iO Marszatek EDYTORSTWO Be O30 CON) Ge NAUKOWYCH_ LAS SUA AUDEN VORNI CE ROLY 3> IV. PODZIAL PUBLIKACJI, RODZAJE PUBLIKACII NAUKOWycH 49. presi pope publi ji naukowych, podobnie jak typologi Buea OR SINE Jest Jeszeze ciagle w stadium dyskusji i studisw, choé w opinii bibliograf6w i bibliotokarzy, a takte wydawe6w i ksiegarzy, istnioje pilna potrzeba opracowania migdzynarodowej normy dotyezace} tormin6w i okredlesi réémorodnych dokument6w, w tym take publikagjt naukowych. Jakkolwiek postugujemy sig torminem ytypologia dokument6w”, przyje- Klesyfhacja tym we wspélezesnej literaturze, to jednak jest to termin wlasciwy tylko @ typologia dia pewnych podzialéw publikaeji, natomiast nicktére podzialy dokumen- téw (publikacji), zwlaszeza w najogéIniejszym znaczeniu, sa tzw. podzia- lami logicznymi. Praypomnijmy, Ze podzial logicany (klasyfikacja) do- tyexy zakresu pojecia (nazwy). Zaklada sie, % podzial logiczny musi byé wyezerpujacy, to maczy kazdy desygnat nalezy do zakresu ktérezos z ezlon6w podzialu, oraz rozigezny, to znaczy, 4 czlony podzialu wyta- czaja sig nawzajem. Przedmioty tak grapowane powinny byé pod okreslo- nym wzgledem jednorodne. Jesli praedmioty przez nas porzadkowane nie sa pod okreslonym wzgledom jednorodne, movliwe jest konstruowa- nie typologii, czyli zastosowanie takiego zabiegu metodologicznogo, ktory grupuje przedmioty na zasadzie ich podobietistwa do pewnego przed- miotu wzoreowego zwanego typem.t Ten przedmiot wzoreowy moie mieé charakter idealny ub empiryezny. W naszym praypadku bedzie mowa o typach empirycznych, gdyz moina znaledé przynajmniej jeden przedmiot (konkretna publikacje), 2 ktérym pojecie typologicene jest powiazane stosunkiem oznaczania (zob. ted p. 80). _Podziat publikacji naukowych, nazwanie i okresle kument6w trzeba rozwazaé na szerokim tle podzialéw publikacji w ogél- nosci. Pewne ogélne zasady przyjgte w odniesieniu do wszystkich publi- kacji powinny byé zastosowane takse pray tworzoniu typologii publikacji naukowych. Wéréd tych zasad na pierwszym miejscu naloky wymionié zasade identycznych podzialéw logicznych i typologicznych, powszechnie stosowanych we wszystkich dzicdzinach dzialalnosci zwiqzanoj z publi- kacjami, a wiee przez wydaweéw, ksiggarzy, bibliografow, dokumenta- listéw, bibliotekarzy itd. Niestety dzié nie tylko w Polsce, ale takie w in- nych krajach oraz w skali miedzynarodowej nie ma w tej dziedzinie jedno- litych i jednoznacznych kategorii. ,,Niezaleznie od tego, ze problemy ty- 127 ia pu- Chaos terminologiczny. jalisty ksiegoznawey, to jednak SSSR Bs aay Et Fran a ee | Leila do opraco- wows roxisialu grodia, Na pierwszym miejseu nalety wymienié Zalecenia U. : song kaidogo SPCC 1 yaa gory iobkolwiek wiekszyeh prac, ayskujacych uzng. rosie nic me JOR ieacie w praktyce wydawnicze}, bib. snosel eee powstajo nicbywaly chaos, Tstota sprawy jost ografcnte) Poy traktuje sig t2 samo pojecis, loce tar, 20 emlogii wydawnictw nic sa jasne i wymagaja st, epee akodliwszy, #e hamuje procesy usprawnianig ich ogniwach proces produkeji i upow. ¥ fanio pierwsae}, Ww programowaniu i pla. sy publikacji brak jost jednolitosei w ozna ania oe edagowaniu publikacji brak jost je ofel wo nowt ore ji, W nastepstwio w drugioj fozio, w rojestracji bib nin typsw Pye wseyetkim w biciace) bibliografit narodowe}, usytkow. graicaneh Penje dodatkowe) charakterystyki publikacji. Brak takin mie TLiecpetykazezegsinic utrudnia prace Ksiegarzom i bibliotekarzom Brak jodnolitej typologit zuboia urzedowa statystyke druk6w w kaidym kraju oraz migdzynarodowa statystyke publikacji prowadzona prrez UNESCO. Dodatkowym technicmym. argumentem za mozliwie szybkin epracowaniem takiej typologii jest fakt stosowania niomal na wszystkicl polach zwigranych 2 ksiazka i ezasopismem olektronicznej techniki obli- czeniowej, a maszyna matematyczna nie toleruje terminéw wieloznacz- pologii Pagrites ic otees ni 6p tooxnej i bibl ie tylko to, < same zasady Chaos ton jost tym 0 wenystl digw ; informacji nankowe} W iniania dokumentéw, Jue snech nych, Przy opracowaniu niniejszego rozdzialn byty pomoene réinego typu ESCO dotycsqce_migdsynarodowej normalizacji_statystyki_ksigiek i periodykéu prayjete przez Konferencje Generalng UNESCO w Paryiu 19 listo- pada 196413 Zalecenia te — wedlug. sformulowania autoréw — dotycza Publikaoji nioperiodyeznych i periodycznych, drukowanych, wydanych w danym kraju, dostepnych dla ogétu, ktére powinny figurowaé w: bi- bliografiach narodowych postozog6lnych krajéw. Definiejo podstawovy typ6w publikacji_zawarte_w Zaleceniack....maja maczenie nie tylko T,Sabystyee, sa takéo pozytecune w pracach nad typologia dokument5w. ss EeTeies miedrynaredowe slowniki terminologicane 2 zakresu formacji nai i. élni TElesslia . i we}. Szonogélnic cennym slownikiem jest opracowany rosyjski, hiszpatiski) il _ Jacy 1200 Hetcrore relia a a of documentation (TD), obejmu- cksportw 1 réinych lraiou, dee ened 0. Wepstpracy wielka liczbe wal WINTTL, pedtogh ee jo Po motdnik w jeryku rosyjskim opraco- Iaoy ukded pep eBY Akadomall, Nowk ZSRR. Komposraja,eloeaike efinicje w jeayku anplalegies ese alfabetycenym, kuide hasto zawiers icji i do imei ean crak odsylaczo do torminéw uiytych w do- 82 diay poswigcono eh Dia naszej pracy Pretinie waino bibliograficenym, aie ice oe serwisom informacyjnym, serwisom il s ‘aurusom, i. 4 terminologicany i; 1» Teprografii, Pewna pomoc 14 Tost Ilona Naaone) net tahoe (STUN) wydany pet + Technieznoj j Ekonomicanoj.> Zawior—— on 1660 hasel, oprécz definicji podaje takze odpowiedniki termin i gykach: angielskim, francuskim, niemieckim i ray fill Ww indekefe i xespol postaci wiémionne} TWP P ‘alo preey#¥i joja wy ; yataenajace viorajaca wieer th, algononyeh razem Iikowana jako catos ha” 2 pows aawieraja defini feiss} si gealeitl ? period irae Sonata dla ogétu”. Obok irae oKiadki, wydana W any weeito same olomonty % rbinica Jory, denice ee regoa co najmnic} 5 stron, ale mie wigcej nid 48 stron, Seal mee Zalecen... wyjaénia sig, #¢ termin .,drukowana” omnacza NUalkie tochnikimechanicznego odbicia, kt6re istnieja, a okrestenic dostepna dla ogétu” oxnacza, de jest to publikacja otraymywana w dro. dee kupna lub bezplatnie, a takie przeznaczona dla pewne} ograniczonej licehy 086b (np. publikacje urzedowe, towarzystw naukowych, organi. zacji polityeznych, zawodowych). Rozrdinienie ksiazek od broszur jest stosowane w wielu zestawieniach, jednakze w innych zestawieniach oraz Ww mowie potocznej, w praktyce wydawniczej przez pojecie .ksiazki w ogélnym znaczeniu rozumie sig takze broszury. Przyktadowo w tabelach statystyeznych Ruchu Wydawniezego w Liczbach” dane doty sigéek obojmuja lacmnie ksigiki i broszury. Termin ,broszura” ma jesze ee Saeae i es siatki wydanoj w migkkioj oprawie, ,bross.- fete ee Jednoznacznogei terminéw w systemach a Preeyzyjnego okreglenia terminu _.,bro- UNESCO zaleca wylaczaé druki reklamowe (katalogi, apecificae #4 niew daje definicje #4 Jub vadrakowany publ foia nie jest precyzyjne fe nastepujaca: .publika 49 stron, nie wli Zalccenia UN zo statystyki Ksiqzok takie publikacje, je andy, Ksigihi tolofonione” Comet foldory turystycane), rozklaly £60 itp, staruty i bilance yore nt ,Prostamy widowisk, wystaw, ta wreszcie kalondarze, oe roinyeh instytucji instrukeje, okélniki itp tystyki ksiatok takioh Me chowiazkowe wlaczanie do = ine ikacjo urzedowe, podre: yeh wydrakowsny dodatkowo, pad vee 2 ceasopem lub eal ay Warunkiom, %@ maja wlasna Publikaoje ilustrowame, jak albumy. miki ture j } ANaWELWa i biblign eM” NUkowe} w Polaco, glownie cphree lagen oat, sonia etovaa Talkudaiosieia Peale > Ktory zostat usankejonowany przego do polskiej normy dotyczacej opisu bibliografieznego. rowadzeni® 1 ; Wieaykack obeych nie spotkaligmy odpowiednik6w torminu ,wydawnic- ry eiagie”- Dopioro w 1977 r. w dokumencic IFLA dotyezacym miedzy- W hibliograficzne} ISBD (S) zosts we} noTmy y dows) wylacznie ba ormin angielski ry ae nae or W jezy kim upo aid , praeto rekapitulujac stwierdz 7 ‘ tykach drukéw zgodnie x xa ee ae ‘iakie) normy dotyezacej opisu bibliografi ‘ee vce Jowej normy ISBD (S) —sa synonims miedaynaro’ piorae pod terminy narodowe byly zblizone do uwage zalecenia, aby iedzynarodowych, mona przewidywaé taka ewentualnoéé néw mit in :publikacjo ciagle” zostanie zastapiony terminem ,publikacje termi Jalecenia CO... definiuja publikacje periodyezna (ciagla) jako “sydawang w postaci ciaglego szeregu zeszyt6w pod tym samym tytulem, wlequlamnych Inb nieregularnych odstepach czasu, kt6rej zakostezenio nie jest z g6ry przewidziane, a poszezogélne zeszyty s4 biezaco numerowane jub opatrzone data”. Wyjasniono dodatkowo, Ze do publikacji periodycz- nych (cigglych) powinno wlaczaé sig publikacje ukazujace sie raz w roku (roczniki) lub rzadziej. Polska norma dotyezaca opisu bibliografieznego definiuje wydawnictwo _wydawnictwo ukazujace sie w kolejnych zeszytach ub to- w porzadku numeryeznym Iub y zakoviczeniu”. e odstepy ezasu w uka- ciggle jako mach opatrzonych wspéluym tytulem, chonologieznym, 0 nie przewidywanym % g6 W tej definicji brak jest