Przewodnik po

teorii poznania
● Quine o rozróżnieniu
analityczne-syntetyczne

● Prawdy pojęciowe

● Zastosowanie rozumowania
 QUINE O ROZRÓŻNIENIU
ANALITYCZNE-SYNTETYCZNE
W latach sześćdziesiątych XX wieku filozof
Willard Van Orman Quine przedstawił
tezę w której twierdził,, że nie ma
zasadniczej różnicy między
przekonaniami analitycznymi i
syntetycznymi.

Jego zdaniem żadne przekonanie nie jest

prawdziwe jedynie ze względu na
znaczenie słów; wszystkie są prawdziwe
lub fałszywe ze względu na świat i
znaczenie słów, a jednostka nie jest w
stanie oddzielić tych dwóch składników.

Willard Van Orman Quine

 Przykłady przekonań analitycznych
>
01. 02. <

Przekonanie, że wszyscy Przekonanie, że koty są

kawalerowie są nie zwierzętami
żonatymi mężczyznami

● Quine sugeruje, że w pewnych

03. <

okolicznościach można by podważyć przekonanie, że ludzie

prawdziwość tych przekonań, co najpierw się rodzą, a później
kontrastuje z tradycyjnym podejściem. umierają
Przedstawiony jest fikcyjny scenariusz, w
którym ludzie zmieniają znaczenie słowa
"kawaler" w odpowiedzi na specyficzne
warunki społeczne, co ilustruje, że
znaczenie słów może ewoluować w
zależności od kontekstu.

Ważne jest, byśmy uświadomili sobie, że Quine

nie twierdzi, że każde przekonanie może zostać
w dowolnej chwili odrzucone. Aby odrzucić
przekonanie, że kawalerowie są nieżonatymi
mężczyznami, czy choćby pomyśleć, że mogą
istnieć świadectwa przemawiające przeciw
niemu, musielibyśmy znaleźć się w zupełnie
innej sytuacji od tej, w której obecnie się
znajdujemy.
 Przekonania
percepcyjne
Sieć przekonań
Wszystkie nasze przekonania są
wzajemnie powiązane. Niektóre
przekonania są bardziej elastyczne i
mogą ulec zmianie w reakcji na nowe
doświadczenia (przekonania
percepcyjne), podczas gdy inne są
Przekonania
bardziej stabilne i trudniej je obalić. innego rodzaju
Quine kwestionuje tradycyjne
rozróżnienie między
przekonaniami analitycznymi
a syntetycznymi, podkreślając
elastyczność naszych
przekonań wobec
zmieniającej się sytuacji i
złożoność relacji między
znaczeniem słów a
rzeczywistością.
 PRAWDY POJĘCIOWE

Quine głosi, że żadne Kant twierdzi że

przekonanie nie jest pewne szczególne
bezpieczne: mogłoby przekonania muszą
się bowiem okazać, że być podtrzymywane,
uzasadnione jest abyśmy mogli
odrzucenie absolutnie nadać sens naszemu
wszystkiego, w co doświadczeniu.
wierzymy.
Pojęcia a przekonania
Aby posiadać jakieś przekonanie,
musisz dysponować pojęciami, które
są uwikłane w to przekonanie:

Aby mieć przekonanie, że koty

jedzą myszy, musisz rozporządzać
pojęciami „kot", „mysz" i Jedzenie"
Proste przekonania aprioryczne mogą być
wykorzystywane jako testy sprawdzające, czy
rozporządzamy pewnymi pojęciami.

Jeżeli sądzisz, że barwa pomarańczowa jest bardziej

niebieska od barwy żółtej, to nie rozporządzasz takimi
pojęciami kolorów, jak wszyscy inni ludzie. Jeżeli
uważasz, że koty to pewnego rodzaju kamyki, to w
twoim pojęciu kota lub kamyka jest coś nietypowego.

