ZADANIA DLA MATURZYSTÓW 7 – REAKCJE W ROZTWORACH WODNYCH

1. Dane są wzory : HCl, LiOH, Ra(OH)2, C6H5OH, H3O+, NO2-, S2-, OH-.
Spośród wymienionychpowyżej wzorów wybierz i wpisz do tabeli :
a. Wzory wszystkich kwasów i wszystkich zasad w teorii Arrheniusa
Kwasy Zasady

b. Wzory wszystkich drobin, które w roztworach wodnych mogą pełnić rolę kwasów, i wzory wszystkich drobin,
które w roztworach wodnych mogą pełnić rolę zasad w teorii Bronsteda.
Kwasy Zasady

2. Dane są jony : CO32- i NH4+. Zaklasyfikuj je do kwasów lub zasad wg teorii Bronsteda. Uzasadnij swoją decyzję
pisząc odpowiednie równania reakcji.
CO32- ……………………………………………………………. NH4+…………………………………………………..
Równania reakcji dla:
CO32-
NH4+
3. Określ jaką rolę kwasu czy zasady w teorii Bronsteda pełni woda w reakcji z siarkowodorem i amoniakiem.
Uzasdnij swoją odpowiedź zapisując w formie jonowej odpowiednie równania reakcji tych gazów z wodą.
Wzór związku Rola wody Równanie reakcji
siarkowodór
amoniak

4. Poniżej przedstawiono 2 równania reakcji:

I: HSO4- + H2O  H3O+ + SO42-
II: NH3 + H2O  NH4+ + OH-
Wpisz w odpowiednie miejsca do tabeli wzory dwóch sprzężonych par kwas – zasada ( wg teorii Brönsteda)
dla każdego równania reakcji.

Kwas 1 – zasada 1
Równanie reakcji I
Kwas 2 – zasada 2
Kwas 1 – zasada 1
Równanie reakcji II
Kwas 2 – zasada 2

5. Zapisz drugą formę tak, aby powstała sprzężona wg teorii Bronsteda para :
Kwas – zasada
1) HCl ………………….
+
2) H3O …………………
3) H2S ……………………
6. Zgodnie z teorią Bronsteda każdemu kwasowi odpowiada sprzężona z nim zasada. Przy czym, im silniejszy jest
kwas tym słabsza z nim sprzężona zasada. Pesługując się tą regułą, wskaż , która z poniższych zasad jest
najsłabsza a która najsilniejsza.
A. Cl- B. C6H5O- C. OH- D. CH3COO-
Najsłabsza zasada……………………………………………. Najsilniejsza zasada………………………………………………….
7. Zgodnie z teorią Bronsteda kwas jest donorem protonów /protonodawca/ zaś zasada jest ich akceptorem
/ptotonobiorca/. Dokończ poniższe zdania wpisując w wolne miejsca słowa: „kwasem”, „zasadą”
1) Jon H3O+ jest wyłącznie …………………
2) Jon ClO3- jest wyłącznie …………………
3) Jon F- jest wyłącznie …………………
4) Jon NH4+ jest wyłącznie …………………

8. Z podanego zbioru cząsteczek i jonów wybierz i wpisz do tabeli wzory tych, które w roztworach mogą pełnić
rolę tylko kwasów, tylko zasad oraz kwasów lub zasad Brönsteda.H 3O+, HCOO-, HS-, Al(OH)(H2O)52+, CH3NH2,
CH3COOH

W roztworze wodnym może pełnić rolę

Tylko kwasu Tylko zasady Kwasu lub zasady
Cząsteczka obojętna ………………………………..
Kation ……………………………………..
Anion ………………………………..

