‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ‬

‫را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﺣﺴﺎن ﺷﻤﺴﯽ ﺑﺎﺷﺎ‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪:‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ زاﻫﺪي ﻓﺮد ﻓﺎروﻗﯽ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﻲﮐﻨﻲ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪:‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﺣﺴﺎن ﺷﻤﺴﻲ ﺑﺎﺷﺎ‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬

‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ زاﻫﺪي ﻓﺮد ﻓﺎروﻗﻲ‬ ‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪:‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬‬
‫اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل(‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫آﺑﺎن )ﻋﻘﺮب( ‪١٣٩٤‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ١٤٣٦ ،‬ﻫﺠﺮی‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫اﯾﻤﯿﻞ‪:‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ‪11 ................................ ................................ ................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد ‪17 .......‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﺗﺮﺑﯿﺖ‪17 ..................................................................................... :‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ‪18 .......................................................................................... :‬‬
‫‪ -3‬ﮐﺎر ﻣﺎدران‪19 ..................................................................................................:‬‬
‫‪ -4‬رﻓﺘﺎر واﻟﺪﯾﻦ و ﻣﺸﮑﻼت رواﻧﯽ ﮐﻮدك‪20 ........................................................ :‬‬
‫‪ -5‬درﮔﯿﺮيﻫﺎ و دﺷﻤﻨﯽﻫﺎي واﻟﺪﯾﻦ‪21 .................................................................. :‬‬
‫‪ -6‬اﺧﺘﻼف واﻟﺪﯾﻦ؛ ﻣﯿﺎن »ﺑﻠﻪ« و »ﺧﯿﺮ«‪22 ..............................................................:‬‬
‫‪ -7‬ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪت دوﺳﺘﯽ ﮐﻦ‪22 .................................................................................:‬‬
‫‪ -8‬ﻣﺤﺒﺖ و ﭘﺮورش‪23 ......................................................................................... :‬‬
‫‪ -9‬ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن‪24 .................................................................................... :‬‬
‫‪ -10‬ﭘﺪري ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎش‪25 ....................................................................................... :‬‬
‫‪ -11‬اﻟﮕﻮي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﺎش‪25 ............................................................................... :‬‬
‫‪ -12‬دﺳﺘﻮرات ﻗﺎﻃﻊ ‪ ...‬وﻟﯽ ﺑﺎآراﻣﺶ‪26 .................................................................:‬‬
‫‪ -13‬ﮐﯽ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ‪» :‬ﻧﻪ«؟ ‪26 ...................................................................‬‬
‫‪ -14‬در ﺣﺪ ﻣﻌﻘﻮل آزادش ﺑﮕﺬارد‪27 .................................................................... :‬‬
‫‪ -15‬ﺑﺎﯾﺪ او را ﻧﻮازش ﮐﻨﯽ‪28 ................................................................................:‬‬
‫‪ -16‬ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﺣﺲ رﻗﺎﺑﺖ‪29 .............................................................................. :‬‬
‫‪ -17‬ﮐﻮدك دوم در راه اﺳﺖ‪29 ............................................................................ :‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪2‬‬

‫‪ -18‬آﯾﺎ ﮐﻮدك ﺗﺨﺮﯾﺐﮔﺮ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﺪ؟ ‪30 ...........................................................‬‬

‫‪ -19‬ﺑﺨﯿﻠﯽ ﯾﺎ اﺳﺮاﻓﮑﺎري‪30 ..................................................................................:‬‬
‫‪ -20‬ﮐﻮدﮐﺎن در اردو و ﻣﺴﺎﻓﺮت‪31 .......................................................................:‬‬
‫‪ -21‬اﻧﺘﺨﺎب دوﺳﺖ‪31 ......................................................................................... :‬‬
‫‪ -22‬ﭼﺮا ﻣﺎدرﺑﺰرگ و ﭘﺪرﺑﺰرگ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺪران و ﻣﺎدران از اﻧﺠﺎم‬
‫آن ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ؟ ‪34 ......................................................................................................‬‬
‫‪ -23‬ﻧﻘﺶ ﮐﻠﻔﺖ ﯾﺎ ﺧﺎدﻣﻪ در ﺧﺎﻧﻪ‪35 .....................................................................:‬‬
‫‪ -24‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻋﺘﯿﺎد ﮐﻮدﮐﺖ را درﺗﻤﺎﺷﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﯽ؟ ‪36 ...‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ‪38 ............ ................................ ................................‬‬

‫‪ -1‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﮔﻮش ﻓﺮا ده‪38 .............................................................................:‬‬
‫‪ -2‬ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﻪ ركﮔﻮﯾﯽ و ﺻﺮاﺣﺖ ﻟﻬﺠﻪ ﻋﺎدت ﺑﺪه! ‪39 .....................................‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي در ﻣﻮرد ﮔﻮش ﻓﺮا دادن ‪40 ...............................................................‬‬
‫‪ -4‬روان ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﺸﻨﺎس‪42 .............................................................................. :‬‬
‫‪ -5‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬار‪44 ..............................................................................:‬‬
‫‪ -6‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪44 .............................................................................. :‬‬
‫‪ -7‬ﺳﺮزﻧﺶ را ﮐﺎﻫﺶ ﺑﺪه‪46 ..................................................................................:‬‬
‫‪ -8‬دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺷﺎن را ﺑﺸﻨﻮ! ‪47 ..............................................................................‬‬
‫‪ -9‬ﺑﻪ آﻧﺎن اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﯿﺎﻣﻮز! ‪48 ........................................................................‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬اﺳﺒﺎب ﺿﻌﻒ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ در ﮐﻮدﮐﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ ‪48 ....................... ................................‬‬
‫ب‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻤﺎن را ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ ﺑﺎرآورﯾﻢ؟ ‪49 .......................... ................................‬‬
‫‪ -10‬ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻋﺎدت ﺑﺪه‪49 ............................................................... :‬‬
‫‪ -11‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮي را ﺑﯿﺎﻣﻮز!‪50 ........................................................‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫اﻟﻒ‪ :‬واﻗﻌﯿﺖﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻮدﮐﺎن و راه ﺣﻞ آن‪51 ........................... ................................ :‬‬

‫ب‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮي‪52 .............................. ................................ :‬‬
‫‪ -12‬ﭘﻮل ﺗﻮ ﺟﯿﺒﯽ!‪53 .............................................................................................‬‬
‫‪ -13‬در ﻧﺎز ﭘﺮوردﮔﯽ زﯾﺎدهروي ﻧﮑﻦ! ‪54 .................................................................‬‬
‫‪ -14‬در ﺳﺨﺘﯽ زﯾﺴﺘﻦ را ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز! ‪55 .................................................................‬‬
‫‪ -15‬از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪55 ....................................... :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن ‪57 ...................... ................................ ................................‬‬

‫‪ -1‬اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن‪57 ....................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮﺑﯿﺎن‪58 ...............................................................................:‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن در اﺳﻼم‪60 ................................................................................:‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﭼﮑﻨﻢ؟ ‪63 . ................................‬‬

‫‪ -1‬ﻋﻠﻞ درﮔﯿﺮي ﻓﺮزﻧﺪان ‪63 ...................................................................................‬‬
‫‪ -2‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ در ﺧﺎﻧﻪ درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟ ‪63 .....................................‬‬
‫‪ -3‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ﺗﻮي ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ و ﮔﻼوﯾﺰﻧﺪ‪66 ........................................:‬‬
‫‪ -4‬ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪان‪67 ....................................................................................:‬‬
‫‪ -5‬ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮﯾﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن‪68 ................................................................................. :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﮔﺮﯾﻪي ﮐﻮدﮐﺎن‪69 ................... ................................ ................................‬‬

‫‪ -1‬اﺳﺒﺎب ﮔﺮﯾﻪي ﮐﻮدﮐﺎن‪69 ................................................................................ :‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از دﻓﻌﺎت ﮔﺮﯾﻪ‪70 .................................................. :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﻢ ﻋﺼﺒﯽ اﺳﺖ ‪ ...‬ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟ ‪72 ...................... ................................‬‬
‫ﺳﺮآﻏﺎز‪72 ............................................................................................................ :‬‬
‫‪ -1‬اﺳﺒﺎب ﻋﺼﺒﯽ ﺷﺪن ﮐﻮدﮐﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟‪72 ............................................................‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪4‬‬

‫‪ -2‬ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن ﮐﻮدﮐﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟‪75 .......................................................‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﻋﻼﯾﻢ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪75........ ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ب‪ :‬ﺣﺮﮐﺎت ﻣﺨﺼﻮص ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن‪76 ................ ................................ ................................:‬‬
‫ج‪ :‬ﺣﺮﮐﺎت ﻋﺼﺒﯽ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ )ﻏﯿﺮارادي(‪77 ......... ................................ ................................ :‬‬
‫‪ -3‬ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن ﮐﻮدﮐﺎن را ﭼﮕﻮﻧﻪ درﻣﺎن ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ‪78 .............................................‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽات ﭼﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ‪78 ....................................................‬‬
‫‪ -5‬ﮐﻮدﮐﻢ در ﻣﻬﺪﮐﻮدك ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪79 ......................................................... :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﻟﺠﺒﺎز اﺳﺖ؛ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟ ‪81 ........................... ................................‬‬

‫‪ -1‬اﺳﺒﺎب ﻟﺠﺒﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن‪81 ............................................................................... :‬‬
‫‪ -2‬ﭼﺮا ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدﮐﺎن از دﺳﺘﻮرات ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺷﺎن ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ ‪82 .................‬‬
‫‪ -3‬ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﮑﻦ! ‪84 ..............................................................................‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪن ﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼت رﻓﺘﺎري ﮐﻮدﮐﺎن‪85 ............................ :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﭘﺎداش‪86 .............. ................................ ................................‬‬

‫‪ -1‬اﻫﻤﯿﺖ ﭘﺎداش و ﻣﺠﺎزات‪86 .............................................................................:‬‬
‫‪ -2‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﭘﺎداش و ﻣﺠﺎزات‪89 ................................................................... :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﻣﺠﺎزات ‪91 ................ ................................ ................................‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺠﺎزات درﺳﺖ و ﻧﺎدرﺳﺖ‪91 ..........................................................................:‬‬
‫‪ -2‬اﻧﻮاع ﻣﺠﺎزات‪94 ............................................................................................. :‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺠﺎزات ﺗﺤﺮﯾﻢ ﯾﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻮﺗﺎه‪97 .................................................................... :‬‬
‫اﻟﻒ‪» :‬ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« از دﯾﺪ ﮐﻮدﮐﺖ‪98 ................. ................................ ................................ :‬‬
‫ب‪ :‬ﮐﻮدﮐﺎن در ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺳﻨﯽ دو ﺗﺎ دوازده ﺳﺎﻟﮕﯽ‪99 ........................... ................................ :‬‬
‫ج‪» :‬ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« در اﺻﻼح ﺧﻄﺎﻫﺎي زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﻮد‪99 .................. ................................ :‬‬
‫د‪ :‬ﯾﮏ ﯾﺎ دو رﻓﺘﺎر را ﻫﺪف ﻗﺮار ده‪99 .................. ................................ ................................ :‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻫـ‪ :‬اﺟﺮاي »ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه«‪100 ............................ ................................ ................................ :‬‬

‫‪ -4‬ﺷﺮط ﻣﺠﺎزات‪101 ........................................................................................... :‬‬
‫‪ -5‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد روش ﻣﺠﺎزات‪102 ........................................................... :‬‬
‫‪ -6‬ﮐﺘﮏ زدن‪103 ................................................................................................. :‬‬
‫‪ -7‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ﺧﺸﻢ ﻣﺎدر‪104 ............................................................:‬‬

‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي‪106 ............ ................................ ................................‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‪106 ........................................................................................................ :‬‬
‫‪ -1‬ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ ﺳﺮزﻧﺶ ﺷﺎن ﮐﻦ‪106 ........................................................................:‬‬
‫‪ -2‬ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺷﺎن ﮐﻦ‪109 ........................................................................:‬‬
‫‪ -3‬ﺧﻮاﻧﺪن اﻫﺪاف ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي‪110 ...................................................................... :‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي دهﮔﺎﻧﻪ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان‪111 .......................................................... :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب را دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻪﮐﻨﻢ؟ ‪113 ..............‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوازدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم از ﻏﺬا ﺧﻮردن اﺑﺎ ﻣﯽورزد‪ ،‬ﭼﻪﮐﻨﻢ؟ ‪115 ...........................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﯿﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﮐﻤﺮو اﺳﺖ و ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﺸﺪ ‪118 ..... ................................‬‬
‫‪ -1‬ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﯾﺎ ‪118 ................................................................... ...‬‬
‫‪ -2‬ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﭼﯿﺴﺖ؟ ‪118 ..............................................‬‬
‫‪ -3‬اﺳﺒﺎب ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟ ‪119 ............................................................‬‬
‫‪ -4‬ﮐﻮدك ﺧﺠﺎﻟﺘﯽ و ﮐﻤﺮو را ﭼﮕﻮﻧﻪ درﻣﺎن ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ‪120 .......................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﺎردﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ ‪123 ......... ................................ ................................‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺮس ﻃﺒﯿﻌﯽ ﯾﺎ ﺗﺮس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري‪123 ...................................................:‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺮسﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ اﺳﺖ؟ ‪124 ............................................................‬‬
‫‪ -3‬ﺗﺮسﻫﺎي ﻏﯿﺮﺣﺴﯽ‪125 ................................................................................... :‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪6‬‬

‫‪ -4‬ﺗﺮس از ﺗﺎرﯾﮑﯽ‪127 ........................................................................................ :‬‬

‫‪ -5‬ﺗﺮسﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ‪128 ..............................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم در ﺗﻠﻔﻆ ﮐﻠﻤﺎت اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪131 .... ................................‬‬
‫‪ -1‬ﺑﯿﺎن ﻣﺸﮑﻞ و ﻋﻠﺘﻬﺎي وﻗﻮع آن‪131 ................................................................... :‬‬
‫‪ -2‬ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟ ‪132 ....................................................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺒﺮد زﺑﺎن و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﻓﺮزﻧﺪت ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ‪133 .....................‬‬
‫‪ -4‬ﻓﺮزﻧﺪت ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن دارد‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ‪134 .......................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﯽرود ‪136 ....................... ................................‬‬

‫‪ -2‬ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ‪138 ..................................................................................:‬‬
‫‪ -3‬زود ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ رﻓﺘﻦ‪138 ................................................................................... :‬‬
‫‪ -4‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي زﺑﺎنﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‪139 ............................................................................ :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺪﻫﻢ‪ :‬ﭼﺮا ﻓﺮزﻧﺪم دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ؟ ‪141 ......................... ................................‬‬

‫‪ -1‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي از اﻟﮕﻮ‪141 ........................................................................................ :‬‬
‫‪ -2‬ﭼﺮا ﺑﭽﻪﻫﺎ دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟ ‪141 ........................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻋﺎدت دروغ رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸﯿﻢ؟ ‪142 ...........................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺠﺪﻫﻢ‪ :‬ﭼﺮا ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ زﺷﺘﯽﻫﺎ ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ؟ ‪145 ...............................‬‬

‫‪ -1‬ﻓﺮزﻧﺪم دزدي ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ ...‬ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟‪145 ................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻮزدﻫﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﺖ را در راه ﺧﺪا دﺳﺘﮕﯿﺮي ﮐﻦ ‪149 ......... ................................‬‬

‫‪ -1‬ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰي ﻋﻘﯿﺪهي درﺳﺖ در ﮐﻮدك‪149 .......................................................... :‬‬
‫‪ -2‬آﻣﺎدهﺳﺎزي ﮐﻮدك ﺑﺮاي ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا‪153 .......................................................... :‬‬
‫‪ -3‬آﻣﻮزش و ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن‪154 ............................................................ :‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪ -4‬ﮐﻮدك ﭼﻪ ﭼﯿﺰي را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ؟ ‪156 ..................................................................‬‬

‫‪ -5‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دﯾﻨﺪاري را در ﻓﺮزﻧﺪت ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﮑﻦ‪157 ........................................... :‬‬
‫‪ -6‬ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ و دﯾﻨﯽ‪158 ............................................................................... :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ :‬داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن ‪160 ...... ................................ ................................‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺄﺛﯿﺮ داﺳﺘﺎن ﺑﺮ ﮐﻮدك ‪160 ................................................................................‬‬
‫‪ -2‬آﯾﺎ داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻓﻮق ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ دارﻧﺪ؟ ‪161 ..........................................................‬‬
‫‪ -3‬از اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎش‪165 .............................................................. :‬‬
‫‪ -4‬داﺳﺘﺎن ﻗﺒﻞ از ﺧﻮاب‪165 ................................................................................. :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ارزشﻫﺎ را آﻣﻮزش دﻫﯿﺪ ‪167 ........................‬‬
‫‪ -1‬اﺧﻼق رﺳﻮل اﷲ ‪167 ................................................................................... :‬‬
‫‪ -2‬اﻣﺎﻧﺘﺪاري‪168 .................................................................................................. :‬‬
‫‪ -3‬ﺷﺠﺎﻋﺖ‪169 ................................................................................................... :‬‬
‫‪ -4‬رﻓﺘﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪169 ............................................................................. :‬‬
‫‪ -5‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ‪171 ............................................................................................. :‬‬
‫‪ -6‬ﻣﯿﺎﻧﻪروي و اﻧﻀﺒﺎط‪172 ................................................................................... :‬‬
‫‪ -7‬ﻋﻔﺖ و اﺧﻼص‪173 ........................................................................................ :‬‬
‫‪ -8‬وﻓﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن‪174 .................................................................................... :‬‬
‫‪ -9‬اﺣﺘﺮام‪175 ...................................................................................................... :‬‬
‫‪ -10‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ‪175 ......................................................................................... :‬‬
‫‪ -11‬اﯾﺜﺎر‪176 ....................................................................................................... :‬‬
‫‪ -12‬ﺧﻮش ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻮدن‪177 ................................................................................:‬‬
‫‪ -13‬ﻋﺪاﻟﺖ‪177 ................................................................................................... :‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪8‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و دوم‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن را ادب ﮐﻨﯿﺪ ‪179 .................... ................................‬‬

‫‪ -1‬آﻣﻮزش ادب ﺑﺎ اﻟﮕﻮ‪179 .................................................................................. :‬‬
‫‪ -2‬راز داري‪179 .................................................................................................. :‬‬
‫‪ -3‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﻋﺎدت ﺑﺪه‪ ،‬ﺧﻮش ﺳﻠﯿﻘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ! ‪180 ................................................‬‬
‫‪ -4‬ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﻠﻔﻦ‪181 .............................................................................................. :‬‬
‫‪ -5‬آداب اﺳﻼﻣﯽ ﻏﺬا ﺧﻮردن را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪182 .........................................:‬‬
‫‪ -6‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﺑﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﮐﻨﻨﺪ؟ ‪182 ..............................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺟﻨﺴﯽ ‪183 ... ................................ ................................‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ واﻟﺪﯾﻦ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺟﻨﺴﯽ‪183 ..............................................................:‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎزيﻫﺎي ﺟﻨﺴﯽ ﻣﯿﺎن ﮐﻮدﮐﺎن‪184 ................................................................... :‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‪186 ......................‬‬

‫‪ -1‬ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﺟﺴﻤﯽ و رواﻧﯽ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺪران در ﻗﺒﺎل آن‪186 .............. :‬‬
‫‪ -2‬ﻧﻮﺟﻮان‪ ...‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دوﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪191 ..................................................................:‬‬
‫‪ -3‬ﻧﻮﺟﻮان ‪ ...‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ا ﻣﻨﯿﺖ اﺳﺖ‪194 .................................................................. :‬‬
‫‪ -4‬ﻧﻮﺟﻮان‪ ...‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪195 ............................................................. :‬‬
‫‪ -5‬دﯾﻨﺪاري را ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻧﻮﺟﻮان ﺑﺎرور و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ‪196 ...............................‬‬
‫‪ -6‬ﻧﻮﺟﻮان و ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﻨﺴﯽ‪198 ............................................................................ :‬‬
‫‪ -7‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮي را ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز‪200 .................................................................. :‬‬
‫‪ -8‬ﻧﻮﺟﻮان در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺎ وﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ‪202 ................................................ :‬‬
‫‪ -9‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻢ ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﯿﺪار ﻧﻤﯽﺷﻮد‪203 ............................................ :‬‬
‫‪ -10‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻮﺟﻮان در ﺷﺐ‪203 ........................................................................ :‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪ -11‬اﮔﺮ ﭼﺸﻢات ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﺎﺻﯽ از ﮐﺎرﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪت اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﮐﻪ او دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ﺗﻮ‬
‫از آن اﻃﻼع ﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ‪205 .........................................................................‬‬
‫‪ -12‬ﻓﺮزﻧﺪم ﺷﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ ‪ ...‬دوﺳﺖ دارد راﻧﻨﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪205 ............................. :‬‬
‫‪ -13‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ‪206 ............................................................................. :‬‬
 ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ رﺣﻢ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﮑﻮﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ‪‬‬
 ‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬

‫ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬ﻫﻨﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺣﻠﯽ از زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺎري ﭘﺪران و ﻣﺎدران‬
‫دﺷﻮار ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﺎن در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻣﻔﯿﺪ و ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﯾﻦ راه ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﯽ ‪ /‬ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺎ ﮔﻮﻫﺮاﻧﺪ«‪ .‬ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﮑﺘﻪاي اﻓﺰود و ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎري از‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن )ﭘﺪران و ﻣﺎدران( آﻫﻨﮕﺮﻧﺪ‪ :‬و ﺧﻮد ﺑﯿﺶ از ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺟﯿﻪاﻧﺪ!«‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻗﯿﻢ ‪ /‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻘﺶ ﺧﺎﻧﻮاده را در ﺗﺮﺑﯿﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫اﻧﺤﺮاف و ﻓﺴﺎد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪران ﺻﻮرت ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺪران ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫)ﺗﺮﺑﯿﺖ( ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﯽﭘﺮوا و ﮐﻢ ﺗﻮﺟﻪاﻧﺪ! واﺟﺒﺎت و وﻇﺎﯾﻒ دﯾﻨﯽ و اﺧﻼﻗﯽ را ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫ﻧﻤﯽآﻣﻮزﻧﺪ و در ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ آﻧﺎن را از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﻔﻊ )و‬
‫ﺧﯿﺮي( دارﻧﺪ و ﻧﻪ در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ ﺑﺮاي ﭘﺪرﺷﺎن!«‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﭘﺪران‪ ،‬از ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮزﻧﺪش ﺷﮑﻮه و او را ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮد؛ وﻟﯽ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ در ﺟﻮاب ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﭘﺪرم! ﺗﻮ در ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﻣﺮا ﺗﺒﺎه ﮐﺮدي و ﻣﻦ در ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﻮ را ﺗﺒﺎه ﮐﺮدم‪ .‬ﺗﻮ در ﮐﻮﭼﮑﯽ‬
‫از ﻣﻦ ﻏﻔﻠﺖ ﮐﺮدي و ﻣﻦ در ﮐﻬﻨﺴﺎﻟﯽ ﺗﻮ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم ‪.1‬‬
‫واﻟﺪﯾﻦ ﮔﺮاﻣﯽ!‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﻄﻌﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ﻧﺨﺴﺖ ﻋﻤﺮ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﺑﻘﯿﻪ اﯾﺎم زﻧﺪﮔﯽاش اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ذﻫﻨﯿﺖ ﮐﻮدك ازﺧﻮدش‪ ،‬ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫از رﻓﺘﺎر ﺗﻮ ﺑﺎ او ﻧﺸﺄت ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ اﮔﺮ ﺗﻮ اﯾﻦ اﺣﺴﺎس را در او اﯾﺠﺎد و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﺮدي ﮐﻪ او‬
‫ﺑﭽﻪ ي ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ! و ﻣﺤﺒﺖ ات را ﺑﻪ او اﺛﺒﺎت ﮐﺮدي و او ﻣﺤﺒﺖ ﺗﻮ را ﻟﻤﺲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ‬

‫‪ -1‬ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻤﻮدود ﺑﺄﺣﮑﺎم اﻟﻤﻮﻟﻮد‪ ،‬اﺑﻦ ﻗﯿﻢ‪ ،‬ص ‪.139‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪12‬‬

‫از ﺧﻮد اﯾﻦ ذﻫﻨﯿﺖ را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ او اﻧﺴﺎن ﺧﻮب و ﻣﺤﺘﺮﻣﯽاﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ او ﮐﻢ‬
‫ﺻﺒﺮي ﮐﺮدي و ﺷﺐ و روز او را آﻣﺎج ﻣﻼﻣﺖ و ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮدي؛ اﯾﻦ ذﻫﻨﯿﺖ را ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫اﺛﺒﺎت ﮐﺮدي ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﭽﻪي ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺘﯽ ﻫﺴﺘﯽ و او ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﻮال رﺷﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و‬
‫از ﺧﻮد ذﻫﻨﯿﺖ ﺑﺪي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﮐﺎرش ﯾﺎ ﺑﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ و ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺸﯽ و‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ او را دﯾﺪي ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻧﺎﻫﻨﺠﺎري را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﻔﻬﻤﺎن ﮐﻪ‬
‫ﻋﯿﺐ در او ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ رﻓﺘﺎرش ﺧﻄﺎ اﺳﺖ!‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺑﭽﻪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ او‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ رﻓﺘﺎر واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﻣﺒﺎﻧﯽ و ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻟﺬا ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻣﺮوز ﺑﭽﻪ را ﺑﺮ ﮐﺎري‬
‫ﺗﺤﺴﯿﻦ ﮐﻨﯽ ﮐﻪ دﯾﺮوز او را ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آن ﺗﻮﺑﯿﺦ ﮐﺮدي‪ ،‬اﻣﺮوز او را ﺑﺮ ﮐﺎري ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﮑﻦ‬
‫ﮐﻪ دﯾﺮوز او را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮدي! و ﻫﻤﯿﺸﻪ از ارﺗﮑﺎب ﻋﻤﻠﯽ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ ﮐﻪ او را از ارﺗﮑﺎب آن ﺑﺎز‬
‫ﻣﯽداري!‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺑﺪون ﻣﺤﺒﺖ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﺎن‪ ،‬اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻮرزﯾﺪ؛ وﻟﯽ‬
‫ﺳﻨﺠﯿﺪه و ﺣﺴﺎب ﺷﺪه! ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺤﺒﺖ ورزﯾﺪن اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺮ اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺳﯿﻄﺮه ﯾﺎﺑﻨﺪ و اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﻣﺤﺒﺖ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ او را از‬
‫آن ﺑﺎز ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎ و وﻇﺎﯾﻔﯽ را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺴﭙﺎرد ﯾﺎ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﻣﺒﺎرزه‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺪران و ﻣﺎدران!‬
‫از ﺣﺠﻢ ﺳﺮزﻧﺶ و ﻧﮑﻮﻫﺶ اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ و ﻏﯿﺮﺿﺮوري ﺑﮑﺎﻫﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻮدك ﻣﺎ اﺑﺰاري‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻪ روش دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ!‬
‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﻣﺎدر از ﺳﺮزﻧﺶ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﮐﻪ ﺣﺮف ﺷﻨﻮي ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ درﮔﯿﺮي و‬
‫دردﺳﺮآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ ﺧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﺻﺒﺮش‬
 ‫‪13‬‬ ‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬

‫ﻟﺒﺮﯾﺰ ﮔﺸﺖ ﺑﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮرد و ﺗﻬﺪﯾﺪﮐﻨﺎن ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﭘﺪرﺗﺎن از ﺳﺮﮐﺎرش ﺑﺮﮔﺮدد‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﺷﻤﺎ را ادب ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد! وﻟﯽ ﻣﺸﮑﻞ‬
‫اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪر ﺧﺴﺘﻪ و از ﭘﺎ اﻓﺘﺎده از ﮐﺎرش ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد و در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ و‬
‫آراﻣﺶ‪ ،‬ﻧﯿﺎز دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ وارد ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬زﻧﺶ ﺷﮑﻮهﮐﻨﺎن و ﻏﺮوﻟﻨﺪﮐﻨﺎن در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺖ را ﻧﺪارم! ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎري‬
‫ﺑﮑﻨﯽ!‬
‫واﻟﺪﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ از ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﻟﻬﯽ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻮرزﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺴﺎ واﻟﺪﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دراﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺎورﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﺮادر ﻋﺰﯾﺰم! از‬
‫رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻣﺒﺎش و دﻋﺎي ﺧﯿﺮ را ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺸﻤﺎر و ﺗﺄﺛﯿﺮ آن را ﮐﻢ‬
‫ﻣﭙﻨﺪار! ﭼﻮن ﺛﻮﺑﺎن ‪ ‬ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﺎ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﻘﯿﻨﺎً از روزي ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮔﺮدد و ﻗﺪر‬
‫)اﻟﻬﯽ( را ﺟﺰ دﻋﺎ ﺑﺮ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﻋﻤﺮ را ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽاﻓﺰاﯾﺪ )و ﺑﻪ آن ﺑﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽدﻫﺪ(‬
‫ﺟﺰ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري!« ‪.1‬‬
‫و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮدﺗﺎن را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ! ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ!« ‪.2‬‬
‫ﺳﯿﺪﻧﺎ داود )در ﻣﻨﺎﺟﺎﺗﺶ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ( ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪا! »ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪم ﭼﻨﺎن ﺑﺎش ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﻮدي«‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او وﺣﯽ ﮐﺮد‪:‬‬
‫اي داود! ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪﻧﺖ ﺑﮕﻮ؛ ﺑﺮاﯾﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﻮدي‪) ،‬آﻧﮕﺎه( ﻣﻦ )ﻫﻢ( ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫آﻧﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮ ﺑﻮدم!«‪.‬‬
‫دﺳﺖ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﺑﮕﯿﺮ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻦ‪ .‬آﻧﺎن را ﺑﺮ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا و‬
‫رﺳﻮﻟﺶ ﭘﺮورش ده‪ .‬در دﻟﺸﺎن ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺧﺪاﺗﺮﺳﯽ را ﺑﮑﺎر و ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﺰرگ و ﭘﯿﺮ ﺷﺪي ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،37‬ص ‪ ،68‬ح ‪) 22386‬ﭼﺎپ رﺳﺎﻟﻪ(‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪14‬‬

‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ‪ ،‬اﻣﺎﻧﺖاﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﺧﺎﻧﻪات را ﺗﺮك‬

‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ‪ ،‬آﻣﻮزش و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﺷﺎن ﺑﭙﺮداز‪ .‬وﻗﺖ و ﺗﻮﺟﻬﺖ را ﺻﺮف آﻧﺎن‬
‫ﮐﻦ‪ .‬روﺣﯿﺎتﺷﺎن را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻦ و درﯾﺎب و ﺷﺨﺼﯿﺖﺷﺎن را ﺑﺸﻨﺎس و درك ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫اﯾﻦاﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻨﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﺷﺪي‪ ،‬ﺑﺪان ﮐﻪ آن ﮔﺬرا اﺳﺖ و اﮔﺮ در ﻟﺤﻈﺎت ﺧﻮش و ﻟﺬت ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺷﺪي‪ ،‬ﭘﺲ آن را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺸﻤﺎر و آن زﻣﺎن را ارج ﺑﻨﻪ و ﺑﺪان ﮐﻪ اﻣﺮوز را ﺑﺎ آﻧﺎن‬
‫ﻫﺴﺘﯽ و ﻓﺮداي ﻧﺰدﯾﮏ‪ ،‬آﻧﺎن ﺟﺪا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا از زﻧﺪﮔﯽ و ﮐﺎر ﺑﺎ آﻧﺎن ﻟﺬت ﺑﺒﺮ و از‬
‫آﻧﺎن ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺸﻮ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﻣﺴﭙﺎر ﮐﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮرش را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﯽ و ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﺳﻮدي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺮبﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﮐﻮدك ﭘﺪر ﻣﺮد اﺳﺖ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در درون ﻫﺮ ﺑﭽﻪ‪ ،‬ﺳﯿﻤﺎي ﯾﮏ ﻣﺮد‬
‫ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه آن را ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ؛ ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎت )و‬
‫ﺧﺎﻃﺮات( ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻢ و ﺑﺰرﮔﯽ از ﺷﺨﺼﯿﺖ و روﯾﮑﺮد ﻣﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪.1‬‬
‫اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﻮدك در آﻏﺎز رﺷﺪش ﻣﻮرد ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻏﻠﺐ‬
‫ﺑﺪاﺧﻼق‪ ،‬دروﻏﮕﻮ‪ ،‬ﺣﺴﻮد‪ ،‬دزد و راﻫﺰن‪ ،‬ﺳﺨﻦﭼﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻠّﻪ ﺷﻖ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺎخ‪ ،‬ﭘﺮدهدر و ﭘﺮرو‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و از ﻫﻤﻪي اﯾﻦ رذاﻟﺖﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ درﺳﺖ‪ ،‬رﻫﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ و‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻈﻤﺖ ﮐﻮدك از ﺳﺮ اﺣﺘﺮام‪ ،‬ﺗﻮاﺿﻊ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮐﻮدك ﻫﻤﺮدﯾﻒ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﺖ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﮐﻮدك در‬
‫آﻏﻮشﺷﺎن ﻣﯽﺧﻮاﺑﺪ‪ ،‬او ﺧﻮد آﯾﻨﺪهاش اﺳﺖ و ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن در ﻣﯿﺎنﺷﺎن ﻏﺮق ﺑﺎزي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬او ﺧﻮد ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوﺳﺖ و ﺑﺮادرم اﺳﺘﺎد ﻋﺪﻧﺎن ﺳﺒﯿﻌﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫اي ﭘﺪرﻫﺎ و ﻣﺎدرﻫﺎ!‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ اﻟﻤﻨﺴﯽ ﻗﻨﺪﯾﻞ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻋﻈﲈء ﰲ ﻃﻔﻮﻟﺘﻬﻢ‪.‬‬

 ‫‪15‬‬ ‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬

‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن‪ ،‬ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎناﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﺎر را ﮐﺮدار‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ! آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﺳﺨﻨﺎن ﻧﻐﺰ و روش ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﺳﻨﺠﯿﺪه و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه را ﺑﻪ ﻏﺮﯾﺒﻪﻫﺎ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﭼﯿﺰي از آن را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان و‬
‫ﻫﻤﺴﺮان ﺷﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻨﺎن در ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺳﺨﻦ ﻧﯿﮏ و ﺗﻌﺎﻣﻞ دﻟﻨﺸﯿﻦ از‬
‫دﯾﮕﺮان ﺳﺰاوارﺗﺮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺮاث ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‪ ،‬ادب و آوازهي ﻧﯿﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ در روز‬
‫ﺳﺨﺘﯽ و آﺳﺎﯾﺶ از دﯾﻨﺎر و اﺳﮑﻨﺎسﻫﺎي ﮐﺎﻏﺬي‪ ،‬ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدد؛‬
‫اﻣﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖ و ادب ﻧﯿﮏ ﺗﺎ وﻗﺖ دﯾﺪار )ﺑﺎ ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ و( از ﻣﯿﺎن ﻧﺮود!‬
‫ﭘﯿﮕﯿﺮ ﺑﻮدم و ﺧﻮاﺳﺘﻢ دراﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪاي از ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻣﺮﺑﯿﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻣﻌﺎﺻﺮ را‬
‫در ﮐﻨﺎر ﺗﺠﺮﺑﻪي ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪي ﺧﻮدم درﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ و ﭼﮑﯿﺪهاي از ﺗﺠﺎرب دﯾﮕﺮان را‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﻢ و ﮔﺮدآورم‪.‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎي اﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ و رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي‬
‫ﻣﺮﺑﯿﺎن را ﻣﻮ ﺑﻪ ﻣﻮ ﭘﯿﺎده و اﺟﺮا ﮐﻨﺪ! ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﺻﺒﺮﮐﺎﻓﯽ و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮي ﻻزم را‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ورﻧﻪ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ! ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪي ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺷﺪن ﺑﮑﻮﺷﯿﻢ و ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺪﻫﯿﻢ و رﻓﺘﺎرﻣﺎن را ﻋﻮض و آراﺳﺘﻪ ﮐﻨﯿﻢ؛ آن‬
‫وﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ ﻧﻈﺎم ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻣﻌﻘﻮل و ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽﮔﺮدد و وﺿﻌﯿﺖﺷﺎن‬
‫رو ﺑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﺧﺪاﯾﺎ! ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺗﻮ ﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﯽ ﻣﻦ از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﻫﺪﻓﯽ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺪران و‬
‫ﻣﺎدران در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻢ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮي رﻓﺘﺎر و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﻬﺘﺮ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺧﺪاﯾﺎ! اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪف ﻧﺎﯾﻞ ﮔﺸﺘﻢ ﭘﺲ ﻓﻘﻂ ﺗﻮ را ﻣﯽﺳﺘﺎﯾﻢ و ﻓﻘﻂ از ﺗﻮ ﻣﻤﻨﻮﻧﻢ‬
‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﮐﺮدم و از او ﻋﺬر ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﭘﺲ ﻣﺮا ﺑﯿﺎﻣﺮز‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﻣﻦ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪16‬‬

‫ﺟﺰ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ اﷲ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﯽ ﻧﺪارم‪ .‬ﺧﻮدم را ﺑﻪ او ﺳﭙﺮدم و او ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺮش ﺑﺰرگ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮرﯾﻪ‪ .‬ﺣﻤﺺ‬
‫ﺟﻤﺎدي اﻻوﻟﯽ ‪1421‬ﻫـ‬
‫ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ‪ 2000‬م‬
‫دﮐﺘﺮ ﺣﺴﺎن ﺷﻤﺴﯽ ﺑﺎﺷﺎ‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪:‬‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫‪ -1‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﺗﺮﺑﯿﺖ‪:‬‬
‫اﻏﻠﺐ ﭘﺪران ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖﻫﺎي روزاﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن ﺗﻮﺟﻬﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﺴﺮ ﻫﻢ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻧﮕﻬﺪاري از ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻮده ﮐﻪ ﺧﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ و ﻗﺪرداﻧﯽ ﺷﻮﻫﺮ دارد‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﯿﻠﯽ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺷﻮﻫﺮ زﺣﻤﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﭽﻪاش را از‬
‫آﻏﻮش ﻫﻤﺴﺮش ﺑﮕﯿﺮد؛ اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ و اﻫﺪاف ﺑﺴﯿﺎري را ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن او و ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﺮﻗﺮار و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ او ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎرش ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮش اﺑﺮاز ﻣﺤﺒﺖ ﮐﺮده و از ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻪ او ﻋﻬﺪهدار اﺳﺖ ﻗﺪرداﻧﯽ ﺑﻌﻤﻞ آورده اﺳﺖ و‬
‫ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪي اﯾﻨﻬﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﺴﺮش در ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﻫﻨﻮز ﺑﻪ او ﻋﻼﻗﻪ دارد و‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺶ از زاﯾﻤﺎن ﺑﻪ او اﻫﺘﻤﺎم ﻣﯽورزد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪاي دﯾﮕﺮ از ﭘﺪران ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد؛ ﺷﺎم ﻣﯽﺧﻮرد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ را ﺗﺮك ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﺗﺎ ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ دوﺳﺘﺎﻧﺶ را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮش را ﺑﺎ ﻧﻮزاد ﯾﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺶ در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ! ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﺳﺘﻨﺎدش اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ روﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭘﯿﺶ از ازدواﺟﺶ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺧﻮﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻋﺎدت ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬او در اﯾﻦ ﺣﺎل ﻓﺮاﻣﻮش ﯾﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﯽزﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮزاد ﺟﺪﯾﺪي را‬
‫ﺑﻪ او ﻋﻄﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ روﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽاش را ﻋﻮض ﮐﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎ و زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺟﺪﯾﺪي ﺑﺮ دوشاش اﺳﺖ؛ ﭼﻮن او دﯾﮕﺮ ﭘﺪر ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺴﺮش را در اداي‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎﯾﺶ در ﻧﮕﻬﺪاري و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻓﺮزﻧﺪش ﻫﻤﺮاﻫﯽ و ﻧﻮازش ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ او در‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ورزد‪.‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﻮزادي ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ و در دل ﻣﺎدر ﺟﺎ ﺧﻮش ﮐﺮده و در‬
‫ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ و ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﺎدر ﺑﺎ ﭘﺪر ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺷﺎﯾﺪ ﭘﺪر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪18‬‬

‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻧﻮزاد در دل ﻣﺎدر اﺣﺴﺎس ﺣﺴﺎدت ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا اﯾﻦ ﻧﻮزاد ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺪ ﺗﻮﺟﻪ وﯾﮋهي‬
‫ﻫﻤﺴﺮش را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺴﺮ از اﯾﻦ اﻣﺮ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻮرزد و ﺷﻮﻫﺮش‬
‫را ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﯾﺖ و ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻮدش ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ رﺳﯿﺪﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺧﯿﺮ ﻣﻘﺪم‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ؛ آﻧﭽﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎ روي ﺑﺎز و ﺑﺰرگ ﻣﻨﺸﯽ و رﻋﺎﯾﺖ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدان ﺗﻮان ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻮدﮐﺎن را ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪش را از ﺷﻮﻫﺮش دور ﻧﮕﻪ‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ‪:‬‬
‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺮ دوش ﭘﺪر و ﻣﺎدر اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺎدر ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﮐﻤﮏ ﭘﺪر در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻮدك ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺪر را ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺗﺸﻮﯾﻖ و اﺳﺒﺎب و زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ را‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎدر در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﻪ ﭘﺪر ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺮزﻧﺪ را ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات‬
‫ﭘﺪر ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻨﺪ‪ – ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ‪ :-‬ﭘﺪر در دﯾﺪ ﻓﺮزﻧﺪش‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﭘﻠﯿﺲ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺠﺮم ﺟﻠﻮه ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺟﺰ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز اﺧﺘﻼف‪ ،‬ﻫﯿﭻ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﯿﺎنﺷﺎن‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ از آﺳﯿﺐ اﺧﺘﻼف‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﭘﺪر و ﻣﺎدر در ﺧﺎﻧﻪ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺸﻮﯾﻢ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ اﻣﺮ‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮ آﻧﺎن را ﺑﺮ ﮐﻮدك ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﮐﻮدك از اﺧﺘﻼف واﻟﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﮐﺠﺮوياش اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺿﺮورت دارد‬
‫ﮐﻮدك ﺳﻠﻄﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر را ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﺪ ‪ ....‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در دوران‬
‫ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺮ ﮐﻮدك اﺛﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻣﯿﺎن واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ او ﻫﻢ از آن اﻃﻼع‬
‫ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ اﺿﻄﺮاب‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﯽ و آﺷﻔﺘﮕﯽ ﺧﺮدﺳﺎل ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺪﺗﺮ از آن اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮﯾﮏ از‬
‫واﻟﺪﯾﻦ ﻧﻔﺮت ﺧﻮد را از دﯾﮕﺮي ﻧﺰدش اﺑﺮاز دارد و ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن ﻧﻔﺮت را در دﻟﺶ ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰي‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در آﻧﺼﻮرت ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎوراﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺎ اﺑﺮاز ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ و اﺧﻢ ﮐﺮدن‬
 ‫‪19‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﭘﺪر ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺮﺷﺮو و اﺧﻤﻮ اﺳﺖ‪ .‬او در اﯾﻦ ﺣﺎل ﮔﻮﯾﺎ ﯾﺎ اﺑﺰاري‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎم و ﯾﺎ ﻧﻤﺎدي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﮐﺸﺘﺎر‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ از او‬
‫ﮔﺮﯾﺰاناﻧﺪ و از ﺗﺮس او ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪاي ﻣﯽﺧﺰد و از ﺧﺸﻢ و ﻓﺮﯾﺎدش دوري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ از او ﺣﺴﺎب ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ؛ ﻧﻪ از ﺳﺮ اﺣﺘﺮام اﺳﺖ و ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ از او ﻣﯽﺷﺮﻣﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫رﻓﺘﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺮرات ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ ﻧﺪارد و اﺳﻼم آن را ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﮐﺴﯿﮑﻪ روش ﺗﺮﺑﯿﺘﯽاش ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺑﺪرﻓﺘﺎري‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب و اﻋﻤﺎل ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ داﻧﺶآﻣﻮزان‪،‬‬
‫زﯾﺮدﺳﺘﺎن و ﺧﺎدﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﻐﻠﻮب ﺳﻠﻄﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬رواﻧﺶ در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد و‬
‫ﺷﺎداﺑﯽ روﺣﯽاش را از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬او ﺑﺎ اﯾﻦ روش آﻣﻮﺧﺘﻪاش را ﺑﻪ ﺗﻨﺒﻠﯽ واداﺷﺘﻪ‬
‫و دروغ و ﭘﻠﺸﺘﯽ را ﺑﺎرش ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﻓﺸﺎر و زور ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ؛ ﻟﺬا‬
‫ﻣﺮﺑﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﮑﺮ و ﻓﺮﯾﺐ را ﺑﻪ او آﻣﻮزش داده اﺳﺖ ‪.1‬‬