wyrafnego stwierdzenia, zywaniu sig poszezegélnych zoszytéw (toméw) moga byé regularne lub nieregulame. Dofinicja serial” (publikaoja ciagla) zawarta w miedzynaro~ dowe] normio ISBD (S) jest nastepujaca: »publikacja w formio drukowa- sj lub niedrukowanej ukazijaca sie sukeesywnie w ozefciach, mwykle opatrzonych numeracja lub data, 0 nie przewidzianym 2 gory zakotiezenin. uja ezasopisma, gazety, roczniki, publi Publikacje ciagle (serials) obejm kacje zbiorowe, serie materialéw z konforencji naukowych i serie wydawni- cze. Definicja ta nie obejmuje dziel wydawanych sukeosywnie Ww exeSciach, Ktérych zakotezenie jest 2 gory okredlone, a dopuszeza whaczenie seri nienumerowanych”.? Jak wynika 7 powyészego, w definicji podano take dzaje publikacji cigglych. Ze zanych nam. podzia najbardziej wyczerpujacy- Zdzislaw Raabe, autor wstepu, podziat na dalsze r0- aléw jest to podzial tak scharakteryzowal réime odmiany Publikacji ciaglych zbiorowych: ,Wydawnictwa ciagle zbiorowe moga byé publikowane w rozmaite} postaci: 1) kaida praca osobno, 2) poszy- tami («peezkamir) obejmujacymi po kilka pracy 0 nie ustalone} % gory objetogci, ukazujacymi sig w nicokredlonych odstepach ezasu, 3) zeszy- 133Jeox maja zblizong objer,;, ) jako tomy lub ri Iu publikacji periody al mYch ny wigs ene dain, orgy W Zaleeniat watatystyee oficjalne},» ty; aie ra ataco prayjel® ogélue} umioszozn sig gary, act w erupio.& 1-6 rany W YB ej dofinie}as wane deislej sin Grupa winnyeh periodyk6w” obojmye nteja, pblikacje ukazjace sie w regula, uk oraz inno publ » podang powy ere sh cxastty yeh odstepach ace Wyjaknieni ws 5 ‘blikacja soryjna”. Jest on cist, x M jymaga jensore vormin »publikaojs sorys , poitace Wyjaénienia wymag ar sydd wnléxa” (A082 series). W slovniku 7 any 1 terminom «A0rit Vite, niem. Reihe, ros. siorija) jako py. UN ewan srs” (ane a rida oaeé6 charakteryzuje sie zvykl, Bika clagla (eval), w kere lego tytulu sexi wydawniozej i ktére; odegbaym tytulem do tage w nisregalaraych’odstepach czagu” i Possoengtine cot voto povtion sposdh wydavania publikaofi zwartych case rsck wantlog staly nazwa soni, Tyiko seria jako_ealos6 (joj ty. ee yssezogélne ozeéci sktadowe — tu) jst mana ra pubikaje ing, « possevogdin ¢ a a zgodaio Zaleceniami UNESCO... — sq rojostrowane j es P ; swarte, Umanie same} serii za publikacje ciagla wynika ze stusznego pos- tulatu rejestrowania wszystkich serii wydawniezyeh. , z punkt widzonia formy wydawnieze) hi i jako publikacje ciggle, a wéréd publi- kacji ciaglych rozréas czas it, roczniki, publikacje zbiorowe, = 2 Konferencji naukowych, serie wydawnieze jako ca. onasopismami, Ajo a Wekutck nigjednolitego stosowania termin6w praez_ wydawnictwa w Polsco — w odrGinieniu od ofic *jalne} statystyki publikaeji prowadzone) przez Biblioteke Narodowa — roezniki fi publikacjo zhiorowe zalicza ‘ic w dokumentach planistyomnych i aprawondawen pros wydawnictwa i Ministorstwo Kultury i Setuki wych, co wprowadea zami eszanie, Sh bina fermindw oanaczajgcych réine formy wydawnicze i lasers Ww edytorstnie niet POKARYCH wpraktyes wydarcies, | Choi lke natkowyeh, Cegisin rimyialssiny vn 0 taki terminy, jak jodbitk manadbitka”, yeh opracowywan do publikacji ksig’ko- Rajpiorw, 6 a odbitka to dokument w r5i- 134 vermin soabiny ne asieany mai lub i: edtworsony metodami pol a Dobra nig ett san Statin, snscrenin *terminem .nadbitka” — ob odbitka” ma dwa zna- oanaczaja fr Godatkows | karskieg?: } gachowsse | _ginacje or8? aginacji wat jaw | wej statys Preprint je wogo uka7 ai ‘cackcie} * wydany ¥ Praedmio' ‘opublikos ezeSciej T przed jeg pry wy! fuzyjna, w matyn uiycie 9 niesciste lub oléy Reprint nia rep! ginalnes wierna przez v finiejij 52. Po obszer ani te pidmio typolo Zagad pigmie pujac nie ce Slown tredci Auto: teracl te ce drianych” ‘ dofinions" a8 2 jogo écielog6, skoro ae ss me kontekdce deiniondam”. eory jost # pew er feidlo winio sig 2 kryteriami, ktorymi Sprawa coch Pi aa tustalaniu typOw wzorcowych poszczox6lnyey, ne Poach. Wydaje sle nam prackonywajace,* by opr, rodeiow Pvvadi dokumentéw na metodzio funkejonalnoj, ezyli charal. beter Oe i glownio na podstawio coléw zalozonych pry, fowaé typy publikacji 0 cols yeh eet seat potrzeh, jakio dany typ publikacji zaspokaja. Fun jedaak, ktore dana publikagja spelnia, moga obejmowaé cole zamierzone prot autora (np. cele dydaktycanonaukowe autora podrecznika aks. domickiego), jak réwniek nio zamierzono (np. Korzystanie x podreczmil.a jako publikagji fachowej przez specjalistéw zatrudnionych w gospodar nrodowe)). Pray okredlaniu typu publikacji pragniomy wyrdinié. js. dynie orle zamierzone towarzyszace tworzenin dzicla danego typu, W ok- redlenin potrzeb jost zawarty adros ezytelniczy”, ,zasigg czytelnicey” To podstawowe zaloienio (ccle-+potrzcby) jest realizowane 6s sposobami, Ktére stajq sig takio kryteriami pozwalajacymi na okre‘lenis mrceowyeh cech typologicaaych danej publikagji. Do tych eech nalez, zaliczyé teSé, exyli zawartosé maczeniowa dricta, tekst, czyli ostateczny Keaalt jexykowy nadany dzich przez autora, oraz kompozyeje dzicls Jako kryteria Pomocnicze mogna przx jaé i i i A Sah aie m3 Poziom wyksztaleenia ezyteln Funke publ ikacit newkowyeh, to jednak wydaje api material pismien- W rezultacie wymyka Coes Praktyce Be cei - Symykaé, chochy powstaly do znanych ey da sie praypisaé ‘wszyst- MY czy gatunkow piémien- Pewnej kompozyejiokreslenie jego funke ‘etych typach publikacj pow jub © typ publikacii. Praykladom mo i wedlug coch piémic (2939) spotykamy pod Faukowe, podrgezniki szkolno, tystyke drukéw w Polsce pr stat Nerodowa. W rocmniku Ruch Wydaws duje sie poduial ksigiek na_s706 y ciagle éwiadkami krystalizowania sig nowych type sig pownej odmiany typu w odrebny nie nawsro anajduja és i. publi ve ranorzanio sig podsiatu na LYPY fi hw statystyco drukéw Ww Polsce. rocmiku statystyoanym GUS publikacje naukowo, popularno- . Od 1955 7. urnedowa upowaiienia GUS Biblioteka y w Liezbach” 2 1956 r. znaj- typéw: naukowe, popularnonaukowe, rowadyi acyjno-propagandowe, instrukeje, podrgezniki szkolne, literature piskna. W nastepnym roku (1957) skreslono typ publikacj agitacyjno- spropagandowych, a w_ grupie publikacji naukowyeh wyszezeg6iniono podreezniki dia sxkét wyiszych. W 1950. wyodrebniono je calkowicie j stworzono specjalny typ: podre Jono typ nigdy nic dogé jasno ture dla dzie ezniki dla szk6l wyzszych. W 1962 r. skres- okreglony — instrukeje, a dodano litera- mlodziezy, kt6ra uprzednio bya wlaczana do literatury pickne}. Juz w nastepaym roku (1963) pojawit sie nowy tYP: publikaeje Prvodowe, dawnie} zaliczano do publikacji popularnonaukowych, Ale jest charaktorystyezno, # w uwagach wstepnych okreglone publikacje fachowe (zawodowe) jako ,przeznaezone dia pracownikow rdimych za- eed6w, zasadniozo nie wymagajace wyzszego wyksztalconia”. Ten po» Maly neukowe, podrecmild dla szkot wytezych, zawodowo, populsrno= saukowe, podreczniki szkolne, literatura pickna dla dorostych, [iterates pigkna dia dzieci i mlodziezy — praotrwal 7 jedna zmiana do 1980r. Tmiana —niefortunna —nastapila w 1973.x,, kiedy namwe _popularno- naukowe” zamieniono na ,popularno-ogélne”. Podzial na typy publikaeji w ro muje nastepujace rodzaje: 1. p' 3. popularnonaukow sk6l wezystkich szczebli), pickna, 8. literatura dla dzieci, formacyjne. Informator wydawniezy ,Monograp riodyemie praez Syndicat National do wedlug typéw publikacji przystosowany do eo niejednolitymi kryteriami. Oto (gléwnie podreemiki), naukowyeh livres pratiques), 3- 4, literatura ogélna (générale). eseje oraz inne rodzaje literatury pigknej), 5- eyniku statystyemym ZSRR (1977) obej- ublikacje masowo-polityeme, 2. naukowe, e, 4. zawodowe i instruktazowe, 5. podrecznili (dla 6. programowo-metodyezne, 7, literatura 9, urzedowo-dokumentacyjne, 10. ine je de V'Edition”, publikowany pe Yiedition w Paryiu ma ubtad J6w handlowyeh, operujacy szexogélowy podzial: 1, Ksigiki sakolne 2. ksia#ki naukowe { techniezne (oprécz ks 20k sig#ki x zakrosw nauk humanistyeznych, ghojmujaca historic, goografie, powiesci, encyklopedio i slowniki, 6, sxtuki pigkne, 7. ksiadki dla daiect i mlodziezy. ‘veh und Buebhandel in Zahlen”, wyda- 137 Analogiezny informator pt. »Bi gamodziolny TT niceym 10 aback” BIN ‘Typy publikacji w innych krajasj Niomice przez Boreenver, ico Foderalne) Niomioe ee a eanio w Republics | viora zadnych inf 7 vreehen Buekhandols, nic ana preon UN patystyki kutok braku unormowania tego doe Dontechon ny publikacji ae Pain podsiala na typy Wl wee gy skali miedaynarodovej sy roxpooraé od sprawy POzOrNiC drugs, sat, 53 Daoso ronwadania.nsloby Sis patanctie od sprawy tormingy 7 ser apd ale la eiMdonia mae typdw publikaeji. Pojecia typ” yay, rmbcinee udywanyeh na On ninch: (1) dla okroslonia kadogo rodraju piémionn;, 19 Des padoblodatwa do pewne} wzorcowe; ceoge, Kiedy ferry oraz (2) dla okredlenia najogélniejszog0 stopni, Sor palin atlas coch pifmienniczych. W pierwszym zaczeni, dokumentow i powstaj, i inem w obrebie caloj typolog a ua pee “td hierarchicany typéw publikacj Natomiast ¥ dragim macronin dalszo