9. Spośród podanych wzorów cząsteczek lub jonów wypisz te które mogą być amfiprotyczne (tzn. mogą pełnić
zarówno kwasu jak i zasady).
NaOH, HCO3-, HSO3-, NH4+, H2O, HS-, HI, H2PO4-, CN-, Cu(NH3)42+, HBO32-, HAsO42-
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
10. W poniższej tabeli podano wartości stałych dysocjacji wybranych kwasów w temperaturze 298 K.
Wzór Stała dysocjacji Ka
kwasu
HF 6,3 ∙ 10-4
HClO 5,0 ∙ 10-8
HClO2 1,0 ∙ 10-2
HNO2 2,0 ∙ 10-4
Na podstawie powyższej informacji napisz wzory zasad sprzężonych z kwasami wymienionymi w tabeli
uporządkowane od najsłabszej do najmocniejszej.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Najsłabsza zasada najmocniejsza zasada
11. Sole: Na2CO3, NH4NO3, CH3COONa, NaCl, KCl, Na2SO4, Fe2(SO4)3, AlCl3 podziel na 3 grupy, których wodny
roztwór jest:
a. Obojętny ………………………………………..
b. Kwasowy ………………………………………..
c. Zasadowy ……………………………………….
12. Podaj barwę oranżu metylowego i fenoloftaleiny w następujących solach.
Barwa oranżu metylowego barwa fenoloftaleiny
ZnCl2 .............................................. ...................................
CaBr2 .............................................. ...................................
K2CO3 .............................................. ...................................
13. W dwóch probówkach znajdują się wodne roztwory soli: I: siarczan (VI) cynku, II: azotan (III) sodu. Podaj
odczyn roztworów w obu probówkach. Odpowiedź uzasadnij, pisząc odpowiednie równania zachodzących
reakcji w postaci jonowej skróconej.
Probówka Odczyn Równanie reakcji
I
II

14. W probówkach sporządzono wodne roztwory soli: BaCl2, Na2CO3, AlCl3, KClO4. Zbadano odczyn każdej z nich
uniwersalnym papierkiem wskaźnikowym i stwierdzono, że:
 W probówkach 1 i 3 roztwory mają odczyn obojętny,
 Roztwór w probówce 2 ma pH<7,
 W probówce 4 uniwersalny papierek zabarwił się na niebiesko-zielono.
Do probówek 1 i 3 dodano wodny roztwór siarczanu (VI) sodu i zaobserwowano, że tylkow probówce 1 strącił się
biały osad. Zidentyfikuj zawartość probówek 1÷ 4.
1) 2) 3) 4)
15. Zapisz równania reakcji jakie zachodzą po rozpuszczeniu węglanu sodu w wodzie / dysocjacja elektrolityczna i
hydroliza/. Równanie hydrolizy zapisz w postaci jonowej skróconej. Określ typ hydrolizy.
Dysocjacja ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Hydroliza …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Typ hydrolizy………………………………..
16. Wodny roztwór fosforanu (V) sodu ma odczyn zasadowy. Napisz równanie reakcji chemicznej za pomocą
której wyjaśnisz odczyn tego roztworu . zastosuj zapis cząsteczkowy, jonowy pełny i jonowy skrócony. Wypisz
wzory jonów i cząsteczek, które znajdują się w roztworze po hydrolizie.
Równania reakcji

Wzory jonów i cząsteczek po hydrolizie

17. Wodny roztwór siarczanu (VI) cynku ma pH<7. Napisz równanie reakcji chemicznej za pomocą której
wyjaśnisz odczyn tego roztworu . zastosuj zapis cząsteczkowy, jonowy pełny i jonowy skrócony. Wypisz wzory
jonów i cząsteczek, które znajdują się w roztworze po hydrolizie.
Równania reakcji

Wzory jonów i cząsteczek po hydrolizie

18. W wodnych roztworach niektórych elektrolitów przebiegają reakcje hydrolizy kationowo-anionowej. Są to
roztwory słabych kwasów i słabych zasad. W tabeli umieszczono wartości stałych dysocjacji wybranych
substancji.
Nazwa systematyczna i wzór substancji Wartość stałej dysocjacji
Amoniak NH3 1,8∙ 10-5
Kwas siarkowodorowy H2S 1,02∙ 10-7 (dla 1. Etapu dysocjacji)
Kwas etanowy CH3COOH 1,8∙ 10-5
Kwas metanowy HCOOH 1,58∙ 10-4
Kwas jodowy (I) 2,3∙ 10-11
Na podstawie podanych wyżej informacji określ odczyn podanych wodnych roztworów soli:
a. Wodorosiarczku amonu c. Metanianu amonu
b. Etanianiu amonu d. Jodanu (I) amonu
19. Uczniowie przeprowadzili doświadczenie z udziałem wodnych roztworów X i Y w 3 etapach:
ETAP 1. Uczniowie zbadali odczyny roztworów soli X i Y – stwierdzili, że wodny roztwór soli X ma odczyn
kwasowy, a roztwór soli Y – zasadowy,
ETAP 2. Uczniowie dodali do probówek z roztworami soli rozcieńczony roztwór kwasu chlorowodorowego i
zaobserwowali, że w probówce z solą X strącił się biały serowaty osad,
ETAP 3. Uczniowie do roztworów soli Xi Y dodali rozcieńczony roztwór kwasu siarkowego (VI) i zaobserwowali, że
w probówce z solą Y strącił się biały osad.
A. Wybierz dokończenia zdań tak, by powstały poprawne wnioski z przeprowadzonego doświadczenia
chemicznego:
a. Zobojętniania c. Hydrolizy kwasowej
b. Hydrolizy zasadowej d. Hydrolizy kwasowo – zasadowej
e. AgNO3
f. BaS
g. BaCl2
W probówce z solą X zachodzi reakcja a/b/c/d. wzór sumaryczny soli X to e/f/g. w probówce z solą Y zachodzi
reakcji a/b/c/d. Wzór sumaryczny soli Y to e/f/g.
B. Napisz równania reakcji chemicznych zachodzące na każdym etapie doświadczenia chemicznego:
ETAP 1.
ETAP 2.
ETAP3.
C. Napisz wzory jonów i cząsteczek znajdujących się w roztworze soli Y………………………………………………….
 20. W szkolnym laboratorium chemicznym uczniowie przeprowadzali doświadczenie z chlorkiem amonu.
 Uczeń 1 podgrzał chlorek amonu na łyżeczce do spalań,
 Uczeń 2 po probówki z roztworem chlorku amonu dodał roztwór wodorotlenku sodu i zbadał zapach
wydzielającej się substancji,
 Uczeń 3 wykonał podobne doświadczenie jak uczeń 2, jednak nad probówką trzymał zwilżony wodą
uniwersalny papierek wskaźnikowy,
 Uczeń 4 do wodnego roztworu chlorku amonu wprowadził uniwersalny papierek wskaźnikowy.
a. Wskaż, który z uczniów wykazał, że chlorek amonu rozpuszczony w wodzie hydrolizuje. Napisz odpowiednie
równanie reakcji w formie jonowej skróconej.
Uczeń numer …………………..
Równanie reakcji……………………………………………………………………………..
b. Określ, w jakim celu uczeń 2 wykonał swoje doświadczenie chemiczne. Zapisz obserwacje i równanie
chemiczne w formie jonowej skróconej.
Cel doświadczenia………………………………………………………………………………………………………………………
Obserwacje ………………………………………………………………………………………………………………………………
Równanie reakcji……………………………………………………………………………………………………………………….
c. Napisz co zaobserwował uczeń 3. Odpowiedź uzasadnij i napisz odpowiednie równanie reakcji.
Obserwacje
Uzasadnienie
Równanie reakcji
21. Określ odczyny po zmieszaniu. Odpowiedź uzasadnij.
a. roztworu zawierającego 1,5 mola kwasu solnego z roztworem zawierającym 0,5 mola wodorotlenku baru
............................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
b. roztworu zawierającego 0,75 mola kwasu azotowego (V) z roztworem zawierającym 1,25 mola wodorotlenku
potasu
............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
22. Zmierzono pH wodnych roztworów czterech soli o stężeniu 0,01 mola/dm3 i wyniki zestawiono w poniższej
tabeli. Porównaj moc kwasów.
Wzór soli RCOONH4 R1COONH4 R1COONa R2COONa
pH 6,0 6,5 7,9 8,1

23. Poniżej podano zestaw 6 soli rozpuszczalnych w wodzie: Li2SO4, Zn(NO3)2, Na2CO3, K2SO4, FeCl3, KNO3.
Przeanalizuj podane wzory pod kątem poniższych kryteriów i wpisz ich wzory we właściwe miwjsce w tabeli.
Kryterium Sole
Sole, które tak jak kwasy zwiększają stężenie jonów H+
Sole, które nie naruszają równowagi między jonami H+ i
OH- po wprowadzeniu ich do wody
Sole, które tak jak zasady zwiększają stężenie jonów OH-
Zapisz w skróconej formie jonowe równania reakcji potwierdzające wybór do ostatniej kategorii.

24. Dokończ zdanie zaznaczając A lub B i jego uzasadnienie 1 lub 2.

Jeśli do kwasu fluorowodorowego dodamy kryształek fluorku potasu to po jego rozpuszczenie pH roztworu…
A. wzrośnie 1. zwiększeniu
Ponieważ stopień dysocjacji kwasu ulegnie
B. zmaleje 2. zmniejszeniu

25. W oddzielnych probówkach przygotowano wodne roztwory następujących substancji: KBr, C 2H5OH, HCOOH,
NH3, HBr, C6H12O6, HCHO, Na2SO4.
 Zbadano przewodnictwo elektryczne oraz odczyn otrzymanych roztworów. Oceń prawdziwość poniższych
zdań. Wpisz do tabeli literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe lub literę F jeżeli zdanie jest fałszywe.
Lp Zdanie P/F
.
1 Roztwory związków o wzorach KBr, HCOOH, NH3, HBr, Na2SO4.
przewodzą prąd elektryczny. Pozostałe roztwory nie przewodzą prądu.
2 Roztwory związków o wzorach C2H5OH, HCOOH, C6H12O6, HCHO mają odczyn obojętny.
3 Roztwór związku o wzorze NH3 jest jedynym roztworem o odczynie zasadowym.
26. Zapisz równania reakcji zachodzących po wprowadzeniu kwasu ortofosforowego (V) do wody.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Wiedząc, że K1>K2>K3 przedstaw nierówność obrazującą względne stężenie jonów w roztworze tego kwasu.
Pomiń te jony, których jedynym źródłem jest autodysocjacja wody.
………………..<…………………<………………………<………………………
27. Zapisz równania reakcji zachodzących po wprowadzeniu kwasu siarkowodorowego do wody.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Napisz wzór jonu, którego stężenie jest :
Największe……………………………. Najmniejsze……………………………
Oceń jak się ma stężenie cząsteczki niezdysocjiwanej do jonów obecnych w roztworze………………………………………….
28. Kwas borowy H3BO3 należy do bardzo słabych kwasów. Dysocjuje trójstopniowo. Zapisz równanie reakcji
drugiego etapu dysocjacji kwasu borowego i opisz je wzorem na stałą dysocjacji drugiego etapu.
Drugi etap dysocjacji podanego kwasu
Wzór na stałą dysocjacji tego etapu
29. Poniżej przedstawiono wartości kwasowych stałych dysocjacji wodnych roztworów wybranych kwasów e
temp. 298K.
I Kwas etanowy K=1,8∙ 10-5
II Kwas benzoesowy K=6,6∙ 10-5
III Kwas metanowy K=2,1∙ 10-4
I Kwas azotowy (III) K=4,5∙ 10-4
V
V Kwas fluorowodorowy K=6,3∙ 10-10
Uwzględniając powyższe dane uszereguj kwasy I-V, zapisując ich wzory chemiczne w kolejności od
najsłabszego do najmocniejszego.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Uszereguj podane kwasy wg rosnącego pH ich roztworów/posługując się numerami kwasów/
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Uszereguj podane kwasy wg rosnącego stężenia jonów wodorowych /posługując się numerami kwasów/
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
30. Wartości stałych dysocjacji dwóch kwasów wynoszą: 1. HNO2 K = 4,510-4 , 2. HF K = 6,310-10
Na podstawie tych danych uzupełnij zdania:
Pierwszy kwas nazywa się…………………………………………………….
Drugi kwas nazywa się……………………………………………………………
Pierwszy kwas jest kwasem mocnym/ słabym (właściwe podkreśl)
Drugi kwas jest kwasem mocnym/ słabym (właściwe podkreśl)
Kwas HNO2 jest słabszym/ mocniejszym od kwasu HF gdyż (napisz na jakiej podstawie wyciągnąłeś ten
wniosek)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
31. Przygotowano wodne roztwory kwasów HX i HY oraz ich soli NaX i NaY, wszystkie o stężeniach 1 mol/dm3.
Stałe dysocjacji kwasowej HX i HY w temp. 25⁰C są odpowiednio równe: K(HX) = 4,0∙ 10-5, K(HY)= 2,3∙ 10-2.
a. Posługując się zapisem w formie cząsteczkowej, dopisz do podanych substratów produkty reakcji lub
napisz, że reakcja nie zachodzi.
NaX + HY →………………………………………………………………..
NaY + HX →………………………………………………………………..
 b. Wskaż kwas HX lub HY, którego roztwór o stężeniu 1 mol/dm3 ma wyższe pH……………………………………………
32. Na podstawie poniższych reakcji:
2CH3COOH + Na2CO3→ 2CH3COONa + CO2 + H2O
H2O∙CO2 + Na2SiO3 → Na2CO3 + H2SiO3
oraz stałych dysocjacji : kwasu benzenokarboksylowego K=6,6∙ 10-5 i kwasu octowego K=1,8∙ 10-5 uporządkuj
wszystkie kwasy, których mowa w zadaniu, wg malejącej mocy ich roztworów. W odpowiedzi użyj nazw
kwasów.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
33. Stałe dysocjacji dwóch kwasów wynoszą odpowiednio: K(HX) = 1,75∙ 10-5 , K(HY) = 1,0∙ 10-2. Odczyn wodnego
roztworu soli NH4X jest obojętny.
a. Podaj przybliżoną wartość stałej dysocjacji zasadowej NH3 ………………………………………………………………
b. Określ odczyn wodnych roztworów dwóch soli: NaX i NH4Y.

Odczyn NaX……………………. Odczyn NH4Y……………………

34. Poniżej podane są symbole jonów i ich stężenia w roztworze: [K+]=0,4 mol/dm3, [Br-]=0,8 mol/dm3,
[Ca2+]=0,3 mol/dm3, [NO3-]=0,2 mol/dm3,.
Podaj za pomocą wzorów sumarycznych przykładowy zestaw trzech soli oraz ich stężenia w [mol/dm3] jakie
rozpuszczono w celu przygotowania tego roztworu.

Wzór soli
Stężenie w [mol/dm3]

35. W poniższej tabeli podano wzory wszystkich kationów i anionów, których obecność stwierdzono w badanym
roztworze, oraz wartości stężenia tych jonów – z wyjątkiem jonów siarczanowych (VI).

Kationy C w [mol/dm3] Aniony C w [mol/dm3]

Mg2+ 1,6 Br - 1,2
+ -
K 1,2 Cl 3,2
Na+ 1,0 SO42 - x
Wiedząc, że każdy roztwór jest elektrycznie obojętny, ustal wartość stężenia molowego x anionów
siarczanowych (VI) w badanym roztworze. Wynik podaj z dokładnością do jednego miejsca po przecinku.
……………………………………………………………………
36. Wykonano doświadczenie pokazane na poniższym rysunku:

HCl

Na2S

U wylotu probówki umieszczono zwilżony wodą destylowaną żółty papierek uniwersalny.

Zapisz 2 obserwacje, jakich dokonano podczas doświadczenia. W opisie uwzględnij miedzy innymi zmianę barwy
papierka uniwersalnego
................................................................................................................................................................
Napisz w formie jonowej skróconej, równanie reakcji zachodzące w probówce.
...............................................................................................................................................
37. Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji, których zapisy jonowe zostały podane.
a. Fe3+ + 3OH- ® Fe(OH)3
...................................................................................................................................................
b. Ba + SO32- ® BaSO3
2+

................................................................................................................................................
38. Zapisz w formie cząsteczkowej i jonowej skróconej równania zachodzących w roztworach wodnych pomiędzy
podanymi substancjami. Określ typ reakcji.
a. Pb(NO3)2 + NaCl ® .............................................................................................
...................................................................................................................................................
b. ZnCl2 + H2O ® ..................................................................................................
..................................................................................................................................................
39. Uzupełnij sprawozdanie z doświadczenia, które miało wykazać, ze kwasy zobojętniają zasady.
Odczynniki: roztwór zasady sodowej, roztwór kwasu siarkowego (VI), fenoloftaleina

Rysunek przedstawiający przebieg doświadczenia Opis obserwacji

Skrócone jonowe równanie:

40. Uczniowie na kółku chemicznym identyfikowali roztwory wodne soli. Janek otrzymał następujący zestaw:
CH3COONa, BaCl2. Do identyfikacji zdecydował się użyć tyko kwasu siarkowego (VI). Uzupełnij sprawozdanie
Janka podając obserwacje z przeprowadzonych eksperymentów.
Nr probówki Wzór soli Wzór odczynnika Obserwacje
1 CH3COONa
H2SO4
2 BaCl2

41. W badanej próbce ścieku występują kationy metali: Pb2+, Ba2+, Zn2+. Korzystając z tablicy rozpuszczalności:
a. Zaproponuj substancję, której można użyć w celu usunięcia tych jonów……………………………………………………
b. Napisz równanie reakcji wytrącania osadu w formie jonowej, oznaczając jon metalu symbolem Me 2+.
42. W wyniku badania próbki wody stwierdzono w niej niewielką zawartość jonów ołowiu.
a. Korzystając z poniższych danych ustal i zapisz wzór soli sodowej, której wodnego roztworu soli należy
użyć, aby całkowicie usunąć jony ołowiu z badanej wody.
Jon Na+ Pb2+
-
Cl Bezbarwny roztwór (brak osadu) Biały osad (może się strącić, jeżeli stężenia roztworów są duże)
-
NO3 Bezbarwny roztwór (brak osadu) Bezbarwny roztwór (brak osadu)
SO42- Bezbarwny roztwór (brak osadu) Biały osad (praktycznie nierozpuszczalny w wodzie)
Wzór wybranej soli………………………..
b. Opisz przewidywane obserwacje , uwzględniając barwy użytych i otrzymanych roztworów lub osadów.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
c. Napisz w formie jonowej skróconej równanie zachodzącej reakcji……………………………………………………………..
43. Korzystając z tabeli rozpuszczalności zaproponuj sposób usunięcia kationów Ba2+z roztworu zawierającego
jony Ba2+ i Mg2+.
a. Spośród podanych odczynników wybierz jeden, który pozwoli usunąć wyłącznie jony Ba 2+, i uzasadnij swój
wybór /wybrany odczynnik podkreśl/: Na2CO3, Na2SO4, Na3PO4.
Uzasadnienie wyboru odczynnika…………………………………………………………………………………………………………………….
b. Równanie zachodzącej reakcji w postaci jonowej skróconej………………………………………………………………………
c. Podaj nazwę metody, którą należy zastosować, aby otrzymany osad oddzielić od roztworu……………………..
44. W probówkach 1-4 znajdują się w nieznanej kolejności wodne roztwory następujących substancji: AgNO 3,
BaCl2, ZnSO4, NaCl. W celu zidentyfikowania zawartości probówek zbadano odczyn wodnego roztworu każdej
soli oraz zmieszano kolejno ze sobą roztwory z poszczególnych probówek. Wyniki z przeprowadzonych
doświadczeń zapisano w poniższej tabeli.
Nr probówki
Odczyn roztworu
1 2 3 4
1 ↓ ↓ - Kwasowy
probówki

2 ↓ ↓ ↓ kwasowy
Nr

3 ↓ ↓ - obojętny
4 - ↓ - obojętny
a. Korzystając z powyższej informacji napisz wzory substancji znajdujących się w probówkach 1-4
1……………… 2…………… 3…………………… 4…………

b. Napisz w formie jonowej skróconej równania reakcji , które umożliwiły identyfikację substancji
znajdującej się w probówce 3.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….