‫‪ -3‬ﮐﺎر ﻣﺎدران‪:‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﮔﺮم ﺷﺪن ﻣﺎدران و ﻏﻔﻠﺖ ﺷﺎن از ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن در‬
‫ﺳﺎلﻫﺎي ﻧﺨﺴﺖ ﺗﻮﻟﺪ؛ ﻓﺎﺟﻌﻪي ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت درﻏﺮب درﮔﯿﺮ و ﭘﯿﮕﯿﺮ‬
‫اﺣﯿﺎي ﻧﻘﺶ ﻣﺎدراناﻧﺪ‪ .‬وزﯾﺮ ﺳﺎﺑﻖ آﻣﻮزش در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه »ﺗﯿﺮل ﺑﺎل« ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺷﺪﯾﺪ‬
‫ﺧﻮﺷﯽ را از آﻧﭽﻪ در ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬اﺑﺮاز داﺷﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫آﻓﺖ ﺳﻄﺢ آﻣﻮزش در ﻣﺪارس اﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺑﻌﻀﯽ اﺑﻌﺎد آن ﺑﻪ ﺣﺪي زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎرياﻧﺪ ﮐﻪ زن و ﻣﺮد آن ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬
‫‪2‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎرياﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ ﯾﮑﻨﻔﺮ‪ ،‬آن را اداره ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﻣﺎدر ﯾﺎ ﭘﺪر ‪....‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪي اﺑﻦ ﺧﻠﺪون‪ ،‬ص ‪ ،1043‬ﭼﺎپ داراﻟﮑﺘﺎب اﻟﻠﺒﻨﺎﻧﯽ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﺠﻠﻪي »اﻟﺒﯿﺎن« ﺷﻤﺎره ﻧﻬﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺠﻠﻪي »ﺑﺮﯾﻦ ﺗﺮوس« ﺷﻤﺎره اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1987‬ﻣﯿﻼدي‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺠﻠﻪاي‬
‫اﺳﺖ ﺗﺒﺸﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻔﺖ زﺑﺎن ﭼﺎپ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺑﯿﺴﺖ ﻣﯿﻠﯿﻮن‬
‫ﻧﺴﺨﻪ از آن ﻣﺠﺎﻧﯽ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪20‬‬

‫اﺳﺘﺎد ﺟﻮرج دي ﻓﻮس از داﻧﺸﮕﺎه ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫ﯾﻘﯿﻨﺎً ﻣﺎدر ژاﭘﻨﯽ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻋﻨﺼﺮي ﭘﺮ اﻫﻤﯿﺖ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار؛ ﭼﻮن او ﺧﻮدش‬
‫را ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺌﻮل آﻣﻮزش ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﯽداﻧﺪ و از ﻧﻘﺶ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮاﻧﺶ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻮدك از ﻟﺤﻈﻪي ﺗﻮﻟﺪ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد ‪.1‬‬

‫‪ -4‬رﻓﺘﺎر واﻟﺪﯾﻦ و ﻣﺸﮑﻼت رواﻧﯽ ﮐﻮدك‪:‬‬

‫ﺷﺎﯾﺪ رﻓﺘﺎر واﻟﺪﯾﻦ در ﻣﺸﮑﻼت رواﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺑﻪ آن ﻣﺒﺘﻼ ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎر واﻟﺪﯾﻦ ﯾﮑﯽ از روﯾﮑﺮدﻫﺎي زﯾﺮ را در ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﻠﻄﻪﺟﻮﯾﯽ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﯿﻄﺮهي ﺑﯽﺣﺪ و ﻣﺮز واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮ ﮐﻮدك و دﺧﺎﻟﺖ در رﯾﺰ و‬
‫درﺷﺖ ﮐﺎرﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﺶ‪ .‬ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﻮدك در اﺛﺮ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت رواﻧﯽ ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -2‬زﯾﺎدهروي در ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﻫﻤﻪي ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎي‬
‫ﮐﻮدك و ﺑﺮآورده ﮐﺮدن ﻫﻤﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ؛ دراﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻮدك اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﺧﻮدش‬
‫را از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻃﺮد و ﺑﯽﭘﺮواﯾﯽ‪ :‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻮدك اﻫﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﺶ ﺗﺸﻮﯾﻖ و‬
‫ﺗﺤﺴﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ ﻏﻔﻠﺖ و ﮐﻮﺗﺎﻫﯽاش ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﺎزﭘﺮوردﮔﯽ‪ :‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺑﺎ ﮐﻮدك ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﻤﻪي ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﮐﻮدك ﺑﯽﭘﺮوا و ﺑﯽﻣﺤﺎﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ‪ :‬دراﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺪران روشﻫﺎي ﻣﺠﺎزات ﺑﺪﻧﯽ و روﺣﯽ ﺳﺨﺘﯽ را در‬
‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻮدك ﺗﺮﺳﻮ و ﻣﺮدد ﺑﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺠﻠﻪي »اﻟﺒﯿﺎن« ﺷﻤﺎره ﻧﻬﻢ‪ ،‬ص ‪.89-87‬‬

 ‫‪21‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫‪ -6‬ﻣﺮدد و ﻣﻀﻄﺮب ﺑﻮدن‪ :‬ﻃﻮري ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﮐﺎر؛ ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ‬

‫ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﺠﺎزات ﺷﻮد‪ .‬دراﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻮدك دﭼﺎر ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺷﺪﯾﺪ و‬
‫اﺿﻄﺮاب و ﻧﮕﺮاﻧﯽ داﯾﻢ ﻣﯽﺷﻮد و درﺳﺖ و ﻧﺎدرﺳﺖ را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﺸﺨﯿﺺ‬
‫ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪان‪ :‬دراﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻮدك دﭼﺎر ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﻧﻔﺮت و‬
‫اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ روﯾﮑﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﻮدك آﺳﯿﺐ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روﯾﮑﺮد )ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ(‬
‫ﻣﯿﺎﻧﻪروي و اﻋﺘﺪال اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ آن را از اﯾﻦ رﻫﻨﻤﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪‬؛ اﺳﺘﻨﺒﺎط و اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﺮدﯾﻢ‬
‫»ﮐﺴﯽ ﮐﻪ رﺣﻢ ﻧﮑﻨﺪ ﻣﻮرد رﺣﻤﺖ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد«‪.‬‬
‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﺣﻤﺖ و دﻟﺴﻮزي ﺑﻪ دل واﻟﺪﯾﻦ راه ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎً ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﯿﺰ‬
‫ﺳﺮاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮ اﺧﻼق و روش آﻧﻬﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬آﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دﻟﺴﻮز ﺑﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ و از رﻓﺘﺎري ﮐﻪ ﺻﻔﺎي دل را ﻣﮑﺪر ﮐﻨﺪ دوري ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد ‪.1‬‬

‫‪ -5‬درﮔﯿﺮيﻫﺎ و دﺷﻤﻨﯽﻫﺎي واﻟﺪﯾﻦ‪:‬‬

‫ﺟﻮ ﭘﺮﺗﻨﺶ و درﮔﯿﺮيﻫﺎ و ﻓﺮﯾﺎدﻫﺎي واﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﻓﮑﺮ و ذﻫﻦ ﮐﻮدك را ﭘﺮﯾﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮس و آﺷﻔﺘﮕﯽ را ﺑﺮ ﻣﯽاﻧﮕﯿﺰد و ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻟﺬﺗﺠﻮﯾﯽ را ﺑﺮاﯾﺶ دﺷﻮار ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﺷﺐ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪاي ﮐﻪ ﮐﻮدك در ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮاب دراز ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ ﭼﯿﺰي ﺟﺰ ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪاي‬
‫درﮔﯿﺮي واﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻮدك را آزار ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻓﻀﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪاي ﮐﻪ ﮐﻮدك از ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﺳﻮي ﻣﻨﺰل ﺑﺎزﮔﺮدد؛ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﮐﻪ از ﺧﺸﻢ و‬
‫درﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺳﺮﺷﺎر از وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﭘﯿﺎﭘﯽ درﻣﻌﺮض ﭼﻨﯿﻦ آﺳﯿﺐﻫﺎ و ﺻﺪﻣﺎت روﺣﯽ و‬
‫آﺷﻔﺘﮕﯽﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬رﻧﺠﻮر و ﺣﺴﺎس ﻣﯽﮔﺮدد و ﻫﺮ ﻗﺪر ﺣﺴﺎﺳﯿﺖاش‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬رﻧﺠﺶاش دوﭼﻨﺪان ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﺑﺪﯾﻮي‪ ،‬اﺣﻤﺪﻋﻠﯽ‪ ،‬ﻃﻔﻠﻚ وﻣﺸﻜﻼﺗﻪ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪22‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬واﻟﺪﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ از اﺧﺘﻼﻓﺎت و درﮔﯿﺮيﻫﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه از اﺧﺘﻼف درﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻮدﮐﺎن‬
‫دوري ﮐﻨﻨﺪ و آن را ﺑﻪ وﻗﺘﯽ ﺗﺤﻮل ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آﻧﻮﻗﺖ ﻫﺮ ﯾﮏ از‬
‫دو ﻃﺮف ﺗﻤﺮﮐﺰ و آراﻣﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ )و ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ!(‬
‫ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎ و واﮐﻨﺶﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫رﻓﺘﺎرش در ﻣﺪرﺳﻪ اﺛﺮ ﺑﮕﺬارد؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ و ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻢاش دﭼﺎر دﺷﻤﻨﯽ و‬
‫آزار ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﺎﻫﯽ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺳﻨﺠﯿﺪهاي از او ﺳﺮ ﻣﯽزﻧﺪ؛ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺪرﺳﻪ را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ‬
‫ﺑﺎدﯾﮕﺮان درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻫﻤﯿﺸﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ او را ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ﺷﻠﻮغ و ﮐﯿﻨﻪﺗﻮز‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﻣﺸﮑﻼت ﮐﻮدك اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ در‬
‫ﻣﻨﺰل‪ .‬و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺑﭽﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﭘﺪر ﻫﻢ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ‬
‫ﮐﺎرﻫﺎ وارد ﻓﺎز ﺟﺪﯾﺪي ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ راه ﺣﻠﯽ ﺑﺮاي آن ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺎل ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ وﺧﺎﻣﺖ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارد و ﻫﺮ ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت را ﺑﻪ دوش دﯾﮕﺮي ﻣﯽاﻧﺪازد‪.‬‬

‫‪ -6‬اﺧﺘﻼف واﻟﺪﯾﻦ؛ ﻣﯿﺎن »ﺑﻠﻪ« و »ﺧﯿﺮ«‪:‬‬

‫ﮔﺎﻫﯽ واﻟﺪﯾﻦ در دﺳﺘﻮراتﺷﺎن ﺑﻪ ﮐﻮدك اﺧﺘﻼف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﺜﻼ ﻣﺎدر ﺑﻪ ﺑﭽﻪ اﺟﺎزه‬
‫ﻣﯿﺪﻫﺪ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﯿﺮون رود و ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﭘﺪر ﺑﺎ او ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‬
‫ﮐﻮدك ﺳﺮﮔﺮدان ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ؛ ﺣﺮف ﻣﺎدر را ﺑﺸﻨﻮد‪ ،‬ﯾﺎ از ﭘﺪر ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﺪ؟‬
‫راه ﺣﻞ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﯿﺎن واﻟﺪﯾﻦ و ﺟﻮاب ﯾﮑﺴﺎن و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪي آﻧﺎن اﺳﺖ؛ اﻣﺎ در‬
‫ﻗﻀﺎﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ واﻟﺪﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺎﻣﻤﮑﻨﯽ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ؛ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮي ﺑﺎ آن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﺶ‬
‫را ﺑﻪ وﻗﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻮﮐﻮل ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﺎﻫﺪ اﺧﺘﻼف واﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻧﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪ -7‬ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪت دوﺳﺘﯽ ﮐﻦ‪:‬‬

‫ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺪر ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎري‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ و اﺣﺘﺮام‬
 ‫‪23‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫ﻫﻤﺴﺮش ﻧﯿﺎز دارد؛ زﯾﺮا زن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﭘﺪر را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ آﻣﻮزش‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و آﻧﺎن را ﺑﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ و اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ او ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﻫﺎي‬
‫اﺧﻼﻗﯽ و ﺧﺼﻠﺖﻫﺎي ﺷﺎﯾﺴﺘﻪي او را ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫او ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﭘﺪرت را ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ‬
‫اﺧﻼق دوري ﮐﻦ ﮐﻪ ﭘﺪرت را ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آن وﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﻋﻈﻤﺖ اﺧﻼق‬
‫ﭘﺪر را در ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺖ دوﺳﺘﯽ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺪان ﮐﻪ دﻫﺎن ﮐﻮدﮐﺖ از ﻋﻘﻠﺶ ﺑﯿﺪارﺗﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺟﻌﺒﻪي ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﺑﺮاﯾﺶ از ﮐﺘﺎب ﺟﺪﯾﺪ و ﻟﺒﺎس ﻧﻘﺶدار از ﺳﺨﻦ آﺑﺪار‪ ،‬زﯾﺒﺎﺗﺮ و ﺟﺬاﺑﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻤﻮد ﻣﻬﺪي اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻟﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪر زرﻧﮓ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن‬
‫وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد ﻫﺪﯾﻪ ﯾﺎ ﺗﺤﻔﻪاي ﻫﻤﺮاه دارد‪ ،‬اﮔﺮاﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ را از دﺳﺖ داد‪ ،‬اﺳﮑﻨﺎﺳﯽ را‬
‫ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺶ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﻨﺪ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد دراد ﮐﻪ در‬
‫دﯾﺪ ﻣﺎ وﻫﻢ و ﺧﯿﺎل اﺳﺖ؛ وﻟﯽ از دﯾﺪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ دﻧﯿﺎ را از‬
‫ﭼﺸﻢ آﻧﺎن ﻧﻨﮕﺮﯾﻢ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ دوﺳﺘﯽﺷﺎن دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﯾﺎﻓﺖ و ﺷﺎﯾﺪ آﻧﺎن از ﻣﺎ آﮔﺎﻫﺘﺮ و‬
‫ﺻﺎدقﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -8‬ﻣﺤﺒﺖ و ﭘﺮورش‪:‬‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﭘﺮورش ﺑﺪون ﻣﺤﺒﺖ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺮﺑﯿﺎنﺷﺎن‬
‫ﻋﺎﻃﻔﻪ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮي را ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺬب آﻧﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺟﺎن و دل ﺑﻪ ﺳﺨﻦﺷﺎن‬
‫ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ واﻟﺪﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻮدﮐﺎنﺷﺎن اﻫﺘﻤﺎم ورزﻧﺪ‬
‫ﮐﺎري ﻧﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن ﻣﻨﻔﻮر ﮔﺮدﻧﺪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ اﻫﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﭘﯿﺎﭘﯽ‪،‬‬
‫ﻧﺎدﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﻧﯿﺎزﺷﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن آزاديﺷﺎن‪ ،‬ﺑﺮآورده ﻧﮑﺮدن ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺸﺮوعﺷﺎن‪.‬‬

‫‪ -1‬اﻹﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﻣﻬﺪي‪ ،‬ﻛﻴﻒ ﻧﺮﰊ أﻃﻔﺎﻟﻨﺎ؟‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪24‬‬

‫اﮔﺮ روزي ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻮدك ﺧﻮد را ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﺒﺖ از ﻣﯿﺎن ﻧﺮود‪،‬‬
‫ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ رﺿﺎﯾﺘﺶ را ﺟﻠﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬اﺳﺎس ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺳﺖ و ﺑﺪون آن‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺤﺒﺖ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن زﻣﺎم اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻫﺮ‬
‫ﮐﺎري را ﮐﻪ دلﺷﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﮑﻨﻨﺪ؛ ﻫﯿﭻ ﺑﺎزدارﻧﺪه و ﻧﻈﻤﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﯿﻦ ﺿﻌﻒ و ﻧﺎﺑﻮدي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺮ دوشﺷﺎن ﮔﺬارد و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﯿﺪانﻫﺎي ﮐﺎر زار ﻓﺮﺳﺘﺪ و‬
‫ﺧﻄﺎﮐﺎران و ﻣﺘﺨﻠﻔﺎنﺷﺎن را ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺸﺪ ﻣﺤﺒﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬در دل‬
‫ﯾﺎراﻧﺶ ﮐﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﺒﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري آﻧﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫در ﯾﮑﯽ از ﮐﻮدﮐﺴﺮاﻫﺎ ﮐﻮدﮐﯽ را دﯾﺪم ﮐﻪ اﺣﺴﺎساش را در ﻣﻮرد ﻧﺒﻮد اﻣﻨﯿﺖ و ﻋﺎﻃﻔﻪ‬
‫اﺑﺮاز ﻣﯿﺪاﺷﺖ ﺷﮑﻮه از اﯾﻦ وﺿﻊ او را ﺗﺎ ﻣﺮز ﺑﯿﻬﻮﺷﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﺮده ﺑﻮد ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﻠﻢﻫﺎي‬
‫زﯾﺎدي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﻠﻢﻫﺎ او را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﻧﻮازش ﮐﺮد و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ ﻫﺴﺘﯽ! دﯾﮕﺮﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﻠﻤﯽ ﻋﻮض ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ؛ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -9‬ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن‪:‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﮐﻮدك در ﺳﻦ ‪ 4-3‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻫﺮ روز ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻃﺮح ﺳﺆاﻟﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﯽ؟ ﭼﺮا اﯾﻨﻄﻮر؟ اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ اﯾﻨﺠﺎ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ و‪...‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ دﯾﺪ ﻧﮕﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ در زﻧﺪﮔﯽاش ﺑﺨﺸﯽ‬
‫از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮐﻮﺷﺶ ﮐﻦ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﻘﻮل و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﯾﺶ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯽ‪ .‬اﻃﻼﻋﺖ را ﺑﻪ‬
‫ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ او ﺑﺪه و وارد ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻣﺸﻮ‪.‬‬
‫‪ o‬از اﯾﻦ ﻧﻮع ﭘﺎﺳﺦ دادنﻫﺎ ﺑﻪ او دوري ﮐﻦ‪» .‬ﺗﻮ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﯽ ﭼﻮن ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫دﺳﺘﻮر دادم«!‬
 ‫‪25‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫‪ o‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﻤﺘﺶ را ﮐُﻨﺪ و ﮐﻨﺠﮑﺎوياش را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﮑﻦ‪» :‬ﺗﻮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺆاﻻﺗﺖ‬
‫ﺧﺴﺘﻪﮐﻨﻨﺪه و ﺑﺎﻋﺚ آزار ﻫﺴﺘﯽ«‪.‬‬
‫‪ o‬ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺻﺎدر ﮐﻨﯽ و ﺑﺲ؛ ﺑﮑﻮش ﺑﻪ ﻗﺪر اﻣﮑﺎن ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪت‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯽ؛ ﭼﺮا او ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﮐﻨﺪ!‬
‫‪ o‬در ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﭙﺬﯾﺮ و ﺑﻪ ﺳﺆاﻻﺗﺶ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪه‪ ،‬ﺗﺎ او در‬
‫ﺑﺰرﮔﯽاش ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﺗﻮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻮ را ﺑﭙﺬﯾﺮد و ﭼﯿﺰي از ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ را از‬
‫ﺗﻮ ﭘﻨﻬﺎن ﻧﮑﻨﺪ!‬

‫‪ -10‬ﭘﺪري ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎش‪:‬‬

‫‪ o‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ رﻓﺘﺎر زﺷﺖ ﮐﻮدﮐﺖ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺶ وادار ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻧﯿﺎزﻫﺎي او را ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﺧﺮﯾﺪ ﺑﻮدي‪ ،‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺴﺘﮕﯽ آﻧﺎن را از ﭘﺎ درآورد‪،‬‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﺎزﮔﺮدي!‬
‫‪ o‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻟﺤﻈﻪي ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪن ﺑﻪ ﺗﻤﺎسﻫﺎي ﺗﻠﻔﻨﯽ ﭘﯿﺶ از ﻏﺬا ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه اﮔﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﺧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫درﮔﯿﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺖ ﺑﻪ دﯾﺪار دوﺳﺘﺎن رﻓﺘﯽ؛ ﺳﻌﯽ ﮐﻦ زﻣﺎن دﯾﺪارت از ﺳﺎﻋﺖ ﺧﻮاب‬
‫ﻣﻌﻤﻮل ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻧﮕﺬرد ‪.1‬‬

‫‪ -11‬اﻟﮕﻮي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﺎش‪:‬‬

‫ﺧﺎﻧﻢ دﺑﯿﺮﻫﺎي ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﭼﯿﻦ از ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﺮدﺳﺎل ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻫﺮ روز‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿﺮون ﺷﺪن از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﮐﻮﭼﮑﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدارﻧﺪ و ﻫﺮ‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﮐﻼرك‪ ،‬ﻟﯿﻦ‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﻵﺑﺎء ﰲ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء‪ ،‬ﭼﺎپ ‪ 2000‬م‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪26‬‬

‫اﺷﻐﺎﻟﯽ را در راه دﯾﺪﻧﺪ ﺑﺮدارﻧﺪ و ﺗﻮي ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ؛ ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏﺷﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺮ ﺗﻤﯿﺰي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫آﯾﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎيﻣﺎن ﯾﺎد ﺑﺪﻫﯿﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮي ﻣﺎﺷﯿﻦ ﯾﮏ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪاﺷﻐﺎلﻫﺎ را از ﺷﯿﺸﻪ ﺗﻮي راه ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ‪ ،‬آن را ﺗﻮي ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ ﺳﭙﺲ‬
‫ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ را ﺑﻪ زﺑﺎﻟﻪدان ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ!‬
‫زﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻮدك اﻟﻘﺎ ﮐﻨﯿﻢ؛‬
‫اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻪ ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ ﭘﯿﺸﻪي دﯾﮕﺮ را ﺗﺤﻘﯿﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ او را ﺑﻪ ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯽ از‬
‫ﺳﺮﮔﺮﻣﯽﻫﺎ وادار ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ -12‬دﺳﺘﻮرات ﻗﺎﻃﻊ ‪ ...‬وﻟﯽ ﺑﺎآراﻣﺶ‪:‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎ و دﺳﺘﻮرات ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺪي و ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮع ﮔﻔﺘﺎر ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬
‫آﻣﺎدﮔﯽ آﻧﺎن ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﮐﻮدك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﮔﺮ ﮐﻮدك اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎﯾﺶ را روي ﺳﻄﺢ‬
‫اﺗﺎق ﭘﻬﻦ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﺎدر ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﯿﺎ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎﯾﺖ را ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺟﻤﻊ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﺎدر ﺷﺮوع ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوري اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺻﻒ ﻓﻮراً‬
‫ﮐﻮدك ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺎدر ﻣﯽﺷﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻮدك دﭼﺎر ﻟﮑﻨﺖ اﺳﺖ و ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭼﯿﻎ ﻣﯽﮐﺸﺪ؛ ﭼﻮن‬
‫ﻣﺎدر ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪآﻣﯿﺰ از او ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﺮود دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺸﻮﯾﺪ! ﯾﺎ ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﺑﺮود! در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﭽﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎن را ﺑﺎ ﻟﺤﻦ آرام درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ؛ ﻓﺮﻣﺎن را ﺑﺎ ﻧﻬﺎﯾﺖ آراﻣﺶ اﺟﺮا‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﻫﺮ ﻗﺪر ﻟﺤﻦ‪ ،‬ﺗﺤﮑﻢآﻣﯿﺰ و اﺻﺮار اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻮدك ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻟﺠﺎﺟﺖ‬
‫روي ﻣﯽآورد و ﺑﻪ اﺟﺮاي ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﻣﺎ رﻏﺒﺖ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -13‬ﮐﯽ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ‪» :‬ﻧﻪ«؟‬

‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺎدري ﮐﻪ ﻫﻤﻪي ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﺮآورده ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ روش‬
 ‫‪27‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫ﺗﺮﺑﯿﺘﯽاش ﺧﻄﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ذﻫﻦ ﮐﻮدك ﺟﺎ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬او دﯾﮕﺮ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﻔﯿﺪ و ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﻀﺮ اﺳﺖ؟ او در‬
‫آﯾﻨﺪه آﺳﯿﺐ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪي ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎدر‪ ،‬ﮐﯽ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻧﻪ«؟‬

‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻪاي دارد ﮐﻪ ﺗﺤﻘﻖ آن ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد؛ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ »ﻧﻪ« ﻣﮕﻮ!‬
‫اﮔﺮ ﮐﻮدك ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺷﺐاش را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ و ﭘﺲ از آن از ﻣﺎدرش اﺟﺎزه‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ؛ ﯾﻘﯿﻨﺎً ﮐﻠﻤﻪي »ﻧﻪ« در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ از ﺗﻮ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻪ روز ﭘﯿﺶ ﺑﺮاﯾﺶ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي‬
‫ﺧﺮﯾﺪهاي‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﺑﺮاﯾﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬دﻻﯾﻞ اﺑﺎورزﯾﺪﻧﺖ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ دادن‪ ،‬اﺑﺘﺪا او را آرام ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‬
‫و ﺑﻪ او ﺧﻮاﻫﺪ ﻗﺒﻮﻻﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ او را دوﺳﺖ داري ﺳﭙﺲ اﺛﺮ اﻧﮑﺎر و اﺑﺎ ورزﯾﺪﻧﺖ را‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاش اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﯽ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ را ﺑﻪ او ﻫﺪﯾﻪ ﮐﺮدي و ﺑﻪ او ﻓﻬﻤﺎﻧﺪي ﮐﻪ ﻫﺪف از ﺧﻮدداريات‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﻢ او از‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﮑﻮش ﺑﺮاي ﻣﻮردي ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدي ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ رﻓﺘﻨﺶ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺰل دوﺳﺘﺶ ﮐﻪ اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهاي ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮد ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭼﺮا ﻧﺰد ﻓﻼﻧﯽ‬
‫ﻧﻤﯽروي ﮐﻪ از آن دوﺳﺘﺖ اﺧﻼق ﺑﻬﺘﺮي دارد؟ و اﮔﺮ ﺑﺎ ﺧﺮﯾﺪاري ﯾﮏ اﺳﺒﺎب‬
‫ﺑﺎزي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮد؛ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺧﺮﯾﺪ اﺳﺒﺎبﺑﺎزي دﯾﮕﺮي را ﺑﻪ او ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﺑﺪﻫﯽ و ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻦ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي از آن ﯾﮑﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﯿﺴﺖ؟‬

‫‪ -14‬در ﺣﺪ ﻣﻌﻘﻮل آزادش ﺑﮕﺬارد‪:‬‬

‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺮﺑﯿﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰ در ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺪارس ﻣﺎ ﻧﻈﺎرت ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬
‫و داﯾﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك را در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﺮاﯾﺶ دﺷﻮار ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪28‬‬

‫ﻗﺪري او را آزاد ﺑﮕﺬار و ﺳﻌﯽ ﮐﻦ او را ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﯽ و ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ از اﯾﻦ آزادي‬
‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ؛ ﻣﺤﺪود و اﯾﻦ ﻣﻘﺪار آزادي از او ﺳﻠﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ او را زﯾﺮ ذرهﺑﯿﻦ ﻧﮕﯿﺮ و درﻣﺤﺎﺻﺮه ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮد؛‬
‫ﺑﻪ او ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه ﮐﻪ ﻧﻈﺎرت وﺟﻮد دارد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﻣﻌﯿﻨﯽ رﺳﯿﺪ )ﮐﻪ از ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻢ‬
‫و اﺧﻼﻗﺶ دراﻣﺎن ﺑﻮدي( ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﯿﺮون ﺷﻮد اﮔﺮ از اﯾﻦ آزادي ﺳﻮء‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﺑﻪ او ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ اﯾﻦ آزادي در ﮔﺮو ﻧﻮع اﺳﺘﻔﺎدهي او از آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -15‬ﺑﺎﯾﺪ او را ﻧﻮازش ﮐﻨﯽ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻮدك ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﻧﻮازﺷﮕﺮاﻧﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫اﺣﺎدﯾﺜﯽ را ﺑﻪ ﯾﺎدآور ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﺮ ﮐﻮدﮐﺎن را ﺑﺎ دﺳﺖ ﻣﺒﺎرﮐﺶ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ ‪.‬‬
‫اﻧﺲ ‪ ‬ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ دﯾﺪار اﻧﺼﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﮐﻮدﮐﺎنﺷﺎن ﺳﻼم ﻣﯽﮐﺮد و‬
‫ﺳﺮﺷﺎن را دﺳﺖ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ ‪.1‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ازﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﻮد در دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺳﺮش ﺗﺮدﯾﺪ و ﺗﺄﺧﯿﺮ‬
‫ﻧﮑﻦ‪ .‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺰل را ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﺪرﺳﻪ ﯾﺎ ﮐﻮدﮐﺴﺘﺎن ﺗﺮك ﮐﻨﺪ؛ اورا در‬
‫آﻏﻮش ﺑﮕﯿﺮ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬او را ﺑﺒﻮس و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاياﻣﺮوز‬
‫ﻣﺪرﺳﻪاش ﻣﯽﭘﺮﺳﯽ؛ ﭘﺸﺘﺶ را دﺳﺖ ﺑﮑﺶ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب رود‪ ،‬او را در آﻏﻮش ﺑﮕﯿﺮ و ﺑﺒﻮس‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﻬﺮ ﻣﯽورزﯾﺪ و ﻧﻮازشﺷﺎن ﻣﯽﮐﺮد ‪.‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻧﻮازﺷﮕﺮاﻧﻪي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﺑﺎ ﻧﻮهﻫﺎ و ﮐﻮدﮐﺎن ﯾﺎراناش ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه‪ ‬ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ‪ ‬را ﺑﻮﺳﯿﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﻗﺮع‬
‫ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ ﺗﻤﯿﻤﯽ آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ده ﺑﭽﻪ دارم ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از آنﻫﺎ را ﻧﺒﻮﺳﯿﺪم‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﻧﺴﺎﺋﯽ‪.‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ او ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺴﯿﮑﻪ )ﺑﻪ دﯾﮕﺮان( رﺣﻢ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد رﺣﻤﺖ‬
‫)و دﻟﺴﻮزي( ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد ‪.1‬‬
‫ﻣﻌﺎوﯾﻪ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻮدﮐﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ او ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ از ﺻﺤﺮاﻧﺸﯿﻨﺎن ﻋﺮب ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎيﺗﺎن را‬
‫ﻣﯽﺑﻮﺳﯿﺪ؟ او ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻠﻪ! آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺑﻮﺳﯿﻢ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺖ را از دل ﺷﻤﺎ در آورده ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﮕﺮ ﻣﻦ ﮐﺎري ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮑﻨﻢ؟«‬

‫‪ -16‬ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﺣﺲ رﻗﺎﺑﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﺎﻧﺪانﻫﺎ در ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺣﺲ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯿﺎن ﺑﺮادران ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﯽروﻧﺪ ﭼﻮن ﻓﮑﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد اﻧﮕﯿﺰه و ﺗﺸﻮﯾﻖ آﻧﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪...‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد ﺷﺨﺼﯿﺖ‬
‫ﮐﻮدك را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻌﺎدل‪ ،‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬درﻣﻮرد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﮐﺎرﻫﺎي وﯾﮋهي او ﻣﺜﻞ ﻟﺒﺎس‪،‬‬
‫دوش‪ ،‬وﻗﺖ و ﻣﯿﺰان ﺧﻮاب و ‪ ...‬ﺑﻪ او ﻣﺸﻮره ﺑﺪﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﻫﻢ در ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺣﺴﻦ ﻏﯿﺮت ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﯽروﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺣﺴﻦ ﻏﯿﺮت را ﺑﻪ ﺳﺎن اﻧﮕﯿﺰهاي ﺑﺮاي ﺗﻼش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻮدك اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾﮏ ﮐﻮدك را ﺑﺎ ﮐﻮدك دﯾﮕﺮ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ‬
‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪآﻣﯿﺰ ﺑﻮدن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﯾﮑﯽ و ﺑﺮﺗﺮي دﯾﮕﺮي ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬

‫‪ -17‬ﮐﻮدك دوم در راه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﭽﻪي دوم در راه اﺳﺖ و ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﭘﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﭽﻪي اول رﻫﺎ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪي اول ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﻮش رﻓﺘﺎري‪ ،‬ﻫﻮﺷﯿﺎري و‬
‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺗﻮ ﻧﺒﻮد؛ ﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ زاﯾﻤﺎن ﺑﭽﻪي دﯾﮕﺮي ﻧﻤﯽاﻓﺘﺎدﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري و ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج‪ ،‬ص ‪.70‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪30‬‬

‫ﺑﭽﻪي اول ﺑﺎﯾﺪ در اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﺑﭽﻪي دوم ﺳﻬﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ در اﻧﺘﺨﺎب و ﺧﺮﯾﺪ‬
‫ﻟﺒﺎس ﻧﻮزاد ﻣﺸﺎرﮐﺖ ورزد‪ .‬در ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدن ﺗﺨﺖ ﺧﻮاﺑﺶ ﺑﻪ ﻣﺎدر ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ‬
‫زﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻮدك اول ﯾﺎدآور ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺟﺎي او را ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﭘﺪر‬
‫از ﺳﺮ ﮐﺎرش ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد و وارد ﻣﻨﺰل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺣﺎل ﻃﻔﻞ ﺑﺰرگ را ﺑﭙﺮﺳﺪ ﺳﭙﺲ ﺣﺎل‬
‫ﻧﻮزاد را ﺟﻮﯾﺎ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -18‬آﯾﺎ ﮐﻮدك ﺗﺨﺮﯾﺐﮔﺮ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﺪ؟‬

‫ﮐﻮدك در ﺣﺎﻟﯽ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ را ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﮔﻨﺠﺸﮑﯽ را آزار‬
‫دﻫﺪ و از آزارش ﻟﺬت ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﺷﮑﻨﺠﻪ دادن ﮔﻨﺠﺸﮏ ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮد‪،‬‬
‫ﺧﯿﺮ وﻟﯽ او ﻫﻨﻮز ﻣﻌﻨﺎي دﻟﺴﻮزي را درك ﻧﮑﺮده و ﻧﻤﯽداﻧﺪ آﯾﺎ ﮔﻨﺠﺸﮏ درد ﻣﯽﮐﺸﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻧﻪ؟‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدك اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎي و ﻫﺮ ﭼﻪ را ﮐﻪ در دﺳﺘﺮساش ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺧﺮاب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫او ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﭼﯿﺰي را ﺧﺮاب ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺣﺲ ﮐﻨﺠﮑﺎوياش را ارﺿﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ و‬
‫ﻧﺎداﻧﺴﺘﻪﻫﺎ را ﮐﺸﻒ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻌﺪادي اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﺳﺎز و ﺑﺎز را در‬
‫اﺧﺘﯿﺎرش ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ آن را ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﮐﺸﺶﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻨﺠﮑﺎوي و‬
‫ﻋﻼﻗﻪاش ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ارﺿﺎ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -19‬ﺑﺨﯿﻠﯽ ﯾﺎ اﺳﺮاﻓﮑﺎري‪:‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدك ﻣﯿﺎن ﺑﺨﯿﻠﯽ و اﺳﺮاف ﭘﺪران از دﺳﺖ ﻣﯽرود‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻌﻀﯽ ﭘﺪران‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ ﺛﺮوتاﻧﺪوزي و اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ ﭘﻮل‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن را از ﺧﯿﻠﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺤﺮوم‬
‫ﻣﯽدارﻧﺪ‪ .‬و ﮔﺎﻫﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﭘﺪر وﻓﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺛﺮوت اﻧﺒﺎﺷﺘﻪي ﭘﺪر‬
‫ﺑﺨﯿﻞاش را ﺑﻪ ﺑﺎد ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬و ﮔﺮوﻫﯽ از ﭘﺪران ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن ﺟﻮاب‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎيﺷﺎن ﭘﻮچ و ﺑﯽارزش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﻮﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك‬
‫ﻃﻮري ﭘﺮورش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻗﺪر و اﻧﺪازه ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ را ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫‪ -20‬ﮐﻮدﮐﺎن در اردو و ﻣﺴﺎﻓﺮت‪:‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ و ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺮاي ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﻟﺤﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪآﻣﯿﺰ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﮐﻢ ﺻﺒﺮ ﺑﻪ آن ﻣﺒﺘﻼ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾﻢ ﭼﻮن ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎ و‬
‫ﻫﺸﺪارﻫﺎﯾﯽ‪ ،‬ذﻫﻦ و روان و ﻣﺰاج ﮐﻮدك را ﭘﯿﺶ از آﻏﺎز ﺗﻔﺮﯾﺢ‪ ،‬ﻧﺎآرام ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﭘﺎﯾﺎن‬
‫ﺑﻪ آﻟﻮده ﺷﺪن ﻓﻀﺎي ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﯾﺎ ﭘﺴﺮت را ﻃﯽ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻧﺎراﺣﺖ‪ ،‬ﺳﺎﮐﺖ و اﺧﻢ ﮐﺮده دﯾﺪي ﺑﺮ او ﻧﻬﯿﺐ ﻧﺰن‬
‫و او را ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار ﻧﺪه؛ زﯾﺮا اﺧﻢ وآﺷﻔﺘﮕﯽاش اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺻﻔﺎﯾﺶ را از‬
‫ﮐﻒ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﮐﻦ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮدن او را )ﺑﺪون ﭘﺮﺳﺶ( ﺑﺪاﻧﯽ؛ آﯾﺎ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ در‬
‫اﺛﺮ ﺳﻔﺮ دﭼﺎر ﺳﺮﮔﯿﭽﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﯾﺎ ﺑﻪ آﻧﻔﻠﻮﻧﺰا ﯾﺎ اﺳﻬﺎل ﯾﺎ دردي دﯾﮕﺮ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ در ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫﺎ و ﺗﻔﺮﯾﺤﺎت‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦاﻣﻮري اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺪر‪،‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ را ﺑﻪ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري و ﺑﺎزيﮔﻮﺷﯽ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ دارد ﺻﻔﺎي ﺟﻤﻌﯽ را ﺧﺮاب‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺪر ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ اﺳﺒﺎب و ﻋﻠﻞ ﻣﻌﻘﻮﻟﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ آزردﮔﯽ ﺧﺎﻃﺮ و ﻧﺎآراﻣﯽﻣﺰاج و روان ﮐﻮدك اﻧﺠﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﺛﻨﺎي ﺳﻔﺮ و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺪ از ﮐﺎرﺑﺮد ﻟﺤﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪآﻣﯿﺰ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﻧﺪ‬
‫و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﻓﻼن ﭼﯿﺰ دﺳﺖ ﻧﺰن! ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮ!« ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﻣﮑﻦ! ﭼﻮن در‬
‫اﯾﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﺗﻔﺮﯾﺢ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺮاي ﮐﻮدك‪ ،‬ﻓﻘﻂ اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ و ﻫﺸﺪار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻧﻪ آزاد‬
‫ﺷﺪن از ﻗﯿﺪ و ﺑﻨﺪ ﻓﻀﺎ و ﻣﺤﯿﻂ روﺗﯿﻨﯽ ﺧﺎﻧﻪ!‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﻫﺸﺪارﻫﺎي ﺟﺪي و ﺳﺨﺖ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺜﻼ »ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش ﻏﺮق ﻧﺸﻮي«‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ در ﻟﺤﻈﻪي ﺷﻨﺎ ﮐﺮدن ﺑﭽﻪ را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻨﯽ!‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﻫﺸﺪار ﺟﺪي و ﺑﯿﻢ دادن از ﮐﻮﻫﻨﻮردي‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ در زﻣﺎن ﮐﻮﻫﻨﻮردي ﻓﺮزﻧﺪت را‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕﺬاري و او را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬‬

‫‪ -21‬اﻧﺘﺨﺎب دوﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ o‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﭘﯿﺶ از ﺳﻦ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ‪ ،‬دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎزي‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪32‬‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻓﺮق ﻣﯿﺎن اﯾﻦ و آن ﻗﺎﯾﻞ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺳﻦ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﭘﺴﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﭘﺴﺮان و‬
‫دﺧﺘﺮﻫﺎ ﺑﺎ دﺧﺘﺮان ﺑﻪ ﺑﺎزي ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻨﯿﻦ اوﻟﯿﻪي دوران ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﮐﻮدك ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﯾﮏ ارﺗﺒﺎط ﮐﻮﺗﺎه و ﮔﺬرا‬
‫اﺳﺖ؛ اﻣﺎ در ﻣﻘﻄﻊ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﭽﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاري رواﺑﻂ ﻃﻮﻻﻧﯽ و داﯾﻤﯽﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺶ را از ﻣﯿﺎن ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن و ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺰﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﻤﯿﺸﻪ آﻧﺎن را ﻣﯿﺒﯿﻨﺪ و‬
‫ﺑﺎ آﻧﺎن در ﯾﮏ ﻣﺤﯿﻂ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﻟﺬا اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ و ﻧﻮع و ﺳﻄﺢ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ –‬
‫دﯾﻨﯽ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽدر اﻧﺘﺨﺎب دوﺳﺘﺎن ﻓﺮزﻧﺪت دارد‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ دوﺳﺖ ﻓﺮزﻧﺪت ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺖ آاﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻦ و ﺧﯿﺮ ﻣﻘﺪم ﺑﮕﻮ و اﮔﺮ ﻃﯽ‬
‫ﺑﺎزيﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از آنﻫﺎ ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﮐﺮد‪ ،‬او را ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻧﮑﻦ و ﺑﻪ او ﻧﮕﻮ‪» :‬دوﺳﺖ‬
‫ﻧﺪارم ﺑﺎ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر زﺷﺖات ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي ﺑﯿﺎﯾﯽ« ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ آراﻣﯽرﻓﺘﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮت را ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪت را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻧﮑﻮﻫﺶ و ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ رﻓﺘﺎر او را در‬
‫ﭼﺸﻢ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﮕﻮ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﮑﺮدﯾﻢ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر را در ﭘﯿﺶ‬
‫ﻧﮕﯿﺮي؛ ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻬﺶ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﻬﺖ ﻧﮕﻔﺘﻢ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر زﺷﺖ اﺳﺖ؟! ﻣﺜﻼ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻬﺶ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ اﯾﻨﻄﻮري ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﯽ ﻣﺮا ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﯽ!‬
‫ﮐﯽ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ ﺑﻔﻬﻤﯽ؟!«؛ ﺑﻬﺶ ﺑﮕﻮ‪« :‬ﺗﻮ ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﮐﻪ روش ﺑﻬﺘﺮي ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‬
‫وﺟﻮد دارد!«‬
‫‪ o‬ﺗﻼش ﮐﻦ ﺑﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻧﮕﻮﯾﯽ‪« :‬ﻣﻦ اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدﻫﻢ ﺑﭽﻪام ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ!« ﭼﻮن اﯾﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﯾﻦ ذﻫﻨﯿﺖ را ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺗﺪاﻋﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آزادي ﺑﭽﻪي ﺗﻮ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﺶ او را ﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺨﺮه ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺷﺐ دﯾﺮ وﻗﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﻨﺰل ﺑﺎزي ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﮕﻮ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدﻫﻢ ﺑﭽﻪام دراﯾﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ« ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪» :‬اﻵن دﯾﺮه و ﺑﺮاي‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﯽ درﺳﻦ ﺷﻤﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ وﻗﺖ ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺑﺎزي ﮐﻨﻨﺪ«‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﻮ‬
 ‫‪33‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ را ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﺮدي و ﭘﯿﺎمات ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ اﮔﺮ ﻟﺤﻦات ﻫﻢ‬
‫ﻟﻄﯿﻒ و آرام ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬وﻗﺘﯽ ﻓﺮزﻧﺪت‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﮕﻮ‪» :‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪...‬‬
‫در ﻓﮑﺮ آن دوﺳﺖ ﻣﺒﺎش‪ ،‬زﯾﺮا در آﯾﻨﺪه ﺑﺎ دهﻫﺎ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ دوﺳﺖ ﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪ!« ﭼﻮن اﯾﻦ‬
‫ﻃﻮر ﺣﺮفﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﻓﺮزﻧﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادهاش او را درك ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻔﺶ ارزش ﻗﺎﯾﻞ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﮔﺎﻫﯽ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﭘﺲ از ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن‬
‫ﺻﻤﯿﻤﯽﺷﺎن‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪي دﺷﻮاري را ﻃﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و دﭼﺎر واﮐﻨﺶﻫﺎﯾﯽ ﺗﺎ ﺣﺪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي وﯾﮋهي ﺧﻮد ﺑﺎ او ﺣﺮف ﺑﺰﻧﯽ و ﻣﺜﻼ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪:‬‬
‫ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﯾﺎدم ﻫﺴﺖ زﻣﺎن از دﺳﺖ دادن دوﺳﺘﻢ ﺧﯿﻠﯽ دﭼﺎر رﻧﺞ و اﻧﺪوه ﺷﺪم!‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﺮ ﭼﻪ اﺳﺎﺳﯽ دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دﺧﺘﺮت را ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل دوﺳﺘﺶ ﻧﻔﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮاﯾﻨﮑﻪ از ﺟﻮ‪‬ﻋﻤﻮﻣﯽﻣﻨﺰﻟﺸﺎن اﻃﻼع‬
‫ﮐﺎﻓﯽ و دﻗﯿﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوﺳﺘﺶ را دم درِ ﻣﻨﺰل ﻧﺪﯾﺪ و ﺑﺎ او ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ ﻧﮑﺮد‪ ،‬وارد‬
‫ﺧﺎﻧﻪﺷﺎن ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دوﺳﺘﺶ ﺣﻀﻮر ﻧﺪارد ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺮادران‬
‫دوﺳﺘﺶ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ! در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬دوﺳﺘﺎن ﮐﻮدﮐﺖ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺗﻮ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ!‬
‫ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺘﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻦ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻨﺒﻪي‬
‫اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ ﯾﺎ ﮔﻮش دادن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪﻫﺎ‬
‫ﮔﻮش ﻓﺮاده و ازاﯾﻦ دﯾﺪارﻫﺎ در ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺧﻼق‪ ،‬ﻣﺰاج و ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺖ ﺑﻬﺮه‬
‫ﮔﯿﺮ و روش ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آﻧﺎن را ﮐﺸﻒ ﮐﻦ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﻗﻀﺎﯾﺎي ﻫﻮلاﻧﮕﯿﺰ آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ ﺑﭽﻪي ﻣﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺮو ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪات‪ ،‬ﭼﻮن دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﺑﺎ ﺗﻮ‬
‫ﺑﺎزي ﮐﻨﻢ« ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺒﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬أوﻻدﻧﺎ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪34‬‬

‫‪ -22‬ﭼﺮا ﻣﺎدرﺑﺰرگ و ﭘﺪرﺑﺰرگ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺪران و ﻣﺎدران‬

‫از اﻧﺠﺎم آن ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ؟‬
‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﻣﺎدرﺑﺰرگﻫﺎ و ﭘﺪرﺑﺰرگﻫﺎ ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا آن ﻃﻮر ﮐﻪ از ﺑﺎزي ﺑﺎ‬
‫ﻧﻮهﻫﺎﯾﻢ ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮم؛ از ﺑﺎزي ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ﻟﺬت ﻧﻤﯽﺑﺮدم؟‬
‫ﯾﻘﯿﻨﺎً راز و ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﺳﻮال در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﮐﻮدك‬
‫از ﻣﻬﺎرت ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺎ ﮐﻮدك ﻫﻤﯿﺸﻪ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﺣﺲ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺪر ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﭘﺴﺮش ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ دوﺳﺖ دارد ﺑﺎزياش‬
‫آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ دوﺳﺖ دارﻧﺪ در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﮐﻮدك‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن را ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﮐﻮدك‬
‫وﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﻫﻤﺮاه ﺳﺎزﻧﺪ ﺑﺎ او ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬او را ﻣﺠﺎب ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﮐﻤﮑﺶ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﮐﻔﺶاش را ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او آﻣﻮزش دﻫﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﺻﺤﻨﻪي ﺧﻄﺮ ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ ،‬از ﮐﻠﯿﺪﻫﺎي‬
‫ﺑﺮق‪ ،‬اﺟﺎق ﮔﺎز ﯾﺎ ﻣﺤﻞﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪاري دارو دوري ﮐﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ‬
‫دﭼﺎر ﺣﺲ ﺑﯽﺻﺒﺮي و ﮐﻢ ﺣﻮﺻﻠﮕﯽ و ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻣﺮ و ﻧﻬﯽﻫﺎي‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪآﻣﯿﺰ ﺻﺎدر ﻣﯽﺷﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺣﺮﻓﻢ را ﮔﻮش و اﺟﺮا ﻧﮑﻨﯽ؛ دﯾﮕﺮ دوﺳﺖات ﻧﺪارم«؛ »اﮔﺮ‬
‫ﻏﺬاﯾﺖ را ﻧﺨﻮري‪ ،‬از ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺧﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪«.‬؛ »اﮔﺮ ﻣﺆدب ﻧﺒﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺗﻮ را ﺑﺎ ﺧﻮدم‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺮم«‪» .‬اﮔﺮ ﺳﺮوﻗﺖ ﻧﺨﻮاﺑﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺖ اﺳﺒﺎبﺑﺎزي ﻧﻤﯽﺧﺮم«‪.‬‬
‫ﭘﺪرﺑﺰرگﻫﺎ و ﻣﺎدرﺑﺰرگﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ دﻗﺖ و ﻇﺮاﻓﺖ ازا ﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ آﮔﺎهاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺎس ﺑﺎ ﮐﻮدك رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ او را ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪاﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﻣﻌﻘﻮل ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑﺮآورده ﮐﺮد؛ وﻟﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﯾﮏ ﺧﻄﺎي ﺑﺰرگ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽزﻧﺪ و آن اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﯾﮏ ﭘﯿﺎم ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺧﻄﺮﻧﺎك را اﻟﻘﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدر ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫دﺧﺘﺮم! ﭘﺴﺮم! »اي ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻧﻮهام را ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آوردي ﺗﻮ ﻟﯿﺎﻗﺖ آن را ﻧﺪاري ﮐﻪ ﻣﺎدر ﯾﺎ ﭘﺪر‬
‫ﺑﺎﺷﯽ!«‬
 ‫‪35‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺴﯿﺎر زرﻧﮕﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎ‬
‫زﯾﺮﮐﯽ ﻣﯽﺗﻮﻧﺪ از درﮔﯿﺮيﻫﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻣﺤﺒﺖ ﭘﺪرﺑﺰرگ ﯾﺎ ﻣﺎدرﺑﺰرﮔﺶ‬
‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدرش ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ او را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﯾﺎ ادب ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را در ﭘﻨﺎه‬
‫آﻧﺎن ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ ﻗﺪرت و ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي دراﻣﻮر‬
‫و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﮐﻮدك‪ ،‬ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﻫﺴﺘﻨﺪ و آﻧﺎن آﻣﻮزهﻫﺎي ﻣﺘﻀﺎد و ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ را ﺑﻪ او‬
‫ﻧﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ و در ﮐﺎرﺷﺎن دﺧﺎﻟﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ ‪.1‬‬
‫وﻟﯽ از درون ﮐﻮدك ﭼﻪ ﺧﺒﺮ؟‬
‫ﯾﻘﯿﻨﺎ ﮐﻮدك ﺧﺮدﺳﺎل‪ ،‬ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ را دوﺳﺖ دارد؛ ﭼﻮن ﺑﺎ آﻧﺎن از آزادي‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﻣﻤﻨﻮع و ﻗﺪﻏﻦ را از آﻧﺎن درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاش ﺑﺮﺳﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﮐﻮدك دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺪرﺑﺰرگ و‬
‫ﻣﺎدرﺑﺰرگ‪ ،‬ﭘﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دوﺳﺖ دارد ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺎﺑﺎ و ﻣﺎﻣﺎن‪ ،‬ﺟﻮان و ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن‬
‫ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺎدر زﯾﺒﺎ و ﺧﻮش ﻗﯿﺎﻓﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ -23‬ﻧﻘﺶ ﮐﻠﻔﺖ ﯾﺎ ﺧﺎدﻣﻪ در ﺧﺎﻧﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﺎدر‪ ،‬ﮐﺎر ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﺑﻪ ﮐﻠﻔﺖ ﯾﺎ ﺧﺎدم ﻣﻨﺰل ﻧﺴﭙﺎرد‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫آﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ در ﻣﯿﺎنﺷﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻬﺮآﻣﯿﺰ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﻣﺎدر و ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺷﯿﺮﯾﻦ اورا ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮﺑﯽ و زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺑﺎزدارﻧﺪه اﺳﺖ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ؟ و از ﮐﺠﺎ ﻣﻬﺮ و ﻧﻮازش ﭘﺪراﻧﻪ را دارا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن را زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪي ﻋﺸﻖ‪ ،‬دوﺳﺘﯽ و آراﻣﺶاش ﮔﺮد ﻣﯽآورد و ﭘﻨﺎه ﻣﯿﺪﻫﺪ؟‬

‫‪ -1‬ﻣﻨﯿﺮ ﻋﺎﻣﺮ و ﺷﺮﯾﻒ ﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء ﰲ اﻟﺰﻣﻦ اﻟﺼﻌﺐ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺮاي ﺧﯿﻠﯽ از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﯾﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺸﮑﻼت ﺧﺎدﻣﺎن در ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮب ﺧﻠﯿﺞ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ ﺗﺮﺟﻤﻪي اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻼﺻﻪ و ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﺶ ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪36‬‬

‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻧﯿﮑﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻮدك اﺟﺎزه ﻧﺪﻫﻨﺪ ﺗﺎ در ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﮐﻠﻔﺖ و ﺧﺎدم‪،‬‬

‫ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدك ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﻠﻔﺖ و ﺧﺎدم ﻣﻨﺰل‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎ‬
‫و ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻨﺰل اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻫﺮ ﻓﺮد از اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده! اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎر ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﻘﻮﯾﺖ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ در ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﺗﺄﻣﯿﻦ رﻓﺎه و آﺳﺎﯾﺶ و ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮدن‬
‫ﮐﻠﻔﺖ و ﺧﺎدم در ﻣﻨﺰل ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫آﮔﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺮي ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ از دﺳﺖ ﺧﺎدﻣﺎن ﺑﺮﻧﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻠﻔﺖ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺰل را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ؛ وﻟﯽ ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺳﺮوﯾﺲ دﻫﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﭽﻪﻫﺎ را‬
‫ﻋﻬﺪه دار ا ﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﺎدر اﺳﺖ ﺗﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎدرﺷﺎن اﺣﺴﺎس ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ و‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻘﯿﻨﺎً ﮐﻮدك‪ ،‬ﻧﻮازش ﻣﺎدر را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺬا دادن و ﻟﺒﺨﻨﺪ او را ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﺎم درﺳﺖ ﯾﮏ‬
‫ﮐﺎر و ﻧﮕﺎه ﻋﺘﺎب ﮔﺮاﻧﻪ و ﻧﮑﻮﻫﺸﮕﺮ او را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻧﮕﺎه ﺗﯿﺰي ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺧﻄﺎﮐﺎر‬
‫را ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ درﺳﺖ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت اﮔﺮ ﺳﻨﺠﯿﺪه و دﻗﯿﻖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬اﺛﺮي‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﺎه از ذﻫﻦ ﮐﻮدك ﭘﺎك ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺪري ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭘﺮ از وﺳﺎﯾﻞ ﺧﺮﯾﺪاري ﺷﺪه‪ ،‬وارد ﻣﻨﺰل ﻣﯽﺷﻮد و آن را ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﯽدﻫﺪ؛ ﮐﺠﺎ ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪاي ﭘﺮ از اﺛﺎﺛﯿﻪ‪ ،‬ﻟﺒﺎس‪ ،‬اﺳﺒﺎبﺑﺎزي‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ را ﺧﺎدم ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ -24‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻋﺘﯿﺎد ﮐﻮدﮐﺖ را درﺗﻤﺎﺷﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ‪ 2‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﯽ؟‬

‫‪ o‬از ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﮐﻮدك را ﺑﻪ ﺧﻮاب زودﻫﻨﮕﺎم و ﺑﯿﺪار ﻧﻤﺎﻧﺪن ﻋﺎدت ﺑﺪه‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه دراﯾﻦ ﺑﺨﺶ داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﺎﻧﺪه و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ آﺛﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﻋﺪم‬
‫ﻧﻈﺎرت ﺑﺮاﻣﺮ ﺗﺮﺑﯿﺖ در ﺧﺎﻧﻪ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮاردﻫﺪ و ﺧﻄﺮي را ﯾﺎدآور ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻠﻔﺖﻫﺎ و ﺧﺎدﻣﺎن‬
‫ﻣﺮد و زن در ﻣﻨﺰل دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎدﻣﺎن ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﯿﺮﻋﺮﺑﯽ و ﮔﺎﻫﯽ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻟﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺎﻣﺪ و دروﯾﺶ‪ ،‬ﺧﻮﻟﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﻃﻔﺎل ﰲ رﺣﺎب اﻹﺳﻼم ‪.‬‬
 ‫‪37‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻨﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮﻟﯽ دارد‬

‫‪ o‬اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي را در اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﮕﺬار ﺗﺎ ﻗﺪري ﺑﺎ آن ﺳﺮﮔﺮم ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ o‬در ﯾﮑﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﺷﻨﺎ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﻣﻮارد دﯾﮕﺮ ﮐﻮدﮐﺖ را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر و ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﺟﻠﺴﺎت و ﮐﻼسﻫﺎي ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﭽﻪات را ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮدن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ و ﻣﺠﻼت ﻣﻔﯿﺪ و ﮐﺘﺎبﻫﺎي داﺳﺘﺎن و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪه را ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮐﺎﺳﺖ ﺳﺮودﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ و داﺳﺘﺎنﻫﺎي آﻣﻮزﻧﺪهي ﮐﻮدﮐﺎن را در اﺧﺘﯿﺎرش ﻗﺮار‬
‫ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻓﯿﻠﻢﻫﺎيآﻣﻮزﻧﺪه ﻣﺜﻼً‪ :‬ﮐﺎرﺗﻮن ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ »ﺳﻔﺮ‬
‫ﺟﺎوﯾﺪان« »ﺟﺰﯾﺮهي ﻧﻮر« »ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺳﻼم« و ‪ ...‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬در ﮔﺸﺖﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ اﻣﺎﮐﻦ و ﻣﺤﻼت ﻋﻤﻮﻣﯽ و دﯾﺪار ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و دوﺳﺘﺎن‬
‫ﮐﻮدﮐﺖ را ﻫﻤﺮاه ﺧﻮدت ﺑﺒﺮ‪.‬‬
‫‪) o‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن( ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻔﯿﺪي را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺮﮔﺰﯾﻦ و‬
‫آﻧﭽﻪ را ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﯾﺎ ﺗﺨﻄﺌﻪ ﮐﻦ )اﯾﻦ ﻣﺴﺘﻠﺰم آن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از واﻟﺪﯾﻦ ﮐﻮدك را در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻓﯿﻠﻢﻫﺎ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻨﺪ( ‪.1‬‬

‫‪ -1‬اﻟﻌﺒﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻒ ﻋﺪﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﻣﺞ اﻷﻃﻔﺎل اﻟﺘﻠﻔﺰﻳﻮﻧﻴﺔ؛ ﺳﯿﭻ آرام‪ ،‬ﻟﻮﯾﯽ ﻟﻮﺑﺮ‪ ،‬اﻟﺘﻠﻔﺰﻳﻮن وأﺛﺮه ﰲ ﺣﻴﺎة أﻃﻔﺎﻟﻨﺎ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪:‬‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬

‫‪ -1‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﮔﻮش ﻓﺮا ده‪:‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﺑﻪ ﻧﺰدت آﻣﺪ ﺗﺎ از آﻧﭽﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﺎ ﺗﻮ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ؛ ﮔﻔﺘﻪاش را ﺑﻪ دﯾﻮار ﻣﮑﻮب و ﺑﻪ او ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﮑﻦ و ﻫﻤﺰﻣﺎن رادﯾﻮ ﯾﺎ‬
‫ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن را روﺷﻦ ﻧﮑﻦ!!؛ زﯾﺮا در آن ﻟﺤﻈﻪ ﺳﺨﻦاش ﺑﺎ ﺗﻮ از ﻫﺮ ﮐﺎر و ﻓﮑﺮي ﻣﻬﻢﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ ‪ ...‬او ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ اﺣﺴﺎﺳﺎت و دﻏﺪﻏﻪﻫﺎ و رﻧﺠﺶﻫﺎﯾﺶ را در ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ در ﻣﯿﺎن‬
‫ﮔﺬارد ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺷﺎدي و ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽاش را در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻟﻮح ﺗﻘﺪﯾﺮ ﮐﻪ اﻣﺮوز درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻮ اﺑﺮاز دارد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﺰارش داد؛ اﻣﺮوز در ﻓﻼن درس اﻣﺘﯿﺎز ﺑﺎﻻﯾﯽ را ﮐﺴﺐ ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﺑﯽﺗﻮﺟﻪ ﻫﺴﺘﯽ؛ اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ او و ﮔﻔﺘﻪﻫﺎ و دﻏﺪﻏﻪﻫﺎﯾﺶ ﺧﯿﻠﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽدﻫﯽ‪.‬‬
‫اﮔﺮ روزي ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺮدﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬از ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎي ﻣﺪرﺳﻪ ﮔﺰارش داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﻼﻧﯽ ﻣﺮا‬
‫ﮐﺘﮏ زده اﺳﺖ« و ﺗﻮ ﺑﻬﺶ ﮔﻔﺘﯽ‪» :‬ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ ﮐﻪ اول ﺗﻮ او را ﮐﺘﮏ ﻧﺰدي ﯾﺎ ﺑﻪ او اﻫﺎﻧﺖ‬
‫ﻧﮑﺮدي؟!« واﻗﻌﺎ ﺑﺎب ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻮن در ﭼﺸﻢ او از ﯾﮏ دوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫ﭘﻨﺎه آورده ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺎزﭘﺮس ﯾﺎ ﻗﺎﺿﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪهاي ﮐﻪ ﺗﻮان ﻣﺠﺎزات و ﭘﺎداش را دارد‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﭽﻪات ﺗﻮ را ﺑﺎزﭘﺮس ﻇﺎﻟﻤﯽ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدن ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﺮدد و‬
‫ﭼﻮن او ﺗﻼش دارد ﮐﻪ ﺑﺮاﺋﺖ ﺧﻮد را اﺛﺒﺎت ﮐﻨﺪ؛ ﻟﺬا وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﯽ را )ﺑﺎ ﯾﮑﯽ‬
‫از واﻟﺪﯾﻦ( ﺷﺮوع ﮐﺮد؛ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدر در آﻏﺎز ﺑﺎﯾﺪﮐﺎﻣﻼً ﺑﻪ ﺳﺨﻦ او ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اداﻣﻪي‬
‫‪1‬‬
‫آن اﻫﻤﯿﺖ دﻫﺪ و از اﻧﺘﻘﺎد و ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﮐﻮدك ﺑﭙﺮﻫﯿﺰد!‬

‫‪ -1‬اﺳﺘﺎد ﻋﺒﺪاﻟﺼﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻃﻔﻠﻚ اﻟﺼﻐﲑ ﻫﻞ ﻫﻮ ﻣﺸﻜﻠﺔ؟‬

 ‫‪39‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬

‫‪ -2‬ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﻪ ركﮔﻮﯾﯽ و ﺻﺮاﺣﺖ ﻟﻬﺠﻪ ﻋﺎدت ﺑﺪه!‬

‫اﮔﺮ روزي ﺑﭽﻪات از ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎزﮔﺮدد و اﻟﻔﺎظ زﺷﺘﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد؛ ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬
‫ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش اﮔﺮ از اول ﻣﻨﻔﻌﻞ و ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﻮي و او را ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﭽﻪ‬
‫را وادار ﮐﻨﯽ در آﯾﻨﺪه ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺎري ﮐﻨﺪ و ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﺑﯿﺮون ﻣﻨﺰل را از ﺗﻮ ﮐﺘﻤﺎن ﮐﻨﺪ و آن را‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺶ ﮔﻮش ﻓﺮا ده و ﺑﻪ او ﺑﻔﻬﻤﺎن ﮐﻪ ﺗﻮ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن او ﻫﺴﺘﯽ!‬
‫از او ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﭙﺮس اﯾﻦ ﺣﺮف زﺷﺖ را ﮐﺠﺎ ﺷﻨﯿﺪه اﺳﺖ؟ و ﻣﻌﻨﺎي آن ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺑﻪ او‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد اﻟﻔﺎظ زﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬روش ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻏﯿﺮﻣﺆدﺑﺎﻧﻪاي‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل و ﺑﺎزﮔﻮﮐﺮدن اﺣﺴﺎﺳﺎت و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻟﻔﺎظ و ﮐﻠﻤﺎت زﯾﺒﺎﺗﺮ و‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهاي وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﻦ اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ ﯾﺎ ﯾﺎدآوريﻫﺎ را ﺑﻪ آراﻣﯽ و ﺑﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﺷﻮﺧﯽ و ﻣﺰاح ﺑﻪ او‬
‫ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ اﻋﺘﺮاف ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ از ﻣﺮدم ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﯾﻦ اﻟﻔﺎظ را در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ و‬
‫ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﭽﻪات از ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ او ﻧﮕﻮﯾﯽ‪» :‬اﮐﻨﻮن‬
‫ﺻﺤﺒﺖ را رﻫﺎ ﮐﻦ ‪ ..‬ﺑﺮو ﻓﻼن ﭼﯿﺰ را ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﯿﺎور!« ﯾﺎ »آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﻣﺸﻐﻮﻟﻢ ‪ ..‬ﺑﻌﺪاً‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.«...‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﻪ ﺣﺮفﻫﺎﯾﺶ ﮔﻮش ﺑﺪه و ﺑﻪ او اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻮرز و اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺑﺎ آزادي ﺗﻤﺎم‬
‫ﺣﺮﻓﺶ را ﺑﺮاﯾﺖ ﺑﺎزﮔﻮﯾﺪ؛ ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﻫﻢ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ دﺳﺘﯽ ﮐﻨﯽ و ﺑﺎب‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ را ﺑﺎز ﻧﻤﺎﯾﯽ!‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ از ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ از دوﺳﺘﺎﻧﺶ‪ ،‬از ﭘﺎﺳﺦﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت‬
‫ﻣﻌﻠﻤﺎﻧﺶ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺼﻪاي را ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬از او ﺑﺨﻮاه ﺗﺎ آن را ﺑﺮاﯾﺖ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ او‬
‫را دﯾﺪي ﮐﻪ اﻧﺪوﻫﮕﯿﻦ ﯾﺎ ﻧﺎراﺣﺖ اﺳﺖ؛ ﻣﺸﮑﻠﺶ را ﺟﻮﯾﺎ ﺷﻮ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪40‬‬

‫ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪت ﺑﻪ او آﻣﻮزش ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ روان ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ و‬
‫ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﻓﮑﺎر و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯾﺶ را دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﮐﻨﺪ و ﺷﺨﺼﯿﺘﺶ را ﺗﻮﺳﻌﻪ و‬
‫ﺗﺮﻗﯽ ﺑﺨﺸﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺎدر )و ﭘﺪر( ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮي آرام ﺑﺎ ﮐﻮدك ﻋﺎدت دﻫﻨﺪ؛ ﺑﻌﻀﯽ ﺳﺆاﻻت را ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﻃﺮح ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﺤﻮهي ﭘﺎﺳﺦاش را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و در ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن او را ﻋﺎدت دﻫﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺻﺪاﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﻨﺪ و ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮان را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً از او ﺑﭙﺮس‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺒﯿﻨﯽ دوﺳﺘﺎن ﺑﺮادرت او را ﮐﺘﮏ ﻣﯽزﻧﻨﺪ؛ ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﯾﺎ اﮔﺮ‬
‫درﻣﺴﯿﺮت ﺑﭽﻪاي را ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ زﺧﻤﯽ اﺳﺖ ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﭼﻮن ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺪرانﺷﺎن ﺑﺎ‬
‫آﻧﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﮐﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﮐﻤﺘﺮي دارﻧﺪ از ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺪراﻧﺸﺎن آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن و ﮔﻔﺘﮕﻮي آرام وا ﻣﯽدارﻧﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -3‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي در ﻣﻮرد ﮔﻮش ﻓﺮا دادن‬

‫‪ o‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﮔﻮشﻫﺎﯾﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮدت‪ ،‬ﮔﻮش ﻓﺮا ﺑﺪه‪ .‬دﺳﺖ از ﮐﺎر ﺑﮑﺶ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻓﺮزﻧﺪت‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن ﯾﺎ ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬار و ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﻧﮕﺎه‬
‫ﮐﻦ و ﺣﺮﻓﺶ را ﺑﺸﻨﻮ! ﺗﻼش ﮐﻦ در ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﮐﻮدﮐﺖ‪ ،‬او را ﻗﺪري ﻧﻮازش‬
‫ﮐﻨﯽ و ﺑﻪ او اﺑﺮاز ﻋﺎﻃﻔﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﻣﺜﻼ دﺳﺘﺖ را ﺑﺮ دوشاش ﺑﮕﺬار ﯾﺎ در دﺳﺘﺶ ﻗﺮار‬
‫ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮ ﮐﻪ داري ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻓﺮزﻧﺪت ﮔﻮش ﻣﯽدﻫﯽ و ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي را اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯽ ﮐﻪ او اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﻠﻤﺎت او را )در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﺆال ﯾﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ( ﺗﮑﺮار‬
‫ﮐﻦ و ﺑﺮداﺷﺘﺖ را از ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﯾﺶ اﺑﺮاز دار‪.‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ اﯾﻠﮓ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﯿﺲ‪ ،‬ﺳﻠﻮك اﻟﻄﻔﻞ‪.‬‬

 ‫‪41‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬

‫‪ o‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪاي را ﮐﻪ اﺑﺮاز اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﺶ ﻫﻤﺮاه دارد‪ ،‬درك ﮐﻨﯽ‪ :‬ﻣﺜﻼً‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﯿﺎزي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﻮراﺗﺖ را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯽ!« ﯾﻌﻨﯽ او از ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮ‪ ،‬اﺣﺴﺎس‬
‫ذﻟﺖ و ﺣﻘﺎرت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ او ﺣﺮف ﺗﻮ را ﻧﻔﻬﻤﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ از ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺘﻨﻔّﺮم«؛ در واﻗﻊ او اﺣﺴﺎس ﺧﺴﺘﮕﯽاش را اﺑﺮاز‬
‫ﻣﯽدارد و از ﻋﺪم ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽاش ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﻮاﺑﻢ ﻧﻤﯽآﯾﺪ« ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎآرام اﺳﺖ و از ﭼﯿﺰي ﺗﻨﻔﺮ دارد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪت ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﻧﮑﻦ‪ .‬او را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﮑﻦ‪ .‬او را ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﭘﻨﺪ و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ از ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر وﯾﮋهاي ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻓﺮزﻧﺪت ﮔﻮش ﺑﺪه‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﺗﻨﻔﺮ و اﻧﺪوه ﺷﺪﯾﺪي دارد ﺑﻪ دﻗﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺮفﻫﺎﯾﺶ ﮔﻮش ﻣﯽدﻫﯽ!‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﮔﻮش ﻣﯽدﻫﯽ‪ ،‬ازﻧﻈﺮ ﺟﺴﻤﯽﺧﻮدت را در ﺳﻄﺢ او ﻗﺮار‬
‫ده‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ او اﯾﻦ اﺣﺴﺎس را ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ آراﻣﺶ ﯾﺎﺑﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ اﺣﺴﺎس ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ اﮔﺮ او اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﻨﺸﯿﻦ ﺗﺎ ﻫﻢ ﺳﻄﺢ او ﮔﺮدي‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ رﻧﺠﯿﺪه ﯾﺎ اﻧﺪوﻫﮕﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬او را در آﻏﻮش ﺑﮕﯿﺮ‪ .‬اﯾﻨﻄﻮري ﻓﺮﺻﺖ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ او ﻣﯿﺪﻫﯽ ﺗﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﺶ را اﺑﺮاز دارد‪.‬‬
‫‪ o‬او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ و اﺣﺴﺎﺳﺎت دروﻧﯽ و ذﻫﻨﯽاش را اﺑﺮاز ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدكات ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬از ﭘﻨﺪ دادن ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺑﻬﺶ ﻧﮕﻮ‪» :‬ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ اﯾﻦ را ﻧﮑﻨﯽ!«‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪت در ﺧﺼﻮص ﻣﺪرﺳﻪ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﺶ ﮔﻮش ﻓﺮا ده‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﺑﻔﻬﻤﺎن ﮐﻪ او ﺑﺮاي ﭘﺪر و ﻣﺎدرش‪ ،‬آدم ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ او ﻫﺪﻓﻤﻨﺪاﻧﻪ و ﺑﺎ‬
‫اﺣﺘﺮام‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪت را ﻣﺠﺒﻮر ﻧﮑﻦ‪ .‬ﺑﺮاي او ﭼﯿﺰي را ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﮑﻦ‪ .‬ﻗﺪرش را ﻣﮑﺎه‪.‬‬
‫دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎﯾﺶ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﮕﯿﺮ!‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪42‬‬

‫‪ o‬اﻟﻔﺎظ اﻫﺎﻧﺖآﻣﯿﺰ و ﺗﺤﻘﯿﺮآﻣﯿﺰ ﺗﻮ اﺣﻤﻖ‪ ،‬ﮐﻮدن‪ ،‬دﯾﻮاﻧﻪ‪ ،‬دروﻏﮕﻮ ﯾﺎ ‪ ...‬ﻫﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر‬

‫ﻣﺒﺮ!‬
‫‪ o‬او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺳﯿﻤﺎي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن‬
‫ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺟﺎزه ﺑﺪه ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ و ﻧﻈﺮات ﺧﻮب را اﺑﺮاز دارﻧﺪ و در ﻣﻮرد آن ﺑﺎ ﺗﻮ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻬﺶ ﻧﮕﻮ‪ :‬ﺗﻮ دﯾﮕﺮ ﺣﺎﻻ ﻣﺮد ﺷﺪي و ﻣﺮدﻫﺎ‬
‫ﮔﺮﯾﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﯾﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ واﮐﻨﺶﻫﺎ و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﺶ را ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﺪ؛ ﮔﻮﯾﺎ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ اﺣﺴﺎﺳﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ -4‬روان ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﺸﻨﺎس‪:‬‬

‫ﮐﻮدك‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺮد ﯾﺎ زن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺻﻼ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ :‬ﻏﺮﯾﺰهﻫﺎ‪،‬‬
‫ﮐﺸﺶﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و روش ﺗﻔﮑﺮ ﮐﻮدك‪ ،‬ﻋﯿﻦ ﻣﺮد )ﯾﺎ زن( اﺳﺖ؛ وﻟﯽ در ﻗﺎﻟﺒﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺴﯿﺎري ﮐﻮدﮐﺎن در اﺛﺮ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﺎور ﻧﺎدرﺳﺖ؛ رﻧﺞ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺎرش ﺑﺎ ﮐﺎر ﻣﺮدﻫﺎ ﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ ﻧﺪارد و‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﻮﺑﯽ را ﺳﻮار ﺷﻮد و آن را ﯾﮏ اﺳﺐ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻃﺮاﻓﯿﺎﻧﺶ او را ﻣﺴﺨﺮه‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻏﭽﻪي ﻣﻨﺰل ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و از ﺧﺎك آن‪ ،‬ﮐﻮه و ﻗﺼﺮ ﺑﺴﺎزد‪ ،‬او رااز اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺎز دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه اﺳﺖ و ﺳﻮدي در آن ﻧﯿﺴﺖ!‬
‫اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪت ارادهي ﻣﺤﮑﻤﯽدارد‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻧﮑﻦ ﺑﺮ ارادهاش ﺳﯿﻄﺮه ﯾﺎﺑﯽ و او را ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ارادهي ﺧﻮدت ﮐﻨﯽ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻼش ﮐﻦ ﺗﺎ ارادهاش را درﺳﺖ ﺟﻬﺖ دﻫﯽ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎرﻫﺎي دﻟﺨﻮاه و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻨﺪ )و ﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﭘﺪر را ﻻزم دارد(‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪت ﺣﺴﺎس ﺑﻮد و زود اﺣﺴﺎس رﻧﺠﺶ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺰ او را ﺑﺎ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﮑﻦ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او اﺑﺮاز ﻋﺎﻃﻔﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﻤﻪي‬
 ‫‪43‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬

‫ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ را ﺑﺮآورده ﻧﮑﻦ‪ .‬و اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪت از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺳﺎده و ﻟﻄﯿﻒ ﺑﻮد‪ ،‬دراﺛﺮ اﻧﺠﺎم‬
‫ﮐﺎرﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ از او ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺸﻮ و او را واﻣﺴﭙﺎر ﺗﺎ ﺧﻮدش ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ را اداره ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﯾﺪ او ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺑﺴﻨﺪه ﮐﻨﺪ و ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺲ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺎز ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﭽﻪات ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮﺻﺘﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ آور ﺗﺎ ﺗﻮﺟﻪ و ﻋﻼﻗﻪاش را‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺎرﻫﺎ اﺑﺮاز دارد‪ .‬او را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪ ،‬ﺗﺎ اﻓﻖ دﯾﺪ و‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﺶ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﭽﻪات آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻨﺪ؛ اﯾﻦ را ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ در ارﺗﺒﺎطﺷﺎن ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ اﺻﻞ »ﺗﺪاوم و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ« را‬
‫درﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ دو ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﯾﮏ ﻧﮕﺮش و ﻣﻮﺿﻊ ﯾﮕﺎﻧﻪ و ﺛﺎﺑﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎري ﮐﻮدﮐﯽ وارد ﻣﻐﺎزه اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻓﺮوﺷﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ اﻓﺘﺎد و ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﯾﻦ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي را ﺷﮑﺴﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﻣﺎدر‬
‫ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰي دراﯾﻦ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻣﻬﻢ اﺳﺖ؟ ﮐﻮدك ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻢ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آن‬
‫را ﺷﮑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﺧﻠﯽ ارزﺷﻤﻨﺪاﺳﺖ!‬
‫ﺧﺮدﺳﺎل اﯾﻦ ﺳﺆال را ﻧﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ ﺗﺎ ﻧﺎم ﮐﺴﯽ را ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي را‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺪاﻧﺪ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ رخ داده ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ روز رﺳﯿﺪه اﺳﺖ؛ آﯾﺎ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﭼﻄﻮري؟ و ﭼﻘﺪر؟‬
‫ﺟﻮاب ﺳﺎده اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮏ ﻣﻐﺎزه اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻓﺮوﺷﯽ اﺳﺖ و ﻣﺮدم در آن‬
‫اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي را ﺑﺎزدﯾﺪ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ )و ﺧﺮﯾﺪاري( ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎ آن ﺑﺎزي ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎ ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻤﯿﻨﻄﻮري ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ و ﮐﺴﯽ آن را ﻧﻤﯽﺷﮑﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ذﻫﻨﯿﺖ‬
‫و ﺑﺮداﺷﺖ را ﺑﻪ ﮐﻮدك ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫اﯾﻦ آدم ﺑﺰرگﻫﺎ‪ ،‬آدمﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﯾﮏ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺸﮑﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن‬
‫زود ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖاﻧﺪ و ﮐﻮدﮐﺎن را دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﭘﺲ ﺿﺮورﺗﯽ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪44‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﺪارد از آﻧﺎن ﺑﺘﺮﺳﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ زﻧﺪﮔﯽام در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺳﺮﺷﺎر از اﻃﻤﯿﻨﺎن و آراﻣﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬار‪:‬‬

‫ﮐﻮدك ﺑﺮاي رﺷﺪ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺨﺼﯿﺘﺶ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام ﻧﯿﺎز دارد‪ ،‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﻮرد‬
‫ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و در ﻫﻢ رﯾﺰد‪ ،‬در آﯾﻨﺪه ﮐﻮدك از ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ و ﭘﯿﺮوزي ﻣﺤﺮوم ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ و از ارﺗﮑﺎب ﭘﺴﺘﯽﻫﺎ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻮن اﺣﺴﺎس ﺣﻘﺎرت و ﭘﺴﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﻮدك ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻫﻤﻪي ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪي ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎﯾﺶ ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺣﺘﺮام ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﮐﻨﺠﮑﺎوي‬
‫ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﮐﻮدك و ﺗﻼش ﺑﺮاي روﻧﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ آن و اﯾﺠﺎد اﻋﺘﻤﺎد‬
‫ﺑﻨﻔﺲ در او و ﺳﻌﯽ ﺑﺮاي ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدن او و ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ روﺣﯿﻪي ﺧﻮﺷﺒﯿﻨﯽ و ﻣﺜﺒﺖ‬
‫اﻧﺪﯾﺸﯽ و ‪ ...‬در او‪.‬‬
‫ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ ﻣﺼﺪاق دارد ﺑﺮاي دﺧﺘﺮﺑﭽﻪ ﻫﻢ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ روﻧﺪ را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ رﻓﺘﺎر ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم در ﻧﺎدﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ دﺧﺘﺮ و ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺗﺮﺟﯿﺢ دادن او ﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺮش در ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ دﺧﺘﺮ‬
‫اﺣﺴﺎس ﺣﻘﺎرت و ﮐﻢ ارزﺷﯽ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻘﻞ آن را‬
‫ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﻮازﯾﻦ ﺷﺮﻋﯽ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ! آﯾﺎ اﯾﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﺮاي زن ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در وﺻﻔﺶ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او )ﻣﺎدر( را ﻣﻼزﻣﺖ و ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﯾﻘﯿﻨﺎً ﺑﻬﺸﺖ‬
‫‪2‬‬
‫در زﯾﺮ ﭘﺎﻫﺎي او اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪ -6‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪:‬‬

‫‪ o‬ﺑﺮ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻧﮑﻦ‪ .‬از ﺳﺮزﻧﺶ‪ ،‬ﻧﮑﻮﻫﺶ‪ ،‬ﻣﻼﻣﺖ ﮐﺮدن و ﺧﺠﺎﻟﺖ‬
‫ﮐﺮدن آﻧﺎن ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪ .‬در ﮐﻤﯿﻦ ﻟﻐﺰﺷﻬﺎ و اﺷﺘﺒﺎﻫﺎتﺷﺎن ﻣﺒﺎش‪.‬‬

‫‪ -1‬ﯾﻮﺳﻒ ﻋﺒﺪاﻟﺘﻮاب‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﻵﺑﺎء اﻷذﻛﻴﺎء ﰲ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﻧﺴﺎﺋﯽ و اﺣﻤﺪ‪.‬‬
 ‫‪45‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬

‫‪ o‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻨﻔﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد آﻧﺎن ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮ ﺑﻌﺪ ﻣﺜﺒﺖﺷﺎن ﺗﺎﮐﯿﺪ و ﺗﻤﺮﮐﺰ‬
‫ﮐﻦ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﺗﻮ از ‪ 20‬اﻣﺘﯿﺎز ‪ 10‬اﻣﺘﯿﺎز ﮔﺮﻓﺘﯽ« ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪:‬‬
‫»ﺗﻮ از ‪ 20‬اﻣﺘﯿﺎز ده ﺗﺎي آن رااﺷﺘﺒﺎه ﺟﻮاب دادي«؛ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﻫﺮ دو ﮔﻔﺘﻪ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺗﻮﺟﻬﺖ را ﺑﺮ رﻓﺘﺎر درﺳﺖ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﻦ و آن را ﻣﻮرد ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻗﺮار ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬در ﻋﻤﻮم ﻗﺮار دادن ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻧﮑﻦ )و ﻫﻤﯿﺶ ﻧﮕﻮ‪ :‬ﺗﻮ از ﻫﺮ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺑﯽ!( ﺑﭽﻪ را ﺑﺎ‬
‫دﯾﮕﺮان ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﮑﻦ؛ زﯾﺮا ﻋﻮض ﻫﻤﮑﺎري و ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ آﻧﺎن‬
‫واداﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻋﻤﻮم ﻗﺮار دادن ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬ازﺗﻌﺒﯿﺮات و اﻧﮕﯿﺰه ﻫﺎي ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و زﯾﺒﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﻦ‪ :‬ﻣﺜﻼً ﺑﮕﻮ‪» :‬ﻓﻼن و ﻓﻼن رﻓﺘﺎرت را دوﺳﺖ دارم ‪» «...‬اﯾﻦ و آن ﺧﺼﻠﺖ و ﺧﻮي ﺗﻮ را‬
‫ارج ﻣﯽﻧﻬﻢ‪«...‬؛ ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪» » :‬ﺗﻮ ﺧﯿﻠﯽ ﺟﺬاﺑﯽ!« ﯾﺎ »ﺗﻮ از ﻓﻼﻧﯽ ﺑﻬﺘﺮي!«‬
‫‪ o‬ﺗﻌﺒﯿﺮاﺗﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺒﺮ ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﻮﮐﻨﻨﺪهي ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽات از ﻋﻤﻠﮑﺮد و رﻓﺘﺎرﻫﺎي‬
‫درﺳﺖ او اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺜﻼ ﺑﮕﻮ‪» :‬اﻵن اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﯽ ‪«...‬‬
‫ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪» :‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻦات ﺧﯿﻠﯽ ﺑﭽﻪي ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺴﺘﯽ!«‬
‫‪ o‬ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﺑﻬﺘﺮﺷﺪن ﮐﻮدﮐﺖ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﺑﺪه‪ :‬ﻣﺜﻼ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪» :‬در ﻓﺎﺻﻠﻪي‬
‫اﺧﯿﺮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ رﻓﺘﺎرت ﺑﺎ ﺑﺮادرت ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬و ﺑﮕﻮ‪» :‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﭘﯿﺶ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ ﺑﯿﺶ از ده ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺨﻮاﻧﯽ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﻫﻤﻪي داﺳﺘﺎن را ﺧﻮاﻧﺪي و ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدي«‪.‬‬
‫‪ o‬از ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺮدن ﺗﻼشﻫﺎﯾﺶ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ!‬
‫ﻣﺜﻼ ﺑﻪ او ﻧﮕﻮ‪» :‬ﭼﺮا ﻣﺜﻞ ﻓﻼﻧﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮي؟« ﯾﺎ »ﺗﻮ ﺑﭽﻪي ﺗﻨﺒﻠﯽ ﻫﺴﺘﯽ!« ﯾﺎ »ﺗﻮ ﻫﻤﯿﺸﻪ‬
‫ﺑﭽﻪ ﺷﻠﻮﻏﯽ ﻫﺴﺘﯽ!« و »اﺗﺎﻗﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﺎﻣﺮﺗﺐ اﺳﺖ!«‪.‬‬
‫‪ o‬ﺳﻌﯽ ﻧﮑﻦ ﻫﺮ ﺧﻄﺎﯾﯽ را در ﻟﺤﻈﻪي وﻗﻮع آن ﻓﻮراً اﺻﻼح ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺪري آن را‬
‫ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮاﻧﺪاز ﺗﺎ از اوﺿﺎع آرام ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﻮ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﭼﮑﺎر ﺑﮑﻨﻢ!« ﺑﻪ او ﻧﮕﻮ‪» :‬ﻣﻦ‬
‫ﭘﺪرت ﻫﺴﺘﻢ و ﻫﺮ ﮐﺎري را ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﯽ!«‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪46‬‬

‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ از ﻓﻼﻧﯽ ﻣﺘﻨﻔﺮم و دﯾﮕﺮ ﺑﺎ او ﺑﺎزي ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ« ﺑﻪ او‬

‫ﻧﮕﻮ‪ :‬ﻧﺒﺎﯾﺪ از او ﺑﺪت ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ او ﺑﺎزي ﮐﻨﯽ!«‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ رﯾﺎﺿﯽ ﺑﻠﺪ ﻧﯿﺴﺘﻢ« ﺑﻪ او ﻧﮕﻮ‪» :‬رﯾﺎﺿﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ آﺳﺎن اﺳﺖ‬
‫ﭼﺮا آن را ﯾﺎد ﻧﻤﯿﮕﯿﺮي؟!« ‪.1‬‬

‫‪ -7‬ﺳﺮزﻧﺶ را ﮐﺎﻫﺶ ﺑﺪه‪:‬‬

‫ﭘﺪران ﻣﺎدران!‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﮐﻮﺷﺶ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ از ﺳﺮزﻧﺶ اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮑﯽ و ﻏﯿﺮﺿﺮوري ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﮐﻮدك ﺗﺎن‬
‫ﮐﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪ ...‬ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘﺮل اﻧﻌﻄﺎفﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﺳﺨﺘﮕﯿﺮاﻧﻪ را ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﺎﻫﺶ دﻫﯿﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﮐﻮدك ﯾﮏ اﺑﺰار ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ آن را ﻫﺮ ﻃﻮر ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎً او در‬
‫ادارهياﻣﻮر ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬اﺑﺘﮑﺎر ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺎ او را از ﻟﺬت‬
‫اﺑﺘﮑﺎرش ﻣﺤﺮوم ﮐﻨﯿﻢ؟!‬
‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ و اواﻣﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ »ﭼﺮا اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻨﺪي؟«‪» ،‬ﭼﺮا اﯾﻨﻄﻮري راه ﻣﯽروي؟«‪» ،‬ﺑﺎ ﻣﻮﻫﺎﯾﺖ ور ﻧﺮو!‪» «...‬اﻟﻔﺎظ را درﺳﺖ ﺗﻠﻔﻆ‬
‫ﮐﻦ«‪» ،‬ﺑﺮو دﻧﺪانﻫﺎﯾﺖ را ﺗﻤﯿﺰ ﮐﻦ« و ‪...‬‬
‫ﻫﻤﻪاي اﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ در روان ﮐﻮدك‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﯽ از ﻋﺪم آراﻣﺶ ﯾﺎ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ را ﺑﻪ ﭘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﮐﻮدك اول از ﻃﺮف ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮي از ﺗﻮﺟﻪ آزﻣﻨﺪاﻧﻪ و‬
‫ﻧﻈﺎرت ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪ را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺳﭙﺲ دﯾﺮي ﻧﻤﯽﮔﺬرد ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ از‬
‫ﮐﻮدﮐﺸﺎن ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ؛ ﻟﺬا اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺣﺎل ﮐﻪ ﻗﺪري آﮔﺎه ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮزاد ﺑﻌﺪي آزادي ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺪﻫﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮﺧﻼف ﮐﻮدك اول ﺑﺎ ﮐﻮدك دوم ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺒﯿﻔﻦ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬أوﻻدﻧﺎ؛ دﮐﺘﺮ ﺟﺮﺟﺒﺲ‪ ،‬ﻣﻼك‪ ،‬ﺳﯿﮑﻮﻟﻮﺟﯿﮥ اﻟﻄﻔﻮﻟﮥ‪.‬‬

 ‫‪47‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬

‫ﮐﻮدك ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ آزادياش اﻧﮕﯿﺰهي ﺟﺪي دارد‪ .‬او دوﺳﺖ دارد ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آوردن آزادي‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺪرش ﺑﻪ او اﺟﺎزه دﻫﺪ ﺗﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد را ﻋﻤﻠﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ او‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﻮراب را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ )ﺑﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ و ﮔﻔﺘﻪي دﯾﮕﺮان( ﻧﭙﻮﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺎﺳﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﻧﯿﺎز دارد؛ و اﯾﻨﮑﻪ او را در آﻏﻮش ﺑﮕﯿﺮي‪،‬‬
‫ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ او را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﯿﺎز دارد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮ ﻣﻄﻠﺐ‬
‫‪1‬‬
‫ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮزي ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ او را دﻟﺰده و آزرده ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫او ﻧﯿﺎز دارد ﺗﺎ در ﻣﻮرد او از اﻧﺘﻘﺎد‪ ،‬ﺳﺨﺘﮕﯿﺮي و ﺟﺮﯾﺤﻪدار ﮐﺮدن اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺑﭙﺮﻫﯿﺰي!‬
‫از ﺟﻤﻼﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﻠﺐ ﻓﺮزﻧﺪان را ﺟﺮﯾﺤﻪدار ﻣﯽﮐﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺳﺮت ﺑﺰرگ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﺪ!«‬
‫»ﺗﻮ ﻣﺮد اﺑﻠﻪ و ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻪاي ﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪ!«‬
‫»ﺑﯽ زﺑﺎن‪ ،‬ﻻل! اي ﮐﻮدن!«‬

‫‪ -8‬دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺷﺎن را ﺑﺸﻨﻮ!‬

‫ﺣﺘﯽ ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ دو ﺳﺎﻟﮕﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از او ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ‪» :‬آﯾﺎ ﻟﯿﻮان ﺑﺰرگ ﭘﺮ‬
‫از ﺷﯿﺮ را دوﺳﺖ داري ﯾﺎ ﻟﯿﻮان ﮐﻮﭼﮏ ﭘﺮ ﺷﯿﺮ را؟«‪.‬‬
‫ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﭼﻬﺎر ﺳﺎل را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻻزم اﺳﺖ از او ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ‪» :‬ﺗﺨﻢ‬
‫ﻣﺮغ آب ﭘﺰ را دوﺳﺖ داري ﯾﺎ ﻧﯿﻢ رو و ﯾﺎ روﻏﻨﯽ را؟«‬
‫ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺷﺶ ﺳﺎﻟﮕﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از او ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ‪ :‬ﺑﺮاي ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﭘﻨﯿﺮ و‬
‫ﮔﺮدو دوﺳﺖ داري ﯾﺎ ﮐﺮه و ﻣﺮﺑﺎ ‪...‬؟‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻮدﮐﺎن در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ در آن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدن را ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ!‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺴﺘﺎر‪ ،‬اﻟﻌﻼج اﻟﺴﻠﻮﻛﻲ ﻟﻠﻄﻔﻞ؛ ﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬ﻣﻨﯿﺮ و ﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻒ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء ﰲ اﻟﺰﻣﻦ‬
‫اﻟﺼﻌﺐ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﯾﻮﺳﻒ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺘﻮاب‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﻵﺑﺎء اﻷذﻛﻴﺎء ﰲ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪48‬‬

‫‪ -9‬ﺑﻪ آﻧﺎن اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﯿﺎﻣﻮز!‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﻮدﮐﺎن از روﯾﺎرو ﺷﺪن ﺑﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﯾﺎ ﺣﻀﻮر در ﺟﺎﻫﺎ و ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص ﻫﺮاس‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﺮف ﻧﻤﯽزﻧﻨﺪ و آﺛﺎر ﺷﺮم و اﺳﺘﺮس ﯾﺎ ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن در آﻧﺎن ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ در اﺛﺮ ﺿﻌﻒ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ ﯾﺎ از دﺳﺖ دادن اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ و‬
‫آراﻣﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎ ﻣﺒﺘﻼ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ آن ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي روشﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽاﺷﺘﺒﺎه از‬
‫ﻗﺒﯿﻞ ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻦ داﯾﻢ‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ ﭘﯿﺎﭘﯽ ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﻣﻮارد اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬اﺳﺒﺎب ﺿﻌﻒ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ در ﮐﻮدﮐﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫اﺳﺒﺎب ﻓﺮاواﻧﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در اﯾﺠﺎد ﺣﺲ ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي ﮐﻮدك‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﺮزﻧﺶ و ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻓﺮاوان در ﻫﻨﮕﺎم و رﻓﺘﻦ ﮐﻮدك ﺑﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﺪاﯾﺶ‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﯽ در روان او ﻣﯽﮔﺮدد و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ را در او ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺎرآوردن ﮐﻮدك ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﮐﻪ ﻣﺎدر او را ﻧﮕﺬارد ﺧﻮدش ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ‬
‫ﻟﺒﺎس ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻮدن ﮐﻮدك در ﺗﻤﺎم ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﮐﻠﻔﺖ ﻣﻨﺰل‪ .‬اﯾﻦ‬
‫او را ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﺎر ﻣﯽآورد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻃﻤﯿﻨﺎن و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ در او رﺷﺪ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي ﮐﻮدك ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺸﻮﯾﻖ او ﺑﺮ اداﻣﻪ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﺤﺼﯿﻞ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪاي ﻣﻌﮑﻮس ﺑﻪ ﭘﯽ دارد‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﺰم و ارادهي ﮐﻮدك را‬
‫ﺳﺴﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲاش را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -4‬زﯾﺎدهروي ﭘﺪران در ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﮐﻮدﮐﺎنﺷﺎن‪ ،‬آزادي اﻧﺪﯾﺸﻪ را در آﻧﺎن از ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽاﻧﺪازد و ﻣﺨﺘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﮕﻮ ﻣﮕﻮ و درﮔﯿﺮﻫﺎي ﻣﯿﺎن ﭘﺪر و ﻣﺎدر اﺣﺴﺎس آراﻣﺶ و اﻣﻨﯿﺖ را در روان‬
‫ﮐﻮدك ﻧﺎﺑﻮد و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ را ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪن ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻋﻮارﺿﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﭼﺎﻗﯽ ﯾﺎ ﻻﻏﺮي ﺷﺪﯾﺪ ﯾﺎ ﮐﻮﺗﺎه ﻗﺪ ﺑﻮدن ﯾﺎ‬
 ‫‪49‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬

‫ﻟﻨﮓ ﺑﻮدن و ‪ ...‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺿﻌﻒ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ اﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬

‫ب‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻤﺎن را ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ ﺑﺎرآورﯾﻢ؟‬

‫اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﮐﻮدك ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ ﺑﺎرآﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻨﯿﻢ و اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺧﯽ‬
‫ﮐﺎرﻫﺎ را ﮐﻪ از ﻋﻬﺪهاش ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ ﺑﻪ او واﮔﺬار ﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺎداﻣﯽﮐﻪ او ﺑﻪ ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﺧﻮدش اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارد و ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﻬﺮ ﻣﯽورزد؛ از آﻧﺎن ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ از او اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و اﺣﺘﺮاﻣﺶ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﮐﻮدك دوﺳﺖ دارد ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻫﺮ ﻗﺪر اﺻﺮار اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ؛ ﺑﻪ ﻟﺠﺒﺎزي روي ﻣﯽآورد و ﮐﺎرﻫﺎ را درﺳﺖ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﻤﯽدﻫﺪ و ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﻣﺎ را درﺳﺖ ﺑﺮآورده ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺎرت دﻟﺴﻮزاﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﺎ آراﻣﺶ‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺳﺮﺷﺎر از اﻋﺘﻤﺎد و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻧﮑﺮدن از‬
‫اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮐﺎري ﺟﺰ ﭘﺲ از ﮔﻔﺘﮕﻮي اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﮐﻮدك و ﺳﺮزﻧﺶﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ را‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻮﺷﮏ رﻫﺎ ﻧﮑﺮدن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻮدك در ﮐﻼم ﻣﺎ ﺟﺪﯾﺖ و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ را ﺑﯿﺎﺑﺪ و‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ را در او ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰي ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﻮدك اﻋﺘﻤﺎد ﻧﮑﻨﯿﻢ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ :‬از اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮐﺎري ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ‬
‫ﺿﻌﻒ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ و ﮐﺎﺳﺘﻦ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ در او ﺧﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ از اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎﯾﺶ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﯽﺷﻮد و در ﺧﻮد ﻣﯽﭘﯿﭽﺪ و ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺧﻮرد ‪.1‬‬

‫‪ -10‬ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻋﺎدت ﺑﺪه‪:‬‬

‫ﻣﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺪران ﺑﺎﯾﺪ از ﮐﻮﭼﮑﯽ در دل ﻓﺮزﻧﺪانﻣﺎن اﺣﺴﺎس ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ را ﭘﺮورش‬
‫دﻫﯿﻢ؛ ﻫﺮ ﮔﺎه در ﮐﺎري ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺎزي »ﺑﻮﻟﯿﻨﮓ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ راز ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ »ﻧﯿﻠﺴﻮن ﭘﺮﺗﻮن« ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮﻟﯿﻨﮓ را از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺪرم از ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺴﮑﺘﺒﺎل را ﺑﻪ ﻣﻦ آﻣﻮزش داد؛ وﻟﯽ او در آﻏﻮشاش روش‬
‫ﻋﺠﯿﺒﯽ را دﻧﺒﺎل ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺧﯿﻠﯽ از ﭘﺪران آن را ﻧﻔﻬﻤﻨﺪ‪ .‬او ﯾﮏ ﺳﺒﺪ آورد و ﺗﻮپ را ﺑﻪ‬

‫‪ -1‬دﮐﺮ ﮐﻠﻤﻦ‪ ،‬داﻧﯿﻞ‪ ،‬اﻟﺬﻛﺎء اﻟﻌﺎﻃﻔﻲ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪50‬‬

‫ﻣﻦ داد و از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻮپ را ﭘﺮﺗﺎب ﮐﻨﻢ‪ .‬او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮﺗﺎبﻫﺎي ﻣﻦ ﺳﺒﺪ را ﺟﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﻦ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺗﻮپ را داﺧﻞ ﺳﺒﺪ ﺑﯿﻨﺪازم‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺗﻮپ ﺑﻪ درون ﺳﺒﺪ‬
‫ﻣﯽاﻓﺘﺎد اﺑﺮاز ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻣﯽﮐﺮد و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﺎن ﻣﺮا در آﻏﻮش ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺪف ﮔﯿﺮي ﻣﻦ‬
‫دﻗﯿﻖﺗﺮ ﻣﯽﺷﺪ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲام اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻮال ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻢ و ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﺑﺎزﯾﮑﻦ ﺣﺮﻓﻪاي ﺷﺪم!‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪانﻣﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ آﻧﺎن ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺎري را درﺳﺖ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داد؛ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ آﻧﺎن ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻧﺎدرﺳﺘﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺎن را‬
‫راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ درﺳﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮدﺷﺎن؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺎ!‬
‫ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮپ را در ﺳﺒﺪ ﺑﯿﻨﺪازد‪ .‬ﺗﻮپ را ﺑﻪ او ﺑﺪه و از او ﺑﺨﻮاه‬
‫آن را ﭘﺮﺗﺎب ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮﺗﺎبﻫﺎﯾﺶ ﺳﺒﺪ را ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻮپ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﻫﺪف ﭘﺮﺗﺎب ﭘﮑﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﺑﺎر ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﺶ‪ ،‬اﺑﺮاز ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ ﮐﻮدك ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬او ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻮال دوﺳﺘﺪار ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬در زﻣﺎن ﺧﻼﻓﺘﺶ داﺷﺖ در راﻫﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ از‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن داﺷﺘﻨﺪ در راه ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن او را دﯾﺪﻧﺪ ﺟﺰ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻘﯿﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬او‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﺑﯿﺮب ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮ‪ ‬ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮد و ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﮔﺮﯾﺨﺘﻦاش را ﺟﻮﯾﺎ ﺷﺪ‪ ،‬او‬
‫ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻄﺎ ﮐﺎر ﻧﺒﻮدم ﺗﺎ از ﺗﻮ ﺑﮕﺮﯾﺰم و از ﺗﻮ ﻧﺘﺮﺳﯿﺪم ﺗﺎ راه را ﺑﺮاﯾﺖ ﺑﺎز ﮐﻨﻢ ‪.1‬‬

‫‪ -11‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮي را ﺑﯿﺎﻣﻮز!‬

‫ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺗﻮان روﯾﺎرو ﺷﺪن ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ از‬
‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮي را ﺑﻪ او آﻣﻮزش داد‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺖ ﻣﻌﯿﻦ ﯾﺎ ﺳﻦ‬
‫ﻣﻌﯿﻨﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ آن را ﺑﺮاي آﻏﺎز ﻣﺮﺣﻠﻪي ﻗﻄﻌﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮي ﻫﻤﻪي ﮐﻮدﮐﺎن‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ داﻧﺴﺖ؛ وﻟﯽ ﯾﮏ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎده وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬اﺑﻦ ﻋﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺬﻛﺮة اﻵﺑﺎء وﺗﺴﻠﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء‪ ،‬ص ‪.61‬‬

 ‫‪51‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬

‫»ﻫﺮ ﮔﺎه ﺧﺮدﺳﺎل ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﮐﺎري اﺑﺮاز رﻏﺒﺖ و اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﻨﺶ ﻫﺮ ﻗﺪر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ وﻗﺖ‪ ،‬وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ آﻣﻮزش ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮي در آن ﮐﺎر اﺳﺖ!«‬
‫وﻟﯽ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺎدران و ﭘﺪران ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از او ﻫﻤﻪي ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ را اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻟﺒﺎﺳﺶ را ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ او اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدﻫﺪ! و‬
‫آﻧﺎن ﻟﺒﺎساش را ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﻮدك ﻟﺒﺎﺳﺶ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽاﻧﺪازد و آﻧﺎن آن را ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽدارﻧﺪ و اﯾﻦ روﻧﺪ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدك آﺳﯿﺐ ﻣﯽزﻧﺪ و او را ﺑﻪ ﺗﻨﺒﻠﯽ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ و رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ او‬
‫ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺖ اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺷﺨﺼﯽﺷﺎن را ﺧﻮدﺷﺎن آزاداﻧﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫اﻧﺪك اﻧﺪك ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن واﮔﺬار ﮐﻦ و از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺗﻮﻗﻊ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎش‬
‫ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ!‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه و آﻧﺎن را آﻣﻮزش ﺑﺪه و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺷﺎن ﮐﻦ و اﻟﮕﻮيﺷﺎن ﺑﺎش!‬
‫در اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻮدك‪ ،‬رﻏﺒﺖ ﮐﻮدك ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺧﻮد ﮐﺎرﻫﺎ؛ وﻟﯽ‬
‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﺎدر و ﭘﺪر‪ ،‬ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ دارد ﺗﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﻮان ﭘﺬﯾﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬
‫را ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ!‬

‫اﻟﻒ‪ :‬واﻗﻌﯿﺖﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻮدﮐﺎن و راه ﺣﻞ آن‪:‬‬

‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ﮐﻪ ﭘﺴﺮم را ﺑﯿﺪار ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮد!‬
‫ﯾﮏ ﺑﺎر او را ﺻﺪا ﺑﺰن ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎﺗﻪدار )زﻧﮕﯽ( ﺑﻪ او ﺑﺪه )ﺗﺎ ﺧﻮدش ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﯿﺪار ﺷﻮد( و ﺑﮕﺬار اﻧﺪﮐﯽ از ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﯿﺪار ﺷﺪﻧﺶ را ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ‬
‫ﻋﻬﺪه دار ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪم دﻧﺪانﻫﺎﯾﺶ را ﻣﺮﺗﺐ ﻣﺴﻮاك ﻧﻤﯽزﻧﺪ!‬
‫ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﺑﺪه ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻮاك زدن و ﺧﻮردن ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ و ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﻣﺴﻮاك ﻧﺰدن‬
‫و ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از ﺧﻮردن ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ و ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﯾﮑﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪52‬‬

‫‪ o‬دﺧﺘﺮم از اﻧﺠﺎم ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎي ﻣﻨﺰل ﻃﻔﺮه ﻣﯽرود!‬

‫ﺑﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺰل ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ را وﻗﺘﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺗﺄﺧﯿﺮ در‬
‫اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺰل ﻫﻤﻪي ﺑﭽﻪﻫﺎ از ﺗﺄﺧﯿﺮ در ﺗﻬﯿﻪي ﻏﺬا ﺷﺎﮐﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ب‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮي‪:‬‬

‫ﻣﺎدر ﮔﺮاﻣﯽ!‬
‫‪ o‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدك را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﺶ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﻧﺠﺎم ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫را ﺑﻪ او ﺑﺴﭙﺎر‪.‬‬
‫‪ o‬وﻇﺎﯾﻔﯽ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺮﮔﺰﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﺴﯿﺖ )دﺧﺘﺮ ﯾﺎ ﭘﺴﺮ ﺑﻮدن( اش ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ! ﻣﺜﻼ ﭘﺴﺮ را ﺑﻪ ﺷﺴﺘﻦ ﻇﺮفﻫﺎ ﻣﻮﻇﻒ ﻧﮑﻨﯽ و دﺧﺘﺮ را ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻐﺎزه ﺑﻔﺮﺳﺘﯽ!‬
‫‪ o‬وﻇﺎﯾﻒ را ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺳﻦاش اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ!‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ از ﮐﻮدﮐﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﻨﯽ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ را ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫‪ o‬اﻧﺪك اﻧﺪك ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﺪه!‬
‫ﻣﺜﻼ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﻪ ﻣﻐﺎزهاي ﻧﻔﺮﺳﺖ ﮐﻪ دور ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ از آﻧﺠﺎ ﺧﺮﯾﺪ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫اوﻟﯿﻦ ﺧﺮﯾﺪش ﮐﺎﻻﯾﯽ ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ!‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﺧﻄﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶاش ﻧﮑﻦ!‬
‫اﮔﺮ او را ﻓﺮﺳﺘﺎدي ﺗﺎ ﭼﯿﺰي را ﺧﺮﯾﺪ ﮐﻨﺪ و در ﺷﻤﺎرش ﭘﻮل ﺧﻄﺎ ﮐﺮده ﺑﻮد ﯾﺎ ﮐﺎﻻي‬
‫ﺧﺮﯾﺪاري ﺷﺪه را در ﻣﺴﯿﺮ ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ او ﻧﮕﻮ‪» :‬ﮐﺎش ﺗﻮ را ﻧﻔﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدم« ﯾﺎ »ﻣﻦاﺷﺘﺒﺎه‬
‫ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ اﻋﺘﻤﺎد و ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮدم‪«.‬‬
‫اﮔﺮ از ﺑﭽﻪات ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺗﺎ ﮐﺎري را در آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﮕﻮ‪:‬‬
‫»ﺑﺮو ﺑﺎزي ﮐﻦ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺑﭽﻪ اي« ﯾﺎ »ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدم اﯾﻦ ﮐﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادم‪ «.‬ﺑﺎ آراﻣﺶ اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﻪ او ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻦ و ﺑﻪ او ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ ﻫﻤﻪي ﻣﺎ در اول ﮐﺎراﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و‬
‫ﺧﻄﺎ در ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﺠﺰ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺖ و ﻧﺎﮐﺎﻣﯽﻧﯿﺴﺖ!‬
‫‪ o‬در اﺑﺘﺪا ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮ ﮐﺎرش ﻧﻈﺎرت و او را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻦ!‬
 ‫‪53‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬

‫‪ o‬در وﻗﺖﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﮐﻪ ﺧﻮدت ﻋﺠﻠﻪ داري‪ ،‬ﮐﺎري را ﺑﻪ او ﻣﺴﭙﺎر! ﯾﺎ او را ﺑﻪ‬

‫اﻧﺠﺎم ﮐﺎري ﻣﻮﻇﻒ ﻣﮑﻦ!‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻏﺮق ﺑﺎزي اﺳﺖ‪ ،‬او را ﺑﺎ ﻣﻮﻇﻒ ﮐﺮدن ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎري از‬
‫ﻟﺬت ﺑﺎزياش ﻣﺤﺮوم ﻣﮑﻦ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽدر ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﻏﺮق ﺗﻤﺎﺷﺎي ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫او را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭼﯿﺰي ﻧﻔﺮﺳﺖ ﺗﺎ از ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاش ﻣﺤﺮوم ﮔﺮدد و اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺗﻨﻔﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺷﻮد!‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﮐﺎري را ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻣﻮﻇﻒ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬درﺳﺖ اﻧﺠﺎم داد؛ اﻧﺪﮐﯽ او را‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ!‬

‫‪ -12‬ﭘﻮل ﺗﻮ ﺟﯿﺒﯽ!‬
‫ﭘﻮل ﺗﻮ ﺟﯿﺒﯽ ﭘﺎداش رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮏ ﮐﻮدك ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از آن ﻣﺠﺎزات‬
‫ﺑﺪرﻓﺘﺎريﺷﺎن ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ آن را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﻮل ﺗﻮ ﺟﯿﺒﯽ ﯾﮏ درس‬
‫اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﺪاف ﻣﻌﯿﻨﯽ دارد‪ .‬زﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭘﻮل را درﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف در آن را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﺧﺘﺮت ﻣﮕﻮ‪» :‬ﻋﺰﯾﺰم! اﮔﺮ در ﺷﺴﺘﻦ ﻇﺮفﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﭘﻮل ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫ﻣﯽدﻫﻢ« ﯾﺎ »ﺗﻮ ﭘﺴﺮم! اﮔﺮ درﺧﺘﻬﺎ را آب ﺑﺪﻫﯽ ﯾﺎ ﺑﺮوي ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﭘﻮل ﺗﻮﺟﯿﺒﯽ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫ﻣﯽدﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎ و رﻓﺘﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪهاﯾﻢ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎر آﯾﻨﺪ؛‬
‫ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ﺳﭙﺲ دﺳﺖ دراز ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﻮل آن را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ!‬
‫اﺳﺎﺳﺎً ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻌﺎر و ﺗﻘﺎﺿﺎﯾﯽ ﻣﺮدود اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮدﺳﺎل در ﻗﺒﺎل ﮐﺎري ﮐﻪ اﻧﺠﺎم داده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰي را ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬اﻟﻌﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ رﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت ﺗﺮﺑﻮﻳﺔ ﰲ ﺣﻴﺎة ﻃﻔﻠﻚ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪54‬‬

‫اﮔﺮﻣﺎ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري و ﻣﺤﺒﺖ ﭘﻮل را ﺑﺎ اﯾﻦ وﺿﻊ در روان ﺷﺎن ﺑﮑﺎرﯾﻢ؛ آﻧﺎن را‬
‫ﺑﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺑﺨﯿﻞ و ﺛﺮوت اﻧﺪوزان ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺎر ﻣﺒﺪل ﮐﺮدهاﯾﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ آﻧﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﺼﺮف ﮐﺮدن را ﻧﯿﺎﻣﻮزﯾﻢ؛ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ وﻟﺨﺮﺟﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﺮدهاﯾﻢ!‬
‫ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ در زﻧﺪﮔﯽ ﭘﻮل ﻧﯿﺴﺖ و ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻮل‬
‫ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﺻﻼ ﺑﺎ ﭘﻮل ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن‪ ،‬ﺷﺮاﻓﺖ‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ‪،‬‬
‫ﻧﺠﺎﺑﺖ را ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﭘﻮل ﺳﻨﺠﯿﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -13‬در ﻧﺎز ﭘﺮوردﮔﯽ زﯾﺎدهروي ﻧﮑﻦ!‬

‫ﻧﺎز ﭘﺮورده ﺑﺎر آوردن ﮐﻮدك‪ ،‬ﺧﻮدﺧﻮاﻫﯽ و ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﯽ را در روان او ﻣﯽﭘﺮوراﻧﺪ؛ ﻟﺬا‬
‫ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪش را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﻮدك آن را اﺑﺰار ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﻧﮕﺮداﻧﺪ و در ﺳﺎﯾﻪي آن رﻓﺘﺎرﻫﺎي زﺷﺘﯽ را ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﺪ و از ﻣﺆاﺧﺬه و ﻣﺠﺎزات‪،‬‬
‫ﭘﺮواﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻟﺠﺒﺎز‪ ،‬ﯾﮑﺪﻧﺪه و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﭘﯿﺸﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺎزﭘﺮوردﮔﯽ ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﮐﻮدك را در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‬
‫ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻃﻮري ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺘﯽ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎدرش او را در ﮐﻨﺎر ﺧﻮدش ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﺗﺎ از او دور ﺷﻮد‪ .‬او رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ دﯾﮕﺮان را آزرده ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺳﺮﮔﺮم ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ آه و ﻧﺎﻟﻪاش را ﺑﺎز ﻣﯽدارد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻢ‬
‫ﻣﺮﺑﯽﻫﺎ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﭽﻪي ﻻل و ﻧﺎز ﭘﺮوردهاي را ﺑﺮاي درﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﺰدش آوردﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪاً روﺷﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ او ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻋﻠﺖ اﺑﺘﻼﯾﺶ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده اﺳﺖ؛‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﻣﺎدر ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﺎدر از اﺷﺎرهي ﭼﺸﻢ او‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاش ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫﻤﻪي ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ را ﺑﺮآورده ﻣﯽﮐﺮد و آزادي ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ او‬

‫‪ -1‬ﻋﺒﺪاﻟﺨﺎﻟﻖ‪ ،‬ﺣﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺧﺬي ﺑﻴﺪ ﻃﻔﻠﻚ إﱃ اﷲ‪.‬‬

 ‫‪55‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬

‫را از ﻣﺎدر ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﻣﯽﺳﭙﺎرﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﺎدرش ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ او‬
‫اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﻤﯿﻦاﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ او ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -14‬در ﺳﺨﺘﯽ زﯾﺴﺘﻦ را ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز!‬

‫ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻋﺎدت ﮐﻨﺪ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻫﻤﻪي ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ را ﺑﺮآورده ﻧﮑﻨﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺎزﭘﺮوردﮔﯽ و رﻓﺎه زدﮔﯽ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﮔﺎﻫﯽ ﻟﺒﺎس درﺷﺖ و‬
‫زﻣﺨﺖ ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ .‬از ﮐﻮه ﺑﺎﻻ رود و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺳﻦ و ﺗﻮاﻧﺶ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ را ﭘﯿﺎده روي ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ‬
‫ﻗﺪر ﮐﻮدك ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﻮراك‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎك و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ‬
‫ﻣﯿﺎﻧﻪ روي ﻋﺎدت ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺳﺨﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﺳﻼﻣﺖ ﮐﻮدك‪ ،‬ﺳﻦ و اﺳﺘﻌﺪاد و‬
‫ﺗﻮاﻧﺶ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ و اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﺘﯽ )آﻣﻮزﺷﯽ ﯾﺎ داﯾﻤﯽ( ﺑﺎ ﻣﺸﻮرت ﭘﺰﺷﮏ‪،‬‬
‫ﺗﺪرﯾﺠﯽ و در ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺮﺑﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻮدك را از ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺎز دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻋﺎدت ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻟﺬﺗﺠﻮﯾﯽ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ او ﺻﺪﻣﻪ ﻣﯽزﻧﺪ و او را ﺗﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﯿﮑﺎري و ﺗﻨﺒﻠﯽ؛ ﻟﺬا ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻮدك از دوران ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ و از‬
‫اﺑﺘﺪاي زﻧﺪﮔﯽاش ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدن ﻋﺎدت ﮐﻨﺪ و آن را ﺑﯿﺎﻣﻮزد‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺳﺮاف و وﻟﺨﺮﺟﯽ در ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ رﻓﺎه زدﮔﯽ و ﻧﺎزﭘﺮوردﮔﯽ ﻋﺎدت ﻧﮑﻨﺪ و‬
‫ﻫﻤﯿﺶ ﻧﺎزك ﻧﺎرﻧﺠﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -15‬از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬اﻻﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﻣﻬﺪي‪ ،‬ﻧﺤﻮ أﴎة ﻣﺴﻠﻤﺔ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪56‬‬

‫ﺟﻤﻠﻪي ﺑﺎﻻ ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ در ﺻﺤﯿﺤﯿﻦ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ در ﺛﺮوت‪ ،‬ﻫﺪﯾﻪ و ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻋﺪاﻟﺖ‬
‫ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪان را ﭘﺎس داﺷﺖ؛ ﺗﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ آدمﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺛﺮوت ﺷﺎن را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻌﻀﯽ از ورﺛﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺣﻘﺪ و ﮐﯿﻨﻪ و دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن‬
‫اﻧﺠﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮ از دادﮔﺎهﻫﺎ در آوردﻧﺪ و ﭘﻮﻟﺸﺎن را ﺑﻪ وﮐﯿﻞ و ﻗﺎﺿﯽ و دادﮔﺎه دادﻧﺪ و‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را از ﮐﻒ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ُ َْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫َ َّ‬ ‫َ ُ ْ ُ ََْ‬
‫ﺎت ﻓ ِﺈ� ُﻬ َّﻦ ال ُﻤﺆ� ِ َﺴﺎت اﻟﻐ ِﺎﻴﻟَﺎت«) ‪» .(1‬از وﺟﻮد‬
‫اﺒﻟﻨ ِ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻻ ﺗ� ِﺮﻫﻮا‬
‫دﺧﺘﺮان ﮐﺮاﻫﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ اﻧﺲ دﻫﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻧﻘﺪرﻧﺪ«‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺎوات و‬
‫ﺑﺮاﺑﺮي رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫اﺬﻟ ُﻛ َ‬
‫ُّ‬ ‫َ َ َْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ َ َ‬ ‫َ ْ َ َ ْ َُ ُْ َ َ َ‬
‫ﻮر ‪-‬‬ ‫ﻪﻟ أ�ﻰﺜ ﻓﻠ ْﻢ ﻳَ ِﺌﺪﻫﺎ‪َ ،‬ول ْﻢ ﻳُ ِﻬﻨ َﻬﺎ‪َ ،‬ول ْﻢ ﻳُﺆﺛِ ْﺮ َو َﺪﻟ ُه َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ‪ - ،‬ﻗﺎل‪� :‬ﻌ ِ�‬ ‫»ﻣﻦ ﺎﻛﻧﺖ‬
‫ْ َ َّ َ ) ‪(2‬‬ ‫ُ‬ ‫َ ْ َ َ ُ َّ‬
‫أدﺧﻠﻪ ا� اﺠﻟﻨﺔ« ‪» .‬ﻫﺮﮐﺲ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ او را زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ او‬
‫اﻫﺎﻧﺖ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ و ﻓﺮزﻧﺪ ذﮐﻮرش را ﺑﺮ او ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺎن‬ ‫ث أَ َﺧ َﻮ َ ْ ْ َ َ‬
‫َ ْ َ َ َُ َ َ ُ ََ َْ َ َ ُ‬
‫ات أو اﺑنﺘ ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ﺎت أو ﺛﻼ‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﺎن رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺎﻛن ﻪﻟ ﺛﻼث �ﻨ ٍ‬
‫َ َ ُ َّ ُ‬ ‫َْ ُ ْ َ ََ ْ َ َ ُ ْ‬
‫ﺤﺒَﺘَ ُﻬ َّﻦ َو َّا� َﻰﻘ َّ َ‬
‫ﻴﻬ َّﻦ ﻓﻠﻪ اﺠﻟَﻨﺔ«) ‪» .(3‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ دﺧﺘﺮ ﯾﺎ ﺳﻪ‬ ‫ِ‬ ‫�‬
‫ِ‬ ‫ا�‬ ‫ﺎن ﻓﺄﺣﺴﻦ ﺻ‬ ‫أو أﺧﺘ ِ‬
‫ﺧﻮاﻫﺮ و ﯾﺎ دو دﺧﺘﺮ ﯾﺎ دو ﺧﻮاﻫﺮ دارد و ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﻘﻮي اﻟﻬﯽ را‬
‫درﺑﺎرة آﻧﺎن رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽآﯾﺪ )ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻇﻠﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ( وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ و ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﯿﺮ ﻃﺒﺮاﻧﯽ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺳﻨﻦ اﺑﻮداود‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺳﻨﻦ ﺗﺮﻣﺬي‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪:‬‬
‫ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫‪ -1‬اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫ﺑﺎزي ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﻤﭽﻮن آب ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﮐﻮدك ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺎزي اﺳﺖ و‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻮدك را از اﯾﻦ ﻟﺬت ﺑﺎزداري‪ .‬اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ در ﺣﺎﻟﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎزي‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن را ﯾﺎدآوري ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫زﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدك از آﻣﻮزش ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻗﺮآن ﻓﺎرغ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او‬
‫اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ و ﺧﺴﺘﮕﯽ آﻣﻮزش را از ﺗﻦ ﺑﻪ در ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻮدك از ﺑﺎزي ﺧﺴﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺑﭽﻪ از ﺑﺎزي و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدﻧﺶ ﺑﺎ آﻣﻮزش داﯾﻤﯽ‪ ،‬دل را ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ‬
‫و ﻫﻮش را از ﮐﺎر ﻣﯽاﻧﺪازد و زﻧﺪﮔﯽ را ﻣﮑﺪر ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪.1‬‬
‫ﭘﺪران ﻫﺮﮔﺰ ﻧﭙﻨﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن را ﺑﺎ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺮدن‬
‫آﻧﺎن را ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺴﺎ ﮐﻮدك آن را ﮐﻨﺎر ﮔﺬارد و ﺑﺎ ﯾﮏ ﮐﺎرﺗﻮن ﺧﺎﻟﯽ‬
‫ﺳﺮﮔﺮم ﺷﻮد؛ آن ﺑﻪ ﻧﺨﯽ ﺑﺒﻨﺪد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎزي ﮐﻮدك‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ اﺧﺘﺼﺎص دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﮐﻮدك دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آنﻫﺎ ﯾﮏ زاوﯾﻪ‪ ،‬رف ﯾﺎ ﺻﻨﺪوق و‬
‫ﮐﻤﺪي )اﻟﻤﺎري( ﻣﺨﺼﻮص داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺎزي‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﻤﻊآوري اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎ و ﮔﺬاﺷﺘﻦ آن در ﺟﺎي ﻣﺨﺼﻮص آن ﺑﺮ ﻋﻬﺪهي ﺧﻮد‬
‫او ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﻫﻤﯿﺸﻪ روﺣﯿﻪي اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻘﻮق دﯾﮕﺮان در او ﭘﺮورش ﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ‬
‫‪2‬‬
‫آﻧﺎن ﻧﯿﺰ از ﺣﻖ ﺑﺎزي ﮐﺮدن ﺑﺮﺧﻮردار و او در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺷﺎن ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﻨﺪ!‬

‫‪ -1‬اﳌﻬﺬب ﻣﻦ إﺣﻴﺎء ﻋﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.53‬‬

‫‪ -2‬دﮐﺘﺮ ﺗﺎم‪ ،‬دوﮔﻼس‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت اﻟﻄﻔﻞ اﻟﻴﻮﻣﻴﺔ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪58‬‬

‫ﺑﺎزي‪ ،‬ﻓﺮﺻﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﺮﺑﯿﺖ؛ ﻟﺬا ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻮدﮐﺎن را آزاد ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ در ﻣﯿﺎدﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ)و ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ( ﺳﺮﮔﺮم ﺑﺎزي ﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﺎﻋﺚ آزار ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﮔﺮدﻧﺪ ﯾﺎ زﻧﮓ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺻﺪا درآورﻧﺪ ﯾﺎ ‪...‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺖ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻣﯽﺧﺮي‪ ،‬ﯾﮏ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﺑﺮاﯾﺶ اﻧﺘﺨﺎب و‬
‫ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻦ ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ درك او ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺧﺮﯾﺪاري اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪ .‬ﮐﺎر ﺑﺎز و‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺮﮐﯿﺐ آن را ﺑﻪ ﺧﻮدش واﮔﺬار ﮐﻦ‪ .‬ﺑﻪ او ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺪه ﺗﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻬﺎرت را ﮐﺴﺐ ﮐﻨﺪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ راه ﺑﺮ او ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﻤﮏ داﺷﺖ ﺑﻪ او‬
‫ﮐﻤﮏ ﮐﻦ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮﺑﯿﺎن‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزي در ﮐﺎرﻫﺎي ﮐﻮدك دﺧﺎﻟﺖ ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮراك ﯾﺎ ﺧﻮاﺑﺶ‬
‫آن را ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدك در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮي ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻌﯿﻨﯽ را در ﺑﺎزي ﺑﺮ او ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﮑﻦ!‬
‫‪ -3‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻄﺢ و ﻋﻼﻗﻪ ﺧﺎص ﻓﺮزﻧﺪت ﺑﻪ او ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺎزي ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻫﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ در ﺑﺎزي ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺖ ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش!‬
‫‪ -5‬در ﺑﺎزي ﻣﯿﺎﻧﻪ روي و اﻋﺘﺪال را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻦ؛ ﭼﻮن ﺑﺎزي وﺳﯿﻠﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻫﺪف و‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎزي ﯾﮑﯽ از ﻧﯿﺎز اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻮدك اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻫﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﻪ ﺑﺎزي دﺳﺘﺠﻤﻌﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ از ﮔﻮﺷﻪ ﮔﯿﺮي‬
‫ﻣﺼﻮن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﯾﮏ ﺑﺎره و ﯾﮑﺠﺎ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎي زﯾﺎدي را ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺖ ﻧﺪه ﺗﺎ ﻫﻤﻪي آنﻫﺎ از‬
‫ﭼﺸﻢاش ﻧﯿﻔﺘﺪ و از آنﻫﺎ دﻟﺰده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدك ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬او را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن از‬
‫ﺣﻮادث ﻣﺼﻮن ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺧﻄﺎﻫﺎﯾﺶ اﺻﻼح ﺷﻮد و ﻣﻮرد ﯾﺎدآوري و آﻣﻮزش ﻗﺮار‬
‫ﮔﯿﺮد‪.‬‬
 ‫‪59‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫‪ -9‬ارزش وﻗﺖ را ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ ،‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ دﯾﺪي ﺑﻪ ﺑﺎزي ﺧﺎﺻﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫دارد؛ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪» :‬ﭘﻨﺞ دﻗﯿﻘﻪ دﯾﮕﺮ وﻗﺖ داري ﺗﺎ ﺑﺎزي ﻓﻼن را ﺷﺮوع ﮐﻨﯽ«‪.‬‬
‫‪ -10‬اﮔﺮ ﮐﻮدﮐﺖ ﮐﻢ ﻧﺸﺎط ﺑﻮد ﯾﺎ ﺳﺮﺣﺎل ﻧﺒﻮد او را ﺑﻪ ﺑﺎزي ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪ .‬اﮔﺮ از ﺑﺎزي‬
‫ﺧﻮدداري ورزﯾﺪ‪ ،‬ﻋﻠﺖ را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺮﯾﺾ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻋﻠﺖ دﯾﮕﺮي‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.1‬‬
‫‪ -11‬اﮔﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد در ﻣﻨﺰل اﺗﺎﻗﯽ را ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺖ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﺪه ﺗﺎ وﺳﺎﯾﻠﺶ را در آن‬
‫ﺑﮕﺬارد ﺣﺘﯽ اﻟﻤﻘﺪور ﺑﺮ دﯾﻮارﻫﺎﯾﺶ ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎﯾﯽ از ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن آن را ﺑﭙﺴﻨﺪد‪.‬‬
‫در اﺗﺎﻗﺶ ﭼﻨﺪ ﺻﻨﺪﻟﯽ ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﯿﺰ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺟﻌﺒﻪ ﺧﺎﻟﯽ‪ ،‬رﯾﮓ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻣﺪاد‬
‫رﻧﮕﯽ‪ ،‬ﻣﺎژﯾﮏ و واﯾﺖ ﺑﺮد ﯾﺎ ﮔﭻ و ﺗﺨﺘﻪ‪ ،‬اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﺳﺎز و ﺑﺎز و ﻣﻠﻌﺐﻫﺎي ﭼﻮﺑﯽ و‪...‬‬
‫ﻗﺮار ﺑﺪه‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻮدك را در اﺗﺎﻗﺶ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ دﯾﺪارش‬
‫رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ وﺳﺎﯾﻠﺶ ﻧﻈﺎرت ﮐﻨﯿﻢ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي درﺳﺖ از ﻗﺒﯿﻞ ﻧﻈﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻈﻢ‬
‫و‪ ...‬را ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ -12‬در اﺛﻨﺎي ﺑﺎزي‪ ،‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ و دﺳﺘﻮرات دﺷﻮاري را ﺑﺮ ﮐﻮدﮐﺎن اﻋﻤﺎل ﻧﮑﻨﯿﻢ و از ﺣﺠﻢ‬
‫اﻣﺮ و ﻧﻬﯽﻫﺎ ﺑﮑﺎﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ -13‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزي در ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﮐﻮدﮐﺎن زﯾﺎدهروي ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﺪران ﯾﮏ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﮐﻮدك ﺷﺎن از ﭼﺸﻤﺸﺎن ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﯽﺷﻮد و در اﺛﻨﺎي ﺑﺎزي ﻫﻤﯿﺸﻪ آﻧﺎن را‬
‫ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -14‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزي اﺻﺮار ﻧﮑﻦ ﮐﻮدك ﻧﻈﺎﻓﺘﺶ را ﮐﺎﻣﻼ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﮔﺮﯾﺰي ﻧﯿﺴﺖ‬
‫و آﻧﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزي ﻗﺪري ﮐﺜﯿﻒ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﺧﺎﻧﻢ دﮐﺘﺮ ﺳﻠﻮي‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﯽ‪ ،‬اﻟﻠﻌﺐ ﺑﲔ اﻟﻨﻈﺮﻳﺔ واﻟﺘﻄﺒﻴﻖ؛ اﻟﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﻣﺪ و دروﯾﺶ ﺧﻮﻟﻪ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﻃﻔﺎل ﰲ رﺣﺎب اﻹﺳﻼم‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪60‬‬

‫‪ -15‬ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﺧﻮدت ﺑﭙﺮس‪» :‬اﮔﺮ در ﺳﻦ و ﺟﺎﯾﮕﺎه اﯾﻦ ﮐﻮدك ﻣﯽﺑﻮدم ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ؟‬

‫و ﭼﻪ ﻣﯽﮐﺮدم؟‬
‫‪ -16‬در ﺟﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﺪوﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﭙﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن آﻧﺎن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ‬
‫ﺗﺤﺮك آزاد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -17‬رﻓﺘﺎر ﮐﻮدﮐﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﺨﻨﺪ و او را ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻗﺮار ﻣﺪه‪.‬‬
‫‪ -18‬ﺗﻼش ﮐﻦ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺨﯿﻼت ﮐﻮدﮐﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﻓﯽ ﻧﮑﻨﯽ! ﻣﺜﻼ اﮔﺮ در ﻣﻮرد ﯾﮏ‬
‫ﮐﺎرﺗﻮن ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ اﺳﺖ! رؤﯾﺎ و ﺧﯿﺎﻟﺶ را در ﻫﻢ ﻣﺮﯾﺰ و ﻣﮕﻮ‪ :‬اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ!‬
‫او و رؤﯾﺎﻫﺎﯾﺶ را رﻫﺎ ﮐﻦ‪ .‬ﺑﮕﺬار آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ذﻫﻨﺶ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش آن را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮاز ﺗﻮ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻤﮑﺖ را ﺑﺮ او ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -19‬او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ وﺳﺎﯾﻞ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎﯾﺶ اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺧﻮدش‬
‫ﺳﺨﺘﯽﻫﺎ و دﺷﻮاريﻫﺎﯾﺶ را ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -20‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪي ﮔﻠﯽ ﯾﺎ رﯾﮕﯽ ﺧﻮدش را ﺧﺮاب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬از او اﻧﺘﻘﺎد‬
‫ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ دور از اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﻧﻬﺎﯾﯽ ﭼﯿﺴﺖ؛ ﮐﻮدك از ﺑﺎزي ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -21‬ﮐﻮدﮐﺖ را از ﺑﺎزي ﮐﺮدن ﺑﺎزيﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬ﺑﺮﺣﺬر دار‪ .‬ﺧﻄﺮ ﺑﺮق را ﺑﻪ او‬
‫ﯾﺎدآوري ﮐﻦ‪ .‬اﺑﺰارﻫﺎي ﺗﯿﺰ و ﺑﺮﻧﺪه ﻫﻤﭽﻮن ﭼﺎﻗﻮ‪ ،‬ﻗﯿﭽﯽ و ‪ ..‬را از دﺳﺘﺮس او دور‬
‫ﻧﮕﻬﺪار‪ .‬ﺧﻄﺮ ﺧﯿﺎﺑﺎن و ﺟﺎده را ﺑﻪ او آﻣﻮزش ﺑﺪه و اﺟﺎزه ﻧﺪه در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﯿﺎن‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎ ﺳﺮﮔﺮم ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻤﻮم ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺣﺸﺮات و اﻧﻮاع داروﻫﺎ را از او دور ﮐﻦ و‬
‫آن را در ﺟﺎياﻣﻦ و ﻣﺨﺼﻮص ﺑﮕﺬار‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن در اﺳﻼم‪:‬‬

‫اﺳﻼم ﺑﻪ آﻣﻮزش‪ ،‬ﺗﻤﺮﯾﻦ و اﻧﺠﺎم اﻧﻮاع ﺑﺎزﯾﻬﺎي ﮐﻮدك اﻫﻤﯿﺖ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﻤﺮ‬
‫ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن‪ ،‬ﺷﻨﺎ‪ ،‬ﺗﯿﺮاﻧﺪازي و اﺳﺐ ﺳﻮاري‬
‫را آﻣﻮزش دﻫﯿﺪ«‪.‬‬
 ‫‪61‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﮐﻮدﮐﺎن ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻤﻮﯾﺶ ﻋﺒﺎس ‪ ‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪي دوش ﮔﺬاﺷﺖ و از‬
‫ﺑﺮﻧﺪهي ﺑﺎ آﻏﻮشاش اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻧﻤﻮد ﺳﭙﺲ از ﺑﺮﻧﺪهي دﯾﮕﺮ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ‪...‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬ﻋﺒﯿﺪاﷲ و ﺑﺴﯿﺎري از ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻤﻮﯾﺶ ﻋﺒﺎس را ﺑﻪ ﺻﻒ ﻣﯽﮐﺮد‬
‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻦ ﭘﯿﺸﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﭘﺎداش ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن دارد‪ .‬راوي ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰد او ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﭘﺸﺖ و ﺳﯿﻨﻪي او ﻣﯽاﻓﺘﺎدﻧﺪ و او آﻧﺎن را ﻣﯽﺑﻮﺳﯿﺪ و ﺑﺮ‬
‫آﻧﺎن ﻣﯽﭼﺴﺒﯿﺪ ‪.1‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﺮد؛ ﺑﺰار از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ‪ ‬ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬وارد ﺷﺪم ﮐﻪ ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﯿﻦ ب ﺑﺮ ﺷﮑﻤﺶ ﺑﺎزي‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! آﯾﺎ دوﺳﺘﺸﺎن داري؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﺮا دوﺳﺘﺸﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آن دو ﮔﻞﻫﺎي ﺧﻮﺷﺒﻮي ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐﻮدﮐﺎن را در ﭼﻨﺪ ﺟﺎ دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬او آﻧﺎن را ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﮑﺮد و‬
‫)ﮐﺎرﺷﺎن را( ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻧﺪاﻧﺴﺖ‪ .‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ از ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻏﺬاﯾﯽ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ در ﻣﺴﯿﺮ راه ﺣﺴﯿﻦ ‪ ‬را دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎزي‬
‫ﻣﯽﮐﺮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﺟﻠﻮي ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﮔﺮﻓﺖ ﺳﭙﺲ دﺳﺘﺶ را دراز ﮐﺮد و او اﯾﻨﻄﺮف و‬
‫آﻧﻄﺮف ﻣﯽﮔﺮﯾﺨﺖ و رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ او ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ او را ﮔﺮﻓﺖ ﺳﭙﺲ ﯾﮑﯽ از‬
‫دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺮ ﭼﺎﻧﻪ و دﯾﮕﺮي را ﻣﯿﺎن ﺳﺮ و ﮔﻮشﻫﺎﯾﺶ ﻗﺮار داد و او را در آﻏﻮش‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻮﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺧﻮدش در ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺎ ﺧﺮدﺳﺎﻻن ﺑﺎزي ﮐﺮد ‪ .‬در آن ﻫﻨﮕﺎم ﺟﺒﺮﯾﻞ ‪‬‬
‫آﻣﺪ و او داﺷﺖ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ او را ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﯿﻨﻪاش را ﺷﮕﺎﻓﺖ ‪ ...‬ﻣﻄﻠﺒﯽ‬
‫ﮐﻪ آن را اﺣﻤﺪ در ﻣﺴﻨﺪش ﺑﺎزﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ‪.2‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ اﺣﻤﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪.288‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪62‬‬

‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎزي دﺧﺘﺮان را ﺑﺎ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎ رد و ﻣﺤﮑﻮم ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺨﺎري از ام‬

‫اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ در ﺣﻀﻮر رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ‬
‫اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎ )ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دﺧﺘﺮﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﺮدﺳﺎل ﺑﺎ آن ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ( ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﺮدم‬
‫و دوﺳﺘﺎﻧﯽ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬وارد ﻣﯽﺷﺪ آﻧﺎن از او‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و او آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﺎزي ﮐﻨﻨﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺑﺨﺎري‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﭼﮑﻨﻢ؟‬

‫‪ -1‬ﻋﻠﻞ درﮔﯿﺮي ﻓﺮزﻧﺪان‬

‫ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺎﻧﻪاي ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ از درﮔﯿﺮي ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻼوﯾﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن آﻧﺎن از ﻻﺑﻼي اﯾﻦ درﮔﯿﺮيﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و‬
‫ﺿﻌﻒ ﺧﻮﯾﺶ آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺴﺘﯽ ﺷﻮرﯾﺪن و ﭘﯿﺮوز ﺷﺪن را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﺳﺒﺎب درﮔﯿﺮي ﻣﯿﺎن ﺑﺮادران‪ ،‬ﻏﯿﺮت‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﮐﻤﺒﻮدي‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ و ﻏﻔﻠﺖ ﭘﺪر و ﻣﺎدر از ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺗﻼش دارﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺮاﻧﺸﺎن ﺳﯿﻄﺮه ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﻇﺎﻫﺮي‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه ﻗﺪي‪ ،‬ﯾﺎ ﭼﺎق و ﻫﯿﮑﻠﯽ ﺑﻮدن و‪ ...‬ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﯾﺮاد ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﻋﻠﺖ درﮔﯿﺮي ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻌﻀﯽ وﺳﺎﯾﻞ و اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ درﮔﯿﺮيﻫﺎ‪ ،‬اﻋﺼﺎب ﭘﺪر و ﻣﺎدر را ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽرﯾﺰد آﻧﺎن وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﭽﻪﻫﺎ را از درﮔﯿﺮي ﺑﺎز دارﻧﺪ دﭼﺎر ﺷﻮك و ﺻﺪﻣﻪي روﺣﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺪران در ﺗﻮان ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮدن ﺷﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﭼﺮا ﺑﺪون ﺧﺼﻮﻣﺖ و درﮔﯿﺮي ﺗﻮان ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮدن ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺶ را ﻧﺪارد؟‬
‫ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﮐﻮدك ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﭼﻮن ﺷﺎﯾﺪ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‬
‫ﺳﺮﯾﻊ ﯾﺎ درﮔﯿﺮي در اﺛﺮ ﺗﺮﺷﺢ ﻋﺪد ﺗﯿﺮوﺋﯿﺪ‪ ،‬ﺳﻮء ﺗﻐﺬﯾﻪ ﯾﺎ ﻋﻮاﻣﻞ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ در ﺧﺎﻧﻪ درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟‬

‫واﻟﺪﯾﻦ ﮔﺮاﻣﯽ!‬
‫‪ -1‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ در ﻣﻌﺮض آزار ﺟﺴﻤﯽ ﻗﺮارداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻮراً دﺧﺎﻟﺖ ﮐﻨﯽ ﺗﺎ‬
‫ﺧﻄﺮي را ﮐﻪ در ﮐﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮي‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﻪﺷﺎن را ﺻﺪا ﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﻓﻮراً از‬
‫درﮔﯿﺮي و ﮔﻼوﯾﺰ ﺷﺪن دﺳﺖ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ در درﮔﯿﺮي ﭘﺴﺮان‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪64‬‬

‫رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دﺧﺘﺮان ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻋﻮض ﮐﺎرﺑﺮد زور و ﺑﺎزو ﺑﻪ داد‬
‫و ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺸﯿﺪن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﺲ از ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺸﺘﻦ آراﻣﺶ‪ ،‬ﺗﻼش ﮐﻦ ﺗﺎ ﻗﺪري از وﻗﺘﺖ را در ﮔﻮش دادن ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ و ﭼﻮن درﮔﯿﺮي ﺳﭙﺮي ﮐﻨﯽ؛ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن واﻗﻌﯽ دﺳﺖ‬
‫ﯾﺎﺑﯽ؛ وﻟﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪي ﺷﺎن ﺑﯿﻄﺮف و ﻋﺎدل‬
‫ﻫﺴﺘﯽ و ﺑﻪ ﺣﺮف ﻫﻤﮕﺎم ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﯽدﻫﯽ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﮔﺮ در ﻣﺎﺟﺮاي ﮔﻼوﯾﺰ ﺷﺪن‪ ،‬ﮐﺘﮏ و ﮐﺎرﺑﺮد زور و ﺑﺎزو ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺎزي ﻧﯿﺴﺖ ﺳﺮﯾﻌﺎً‬
‫دﺧﺎﻟﺖ و درﮔﯿﺮي را ﺣﻞ ﮐﻨﯽ؛ زﯾﺮا ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ اﻣﺜﺎل اﯾﻦ درﮔﯿﺮيﻫﺎ و اﺧﺘﻼﻓﺎت‬
‫ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ و ﭼﯿﺰﻫﺎي زﯾﺎدي را از آن ﯾﺎد ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﮑﻮﺷﯽ ﺗﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺟﻠﻮي‬
‫ﻫﺮ درﮔﯿﺮي را ﺑﮕﯿﺮي‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎ آﻧﺎن ﺑﺮاي آزاد ﮐﺮدن اﻧﺮژي ﺧﻮﯾﺶ دﻧﺒﺎل ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪي ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ ﺳﯿﻄﺮه و ﮐﻨﺘﺮل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﯿﺸﻪ رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻟﺬا‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﻨﺰل را ﺗﺮك ﮐﻨﯽ و ﺑﯿﺮون ﺷﻮي‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ آﻧﺎن ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد؛ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫روﺣﯿﻪي ﺳﺘﯿﺰه ﺟﻮﯾﯽ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ اﺳﺖ؛ روﺣﯿﻪاي ﮐﻪ ﻃﻮل دوران ﮐﻮدﮐﯽ از آﻧﺎن‬
‫دور ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و در آﯾﻨﺪه ارﺗﺒﺎﻃﺸﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ ﭼﻮن ﺗﺮﺟﯿﺢ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‬
‫در اوﻟﯿﻦ ﻓﺮﺻﺖ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا و دور ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﯽ در ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﻗﺪري ﺑﻪ آﻧﺎن اﺟﺎزهي درﮔﯿﺮي ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ و ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎنﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش اﺧﺘﻼف ﻣﯿﺎن ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻪاش ﻣﻀﺮ ﻧﯿﺴﺖ و آﻧﻘﺪر ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن زﺷﺖ ﺟﻠﻮه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﺷﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن اﺧﺘﻼف ﺧﻮد را‬
‫ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺳﺮ و ﺻﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ اﺧﺘﻼف اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
 ‫‪65‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﭼﮑﻨﻢ؟‬

‫ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬اﮔﺮ اﺧﺘﻼف ﺷﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﯾﮏ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﺑﻮد آن از ﻫﻤﻪ ﺷﺎن ﺑﮕﯿﺮ و ﺑﻪ‬
‫آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﺎﻫﻢ و ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﯽ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن را ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ در ﮔﻮﺷﻪاي‪ ،‬اﺗﺎﻗﯽ ﯾﺎ ﺟﺎي‬
‫ﺣﺒﺲ ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺗﻔﺎوت ﺳﻨﯽ ﻣﯿﺎن ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎﻋﺚ درﮔﯿﺮي زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ‬
‫دﺷﻮارﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدك ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﻫﻢ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ او را آزار دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺧﻮد را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﯽآورد و ﺑﻪ آن‬
‫ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮد و ﮔﺎﻫﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﮑﻮه و ﮔﻼﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﺮﯾﺪ و‬
‫اﺑﺮاز درد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺗﻼش ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ ﺟﺎﻧﺐ دﯾﮕﺮي را ﻧﮕﯿﺮي‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺰرگ ﺑﻔﻬﻤﺎن و ﺗﻮﺻﯿﻪ‬
‫ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﺘﺮش را دوﺳﺖ ﺑﺪارد و در ﻗﺒﺎل رﻓﺘﺎرش ﺻﺒﻮر ﺑﺎﺷﺪ و از‬
‫او ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺗﻮان ﺻﺒﺮ ﮐﺮدن ﻧﺪاﺷﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺻﺒﺮش ﻟﺒﺮﯾﺰ‬
‫ﺷﺪ؛ ﻓﻮر ًا ﺑﻪ ﺗﻮ اﻃﻼع دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﮐﻤﮏ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﭽﻪي ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﺑﺰرﮔﺘﺮ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ و ﺗﻼش ﻧﮑﻨﺪ ﺗﺎ او را‬
‫ﺑﯿﺎزارد ﭼﻮن او ﻗﻮيﺗﺮ اﺳﺖ و از او اﻧﺘﻘﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -9‬ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزات ﺧﻄﺎﮐﺎر ﻋﺠﻠﻪ ﻧﮑﻦ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ اﻣﺮ روﺣﯿﻪي دﺷﻤﻨﯽ و اﻧﺘﻘﺎﻣﺠﻮﯾﯽ را‬
‫در آﻧﺎن ﭘﺮورش ﻣﯽدﻫﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﺗﻮ ﺑﯿﮕﻨﺎه را ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در آﻧﺼﻮرت ﻫﺮ دو‬
‫در آﯾﻨﺪه ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت و داوريات ﺷﮏ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -10‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﺎن را ﺑﺎ دﯾﮕﺮي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﮑﻦ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﻣﮕﻮ‪» :‬وﻗﺘﯽ‬
‫ﺑﺮادرت در ﺳﻦ ﺗﻮ ﺑﻮد ﻗﻄﻌﺎ از ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد«‪ .‬ﯾﺎ »ﺗﻮ دﻗﯿﻘﺎً ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﺑﺮادرت ﻫﺴﺘﯽ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ؛ ﻓﻮرا اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد« ﭼﻮن ﺑﺎ اﯾﻦ روﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻮدك ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدش اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮادرش اﺣﺴﺎس دﺷﻤﻨﯽ و‬
‫ﻧﻔﺮت ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﮑﺮار ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮدن ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮادرش‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪66‬‬

‫ﺻﻔﺎت ﺧﻮﺑﯽ را دارا اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﻧﮑﻨﺪ و او را اﻟﮕﻮي ﺧﻮدش ﻗﺮار ﻧﺪﻫﺪ و‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ از او ﻣﻨﺘﻔﺮ ﺷﻮد ‪.1‬‬
‫‪ -11‬ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ از راهﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺻﻄﮑﺎك و درﮔﯿﺮي ﻣﯿﺎن ﮐﻮدﮐﺎن آن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ درﮔﯿﺮي ﺷﺎن را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ ﻣﺜﻼ ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮي ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺎدرﺷﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ در آن ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ و‬
‫ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖ وﺟﻮد دارد ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺪران ﺗﻮﻗﻊ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫رﻓﺘﺎري ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻧﺪﯾﺸﻪي ﭘﺪران داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -12‬ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﯾﺎ درﮔﯿﺮياش ﺑﺎ ﺑﺮادراﻧﺶ ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺘﯽ اﻟﻤﻘﺪور آراﻣﺶ‬
‫ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -13‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺪ اﻟﮕﻮي ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن دﺳﺖ از ﺗﻌﺼﺐ و‬
‫ﻟﺠﺒﺎزي ﺑﺮاي ﮐﺎرﻫﺎي ﮐﻢ ارزش ﯾﺎ ﺑﯽارزش ﺑﺮدارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -14‬اﺟﺎزه ﻧﺪﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ‬
‫اﻓﺘﺎده و ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ اﻧﺘﻘﺎم را ﺑﭽﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ -15‬ﭘﺪرﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا ﺧﻮدﺷﺎن را اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﻠﺖ ﺧﯿﻠﯽ از درﮔﯿﺮيﻫﺎي‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﺧﻮد ﭘﺪران ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫‪ o‬ﺳﯿﻄﺮهي ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﮐﻮدك‬
‫‪ o‬دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﻫﻤﻪي دﺳﺘﻮراﺗﺸﺎن ﻫﺮ ﻃﻮر ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ اﺟﺮا ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻢ ارزشﺗﺮﯾﻦ اﺳﺒﺎب در ﻣﻨﺰل ﻣﯽﺷﻮرﻧﺪ و درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬رﻓﺘﺎر ﻗﺎﻃﻊ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪآﻣﯿﺰﺷﺎن ‪.2‬‬

‫‪ -3‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ﺗﻮي ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ و ﮔﻼوﯾﺰﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺒﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬أوﻻدﻧﺎ‪.‬‬

‫‪ -2‬دﮐﺘﺮ ﻓﻬﯿﻢ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻛﻞ اﻟﻄﻔﻞ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ‪.‬‬
 ‫‪67‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﭼﮑﻨﻢ؟‬

‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ درﮔﯿﺮي ﻣﯿﺎن ﮐﻮدﮐﺎن در ﺻﻨﺪﻟﯽﻫﺎي ﻋﻘﺐ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﯾﮑﯽ از اﺳﺒﺎب آزار‬
‫واﻟﺪﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺳﺮﻧﺸﯿﻨﺎن ﻣﺎﺷﯿﻦ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ اﯾﻤﻨﯽ را ﺑﺒﻨﺪد ﭼﻮن اﯾﻦ ﻣﺎﻧﻊ آن‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻓﺸﺎر آورﻧﺪ و ﻫﺮ ﯾﮏ از آنﻫﺎ ﺟﺎي دﯾﮕﺮي را ﺗﺼﺎﺣﺐ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫﺎي دور و ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﻪ وﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺻﺮف ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺎدر در‬
‫ﺻﻨﺪﻟﯽ ﻋﻘﺐ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و آزار ﮐﻮدﮐﺎن را ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﯾﺎدآوري ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻌﻀﯽ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎي ﺳﺒﮏ و ﮐﻢ ﺣﺠﻢ ﯾﺎ ﺗﻌﺪادي‬
‫ﮐﺘﺎب را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدارﻧﺪ و داﺧﻞ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺎ آن ﺳﺮﮔﺮم ﺷﻮﻧﺪ ‪ ...‬و اﮔﺮ ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﻮي ﻣﺎﺷﯿﻦ‬
‫درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻦ و اﮔﺮ از ﮐﻨﺎر ﺳﺎﺣﻞ ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺎرك‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮدي‪ ،‬ﻗﺪري از آﻧﺠﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﯿﺮ ﺗﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ اﺣﺴﺎس ﮐﻨﻨﺪ از ﻟﺬت ﺗﻔﺮﯾﺢ و‬
‫ﻟﻮ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﻣﺤﺮوم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪان‪:‬‬

‫اﮔﺮ روزي ﮐﻮدﮐﺖ از ﺗﻮ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬آﯾﺎ ﻣﺮا دوﺳﺖ داري؟« ﯾﺎ ﺑﺎ ﺟﻮش ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ و ﺧﺸﻢ‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﯿﻠﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷﻤﺎ ﻣﺮا اﻫﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺎدر ﮔﺮاﻣﯽ! دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻮدﮐﺖ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﺤﺒﺖ و ﻧﻮازش ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﯿﺎن او و ﺑﺮادراﻧﺶ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻗﺎﯾﻞ ﺑﺸﻮي و آﻧﺎن را ﺑﺮ او ﺑﺮﺗﺮي ﺑﺒﺨﺸﯽ ﯾﺎ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺪاﻧﯽ و از‬
‫او ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻮرزي و ﺑﻪ او ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﻨﯽ!‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﺶ را ﺑﺎ ﮐﯿﻨﻪ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﮐﺘﮏ ﻣﯽزﻧﺪ ﯾﺎ وﺳﺎﯾﻞ و ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺶ‬
‫را ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﭽﻪي ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻬﻤﺎن ﻧﺎﺧﻮاﻧﺪهي ﺟﺪﯾﺪي‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ او رﻗﯿﺒﺶ ﺷﺪه و ﭘﺪر و ﻣﺎدرش را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ و ﺻﺒﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪68‬‬

‫ﻟﺬا رﻋﺎﯾﺖ ﻋﺪاﻟﺖ و ﻃﻨﺎزي ﻧﮑﺮدن ﺑﺎ ﮐﻮدك ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻮدك ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺧﯿﻠﯽ‬
‫از ﻣﺸﮑﻼت را ﺣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ‪.1‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪان ﺗﺎن ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﻨﯿﺪ« ‪.2‬‬
‫اﻧﺲ ‪ ‬ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﭘﺴﺮاﻧﺶ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﺮد او را ﺑﺮ‬
‫ﭘﺎﯾﺶ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه دﺧﺘﺮش آﻣﺪ ﭘﺲ او را در ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪) ‬ﺑﻪ او( ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﭼﺮا ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن ﻣﺴﺎوات ﻧﮑﺮدي؟« ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﺴﺎوات ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪان ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد‬
‫ﺑﻮﺳﯿﺪﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻟﺬا اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن را ﺑﻮﺳﯿﺪي‪ ،‬ﭘﺲ دﯾﮕﺮان را ﻫﻢ ﺑﺒﻮس!‬

‫‪ -5‬ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮﯾﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن‪:‬‬
‫ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮﯾﯽ ﻣﯿﺎن ﮐﻮدﮐﺎن در ﯾﮑﯽ از اﺷﮑﺎل ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ زﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬از ﺧﻮدش در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺘﺎﯾﺎﻧﺶ دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺮ ﻫﻤﺘﺎﯾﺎﻧﺶ ﺳﯿﻄﺮه ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻌﻀﯽ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻨﺰل را ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ در ﻫﻢ ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻮدش‬
‫ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن در ﻣﺮﺣﻠﻪي ﭘﯿﺶ از ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺣﻔﻆ اﺳﺒﺎب و وﺳﺎﯾﻠﺸﺎن ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدك ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي‬
‫ﺧﻮد را از ﮐﻮدك دﯾﮕﺮ ﺑﺎز ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﻋﻠﺖ ﺳﺘﯿﺰه ﺟﻮﯾﯽﺷﺎن اﻟﮕﻮﺳﺎزي رﻓﺘﺎر دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮادران ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﭘﺪر و ﻣﺎدر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺒﻮد ﭘﺪر ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﭘﯿﺪاﯾﺶ درﮔﯿﺮي و ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮﯾﯽ‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺴﺮﺑﭽﻪﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﺳﻠﻄﻪي ﻣﺎدر ﺗﻤﺮد و ﻗﯿﺎم ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻧﺎﺻﺢ ﻋﻠﻮان‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷوﻻد ﰲ اﻹﺳﻼم‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪:‬‬
‫ﮔﺮﯾﻪي ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫‪ -1‬اﺳﺒﺎب ﮔﺮﯾﻪي ﮐﻮدﮐﺎن‪:‬‬

‫ﮔﺮﯾﻪي ﮐﻮدك در ﺳﺎلﻫﺎي اول ﻋﻤﺮش‪ ،‬وﺳﯿﻠﻪي ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ اﻃﺮاﻓﯿﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن او‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮراك و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﯿﺎز دارد و ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﺎ ﺗﻨﻬﺎ اﺑﺰار ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻠﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﮔﺮ در ﺣﺪ ﮐﺎﻓﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺶ را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎً ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮﯾﻪي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﯿﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ و ﺣﯿﺎﺗﯽ ﮐﻮدك را‬
‫ﺑﺮآورده ﮐﻨﯿﻢ؛ وﻟﯽ درﺳﺖ در ﭘﺲ ﻫﺮ ﺑﺎر ﮔﺮﯾﻪ‪ ،‬زود ﺑﺴﻮﯾﺶ ﺑﺪوﯾﻢ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻋﻠﺖ ﮔﺮﯾﻪي‬
‫او‪ ،‬ﺗﺮس‪ ،‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‪ ،‬ﺧﺸﻢ ﯾﺎ درد ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪﺗﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕﺬارﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﯾﺎد‬
‫ﺑﮑﺸﺪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص اﮔﺮ ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪاﯾﯽ از ﺧﻮاب ﺑﭙﺮد ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از دﻧﺪانﻫﺎﯾﺶ‬
‫درد ﮐﻨﺪ ﯾﺎ در اﺛﺮ دﯾﺪن ﺧﻮاب ﺗﺮﺳﻨﺎﮐﯽ ﻫﺮاﺳﺎن ﺷﻮد؛ دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺤﺒﺖ ورزﯾﺪن و‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن دادن و ﻧﻮازش ﮐﺮدن ﻣﺎدر‪ ،‬ﺗﺮس و ﻫﺮاس را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دوﺑﺎره‬
‫آراﻣﺶ ﺑﻪ او ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺰﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﻗﺪر آﺷﻔﺘﻪ و ﻧﺎآرام ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮد‬
‫ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از اﺑﺰارﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﯽ‪ ،‬آﺷﻔﺘﮕﯽاش را اﺑﺮاز دارد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻫﺮ ﻗﺪر ﻋﻤﺮش اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻧﺪك اﻧﺪك ﮔﺮﯾﻪاش ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺳﻦ ﺷﺎﻧﺰده ﻣﺎﻫﮕﯽ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻋﻤﺮ ﮐﻮدك‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺶ‬
‫ﺑﻮﯾﮋه ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژﯾﮑﯽاش ﺑﺮآورده ﻧﺸﻮد ﯾﺎ ﺗﻨﻬﺎ در اﺗﺎﻗﯽ رﻫﺎ ﺷﻮد ﯾﺎ در ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫اﻃﺮاﻓﯿﺎﻧﺶ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرد؛ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ و ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ در ﺣﯿﻦ‬
‫ﺣﻤﺎم ﮐﺮدن ﯾﺎ درآوردن ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻫﯿﺠﺎن ﻣﯽآﯾﺪ و ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﺳﺒﺎب‬
‫ﺧﺸﻢ ﮐﻮدﮐﺎن در ﺳﻨﯿﻦ اوﻟﯿﻪي ﻋﻤﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﻧﻮع ارﺗﺒﺎط ﮐﻮدك ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬ﻣﺎدر و ﺑﺮادراﻧﺶ ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ او از ﻗﺒﯿﻞ ﺧﻮاب‪ ،‬ﺧﻮردن ﺧﻮراﮐﯽ‪ ،‬ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن‬
‫دﻧﺪانﻫﺎ و‪ ...‬در ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ او ﻧﻘﺶ دارد‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪70‬‬

‫ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻮارض ﺧﺸﻢ در ﺳﻨﯿﻦ ﺑﺎﻻ‪ ،‬رﻓﺘﺎري ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫اﺑﺘﺪا درﻣﺎن آن ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﮐﻮدك‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ زود‬
‫ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﯾﺎ ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن‪ ،‬اﺧﺘﻼل در ﺗﺮﺷﺢ ﻏﺪد ﺗﯿﺮوﺋﯿﺪ ﯾﺎ اﺣﺴﺎس ﺧﺴﺘﮕﯽ ﯾﺎ ﺑﻌﻠﺖ‬
‫‪1‬‬
‫ﺳﻮءﺗﻐﺬﯾﻪ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﯾﺒﻮﺳﺖ ﻣﺰﻣﻦ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﯿﺪار ﺧﻮاﺑﯽ و ‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﮔﺮﯾﻪ را ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﺎزﭘﺮورده دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﺷﮏ را اﺑﺰاري ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺑﺮاي‬
‫دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺸﺎن‪.‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﻪ ﮐﻮدك ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮔﺮﯾﻪ ﻧﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﮔﺮﯾﻪ ﮐﻨﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻮهات ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ ‪ ..‬ﺗﺎ ﮔﺮﯾﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻮه)ﮔﻔﺘﺎري( ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺣﺮﻓﺖ ﮔﻮش‬
‫ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﮐﻮدك ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدش را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﺪ و ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺮﺿﻪي ﺷﮑﻮهاش‬
‫از ﮔﺮﯾﻪ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از دﻓﻌﺎت ﮔﺮﯾﻪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﭘﺪران ﺑﺎﯾﺪ آرام ﺑﺎﺷﻨﺪ و از ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ و ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﮕﯽ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯽارزشﺗﺮﯾﻦ اﺳﺒﺎب و ﻋﻮاﻣﻞ درﻫﻢ ﻧﺮﯾﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺧﯿﻠﯽ از ﮐﻮدﮐﺖ اﻧﺘﻘﺎد ﻧﮑﻦ و ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺑﻮﯾﮋه در ﺣﻀﻮر ﮐﻮدﮐﯽ دﯾﮕﺮ ﯾﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن او را ﻣﺴﺨﺮه ﻧﮑﻦ و ﻋﺎﺟﺰ ﻧﺨﻮان!‬
‫‪ -3‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﭘﺪران‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎ در ﺣﻀﻮر ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺸﺎن را اﺑﺰار ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺎزي و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ!‬
‫‪ -4‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺸﯿﺪن‪ ،‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﯾﺎ ﻟﺠﺒﺎزي ﮐﻮدك‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ را ﺑﺮآورده‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ -5‬زﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎم درﮔﯿﺮ ﺷﺪن ﮐﻮدﮐﺎن – ﻫﺮ ﻗﺪر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ – اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﯿﻢ‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻓﻬﯿﻢ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻛﻞ اﻟﻄﻔﻞ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ‪.‬‬

 ‫‪71‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﮔﺮﯾﻪي ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫ﺧﻮدﺷﺎن اﺧﺘﻼف و ﻣﺸﮑﻼﺗﺸﺎن را ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎ و وﺳﺎﯾﻞ ﮐﻮدك آﺳﯿﺐ ﯾﺎ ﺻﺪﻣﻪاي وارد ﯾﺎ آن را در ﻫﻢ‬
‫ﺑﺮﯾﺰﯾﻢ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﺟﺎزه ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎري را ﺑﺪﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻤﯽ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺄ ﺑﺴﯿﺎري از‬
‫ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖﻫﺎ و ﻟﺠﺒﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﺧﻮد ﭘﺪران اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن رﻓﺘﺎر ﺟﺪي و اﻧﻌﻄﺎف ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و‬
‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪآﻣﯿﺰ آﻧﺎن و ﻋﻼﻗﻪﺷﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري وﻟﻮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﮕﯽ آﺗﺸﯿﻦﺷﺎن در ﻣﻨﺰل آن ﻫﻢ ﺑﻌﻠﺖﻫﺎي ﻧﺎﭼﯿﺰ؛ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺸﮑﻼت را‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ!!‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﺟﺮﺟﺲ‪ ،‬ﻣﻼك‪ ،‬ﺳﻴﻜﻮ ﻟﻮﺟﻴﺔ اﻟﻄﻔﻮﻟﺔ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪:‬‬
‫ﮐﻮدﮐﻢ ﻋﺼﺒﯽ اﺳﺖ ‪ ...‬ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟‬

‫ﺳﺮآﻏﺎز‪:‬‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ از ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ آراﻣﺶ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮي و در دﻧﯿﺎ آﻣﯿﺨﺘﻦ ﻋﻼﻗﻪ دارﻧﺪ‪ ...‬ﮔﺮوﻫﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻋﻼﻗﻪ دارﻧﺪ‪...‬‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ واﮐﻨﺶﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﯽ ﻟﻄﯿﻒ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺗﺤﺮﮐﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‪ ،‬ﺧﺸﻢ و ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﮕﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺎﯾﺰ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﯾﮏ ﮐﻮدك ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺼﻪﻫﺎ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر آﺷﮑﺎر ﺑﻪ ﺑﯿﺘﺎﺑﯽ و ﻧﺎآراﻣﯽﺗﻤﺎﯾﺰ دارﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻋﻮارض ﻋﺼﺒﯽ ﯾﮑﺪﺳﺖ ﻣﺒﺘﻼ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﺣﺮﮐﺎت ﻏﯿﺮﺣﺴﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ و ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺟﻮﯾﺪن ﻧﺎﺧﻦﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﻮدﮐﺎر‪ ،‬ﻣﮑﯿﺪن اﻧﮕﺸﺘﺎن‪ ،‬داﯾﻢ ور رﻓﺘﻦ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﻫﺎ ﯾﺎ ﭼﺸﻤﮏ زدن ﻏﯿﺮارادي و ‪...‬‬

‫‪ -1‬اﺳﺒﺎب ﻋﺼﺒﯽ ﺷﺪن ﮐﻮدﮐﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪ :‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺳﺒﺎب ﻋﺼﺒﯽ ﺷﺪن و اﺿﻄﺮاب روﺣﯽ ﮐﻮدﮐﺎن در‬
‫ﻣﻮارد زﯾﺮ رﯾﺸﻪ دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از ﮔﺮﻣﺎي ﻋﺎﻃﻔﯽ در ﺧﺎﻧﻮاده و ﻋﺪم اﺷﺒﺎع ﻧﯿﺎز ﮐﻮدك از ﻣﺤﺒﺖ و‬
‫ﭘﺬﯾﺮش‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺳﯿﻄﺮهي ﻗﻬﺮآﻣﯿﺰ ﭘﺪران و ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام آﮔﺎﻫﺎﻧﻪي ﮐﻮدك‬
‫از ﺟﻤﻠﻪي ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ ﭘﺪران و ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻗﺎﯾﻞ ﺷﺪن ﻣﯿﺎن ﺑﺮادران‪.‬‬
‫‪ -3‬وﺟﻮد ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ و ﺗﻨﺎﻗﺾ در ﻣﺤﯿﻂ و ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻗﺒﯿﻞ ﻓﺮﯾﺒﮑﺎري‪ ،‬ﮐﻠﮏ زدن‪،‬‬
‫ﮐﻼﻫﺒﺮداري و ‪...‬‬
 ‫‪73‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﻢ ﻋﺼﺒﯽ اﺳﺖ ‪ ...‬ﭼﮑﻨﻢ؟‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻋﺪه ﺧﻼﻓﯽ ﭘﺪران ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻮلﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮدن‬
‫آﻧﺎن از ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺿﺮوري‪.‬‬
‫‪ -4‬آﻣﻮزش ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن از واﻟﺪﯾﻦ‪:‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻣﺎدر ﻋﺼﺒﯽ ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﻠﻢ ﻫﯿﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن و ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮدن را ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن‬
‫آﻣﻮزش ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺎدر ﺳﯿﻄﺮهﺟﻮ‪ ،‬ﻣﻨﺸﺄ ﺛﺎﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاي در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار دادن‬
‫ﮐﻮدك‪ ،‬از آن ﻃﺮف ﮐﻮدك در ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻋﻠﯿﻪ او ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ ...‬ﻧﻘﻄﻪي ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻣﺎدري؛ ﻣﺎدر اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺘﺶ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺶ اﺑﺮاز ﻣﯽدارد‪،‬‬
‫ﯾﻘﯿﻨﺎً ﮐﻮدك‪ ،‬رام او ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات او را ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ اﺟﺮا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﺮ ﻗﺪر ﮐﻮدك‬
‫رﺷﺪ ﮐﻨﺪ و ﺑﺰرگ ﺷﻮد از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او آﻣﻮزش داده اﺳﺖ؛ ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ را‬
‫ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﯿﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﻠﻢ ﻧﻘﺶ ﻣﺎدر را اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫آﻗﺎي ﻣﻌﻠﻢ در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭘﺪر ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -5‬زﯾﺎدهروي در ﻣﺤﺒﺖ و ﻃﻨﺎزي‪:‬‬
‫آري ﻧﺎزﭘﺮوردﮔﯽ اﻏﺮاق آﻣﯿﺰ‪ ،‬روﺣﯿﻪي ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﯽ و ﺧﻮدﺧﻮاﻫﯽ را در ﮐﻮدك ﭘﺮورش‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻫﻤﮕﺎن ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و ﻧﯿﺎزﻫﺎي او را ﺑﺮآورده ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﺑﺮآورده ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ و ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﺳﭙﺲ دﯾﺮي‬
‫ﻧﻤﯽﭘﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻢ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ را ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻧﻮادهاش در ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺮآورده‬
‫ﻧﮑﻨﻨﺪ؛ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﺳﺒﺎب ﺟﺴﻤﯽ‪:‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺼﺒﯽ ﺷﺪن و ﻧﺎآراﻣﯽ و ﺑﯿﻘﺮاري ﮐﻮدك ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽﯾﺎ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﺮﺷﺢ ﮐﺮدن ﻏﺪد ﺗﯿﺮوﺋﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮدن ﮐﻮدك ﺑﻪ اﻧﮕﻞ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﯿﻤﺎري ﺻﺮع‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪74‬‬

‫‪ -4‬آﺷﻔﺘﮕﯽ ﺳﻮءﻫﺎﺿﻤﻪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻗﻄﻌﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن ﮐﻮدك ﻣﺎ‪،‬‬
‫اﺳﺒﺎب روﺣﯽ – رواﻧﯽ دارد؛ ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﻼﻣﺖ او از ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي اﻧﺪاﻣﯽ وﺟﺴﻤﯽﻣﻄﻤﺌﻦ‬
‫ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﮔﺎﻫﯽ اﺳﺒﺎب اﺑﺘﻼي ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن دوﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻢ اﺳﺒﺎب‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ – ﺟﺴﻤﯽ و ﻫﻢ اﺳﺒﺎب روﺣﯽ – رواﻧﯽ دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ ﻋﻘﻠﯽ و ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻮﺷﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪:‬‬
‫اﻓﺮادي ﮐﻪ از ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻮﺷﯽ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﻣﺤﯿﻂ ﻣﻨﺰل ﯾﺎ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺮ آﻧﺎن‬
‫ﻓﺸﺎر آورﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺷﺎن را ﺑﻬﺘﺮ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ؛ ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدﻧﺸﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﮔﻮﯾﺎ از آﻧﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺎري ﺑﯿﺶ از ﺗﻮان ذﻫﻨﯽﺷﺎن ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي آﻧﺎن ﺑﺎ دﯾﮕﺮان در اﻣﺮ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﯾﺎ اﻣﻮر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺼﺒﯿﺖ ﺷﺎن‬
‫ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﮐﻮدك ﻧﺎﺑﻐﻪ‪:‬‬
‫ﮐﻮدك ﻧﺎﺑﻐﻪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ از ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن و ﻧﺎاﻣﻨﯽ رﻧﺞ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺳﻄﺢ ﻓﮑﺮي او از ﻫﻤﻘﻄﺎراﻧﺶ ﺗﻔﺎوت دارد و ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ او‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬درك ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﻬﻤﺪ ﺳﭙﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻣﺮﺑﯽ ﯾﺎ ﻣﻌﻠﻢ در ﮐﻼس ﺑﻪ ﺷﺮح و‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬او اﺣﺴﺎس ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻫﻤﯿﻦ رﻫﮕﺬر ﮔﺎﻫﯽ او درس و‬
‫ﺗﺤﺼﯿﻞ را ﺳﺒﮏ ﻣﯽﺷﻤﺎرد و ﺗﻼش زﯾﺎدي را ﺻﺮف ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ دﭼﺎر‬
‫ﻏﺮور و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮﺑﯿﺎن ﯾﺎ ﭘﺪران از ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻓﺮاوانﺷﺎن ﻋﺼﺒﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﭘﯿﭽﻨﺪ و او را ﻓﯿﻠﺴﻮف و ﭘﺮﺣﺮف ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و اﯾﻦ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫او را ﺑﻪ اﺣﺴﺎس دﻟﺘﻨﮕﯽ و اﺳﺘﺮس رواﻧﯽ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻮدك ﻧﺎﺑﻐﻪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﻗﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎري دارد ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﺪ آن را‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن او ﻫﻤﻪي درﺳﻬﺎﯾﺶ را ﺧﻮب ﺑﻠﺪ اﺳﺖ و ﻣﻔﻬﻮﻣﯽﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ‬
 ‫‪75‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﻢ ﻋﺼﺒﯽ اﺳﺖ ‪ ...‬ﭼﮑﻨﻢ؟‬

‫ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻠﺪ اﺳﺖ؛ دوﺑﺎره آﻧﺮ ا ﺑﺎزﺧﻮاﻧﯽ و ﺗﮑﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻦ ﮐﻮدك ﮔﺎﻫﯽ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺧﺸﮏ و ﺑﯽروﺣﯽ را ﺳﭙﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻣﺎ اﺳﺒﺎب و وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻔﯿﺪي را ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫ﻧﮑﻨﯿﻢ؛ زﻧﺪﮔﯽ او ﻫﯿﭻ آﺳﺎﯾﺸﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ وﺳﺎﯾﻞ ورزﺷﯽ و زﻣﯿﻨﻪي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ازﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ را ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻬﯿﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﺎ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ‬
‫ﮐﻨﺠﮑﺎوي و ﻋﻼﻗﻪي ﺷﺪﯾﺪش را ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬اﺷﺒﺎع ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺪران‪ ،‬ﻣﺮﺑﯿﺎن و ﻣﻌﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ اﺳﺘﻌﺪاد و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮐﻮدك ﻧﺎﺑﻐﻪ را‬
‫ﮐﺸﻒ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ او را ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎن ﺷﺎن دﭼﺎر ﻏﺮور ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﺳﺘﻌﺪادي ﺧﻮد را ﺷﮑﻮﻓﺎ ﮐﻨﺪ و رﺷﺪ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻓﺮاوان او‬
‫اﻧﺘﻘﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺟﺪﯾﺖ و ﺣﻔﻆ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻫﻤﻪي ﺳﺆاﻻﺗﺶ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن ﺑﺎ ﻫﻮش و ﻧﺎﺑﻐﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﻧﺒﺎﯾﺪ آﻧﺎن را در ﻣﺮﮐﺰ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و در اﻫﺘﻤﺎم دادن ﺑﻪ آﻧﺎن زﯾﺎدهروي و اﻓﺮاط ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در آن ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖﺷﺎن آﺳﯿﺐ ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﭼﻮن ﺷﺎﯾﺪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﺪران‪ ،‬ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺒﻮغ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻤﺠﯿﺪ از آﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺲ ﻏﺮور را در آﻧﺎن‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺳﻄﺢ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺪرﺧﺸﻨﺪ؛ دﭼﺎر ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن‪ ،‬دل اﻓﺴﺮدﮔﯽ و‬
‫دل ﺳﺮدي ﺷﻮﻧﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -2‬ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن ﮐﻮدﮐﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﻋﻼﯾﻢ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪:‬‬

‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻼﯾﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن ﮐﻮدﮐﺎن اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻋﺪم اﺳﺘﻘﺮار‪ ،‬ﺗﺤﺮك ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‪ ،‬ﺗﺸﻮﯾﺶ در ﺗﻮﺟﻪ‪ ،‬ﺣﻮاس ﭘﺮﺗﯽ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﻫﻢ‬
‫ﻗﻄﺎران‪ ،‬ﺑﯽﺟﻬﺖ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪن‪ ،‬ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﮔﺮﯾﻪ‪ ،‬ﺑﯽﻣﻼﺣﻈﮕﯽ‪ ،‬ﺑﯽﻓﮑﺮي‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﺑﻪ‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﺟﺮﺟﺲ‪ ،‬ﻣﻼك‪ ،‬ﻣﺸﺎﻛﻞ اﻷﻃﻔﺎل اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ؛ دﮐﺘﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎن‪ ،‬ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﻃﻔﻠﻚ اﳌﻮﻫﻮب‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪76‬‬

‫ﻣﺴﺨﺮه ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺑﺎزﯾﭽﻪ ﻗﺮار دادن‪ ،‬ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬درﮔﯿﺮ ﺷﺪن ﯾﺎ ﮐﺘﮏ زدن ﺑﺮادران‪.‬‬

‫ب‪ :‬ﺣﺮﮐﺎت ﻣﺨﺼﻮص ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن‪:‬‬

‫ﺣﺮﮐﺎت ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ وﯾﮋهاي ﻧﻤﻮد دارد و ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻣﮑﯿﺪن اﻧﮕﺸﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺟﻮﯾﺪن ﻧﺎﺧﻦﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﻮدﮐﺎر و ‪...‬‬
‫‪ -1‬ﻣﮑﯿﺪن اﻧﮕﺸﺘﺎن‪:‬‬
‫ﻣﮑﯿﺪن اﻧﮕﺸﺘﺎن ﻓﺮآﯾﻨﺪي اﺳﺖ ﻋﺎدي ﮐﻪ ﻫﻤﻪي ﮐﻮدﮐﺎن در ﻣﺎﻫﻬﺎ ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺳﺎلﻫﺎي‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﻋﻤﺮﺷﺎن ﺑﻪ آن روي ﻣﯽآورﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﮑﯿﺪن اﻧﮕﺸﺘﺎن ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻏﯿﺮﻋﺎدي ﺗﺎ‬
‫ﺳﻦ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻣﺜﻼ ده ﺳﺎﻟﮕﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﮑﯿﺪن اﻧﮕﺸﺖ دراﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺳﻨﯽ ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺶ‬
‫از ﯾﮏ ﻧﺸﺎﻧﻪي اﺳﺘﺮس رواﻧﯽ و ﻋﺼﺒﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ...‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﻮاس ﭘﺮﺗﯽ‪ ،‬ﻏﻤﺰدﮔﯽ و‬
‫ﺧﯿﺎﻻت‪ .‬آن را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻼﯾﻢ در ﻫﻨﮕﺎم روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺖ در ﺗﺤﺼﯿﻼت‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮدداري‪ ،‬از اﯾﻦ ﻋﺎدت و ﭘﺪﯾﺪه ﺗﻬﺪﯾﺪ و ﻫﺸﺪار ﭘﺪران ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻢ ﺳﻮدي‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ درﻣﺎن اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ درﻣﺎن وﺿﻌﯿﺖ روﺣﯽ و‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه ارﺗﺒﺎط ﮐﻮدك ﺑﺎ ﭘﺪر‬
‫و ﻣﺎدرش‪ ،‬ﺑﺮادران و ﻣﺮﺑﯿﺎﻧﺶ‪.‬‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎي روﺣﯽ اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻮدك اﺷﺒﺎع ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ او اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺰد‬
‫دﯾﮕﺮان دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ‪ ،‬ﻋﺰﯾﺰ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم و ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻮدك ﺑﺎ ﯾﮏ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دﺳﺘﯽ ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺮد ﺗﺎ از ﻓﺮو ﮐﺮدن دﺳﺘﺶ ﺑﻪ دﻫﺎﻧﺶ ﯾﺎ ﺟﻮﯾﺪن ﻧﺎﺧﻦﻫﺎﯾﺶ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺑﻌﻤﻞ آﯾﺪ‪ ...‬و ﻟﺬت ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ را ﺑﭽﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺠﺎزات و ﺳﺮزﻧﺶ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﺎرﺿﻪ را ﺷﺪت ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﺑﻪ درﻣﺎﻧﺶ‬
‫ﻧﻤﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺟﻮﯾﺪن ﻧﺎﺧﻦ و ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﻮدﮐﺎر‪:‬‬
 ‫‪77‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﻢ ﻋﺼﺒﯽ اﺳﺖ ‪ ...‬ﭼﮑﻨﻢ؟‬

‫اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺑﯽارادﮔﯽ و ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺘﺶ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ در ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ‬
‫ﻣﺤﯿﻂ ﯾﺎ ﻋﺪم ﺗﻮان روﯾﺎرو ﺷﺪن ﺑﺎ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻀﻮر در آزﻣﻮﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮدش را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي درﻣﺎن اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ و ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻫﯿﭻ ﺳﻮدي ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺒﺎب‬
‫ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎرياش را ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد و ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺷﺨﺼﯿﺘﺶ و ﺣﻞ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﯾﺎ ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ج‪ :‬ﺣﺮﮐﺎت ﻋﺼﺒﯽ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ )ﻏﯿﺮارادي(‪:‬‬

‫ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﻮدﮐﺎن را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ از ﺣﺮﮐﺎت ﻋﺼﺒﯽ ﻏﯿﺮارادي رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺣﺮﮐﺎت ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻋﺎدت ﻣﯽﺷﻮد و آﻧﺎن را رﻫﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺎت‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدن ﭘﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﺷﺒﻪ ﻣﮑﺮر‪ ،‬ﭘﺮش اﻃﺮاف دﻫﺎن‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﻮي ﺳﺮ ور رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﮔﺮدن ﺑﻪ راﺳﺖ‬
‫و ﭼﭗ را ﻣﯽﺷﻮد ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺗﻮان ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺎت را ﻧﺪارد ﭼﻪ ﺑﻪ او ﺗﺬﮐﺮ‬
‫دﻫﻨﺪ ﯾﺎ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻧﮑﻮﻫﺶ ﯾﺎ ﻣﺠﺎزات ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﯽاﻟﻮاﻗﻊ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ راه رﻫﺎﯾﯽ او‬
‫از ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻋﺼﺒﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺪران ﯾﺎ ﻣﺮﺑﯿﺎن را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻼش دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻧﮑﻮﻫﺶ ﯾﺎ ﺗﻤﺴﺨﺮ‪،‬‬
‫ﮐﻮدك را از اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺎت ﺑﺎز دارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪن ﻫﯿﭻ ﺳﻮدي ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ درﻣﺎنِ اﺳﺒﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك را ﺑﻪ آن ﺳﻮ ﮐﺸﺎﻧﺪه اﺳﺖ؛ ﻫﯿﭻ‬
‫وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﺮاي درﻣﺎﻧﺶ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬آن اﺳﺒﺎب ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدن او ﺑﻪ‬
‫درآﻣﯿﺨﺘﻦ در ﻣﺤﺎﻓﻞ و ﭘﺮورش دادن ﺷﺨﺼﯿﺘﺶ و ﺗﻮﺻﯿﻪي واﻟﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﻌﺪﯾﻞ‬
‫رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﺑﺎ ﮐﻮدك‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﺗﯿﻢ ﭘﯿﺶ آﻫﻨﮕﯽ )و اردوﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ( در‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ او ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻼش ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺎت ﻋﺼﺒﯽ را ﻧﺎدﯾﺪه ﺑﮕﯿﺮد ﺗﺎ‬
‫ﺧﻮدﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪78‬‬

‫‪ -3‬ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن ﮐﻮدﮐﺎن را ﭼﮕﻮﻧﻪ درﻣﺎن ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫درﻣﺎن‪ :‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﻼﻣﺖ ﮐﻮدك اﻃﻤﯿﻨﺎن ﯾﺎﻓﺖ و اﺳﺒﺎب ﭘﯿﺪاﯾﺶ و اﻧﮕﯿﺰه ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‬
‫را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد و ﺑﺎ دراﯾﺖ آن را درﻣﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از درﻣﺎنﻫﺎ اﻗﺪاﻣﺎت واﻟﺪﯾﻦ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﮔﺮ آﻧﺎن دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن ﻋﺼﺒﯽ ﻧﺸﻮﻧﺪ و از ﺣﺮﮐﺎت ﻏﯿﺮارادي و ﺗﯿﮏﻫﺎي‬
‫ﻋﺼﺒﯽ رﻧﺞ ﻧﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ رﻓﺘﺎرﺷﺎن را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪ و ﺟﻮ ﻣﻨﺰل را از آراﻣﺶ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ‬
‫ﺳﺮﺷﺎر ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن ﮐﻮدﮐﺎن ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻮن از ﭘﺪران ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آن رﻓﺘﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان آن را از ﭘﺪران ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫ﺳﺮﺷﺘﯽ اﺳﺖ ﺳﻠﻄﻪﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر و ﺳﺨﺘﮕﯿﺮي ﭘﺪرانِ ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﯾﺎ‬
‫ﻧﺎزﭘﺮوردﮔﯽ ﭘﺪران ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻓﺮزﻧﺪان اﻓﺮادي ﻣﯽﭘﺮورد ﮐﻪ دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﻃﺒﻖ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﯿﻄﺮه ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ را ﭘﺪﯾﺪ آور ﺗﺎ ﺑﺎ وﺳﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ او را آزار ﻧﺪﻫﺪ؛ ﻣﺜﻼ ﺳﺎز و‬
‫ﺑﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﮑﻌﺐﻫﺎ‪ ،‬آﺟﺮﻫﺎي ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ و ‪ ...‬ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ در ﻣﯿﺪان ﺑﺎزي ﯾﺎ ورزﺷﮕﺎه و ﯾﺎ ﺑﺎﺷﮕﺎه ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ او را ﺑﻪ ﭘﺎرك و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﮔﺎهﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺒﺮ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﯿﭽﮕﺎه او را ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﮑﻦ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻄﺎﯾﺶ او را ﺗﺤﻘﯿﺮ و رﺳﻮا ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﭙﺮﺳﺪ! و ﺳﺆاﻟﺶ را ﻣﻬﺎر ﻧﮑﻦ‪ .‬ﺑﻪ او ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺳﺎدهاي ﺑﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ‬
‫و ﻫﻮشاش ﺗﻨﺎﺳﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺑﺰار رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ از ﮔﺮﯾﻪي ﮐﻮدك آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺎدر دﺳﺖ و‬
‫ﺻﻮرﺗﺶ را ﺑﺸﻮﯾﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ او دراز ﺑﮑﺸﺪ و داﺳﺘﺎﻧﯽ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ ‪ ...‬و‬
‫ﺣﻮاساش را از ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽات ﭼﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

 ‫‪79‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﻢ ﻋﺼﺒﯽ اﺳﺖ ‪ ...‬ﭼﮑﻨﻢ؟‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻋﺎدي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺑﺎ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎي ﻏﺮق ﺑﺎزي‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺎدر او را ﺻﺪا زﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻮرا ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﺶ را ﺑﭙﻮﺷﺪ و ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺎزار آﻣﺎده‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺧﻮدداري و از ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ اﺑﺎ ورزد؛ ﭼﻮن ﻟﺬت ﺑﺎزي از‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺎدر در ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌﯽ ﻣﯿﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽ و‬
‫ﻣﻦ ﻫﻢ ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﻢ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﻢ؛ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮم‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎ‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻫﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ دﻟﻤﺎن ﺧﻮاﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺗﻼش ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺑﯿﺮون ﺷﺪن ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺪري از وﻗﺖﻣﺎن ﻟﺬت ﺑﺒﺮﯾﻢ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﺮﺧﻮرد و ﺳﺨﻦ ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ‪ ،‬ﺧﺸﻢ ﺑﭽﻪ را ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎدر‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﮕﯿﺮ ﺷﻮد و ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از او ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ؛ اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ در‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻣﺎدر اﺣﺴﺎﺳﺎت او را درك ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺗﻨﻔﺮ ﺑﭽﻪ اﯾﻦ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﺎدر ﺑﻪ ﺑﭽﻪاش ﭼﻨﯿﻦ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ اﻧﺴﺎن در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﺘﻨﻔﺮ‬
‫ﯾﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻟﺬا از اﯾﻨﮑﻪ از ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖاش ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬او را دوﺳﺖ ﻧﺪارد؛ ﻗﻄﻌﺎ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺳﺮﮐﻮب و ﻣﻬﺎر ﺷﺪهاش اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﺗﮑﺮار ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﭽﻪ در ﺧﻮد ﻓﺮو رود و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﺶ را ﺷﺪﯾﺪاً ﻣﻬﺎر ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﻋﻠﺖ روﺷﻨﯽ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه ﮐﻨﺪ ﯾﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺰرگ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ‬
‫ﭘﺮﯾﺸﺎن و ﻧﺎآرام داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻋﺘﻤﺎدش ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺿﻌﯿﻒ ﺑﺎﺷﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -5‬ﮐﻮدﮐﻢ در ﻣﻬﺪﮐﻮدك ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺒﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬أوﻻدﻧﺎ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪80‬‬

‫روشﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ وﺟﻮد داردﮐﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺮﺑﯽ ﻣﻬﺪ ﮐﻮدك ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن را از ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ و دور ﮐﻨﺪ‬
‫‪ -1‬ﻧﯿﺎز ﺧﻮراك و اﺳﺘﺮاﺣﺖ و آﺳﺎﯾﺶ ﮐﻮدك را ﺑﺮآورده ﺳﺎز‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮐﻮدك را ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﺳﺮﮔﺮم ﮐﻦ ﮐﻪ اﻧﺮژياش را ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﯾﮏ ﺗﻮپ ﺑﻪ او‬
‫ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﺎ آن ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺎﻟﺸﯽ ﺑﻪ او ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﺎ آن ﻣﺸﺖ ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻼش ﮐﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ درﮔﯿﺮ ﺗﻨﺶ اﺳﺖ ﺑﻪ او ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﻨﯽ‪ .‬او را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﮕﺬار ﺗﺎ‬
‫آرام ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -4‬در اﺛﻨﺎي وﺿﻌﯿﺖ ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮدن‪ ،‬از ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﺮدن و ﮐﺘﮏ زدن ﮐﻮدك ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ!‬
‫‪ -5‬ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ او ﮐﻮدﮐﯽ اﺳﺖ ﻋﺎدي و ﺻﻤﯿﻤﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ او را‬
‫ﺑﭙﺬﯾﺮي؛ ﭼﻮن اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪات او را آرام ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﻃﻮري ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻫﻤﮑﺎري ﺑﯿﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ اﻟﺨﻀﯿﺮ‪ ،‬ﺧﻀﯿﺮ اﻟﺴﻌﻮد‪ ،‬اﳌﺮﺷﺪ اﻟﱰﺑﻮي ﳌﻌﻠﲈت رﻳﺎض اﻷﻃﻔﺎل‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪم ﻟﺠﺒﺎز اﺳﺖ؛ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟‬

‫‪ -1‬اﺳﺒﺎب ﻟﺠﺒﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن‪:‬‬

‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﭘﺪران و ﻣﺎدران از ﻟﺠﺒﺎزي ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن ﺷﮑﻮه دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر آﺷﮑﺎر‬
‫ﻟﺠﺒﺎزي ﮐﺮدن ﮐﻮدك در ﭘﻨﺞ ﯾﺎ ﭼﻬﺎرده ﺳﺎﻟﮕﯽ از ﻋﻤﺮﺷﺎن ﻧﻤﻮدار ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺳﻦ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻟﺠﺒﺎزي ﻧﻤﻮد ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدك وﺟﻮد دﯾﮕﺮان را‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد ﯾﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را از دﺳﺖ دﻫﺪ؛ ﻟﺬا‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻟﺠﺒﺎزي ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﭼﻬﺎرده ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺮﺣﻠﻪي ﮐﻮدﮐﯽ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﭘﺎ دﻧﯿﺎي ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن‬
‫و ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬در ﻫﺮ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻟﺠﺒﺎزي ﻫﺮاﺳﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﯽداﻧﯿﻢ اﯾﻦ‬
‫ﻟﺠﺒﺎزي اﮔﺮ درﺳﺖ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻟﻄﺎﻓﺖ ﺑﺎ آن ﺗﻌﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﻢ و ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ‪،‬‬
‫رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﻢ؛ ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺧﯿﻠﯽ زود ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﻟﺠﺒﺎزي ﻋﻠﺖ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ دارد‪ ،‬ﻣﺜﻼ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدك در ﺗﺤﺼﯿﻠﺶ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ دوﺳﺘﺎن و ﻫﻤﮑﻼﺳﯽﻫﺎﯾﺶ او را اذﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ از ﯾﮏ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد‬
‫ﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ او ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﻟﺠﺒﺎزي ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎن ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﻣﺜﻼ ﺑﺪون ﺗﻮﺿﯿﺢ از آﻧﺎن‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﺷﺘﺎﺑﺰدهاي ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﯾﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﭼﻨﺪ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‬
‫ﯾﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻣﺒﻬﻢ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم و ﻏﯿﺮﺿﺮوري دارﯾﻢ و ﺑﻪ آﻧﺎن اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدﻫﯿﻢ دﻻﯾﻞ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺎزﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎش ﮐﻪ ﻟﺠﺒﺎزي ﺑﻪ ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ و ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬از اﺟﺮاي ﭼﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺗﻼش ﻧﻤﺎ ﺗﺎ اﺳﺒﺎب و اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎي ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﯽ )دوﺳﺘﺎن‬
‫ﻧﺎﺑﺎب‪ ،‬دردﻣﻨﺪي و اﺧﺘﻼل ﺳﻼﻣﺖ‪ ،‬ﻧﺎﮐﺎﻣﯽروﺣﯽ و ‪(...‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪82‬‬

‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﻦ ﮐﻪ او ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻋﺰﯾﺰ و دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ﻓﻘﻂ‬
‫رﻓﺘﺎرش ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح دارد‪.‬‬
‫‪ o‬از ﻗﻄﻊ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﻮدك ﺳﺮﮐﺶ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ و ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺗﺤﺖ ﻫﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ارﺗﺒﺎﻃﺖ را‬
‫ﺑﺎ او ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯽ و ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﻧﮑﻨﯽ )ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﻨﻨﺪ!(‬
‫‪ o‬از ﮐﻮدك ﺳﺮﮐﺶات )و ﺳﺮﮐﺸﯽﻫﺎﯾﺶ( ﻧﺰد دﯾﮕﺮان ﺳﺨﻦ ﻣﮕﻮ!‬
‫‪1‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻧﺎزﭘﺮوردﮔﯽ وﯾﺮاﻧﮕﺮ ﯾﺎ رﺷﻮه دادن رو ﻣﮑﻦ!‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﮐﻮدك ﺳﺮﮐﺶات ﺗﻦ ﻧﺪه و ﺗﺴﻠﯿﻢ او ﻣﺸﻮ )وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‬
‫ازﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ!(‬

‫‪ -2‬ﭼﺮا ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدﮐﺎن از دﺳﺘﻮرات ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺷﺎن ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟‬

‫‪ -1‬راﺳﺘﯽ ﺧﯿﻠﯽ از دﺳﺘﻮرات واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎ ﮐﺸﺶ و ﻋﻼﻗﻪي ﮐﻮدك‪ ،‬ﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ ﻧﺪارد؛‬
‫ﺑﺎزي ﻧﮑﻦ! ﻧﭙﺮ! ﺷﻨﺎ ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﺗﻮ آب ﻣﺮو! از درﺧﺖ ﺑﺎﻻ ﻧﺮو! و ‪ ..‬ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﮐﻮدك دوﺳﺖ دارد ﺑﺨﺸﯽ از وﻗﺘﺶ را ﺑﺎ آن ﺳﭙﺮي ﮐﻨﺪ و ﺧﻮش ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدك ﻏﺮق ﮐﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ او ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ درﺳﺖ ﮐﺮدن‬
‫ﺳﺎز و ﺑﺎزﻫﺎ ﯾﺎ ور رﻓﺘﻦ ﺑﺎ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺎدر او را ﺻﺪا ﻣﯽزﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ و‬
‫ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﻮدك ﺟﻮاب ﻣﺎدر را ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻟﺬﺗﺶ از ﺑﺎزي ﺑﯿﺶ از‬
‫ﺧﻮدرن ﺧﻮراﮐﯽ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺎدر ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﭘﯿﺶ از آﻣﺎده ﺷﺪن ﺳﻔﺮه ﺑﻪ او اﻃﻼع دﻫﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪي دﯾﮕﺮ آﻣﺎده ﺷﻮد ﺗﺎ ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎزﭘﺮوردﮔﯽ ﻟﺠﺒﺎزي از دﺳﺘﻮرات واﻟﺪﯾﻦ ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ ﻫﻢ ﻧﺎزﭘﺮورده ﺑﺎر آوردن ﺑﭽﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1‬اﻟﺴﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻋﺪﻧﺎن‪ ،‬اﻟﺼﺤﺔ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ ﻷﻃﻔﺎل اﳌﺪرﺳﺔ اﻻﺑﺘﺪاﺋﻴﺔ‪.‬‬

 ‫‪83‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﻟﺠﺒﺎز اﺳﺖ؛ ﭼﮑﻨﻢ؟‬

‫‪ -4‬ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ دﺳﺘﻮرات ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ و ﺑﭽﻪ آن را ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﺪ ﺗﺎ آن‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ﻣﺜﻼ‪» :‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺖ را ﮐﺜﯿﻒ ﻧﮑﻦ‪ ،‬ﺣﺮف ﭘﺪر و ﻣﺎدر را اﺟﺮا ﮐﻦ«‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻇﺮف را ﺑﮕﺬار روي ﻣﯿﺰ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ور ﻣﯽروي‬
‫ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﺖ از آن دور ﺑﺎﺷﺪ!‬
‫‪ -5‬ﺑﻌﻀﯽ اﻟﻔﺎظ و ﻋﺒﺎرﺗﻬﺎي واﻟﺪﯾﻦ ﺣﺎوي ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ و ﻟﺠﺒﺎزي اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ا ﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﻪ ﮐﻮدك ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ :‬آﯾﺎ دوﺳﺖ داري وﺳﺎﯾﻠﺖ را ﻣﺮﺗﺐ ﮐﻨﯽ؟ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﯿﺎ وﺳﺎﯾﻠﺖ را ﻣﺮﺗﺐ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﻮب و زﯾﺒﺎ اﺳﺖ! ﻣﺎ‬
‫ﺑﭽﻪ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﯿﭽﺎره ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؛ »ﻣﻦ ﻗﻄﻌﺎ ﻧﻤﯽﮔﺬارم ﺗﻮ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﯽ« در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺑﻮد ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪» :‬ﺑﺎﺑﺎ! اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎر ﺟﺎﻟﺐ ﻧﯿﺴﺖ! اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم‬
‫ﺑﺪه! ﯾﺎ اﯾﻨﻄﻮري ﺟﺎﻟﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻨﻄﻮري اﻧﺠﺎم ﺑﺪه!«‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺮﺑﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺻﺪاي آرام و آﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪ ﮐﻮدك ﺑﮕﻮﯾﯽ‪» :‬ﻟﻄﻔﺎً‬
‫ﺳﮑﻮت!« ﻗﻄﻌﺎ او آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد ﺗﺎ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ را اﺟﺮا ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ درﺷﺘﯽ و‬
‫ﻓﺮﯾﺎد اﯾﻦ را از او ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﻨﯽ و داد ﺑﮑﺸﯽ‪» :‬از داد و ﻓﺮﯾﺎدﺗﺎن ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ دﯾﻮاﻧﻪ ﺑﺸﻮم!«‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ رﯾﺸﺨﻨﺪ ﮐﺮدن ﮐﻮدك ﻫﯿﭻ ﺳﻮدي ﻧﺪارد و ﻣﺜﻼ رﯾﺸﺨﻨﺪ ﮐﻨﺎن‬
‫ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﯽ‪» :‬اﻣﯿﺪوارم ﺑﺎ اﯾﻦ ﻟﺒﺎس ﺧﻮش ﺑﺎﺷﯽ!«‬
‫‪ -6‬در اﻧﺪﯾﺸﻪي ﮐﻮدك‪ ،‬ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﻟﺬا او ﻫﺮ ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨﺪ درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آن را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﻌﻀﯽ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ )ﭘﺪر و( ﻣﺎدر ﻣﺘﻮﺟﻪ آن ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫آن ﮐﻮدك را از ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﺑﺎز ﻣﯽدارد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ارزﺷﯿﺎﺑﯽ و ﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﮏ‬
‫اﺳﺖ ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﺑﺪﯾﻮي‪ ،‬اﺣﻤﺪﻋﻠﯽ‪ ،‬ﻃﻔﻠﻚ و ﻣﺸﻜﻼﺗﻪ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪84‬‬

‫‪ -3‬ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﮑﻦ!‬

‫اﮔﺮ از ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﻮﻗﻊ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ داري‪ ،‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ؛‬
‫»ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺟﻮﯾﻨﺪه‪ ،‬ﯾﺎﺑﻨﺪه اﺳﺖ«‪» ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﺎري ﺑﺪروي« »ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺰﯾﺰم! ﺑﯿﺎ ﺗﺎ ﺗﻼش ﮐﻨﯿﻢ و‬
‫ﺑﮑﻮﺷﯿﻢ!«‪.‬‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدن ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم‪ ،‬روﺣﺶ را از ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽاﻧﺪازد و ﺷﺨﺼﯿﺘﺶ را ﻣﯽﮐﺸﺪ و او را ﺑﻪ ﺟﺎ زدن‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ و دروغ و ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي‬
‫ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫زﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﺑﻪ ﺳﻦ ﺗﺸﺨﯿﺺ رﺳﯿﺪ‪ ،‬او را ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﯽ از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ او‬
‫را ﺑﺎز ﻣﯽداري ﮐﻪ ﻣﻀﺮ و ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ‬
‫روﺷﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺑﺮاﯾﺶ اراﺋﻪ دﻫﯽ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺎ ﻫﻢ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ ﮐﻪ دوران ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺳﻦ اﻃﺎﻋﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﻣﺤﺾ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪي آزادي و رﺷﺪ اﺳﺖ و اﺳﻼم ﻫﻢ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﮐﻮدك را ﺑﻪ اﺟﺮاي ﻫﯿﭻ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻠﻒ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻣﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ او را‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺑﺪﻫﯿﻢ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ آﯾﺎ زﯾﺒﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﺳﻼم ﺑﺮاي ﻣﺎ‬
‫اﻟﮕﻮي ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟ و ﺻﺒﺢ و ﺷﺐ از ﻣﻘﺪار دﺳﺘﻮرات ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮاي ﮐﻮدك ﺑﯿﭽﺎره‬
‫ﺑﮑﺎﻫﯿﻢ!‬
‫اﮔﺮ دوﺳﺖ داري ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﺑﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﻋﺎدت دﻫﯽ؛ ﺑﮑﻮش ﺗﺎ ﻣﻮارد زﯾﺮ را‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ﮐﻨﯽ و ﺑﻪ آن ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﯽ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﺳﺮﮔﺮم دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ ﺧﻮدش اﺳﺖ‪ ،‬در ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ او را ﺑﻪ‬
‫ﭼﯿﺰي ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮﻗﻌﺎت و دﺳﺘﻮرات ﻻزم را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﮕﻮ و ﻋﻠﺖ‬
‫آن را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭼﻨﺪ ﻓﺮﻣﺎن را ﯾﮑﺠﺎ ﺑﻪ او ﻧﺪه!‬
‫‪ -3‬ﺑﻪ ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺳﺨﺘﯽ‪ ،‬زورﮔﻮﯾﯽ و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﭘﻨﺎه ﻣﺒﺮ‪.‬‬
 ‫‪85‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﻟﺠﺒﺎز اﺳﺖ؛ ﭼﮑﻨﻢ؟‬

‫‪ -4‬اﮔﺮ ﮐﻮدﮐﺖ ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ را اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﺑﻪ او ﭘﺎداش ﺑﺪه‪.‬‬

‫‪ -5‬ﭼﯿﺰي را ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻣﺪه ﮐﻪ ﻗﺒﻼ او را از آن ﺑﺎزداﺷﺘﻪاي!‬
‫‪ -6‬ﭼﯿﺰي ﻣﻌﯿﻨﯽ را ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﻦ‪ .‬دﺳﺘﻮراﺗﺖ ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم و ﮔﻨﮓ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﯽ‪» :‬ﺑﺮاي ﭘﺮ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﮐﻮك ﮐﺮدن اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻓﻨﺮش را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﭙﯿﭻ«‪.‬‬
‫‪ -7‬در ﺳﺮﯾﻊ اﻧﺠﺎم دادن ﮐﺎري‪ ،‬ﮐﻮدك را ﺑﻪ ﺷﺘﺎب ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ وادار ﻣﮑﻦ و ﺑﻪ او‬
‫ﻣﮕﻮ‪» :‬ﺗﻨﺪ ﺑﺎش!« »دﯾﺮ ﺷﺪ!«‬
‫‪ -8‬ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻟﻄﻒ ﺧﻮش از ﺳﺮزﻧﺶ و ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ و‬
‫ﻣﻔﯿﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪن ﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼت رﻓﺘﺎري ﮐﻮدﮐﺎن‪:‬‬

‫‪ o‬ﺗﻼش ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﮐﺸﻒ ﮐﻨﯽ و ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮐﻮدك را آزردن واﻣﯽ‬
‫دارد و آزار دادن را ﺑﺮاﯾﺶ ﻟﺬﺗﺒﺨﺶ ﺟﻠﻮه ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮐﻮدك را ﺑﺮ درك ﮐﺎﻣﻞ رﻓﺘﺎر و ﮐﺮدارش ﯾﺎري ﮐﻦ و اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ او رﻓﺘﺎر دﯾﮕﺮي و‬
‫ﺑﻬﺘﺮي را در ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﮐﻮدك ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺪه ﺗﺎ ﻋﻠﺖ رﻓﺘﺎر ﻧﺎدرﺳﺘﺶ را ﺑﺮاﯾﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮐﻮدك را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن و اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎﯾﺶ ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ او آﺳﺎﯾﺶ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ را اﻫﺪا و ﺑﻪ او ﺑﻔﻬﻤﺎن ﮐﻪ دوﺳﺘﺶ داري ‪.1‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻤﯿﻞ‪ ،‬ﻗﺮاءات ﰲ ﻣﺸﻜﻼت اﻟﻄﻔﻮﻟﺔ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪:‬‬
‫روشﻫﺎي ﭘﺎداش‬

‫‪ -1‬اﻫﻤﯿﺖ ﭘﺎداش و ﻣﺠﺎزات‪:‬‬

‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ زرﻧﮓ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﻗﺒﺎل ﮐﺎر ﻧﯿﮏ ﻓﺮزﻧﺪش‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ او ﭘﺎداش‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻠﻒ ﺻﺎﻟﺢ ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ او ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﺮزﻧﺪم! ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ‬
‫را ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﺸﻨﻮم ﺣﺪﯾﺜﯽ را ﺷﻨﯿﺪه و ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ ﯾﮏ درﻫﻢ‬
‫ﻣﯽدﻫﻢ«‪ .‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ادﻫﻢ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬و ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻮال ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻢ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﻢ ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬او روزي در ﺑﺤﺒﻮﺣﻪي ﻧﺒﺮد در اردوﮔﺎه )ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ(‬
‫ﻗﺪم ﻣﯽزد‪ ،‬ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﺰد ﭘﺪرش ﻗﺮآن را زﯾﺒﺎ ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او اﺑﺘﺪا ﻗﺮاﺋﺘﺶ را‬
‫ﺗﺤﺴﯿﻦ ﮐﺮد ﺳﭙﺲ او را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮداﻧﺪ و از ﺧﻮراﮐﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ او داد و ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫ﻣﺰرﻋﻪاش را ﺑﻪ او و ﭘﺪرش ﻫﺪﯾﻪ ﮐﺮد ‪.1‬‬
‫ﭘﺎداشﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬از ﯾﮏ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺗﺎ ﺳﺨﻨﯽ ﺷﯿﻮا و دﻟﻨﺸﯿﻦ ﺗﺎ ﺧﺮﯾﺪ ﯾﮏ‬
‫اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﺗﺎ ﻫﺪﯾﻪ دادن ﯾﮏ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ و‪...‬‬
‫اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﯽ در »إﺣﯿﺎء ﻋﻠﻮم اﻟﺪﯾﻦ« ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﺮ ﻗﺪر از ﺑﭽﻪ رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮏ و اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آن‪،‬‬
‫ﻣﻮرد ﺗﮑﺮﯾﻢ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﭘﺎداﺷﯽ ﺑﻪ او دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺎد ﺷﻮد و ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻣﻮرد ﺗﻤﺠﯿﺪ ﻗﺮار‬
‫ﮔﯿﺮد« ‪.2‬‬
‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ روش ﭘﺎداش و ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻨﺠﯿﺪه و ﻣﺘﻮازن ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻼ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ‬
‫در ﻗﺒﺎل ﮐﺎر زﺷﺖ او را ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﺎر ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهاي اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ او‬
‫را ﺑﺴﺘﺎﯾﯿﻢ و ﻣﻮرد ﺗﻤﺠﯿﺪ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺴﻮﯾﮥ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻧﻮر‪ ،‬ﻣﻨﻬﺞ اﻟﱰﺑﻴﺔ اﻟﻨﺒﻮﻳﺔ ﻟﻠﻄﻔﻞ‪.‬‬

‫‪ -٢‬اﳌﻬﺬب ﻣﻦ إﺣﻴﺎء ﻋﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.52‬‬
 ‫‪87‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﭘﺎداش‬

‫ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﭘﺎداشﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻮاﯾﺰ ﻣﺎدي‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎر‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﮐﻮدك ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻃﻠﺐ ﺑﺎرﻣﯽآﯾﺪ و دوﺳﺖ دارد در ﻗﺒﺎل ﻫﺮ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ آن ﭘﺎداش را‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎداش ﻣﻌﻨﻮي از ﻗﺒﯿﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻤﺠﯿﺪ از رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖﻫﺎي او در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﮕﺮان در ﮐﻮدك اﻧﮕﯿﺰه اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ دارد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﮐﺎر ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﻧﯿﮑﯽ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ؛ ﺟﻤﻼت ﻣﺤﺒﺖ آﻣﯿﺰ و‬
‫ﺗﺤﺴﯿﻦ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ را از او درﯾﻎ ﻣﮑﻦ؛ ﮐﻠﻤﺎت و ﺟﻤﻼﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﻢ ﺣﺠﻢاﻧﺪ اﻣﺎ در روح و روان‬
‫ﻓﺮزﻧﺪت اﺛﺮ ﮔﺬار و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر؛ »آﻓﺮﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪم!‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮﻧﻢ!«‪» ،‬اﻟﻬﯽ ﺧﯿﺮ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﻧﺎزﻧﯿﻨﻢ!«‪» ،‬ﺧﺪا‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺑﺪﻫﺪ و ﭘﯿﺮوزت ﮐﻨﺪ!« و ‪...‬‬
‫‪ o‬از ﮐﺎر ﻧﯿﮑﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﮕﺮان ﺗﻤﺠﯿﺪ و ﺗﻘﺪﯾﺮﮐﻦ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺑﮕﻮ‪» :‬ﺧﺎﻟﺪ اﻣﺮوز ﺑﭽﻪي‬
‫ﺣﺮف ﮔﻮش ﮐﻨﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ از او راﺿﯽ و ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ‪ ،‬ﭼﻮن او آﻗﺎ و ﻣﺆدب اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ o‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎﯾﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪ و ﺗﻮ او را ﻋﻔﻮ ﮐﺮدي‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪» :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﻼن‬
‫ﮐﺎر ﻧﯿﮑﺖ ﺗﻮ را ﺑﺨﺸﯿﺪم«‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ او ﻣﺰاح ﮐﻦ‪ .‬ﭼﻮن در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﻟﮕﻮي ﻣﺎ ﺳﯿﺪﻧﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ از ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬وارد ﺷﺪم ﮐﻪ‬
‫داﺷﺖ ﭼﻬﺎر دﺳﺖ و ﭘﺎ راه ﻣﯽرﻓﺖ و ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﯿﻦ ب ﺑﺮ ﭘﺸﺘﺶ ﺳﻮار ﺑﻮدﻧﺪ و او‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ْ َ ََُ ََُ ُ‬
‫ﻤﺟﻠﻜ َﻤﺎ َوﻧِﻌ َﻢ اﻟ ِﻌﺪﻻ ِن أ�ﺘُ َﻤﺎ«) ‪» .(1‬ﺷﺘﺮﺗﺎن ﭼﻪ ﺷﺘﺮ ﻧﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﻤﺎ ﭼﻪ‬ ‫»ﻧِﻌﻢ اﺠﻟﻤﻞ‬
‫ﻧﯿﮑﻮ ﺳﻮارﮐﺎراﻧﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ«‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﺴﯽﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را زﯾﺮ ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ ﻧﺎﺳﺰاﮔﻮﯾﯽ و رﮔﺒﺎر ﺷﻼق و‬
‫ﮐﺘﮏ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ از او ﻣﺘﻨﻔﺮﻧﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﺮﮔﺶ را آرزو ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎري ﺧﻮدش را از ﺧﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ او‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ و ﺛﻮابﻫﺎي ﺟﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ آن اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‪،‬‬

‫‪ -1‬اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﮑﺒﯿﺮ‪ ،‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ؛ ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن آن ﺑﻨﺎم »ﻣﺸﺮوح‪ ،‬أﺑﻮﺷﻬﺎب«‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪88‬‬

‫»ﻓﺮزﻧﺪ ﺻﺎﻟﺤﯽاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪ o‬ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ »اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﭘﺎداش ﻧﺪارد«؛ ﻟﺬا اﮔﺮ ﮐﻮدك ﺧﻮراﮐﺶ را‬
‫ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﮐﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ؛ ﯾﺎ در وﻗﺖ ﻣﻘﺮر و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺨﻮاﻫﺪ؛ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ رﺿﺎﯾﺖ ﻣﺎ دﺳﺖ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﭘﺎداﺷﯽ ﺑﻪ او ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ! اﻣﺎ اﮔﺮ آﻣﺪ و ﻫﺪﯾﻪاي را ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺮش‬
‫ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮد ﯾﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﺶ ﯾﺎ ﺑﺮاي ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬در‬
‫آﻧﺼﻮرت ﻗﻄﻌﺎً ﻣﺴﺘﺤﻖ درﯾﺎﻓﺖ ﭘﺎداش و ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﮑﻮش ﺗﺎ ﻫﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﺑﺒﻮﺳﯽ دراﯾﻦ راﺳﺘﺎ اﺣﺴﺎس دﻟﺘﻨﮕﯽ و‬
‫زﺣﻤﺖ ﻧﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳﻨﺖ و ﻣﻨﺶ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﻣﺎن ‪ ‬اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن اﻧﮕﯿﺰه ﺧﻮاﻫﺪ داد و ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺷﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﯾﮏ ﺑﻮﺳﻪ ﺑﺮ ﺻﻮرت ﯾﺎ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﭽﻪ در ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦاش ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺶ از آن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ را در روان ﮐﻮدك ﺑﺮ ﺟﺎي ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ رﺣﻢ ﮐﻦ و در ﻣﺠﺎزات ﯾﺎ ﺗﻨﺒﯿﻪﺷﺎن زﯾﺎدهروي ﻣﮑﻦ ﭼﻮن ﺣﺒﺲ‬
‫ﮐﺮدن ﯾﺎ ﻣﺴﺨﺮه ﮐﺮدن ﮐﻮدك در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮادران ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺎن‪ ،‬آزردن ﺗﺮﺳﺎﻧﺪﻧﺶ ﺑﺎ ﺳﻨﺠﺎق ﯾﺎ‬
‫ﺳﻮزن‪ ،‬دﺷﻨﺎم دادن ﯾﺎ ﮐﺘﮏ زدن و آزردن ﯾﺎ ﯾﺎدآوري ﺧﻄﺎﻫﺎﯾﺶ ﯾﺎ دﻧﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺶ در‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺧﻄﺎﯾﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪي اﯾﻨﻬﺎ آﺛﺎر ﺑﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺎﺷﺪﻧﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎ ﻣﯽﮔﺬارد ﮐﻪ ﻧﻔﺮت از واﻟﺪﯾﻦ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﭼﻨﯿﻦ واﻟﺪﯾﻨﯽ آرزوي‬
‫ﻣﺮگ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬در ﺳﯿﻤﺎي ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺰن‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻟﺒﺨﻨﺪت‪ ...‬ﺻﺪﻗﻪ‬
‫اﺳﺖ« ‪.1‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ ﯾﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ رﻓﺘﺎرت‪ ،‬روان‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن و ﺷﺠﺎﻋﺖ را در او ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ورﻧﻪ او ﺳﮑﻮت ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﻫﺮاﺳﺎن‬
‫و ﺑﺰدل ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي‪.‬‬
 ‫‪89‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﭘﺎداش‬

‫‪ o‬ﺑﺎ ﻧﺮﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ و ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﺑﺎ او ﺑﻪ ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ ﺑﭙﺮداز‪ ،‬اﮔﺮ دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮب و درﺳﺘﯽ‬
‫داﺷﺖ ﺑﭙﺬﯾﺮ و ﺗﺸﻮﯾﻘﺶ ﮐﻦ ﺗﺎ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎداﺗﺶ را ﻣﻄﺮح ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬درﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ‪ ،‬ﻫﺪﯾﻪ ﺑﺪه ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻫﺪﯾﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل وارد ﻣﺸﻮ ‪.1‬‬
‫‪ o‬در ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻦ‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺑﻪ ﯾﮑﯽﺷﺎن اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻣﺪه‬
‫درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان را از آن ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺑﻪ ﯾﮑﯽ ﺳﻼم ﻧﮑﻦ و دﯾﮕﺮان را رﻫﺎ‬
‫ﮐﻨﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ ﮐﺮدي ﺑﺎ ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮاﻧﺶ ﻫﻢ ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ ﮐﻦ؛ ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪‬‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُّ َ ْ َ َ َ‬
‫� أ ْوﻻ ِد� ْﻢ ِﻲﻓ اﻟ َﻌ ِﻄ َّﻴ ِﺔ« ‪» .2‬در ﻫﺪﯾﻪ ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ﻣﺴﺎوات ﺑﺮﻗﺮار‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮوا �‬
‫ﮐﻨﯿﺪ!«‪.‬‬
‫َّ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ ْ ِّ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ ْ َ ْ ِّ َْ‬
‫و ﻓﺮﻣﻮد‪ِ » :‬إن لﻬﻢ ﻋﻠﻴﻚ ِﻣﻦ اﺤﻟَﻖ أن �ﻌ ِﺪل ﺑيﻨﻬﻢ‪ ،‬ﻛﻤﺎ أن لﻚ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ِﻣﻦ اﺤﻟَﻖ أن‬
‫َ� َ ُّ‬
‫ﺮﺒ َ‬
‫وك« ‪» .3‬ﯾﻘﯿﻨﺎً آﻧﺎن ﺑﺮﮔﺮدﻧﺖ ﺣﻖ دارﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﻨﯽ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﺮآﻧﺎن‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﭘﺎداش و ﻣﺠﺎزات‪:‬‬

‫‪ o‬رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮏ و درﺳﺖ را ﺳﺮﯾﻊ و داﯾﻢ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ و ﭘﺎداش ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺎداشﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺆﺛﺮ؛ ﻟﺒﺨﻨﺪ زدن‪ ،‬دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻠﻤﺎت‬
‫و ﺟﻤﻼت ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﻤﺠﯿﺪ و ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ ﭘﺎداشﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮏ و درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺎداشﻫﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد!‬
‫‪ o‬ﺑﻌﻀﯽ از رﻓﺘﺎرﻫﺎي زﺷﺖ را ﻣﺠﺎزات ﮐﻦ؛ وﻟﯽ ﻣﺠﺎزات ﺻﺮﻓﺎ ﺳﺒﮏ و اﻧﺪك‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺮﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻦ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷوﻻد ﰲ اﻻﺳﻼم‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﻃﺒﺮاﻧﯽ و ﺑﯿﻬﻘﯽ‪.‬‬
‫‪ -3‬رواﯾﺖ ﺳﻨﻦ اﺑﯽ داود‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪90‬‬

‫‪ o‬رﻓﺘﺎر ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ درﺳﺖ را ﭘﺎداش ﺑﺪه‪.‬‬

‫ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪت ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻘﺎﺿﺎي ﭼﯿﺰي ﻧﻖ ﻣﯽزده و ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ؛‬
‫وﻟﯽ ﺣﺎﻻ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺗﻤﺠﯿﺪ ﮐﻦ‪ .‬رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮏ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ را ﭘﺎداش ﺑﺪه ﺗﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﻮد در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ رﻓﺘﺎر ﻧﺎدرﺳﺖ ﺿﻌﯿﻒ ﻣﯽﺷﻮد ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﮐﻼرك‪ ،‬ﻟﯿﻦ‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﻵﺑﺎء ﰲ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪:‬‬
‫روشﻫﺎي ﻣﺠﺎزات‬

‫‪ -1‬ﻣﺠﺎزات درﺳﺖ و ﻧﺎدرﺳﺖ‪:‬‬

‫از ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﺗﮑﺮاري روزاﻧﻪي ﺑﻌﻀﯽ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و ﭘﺪر او را ﺑﻪ ﺑﺎد ﮐﺘﮏ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﮐﻮدك ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺧﻮاﺑﺶ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮد و ﮔﺮﯾﻪﮐﻨﺎن‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺑﺪ‪ .‬دﯾﺮي ﻧﻤﯽﭘﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﮐﺎﺑﻮس ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻓﺮﯾﺎد زﻧﺎن از ﺧﻮاب‬
‫ﻣﯽﭘﺮد و ﻣﺎدر دﺳﺖ در دﺳﺖ ﻣﯽﮐﻮﺑﺪ و ﺗﻼش دارد ﺗﺎ ﮐﻮدك را آرام ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺪر داد ﻣﯽزﻧﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﺑﭽﻪ ﻣﺎﻣﺎﻧﯽ و ﻧﺎزﭘﺮورده اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺗﻮ ﻫﻤﻪي ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ را‬
‫ﺑﺮآورده ﮐﺮدي او را ﺗﺒﺎه ﮐﺮدي و ﺑﻪ ﻓﺴﺎد ﮐﺸﺎﻧﺪي!« ﻣﺎدر در ﺟﻮاب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﯿﺮ ﺑﺎ‬
‫ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻪ زﯾﺎد ﻣﻮرد ﺗﺎﮐﯿﺪ اﺳﺖ و روي آوردن ﺑﻪ ﺳﻨﺪﮔﻠﯽ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ‬
‫ﺗﻮ ﺑﭽﻪ را ﺑﯿﭽﺎره و آﻟﻮده ﮐﺮدي«‪) .‬دﻗﯿﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ دوﺑﺎره ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ آن‪:‬‬

‫در اﯾﻦ ﻓﻀﺎي آﺷﻔﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺪر ﺑﺎ ﺧﻮدش ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﺗﺎ ﭘﺪر ﺑﺎﺷﻢ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪي را ﺑﺪون ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻨﻢ؟!«‪ .‬و ﻣﺎدر ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ دﻧﯿﺎﯾﯽ از ﻏﻢ و اﻧﺪوه‬
‫را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدم‪ .‬ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﺑﭽﻪ زاﯾﻤﺎن ﻧﮑﻨﻢ!«‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن‪ ،‬ﺑﺎر و ﺑﻨﻪ ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ و آﺷﻔﺘﮕﯽ ﻣﯿﺎن واﻟﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﮐﻮدك اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻓﮑﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮد آزاردﻫﻨﺪهاي اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ آزاررﺳﺎﻧﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ و در آن ﻏﺮق‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪92‬‬

‫ﺧﻄﺎي اول‪ :‬درﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻻﺗﯽ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﭘﺪر و ﻣﺎدر از ﻋﺪم ﻟﯿﺎﻗﺖ و ﮐﻔﺎﯾـﺖ‬
‫ﺷﺎن در ﻋﻬﺪه دار ﺑﻮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﻮدن اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑـﻪ اﻧـﺪازهاي‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﺎرﻫﺎ و ﮐﻨﺎر آﻣﺪن ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻧﯿﺎز دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭘﺮدازي ﻧﯿﺎز ﻧﺪارد‪.‬‬
‫رد و ﺑﺪل ﺷﺪن اﺗﻬﺎﻣﺎت ﻣﯿﺎن ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﭘﯿﺮاﻣﻮن روش ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪ ‪.1‬‬ ‫ﺧﻄﺎي دوم‪:‬‬
‫اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﯽ ﺑﺮاي اﺻﻼح ﺧﻄﺎ‪ ،‬روش زﯾﺒﺎﯾﯽ را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﮐﻮدك ﺧﻄﺎي را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﺷﻮد و ﺧﻄﺎﯾﺶ ﺑﺮﻣﻼ‬
‫ﻧﮕﺮدد ﺗﺎ ﺟﺴﻮر ﻧﺸﻮد و ارﺗﮑﺎب ﺧﻄﺎ ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﺎدي ﻧﺸﻮد اﯾﻦ ﭘﺮدهﭘﻮﺷﯽ ﺑﻮﯾﮋه ﺑﺎﯾﺪ وﻗﺘﯽ‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺧﻮد ﺑﮑﻮﺷﺪ ﺧﻄﺎﯾﺶ را ﮐﺘﻤﺎن ﮐﻨﺪ؛ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎﯾﺶ ﺑﺎرز و‬
‫آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد‪ ،‬وي ﺟﺴﻮر ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬و ﺑﻪ آﺷﮑﺎر ﺷﺪن ﮔﻨﺎﻫﺶ ﺑﯽﭘﺮوا ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ دﮔﺮ ﺑﺎر ﺧﻄﺎ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺷﻮد و درﺷﺘﯽ ﺧﻄﺎﯾﺶ‬
‫ﮔﻮﺷﺰد ﺷﻮد و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺒﺎدا دوﺑﺎره ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﯽ ﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎري از ﺗﻮ دﯾﺪه ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮا ﺷﻮي و آﺑﺮوﯾﺖ ﺑﺮود‪ .‬ﮐﻮدك ﻧﺒﺎﯾﺪ درﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺷﻨﯿﺪن‬
‫ﻣﻼﻣﺖ و ارﺗﮑﺎب زﺷﺘﯽﻫﺎ ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﺎدي ﮔﺮدد در روح و رواﻧﺶ‪ ،‬ﺣﺮف ﮐﻢ اﺛﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺪر ﺑﺎﯾﺪ ﻫﯿﺒﺖ ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ او ﻧﮕﻬﺪارد و ﻫﻤﯿﺶ او را ﺗﻮﺑﯿﺦ ﻧﮑﻨﺪ و ﻣﺎدر ﻫﻢ او را از‬
‫ﭘﺪر ﻧﺘﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ زﺷﺘﯽ زﺷﺘﯽﻫﺎ و ﺑﺪﯾﻬﺎ را ﯾﺎدآور ﺷﻮد و او را ازآن ﺑﺮﺣﺬردارد« ‪.2‬‬
‫زﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﯾﺎ ﻣﺠﺎزات ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ارﺗﮑﺎب ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﺨﺖ و‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﻮدك اﺣﺴﺎس ﻇﻠﻢ ﻧﮑﻨﺪ و ﺷﺨﺼﯿﺘﺶ ﺟﺮﯾﺤﻪدار ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺧﻠﺪون در ﻣﻘﺪﻣﻪاش‪ ،‬آﺳﯿﺐﻫﺎي ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﺸﻮﻧﺖ در ﺗﺮﺑﯿﺖ را ﯾﺎدآور ﺷﺪه و ﮔﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﮐﺴﯿﮑﻪ روش ﺗﺮﺑﯿﺘﯽاش‪ ،‬ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺑﺪرﻓﺘﺎري‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب و اﻋﻤﺎل ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ داﻧﺶآﻣﻮزان‪،‬‬

‫‪ -1‬ﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻒ و ﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬ﻣﻨﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء ﰲ اﻟﺰﻣﻦ اﻟﺼﻌﺐ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﳌﻬﺬب ﻣﻦ إﺣﻴﺎء ﻋﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.52‬‬
 ‫‪93‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﻣﺠﺎزات‬

‫زﯾﺮدﺳﺘﺎن و ﺧﺎدﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﻐﻠﻮب ﺳﻠﻄﻪ و زور ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ‪ .‬رواﻧﺶ در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫اﻓﺘﺎد و ﺷﺎداﺑﯽ روﺣﯽاش را از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬او ﺑﺎ اﯾﻦ روش ﺷﺎﮔﺮدش را ﺑﻪ ﺗﻨﺒﻠﯽ‬
‫واداﺷﺘﻪ و دروغ و ﭘﻠﺸﺘﯽ را ﻧﺜﺎرش ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﺎﮔﺮدش ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﻓﺸﺎر و زور‬
‫ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ؛ ﻟﺬا ﻣﺮﺑﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﮑﺮ و ﻓﺮﯾﺐ را ﺑﻪ او آﻣﻮزش داده اﺳﺖ« ‪.1‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺑﺎﯾﺪ ﻫﯿﺒﺖ ﺧﺎﻧﻮاده را اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ‬
‫و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺧﻄﺎﮐﺎر ﺑﺮ ﺧﻄﺎﯾﺶ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫َّ ْ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َّ ُ َ َ َ‬ ‫َ ِّ ُ‬
‫ﺖ‪ ،‬ﻓ ِﺈﻧﻪ ل ُﻬ ْﻢ أد ٌب« ‪.2‬‬
‫»ﻋﻠﻘﻮا الﺴﻮط ﺣﻴﺚ ﻳﺮاه أﻫﻞ اﺒﻟﻴ ِ‬
‫»ﺷﻼق را ﻃﻮري ﺑﯿﺎوﯾﺰﯾﺪ ﮐﻪ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ آن را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ؛ ﭼﻮن آن ﺑﺎﻋﺚ ادﺑﺸﺎن ﻣﯽﮔﺮدد«‪.‬‬
‫زﯾﺮا ﮔﺎﻫﯽ ﺻﺮف دﯾﺪن ﺷﻼق‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد آن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﯿﺦ ﺳﺎده و ﺳﺒﮏ ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﺟﺪي و ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬در ﮐﻮدك اﺛﺮي‬
‫ﻣﯽﮔﺬارد ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﺛﺮ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺪﻧﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد و ﻫﺮ ﻗﺪر ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺑﺪﻧﯽ‪،‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮش در ﮐﻮدك ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در آﯾﻨﺪه ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫و ﺳﺮﮐﺸﯽ ﮐﻮدك ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪي دﯾﮕﺮ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﮐﻮدك ﺗﻨﺎﺳﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻼ‬
‫ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﻮدك در دو ﺳﺎل ﻧﺨﺴﺖ از ﺗﻮﻟﺪش‪ ،‬ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ و ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﮔﺎﻫﯽ اﺧﻢ ﮐﺮدن‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻮدك ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺠﺎزات ﯾﺎ ﺗﻨﺒﯿﻪ را ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﺪ‪ .‬ﮐﻮدك ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ اﮔﺮ ﮐﺎر‬
‫ﻧﺎدرﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻌﻀﯽ از اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎﯾﺶ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺷﻮد ‪.3‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺑﻦ ﺧﻠﺪون‪ ،‬ص ‪ ،1043-1042‬داراﻟﮑﺘﺎب اﻟﻠﺒﻨﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺮوت‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﻃﺒﺮاﻧﯽ در اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﮑﺒﯿﺮ ﺑﺎ اﺳﻨﺎد ﺣﺴﻦ‪ ،‬آﻟﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﺔ اﻷﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺣﺪﯾﺚ‬
‫‪.1447‬‬
‫‪ -3‬دﻛﱰ اﻟﻐﱪة‪ ،‬ﳏﻤﺪ ﻧﺒﻴﻪ‪ ،‬اﳌﺸﻜﻼت اﻟﺴﻠﻮﻛﻴﺔ ﻋﻨﺪاﻷﻃﻔﺎل‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪94‬‬

‫ﺳﯿﻠﯽ زدن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺻﻼ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬إ َذا َ َ‬
‫ﺮﺿ َب‬ ‫ِ‬
‫ْ ْ َ‬ ‫ُ َْ‬ ‫َ‬
‫أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ ﻓﻠﻴَ َّﺘ ِﻖ ال َﻮﺟﻪ« ‪» .1‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﮐﺘﮏ زد‪ ،‬از زدن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﭙﺮﻫﯿﺰد!«‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدن و ﺻﺪا زدن ﮐﻮدك ﺑﺎ اﯾﻦ اﻟﻔﺎظ‪) ،‬اي دروﻏﮕﻮ!‪ ...‬اي دزد!‪ ..‬و‪(...‬‬
‫درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ!‬
‫ﻣﺠﺎزات ﯾﺎ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﮐﻮدك‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺒﮏ و ﮐﻢ ﺣﺠﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﯾﮏ‬
‫از واﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﻨﺒﯿﻪ او را داﺷﺖ ﺑﺎﯾﺪ دﯾﮕﺮي ﺑﺎ او ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ ورﻧﻪ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻫﯿﭻ ﺳﻮدي‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻮدك ﻓﻬﻤﺎﻧﺪه ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺪف از ﺗﻨﺒﯿﻪ‪ ،‬ﺗﻼﻓﯽ ﺟﻮﯾﯽ ﯾﺎ اﻧﺘﻘﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﯾﺎ آزار دادن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻔﻆ و ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﻮدش اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﻧﻮاع ﻣﺠﺎزات‪:‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش اﮔﺮ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﺑﺰارﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ از ﻗﺒﯿﻞ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن‪،‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدن‪ ،‬آﻣﻮزش و ﯾﺎدآوري‪ ،‬ﻧﻮازش و اﻟﮕﻮﺳﺎزي و ‪ ...‬ﺑﺎ ﮐﻮدك ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺠﺎزات آﺧﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮐﺘﮏ زدن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﺑﺰار ﻣﺠﺎزات ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﻮن ﮔﺎﻫﯽ ﻫﯿﭻ ﺳﻮدي ﻧﺪارد و ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻣﻌﮑﻮس ﺑﻪ ﭘﯽ دارد‪ .‬اﺑﺰارﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﮔﺎه در ﮐﻮدك اﺛﺮ ﮔﺬارﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫وﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي ﮐﺘﮏ زدن اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ اﺑﺰارﻫﺎ زﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺮدم ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﺑﻪ »ﺧﯿﺮه ﺷﺪن« و »ﻧﮕﺎه ﺗﯿﺰ« ﻋﺎدت ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﭘﺪر ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻄﺎﮐﺎرش ﻣﯽﻧﮕﺮد و ﺧﯿﺮه ﻣﯽﺷﻮد و او ﻣﺘﻨﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺮﺧﯽ‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن از ﺷﺪت ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ درآوردن ﺻﺪاﯾﯽ از ﺣﻨﺠﺮه ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﻫﺸﺪار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ زﺷﺘﯽ ﮐﺮدار ﮐﻮدك اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﺎ اﯾﻦ روش او را از آﻧﭽﻪ رخ داده ﯾﺎ رخ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫داد‪ ،‬ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺳﻨﻦ اﺑﯽ داود‪.‬‬

 ‫‪95‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﻣﺠﺎزات‬

‫‪ o‬ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺠﺎزات ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪر وارد ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻪي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﺑﭽﻪاي ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺧﻄﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺳﻼم ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ روش ﺧﻄﺎﯾﺶ را‬
‫ﺑﻪ او ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺠﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺧﻄﺎﮐﺎر ﺑﻪ ﺧﻄﺎﯾﺶ ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻮاي ﭘﺪر! ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ روﻧﺪ و اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺪادن ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت اداﻣﻪ دﻫﯽ ﭼﻮن ﻧﻘﺶ ﺗﻮ آﻣﻮزش اﺳﺖ ﻧﻪ ﺳﺮزﻧﺶ‬
‫و ﻧﮑﻮﻫﺶ!‬
‫‪ o‬ﻣﺠﺎزات ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮدك از دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽﻫﺎﯾﺶ ﺻﻮرت ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ‬
‫ﭘﻮل ﺗﻮﺟﯿﺒﯽ‪ ،‬ﺗﻔﺮﯾﺢ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ و ‪ ..‬از او ﺑﺮاي ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻣﺤﺪود و ﮐﻮﺗﺎه درﯾﻎ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻮدك روي ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ او ﺧﻄﺎﯾﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﺪ ﺑﺎ او ﭼﻨﯿﻦ‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻬﺪﯾﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﻮدك ﺳﻬﻞاﻧﮕﺎري ﮐﺮد؛ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﻮد‬
‫)اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺑﻪ آن ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻨﺠﯿﺪه و درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
‫‪ o‬از اﺑﺰارﻫﺎي ﮐﺎرﺑﺮدي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺸﯿﺪن ﮔﻮش؛ ﭼﻮن ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﯿﺮ ﻣﺎزﻧﯽ ‪ ‬رواﯾﺖ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎدرم ﻣﺮا ﺑﺎ ﺧﻮﺷﻪي اﻧﮕﻮري ﺑﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫آن را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﻣﻘﺪراي از آن را ﺧﻮردم ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪم او‬
‫ُ َ‬
‫ﮔﻮﺷﻢ را ﮔﺮﻓﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻳَﺎ ﻏﺪ ُر«‪» .‬اي ﺑﯽوﻓﺎ!« ‪.2‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدك ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮد او را ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺧﻮاﺑﺶ ﻧﻔﺮﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺗﺨﺘﺨﻮاب و اﺗﺎق ﺧﻮاب را در ذﻫﻨﺶ از اﺑﺰار ﻣﺠﺎزات ﺗﺼﻮر ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺷﺐﻫﺎ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ اﺗﺎق ﺧﻮاﺑﺶ اﺑﺎ ورزد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدك ﻧﺎراﺣﺖ و دردﻣﻨﺪ اﺳﺖ؛ ﻧﯿﮑﻮ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دور از ﭘﺪر و ﻣﺎدرش‬
‫ﮔﺮﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ او را ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ در ﮐﻨﺎر ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ ﺗﺎ آرام ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺣﺒﺲ ﮐﺮدن ﮐﻮدك در ﯾﮏ اﺗﺎق و ﺑﺴﺘﻦ در ﺑﻪ روي او ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان درﺳﺖ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﺗﺎق ﺗﺎرﯾﮏ درﺑﺴﺘﻪ ﮐﻮدك را ﺧﯿﻠﯽ ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ و آﺳﯿﺐﻫﺎي رواﻧﯽ ﺷﺪﯾﺪ را‬

‫‪ -1‬ﻣﺮﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻦ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷوﻻد ﰲ اﻻﺳﻼم‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻧﻮوي‪ ،‬اﻷذﮐﺎر‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪96‬‬

‫در او ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮس‪ ،‬آﺷﻔﺘﮕﯽ ﯾﺎ ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ در‬
‫ﺷﺨﺼﯿﺘﺶ در او ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﻋﻘﺐ ﮐﺸﺎﻧﺪن و ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﺟﻮاﯾﺰ و وﺳﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ روش‬
‫ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ زﯾﺎد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﻮد؛ ﭼﻮن ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدك ﺑﻪ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎ و وﺳﺎﯾﻠﺶ واﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از آن او را آزار ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﮐﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﺧﻄﺎﯾﺶ ﻧﺪارد از او ﻣﮕﯿﺮ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻟﺠﺒﺎزي و‬
‫ﮐﯿﻨﻪ ﺗﻮزياش ﮔﺮدد؛ وﻟﯽ اﮔﺮ در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ آزار ﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺎدرش ﻗﺒﻼ‬
‫ﺑﻪ او ﺗﺬﮐﺮ داده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد ﺗﻮپ را از او ﺑﮕﯿﺮد و آن را در ﺟﺎﯾﯽ ﺑﮕﺬارد‬
‫ﮐﻪ آن را ﺑﺒﯿﻨﺪ وﻟﯽ دﺳﺘﺶ ﺑﻪ آن ﻧﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش! آﻧﭽﻪ از او ﻣﯽﮔﯿﺮي ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﻮدك را از آن ﻣﺤﺮوم ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ آن‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﻮﻇﻒ ﮐﺮدن ﮐﻮدك ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎري ﮐﻪ آن را دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﺑﺰار‬
‫ﺗﻨﺒﯿﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻇﺮفﻫﺎي آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺸﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﮐﻒ ﺣﯿﺎط ﯾﺎ ﺟﺎﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ را ﺗﻤﯿﺰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ روش ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ روش ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺪارس ﻫﻤﺎﻧﻨﺪي دارد ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮز‬
‫ﺗﮑﻠﯿﻒ اﺿﺎﻓﯽ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﯾﺎ ﭼﻮن ﺗﻮي ﮐﻼس ﺷﻠﻮغ ﮐﺮده اﺳﺖ ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺸﻖ اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﻦ روش را ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﭽﻪ را از ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽاش ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﯾﺎ دو روز او را از ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﻫﻤﻪ ي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﺑﺎز ﻣﯽدارﻧﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻗﺎﻋﺪهي ﺗﺮﺟﯿﺤﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ورﻧﻪ ﮐﻮدك‬
‫ﻣﺠﺎزات را ﯾﮏ اﻣﺮ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﺗﺼﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﻨﺪ؛ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬آن وﻗﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ درﮔﯿﺮيﺷﺎن ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن را ﮐﻼً ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻨﯽ‬
 ‫‪97‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﻣﺠﺎزات‬

‫و ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺟﺪﯾﺪي ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬روﺷﻦ ﻧﮑﻨﯽ! ﻫﻤﯿﻦ روﻧﺪ را در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﮐﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﭽﻪ ﻣﺸﻖ ﺷﺐاش را ﮐﺎﻣﻞ ﻧﮑﺮد و ﺧﻮاﺳﺖ ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﺪرﺳﻪاش را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ او اﺟﺎزه دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺗﻤﺎﺷﺎ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدي ﺑﭽﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﺠﺎزات ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ از او‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﺗﺎ در ﮔﻮﺷﻪاي از اﺗﺎق روي ﺻﻨﺪﻟﯽ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺪﺗﯽ را در ﯾﮏ زاوﯾﻪي آن ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﺪرﻫﺎ در ﮔﻮﺷﻪي اﺗﺎق ﺻﻨﺪﻟﯽ وﯾﮋهاي را ﺑﺮاي ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﺑﺮدي ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺗﻮ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﺑﻪ آراﻣﯽ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺮود آﻧﺠﺎ و ﺑﺪون‬
‫ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﺗﺎ ﺗﻮ ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻧﺪادي از ﺟﺎﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﯾﺎ اﯾﺴﺘﺎدن ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪاي ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ روش ﺑﭽﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻻﺑﻼي ﻧﮕﺎهﻫﺎﯾﺖ ﺑﺪاﻧﺪ و اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮ در ﮐﺎرت ﺟﺪي ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺮدم ﺗﻌﺠﺐ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ روش ﺳﺎده ﺑﺮ رﻓﺘﺎر‬
‫ﮐﻮدك اﺛﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ دارد‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﭘﺲ از ﺳﭙﺮي ﺷﺪن آن ﻣﺪت )ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻣﺠﺎزات(‬
‫اﻣﻮر ﻣﻨﺰل ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدد ‪.1‬‬

‫‪ -3‬ﻣﺠﺎزات ﺗﺤﺮﯾﻢ ﯾﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻮﺗﺎه‪:‬‬

‫در ﺑﺎزي ﻓﻮﺗﺒﺎل )‪ (Time -out‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎزﯾﮑﻨﺎن از ﺑﺎزي‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﯾﮏ روش ﺗﺮﺑﯿﺖ‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﮐﻮﺗﺎه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺳﺮﮔﺮم آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫روش اﺟﺮا »ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﮐﻮﺗﺎه« ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رﻓﺘﺎر‬
‫ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖاش‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ از ﻣﺤﻞ ﺗﻔﺮﯾﺢ و ﺳﺮﮔﺮﻣﯽاش ﮐﻪ ﺧﻄﺎ در آن ﺑﻪ وﻗﻮع‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬دورﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻃﻮري ﮐﻪ ﮐﻮدك در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ در ﻣﺤﻞ ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪهاي‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮد ﮐﻪ از ﺻﺪاﻫﺎي ﺷﺎديآور ﺧﺒﺮي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻮدك را ﭘﺲ از ﺑﺪرﻓﺘﺎري‪،‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺒﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬أوﻻدﻧﺎ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪98‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ )ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺳﺎل از ﻋﻤﺮ ﮐﻮدك( از ﺑﺎزي ﯾﺎ ﻧﻮازش و ﯾﺎ‬
‫ﭘﺎداش ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ .‬رﻓﺘﺎر ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ﮐﻮدك ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﺗﺤﺮﯾﻢ ﯾﺎ ﺗﻮﻗﻒ‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻟﯿﻦ ﮐﻼرك‪ ،‬ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ »ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺠﺎزات ﯾﺎ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻄﺎﮐﺎر ﺑﻪ ﮐﺎر رود‪ .‬او در ﮐﺘﺎﺑﺶ ‪ 1‬اﻣﺘﯿﺎزات ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ روش را ﯾﺎدآور ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫ﺑﺮ ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﮐﺎرﺑﺮد »ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« ﺑﺮاي ﭘﺪران آﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪» -2‬ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎﻋﺚ آزار و ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪» -3‬ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« ﺑﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﺳﺮﯾﻊ رﻓﺘﺎر زﺷﺖ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﯾﻨﮑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن ﭘﺪر و ﻓﺮزﻧﺪ ﭘﺲ از ﮐﺎرﺑﺮد »ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪» :‬ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« از دﯾﺪ ﮐﻮدﮐﺖ‪:‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻮدﮐﺎن از »ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« ﺧﻮش ﺷﺎن ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ در ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه‬
‫ﻗﺮار دارﻧﺪ از ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺷﺎن ﻣﺤﺮوماﻧﺪ و دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ واﻟﺪﯾﻦ را اذﯾﺖ و آزار‬
‫دﻫﻨﺪ و آﻧﺎن را ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن در ﻓﺎﺻﻠﻪي اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه از ﺑﺎزي ﺑﺎ اﺳﺒﺎب‬
‫ﺑﺎزيﻫﺎي ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪﺷﺎن ﻫﻢ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﭼﻮن »ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« ﯾﮏ روش ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺳﺮﯾﻊ و ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن را راه‬
‫ﮔﺮﯾﺰي از آن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﮐﻨﺶ ﭘﺪر ﺣﺴﺎس ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺪر آﻧﺎن را ﺑﻪ‬
‫»ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮﯾﻢ؛ آزار ﮐﻮدﮐﺎن ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﮐﻼرك‪ ،‬ﻟﯿﻦ‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﻵﺑﺎء ﰲ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء‪ ،‬ﭼﺎپ ‪ 2000‬ﻣﯿﻼدي‪.‬‬

 ‫‪99‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﻣﺠﺎزات‬

‫ب‪ :‬ﮐﻮدﮐﺎن در ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺳﻨﯽ دو ﺗﺎ دوازده ﺳﺎﻟﮕﯽ‪:‬‬

‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﮐﺘﺮ ﮐﻼرك ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روش ﺗﺤﺮﯾﻢ‪ ،‬در ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺳﻨﯽ دو ﺗﺎ دوازده ﺳﺎﻟﮕﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ زﻣﺎن ﮐﺎرﺑﺮد آن از ﯾﺎزده ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﺣﺎﯾﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد روشﻫﺎي دﯾﮕﺮي را ﻋﻤﻠﯽ ﮐﺮد و‬
‫»ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« راه ﺣﻞ ﻫﻤﻪي ﻣﺸﮑﻼت رﻓﺘﺎري ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ج‪» :‬ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« در اﺻﻼح ﺧﻄﺎﻫﺎي زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﻮد‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻫﻨﮕﺎم ﻫﺠﻮم ﺑﺮدن ﯾﺎ اﺧﻢ ﮐﺮدن ﮐﻮدك‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻨﮕﺎم واﮐﻨﺶ ﺳﺮﯾﻊ و رﻓﺘﺎر زﺷﺖ او‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدن ﯾﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﺪادن وﻇﺎﯾﻒ روزاﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻟﺒﺎسﻫﺎ و وﺳﺎﯾﻞ و اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎ از روي زﻣﯿﻦ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺪم اﻧﺠﺎم ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﺪرﺳﻪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺮﺳﯿﺪن‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدك ﺧﯿﻠﯽ ﻓﻌﺎل و ﭘﺮاﻧﺮژي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدك ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ را دوﺳﺖ دارد‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻫﯿﭻ رﻓﺘﺎر ﺧﻄﺎﯾﯽ از آن دﯾﺪه ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫د‪ :‬ﯾﮏ ﯾﺎ دو رﻓﺘﺎر را ﻫﺪف ﻗﺮار ده‪:‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎرﺑﺮد روش »ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﯾﺎ دو رﻓﺘﺎر ﺧﻄﺎ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ ﻣﺜﻞ ﮐﺘﮏ زدن‬
‫ﺑﺮادرش ﯾﺎ دﺷﻨﺎم دادﻧﺶ‪ .‬ﻣﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ روش را ﺑﺮاي ﻫﻤﻪي رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺧﻄﺎ‬
‫ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮐﻮدﮐﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﭼﻮن در آﻧﺼﻮرت ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اوﻗﺎت روز را در »ﺗﺤﺮﯾﻢ‬
‫ﮐﻮﺗﺎه« ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪100‬‬

‫ﻫـ‪ :‬اﺟﺮاي »ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه«‪:‬‬

‫ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺧﺎﻧﻪ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ ﮐﻪ دﻟﮕﯿﺮ و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ از اﻣﻨﯿﺖ و ﻧﻮرﮐﺎﻓﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺮﺳﻨﺎك ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎرﺑﺮد روش ﺗﺤﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﭽﻪ را در آﻧﺠﺎ ﺑﻔﺮﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز در ﻋﺮض ‪ 10‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯽ ﺧﻮدت را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻮاﻇﺒﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﺮدﺳﺎل ﺗﺮﺟﯿﺤﺎً آﻧﺎن در ﻣﻌﺮض دﯾﺪ واﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ واﻟﺪﯾﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﯾﮏ ﺻﻨﺪﻟﯽ را در ﮔﻮﺷﻪاي از‬
‫اﺗﺎق ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﺗﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎرﺑﺮد روش ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﮐﻮدك روي آن ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮﯾﮋه‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن ﺳﻨﯿﻦ ‪ 4-2‬ﺳﺎل ﮐﻪ اﯾﻦ ﺻﻨﺪﻟﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﮐﻮدك ﺑﺎﯾﺪ او را زﯾﺮ ﭼﺸﻤﯽ ﺑﭙﺎﯾﯽ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه ﻧﮑﻨﯽ‪.‬‬
‫در ﻓﺎﺻﻠﻪي اﺟﺮاي »ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« او ﺑﺎﯾﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﺗﻮ ﺑﻪ او ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاري و ﻧﺒﺎﯾﺪ او را‬
‫وادار ﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﻧﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻮ را دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﻘﺮر را دﻗﯿﻘﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻦ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﻮدك او را ﺑﯿﺸﺘﺮ از زﻣﺎن‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه در ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻧﮕﻪ ﻧﺪار! ﻫﺮ ﮔﺎه ﮐﻮدك دو ﺳﺎﻟﻪ را در »ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻮﺗﺎه« ﻗﺮار دادي‪،‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ را روي دو دﻗﯿﻘﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻦ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻮدك ده ﺳﺎﻟﻪ را در ﻫﺮ ﺑﺎر ‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪ در ﺗﺤﺮﯾﻢ‬
‫ﻧﮕﻬﺪار‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ »ﺗﺤﺮﯾﻢ« ﮐﻮدك ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ در ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺎز‬
‫ﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫﯿﭽﮕﺎه در ﻗﺒﺎل ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﻮدك‪ ،‬از او ﻋﺬرﺧﻮاﻫﯽ ﻧﮑﻦ و اﮔﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد؛ ﭼﺮا در‬
‫»ﺗﺤﺮﯾﻢ« ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻋﻠﺖ را ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري ﮐﻦ‪ .‬ﻫﺮ رﻓﺘﺎر ﺧﻄﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫رخ داد‪ ،‬روش ﺗﺤﺮﯾﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﯾﻢ اﯾﻦ ﯾﮏ روش ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﺳﺖ و ﻣﺜﻞ ﻫﺮ روش ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﮐﻮدﮐﺎن‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﻧﺪارد و اﻧﺘﺨﺎب‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﮐﻼرك‪ ،‬ﻟﯿﻦ‪ SOS ،‬دﻟﯿﻞ اﻵﺑﺎء ﻓﯽ ﺗﺮﺑﯿﮥ اﻷﺑﻨﺎء‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪي دﮐﺘﺮ ﯾﻮﺳﻒ اﺑﻮﺣﻤﯿﺪان و ‪...‬‬
 ‫‪101‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﻣﺠﺎزات‬

‫روش ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﻤﯿﺸﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺪران ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺷﺮط ﻣﺠﺎزات‪:‬‬
‫ﯾﮑﺴﺮي ﺷﺮوط روﺣﯽ و اﺧﻼﻗﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺮﺑﯿﺎن ﻣﺤﺘﺮم آن را ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزات‪،‬‬
‫ﺷﺮط ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ از اﺟﺮاي ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﺧﻄﺎﻫﺎي رﻓﺘﺎري و ﻣﺠﺎزات ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري ﺷﻮد و‬
‫ﻣﺠﺎزات از ﻧﻈﺮ ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ ﺑﺎ ﺧﻄﺎي رﻓﺘﺎري ﺗﻨﺎﺳﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ارﺗﮑﺎب ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ آن‪ ،‬ﻣﺜﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﭘﺎداش ﻫﯿﭻ ﺳﻮدي ﻧﺪارد و ﻫﺪف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﺮآورده ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻻزم اﺳﺖ ﭘﯿﺶ از اﻋﻤﺎل ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﺧﻄﺎي ﮐﻮدك ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري ﺷﻮد و ﺑﻪ او‬
‫ﻓﺮﺻﺖ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ دﺳﺖ از ﺳﺒﮑﺴﺮياش ﺑﺮدارد و اﮔﺮ ﺗﻌﻬﺪ داد ﮐﻪ رﻓﺘﺎرش را‬
‫اﺻﻼح ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﺑﻪ او ﻣﻬﻠﺖ دﻫﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﺗﮑﺮار‪ ،‬ﻣﺠﺎزات را اﻋﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ از اﻋﻤﺎل ﻣﺠﺎزات ﺑﮑﺎﻫﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات‬
‫رو آورﯾﻢ و از ﮐﻢ و ﺳﺒﮏ ﺷﺮوع ﮐﻨﯿﻢ؛ ﭼﻮن ﺑﻌﻀﯽ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺮاي ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪن‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻫﺸﺪار ﯾﺎ ﯾﮏ ﻣﺠﺎزات ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ!‬
‫ﺧﺪا ﺑﯿﺎﻣﺮزد ﮔﻮﯾﻨﺪهي اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را‪:‬‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺻﺪاﯾﻢ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ از ﺷﻼﻗﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ و )ﭘﯿﺶ از آن( ﺗﺎ ﺳﮑﻮﺗﻢ‬
‫اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺪاﯾﻢ را ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن ﺣﺴﺎس‪ ،‬ﺳﮑﻮت ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﺮزﻧﺶ ﺑﺎ ﻣﺘﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮ‬
‫واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﮑﺲ آن ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎراﻧﺪ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻼق ﻟﻄﻤﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آراﻣﺶ داﺷﺘﻪ و ﺑﺮدﺑﺎر ﺑﺎﺷﯿﻢ و از اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮﯾﯽ و‬
‫ﺗﻼﻓﯽ ﮐﺮدن ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾﻢ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪102‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ از زﺑﺎن ﺗﻬﺪﯾﺪ و ﻫﺮاﺳﺎﻧﺪن دوري ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﻬﺪﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻫﺮاس و آﺷﻔﺘﮕﯽ ﮐﻮدك ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ او ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ وﻟﯽ‬
‫اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ؛ ﻟﺬا ﺗﻬﺪﯾﺪ در دو ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺠﺎزات ﮐﻮدك ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻫﺎﻧﺖ ﯾﺎ ﺗﺤﻘﯿﺮ ﺷﺨﺼﯿﺖ و ﮐﺮاﻣﺖ و ﺷﺮاﻓﺖ او ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﺪ؛‬
‫ﭼﻮن ﮐﺮاﻣﺖ ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪهي ﺧﺪادادي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻋﻄﺎ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﯿﭻ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﯿﻠﯽ زد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻮدك را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬رﻗﯿﺒﺎن ﯾﺎ دﺷﻤﻨﺎن او ﻣﺠﺎزات ﯾﺎ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﺮد ‪.1‬‬
‫‪ -5‬ﮐﺘﮏ زدن ﺟﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﺧﺮﯾﻦ راه ﺣﻞ اﺻﻼً ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺪر ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻄﺎي ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﺎ زﺑﺎن ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﮔﺬﺷﺖ از ﺧﻄﺎﯾﺶ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮار دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﺰت ﻣﯿﺎن ﭘﺪر و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺮﯾﻤﺎﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدن ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﭘﺪر ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﭘﺴﺮش ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﻬﺒﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ وﺿﻌﯿﺖ رﻓﺘﺎري ﮐﻮدك ﭘﺲ از ﻃﯽ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ )ﺣﻔﻆ اﺣﺘﺮام‪ ،‬ﮐﺮاﻣﺖ و ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﻮدك‪ ،‬ﺗﺬﮐﺮ دﻟﺴﻮزاﻧﻪ و ﻧﺮم‪ ،‬ﻣﻬﻠﺖ‬
‫دادن‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ و‪ (...‬و ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮدن ﻫﺸﺪارﻫﺎ و ﺗﻮاﻓﻖﻫﺎي‬
‫ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ‪ ،‬ﺳﻮدي ﻧﺒﺨﺸﯿﺪ آن وﻗﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﮐﺘﮏ روي آورد؛ وﻟﯽ‪...‬‬

‫‪ -5‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد روش ﻣﺠﺎزات‪:‬‬

‫‪ -1‬ﮐﻮدك را ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ ﺗﻮان اﺟﺮاﯾﺶ را ﻧﺪارد؛ ﭼﻮن اداﻣﻪي اﯾﻦ‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎ‪ ،‬اﺛﺮ آن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺒﺎدا ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﯽ؛ »ﻣﻦ ﺗﻮ را دوﺳﺖ ﻧﺪارم« ﯾﺎ او را‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻨﯽ؛ »از اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﻼن رﻓﺘﺎرت دوﺳﺖ ﻧﺪارم«‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻋﺪﻧﺎن اﻟﺴﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬اﻟﺼﺤﺔ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ ﻟﻠﻤﺮاﻫﻘﲔ و اﻟﺸﺒﺎب‪.‬‬

 ‫‪103‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﻣﺠﺎزات‬

‫‪ -3‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪي اﻧﺪﮐﯽ ﭘﺲ از ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﮐﺎرﻫﺎ و اوﺿﺎع را ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﺒﻞ از‬

‫آن ﺑﺮﮔﺮداﻧﯽ‪ .‬او را در آﻏﻮش ﺑﮕﯿﺮ و ﻧﻮازش ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ ﮐﻪ دوﺳﺘﺶ داري‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﻘﺪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﻣﺪاوم ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎش!‬
‫‪ -5‬ﻣﺎدر‪) ،‬و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﭘﺪر( ﻓﺮزﻧﺪ را ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﭘﺪر ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺗﻨﻔﺮ ﺑﭽﻪ از ﭘﺪرش ﻣﯽﮔﺮدد و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﺪر از ﺳﺮ ﮐﺎرش ﮐﻮدك ﺑﻪ او‬
‫رﻏﺒﺖ و ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻣﺠﺎزات ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻓﺘﺎدهي ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه را دﻧﺒﺎل و اﺟﺮا ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻣﺠﺎزات را ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺧﻮف اﻧﮕﯿﺰ ﺟﻠﻮه ﻣﺪه‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﺑﭽﻪ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﯽ؛‬
‫)ﻣﺜﻼ ﭼﻮن ﺗﻮ ﺑﭽﻪي ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽ( »ﯾﮑﯽ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و ﺗﻮ را ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد!«‬
‫‪ -8‬ﺻﺪاﯾﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﺪون داد و ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﺗﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ آراﻣﺶ ﺧﻮدت را ﺣﻔﻆ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -10‬از اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه و ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻓﺮزﻧﺪت ﺑﮑﺎه )ﻧﮕﺬار ﻓﺮزﻧﺪت اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه و ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ!(‬
‫‪ -11‬ﺑﭽﻪات را ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﮕﻮ‪» :‬ﻓﻼﻧﯽ را ﺑﺒﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺣﺮف‬
‫ﻣﺎﻣﺎﻧﺶ ﮔﻮش ﻣﯽدﻫﺪ« ﯾﺎ »ﻓﻼﻧﯽ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ از ﺗﻮ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ اﺳﺖ از ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ ﮐﺘﺎب‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«‪.‬‬
‫‪ -12‬اﺛﺮ ﻣﺠﺎزاﺗﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻦ و ﺑﺴﻨﺞ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻌﻀﯽ‬
‫از ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎ رﻓﺘﺎر ﺑﭽﻪ را ﺑﺪﺗﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -6‬ﮐﺘﮏ زدن‪:‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﮏ آﺧﺮﯾﻦ راه ﺣﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﯾﺎدداﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﮐﺘﮏ‬
‫زدن ﺑﭽﻪ‪ ،‬ﯾﮏ اﺑﺰار ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﻧﻪ وﺳﯿﻠﻪي ﻣﺠﺎزات و ﺗﻼﻓﯽ ﺟﻮﯾﯽ؛ ﻟﺬا ﺗﺎزﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺒﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬أوﻻدﻧﺎ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪104‬‬

‫ﻫﻤﻪي روشﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﻮد؛ ﮐﺘﮑﯽ در ﮐﺎر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﯾﮑﺴﺮي ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ اﻟﺰاﻣﯽاﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ o‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻗﻮل دادي او را ﮐﺘﮏ ﻧﺰﻧﯽ؛ ﮐﺘﮑﺶ ﻣﺰن‪ ،‬ﭼﻮن اﻋﺘﻤﺎد را ﺑﻪ ﺗﻮ از‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﺧﻄﺎﯾﺶ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺪه ﺗﺎ آن را اﺻﻼح ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪت را دوﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬او را ﮐﺘﮏ ﻣﺰن!‬
‫‪ o‬رﻧﺞ آور و ﺷﺪﯾﺪ او را ﮐﺘﮏ ﻣﺰن و از ﺳﯿﻠﯽ زدن و ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺑﻪ ﺷﮑﻢ و ﺳﯿﻨﻪ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‬
‫ﮐﻪ آزار دﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﺎ ﮐﻔﺶ ﯾﺎ دﻣﭙﺎﯾﯽ او را ﻣﺰن‪.‬‬
‫‪ o‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺖ را ﺑﯿﺶ از ﻣﻘﺪار ﻻزم ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﻦ ﺗﺎ درد دو ﭼﻨﺪان ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎم ادب ﮐﺮدن‪ ،‬او را دﺷﻨﺎم ﻣﺪه‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﺎه دﺷﻨﺎم دادن او‬
‫زﯾﺒﻨﺪه ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬در اﺛﻨﺎي ﮐﺘﮏ زدن و ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﮐﻮدك را ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺪه ﮐﻪ »ﮔﺮﯾﻪ ﻧﮑﻦ!«‬
‫‪ o‬ﮐﻮدﮐﺖ را ﭘﺲ از ﮐﺘﮏ ﺧﻮردن و ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ آرام ﮔﯿﺮد‪ ،‬وادار ﺑﻪ ﻋﺬرﺧﻮاﻫﯽ‬
‫ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﮐﺮدن ﮐﻮدك ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ او ﺑﻔﻬﻤﺎن ﮐﻪ او را ﺑﺮاي ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﺠﺎزات ﮐﺮدي‪ .‬ﺑﻪ روﯾﺶ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺰن و ﺗﻼش‬
‫ﮐﻦ ﮐﺘﮏ ﺧﻮردن را از ﯾﺎد ﺑﺒﺮد ‪.1‬‬

‫‪ -7‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ﺧﺸﻢ ﻣﺎدر‪:‬‬

‫دﻻﯾﻞ ﻗﻄﻌﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﻮدك ﺷﻮخ و ﺑﺎزيﮔﻮش و ﻣﺎدر ﻋﺼﺒﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﮐﺸﺪ؛ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪت را ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻓﺘﺎرش ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺘﺖ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﻪ در‬

‫‪ -1‬ﻣﺮﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻦ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷوﻻد ﰲ اﻹﺳﻼم‪.‬‬

 ‫‪105‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬روشﻫﺎي ﻣﺠﺎزات‬

‫ﺧﺎﻧﻪ ﭼﯿﺰي را ﺑﺸﮑﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮش را ﮐﺘﮏ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ از‬
‫وﺳﻮﺳﻪي ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺎن ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ دﻗﺖ و ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه ﮐﻦ و ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﺖ‪ ،‬درﻣﺎﻧﺪﮔﯽ و ﺿﻌﻔﺶ ﺑﻨﮕﺮ و ﻧﯿﮏ ﺑﯿﻨﺪﯾﺶ و ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﻮ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﻃﻔﻞ‬
‫ﻣﻌﺼﻮم ﺑﯿﭽﺎره‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﻖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﮐﺘﮏ ﺑﺰﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ روﯾﺶ داد ﺑﮑﺸﯽ و ﺑﺮ‬
‫او ﺑﺸﻮري؟‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮي‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﻌﺼﻮم او را در ﺣﺎل ﺧﻮاب ﺑﻪ ﯾﺎد آور و ﺑﮑﻮش‬
‫ﺗﺎ اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ را در ذﻫﻨﺖ ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺗﻮ را ﺑﺮ ﻣﻬﺎر ﮐﺮدن ﺧﺸﻢات‬
‫ﯾﺎري ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﺧﺸﻢات ﺑﻪ ادب و ﺗﺮﺑﯿﺖ او ﻫﯿﭻ ﮐﻤﮑﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻠﻮﻏﯽ و ﺳﺮﮐﺸﯽاش را اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ‪ :‬ﻗﻄﻌﺎ ﺑﻌﺪاً او را ﺑﺮ ﺧﻄﺎ ﯾﺎ اﻫﻤﺎل ﮐﺎرياش ﻣﺆاﺧﺬه‬
‫ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻮدت را ﺑﻪ ﮐﺎر دﯾﮕﺮي ﺳﺮﮔﺮم ﮐﻦ و ﻣﺜﻼ ﺑﮕﻮ‪» :‬ﻣﯿﺪوﻧﻢ ﺑﻌﺪ از‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻏﺬا را آﻣﺎده ﮐﻨﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ!«‬
‫اﯾﻦ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ ،‬در ﻓﺮو ﻧﺸﺎﻧﺪن ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖات ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‪:‬‬
‫ﻣﺮدم در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن دﭼﺎر ﺣﯿﺮت ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ راه درﺳﺖ را ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ ﮐﻪ اﺑﺰار ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺧﻄﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻫﻢ ﯾﮏ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﻌﺘﺪل ﺑﻪ ﻧﺎم روش ﯾﮏ‬
‫دﻗﯿﻘﻪاي ﮐﻪ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﯾﮏ روش ﻧﻮﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ از ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ‬
‫رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮي‪ ،‬ﯾﺎ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻠﯽ را اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺗﻼش ﮐﻦ ﺗﺎ روش‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي را در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮي‪ .‬دﻗﺖ ﮐﻦ ﺑﺒﯿﻦ اﯾﻦ روش ﺑﺎ آﻧﺎن‬
‫ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ؟‬
‫دﮐﺘﺮ اﺳﭙﻨﺴﺮ ﺟﺎﻧﺴﻮن ﭘﺮﭼﻤﺪار ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن اﯾﻦ روش ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ از ﮐﺮدار ﻧﺎدرﺳﺖ و ﺧﻄﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺎراﺿﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ وﻟﯽ از ﺧﻮدﺷﺎن رﺿﺎﯾﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ؟‬

‫‪ -1‬ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ ﺳﺮزﻧﺶ ﺷﺎن ﮐﻦ‪:‬‬

‫دﮐﺘﺮ اﺳﭙﻨﺴﺮ ﺟﺎﻧﺴﻮن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب ﭘﺪر ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ اي ‪ 2‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫روش ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي ﯾﮏ روش ﻧﻮﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻏﺎز اﺟﺮاي آن ﺷﺎﯾﺪ اﺣﺴﺎس ﮐﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ روش ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪ و ﭘﯿﭽﯿﺪهاي اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ آن را ﺑﺸﻨﺎﺳﯽ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ‬
‫آن را اﺟﺮا ﮐﻨﯽ؛ راﺣﺖ ﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ اﻃﻼع ﺑﺪه ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﮐﻨﯽ و ﻧﻪ آﻧﺎن‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻮ ﻗﺼﺪ ﻧﺪاري در ﻣﻨﺰل ﻫﻤﭽﻮن ﯾﮏ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر رﻓﺘﺎر‬
‫ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ ﺗﻮ ﺑﺎ آﻧﺎن اﯾﻦ روش را دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد و اﯾﻨﮑﻪ در آﯾﻨﺪه ﻓﺼﻞ ﺟﺪﯾﺪي‬

‫‪ -1‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪي ﻣﺎ در ﻣﺠﻠﻪي »اﻟﻌﺮﺑﯽ« ﺷﻤﺎرهي دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1998‬م ﭼﺎپ ﺷﺪ‪) .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه(‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي »ﭘﺪر ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي«‪» ،‬ﻣﺎدر ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي«‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 71‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ در‬
‫اﯾﺮان ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪107‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي‬

‫از ﺗﺮﺑﯿﺖ در ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﺟﺎزه ﺑﺪه ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ از رﻓﺘﺎر زﺷﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ از ﺧﻮدﺷﺎن‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﺧﻄﺎﯾﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢﻫﺎﯾﺶ ﺧﯿﺮه ﺷﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﮐﺮدارش را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﭘﺲ از آن ﺑﻪ او ﺑﻔﻬﻤﺎن‬
‫ﮐﻪ از رﻓﺘﺎرش ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ در ﻧﯿﻤﻪي دوم ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ او ﻫﻢ ﻫﻤﺎن‬
‫اﺣﺴﺎس را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ در ﻧﯿﻤﻪي اوﻟﺶ ﺑﺎ آن درﮔﯿﺮ ﺑﻮدي‪ .‬ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﯾﺎ‬
‫ﭘﺴﺮ ﻓﻘﻂ ﺳﺮزﻧﺶ را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ اﯾﻦ ﺳﺮزﻧﺶ را‬
‫اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﺧﻮدش اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ رﻓﺘﺎرش را دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ از ﺗﻮ ﻫﻢ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺷﻮد؛ ﭼﻮن ﻫﯿﭽﮑﺲ دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﺳﺮزﻧﺶ ﯾﺎ ﻧﮑﻮﻫﺶ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از آن ﯾﮏ ﻧﻔﺲ ﻋﻤﯿﻖ ﺑﮑﺶ و اﺣﺴﺎس آراﻣﺶ ﮐﻦ ﺳﭙﺲ در ﻧﯿﻤﻪي دوم دﻗﯿﻘﻪ‬
‫ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه ﮐﻦ‪ ،‬ﻃﻮري ﮐﻪ او اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ؛ در ﮐﻨﺎرش ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻠﯿﻪ او و اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮ او را‬
‫دوﺳﺖ داري؛ وﻟﯽ از رﻓﺘﺎرش ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﭽﻪي ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺴﺘﯽ و ﻣﻦ ازﺗﻮ‬
‫راﺿﯽام‪ ،‬وﻟﯽ از رﻓﺘﺎرت ﻧﺎراﺣﺘﻢ و اﮔﺮ ﺗﻮ را ﺗﻨﺒﯿﻪ و ﻣﺠﺎزات ﮐﺮدم؛ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي آن اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮ را دوﺳﺖ دارم‪ .‬او را ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪات ﺑﭽﺴﺒﺎن و در آﻏﻮشات ﺑﻔﺸﺎر ﺗﺎ اﺣﺴﺎس‬
‫ﮐﻨﺪ ﺳﺮزﻧﺶ و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ اﺣﺴﺎس ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬اوﻻ‪ :‬رﻓﺘﺎرﻫﺎي زﺷﺖﺷﺎن ﺑﺪون‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﺛﺎﻧﯿﺎ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺪر و‬
‫ﻣﺎدرﺷﺎن آﻧﺎن را دوﺳﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﻣﺤﺒﻮب ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان اﺣﺴﺎس ﮐﻨﻨﺪ‬
‫آدمﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و او ﻫﻨﻮز ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ دارد و ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﻓﻘﻂ از رﻓﺘﺎر زﺷﺖاش‬
‫ﻧﺎراﺿﯽاﻧﺪ!‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ و اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺷﺎن ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰدﺷﺎن آﯾﻨﺪ و اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒﺷﺎن را ﻧﺰد آﻧﺎن اﺑﺮاز دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ رﻓﺘﺎر زﺷﺘﯽ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪108‬‬

‫از آﻧﺎن ﺳﺮ زﻧﺪ‪ ،‬از ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﺳﭙﺲ دوﺳﺘﯽ ﺷﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر‬
‫اﺑﺮاز دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭘﺴﺮت دﯾﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻃﯽ اﯾﻦ ﻫﻔﺘﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮش ﺗﮑﺮار ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ؛ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﭼﺸﻢﻫﺎﯾﺶ ﺧﯿﺮه ﺷﻮ و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪» :‬ﻃﯽ اﯾﻦ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺮاي دوﻣﯿﻦ ﺑﺎر دﯾﺮ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ« ﺳﭙﺲ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺣﺲ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺘﺖ را اﺑﺮاز دار و ﺑﮕﻮ‪» :‬ﻓﺮزﻧﺪم! ﻣﻦ ﺧﯿﻠﯽ از ﺗﻮ‬
‫ﻋﺼﺒﺎﻧﯽام و ﺧﯿﻠﯽ از ﺗﻮ دﻟﮕﯿﺮم ﮐﻪ ﺑﺮاي دوﻣﯿﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺗﮑﺮار ﮐﺮدي«‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ در اﯾﻦ ﮐﺎر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ در ﻧﯿﻤﻪي اول اﯾﻦ دﻗﯿﻘﻪ از او ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ‬
‫او ﻫﻢ ﻫﻤﺎن اﺣﺴﺎﺳﯽ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ داري؛ زﯾﺮا ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ ﻓﻘﻂ‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ را درﯾﺎﻓﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ؛ آن را اﺣﺴﺎس ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﺨﻦ ﮐﻮﺗﺎﻫﺖ ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪت و اﺑﺮاز ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪي اﺣﺴﺎﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﻓﺘﺎرش‪ ،‬او ﻫﻢ اﺣﺴﺎس ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؛ از‬
‫رﻓﺘﺎر زﺷﺖ ﺧﻮد ﻧﺎراﺿﯽ و ﻧﺎراﺣﺖ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻫﻢ اﺣﺴﺎس ﻧﻔﺮت ﮐﻨﺪ؛‬
‫ﭼﻮن ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻣﺎ دوﺳﺖ ﻧﺪارد؛ ﺳﺮزﻧﺶ ﺷﻮد ‪ .‬اﯾﻦ دﻗﯿﻘﺎً ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﯿﻤﻪ‬
‫اول دﻗﯿﻘﻪ‪ ،‬آن را از ﻓﺮزﻧﺪت ﺗﻘﺎﺿﺎ داري‪ :‬ﺗﻮ از ﻓﺮزﻧﺪت ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ؛ اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ راﺣﺖ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ!‬
‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪت اﺣﺴﺎس دﻟﺘﻨﮕﯽ و ﺗﻨﮕﻨﺎ ﮐﺮد و ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺧﻮدش ﭘﺮداﺧﺖ؛ ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ زﯾﺒﻨﺪه اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﯿﻤﻪي دوم دﻗﯿﻘﻪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻠﯿﺪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﺮزﻧﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ آن را ﭘﯿﺎده ﮐﺮدي؛ آري ﺗﻮ در ﻧﯿﻤﻪ اول دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ‬
‫ﮔﻔﺘﯽ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮ از او ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻫﺪﻓﺖ ﺑﺮاي او ﺑﺎ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و‬
‫از رﻓﺘﺎر زﺷﺘﺶ دﻟﮕﯿﺮ ﻫﺴﺘﯽ و در ﻧﯿﻤﻪي دوم دﻗﯿﻘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﻨﮕﺮ و ﺑﻪ او اﯾﻦ‬
‫اﺣﺴﺎس را اﻟﻘﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ در ﮐﻨﺎرش ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ﺿﺪش و ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ را ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ او ﺗﻮﻗﻊ‬
‫دارد آن را از ﺗﻮ ﺑﺸﻨﻮد؛ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺗﻮ آدم ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺴﺘﯽ و ﻣﻦ ﺗﻮ را دوﺳﺖ دارم؛ وﻟﯽ از‬
‫رﻓﺘﺎر اﻣﺸﺒﺖ ﻧﺎراﺣﺘﻢ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ آزارم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ او را ﺑﺎ اﺣﺴﺎس در آﻏﻮش‬
 ‫‪109‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي‬

‫ﺑﮕﯿﺮ ﺗﺎ ﺑﻪ او ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯽ ﺳﺮزﻧﺶ و ﻧﮑﻮﻫﺶ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ آن را ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫آوري!‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﺗﻮ در ﻧﯿﻤﻪي اول دﻗﯿﻘﻪ در ﯾﮏ ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎه و ﺳﺮﯾﻊ ﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ‬
‫ﮐﻮدﮐﺖ را ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﻨﯽ و اﺣﺴﺎس ﺧﺸﻤﺖ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﻓﺘﺎرش اﺑﺮاز داري!‬
‫اﻣﺎ ﻧﯿﻤﻪي دوم دﻗﯿﻘﻪ‪ ،‬زﻣﺎن آراﻣﺶ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ و اﻋﺘﻤﺎدﺳﺎزي اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﯾﺎدداﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﺗﻮ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻓﺮزﻧﺪت را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﯽ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل او ﺑﭽﻪي ﺧﻮﺑﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﺗﻮ ﻫﻢ او را دوﺳﺖ داري و او را در آﻏﻮش ﻣﯽﮔﯿﺮي و ﻣﻮرد ﻧﻮازش ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدﻫﯽ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ روش ﻓﺮزﻧﺪت در ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از او از اﻋﻤﺎل ﺧﺸﻮﻧﺖ و از ﮐﺘﮏ‬
‫زدن ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﺷﻮي و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي زﺷﺖﺷﺎن ﺑﺪون‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن آدمﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪي ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻗﺮن ﭘﯿﺶ از او از اﯾﻦ روش ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ آﮔﺎه‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ؛ ﭼﻮن در اﺻﻼح ﺧﻄﺎي ﮐﻮدك ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻮدك در ﻣﻮرد‬
‫ﺧﻄﺎﯾﺶ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺗﻮﺑﯿﺦ ﺷﻮد و ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﻄﺎ ﺑﻪ او ﻓﻬﻤﺎﻧﺪه ﺷﻮد و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺒﺎدا ﭘﺲ‬
‫از اﯾﻦ دوﺑﺎره اﯾﻦ رﻓﺘﺎررا ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯽ و ﮐﺴﯽ ﺗﻮ را ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در‬
‫آﻧﺼﻮرت ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻣﻔﺘﻀﺢ و رﺳﻮا ﻣﯽﺷﻮي! ﻫﻤﯿﺶ او را ﺑﺎ ﮔﻔﺘﺎرت ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب ﻗﺮار‬
‫ﻣﺪه ﭼﻮن ﺷﻨﯿﺪن ﭘﯿﺎﭘﯽ ﻣﻼﻣﺖ اﺛﺮ ﺧﻮدداري از ﺧﻄﺎ را در او ﮐﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ و او ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ زﺷﺘﯽﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﻼم در دﻟﺶ اﺛﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ‪.1‬‬

‫‪ -2‬ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺷﺎن ﮐﻦ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ اﻃﻼع ﺑﺪه‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺎري را درﺳﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را ﻣﻮرد ﺗﻤﺠﯿﺪ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدﻫﯽ و ﻣﯽﺳﺘﺎﯾﯽ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاي اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮب ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﻨﮕﺮ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻏﺰاﻟﯽ؛ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬إﺣﯿﺎء ﻋﻠﻮم اﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ج ‪.107 ،4‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪110‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم داد ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺗﻘﺪﯾﺮ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ او را‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ و ﺑﻪ او اﺣﺴﺎس ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﻫﺪﯾﻪ ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اورا در ﻫﻨﮕﺎم ارﺗﮑﺎب ﮐﺎر‬
‫زﺷﺘﺶ ﺗﻮﺑﯿﺦ ﻣﯽﮐﺮدي‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﮐﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاي را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاي اﻧﺠﺎم دادﯾﺪ؟‬
‫در ﻧﯿﻢ دﻗﯿﻘﻪي ﻧﺨﺴﺖ از ﮐﺎر درﺳﺖﺷﺎن ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ و اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻌﺎدت و‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽات ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﭘﺲ از آن ﺳﮑﻮت ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﮑﻮﺗﺖ ﺑﺎﻋﺚ رﺿﺎﯾﺖ‬
‫و ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﺷﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬دوﺳﺖ ﺗﺎن دارم‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺳﺘﺎﯾﺸﺖ را ﺑﺎ‬
‫ﻧﻮازش )درآﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﺎ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎن( ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺒﺮ‪ .‬ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﯿﺶ از‬
‫ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ از ﺗﻮ وﻗﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪﮔﺮﻓﺖ؛ وﻟﯽ اﺣﺴﺎس رﺿﺎﯾﺖ ﻗﻠﺒﯽ از ﺧﻮدﺷﺎن در ﻃﻮل‬
‫ﻋﻤﺮﺷﺎن آﻧﺎن را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻫﺪﯾﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺧﻮاﻧﺪن اﻫﺪاف ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي‪:‬‬

‫ﻋﻼﻗﻪي ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ اﺻﻼح رﻓﺘﺎرﺷﺎن از رﺿﺎﯾﺖ دروﻧﯽ از ﺧﻮدﺷﺎن ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدك ﭼﻨﯿﻦ رﺿﺎﯾﺘﯽ را از ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ؛ ﻋﻼﻗﻪاش ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺨﺼﯿﺖ و‬
‫اﺻﻼح رﻓﺘﺎرش اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺴﯽ از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ دوﺳﺖ دارد ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﮐﻞ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن اﻋﺘﻤﺎد و ﺗﻮان دﻧﺒﺎل ﮐﺮدن و ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺷﺎن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ وﻟﯽ‬
‫آﯾﺎ واﻗﻌﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻤﺎن ﻣﺎ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﯽورزﯾﻢ و‬
‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟‬
‫ﺗﻼش ﮐﻦ ﻗﺒﻞ از ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﺗﻌﻄﯿﻼت ﭘﺎﯾﺎن ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﻨﺸﯿﻨﯽ‪ ،‬از آﻧﺎن ﺑﭙﺮس‪:‬‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ اﯾﻦ ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ و ﺟﻤﻌﻪ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﭙﺮي ﮐﻨﯿﺪ؟ ﺑﻪ آﻧﺎن اﺟﺎزه ﺑﺪه‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‬
‫ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ و در آن اﻫﺪاف و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﺸﺎن را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻫﺪاف را ﺟﻤﻊ آوري ﮐﻦ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺎن اﺟﺎزه ﺑﺪه ﻃﯽ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻪ آن ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﻫﺮ ﯾﮏ‬
 ‫‪111‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي‬

‫ﺑﻨﮕﺮد آﯾﺎ اﯾﻦ اﻫﺪاف ﺑﺎ رﻓﺘﺎرﻫﺎﯾﺸﺎن ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺧﻮدش‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﯽ آن روش ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦاش را ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﮐﻨﺘﺮل ﯾﺎ اﺻﻼح ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ آزار اﻃﺮاﻓﯿﺎن اﺳﺖ؛ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﯾﺪ! و دﯾﮕﺮي ﻫﺪﻓﺶ را اﺻﻼح‬
‫روش راه رﻓﺘﻨﺶ ﻗﺮار دﻫﺪ؛ اﮔﺮ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ روش راه رﻓﺘﻦاش در ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﻣﻌﯿﻦ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ‪...‬‬
‫ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮدش ﺑﭙﺮدازد و ﺑﻨﮕﺮد آﯾﺎ اﻫﺪاﻓﺶ ﺑﺎ رﻓﺘﺎرﻫﺎﯾﺶ‬
‫ﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ دارد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ از او زﻣﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪،‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان اﺣﺴﺎس اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن را اداره ﮐﻨﻨﺪ و رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن ﻧﺸﺎط و روﻧﻖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ روش را ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺪران ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان و ﺣﻞ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﺷﺎن راه ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و در وﻗﺖ اﻧﺪﮐﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻋﺎﯾﺪﺷﺎن ﮔﺸﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮدﺷﺎن را دوﺳﺖ ﺑﺪارﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﺷﺨﺼﯿﺖﺷﺎن و ﭘﯿﻤﻮدن راه ﮐﻤﺎل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ و ﻟﺬت زﻧﺪﮔﯽ را در ﺧﺎﻧﻪاي ﺑﭽﺸﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺎﻟﯽ از ﮐﯿﻨﻪ و دﺷﻤﻨﯽ و ﺳﺮﺷﺎر از آراﻣﺶ و ﻣﺤﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي دهﮔﺎﻧﻪ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺧﻮدت را آﻧﻘﺪر ﺳﺮﮔﺮم ﺗﺤﻘﻖ آﻣﺎل و ﺗﻌﻘﯿﺐ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻧﮑﻦ ﮐﻪ از ﻣﺸﮑﻼت‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﻏﻔﻠﺖ ورزي و ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان را ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ دوش ﻫﻤﺴﺮ ﻣﮕﺬار و او را ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﻣﺪان‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﮑﻮش ﺗﺎ وﻗﺖ ﮐﺎﻓﯽ را ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺳﭙﺮي ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺷﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻦ و‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﺷﺎن را درﯾﺎب‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪت را ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬ﯾﺎدت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺲ ﻣﺤﺒﺖ را از او درﯾﻎ‬
‫ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﻮ ﻓﻘﻂ از رﻓﺘﺎرش ﻧﺎراﺿﯽ ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﻫﺮ ﻗﺪر ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪112‬‬

‫ﺧﻮدﺷﺎن را دوﺳﺖ ﺑﺪارﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ و ﭘﯿﻤﻮدن راه ﮐﻤﺎل‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻮﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭘﺪران ﺑﺎﯾﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان را ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻮش‬
‫دادن ﺑﻪ ﭘﺪران را ﻓﺮا ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﮑﻮش ﺗﺎاز دورهي ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ را در روان ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﭘﺮورش‬
‫دﻫﯽ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ ،‬ﺑﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺷﺎﯾﺴﺘﻪي ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ درﺳﺖ‬
‫و ﺳﻨﺠﯿﺪه رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ آﻧﺎن را ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار ده‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺖ را ﺑﺮ ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﺎ ﺧﻮدت ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ در ﻣﻨﺰل ﻫﺴﺘﯽ ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺟﺰ ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﻨﺰل و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﮐﺎر ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ‬
‫ﻧﯿﻨﺪﯾﺸﯽ‪ .‬در وﻗﺖ ﮐﺎر ﻫﻢ ﻓﻘﻂ ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺎر ﺑﺎش!‬
‫‪ -9‬اﮔﺮ روزي ﻓﺮزﻧﺪت را ﺳﺮﮐﺶ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﯽ‪ ،‬از ﺧﻮدت ﺑﭙﺮس‪ ،‬آﯾﺎ اﻣﺮوز او را‬
‫در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﯽ؟‬
‫‪ -10‬در زﻧﺪﮔﯽ روش ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪاي را ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ دﻧﺒﺎل ﮐﻦ‪ ،‬ﻟﺬا ﺳﺮزﻧﺶ در‬
‫ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻫﻢ در ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬وﻟﯽ واﻗﻌﺎً اﯾﻦ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻔﯿﺪ و ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐﻮدك‪ ،‬اﻣﺎﻧﺘﯽ اﺳﺖ ﻧﺰد ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ ،‬و ﻗﻠﺐ ﭘﺎﮐﺶ ﯾﮏ ﮔﻮﻫﺮ‬
‫ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪي ﺳﺎده و ﺧﺎﻟﯽ از ﻫﺮ ﻧﻘﺶ و ﺗﺼﻮﯾﺮ اﺳﺖ و آﻣﺎدهي ﭘﺬﯾﺮش ﻫﺮ ﻧﻘﺶ اﺳﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد؛ ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ؛ ﻟﺬا اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ﭘﺮورش و آﻣﻮزش‬
‫ﯾﺎﻓﺖ؛ ﺑﻪ آن ﻋﺎدت ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ آن ﺑﺎر آﯾﺪ و در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‪ ،‬رﺳﺘﮕﺎر ﮔﺮدد و ﭘﺪر وﻣﺎدرش‬
‫و ﻫﺮ ﻣﺮﺑﯽ و ﻣﻌﻠﻤﺶ در اﺟﺮ و ﭘﺎداش او ﺳﻬﯿﻢاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﺪي ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺖ و‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن ﻣﻮرد ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺑﺪﺑﺨﺖ و ﺑﯿﭽﺎره و ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫وﺑﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺮ ﮔﺮدن ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و وﻟﯽ ﺧﻮﯾﺶ« ‪.1‬‬

‫‪ -1‬اﳌﻬﺬب ﻣﻦ إﺣﻴﺎء ﻋﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.50‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﯾﺎزدﻫﻢ‪:‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب را دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻪﮐﻨﻢ؟‬

‫‪ o‬اوﻻ ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش! ﻫﯿﭻ ﺑﭽﻪاي ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻦ ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب را دوﺳﺖ‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻮاب او را از ﻟﻄﻒ و ﺻﻔﺎي ﺑﺎزي و ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺧﻮاب ﻫﻤﭽﻮن اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزات و ﺗﻬﺪﯾﺪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ زﻣﺎن رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺨﺘﺨﻮاب را ﻟﺤﻈﻪاي ﺧﻮش و ﻟﺬﺗﺒﺨﺶ ﮔﺮداﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﻗﺒﻞ از ﺧﻮاب ﯾﮏ داﺳﺘﺎن ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺨﻮاﻧﯽ ﯾﺎ ‪...‬‬
‫‪ o‬در اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در رﺧﺖ ﺧﻮاﺑﺶ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮرهي ﺣﻤﺪ‬
‫و ﻣﻌﻮذﺗﯿﻦ ﯾﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪاش در ﺗﺨﺘﺨﻮاب ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺗﺎﻗﺶ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﺰﯾﯿﻦ و آﻣﺎده ﮐﻦ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰد؛ ﻣﺮﺗﺐ و زﯾﺒﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎي ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪاش در آن ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺎزش را ﺑﺨﻮاب ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا او را ﺧﯿﻠﯽ زود ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب‬
‫ﻧﻔﺮﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﺎ ﻗﺪري اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي‪ ،‬ﺑﮑﻮش ﻫﻤﯿﺸﻪ او را در وﻗﺖ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب ﻓﺮﺳﺘﯽ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ او ﻣﮕﻮ‪ :‬ﭼﻮن اﻣﺮوز ﺑﭽﻪي ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻮدي‪ ،‬اﻣﺸﺐ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﯿﺪارﺑﻤﺎﻧﯽ! ﭼﻮن‬
‫اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ او را ﺑﻪ اﯾﻦ اﺣﺴﺎس واﻣﯿﺪارد‪ ،‬ﮐﻪ در وﻗﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺠﺎزات‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺗﺎ در وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن زﻣﺎن ﺧﻮاب را ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﯾﺎدآوري ﮐﻨﯽ‬
‫ﺗﺎ از ﻧﻈﺮ روﺣﯽ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻠﯽ آﻣﺎدهي ﺧﻮاب ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻋﻮاﻃﻒ و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻦ ﻣﺜﻼ اﮔﺮﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﻗﺪري ﻻﻣﭗ‬
‫روﺷﻦ ﯾﺎ در ﺑﺎز ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﮐﻮدك ﺗﺨﺖ ﺧﻮاب ﯾﺎ رﺧﺖ ﺧﻮاب را ﺗﺮك ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ او را ﺑﺎ ﻗﺪري‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪114‬‬

‫ﻟﻄﻒ و ﻣﺤﺒﺖ و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺧﻮاﺑﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯽ و اﮔﺮ ﺗﺸﻨﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ او آب ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻞ ﺑﺎزﮔﺮدد و اﮔﺮ ﺗﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ او را آرام ﮐﻨﯽ و ﺑﯽدﻟﯿﻞ ﺑﻮدن ﺗﺮس را ﺑﻪ او‬
‫ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻼش ﮐﻦ ﮐﻮدﮐﺖ را در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب رود ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﺷﺎدﻣﺎن اﺳﺖ ﻧﻪ‬
‫ﮐﻪ در ﺣﺎل ﮔﺮﯾﻪ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ! ﺣﺘﯽ ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺖ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﺤﺒﺖ و‬
‫ﻧﻮازش را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﺧﻮاﺑﯽ آرام داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺧﻮاب را ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺗﻤﺪﯾﺪ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﺧﻮاب ﮐﻮدك ﺑﻪ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي ﻧﯿﺎز دارد‪ .‬ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺻﺮار ﺑﺮ ﺧﻮاﺑﯿﺪن در ﺳﺎﻋﺘﯽ‬
‫ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ و وﺿﻌﯿﺖ روﺣﯽ ﮐﻮدك و ﺑﺪون ﻫﻤﮑﺎري ﺑﺮاي ﺷﮑﻞ‬
‫ﮔﯿﺮي ﻋﺎدت ﻣﻨﻈﻢ در ﺧﻮاب‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﺪاﯾﺶ آﺳﯿﺐﻫﺎي ﺟﺪي در ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﻮدك‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﺎدر ﺧﻄﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺶ را ﺑﺎ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن از‬
‫ﻟﻮﻟﻮ ﺧﻮرﺧﻮره‪ ،‬ﺳﮓ‪ ،‬ﻏﻮل‪ ،‬ﺟﻦ ﯾﺎ‪ ...‬ﺑﻪ ﺧﻮاب واﻣﯿﺪارد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﯽ را‬
‫ﻣﯽﺧﻮرد ﮐﻪ از ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺳﺮﺑﺎز ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬ﯾﺎدﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﺮس و ﻫﺮاس ﮐﻮدك را‬
‫ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ و اﺿﻄﺮاب و اﺳﺘﺮس رواﻧﯽاش را ﺷﺪت ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ اﺳﮑﻨﺪر‪ ،‬ﻧﺠﯿﺐ و دﮐﺘﺮ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻤﺎداﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﻛﻴﻒ ﻧﺮﰊ اﻃﻔﺎﻟﻨﺎ؟‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوازدﻫﻢ‪:‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪم از ﻏﺬا ﺧﻮردن اﺑﺎ ﻣﯽورزد‪ ،‬ﭼﻪﮐﻨﻢ؟‬

‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ در ﺳﺎلﻫﺎي ﻧﺨﺴﺖ ﻋﻤﺮ ﮐﻮدك‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﻮدك‬
‫و واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻏﺬا ﺧﻮردن درﮔﯿﺮي ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﺮﺑﺎز زدن از ﺧﻮردن ﻏﺬا از‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ و ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت رﻓﺘﺎري ﮐﻮدﮐﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﯿﻠﯽﻫﺎ ﮐﻢ اﻧﺪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺑﺘﺪا ﭘﺰﺷﮏ از ﺳﻼﻣﺖ ﮐﻮدك اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎﻃﺮ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﻢ اﺷﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻮدك ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻮدك در ﺗﻼش ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮان‪ ،‬از ﮐﺶ دادن ﯾﺎ دﯾﺮ ﮐﺮدن در‬
‫ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ در اﺛﺮ از دﺳﺖ دادن اﺣﺴﺎس ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ از ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ و اﺑﺮاز ﺑﯽﻣﯿﻠﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﭽﻪي ﺟﺪﯾﺪي ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه و ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﺮ او ﺗﻨﮓ ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺮادران‬
‫دﯾﮕﺮش ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺎز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از او ﺗﻮﺟﻪ واﻟﺪﯾﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﻄﻮف ﻣﯽدارﻧﺪ‪... .‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﺸﻮﻧﺖ ﯾﺎ ﺳﺨﻦ ﻧﯿﺶ دار در ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺬا؛ ﻟﺤﻈﻪي ﻏﺬا ﺧﻮردن‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪي ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻣﺒﺪل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺎدر ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رژﯾﻢ ﻏﺬاﯾﯽ‬
‫از ﺧﻮردن ﻏﺬا اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽورزد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺶ ﻓﺸﺎر ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﻏﺬاﯾﺶ را‬
‫ﺑﺨﻮرد‪ .‬اﯾﻦﻫﺎ و اﺳﺒﺎب دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎدﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ و ﺗﻨﺎﻗﺾ در ﮐﻮدك ﻣﯽﮔﺮدد و از‬
‫ﻏﺬا ﺧﻮردن ﺳﺮﺑﺎز ﻣﯽزﻧﺪ ‪.1‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺎدر ﮔﺮاﻣﯽ! ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺸﯿﺪن و درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدن از ﮐﻮدك ﻣﺒﻨﯽ‬
‫ﺑﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﮐﺮدن و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﻫﯿﭻ ﺳﻮدي ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ -١‬دﻛﱰ اﻟﻐﱪة‪ ،‬ﳏﻤﺪ ﻧﺒﻴﻪ‪ ،‬اﳌﺸﻜﻼت اﻟﺴﻠﻮﻛﻴﺔ ﻋﻨﺪاﻷﻃﻔﺎل‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪116‬‬

‫‪ -2‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدك‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﻏﺮق ﺑﺎزي ﻧﺸﺎط آور و ﻟﺬت ﺑﺨﺸﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ از او ﻧﺨﻮاه ﺗﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺶ از آن ﺑﻪ او اﻋﻼن ﮐﻦ‪،‬‬
‫ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﻏﺬا آﻣﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬در ﺣﻀﻮر ﮐﻮدك از ﻣﺸﮑﻞ ﻏﺬا ﻧﺨﻮردن او ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﺻﺤﺒﺖ ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻫﻤﻪي ﻏﺬاﻫﺎي ﭘﯿﺶ روﯾﺶ وادار ﻣﮑﻦ و او را ﺑﻪ ﺧﻮردن‬
‫ﻏﺬاﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﻣﺠﺒﻮر ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﺧﺎرج از ﻣﻨﺰل ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺎزي و ﺗﻔﺮﯾﺢ را ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آور ﭼﻮن ﭘﺲ از‬
‫آن ﺑﺎ اﺷﺘﻬﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﻏﺬا ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫‪ -6‬از او ﻣﺨﻮاه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد‪ .‬و ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻣﺪه ﮐﻪ ﻏﺬا را دﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﯾﺎ آن را ﺑﺮ ﻫﻢ رﯾﺰد ﯾﺎ ﺑﺎ آن ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ و زﻣﺎن ﻏﺬا ﺧﻮردن را ﺑﻪ درازا ﮐﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬اﮔﺮ ﮐﻮدﮐﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮدش ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ او اﯾﻦ اﺟﺎزه را ﺑﺪه و ﺑﺮاﯾﺶ اﯾﻦ‬
‫زﻣﯿﻨﻪ را ﻣﻬﯿﺎ ﮐﻦ‪ ،‬از رﯾﺨﺘﻦ و ﮐﺜﯿﻒ ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ او ﺷﮑﻮه ﻧﮑﻨﯽ!‬
‫‪ -8‬اﮔﺮ ﮐﻮدك از ﺧﻮردن ﻏﺬا اﺑﺎ ورزﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎدر ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻏﺬاﯾﺶ