AM 04 SzeregiLiczbowe

Szeregi liczbowe
Informatyka Analiza Matematyczna 1 / 19

Szeregi liczbowe Definicja
Nieskończony szereg liczbowy
Definicja
Niech a1 , a2 , a3 , . . . będzie nieskończonym ciągiem liczbowym. Jego
sumę
∞
X
a1 + a2 + a3 + · · · = ak
k=1
nazywamy szeregiem liczbowym.
a1 , a2 , . . . , an , . . . – wyrazy szeregu
an – ogólny wyraz szeregu (n–ty wyraz szeregu)

Czy ta suma jest skończona i jak ją znaleźć ?

Tworzymy ciąg sum częściowych {Sn } . . .
S1 = a1

S1 = a1
S2 = a1 + a2

S1 = a1
S2 = a1 + a2
S3 = a1 + a2 + a3

S1 = a1
S2 = a1 + a2
S3 = a1 + a2 + a3
...
Sn = a1 + a2 + · · · + an =

S1 = a1
S2 = a1 + a2
S3 = a1 + a2 + a3
...
n
X
Sn = a1 + a2 + · · · + an = ak
k=1

S1 = a1
S2 = a1 + a2
S3 = a1 + a2 + a3
...
n
X
Sn = a1 + a2 + · · · + an = ak
k=1
. . . i badamy granicę tego ciągu

Definicja (c.d.)
Jeżeli ciąg sum częściowych jest zbieżny do granicy właściwej S,
n
X
lim Sn = lim ak = S
n→∞ n→∞
k=1
wówczas szereg nazywamy zbieżnym i piszemy

∞
X
ak = S
k=1

Definicja (c.d.)
n
X
lim Sn = lim ak = S
n→∞ n→∞
k=1

∞
X
ak = S
k=1
Jeżeli granica S jest niewłaściwa lub nie istnieje, szereg nazywamy

rozbieżnym.

Definicja (c.d.)
n
X
lim Sn = lim ak = S
n→∞ n→∞
k=1

∞
X
ak = S
k=1
Jeżeli granica S jest niewłaściwa lub nie istnieje, szereg nazywamy

rozbieżnym.
Uwaga
Pominięcie pewnej liczby początkowych wyrazów szeregu nie zmienia
jego zbieżności (lub rozbieżności).
Szeregi liczbowe Szereg geometryczny
Szeregi ”specjalne”
Szereg geometryczny
∞
X
a q k−1 = a + aq + aq 2 + . . .
k=1

Szereg geometryczny
∞
X
a q k−1 = a + aq + aq 2 + . . .
k=1
1 − q n−1
Sn = a ·
1−q

Szereg geometryczny
∞
X
a q k−1 = a + aq + aq 2 + . . .
k=1
1 − q n−1
Sn = a ·
1−q
– Jeżeli |q| < 1, szereg geometryczny jest zbieżny i
∞
X a
aq k−1 =
1−q
k=1
– Jeżeli |q| ≥ 1, szereg jest rozbieżny.

Szeregi liczbowe Szereg harmoniczny
Szereg harmoniczny
∞
X 1 1 1 1
= 1 + + + + ...
k 2 3 4
k=1

Szereg harmoniczny
∞
X 1 1 1 1
= 1 + + + + ...
k 2 3 4
k=1
– nie ma wzoru na Sn

Szereg harmoniczny
∞
X 1 1 1 1
= 1 + + + + ...
k 2 3 4
k=1
n Sn
1 1
3
2 2
11
3 6

Szereg harmoniczny
∞
X 1 1 1 1
= 1 + + + + ...
k 2 3 4
k=1
n Sn n Sn
1 1 103 ≈ 7.49
3
2 2 104 ≈ 9.79
3 11
6
106 ≈ 14.39

Szereg harmoniczny
∞
X 1 1 1 1
= 1 + + + + ...
k 2 3 4
k=1
n Sn n Sn n Sn
1 1 103 ≈ 7.49 1010 ≈ 23.60
3
2 2 104 ≈ 9.79 1030 ≈ 69.65
3 11
6
106 ≈ 14.39 1040 ≈ 92.68

Szereg harmoniczny
∞
X 1 1 1 1
= 1 + + + + ...
k 2 3 4
k=1
n Sn n Sn n Sn
1 1 103 ≈ 7.49 1010 ≈ 23.60
3
2 2 104 ≈ 9.79 1030 ≈ 69.65
3 11
6
106 ≈ 14.39 1040 ≈ 92.68
– szereg harmoniczny jest rozbieżny

Szeregi liczbowe Szereg Dirichleta
Szereg Dirichleta (uogólniony szereg harmoniczny)

∞
X 1
kp
k=1
– zbieżny dla p > 1

– rozbieżny dla p ≤ 1.