?
SIEĆ PRZEKONAŃ SIEĆ POJĘĆ

Sieć przekonań i sieć pojęć są wzajemnie związane, co

sprawia, że przekonania aprioryczne podlegają ciągłym
zmianom i dostosowaniom. Owa elastyczność stanowi
istotny aspekt funkcjonowania ludzkiego myślenia.
 pojęcia doświadczalne
Pojęcia doświadczalne odnoszą się do elementów wiedzy lub zrozumienia,
które wynikają z bezpośrednich doświadczeń zmysłowych lub
eksperymentalnych. Są to kategorie pojęć, które opierają się na
bezpośrednim obserwowaniu, doświadczaniu lub badaniu zjawisk, w
przeciwieństwie do pojęć teoretycznych czy abstrakcyjnych, które mogą
wynikać z rozumowania czy dedukcji.
obejmowałyby one takie pojęcia jak pojęcia barw, kształtów
i dźwięków

Pojęciami teoretycznymi byłyby takie pojęcia, jak masa, energia, gen,

wirus czy struktura przestrzeni i czasu.
Przekonania aprioryczne, które stanowią podstawę zrozumienia
pojęć, mogą ulegać zmianom. Przykładem jest ewolucja pojęcia
ryby, które dawniej było oparte na cechach zewnętrznych, a
obecnie związane jest z klasyfikacją ewolucyjną.

W naszym współczesnym systemie przekonań i pojęć

niemal wszystkie pojęcia są powiązane zarówno z percepcją, jak i z
rozmaitymi teoriami.

Wprowadzenie nowych słów i definicji może zmieniać aprioryczne

przekonania.
Przykładem jest sytuacja, gdy nowe pojęcie, takie jak "infoCD,"
wprowadza nowe przekonania aprioryczne, które mogą ulec ewolucji
w miarę rozwoju i używania tego pojęcia przez społeczeństwo.
 zawsze mamy jakieś aprioryczne
przekonania, ale w różnych
momentach różne przekonania są przez
nas traktowane jako
aprioryczne.
 ZASTOSOWANIE ROZUMOWANIA
Za pomocą rozumowania wychodzącego od banalnych założeń możemy
dotrzeć do niebanalnych wniosków, często zaskakująco szybko. Wśród wielu
różnych sposobów przeprowadzania rozumowań, które prowadzą od tego, co
banalne, do tego, co zdumiewające, trzy wysuwają się na plan pierwszy.
Nazwijmy je destrukcją, eksploracją i akumulacją.
Destrukcja
● Destrukcja polega na analizie i rozbijaniu bardziej złożonych
problemów na prostsze elementy.

● Destrukcja polega na kwestionowaniu oczywistych założeń, które

zdają się być banalne lub powszechnie akceptowane.

● Autor podkreśla, że filozof często przyjmuje założenia, które

wydają się oczywiste, ale poprzez logiczne rozumowanie dochodzi
do zaskakujących wniosków.

● Przykładem jest filozoficzna destrukcja Zenona, który poprzez

analizę oczywistych założeń dotyczących ruchu doszedł do
paradoksalnych wniosków.
Eksploracja

● Eksploracja oznacza badanie nowych obszarów myśli i generowanie

nowych pomysłów.

● Autor zachęca do przemyślenia oczywistości, gdy myślimy, że pewne

przekonania są oczywiste, a następnie próby sformułowania bardziej
zaawansowanych definicji, które lepiej opisują dane pojęcia.

● Celem eksploracji jest rozwijanie bardziej wyrafinowanych definicji i

jasnych pojęć.

● Przykładem jest eksploracyjne rozważanie sprawiedliwości, gdzie autor

wskazuje na potrzebę precyzyjnego zdefiniowania tego pojęcia, co
prowadzi do nowych przekonań apriorycznych.
Akumulacja
● Akumulacja oznacza rozwijanie bardziej skomplikowanych struktur
poznawczych na bazie istniejących przekonań apriorycznych.

● Matematyka jest przykładem dziedziny, gdzie akumulacja przyczynia

się do ciągłego wzrostu wiedzy, zbudowanej na podstawie oczywistych
założeń. Autor zauważa, że rozumowanie matematyczne często
wychodzi od oczywistych przekonań, a kolejne przekonania są
zazwyczaj akceptowane jako bardziej skomplikowane wersje
wcześniejszych.

● Akumulacja odnosi się do gromadzenia wiedzy i przekonań

apriorycznych, które prowadzą do tworzenia bardziej zaawansowanych
struktur poznawczych.
 Dziękuję za uwagę

Emilia Bełbot

Pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna