvkxj|
২। (A + B) + C = A + (B + C) GKwU.†f±i-
G‡`i jwä R Gi gvb †h †Kvb GKwU †f±‡ii gv‡bi
A. wewbgq m~Î B. ms‡hvb m~Î mgvb| A I B ga¨eZ©x †KvY KZ?
C. e›Ub m~Î D. †KvbwUB bq A. 0° B. 90°
Soln: [B] C. 120° D. 180°
৩। `ywU †f±‡ii jwäi gvb me©wbgœ nIqvi Rb¨ Zv‡`i Soln: [C]
AšÍf‚©³ †KvY KZ n‡Z n‡e?
৯। wZbwU mgvb ej †Kvb e¯‘KYv‡K w¯’wZ Ae¯’vq ivL‡j
A. 90° B. 270° C. 0° D. Zv‡`i wµqvmg~n ci¯úi KZ †Kv‡Y Aew¯’Z-
180°
A. 90° B. 270°
Soln: [D]
C. 120° D. 75°
৪। î − ĵ I ĵ + k̂ Gi ga¨eZx© †KvY †KvbwU?
Soln: [C]
A. 90ο B. 80ο C. 120ο D. 60ο
১০। 20N Ges 60N gv‡bi `yB †f±i ivwki g‡a¨ 30°
Sol : [C]
n †KvY n‡j ivwk `yBwUi jwäi gvb-
35
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
A. 6N B. 29 N C. 2 5 N D. ১৮। hw` A = 2î + ĵ − 2k̂ nq, Zvn‡j A Gi gvb
52 N n‡eÑ
Soln: [B] A. 1 B. 5 C. 0 D. 3
১৩। `ywU †f±i GKB w`‡K wµqv Ki‡j G‡`i jwäi gvb Soln: [D] |A| = 22 + 12 + (−2)2 = 9 = 3
†f±i `ywUi gv‡bi -
১৯। †f±i A = 2î + 4 ĵ − 5k̂ Ges B = î + 2 ĵ + 3k̂
A. we‡qvMd‡ji mgvb B. ¸Yd‡ji mgvb
†`Iqv Av‡Q| Zvn‡j A + B †ei Ki|
C. †hvMd‡ji mgvb D. fvMd‡ji mgvb
A. 3 B. 6 C. 7 D. 9
E. ¸Yd‡ji A‡a©‡Ki mgvb Soln:
[C] Soln: [C]
১৪। `ywU mggv‡bi †f±i GKwU we›`y‡Z wµqvkxj| G‡`i ২০। wb‡gœi wP‡Î p , q Ges r GB wZbwU †f±i ivwk‡K
jwäi gvb †h †Kvb GKwU †f±‡ii gv‡bi mgvb| †f±i †`Lvb n‡q‡Q | wPÎ †_‡K wbY©q Kiv hvq †hÑ
†qi ga¨eZ©x †KvY KZ?
Soln: [A] ২১। `yBwU e‡ji jwäi gvb 40N| ej `yBwUi g‡a¨ †QvU ejwUi
gvb 30N Ges GwU jwä e‡ji j¤^ eivei wµqv K‡i| eo
১৬। †Kvb we›`y‡Z wµqviZ `ywU e‡ji GKwU AciwUi wظb
ejwUi gvb KZ?
Ges jwä ¶z`ªwUi Dci j¤^| ej؇qi AšÍM©Z †Kv‡Yi
cwigvY: A. 40N B. 45N C. 50N D.
A. 45° B. 150° C. 120° D. 60N
135° Soln: [C]
Soln: [C] → → →
২২। †f±i A, B Ges C Gi gvb h_vµ‡g 12, 5 Ges 13
১৭। A = 6î − 3 ĵ + 2k̂ n‡j A = KZ? → → → →
GKK Ges A + B = C †f±i A I B Gi ga¨eZ©x †KvY
→
n‡e t
A. 0 B. 5 C. 31 D. 7
π π
Soln: [D] A. π B. 2 C. zero D. 4
Soln: [B]
36
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
অক্ষ�েয়র সােথ উৎপ� েকাণ িনণর্য়ঃ A = A x î + A y ĵ + A z k̂ n‡j, cos θ x =
Ax
Ax + A y2 + Az2
2
Ay
cos θ y =
Ax 2 + A y2 + Az2
Az
cos θ z =
Ax + A y2 + Az2
2
37
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
Examples
Academic Part
�⃗ = 4ı̂ + mȷ̂ Ges �Q⃗ =
১। m Gig vb KZ n‡j P = −2
6ı̂ − 4ȷ̂ + 3k� `ywU ci¯úi j¤^ n‡e? ৪। 3ı̂ + 2ȷ̂ + ak ̂ Ges 4ı̂ − 3ȷ̂ + k � †f±iØq
(K) 4 (L) 6 ci¯úi j¤^ n‡j a Gig vb KZ?
(M) 8 (N) −6 (K) −6 (L) 1
DËi: (L) 6 (M) 6 (N) 12
e¨vL¨v: ‡`Iqv Av‡Q, P�⃗ = 4ı̂ + mȷ̂ DËi: (K) −6
�⃗ = 6ı̂ − 4ȷ̂ + 3k� e¨vL¨v: `yBwU †f±i ci¯úi j¤^ n‡j, Zv‡`i WU
Q
¸Ydj k~b¨ n‡e|
�⃗ †f±iØq ci¯úi j¤^ n‡j, P
�⃗ I Q
P �⃗ = 0
�⃗. Q
Zvn‡j, �3ı̂ + 2ȷ̂ + ak� �. �4ı̂ − 3ȷ̂ + k� � = 0
⇒ (4ı̂ + mȷ̂)�6ı̂ − 4ȷ̂ + 3k� � = 0 ev, 3.4 + 2. (−3) + a. 1 = 0
⇒ 24 − 4m = 0 ev, 12 − 6 + a = 0
∴m=6 ev, 6 + a = 0
২। a � = ı̂ + 2ȷ̂ − k� Ges b = −ı̂ + ȷ̂ + λk� ∴ a = −6
†f±iØq ci¯úi j¤^ n‡j, λ Gi gvb wb‡Pi †KvbwU? �⃗ = 2ı̂ + 4ȷ̂ + 5k� Ges B �⃗ = ı̂ − λȷ̂ +
৫। hw` A
(K) −3 (L) −1
10k� †f±iØq j¤^ nq Z‡e λ Gi gvb KZ?
(M) 1 (N) 3
(K) −13 (L) −12
DËi: (M) 1
(M) 12 (N) 13
e¨vL¨v: a = i + 2j − k. b = −i + j + λk
DËi: (N) 13
j‡¤^i kZ©: a. b = 0
�. B
e¨vL¨v: A �=0
ev, 1. (−1) + 2.1 + (−1). λ = 0
ev, �2ı̂ + 4ȷ̂ + 5k� �. �ı̂ − λȷ̂ + 10k� � = 0
ev, −1 + 2 − λ = 0
ev, 2 − 4λ + 50 = 0
ev, 1 − λ = 0
ev, 4λ = 52
∴λ=1
∴ λ = 13
৩। a�⃗ = ı̂ + k� , b �⃗ = 3ȷ̂ − 2k� n‡j �a⃗. b
�⃗ Gi gvb
� †f±iØq
৬। ı̂ + λȷ̂ + 2k ̂ Ges 2ı̂ + ȷ̂ − 2k
KZ?
ci¯úi j¤^ n‡j λ Gi gvb KZ?
(K) −2 (L) 2
(K) −6 (L) −2
(M) 4 (N) 8
(M) 0 (N) 2
DËi: (K) −2
e¨vL¨v: †`Iqv Av‡Q, DËi: (N) 2
e¨vL¨v:
a�⃗ = ı̂ + k ̂
i + λj + 2k I 2i + j − 2k †f±iØq
⇒b �⃗ = 3ȷ̂ − 2k�
ci¯úi j¤^
⇒ b = �ı̂ + 0ȷ̂ + k� ��0ı̂ + 3ȷ̂ −
a�⃗. �⃗ Zvn‡j, (i + λj + 2k). (2i + j − 2k) =
2k� � 0
= 1×0 + 0×3 + (1)×(−2) ev, 1.2 + λ. 1 + 2. (−2) = 0
38
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
ev, 2 + λ − 4 = 0 �⃗= ı̂ − ȷ̂ + k�
A
ev, λ − 2 = 0 �⃗= −3ı̂ + 2ȷ̂ + k�
B
∴λ=2 �⃗.B
�A ��⃗
� I 3ı̂ − cosθ =
৭। a Gi gvb KZ n‡j 2ı̂ − 3ȷ̂ + ak �
�⃗
�A��B ��⃗�
���−3ı̂+2ȷ̂+k
��
4ȷ̂ + 3k� ci¯úi j¤^ n‡e? =
�ı̂−ȷ̂+k
�(1)2 +(−1)2 +(1)2 �(−3)2 +22 +12
(K) −6 (L) −2 −3−2+1 −4
= =
(M) 2 (N) 6 √3×14 √42
−4
DËi: (K) −6 ∴θ= cos −1 � �
√42
e¨vL¨v: 2ı̂ − 3ȷ̂ + ak� I 3ı̂ − 4ȷ̂ + 3k� ci¯úi � †f±iwUi mv‡_ y Aÿ‡iLvi
১০। 2ı̂ + 3ȷ̂ − 6k
j¤^ n‡j, (2ı̂ − 3ȷ̂ + ak� ). �3ı̂ − 4ȷ̂ + Drcbœ †Kv‡Yi gvb †KvbwU?
3k� � = 0 (K) cos −1 � �
2
(L) cos −1 �− �
2
7 7
⇒ 6 + 12 + 3a = 0 −1 3 −1 6
(M) cos �� (N) cos �− �
⇒ 3a = −18 7 7
−1 3
∴ a = −6 DËi: (M) cos � �
7
৮। a = ı̂ − 2ȷ̂ − 2k� Ges b = 2ı̂ + 3ȷ̂ − 6k� e¨vL¨v: 2ı̂ + 3ȷ̂ − 6k� †f±iwU y Aÿ‡iLvi mv‡_ θ
n‡j b Dci a Gi Awf‡ÿc KZ? †KvY Drcbœ Ki‡j
8 8 ȷ̂ 3 3
(K) (L) cosθ = = =
3 7 �22 +32 +(−6)2 √4+9+36 √49
20 20
(M) (N) 3
3 7 ∴ θ = cos −1 � �
8 7
DËi: (L) � = 2ı̂ + 4ȷ̂ − k� †f±‡ii w`K - eivei b� =
১১। a
7
e¨vL¨v: †`Iqv Av‡Q ı̂ + ȷ̂ + 3k� Gi AskK KZ?
a = ı̂ − 2ȷ̂ − 2k� 3 3
(K) a (L) − a
b= 2ı̂ + 3ȷ̂ − 6k� 21
3 3
21
=
2−6+12
a� = 2ı̂ + 4ȷ̂ − k�
√4+9+36
8 8 b� = ı̂ + ȷ̂ + 3k�
= =
√49 7
a� Gi w`K eivei b� Gi AskK,
�⃗ = ı̂ − ȷ̂ + k� Ges �B⃗ = −3ı̂ + 2ȷ̂ + k�
৯। A �
a�.b
n‡j, Zv‡`i AšÍM©Z †KvY †KvbwU? = |a�|.a
−6 6 ��(ı̂+ ȷ̂+ 3k
�2ı̂+4ȷ̂−k �)
(K) cos −1 � � (L) cos −1 � � =
�22 +4 2 +(−1)2
. 𝑎𝑎
√42 √42
4 −4 2+4−3 3
(M) cos −1 � � (N) cos −1 � � = . 𝑎𝑎 = . 𝑎𝑎
√42 √42 √21 √21
DËi: (N)
−4
cos −1 � � � = 2ı̂ − ȷ̂ + 2k\aht †f±iwU Z A‡ÿi
১২। A
√42
e¨vL¨v †`Iqv Av‡Q, mv‡_ †h †KvY Drcbœ K‡i Zv n‡jv-
39
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
−7
(K) cos −1 �− �
2
(L) cos1 �− �
2
(K) �4𝚤𝚤̂ + 𝚥𝚥̂ − 3𝑘𝑘��
3 9 26
7
(M) cos −1 � �
2
(N) cos −1 � �
2
(L) �−4𝚤𝚤̂ − 𝚥𝚥̂ + 3𝑘𝑘��
3 √3 √26
−7
DËi: (M)
2
cos −1 � � (M) �2𝚤𝚤̂ − 3𝚥𝚥̂ + 4𝑘𝑘��
3 √26
7
e¨vL¨v: A = 2ı̂ − ȷ̂ + 2k� ‡f±iwU Z A‡ÿi mv‡_ (N) �2ı̂ − 3ȷ̂ + 4k� �
29
θ †KvY Drcbœ Ki‡j −7
DËi: (K) �4𝚤𝚤̂ + 𝚥𝚥̂ − 3𝑘𝑘��
� Gi mnM 26
k 2 �
cosθ = = = a�.b
e¨vL¨v: b� eivei a� Gi Dcvsk |𝑏𝑏�| 𝑏𝑏�
�(2)2 + (−1)2 +(2)2 √4+1+4
2 2
√9
=
3 ∴ a�. b� = 2.4 + (−3). 1 + 4(−3) =
∴ θ = cos −1 � �
2 8 − 3 − 12 = −7, �b� � = √3
3 � � �
b 4ı̂+ ȷ̂− 3k 4𝚤𝚤̂+ 𝚥𝚥̂ − 3𝑘𝑘
wb‡Pi DÏxc‡Ki A‡kv‡K 13 bs cÖ‡kœi DËi `vI: Ges b� = �� = =
�b �4 2 +12 + (−3)2 √26
−7 �
4𝚤𝚤̂+ 𝚥𝚥̂ − 3𝑘𝑘 −7
∴ Dcvsk = . = �4𝚤𝚤̂ +
a� = 2ı̂ − 3ȷ̂ + 4k ̂ I b� = 4ı̂ + ȷ̂ − 3k� √26 √26 26
`ywU †f±i| 𝚥𝚥̂ − 3𝑘𝑘��
১৩। b�⃗ eivei �a⃗ Gi Dcvsk †KvbwU?
Admission Part
→
A = 3.0∧i – 3.0∧j Ges
3
১। `yBwU †f±i A. 3 B. 6 C. D.
2
→
B = 5.0∧i – 5.0∧
k Gi ga¨eZx© †KvY KZ? 7
[C]
2
A. 60° B. 30° C. 45° D.
90° → ∧ ∧ ∧
৪। hw` A = 2 i + 3 j − 5k Ges
Soln: [A] → ∧ ∧ ∧
B = m i + 2 j + 10k Z‡e m Gi gvb KZ n‡j
→ ∧ ∧ ∧ → ∧ ∧ ∧ → †f±iØq ci¯ú‡ii Dci j¤^ n‡e?
২। A = 2 i + 2 j + k Ges B = 6 i - 3 j + 2k n‡j B
→
eivei A Gi Awf‡¶c n‡e t A. 12 B. 20 C. 22 D.
120
8 8 3 7
A. 7 B. 3 C. 8 D. 8 Soln: [C
∧ ∧ ∧
Soln: [A] ৫। A = 2 i + 3 j− 5 k Gi †f±i B = mî + 2 ĵ + 10k̂ |
m-Gi gvb KZ n‡j †f±iØq ci¯ú‡ii Dci j¤^
৩। A = î + 2ĵ + k̂ †f±iwUi B = î + ĵ †f±i Awfg~‡L
n‡e?
AskK KZ?
A. 44 B. 0 C. 22 D.
†KvbwUB bq
Soln: [C]
40
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
৬। A = 2î + 3 ĵ − 5k̂ Ges B = mî + 2 ĵ + 10k̂ n‡j m- 3
A. 3 B. 6 C. D.
Gi wK gv‡bi Rb¨ †f±iØq ci¯ú‡ii Dci j¤^ n‡e? 2
7
A. 22 B. 20 C. 18 D. 25
2
Soln: [A]
Soln: [C]
∧ ∧ ∧ ∧
৭। j . (2 i – 3 j + k ) Gi gvb KZ? ১২। î + ĵ Ges î + ĵ + pk̂ ‡f±i `y‡Uvi ga¨eZ©x †KvY π 4
A. –2 B. 3 n‡j
C. 1 D. 2 E. –3 p-Gi gvb KZ?
Soln: [E] A. 12 B. ± 2 C. 2 D. 1
→ →
A . B = AxBx + AyBy + AzBz = 0.2 + 1.(–3) + 0.1 Soln: [B]
= –3 → ∧ ∧ ∧ → ∧ ∧ ∧
১৩। A = 2 i + 3 j − k Ges Y = m i + 2 j + 4k |
৮। 3î − 6 ĵ + 9k̂ I î − 2 ĵ + 3k̂ †f±i؇qi g‡a¨ †Kv‡Yi m-Gi gvb KZ n‡j †f±iØq ci¯úi j¤^ n‡e?
gvb KZ?
A. m = 1 B. m = 2
A. 180° B. 0° C. 90° D. 45°
C. m = –1 D. m = 0 E. m =
–21
Soln: [B] Soln: [C]
৯। †f±i B = 6î − 3 ĵ + 2k̂ Gi Dci †f±i
১৪। hw` A = 3î + 3 ĵ + 3k̂ Ges B = 2î + ĵ − 3k̂ nq,
A = 2î + 2 ĵ + k̂ Gi j¤^ Awf‡¶c KZ? Zvn‡j A I B Gi ga¨eZ©x †KvY wbY©q Ki|
A. 5/4 B. 10/11 C. 8/10 D. 8/7 A. 45° B. 0° C. 30° D. 90°
Soln: [D] Soln: [D]
১০। a Gi gvb KZ n‡j A = 2î + aĵ + k̂ Ges ১৫। †f±i A = 3ˆi − 4ˆj + 2kˆ I B = 6ˆi + 2ˆj − 3kˆ
B = 4î − 2 ĵ − 2k̂ †f±i ivwk `yBwU ci¯úi j¤^ n‡e? Gi †¯‹jvi ¸Ydj n‡e-
A. 3 B. 6 C. 5 D. 4 A. 10 B. 4
A. 7 B. 12 C. 18 D. 29
Soln: [B]
41
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
১৭। hw` A = 2î + 3 ĵ − k̂ Ges B = 3î − 2 ĵ − 3k̂ nq, ২০। hw` P = 2iˆ + 4 ˆj − 5kˆ Ges Q = iˆ + 2 ˆj + 3kˆ nq
Zvn‡j ( A + B).B Gi gvb: Z‡e G‡`i ga¨eZ©x †KvYÑ
A. 2 B. 3 C. 4 D. 25 A. 78.51° B. 105.25°
î ˆj k̂
A.B = A x B x + B y B y + A z Bz ; A × B = Ax Ay Az
Bx By Bz
A×B
A & B Gi j¤^ w`‡K GKK †f±i = ±
| A×B |
ı̂× ȷ̂ = k� , ȷ̂×k� = ı̂, k� ×ı̂ = ȷ̂
ȷ̂×ı̂ = −k� , k� × ȷ̂ = −ı̂ , ı̂× k� = −ȷ̂
42
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
a� = 𝑎𝑎1 𝚤𝚤̂ + 𝑎𝑎2 𝚥𝚥̂ + 𝑎𝑎3 𝑘𝑘�, b� = 𝑏𝑏1 𝚤𝚤̂ + 𝑏𝑏2 𝚥𝚥̂ + 𝑏𝑏3 𝑘𝑘� Ges c� = 𝑐𝑐1 𝚤𝚤̂ + 𝑐𝑐2 𝚥𝚥̂ + 𝑐𝑐3 𝑘𝑘� †f±i wZbwU mgZjxq
𝑎𝑎1 𝑎𝑎2 𝑎𝑎3
nIqvi wb‡b©q kZ©, (a� × 𝑏𝑏�). 𝑐𝑐� = 0 A_©v, �𝑏𝑏1 𝑏𝑏2 𝑏𝑏3 � = 0
𝑐𝑐1 𝑐𝑐2 𝑐𝑐3
→ → → →
• A I B †Kvb mvgvšÍwiK A_ev i¤^‡mi mwbœwnZ evû n‡j Z‡e mvgvšÍwiK ev i¤^‡mi †¶Îdj = A× B
→ →
• A I B †Kvb mvgvšÍwiK A_ev i¤^‡mi KY© n‡j Z‡e
1 → →
mvgvšÍwiK ev i¤^‡mi †¶Îdj = A× B
2
Examples
Academic Part
� = KZ?
১। (ȷ̂×ı̂). k
�
ı̂−ȷ̂+k
(M) i + j + k (N)
√3
(K) −1 (L) 0 �
ı̂−ȷ̂+k
(M) 1 (N) k DËi: (N)
√3
DËi: (K) −1 e¨vL¨v:
e¨vL¨v: (ȷ̂×ı̂). k� = −k. k ı̂ − ȷ̂ + k� †f±‡ii gvb=
= −|k||k|cos0° �12 + (−1)2 + 12 = √3
�
= −1 ∴ ı̂ − ȷ̂ + k� eivei GKK †f±i=
ı̂−ȷ̂+k
√3
২। �P = √2𝚤𝚤̂ + 𝛼𝛼𝚥𝚥̂ Ges Q � = ı̂ + √2ȷ̂ †f±iØq
� = ı̂ + ĵ Ges b� = ȷ̂ + k ̂ n‡j �a�×b� �
৪। a
ci¯úi mgvšÍivj n‡j α Gi gvb KZ n‡e? [h
(K) 1 (L) √−1
†ev 19]
(K) 2 (L) −1 (M) √3 (N) √−3
(M) √2 (N) 2 DËi: (N) √3
DËi: (N) 2 e¨vL¨v: †`Iqv Av‡Q, a� = ı̂ + ȷ̂
e¨vL¨v: � � = ı̂ + √2ȷ̂ †f±iØq
P = √2𝚤𝚤̂ + 𝛼𝛼𝚥𝚥̂ I Q b� = ȷ̂ + k�
mgvšÍivj ı̂ ȷ̂ k�
�
GLb, a� × b = �1 1 0�
�× Q
ev, P � = 0 n‡e
0 1 1
ı̂ ĵ k̂
= ı̂ (1 − 0) − ȷ̂ (1 − 0) + k� (1 − 0)
ev, �√2 α 0 � = 0̲
= ı̂ − ȷ̂ + k�
1 √2 0
�
ev, k(2 − α) = 0 Avevi, �a� × b� � = �(1)2 + (−1)2 + (1)2
∴2−α=0 = √3
∴α=2 ৫। �A⃗ I B
�⃗ Df‡qi Dci j¤^ †f±i †KvbwU?
৩। ı̂ − ȷ̂ + k � eivei GKK †f±i †KvbwU? �A�⃗+B
��⃗
�
ı̂+ ȷ̂+ k �
ı̂− ȷ̂+ k (K) �A⃗ + �B⃗ (L) ��⃗+B
��⃗|
(K) (L) |A
√3 3
43
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
�⃗×B
(M) A �⃗ (N)
��⃗×B
A ��⃗
e¨vL¨v: a� = ı̂ + 2ȷ̂, b� = −ı̂ + 3ȷ̂ + k�
��⃗
�A×B ��⃗�
ı̂ ĵ k̂
DËi: (N)
��⃗×B
A ��⃗ �
a�× b= � 1 2 0 � = ı̂(2.1 − 0) −
��⃗×B
�A ��⃗�
−1 3 1
�⃗ I �A⃗ Dfq †f±‡ii Dci j¤^ †f±i=
e¨vL¨v: A ȷ̂(1.1 − 0) + k� (1.3 + 2)
±
�A�⃗×B
��⃗
= 2ı̂ − ȷ̂ + 5k�
�A��⃗×B
��⃗�
∴ �a�× b� � = �22 + (−1)2 + 52 =
৬। ı̂ + ȷ̂ − k� , ı̂ − ȷ̂ + k� Ges −ı̂ + ȷ̂ + ak�
†f±i wZbwU GKB mgZ‡j Afw¯’Z n‡j aªæeK √4 + 1 + 25 = √30
a Gig vb KZ? ∴ mvgvšÍwiKwUi †ÿÎdj = �a�×b� � = √30
(K) −2 (L) −1 ৮। mvgvšÍwiKwUi K‡Y©i mgvšÍivj GKK †f±i
(M) 0 (N) 2 †KvbwU?
1 1
DËi: (L) −1 (K) �5ȷ̂ + k� � (L) �5𝚥𝚥̂ + 𝑘𝑘��
26 √26
1 1 −1 1 1
(M) (𝚤𝚤̂ + 2𝚥𝚥̂) (N) �−𝚤𝚤̂ +
e¨vL¨v: � 1 −1 1 � = 0 √3 √11
−1 1 a 3𝚥𝚥̂ + 𝑘𝑘��
1 1 − 1
ev, �2 0 DËi: (L) �5𝚥𝚥̂ + 𝑘𝑘��
0 �=0 √26
0 0 a+1 e¨vL¨v: a� = ı̂ + 2ȷ̂, OA evûi †f±i
1 1 b� = −ı̂ + 3ȷ̂ + k� , OB evûi †f±i
ev, (a + 1). � �=0
2 0
ev, (a + 1)(0 − 2) = 0 �����⃗ KY© eivei †f±i = b� − a�
AB
ev, a + 1 = 0 = −ı̂ + 3ȷ̂ + k� − ı̂ − 2ȷ̂
∴ a = −1 = −2ı̂ + ȷ̂ + k�
wb‡Pi DÏxc‡·i Av‡jv‡K 7 I 8 bs cÖ‡kœi DËi = �AB �����⃗� = �(−2)2 + 12 + 12 = √6
`vI: ������⃗
AB
∴ K‡Y©i mgvšÍivj GKK †f±i= ± ������⃗�
=
�AB
−2𝑖𝑖+𝑗𝑗+𝑘𝑘
±
√6
∴ OC �����⃗ KY© eivei †f±i = a� + b� + ı̂ + 2ȷ̂ −
ı̂ + 3ȷ̂ + k� = 5ȷ̂ + k�
�����⃗�= √52 + 12 = √26
�OC
a� = ı̂ + 2ȷ̂, b� = −ı̂ + 3ȷ̂ + k� †f±i `ywU �
5ȷ̂+ k
†Kv‡bv mvgvšÍwi‡Ki `ywU mwbœwnZ evû wb‡`©k ∴ K‡Y©i mvgvšÍivj GKK †f±i = ±
√26
K‡i| ৯। �A⃗ I B �⃗ `yBwU †f±‡ii †ÿ‡Î -
৭। mvgvšÍwiKwUi †ÿÎdj KZ eM© GKK? i. �A⃗ + �B⃗ = B �⃗ + �A⃗
(K) 30 (L) 15 �⃗. �B⃗ = B
ii. A �⃗. �A⃗
1
(M) √30 (N) √30 �⃗×B
iii. A �⃗ = B�⃗×A �⃗
2
DËi: (N) √30 wb‡Pi †KvbwU mwVK?
44
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
(K) i, ii (L) i, iii ‡f±i ivwk WU ¸Y‡Yi wewbgq m~Î, A �⃗. �B⃗ =
(M) ii, iii (N) i, ii, iii �B⃗. �A⃗
DËi: (K) i, ii ‡f±i ivwki µm ¸Yb wewbgq m~Î †g‡b P‡j bv,
�⃗ + �B⃗ = B
e¨vL¨v: ‡f±i †hv‡Mi wewbgq m~Î, A �⃗ + �A⃗ �⃗×B
A �⃗ = B �⃗
�⃗×A
Admission Part
১। hw` A = î + ĵ + k̂ , B = 2î + 2 ĵ + 2k̂, n‡j ৬। wb‡Pi †KvbwU A =3î − 6 ĵ + 2K̂ ‡f±‡ii w`‡K GKK
A × B =? †f±i?
3 6 2 1 1
A. 3î + 3 ĵ + 3k̂ B. 2î + 2 ĵ + 2k̂ A. î − ĵ + K̂ B. î − ĵ + K̂
7 7 7 2 3
C. 12 (î + ĵ + k̂ ) D. 0 2 6 3
C. î − ĵ + K̂ D. î + ĵ + K̂
[D] 7 7 7
45
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
∧ ∧ ∧
A. j B. �0⃗ C. i D. k A. a .b ≠ ab B. a .b = 0
Soln: [B] C. a × b = 0 D. a × b = 0
১২। A, B I C †f±i wZbwU GKB Z‡j nIqvi kZ© †KvbwU? Soln: [D]
A. A • (B × C ) = 0 B. A • (B • C ) = 0
→ →
১৯। a Gi gvb KZ n‡j wb‡Pi †f±i A I B ci¯úi
C. A • B • C = 0 D. A × B × C = 0 mgvšÍivj n‡e, †hLv‡b A = 5î + 2 ĵ + 3k̂ Ges
B = 15î + aĵ + 9k̂ ?
Soln: [A
A. 6 B. 4 C. 3 D. 5
১৩। A I B `ywU †f±i Ges Zv‡`i AšÍfz©³ †KvY θ
n‡j wb‡Pi †KvbwU mwVK bq? Soln: [A]
A. A . B = B . A B. A . B = AB cosθ ২০। A = 5 ˆj + 2 ˆj − 3kˆ Ges B = 15iˆ + aˆj − 9kˆ; a Gi
†Kvb gv‡bi Rb¨ A I B ci¯úi mgvšÍivj n‡e?
C. A × B = AB sinθ D. A × B = B × A
A. 3 B. 4 C. 0 D. 6
১৪। A × B †f±iwU A Gi mv‡_ KZ †KvY ˆZix K‡i?
Soln: [D]
A. 0° B. 45°
২১। a Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ †f±i A I B mgvšÍivj
C. 90° D. 60°
n‡e †hLv‡b A = 5î + 2 ĵ − 3k̂ I B = aî + 4 ĵ − 6k̂ :
Soln: [C]
A. 2 B. 4 C. 6 D. 10
(
) (
১৫। hw` A. B × C = a Ges B. C × A = b nq Z‡e- ) Soln: [D]
A. a = b B. a > b
২২। P⊥Q n‡j P × (Q × P) Gi gvb:
C. b > a D. a ≈ b
A. 0 B. 1 C. P2Q D. PQ
Sol : [A]
n
Soln: [C]
( )
১৬। iˆ, ˆj I k̂ GKK †f±i n‡j iˆ. ˆj × kˆ = ? ∧ ∧ ∧
২৩। K ⋅( i × j ) Gi gvb KZ?
A. 0 B. 1 C. –1 D. k̂
A. 2 B. 4
Soln: [B]
C.0 D. 6 E. 1
১৭। kˆ × ˆj = KZ? Soln: [E]
∧
A. 0 B. iˆ C. – j D. jk ২৪। `yB †f±‡ii gvb h_vµ‡g 8 Ges 6 GKK| Zviv
ci¯ú‡ii mv‡_ 30° †Kv‡Y wµqv K‡i| G‡`i †f±i
Soln: [C]
¸Ydj KZ?
১৮। †f±i a I b GKB w`K wb‡`©k Ki‡e, hw`-- A. 16 GKK B. 20 GKK
46
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 2: †f±i
Soln: [A]
Soln: [D]
→ ∧ ∧ → ∧ ∧ ∧ → ∧ ∧
২৭। A = 2 i – 3 j , B = i + j – k , C = 3 i – k
wbgœwjwLZ †f±i †cÖvWv‡±i gvb †ei Ki:
→ → →
A × ( B × C)
A. 4 B. 8
C. −4 D. None of these
Soln: [A]
A. 6 B. 3 C. 7 D. 11
Soln: [A]
47
QNA Math MCQ Suggestion
QNA Math MCQ Suggestions
mij‡iLv
48
Aa¨vq 3: mij‡iLv
r y
θ
O X
x
x = r cos θ
†cvjvi n‡Z Kv‡Z©mxq
y = r sin θ
r = x 2 + y2
y Kv‡Z©mxq n‡Z †cvjvi
θ = tan −1
x
Note: P(x, y) we›`ywUi PviwU Ae¯’v‡bi Dci wfwË K‡i AvM©y‡g›U (θ) wbY©‡qi mvaviY PviwU wbqg|
y
(i) P(x, y) n‡j: θ = tan–1 x
y
(ii) P(–x, y) n‡j: θ = π – tan–1 x
y
(iii) P(–x, –y) n‡j: θ = π + tan–1 x
y
(iv) P(x, –y) n‡j: θ = 2π – tan–1 x
Y Y
P(r, θ) P(r, θ)
r
θ
X X'
0 O
49
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
θ
X' X
θ
P(r, θ) P(r, θ)
Y' Y'
GLv‡b, θ = r + θ′ GLv‡b, θ = 2r – θ′
দুর� িনণয়ঃ
�
(a) Kv‡Z©mxq ¯’vbv¼: P(x1, y1) I Q(x2, y2) `ywU we›`y n‡j D³ we›`y؇qi ga¨eZx© `~iZ¡, PQ = (x1 − x 2 )2 + (y1 − y 2 )2
Y
PQ
Q(x2, y2)
P(x1, y1)
X
O
(b) †cvjvi ¯’vbv¼: P(r1, θ1) I Q(r2, θ2) `ywU we›`y n‡j D³ we›`y؇qi ga¨eZ©x `~iZ¡,
Q(r2, θ2)
P(r1, θ1)
X
O
50
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
Examples
Academic Part
১। ‡Kv‡bv we›`yi †cvjvi ¯’vbv¼ (5, 90°) n‡j =2
Kv‡Z©mxq ¯’vbv¼ n‡e- 1
θ = tan−1
𝑥𝑥
(K) (0, 0) (L) (0, 5) √2
(M) (5, 0) (N) (5, 5) ∴ �−1, √3� we›`yi †ÿ‡Î, θ = tan−1
−1
DËi: (L) (0, 5) = tan−1 �−√3�
π
e¨vL¨v: †`qv Av‡Q, =π−
3
‡Kv‡bv we›`yi †cvjvi ¯’vbv¼ (π, 0) = 2π
=
(5, 90°) 3
2π
x = π cosθ = 5cos90° = 0 ∴ ‡cvjvi ¯’vbvsK �2, �
3
y= π sinθ − 5sin90° = 5 ৪। (−1, −1) we›`ywUi †cvjvi ¯’vbv¼-
π 5π
∴ wb‡Y©q Kv‡Z©mxq ¯’vbv¼ (x, y) = (0, 5) (K) �√2, � (L) �√2, �
4 4
২। (1, 1) we›`ywUi †cvjvi ¯’vbv¼ †KvbwU? π 5π
(M) �2, � (N) �2, �
(K) (√2, 45°) (L) (√2, 135°) 4 4
5π
(M) �√2, 225°� (N) (√2, 315°) DËi: (L) �√2, �
4
DËi: (K) (√2, 45°) e¨vL¨v: Kv‡Zm©xq ¯’vbv¼ (−1, −1) = (x, y)
e¨vL¨v: x = �x 2 + y 2 awi, cÖ`Ë we›`yi †cvjv ¯’vbv¼, (r, θ)
𝑣𝑣 Avgiv Rvwb, r 2 = x 2 + y 2 = (1 −)2 +
θ = tan−1
𝑥𝑥 (−1)2
∴ (1, 1) we›`yi †ÿ‡Î, r = √12 + 12 = ev, r 2 = 2
√2 ∴ r = √2
1
θ = tan−1 = 45° y
Ges tanθ = =
−1
1 x −1
∴ ‡cvjvi ¯’vbvsK: (√2, 45°) = tan �π + �
π
4
৩। ‡Kv‡bv we›`yi Kv‡Z©mxq ¯’vbvsK �−1, √3� n‡j 5π
we›`ywUi †cvjvi ¯’vbvsK n‡e- ev, tanθ = tan
4
5π
(K) �2, �
π
(L) �2,
2π
� ∴θ=
4
5 3
5π
(M) �2,
−π
� (N) �4,
2π
� ∴ cÖ`Ë we›`ywUi †cvjvi ¯’vbv¼ �√2, �
4
3 3
2π ৫। ‡Kv‡bv we›`yi ‡cvkvi ¯’vbvs‡Ki †KvwU 90° n‡j
DËi: (L) �2, �
3 H we›`yi Kv‡Z©mxq ¯’vbvs‡Ki fzj-
e¨vL¨v: r =�𝑥𝑥 2
+ 𝑦𝑦 2 (K) x = r (L) x = 0
∴ �−1, √3� we›`yi †ÿ‡Î, r= (M) y = r (N) y = 0
2 DËi: (L) x = 0
�(−1)2 + �√3�
e¨vL¨v: †cvjvi ¯’vbv‡¼i †KvwU 90° n‡j H we›`y y
= √1 + 3 A‡ÿi Dci Aew¯’Z|
= √4
51
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
π
=π+
4
5π
=
4
5π
∴ ‡cvjvi ¯’vbv¼ �2, �
4
৭। (1, 150°) we›`yi Kv‡Z©mxq ¯’vbv¼ wb‡Pi †KvbwU?
∴ H we›`yi fzR x = 0 √3 1 √3 1
(K) � , � (L) �− , �
weKí: θ = 90° 2 2 2 2
√3 1 −√3 1
∴ x = r cos90° = 0 (M) � ,− � (N) � ,− �
2 2 2 2
myZivs, Kv‡Z©mxq ¯’vbv‡¼i fzR= 0 √3 1
DËi: (L) �− , �
2 2
৬। �−2√2−, √2� we›`yi †cvjvi ¯’vbvsK †KvbwU? e¨vL¨v: †cvjvi ¯’vbv¼ (r, 0) = (1, 150°)
π 3π
(K) �2, � (L) �2 , � ∴ r = 1. θ = 150°
4 4
5π 7π Zvn‡j, x = r cosθ
(M) �2, � (N) �2, �
4 4 = 1. cos150°
5π
DËi: (M) �2, � = 1. cos (2×90° − 30°)
4
e¨vL¨v t r = �𝑥𝑥 2 + 𝑦𝑦 2 Ges 0 = tan−1
𝑣𝑣 = −cos30°
𝑥𝑥
√3
∴ �−2√2−, √2� we›`yi †ÿ‡Î, r= =−
2
2 2 y = r sinθ
��−√2� + �−√2�
= 1. sin150°
= √2 + 2 = 1. sin (2×90° − 30°)
1
= √4 = 2 = sin30° =
2
−√2
θ= tan−1 ∴ Kv‡Z©mxq ¯’vbv¼ �−
√3 1
, �
−√2 2 2
−1 (
= π + tan 1)
Admission Part
১। (1, 2), (−3, 1), (−2, −3), (2, −2) we›`y¸‡jv A. (4√3, π/6) B.
ms‡hvM Ki‡j wK ˆZix nq?
(3√3, π/6)
A. eM©‡¶Î B. i¤^m
C. (2√3, π/6) D.
C. AvqZ‡¶Î D. mvgšÍwiK
[A] (√3, π/6) [C]
52
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
A. (0, 2) ( )
B. 2, 3 A. y - A‡¶i Dc‡i B. cÖ_g PZyf©v‡M
( )
C. 1, 3 D. ( 3 , 2) C. PZy_© fv‡M D. x-A‡¶i Dc‡i
[A] [D]
A. 6,
π
6
B. 3,
π
6
A. (1, − 3 ) ( )
B. 1, 3
π (
C. − 1, 3 ) D. (− 1,− 3 )
C. 6, D. †KvbwUB bv
3 [A]
[C]
১৪। (p + q, p − q) Ges (p − q, p + q) we›`y؇qi
৮। †Kvb we›`y †cvjvi ¯’vbvsK (2, 150°) n‡j, we›`ywUi ga¨eZx© `~iZ¡ KZ?
Kv‡Z©mxq ¯’vbvsK-
A. 8q2 B. 2q
A. ( 3, − 1) (
B. − 3 ,1 )
C. 2q D. 2q 2 E. 4q
C. ( 3 ,1) D. †KvbwUB bv [D]
[B]
53
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
১৫। wP‡Îi AvqZ‡¶‡Îi AB evûi ˆ`N©¨ 3 GKK Ges A. (2, π/4) B. (2, π/6)
AD evûi ˆ`N©¨ 2 GK n‡j KY©Ø‡qi †Q` we›`yi
C. (1, π/4) D. (0, π/4)
¯’vbvsK KZ?
[B]
D C ( )
২১। − 1, 3 we›`ywUi †cvjvi ¯’vbv¼ n‡e-
A (2,1) B
A. (1,60°) B. (2,60°)
C.(2,120°)
A. (7/2, 2) B. (5/2, 3)
C. ( 3, 90 )
D. ( 2, 30 ) D. x = r cosθ, y = r sinθ
[B] [D]
১৯। hw` A(2, 5), B(5, 9) Ges D(6, 8), we›`y wZbwU ২৪। x-A¶¯’ p we›`y †_‡K (0, 2) Ges (6, 4) we›`y `ywU
ABCD i¤^‡mi kxl© we›`y nq Zvn‡j C Gi ¯’vbv¼ mg`~ieZx© n‡j p we›`yi ¯’vbv¼ KZ?
KZ?
A. (2, 0) B. (4, 0)
A. (8, 11) B. (9, 11)
C. (5, 0) D. (6, 8)
C. (9, 12) D. (8, 13) [B]
[C]
২৫। (1,4) Ges (9,–12) we›`y؇qi ms‡hvMKvix †iLvsk
২০। ( 3 , 1) we›`yi †cvjvi ¯’vbvsK- AšÍt¯’fv‡e 5:3 Abycv‡Z wef³ n‡j Zvi ¯’vbv¼-
54
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
Aš—we©f³ I ewnwe©f³KiY
Theory
A(x1, y1) Ges B(x2, y2) we›`y؇qi ms‡hvRK †iLv‡K C(x, y) we›`ywU m1 t m2 Abycv‡Z wef³ Ki‡j,
m1x2+m2x1 m1y2+m2y1
x = m +m , y = m +m
1 2 1 2
m1 x 1 − x y1 − y
= =
m2 x − x 2 y − y2
55
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
Note: AbycvZ abvZ¥K n‡j AšÍwe©f³ I FYvZ¥K n‡j ewnwe©f³
m1 m2 m1
A B
C A B C
m2
A (x1, y1) Ges B (x2, y2) we›`y؇qi ms‡hvRK †iLv‡K C (x, y) we›`ywU m1 t m2 Abycv‡Z wef³ Ki‡j,
m1 m2 m1
A B
C A B C
m2
m1 m2 m1 m2
wÎfy‡Ri wZbwU kxl© we›`yi ¯’vbv¼ A(x1, y1), B (x2, y2), C(x3, y3)
†`Iqv _vK‡j, wÎfy‡Ri fi‡K›`ª n‡e cÖ`Ë we›`y·qi fyR I †KvwUi
x1 + x 2 + x 3 y1 + y 2 + y 3
x= y=
3 3
wÎfy‡Ri wZbwU kxl© we›`yi ¯’vbv¼ A(x1, y1), B (x2, y2), C(x3, y3) †`Iqv _vK‡j, cÖ_‡g wÎfy‡Ri wZbwU evûi ˆ`N©¨ †ei Ki‡Z n‡e| Gici
m~Î ewm‡q AšÍt‡K›`ª †ei Ki‡Z n‡e| wÎfy‡Ri AšÍt‡K‡›`ªi
56
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
A(x1, y1)
ax1 + bx 2 + cx 3 ay1 + by 2 + cy 3
x= y=
a+b+c a+b+c
c = AB Gi ˆ`N©¨
abc
cwie¨vmva©, r = ABC Gi †¶Îdj
4∆
Examples
Academic Part
১। A (1, −2) I B(−8, 1) we›`y؇qi ms‡hvRK DËi: (M) �−1, �
5
3
†iLvsk BA †K 2: 1 Abycv‡Z AšÍwe©f³Kvix e¨vL¨v:
we›`yi ¯’vbvsK wb‡Pi †KvbwU?
OAB wÎfz‡Ri we›`y ·qi ¯’vbv¼
(K) (−5, −1) (L) (−2, −1)
O (0, 0), A(−3, 0), B (0, 5)
(M) (−2, 0) (N) (−5, 0) 0−3+0 0+0+5
fi‡K›`ª ¯’vbv¼ = � , �
DËi: (L) (−2, −1) 3 3
5
m1 = 2 m2 = 1 = �−1, �
3
x1 = −8 x2 = 1 ৩।
y1 = 1 y2 = −2
AšÍwe©f³Kvix we›`yi ¯’vbv¼ (x, y) n‡j,
2×1+1×(−8)
x=
2+1
2−8
=
3
−6
= = −2
3
y=
2×(−2)+1×1 wP‡Î CD, AB evûi Dci Aw¼Z gva¨g|
2+1
−4+1
= CD Gi ˆ`N©¨ KZ GKK? =
3
−3
= = −1 (K) 10 (L) 5
3
(x, y)= (−2, −1) (M) 4 (N) 3
২। OAB wÎfz‡Ri Zvi‡K‡›`ªi ¯’vbv¼ †KvbwU? DËi: (L) 5
5
(K) � , − �
3
(L) �
−5 3
, � e¨vL¨v: CD, AB evûi Dci Aw¼Z gva¨gv ZvB D
2 2 2 2
5 5
we›`y AB evûi ga¨we›`y
(M) �−1, � (N) � , −1�
3 3
57
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
∴ D we›`yi ¯’vbv¼ = �
−3+7 −3−1
, � AB Gi ga¨we›`yi ¯’vbv¼ †KvbwU?
2 2 3
4 4 (K) �− , −2� (L) (−3, −2)
= � ,− � 2
2 2 3 3
= (2, −2) (M) � , −2� (N) �− , −2�
2 2
3
CD Gi ˆ`N©¨= �(5 − 2)2 + (2 + 2)2 DËi: (K) �− , −2�
2
GKK e¨vL¨v: AB †iLv A we›`y‡Z x Aÿ‡K I B we›`y‡Z y
= √32 + 42 GKK Aÿ‡K †Q` K‡i|
= √9 + 16 GKK A we›`y y ¯’vbv¼ = 0
=√25 GKK A_©vr, 4x + 0 + 12 = 0
= 5 GKK ∴ x = −3
∴ A we›`yi ¯’vbv¼- (−3, 0)
৪। Avevi, B we›`yi †ÿ‡Î, x = 0
0 + 3y + 12 = 0
∴ y = −4
∴ B we›`yi ¯’vbv¼: (0, −4)
−3+0 0−4
∴ AB Gi ga¨we›`yi ¯’vbv¼: � , �=
2 2
3
�− , −2�
2
Admission Part
১। ∆ABC Gi fi‡K›`ª g~jwe›`y‡Z Ges A I B Gi ¯’vbv¼ A. (5, −3) B. (2, 5)
h_vµ‡g (4,−7) I (−2, 5) n‡j C Gi ¯’vbv¼ †ei
C. (8, −11) D. (−3, 2)
Ki|
[D]
A. (−1, 1) B. (−2, 2)
৪। A(0, 0), B(0, 8) Ges C(4, 0) GKwU wÎfz‡Ri wZbwU
C. (3, 4) D. (1, 3) kxl© we›`y n‡j ABC wÎfz‡Ri cwie„‡Ëi †K‡›`ªi ¯’vbv¼
[B] KZ?
২। (1, 2) I (6,−3) we›`yMvgx mij‡iLv (4, −1) we›`y‡Z A. (−4, 2) B. (2, −4)
†h Abycv‡Z wef³ nq Zv wbY©q Ki|
C. (4, −2) D. (2, 4)
A. 2:1 B. 2:3 [D]
C. 3:2 D. 5:3 ৫। (0, 0), (0, 8) Ges (4, 0) GKwU wÎfz‡Ri wZbwU kxl©
[A] we›`y. wÎfzRwUi cwie„‡Ëi e¨vmva© KZ GKK?
৩। x + 4 = 0, y − 3 = 0 Ges 3x − 4y + 12 = 0 A. 8 B. 4
†iLvÎq Øviv MwVZ wÎfz‡Ri AšÍ‡K›`ª wbb©q Ki|
58
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
C. 2 5 D. 4 5 C. (6, 9) D. (−1, 1)
[C] [C]
৬। (1,2) (3,-4) Ges (5,-6) GKwU ১১। †Kvb wÎfy‡Ri fi‡K‡›`ªi ¯’vbvsK (7, 2) Ges `ywU
wÎfz‡Ri kxl©we›`yÎq| GB wÎfz‡Ri cwi‡K‡›`ªi
kxl© we›`yi ¯’vbvsK h_vµ‡g (3, 5) Ges (7, -1) n‡j
¯’vbvsK-
Aci kxl© we›`yi ¯’vbvsK KZ?