Szeregi liczbowe Kombinacja liniowa
Zbieżność kombinacji liniowej szeregu

∞
X ∞
X
Jeżeli szeregi ak i bk są zbieżne, wtedy
k=1 k=1
∞
X ∞
X ∞
X
(αak + βbk ) = α ak + β bk
k=1 k=1 k=1
gdzie α, β ∈ R.


∞
X ∞
X
k=1 k=1
∞
X ∞
X ∞
X
k=1 k=1 k=1
gdzie α, β ∈ R.
Nieskończone szeregi są po prostu dziwne!

Wyrazy szeregu zbieżnego można grupować w dowolny sposób.


∞
X ∞
X
k=1 k=1
∞
X ∞
X ∞
X
k=1 k=1 k=1
gdzie α, β ∈ R.

NIE WOLNO grupować wyrazów szeregu rozbieżnego


∞
X ∞
X
k=1 k=1
∞
X ∞
X ∞
X
k=1 k=1 k=1
gdzie α, β ∈ R.

NIE WOLNO grupować wyrazów szeregu rozbieżnego
NIE WOLNO zmieniać kolejności sumowania nieskończenie wielu
wyrazów szeregu nawet dla szeregów zbieżnych.

NIE WOLNO zmieniać kolejności sumowania nieskończenie wielu

wyrazów szeregu nawet dla szeregów zbieżnych.
∞
X 1 1 1 1 1
(−1)k−1 = 1 − + − + − ...
k 2 3 4 5
k=1

Plan pracy
Plan pracy
Plan pracy
Plan pracy
Plan pracy
Plan pracy
Plan pracy
Plan pracy
Szeregi liczbowe Zbieżność – warunek konieczny
Pytanie dnia
Czy szereg jest zbieżny ?

Pytanie dnia
Warunek konieczny zbieżności

Pytanie dnia

P
1 Jeżeli szereg an jest zbieżny, to lim an = 0
n→∞

Pytanie dnia

P
P n→∞
2 Jeżeli lim an 6= 0, to szereg an jest rozbieżny.
n→∞

Pytanie dnia

P
P n→∞
2 Jeżeli lim an 6= 0, to szereg an jest rozbieżny.
n→∞
Uwaga !
P
lim an = 0 NIE IMPLIKUJE zbieżności an !!!
n→∞

Za każdym razem gdy piszesz ...
Za każdym razem gdy piszesz ...
Szeregi liczbowe Kryterium d’Alemberta (Ilorazowe)
Pytanie dnia

Pytanie dnia
Kryterium d’Alemberta (ilorazowe)

P
an – szereg z an > 0. Niech
an+1
r = lim
n→∞ an

Pytanie dnia

P
an+1
r = lim
n→∞ an
1 jeżeli 0 ≤ r < 1, to szereg jest zbieżny

Pytanie dnia

P
an+1
r = lim
n→∞ an

2 jeżeli r > 1 (włącznie z r = ∞), to szereg jest rozbieżny

Pytanie dnia

P
an+1
r = lim
n→∞ an

3 jeżeli r = 1, to kryterium nie rozstrzyga zbieżności

Pytanie dnia

P
an+1
r = lim
n→∞ an

Pytanie: Kiedy używać Kryterium d’Alemberta ?

Pytanie dnia

P
an+1
r = lim
n→∞ an

Pytanie: Kiedy używać Kryterium d’Alemberta ?

Odpowiedź: Gdy szereg zawiera wyrazy typu n!, nn , lub bn .

Szeregi liczbowe Kryterium Cauchy’ego (Pierwiastkowe)
Pytanie dnia

Pytanie dnia
Kryterium Cauchy’ego (pierwiastkowe)

Pytanie dnia

P
√
g = lim n
an
n→∞

Pytanie dnia

P
√
g = lim n
an
n→∞
1 jeżeli 0 ≤ g < 1, to szereg jest zbieżny

Pytanie dnia

P
√
g = lim n
an
n→∞

2 jeżeli g > 1 (włącznie z g = ∞), to szereg jest rozbieżny

Pytanie dnia

P
√
g = lim n
an
n→∞

3 jeżeli g = 1, to kryterium nie rozstrzyga zbieżności

Pytanie dnia

P
√
g = lim n
an
n→∞

Pytanie: Kiedy używać Kryterium Cauchy’ego ?

Pytanie dnia

P
√
g = lim n
an
n→∞

Pytanie: Kiedy używać Kryterium Cauchy’ego ?

Odpowiedź: Gdy szereg zawiera wyrazy z n–tą potęgą

Szeregi liczbowe Kryteria porównawcze
Pytanie dnia

Pytanie dnia
Kryterium porównawcze I

Pytanie dnia
P P
an , bn – nieskończone szeregi z an , bn ≥ 0. Jeżeli istnieje N ∈ N
taka, że dla każdego n > N spełniona jest nierówność
0 < bn ≤ an
P P
1 oraz an jest zbieżny, to bn jest również zbieżny

Pytanie dnia
P P
an , bn – nieskończone szeregi z an , bn ≥ 0. Jeżeli istnieje N ∈ N
taka, że dla każdego n > N spełniona jest nierówność
0 < bn ≤ an
P P
1 oraz an jest zbieżny, to bn jest również zbieżny
P P
2 oraz bn jest rozbieżny, to an jest również rozbieżny.

Pytanie dnia

Pytanie dnia
Kryterium porównawcze II
P P
an , bn – nieskończone szeregi z an , bn > 0. Niech
an
lim =L
n→∞ bn

Pytanie dnia
P P
an
lim =L
n→∞ bn
1 jeżeli 0 < L < ∞ to oba szeregi są jednocześnie zbieżne lub

rozbieżne

Pytanie dnia
P P
an
lim =L
n→∞ bn

rozbieżne
P P
2 jeżeli L = 0 i bn jest zbieżny, to an jest również zbieżny

Pytanie dnia
P P
an
lim =L
n→∞ bn

rozbieżne
P P
2 jeżeli L = 0 i bn jest zbieżny, to an jest również zbieżny
P P
3 jeżeli L = ∞ i bn jest rozbieżny, to an jest również rozbieżny

Szeregi liczbowe Kryterium całkowe
Kryterium całkowe
Jeżeli funkcja f jest nieujemna i nierosnąca dla x ≥ m oraz ak = f (k)
dla k = 1, 2, 3, . . . , wówczas
∞
X Z ∞
ak i f (x) dx
k=m m
są jednocześnie zbieżne lub rozbieżne

Kryterium całkowe
Jeżeli funkcja f jest nieujemna i nierosnąca dla x ≥ m oraz ak = f (k)
dla k = 1, 2, 3, . . . , wówczas
∞
X Z ∞
ak i f (x) dx
k=m m
są jednocześnie zbieżne lub rozbieżne
Uwaga !
∞
X Z ∞
ak 6= f (x) dx
k=m m

Kryterium całkowe można wykorzystać do

oszacowania sumy szeregu
∞
X n
X
S= ak , Sn = ak , Rn = S − Sn
k=1 k=1

Kryterium całkowe można wykorzystać do

oszacowania sumy szeregu
∞
X n
X
S= ak , Sn = ak , Rn = S − Sn
k=1 k=1
Z ∞ Z ∞
f (x) dx ≤ Rn ≤ f (x) dx
n+1 n
Z ∞ Z ∞
Sn + f (x) dx ≤ S ≤ Sn + f (x) dx
n+1 n

Szeregi liczbowe Kryterium Leibniza
Szereg naprzemienny
∞
X ∞
X
an = (−1)n bn , bn > 0
n=1 n=1

Szeregi liczbowe Kryterium Leibniza
Szereg naprzemienny
∞
X ∞
X
an = (−1)n bn , bn > 0
n=1 n=1
Kryterium Leibniza
Jeżeli
1 lim bn = 0 oraz
n→∞
2 0 < bn+1 ≤ bn
to szereg naprzemienny jest zbieżny.
Uwaga !
Kryterium Leibniza nie rozstrzyga rozbieżności.

Szeregi liczbowe Zbieżność bezwzględna i warunkowa
Zbieżność bezwzględna i warunkowa

P
Niech szereg an będzie zbieżny.
P P
Jeżeli |an | jest zbieżny, to an nazywamy bezwzględnie
zbieżnym.
P P
Jeżeli |an | jest rozbieżny, to an nazywamy warunkowo
zbieżnym.


P
P P
zbieżnym.
P P
zbieżnym.
Uwaga
P P
1 Jeżeli |an | jest zbieżny=⇒ an jest zbieżny


P
P P
zbieżnym.
P P
zbieżnym.
Uwaga
P P
1 Jeżeli |an | jest zbieżny=⇒ an jest zbieżny
P P
2 Jeżeli an jest rozbieżny =⇒ |an | jest rozbieżny

Szeregi liczbowe Wskazówki
Wskazówki do testowania zbieżności szeregów

1 Zacznij od warunku koniecznego. Jeżeli lim an 6= 0, szereg jest

rozbieżny i robota skończona.


2 Czy to jest jeden ze ”specjalnych” szeregów ?
• geometryczny, • Dirichleta, • teleskopowy


3 Jeżeli n–ty wyraz zawiera n!, nn , bn , użyj kryterium d’Alemberta.
Szereg z n w wykładniku to kandydat na kryterium Cauchy’ego.


4 Jeżeli n–ty wyraz jest funkcją wymierną z niewiadomą n (lub
pierwiastkiem funkcji wymiernej), użyj jednego z kryteriów
porównawczych, korzystając z szeregów wymienionych pkcie 2.


4 Jeżeli n–ty wyraz jest funkcją wymierną z niewiadomą n (lub
pierwiastkiem funkcji wymiernej), użyj jednego z kryteriów
porównawczych, korzystając z szeregów wymienionych pkcie 2.
5 Jeżeli n–ty wyraz wygląda jak funkcja, którą da się scałkować,
użyj kryterium całkowego.

AM 04 SzeregiLiczbowe

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

AM 04 SzeregiLiczbowe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Szeregi liczbowe

Informatyka Analiza Matematyczna 1 / 19

Nieskończony szereg liczbowy

nazywamy szeregiem liczbowym.

Informatyka Analiza Matematyczna 2 / 19

Czy ta suma jest skończona i jak ją znaleźć ?

Informatyka Analiza Matematyczna 3 / 19

Czy ta suma jest skończona i jak ją znaleźć ?

Tworzymy ciąg sum częściowych {Sn } . . .

Informatyka Analiza Matematyczna 3 / 19

Czy ta suma jest skończona i jak ją znaleźć ?

Tworzymy ciąg sum częściowych {Sn } . . .

Informatyka Analiza Matematyczna 3 / 19

Czy ta suma jest skończona i jak ją znaleźć ?

Tworzymy ciąg sum częściowych {Sn } . . .

Informatyka Analiza Matematyczna 3 / 19

Czy ta suma jest skończona i jak ją znaleźć ?

Tworzymy ciąg sum częściowych {Sn } . . .

Informatyka Analiza Matematyczna 3 / 19

Czy ta suma jest skończona i jak ją znaleźć ?

Tworzymy ciąg sum częściowych {Sn } . . .

Informatyka Analiza Matematyczna 3 / 19

Czy ta suma jest skończona i jak ją znaleźć ?

Tworzymy ciąg sum częściowych {Sn } . . .

. . . i badamy granicę tego ciągu

Informatyka Analiza Matematyczna 3 / 19

wówczas szereg nazywamy zbieżnym i piszemy

Informatyka Analiza Matematyczna 4 / 19

wówczas szereg nazywamy zbieżnym i piszemy

Jeżeli granica S jest niewłaściwa lub nie istnieje, szereg nazywamy

Informatyka Analiza Matematyczna 4 / 19

wówczas szereg nazywamy zbieżnym i piszemy

Jeżeli granica S jest niewłaściwa lub nie istnieje, szereg nazywamy

Informatyka Analiza Matematyczna 5 / 19

Informatyka Analiza Matematyczna 5 / 19

– Jeżeli |q| ≥ 1, szereg jest rozbieżny.

Informatyka Analiza Matematyczna 5 / 19

Informatyka Analiza Matematyczna 6 / 19

Informatyka Analiza Matematyczna 6 / 19

Informatyka Analiza Matematyczna 6 / 19

Informatyka Analiza Matematyczna 6 / 19

Informatyka Analiza Matematyczna 6 / 19

– szereg harmoniczny jest rozbieżny

Informatyka Analiza Matematyczna 6 / 19

Szereg Dirichleta (uogólniony szereg harmoniczny)

– zbieżny dla p > 1

Informatyka Analiza Matematyczna 7 / 19

Zbieżność kombinacji liniowej szeregu

Informatyka Analiza Matematyczna 8 / 19

Zbieżność kombinacji liniowej szeregu

Nieskończone szeregi są po prostu dziwne!

Informatyka Analiza Matematyczna 8 / 19

Zbieżność kombinacji liniowej szeregu

Nieskończone szeregi są po prostu dziwne!

Informatyka Analiza Matematyczna 8 / 19

Zbieżność kombinacji liniowej szeregu

Nieskończone szeregi są po prostu dziwne!

Informatyka Analiza Matematyczna 8 / 19

NIE WOLNO zmieniać kolejności sumowania nieskończenie wielu

Informatyka Analiza Matematyczna 9 / 19

Czy szereg jest zbieżny ?

Informatyka Analiza Matematyczna 10 / 19

Czy szereg jest zbieżny ?