stopnio podziatn ponite} najog6lniejszogo najezeéciej za praykladom nauki o literaturze ,,rodzajami”, gatunkami" dmianami rodzajowymi” i ,odmianami gatunkowymi”. Zamiast dosé zlozong i niejasng terminologia typ I stopnia”, typ td., hedsiomy colem ujednoticenia nuzw stosowaé nastepnjace ferniny: (1) »typ” — pray najogélniejszym podziale publikacji na grupy wedlug_cech pitmienniczyeh; (2) rodzaj”— pray podziale publikacji danego typu; (8) ,odmiana rodzajowa” Iub ,gatunck” Prey podziale rodaju na grupy. operowanii odpowiadajace stony wysunaé x6éne watpliwosei, zwlaszeza funkeji niektérych typow. ‘Ta analiza dopro- jeszoze jednej Propozyeji, ktéra cytowany juz T * he Bi Pp e cs " « a a a is a % 7 pe te ro ub 7 " : nispologia prywatna”. Ale ostatocrnie. obecnym Palo podzialu na rodeaj, : tie w obrebie akio Ww Ruchy Wydawniczym w Licz- a W na Wyn pracy na ee Sp086b: wydawnictwa ——Lo: SS an qdstawowe dzicla przedstawiajac élne zagadnioni alosé wiedzy w danoj dai nawot prayezynki, jodnakko majqce chae , . jak oneyklopedie, biblio- © stowniki, niektére sprawozdania instytueji nauko= (R. W. w L. 1962). Okroslonie to nio jost dosé preeyzyjne, nasuwa watpliwogé co do sposobu oceny ,odkrywezosei” prayexynkGw, abo poste faktor odkrywezy, takio dziela pomocni powainiejs graf min. Nie pozwala orientowaé sig, jak bibliografowie i statystyey Keia#ok ro gumieje Zakres tego typu publikacji, W podzialo publikacji naukowyoh obecnio stosowanym w tym roczniku uwzglednia sig eztory rodzaje: publi«_ Zacje teoretyezno-badawere, publikacje dotyezaco ksatalconia i doskonale- nia podyplomowego, podreemniki dla szk6l wysszych, publikacje infor- mmacyjne. W tym podziale podreozniki dla szk6l wyiszych — stanowigee w najogélniejszym podziale odrebny typ publikacji — zostaly potrakto- wane jako rodzaj publikacji naukowej. Publikacje informacyjne obejmuja pibliografie oraz tylico te encyklopodic i slowniki, ktére sq uznane za dicla naukowe, inne encyklopedio i slowniki sa zaliczone do grupy publi- Kacji popularno-ogéInych. Prryjmujac, #e kryterium funkejonalnym, decydujacym o praynalednosei do danego typu, jest cel, dla ktrego publikacja zostala napisana, a takze ; potrzeby, ktdre ma ona zaspokajaé — nalety stwierdzi¢, zo_colem gléw- nym publikacji naukowych jest sprawozdanie x prac badawezych j predstawienie ich wynikéw. W tak ogélnie sformulowanym okresleniu lnyje sig W istocie dwa rodzaje celéw: zamiar opublikowania wynik6w wlasnyeh badari lub tez zamiar przedstawionia wynikow badat innyeh uczonych. Funkeja dziela naukowogo w pierwszym znaczeniu, jak sformu- lowal Roman Ingarden, ,,polega na utrwalaniu osiagnigtych przez autora wynik6w poznawezych ina przekazywaniu ich innym Indziom”2* Ruecs oczywista, Ze autor przedstawiajac wlasne ,osiagnigte wyniki poznaweze” zreguly nawiazuje do wynikéw innych uezonyeh, analizuje je i interpre- tuje, potwierdza lub odrzuca. Potrzeby zaspokajane przez te publikacje moga byé rézne: w pierwszej kolejnoei chodzi o potrzeby samych pracownikéw nauki w zakresie ich prac badawezych, po wt6re moze chodzié o zaspokajanio potrzeb kadr wysoko kwalifikowanych, ekspertéw, dla ktérych wyniki badait maja zawodowej, po trzecio moma oraz os6b uczostniczacych hezpofrednie znaczenie w ich dzialalnosei méwié o zaspokajaniu potrzeh studentow w ksztalceniu podyplomowym, Trzeba dodatkowo wyjasnié, 40 publikacje : naukowe np. x zakrosu filozofii, religioznawstwa, historii, toorii i historii smtuki moga réwnied zaspokajaé inne potrzoby, kt6re dotyeza glebszych zainteresowat intelektualnych, artystyeznych, éwiatopogladowych. Ta grupa potrzeb ,,bezinteresownych” (poza warsztatem pracy naukowej czy zawodowej) odgrywa role wtérna, ich zaspokajanio nie jest podstawo- wym celem publikacji naukowyeh, jakkolwiek procesy upowszechniania nauki i podnoszenia kultury intelektualnej moga te role stopniowo zwigkszaé,qoona atopnia nowoeet informacs;, 1 azorogolnio uayteezne p ogélnych rodzaj6v uwaja watpliwosei j moga by io krytoria bed kowyeh do po Kryteriami por i dai ij na Fa hlikacji 2 vedecnisi ta Dwio poderury BM ca ‘dla arkél wY%2 : eawigsku Radziockim peor apy podrgoanikew, przyjmale § erapy Marcomnikow werystkich stop cvereeeniki dle ankl wyassyh tr0\%, ? ‘sz0 publikacjom 1 ponycja #8 snacenic formuja 9 raloioniach, zawieraja % regul a fi Jfan nauki wy dane} speejalnosei, uwzgledniaja takze hipo : ‘Jeini, stosuja scisla torminologie naukowa itd. Dlatego byloby slusene zaliczaé podrecaniki dla sukél wyaszych do typu publikacji nauko- wyeh, jednakie wyodrebniajae je w osobne} podgrupic badé traktujac je jako szczogélny rodzaj publikaeji naukowej. Pattee Znacznio bardzioj zlozona jest sprawa publikacji informacyjnych. wirmecyne nik STIN podaje dwa znaczenia terminu ,.wydawnietwo informacy nc”; (2) wy-dawnietwo mvarte lub ciggle zawiorajace wiadomosei x r6mmych daiedrin nauki lub aycia, opracowane w ukladzic umozliwiajacym szyb- ie aeons a poszukiwanej informacji; do w.i. naleza bibliogratie, encyl slowniki itpant i . soared za rlssy osobowe itp., (2) wydawnictwa ogrodksw - mp. informacja ekspresowa, gd doks ‘ : j inforeaacyjays (Natomas, daypack, 1) ney a meee Hasta d je reference work na- , : Pujeco: drukowany zbiér danych Inb informacji publikowany jake / lokument i preeznaczony do podreeanego ki py jako : odeyla do hassl pokrewnych: yenoyklopedi”, valerie, Go i inte” (ext). Astonkl racy, Sperone eae eet et e / dey i joj mn NOY Piémionnicze, 4 astosowaii, stworzyly szcxeg6 kj dla oz >, ix colom wspélnym i dominujg. st kartatconic. Wydaje sig, i, shom opracowania i kom. owym niz podrecznikom vw danoj dai Slow. T * ct i wt Pp & m ” « ed 7 de je ir > 7 (ang. reference book. go de roforennt Teforenco publication; franc. livre i saan Nachsehlagowerk; ros. spra- » Nastepni ea iF ae sdokonaly systematyzagji 4) Wiadomosei daielac jo na pu- « zakres publikacji in-ogélno i specjalne, (3) ze wzgledu na zasieg toryto- je informacyjno migdzynarodowe, narodowe, Togio- ce as publi roo i Jokalne.?* thy: jak svynike # tego Krdthiogo przegladu definieji, do publikacji informa- yeh 2 yklopedie, slowniki, bibliografie i kompendia. Piorwsee UY sa toz nazywano nickiedy publikacjami pomoeniczo-nauko- giiyé stanowia elomenty, narzedzia warsztatu naukowogo. Watpli- vats, FY nalezy je wz rodzaj publikacji naukowych, ezy tes za Marebny typ Publika \jogéIniejszym podaiale, rodzi sig stad, 40 vm opracowania oraz ich przeznaczenio sq r6ino. Eneyklopedio i slows We moge mioé charaktor driol naukowych, xawieraja_artykuly (hasta) ait powane przez wybitnyeh uczonych, sq zaopatrzone w bibliografie gq tox stowniki i encyklopedie popularne, zwykle 0 charakterze Kempile- Sym, przeziaczone dla ezorsrych kregéw wiytkownilw, Ktére nie svokajaja potrzeb okreslonych przoz nas pry formulowanin funkeji publkeoji naukowych jako podstawowe. Sadzimy bowiem — powtorz- Fy —#e istotna cocha publikacji naukowysh jost zaspokajanie potrzeb Jayeh pracownik6w nauki w ich pracy badawezej, wysoko kwaliffkowa- grch kadr dla wdrofonia wynikéw nauki lub wroszcie studentow szkol spyisayoh w zakresio ksztaleonia. Autorki eytowane} pracy 0 publikacjach jiformacyjnych omawiaja jednak r6wnies encyklopedio popularnonaukowe finne publikacje tego typu (ap. rocmilsi polityczne, ekonomicrne). Ina: oj postepuja redaktorzy ,Ruchu Wydawniczogo w Licabach”: encyklo- pedie i slowniki na poziomie wyiszym zaliczaja do grupy publikacji Juukowych, a pozostale zamieszczaja w specjalne} podgrupie w obrebie publikacji popularno-ogélnych. Podobnie poradniki zawodowe traktuja jako publikacje zawodowo, choé przez innych autoréw sq one uwagzanc za publikacje informacyjne. Dla jednych prasto roustraygajaca jest kom- porycja wydawnicza i ci tworza lacuna grape publikacji informacyjnych, ktérych colem jest przekazanio informacji w ogéInym anaczeniu, dla innych istotne sq funkeje publikacji i wowozas bez wagledu na kompo- konkretna publikacje do publikacji nauko- wych, zawodowych lub popularnonaukowyeh. ‘To ostatnie stanowisko wydaje sig slusane i przekonywajace, jesli za podstawowe zatozenie po- dziaku typologicznego prayjmiemy funkejg publikacji, a kempozycje bedziemy traktowali jako kryterium pomocnicze. W konsekweneji tych rozwadan uwasamy, 70 do typu publikagji nauko~ wych powinny byé zaliczane podreczniki dla szkét wyaszyeh i publikaoje informacyjne. Bedziemy 0 nich méwié szorzej W nastepnym punkcie tego rozdzialu. Kolejna (2) grupa publikacji traktowa! zawodowe (fachowe). Jak juz wy2e) | czone z grupy publikacji populamonaukowy’ odrebne fankeje, Tradycyjne okrelonio pop ®- udostepnianie niespeojalistom informacj! ° rignon tel orion ayeje wydawnieza zaliczaja na jako odrebny typ to publikacje ‘nformowaligmy, zostaty one wyla- hh ze wagledu na swoiste, Jaryzacji nauki oznaczato latwienie jej rozu- Publikacje zawodowe 141salu epoleoronstwa na Avie gry, jelicana grupa owiaea ogTOMNA Wicks, byla »przedmiotem” 4, ods 2 dawnogo P ‘i mo % jedna 1 veconyehy 3 “eat awe vee nil prin ucsonych. Ten poi s porn nichicnyowadzone] Pr#0% spoon arynatorskioj hw rozdvialo HT, przestal by6 akr, Ialnoset es oe ay trey maim nig skutek réinych prayery Oe q fat 5 enhn bard waciora sie B iyini, Ktorazy w ewoj Praktyezne| dzialalng; ja wyniki stosuja. WY saan) sami uczostnicza W rozwijan;, weymi (np. ekepersl) nauki. icza réinica migdzy tradyeyjnic pojmowang »,., Ne ere ee ln Pian ue PTyLastaloenda og ara ee ean povaochns tim nauki#” jako nowooresnym systemom wlaezania In 7 lo bezposre nego koreystanin x osiggnigé nauki w praktyee oraz do aktywnego upr, wiania nauki. To jest prayezyna nieawyktego rozwoju ilosciowego oraz tworzenia nowych rodzajéw publikacji zawodowych, ktorych celems jest przekazanie informacji naukowyeh specjalistom zatrudnionym w r6énych sawodach Réinig sig one od publikacji popularnonaukowych low nie svosobem ujcia,autormy musza bowiom prackazywaé informacje w spo, sab éeisly { dokladny, gdy2 odbiorca informacji bedaio jo stosowal w prak- tycznej drialalnosei, a bledy, ktére Popelni, moglyby byé ni jednokrotnie groine i sxkodiiwe (np. w tochnice, medycynie, rolnictwie). Zo wegledu na réiny poziom wyksztalconia i kwalifikaeji zawodow Perastio eevedbwolsa siylawano ewyklo um Gagan Poziomach: dla np. dla indynier6w, lekarzy), dla ossb 086b 2 wyksztalco- falach, to publikacje © informacji nanko- Ch sainteresowari en eerr| umiejet 7a, prowa ‘ig powszechn tosowanego Ww cl, jana uulega ona wy! es to pologa? Ot6% publikacje vp nowyeh potrzch w resi wees jnie wyoerpuje rozwij takie wlaczyé do publikacji naukow nictwo uprawiaja nie uezeni specjalisei popularyzatorzy, ktérzy operuja wynik budzi powaéne watpliwosei, ezy takie kacji popularnonaukowyeh z publ oczywista. Pozostale tray typy publikacji: dla doroslych i literatura pigkna dl typéw nie wzbudzal w ogéle réinyeh zpunktn widzenia naszych rozwadan, co nogei praktyeznych pozazawodo- dzenio ogrodu). Okroslenie Po nic, dlatego rezygmujemy % okresle~ Ruchu Wydawniezym w Liez= roli publikaeji popularnonauko- mu rozszerzenin, ewolucji, Na wodowe zaspokajaja wprawdzie adobywania nauki, jednakie nie tkie. Zwiekszona rola nauki rozszerza zainteresowania nauka w og6le to jedynie w ksztalee iu zawodowym. Rozw6j owiaty, oraz wigksza liczba os6b % wytszym i Srodnim wyksataleeniom — to yjawiska, Kt6re powoduja wzrost zaintoresowai naukewych, pozanawo- fowyeh. Takio potrzeby zwigzano x ksztaltowaniom éwiatopogladu rayczyniaja sie do tego, ze coraz bardziej poszukiwane sq lektury % za~ [resu filozofii i innych nauk spolecznych. Wroszcie sami pracownicy nauki w coraz szerszym zakresie poszukuja informacji z daiedzin, w ktérych tio «a specjalistami, ale ktére ich specjalnoseiom sq pokrewne. Totes sie nowy rodzaj publikacji populamonaukowych, przeznaczonych dla kadr wysoko kwalifikowanych, w tym dla pracownikéw nauki. Pow- stajo wieo mown pytanie (jak w dziod: cey togo rodzaju publikacji, oporujacych reguly aparatem naukowym, zakladajacych wysoki poziom intelektualny odbioreéw, nie nalezaloby ie publikacji_ zawodowych), ych, Rozstrzygnigcie tej kwestii nie jest jednak ani proste, ani oezywiste. Fakt, #e tego rodzaju piémion- z danej dyscypliny, leez wybitni ami badari naukowych, ale jedno- czeénie efektownymi hipotezami wlasnymi (np. prace H. von Ditfurtha®) i podobne publikacje mozna za kvalifkowaé do publikacji naukowych. Dlatego nie wypowiadamy sie w tej sprawie zdecydowanie, choé bliska styozno$é tego rodzaju_ publi- likacjami naukowymi wydaje sig nam podreezniki szkolno, literatura pigkna fa dzieci nie nasuwaja watpliwoset nie omacra, zeby kaidy 2 tyeh pytai i watpliwosei. Nie dotyeza one jednak tematu publikacji naukowych. W konkluzji wydaje sie celowe i unas | Podziafa publikacji ze wzgledu na fon publikacje naukowe, Publikacje zawodowe, Publikacje popularnonaukowe, Podreczniki szkolne, literatura pickna dla dorostych, literatura pigkna dla dzi So adniono prayjgeie najogélniejszego ie pidmionnicna na szesé typow: 143OO DN a a eS Typolagi mowana proez wych jest D. Dregena j, periodyenyel a prope 54. Spri a 144 danogo odeinka reeneyu rns BOW Wiedze, nowe tezy dotycages * I a qbio typu publikacji nauko. be ublikacji zwartyeh Searacyelew maionnicay saé Iqcanie dia p' awa rodzajéw pil arn jotona. Bedziemy j2 1 a h, piorwotnych i aap an ye eracy Denisa Drogana 2najeus aa W cytowane} pracy Denisa D50e! ae cji naukowyeh, ktéra pom ee = = ae pred autorami prejktujacyimd type ee inokci stojace “ } ey Boon. srzyjaé podzial na trzy BF (az) Autor proponuje Pr=jd& Te roes, tertiary sources. W Swietle dalszej smalky betas wvatelwe tumactyé to torminy jako &6dia picrwezeg, antliry rie rege stopnia, trrociogo stopnia. Natomiast bytoby bledne eng ee sources jako érédla pierwotne (prymarne), a secon- tlumacayé primary urces jako 4 hhodne. dary sources jako éréda poel F ; Zrédlami pierwszego stopnia Drogan nazywa oryginalne sprawozdania uukowo, preymoszaco nowa wiedze albo nowo interpretacje dawns) wiedzy. Zalicza do nich nastepujace rodzajez 1) Czasopisma (zawierajace prace stanowigee oryginalne sprawozdania z badati)./ 2. Sprawozdania z badai.(3,) Sprawozdania z konferencji naukowych.(4) Sprawozdania z wypraw (ckspedycji) naukowych. (5, Publikacje urzedowe. 6, Patenty. 7, Normy. 8, Literatura firmowa.(9,) Rozprawy doktorskie i habilitacyjne. Budzi watpliwosei zaliczenie do tej grupy wszystkich publikacji urzedo- wych oraz literatury firmowej. Publikacje urzedowe (ang. official publi- cations) moga obejmowaé réinego rodzaju dokumenty, jak: teksty prawne, zarzadzenia, sprawozdania x dzialalnosei wladz, raporty x badati, a takie sprawozdania naukowe, Literatura firmowa (ang. trade literature) jest takie torminem o szorokim zakresie, obejmujo frédla informacji o wy- robach, jak: katalogi, cenniki i prospekty, a take druki reklamowe. Oba te rodzaje publikacji bywaja zaliczane do é6dek informagji w najszer- Finn mnscrenit ale trudno jo kvalifkowaé jako publikacjo naukowe. réila_drugiogo stopnia. sq —wedlug Drogana — rédlami, ktéro ko- rystaja zo éédel pierwszego stopnia, sa ich kompilacj i raczej_wiedze preetworzong aniéeli wied: ipilacja, reprezentuja nastepujgco rodaajo publikven tas NONe Grupa ta obejmuje Zodzaje publikacji: ‘l’ Crasopisma (specjalizu; cn terprotowaniu i komentowaniu wyniké peeve: in maw #awartych w érédtach pierwszego propozycje typologii na r6norakic try. #taé xe érédet archiwalnyeh dzicki nowemy, nowej interpre. e- ~-1z00HYwistofei. Sam autor aie Jest tu_konsekwentn, Ys|, do trédel piorwszogo stop te opnia saliczyl érédta zawiera} ; Podobnie nioktére snuykicpetlenl At fragmentach przodstawiag nowa wiedze”, DI yl Jaire technique et critique de la philosophic "pro Ma mr Lalande’a * Tatach 1902-1928, ktéry docaokat ae Ly detee {972 i jest w kakdo} odyeji praogladany i redagowany ce pa Société Francaise de*Philosophie, zawiera wiele newye efniei oko mpliwodi budri tot salicrenio do to} _grupy serwiséw abstraktowych jindekeowyeh ktéro powinny analosé sig w tym podzialo w grupie érédet wciege SOPHIA. Grupa érédol trxeciogo stopnia bowiem obejmuje w gruncie rzeczy publi- Iacie pochodne,, Ktsro Drogan okrosla jako publikacje majaco pomée jy odsrukenitt grédel pierwszego i drugiego stopnia celem korzystania > ich. Do te} grupy autor zalicryl: 1. Rocmniki i spisy uezonych lub or- crrizagii naukowych. 2. Bibliografie, mp.: a) spisy (wykazy) keia#ok, }) spisy (wykazy) czasopism 2 podaniem lokalizacji w zbiorach, e) spisy cixséw abstraktowych i indeksowych. 3, Przewodniki po litoraturze. 4. Spisy (wykazy) przogladéw dotyczacych postepu (stanu) badati. 5. Prae- wodniki po pibliotekach i osrodkach informacji. 6. Przewodniki po or- ganizacjach. ¥ dalszych rozwaaniach zajmiomy sig szezeg6lowo terminologia zasto- cowang w obrebie poszezegéinych grup éxédel. Tu pragniemy ograniezyé sic do zwrécenia uwagi, 20 autor, dokonujac tr6jstopniowogo podziatu, nie licry sie x powszechnie przyjetym podzialem na dwio grapy: publi: acje pierwotne (prymarne) i publikacje pochodne, Prayjecio poérodnioj grupy ,drugiogo stopnia”, zawiorajqce} publikacje » wiedza -practwo- rung”, stanowiace wylacznio interprotacje i komentarzo érédet pierwszego sopnia, nio jest prackonywajace i w praktyce powodujo powaine trudno- éci w kwalifikowaniu konkretnych monografii, traktat6w czy stowni- k6w i encyklopedii do tej grupy- W Polsce najogélniejszy podziat publikacji naukowych ksigzkowych zaviera ,Ruch Wydawniczy y-Licubach”, Ksiqiki naukowe podzielone saw nim na eztery grupy: (J) teoretyeuno-badawoxe wyrédnieniom materialéw z konferencji, (2) przoznaczone do ksztalconia i doskonalonia podyplomowego, (3) podreczniki dla sakol wytszych, (4) informacyjne, Podzial ten, budzgcy zreszta rome watpliwogei, dot jednak wytgeanio ae Ksiazkowych, nio obejmujo calosei pigmionniowwa maukor Wydaje sig rzecza colowa—i chyba konioczng — stworzonio takiogo PAE ey eg datat woryetito rodaaje publikacit naukawyeh u ey tes Taree vt wige talkie publikacje ciagte, Bio- ey Pod uwage krytoria funkejonalno, 1 unaezy colo zakladane przez by i potrzeby zaspokajane przez ‘dany rodzaj publikacji, mouna by Projekt egéinego podsiake na 4 ron dsaje thea naukowego M45