A.(11, 2) B. (1, 2)
A. (1 / 3 , 1/ 3 ) B. ( 3 , 3 )
C. 65 GKK D. 4 GKK E. 5 GKK
[E] C. (−1 / 3 , 1/ 3 ) D. (1/ 3 , − 1/ 3 )
[A]
৯। (1, 4) Ges (9, –12) we›`y؇qi ms‡hvMKvix †iLvsk
AšÍt¯’fv‡e †h we›`y‡Z 5:3 Abycv‡Z wef³ nq Zvi ১৪। (1, 4) Ges (9, 12) we›`y؇qi ms‡hvRK †iLv †h
¯’vbv¼- we›`y‡Z 3:5 Abycv‡Z AšÍwe©f³ nq, Zvi ¯’vbv¼-
১০। (1, 4) I (9, 12) we›`y؇qi ms‡hvMKvix mij‡iLv ১৫। †Kvb wÎfz‡Ri fi †K›`ª (6, 4) Ges `yBwU kxl© we›`y (6,
†h we›`y‡Z 5:3 Abycv‡Z AšÍwe©f³ nq Zvi ¯’vbvsK – 1) Ges (2, 7)| Z…Zxq kxl©we›`yi ¯’vbv¼ n‡e-
59
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
C. (5, 2) D. (2, 6)
[B]
†¶Îdj wbY©q
Theory
i) wÎfz‡Ri wZbwU we›`yi ¯’vbv¼ †`Iqv _vK‡j MwVZ wÎfz‡Ri †¶Îdj k~Y¨|
(ii) PZzfz©‡Ri PviwU we›`yi ¯’vbv¼ †`Iqv _vK‡j MwVZ PZzfz©„‡Ri †¶Îdj k~Y¨|
wÎfy‡Ri †¶Îdj: wÎfy‡Ri wZbwU kxl© we›`yi ¯’vbv¼ A(x1, y1), B (x2, y2), C(x3, y3) †`Iqv _vK‡j, wÎfy‡Ri †¶Îdj
x1 y1 A(x1, y1)
1 x2 y2
∆ ABC =
2
x3 y3
x1 y1
B(x2, y2) B(x3, y3)
1
= 2 {(x1y2 + x2y3 + x3y1) – (x2y1 + x3y2 + x1y3)} eM© GKK
PZzf©y‡Ri †¶Îdj: GKwU PZzf©y‡Ri PviwU kxl© we›`yi ¯’vbv¼ A (x1, y1), B(x2, y2), C(x3, y3), D(x4, y4) n‡j PZzfy©RwUi-
x1 y1
x2 y2
1
∆ ABCD = x3 y3
2
x4 y4
x1 y1
1
= {(x1y2 + x2y3 + x3y4 + x4y1) – (x2y1 + x3y2 + x4y1 + x1y4)} eM© GKK|
2
Examples
Academic Part
9
১। ∆OAC Gi †ÿÎdj †KvbwU? (K) 3√3 eM© GKK (L) eM© GKK
2
60
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
২।
∆OAC Gi †ÿÎdj †KvbwU?
9
(K) 3√3 eM© GKK (L) eM© GKK
2
9√ 3
(M) 9 eM© GKK (N) eM© GKK
3
9√ 3
DËi: (N) eM© GKK
2
AC
e¨vL¨v: ∆OAC n‡Z cvB, tan60° =
wP‡Î CD, AB evûi Dci Aw¼Z gva¨g| OC
AC
∆ABC Gi †ÿ‡Î KZ eM© GKK? ⇒ √3 =
OC
(K) 6 (L) 12 ∴ AC = 3√3
1
(M) 17 (N) 34 ∴ ∆OAC Gi †ÿÎdj = ×OC × AC
2
DËi: (N) 34 1
= × 3× 3√3
2
9√ 3
= eM© GKK
2
Admission Part
১। ÔKÕ Gi gvb KZ n‡j (2, 3), (−4, −6), Ges (5, K) A. 3 eM© GKK B. 2 eM© GKK
we›`y wZbwU mg‡iL n‡e?
C. 5 eM© GKK D. †KvbwUB bv
A.7 B. 7.25 [C]
C. 7.5 D. 7.75 ৩। (x1, y1), (x2, y2) Ges (0, 0) we›`y wZbwU Øviv MwVZ
[C] wÎfz‡Ri †¶Îdj KZ?
২। (2, 0), (0, 0) Ges (3, 5) we›`yÎq Øviv MwVZ wÎfz‡Ri A. x1y1 − x2y2 B.
†¶Îdj 1/2(x1y2 − x2y1)
61
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
C. x1y1 + x2y2 D. 1/2 ৯। (0, 0), (a, 0) I (0, b) we›`y wZbwU Øviv MwVZ
(x1y2 + x2y1) [B] wÎfz‡Ri †¶Îdj KZ eM© GKK n‡e?
C. 12π D. 16π E. 4√2π ১১। wÎfz‡Ri wZbwU kxl© we›`yi ¯’vbv¼ (3, 5), (−3, 3)
[D] Ges (−1, −1) n‡j wÎfzRwUi †¶‡Îdj KZ?
৬। †Kvb wÎf‚‡Ri kxl©we›`ymg~n (-1, -2), (2, 5) Ges A. 12 B. 14
(3, 10) n‡j Zvi †¶Îdj-
C. 16 D. 18 E. 20
A. 10 sq. units B. 15 sq. units [B]
C. 4 sq. units D. 18 ১২। (3, 4 ), (a, b) Ges (x, y) we›`y wZbwU mg‡iL n‡j
sq. units [C] G‡`i Øviv MwVZ wÎfz‡Ri †¶Îdj KZ?
৭। (1, 0), (2, 1) I (4, 5) we›`y Øviv MwVZ wÎfz‡Ri †¶Îdj A. 1 B. a + 3
KZ?
C. 0 D. b + 4
A. 9 eM© GKK B. 5 [C]
eM© GKK
১৩। (1, 0) (2,1) Ges (4, 5) we›`y¸‡jv Øviv MwVZ
C. 1 eM© GKK D.
wÎf‚‡Ri †¶Îdj KZ?
†KvbwUB bq [C]
৮। (0, 0), (a, 0) (0, a) kxl© we›`y wewkó wÎfz‡Ri A. 1 eM© GKK B. 2 eM© GKK C. 4 eM©
†¶Îdj- GKK
62
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
A. 15 sq. units B. 10 A. 48
1
B. 46
1
sq. units 2 2
C. 7 sq. units D. 30 C. 50 D. 71
1
2
sq. units [B]
[B]
১৫। P(6, 8), Q(4, 0) Ges R(0, 0) kxl©we›`ywewkó
২০। (x, y), (2, 3) Ges (5, 1) GKB mij‡iLvq Aew¯’Z
wÎfz‡Ri †ÿÎdj-
n‡j-
A. 32 Sq. units B. 16 Sq. units
A. 4x − 3y − 17 = 0 B. 2x + 3y − 13 = 0
C. 12 Sq. units D. 24 Sq. units
[B] C. 3x + 4y + 17 = 0 D. 3x + 4y − 17 = 0
[B]
১৬। wÎfz‡Ri wZbwU kxl© we›`yi ¯’vbvsK (3, 5), (–3, 3)
Ges (–1, –1) n‡j wÎfzRwUi †¶Îdj KZ? ২১। (2, –1), (a + 1, a – 3) I (a + 2, a) we›`y wZbwU
mg‡iL n‡j a Gi gvb-
A. 20 B. 18
A. 4 B. 2
C. 16 D. 14 E. 12
1 1
[D] C. D.
4 2
১৭। (2, 2 – 2x), (1, 2) Ges (2, b – 2x) we›`y¸‡jv mg‡iL [D]
n‡j, b-Gi gvb- ২২। h Gi gvb KZ n‡j (2,3), (-4,-6) Ges (h, 12)
A. –1 B. 1 we›`y¸wj mg‡iL n‡e?
C. 2 D. –2
A. 8 B. 4 C. 2
[C]
A. 32 eM© GKK B. 64 ২৩। wÎfz‡Ri wZbwU kxl© we›`yi ¯’vbv¼ (3, 5), (−3, 3)
eM© GKK Ges (−1, −1) n‡j wÎfzRwUi †¶‡Îdj KZ?
C. 16 eM© GKK D. 8 A. 12 B. 14
eM© GKK [A] C. 16 D. 18 E. 20
১৯। hw` (–5,1), (4,5), (7,–4) GKwU wÎf‚‡Ri [B]
kxl©we›`y nq Zvn‡j wÎf‚‡Ri †¶Îdj KZ?
63
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
†Kvb mij‡iLv X -A‡¶i abvZ¥K w`‡Ki mv‡_ †h †Kvb Drcbœ K‡i Zvi w·KvbwgwZK tangent †K mij‡iLvi Xvj
e‡j| Xvj‡K m Øviv m~wPZ Kiv nq|
Y Y
B B
θ φ θ
X′ X X′ 0 X
0
A A
wPÎ : 1
AB mij‡iLvwU X -A‡¶i abvZ¥K w`‡Ki mv‡_ θ †KvY ˆZwi K‡i| myZivs AB mij‡iLvwUi Xvj, m = tan θ
wPÎ : 2
AB mij‡iLvwU X -A‡¶i FYvZ¥K w`‡Ki mv‡_ φ †KvY Drcbœ K‡i| GLb, X -A‡¶i abvZ¥K w`‡Ki mv‡_ (180° –
m = tan(180 − φ)
φ) †KvY Drcbœ K‡i| myZivs AB mij‡iLvi Xvj,
m = − tan φ
x-Gi mnM
†Kvb mij‡iLv ax + by + c = 0 Gi Xvj, m = – y-Gi mnM
Examples
Academic Part
১। 3x + 4y + 1 = 0 †iLvi Xvj †KvbwU? ⇒ 4y = −3x − 1
4 3 3 1
(K) − (L) − ⇒ y= − x− hv y = mx + c
3 4 4 4
3 4 mgxKi‡Yj Abyiƒc|
(M) (N)
4 3 3
3 ∴ D³ †iLvi Xvj, m = −
DËi: (L) − 4
4
২। y = −7x + 9 †iLvi mv‡_ j¤^ †iLvi bwZ
e¨vL¨v: cÖ`Ë †iLvi mgxKiY, 3x + 4y + 1 = 0
KZ?
64
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
1 1
(K) (L) − e¨vL¨v: 4x − 2y = 6
7 7
ev, 2y = 4x − 6
(M) −7 (N) 7
1 ev, y = 2x − 3
DËi: (K)
7 ∴m=2
e¨vL¨v: y = −7x + 9 †iLvi bwZ, m1 = −7 ৬।
D³ †iLvi j¤^‡iLvi bwZ m2 n‡j Avgiv Rvwb,
m1 . m2 = −1
ev, −7. m2 = −1
1
∴ m2 =
7
৩। 4x − 3y + 5 = 0 †iLvwUi Xvj KZ?
4 4
(K) − (L)
3
3 3
3
AB Gi Xvj KZ?
(M) (N) − 4 3
4 4 (K) (L)
4 3 4
DËi: (L) 3 4
3 (M) − (N) −
4 3
e¨vL¨v: 4x − 3y + 5 = 0 †iLvwUi Xvj = 3
x Gi mnM 4 4 DËi: (M) −
=− = 4
𝑦𝑦 Gi mnM −3 3 e¨vL¨v: A (−4, 0) I B (0, −3) we›`y؇qi ms‡hvM
0−(−3) 3
৪। 3x − 5y + 1 = 0 mij‡iLvi Xvj- †iLvi Xvj, mAB =
−4−0
= −
4
5 5
(K) − (L) ৭। AB ‡iLvi mgxKiY 6x − 4y + 24 = 0
3 3
3 3
(M) − (N) CD †iLvi Xvj KZ?
5 5
3 3 3
DËi: (M)
5
(K) − (L)
2 2
e¨vL¨v: 3x − 5y + 1 = 0 2 2
(M) − (N)
3 3
ev, 5y = 3x + 1 2
3 1 DËi: (M) −
3
ev, y = x +
5 5 e¨vL¨v: AB †iLvi mgxKiY, 6x − 4y + 24 = 0
mij‡iLvi mvavjY mgxKiY, y = mx + c Gi ev, 4y = 6x + 24
mv‡_ Zzjbv K‡i cvB, 6
3 ev, y = x + 6
Xvj, m = 4
5 3
∴y= x+6
৫। 4x−2y=6 mij‡iLvwUi Xvj KZ? 2
1 AB †iLvi Xvj = 3/2
(K) 2 (L) −
2
∴ CD ⊥ AB
(M) −2 (N) 1 1 2
DËi: (K) 2 ∴ CD ‡iLvi Xvj= − 3 = −
3
2
Admission Part
১। y = 2x †iLvi Xvj- A. −2 B. 1
65
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
C. 2 D. 0 C. −1 D. †KvbwUB b‡n
[C] [C]
π 1
C. 1 D. E.
A. 1/√2 B. 1 6 3
[A]
1
C. √3/2 D. ১১। 3x – 4y – 12 = 0 mij †iLvi Xvj-
2
66
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
A. 3 B. –3
Y -A‡¶i mgxKib, x = 0
Y A¶ †_‡K GKwU wbw`©ó Ask †Q` K‡i Ges X -A‡¶i mv‡_ abvZ¥K †KvY Drcbœ K‡i Giƒc mij‡iLvi mgxKiY, y = mx +
c
Y B
C
θ
X
X′
A
Y′
m Xvj wewkó Ges (x1, y1) we›`y w`‡q hvq Giƒc mij‡iLvi mgxKib, y – y1 = m (x – x1)
67
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
x − x1 y − y1
=
x1 − x 2 y1 − y 2
x y
=
x 1 y1
g~jwe›`y (0, 0) I (x1, y1) we›`yMvgx mij‡iLvi mgxKib,
(0, b)
B
X-A¶ n‡Z a Ask I
b
Y-A¶ n‡Z b Ask
0 a A (a, 0)
KZ©bKvix mij‡iLvi mgxKiY,
x y
+ =1
a b
x y
→ + = 1 †iLvwU Øviv A¶Ø‡qi ga¨eZ©x LwÛZ As‡ki ˆ`N©¨
a b
= a 2 + b2
c
Y – A¶ n‡Z †Qw`Z Ask = –
b
am bm
i. AšÍtwe©f³ nq Zvi ¯’vbv¼ m + m , m + m
2 1
1 2 1 2
am bm
ii. ewnwe©f³ nq Zvi ¯’vbv¼ − m − m , m − m
2 2
1 2 1 2
g~jwe›`y (0, 0) †_‡K †Kvb mij‡iLvi Dci Aw¼Z j‡¤^i ˆ`N©¨ p I X –A‡¶i abvZ¥K w`‡Ki mv‡_ D³ j¤^ α †KvY ˆZwi
Ki‡j, mij‡iLvwUi mgxKib,
68
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
a1x + b1y + c1 = 0 Ges a2x + b2y + c2 = 0 †iLvØq GKB mij‡iLv wb‡`©k Ki‡j,
a 1 b1 c1
= =
a 2 b2 c2
a1x + b1y + c1 = 0 Ges a2x + b2y + c2 = 0 †iLv؇qi AšÍf©y³ †KvY, θ = tan–1 ± a 2 b1 − a 1b 2
a 1a 2 + b1 b 2
m − m2
A_ev, θ = tan–1 ± 1
1 + m1 m 2
a1 b
a1x + b1y + c1 = 0 Ges a2x + b2y + c2 = 0 †iLvØq mgvšÍivj nIqvi kZ©, = 1
a 2 b2
ax + by + k = 0
Dc‡ii mgxKibwU‡Z (x1, y1) Gi gvb ewm‡q k Gi gvb †ei Ki‡Z n‡e|
Note: cÖ‡kœi option ¸‡jvi g‡a¨ †hwU (x1, y1) we›`y Øviv wm× n‡e †mwUB Ans.
a1x + b1y + c1 = 0 Ges a2x + b2y + c2 = 0 †iLvØq ci¯úi j¤^ nIqvi kZ©, a1a2 + b1b2 = 0
69
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
bx – ay + k = 0
Note: i) x I y Gi mnM wewbgq Ki‡Z n‡e
Dc‡ii mgxKiYwU‡Z (x1, y1) Gi gvb ewm‡q k Gi gvb †ei Ki‡Z n‡e|
ল� দু র�ঃ
ax1 + by1 + c
d=
a2 + b2
`ywU mij‡iLvi mnM mgvb bv n‡j, wKš‘ mij‡iLvØq mgvšÍivj n‡j g~jwe›`y †_‡K Zv‡`i j¤^ `~iZ¡ wbY©q :
Step 1: gWyjvm ev ciggvb Qvov †iLv؇qi j¤^`~iZ¡ d1 Ges d2 wbY©q Ki‡Z n‡e|
c1 − c 2
ax + by + c1 = 0 Ges ax + by + c2 = 0 †iLv؇qi ga¨eZ©x j¤^ `~iZ¡, d =
a 2 + b2
gvb mgvb Zv‡`i wb‡q Test Kivi Rb¨ Select Ki‡Z n‡e|
3. hvi Ans. cÖ`Ë GKK `~i‡Z¡i mgvb n‡e †mwUB n‡e Ans. of the
Question.
70
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
hw` P(x1, y1) Ges Q (x2, y2) nq, Z‡e PQ Gi mgwØLÛK †iLvi mgxKiY wbY©q Ki‡Z n‡j PQ Gi ga¨we›`yi ¯’vbv¼ wbY©q
K‡i Option test Ki‡Z n‡e|
x1 + x 2 y1 + y 2
PQ Gi ga¨we›`yi ¯’vbv¼ , GB ¯’vbv¼ Øviv †h option wm× n‡e †mwUB Ans.
2 2
�িতিব� িনণর্য়ঃ
x1 + x2 y1 + y2
x= 2 , y= 2
(x1, y1) I (x2, y2) we›`yØq ax + by + c = 0 †iLvi GKB cv‡k bv wecixZ cv‡k Aew¯’Z Zv wbY©q Kivi Rb¨ we›`y `ywU w`‡q
†iLvi mgxKib wm× Ki‡Z n‡e| wPý GKB iƒc n‡j we›`y `ywU GKB cv‡k wecixZ n‡j we›`y `ywU wecixZ cv‡k Aew¯’Z|
71
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
a1x + b1y + c1 = 0 ; a2x + b2y + c2 = 0 ; a3x + b3y + c3 = 0 †iLv wZbwU mgwe›`y n‡e hw`,
a1 b1 c1
a2 b2 c 2 = 0 nq
a3 b3 c3
o or
O
hw` GKwU PZzf©y‡Ri wZbwU kxl© we›`y A (x1, y1), B(x2, y2), C(x3, y3) †`qv _v‡K Z‡e PZz_© kxl© we›`yi ¯’vbv¼,
D (x) = (x1+x3) – x2
D (y) = (y1+y3) – y2
Note: GB m~Î Øviv mvgvšÍwiK, eM©, i¤^m Gi PZz_© kxl© we›`yi ¯’vbv¼ †ei Kiv hvq|
Examples
Academic Part
১। x A‡ÿi Dci j¤^ Ges gyjwe›`yMvgx †iLvi ২। 3x − 2y + 6 = 0 mij‡iLv Øviv x A‡ÿi
mgxKiY- LwÛZvsk KZ GKK?
(K) y = 0 (L) x = 0 (K) −3 (L) −2
(M) y = mx (N) y + k = 0 (M) 2 (N) 3
DËi: (L) x = 0 DËi: (L) 3x − 2y + 6 = 0
e¨vL¨v: x A‡ÿi Dci j¤^ Ges gyjwe›`yMvgx †iLv n‡jv e¨vL¨v: 3x − 2y = −6
y Aÿ y A‡ÿi mgxKiY x = 0 ev, 3x − 2y = −6
3x 2y
ev, − =1
6 −6
x y x y
ev, + = 1 hv + = 1 mgxKi‡Yi
−2 3 a b
Abyiƒc †hLv‡b a I b n‡jv h_vµ‡g x I y
A‡ÿi LwÛZvsk|
∴ x A‡ÿi LwÛZvsk= −2
৩। x − y − 2 = 0 Ges 2x − 2y + 4 = 0
†iLv؇qi ga¨eZ©x `~iZ¡-
72
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
3 11 9
(K) 3√2 (L) ∴ †Q`we›`y � , − �
√2 4 8
x Gi mnM 2 1
(M) 2√2 (N) √2 ii. 2q †iLvi Xvj= =− = −
yGi mnM 4 2
DËi: (M) 2√2 ii. †h‡nZz †iLvØq GKB †iLv ev mgvšÍivj bq|
x − y − 2 = 0 ............. i ∴ G‡`i ga¨eZ©x †KvY 0° n‡Z cv‡i bv|
2x − 2y + 4 = 0 ............ ii ৬।
(i) I (ii) bs ci¯úi mgvšÍivj †iLA
−2−2
G‡`i ga¨eZ©x `~iZ¡= � �
�12 + (−1)2
−4 4
=� �= = 2√2
√2 √2
৪। 8x + 6y + 32 = 0 Ges 4x + 3y +
26 = 0 †iLv؇qi ga¨eZ©x `~iZ¡ KZ GKK?
1
(K) (L) 1
2
(M) 2 (N) 4 𝐴𝐴𝐴𝐴 ‡iLvi mgxKiY 6𝑥𝑥 − 4𝑦𝑦 + 24 = 0 Ges
DËi: (M) 2 AP = PB
e¨vL¨v: 8x + 6y + 32 = 0 ev 4x + 3y + OP‡iLvi mgxKiY †KvbwU?
2 3
16 = 0 Ges (K) y = − x (L) y = − x
3 2
2 3
4x + 3y + 26 = 0 (M) y = x (N) y = x
3 2
26−16 10 3
‡iLv؇qi ga¨eZ©x `~iZ¡= �√42 �= = DËi: (L) y = − x
+32 5 2
2 e¨vL¨v: AB †iLvi mgxKiY, 6x − 4y + 24 = 0
৫। x − 2y − 5 = 0 Ges 2x + 4y − 1 = 0 ev, 6x − 4y = −24
`ywU mij‡iLvi mgxKiY? 6x 4y
11 9
ev, − =1
−24 −24
i. †iLv؇qi †Q`we›`y � , − � x y
4 8 ∴ + =1
1 −4 6
ii. wØZxq †iLvi Xvj − ∴ A we›`yi ¯’vbv¼ (−4, 0)
2
iii. †iLv؇qi ga¨eZ©x †Kv‡Yj cwigvY 0° B we›`yi ¯’vbv¼ (0, 6)
wb‡Pi †KvbwU mwVK? ∴ AP = PB
(K) i, ii (L) ii, iii −4+0 0+6
∴ P we›`yi ¯’vbv¼ � , � = (−2, 3)
(M) i, iii (N) i, ii, iii 2 2
3
DËi: (K) i, ii ∴ OP †iLvi mgxKiY, y = .x
−2
3
e¨vL¨v: x − 2y − 5 = 0 ∴y= − x
2
Ges 2x + 4y − 1 = 0
x y 1
∴ = =
x+10 −10+1 4+4 ৭।
x y 1
ev, = =
22 −9 8
11 9
∴x= ,y = −
4 8
73
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
3
(K) � , 0� (L) (0, −3)
2
3
(M) (−3,0 ) (N) �0, �
2
3
DËi: (K) ( , 0)
2
g~j we›`y n‡Z AB Gi j¤^ `~iZ¡ †KvbwU? e¨vL¨v: 4x − 2y = 6
25 12 4x 2y
(K) (L) ev, − = 0
12 25 6 6
x 𝑦𝑦
(M)
12
(N)
5 ev, 3 − =1
3
5 12 2
12 3
DËi: (L) ∴ x Aÿ‡K ( , 0) we›`y‡Z †Q` K‡i
5 2
e¨vL¨v: AB ‡iLvi mgxKiY: 4x + 3y + 12 = 0 wb‡Pi Z‡_¨i Av‡jv‡K 10 Ges 11 bs cÖ‡kœi DËi
g~jwe›`y (0, 0) n‡Z AB ‡iLvi `~iZ¡ = `vI: -
|4.0+3.0+12| 3x − 4y − 12 = 0 †iLvwU x I y Aÿ‡K
√4 2 +32 h_vµ‡g A I B we›`y‡Z †Q` K‡i|
12
= ১০। B we›`yi ¯’vbvsK KZ?
5
৮। (K) (4, 0) (L) (0, 4)
(M) (0, −3) (N) (0, 3)
DËi: (M) (0, −3)
e¨vL¨v: 3x − 4y − 12 = 0 †iLvwU y Aÿ‡K B
we›`y‡Z †Q` K‡i|
∴ B we›`yi x ¯’vbvsK = 0
A_©vr, 3×0 − 4y − 12 = 0
∴ y = −3
AB mij‡iLvi mgxKiY †KvbwU? ∴ B we›`yi ¯’vbv¼ (0, −3)
(K) √3x + y = 6 (L) x + √3y = 6 ১১। cÖ`Ë †iLvi Dci j¤^ Ges (1, 2) we›`yMvgx
(N) √3x − y = 6 (N) x − √3y = 6 mij‡iLvi mgxKiY n‡jv-
DËi: (L) x + √3y = 6 (K) 4x + 3y − 12 = 0 (L) 4x +
e¨vL¨v: g~jwe›`y n‡Z †Kvb mij‡iLvi Dci P ˆ`‡N©¨i 3y − 10 = 0
(M) 3x − 4y + 12 = 0 (N) 4x −
†Kv‡bv j¤^ θ †Kejv D³ mij‡iLvi mgxKiY:
3y − 10 = 0
xcosθ + ysinθ − P
DËi: (L) 4x + 3y − 10 = 0
GLv‡b, θ = 60° I P = 3
e¨vL¨v: 3x − 4y − 12 = 0 †iLvi Dci j¤^
A_©vr, xcos60° + ysin60° = 3
†iLvi mgxKiY:
1 √3
⇒x. + y =3 4x + 3y + k = 0
2 2
∴ x + √3y = 6 j¤^‡iLvwU (1, 2) we›`yMvgx e‡j,
4.1 + 3.2 + k = 0
৯। 4x−2y=6 mij‡iLvwUx Aÿ‡K †Kvb we›`y‡Z ∴ k = −10
†Q` K‡i? AZGe, wb‡Y©q j¤^‡iLv 4x + 3y − 10 = 0
74
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
75
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
76
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
x y
g~j we›`y †_‡K AB Gi j¤^ `~iZ¡ হেব e¨vL¨v: AB ‡iLvi mgxLiY, + =1
−4 −3
(K) 5 (L) 3 ∴ 3x + 4y + 12 = 0 … … … … . (i)
12 12
(M)
5
(N)
25
g~jwe›`y (0, 0) n‡Z (i) bs †iLvi j¤^`~iZ¡ =
12 12 12
DËi: (M) �√32 �=
5 + 42 5
Admission Part
১। α Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ (α − 1) x + (α + 1)y ৫। a Gi †h gv‡bi Rb¨ y = ax (1 − x) eµ‡iLvi
– 7 = 0 †iLvwU 3x + 5y + 7 = 0 †iLvi mgvšÍivj g~jwe›`y‡Z ¯úk©KwU x-A‡¶i mv‡_ 600 †KvY Drcbœ
n‡e? K‡i-
A. α = 4 B. α = 10 1
A. 3 B.
3
C. α = 1 D. α = 6
[A] 3
C. D. 1
2
২।
1
y =1+ eµ‡iLv x-A¶‡K A we›`y‡Z Ges y- [A]
2+x
A¶‡K B we›`y‡Z †Q` Ki‡j AB mij‡iLvi mgxKiY ৬। k-Gi gvb KZ n‡j 2x – y + 8 = 0 Ges 3x + ky
n‡e-
–9 = 0 mij‡iLvØq ci¯úi j¤^ n‡e?
A. x − 2y + 3 = 0 B. x + 2y + 3 = 0
A. 3 B. 6
C. 2x − y + 3 = 0 D. x − 6y − 3 = 0
C. 5 D. 8
[A]
[B]
৩। 3x + 7y − 2 = 0 mij‡iLvi Dci j¤^ Ges (2, 1)
we›`yMvgx mij‡iLvi mgxKiY- ৭। 2x + 3y = 7 Ges 3ax – 5by + 15 = 0 mgxKiY
`ywU GKB mij‡iLv cÖKvk Ki‡j a I b aªæe‡Ki gvb
A. 3x + 7y − 13 = 0 B. 7x − 3y − 11 = 0 KZ n‡e?
C. 7x + 3y − 17 = 0 D. 7x − 3y − 2 = 0 5 3 5 9
A. − , B. − ,
[B] 7 7 7 7
৪। 5x − 2y + 4 = 0 Ges 4x − 3y + 5 = 0 10 9 10 3
C. − , D. − ,
mij‡iLv؇qi †Q`we›`y Ges g~jwe›`y w`‡q MgbKvix 7 7 7 7
mij‡iLvi mgxKiY- [C]
A. 2x − 3y = 0 B. 3x ৮। 3x + 7y – 2 = 0 mij †iLvi Dci j¤^ Ges (2, –
− 2y = 0 1) we›`yMvgx mij‡iLvi mgxKiY-
C. 2x − 7y = 0 D. 9x
A. 7x + 3y + 7 = 0 B. 7x – 3y – 11 = 0
+ 2y = 0 [D]
C. 7x + 3y + 17 = 0 D. 7x – 3y – 17 = 0
[D]
77
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
C. 2x + 8y – 40 = 0 D. 8x – 5y – 40 = 0 E. −3 / 2, − 3 / 4
[A]
E. †KvbwUB mwVK bq
[A] ১৭। 3x – 2y = 1 Ges 6x – 4y + 9 †iLv؇qi ga¨eZ©x
j¤^`~iZ¡-
১২। y = kx (1 + x) eµ‡iLvwUi (3, 0) we›`y‡Z ¯úk©K
x-A‡¶i mv‡_ 30° †KvY Drcbœ Ki‡j k Gi gvb 11 11
A. B.
KZ? 13 2 13
1 7
A. B. C.
22
D.
11
7 3 3 13 4 13
1 [B]
C. 7 3 D. E. 3 7
3
১৮। x A‡¶i Dci Aew¯’Z P we›`y †_‡K (0, 2) I (6,
[A]
4) we›`y `yBwU mg`~ieZ©x n‡j P we›`yi ¯’vbv¼ KZ?
১৩। X-A‡¶i mv‡_ 135° †KvY Drcbœ K‡i g~jwe›`yMvgx
mij‡iLvi mgxKiY †KvbwU? A. (2, 3) B. (3, 0)
78
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
A. x + y + 8 = 0 B. 3x + 8y = 1 A. m = 1, c = 1 B. m = 1, c = 2
C. x − y = 8 D. y = 8 E. x = 8 C. m = 2, c = 1 D. m = 2, c = 2
[C] [A]
২০। 4y = 3x †iLvi mv‡_ mgvšÍivj Ges (1, 2) we›`y ২৫। y = x eµ‡iLvi Dci †Kvb we›`y‡Z ¯úk©K x-
†_‡K 2 GKK `~‡i †iLv؇qi mxgKiY nÕj- A‡¶i mv‡_ 45° †KvY ˆZix K‡i?
A. 3x + 4y +6 = 0 Ges 3x + 4y – 4 = 0 A. 1 , ± 1 B. 1 , ± 1
4 2 2 4
B. 3x – 4y – 15 = 0 Ges 3x – 4y +5 = 0
C. 1 , ± 1 D. 1 , ± 1
C. 3x – 4y – 15 = 0 Ges 3x – 4y – 5 = 0 2 3 3 5
D. 3x – 4y + 15 = 0 Ges 3x – 4y – 5 = 0 [A]
[D] ২৬। †Kvb mgxKiYwU y-A¶‡K g~jwe›`yi 5 GKK wb‡P
২১। ABCD PZzfy©‡Ri A, B, C, D we›`y PviwUi ¯’vbvsK †Q` K‡i Ges x- A‡¶i mv‡_ 60° †KvY Drcbœ K‡i?
h_vµ‡g A(6, 5), B(1, −1), C(15, −1) Ges D 1 1
A. y = B. y =
(10, 5), PZzf©yRwU‡K mgvb †¶Îdj wewkó `yBfv‡M 3x − 5 3x + 5
wef³Kvix y A‡¶i mgvšÍivj mij‡iLv †KvbwU?
C. y = 3x − 5 D. y = 3x + 5
A. 2x − 3y = 5 B. y − [C]
8=0
২৭। 3x − 7y + 2 = 0 mij‡iLvi Dci j¤^ Ges (1, 2)
C. x − y = 0 D. x − 8 = 0 we›`y w`‡q AwZµg K‡i Ggb GKwU mij‡iLvi
[D] mgxKiY †KvbwU?
২২। 5x – 2y + 7 = 0 mij‡iLvi Dci j¤^ Ges (–3,
A. 3x + 7y − 13 = 0 B. 7x + 3y − 13 =
1) we›`y w`‡q AwZµg K‡i Ggb GKwU mij‡iLvi
0
mgxKiY-
C. 7x + 3y + 13 = 0 D. 7x − 3y − 13 =
A. 2x + 5y + 1 = 0 B. 2x – 5y + 1 = 0
0 [B]
C. 2x + 5y – 1 = 0 D. 2x – 5y – 1 = 0
২৮। px + qy + 12 = 0 Ges px + qy + 20 = 0
[A]
†iLv؇qi AšÍfz©³ †KvY?
২৩। (4, -2) we›`y †_‡K 5x + 12y = 3 †iLvi Dci Aw¼Z
j‡¤^i ˆ`N©¨- A. π /3 B. π/2
8 C. π D. †KvbwUB b‡n
A. 8 B. C. 3 D. 7
9 7 13 [D]
[D]
২৯। (4, 7) we›`yMvgx Ges y A‡¶i mgvšÍivj mij †iLvwUi
২৪। m I c -Gi gvb KZ n‡j y = mx+c †iLvwU (2, mgxKiY-
3) I (3, 4) we›`y w`‡q hv‡e?
A. y = 7 B. y = 3
79
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
C. x = 11 D. x = 4 C. Abyf‚wgK D. Djø¤^
[D] [A]
৩০। (2, 2) we›`y †_‡K 4y + 3x + 1 = 0 †iLvi j¤^ ৩৫। 2x − 5y = 1 I 5x + 5y = 3 †iLvØq †Kvb
`~iZ¡ KZ? PZyf©v‡M †Q` Ki‡e?
A. 5 GKK B. 4 GKK A. I B. II
C. 2 GKK D. 3 GKK C. II D. IV
[D] [A]
৩১। x cos α + xy sin α = 5 mgxKiYwU GKwU mij‡iLv ৩৬। 3x – 4y = 2 Ges 4x – 3y + 1 = 0 †iLv؇qi
wb‡`©k K‡i-
ga¨eZx© m~¶¥‡Kv‡Yi mgwØLÛ‡Ki mgxKiY n‡e-
A. mZ¨ B. wg_¨v
A. 3x – 4y = 2 B. 7x + 7y = 0
C. AvswkK mZ¨ D.
†KvbwUB bq [B] C. 7x – 7y – 1 = 0 D. 2x + 4y + 1 = 0
[C]
৩২।
x y
+ = 1 mgxKi‡Y b n‡jv-
b a
৩৭। wb‡Pi †KvbwU (4, –3) we›`y w`‡q hvq Ges 2x +
A. y A‡¶i LwÐZ Ask B. x A‡¶i LwÐZ Ask
11y – 2 = 0 †iLvwUi mgvšÍivj?
C. †Kvb A‡¶i LwÐZ Ask b‡nD. GKwU aªæeK
[B]
A. 2x + 11y + 25 = 0 B. 2x + 5y + 25 =
৩৩। x – y = 1 mgxKiYwUi †¶‡Î †KvbwU mwVK? 0
A. x A‡¶i FYvÍK w`‡Ki mv‡_ 45° †KvY Drcbœ K‡i
C. 2x + y + 25 = 0 D. 2x + 11y – 25 =
B. x A‡¶i abvÍK w`‡Ki mv‡_ 135° †KvY Drcbœ 0
K‡i
E. 2x + 5y + 25 = 0
C. x A‡¶i FYvÍK w`‡Ki mv‡_ 135° †KvY Drcbœ [A]
K‡i
৩৮। (2, 4) we›`yMvgx I x-A‡¶i Dci j¤^ mij‡iLvi
D. g~jwe›`yMvgx mij‡iLv mgxKiY-
[A] A. x = 2 B. y = 4
C. x = 4 D. y = 2
৩৪। 2x − 3y +6 = 0 †iLvwU-
[A]
A. Ea©Mvgx B. wbgœMvgx
৩৯। (2, 7) we›`yMvgx GKwU mij‡iLvi Xvj 2,
mij‡iLvwUi mgxKiY wbY©q Ki|
80
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
[C] A. 3x − y − 7 = 0 B. x + y −9 = 0
A. 3 B. 2 [A]
A. y = x B. 3x = 2 10
D. 3 E. †KvbwUB bq
C. y = 2x + 2 D. y = [D]
(3/2)x [D]
৪৮। y A‡¶i mv‡c‡¶ (–3, –2) Gi cÖwZwe‡¤^i ¯’vbvsK
KZ?
81
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
82
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
A. y = x + 3 B. x = 4 A. y + 5 = 0 B. x − 4 = 0
C. y = 7 D. †KvbwUB bq C. y − 5 = 0 D. x + 4 = 0
[A] [B]
৬০। 2x – y + 7 = 0 Ges 3x + ky – 5 = 0 ci¯úi j¤^ ৬৬। Ggb GKwU mij‡Lvi mgxKiY wbY©q Ki hv (3, 0)
n‡j k = ? we›`yMvgx I 2x + 5y = 13 †iLvi Dci j¤^|
A. 5 B. 6 C. 7 D. 4 A. 5x −2y +3 = 0 B. 5x − y −15 = 0
[B]
C. 5x − 2y −15 = 0 D. 5x −2y −3 = 0
৬১। x cosθ + y sinθ = k n‡j k [C]
A. g~jwe›`y †_‡K mij †iLvwUi j¤^`~iZ¡
৬৭। 9x − 4y = 10 I 6x + 4y = 15 †iLv؇qi †Q`
B. ci¯ú‡ii Dci j¤^ we›`yi x ¯’vbvsK I y ¯’vbv‡¼i †hvMdj KZ?
83
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
C.
1
+
1
=1 D.
1
= m1 + m 2 A. 30° B. 40° C. 45° D. 50°
m1 m 2 m1m 2
[A]
[B]
C. x – 2y = 8 D. x – [D]
2y + 5 = 0 [C] ৮০। y-A‡¶i Dcwiw¯’Z †h we›`y¸‡jv n‡j 4x – 3y =
৭৪। x A‡¶i mv‡_ 30° I 60° †Kv‡Y `ywU mij‡iLv 10 †iLvi j¤^`~iZ¡ 4 GKK, cÖ_g PZzf©v‡M Zv‡`i
Uvbv n‡j Zv‡`i g‡a¨ AšÍf‚©³ †Kvb KZ n‡e? ¯’vbvsK KZ?
84
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
85
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
86
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
( )
A. 2 2, 0 B. ( 2 ,0) ১০৯। GKwU mij †iLv (5, 7) Ges (2, 4) `ywU wbw`©ó we›`y
w`‡q AwZµg K‡i Ges Dnv x-A‡¶i mv‡_ †h abvZ¥K
C. (0,2 2 ) D. (0, 2) †KvY Drcbœ K‡i Zvnv-
[A]
A. 30° B. 45°
১০৪। y = 3x + 2, y = –3x + 2 Ges y = –2 Øviv
C. 60° D. 90° E. 120°
MwVZ R¨vwgwZK wPÎ †KvbwU n‡e?
[B]
A. mg‡KvYx wÎfzR B. mgevû wÎfzR
১১০। mij‡iLv –3x + 2y – 5 = 0 Gi j¤^‡iLvi Xvj
C. mgwØevû wÎfzR D. welgevû wÎfzR n‡e-
[C] 2 3
A. B.
১০৫। 3x + 2y + c = 0,
3 2
2x – ay + 7 = 0 mij
†iLvØq ci¯úi j¤^ n‡e hw`- C. −
2
D. −
3
E.
5
3 2 3
A. a = 3 B. a = – 3 C. a = 2 [C]
D. a = – 2 E. †KvbwUB bq ১১১। `yBwU mij‡iLv a1x + b1y+ c1 = 0 I a2x
[A]
+b2y+c2 = 0 ci¯•i j¤^ nIqvi kZ© †KvbwU?
১০৬। f‚wg A‡¶i mv‡_ 45° †KvY m„wóKvix g~jwe›`yMvgx
†iLvi mgxKiY n‡jv- a1 b1
A. a1a2 + b1b2 = 0 B. =
a 2 b2
A. Y = X + 1 B. Y = 1 – X C. Y = –1
–X C. a1a2−b1b2 =0 D. a1a2 = b1b2
[A]
D. Y = X E. Y = 2X
[D] ১১২। y = –5x + 9 †iLvi mv‡_ j¤^ †iLvi bwZ-
১০৭। (–2, 3) we›`yMvgx Ges x-A‡¶i mv‡_ 135° †KvY 1
DrcbœKvix mij‡iLvi mgxKiY †KvbwU? A. 5 B. –5 C. 5 D. –
A. y = –x + c B. x + y + 1 = 0 C. x + y – 1
5 [C]
1=0
D. y = x E. x – y + 1 = 0 ১১৩। x + y = 3 Ges y – x = 1 mij‡iLv؇qi
[C] †Q`we›`yMvgx x-A‡¶i mgvšÍivj mij‡iLvi
mgxKiY-
১০৮। 2x + 3y – 6 = 0 Øviv wb‡`©wkZ †iLvwUi x-A‡¶i
LwÐZ Ask I y A‡¶i LwÐZ Ask h_vµ‡g: A. y = 2 B. 2y = 3
A. (3, 2) B. (2, 3) C. x = 1 D. x + 3 = 0
[A]
C. (6, 0) D. 0, 6 E. (–3, 2)
[A] ১১৪। GKwU mij †iLvi A¶Ø‡qi ga¨eZ©x Ask (2, 3)
we›`y‡Z mgwØLwÛZ nq| mij †iLvwUi mgxKiY-
87
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
A. 2x + 3y − 12 = 0 B. 3x + 2y − 12 = 0 C. 10 D. None of these
[C]
C. 2x + 3y − 6 = 0 D. 3x + 2y − 6 = 0
[B] ১২০। 2x – 3y + 5 = 0 Ges x + ay – 1 = 0 j¤^vjw¤^
১১৫। Y + X = 1 Ges Y – X = 1 †iLv `ywUi †Q`we›`y nIqvi Rb¨ a Gi gvb n‡”Q-
n‡jv- 2 3 2 2
A. − B. − C. ± D.
3 2 3 3
A. (1,1) B. (1,0) C. (0,1)
[D]
D. (0, 0) E. †Q`we›`y bvB
১২১। ax + y + c = 0 Ges x + by –8 = 0 mij‡iLvØq
[C]
ci¯úi j¤^ n‡j wb‡gœi †KvbwU mwVK?
১১৬। 3x + 7y – 2 = 0 mij‡iLvi Dci j¤^ Ges (2, A. c = 8 B. b = –a
1) we›`yMvgx mij‡iLvi mgxKiY-
C. b = a D. b = –c
A. 3x + 7y – 13 = 0 B. 7x – 3y – 11 = 0 [B]
C. 7x + 3y – 17 = 0 D. 7x – 3y – 2 = 0 ১২২। a1x + b1y + c1 = 0 Ges a2x + b2y + c2 = 0
[B] GKB mij‡iLv wb‡`©k K‡i hLb-
88
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
B. 1 unit D. 9 units ১৩২। (5, 7) I (2, 4) we›`yMvgx †iLvi Xvj Ges Dnv x-
[B] A‡¶i mwnZ †h abvZ¥K †KvY Drcbœ K‡i nv n‡e-
89
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
১৩৬। 4x − 5y + 9 = 0 mij †iLvwU A¶ `yÕwU †_‡K ১৪১। mij‡iLv 4x + 5y – 20 = 0 Øviv A¶Ø‡qi ga¨eZ©x
wK cwigvY Ask †Q` K‡i? LwÛZ As‡ki ˆ`N©¨-
A. (4/9, 5/9) B. (−9/4, 9/5) C. A. 41 B. 21
(−9/4, −9/5)
C. 15 D. 23
D. (−4/9, −5/9) E. (−9/4, 5/9) [A]
[B]
১৪২। a Gi gvb KZ n‡j 2x - 3y + 5 = 0 Ges ax +
১৩৭। GKwU mij †iLv x-A‡¶i mv‡_ 30° †KvY K‡i y- 4y +11 = 0 †iLvØq ci¯úi j¤^ n‡e?
A¶‡K –5 GKK we›`y w`‡q †Q` K‡i †M‡j
mij‡iLvwUi mgxKiY †KvbwU? A. 3 B. –3
A. x – √3y + 5 = 0 B. √3x – y C. 6 D. 8
–5=0 [C]
90
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 3: mij‡iLv
C. 4 < P < 6 D. p < -2 ১৪৯। GKwU mij †iLvi Xvj LwÐZvsk h_vµ‡g 0.5 I
[D] –5; mij †iLvwUi mgxKiY †KvbwU?
A. 1 B. -1 D. y + 5x + 0.5 = 0 E. †KvbwUB bq
[B]
1
C. √3 D.
3 ১৫০। †h mij‡iLvwU y-A‡¶i Dci j¤^, Zvi mgxKiYwU
[A] n‡e-
91
QNA Math MCQ Suggestion
QNA Math MCQ Suggestions
e„Ë
92
Aa¨vq 4: e„Ë
e„‡Ëi mgxKiY
Theory
Kv‡Z©mxq Z‡j GKwU wbw`©ó we›`y †_‡K mgvb `~‡i Aew¯’Z we›`ymg~‡ni †mU †h mÂvic_ ˆZwi K‡i †mwU GKwU e„Ë wb‡`©k K‡i|
wbw`©ó we›`ywU‡K e„‡Ëi †K›`ª Ges wbw`©ó `~iZ¡‡K e„‡Ëi e¨vmva© e‡j|
Y
C(h, P
cv‡ki wPÎwU‡Z, e„ËwUi r
awi, CP = r
`~iZ¡ m~Îvbyhvqx, (x − h )2 + (y − k )2 = r
(x − h) 2 + ( y − k) = r 2 hv e„‡Ëi mgxKiY |
e„‡Ëi mgxKiY‡K mij Ki‡j,
x2 + y2 – 2hx – 2ky + h2 + k2 – r2 = 0
awi, h = – g ; k = –f Ges h2 + k2 – r2 = c
Avgiv e„‡Ëi mgxKiY‡K Dc‡iv³ `yBwU Dcv‡q cÖKvk Ki‡Z cvwi| `yBwU mgxKiYB mgfv‡e ¸iæZ¡c~Y©|
e„‡Ëi Dc‡iv³ `ywU mgxKiY †_‡K Avgiv †h ˆewk󨸇jv †`L‡Z cvB Zv n‡jv-
a) mgxKiYwU x, y m¤^wjZ GKwU wØNvZ mgxKiY|
b) x2 Ges y2 Gi mnM mgvb|
c) xy m¤^wjZ c‡`i Abycw¯’wZ|
∗ hw` †Kv‡bv GKwU e„‡Ëi †K›`ª g~jwe›`y‡Z Aew¯’Z nq Ges Zvi e¨vmva© hw` nq r Z‡e e„ËwUi mgxKiY n‡e, x2 + y2 = r2
93
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
∗ hw` †Kv‡bv e„‡Ëi e¨vmva© k~b¨ nq Z‡e e„ËwU‡K we›`y e„Ë (Point Circle) e‡j|
x 2 + y 2 + 2gx + 2fy + c = 0
e„ËwUi †K›`ª (g, −f)
Avevi, jÿ¨bxq †h hLb x 2 I y 2 Gi mnM 1 _vK‡e|
x Gi mnM y Gi mnM
‡m‡ÿ‡Î, e„‡Ëi †K›`ª= � , �
−2 −2
(x1 , 𝑦𝑦1 ) I (x2 , 𝑦𝑦2 ) we›`y؇qi ms‡hvM †iLvsk‡K e¨vm a‡i Aw¼Z e„‡Ëi mgxKiY, (x − x1 )(𝑥𝑥 − 𝑥𝑥2 ) +
(𝑦𝑦 − 𝑦𝑦1 )(𝑦𝑦 − 𝑦𝑦2 ) = 0
Academic Part
1 5 7
১। 3x 2 + 3y 2 + x − 2y + = 0 e„‡Ëi †K›`ª DËi: (K) � , − �
2 4 4
†KvbwU? e¨vL¨v: cÖ`Ë e„Ë, 2x 2 + 2y 2 − 5x + 7y −
1 2 1 1
(K) � , − � (L) � , − � 6=0
3 3 6 3 5 7
(M) �− , �
1 1 1
(N) � , − �
1 ev, x 2 + y 2 − x + y − 3 = 0
2 2
6 3 6 3 −5 7
1 1 ev, x 2 + y 2 + 2 � � x + 2. � � y −
DËi: (M) �− , � 4 4
6 3
e¨vL¨v: 3=0
−5 7
1 ∴ g = ,f =
cÖ`Ë e„Ë, 3x 2 + 3y 2 + x − 2y + = 0 4 4
2 5 −7
ev,
1
x 2 + y 2 + 2 � � x + 2 �− � +
1 ∴ †K›`ª (−g, −f) = � , �
4 4
6 3
1 ৩। x 2 + y 2 + 2gx + 2fy + c = 0 e„ËwU x
=0
6 Aÿ‡K †Q` K‡i bv, hLb
1 1
ev, g = , f = − (K) g 2 > 𝑐𝑐 (L) g 2 < 𝑐𝑐
6 3
∴ †K›`ª (−g, −f) = �− , �
1 1 (M) f 2 > 𝑐𝑐 (N) f 2 < 𝑐𝑐
6 3
DËi: (L) g 2 < 𝑐𝑐
২। 2x 2 + 2y 2 − 5x + 7y − 6 = 0 e„ËwUi
e¨vL¨v: e„‡Ëi e¨vmva©, †K‡›`ªi †KvwUi ciggvb
†K‡›`ªi ¯’vbvsK-
5 7 5 7 A‡cÿA Kg n‡j e„ËwU x Aÿi Ki‡e bv|
(K) � , − � (L) �− , − �
4 4 4 4 cÖ`Ë kZ©g‡Z, �𝑔𝑔2 + 𝑓𝑓 2 − 𝑐𝑐 < |𝑓𝑓|
5 7 5 7
(M) � , − � (N) �− , − � ev, g 2 + f 2 − c < f 2
2 2 2 2
ev, g 2 − c < 0
94
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
∴ g = −6, f = 2
‡K›`ª (−g, −f) = (6, −2)
e„‡Ëi e¨vm Aek¨B †K›`ª w`‡q AwZµg Ki‡e|
(6, −2) we›`y Øviv cÖKvk g‡a¨ †hwU wm× n‡e
†mwU n‡e H e„‡Ëi e¨vm| ৮।
evgcÿ, x + 3y = 6 + 3(−2)
=6−6 e„‡Ëi mgxKiY †KvbwU?
=0 (K) x 2 + y 2 − 6x = 0 (L) x 2 + y 2 +
= Wvbcÿ 6x = 0
∴ x + 3y = 0 cÖ`Ë e„‡Ëi e¨v‡mi (M) x 2 + y 2 − 6y = 0 (N) x 2 + y 2 +
mgxKiY| 6y = 0
DËi: (L) x 2 + y 2 + 6x = 0
৬। 3x 2 + 3y 2 + 9x − 12y + 18 = 0
e„ËwUi †Kè`ª - e¨vL¨v:
3 3
(K) �− , 2� (L) ( , −2)
2 2
9 9
(M) �− , 6� (N) � , −6�
2 2
95
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
= √12 = 2√3
১১। x 2 + y 2 + 6x − 2y − 10 = 0 GKwU
e„‡Ëi mgxKiY| e„ËwUi e¨vmva© KZ?
(K) 3√2 (L) √30
(M) 2√5 (N) √10
DËi: (M) 2√5
e¨vL¨v: x 2 + y 2 + 6x − 2y − 10 = 0
e„ËwUi †K›`ª (−3, 0) g = 3, f = −1, c = −10
Ges e¨vmva©, r= ∴ e¨vmva©= �𝑔𝑔2 + 𝑓𝑓 2 − 𝑐𝑐
�(−3 − 0) + (0 − 0)2 = √9 + 1 + 10
∴ e„ËwUi mgxKiY, |x − (−3)}2 + (y − = √20
0)0 = 32 = 2√5
⇒ (x + 3)2 + y 2 = 9 ১২। x 2 + y 2 − 6x + 4y + c = 0 e„ËwU y
⇒ x 2 + 6x + 9 + y 2 = 9 Aÿ‡K ¯úk© K‡i| c Gigvb KZ?
∴ x 2 + y 2 + 6x = 0 (K) −2 (L) 3
৯। 2x 2 + 2y 2 = 20x − 32 e„ËwUi †K‡›`ªi
(M) 4 (N) 9
¯’vbvsK wb‡Pi †KvbwU?
D„Ëi: (M) 4
(K) (−5, 0) (L) (5, 0)
x 2 + y 2 − 6x + 4y + c = 0
(M) (−10, 0) (N) (10, 0)
g = −3, f = 2
DËi: (L) (5, 0)
e„ËwU y Aÿ‡K ¯úk© Ki‡j f 2 = c n‡e|
e¨vL¨v: cÖ`Ë e„Ë, 2x 2 + 2y 2 = 20x − 32
c = 22 = 4
⇒ 2x 2 + 2y 2 − 20x + 32 = 0
১৩। A(1, 2) I B (2, 3) we›`y؇qi ms‡hvM
⇒ x 2 + y 2 − 10x + 16 = 0
†iLvsk‡K e¨vm K‡i Aw¼Z e„‡Ëi mgxKiY
⇒ x 2 + y 2 + 2(−5)x + 2.0. y +
wb‡Pi †KvbwU?
16 = 0
(K) x 2 + y 2 − 3x − 5y + 8 = 0
∴ g = −f Ges f = 0
(L) x 2 + y 2 − 3x + 5y + 8 = 0
∴ e„‡Ëi †K›`ª (−g, −f) = (5, 0)
(M) x 2 + y 2 + 3x + 5y + 8 = 0
১০। x 2 + y 2 + 4x − 6y + 1= 0 e„ËwUi
(N) x 2 + y 2 + 3x − 5y + 8 = 0
e¨vmva© †KvbwU?
DËi: (K) x 2 + y 2 − 3x − 5y + 8 = 0
(K) 2 (L) 3
e¨vL¨: A(1, 2) I B (2, 3) we›`y؇qi ms‡hvM
(M) 2√3 (N) √14 †iLvsk‡K e¨vm K‡i Aw¼Z e„‡Ëi mgxKiY,
DËi: (M) 2√3 (x − 1)(x − 2) + (y − 2)(y − 3) =
e¨vL¨v: e„ËwUi e¨vmva©, r = �𝑔𝑔2 + 𝑓𝑓 2 − 𝑐𝑐 0
= �(2)2 + (−3)2 − 1 ev, x 2 − 2x − x + 2 + y 2 − 2y +
= √4 + 9 − 1 6=0
∴ x 2 + y 2 − 3x − 5y + 8 = 0
96
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
Admission Part
১। k-Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ (x – y + 3)2 + (kx + 2) C. x2 + y2 − 6y −2 = 0 D. x2 + y2 − 5x −
(y – 1) = 0 mgxKiYwU GKwU e„Ë wb‡`©k K‡i? 7=0
A. 2 B. 1 C. –2 D. –1 E. x2 + y2 + 3y − 7 = 0
Soln: [A] Soln: [ A]
২। k-Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ (x – y + 3)2 + (kx + 2) ৭। (4, 5) †K›`ªwewkó e„Ë, hv x2 + y2 + 4x + 6y–12
(y – 1) = 0 mgxKiYwU GKwU e„Ë wb‡`©k K‡i- = 0 e„‡Ëi †K›`ª w`‡q Mgb K‡i, Zvi mgxKiY-
A. 1 B. –1 C. 2 D. –2 A. x2 + y2 – 8x + 10y + 59 = 0
Soln: [D]
B. x2 + y2 – 8x – 10y + 59 = 0
৩। x2 + y2 − 5x = 0 I x2 + y2 + 3x = 0 e„Ë؇qi †K‡›`ªi
C. x2 + y2 + 8x + 10y – 59 = 0
`~iZ¡–
D. x2 + y2 – 8x – 10y – 59 = 0
A. 4 units B. 1 unit
Soln: [D]
C. 34 units D. 2
units ৮। x2 + y2 + 2gx + 2fy + c = 0 e„ËwUi †K›`ª y-
Soln: [A] A‡¶i Dci Aew¯’Z n‡j g-Gi gvb KZ?
A. x2 + y2 − 8y −9 = 0 B. x2 + y2 − 8y − D. x2 + y2 − 4x + 6y − 13 = 0
1=0 Soln: [B]
97
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
A. wfZ‡i B. Dc‡i ১৭। GKwU e„‡Ëi †K›`ª (–5, 7) we›`y‡Z Aew¯’Z Ges GwU
Y-A¶‡K ¯úk© K‡i| Gi e¨vmva© KZ?
C. †K‡›`ª D. evwn‡i
A. –5 B. 7 C. 5 D. –7
Soln: [D]
Soln: [C]
১২। x + y + 4x + 6y – 23 = 0 mgxKiY Øviv m~wPZ
2 2
Soln: [B] A. 4 B. 5
A. (3, 4) B. (− 4, 3) A. x2 + y2 – 8y – 9 = 0 B. x2 + y2 – 6y – 2
=0
C. (4, − 3) D. (8, 6)
C. x2 + y2 – 5y + 9 =0 D. x2 + y2 – 8y – 1
n
Sol : [C] =0
E. x2 + y2 – 5y – 7 = 0
98
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
Soln: [A] ২৮। †Kvb e„‡Ëi †K›`ª (3, 5) Ges Zvi GKwU e¨v‡mi
GKcÖvšÍ (7, 3) n‡j Aci cÖv‡šÍi ¯’vbv¼ KZ?
২২। e„Ë x2 + y2 – 2ky – 4 = 0-Gi GKwU e¨v‡mi mgxKiY
2x – 3y + 1 = 0 n‡j k-Gi gvb- A. (3, 2) B. (4, 1) C. (−1, 7) D. (2,
1 1 −5)
A. B.
3 2
Soln: [C]
C. 2 D. –1
২৯। x2 + y2 − a2 − 2ab + b2 e„ËwUi e¨vmva© KZ?
n
Sol : [A]
A. a − b B. b − a
২৩। m Gi gvb KZ n‡j (x − y + 3)2 + (mx +
2)(y − 1) = 0 mgxKiYwU GKwU e„Ë wb‡`©k K‡i‡e? C. a − b D. ± (a − b)
Soln: [C]
A. 1 B. −1
C. 0 D. 2 E. 3 ৩০। 6 GKK ˆ`N©¨wewkó GKwU R¨v (x – 3)2 + (y –
4)2 = 25 e„‡Ëi †K‡›`ª KZ †KvY ˆZix K‡i?
Soln: [D]
A. sin −1 (6 / 5) B. sin −1 (3 / 5)
২৪। x + y – 24x + 10y = 0 e„‡Ëi e¨vmva©-
2 2
C. 2 sin −1 (3 / 5) D. tan −1 (6 / 5)
A. 7 B. 5
Soln: [C]
C. 13 D. 12
৩১। (5, 7) (–1, –1) I (–2, 6) we›`y Îq GKwU e„‡Ëi
Soln: [C] cwiwai Dci Aew¯’Z| e„‡Ëi †K‡›`ªi ¯’vbvsK-
২৫। (x – 5)2 + (y + 2)2 = 16 e„‡Ëi †K‡›`ªi ¯’vbvsK- A. (2, 3) B. (1, 2) C. (–2, 3) D.
A. (5, –2) B. (–5, 2) †KvbwUB bq
২৭। GKwU e„Ë (–6, 5) (–3, –4) Ges (2, 1) we›`yÎq ৩৩। x2 + y2 + 2gx + c = 0 e„‡Ëi †K›`ª †Kv_vq
w`‡q AwZµg K‡i| e„ËwUi e¨vm KZ? Aew¯’Z?
99
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
2 2
Soln: [A]
B. x + y – 4x – 14y = 0
৪২। (−9, 9 ) I (5, 5) we›`y؇qi ms‡hvRK †iLv‡K
2 2
C. x + y + 4x + 14y = 0 e¨vm a‡i AswKZ e„‡Ëi mgxKiY-
D. x2 + y2 + 4x – 14y = 0 A. x2 + y2 + 4x + 14y = 0 B. x2
+ y2 + 4x − 14y = 0
Soln: [D]
C. x2 + y2 – 4x + 14y = 0 D. x2
+ y2 − 4x − 14y = 0
৩৮। (–1, 1) Ges (–7, 3) we›`y w`‡q AwZµgKvix
GKwU e„‡Ëi †K‡›`ª 2x + y = 9 †iLvi Dci Aew¯’Z| Soln: [B]
e„ËwUi mgxKiY-
৪৩। (9, −9) I (−5, 5) we›`y؇qi ms‡hvRK †iLv‡K
2 2
A. (x + 1) + (y–11) = 100 B. (x e¨vm a‡i Aw¼Z e„‡Ëi mgxKiY-
– 1)2 + (y–1)2 = 81
A. x2 + y2 – 4x + 4y + 90 = 0 B. x2 +
y2 – 4x + 4y – 90 = 0
100
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
৪৬। 154 eM© GKK †¶Îdj wewkó e„‡Ëi e¨vmØq 2x – Soln: [A]
f2 = c Y
g2 = f2 = c
e„‡Ëi †K‡›`ªi fyR =e„‡Ëi †K‡›`ªi
†KvwU = e¨vmva©
Examples
Academic Part
১। (7 − 8) †K›`ªwewkó e„Ë y Aÿ‡K ¯úk© Ki‡j Ges e„ËwU x Aÿ‡K ¯úk© Ki‡j g 2 = c n‡e|
e„ËwUi e¨vm KZ? Zvn‡j, c = (−2)2 = 4
(K) 7 (L) 8 ∴ y A‡ÿi †Q`vsk = 2√f 2 − c =
(M) 14 (N) 16 2√32 − 4 = 2√5
DËi: (M) 14 ৪। x 2 + y 2 + 2x + 4y − 1 = 0 e„Ë Øviv y
e¨vL¨v: e„‡Ëi †K›`ª (−7, 8) †h‡nZz e„ËwU y Aÿ‡K A‡ÿi LwÛZvs‡ki ˆ`N©¨ KZ GKK?
¯úk© K‡i| (K) 2√2 (L) √5
∴ e„‡Ëi e¨vmva© =| †K‡›`ªi fzR| |7| = 7
(M) 2√5 (N) √2
∴ e„‡Ëi e¨vm= 2.7 = 14
DËi: (M) 2√5
২। x 2 + y 2 + 4x − 6y − 12 = 0 e„Ë Øviv x
e¨vL¨v:
A‡ÿi LwÛZvs‡ki cwigvY KZ?
cÖ`Ë e„Ë, x 2 + y 2 + 2x + 4y − 1 = 0
(K) 4 (N) √21
ev, x 2 + y 2 + 2(1)x + 2(2)y +
(M) 8 (N) 2√21 (−1) = 0
DËi: (M) 8 ∴ g = 1, f = 2 Ges c = −1
e¨vL¨v: e„‡Ëi mgxKiY, x 2 + y 2 + 4x − 6y −
∴ y A‡ÿi LwÛZvsk= 2�𝑓𝑓 2 − 𝑐𝑐
12 = 0
= 2�22 − (−1)
∴ g = 2, f = −3, c = −12
∴ x A‡ÿi LwÛZvs‡ki cwigvY = = 2√5
৫। (2, −3) †K›`ªwewkó e„ËwU x Aÿ‡K ¯úk© Ki‡j
�g 2 − c = 2√4 + 12
Zvi mgxKiY †KvbwU?
= 2√16
(K) (x − 2)2 + (y − 3)2 = 32
= 2.4 = 8
(L) (x + 2)2 + (y + 3)2 = 22
৩। (2, 3) †K›`ª wewkó GKwU e„Ë x Aÿ‡K ¯úk© (M) (x + 2)2 + (y − 3)2 = 22
K‡i| e„ËwU Øviv y A‡ÿi LwÛZvs‡ki cwigvY (N) (x − 2)2 + (y + 3)2 = 32
KZ GKK? DËi: (K) (x − 2)2 + (y − 3)2 = 32
(K)
√5
(L) √5 e¨vL¨v: (2, −3) †K›`ªwewkó e„Ë x Aÿ‡K ¯úk© K‡i|
2
∴ e„‡Ëi e¨vmva© = | †K‡›`ªi †KvwU |
(M) 2√5 (N) 5
= {−3}
DËi: (M) 2√5 =3
e¨vL¨v: †K›`ª (−g, −f) = (2, 3)
∴ g = −2, f = −3
102
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
(2, −3) †K›`ª Ges 3 GKK e¨vmva© wewkó e¨vL¨v: 2q e„‡Ëi mgxKiY, 3x 2 + 3y 2 − 6x −
e„‡Ëi mgxKiY (x − 2)2 + (y + 3)2 = 9y − 3 = 0
32 ⇒ x 2 + y 2 − 2x − 3y − 1 = 0
৬। x 2 + y 2 − 4x − 6y = 0 e„ËwU- 3
⇒ x 2 + y 2 + 2(−1)x + 2 �− � y +
2
i. g~jwe›`yMvgx (−1) = 0
ii. x Aÿ †_‡K 4 GKK Ask LÛb K‡i −3
∴ g = −1; f = , c = −1
iii. y- Aÿ‡K (0, −6) we›`y‡Z †Q` K‡i 2
103
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
104
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
Admission Part
১। wb‡¤œi †Kvb e„ËwU x-Aÿ‡K ¯úk© K‡i? A. 4 B. 3
A. x2 + y2 – 2x + 6y + 4 = 0 B. x2 C. 2 D. 1
+ y2 – 4x + 6y + 5 = 0 Soln: [D]
C. x2 + y2 – 2x + 6y + 1 = 0 D.
৭। GKwU e„Ë x-A¶‡K (0, 0) we›`y‡Z ¯úk© K‡i Ges
2x2 + 2y2 – 2x + 6y + 3 = 0
(−1, 3) we›`y w`‡q hvq| e„ËwUi mgxKiY KZ?
Soln: [C]
A. x2 + y2 − 10 = 0 B. x2 + y2 = 10/3
২। k Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ x2 + y2 + kx + 2y + 25
= 0, e„ËwU x-A¶‡K ¯úk© K‡i? C. x2 + y2 = 10y/3 D. x2 + y2 = 10x
/3
A. 5 B. –5 C. 10 D.
None Soln: [A]
Soln:[C] ৮। (2, 3) †K›`ªwewkó e„ËwU x-A¶‡K ¯úk© Ki‡j e„ËwUi
৩। GKwU e„Ë Y A¶‡K g~jwe›`y‡Z ¯úk© K‡i Ges (3, – e¨vmva©-
4) we›`y w`‡q AwZµg K‡i, e„ËwUi mgxKiY †KvbwU?
A. 3 B. 2
A. 3x2 + y2 = 10x B. 4x2 + y2 = x
C. x2 + 3y2 = 7x D. 3x2 + y2 = 5x C. 5 D. 13
A.–3 B. 2 C. 4 D.–1 B. x 2 + y 2 − 10 x − 6 y + 25 = 0
Soln: [C] C. x 2 + y 2 − 6 x − 10 y + 9 = 0
105
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
Soln: [D]
A. 2 f 2 − c B. − 2 g 2 − c
১৯। (0, –1) Ges (2, 3) we›`y؇qi ms‡hvM †iLv‡K e¨vm
C. − 2 f 2 − c D. 2 g 2 − c ai AswKZ e„ËwU x A¶ †_‡K †h cwigvY Ask †Q` K‡i
Zv n‡”Q-
Soln: [D]
A. 4 B. 2 C. 3 D. 3
১৫। x2 + y2 – 2x – 4y + c = 0 e„ËwU x-A¶‡K ¯úk© 2
Ki‡j c Gi gvb KZ ?
Soln:[A]
A. 2 B. 4
২০। wb‡gœi †Kvb mgxKiY Øviv wb‡`©wkZ e„‡Ëi ¯úk©K x
C. 3 D. 1 A¶-
Soln: [D] A. x2 + y2 – 10x – 6y + 9 = 0
১৬। y = 2x + a 5 mij †iLvwU x2 + y2 = a2 B. x2 + y2 + 10x + 6y + 25 = 0
e„ËwU‡K-
C. x2 + y2 + 6x + 10y + 25 = 0
A. ¯úk© K‡i B. ¯úk© K‡i bv D. x2 + y2 + 6x + 8y + 25 = 0
C. †K›`ªwe›`yMvgx D. R¨v Soln: [B]
Soln: [A] ২১। (5, 0) Ges (0, 5) we›`y‡Z A¶‡iLvØq‡K ¯ck©Kvix
e„‡Ëi mgxKiY-
106
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
A. x2 + y2 – 10x – 10y + 25 = 0 A. 11 B. 7
B. x2 + y2 + 10x + 10y + 25 = 0 C. 5 D. 4
C. x2 + y2 − 10x + 10y + 25 = 0 Soln: [D]
D. x2 + y2 − 10x − 10y − 25 = 0 ২৪। wP‡Îi e„ËwU x I y A¶‡K ¯úk© K‡i| y n‡Z
Soln: [A] ¯úk© we›`yi `~iZ¡ 2 GKK n‡j †K‡›`ªi ¯’vbvsK KZ?
r1 r2
r1
C1(x1, C2(x2, r2
C1(x1, y1) †K›`ª Ges r1 e¨vmva©wewkó GKwU e„Ë Aci C2(x2, y2) †K›`ª Ges r2 e¨vmva©wewkó e„ˇK|
i) AšÍt¯’fv‡e ¯úk© Kivi kZ©: †K›`ªØ‡qi ga¨eZ©x `~iZ¡ = e¨vmva©Ø‡qi we‡qvMd‡ji mgvb| A_©vr r = r1 – r2
ii) ewnt¯’fv‡e ¯úk© Kivi kZ©: †K›`ªØ‡qi ga¨eZ©x `~iZ¡ = e¨vmva©Ø‡qi †hvMd‡ji mgvb| A_©vr r = r1 + r2
107
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
ii) e„‡Ëi †K›`ª n‡Z H †iLvi Dci Aw¼Z j¤^, e„‡Ëi e¨vmv‡ai© mgvb n‡e|
ii) x2+y2–a2=0 e„‡Ëi Dcwiw¯’Z (x1, y1) we›`y‡Z Aw¼Z ¯úk©‡Ki mgxKiY xx1+yy1–a2=0
mvaviY R¨vt
†h `ywU e„‡Ëi mvaviY R¨v †ei Ki‡Z n‡e, Zv‡`i‡K cÖ_‡g e„‡Ëi mvaviY mgxKiY AvK…wZ A_©vr S1 Ges S2 Ki‡j mvaviY R¨v,
S1–S2=0 n‡e|
Examples
Academic Part
2 2
১। x + y − 2x − 4y + 4 = 0 e„‡Ëi (0, 2) e¨vL¨v: x 2 + y 2 + 2gx + 2fy + c = 0 e„‡Ëi
we›`y‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY- (x1 , y1 )
(K) x = 0 (L) x = 2 we›`y‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY, x. x1 + y. y1 +
(M) y = 0 (N) y = 0 g(x + x1 ) + f(y + y1 ) + c = 0
DËi: (K) x = 0 ∴ cÖ`Ë e„Ë, x 2 + y 2 − 2x − 4y + 4 = 0
108
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
109
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
৫। x 2 + y 2 − 3x − 4y + 5 = 0 Ges 3x 2 + ৭। x 2 + y 2 + 2x + 2y + 5 = 0 Ges
3y 2 − 6x − 9y − 3 = 0 `yBwU e„‡Ëi 4x 2 + 4y 2 − 8x + 8y + 1 = 0 `ywU
mgxKiY| e„‡Ëi mgxKiY| e„Ë؇qi mvaviY R¨v Gi
e„Ë؇qi mvaviY R¨v Gi mgxKiY †KvbwU? mgxKiY n‡jv-
(K) x − y − 6 = 0 (L) x + y + 6 = (K) 16x + 19 = 0 (L) 16x + 21 =
0 0
(M) x + y − 6 = 0 (N) x − y + 6 = (M) 6y − 10x − 4 = 0 (N) 10y −
0 6x + 6 = 0
DËi: (M) x + y − 6 = 0 DËi: (K) 16x + 19 = 0
e¨vL¨v: 1g e„‡Ëi mgxKiY, x 2 + y 2 − 3x − e¨vL¨v: x 2 + y 2 + 2x + 2y + 5 =
4y + 5 = 0 0 … … (i)
2q e„‡Ëi mgxKiY, x 2 + y 2 − 2x − 3y − Ges 4x 2 + 4y 2 − 8x + 8y + 1 = 0
1=0 ev,
1
x 2 + y 2 − 2x + 2y + =
e„Ë؇qi mvaviY R¨v Gi mgxKiY, 4
0 … . . (ii)
(x 2 + y 2 − 3x − 4y + 5) − (x 2 +
∴ (i) − (ii) ⇒ x 2 + y 2 + 2x + 2y +
y 2 − 2x − 3y − 1)= 0 1
5 − x 2 − y 2 + 2x − 2y − = 0
⇒ −3x − 4y + 5 + 2x + 3y + 1 = 4
19
0 ev, 4x + =0
4
⇒ −x − y + 6 = 0 ∴ 16x + 19 = 0
⇒x+y−6=0 ৮। (1, −1) we›`y †_‡K x 2 + y 2 − 3x − 4y +
৬। x 2 + y 2 + 6x − 2y − 10 = 0 e„‡Ëi 7 = 0 e„‡Ëi Aw¼Z ¯úk©‡Ki ˆ`N©¨-
Dci (1, −1) we›`y‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY (K) √2 (L) √10
†KvbwU?
(M) 4 (N) 10
(K) 2x − y − 4 = 0 (L) 2x − y − 3 =
DËi: (L) √10
0
e¨vL¨v: (x1 , y1 ) we›`y †_‡K x 2 + y 2 + 2gx +
(M) x − 3 = 0 (N) x − 4 = 0
2fy + c = 0
DËi: (L) 2x − y − 3 = 0
e„‡Ëi ¯úk©‡Ki ˆ`N©¨ =
e¨vL¨v: x 2 + y 2 + 6x − 2y − 10 = 0 e„‡Ëi
Dci¯’ webD`‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY, �𝑥𝑥12 + 𝑦𝑦12 + 2𝑔𝑔𝑥𝑥1 + 2𝑓𝑓𝑦𝑦1 + 𝑐𝑐
xx1 + yy1 + 3(x + x1 ) − (y + ∴ cÖ`Ë e„Ë, x 2 + y 2 − 3x − 4y + 7 =
y1 ) − 10= 0 … … … … … (i) 0
3
∴ (1, −1) we›`y‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY, ev, x 2 + y 2 + 2. �− � x + 2(−2)y +
2
x. 1 + y(−1) + 3(x + 1) − (y − 7=0
1) − 10 = 0 3
∴ g = − , f − 2 Ges c= 7
2
ev, x − y + 3x + 3 − y + 1 − 10 = 0
∴ (1, −1) we›`y †_‡K cÖ`Ë e„‡Ëi Aw¼Z
ev, 4x − 2y − 6 = 0 ¯úk©‡Ki ˆ`N©¨,
∴ 2x − y − 3 = 0
110
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
= ev, a + 3 = ±3
3 ∴ a = −6
�(1)2 + (−1)2 + 2. �− � . 1 + 2. (−2)(−1) + 7
2 Ges a = 0
= √1 + 1 − 3 + 4 + 7 ∴ ¯úk©‡Ki mgxKiY, x − (−6) = 0
= √10 ∴x+6=0
৯। e„ËwUi †h ¯úk©K y A‡ÿi mgvšÍivj Dnvi we. `ª: Ab¨ GKwU ¯úk©‡Ki mgxKiY x = 0 hv y
mgxKiY †KvbwU? Aÿ| myZivs, GwU MÖnY‡hvM¨ bq|
(K) y − 6 = 0 (L) y + 6 = 0 ১০। (2, 0) we›`y †_‡K x 2 + y 2 − 4x + 8 = 0
(M) x − 6 = 0 (N) x + 6 = 0 e„‡Ëi Dci AswKZ ¯úk©‡Ki ˆ`N©¨ wb‡Pi
DËi: (N) x + 6 = 0 †KvbwU?
e¨vL¨v: y A‡ÿi mgvšÍivj †iLvi mgxKiY, x = 0 (K) 4 (L) 2√2
∴x−a=0 (M) 2√5 (N) 2
∴ ¯úk©‡Ki mgxKiY, x − a = 0 DËi: (N) 2
e„‡Ëi †K›`ª (−3, 0) †_‡K ¯úk©‡Ki Dci j¤^ e¨vL¨v: (2, 0) we›`y †_‡K x 2 + y 2 − 4x + 8 =
|1×(−3)+0−a|
`~iZ¡ = 0 e„‡Ëi Dci AswKZ ¯úk©‡Ki ˆ`N©¨ =
√12
= |−(a + 3)| √22 + 02 − 4.2 + 8 =
= |a + 3| √22 − 8 + 8 = 2
¯úk©K nIqvi kZ©,
j¤^ `~iZ¡ = e¨vmva©
ev, |a + 3| = 3
Admission Part
১। 3x + 2y + k = 0 †iLvwU x2 + y2 – 8x – 2y + A. a2 – 2x = 1 B. a2
4 = 0 e„ˇK ¯úk© Ki‡j k-Gi GKwU gvb- + 2a = – 1
A. 1 B. 27 C. 5 D. –1 C. a2 + 2a = 1 D. a2
– 2a = –1
Soln: [D]
Soln:[C]
২। x2 + y2 − 8x − 4y + c = 0 e„ËwU x-A¶‡K ¯ck©
K‡i c-Gi gvb- ৪। kÑGi gvb KZ n‡j 3x + 4y = k †iLvwU x2 + y2
= 10x e„ˇK ¯úk© Ki‡e?
A. 16 B. 2 C. 4 D.
−16 A. 40 B. −10
111
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
3 D. 3x −10y − 11 = 0; 3x − 10y + 11 = 0
C. 1 D.
2 2
Soln: [A]
Soln: [C]
১১। 2x – 3y – 9 = 0 †iLvwU x2 + y2 – 2x – 4y –
৭। x + y − 3x + 10y − 15 = 0 e„‡Ëi (4,−11) we›`y‡Z
2 2 c = 0 e„ˇK ¯úk© Ki‡j c-Gi gvb KZ?
A. 8 B. 6 C. 4 D. 2
¯úk©‡Ki mgxKiY n‡e-
Soln: [A]
A. 3x + 4y −22 = 0 B. 5x −12y −152 = 0
১২। x2 + y2 − 3x + 10y − 15 = 0 e„‡Ëi (x, −11)
C. −5x −12y+152= 0 D.
we›`y‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY 5x − 12y − 152 = 0
−2x+2y + 55 = 0
n‡j x = KZ ?
E. 12x −5y + 5 = 0
A. 2 B. 3 C. 6 D. 4
n
Sol : [B]
Soln: [D]
৮। (1, 1) †K›`ªwewkó GKwU e„Ë g~jwe›`y w`‡q AwZµg K‡i|
১৩। (4, 3) we›`y‡K †K›`ª K‡i KZ e¨vmv‡a©i e„Ë A¼b Ki‡j
g~jwe›`y‡Z e„ËwUi ¯úk©‡Ki mgxKiY wK n‡e?
x2 + y 2 = 4 e„ˇK ¯úk© Ki‡e.
A. x + y = 0 B. x – y = 0
C. x + y = 1 D. x – A. 3 B. 2 C. 5 D. 1
y=1 Soln: [A
Soln: [A]
১৪। x2 + y2 = b (5x – 12y) e„‡Ë AswKZ e¨vm g~j
৯। g~jwe›`y †_‡K (1, 2) †K›`ª wewkó e„‡Ëi Dci Aw¼Z we›`y w`‡q hvq| g~j we›`y‡Z AswKZ ¯úk©KwUi mgxKiY
¯úk©‡Ki ˆ`N©¨ 2 GKK| e„ËwUi mgxKiY †KvbwU? wbY©q Ki|
112
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 4: e„Ë
A. 0 B. −5 C. ∞ D. 5
Soln: [C]
113
QNA Math MCQ Suggestion
QNA Math MCQ Suggestions
web¨vm I mgv‡ek
114
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
nP
r ও nCr m~Î
Theory
n msL¨K wfbœ wfbœ wRwbm n‡Z r msL¨K wRwbm we‡ePbv Ki‡j, Zv‡`i web¨vm msL¨v,
n! .
n
pr =
( n − r )!
n!
n msL¨K wfbœ wfbœ wRwbm n‡Z r msL¨K wRwbm we‡ePbv Ki‡j, Zv‡`i evQvB Kivi msL¨v, n cr =
r!( n−r )!
(ii)
n
c x = n c y n‡j, x + y = n A_ev, x = y .
(iii)
n
c r + n c r −1 = n +1 c r .
Examples
Academic Part
n
১। Cr−n Gi m¤ú~iK mgv‡ek †KvbwU? DËi: (N) 16
(K) nCr−n (L) rCn e¨vL¨v: nCx = nCy n‡j, x + y = n
(M) rCr−n (N) nCn−r ∴ nC10 = nC6 n‡j, n = 10 + 6 =
DËi: (N) nCn−r 16
n n
e¨vL¨v: ৪। C10 = C6 n‡j n =?
Avgiv Rvwb, (K) 16 (L) 10
m¤ú~iK m~Î n‡jv, nCr = nCn−r (M) 6 (N) 4
n
২। C1 Gi gvb †KvbwU? DËi: (K) 16
(K) n − 1 (L) n e¨vL¨v: m¤ú~iK mgv‡ek Abyhvqx n
Cr =
(M) n + 1 (N) 1 n
C n−r
DËi: (L) n
n!
e¨vL¨v: nCr = (n−r)!r! mgwó = n
n n
n! A_©vr, Cx = Cy
∴ nC1 = (𝑛𝑛−1)!1!
n‡j, n = x + y
n!
= (𝑛𝑛−1)! GLv‡b, nC10 = nC6
=
n(n−1)! ∴ n = 10 + 6 = 16
(𝑛𝑛−1)! 3n!
৫। = 4 n‡j n Gig vb?
=n 4!(n−1)!
n n 16 32
৩। C10 = C6 n‡j n = ? (K) (L)
3 3
(K) 4 (L) 6 (M) 16 (N) 32
(M) 10 (N) 16 DËi: (N) 32
115
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
3n! n! 𝑛𝑛!
e¨vL¨v: = 4 = + (𝑟𝑟−1)!(𝑛𝑛−𝑟𝑟+1)(𝑛𝑛−𝑟𝑟)!
4!(n−1)! 𝑟𝑟(𝑟𝑟−1)!(𝑛𝑛−𝑟𝑟)!
3n (n−1)! n! 1 1
ev, =4 = (𝑟𝑟−1)!(𝑛𝑛−𝑟𝑟)! � + �
24(𝑛𝑛−1)! 𝑟𝑟 𝑛𝑛−𝑟𝑟+1
ev, 3n = 4×24 n! 𝑛𝑛−𝑟𝑟+1+𝑟𝑟
= (𝑟𝑟−1)!(𝑛𝑛−𝑟𝑟)!
4×24 𝑟𝑟(𝑛𝑛−𝑟𝑟+1)
∴n= = 32 (n+1)n!
n
3 =
৬। C5 = nC7 n‡j, n Gi gvb KZ? 𝑟𝑟(𝑟𝑟−1)!(𝑛𝑛−𝑟𝑟+1) (𝑛𝑛−𝑟𝑟)!
(n+1)! (𝑛𝑛+1)!
(K) 2 (L) 7 = =
𝑟𝑟!(𝑛𝑛−𝑟𝑟+1)! 𝑟𝑟!(𝑛𝑛+1−𝑟𝑟)!
(M) 12 (N) 35 m!
= [awi 𝑚𝑚 = 𝑛𝑛 + 1]
𝑟𝑟!(𝑚𝑚−𝑟𝑟)!
DËi: (M) 12 m
= Cr
e¨vL¨v: nC5 = nC7 n+1
= Cr [∴
m = n + 1]
m¤ú~iK mgv‡e‡ki msÁvbymv‡i,
iii. n msL¨K e¯‘ n‡Z r msL¨K e¯‘ wb‡q web¨vm
∴n=5+7
msL¨v= nPr
= 12
1 n msL¨K e¯‘ n‡Z r msL¨K e¯‘ wb‡q mgv‡ek
৭। = KZ?
0! msL¨v = nCr
(K) −∞ (L) 0 GLv‡b,
(M) 1 (N) ∞ cÖwZwU mgv‡e‡k r msL¨K e¯‘mg~‡ni wb‡R‡`i
DËi: (M) 1 g‡a¨ web¨vm msL¨v = r!
1 1
e¨vL¨v: = =1 ∴ n msL¨K e¯‘ n‡Z r msL¨K e¯‘ wb‡q web¨vm
0! 1
৮। web¨vm I mgv‡e‡ki †ÿ‡Î- msL¨v = nCr ×r!
i. nCr = nCn−r ∴ nPr = nCr ×r!
n
ii. nCr + nCr−1 = n+1Cr ৯। i. Pn = n!
iii. r! × nCr = nPr ii. nCr = nCn−r iii. n
Pn =
n
wb‡Pi †KvbwU mwVK? Cr ×r!
(K) i, ii (L) i, iii wb‡Pi †KvbwU mwVK?
(M) ii, iii (N) i, ii, iii (K) i, ii (L) i, iii
DËi: (N) i, ii, iii (M) ii, iii (N) i, ii, ii
e¨vL¨v: DËi: (N) i, ii, iii
i. n n!
Cn−r = {𝑛𝑛−(𝑛𝑛−𝑟𝑟)}!(𝑛𝑛−𝑟𝑟)! e¨vL¨v:
n n!
n! i. Pr = (n−r)!
= (𝑛𝑛−𝑛𝑛+𝑟𝑟)!(𝑛𝑛−𝑟𝑟)!
𝑛𝑛! 𝑛𝑛!
n! ∴ nPn = = = = 𝑛𝑛!
= 0! 1
𝑟𝑟!(𝑛𝑛−𝑟𝑟)! n n!
ii. Cn−r = {𝑛𝑛−(𝑛𝑛−𝑟𝑟)}!(𝑛𝑛−𝑟𝑟)!
= nCr
n! n!
n
ii. Cr + nCn−1 = + = (𝑛𝑛−𝑛𝑛+𝑟𝑟)!(𝑛𝑛−𝑟𝑟)!
𝑟𝑟!(𝑛𝑛−𝑟𝑟)!
𝑛𝑛! n!
=
(𝑟𝑟−1)!(𝑛𝑛−𝑟𝑟+1)! 𝑟𝑟!(𝑛𝑛−𝑟𝑟)!
n
= Cr
116
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
iii. n msL¨K e¯‘ n‡Z r msL¨K e¯‘ wb‡q web¨vm cÖwZwU mgv‡e‡k r msL¨K e¯‘mg~‡ni wb‡R‡`i
msL¨v = nPr g‡a¨ web¨vm msL¨v = r!
n msL¨K e¯‘ n‡Z r msL¨K e¯‘ wb‡q mgv‡ek ∴ n msL¨K e¯‘ n‡Z r msL¨K e¯‘ wb‡q web¨vm
msL¨v = nCr msL¨v = nCr ×r!
GLv‡b, ∴ nPr = nCr ×r!
Admission Part
১। Po Gi gvb-
n
৬। n−1p3 : n+1p3 = 5:12 n‡j n Gi gvb n‡e-
A. 0 B. 1 C. –1 D. A. 6 B. 7 C. 8 D. 9
†KvbwUB bq
Soln: [C] n−1p3 : n+1p3 = 5:12
Sol : [B]
n
⇒ 12(n–1) (n–2) (n–3) = 5(n + 1) n(n–1)
২। C4 + 6 C 3 + 7 C 3 Gi gvb-
6
⇒ 12 (n–2) (n–3) = 5n (n + 1)
A. 60 B. 70
⇒ 12n2 – 60n + 72 = 5n2 + 5n
C. 80 D. †KvbwUB bq
⇒ 7n2 – 65n + 72 = 0
Sol : [B] use calculator
n
9
৩। C4 Gi gvb n‡e-
16 ∴ n = 8, 7
Soln: [A] A. 7 B. 8
n n n C. 9 D. †KvbwUB bq
৪। : : = 1:2:3 n‡j r Gi gvb KZ?
r r + 1 r + 2 Soln: [A]
A. 2 B. 1 ৮। ncn Gi gvb KZ?
C. 4 D. 3 A. 1 B. n! C. n D. 0
Soln: [C] Soln: [A]
১০। n C6 = n C8 n‡j 16
Cn = ?
117
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
A. 12 B. 80 A. n C r −1 B. n +1
Cr C. n C r D.
n +1
C. 120 D. 140 E. ï× DËi C r +1
†bB
Soln: [B]
Soln: [C]
১৬। n C12 = n C8 n‡j, n Gi gvb-
১১। hw` nP4 = 6×nP3 nq Z‡e n Gi gvb:
A. 4 B. 8
A. 8 B. 7 C. 9 D. 6
C. 12 D. 16 E. 20
Sol : [C] P4 = 6 × P3
n n n
Soln: [E]
⇒ n (n – 1) (n – 2) (n – 3) = 6n (n – 1) (n
১৭। nC12 = nC8 n‡j n Gi gvb:
– 2)
A. 20 B. 8 C. -12 D.
∴n=9 2n
Cr-1
১২। hw` n C 5 = n C 7 nq, Z‡e n C11 Gi gvb KZ?
Soln: [A]
A. 10 B. 12
১৮। hw` n P4 = 6 ×n P3 nq, Zvn‡j n Gi gvb n‡e-
C. 16 D. 28 E. 25
A. 9 B. 6
Sol : [B]
n n
C5 = C7
n
⇒ Cn – 5 = C7 ⇒
n n
C. 10 D. 7 E. †KvbwUB
n –5 = 7
b‡n.
⇒ n = 12
Soln: [A]
∴ 12c11 = 12.
১৯। 12 C 0 −12 C 12 Gi gvb KZ?
১৩। hw` n C12 = n C8 nq Z‡e 22
Cn = ?
A. 12 B. 0
A. 241 B. 221 C. 1 D. ∝ E. †KvbwU
C. 231 D. 230 E. 220 mZ¨ bq
118
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
C. 9 ev 10 D. 11 ev 12 A. n B. nn
⇒ n2 – 15n + 56 = 0 A. 2 B. 14 C. 8 D. 6
⇒ (n–7) (n–8) = 0 Soln: [B]
A. 12 B. 14 C. 25 D. 49 E. 72
C. 20 D. 18 Soln: [B]
Soln: [B] nC6 = nC8 ∴ n = 6 + 8 = 14 ৩২। hw` nP4 = 6 nP3 nq Zvn‡j n Gi gvb n‡e-
২৬। 3n
C r = 3n C 2r + 3 n‡j r Gi gvb- A. 9 B. 7
A. 3 B. 3n C. 12 D. 4
119
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
A. 1 B. 0 C. α D.
†KvbwUB bq
kã MVb/web¨vm
Theory
Type-1:
kã ev wKQz A¼ wb‡q web¨vm Ki‡Z ej‡j kãwU‡Z ev †gvU A‡¼i msL¨v wnmve K‡i npr Gi m~‡Î ewm‡q w`‡jB wb‡Y©q web¨vm
cvIqv hv‡e; †hLv‡b n †gvU eY© ev A‡¼i msL¨v Ges r n‡jv hZwU eY© ev A¼ wb‡q web¨vm Ki‡Z n‡e|
Type-2:
me¸wj e¯‘ wewfbœ b‡n Giƒc †¶‡Î web¨vm: hw` n msL¨K e¯‘i g‡a¨ p msL¨K e¯‘ GK cÖKvi, q msL¨K wØZxq cÖKvi, r
msL¨K Z…Zxq cÖKvi Ges Aewkó me¸wj e¯‘ wfbœ wfbœ nq, Zvn‡j n msL¨K e¯‘i me¸wj GKm‡½ wb‡q web¨vm msL¨v =
n!
⋅
p!q!r!
Type-3:
cÖ‡kœi g‡a¨ KZ¸wj eY© ev e¯‘ w¯’i _vK‡e A_ev AcwiewZ©Z _vK‡e A_ev ¯’vb cwieZ©b Ki‡e bv A_ev ev` _vK‡e D‡jøL
_vK‡j Zv‡`i‡K G‡Kev‡iB wei³ bv K‡i Zv‡`i wbR wbR Ae¯’v‡b w¯’i †i‡L Aewkó¸‡jv wb‡q web¨vm wbY©q Ki‡Z n‡e|
Type-4:
hw` cÖ‡kœ D‡jøL _v‡K †h KZ¸wj eY© ev e¯‘ GK‡Î _vK‡e, Z‡e Zv‡`i‡K GKwU gvÎ eY© ev e¯‘ we‡ePbv K‡i †gvU e‡Y©i
web¨vm msL¨vi m‡½ †h eY© ev e¯‘¸‡jv GK‡Î _vK‡e Zv‡`i wb‡R‡`i g‡a¨ web¨vm msL¨v ¸Y Ki‡Z nq|
Type-5:
KZ¸wj eY© ev e¯‘ me©`vB AšÍf³
‚© _vK‡e Giƒc †¶‡Î web¨vm: †h eY©¸wj me©`vB AšÍfz©³ _vK‡e, cÖ_‡gB Zv‡`i‡K cÖvc¨
¯’vb¸wj‡Z mvRv‡Z nq| Zvici Ab¨ ¯’vb ¸wj‡Z evKx eY©¸wj‡K mvRv‡Z nq|
n−m
G‡¶‡Î web¨vm msL¨v = Pr −m × r Pm ; †hLv‡b n †gvU wRwb‡mi msL¨v, r hZ¸‡jv wRwbm wb‡q web¨vm Ki‡Z n‡e Ges
m we‡kl e¯‘i msL¨v|
Type-6:
KZ¸wj eY© ev e¯‘ KLbI AšÍf³
‚© _vK‡e bv Giƒc †¶‡Î web¨vm: G‡¶‡Î H iKg eY©¸wj‡K G‡Kev‡iB †bB ai‡Z n‡e|
n−m
G‡¶‡Î web¨vm msL¨v = Pr ; †hLv‡b n †gvU wRwb‡mi msL¨v, r hZ¸‡jv wRwbm wb‡q web¨vm Ki‡Z n‡e Ges m we‡kl
e¯‘i msL¨v|
Type-7:
120
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
KZ¸wj eY© ev e¯‘ we‡kl ¯’v‡b Aew¯’Z Giƒc †¶‡Î web¨vm (KLbI KLbI cÖ‡kœ ejv nq †h wKQy eY© †Rvo ev we‡Rvo
Ae¯’v‡b _vK‡e) msL¨v †ei Ki‡Z n‡j †hme eY© we‡kl ¯’v‡b em‡e Zv‡`iK cÖ_‡g we‡kl ¯’v‡b web¨vm K‡i c‡i Aewkó
eY©¸‡jv evKx ¯’v‡b web¨vm K‡i `yÕwUi web¨vm msL¨v ¸Y Ki‡Z nq|
Type-8:
KZ¸‡jv eY© ev e¯‘ GKB µ‡g †i‡L web¨vm Ki‡Z n‡j †h eY© ev e¯‘¸‡jv GKBµ‡g _vK‡e Zv‡`i‡K GK RvZxq we‡ePbv
K‡i †gvU web¨vm msL¨v‡K GK RvZxq e‡Y©i web¨vm msL¨v w`‡q fvM Ki‡Z nq|
Type-9:
¯^ieY© I e¨Äbe‡Y©i Av‡cw¶K Ae¯’vb AcwiewZ©Z †i‡L web¨vm Ki‡Z n‡j ¯^ieY©¸‡jv‡K ¯^ie‡Y©i ¯’v‡b Ges
e¨ÄbeY©¸‡jv‡K e¨Äbe‡Y©i ¯’v‡b mvwR‡q `yÕwUi mvRv‡bvi msL¨v ¸Y Ki‡Z nq|
Example
Academic Part
১। algebra kãwUi ¯^ieY©¸wj‡K GK‡Î wb‡q KZ ∴ cybivq mvRv‡bv hvq= (3360 − 1) ev
cÖKv‡i web¨vm Kiv hvq? 3359 iK‡g|
(K) 2520 (L) 720 ৩। SESIP kãwUi me¸‡jv A‡ÿi e¨envi K‡i
(M) 360 (N) 120 KZ¸‡jv web¨vm msL¨v cvIqv hvq?
DËi: (M) 360 (K) 24 (L) 60
e¨vL¨v: algebra kãwU‡Z ¯^ieY© msL¨v 3wU hvi g‡a¨ (M) 120 (N) 240
a 2wU Ges e 1wU| ¯^ieY©¸‡jv‡K 1wU eY© Kíbv DËi: (L) 60
Ki‡j †gvU eY© msL¨v = 5wU Ges G‡`i‡K e¨vL¨v: SESIP kãwU‡Z †gvU eY© msL¨v 5 wU hvi
mvRv‡bvi Dcvq = 5! g‡a¨ S 2wU|
Avevi, ¯^ieY©¸‡jv‡K GK‡Î wb‡q mvRv‡bvi Dcvq= me¸‡jv eY© e¨envi K‡i web¨vm msL¨v
5!
= 60
3! 2!
2! ৪। KOMILLAk‡ãi Aÿi¸‡jv‡K KZ cÖKv‡i
∴ ¯^ieY©¸‡jv‡K GK‡Î wb‡q mvRv‡bvi Dcvq= mvRv‡bv hvq?
3!
5! × = 360 (K) 5250 (L) 5040
2!
২। ABSCISSA kãwUi Aÿi¸‡jv‡K KZev‡e (M) 2520 (N) 2502
cybwe©b¨vm Kiv hv‡e? DËi: (M) 2520
(K) 719 (L) 3359 e¨vL¨v: KOMILLA kãwU‡Z 7 wU Aÿi Av‡Q hvi
(M) 3360 (N) 20159 g‡a¨ 2 wU L Ges Ab¨vb¨¸wj wfbœ wfbœ|
7!
DËi: (L) 3359 ∴ mvRv‡bv msL¨v = = 25203
2!
e¨vL¨v: ABSCISSA kãwU‡Z †gvU eY© Av‡Q 8 wU ৫। BANANA kãwUi me¸wj eY© e¨envi K‡i
G‡`i g‡a¨ A Av‡Q 2 wU S Av‡Q 3 wU evKx¸‡jv KZ¸wj kã MVb Kiv hvq?
wfwbœ wfbœ| (K) 720 (L) 120
∴ ABSCISSA kãwUi me¸wj eY© wb‡q (M) 60 (N) 6
8!
mvRv‡bv hvq = = 3360 iK‡g| DËi: (M) 60
2!3!
121
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
e¨vL¨v: BANANA kãwU‡Z †gvU eY© msL¨v 6 hvi ¯^ieY©¸wji Ae¯’vb cwieZ©b bv K‡i c~b©web¨vm
6!
g‡a¨ A 3wU Ges N 2wU| kãwUi me¸‡jv eY© msL¨v = − 1 = 359
2!
6!
e¨envi K‡i MwVZ kã msL¨v = ৯। ¯^ieY©¸‡jvi ¯’vb cwieZ©b bv K‡i
3!2!
= 60 DIFFERENT kãwUi eY©¸‡jv Øviv
৬। AMERICA kãwUi me¸wj Aÿi GK‡Î wb‡q cybweb©v‡mi mwVK msL¨v wb‡Pi †KvbwU?
KZ cÖKv‡i cybwe©b¨vm Kiv hvq? (K) 720 (L) 719
(K) 2519 (L) 2520 (M) 360 (N) 359
(M) 5039 (N) 5040 DËi: (N) 719
DËi: (K) 2519 e¨vL¨v: ¯^ieY©¸‡jvi ¯’vb AcwiewZ©Z _vK‡e| myZivs
e¨vL¨v: AMERICA kãwU †gvU 7wU Aÿi Av‡Q, hvi Giv webv‡mi AšÍfz©³ n‡e bv| e¨vÄbeY©¸‡jv,
g‡a¨ 2 wU A Ges Ab¨vb¨¸wj wfbœ wfbœ| D, F, F, R, N, T = 6wU †hLv‡b F= 2wU|
∴ mvRv‡bv msL¨v
7!
= 2520 ∴ ¯^ie‡Y©i ¯’vb cwieZ©b bv K‡i web¨vm msL¨v
2! 6!
∴ cybweb¨v‡m msL¨v = 2520 − 1 = 2519 =
2!
৭। Destination kãwUi eY©¸‡jv‡K KZ cÖKv‡i = 360
mvRv‡bv hvq? ∴ c~b©web¨v‡mi mwVK msL¨v = (360 − 1)
(K)
11!
(L)
11! = 359
3! 2!2!2!
8! 8! ১০। DOMAIN kãwUi-
(M) (N)
2!2!2! 3! i. cybweb©vm msL¨v = 719
11!
DËi: (L)
2!2!2!
ii. ¯^ie‡b©i Ae¯’vb cwieZ©b bv K‡i web¨vm
e¨vL¨v: Destination kãwU‡Z †gvU eY© msL¨v 11wU msL¨v = 6
hvi g‡a¨ 2wU, 2wU, 2wU| iii. mgv‡ek msL¨v = 6!
11! wb‡Pi †KvbwU mwVK?
∴ kãwUi eY©¸‡jv‡K mvRv‡bv Dcvq=
2!2!2!
(K) i, ii (L) ii, iii
৮। COBINATION kãwUi ¯^ie‡Y©i Ae¯’vb
cwieZ©b bv K‡i cybweb©vm msL¨v KZ? (M) i, iii (N) i, ii, iii
(K) 720 (L) 719 DËi: (K) i, ii
(M) 360 (N) 359 e¨vL¨v: DOMAIN kãwU‡Z 6 wU eY© Av‡Q G‡`i
DËi: (N) 350 me¸wj wfbœ wfbœ| GLv‡b, ¯^ieY© 3 wU e¨ÄbeY©
e¨vL¨v: COMBINATION kãwU‡Z 11 wU eY© 3wU|
Av‡Q| i. kãwU‡K c~b©web¨vm Kiv hvq= 6! − 1 =
GLv‡b, ¯^ieY© 5wU hv‡`i 2 wU O I 2 wU I 719 hv mZ¨|
Ges e¨ÄbeY© 6 wU hv‡`i 2 wU N ii. ¯^ie‡b©i Ae¯’vb cwieZ©b bv K‡i web¨vm
¯^ieY©¸wji Ae¯’vb cwieZ©b bv K‡i kãwU‡K msL¨v = 3! = 6 hv mZ¨|
6! iii. 6 wU eY© n‡Z 6 wU e‡Y©i mgv‡ek msL¨v =
web¨vm Kiv hvq = Dcv‡q| 6
2!
C6 = 1 hv mZ¨ bq|
Admission Part
122
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
∴ wb‡Y©q evQvB msL¨v = 5C2 + 4C1= 14 ৮। CALCULUS kãwUi A¶i¸wj‡K KZfv‡e mvRv‡bv
hv‡e †hb me©`v U ïiæ‡Z Ges †k‡l _v‡K?
৪। ¯^ieY©¸‡jv‡K me mgq GK‡Î †i‡L KACHUA
A. 280 B. 180 C. 360 D. 90
kãwUi eY©¸‡jv‡K mvRv‡bvi msL¨v n‡e-
123
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
∴ kãwUi eY©¸‡jvi me¸wj GK‡Î wb‡q mvRv‡bv msL¨v = ১৫। Parallel kãwUi A¶i¸‡jvi ¯^ieY©¸‡jv‡K GK‡Î
6! †i‡L A¶i¸‡jv hZiK‡g mvRv‡bv hvq?
2!2! = 180
A. 361 B. 362
১১। "HATHAZARI" kãwUi A¶i¸wj w`‡q KZ cÖKvi
C. 359 D. 360
web¨vm n‡e?
Soln: [D]
| 9 × |3
A. |9 B.
|2 ১৬। ALGEBRA kãwUi eY©¸‡jv †_‡K cÖwZev‡i wZbwU
|9 |9
K‡i wb‡q KZ¸‡jv wfbœ wfbœ kã MVb Kiv hvq?
C. D. | 4 E.
| 2 × |3 |4 A. 135 B. 125 C. 140 D.
Soln: [C] "HATHAZARI" †Z †gvU 9wU A¶i 130
Av‡Q| Gi g‡a¨ 2wU H I 3wU A Av‡Q| Soln: [A] ALGEBRA kãwU‡Z †gvU 7 wU eY© Av‡Q
9! Ges Gi g‡a¨ 2 wU 'A'|
∴ wb‡Y©q web¨vm msL¨v = 2! 3!
mgv‡ek web¨vm
১২। Calculus kãwUi me eY© GK‡Î wb‡q cÖ_g I †kl (i) 2 wU A Ges 1 wU wfbœ: 1 × 5C1 = 5 5×
A¶i ‘U’ †i‡L KZ cÖKv‡i mvRv‡bv hvq? 3!
2! = 15
A. 180 B. 181 C. 175 D.
190 6
C3 = 20
(ii) me wfbœ: †gvU evQvB = 25
Soln: [A]
20 × 3! = 120
১৩। APPLIED kãwUi eY©¸‡jv‡K KZ cÖKv‡i mvRv‡bv hvq? †gvU web¨vm = 135 ∴ wfbœ wfbœ kã msL¨v = 135
124
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
১৭। PEOPLE kãwUi A¶i¸wj GK‡Î wb‡q KZ¸wj kã ১৯। "EQUATION" k‡ãi mKj eY© e¨envi K‡i
cvIqv hv‡e hv‡`i g‡a¨ `yBwU P cvkvcvwk _vK‡e bv? †gvU KqwU kã ˆZix Kiv hvq?
Soln: [C] PEOPLE kãwU‡Z †gvU eY© 6 hv‡Z E, P Av‡Q C. 30422 D. 30420
`yBwU K‡i| Soln: [A] "EQUATION" kãwU‡Z 8 wU wewfbœ
†h‡nZz, 2 wU P GK‡Î _vK‡e, †m‡nZz, eY© 2 wU‡K A¶i Av‡Q|
GKwU gvÎ eY© a‡i †gvU eY©msL¨v 5 wU| ∴ 8 wU A¶i †_‡K me¸wj wb‡q web¨vm msL¨v n‡e
= 8 P8 = 8! = 40320
5!
GB 5 wU eY©‡K wb‡R‡`i g‡a¨ mvRv‡bv hvq = 2!
২০। "EQUATION" kãwUi eY©¸‡jv †_‡K wZbwU K‡i
Dcv‡q| eY© GK‡Î wb‡q KqwU kã evbv‡bv hvq|
2! A. 48 B. 68 C. 84 D. 56
Avevi, 2 wU P wb‡R‡`i g‡a¨ mvRv‡bv hvq = 2! = 1
fv‡e| Soln: [A]
'EQUATION' kãwU‡Z †gvU 8 wU wfbœ wfbœ eY©
∴ `yBwU P cvkvcvwvk †i‡L PEOPLE kãwUi
Av‡Q|
5! 5!
A¶i¸‡jv‡K mvRv‡bv msL¨v = 2! × 1 = 2!
∴ wb‡Y©q evQvB msL¨v = 8C3 = 56
∴ `yBwU P cvkvcvwk bv †i‡L †gvU mvRv‡bv msL¨v ২১। THESIS kãwUi eY©¸‡jv n‡Z 4 wU wb‡q †gvU
mgv‡ek msL¨v nj:
6! 5!
= 2!2! – 2! = 120
A. 14 B. 12
∴ E I C gv‡Si 6 wU N‡i 6 P2 Dcv‡q em‡e| ২২। RAJSHAHI kãwUi A¶i¸‡jvi GK‡Î web¨vm
BARISHAL kãwUi A¶i¸‡jvi GK‡Î web¨v‡mi
Aewkó eY© Aewkó N‡i 6 P6 Dcv‡q em‡e| KZ ¸Y?
∴ mvRv‡bv msL¨v = 6
P2 × 6 P6 A. 4 ¸Y B. 2 ¸Y
125
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
126
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
127
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
A. 720 B. 360 C. 180 D. ৩৯। Failure k‡ãi A¶i¸wj‡K KZ fv‡e mvRv‡bv hvq?
5040
A. 2040 B. 3040
Soln: [C] 'Calculus' kãwU‡Z †gvU A¶i 8 wU,
C. 4040 D. 5040 E. 6040
hv‡Z C, u, l Av‡Q `yBU K‡i| cÖ_g I †kl A¶i C
n‡e weavq cÖ_g I †kl ¯’vb `ywU‡Z C Gi web¨vm = Soln: [D]
1 Aewkó 6 wU ¯’v‡b Aewkó 6 wU A¶‡ii web¨vm =
৪০। ‘PROPORTION’ Gi web¨vm msL¨v KZ?
6!
wKš‘ Bnv‡Z 2wU u I `yBwU l _vKvq web¨vm n‡e = A. 151000 B. 151300
6! C. 151200 D. 151100 E. †KvbwUB
2!2! = 180 b‡n.
∴ wb‡Y©q web¨vm = 1 × 180 = 180 Soln: [C]
৩৭। 'THESIS' kãwUi eY©¸wj n‡Z cÖwZevi 4wU eY© ৪১। ECONOMICS kãwUi eY©¸‡jv‡K GK‡Î wb‡q
wb‡q MwVZ mgv‡ek msL¨v wbY©q Ki| KZfv‡e mvRv‡bv hvq?
A. 10 B. 11 C. 9 D. A. 90720 B. 362880
None
C. 5040 D. 1260 E. †KvbwU
Soln:[B], evQvB Kiv hvq- mZ¨ bq
1| 2wU Awfbœ Ges 2wU wfbœ G‡¶‡Î evQvB msL¨v = Soln: [E]
1 × 4 p2
৪২। ‘Degree’ kãwUi A¶i¸‡jv †_‡K †h †Kvb 4wU
2| 4wU Awfbœ G‡¶‡Î evQvB msL¨v = p 4 5 A¶i cÖ‡Z¨Kevi wb‡q KZ cÖKv‡i evQvB Kiv †h‡Z
cv‡i?
∴ †gvU msL¨v = 4 p 2 + 5 p 4 = 6 + 5 = 11
A. 5 B. 6
৩৮। 'ASSASSINATION' kãwUi A¶i¸‡jv w`‡q
C. 7 D. 8 E. 9
KZwU web¨vm ˆZix Kiv hvq Zvi msL¨v wbiƒcY Ki?
Soln: [C]
13
A. 13! B.
3! ৪৩। 'engineering' kãwUi KZ¸‡jv‡Z ÔeÕ wZbwU
13 13 GK‡Î ¯’vb `Lj Ki‡e?
C. D. E.
3!4!2! 3
A. 15120 B. 15210
13!
36 × 16 C. 15210 D. 51210
128
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
৪৪। 'public' kãwUi eY©¸‡jvi g‡a¨ ¯^ie‡Y©i Ae¯’vb ∴¯^ieY©¸wj‡K GK‡Î bv †i‡L web¨vm msL¨v
cwieZ©b bv K‡i eY©¸‡jv‡K KZ iK‡g cybivq = 8! – (6! × 3!)
mvRv‡bv †h‡Z cv‡i?
=
A. 24 B. 23 36000
C. 25 D. 720 ৪৭। 3 wU ¯^ieY© hy³ K‡i 7 A¶i wewkó GKwU k‡ã
¯^ieY©¸‡jv‡K cvkvcvwk bv †i‡L †gvU web¨vm msL¨v
Soln: [B] Public k‡ã `ywU ¯^ieY© Av‡Q| ¯^ieY© `ywU
n‡e:
ev‡` evwK eY© 4wU|
A. 5040 B. 1440 C. 3200 D.
∴ cybivq web¨vm msL¨v = 4! – 1 = 23
3600
৪৫। 3 wU ¯^ieY© hy³ K‡i 7 A¶i wewkó GKwU k‡ã Soln: [B]
¯^ieY©¸‡jv‡K cvkvcvwk bv †i‡L †gvU web¨vm msL¨v
n‡e: ৪৮। 7wU e¨vÄbeY© I 3wU ¯^ieY© n‡j KqwU kã MVb Kiv
hv‡e †hLv‡b 3wU e¨vÄYeY© I 2wU ¯^ieY© _v‡K|
A. 5040 B. 1440 C. 3200 D.
360 A. 120 B. 25200
Soln: [B] C. 4200 D. 25000 E.
None
৪৬। ¯^ieY©¸wj‡K †Kvb mgqB GK‡Î bv †i‡L
daughter kãwUi meKwU eY©‡K hZ wewfbœ cÖKv‡i Soln:[E], kã MVb Kivi Dcvq 7 p 3 × 3 p 2 =1260
mvRv‡bv hvq Zv n‡jv-
৪৯। cÖwZevi cÖ_‡g I †k‡l u †i‡L calculus kãwUi
A. 36000 B. 360200 C. 360800 A¶i¸wj‡K KZfv‡e mvRv‡bv hv‡e?
D. 360900
A. 90 B. 280 C. 360 D.
Soln: [A] ¯^ieY©¸wj‡K GK‡Î †i‡L web¨vm msL¨v 180
= 6! × 3!
Soln: [D]
Example
Academic Part
১। ‡Kv‡bv kZ© Qvov 0, 1, 7, 1, 1, 2 A½¸‡jv Øviv e¨vL¨v: 0, 1, 7, 1, 1, 2 GLv‡b 6 wU AsK Av‡Q,
Qq A‡¼i KZ¸‡jv msL¨v MVb Kiv hv‡e? hv‡`i 3 wU 1
(K) 100 (L) 120 Avevi G‡Z 0 Av‡Q| ZvB 0 cÖ_‡g em‡j
(M) 300 (N) 720 msL¨vwU Qq AsK wewkó n‡e bv|
DËi: (K) 100 GB QqwU AsK Øviv Qq As‡Ki msL¨v MVb Kiv
6!
hvq =
3!
129
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
65.4 (3!) e¨vL¨v: †k‡li wZbwU wWwRU fz‡j †M‡j; cÖwZwU ¯’v‡b
=
3!
10 wU K‡i wWwRU _vK‡Z cv‡i| GLv‡b
= 120
wWwRU¸wji cybtive„wË n‡Z cv‡i| ZvB web¨vm
wKš‘0 cÖ_‡g em‡j Zv cvuP AsK wewkó n‡e|
5! msL¨v n‡e 103 |
Zvn‡j 0 †K cÖ_‡g emv‡j mvRv‡bv hv‡e = ৩। cÖ‡Z¨K A¼‡K cÖ‡Z¨K msL¨vq †KejgvÎ GKevi
3!
5:4(3!)
= e¨envi K‡i 3, 4, 5, 6, 7 A¼¸wj Øviv cvuP
3!
= 20 A‡¼i KZ¸wj A_©c~Y© msL¨v MVb Kiv hvq
∴ Qq AsK wewkó cÖK…Z A_©c~Y© msL¨v = †mLv‡b cª‡Z¨K †ÿ‡Î 4 I 6 h_vµ‡g wØZxq I
120 − 20 PZz_© ¯’v‡b em‡e?
= 100 (K) 120 (L) 60
২। †Zvgvi evev‡K KjZ Ki‡Z wM‡q evevi †gvevB‡ji (M) 12 (N) 6
†kl wZbwU wWwRU fz‡j †M‡j| KZ cÖKv‡ii †Póv DËi: (N) 6
Ki‡Z AšÍZt GKevi ms‡hvM cv‡e? e¨vL¨v: 4 I 6 †K h_vµ‡g wØZxq I PZz_© ¯’v‡b wbw`©ó
(K) 10° (L) 910 †i‡L evKx 3wU A¼ Øviv 3wU ¯’vb c~Y© Kivi Dcvq
(M) 310 (N) 103 3!
DËi: (N) 103 ∴ cvuP A¼wewkó A_©c~Y© msL¨vi msL¨v = 3! =
6
Academic Part
১। 8, 9, 7, 6, 3, 2 Øviv wZb AsK wewkó KZ¸‡jv wfbœ Avevi, Aewkó 2 wU ¯’vb Aewkó 4 wU A¼ Øviv c~Y©
wfbœ msL¨v MVb Kiv hvq? Kivi Dcvq = 4 P2 = 12
A. 6 B. 120 ∴ wb‡Y©q web¨vm = 2 × 12 = 24
C. 6! D. 480 ৩। cÖ‡Z¨KwU AsK †Kej GKevi e¨envi K‡i 8, 9, 7,
Soln: [B] ∴ †gvU wfbœ wfbœ mvRv‡bvi msL¨v = 6p3 6, 3, 2 AsK¸‡jv Øviv wZb AsK wewkó KZ¸‡jv wfbœ
= 120 wfbœ msL¨v MVb Kiv hv‡e?
130
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
৬। 3, 5, 7, 8, 9 A¼¸wj GK ev GKvwaK evi e¨envi evwK 3wU ¯’v‡b 4wU A¼ emv‡bv hvq = 4 p 3 fv‡e|
K‡i 7000 †_‡K eo Pvi A¼ wewkó KZ¸wj msL¨v msL¨vwU 5 A‡¼i n‡j, 5 wU ¯’v‡b 5wU A¼ 5emv‡bv
MVb Kiv hvq? hvq fv‡e |cÖ_g ¯’v‡b 0 _vK‡e Ggb web¨vm =
R¨vwgwZ
Theory
evû †`qv _vK‡j ev †KŠwYK we›`yi ms‡hvM †iLv Øviv MwVZ wÎfzR, KY© msL¨v wbY©q Ki‡Z ej‡j wb‡Pi
Example-Gi †KŠkj cÖ‡qvM Ki‡Z nq|
Ex: 12 wU evû wewkó GKwU mgZj †¶‡Îi †KŠwYK we›`y ¸‡jvi ms‡hvM †iLv Øviv hZ¸‡jv wÎfzR MVb Kiv
hvq, Zvi msL¨v wbY©q Ki| Gi KZ¸‡jv KY© Av‡Q?
Soln: mgZj †¶ÎwUi 12 wU †KŠwYK we›`y Av‡Q| 12 wU we›`yi †h †Kvb wZbwUi ms‡hvM †iLvi mvnv‡h¨
GKwU wÎfzR MVb Kiv hvq| GB wZbwU we›`y evQvB Kiv hvq = 12 C 3 Dcv‡q|
131
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
Admission Part
১। GKwU `kfz‡Ri †KŠwYK we›`y¸‡jv ms‡hvRb K‡i ২। GKB mgZ‡j Aew¯’Z 12 evû wewkó GKwU eûfy‡Ri
KZ¸‡jv wÎfzR cvIqv hv‡e? K‡Y©i msL¨v n‡e-
132
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
`j MVb/e¯‘ wefw³
Theory
GKwU wbw`©ó msL¨K e¯‘ n‡Z meKqwU ev wKQz msL¨K wRwbm wb‡q mgv‡ek ev evQvB Ki‡Z ej‡j just formula: n C r use
Ki‡jB n‡e| †hLv‡b, n cÖ`Ë wbw`©ó msL¨K e¯‘ Ges r n‡jv hZwU e¯‘ wb‡q mgv‡ek Ki‡Z n‡e Zvi msL¨v|
(i) n msL¨K wewfbœ e¯‘ n‡Z cÖwZev‡i r msL¨K e¯‘ wb‡q MwVZ †h mg¯Í mgv‡e‡k p msL¨K wbw`©ó e¯‘ me©`vB _vK‡e, Zvi
msL¨v
n−p
= C r−P [ p+r ≤ n]
(ii) n msL¨K wewfbœ e¯‘ n‡Z r msL¨K e¯‘ wb‡q MwVZ †h mg¯Í mgv‡e‡k p msL¨K wbw`©ó e¯‘ KLbB _vK‡e bv, Zvi
msL¨v
n− p
= C r [ p+r ≤ n]
`yB ev Z‡ZvwaK MÖæc wef³ n msL¨K e¯‘ n‡Z r msL¨K e¯‘ wb‡q mgv‡ek Ki‡Z ej‡j wb‡Pi Example-Gi †KŠkj cÖ‡qvM Ki‡Z
nq|
Ex: D‡¤§nvbx Ii‡d wmevbx cÖwZMÖæ‡c 5 wU cÖkœ Av‡Q Ggb `yBwU MÖæ‡c wef³ †gvU 10 wU cÖkœ †_‡K 6 wU cÖ‡kœi DËi Ki‡e
Ges †m †Kvb MÖæc †_‡K 4 wUi †ekx DËi w`‡Z cvi‡e bv| †m KZ cÖKv‡i cÖkœ¸wj evQvB Ki‡Z cvi‡e?
Soln: awi, MÖæc `yBwU A Ges B| cÖwZ MÖæ‡c 5 wU cÖkœ Av‡Q| MÖæc `yBwU n‡Z 6 wU cÖkœ evQvB‡qi Dcvq wbgœiƒc:
MÖæc-A(5) MÖæc-B(5)
(a) 4 2
(b) 3 3
(c) 2 4
133
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
= 200 Ans.
* Pµ web¨vm: n msL¨K e¯‘‡K PµvKv‡i mvRv‡j web¨vm msL¨v = (n-1)!
* e¨vÛ, gvjv, KÉnv‡ii †¶‡Î we‡kl Ae¯’v Ges Giƒc †¶‡Î web¨vm:
Example
Academic Part
১। 8wU wfbœ is Gi cvZvKv n‡Z 5wU cZvKv wb‡q wfbœ ২। 6 Rb evjK 4 Avm‡bi GKwU †e‡Â KZfv‡e
wmMbvj MV‡bi Dcvq msL¨v- em‡Z cv‡i?
(K) 8P5 (L) 5! (K) 6! (L) 4!
(M) 8! (N) 8C5 (M) 6C4 (N) 6P4
DËi: (K) 8P5 DËi: (N) 6P4
6
e¨vL¨v: 8 wU wfbœ is Gi cZvKv †_‡K 5 wU cZvKv e¨vL¨v: 6 Rb evjK 4 Avm‡bi GKwU †e‡Â P4
wb‡q wfbœ wmMbvj MV‡bi Dcvq msL¨v= 8P5 Dcv‡q em‡Z cv‡i|
২। 6 Rb wkÿv_©w‡K mgvb msL¨K wkÿv_©xi `yBwU
`‡j KZ iK‡g wef³ Kiv hvq? ৩। 60 wU wRwbm mgvb Pvi fv‡M fvM Ki‡j mgv‡ek
(K) 10 (L) 20 msL¨K KZ?
(M) 60 (N) 120 60! 60!
(K) (15!)4 (L)
DËi: (K) 10 4!(15!)4
60! 60!
e¨vL¨v: 6 Rb wkÿv_©x‡K mgvb msL¨K wkÿv_©xi `ywU (M) (N)
4(15!)4 4!(15!)
6! 60!
`‡j wef³ Kivi Dcvq = DËi: (L)
2!(3!)2 4!(15!)4
= 10 e¨vL¨v: 60 wU wRwbm mgvb 4 fv‡M fvM Kiv hvq,
উে�খ�, 6 Rb wkÿv_©x‡K mgvbfv‡e `yR‡bi g‡a¨ 60!
Dcv‡q|
6! 4!(15!)4
wef³ Kivi Dcvq = (3!)2 = 20 ৪। 2x msL¨K wRwbm `yBR‡bi g‡a¨ mgvbfv‡e fvM
`ywU `‡j wef³ n‡j 2! Øviv fvM Ki‡Z n‡e| K‡i w`‡q mgv‡ek msL¨v n‡e -
`yB R‡bi g‡a¨ wef³ n‡j fvM Ki‡Z n‡e bv| (K)
(2x)!
(L)
(x)!
2!(x!)2 (2𝑥𝑥!)
(2x)! 2!(x!)2
(M) (x)!
(N) (2𝑥𝑥)!
134
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
(2x)! Kiv hv‡e (A MÖæ‡c ab I B MÖæ‡c cd) A_ev
DËi: (M) (𝑥𝑥!)2
(B MÖæ‡c ab I A MÖæ‡c cd) A_ev (A MÖæ‡c
e¨vL¨v: 2x msL¨K e¯‘‡K mgvb `yB fv‡M `yBR‡bi
(2x)! ac I B MÖæ‡c bd) A_ev (B MÖæ‡c ac I A
g‡a¨ fvM Ki‡j mgv‡ek msL¨v n‡e MÖæ‡c bd) A_ev (A MÖæ‡c ad I B MÖæ‡c bc)
(𝑥𝑥!)
D‡j&iL, 2x msL¨K e¯‘‡K mgvb `yB fv‡M fvM A_ev (B MÖæ‡c ad I A MÖæ‡c bc) A_©vr,
(2x)! 4!
Ki‡j mgv‡ek msL¨v n‡e
2!(𝑥𝑥!)2 (2!)2
= 6 Dcv‡q|
উে�খ�, a, b, c, d †K mgvb `yB fv‡M fvM Kiv hv‡e GKBfv‡e, 4q msL¨K e¯‘‡K mgvb Pvi fv‡M
(adI cd) A_ev (ac I bd) A_ev (ad I fvM Kiv hvq
(4q)!
Dcv‡q| wKš‘4q msL¨K
4! (q!)4
bc) A_©vr, =3 Dcv‡q| e¯‘‡K mgvb Pvi fv‡M Pvi R‡bi g‡a¨ fvM Kiv
2!(2!)2
wKš‘a, b, c, d †K A I B MÖæ‡c mgvb `yB fv‡M (4q)!
hvq (q!)2 Dcv‡q|
Admission Part
১। 12 Rb Qv‡Îi ga¨ †_‡K 2 Rb wbw`©ó Qv·K me `‡j cix¶v_x© KZ Dcv‡q cÖkœ¸‡jv evQvB Ki‡Z cvi‡e?
AšÍf©~³ K‡i 5 R‡bi `j KZ fv‡e ˆZwi Kiv hvq? A. 200 B. 300 C. 270 D.
A. 792 B. 252 410
Soln: [C] 4 2
A. 20 B. 36 C. 120 D. = 5 p 4 × 5 p 2 + 5 p 3 × 5 p 3 + 5 p 2 × 5 p 4 = 200
240
৪। 6 Rb QvÎ Ges 5 Rb QvÎx †_‡K 5 R‡bi GKwU KwgwU
Sol : [C]
n MVb Ki‡Z n‡e hv‡Z AšÍZ GKRb QvÎ I GKRb
QvÎx AšÍf©y³ _v‡K| KZ wewfbœ cÖKv‡i G KwgwU MVb
`vIqvZ †`Iqvi m¤¢ve¨ Dcvq wbgœiƒc:
Kiv †h‡Z cv‡i?
Dcvq eÜz (6) evÜex (4) A. 160 B. 360 C. 410 D.
455
(i) 3 2
Soln: [D]
∴ `vIqvZ †`Iqvi Dcvq = C3 × C2 = 120
6 4
135
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
(ii) 2 3 (ii) 2 3
(iii) 3 2 (iii) 3 2
(iv) 4 1 (iv) 4 1
∴KwgwU MV‡bi Dcvq = 6C1 × 5C4 + 6C2 × 5C3 + ∴KwgwU MV‡bi Dcvq = 6C1 × 5C4 + 6C2 × 5C3 +
6
C3 × 5C2 + 6C4 × 5C1 = 455 6
C3 × 5C2 + 6C4 × 5C1 = 455
৫। 6 Rb QvÎ Ges 5 Rb QvÎx †_‡K 5 R‡bi GKwU KwgwU ৭। 5 Rb weÁvb I 3 Rb Kjv Abyl‡`i QvÎ †_‡K 4
MVb Ki‡Z n‡e hv‡Z AšÍZ GKRb QvÎ I GKRb R‡bi GKwU KwgwU MVb Ki‡Z n‡e hv‡Z AšÍZ
QvÎx _v‡K| KZ wewfbœ cÖKv‡i G KwgwU MVb Kiv GKRb weÁvb I GKRb Kjvi QvÎ _v‡K| KZ wewfbœ
hv‡e? cÖKv‡i GB KwgwU MVb Kiv †h‡Z cv‡i-
A. 455 B. 360 C. 144 D. A. 60 B. 65 C. 70 D. 75
720
Soln: [B]
Soln: [A]
KwgwU MV‡bi m¤¢ve¨ Dcq¸‡jv wbgœiƒc:
wb‡gœv³ m¤¢ve¨ Dcv‡q KwgwU MVb Kiv hvq-
Dcvq weÁv‡bi QvÎ (5) Kjvi QvÎ (3)
Dcvq QvÎ (6) QvÎx (5)
(i) 3 1
(i) 1 4
(ii) 2 3 (ii) 2 2
(iii) 3 2 (iii) 1 3
(iv) 4 1
∴KwgwU MV‡bi Dcvq = 6C1 × 5C4 + 6C2 × 5C3 + ∴ KwgwU MV‡bi Dcvq = 5C3 × 3C1 + 5C2 × 3C2
6
C3 × 5C2 + 6C4 × 5C1 = 455 + 5C1 × 3C3 = 30 + 30 + 5 = 65
৬। 6 Rb QvÎ Ges 5 Rb QvÎx †_‡K 5 R‡bi GKwU KwgwU ৮। PviRb gwnjv I QqRb cyi~‡li ga¨ n‡Z Pvi m`m¨
MVb Ki‡Z n‡e hv‡Z AšÍZ GKRb QvÎ I GKRb wewkó GKwU DcKwgwU KZ cÖKv‡i MVb Kiv hv‡e,
QvÎx AšÍfy©³ _v‡K| KZ wewfbœ cÖKv‡i G KwgwU MVb hv‡Z GKRb wbw`©ó cyi~l me©`vB AšÍf©~³ n‡e-
Kiv †h‡Z cv‡i?
A. 504 B. 210 C. 126 D. 84
A. 360 B. 160 C. 410 D.
Soln: [D]
455
KwgwU MV‡bi m¤¢ve¨ Dcvq ¸‡jv wbgœiƒc: [GKRb
Soln: [D]
wbw`©ó cyiæl me©`vB AšÍfy©³]
wb‡gœv³ m¤¢ve¨ Dcv‡q KwgwU MVb Kiv hvq-
Dcvq cyiæl (6) gwnjv (4)
Dcvq QvÎ (6) QvÎx (5)
(i) 4 0
(i) 1 4
136
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
137
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
১৬। `kwU †gnMwb Ges AvUwU MR©b Pviv †_‡K `yÕwU ২০। `yBRb dv‡g©mx wefv‡Mi Qv·K GK‡Î bv ewm‡q 5
†gnwMwb Ges `yÕwU MR©b Pviv KZ wewfbœ fv‡e jvMv‡bv Rb imvq‡bi QvÎ I 5 Rb dv‡g©mx wefv‡Mi QvÎ KZ
m¤¢e? iK‡g GKwU †Uwe‡ji cv‡k Avmb wb‡Z cv‡i?
A. 72 B. 1260 A. 2880 B. 2840 C. 2480 D.
C. 3060 D.5060 E.96 2440
Soln: [A]
Soln: [B] 10c2 × 8c2 = 1260.
5 Rb imvq‡bi Qv·K †Uwe‡ji cv‡k ewm‡q Zv‡`i
১৭। wZbwU WvKev‡· cuvPwU wPwV KZ cÖKv‡i †djv hvq?
gv‡S dv‡g©mx wefv‡Mi Qv·K emv‡j `yBRb dv‡g©mx
A. 243 B. 81 C. 114 D. wefv‡Mi QvÎ GK‡Î _vK‡e bv|
342
GKRb‡K wbw`©ó a‡i 5 Rb imvq‡bi Qv·K †Uwe‡ji
Sol : [A] wPwV †djvi Dcvq = 3 = 243.
n 5 cv‡k 4! Dcv‡q emv‡bv hvq|
138
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 5: web¨vm I mgv‡ek
Zv‡`i gv‡S dv‡g©mx wefv‡Mi Qv·K emv‡bv hvq 5! ২৫। 10 Rb QvÎ cÖ‡Z¨K Rb cÖ‡Z¨K Rb‡K GKwU K‡i
Dcv‡q| †Mvjvc dzj w`‡j †gvU KZwU †Mvjvc dzj jvM‡e?
∴ †gvU web¨vm msL¨v = 4! × 5! = 2880 A. 10 wU B. 20wU
A. 60 B. 120
C. 240 D. 360 E. 270
Soln: [B] `ywU †g‡q‡K GKwU ai‡j †gvU †Q‡j †g‡q
5 Rb| 5 Rb‡K GKmvwi‡Z 5! = 120 cÖKv‡i
emv‡bv hvq|
A. 75 B. 76 C. 149 D.
150
Soln: [C]
A. 28 B. 8 C. 16 D. 24
139
QNA Math MCQ Suggestion
QNA Math MCQ Suggestions
w·KvYwgwZK AbycvZ
140
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
1. lvU g~jK c×wZ: GK mg‡Kvb‡K 90 wU mgvb As‡k fvM Ki‡j cÖwZwU As‡k †h cwigv‡ci †KvY cvIqv hvq, Zv‡K wWwMÖ
ejv nq| G c×wZi GK‡Ki bvg wWwMÖ (x°)|
2. kZg~jK c×wZ: GK mg‡KvY‡K GKkZ mgvb As‡k wef³ Ki‡j cÖwZ Ask‡K GK †MÖW ejv nq| G c×wZ‡Z GKK
†MÖwWqvb (xG)
3. e„Ëxq c×wZ: †Kvb e„‡Ëi e¨vmv‡a©i mgvb e„ËPvc Zvi †K‡›`ª †h †Kvb Drcbœ K‡i, Zv‡K GK †iwWqvb e‡j| GK †iwWqvb
2
(1c) = × mg‡KvY|
π
180° = πc = 200G
Degree ↔ Radian ↔ Degree
Degree ↔ Gradian ↔ Degree
Radian ↔ Gradian ↔ Radian
D G θ
m¤úK©: = =
180 200 π
r e¨vmva© wewkó †h †Kvb e„‡Ë †h †Kvb Pvc S hw` †K‡›`ª θ †Kvb Drcbœ K‡i Z‡e,
Pvc B
Drcbœ †KvY = e¨vmva© S
θc
S A
or, θ = O r
r
Examples
Academic Part
১। OAB e„ËKjvi †ÿÎdj KZ eM© †m.wg.?
(K) 1.05 (L) 2.09
(M) 4.19 (N) 8.38
e¨vL¨v: GLv‡b, r = 4 †m.wg
θ = 30°
30 π
∴ π=
180 6
141
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
1 π 3π
∴ OAB e„ËKjvi †ÿÎdj = r 2 θ (K) cm (L) cm
2 2 2
1 π
= . 42 (M) π cm (N) 2 π cm
2 6 π
16 DËi: (K) cm
= π 2
12
4 e¨vL¨v: d = AB = 6cm
= × 3.1416 6
3
∴ r = = 3 cm
= 4.19 6
2
Admission Part
১। GKwU PvKvi cwiwa 8 dzU. 1 wK‡jvwgUvi c_ AwZµg A. 60° B. 55°35′
Ki‡Z PvKvwU KZevi Nyi‡e?
C. 75°45′ D. 90° E.
A. 520 B. 420 C. 410 D. 460 E. 56°15′
500
Soln: [E]
Soln: [C]
৬। 50°37′30″ = KZ †iwWqvb?
২। 1 †iwWqvb mgvb KZ? π 3π 9π 5π
A. B. C. D. E. ï×
32 32 32 32
2
A. 2π mg‡Kvb B. mg‡Kvb DËi †bB
π
C. 2 mg‡Kvb D. π mg‡Kvb Soln: [C]
A. 3 B. 1 C. 2 D. 4 Soln: [A]
143
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
Soln: [B]
Basic Trigonometry
Theory
∗ w·KvYwgwZK dvsk‡bi DrcwË:
Y
B
r p(x,
θ
X′ x
O M
X′
awi, N~Y©vqgvb mij‡iLvwU OX Ae¯’vb †_‡K ïiæ K‡i OB Ae¯’v‡b †h‡Z †h †KvY Drcbœ K‡i Zv‡K θ Øviv wb‡`©k Kiv nj|
GLb †iLvwUi †kl Ae¯’vb OB Gi Dci †h †Kvb we›`y p(x, y) †_‡K †iLvwUi Avw` Ae¯’vb OX-Gi Dci PM j¤^ A¼b
Kwi, Zvn‡j mg‡KvYx ∆ POM Drcbœ nq| ∴ OM = x, PM = y
GLb, ∆ POM-G
PM y
i) OP = sinθ ⇒ sinθ = r
OM x
ii) OP = cosθ ⇒ cosθ = r
PM y
iii) OM = tanθ ⇒ tanθ = x
OP r
iv) PM = cosecθ ⇒ cosecθ = y
OP r
v) OM = secθ ⇒ secθ = x
OM x
vi) PM = tanθ ⇒ tanθ = y
∗ Fundamental Formulas:
144
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
1 1 1
1. sinθ = , cosθ = , tanθ =
cosecθ secθ cotθ
sinθ cosθ
2. tanθ = , cotθ =
cosθ sinθ
¯’~j‡KvY m~²‡KvY
sin (–, +) all (+, +)
∗ Technique: θ-Gi gvb †ei K‡i kZ© Øviv option test Ki‡Z n‡e|
Examples
Academic Part
5
১। tanθ = , cosθ abvZ¥K n‡j sinθ Gi gvb
12
KZ?
−5 5
(K) (L)
13 13
−12 12
(M) (N)
13 13
5
DËi: (L)
13 2. 2AB = BC n‡j sinθ = ?
e¨vL¨v: j¤^, AB = 5
(K) sinφ (L) 2 sinφ
f‚wg, BC = 12 1 1
(M) sinφ (N) sin φ
AwZfzR, AC = 13 2 4
5 DËi: (M) 2 sin φ
tanθ =
12 e¨vL¨v: †`Iqv Av‡Q, 2AB = BC
hv abvZ¥K Ges cosθ abvZ¥K| myZivs θ cÖ_g BC 2AB
∴ sinθ = = = 2sinφ
PZzf©v‡M Aew¯’Z †hLv‡b sinθ Gi gvb AC AC
abvZ¥K| ৩. AB = 3, BC = 4 n‡j cosθ + cosφ =
j¤^ 5 ?
∴ sinθ = = 5 5
AwZfzR 13
(K) (L)
wb‡Pi DÏxc‡Ki Av‡jv‡K 2 I 2৩ bs cÖ‡kœi DËi 8 7
7 8
`vI: (M) (N)
5 5
7
DËi: (M)
5
145
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
π 3
e¨vL¨v: AB = 3, BC = 4 ৫। hw` < 𝜃𝜃 < 𝜋𝜋 Ges sinθ = nq, Z‡e
2 5
∴ AC = √𝐴𝐴𝐵𝐵2 + 𝐵𝐵𝐶𝐶 2 cosθ Gig vb KZ?
√32 + 42 = √25 = 5 (K)
3
(L)
4
AB BC 4 5
∴ cosθ + cosφ = + 3 4
AC AC (M) − (N) −
3 4 7 4 5
= + = 4
5 5 5 DËi: (N) −
5
e¨vL¨v: j¤^, AB = 3 f‚wg, BC = 4 AwZfzR,
AC = 5
π 3
‡h‡nZz < 𝜃𝜃 < 𝜋𝜋 Ges sinθ = hv
2 5
abvZ¥K
∴ θ wØZxq PZzf©v‡M Aew¯’Z †hLv‡b cosθ
FYvZ¥K|
f‚wg 4
∴ cosθ = − = −
AwZfzR 5
৪। 12 π
৬। hw` cosθ = Ges 0 < 𝜃𝜃 < n‡j, tanθ
13 2
Gi gvb KZ?
25 5
(K) (L)
144 12
13 12
(M) (N)
12 5
5
DËi: (L)
12
12 π
e¨vL¨v: cosθ = Ges 0° < 𝜃𝜃 <
DÏxcK †_‡K- 13 2
∴ θ cÖ_g PZzf©v‡M Aew¯’Z
i. tanθ = 2 5
1 ∴ tanθ =
ii. sinα = 15
√5
৭। cosec(−660°) Gi gvb -
iii. secα = √5
2 √3
wb‡Pi †KvbwU mwVK? (K) − (L) −
√3 2
(K) i, ii (L) i, iii 2 √3
(M) (N)
(M) ii, iii (N) i, ii, iii √3
2
2
146
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
147
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
148
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
3π
(K) sec A (L) − sec A ২১। cotθ Ges π < 𝜃𝜃 <
2
(M) −cosecA (N) cosecA sinθ Gi gvb KZ?
DËi: (N) cosecA 5 5
π (K) (L) −
e¨vL¨v: †`Iqv Av‡Q, A + B + C = 13 13
2 12 12
π (M) (N) −
ev, B + C = − A 13
5
13
2
π DËi: (L) −
∴ sec(B + C) = sec � − A� 13
12 3π
2
e¨vL¨v: cotθ = Ges π < 𝜃𝜃 < nIqvq θ
= cosecA 5 2
π 3 Z…Zxq PZzf©v‡M Aew¯’Z| GB PZzf©v‡M tanθ
২০। < 𝜃𝜃 < 𝜋𝜋 Ges sinθ = n‡j -
2
2
5
9
abvZ¥K sinθ FYvZ¥K|
i. cosθ = ii. tan2 θ =
5 16
15
iii. secθ. tanθ =
16
wb‡Pi †KvbwU mwVK?
(K) i, ii (L) ii, iii
(M) i, iii (N) i, ii, iii
DËi: (L) ii, ii
3 π
GLv‡b, f‚wg = 12, j¤^= 5
e¨vL¨v: sinθ = Ges < 𝜃𝜃 < 𝜋𝜋 n‡j,
5 2 ∴ AwZfzR √52 + 122 =
=
3
tanθ= − √25 + 144 = √169 = 13
4
2 9 5 5
∴ tan θ = − ; 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠θ = − ∴ sinθ = −
16 4 13
5 3 15
secθ tanθ= �− � �− � =
4 4 16
Admission Part
১। cos6750+sin(−13950) mgvb- Soln: [C]
1 + tan 2 A
৪। hw` cosA =
1 1 4
A. B. C. − 2 D. nq, Z‡e -Gi gvb-
2 2 5 1 − tan 2 A
2 −25 7 25
A. B. C. D.
n 7 5 7
Sol : [D]
−7
২। sin 10°+sin 20° + ... ... ... + sin 80° +
2 2 2 5
sin2 90°-Gi gvb-
Soln: [C]
A. 5 B. 6 C. 4 D. 3
৫। tanθ =
5
Ges θ m~²‡KvY n‡j sinθ + sec (–θ)-
Sol : [A] n 12
Gi gvb-
৩। cos 2 30 + cos 2 60 + ......... + cos 2 180 -Gi gvb-
21 229 219 17
A. B. C. D.
A. 0 B. 2 C. 3 D. 4 156 156 156 13
149
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
৭। hw` cosθ =
12 A. cosec(–θ)= –cosecθ B. sec(–θ)= –secθ
nq, Zvn‡j tan θ Gi gvbÑ
13
C. cos(–θ)= cos(θ) D. cot(–δ)= –
5 25 13
A. ± B. C. D. ± cot(θ)
12 144 12
13 Soln: [B]
12 12
১২। cos θ = n‡j tan θ Gi gvb KZ?
Soln: [A] 13
13 13 25
5 A. B. ± C. D. ±
৮। hw` tanθ = Ges cosθ abvZ¥K nq, Z‡e 12 12 144
12 5
sinθ + cos(–θ) 12
Gi gvb n‡e-
sec(–θ) + tan θ
Soln: [D]
34 34 30 35
A. 39 B. 40 C. 39 D. 50 ১৩। tan (-1125°) -Gi gvb KZ?
A. 1 B. -1 C. ∞ D.
Soln:[B], 1
Soln: [B]
৯। hw` cot α + cot β = a, tan α + tan β = b I 2
1 1 Soln: [A]
b–a
১৫। mwVK MvwYwZK A‡f`wU n‡”Q
Soln:[E]
A. sin(π + φ ) = sin φ B.
১০। GKwU wÎf~‡Ri evû¸‡jv h_vµ‡g 5, 12 Ges 13 sin(π − φ ) = − sin φ
cm n‡j wÎf~RwU n‡e|
C. sin(π + φ ) = ± sin φ D.
A. ¯’~j‡KvYx B. m~²‡KvYx
sin(π + φ ) = − sin φ
C. mg‡KvYx D. 60° †KvYx E.
None Soln: [D]
150
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
A. 2/3 B. 2 2 / 3
151
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
1 1 1 2 1 −1
A. B. − C. D. E. C.
2
D. 1 E.
2 2 2 2 2
−2 Soln: [E]
3
Soln: [C]
12
৩১। sinA = n‡j cosA-Gi gvb
২৬। bx‡Pi †Kvb& mgZvwU mwVK? 13
5 5 5
A. sin 30°=cos 30° B. sin 30°=sin A. B. − C. ± D.
13 13 13
60° 5
±
C. sin 45°=cos 45° D. tan 45°=cos 45° 12
Soln: [C]
E. sin 60° = cos 60°
৩২। sinθ=
3
Soln: [C] n‡j θ Gi gvb n‡e (hLb
2
২৭। x -Gi †Kvb& gv‡bi Rb¨ sinx = cosx n‡e? 3600<θ<5400)
1 1
২৮। hw` sinA =
12
nq, Z‡e cotA= KZ? A. 1 B. -1 C. D. − E. 2
13 2 2
5 5 7 11 Soln: [A]
A. ± B. ± C. ± D. ± E.
9 12 12 12
৩৪। cosθ =
2
5 n‡j sinθ = KZ?
± 3
13
5 3 7
Soln: [E] A. ± B. ± C. ± D.
3 2 3
২৯। sinA = 12/13 n‡j tan A -Gi AbycvZ gvb ±1 E. ±
7
†KvbwU? 3 4
152
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
Soln: [A] ৪১। tanθ = -√3 n‡j θ-Gi gvb wbY©q Ki-
৩৬। †Kvb m¤úK©wU mwVK- A. 200° B. 300° C. 100° D.
50°
A. − 1 ≤ sin θ ≤ 1 B. 0 ≤ sin θ ≤ 1
Soln: [B]
C. − 1 ≤ sin θ ≤ 0 D. sin θ ≥ 1
৪২। tan θ =
5
Soln: [A] n‡j sinθ = KZ?
12
C. Cosα =
1
D. †KvbwUB mwVK bq ৪৫। p sinθ= 3 Ges p cosθ=1 n‡j θ-Gi gvb
13 KZ?
Soln: [B] A. 45° B. 60° C. 30° D.
π 90°
৩৯। tanθ = , 0 < θ <
4
n‡j, sin θ + cos θ
3 2 Soln: [B]
= KZ?
৪৬। sinθ = 5/13 Ges π/2<θ<π Z‡e
A. 3/7 B. 4/7 tanθ + sec(−θ)
-Gi gvb n‡e-
cotθ + cosec(−θ)
C. 5/7 D. 7/4 E. 7/5
Soln: [E] A. 3/10 B. 5/12 C. 2/9 D. 2/5
Soln: [A]
৪০। †KvbwU mwVK bq-
π
৪৭। sin2
5π 8π 9π
A. sin(-θ)= -sinθ B. cos (-θ) = cos θ + sin2 +sin2 +sin2 =?
7 14 7 14
C. sec (-θ) = sec θ D. cosec(-θ) = A. 2 B. 20 C. 3 D. 30
cosec θ
Soln: [A]
n
Sol : [D]
153
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
৪৮। x sin θ = 3 Ges x cos θ = 1 n‡j, θ-Gi gvb ৫৪। wPÎwU‡Z x -Gi gvb KZ?
KZ ?
A. 110° 65°
A. 90° B. 45° C. 60° D.
B. 120° 65°
30° x°
1 − tan 2 θ D. 140°
৪৯। cosθ = n‡j
4
-Gi gvb-
5 1 + tan θ
2
A. 0 †_‡K K‡g −1 n‡e B. A I B `y‡UvB n‡e ৫৬। wb‡Pi wÎfz‡Ri x-Gi gvb KZ?
C. 0 †_‡K †e‡o 1 n‡e D. †KvbwUB n‡e
A. 48° 18°
n
Sol : [A]
B. 138°
৫১। cosθ = 3/5 n‡j j¤^ Ges f‚wgi AbycvZ KZ? 24° x
Soln: [D]
D. 258°
৫২। tan θ = 3/ 4 Ges sinθ FYvZ¥K n‡j sin(− θ)
+ cos(− θ) = KZ? ৫৭। cosθ = −1/2, 450° <θ < 540° n‡j θ Gi
Soln: [B]
154
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
p2 − q2
৬৪। cosA + sinA = 2 CosA n‡j cosA –
pq D. sinA n‡e-
p2 + q2
C. 2SinA D. 2 sinA E.
৬১। hw` cos A =
12
nq Z‡e tanA -Gi gvb KZ?
13 5 sinA
5 5 4 Soln: [B]
A. B. − C. ± D.
12 12 12
5
±
12
155
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
tangent I cotangent Gi Rb¨ dvsk‡bi NvZ †Rvo ev we‡Rvo hvB †nvK bv †Kb, θ = π
†Wv‡gb †iÄ
sinθ IR [–1, 1]
cosθ IR [–1, 1]
π
tanθ IR – (2n + 1) IR
2
cotθ IR –{nπ} IR
Examples
Academic Part
3x
১। tan Gi †hŠwMK ch©vq KZ? e¨vL¨v: sin0° = 0
2
π 2π sin90° = 1
(K) (N)
3 3
3π
∴ θ ‡KvY 0° †_‡K ‡e‡o 90° n‡j sinθ Gi
(M) π (N) gvb 0 †_‡K e„w× †c‡q 1 n‡e|
2
2π x
DËi: (L)
3
৩। sec Gi †gŠwjK ch©vq KZ?
4
3x π 2
e¨vL¨v: tan Gi †hŠMK ch©vq= 3 (K) (L) 2π
2 π
2
2π (M) 4π (N) 8π
=
3 DË: (N) 8π
২। θ †KvY 0° ‡_‡K †e‡o 90° n‡j sinθ Gi gvb
e¨vL¨v: secx = sec(2π + x)
wb‡Pi †KvbwU?
= sec(4π + x)
(K) 1 †_‡K K‡g 0 nq (L) 0 †_‡K K‡g −1
= sec (6π + x)
nq
Zvn‡j secx Gi †gŠwjK ch©vqKvj = 2π
(M) −1 †_‡K e„w× †c‡q 0 nq π
(N) 0 †_‡K e„w× †c‡q 1 nq sec Gi †gŠwjK ch©vqKvj = 4×2π
4
DËi: (N) 0 †_‡K e„w× †c‡q 1 nq = 8π
156
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
π
৪। sin3x Gi ch©vq KZ? (K) (L) π
2
2π
(K) (L) 3π (M) 2π (N) 4π
3
π
(M) (N) 2π DËi: (L) π
3
2π e¨vL¨v: Avgiv Rvwb,
D³i: (K)
3 sinx Gi ch©vqKvj = 2π
2π
e¨vL¨v: sin3x Gi ch©vq = ∴ sinax Gi ch©vqKvj =
2π
Pj‡Ki mnM
2π a
= ∴ sin2x Gi ch©vqKvj =
2π
=π
3
2
‡R‡b ivLv fv‡jv: sinx, cosx, secx, x π
৮। cos � + � Gi ch©vq †KvbwU?
cosecx Gi dvskb¸‡jvi †gŠwjK ch©vq= 3 4
2π (K) 6π (L) 3π
Pj‡Ki mnM π π
(M) (N)
𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡, cotx dvskb¸‡jvi †gŠwjK ch©vq = 3 6
2π DËi: (K) 6π
𝑥𝑥 𝜋𝜋
Pj‡Ki mnM
e¨vL¨v: awi, f(x) = cos � + �
৫। y = cosx dvsk‡bi ch©vqKvj wb‡Pi †KvbwU? 3 4
x π
(K)
π
(N) π = cos �2π + � + ��
2 3 4
1 𝜋𝜋
(M) −π (N) 2π = cos � (6𝜋𝜋 + 𝑥𝑥) + �
3 4
DËi: (N) 2π ∴ f(x) = f(6π + x)
e¨vL¨v: sinx, cosx, cosecx Ges secx dvsk‡bi A_Ge, f(x) Gi ch©vq Kvj = 6π
ch©vqKvj 2π| ৯। sin (4x+1) Gi chv©q KZ?
৬। tan 2x Gi ch©vq †KvbwU?
π 3π π
(K) (L) A. 4π B. π C. 2π D.
2 2 2
(M) π (N) 2π Soln: [D]
π
DËi: (K)
2
e¨vL¨v: Avgiv Rvwb,
π
১০। tan C-Gi ch©vqKvj-
tan ax Gi ch©vq Kvj=
a A. 2π B. π C. 3π D. 4π
π
∴ tan 2x Gi ch©vqKvj =
2 Soln: [B]
৭। sin 2x Gi cvh©Aq KZ?
a. y = sinx
157
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
b. y = cosx
c. y = tanx
Examples
Academic Part
১। f(x) = −|sinx|, 0 ≤ x ≤ 2π n‡j wb‡Pi
†KvbwU f(x) dvsk‡bi mwVK wPÎ?
(K) (L)
২। f(x) = cos 3 𝑥𝑥 dvskYwUi -
2π
i. ch©vqKvj = ii. †iÄ [−3, 3]
3
(M) (N) iii. †jLwPÎwU y A‡ÿi mv‡c‡ÿ cÖwZmg
wb‡Pi †KvbwU mwVK?
(K) i, ii (L) i, iii
DËi: (M) (M) ii, iii (N) i, ii, iii
e¨vL¨v: f(x) = −|sinx| DËi: (L) i, iii
x Gi gvb 0° †_‡K 2π Gi g‡a¨ hvB †nvK bv e¨vL¨v:
†Kb f(x) Gi gvb me©`v FYvZ¥K n‡e| i. f(x) = cos3x
2π 2π
myZivs, f(x) = −|sinx| Gi †jLwPÎ| dvskbwUi ch©vqKvj= =
PjK Gi mnM 3
158
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
π
‡jLwPÎ †_‡K ¯úóZ †`Lv hv‡”Q †h, x =
4
webD`‡Z †jLwPÎwU µg ea©gvb Ges evKx
we›`y¸‡jv‡Z µg n«vmgvb|
DËi: (L)
2 −3π π
৪। y = cos 𝑥𝑥, ≤x≤ Gi †jLwPÎ e¨vL¨v: y = cos 2 𝑥𝑥 n‡j y Gi gvb me©`v abvZ¥K
2 2
†KvbwU? Ges cos0° = 1
Bnv gjwe›`yMvgx bq|
(K) L wPÎwU mKj kZ© gv‡b|
𝜋𝜋
৫। cos 2 � + 𝑥𝑥� Gi †jLPwÎ †KvbwU?
2
(K) (L)
(L)
(M) (N)
DËi: (N)
𝜋𝜋
e¨vL¨v: cos 2 � + 𝑥𝑥� = sin2 𝑥𝑥
2
159
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 6: w·KvYwgwZK AbycvZ
∴ sin2 𝑥𝑥 Gi †jLwPÎ,
160
QNA Math MCQ Suggestion
QNA Math MCQ Suggestions
161
Aa¨vq 7: mshy³ †Kv‡Yi w·KvYwgwZK AbycvZ
b
= 2 cos2A – 1 = a 2 + b 2 cos θ − tan −1
a
7. sin3A = 3sinA – 4sin3A
∗ Some Value:
8. cos3A = 4cos3A – 3cosA
1. tan 15° = 2 – 3 2. tan(–15°) = 3 – 2
3tanA–tan3A
9. tan3A =
1–3tan2A 5–1
3. tan 75° = 2 + 3 4. sin 18° =
4
10. sin(A + B) sin(A – B) = sin2A – sin2B
= cos2B – cos2A 10 + 2 5
5. cos 18° =
4
11. cos(A + B) cos(A – B) = cos2A – sin2B
1°
= cos2B – sin2A 6. tan7 = 6 – 3 + 2 –2
2
C+D C−D
12. sinC + sinD = 2sin cos
2 2
C+D C−D
13. sinC – sinD = 2cos sin
2 2
C+D C−D
14. cosC + cosD = 2cos cos
2 2
C+D C−D
15. cosC – cosD = 2sin sin
2 2
16. tan (A+B+C)
162
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
π
** i. 2 cos = 2 + 2 + 2 + .......... + 2 ; (n – 1)
2n
I me©wbgœ gvb = − a 2 + b 2
Examples
Academic Part
1 0
১। cos �7 � = ? 1
= �2 + �(2 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐15°)2
2 2
(K) �2 + √2 + √3 (L) 1
= �2 + √2.2 cos 2 15°
1 2
�2 + √2 + √3
2 1
1 = �2 + �2(1 + cos 30°)
(M) �2 − √2 + √3 (N) 2
2 1
= �2 + √2 + 2cos30°
�2 − √2 + √3 2
1
DËi: (L) �2 + √2 + √3 1 √3
2 = �2 + �2 + 2 −
e¨vL¨v: 2 2
1 0 1
L. H. S.= cos �7 � = �2 + √2 + √3
2 2
1
= . 2 cos
15° ♣ weKí mgvavb:
2 2
10 π
1 15° 2 cos7 = cos � × 7.5�
= ��2 cos � 2
π
180
2 2
= cos � �
1 15° 24
= �2.2 cos 2 = cos �
π
�
2 2
23 .3
1 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2.15°
= �2 �1 + � = �2 + √2 + √3
2 2
1
= √2 + 2cos15°
2
163
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
π π π
♣ ‡R‡b ivLv fv‡jv: 2 sin /2 cos Gi ৩। cos � � Gi gvb-
2n .k 2n .k 8
†ÿ‡Î, �√ � Gi wfZ‡i (n − 1) msL¨K 2 1
(K) �2 + √2
1
(L) �2 − √2
2 2
em‡e Ges †k‡l �√ � Gi wfZi k n‡e| 1 1
(M) �2 + √2 (N) �2 − √2
sine Gi †ÿ‡Î cÖ_‡g (−) wPý n‡e Ges √2 √2
1
evKx¸‡jv (+) wPý| cosine Gi †Kl‡Î DËi: (K) �2 + √2
2
me¸‡jv wPý (+) n‡e| π 1 𝜋𝜋
π π e¨vL¨v: cos � � = �2 �2 cos 2 � =
‡hgb: 2 cos = 2 cos 4 8 2 8
16 2
n = 4 A_©vr �√ � Gi wfZ‡i (4 − 1) 1 𝜋𝜋
�2 �1 + cos �
2 4
3wU 2 n‡e
1 1 1
π
= �2 + . 2 = �2 + √2
∴ 2 cos = �2 + �2 + √2 2 √2 2
16 1 1
π π ৪। SinA = , sinB = n‡j tan (A + B)
Avevi, 2 sin = 2 sin = √2 √3
16 24
= KZ?
�2 + �2 + √2 1−√2 1+√2
(K) (L)
1+ √2 1−√2
jÿ¨Ki‡Zv hw` 2 sin 11°15′ Gi gvb KZ √2− 1 √2+ 1
(M) (N)
n‡e ejv nq? √2+ 1 √2− 1
√2+ 1
11°15′ = (11.25)0 DËi: (N)
√2− 1
D R
Avgiv Rvwb, = e¨vL¨v: sin A =
1
180 π
π π √2
ev, R = × 11.25 = 1
180 16
π ∴ cosA = √1 − sin2 𝐴𝐴 = �1 − =
A_©vr, 2 sin 11°15′ = 2 sin 2
16
π 1 1
= 2 sin � =
24 2 √2
1
= �2 + �2 + √2 ∴ tanA =
sinA
= √2
1 = 1; 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 =
1
q cosA √3
২। tanβ = n‡j cos2β Gi gvb KZ? √2
p 1
2pq 2pq ∴ cosB = √1 − sin2 𝐵𝐵 = �1 − =
(K) (L) 3
p2 −q2 p2 +q2
p2 −q2 p2 +q2 2 √2
(M) (N) � =
p2 +q2 p2 −q2 3 √3
p2 −q2 1
DËi: (M) ∴ tanB =
sinB
= √3
=
1
p2 +q2
cosB √2 √2
q
e¨vL¨v: tanβ = √3
p tanA+tanB
𝑞𝑞 2 ∴ tan(A + B) = =
1−�𝑝𝑝� 1−𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡
1−tan2 𝛽𝛽
∴ cos2β = = 𝑞𝑞 2
1+
1
√2+1
1+tan2 𝛽𝛽 1+�𝑝𝑝�
√2
=
1
1− √2−1
q2 𝑝𝑝2 −𝑞𝑞2 √2
1− 2
p 𝑝𝑝2 p2 −q2 ৫। 2 sin2 15° Gi gvb-
= 𝑞𝑞2
= 𝑝𝑝2 +𝑞𝑞2
=
1+ 2 p2 +q2
𝑝𝑝 𝑝𝑝2
164
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
(K)
2−√3
(L)
2+ √3 = cot(90° − 0°) = tan0° mwVK|
2 2
√3+1 √3−1 ৮। tanθ = √3 n‡j-
(M) (N) √3 1
2 2
2−√3
i. sin2θ = ii. cos2θ =
2 2
DËi: (K)
2 iii. tan2θ = −√3
e¨vL¨v: 2 sin2 15 = 1 − cos 2×15° wb‡Pi †KvbwU mwVK?
[∴2 sin2 𝜃𝜃 = 1 − 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2𝜃𝜃] (K) i, ii (L) i, iii
= 1 − cos30° (M) ii, iii (N) i, ii, iii
√3
=1− DËi: (L) i, iii
2
2−√3 e¨vL¨v:
= 2tanθ 2.√3 2√ 3 √3
2
sin2θ = = = =
৬। tan2θ − tanθ Gi gvb †KvbwU? 1+tan2 θ 1+3 4 2
1−tan2 θ 1−3 2 1
(K) cosec 2θ (L) tanθcosθ cos2θ = = = − =−
1+tan2 θ 1+3θ 4 2
(M) sin2θ (N) tanθ sec2θ 2tanθ 2.√3 2√ 3
tan2θ = = = =
DËi: (N) tanθsec2θ 1−tan2 θ 1−3 −2
sin2θ 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠θ −√3
e¨vL¨v: tan2θ − tanθ = −
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2θ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐θ ৯।
sin2θ.cosθ−cos2θ
=
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2θ.cosθ
sin (2θ−θ) 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠θ
= =
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2θcosθ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐2θ.cosθ
= tanθsec2θ
৭। A = 40° I B = 50° n‡j-
i. cos2A = sin10° sin(B + C) Gi gvb KZ?
1 1
ii. sin(A − B) = sin10° (K) − (L)
√2 √2
iii. cot(A + B) = tan0°
(M) −√3 (N) √2
wb‡Pi †KvbwU mwVK? 1
(K) i, ii (L) ii, iii DËi: (L)
√2
(M) i, iii (N) i, ii, iii e¨vL¨v: A + B + C = 180
DËi: (M) i, ii ∴ 45 + 35 + C = 180
e¨vL¨v: A = 40° I B = 50° ∴ sin (B + C) = sin (75 + 60°)
i. cos2A = cos (2.40°) = cos80° = = sin (135°)
cos (90° − 10°) = sin (90 + 45°)
= sin 10° mwVK| = cos 45°
1
ii. sin(A − B)= sin(40° − 50°) = =
√2
sin(−10°) 3π
১০। cotθ Ges π < 𝜃𝜃 <
= − sin 10° mwVK bq| 2
165
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
60 60 √3+1 √3−1
(M) (N) (M) (N)
119 169 2√ 2 2√ 2
120
DËi: (K) DËi: (M)
√3+1
119
5 2 √2
e¨vL¨v: 24bs Gi Z_¨ n‡Z, tanθ = e¨vL¨v: †`Iqv Av‡Q, A = 60°
12
2tanθ
Avgiv Rvwb, tan2θ = = B= 45°
1−tan2 θ
2.5 5 ∴ cos(B − A) = cosB. cosA +
12
5 2
= 6
25 sinB. sinA
1−�12� 1−144
5 = cos45°. cos60° + sin45°. sin60°
6
= 144−25 =
1 1
× +
1
×
√3
144 √2 2 √2 2
5 144
= × =
√3+1
6 119 2 √2
120
= 1−tan2 (45°+𝑥𝑥)
119 ১৩। Gi mgvb †KvbwU?
1+tan2 (45°+𝑥𝑥)
১১।
(K) cos 2x (L) − cos 2x
(M) − sin 2x (N) sin 2x
DËi: (M) − sin 2x
sin2 (45°+𝑥𝑥)
1−tan2 (45°+𝑥𝑥) 1−
cos2 (45°+𝑥𝑥)
e¨vL¨v: = sin2 (45°+𝑥𝑥)
1+tan2 (45°+𝑥𝑥) 1+ 2
A cos (45°+𝑥𝑥)
sin KZ? cos2 (45°+𝑥𝑥)−sin2 (45°+𝑥𝑥)
2
cos2 (45°+𝑥𝑥)
2 2 = cos2 (45°+𝑥𝑥)× sin2 (45°+𝑥𝑥)
(K) � (L) −� cos2 (45°+𝑥𝑥)
5 5
2 2 cos (45°+𝑥𝑥)−sin2 (45°+𝑥𝑥)
2
(M) (N) − =
5 5 cos2 (45°+𝑥𝑥)+sin2 (45°+𝑥𝑥)
2 = cos 2(45° + x)
DËi: (K) �
5 = cos(90° + 2x)
b2 +c2 −a2 62 +52 −72
e¨vL¨v: cosA = = = −sin2x
2𝑏𝑏𝑏𝑏 2.6.5
36+25−49 12 1 ১৪। cos2θ Gi gvb -
= = =
60 60 5 1−tan2 θ
𝐴𝐴 i. 1 − 2 sin2 θ ii.
Avgiv Rvwb, 2 sin2 = 1 − 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 = 1 − sec2 θ
2 1+tan2 θ
1
=
4 iii.
1−tan2 θ
5 5
𝐴𝐴 2 wb‡Pi †KvbwU mwVK?
ev, sin2 =
2 5 (K) i, ii (L) ii, iii
A √2
∴ sin = (L) i, iii (N) i, ii, iii
2 √5
১২। A = 60°, B = 45° n‡j, cos (B − A) DËi: (K) i, ii
Gi gvb †KvbwU? e¨vL¨v: cos2θ = cos2 θ − sin2 θ
2 √2 2√ 2 = 2 cos 2 −1
(K) (L)
√3−1 √3+1 = 1 − 2 sin2 θ
166
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
1−tan2θ 2tanA
Ges cos2θ = i. tan2A =
1+𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡2θ 1−tan2 𝐴𝐴
1−tan2θ 2tanA
= ii. sin2A =
sec2 θ 1−tan2 𝐴𝐴
1+tan26° 1+tan2 𝐴𝐴
১৫। Gi gvb KZ? iii. cos2A =
1−𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡26° 1−tan2 𝐴𝐴
(K) tan71° (L) tan19° wb‡Pi †KvbwUmwVK?
(M) 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐71° (N) cot19° (K) i, ii (L) i, iii
DËi: (K) tan71° (M) ii, iii (N) i, ii, iii
1+tan26° 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡45°+𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡26° DËi: (K) i, ii
e¨vL¨v: =
1−𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡26° 1−𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡45° 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡26°
e¨vL¨v:
= tan (45° + 26°) 2tanA
= tan71° i. tan2A = mwVK|
1−tan2 𝐴𝐴
2tanA
১৬। sin5° = p n‡j sin10° Gi gvb †KvbwU? ii. sin2A = mwVK|
1+tan2 𝐴𝐴
(K) 2p (L) 2p�𝑝𝑝2 −1 1−tan2 𝐴𝐴
iii. cos2A = mwVK bq|
1+tan2 𝐴𝐴
(M) 2�1 − 𝑝𝑝2 (N) 2p�1 − 𝑝𝑝2 sin(𝛼𝛼+𝛽𝛽)−sin(𝛼𝛼−𝛽𝛽)
১৮। Gi gvb KZ?
DËi: (N) 2p�1 − 𝑝𝑝2 cos(𝛼𝛼−𝛽𝛽)−cos(𝛼𝛼+𝛽𝛽)
Admission Part
১। tan 150-Gi gvb KZ? ৩। cos 4200 cos 3900+sin (–3000) sin (–3300)
= KZ?
A. 2+ 2 B. 2– 3 C. 2+ 3 D. 3+
2
A. 0 B. –1 C. 1 D.
3
Soln: [B] 2
২। bx‡Pi †KvbwU cos A ev sin A-Gi eûc`x iƒ‡c cos Soln: [D]
3A †K cÖKvk K‡i?
৪।
2tanθ
= KZ?
3 3 1 + tan 2 θ
A. 4cos A–3cos A B. 4sin 4–3sin A
C. 3cos A–4cos3 A D. 3sin A–4sin3 A A. tan 2θ B. 2 sinθ cos θ
θ
Soln: [A] C. 2 cos2 D. cos
2
2θ
167
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
Soln: [B]
A. 3 + 1 B. 3 C. − 3 D.
2 2 2 2 2 2
৫। bx‡Pi †Kvb ivwkgvjvwU cos3A †K cosA ev sinA
3 −1
Gi eûc`x i~‡c cÖKvk K‡i-
2 2
3 3
A. 3cosA –4cos A B. 4 cos A– 3
Soln: [D]
cosA
১১। cot A – tan A mgvb-
C. 3sin3A–4sin3A D. 4sin3A–3sinA
A. 2 tan 2AB. 2 cot 2AC. 2 cos2 A D.
Soln: [B]
2sin2 A
৬। tan75°−tan 30°−tan 75° tan 30° Gi gvb: Soln: [B]
1 sin75 + sin15
A. 0 B. 1 C.
2
D. ১২। -Gi gvb-
sin75 − sin15
1
3 A. 5 B. 3 C. – 3 D.
− 5
Soln: [B]
Soln: [B]
৭। tan54 −tan36 Gi gvb-
0 0
168
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
3 1 Soln:[D]
A. cos 40 B. sin 20
2 2
২২। sin(780°) cos(390°) – sin (330°) cos(–
3 330°)-Gi gvb-
C. 2 cos 20 D. sin 40
2 1
A. 0 B. –1 C. D. 1
2
Soln: [C]
Soln: [D]
১৭। wb†gœv³ ivwkgvjvwUi gvb-
২৩। cos 198° + sin 432° + tan 168° + tan 12°-
sin (7800) cos (3900)–sin (3300) cos (– Gi gvb-
3000)
π
A. B. 1 C. 0 D. –1
A. –1 B. 0 C. 1 D. ½ 2
Soln: [C]
Soln: [C]
২৪। sin(780°) cos(390°) – sin(330°) cos(–
sin75 + sin15
১৮। mgvb- 300°)-Gi gvb-
sin75 − sin15
1
1 A. B. –1 C. 1 D.
A. 3 B. 2 C. D. 2
2 1
−
1 2
3
Soln: [C]
n
Sol : [A]
sin75 + sin15
২৫। mgvb-
১৯। hw` cotθ = 2 nq, Z‡e 10sin2θ – 6tan2θ sin75 − sin15
Gi gvb n‡e- 1
1
A. 3 B. C. D.
A. 1 B. 3 C. 2 D. 0 2 3
2
Soln:[D]
Soln: [A]
cos 27° – cos 63°
২০। =?
cos 27° + cos 63° ২৬। tan(–15°)-Gi gvb KZ?
A. sin 18° B. tan 18° A. 2 + 2 B. 3 − 2 C. 2 − 3 D.
C. cos 18° D. tan 15° E. cot 5
15°
Soln: [C]
n
Sol :[B]
২৭। tan20°+tan25°+tan25°tan20°-Gi gvb
y KZ?
২১। hw` tan θ = nq, Z‡e x cos 2θ + y sin 2θ
x
Gi gvb n‡e: A. 1 B. 0 C. ∞ D.
1
A. 2x B. x + y C. x – y 2
D. x
169
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
Soln: [A] Soln: [C]
২৮। cos10°cos70°cos50° -Gi gvb n‡e- ৩৩। 1 3
-Gi gvb n‡e-
o
−
sin10 cos10o
1 3 1 3
A. B. C. D. E.
16 4 8 8 A. 3 B. 4 C. 5 D. 6 E.
3 †KvbwUB b‡n
2
Soln: [B]
n
Sol : [D]
৩৪। tan(75°) -Gi gvb KZ?
২৯। sin (x+y) cos (x-y) + cos (x+y) sin (x-y)-
Gi gvb A. 2 + 3 B. 3 + 1 C. 3 − 1 D. 3
A. 2sinx B. 2siny E. 2
C. –sin2y D. sin2y E. Soln: [A]
sin2x
1 − tan 2 (45° − θ)
n
Sol : [E] ৩৫। = KZ?
1 + tan 2 (45° − θ)
1+ CosA
৩০। Gi gvbi †KvbwU? A. sinθ B. sin2θ
SinA
A A C.sin3θ D. sin4θ E.
A. tan B. Cot cos2θ
2 2
A A Soln: [B]
C. Cos D. Sin E.
2 2
5sinθ − 3cosθ
†KvbwUB bq ৩৬।tanθ = 4 n‡j -Gi gvb-
sinθ + 2cosθ
Soln: [B]
5 14 1 3
A. B. C. D.
5 14 5 14 14
৩১। tan 2A= Ges A m~¶¥‡KvY n‡j tan A Gi
12
Soln: [A]
gvb KZ?
1
৩৭। secθ + tanθ = a n‡j secθ -Gi gvb KZ?
A. B. 5
5 A. (a2+1)/(a2-1) B. (a2+1)/2a
7 5 12
C. D. E. C. (a2 -1)/(a2 +1) D. 2a/(a2 +1)
12 6 7
Soln: [A]
Soln: [A]
৩২। sin 18° Gi gvb KZ? ৩৮। hw` tan ϑ + sec ϑ = x nq Z‡e sin ϑ -Gi
gvb-
A. 1/ 2(1 − 5 ) B. 1/ 2(1 + 5 )
x2 − 1
A. x + 1 B. C. x − 1 D.
C. 1/ 4( 5 − 1) D. 1/ 2( 5 − 1) E. x −1 x2 + 1 x +1
1 / 2(1 − 5 )
x2 + 1
x2 − 1
170
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
Soln: [B]
৪৫। sinA = m Ges tanA = n n‡j
1 1
2
= -Gi
m n2
৩৯। sinθ + sin2θ = mcosθ
1
Ges gvb KZ?
2
1 A. 0 B. 1 C. m +n D. m -
sinθ − sin2θ = ncosθ n‡j m2 − n2 = KZ?
2 n
A. 4 mn B. 4√(mn) C. 1/(mn) D. Soln: [B]
1/√(mn)
৪৬। A I B abvZ¥K m~¶¥‡KvY Ges
Soln: [B] 3 12
sin A = , cos B = n‡j cos( A + B) -Gi gvb
5 13
৪০। (a –b)2cos2 + (a + b) 2 sin 2
c c
= KZ? KZ?
2 2
15 33 18
A. a2 B. b2 C. a2 + b2 D. A. B. C. D.
†KvbwUB bq 65 65 65
5
Soln: [D] 65
Soln: [D]
171
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
A. x B. y C.
1
D.
1 ৫৬। hw` tanθ + secθ = x nq Z‡e sinθ = KZ?
x y
x2 −1 x2 +1
n
Sol : [A] A. B.
x2 x2 −1
৫১। tan (1 + sec2θ) -Gi gvb KZ? x2 −1 x2
C. D.
A. cot2θ B. sec2θ C. tan2θ D. x2 + 1 x2 + 1
sin2θ Soln: [C]
Soln: [D] a−b π θ
৫৭। hw` sinθ = nq, Z‡e tan − -Gi gvb
a+b 4 2
৫২। hw` cosx + cos y =
1
Ges sin x + sin y
5 KZ?
1 x+ y
= nq Z‡e tan -Gi gvb KZ? b a
4 2 A. B.
a b
3 7 2 5
A. B. C. D. C. ± a b
4 4 3 4 D. ±
b a
n
Sol : [D]
Soln: [B]
৫৩। hw` tanθ + secθ = x nq Z‡e sinθ-Gi gvb
৫৮। sinA + cosA = sin B+ cos B n‡j A+B =
KZ?
?
x +1 x2 −1 x −1
A. B. C. D. A. 2π/3 B. π/2
x −1 x2 +1 x +1
x2 +1 C. π/6 D. π/3
x2 −1 Soln: [B]
Soln: [B] sin75ο 4sin15ο
৫৯। mgvb-
1 + cos 2θ + sin 2θ sin75ο − sin15ο
৫৪। mgvb †KvbwU n‡e?
1 − cos 2θ + sin 2θ
A. 3 B. 2
A. cosθ B. sinθ C. tanθ D.
1 1
cotθ C. D.
2 3
Soln: [D] Soln: [B]
৫৫। (cos 15° + sin15°) -Gi gvb n‡e| θ θ
৬০। hw` a 1 + tan = (b + c) 1 − tan nq Z‡e c= KZ?
2 2
1 1
A. 1 +
1 2
B. 1 −
1 2
A. 90° B. 30°
2 2
2 2
C. 45° D. 60°
1 1
C. 1 + D. 1 − Soln: [B]
2 2
172
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
2π π A. 2 cos 20 B. cos 20°
A. B.
3 2
C. 3 cos 30 D. 2 cos 50
π π
C. D.
6 3 Soln: [A]
Soln: [B] ৬৮। sin 50° − sin 70° + sin 10° = KZ?
π 3π
৬২। cos 2 + cos 2 Gi gvb KZ? A. 1 B. 2 sin 10° C. 0
8 8
1
A. 0 B. π/8 D.
2
C. 1 D. 4
Soln: [C] sin 50° – sin 70° + sin 10° = 0
n
Sol : [C]
(by calculator)
π
৬৩। θ= n‡j cotθ.cot3θ...cot19θ = ? 1
৬৯। hw` x +
20 1
= 2cosθ nq, Z‡e x 2 + 2 -Gi gvb
x x
A. 1 B. −1 KZ?
C. 2 D. 2
A. cosθ B. 2 cos2θ C. sinθ D.
n
Sol : [B] 2sinθ
৬৪। sin 65˚ + cos 65˚ Gi gvb KZ n‡e? Soln: [B]
A. 2 cos 20˚ B. 2
cos 65˚
৭০। cosA = 1/2 Ges cosB = 1 / 2 n‡j sin
C. 2 sin 20˚ D. 2 (A+B) sin (A−B) = ?
∑ (sin θ )
3
৬৬। 2
i + cos 2 θ i = ? 3 +1
i =1 2 2
A. 1 B. 3 C. 1+2+3 D.
†KvbwU bq Soln: [A]
Soln: [B]
৬৭। sin 65° + cos 65° = KZ?
173
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
৭২। sinA + CosA = SinA + CosB nq Z‡e A A. nπ ± π/6 B. ±π/6 C. ππ
+B=? +π/6 D. nπ −π/6
Soln: [B]
A. 3cosA+4cos3A B. 4cos3A−3cosA
π
৭৩। 2 cos =? C. 4cos3A+3cosA D. 3cosA−4cos3A
12
Soln: [B]
A. 2 + 3 B. 3 + 3 C. 3+ 2 D.
b
2+ 2 ৭৭। hw` tan x = nq, Zvn‡j a cos2x+b sin 2x Gi
a
1 − tan 2 A A. a B. a −b C. a + b D. b
৭৪। cos 2A = n‡j sin4A=?
1 + tan 2 A
Soln: [A]
tan A(1 − tan 2 A) (1 − tan 2 A)
A. 4
(1 + tan 2 A) 2
B. 4
(1 + tan 2 A) 2
৭৮। cos4θ - sin4θ = KZ?
c b
B C
a
174
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
Sine m~Î: †Kvb wÎfy‡Ri cwie¨vm© R n‡jÑ f~wg = s(s–a) j¤^ = (s–b) (s–c)
a b c
= = = 2R
sin A sin B sin C
∗ a, b, c wÎfy‡Ri evûi ˆ`N©¨, r wÎfy‡Ri AšÍte¨vmva©
b2 + c2 − a 2 R wÎfy‡Ri cwie¨vmva© n‡j,
Cosine m~Î: 1. cosA =
2bc
abc
∆= = rs
c 2 + a 2 + −b 2 4R
2. cosB =
2ca
2∆
∗ r=
a +b −c
2 2 2 a+b+c
3. cosC =
2ab
Awf‡¶c m~Î:
*1. mg‡KvYx wÎfy‡Ri †¶‡Î, c2 = a2 + b2
1. a = b cos C + c cosB
2. m~²‡KvYx wÎfy‡Ri †¶‡Î, a2 + b2 > c2
2. b = c cosA + a cosC
3. ¯’~j‡KvYx wÎfy‡Ri †¶‡Î, a2 + b2 < c2
3. c = a cosB + b cosA
∗ ∆ABC-Gi sinA + cosA = sinB + cosB n‡j
π
A+B=2
Tangent Rule:
abc 1 ∗ ∆ABC-Gi cosA + cosB = sinC n‡j A A_ev
1. tanA = . 2
R b + c2 − a 2 B = 90° n‡e|
2. tanB =
abc 1
. 2 2 2 *∆ ABC- Gi cosA + cosB = sinC n‡j A A_ev
R c +a −b
B = 90° n‡e|
abc 1
3. tanC = . 2 2 2 *1. PviwUi g‡a¨ 2wU evû Ges 2wU †Kvb n‡j sine-Gi m~Î
R a +b −c
use Kie|
a b c
= = = 2R
wÎfy‡Ri †¶Îdj wbY©q: sin A sin B sin C
1 1 1 2. PviwUi g‡a¨ 3wU evû Ges GKwU †Kvb n‡j cosine m~Î
∆ = 2 bc sin A = 2 ca sin B = 2 ab sin C use Kie|
1
∴ sin A =
2∆
; sin B =
2∆
; sin C =
2∆
*1. A = 2 × f~wg × D”PZv
bc ca ab
a + b + c
Avevi, ∆ = s(s − a )(s − b)(s − c) 2. A = s(s − a )(s − b)(s − c) s =
2
175
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
GLv‡b, s Aa©cwimxgv 3. ∆ =
1
ab sin C
2
Examples
Academic Part
১। √3
= 2
1 ×3
2
√3 2
= × ×3
2 1
= 3√3
৩। ABC wÎfz‡R BC = 3, CA = A Ges AB =
∆ABC Gi †ÿÎdj KZ eM© ‡m.wg? 5 n‡j-
(K) 9√6 (L) 7√6 i. C =
π
2
(M) 6√6 (N) 5√6 ii. ∆ABC Gi cwimxgv 24
DËi: (M) 6√6 iii. ∆ABC Gi †ÿÎdj 6 e.G
e¨vL¨v: a = 7, b = 6, c = 5 wb‡Pi †KvbwU mwVK?
a+b+c 7+6+5 18
∴S= = = =9 (K) i, ii (L) i, iii
2 2 2
(M) ii, iii (N) i, ii, iii
∴ †ÿÎj = �𝑠𝑠(𝑠𝑠 − 𝑎𝑎)(𝑠𝑠 − 𝑏𝑏)(𝑠𝑠 − 𝑐𝑐)
DËi: (L) i, iii
= √9.2.3.4
e¨vL¨v:
= √32 . 22 . 2.3 i. AC 2 + BC 2 = 42 + 32
= 6√6 = 25
২। ∆ABC G ∠A = 90°, ∠B = 60° Ges c = AB 2 = 52
3cm. n‡j b - Gi ˆ`N©¨ KZ? = 25
(K) 6 cm (L) 4 cm ∴ AC 2 + BC 2 = AB 2
π
(M) 3√3 cm (N) 2√3cm ∴ AB AwZfzR Ges C GK mg‡KvY =
2
DËi: (M) 3√3 cm ii. ABC Gi cwimxgv 2s = AB + BC + CA
e¨vL¨v: A = 90° =4+5+3
B = 60° = 12
∴ C = 30° 1
iii. ∆ABC Gi †ÿÎdj = BC + CA + sin C
wÎfz‡Ri mvBbm~Î Abyhvqx, 2
1
c b = BC + CA + sinC
= 2
sinC sinB 1
sinB = ×4×3×sin90° eM© GKK
∴ b= ×C 2
sinC ৪।
sin60°
= ×3
sin30°
176
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
b = 3 GKK n‡j ∆ABC Gi †ÿÎdj KZ eM© DËi: (N) √1 − 𝑥𝑥 2
GKK? e¨vL¨v: ABC mg‡KvYx wÎfz‡R,
3√ 3 3√ 3
(K) (L) sinB = x
4 2
3 9 AC = x
(M) (N) j¤^ 𝐴𝐴𝐴𝐴
4 2
3√ 3
∴ sinB = =
AwZfzR 𝐵𝐵𝐵𝐵
DËi: (K) x
4
⇒x=
e¨vL¨v: b = 3 BC
b 3 ∴ BC = 1
∴c= = = √3
√3 √3 Avevi, BC 2 = AB 2 + AC 2
1
∴ ABC wÎfz‡Ri †ÿÎdj cb sinA ∴ AB = √𝐵𝐵𝐶𝐶 2 − 𝐴𝐴𝐶𝐶 2
2
1
= × 3√3×sin30° = √1 − 𝑥𝑥 2
2
j¤^ 𝐴𝐴𝐴𝐴
=
3√ 3 ∴ sinC = =
AwZfzR 𝐵𝐵𝐵𝐵
4
√1−𝑥𝑥 2
DÏxc‡Ki Av‡jv‡K ৫ I ৬ bs cÖ‡kœi DËi =
1
`vI: = √1 − 𝑥𝑥 2
৭।
৫. wP‡Î B = 30° n‡j BC: CA: AB = KZ?
(K) 1: 2: √3 (L) 2: 1: √3 c+a
Gi gvb †KvbwU?
(M) √3: 1: 2 (N) 1: √3: 2 b
1
(K) 2 (L)
DËi: (L) 2: 1: √3 2
2 √3
e¨vL¨v: A = 90° (M) (N) −
√3 2
B = 30° 2
DËi: (M)
∴ C = 60° √3
AB BC CA e¨vL¨v: A = 30°
ABC wÎfz‡Ri = =
sinC sinA sinB B= 120°
AB BC CA
⇒ = = ∴ C = 180° − (120° + 30°) = 30°
sin60° sin90° sin30°
AB BC CA a c
⇒ = = 1
=
√3 1 sinA sin30°
2
2
⇒ a=c
√3 1
⇒ AB: BC: CA = : 1: ∴
b
=
c
2 2
sin120° sin30°
√3
⇒ BC: CA: AB = 1: 2: b
=
c
2 √3 1
2
⇒ BC: CA: AB = 2: 1: √3 2
⇒ b = √3c
৬. sinB = x n‡j C Gi gvb KZ? c+a c+c 2𝑐𝑐 2
1 ∴ = = =
(K) x (L) b √3c √3c √3
x
(M) √𝑥𝑥 2 −1 (N) √1 − 𝑥𝑥 2 ৮।
177
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
i. a = b cosC + C cosB
ii. b = c cos A + a cosC
iii. c = a cosB + b cosA
AB KZ †ewk? c2 +a2 −b2
cosB =
1 2 2ca
(K) (L) ⇒ c 2 + a2 − b2 = 2ca cosB
√3 √3
4
(M) (N) √3 ∴ b2 = c 2 + a2 − 2ca cosB.
√3
myZivs, mwVK bq a = b cosB + c cosC
DËi: (N) √3
১০। ‡h †Kv‡bv wÎfzR ABC Gi †ÿ‡Î
e¨vL¨v:
a b c
AB BC i. = = = 2R mwVK
ABC wÎfz‡R, = sinA sinB sinC
SinC sinA 1
√2 ii. ∆= bc sinA
⇒ AB = ×sin60° 2
sin45° iii. c − a cosB = bcosA
√2 √3
= 1 × 2
= √3 wb‡Pi †KvbwU mwVK?
√2
(K) i, ii (L) i, iii
৯। ∆ABC G wb‡Pi †KvbwU mwVK bq?
(M) ii, iii (N) i, ii, iii
(K) a = b cosB + c cosC
DËi: (N) i, ii, iii
(L) a = b cosC + c cosB a b c
(M) b = c cosB + a cos C i. = = = 2R; mwVK|
sinA sinB sinC
1
(N) b2 = c 2 + a2 − 2 ca cosB ii. ∆= bc sinA; mwVK|
2
DËi: (K) a = b cosB + c cos iii. c = acosB + b cosA
e¨vL¨v: ev, c − a cosB = b cosA; mwVK|
ABC wÎfv‡R,
Admission Part
১। ABC wÎfz‡R cos A+cos C = sin B n‡j ∠C π 3π
A. 2 B. π C. 2 D. 2π
mgvb-
7π
A. 30° B. 60° C. 90° D. E. 2
45°
Soln:[B]
n
Sol : [C]
৪। (a + b + c) (b + c – a) = 3bc n‡j A †Kv‡bi
২। ABC wÎfz‡Ri cos A + cosC = sin B n‡j ∠C gvb wbY©q Ki|
Gi gvb-
A. 30° B. 0° C. 60° D.
π π π π 45°
A. 4 B. 3 C. 2 D. 6
Soln:[C]
Soln: [C] ৫। GKwU wÎfy‡Ri evû¸‡jv 13, 14 Ges 15 GKK
n‡j wÎfyRwUi †¶Îdj-
৩। hw` cotA cotB + cotB cotC + cotC cotA
= 1 nq, Z‡e A + B + C Gi gvb KZ? A. 84 sq. units B. 88 sq. units
178
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
C. 80 sq. units D. 64 ১১। ABC wÎf‚‡R ∠A = 600, ∠B = 750, Ges c
sq. units evûi ˆ`N©¨ √6 cm n‡j a evûi ˆ`N©¨ KZ?
Soln: [A] A. 3 B. 3√2 C. 1/√2 D.
৬। †Kvb ¯’‚j‡KvYx wÎfz‡Ri wZb evûi ˆ`N©¨ 3, 5, 7 n‡j, 2√2
¯’~j †KvbwUi gvb- Soln: [A]
4 3 Soln: [C]
A. sin −1 B. cos−1
১৫। wÎfz‡Ri wZbevûi ˆ`N©¨ †`qv Av‡Q| †Kvb&wU
5 5
179
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
A. mgvb B. mgvbycvwZK C. eo ২২। hw` †Kvb wÎfz‡R A=60° nq, Z‡e b+c = KZ?
D. †QvU
B−C B+C
n A. 2acos B. 2acos
Sol : [B] 2 2
B−C
১৭। ABC †h †Kvb wÎfzR n‡j 1 sinA + 1 sinB + 1 sinC = C. acos D. 2acosB
a b c 2
KZ?
Soln: [A]
6∆ 4∆ 2∆
A.
abc
B. 2 2 2
a b c
C.
2abc
D. ২৩। (b + c) cosA + (c + a) cosB + (a + b)
4∆ cosC-Gi gvb KZ?
2ab
A. a − b + c B. a −
n
Sol : [A] b−c
১৮। ABC wÎfz‡R cos A=sin B - cos C n‡j C- C. a + b − c D. a + b + c
Gi gvb-
Soln: [D]
π π π
A. π B. C. D. ২৪। †Kvb wÎfz‡Ri evû¸‡jvi ˆ`N©¨ 3, 5 Ges 7 n‡j,
3 2 4
wÎfzRwUi e„nËg †KvYwU KZ ?
Soln: [C]
A. 90° B. 120° C. 130° D.
১৯। †h †Kvb wÎfzR ABC G n‡e- †KvbwUB b‡n
A. a = b cos C + c cosB Soln: [B]
B. a = b cosB +C cosC
২৫। GKwU wÎf‚‡Ri evû¸‡jv h_vµ‡g 5, 12 Ges 13
C. a = b cosB + c cosB em wÎfzRwU-
D. a = b cosA + c cosA A. ¯’zj‡KvYx B. m~¶¥‡KvYx
n
Sol : [A] C. mg‡KvYx D. None of these
২০। GKwU wÎfz‡Ri evû¸‡jv h_vµ‡g a, b Ges Soln: [C]
a + ab + b
2 2
n‡j wÎfzRwUi e„nËg †KvY KZ?
২৬। wP‡Îi wÎfzRwUi †¶Îdj:
A. 150° B. 120° C. 145° D.
γ
†KvbwUB bq c
b
Soln: [B] A. 0.5ab sin(γ)
α a β
২১। ∆ABC G cosA=sinB−cosC n‡j wÎfzRwU B. 0.5absin(β)
n‡e- C. 0.5bcsin(γ)
A. ¯’~j‡KvYx B. m~¶¥‡KvYx
D. 0.5acsin(α)
C. mg‡KvYx D. †KvbwUB b‡n
Soln: [A]
Soln: [C]
180
QNA Math MCQ Suggestion
অধয্ায় ৭: সংযু� েকােণর ি�েকাণিমিতক অনু পাত
A. j¤^ I Zvi mgvb B. mgvšÍivj I Zvi
A. sin =
B (s − c)(s − a ) B.
C. j¤^ I Zvi A‡a©K D. mgvšÍivj I Zvi
2 ca
A‡a©K
B
tan =
(s − c)(s − a )
2 s(s − b )
Soln: [D]
s(s − c )
C. cos =
C
D. me¸‡jv ৩১। GKwU wÎfz‡Ri evû¸‡jvi cwigvc h_vµ‡g 13, 14
2 ab
I 15 n‡j wÎfz‡Ri †¶Îdj-
Soln: [D] see formula .
২৮। wb‡gœ Aw¼Z wP‡Îi †¶‡Î †Kvb evK¨wU mZ¨? A. 84 eM© GKK B. 48 eM© GKK
C. 44 eM© GKK D. 40
1
4 2 eM© GKK
3
Soln: [A]
A. 84 B. 85 C. 48 D. Soln: [B]
†KvbwUB bq
৩৪। wÎfz‡Ri †¶Îdj, ∆?
Soln: [A]
s(s − a )(s − b )(s − c )
1
A. ab B.
2
৩০। wÎfz‡Ri †h †Kvb `yBwU evûi ga¨we›`yi ms‡hvRK
†iLvsk Z…Zxq evûi- abc
C. D. me¸‡jv Soln: [D]
4∆R
181
QNA Math MCQ Suggestion
QNA Math MCQ Suggestions
183
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
184
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
∴ x = 0 Gi Rb¨ f(x) = 3x + 1 =1
∴ f(0) = 3×0 + 1
Admission Part
π C. 4x D. 5x
১। f(x) = sin x, g(x) = x2 n‡j f g -Gi gvb-
2 f (x ) + 1 2 x + 1 + 2 x − 1 4 x
Soln: [A] = = = 2x
f (x ) − 1 2 x + 1 − 2 x + 1 2
2 3 1
A. B. 2 C. D. 1 π
2 2
৬। hw` ϕ (θ) = 2cos θ nq, Z‡e ϕ = ?
3
Soln: [A]
A. 6 B. 1
x
২। f(x) = when x ≠ 0 n‡j f(–1) = KZ? C. 2 D. 3
x
0 when x = 0
Soln: [B] ϕ (θ) = 2cosθ
A. 0 B. 1
π π 1
∴ ϕ ( ) = 2cos = 2. 2 = 1.
C. -1 D. 2 E. msÁvwqZ 3 3
bq
1 − x2
৭। f (x ) = n‡j f(tan θ) = KZ?
| x | | −1 | 1 1 + x2
Soln: [C] f(–1) = = = = −1
x −1 −1
A. sin2θ B. cos2θ
৩। f(x – 2) = x – 2x + 8 n‡j f(-4) Gi gvb KZ?
2
C. sec2θ D. tan2θ
A. 8 B. 10
1− x2
C. 12 D. 16 E. 32 Soln: [B] f(x) =
1+ x2
A. 0 B. ∞ C. −2 D. 2 A. 2 B. –2 C. ∞ D. 0
185
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
1 5 C. (x+1)2 D. x2–x+1 E. x2+x–1
Sol : [B] g(x) f(x) = x . x = x
n 2 2 2
A. f(x) B. f(–x)
f(x) =
ax + b d
R − − A_©vr
x-Gi power mgvb n‡j
cx + d c
j‡ei x-Gi mnM
R=R–
R–{x-Gi †h gv‡bi Rb¨ ni k~b¨ nq} n‡ii x-Gi mnM
A_©vr R −
a
c
f(x) = ax + b ax+b ≥ 0 x-hw` –x2 AvKv‡i root-Gi wfZ‡i _v‡K Zvn‡j range
b [ ]
n‡e 0, cons tan t Ab¨ mKj †¶‡Î range n‡e [0,
∴x≥ −
a ∝)
( ) Øviv †Lvjv e¨ewa eySvq hvi A_© nj †h msL¨vi Av‡M cÖ_g eª¨v‡KU _vK‡e †m msL¨v e¨ZxZ evwK e¨ZxZ
evKx msL¨v| †hgb: (−1, 2) Øviv †evSvq −1 Ges 2 e¨ZxZ −1 †_‡K 2 ch©šÍ mKj msL¨v|
{} Øviv †Kej Gi †fZi _vKv gvb ¸‡jv eySvq †Kvb mxgv ev e¨vewa eySvq bv|
Example
Academic Part
4x−13
১। f(x) = dvskbwUi †iÄ †KvbwU? f(x) Gi ev¯Íe gvb cvIqv hv‡e hw` I †Kej
𝑥𝑥−5
(K) ℝ (L) ℝ − {4} hw`, 2x + 1 ≠ 0
1
(M) ℝ − {5} (N) ℝ − � �
13 ∴x ≠−
2
4 1
DËi: (L) ℝ − {4} ∴ †Wv‡gb= ℝ − �− �
2
4x−13
e¨vL¨v: f(x) = ৪। f(x) = √𝑥𝑥 − 2 dvsk‡bi †Wv‡gb KZ?
𝑥𝑥−5
4x+(−13) (K) (−2, ∞) (L) (2, ∞)
=
𝑥𝑥+(−5) (M) [2, ∞] (N) [2, ∞)
−(−5)x+(−13)
∴ f −1 (x) = ∴ f(x) = DËit (N) [2, ∞)
𝑥𝑥−4
ax+b
n‡j, e¨vL¨v: f(x) = √𝑥𝑥 − 2
𝑐𝑐𝑐𝑐+𝑑𝑑
5x−13 −dx+b f(x) Gi ev¯Íe gvb cvIqv hv‡e hw` I †Kej
= f −1 (x) =
𝑥𝑥−4 𝑐𝑐𝑐𝑐−𝑎𝑎 hw`, x − 2 ≥ 0
f −1 (x) Gi ev¯Íe gvb cvIqv hv‡e hw` I †Kej
⇒x≥2
hw`, x − 4 ≠
∴ †Wv‡gb= {x: x ∈ ℝ , x ≤ 2} =
∴ xℝ4
[2, ∞)
f(x) dvsk‡bi †iÄ= ℝ − {4} 1
৫। f(x) = Gi †Wv‡gb †KvbwU?
√8−𝑥𝑥
২। f(x) = sinx Gi †iÄ †KvbwU? (K) (−∞, 8] (L) (−∞, 8)
(K) [−1, 1) (L) (−1, 1] (M) [8, ∞) (N) (8, ∞)
(M) [−1, 1] (N) (−1, 1) DËi: (L) (−∞, 8)
1
DËi: (M) [−1, 1] e¨vL¨v: f(x) =
√8−𝑥𝑥
e¨vL¨v: x Gi †h‡Kv‡bv gv‡bi Rb¨ sinx Gi m‡e©v”P f(x) Gi ev¯Íe gvb cvIqv hv‡e hw` I †Kej
gvb +1 Ges me©wb¤œ gvb - −1| hw`, 8 − x > 0
∴ sinx Gi †iÄ= [−1, 1] ⇒ −x > −8
x−4
৩। f(x) = Gi †Wv‡gb †KvbwU? ⇒x<8
2𝑥𝑥+1
1 x Gigvb 8 Gi wb‡P †h‡Kv‡bv msL¨v Gi Rb¨
(K) ℝ − {4} (L) ℝ − �− �
2 f(x) Gi ev¯Íe gvb cvIqv hv‡e|
1
(M) ℝ − {−4} (N) ℝ − � � ∴ †Wv‡gb= {x: x ∈ ℝ: < 𝑥𝑥 < 8}
2
1 = (−∞, 8)
DËi: (L) ℝ − �− �
2
x−4
e¨vL¨v: f(x) =
2𝑥𝑥+1
187
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
৬। y = �(𝑥𝑥 − 1)(𝑥𝑥 − 2) dvskbwUi †Wv‡gb f(x) Gi ev¯Íe gvb cvIqv hv‡e hw` I †Kej
KZ? hw`, 9 − x 2 > 0
(K) x < 1 (L) x? 2 ⇒ x2 − 9 ≤ 0
(M) 1 ≤ x < 2 (N) ℝ − (1, 2) ⇒ x 2 − 32 ≤ 0
DËi: (N) ℝ − (1, 2) ⇒ (x − 3)(x + 3) < 0
e¨vL¨v: y = �(𝑥𝑥 − 1)(𝑥𝑥 − 2) ∴x+3<0 A_ev x + 3 < 0
Bnvi †Wv‡gb n‡e, (x − 1)(x − 2) ≥ 0 x<3 A_ev x < −3
∴ x ≤ 1 A_ev x ≥ 2 wKš‘x Gig vb 2 Gi wb‡P n‡e bv| KviY
∴ †Wv‡gb= ℝ − (1, 2) †m‡ÿ‡Î si−1 (x − 3) Gig vb AmsÁvwqZ|
∴ †Wv‡gb = [2, 3)
৭। f(x) = √4 − 𝑥𝑥 2 Gi †Wv‡gb KZ?
১০। tanx Gi †iÄ †KvbwU?
(K) [0, 2] (L) (0, 2)
(K) (−1, 1) (L) [−1, 1]
(M) [−2, 2] (N) (−2, 2)
(M) (−∞, ∞) (N) [−∞, ∞]
DËi: (M) [−2, 2]
DËi: (N) [−∞, ∞]
e¨vL¨v: f(x) = √4 − 𝑥𝑥 2
e¨vL¨v: y Gi †h †Kv‡bv gv‡bi Rb¨ tanx Gi m‡e©v”P
‡Wv‡gb, 4 − x 2 ≥ 0
gvb +∞ Ges me©wb¤œgvb −∞|
ev, −4 + x 2 ≤ 0
∴ tanx Gi †iÄ [−∞, ∞]
ev, x 2 − 4 ≤ 0
[−∞, ∞] Øviv †evSvq †h, tanx Gig vb −∞ Ges
∴ (x − 2)(x + 2) ≤ 0
∞ mn Gme ga¨eZ©x †h †Kv‡bv gvb B n‡Z
∴ −2 ≤ 𝑥𝑥 ≤ 2
cv‡i|
A_©vr x ∈ [−2, 2]
১১। g(x) = √255 − 𝑥𝑥 2 dvskbwUi †iÄ KZ?
৮। sin2θ Gi †iÄ †KvbwU?
(K) (0, 15) (L) (0, ∞)
(K) (−1, 1) (L) [−2, 2]
(M) [0, 15] (N) [0, ∞)
(M) [−1, 1] (N) (−2, 2)
DËi: (M) [0, 15]
DËi: (M) [−1, 1]
e¨vL¨v: Avgiv Rvwb, e¨vL¨v: g(x) = √225 − 𝑥𝑥 2
sinx Gi gvb −1 †_‡K 1 G g‡a¨ mxgve×| Gi ‡iÄ 0 n‡Z 15 ch©šÍ
A_©vr −1 ≤ sinx ≤ 1 A_©vr †iÄ = [0, 15]
1
x Gi cwie‡Z© 2θ ewm‡q cvB, −1 ≤ ১২। f(x) = Gi †Wv‡gb-
|x−1|
sin2θ ≤ 1 (K) (−∞, 1) ∪ (1, +∞)(L)
AZGe, dvskbwUi †iÄ [−1, 1] (−∞, 0) ∪ (0, ∞)
sin−1 (𝑥𝑥−3)
৯। dvskb f(x) = †Wv‡gb n‡jv- (M) (−∞, −1) (N) [1, +∞)
√9−𝑥𝑥 2
(K) [2, 3] (L) [2, 3) DËi: (K) (−∞, 1) ∪ (1, +∞)
1
(M) [1, 2] (N) [1, 2) e¨vL¨v: f(x) = |x−1| msÁvwqZ n‡e hw` x − 1 ≠
DËi: (L) [2, 3) 0 A_©vr x ≠ 1
sin−1 (𝑥𝑥−3)
e¨vL¨v: f(x) = √9−𝑥𝑥2
188
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
ii.
iii.
iii.
Admission Part
1 KviY wfZ‡ii ivwkwU k~b¨ †_‡K †QvU n‡j RwUj
১। f(x) = (1 − x2 ) 2 dvskbwUi †Wv‡gBb- msL¨v n‡q hv‡e| ZvB x2 – a ≥ 0 wjLe|
A. x < 1 B. x > 1 C. x ≤ 1 D. GLv‡b, f(x) = (1–x2)
1
2
x ≥1
ZvB †Wv‡gb = 1 – x2 ≥ 0 ⇒ x2 ≤ 1 ⇒ x ≤ ±1
Sol : [C] Square – root dvsk‡bi †Wv‡gb:
n
∴ |x| ≤ 1
f(x) = x 2 − a
২। f(x) = 4 – (x – 3)2 dvsk‡bi †Wv‡gBb Ges †iBÄ
G‡¶‡Î g‡b ivL‡Z n‡e square – root Gi h_vµ‡g-
wfZ‡ii ivwkwU k~b¨ Gi mgvb ev Gi †P‡q eo n‡e|
189
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
Soln: [A] GKB cÖ_g Dcv`vb wewkó `ywU µg‡Rvo A. [-1,1) B. [-1,1] C. (-1,1] D. [0,
bv _vK‡j †mwU dvskb, hvi cÖ_g Dcv`vb¸‡jv †Wv‡gb 1]
,c‡ii Dcv`vb¸‡jv †iÄ | Soln: [B] †iÄ:
৪। hw` f(x) = x – 2 Ges g(x) = x2 + 1 nq, Zvn‡j sine Ges cosine function Gi †iÄ = [–1, 1]
fog Gi †Wv‡gb n‡eÑ
tan & cot function Gi †iÄ = R
A. (–∞, –1) ∪ (1, –∞) B. [–1, 1]
৮। hw` f(x) = Sinx Zv n‡j f Gi †iÄ n‡e-
C. (–∞, ∞) D. (–∞, –1] ∪ [1,
A. [–1, 1] B. [–1, 1)
∞)
Soln:[D], fog = f(g(x)) = f(x2 + 1) = C. (–1, 1) D. (0, 1) E. [–1, 0]
x2 + 1 – 2 = x2 – 1 ∴ x2– 1≥0 ⇒x ≥ Soln: [A]
±1
0, 0 < x ≤ 1
৯। hw` f(x) = GKUv dvskb eySvq
∴ Dom = (–∞, –1] ∪ [1, ∞) 1, 1 < x ≤ 2
Zvn‡j f Gi †Wv‡gBb I †iÄ h_vµ‡g-
৫। f(x) = 2sin x Gi †Wv‡gb KZ?
A. (0,2],IR B. IR, IR
A. 0 B. (–2, 2)
C. R D. ∞ E. (0, ∞)
190
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
1−x 1
১১। y = dvskbwUi †Wv‡gb KZ? GLv‡b, x Gi †Wv‡gb (o,∞) hv x †K wm×
x
K‡i| ZvB †Wv‡gb (o, ∞)
A. (–∞, 0) ∪ (0, ∞) B. (0, I]
x
C. (–∞,∞) D. (–∞, 0) ১৬। y = dvskbwUi †Wv‡gb n‡e-
x
Soln: [B] A. R B. R–{1}
x−3
১২। ƒ(x) = n‡j Gi †Wv‡gb Ges †iÄ n‡e- C. R– {0} D. R–{2} E. R 2
2x + 1
A. 3 3
R − − , R − − B. Soln: [C]
2 2
1 1
R − − , R − −
১৭। ƒ:ℜ → ℜ dvskb ƒ(x) = |x| Øviv msÁvwqZ|
2 2 dvskbwUi †iÄ n‡e-
1 3 A. [0, ∞) B. (–∞, ∞)
C. R − − , R − D. †KvbwUB bq
2 2
C. (1, ∞) D. (–∞, 0)
Soln: [B]
Soln: [A]
191
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
2x + 1 C. 3 ≤ y ≤ 5 D. 10 ≤ y ≤ 15 E. 3 ≤ y
A. ℝ-2, ℝ-{o}, f −1 ( x ) =
x−2 ≤ 15
A. −2 < x < 2 B. −2 ≤ x < 2 ciggvb wP‡ýi Kvi‡Y f(x) Gi mKj gvb positive n‡e|
ZvB †iÄ [0, ∞)
C. −2 ≤ x ≤ 2 D. −2 < x ≤ 2
২৫। y = x 2 − 9 dvskbwUi †Wv‡gb n‡e-
E. − ∞ ≤ x ≤ ∞
1−x
Soln: [A]
২১। f(x) = dvskbwUi †Wv‡gb KZ?
x 1
২৬। ƒ(x) = ev¯Íe dvskbwUi †Wv‡gb Ges
A. (0, 1) B. [0, 1) C. (0,1] D. [0, 4–x2
†iÄ-
1]
Soln: [C]
192
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
সািবর্ক ফাংশনঃ †h dvsk‡bi †Kv‡Wv‡gb Ges ‡iÄ mgvb Zv‡K mvwe©K ev AbUz dvskb e‡j|
Examples
Academic Part
2 −1
১। f(x) = x n‡j, f (169) = KZ? DËi: (M) 3
(K) {13} (L) {−13, 13} e¨vL¨v: f(x) = x + 3
(M) (−13, 13) (N) [−13, 13] ∴ f(−3) = − 3 + 3 = 0
DËi: (L) {−13, 13} ∴ f�f(−3)� = f = (0) = 0 + 3 = 0
e¨vL¨v: 3x+2
৩। f: R → RGes f(x) = n‡j f −1 (x) = ?
4x+5
awi, x = f −1 (169) 5x+2 −5x+2
(K) (L)
Zvn‡j, f(x) = 169 4x+3 4x−3
5x−2 5x−2
ev, x 2 = 169 (M)
4x+3
(N)
4x−3
∴ x = ±13 DËi: (L)
−5x+2
4x−3
∴ f −1 (169) = {−13, 13} ax+b −dx+b
e¨vL¨v: f(x) = n‡j, f −1 (x) =
২। f(x) = x + 3 n‡j f(f(−3)) Gi gvb KZ? cx+d cx−a
3x+2
(K) −3 (L) 0 f(x)=
4x+5
(M) 3 (N) 9
193
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
−5x+2 −1+2 1
∴ f −1 (x) = f(−1)=
3
=
3
4x−3
৪। y = x + 3 n‡j f −1 (−9) Gig vb KZ? ∴ f(x1 ) ≠ f(x2 )
(K) 12 (L) 6 G‡ÿ‡Î †h‡Kvb `ywU wfbœ x1 I x2 Gi Rb¨
(M) −6 (N) −12 f(x1 ) = f(x2 ) m¤¢e bq|
x+2
DËi: (N) −12 ∴ f(x) = dvskbwU GK-GK|
3
e¨vL¨v: ‡Kv‡Wv‡gb I †iÄ mgvb nIqvq GwU mvwe©K
awi, y = x + 3 = f(x) dvskb|
y = f(x) ৬। f: R → R dvskbwU f(x) = x 3 + 3 Øviv
∴ x = f −1 (y) − − − − − −(i) msÁvwqZ n‡j f −1 (11) Gi gvb †KvbwU?
Ges y = x + 3 (K) 2 (L) 2√2
∴ x = y − 3 − − − −(ii)
(M) 3 (N) 2√3
(i) I (ii) bs n‡Z,
DËi: (K) 2
f −1 (y)= y − 3
e¨vL¨v: f(x) = x 3 + 3
∴ f −1 (9) = −9 − 3 = −12
awi, y = f(x)
৫। wb‡Pi †Kvb dvskbwU GK-GK I mvwe©K?
∴ x = f −1 (y)
(K) f(x) = 2x 2 (L) f(x) = |2x|
x+2 ∴ y = f(x) = x 3 + 3)
(M) f(x) = cosx (N) f(x) = ⇒ y = x3 + 3
3
x+2
DËi: (N) f(x) = ⇒ x = 3�y − 3
3
e¨vL¨v: hw` `ywU wfbœ Dcv`vb x1 , x2 ∈ A Gi Rb¨ ⇒ f −1 (y) = 3�y − 3
f(x1 ) ≠ f(x2 ) nq Zvn‡j dvskbwU GK GK| 3
∴ f −1 (x) = √x − 3
AšÍZ `ywU wfbœ Dcv`vb x1 , x2 ∈ A Gi Rb¨ 3
∴ f −1 (11) = √11 − 3
f(x1 ) = f(x2 ) n‡j dvskbwU GK GK bq| 3
= √8
‡h dvsk‡bi †Kv‡Wv‡gb I †iÄ mgvb Zv‡K 1
194
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
195
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
x−3
e¨vL¨v: f(x) = 3x − 2 ১৫। f(x) = GKwU-
x−5
g(x)= 2x + 5 i .GK -GK dvskb ii. mvwe©K dvskb
(gof)(−2)= g(f(−2)) iii. f(−5) AmsÁvwqZ
= g(3×(−2) − 2) wb‡Pi †KvbwU mwVK?
= g(−6 − 2) (K) i, ii (L) ii, iii
= g(−8) = 2× − 8 + 5 = −11 (M) i, iii (N) i, ii, ii
13. f −1 (x)= ? DËi: (K) i, ii
1 1
(K) x + 2 (L) (x + 2) e¨vL¨v: f(x) =
x−3
3 3 x−5
1 1
(M) x − 2 (N) (x − 2) ∴ f(x) = f(b) n‡j
a−3
=
b−3
n‡Z a =
3 3
1 a−5 b−5
DËi: (L) (x + 2) b
3
e¨vL¨v: f(x) = ax + b n‡j f −1 (x) =
x−b ∴ f GK-GK dvskb|
a x−3
∴ f(x) = 3x − 2 awi, y =
x−5
= 3x + (−2) ev, xy − 5y = x − 3
∴ f −1 (x) =
x−(−2) 1
= (𝑥𝑥 + 2) ev, xy − x = 5y − 3
3 3
ev, x(y − 1) = 5y − 3
১৪। GKwU dvskb‡K AbUz ev mvwe©K ejv nq hw`-
5y−3
i. †Wv‡gb = †iÄ ii. †Wv‡gb = ev, x =
y−1
†Kv‡Wv‡gb y = 1 e¨ZxZ y Gi mKj gv‡bi Rb¨ f(x)
iii. †Kv‡Wv‡gb = †iÄ mZ¨|
wb‡Pi †KvbwU mwVK? ∴ f mvwe©K dvskb|
(K) i (L) ii Ges f(−5) = =
−5−3
=
−8 4
hv
−5−5 −10 5
(M) iii (N) i, ii, iii
msÁvwqZ|
DËi: (M) iii
∴ (i) Ges (ii) bs mZ¨|
Admission Part
x−3 1 1
১। f(x) = Ges x ≠ – n‡j f–1(–2) Gi gvb- ∴x=
2x + 1 2 5
A.
3
B. –
5
C.
1
D.
2 ২। hw` f (x) = x2 + 3 Ges g(x) = x nq Zvn‡j f(g)
5 3 5 5
(x) = KZ?
x −3
Soln: [C] f(x) = A. 2x + 3, x < 0 B. x2 + 1
2x + 1
Let, x = f–1(–2) C. 3 + 9x D. x + 3, x ≥ 0
196
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
3 x–2 A. 2x + 1 B. 2x – 1
৩। f(x) = 3x3 + 3 Ges g(x) = 3 n‡j (fog) 2x − 1 2x + 1 x −1
C. D. E.
(3) Gi gvb- 2 2 2
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 Soln: [E]
3+x (–1)2 + 3 –4
৫। f(x) = 1 – 2x n‡j f–1 (x) KZ? Soln: [D] f(–1) = 2(–1) – 1 = 3
197
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
†iÄ = †Kv-‡Wv‡gb C. 1 D. 3
∴ dvskbwU mvwe©K | Soln: [C]
১২। f : R → R, g : R → R, f(x) = x2 Ges g(x) = ১৭। ƒ(x) = 2x Ges g(x) = x2 + 2 n‡j gof(3) = ?
x +1 n‡j (gf) (1) = KZ?
A. 8 B. 36
A. 0 B. 1
C. 22 D. 38
C. 2 D. 4
Soln: [D]
Soln: [C]
১৮। f(x) = x3 +1 n‡j f−1(28) Gi gvb KZ?
১৩। f: R → R Ges g :R → R †K h_vµ‡g f(x) = 2x
A. 5 B. 4
−5 Ges g(x) = x2 + 6 Øviv msÁvwqZ Kiv n‡j
f(g(t− 1)) Gi gvb KZ? C. 3 D. 2
C. 9t2−2t+4 D. 2t2+4t+9 ⇒ x3 = 27 ⇒ x = 3
Soln: [A] ১৯। ev¯Íe msL¨vi †mU R Gi Dci ewY©Z f Ges g `yBwU
dvskb hZvµ‡g f(x) = 2x +1 Ges g(x) = x2 +2
3+ x
১৪। f (x ) = n‡j f −1(x) KZ? n‡j (gof)(−2) =?
1 − 2x
x−3 3− x A. 3 B. 4
A. B.
2x + 1 1 + 2x C. 5 D. 6
x+3 x+3 (mwVK DËi : 11)
C. D.
2+ x 2x + 1
Soln: [*] : (gof) (–2) = g (f( – 2))
Sol : [A]
n
= g (–2.2 + 1)
১৫। f.R→R Ges g: R→R †K h_vµ‡g f(x) =
= g (–3)
2x−5 Ges g(x)=x2+6 Øviv msÁvwqZ Kiv n‡j
f(g(5)) Gi gvb KZ? = (–3)2 + 2 =11.
A. 55 B. 57 4x – 7
২০। hw` f(x) = 2x – 4 nq, Z‡e f(y) Gi gvb KZ?
C. 5 D. 31
A. x B. f(x)
Soln: [B]
4y − 7
১৬। hw` f(x) = x 2 − 2 x Ges g(x) = x 2 + 1 nq, Z‡e C. y D. E. 1
2y − 4
gof (−2) = ?
Soln: [D]
A. 0 B. 6.5
198
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
২৪। (:R→R -†K {(fx)=x2 Øviv msÁvwqZ Kiv n‡j Soln: [C]
{f−1(16) Gi gvb KZ n‡e? 3x
২৯। f(x) = n‡j f–1(3)-Gi gvb n‡e-
x−2
A. (−4, 4) B. (4, −4)
Soln: [A] C. ∞ D. 3 E. 2 3
২৫। f(x) = 2x−3 n‡j Gi wecixZ dvskb KZ?
Soln: [C]
1 1
A. (x + 3) B. ( x − 3) ৩০। f(x) = x2 + 3x + 1 Ges g(x) = 2x-3 n‡j, (g
2 2
o f)(2) = KZ?
C. 3−2x D. 3x+2
A. 5 B. 9
Soln: [A]
C. 10 D. 19 E. 21
২৬। dvskb f ( x ) = x 2 + 1 msÁvwqZ, f −1 (5) Gi Rb¨
Soln: [D]
†KvbwU mZ¨?
199
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
dvsk‡bi †jLwPÎ
Theory
েলখিচে�র সাহােয� ফাংশন ও এক-এক ফাংশন িনণয়ঃ
�
Vertical line test: †Kvb vertical line (y A‡¶i mgvšÍivj †Kvb mij‡iLv) hw` mgxKi‡Yi MÖvd‡K GKwU gvÎ we›`y‡Z
†Q` K‡i, Z‡e †mwU dvskb| Avi hw` G‡Ki AwaK we›`y‡Z †Q` K‡i, Z‡e †mwU dvskb n‡e bv| †hgb-
y = x2 I y2 = x Gi MÖvd-
y = x2 y2 = x
y = x2 y2 = x
wPÎ n‡Z cvB, y = x2 Gi MÖv‡d vertical line Uvb‡j Zv †Kej GKwU gvÎ we›`y‡Z †Q` K‡i| ZvB y = x2 GKwU dvskb| Aci‡¶‡Î,
y2 = x Gi MÖv‡d vertical line Uvb‡j Zv `ywU we›`y‡Z †Q` K‡i| ZvB y2 = x dvskb bq|
∗ Horizontal line test: †Kvb Horizontal line (x A‡¶i mgvšÍivj †Kvb mij‡iLv) Uvb‡j Zv hw` mgxKi‡Yi MÖvd‡K
GKwUgvÎ we›`y‡Z †Q` K‡i Z‡e Zv GK-GK dvskb| Avi hw` G‡Ki AwaK we›`y‡Z †Q` K‡i Z‡e Zv GK-GK dvskb
bq|
†hgb- y = x2 I y = x3 Gi MÖvd-
y = x2 y = x3
y = x2 y = x3
200
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
wPÎ n‡Z cvB, horizontal line Uvb‡j y = x2 MÖvd‡K `ywU we›`y‡Z Ges y = x3 MÖvd‡K GKwU we›`y‡Z †Q` K‡i| ZvB y = x2
GK-GK dvskb bq| wKš‘ y = x3 GK-GK dvskb|
Example
Academic Part
১। f(x) = sin x dvskbwUi - x = 0 n‡j y = −2 Ges x Gi abvZ¥K ev
i. †W‡gb = ℝ FYvZg&K gvb e„w×i mv‡_ y Gi FYvZ¥K gvb
ii. †iÄ = [−1, 1] e„w× cvq|
iii. †jLwPÎ y A‡ÿi mv‡c‡ÿ cÖwZmg y = −x 2 − 2 Gi †jLwPÎ wb¤œiƒc:
wb‡Pi †KvbwU mwVL?
(K) i, ii (L) ii, iii ৩। x + y = 0 Gi †jLwPÎ †KvbwU?
(M) i, iii (N) i, ii, iii
DËi: (K) i, ii (K) (L)
e¨vL¨v:
Avgiv Rvwb,
sinx Ges cosx Gi †Wv‡gb = ℝ
Ges sinx Ges cosx Gi †iÄ = [−1, 1]
∴ y = sinx dvskbwUi †jLwPÎ y A‡ÿi
mv‡c‡ÿ cÖwZmg bq| (M) (N)
২। wb‡Pi †KvbwU y = −x 2 − 2 Gi †jL wb‡`©k
K‡i?
DËi: (L)
(K) (L) e¨vL¨v: y + x = 0
∴ y = −x
hLb, x = 0 ZLb, y = 0
x Gi abvZ¥K gvb e„w×i mv‡_ mv‡_ y Gi
(M) (N) FYvZ¥K gvb e„w× cvq Ges x Gi FYvZ¥K gvb
e„w×i mv‡_ y Gi abvZ¥K gvb e„w× cvq|
dvskbwUi †jLwPÎ
DËi: (N)
e¨vL¨v:
y = −x 2 − 2 GKwU ØxNvZ mgxKiY hvi
†jLwPÎ n‡e cive„Ë|
201
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
(K) (L)
(M) (N)
DËi: (L)
e¨vK¨v: (M) (N)
m = 1 I n = −1 n‡j y = menx =
1. e−x = e−x
y= e−x
x = 0 n‡j, y = e−0 = 1 DËi: (M)
(0, 1) we›`ywU y = e−x Gi Dci Awe¯’Z| e¨vL¨v: mij‡iLvwUi mgxKiY, 3x + 4y = 12
x y
∴ + =1
4 3
202
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
‡iLvwU x Aÿ‡K abvZ¥K w`‡K (4, 0) Ges y ‡jLwPÎwU y Aÿ mv‡c‡ÿ cÖwZdjwZ n‡q‡Q|
Aÿ‡K abvZ¥K w`‡K (0, 3) we›`y‡Z †Q` K‡i| myZivs GwU dvskb|
৮। y = −|2x| Gi †jLwPÎ †KvbwU?
১০। f(x) = (x + 3)2 dvskbwUi †¯‹P (sketch)
†KvbwU?
(K) (L)
(K) (L)
(M) (N)
DËi: (N)
e¨vL¨v: y = −|2x| (M) (N)
x Gi abvZ¥K ev FYvZ¥K gvb e„w×i mv‡_ y Gi
FYvZ¥K gvb e„w× cvq| dvskbwUi †jLwPÎ
wb¤œiƒc: DËi: (L)
e¨vL¨v: f(x) = (x + 3)2
x = −3 n‡j f(−3) = 0
∴ x A‡ÿi †Q`we›`y (−3, 0)
১১।
(K) (L)
‡jLwP‡Îi mgxKiY †KvbwU?
(K) y = x 2 (L) y = x 2 − 3
(M) y = −2x 2 (N) x = y 2
DËi: (M) y = −2x 2
(M) (N) e¨vL¨v: †h‡nZz †jLwPÎwUi Aÿ‡iLv y Aÿ eivei
Ges y A‡ÿi FYvZ¥K w`‡K †h‡nZz Gi mgxKiY
x 2 = 4ay AvKvi|
DËi: (N) ∴ y = −2x 2 G kZ© gv‡b|
e¨vL¨v:
203
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 8: dvskb I dvsk‡bi †jLwPÎ
Admission Part
১। bx‡Pi †KvbwU y = – (x–1) Gi †jLwPÎ?
2
1
0 1 0
A. B.
–1
0 −1 0
C. D.
Soln: [B] y = – (x – 1)2 , x Gi †h gv‡bi Rb¨ y Gi gvb k~b¨ n‡e Zv n‡e kxl©we›`y | mgxKiYwUi mvg‡b (– ) _vKvi
Kvi‡Y G w`K n‡e wb‡Pi w`K|
204
QNA Math MCQ Suggestion
QNA Math MCQ Suggestions
Aš—ixKiY
205
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
Limits
Theory
dvsk‡bi mxgv: †Kvb Pj ivwk x Gi gvb †Kvb aªæe msL¨v a Gi evg ev Wvbw`K †_‡K a Gi w`‡K AMÖmi n‡j †Kvb dvskb
f(x) Gi gvb hw` L Gi w`‡K AMÖmi nq ZLb L †K f(x) dvskbwUi mxgv e‡j|
lim
f(x) = L
x→a
L2
L
L1
x1 a x2
–a +a
f (a) 0 ∞
L`Hospital's Rule: hw` g (a) = 0 A_ev ∞ AvKv‡ii nq Z‡e,
†Kv‡bv dvsk‡bi mxgv wbY©‡q L Hospital's rule cÖ‡qvM Kivi †¶‡Î wb‡gœv³ welq¸‡jv †Lqvj ivL‡Z n‡e|
x2 + 2
Step 1: dvskbwU Awb‡Y©q AvKv‡ii wK bv Zv cÖ_‡g †`L‡Z n‡e| †hgb- †Kv‡bv dvskb lim Awb‡Y©q AvKv‡i Av‡Q
x →0 x
wK bv Zv †`L‡Z n‡e|
x2 + 2 0 + 2
A_©vr lim = 0 =∞
x →0 x
x2 + 2 2x + 0
A_©vr, lim = lim GKevi Differentiation K‡i Avevi Limit ewm‡q †`L‡Z n‡e dvskbwU Awb‡Y©q
x →0 x x →0 1
AvKv‡i Av‡Q wK bv| hw` Awb‡Y©q AvKv‡i bv _v‡K Z‡e Limit emv‡jB dvskbwUi Limiting value cvIqv hv‡e|
206
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
2x + 0
A_©vr lim = 2.0 = 0
x →0 1
Step 1: dvskYwU Awb‡Y©q AvKv‡i Av‡Q| myZivs L Hospital's rule cÖ‡qvM Kiv hv‡e|
Step 2: je I ni‡K Differentiate K‡i cvB,
2 sin x
lim
x →0 2x
sin( x ) sin o o
AZGe, lim
x →0 x
= o =o=∞
Step 3: †h‡nZz dvskbwU Differentiate Kivi ciI Awb‡Y©q AvKv‡i _v‡K| myZivs Avevi je I ni‡K Differentiate
Ki‡Z n‡e|
sin x cos x
lim = lim
x →0 x x →0 1
lim x n – an
* n Gi g~j` gv‡bi Rb¨, x – a = na
n–1
x→a
Examples
Academic Part
sin mx 1
১। lim = KZ? (M) m (N)
x→0 𝑥𝑥 m
(K) 0 (L) ∞ DËi: (M) m
207
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
sin mx sin mx 𝜋𝜋𝜋𝜋
e¨vL¨v: lim = lim � . 𝑚𝑚� sin2x° sin�2. �
180
x→0 𝑥𝑥 x→0 𝑚𝑚𝑚𝑚 e¨vL¨v: lim = lim
x→0 𝑥𝑥 x→0 𝑥𝑥
sin mx
= m lim sin 90
πx
𝜋𝜋𝜋𝜋
mx→0 𝑚𝑚𝑚𝑚 = lim � 𝜋𝜋𝜋𝜋 × 90 �
= m. 1 = m [Ans. ] x→0 90
πx
sin4x π sin
২। lim Gi gvb KZ? = lim 90
𝜋𝜋𝜋𝜋
x→0 tan7x 90 x→0
90
1
(K) 0 (L) =
π
. 1 �∴lim
sinθ
= 1�
7
7 90 x→0 𝜃𝜃
(M) (N) ∞ =
π
4
4 90
DËi: (L) 2x2
7 ৬। lim Gi gvb KZ?
sin4x sin4x 7x 4 x→∞ 3x2 −4
e¨vL¨v: lim = lim � . . � 1
x→0 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡7𝑥𝑥 x→0 4x tan7x 7 (K) − (L) 0
4 sin4x 7x 4
= . lim . lim (M)
2
(N) 1
7 4x→0 4x 7x→0 tan7x
4 4 3
= . 1.1 = DËi: (M)
2
7 7
cos2x−cos3x 3
৩। lim Gi gvb KZ? 2x2 2x2
x→0 𝑥𝑥 2 e¨vL¨v: lim = lim 4
5 x→∞ 3x2 −4 x→∞ 𝑥𝑥 2 �3− 2 �
(K) 0 (L) 2
𝑥𝑥
2
= lim 4
x→∞ 3−x2
(M) 5 (N)
infty 2 2
5 = =
DËi: (L) 3−0 3
2 x3 −8
cos2x−cos3x ৭। lim Gi gvb †KvbwU?
e¨vL¨v: lim x→0 𝑥𝑥 2 −4
x→0 𝑥𝑥 2
= (K) −4 (L) 0
−2sin2x+3sin3x (M) 1 (N) 3
lim [𝐿𝐿𝐿𝐿 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅]
x→0 2𝑥𝑥 DËi: (N) 3
−4cos2x+9cos3x −4+9 5
= lim = = e¨vL¨v: lim
x3 − 8
= lim
x3 −23
x→0 2 2 2
x→2 𝑥𝑥 2 −4 x→2 𝑥𝑥 2 − 22
৪। wb‡Pi †KvbwU Amxg wjwg‡U? (x−2)(x2 +2x+4)
1 1 = lim
(K) lim (L) lim x→2 (𝑥𝑥−2)(𝑥𝑥+2)
x→0 x3 x→∞ x3 x2 +2x+4
(M) lim ex (N) lim e−x = lim
x→0 x→0 x→2 𝑥𝑥+2
1 22 +2.2+4
DËi: (K) lim =
x→0 x3 2+2
1 4+4+4 12
e¨vL¨v: lim = = ∞ = = =3
x→0 0 4 4
sin2x
৫। lim
2sin2x0
Gi gvb †KvbwU? ৮। lim Gi gvb -
𝑥𝑥 x→0 𝑥𝑥 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐3𝑥𝑥
x→0
π π (K) 3 (L) 2
(K) (L) 2 1
180 90
π (M) (N)
(M) (N) 90/π 3 2
2
π DËi: (L) 2
DËi: (L) sin2x 0
90
e¨vL¨v: lim [ AvKvi]
x→0 𝑥𝑥 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐3𝑥𝑥 0
208
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
= lim �
sin2x
.
2
� ii. lim f(x) = f(a) nq
x→0 2𝑥𝑥 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐3𝑥𝑥 x→a
= 1.2 = 2 wb‡Pi †KvbwU mwVK?
sinax (K) i, ii (L) i, iii
৯। lim Gi gvb †KvbwU?
x→0 x (M) ii, iii (N) i, ii, iii
(K) a (L) 0 DËi: (N) i, ii, iii
1
(M) 1 (N) e¨vL¨v: GKwU dvskb †Kv‡bv e¨wa‡Z Awew”Qbœ n‡e hw`
a
DËi: (K) a e¨ewai, †h †Kv‡bv we›`y‡Z dvskbwUi gvb _v‡K,
sinax sinax mxgv wbY©q Kiv hvq Ges dvskbwUi gvb Ges
e¨vL¨v: lim = lim . a = 1. a = a
x→0 x x→0 ax mxgv¯’ gvb mgvb nq|
4+3x−x2
১০। lim Gi mwVK gvb †KvbwU? A_©vr, f(x) dvskbwU x = a we›`y‡Z Awew”Qbœ
x→∞ 7+2𝑥𝑥+3𝑥𝑥 2
4 3 n‡e hw`-
(K) (L)
7 2 i. f(a) msÁvwqZ nq|
1 1
(M) − (N) ii. lim f(x) we`¨gvb _v‡K|
3 3
1 x→a
DËi: (M) − iii. lim f(x) = f(a) nq|
3
4 3 x→a
4+3x−x2 x2 � 2 +x−1�
e¨vL¨v: lim = lim x ১৩। f(x) = cosx
7 2
x→∞ 7+2𝑥𝑥+3𝑥𝑥 2 x→∞ 𝑥𝑥 2 � 2 +𝑥𝑥+3�
𝑥𝑥 π
4 3 f� − 3x�
+ −1 2
= lim x2 x lim = KZ?
7 2 x→0 3𝑥𝑥
x→∞ 2 +𝑥𝑥+ 3
𝑥𝑥
0+0−1 1
(K) −1 (L) 0
= = − (M) 1 (N) ∞
0+0+3 3
১১। wb‡Pi †KvbwU Amxg wjwgU? DËi: (M) 1
2
(K) lim (L) lime−3x e¨vL¨v: f(x) = cosx
x→0 5x3 x→0 π 𝜋𝜋
1 3 f( 2 − 3x) cos� − 3𝑥𝑥�
(M) lim (N) lim lim = lim 2
x→∞ 4 x x→∞ 5x2 x→0 3𝑥𝑥 x→0 3𝑥𝑥
2 sin3x
DËi: (K) lim = lim
x→0 5x3 x→0 3𝑥𝑥
2 2 1 2 1 2 3 cosx
e¨vL¨v: lim = lim = . = ∞=∞ = lim
x→0 5x3 5 x→0 x3 5 0 5 x→0 3
১২। f(x) dvskb x = a we›`y‡Z Awew”Qbœ n‡j - =
3×1
=1
3
i. f(a) msÁvwqZ nq
ii. lim f(x) we`¨gvb _v‡K
x→a
Admission Part
e –1 x
lim
১। gvb wbY©q Ki: limx→ 0 x 1 – sin x
২। π Gi gvb nj-
x→2 cos x
A. 1 B. –1 C. 2 D. 3
1
Soln: [A] A. 2 B. 0 C. 2 D. 1
209
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
tan −1 x lim
৩। wjwgU , hLb x → 0 KZ? ৯। 3+ x − 3− x
-Gi gvb−
x x→0 x
1 3
A. 1 B. 0 C. D. does A. 2 B. 12 C. 1
D. 1
2 2 3
1 2 3
Lt x 2 − x A. B. C. D.
৫। Gi gvb wbY©q Ki| 3 3 2
x → ∞ 4x 3 − 1
1
1 2 3
A. ∞ B. 1 C. 0 D. 4
Soln: [A]
Sol :[C]
n
tan −1 (2 x )
১২। hLb → 0, wjwgU KZ?
Lim Sin 2x −1
x
৬। x Gi gvb:
x→0
A. 1 B. 0 C. 2 D.
1 1
A. 1 B. 0 C. 2 D.
2 2
1 A. 12 B. 21
A. 0 B. C. 2 D. 1
2
C. 14 D. 15
Sol : [A]
n
Soln:[A]
lim sin(2 x) 2
৮। =? Lim Sin x2
x→0 x ১৪। = KZ?
x→0 x
1
A. 1 B. 2 C. D. 0 A. 1 B. –1 C. 0 D. 2
2
Soln: [C]
210
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
lim e x + e − x − 2 A.
p
B.
q
C. pq D.
১৫। Gi gvb KZ?
x→0 x2 q p
A. 2 B. 1 C. –2 D. –1 Soln: [C]
x →0 2x 2 3
A. B. 0 C. D. ∞
1 3 2
A. 0 B. 1 C. D. Does
2 Soln: [C]
not exist
Lt ex – e–x – 2x
Soln: [B] ২৪। Gi gvb KZ?
x→0 x – sin x
tan −1 2 x A. 4 B. 3 C. 2 D. 1
১৮। hLb x → 0, wjwgU KZ ?
x E. 0
A. 1 B. 0 C. 2 D. ½ Soln:[C]
Soln: [C] 3x − 2
২৫। lim n‡e
lim sin x2
x →∞ 9x + 7
১৯। Gi gvb KZ?
x→0 x 2 2 3 1
A. − B. C. D. E.
7 7 7 3
A. 1 B. 0 C. -1 D. 2 1
−
E. ∞ 3
1+ x − 1− x
n
1
২০। nlim 1 + Gi gvb ২৬। lim =?
→∞
n x →0 x
A. e2 B. e3 C. e D. gvb bvB A. 0 B.
1
C. 1 D. 2 E. ï×
2
Soln: [C] DËi †bB
২১। Lt
1 − cos x
Gi gvb KZ? Soln: [C]
x →0 x2
e x −1
২৭। lim = KZ?
x →0 x
211
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
A. 0 B. 1 C. ∝ D. -1 E. A. 12 B. 0 C. ∞ D. 4 E.
AwbY©vwqZ 68
Soln: [B] Soln: [A]
২৮। lim
tan 5 x
Gi gvb 1 − cos x
x →0 x ৩৪। lim Gi gvb
x →0 2x
A. 5/2 B. 1/5 C. 5 D. 0 E.
A.0 B. -1 C. 1/2 D. –1/2 E.
∝ 1
/4
Soln: [C] Soln: [A]
1
২৯। limθ sin Gi gvb n‡e ৩৫।
lim e x − 1
= KZ?
θ →∞ θ x→0 x
A. ∞ B. 1 C. 0 D. π E.
2 A. 0 B. 1 C. –1 D. ∞ E.
π Awb‡Y©q
4
Soln: [B]
Soln: [B]
lim 3x 2 − 2
৩৬। = KZ?
lin e x − 1 x → ∞ x2 + 5
৩০। . x → 0 Gi gvb KZ?
x
A. ∞ B. 0 C. 1/5 D. 3 E.
A. 0 B. ∝ C. 1 D. –1 E. -2/5
e
Soln: [D]
Sol : [C]
n
1 − sin x
৩৭। limπ Gi gvb KZ?
π
2
৩১। Lim
2x
Gi gvb- x→
x →∞ x + 1
2
− x
2
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 E. 1 1 0
5 A. − B. C. 0 D.
2 2 0
Soln: [B] Soln: [A]
x
1 Lt 1 − cos7x
৩২। lim1 + = ? ৩৮। Gi gvb wbY©q Ki|
x → 0 3x 2
x →∞
x
A. e B. 1 C. ∞ D. 2 E. 6 49 7 2
A. 49 B. 6 C. 3 D. 3
0
Soln:[B]
Soln: [A]
৩৯। gvb wbY©q Ki:
x3 + 8
৩৩। lim Gi gvb n‡e
x → −2 x + 2
212
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
1 1
A. 0 B. 1 C. 2 D. 3 A. 0 B. 2 C. D. 1 E.
2
-1
Soln:[C]
cos x
Soln: [D]
৪০। Lt x→0 =?
x Lim 2x
৪৬। Gi gvb †KvbwU?
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 x→∞ x +1
E.0 A. 3 B. 4 C. 5 D.2 E.
Sol : [E]
n 1
e x − e−x − 2x
৫০। lim
1
A. B. 0 C. 1 D. 2 E. Gi gvbt
2 x →0 x − sin x
1
A. 0 B. 2 C. 4 D. ∞
3
Soln: [B]
Soln: [B]
213
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
1 − e −2 y Soln: [A]
৫১। x = lim , 0 < y < 1 n‡j GB dvsk‡bi
y →0 log(1 + y )
x
lim 1
mxgvi gvb: ৫৮। x →1
1+ Gi gvb KZ?
x
A. –1 B. 1 C. -2 D. 2
A. 2 B. 3 C. π D. e
Soln: [D]
Soln: [A]
lim
৫২। N→ x
(1 + 1/N)N = ?
lim
৫৯। cos x Gi gvb n‡e-
A. 1 B. 0 C. ∞ D. e E. x→0
π π
A. 0 B. –1 C. 1 D.
Soln: [A] 2
−1 Soln: [C]
৫৩। Lt x→0 Sin x = ?
x
lim x − 1
৬০। e Gi gvb-
A. 0 B. 1 C. π D. x→0
†KvbwUB bq
1
A. 0 B. C. –1 D. +α
Soln: [B] e
A. 0 B. 1 C. x D. sin ex − 1
৭১। Lt Gi gvb KZ?
x x→0 x
Soln: [B] A. −1 B. 0 C. 1 D.
†KvbwUB bq
x2 − 4
৬৫। Lim -Gi gvb KZ?
x→2 x 2 − 5x + 6 Soln: [B]
A. -4 B. 4 C. -2 D. 2 3x − 2
৭২। lim = ?
x→∞ 9x + 7
1 2 2 1
Soln: [A] A. B. C. D.
3 3 9 9
৬৬। lim ax sin (b / ax), a > 0 Gi gvb KZ? Soln: [A]
x →∞
A. b B. 1/b C. ab D. 0 E. 2x
৭৩। Lt Gi gvb KZ?
1 x →∞ x +1
Soln: [D] A. 1 B. 2 C. ∞ D. 4
1− x −1 Soln: [B]
৬৭। lim = KZ?
x→0 x
2x − 20
৭৪। Lt Gi gvb KZ?
A. 1/2 B. –1/2 C. 1 D. 2 x → 10 x 2 − 100
Soln: [B] 1
A. 0 B.
10
1 − sin 2 α − cosα
৬৮। lim
α →0
Gi gvb †KvbwU?
2
α 1
C. D. 2
2
A. −1/2 B. 2/3 C. 3/2 D. 1 E.
−1 Soln: [B]
Soln: [A]
5 5
x 2 −a
৭৫। Lim
2
x→0
n‡j Gi gvb KZ n‡e?
-1
x− a
৬৯। Lim
sin x
-Gi gvb KZ?
x→0 x A. −5a2 B. 5a2
A. 0 B. 1 C. -1 D. ∞ a2
C. D. 5a
Soln: [B] 5
215
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
৭৭। lim
log(1 + x)
=? Soln: [A]
x →0
x
x2 − 9
A. 0 B. 1 C. 1/2 D. 3/4 ৮৪। lim Gi gvb KZ?
x→ 3 x − 3
Soln: [B] A. 0 B. 3 C. 6 D. 9
x Soln: [C]
৭৮। Lim =?
x →0 x
৮৫। Lt
sin x
=?
A. 0 B. –1 C. 1 D. Limit Gi x→ 0 x
Aw¯ÍZ¡ †bB
A. 1 B. 0 C. cos x D. sin
Soln: [D] x
Soln: [A]
৭৯। Lim sin 5 x
x →0 7 x = ?
f ( x ) − f ( 0)
৮৬। lim = KZ?
7 1 5 1 x→o x
A. B. C. D.
5 7 7 5
A. f(x) B. f1(0) C. f(0) D.
Sol : [C]
n †KvbwUB bq
Lim a x − b x 1 1
৮১। C. D.
x →0
x
=? 3 ln (3)
216
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
A. 2 B. 1 C. 3 D. 5 Soln: [D]
৯১। ex = ? x2 x3
A. x + + + ... B.
2 3 4
2 3
x x x
A. x − + − + ..... x 2 x3
2 3 4 x− + − ...
2! 3!
x2 x4 x6
B. 1 − + − + ..... C. 1 +
x2 x3
+ + ... D.
2! 4! 6! 2 3
x3 x 4 x 2 x3
x− + − ...
C. x − + − .... 2 3
3! 4!
Soln: [C]
x 2 x3
D. 1 + x + + + .....
2! 3!
Aš—ixKiY
Theory
AšÍixKiY:
†Kvb dvsk‡bi AšÍiK wbY©q Kivi c×wZ‡K AšÍixKiY e‡j Ges ¯^vaxb Pjivwk eySvevi Rb¨ ejv nq x Gi mv‡c‡¶ f(x) Gi
AšÍiK|
m~Îvejx:
d 8.
d
(sec x) = sec x . tan x
1. dx (c) = 0 dx
9. (cot x) = – cosec2 x
d
d d
2. dx {c, f(x)} = c dx {f(x)} dx
11. (ex) = ex
d
d n dx
4. dx (x–n) = – xn+1
12. (ln x) =
d 1
d dx x
5. (sin x) = cos x
dx
13.
d
(ax) = ax ln a
dx
6. (cos x) = – sin x
d
dx
14.
d
dx
(log ) =
a
x 1 log e
x a
7. (tan x) = sec x
d 2
dx
217
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
15.
d
dx
( x) = 1
2 x
1 1
2.
d
(cos–1x) = – 5.
d
(cot–1x) = –
dx 1− x 2 dx 1+ x2
d −1
3.
d
(tan–1x) =
1 6. (cosec–1x) =
dx 1+ x 2 dx x x 2 −1
†h mgxKi‡Y y †K mivmwi x Gig va¨‡g cÖKvk Kiv hvq bv| H mgxKiY mswkøó dvskbwU‡K Ae¨³ dvskb e‡j| †hgb:
x + ey = 5, x 2 + sin(xy) = 0, x 3 + x 2 y + xy 2 = 0 BZ¨vw`|
Step 1: cÖ`Ë mgxKib‡K mgvb wP‡ýi evgcv‡k G‡b Wvbcvk = 0 (k~b¨) wjL‡Z n‡e|
Step 2: Gici y †K aªæeK a‡i x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki‡Z n‡e Ges x †K aªæeK a‡i y Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki‡Z n‡e|
Step 3: cÖvß gvb `ywU‡K fvM AvKv‡i wjL‡Z n‡e Ges fvM AvKv‡i wj‡L mvg‡b GKwU ÔÕ wPý w`‡Z fyj‡e bv|
dy
GKwU D`vnib †`Lv hvK,xy + x2y2 = c †_‡K dx wbY©q Ki‡Z n‡e|
Step 1: xy + x2+y2 – c = 0
Step 2: y †K aªæeK a‡i x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY, y + y2 . 2x
dy y + y2 . 2x
Step 3: dx = – x + x2 . 2y
y (1 + 2xy)
= – x (1 + 2xy)
dy y
dx = – x Ans.
dvsk‡bi mv‡c‡¶ Aš—ixKiYt
hvi mv‡c‡¶ AšÍixKib Ki‡Z n‡e Zv‡K Ges hv‡K AšÍixKib Ki‡Z n‡e Zv‡K Av‡M AšÍixKib K‡i fvM Ki‡Z n‡e |
m~PKxq dvsk‡bi Aš—ixKiYt
dvsk‡bi m~PK dvskb AvKv‡i _vK‡j cÖ`Ë mgxKi‡bi Dfq cv‡k ln wb‡Z n‡e Ges AšÍixKiY Ki‡Z n‡e|
218
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
Soln: Technique: Parametric Function-Gi †¶‡Î cÖ_‡g x I y dvskb‡K parameter -Gi mvnv‡h¨
dy
AšÍixKiY Ki‡Z nq Ges c‡i ‡ei Ki‡Z nq|
dx
dx
x = at2 ∴ = 2at.
dt
dy
Ges y = 2at ∴ = 2a.
dt
Ans.
dy
∴ =
2a
=
1
dx 2 at t
Examples
Academic Part
d 1
১। (5x ) = KZ? =0+
1+x2
dx
r−1 𝑥𝑥 𝑥𝑥 1
(K) xr (L) 5 ln 5 =
1+x2
(M) 5x ln 5 (N) x ln 5x 6𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑑𝑑
৩। y = tan−1 n‡j Gi gvb †KvbwU?
DËi: (M) 5x ln 5 6
1−9𝑥𝑥 2 𝑑𝑑𝑑𝑑
6
dax x (K) (L)
e¨vL¨v: = a lna 1+36x2 1+3x2
dx 2 6
d x (M) (N)
∴ 5 = 5x ln 5 1+9x2
6
1+9x2
dx
1+𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑑𝑑 DËi: (N)
২। y = tan−1 n‡j, =? 1+9x2
1−𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑑𝑑 6𝑥𝑥
1 1 e¨vL¨v: y = tan−1
(K) (L) − 1−9𝑥𝑥 2
1+x2 1+x2 2.3𝑥𝑥
1 1 = tan−1
(M) (N) − 1−(3𝑥𝑥)2
1+x 1+x −1
1 = 2 tan (3𝑥𝑥)
DËi: (K) dy 1
1+x2 ∴ = 2. .3
1+𝑥𝑥 dx 1+(3x)2
e¨vL¨v: y = tan−1 6
1−𝑥𝑥
−1 1+𝑥𝑥
=
1+9x2
= tan d
1−1.𝑥𝑥
𝜋𝜋 ৪। ( x)
10 =?
ev, y = tan (1) + tan−1 (𝑥𝑥) = +
−1 dx
−1
4 (K) 10x log e 10 (L) x 10x−1
tan (𝑥𝑥)
dy d π d (M) 10x log10e (N) x10x+1
∴ = � �+ (tan−1 𝑥𝑥) DËi: (K) 10x log e 10
dx dx 4 dx
219
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
d d 2 𝑥𝑥 2 𝑥𝑥 𝑑𝑑
e¨vL¨v: (10x ) = 10x ln 10 e¨vL¨v: esin = 𝑒𝑒 sin (sin2 𝑥𝑥 )
dx dx 𝑑𝑑𝑑𝑑
= 10x log e 10. [𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴] =e sin2 𝑥𝑥
. 2 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠
𝑑𝑑
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠
d 𝑑𝑑𝑑𝑑
৫। log 2 𝑥𝑥 Gig vb KZ? 2
= esin 𝑥𝑥 . 2 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 . 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
dx
1 2
(K) (L) 2r = esin 𝑥𝑥 . 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2𝑥𝑥
x
1 1 d
(M) (N) ৯। (log10 𝑥𝑥 ) Gig vb †KvbwU?
2lnx xln2 dx
1 1 1
DËi: (M) (K) (L) log10 𝑒𝑒
xln2 x x
d 𝑑𝑑 1
e¨vL¨v: log 2 𝑥𝑥 = (log 2 𝑥𝑥 × log 𝑒𝑒 𝑥𝑥 ) (M) loge10
x
(N) log10 𝑒𝑒
dx 𝑑𝑑𝑑𝑑
log2 𝑒𝑒𝑑𝑑 1
= (log 𝑒𝑒 𝑥𝑥) [∴ log 𝑒𝑒 = 𝑙𝑙𝑙𝑙] DËi: (L) log10 𝑒𝑒
𝑑𝑑𝑑𝑑 x
1 d 1
= log 2 𝑒𝑒 e¨vL¨v: Avgiv Rvwb, (log a 𝑛𝑛) = log 𝑎𝑎 𝑒𝑒
𝑥𝑥 dx 𝑥𝑥
l 1 d 1
= × ∴ (log10 𝑥𝑥 ) = log10 𝑒𝑒
x loge 2 dx 𝑥𝑥
1 3x+1 − 3−x
= ১০। lim Gi gvb KZ?
xln2 x→∞ 4.3𝑥𝑥 + 3−𝑥𝑥
dy 1 3
৬। y = e√x n‡j = KZ? (K) (L)
dx 4 4
1 (M) 1 (N) ∝
(K) 2e√x (L) . 𝑒𝑒 √𝑥𝑥
2√ x 3
1 2√ x DËi: (L)
(M) (N) 4
2√ x e√x 3x+1 − 3−x 3x .3−3−x
1 e¨vL¨v: lim = lim
DËi: (L) . 𝑒𝑒 √𝑥𝑥 x→∞ 4.3𝑥𝑥 +3−𝑥𝑥 x→∞ 4.3𝑥𝑥 +3−𝑥𝑥
2√ x 3−x
3x �3− x �
e¨vL¨v: y = e√ x = lim
3
3−𝑥𝑥
𝑥𝑥
x−∞ 3 �4+ 𝑥𝑥 �
dy 𝑑𝑑
∴ = e√x . �√𝑥𝑥� 3−3−2x
3
dx 𝑑𝑑𝑑𝑑
1 𝑥𝑥
= lim
= . 𝑒𝑒 √ x−∞ 4+3−2𝑥𝑥
2√ x 3−0 3
= =
৭। f(x) = ln (ln2x) n‡j f ′ (x) = KZ? 4+0 4
(K)
1
(L)
1 ♣ we.`ª: †evW© cÖ‡kœ D³ wPýwU ∝ fzj †`Iqv Av‡Q|
ln2x 2x
1 1 mwVK wPý n‡e ∞|
(M) (N)
xln2x 2xln2x ১১। y = e√x n‡j y1 = KZ?
1
DËi: (M) (K) e√x (L) 2√x e√x
xln2x
d 1 1
e¨vL¨v: f ′ (x) = ln(𝑙𝑙𝑙𝑙2𝑥𝑥) = . .2 = e√x √x e√x
dx 𝑙𝑙𝑙𝑙2𝑥𝑥 2𝑥𝑥 (M) (N)
1 2√𝑥𝑥 2
𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥2𝑥𝑥 e√x
DËi: (M)
৮। x Gi mv‡c‡ÿ esin2x Gi AšÍiR †KvbwU? 2√𝑥𝑥
220
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
𝑑𝑑 (K) 1 (L) 0
= e√x √𝑥𝑥
𝑥𝑥
e√x
(M) sin2x (N) 2cos2x
= e¨vL¨v: 0
2√𝑥𝑥
d
১২। ( 10 )
a Gi gvb †KvbwU? =
d √1+𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2𝑥𝑥
dx dx 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠+𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
(K) a10 lna (L) 10a9 d √sin2 𝑥𝑥+cos2 𝑥𝑥+ 2𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
=
(M) a10 (N) 0 dx 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠+𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
d �(𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠+𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐)2
DËi: (N) 0 =
dx 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠+𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
e¨vL¨v: a10 n‡jv aªæeK msL¨v, d sinx+cosx
d
=
dx 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠+𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
∴ a10 = 0 d
dx = (1) = 0
d dx
১৩। �cos√x� Gi gvb †KvbwU?
dx ১৬। hw` f(x) = sinx nq Z‡e f(cos −1 𝑥𝑥 ) Gi
sin√x
(K) −sin√x (L) − AšÍiR †KvbwU?
2√ x 1 −1
sin√x sin√x (K) (L)
(M) − (N) 2√1−𝑥𝑥 2
x
2√1−𝑥𝑥 2
−x
√x 2√ x
sin√x
(M) √1−𝑥𝑥 2 (N) √1−𝑥𝑥 2
DËi: (L) − −x
2√ x DËi: (N) √1−𝑥𝑥 2
d d
e¨vL¨v: �cos√x� = −sin√x √x e¨vL¨v: f(x) = sinx
dx dx
= −sin√x
1
=−
sin√x
∴ f(cox −1 x) = sin(𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 −1 𝑥𝑥 )
2√ x 2√ x
dy = sin sin−1 √1 − 𝑥𝑥 2
১৪। y = sin√x n‡j Gi gvb †KvbwU?
dx = √1 − 𝑥𝑥 2 [∴cos −1 𝑥𝑥 =
cos√x sin√x
(K) (L) sin−1 √1 − 𝑥𝑥 2 ]
2√ x 2√ x
cos√x sin√x d
(M) (N) f(cos −1 𝑥𝑥 ) Gi AšÍiR = �√1 − 𝑥𝑥 2 �
√x √x dx
cos√x 1
DËi: (K) = (0 − 2𝑥𝑥)
2√ x 2√1−𝑥𝑥 2
x
e¨vL¨v: y = sin√x = √1−𝑥𝑥 2
dy
=
d
�sin√x� ১৭। x 3 + x 2 y + xy 2 = 0 GKwU-
dx dx
1 (K) e¨³ dvskb (L) Ae¨³ dvskb
= cos√x. (M) civwgwZK dvskb (N) ms‡hvwRZ dvskb
2√ x
=
cos√x DËi: (L) Ae¨³ dvskb
2√ x
d √1+𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠2𝑥𝑥
১৫। � �=?
dx 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠+𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐
Admission Part
১। hw` y = In( x + x 2 + a 2 ) nq Z‡e
dy A. x2 + a2 B. 1
mgvb -
dx 1 + x2 + a2
221
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
1 dy
C. 1 + x 2 + a 2 D. ৬। hw` x 2 + 3 xy + 5 y 2 = 1 nq, mgvb -
x +a
2 2
dx
Soln: [D] 2x + 3y 2x – 3y
A. 3x + 10y B. 3x + 10y
২। y = x + 1 n‡j,
dy
= KZ ? 2x + 3y 2x + 3y
x −1 dx C. 3x – 10y D. − 3x + 10y
1 −1
A. B. Soln: [D]
x ( x − 1)2 x ( x − 1)
dy
−2 −1 ৭। hw` x2 + 3xy + 5y2 = 1 nq, Zvn‡j dx mgvb n‡e-
C. D.
x ( x − 1)2 x ( x − 1)2
2x + 3y 2x + 3y
Soln: [D] A. – 3x + 10y B. 3x + 10y
৩। f(x) = 1 − x n‡j
df
=? 2x – 3y 2x + 3y
dx C. 3x + 10y D. 3x – 10y
−1 1 Soln: [A]
A. B.
4 x (1 − x ) 4 x (1 − x ) tan x − cot x dy
৮। y = nq, Z‡e mgvb-
tan x + cot x dx
1 1
C. D.
8 x −1 8 x −1 A. 2 sin 2x B. 2 cos 2x C. 2 tan 2x D. 2
cot 2x
Soln: [A]
Soln: [A]
dy
৪। hw` y = cos2x nq, Z‡e dx = ? ৯। y = e n‡jÑ
x
sin2x cos2x e x
ex e x
A. – B. –
cos2x sin2x A. 2 x B. 2 x C. 2x D.
2sinx tan2x x
C. – D. e
tanx sin2x 2x
Soln: [A] Soln: [A]
৫।
d
(log x e) = ? dy
dx ১০। y = sec x, n‡j, =?
dx
log x e 1 Inx
A. B. C. − D. y2
x xInx x A. y tan x B. y tan x C. tan x D.
−1 4 2 2
x( Inx) 2 y
tan 2 x
2
Soln: [D]
Soln: [B]
222
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
dy Soln:[B]
১১। hw` y = e tan −1 x
, nq, dx KZ?
১৬। hw` y = In x + x 2 + 4 nq, Z‡e
dy
mgvbÑ
−1 −1 dx
A. e tan x
B. e tan x
. (1 + x 2 )
1
−1 A. x 2 + 4 B.
e tan x 1 1+ x2 + 4
C. D.
1+ x2 1+ x2
1
C. 1 + x 2 + 4 D.
Soln: [C] x +4
2
dy xy + y2 + 1
১৩। hw` y= cos 2x nq KZ? C. x + logx D.
dx
xy + x + y2
sin 2 x cos 2 x
A. − B. x[1+ (x + y) logx]
cos 2 x sin 2 x
x + xy – y2
2 sin x tan 2 x E. x2[(x + y) logx]
C. D.
tan x sin 2 x
Soln:[D]
Soln: [A]
১৮। hw` x = a(θ – sinθ) Ges y = a(1 + cosθ) nq,
১৪। y = x 3 + x 3 n‡j 3(y2−1) dx mgvb Ñ
1
−1 dy
dy
Z‡e dx Gi gvb n‡e-
A. 1− 1 B. − 1 C. 1+ 1 D. 1
x2 x2 x2 x2 θ
A. –cot 2 B. – sinθ C. 1 – cosθ D. –
Sol : [A]
n
θ
tan2
dy
১৫। hw` y = x −1 / x nq Z‡e dx Gi gvb n‡e-
Soln:[A]
1
−2+
A. x x (log− 1) B.
1
(log x − 1) d
2+
1 ১৯। AšÍwiKiY dx 3
(5x 2 − 4)
x x
1 x 10 x
1 −2+ A. +c B. +c
C. 1
(1 − log x ) D. x x (1 − log x )
33 (5x − 4)
2
33 (5x 2 − 4) 2
2+
x x
223
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
10 x 2 x + 3y
C. +c D. None of these A. B.
3
(5x − 4)
2 2 3x + 10 y
2 x − 3y
Soln:[B] 3x + 10 y
dy Soln: [D]
২১। hw` yx = xy nq, Z‡e dx Gi gvb n‡”Q-
২৫। y =
x dy
n‡j Gi gvb-
x +12 dx
y x y
ln y + x ln y – y ln y – x
1 −1
A. A. B.
x B. y C. x D. x +1
2
x2 +1
ln x + y ln x – x ln x – y
1 1
y C. D.
ln x – x 2 x +1 2 ( x + 1) 3 / 2
2
x Soln: [D]
ln y – y
dy
২৬। y = e x
n‡j KZ?
Sol :[C]
n
dx
a + bx dy x
ex
২২। hw` y = tan–1 b – ax nq, Z‡e dx Gi gvb
e
A. B.
2 x 2 x
KZ?
e x ex
ab 1 1 C. D.
A. 1 + x2 B. ab + x2 C. 1 + x2 D. 2x 2x
1 Soln: [A]
abx2 + 1 dy
২৭। hw` y = sin–1 (sinx) nq Z‡e mgvb-
dx
Soln:[C]
A. sinx B. 1
dy
২৩। hw` x + 3xy + 5 y = 10 nq, Z‡e
2 2
mgvb-
dx C. cosx D. tanx
224
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
Soln: [B] A.
1
+x B. logx
x
২৮। hw` x2+xy+y2 =0 nq, Z‡e
dy
=?
dx C.1+logx D. logx + x E.
1+ x 1
2x + y log x + 1
A. B. 2
1+ x 2x + y
(1 + x ) 2x + y Soln: [C]
C. − D.– E. -1
2x + y x + 2y
৩৩।
d
(log a X ) KZ?
dx
Soln: [D]
1 1
dy A. 1 B. log a e
২৯। y = 3 x − 1 n‡j nq x x
dx
1 1
3 3 C. log a X D. ln X E.
A. (3x − 1) 2
B. 3(3x − 1) 2 x X
1
1na
−1 −1 X
3 2
C. (3 x − 1) 2
D. (3 x − 1) 2
2 3 Soln: [B]
Soln: [C]
৩৪। y = 10x n‡j
dy
Gi gvb n‡e -------
dx
৩০।
dy
y = sin −1 x Gi nq:
dx 10 − x
A. B. 10 x log e 10
1 1 log 10 e
A. B.
1− x2 1− x2 10 x 10 x
C. D. x(10) x −1 E.
log e 10 10
1
D. −
1
C. E.
1+ x2 1− x2 Soln: [B]
1
৩৫। y = Secx° n‡j
dy
1+ x2
Gi gvb n‡e -----
dx
৩১।
d 2 x2
dx
x e (
=? )
π π
C. Secx tan x D. Sec 2 x
A. 4 x e 2 x2
B. 2 xe (1 + x
x2 2
) 180 90
C. 2 xe x (1 − x 2 ) D. xe x (1 + x 2 ) E. E. Sec2x°
2 2
(
xe x 1 − x 2
2
) Soln: [C]
Soln: [B]
৩৬।
d
(sec−1 x ) Gi gvb-
dx
৩২। hw` y = xlogx nq, Z‡e
dy
n‡e
dx
1 1
A. − B. −
x x2 −1 1 − x2
225
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
x x Soln: [B]
C. − D. = – E.
x2 −1 x x2 − 1 dx
1 ৪১। xy + x2y2–c=0 n‡j = KZ?
dy
x 1 − x2
x x y y
Soln: [D] A. − B. C. D. −
y y x x
x dy
৩৭। hw` y = e e nq Z‡e = KZ? Soln: [D]
dx
dy
x
A. e e .e x B. e x . log x ৪২। exy+1 = 5 n‡j (If) dx = ?
x x ln5 ln5 y
C. e e . log x D. log e e E. log e x A. xy B. –x2 C. – x D.
Soln: [A] ln5
y
d
৩৮। (loga x ) Gi gvb-
dx Soln: [ C]
4 1
A.
1
B.
1 A. B.
log x 2 log x 1− x2 1− x2
1 2 3 4 1
C. D. E. C. + D. cos −1 x
x log x log x log x π 2
1− x 2
1+
16
Soln: [C]
Soln: [B]
৪০। y = sin −1
dy
1 − x 2 n‡j =?
dy
dx
৪৫। y = log10 x n‡j Gi gvb KZ?
dx
A. 1 / 1 + x 2 B. − 1 / 1 − x 2
1
A. B. 10x C. 0 D.
x
C. − 1+ x 2
D. 1− x 2
E.
1
log10 e
1/ 1 − x 2 x
226
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
Soln: [D] C. 1 D. − 1
E.
1− x 2 1+ x2
dy
৪৬। sin x =
2t 2t
, tan y = n‡j =? 1
1+ t 2
1− t2 dx −
1− x2
A. 2t B. 2
Soln: [B]
C. 1 D. 1+ t 2
d −1 x
Soln: [C] ৫১। tan = KZ?
dx a
৪৭। hw`
dy
y = Sin 2 (log x ), Zv n‡j = a2 a
dx A. B.
a2 + x2 a + x2
2
Sin(log x )
1
A. B. Sin(2 log x ) a2
2 C. D. a E.
a2 − x2 a2 − x2
Sin(2 log x )
1 1 x
C. D. xSin(2 log x ) E. sec −1
x a a
Cos (2 log x )
1
x
Soln: [B]
−1 1 θ θ
A. B. A. tan 2 B. cot 2
1+ c 2 1+ c2
θ θ θ
c 1+ c 2 C. sin 2 D. sec 2 E. cos 2
C. D. E.
1+ c2 c
−2 Soln: [B]
1+ c2 d
৫৩। dt t2 + 4 = KZ?
Soln: [C]
1 t
dy π x A. B.
৪৯। ‡ei Ki hLb y = log tan + t +4
2
t +4
2
dx 4 2
t2
A.cos x B.cos 2 C. 2 t D. E. †KvbwUB
t +4 t2 + 4
C. logcos x D.logsecx E. sec x bq
Soln: [E] Soln: [B]
A. sec-1x B. 1 1 1
A. B.
1+ x2 x 2x
227
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
1 1 log e a
C. D. E. ‡Kvb ï× C. D. ax E. †KvbwUB
ln x ln x x
DËi †bB bq
Soln: [B] Soln: [C]
৫৫। ee x Gi AšÍiK mnM- ৬০। hw` x = a(θ −sinθ), y = a(1−cosθ) nq, Z‡e
dy
A. ex B. e x x Gi gvb n‡e−
dx
C. e x x .e x D. ee x .e x E.
θ θ
A. sin B. cos
Sol : [D]
n
2 2
a + bx dy θ θ
৫৬। hw` y = tan −1 nq Z‡e =? C. tan D. cot E. †KvbwUB
b − ax dx 2 2
b‡n.
A. 1 B. 1
1+ x2 1− x2
Soln: [D]
C. 1 D. 1
E. 1
৬১। x Gi mv‡c‡¶
logx
a+b a + b2
2
Gi AšÍiK mnM KZ?
x
Soln: [A] 1− log x 1− log x
A. 2
B.
dy x x
৫৭। hw` y = log (sec x+tan x) nq Z‡e =?
dx 1+ log x
C. l − log x D. E.
x
A. cos x B. sec x
1+ log x
C. sec x tan x D. sec2 x E. cos2 x x2
dy dy
৫৯। y = logax n‡j n‡e ৬৩। hw` y = x + x + x + .... nq Z‡e Gi
dx dx
gvb-
1 1
A. B. 1 1
x x loge a A. B.
1− 2 y 2 y −1
228
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
1 C. 4/(9x2) D. 2/ (3x3)
C. D. 1
1− 4 y 4 y −1
Correct Ans:2/3
Soln: [B]
৬৯। y = exp(exp(x)) n‡j dy/dx=?
dy
৬৪। y = sin-1 {sin(x +1)} n‡j =? A. x exp(x) B. exp(x)exp(xx)
dx
C. exp(x) exp(exp(x)) D. xxexp(x) E. Inx
cos(x + 1)
A. B. 1
1 + ( x + 1) 2 Soln: [C]
৬৬। x a y b = (x − y)a + b Gi
dy
dx
Gi gvb− ৭২।
d
dx
(
log x 2 ) = KZ?
x y 1 1 2
A. B. A. B. C. D. 2
y x x2 2x x
x2 y2 Soln: [C]
C. D.
y2 x2
৭৩।
d x
( )
e − 3 sin x + 9 x Gi gvb-
Sol : [B]
n dx
229
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
Soln: [B] 3 3
C. D.
1 − 8x2 1 − 9 x2
1 − cos x
৭৫।
d
tan − 1 =?
dx 1 + cos x Soln: [D]
A. 1 B. 1/2 C. sinx D.
৮১। x + sin y = x 2 mgxKi‡Y
dy
KZ?
cosx dx
5 52 2 3 3 52 ln( x ) ln( x )
A. x B. x C. x D. A. B.
2 x 5 1 − ln( x ) 1 + ln( x )
4 2
x ln(x ) ln(x )
5 C. D.
{1 + ln(x )}2 {1 − ln(x )}2
Soln: [*]
Soln: [C]
৭৮।
d x
dx
x ( ) = KZ? ৮৩।
d sin x
x =?
dx
A. xx (log x+1) B. x (log x+1)
1
C. x log x D. xx log x A. xcosx (cosxln(x)+ sinx)
x
Soln: [A] 1
B. xsinx ( cosx +sin ln(x)
x x
৭৯। y= aa n‡j
dy
Gi gvb KZ?
dx
1
C. xsinx (cosxln(x)+ sinx)
2 x
B. a .a (log a )
x x x 2
A. a a . a x loga
D. †KvbwUB bq
x
C. a a .a x (log a )2 D. ax loga Soln: [C]
230
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
ex
৮৫।
dy ln x
y = x( x 2 − 2) Ges = 1 n‡j x-Gi abvZ¦K gvb A. B.
dx [1 + ln x ]2 [1 + ln x ]2
KZ?
ln x ln x
C. D.
A. −
1
3
B. −1 C.
1
3
D. 1 [1 + e ] x 2
[e x
+ ln x ]
2
dy
৯১। y = c x n‡j dx = ?
2
৮৬। y = 3 + n‡j,
1 dy
= KZ?
x dx
1
A. 2x −
2
B.
x3
+2 C.
2
D. A. 2c x B. c C. D.
2 x 2 x
x 3
3 x +1
3
2 x
2+ 2
x c x
৮৭।
d n
dx
(
x + an ) = KZ? ৯২।
d m
( )
x − a m Gi gvb wbY©q Ki|
dx
A. nxn−1 + nan−1 B. nxn−1 + an
A. 0 B. x m-1 C. a m-1 D. mx
m-1
C. nx n−1
D. nx n−1
+ a loga
n
A. 0 B. p C. −q D. A. y . y log x − x B. y log y − y
x x log y − y x log x − x
p
−
q C. x . x log x − y D. y . x log y − y
y y log y − x x y log x − x
Soln: [D]
Soln: [D]
৮৯। y = log xa n‡j
dy
= KZ?
dx dn
৯৪। (xn–1) Gi gvb KZ n‡e?
log a ln a dxn
A. − B. −
x (log x )
2
x (ln x ) 2 A. 1 B. (m–1)xn–2 C. xn
log a ln a D. 0
C. D.
x (log x ) x (ln x )
2 2
Soln: [D]
231
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
x 2 − y2 x − y2 dy
C. D. Soln: [B] ১০৩। hw` y = cos2 3x nq, Z‡e Gi gvb KZ?
x + y2 x2 − y dx
A. −6sin3xcos3x B. −2 cos3x
৯৮।
d (a x ) = ?
dx
C. 2cos3x D. 6 cos3x
A. a x
B. xlna C. xa x–1
D. Sol : [A]n
axlna 1
dy x
= KZ?
dx ex
1
1 1x −1
C. D. e Soln:
A. 1-tanθ B. 1-cotθ C. 1+cotθ D. 1+ x x
[A]
tanθ
Soln: [B] ১০৫।
d
(ln x ) = KZ?
dx
232
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
1 4
১১০। y =
dy
A. B. x n‡j = KZ?
x x dx
2 2
C. x2 D.
1
Soln: A. B. − C. 2 x 3 D.
3 3
x2 x x
[A] − 2 x3
d 1 2 ln x Soln: [B]
১০৬। e =?
dx x
১১১। hw` x = sinθ, y=cosθ nq Z‡e wb‡Pi †KvbwU
A. 0 B. 1 mZ¨?
C. x D. 1/x A.
dy
=−
x
B.
dy
= tan θ
dx y dx
Soln: [B]
dy y dy
C. =− D. = − cot θ
১০৭।
d
(log a x ) (log x ) Gi gvb KZ? dx x dx
dx
Soln: [A]
1 1
A. log a x + log e a B.
x x
১১২। x2y = 50 n‡j
dy
KZ?
1 dx
a x log e a + log x log a e
x
100 50 100
1 A. B. C. − D.
C. log a x + log x log e a D. †KvbwUB bq x3 x3 x3
x 50
− 3
Soln: [A] x
Soln: [C]
x − 1
5/2
১০৮। y = ln e x
dy
n‡j, = KZ?
+
১১৩।
x 1 dx 1 dy
xy = 7 n‡j = KZ?
2 dx
x2 + 2 x2 − 2
A. B. y y 2y
x2 −1 x2 −1 A. B. − C. D.
x x x
x2 + 4 x2 − 4 7
C. D. 2
x
x2 −1 x2 −1
233
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
A. 0 B. 1
Soln: [C]
3t 3t
C. D.
dy 1+ t2 (1 + t )(1 − t 2 )
2
C. −
1
D.
1
E.
2 x A. -sin x B. -In(sin x)
1+ x 2
2 x (1 + x ) 1+ x
C. sec x D. -sec x E. -tan x
Sol :[D]
n
Soln: [E]
১১৯।
d (log x 5 )
= KZ?
১২৪। y = (sin x)x n‡j
dx a dy
= KZ?
dx
A. 5/x B. 5logax4
A. x(sin x)x–1 cos x B. x log cos ecx
1
C. 5x4logax D. 5logae E. C. (sin x)x (x cot x + log sin x)
x
5x4logae D. (sin x)x–1cot x E. †KvbwUB bq
Soln: [E]
Soln: [C]
234
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
১২৫। d 1 − Cosx = ?
3
C. (2 x − 1) −1 / 2 D. (2x-1)-1/2 E.
dx 1 + Cosx 2
2
A. Sinx B. − Sinx (2 x − 1)1 / 2
(1 + Cosx )2 (1 + Cosx )2
Soln: [D]
− 2Sinx 2Sinx
C. D. E. ï×
(1 + Cosx ) 2
(1 + Cosx )2 ১৩০। hw` y = log(log x), Zv n‡j
dy
dx
=
DËi †bB
1 1 1 1
Soln: [D] A. B. C. D.
(log x) 2 x x log x x2
১২৬।
dx
(
d 2 2x
x e =? ) Soln: [C]
dy
A. 2xe2x B. 4xe2x ১৩১। hw` x = t2 -1 Ges y = 2et nq, Z‡e Gi
dx
C. e2x(1–x) D. 2e2x(1+x) E. gvb KZ?
2xe2x(1+x)
et 2e t
A. B.
Soln: [E] t t
d e
t
4e t
১২৭। (3 sin2θ + 5 cos2θ)= KZ? C. D. Soln:
dθ t2 2t − 1
[A]
A. -4SinθCosθ B. 6SinθCosθ C. 0
১৩২। hw` f(x) = ln(ln x) nq, Z‡e f'(x) Gi gvb
D. -10SinθCosθ E. mwVK DËi †bB
KZ?
Soln: [A]
1 1
A. B.
dy x ln x
১২৮। hw` y = x log x nq Z‡e n‡e-
dx ln x 1
C. D.
1 x x ln x
A. logx B. x +x
2
Soln: [D]
C. logx + x D. 1 + log x E.
= cos(2 x ) nq, Z‡e y Gi gvb KZ?
dy
1 ১৩৩। hw`
log x + 1 dx
2
A. − cos(2x ) + c
1
Soln: [D] B.
2
− cos 2 (2 x ) + c ) C. sin(2 x ) + c
1 1
১২৯। y = 2 x − 1 Gi
dy
nq D.
dx 2 2
sin (2 x ) + c
1 2
A.(2x-1)3/2 B. 2(2x-1)1/2
2
Soln: [C]
235
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
AmsÁvwqZ
Soln: [B]
Soln: [D]
dy
১৩৬। x2 + y2 =25 n‡j (3,–4) we›`y‡Z dx
১৪২।
d x
(a ) = KZ?
dx
5 3 7
A. 6 B. 4 C. 0 D. 2 A. x.ax-1 B. axloga C. exloga D. 0
236
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
C. (2x − x )/(y − 2y )
3 3
D.
A. 1
‡KvbwUB bv
B. -1 C. 0 D.
(y − 2x y)/ (x − 2xy )
2 2
⇒y=x
১৪৭। Inx Gi mv‡c‡¶ In(1/x) Gi AšÍiK mnM n‡jv-
dy
A. 1/x B. −1/x ⇒ dx = 1
C. 1 D. −1 E. 0. dy
১৫০। y = x secx n‡j n‡e-
Soln: [D] dx
A. sec x(1+tan x) B. sec x (tan x +x)
১৪৮। x = 2sint Ges y = cos2t n‡j
dy
Gi gvbt
dx C. sec x (1+x tan x) D. sec x
A. sint/cos t 2
B. – (1 –tan x)
2sint
Soln: [C]
†Kvb eµ‡iLvi mgxKiY y = f(x) Gi Dci Aew¯’Z (x, y) we›`y‡Z Aw¼Z ¯úk©‡Ki Xvj = dy
dx
y – y1 = −
1
( x − x1 )
f ′( x1 )
dy
hw` y, x Gi dvskb nq A_©vr y = f(x) nq Z‡e x Gi mv‡c‡¶ y Gi AšÍixKiY dx, x Gi mv‡c‡¶ y Gi cwieZ©‡bi nvi wb‡`©k
K‡i|
237
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
Examples
Academic Part
1
১। y = n‡j (−1, 0) we›`y‡Z y1 Gig vb KZ? ev, 2x = 1
x2 1
(K) 2 (L) 1 ∴x=
2
1
(L) −1 (N) −2 (i) bs G x = emvB,
2
DËi: (K) 2 y = f(x)
e¨vL¨v: y = 1/x 2 1 1 2
ev, y = x −2 = − ��
2 2
1 1
(x- Gi mv‡c‡ÿ AšÍixKiY K‡i) = −
2 4
d 2−1 1
∴ y1 = (x −2 ) = =
dx 4 4
−3
= (−2). x ∴ wb‡Y©q we›`yi ¯’vbv¼ � , �
1 1
2 4
= − 2/x 3
2 ৪। y = 2x 2 + 3x + 5 eµ‡iLvi (0, 1)
∴ (−1, 0) webD`‡Z , y1 = − (−1)3 we›`y‡Z Awfj‡¤^i Xvj KZ?
2 1
=− (K) −3 (L) −
−1 3
=2 1
(M) (N) 3
3
২। y = 2x 2 eµ‡iLvi (−1, −2) we›`y‡Z 1
DËi: (L) −
¯úk©‡Ki Xvj †KvbwU? 3
DËi: (L) � , �
1 1 DËi: (N) x + 2y − 12 = 0
2 4
e¨vL¨v: y = x 3 + 2x + 6
e¨vL¨v: f(x) = x − x 2 − − − − − (i) dy
(x- mv‡c‡ÿ AšÍixKiY K‡i) ev, = 3x 2 + 2
dx
d dy
f ′ (x) = (x − x 2 )= 1 − 2x ∴ (0, 6) = 3×0 + 2 = 2
dx dx
x A‡ÿi mgvšÍiv‡ji Rb¨ f ′ (x) = 0 n‡e| Awfj‡¤^i mgxKiY, (x − 0) + 2(y −
ev, 1 − 2x = 0 6) = 0
238
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
∴ x + 2y − 12 = 0
Admission Part
১। x2 + xy + y2 = 2 n‡j (3, –4) we›`y‡Z
dy
Gi gvbÑ 1
dx A. 1 B. 0 C. e D. e
2 5 3 8
A. B. C. D. Soln:[A]
5 2 8 3
৬। Zvc cÖ‡qv‡Mi d‡j avZzi ˆZwi GKwU e„ËvKvi _vjvi
e¨vmva© cÖwZ †m‡K‡Û 0.25 †m. wg ev‡o| hLb
Soln: [A] _vjvwUi e¨vmva© 7 †m. wg. ZLb Z‡ji e„w×i nvi †ei
২। mvev‡bi GKwU †MvjvKvi ey`ey‡`i AvqZb e„w×i nvi Ki|
I Zvi e¨vmv‡a©i e„w×i nv‡ii AbycvZ KZ? 7
A. 49 cm2 B. 11 cm2 C. 25 cm2 D. 1
4 4
A. πr2 B. 3 πr2 C. 3 π D. cm2
4πr2 Soln:[B]
Soln:[D]
৭। x = 0 we›`y‡Z y = x + ex Gi †jLwP‡Î ¯úk©‡Ki
4 x dy mgxKiY n‡e-
৩। hw` y = sin–1 nq, Zvn‡j dx (4,2) Gi
1 + 4 x
A. y = x B. y = x + 1 C. y=2x+ 1 D. y =
gvb n‡”Q- 2x
1 1 Soln: [C]
A. 4 B. 17 C. 9 D.
dy
None ৮। x2+y2 =25 n‡j (3,–4) we›`y‡Z KZ?
dx
Soln:[B]
Soln:[B] 17
A. 78 ft/sec B. 4 ft/secC. 75 ft/sec D.
dy 145
৫। xexy = y + sin2x Gi Rb¨ dx (0, 0) Gi gvb wbY©q
8 ft/sec
Ki|
Soln:[A]
239
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4
Soln: [B]
C. D.
১৫। GKwU Mvwo t †m‡KÛ mg‡q 3t + t2/8 †mt wgt
`~iZ¦ AwZµg K‡i| 2 †m‡KÛ ci Gi †eM KZ?
A. 9/8 B. 7/2 C. 7/4 D. Soln: [C]
17/8
240
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
A. 0 B. 2 C. 1 D. t2
২৫। GKwU †Uªb t †m‡K‡Û 3t + dzU `~iZ¡ hvq| 5
8
‡KvbwUB bq
†m‡KÛ ci †UªbwUi †eM KZ?
Sol : [D]
n
17
A. ft/s B. 17 ft/s
২২। y = x -3x+2 eµ‡iLvwUi †h mg¯Í we›`y‡Z
2 4
¯úk©K¸‡jv X-A‡¶i mgvšÍivj Zv‡`i ¯’vbvsK KZ? 145
C. 75 ft/s D. ft/s
8
A. 3 1
− , B. (3,2)
2 4
Soln: [A]
C. (–3, –2) D. 3 , 1 E. (3, 4) dy
2 4 ২৬। x2+y2=25 n‡j, (3,– 4) we›`y‡Z Gi gvb-
dx
Soln: [B]
1 3 3
A. B. C. D. 1
1 2 2 4
২৩। GKwU †Uªb t †m‡K‡Ð 3t + t 2 wgUvi AwZµg
8
Soln: [C]
K‡i. 5 wgwbU ci Zvi †eM KZ n‡e?
A. 70 wgUvi/†m‡KÐ B. 72 ২৭। GKwU eM©‡¶‡Îi cÖwZwU evû 20% e„w× Ki‡j
wgUvi/†m‡KÐ †¶Îdj KZ e„w× cv‡e?
ch©vqµwgK Aš—ixKiY
Theory
Ex. x Gi n Zg AšÍiK wbY©q Ki|
n
y2 = n(n–1) xn–2
241
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
π Ex. y = 1
Gi n Zg AšÍixKiY KZ n‡e?
= a2 sin 2.2 + ax + b a−x
Soln: y = (a – x)–1
.... .... .... .... .... ....
⇒ y′ = (+1) (a – x)–2
.... .... .... .... .... ....
⇒ y′′ = (+1) (+2) (a – x)–3
nπ
yn = an sin 2 + ax + b Ans.
∴ yn = n!
(a − x ) ( n +1)
1
Ex. x Gi n Zg AšÍiK wbY©q Ki| Ex. y = Aemx + Be–mx n‡j m Gi gvb †ei Ki|
(–1)n–1 (n–1)!
yn = (–1)n–1 (n–1)! x–n = xn
242
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
Example
Academic Part
dn ∴ y1 = −1. x −2
১। (𝑥𝑥 𝑛𝑛 ) Gi gvb †KvbwU?
dxn
ev, y2 = −1. (−2)x −3 = 2x −3
(K) n! (L) x 6
(M) 1 (N) 0 ∴ y3 = 2(−2)x 4 = −
x4
DËi: (K) n! ৪। cos3x Gi n Zg AšÍiR mnM-
d 𝑛𝑛𝑛𝑛
e¨vL¨v: (x n ) = nx n−1 (K) 3n sin � + 3𝑥𝑥� (L) 3n cos3x
dx 2
d2
(𝑥𝑥 𝑛𝑛 ) = n(n − 1)x n−2 (M) 3n sin3x (N)
dx2 𝑛𝑛𝑛𝑛
d3 𝑛𝑛 ) n−3
3n cos � + 3𝑥𝑥�
(𝑥𝑥 = n(n − 1)(n − 2)x 2
dx3 𝑛𝑛𝑛𝑛
dn DËi: (M) 3n cos � + 3𝑥𝑥�
(𝑥𝑥 𝑛𝑛 )= n(n − 1)(n − 2
dxn e¨vL¨v: awi, y = cos3x
2) … … . .3.2. . x n n
∴ y1 = −3sin3x
= n(n − 1)(n − 2) … . .3.2.1 π
= n! = 3 cos � + 3x�
2
π
২। y = ne−ax n‡j y3 †KvbwU? ∴ y2 = −32 sin( + 3x)
2
(K) −n4 e−nx (L) −n3 e−nx 2𝜋𝜋
= 32 cos � + 3𝑥𝑥�
(M) n4 e−nx (N) ne−nx 2
𝜋𝜋
DËi: (K) −n4 e−nx ∴ y3 = −33 sin � + 3𝑥𝑥�
2
3𝜋𝜋
e¨vL¨v: y = ne−nx 3
= 3 cos � + 3𝑥𝑥�
d 2
∴ y1 = n. (e−nx ) ....................
dx
= n(−n)e −nx ......................
𝑛𝑛𝑛𝑛
= −n2 e−nx yn = 3n cos � + 3𝑥𝑥�
2
d
∴ y2 = −n2 (e−nx ) ৫। y =
1
n‡j y2 Gi gvb -
dx x
2( −nx )
= −n −ne (K) x −3 (L) x 3
= n3 e−nx (M) 2x −3 (N) 2x 3
d
∴ y3 = n3 (e−nx ) DËi: (M) 2x −3
dx
1
= n3 (−ne −nx )
e¨vL¨v: y = = x −1
x
=- −n4 e−nx ∴ y1 =
d
(x −1 )
1 dx
৩। y = n‡j, y3 = KZ? −2
x = (−1). 𝑥𝑥
6 6
(K) −
x4
(L)
x4
= −x 2
4 d
(M) 6x (N) −6x 4 ∴ y2 = − (x −2 )
dx
6
DËi: (K) − = −(−2). x −3
x4
e¨vL¨v: y = = x −1
1 = 2x −3
x
243
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
Admission Part
1 Soln: [E]
১। y = n‡j, yn Gi gvb KZ?
x
৫। y=Aemx + Be−mx n‡j-
n! (n − 1)!
A. B. A. y2 = m2y B. y2 = −m2y
xn x n −1
1 (−1) n n! C. y2 + my = 0 D. y2 = my
C. D. E
x x n +1 Soln: [A]
(−1) n n!
dy4
xn ৬। y = x3logx n‡j dx4 Gi gvb KZ ?
Soln: [D]
A. 6 B. 6x
২। y = x 2 log x n‡j y3 Gi gvb KZ?
6 x
C. D.
2 x x 6
A. B.
x 2
Soln: [C]
x
C. 1 D. − E. 0 ৭। y = x2logx n‡j, y3 = KZ?
2
Soln: [A] A.
1
B.
2
C.
3
D.
x x x
৩। Y =
1
n‡j Yn Gi gvb KZ? −
2
x+a
x
( n − 1)!
A. nn! B. Soln: [B]
x x n −1
d 100
1 ( −1) n n! ৮। (x 99 ) = KZ?
C. D. E. dx 100
(x + a) ( x + a ) n +1
(−1) n n! A. 99! B. 100! C. 0 D.
xn 99!x
৯। y=sin−1x n‡j (1 − x 2 )
1 d2y dy
৪। y = n‡j yn Gi gvb n‡e− 2
−x =?
x dx dx
n! (n − 1)! A. 0 B. 2 C. 3 D. 1
A. B. n −1
xn x
Soln: [A]
C.
(1)n D.
(− 1)n n! E. †KvbwUB
১০। hw` y = px +
q
x x n −1 nq Z‡e x2y2+xy1 = ?
b‡n x
A. x B. y
244
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
Soln: [D]
A. 0 B. y
১৭। y = (x−1)3 n‡j y4 Gi gvb KZ?
C. y1 D. y2 E. y3
A. 0 B. 6 C. 3 D. −6
Soln: [A]
Soln: [A]
১২। y = x n‡j yn Gi gvb n‡e-
n
A. 1+ y2 B. y2 4 1 6 6
A. B. C. D.
x x x x2
C. 2y (1+y2) D. 2y E. 0
Soln: [C]
Soln: [C]
A. 24 B. 48 A. 3x B. 6x
C. 64 D. 76 E. 2 C. 6 D. 5 Soln:
[C]
Soln: [B]
dn y
২১। hw` y = enx nq, Z‡e =?
y2 dx n
১৫। hw` x = tan ln y nq, Z‡e y Gi gvb KZ?
1
A. nnenx B. enx
1+x 2
2x – 1
A. 2x – 1 B. 1 + x2 C. nenx D. nnex Soln:
[A]
1 – x2 2x – 1
C. 2x – 1 D. 1 + x2 E. ২২। hw` f(x) = (2x + 1)4 nq, Z‡e f(x) Gi x = 0
1 + x2 ‡Z PZy_© AšÍiK mnM n‡e
1 – x2
A. 0 B. 24
Soln:[D]
C. 48 D. 384
245
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
dy dy
Step 1: cÖ`Ë dvskbwUi †¶‡Î dx wbY©q Ki‡Z n‡e| ∴ dx = 3x2 + 12x + 9
awi, GKwU dvskb †`Iqv Av‡Q
y = x3 – 6x2 + 9x – 8
246
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
dy d2y
Step 2: ¸iægvb ev jNygv‡bi †¶‡Î dx = 0 n‡e| Gici Ges x = 3 n‡j, dx2 = 6.3 – 12 = 6
dy
x Gi gvb wbY©q Ki‡Z n‡e| GLb, Avgiv dx Gi †h j¶¨ Kwi †h, x = 1 Gi Rb¨ wØZxq AšÍi‡Ki gvb
FYvZ¥K n‡q‡Q| myZivs x Gi GB gv‡bi Rb¨
gvb wbY©q K‡iwQjvg †mwU‡K k~‡b¨i mgvb †jwvL|
dvskbwUi ¸iægvb cvIqv hv‡e|
dy
∴ dx = 3x2 – 12x + 9 = 0 Avevi x = 3 Gi Rb¨ wØZxq AšÍi‡Ki gvb abvZ¥K
nIqvq x Gi GB gv‡b dvskbwUi jNygvb cvIqv
GB mgxKiY †_‡K x Gi gvb wbY©q Kwi| hv‡e|
3x2 – 12x + 9 = 0 Step 4: x Gi gvb cÖ`Ë dvsk‡b ewm‡q ¸iægvb I jNygvb wbY©q
Ki‡Z n‡e|
⇒ x2 – 4x + 3 = 0
GLb, x = 1 n‡j, y = (1)3 – 6(1)2 + 9(1) – 8
∴x = 1, 3
=1–6+9–8
d2 y
Step 3: G‡¶‡Î dx2 A_©vr wØZxq AšÍiK wbY©q Ki‡Z =–4
n‡e Ges x Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ dvskbwUi ¸iægvb GwU dvskbwUi ¸iægvb|
Av‡Q ev †Kvb gv‡bi Rb¨ dvskbwUi jNygvb Av‡Q Zv
wbY©q Ki‡Z n‡e| Ges x = 3 n‡j, y = (3)3 – 6(3)2 + 9(3) – 8
d2 y = 27 – 54 + 27 – 8
myZivs wØZxq AšÍiK ev dx2 wbY©q Kwi|
=–8
d2 y GwU dvskbwUi jNygvb|
dx2 = 6x – 12
dy
d2y Note: memgq g‡b ivL‡Z n‡e †h dx Gi gvb hw` k~b¨
GLb, x = 1 n‡j, dx2 = 6.1 – 12 = –6 bv nq Z‡e dvskbwUi †Kvb jNygvb ev ¸iægvb †bB|
Example
Academic Part
x −x 1 1
১। y = 4x + e Gi jNygvb KZ? ev, (ex )2 = ∴ ex = [ex >
4 2
(K) −4 (L) 3 0]
(M) 4 (N) 5 4.1 1
∴ jNygvb = + 1
DËi: (M) 4 2
2
247
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
π
f ′ ′′ � � = KZ?
3
Admission Part
১। 3x – x2 – 5 Gi Mwiôgvb- C. 1 / 2 D. 0
− 11 Soln: [A]
A. 3 B. C. 5 D. 11
4 4
৬। x Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ y = (2x – 3) ex Gi ¸iæ ev
Sol : [B]
n
jNy gvb cvIqv hv‡e?
২। y =
x
Gi ¶z`ªZi gvb KZ n‡e? A. 3/2 B. 1/5
lnx
C. 1/2 D. 1 E. 1/2
A. e2 B. e-2 C. 1/e D. e
Soln: [D] Soln: [C]
৩। f(x) = x 3 − 3x 2 − 45x + 13 Gi Mwiô gvb KZ? ৭। GKwU AvqZ‡¶‡Îi cwimxgv 160 wgUvi. ˆ`N©¨ I cÖ¯’
KZ n‡j Bnvi †¶Îdj e„nËg n‡e?
A. 100 B. 0 C. 94 D. 50
A. 40, 40 B. 50, 30
Sol : [C]
n
C. 60, 20 D. 45, 35
৪। x5 - 5x4 + 5x3 - 1 dvskbwUi jwNô gvb KZ? Soln: [A]
A. –20 B. –28 C. –24 D. – ৮। f(x) = x3- 6x2+ 24x + 4 dvsk‡bi-
22
A. ïay jNygvb Av‡Q B. ïay ¸iæ gvb Av‡Q
Soln: [A]
C. jNygvb, ¸iægvb DfqB Av‡Q
৫। cos-Gi Mwió gvb KZ?
D. jNygvb, ¸iægvb †KvbwUB †bB
A. 1 B. 3 / 2
248
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 9: Aš—ixKiY
Soln: [D] π
≤x<2
৯। f(x) = x3 – 6x2 + 24x + 4 Gi ¸iægvbt
A. 4 B. 13
A. 5 B. 10
C. 15 D. ‡KvbwUB bq 41
C. 10 D. 4 E.
১০। f(x) = (x − 2)2 + 3 dvskbwUi ¶z`ªZg gv‡bi Rb¨ –13
x Gi gvb- 4
A. 2 B. 3 Soln:[D]
C. 1 D. 5 Soln: ১৪। x Gi †h gv‡bi Rb¨ f(x) = sin3x cos x, (0 < x
[A]
< π) Gi gvb e„nËg n‡e Zv n‡”Q-
1
১১। x Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ f(x) = x + x dvskbwU π π π π
A. 6 B. 4 C. 3 D. 12
m‡e©v”P gvb m¤úbœ n‡e-
Soln:[C]
A. 1 B. –1 C. 0 D. 2
১৫। x2 – 2x + 5 Gi b~¨bZg gvb n‡e-
Soln:[B]
11
১২। GKRb K…lK GKwU AvqZvKvi evMv‡bi wZb w`K †eov A. 3 B. 4 C. 4 D. 5
w`‡q Ges PZz_©w`‡K GKwU †`Iqvj w`‡q †NivI w`j|
hw` Zvui Kv‡Q 100m †e‡o _v‡K Z‡e †NivI †`Iqv Soln:[C]
¯’v‡bi m‡e©v”P AvqZb n‡e-
১৬। GKwU dvsk‡bi AšÍiK f'(x) = −4x −7 n‡j
A. 2500 m2 B. 1250 m2 C. 750 m2 D. dvskbwUi g¨vw·gv x Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ n‡e?
2000 m2
−7
Soln: [B] A. 7 B.
4
১৩। 1 + 3 sinx + 9 cos2x Gi Pig gvb KZ? hLb 0 4 7
C. D. Soln: [B]
7 4
249
QNA Math MCQ Suggestion
QNA Math MCQ Suggestions
†hvMRxKiY
250
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
Basic Integration
Theory
x +1
n
∫x dx = +c
n
n +1 ⌠ 2 1 2 dx = 1 tan–1 mx
a + (mn) ma a
⌡
ax
∫a dx = +c
x
ln(a )
⌠ 2 1 2 dx = 1 ln a + mx
a – (mn) 2am a – mx
∫e
x
dx = e + c x ⌡
1
∫ x dx = ln(x ) + c ⌠ 1 1 mx –a
(mn)2 – a2 dx = 2am ln mx + a
⌡
1 1
∫ xn =−
(n − 1) x n −1
⌠ 1 1 mx
a2 – (mn)2 dx = m sin a
–1
∫ sin x dx = − cos x + c ⌡
∫ cos ec
2
xdx = − cot x + c ⌠ cosecx dx = ln tan x
2
⌡
1 a+x
∫a
1
dx =
⌠ secx dx = ln tan x + π = ln (sec x + tan x)
ln
2
−x 2 2x a − x
2 4
⌡
∫
1
dx = sin −1 x
1− x2 ⌠ a+x x
a – x dx = a sin a –
–1
a2 – x2
⌡
∫ 1+ x
1
2
dx = tan −1 x
⌠ a–x x
a + x dx = a sin a +
–1
a2 – x2
⌡
Examples
Academic Part
sin2x 1
১। ∫ dx = KZ? (M) cosec2x + c (N) 2 cosec2x +
cos2 2𝑥𝑥 2
1 c
(K) sec2x + c (L) 2sec2x + c
2
251
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
1
DËi: (K) sec2x + c (K) cos −1 𝑥𝑥 Ô(L) sec −1 𝑥𝑥
2
sin2x sin2x 1 (M) sin−1 𝑥𝑥 (N) cosec −1 x
e¨vL¨v: ∫ 𝑑𝑑𝑑𝑑 − ∫ . dx
cos2 2𝑥𝑥 cos2x cos2x DËi: (L) sec −1 𝑥𝑥
= ∫ sec2x tanx dx dx
sec2x e¨vL¨v: ∫ = f(x) + c
= + c x√𝑥𝑥 2 −1
−1
2 ev, sec 𝑥𝑥 + 𝑐𝑐 = 𝑓𝑓 (𝑥𝑥 ) + 𝑐𝑐
২। ∫ √9 − 𝑥𝑥 2 dx = KZ? ev, f(x) = sec −1 𝑥𝑥
x 9 𝑥𝑥
(K) √9 − 𝑥𝑥 2 + sin−1 + 𝑐𝑐 ৫। f(x) = sin2x n‡j-
2 2 3
x 9 𝑥𝑥 f(x)
(L) √9 − 𝑥𝑥 2 + sin−1 + 𝑐𝑐 i. lim =1 ii. f ′ (x) =
2 2 3 x→1 2x
x 3 𝑥𝑥
(M) √9 − 𝑥𝑥 2 + sin−1 + 𝑐𝑐 2cos2x
2 2 3
x 3 𝑥𝑥 iii. ∫ f(x)dx = cos2x + c
(N) √9 − 𝑥𝑥 2 − sin−1 + 𝑐𝑐
2
x
2 3
9 𝑥𝑥
wb‡Pi †KvbwU mwVK?
DËi: (K) √9 − 𝑥𝑥 2 + sin−1 + 𝑐𝑐 (K) i, ii (L) i, iii
2 2 3
𝑥𝑥√𝑎𝑎2 −𝑥𝑥 2 (M) ii, iii (N) i, ii, iii
e¨vL¨v: ∫ √𝑎𝑎2 − 𝑥𝑥 = 2
+
𝑎𝑎2 𝑥𝑥
DËi: (K) i, ii
sin−1 � � + 𝑐𝑐 e¨vL¨v: f(x) = sin2x
2 𝑎𝑎
∴ ∫ √9 − 𝑥𝑥 2 dx = ∫ √32 − 𝑥𝑥 2 dx i. lim
f(x)
= lim
sin2r
x 32 𝑥𝑥 x→0 2x x→0 2x
= √32 − 𝑥𝑥 2 + sin−1 � � + 𝑐𝑐 = lim
2 cos2x 2×1
= =1
2 2 3
x 9 𝑥𝑥 x→0 2𝑥𝑥 2
−1
= √9 − 𝑥𝑥 2 + sin � � + 𝑐𝑐 dx
2 2 3 ii. f ′ (x) = f(x)
dx dx
৩। ∫ = KZ? d
1−𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 = (sin2x) = 2 cos2x
x x dx
(K) − cot (L) cot iii. ∫ f(x)dx = ∫ sin2xdx
2 2
1 x 1 x cos2x
(M) cot (N) − cot =− +c
4 2 4 2 2
x
DËi: (K) − cot ৬। f(x) = x 2 . g(x) = 2x
2
dx 1
e¨vL¨v; ∫ = ∫ 𝑥𝑥 dx ∫ g(x)dx = KZ?
1−cox 2 sin2 2
1 x (K) x + c (L) 2x 2 + c
= ∫ cosec 2 dx
2 2
x (M) 2x + c (N) x 2 + c
1 − cot2
= 1 + 𝑐𝑐 DËi: (N) x 2 + c
2
2 x2
= − cot + c
x e¨vL¨v: ∫ g(x)dx = ∫ 2xdx = 2 2
+ c=
2
dx x2 + c
৪। ∫ = 𝑓𝑓 (𝑥𝑥 ) + 𝑐𝑐 n‡j f(x) Gi gvb -
x√𝑥𝑥 2 −1
Admission Part
১। ∫ (pq )dp -Gi gvb KZ? A.
pq 2
+c B.
qp 2
+c
2 2
252
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
২। ∫e ∫
dx
dx = ? ৭। = KZ?
3x
9 − 4x 2
e3x
A. 3e3x B. A. log | tan x | +c B. cos −1
2x
+k
3 3
e4x 1 C.
1 −1 2 x
+k D.
2 −1 2 x
+k
C. D. 2
sin
3 3
sin
3
4 3
Soln: [B] 1
E. sin −1
2x
+k
3 3
৩। ∫ tan
2
xdx = ? Soln: [C]
C
C. secx+tanx+C D. x−tan2x+C 4 4
A. x 3 +c B. 4x 3 +c
Sol : [B]
n
3 43 4
C. x +c D. 3x 3 +c E. †KvbwUB
৪। ∫ log2 dx = KZ? 4
b‡n
A. x log2 B. log2x Soln: [C]
৯।
1 1
C. D. logx-x ∫ 2 x dx = KZ?
2
x ১০। ∫ 5 x dx = KZ?
C. cos x + c D. tan + c
2
A. 5x B. 5xln5+k
Soln: [D] +k
ln 5
253
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
A. e + c Soln: [D]
x
B. loga + c
loga
∫3
4
১৬। dx Gi gvb-
C. 1 + c D. a E. a
x x
x
+c
log a loga log a
3/ 2 1/ 2
A. 6x B. 4x C. 8/3 x 1/2 D.
Sol : [D]
n
2
3
6x
১২।
1
∫ x +3
2
dx -Gi gvb-
Soln: [C]
x 1 x
A. tan −1 +k B. tan −1 +k
∫
dx
3 3 3
১৭। Gi gvb KZ?
25 − 16x 2
1 x
C. tan −1 x 3 + k D. 3 tan −1 +k 1 −1 5 x 1 −1 4 x
3 3 A. sin +c B. sin +c
5 4 4 5
E. tan −1 x 3 + k 1 4x 1 5x
C. tan −1 +c D. tan −1 +c
Soln: [B] 5 5 4 4
Soln: [B]
১৩। ∫
dx
1 + sinx
১৮। ∫ tan x dx mgvKwjZ gvb n‡e-
2
A. tan x – sec B.
tan x + secx A. tanx−x B. tanx+x
C. secx – tanx D.
C. 1 (tan x − x ) D. 1 (tan x + x )
†Kv‡bvwUB bq 2 2
১৯। ∫ dt = ?
১৪। wb‡gœi †KvbwU sin x cos x Gi Awbw`©ó †hvMR bqÑ A. c B. t2 + c
A.
1 1
cos 2 x B. – cos 2 x C. C. t + c D. 1/t2 + c
4 4
1 2 1 Soln: [C]
sin x D. – cos 2 x
2 2
২০। ∫ 7(1 − 2x ) −1 dx = KZ?
Soln: [A]
A. 71n(1-2x)+k B. -71n(1-2x)+k
dx
১৫। ∫ 2 2 Gi gvb-
x +a C. -14n(1-2x)+k D. 7
1n(1-2x)+k E.– 7
2 2
A. tan −1 xa B. tan −1 xa 1n(1–2x)+k
254
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
1
2. ⌠
(ax + b) cx + d dx AvKv‡ii dvsk‡b ' ' Gi †fZ‡i †h Ask _vK‡e Zv‡K Z2 ai‡Z n‡e|
⌡
3. hw` †Kvb †hvM‡R xn I xn–1 dvskbØq ci¯úi ¸bdj AvKv‡i _v‡K ZLb xn †K z a‡i Integration Ki‡Z n‡e|
4. †Kvb function G eM©g~j _vK‡j, function wU ‡K AšÍixKib K‡i hw` je cvIqv hvq Z‡e function wUi Awbw`©ó
f ′( x )
†hvMR n‡e, ∫ f (x)
dx = 2 f ( x )
5. Special cases:
= ln x + x 2 − a 2 + c a−x
dx
2. ∫ 4.
x
dx = a sin −1 + a 2 − x 2 + c
x −a 2 2 ∫ a+x a
Example
Academic Part
cox lnx
১। 1 = ∫ 𝑑𝑑𝑑𝑑 n‡j f Gi gvb †KvbwU? e¨vL¨v: ∫ dx awi, z = lnx
√sinx x
(K) −2√cosx + c (L) 2√sinx + c z2 1
= ∫ z. dz = + c ∴ dz = dx
2 x
(M) 2cosx + c (N) −2sinx + c 1
= (lnx )2 +c
DËi: (L) 2√sinx + c 2
2
cosx ৩। ∫ xex 𝑑𝑑𝑑𝑑 = ?
e¨vL¨v: 1 = ∫ dx awi, 2 2
√sinx
f(x) (K) 2ex + 𝑐𝑐 (L) ex + 𝑐𝑐
=∫ 𝑑𝑑𝑑𝑑 f(x) = sinx 2 1 2
�𝑓𝑓(𝑥𝑥) (M) xex + 𝑐𝑐 (N) ex + 𝑐𝑐
2
= 2�𝑓𝑓(𝑥𝑥) + 𝑐𝑐 ∴ f ′ (x) = cosx 1 x2
DËi: (N) e +c
2
= 2√𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 + 𝑐𝑐 x2 2
lnx e¨vL¨v: ∫ xe 𝑑𝑑𝑑𝑑 = ∫ ex . xdx
২। ∫ dx Gi gvb †KvbwU? 1
x
1
= ∫ ez dz awi,
2
(K) 2(lnx)2 + c (L) (lnx)2 + c 1 z
2 = e +e z = x2
2
(M) lnx + c (N) 2lnx + c 1 2
1 = ex + 𝑐𝑐 ∴ dx = 2x dx
DËi: (L) (lnx)2 + c 2
2 x(
৪। ∫ e cosx − sinx)dx = ?
255
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
Admission Part
−1 Soln: [A]
১।
tan x
Gi GKwU Awbw`©ó †hvMR-
1 + x2
৩।
dx
A. (tan x)ln(1+x )−1 2
B. 1
(
tan −1 x )
2 ∫ cos x 2
1 + tanx
gvb wbY©q Ki:
2
2
A. 2 1+tan x + c B. 1+tan x + c
1 −1
C. tan x D. 1
tan −1 x
2 2 C. 2 1 + tan x D.
Soln: [B] None of these
Soln: [A]
২। 1
-Gi GKwU Awbw`©ó †hvMR
cos 2 x tanx
x2
A. 2 tan x +c B. (
tan x ln cos 2 x )
৪। ∫e x 2
+ e− x
3
dx -Gi gvb KZ?
+c
3
D. (tan x ) 2 +c
2
C. sin x tan x +c
3
256
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
A.
1
tan −1 (e − x ) + C
3
B. e x (1 + x )
2 ৯। ∫ cos 2 ( xe x ) dx = ? + aªæeK-
1
tan −1 (e − x ) + C
3
Soln: [C]
E. tan–1 x + C
১০।
log x
Soln: [B] ∫ x
dx Gi gvb wb‡gœi †KvbwUi mgvb n‡e?
sec 2 (cot −1 x)
৫। ∫ dx -Gi gvb n‡”Q- A.
1
(log x )2 B.
x2
1 + x2 2 2
1 1 C. log x D. 2 log x
A. – x + c B. x + c C. x + c D. –x
+c Soln: [A]
2x A. ln (tan(ex))+c B. ln(cos(e-x))+c
৬। ∫ dx = ?
1 + x2
C. ln(sec(ex)) +c D. ln(cot(ex))+c
B. ln (1 + x 2 )+ c
1
A. +c Soln: [C]
1+ x2
tan x
১২। ∫ sec2 xe dx Gi gvb KZ?
C. 2 ln (1 + x ) + c
2 2
2
D. E.
1+ x2 1 + 2x
A. tan x+c B. cot x+c C. sec x+c D. e
Sol : [B]
n tanx
+c
৭। ∫ xe
x2
dx = ? Soln: [D]
1 2 1 2 1 ১৩। ∫ cos
1
dx =?
A. e x B. xe x C. xe x D. xe x 2
x tan x
2 2 2
A. tan x 1n(cos2 x) + c B. 2 tan x = c
Soln: [A]
2
sec 2 xdx C. (tan x) 3 / 2 + c D. 2 tan x + c
৮। ∫ 1 + tan x
Gi gvb KZ? 3
Soln: [D]
A. 2 tan x + c B. 2 sec x + c
১৪। ∫e
dx
=?
C. 2 1 + tan x + c D. tan x + c
x
+ e −x
257
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
xe x 3x 2
১৫। ∫ dx = f (x) + c n‡j f (x) =? ২০। ∫ dx = ƒ(x) + c n‡j ƒ(x) Gi gvb KZ?
( x + 1) 2 1 + x6
1
A. xex B.
xe x
C.
ex
D. A. tan−1x3 B. sin−1x3 C. D.
x +1 x +1 1+ x3
A. (
ln x + 1 + c ) B. tan–1 ( )
x +1 + c
A.
1
ln (5 + 3 sin x ) + k B.
3
( )
C. 2 ln x + 1 + c D. 2 tan–1
− ln (5 + 3 sin x ) + k
1
( x + 1) + c 3
E. − sinx(5 + 3 cos x) + k
A. sin(xe )+c x
B.
Soln: [A]
cot(xex) + c
2 cosx + 1
C. tan(xex) +c D. ২২। ∫ x + 2 sin x dx = ?
cos(xex)+c
A. log(x + 2 sin x ) + k B. x +k
Soln: [C]
C. log(x + 2 sin x ) D. 2 log(x + 2 sin x )
1− x
১৮। ∫ dx Gi gvb n‡”Q-
1+ x Soln: [A]
A. sin 1x – 1+x2 + c B. 1–x2 + c ২৩। ∫ 5 e 2 + 4 x dx = KZ?
C. sin 1x + c D. sin 1
x +
5 e1+ 2 x + c
1–x2 + c A. B. 5 e 2 + 4 x
2
Soln: [D]
5 e 2+4x + c 5 e 2+4x + c
C. D. E.
dx 4 2
১৯। ∫ 5 + 4x − x 2
Gi gvb KZ? ‡KvbwUB bq
২৪। ∫
dx
C. – tan-1(x-2)+c D. cot-1(x-2)+c E. –cot- = KZ?
4 − 3x 2
1
(x-2)+c
258
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
C. 1+tanx D. 1−sin2x 1
C. log(ay − bx ) + c D.
b
Sol : [B]
n
1
− log(bx − ay ) + c
3x 2 + 8x b
২৭। ∫x dx = KZ?
3
+ 4x 2 Soln: [A]
A. log(3x2 + 8x) B. 4x3 + 3x2
Askvqb m~Î
Theory
d †Kvb function wU‡K u ev v ai‡Z n‡e Zvi wbqg:
∫ (uv) dx = u ∫ vdx − ∫ dx (u )∫ vdx dx
259
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
Examples
Academic Part
Admission Part
১। ∫ x log xdx Gi gvb- 1 2
A. x log(1+ x ) + x B. log(1 + 2x )
2
A. 1 + x + c B.
x
1 2 1
x log x − x 2 + c C. + log(1 + 2x )
2 4 1 + 2x
C. 0 + c D. 1 + log x +c
D.
Soln: [B] 1 2 x2 x 1
x log(1 + 2x ) − + − log(1 + 2x )
2 4 4 8
২। ∫ x log(1+ 2x )dx Gi gvb KZ?
Soln: [D]
260
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
৫। ∫ ln xdx = ? A.
x2
2
logx −
x2
4
+C B.
x2
4
logx
x2
4
+C
A. xlnx − x2 B. x lnx − ex
x2 x 2 −1
C. logx +C D. 2lnx.xlnx
C. x ln x − x D. x ln x − e 2x 2 4
A. − sin e x B. sin e x
A. ex+c B. ex f(x)+c C. f(x) + c D.
C. − sin e x + k D. sin e x + k ex/f(x)+c
Soln: [D] Soln: [B]
wbw`©ó †hvMR
Theory
wbw`©ó †hvMR: x ¯^vaxb PjK wewkó †Kvb GKwU dvskb f(x) hw` [a,b] e¨ewa‡Z Pjgvb _v‡K Z‡e dvskbwUi wbw`©ó †hvMR
ej‡Z X IY A¶Øq Ges f(x) dvskbwU Øviv Ave× †¶‡Îi †¶Îdj eySvq|
Technique to solve Problem: Definite Integral Gi cÖvq mKj mgm¨vB Calculator e¨envi K‡i mgvavb Kiv hvq|
cÖ_‡g cÖ`Ë gvb Calculator Gi mvnv‡h¨ wbY©q K‡i Option Gi mv‡_ wgjv‡Z n‡e|
261
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
Note: Lower ev Upper limit emv‡bvi †¶‡Î Aek¨B †Lqvj ivL‡Z n‡e hv‡Z Limit Gi †Kvb gvb mivmwi function G
emv‡j AmsMvwqZ bv nq|
Examples
Academic Part
1 cos−1 𝑥𝑥 π
১। ∫0 √1−𝑥𝑥 2 𝑑𝑑𝑑𝑑 Gi gvb KZ? = −0−0+0
2
π
π2 π =
(K) (L) 2
8 2
√e
(M)
π
(N)
π ৪। ∫1 xln xdx= KZ?
8 4 1 e 1
π2 (K) − (L) −
DËi: (K) 4 2 4
8 e 1 1
1 cos−1 𝑥𝑥 0 (M) + (N)
e¨vL¨v: ∫0 √1−𝑥𝑥 2 𝑑𝑑𝑑𝑑 = ∫π z(−dz) awi, 2
1
4 4
2
π DËi: (N)
4
−1
= ∫0 zdz 2 z = cos 𝑥𝑥 √e
π e¨vL¨v: ∫1 xln xdx
z2 2 −1
=� � ∴ dz = 𝑑𝑑𝑑𝑑 ∴ ∫ x lnx dx = ∫ lnx. x dx
2 0 √1−𝑥𝑥 2
d
π 2
�2�
= lnx. ∫ xdx − ∫ � (lxn) ∫ xdx� dx
π dx
= − 0 mxgv: x = 0. z = x2 1 x2
2 2 = lnx − ∫ � . � dx
π2 2 x 2
= x = 1, z = 0 x2 1 x2 1 x2
8 = lnx − ∫ xdx = lnx − . +c
0 5x+3
২। ∫1 e dx Gi gvb KZ? 2
x2
2
1
2 2 2
8
(K) e − e3
(L) (e3 − e8 ) = lnx − x 2 + c
2 4
1 x2 √e
(M) (e8 − e3 ) (N) 5(e8 − e3 ) ∴
√e
∫1 xln xdx = � 2 lnx − 4 x 2 �
1
5
1 1
DËi: (M) (e8 − e3 ) e 1 1 1
5 = � ln √e − e� − ( ln l − )
0 5x+3 2 4 2 4
e¨vL¨v: ∫1 e dx awi, x = 5x + 3 e e 1
= lne − +
1 x z 2 4 4
= ∫3 e dz dz = 5dx 1 e e 1
5 = . . lne − +
1 1 2 2 4 4
= [ez ]83 dx = dz e 1 1
5 5 = ln e − e − 0 +
1 x|1|0 4 4 4
= (e8 − e3 ) = e 1 1 1
5 𝑧𝑧|8|3 = .1 − e + =
π 4 4 4 4
৩। ∫02 2 sin2 𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 = ? ৫।
1 −x
∫0 e dx Gi gvb †KvbwU?
π 1 π 1 1
(K) − (L) (K) − 1 (L) − − 1
2 2 2 e e
(M) 1 (N) 2 (M) −
1
(N) − + 1
1
π e e
DËi: (K) 1
2
π
DËi: (N) − + e
π e
sin2x 2
e¨vL¨v: ∫0 (1 − cos2x) dx = �x −
2 � 1 −x e−x 1
2 0 e¨vL¨v: ∫0 e dx =� �
−1 0
π 1 1
= − sinπ − 0 + sin 0 = [−e−x ]10
2 2 2
262
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
(K) 0 (L) 1 1
(M) ln3 (N) ln2 ∫0 ex {f(x) + g(x)}dx = KZ?
DËi: (N) ln2 (K) e (L) −e
e¨vL¨v: ∫0
1 2x
𝑑𝑑𝑑𝑑 awi, f(x) = 1 + x 2 (M) 2e (N) −2e
1+x2
DËi: (K) e
= [ln|1 + x 2 |]10 f ′ (x) = 2x 1
1 2x e¨vL¨v: ∫0 ex {f(x) + g(x)}dx
= ln2 − ln1 ∫0 1+x2 dx = 1
= ∫0 ex (x 2 + 2x)dx
ln |f9x)| + c
1
= ln2 = ∫0 ex {f(x) + f ′ (x)}dx
৭। i.
d
(log a 𝑥𝑥) = log 𝑎𝑎 𝑒𝑒
1 = [ex f(x)]10 = [ex . x 2 ]10 = e1 . 1 −
dx 𝑥𝑥
1 1 1 e0 . 0 = e
ii. ∫ sec 2 𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 = tan 𝑥𝑥 + 𝑐𝑐
2 2 2 ৯। f(x) = 4x n‡j - [Xv †ev 17]
b dx b
𝑖𝑖ii. ∫a = ln � � dx 1
x a i. ∫
f(x)
= lnx + c
4
ii. ∫ ef(x) dx =
wb‡Pi †KvbwU mwVK? 1 4x
(K) i, ii (L) i, ii e +c
4
2
(M) ii, iii (N) i, ii, iii iii. ∫0 f(x)dx = 8
DËi: (L) i, iii Dc‡ii Z‡_¨i Av‡jv‡K †KvbwU mwVK?
e¨vL¨v: (K) i, ii (L) i, iii
d 𝑑𝑑
i. (log a 𝑥𝑥)= (𝑙𝑙𝑙𝑙𝑔𝑔𝑎𝑎 𝑒𝑒× 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑔𝑔𝑒𝑒 𝑎𝑎) (M) ii, iii (N) i, ii, iii
dx 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑑𝑑 DËi: (N) i, ii, iii
= log a 𝑒𝑒 𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙
𝑑𝑑𝑑𝑑
1
e¨vL¨v: f(x) = 4x
= log a 𝑒𝑒 dx 1
𝑥𝑥 i. ∫ 4x = 4 lnx + c
1
= log a 𝑒𝑒 1
x ii. ∫ ef(x) dx = ∫ e4x dx = 4 e4x + c
21
ii. ∫ sec 𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 = ∫ sec 2 𝑧𝑧 . 2𝑑𝑑𝑑𝑑 awi, 2 2
2 iii. ∫0 f(x)dx = ∫0 4xdx
1
x=z x2
2
2
1 dz = �4. �
2 0
= 2 ∫ sec 2 𝑧𝑧 . 𝑑𝑑𝑑𝑑 ev, =
2 dx
= 2[x 2 ]20 = 2(22 − 0) = 2×4 = 8
= 2 tanz + c ∴ dx = 2dz
Admission Part
1
1
১। ∫ 15y 2/3 dy = ? Soln: [A] ⌠ 15y2/3 dy = 9
0 ⌡
0
A. 9 B. 15 C. 30 D. 0
π
২। ∫ sin xdx = ?
4
263
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
A. 0 B. 1 Soln: [B]
C.2 D. †KvbwUB bq 3 dx
৮। ∫ =?
1 1 + x2
Soln: [D]
π π π π
1/ 2 1 A. B. C. D.
৩। ∫ dx = p n‡j P = KZ? 24 3 4 12
0 1 − 3x 2
Soln: [D]
3 3 3
A. B. π/2
π 3π ৯। ∫ cos 3 x sinxdx Gi gvb-
0
π 3λ
C. D.
3 3 3 A. 8/21 B. 4/21 C. 5/14 D.
3/7
Soln: [B]
Soln: [B]
৪। ∫
1 (sin −1
(x )) 2
dx = ? 2
0 1− x 2 ১০। ∫ e − xdx = ?
0
A. π3/3 B. π3/9 C. π3 D. 1 1
π3/24 A. 1− B. −1
e2 e2
Soln: [D] 1 1 1
C. − D. + −e
3 e2 e2 e2
৫। ∫ x 3dx Gi gvb KZ?
1 Soln: [A]
A. 16 B. 12 C. 20 D. 18 e
১১। ∫ log e xdx = ?
Soln: [C] 0
π/ 4 A. e B. 0 C. e+1 D. e-1
৬। ∫ sin x cos xdx = KZ?
Soln: [B]
0
1 1 1 1
A. B. C. D.
1
১২। ∫
dx
2 4 6 8 Gi gvb-
0 2x − x 2
Soln: [C]
π π
A. B. 1 C. D.
e x (1 + sinx)
৭। ∫ dx = ? 3 2
(1 + cosx) π
−1
x
2
A. log | tan x | +c B. e x tan + c
2 Soln: [C]
C. e x cot x + c D. sin log x + c
264
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
5 π
১৩। ∫
7x
১৮।
2
−2 x2 + 3
dx -Gi gvb KZ? ∫ 0
sin 2 x sin xdx = ?
2 −3 2
A. −7√2 B. −7√5 C. −7√3 D. A. B. C. D.
3 16 15
7√7
−2
Soln: [D] 15
π−2 Soln: [A]
১৪। ∫ sin
5
x cos xdx Gi gvb KZ?
1
১৯। ∫
0 dx =?
1 1 1 1 0 2x − x 2
A. B. C. D.
3 4 6 8
A. 1 B. 0 C. π 2 D.
Sol : [C] n
π
4
1
১৫। ∫ xe
2
dx -Gi gvb KZ? Soln: [C]
x
0
π/2 costdt
A.
1
(e − 1) B. (e + 1) C. (1 − e )
1 1
D.
২০। ∫ 0
9 − sin 2t
Gi gvb KZ?
2 2 2
1 2 1 2 1
2
e
A. sin −1 B. sin −1 C. sin −1 D.
5 3 7 5
Soln: [A]
x Soln: [B]
4
১৬। ∫ cos x sin
3
xdx = KZ? π
A. 2/15 B. 0 C. 3/18 D. π π π π
1/16 A. B. C. D.
4 2 6 8
Soln: [D] Soln: [A]
1 ∞ ∞
১৭। ∫
dx
Gi gvb KZ? ২২। hw` α = ∫ e − xdx Ges β = ∫ xe− xdx nq Z‡e
0 2x − x 2
0 0
২৩। ∫e
dx
=?
0
x
+ e− x
265
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
২৯। ∫ (a − x )
dx
Gi gvb-
27.80° 4
3
Soln: [B]
4 1 2 5
6
A. B. C. D.
9 9 9 9
২৪।
20
∫ 3
dx Gi gvb KZ?
0
(4x + 1) 2 Soln: [C]
A. 8 B. 10 C. 12 D. 16 ৩০।
1
∫
2
x 3e x dx Gi gvb KZ?
0
Soln: [A]
A. 2 B. 1/2 C. e D. 1/
1
e
২৫। ∫ 2x − 1 Gi gvb-
dx
2 Soln: [B]
1 5 1 1 1 2 3
A. B. ln C. ln D. ৩১।
2xdx
ln
3 3 2 3 3 3 ∫ 1+ x
1
2
Gi gvb KZ?
1 2
ln
3 3 A. 0 B. ln 3 C. ln 4 D. ln
5
Soln: [B]
Soln: [D]
২৬।
16 1 (tan )
−1 2
∫ dx = KZ?
৩২।
π/2 costdt
π 1 + x2
∫
2 0
Gi gvb KZ?
0
9 − sin 2t
A. π3 /192 B. π/12 C. π2/192 D.
π/192 A. sin −1
2
B. sin −1
1
C. sin −1
2
D.
1
5 3 7 5
Soln: [B]
Soln: [C]
3
২৭। ∫ 1+ x
dx
2
=? ৩৩। ∫ 15y 2dy Gi gvb †KvbwU?
1
266
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
π/2
C.1 D. −1 E. −2
৩৫। ∫ cos 2x cos 3xdx Gi gvb-
0 Soln:[B]
1
15 5 2 7 4 8 14 π
A. B. C. D. A. B. C. D.
4 8 7 3 15 21 21 4
1 1 A. 1 B. π/4
A. B. C. 1 D.
4 2 1
C. tan −1 D. In 2 E. In
2 2
2
Soln: [C]
Soln: [E]
1
sin −1 x
৩৮। ∫ dx Gi gvb KZ? π/2
0 1 − x2 ৪৪। ∫ sin
5
θ. cos θdθ = ?
0
π2 π2 π π2
A. 2 B. 8 C. 2 D. 3 A.1/5 B. 1/6 C. π/5 D. π/6
Soln: [B]
Sol : [B]
n
3
A. 3x6 +c B.
1 6 x4
x + c C. 3 + c D. x6 A. 3 B. -3 C. 0 D. 6
2 4
+c Soln: [C]
Soln: [B] 1
⌠ dx
11 − x ৪৬। x −x Gi gvb KZ?
৪০। ∫ dx = ? ⌡e +e
1+ x
0
0
A. e B. ln 4/e
267
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
π 3
A. tan e− B. ৫২। ∫ x dx Gi gvb-
3
4
π 1
tan−1e−
4
A. 10 B. 20 C. 30 D. 40 E.
C. tan−1e−
π
D. †KvbwUB bq 50
4
Soln: [B]
Sol : [C]
n
1
2x
৪৭। pv = 5 n‡j, ∫ pdv -Gi gvb KZ?
2
৫৩। ∫x
0
2 +1
dx = ?
1
A. 2 B. In 2 C. 1 D. 0
A. 10 B. 5 log2 C. -5log2 D.
10log2 Soln: [B]
5
Soln: [B] xdx
৫৪। ∫x 2
− 5x + 6
=?
π cos x
4
৪৮। ∫0 dx = ?
6
1 + sin x A. ln (32/9) B. ln(9/32) C. ln(41) D.
ln(1/41)
A. √3/2 B. √6 -2 C. 6√2 D. √3
Soln: [A]
Sol : [B]
n
dx
৫৫। ∫0 2
π
1 Gi gvb KZ?
৪৯। ∫0 3x
2
exp( x )dx = ?
3 1 + cos x
π
A. e B. e -1 C. 1 D. A. 3 + 1 B. 3π C. 1 D. E. 2
4 4
3e3- 1
Soln: [D]
Soln: [B]
1
৫৬। ∫ x tan
−1
5
xdx xdx = KZ?
৫০।
0
∫
1 − x2
=?
0
1 1
A. 1 B. –1 C. e–20 D. e–20+1 E. A. − B.
6 9
–e +1
–20
1 π 1
Soln: [A] C. D. E.
3 2 6
268
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
Soln: [E] π
৬৩। ∫
0
2
sin 5 θ cos θdθ Gi gvb:
π/4
A.
1
B. −
1
C.
1
D.
1
E. C. cos {(In 3)} D. 0
6 6 9 3
π Soln: [B]
2 π
৬৫। ∫ 2 Sinx
dx Gi gvb KZ?
Soln: [A] 0
π
sin −1x A. 0 B.
1
৬০। ∫
0 1 − x2
dx Gi mgvKwjZ gvb KZ? 2
C. 1 D. α E. −1
π 1 π 2
A. B. − C. D. π E. Soln: [C]
4 2 8
†KvbwUB b‡n b
৬৬। ∫ e − x dx Gi gvb-
Soln: [C] a
π
2
A. ea − eb B. e-a + e-b C. eb − ea D. e-b – e-a
৬১। ∫ Sin 4 θCosθdθ = KZ? E. e-a –e-b
0
Soln: [E]
A. 1/4 B. 1/5 C. π/2 D. 0 E.
৬৭। Gi gvb
1
Sol : [B]n
5 1
A. B. 1 C. D. 6 E.
π 6 2
৬২। gvb wbY©q Kit ∫
0
2 sin 5 θ cos θdθ
1
6
1 1 1 1
A. B. C. D. − E. Soln: [E]
6 3 2 6
1
− 3 dx
2 ৬৮। ∫1 1 + x 2 Gi gvb KZ?
Soln: [A]
269
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
π π π π 1 π 1
A. B. C. D. π E. A. + B. + C. π − 1
4 5 6 4 8 8 4 16 8
π
π 1
12 D. − E. †KvbwUB bq
4 8
Soln: [C]
Soln: [B]
1
dx
৬৯। ∫ Gi gvb KZ? e
π A. e B. e–1 C. e+1 D. 1
A. π B. C. 0 D. 1 E.
2
Soln: [D]
π
৭৫।
2
4
∫ log xdx
1
Gi gvb-
Soln: [B]
A. log 2 B. 2 log 2
৭০।
1
(tan −1
x ) dx = KZ?
2
C. 2 log 2 –1 D. None of these
∫ 1+ x 2
Soln: [C]
0
π2 π2 π3 π3
A. B. C. D. 192 E.
1
৭৬।
dx
32 16 64 ∫ 1− x2
Gi gvb
π
0
3π π π
192 A. π B. C. D. E.
2 2 3
Soln: [D] π
π
6
2
৭৭। ∫ cos
3
A. π B. π / 2 x sin x dx Gi gvb n‡e
2
C. 1/6 D. 6 E. 0
A. 4/21 B. 3/7 C. 8/7 D. 8/21 E.
Soln: [C] 8/15
৭২। hw`
4 3
Soln: [D]
∫ 0
∫ ( x )dx = 6 Z‡e ∫1
∫ ( x + 1)dx = 6 Gi
gvb- ৭৮। ∫0 2 sin 5 θ cos θdθ Gi gvb n‡e-
π
270
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
A. 2 B. 2 C. π D.
1
∫
dx
৭৯। Gi gvb KZ?
( ) π/2
1
−1 4 − x 2 2
π π Soln: [B]
A. 5 B. 4
1
∫
dx
৮৫। =?
π π π 0
2x − x 2
C. 3 D. 2 E. 7
π π π
Soln: [C] A. B. C. – D. –
2 4 4
π π
2
Soln: [A]
0
1 1 1 1
A. 5 B. 3 C. 6 D. 4 4
৮৬। hw` ∫ 0
f ( x) dx = 5 nq, Z‡e
Soln: [C]
5
∫ 1
f ( x − 1) dx Gi gvb n‡e
1
cos −1 x
৮১। ∫ dx Gi gvb- A. 4 B. 6 C. 0 D. 5
0 1− x2
Soln: [D]
π 2
π 2
π π
A. B. C. D. π/2
8 2 8 4 ৮৭। ∫ cos
5
xdx Gi gvb KZ?
Soln: [A]
0
2 4
1
e x A. 15 B. 15
৮২। ∫ x
dx = ?
0 7 11 8
C. 15 D. 15 E. 15
A. 2(e+1) B. 2(1–e) C. 2(e–1) D.
(e+1) Soln: [E]
π/2
Soln: [C] ৮৮। gvb wbY©q Ki: ∫
0
cos3 x sin x dx
π2
8 4
৮৩। ∫ (1 + cos x )
2
sin x dx Gi gvb-
A. –2 B. 21 C. 15 D.
0
None
8 5 2 7
A. B. C. D.
3 8 7 3 Soln: [B]
Soln: [D] 2 x
৮৯। gvb wbY©q Ki: ∫0
9 − 2x 2
dx
π/2
৮৪। ∫ 1 + sin θ dθ Gi gvb-
A. 1 B. 4 C. 3 D.
0
None
271
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
Soln: [A] 1
A. 1 B. 152 C. 0 D.
1 −1
cos x dx
৯০। ∫
0 1− x2
Gi gvb– 1
162
π π2 π2 Soln: [D]
A. B. C. D.
2 8 4 π /2
π2 ৯৬। ∫ sin
5
θ cos θdθ Gi gvb
0
16
Soln: [B] 0
7 8 5 2
exdx log2 A. B. C. D.
৯৪। bx‡Pi †hvMR Gi gvb- ⌠ 1 + ex 3 3 7 7
⌡
0 Soln: [A]
1
3 cos −1 x
১০০। ∫
1
A. e 2 B. log C. log 2 D. e2 dx Gi gvb-
2 1− x2
0
Sol : [B] n
π2 π2 π2 π
A. B. C. D.
π / 2 cos 5
16 8 4 2
৯৫। bx‡Pi †hvM‡Ri gvb n‡e- ∫
x
dx
π/3 7
sin x Soln: [B]
272
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
১০১।
e A. (e2 – 1)/√a B. (e2 – 1)/a
∫ l lnx dx gvb-
C. (e2 – 1) D. (1 – e2)/√a E. (1 –
A. e B. e–1 C. 1 D. 1 –
e e2)/a
π π2 π2 π2 A. e B. e2
A. B. C. D.
2 8 4 16
C. e3 D. e4 E. e5
Sol : [B]
n
Soln: [A]
১০৩। bx‡Pi †hvMR Gi gvb n‡e-
1
∫ −1
x dx 1
১০৯। ∫ 1
dx
-Gi gvb KZ?
A. 2 B. –1 C. 1 D. 0 2 x − x2
sin −1 x
C. π/2 D. π/4 E. π
১০৪। ∫0
1
dx Gi gvb:
1− x2 Soln: [C]
1
π π2 π2 π2 cos −1 x
A. B. C. D. ১১০। ∫ dx Gi gvb KZ?
2 8 4 16 1 − x2
0
Soln: [B] π2 π2 π2 π
A. B. C. D.
1 8 4 2 16
dx
১০৫। ∫
0 2x − x 2
Gi gvb-
Soln: [B]
x2 − 2
১১১।
2
A.
π
B. 1 C. 0 D.
π
∫1 x2
dx = KZ?
2 4
A. 0 B.4
Soln: [A]
1
e C.2 D. E.
১০৬। ∫ In xdx Gi gvb- 2
1
†KvbwUB bq
273
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
Soln: [C] 41 4
C. ∫ dt D. ∫ ln xdx
1 t 1
e2 dx
১১৩। ∫ Gi gvb KZ? Soln: [C]
1 x(1 − logx)2
১১৫।
1
A. 1/3 B. 3/2 ∫ xe
x2
dx = ?
0
C. 1/2 D. 2/3
1 1
A. (e + 1) B. (e − 1)
Sol : [D]
n 2 2
†¶Îdj wbY©q
Theory
†h‡Kv‡bv †¶‡Îi †¶Îdj wbY©‡qi Rb¨∫ 𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦 𝑜𝑜𝑜𝑜 ∫ 𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥 Ki‡Z n‡e|
Shortcut:
8𝑎𝑎2
3. y2=4ax Ges y=mx Gi ga¨eZ©x LwÊZvs‡ki †¶Îdj =
3𝑚𝑚3
8𝑎𝑎2 𝑚𝑚3
4. x2=4ay Ges y=mx Gi ga¨eZ©x LwÊZvs‡ki †¶Îdj=
3
16
5. x2=4ay Ges y2=4ax Gi ga¨eZ©x LwÊZvs‡ki †¶Îdj= 𝑎𝑎2
3
Example
Academic Part
১। (K) 93 (L) 46
(M) 39 (N) 33
DËi: (M) 39
5 5
e¨vL¨v: ‡ÿÎdj = ∫2 ydx = ∫2 x 2 dx =
5
x2
� �
3 2
125 8 117
QvqvK…Z As‡ki †ÿÎdj KZ? = − = = 39 eM© GKK|
3 3 3
274
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
Admission Part
১। y = sinx, X− A¶ Ges x = 0 I x = π mij‡iLvØq ৬। y = 3x mij‡iLv, x-A¶ Ges †KvbwU x = 2 Øviv
Øviv mxgve× †¶‡Îi †¶Îdj KZ?
Ave× †¶‡Îi †¶Îdj n‡e?
A. 2 eM© GKK B.
2 eM© GKK A. 1 B. 2
C. 3 eM© GKK D. C. 0 D. 3 E. 6
†KvbwUB b‡n
Soln: [E]
Soln: [A]
A.
16
B.
3 6
eM© GKK eM© GKK ৮। y = 3x + − 5 , x > 0 n‡j, cv‡ki Qwe‡Z
3 16 x2
1
`vMv‡bv As‡ki †¶Îdj KZ?
C. eM© GKK D. 3
3 y
eM© GKK
x
1 3
Sol : [A]
n
A. -6 B. 6 C. 7.5 D. 7
৪। y2 = 16 x Ges y = 4x Øviv Ave× †¶‡Îi †¶Îdj-
Soln: [B]
3 3
A. sq.units B. − sq.units ৯। f(x)=3x2+2, x I y A¶ Ges x= 2 †iLv w`‡q Ave×
2 2
†¶‡Îi †¶Îdj-
−2 2
C. sq.units D. sq.units
3 3 A. 8 B. 12 C. 10 D. 4
Soln: [D] Soln: [B]
৫। y2 = 4x Ges y = x Øviv Ave× †¶‡Îi †¶Îdj n‡e- ১০। †iLvw¼Z RvqMvi †¶Îdj KZ?
4 6 8 9 y
A. B. C. D.
3 5 3 5
Soln: [C] y = x2
Soln: [D]
১২। cv‡ki wP‡Î wPwýZ †¶‡Îi †¶Îdj KZ? ১৭। y2 = 16x I y = 4x Øviv Ave× †¶‡Î †¶Îdj-
y 3 3
x
A. sq. units B. sq. units
2 4
0 x=2 C.
4
sq. units D.
2
A. 6 B. 8 C. 9 D. 4 3 3
sq. unitss
Soln: [A]
276
QNA Math MCQ Suggestion
Aa¨vq 10: †hvMRxKiY
A. 12
1 sq. units B. 13 sq. units ২৪। x− y + 2 = 0 Ges y = x2 Øviv cwi‡ewóZ †¶‡Îi
†¶Îdj n‡e-
A. 2 B. 3 C. 4 D. 9/2
C. 12 sq. units D. 16
Soln: [B]
sq. units
২৫। f(x) = x3, x = 0 Ges x = b Øviv mxgve× †¶‡Îi
Sol : [B]
n
†¶Îdj-
২১। y = 3x mij‡iLv, X - A¶ Ges x = 2 ‡iLv Øviv b4 b2
A. bx3 B. 0 C. 4 D.
Ave× †¶‡Îi †¶Îdj- 4
A. 12 B. 10 C. 6 D. Soln: [C]
†KvbwUB bv
২৬। y = x2 cive„Ë I y = x mij‡iLv Øviv Ave×
Sol : [C]
n
†¶‡Îi †¶Îdj KZ?
8 5 4 2
২৮। y=x2 Ges y=2x Øviv Ave× GjvKvi †¶Îdj-
A. B. C. D.
3 3 3 3
A.
4
unit 2 B. 3
unit2 C. 4 unit2 D. 3
3 4
Soln: [A] unit2
Soln: [A]
277
QNA Math MCQ Suggestion
QNA Math MCQ Suggestion
mKj Aa¨v‡qi K¨vjKz‡jUi wUª‡·i wfwWI †`L‡Z wb‡Pi QR Code wU ¯‹¨vb K‡ivt
278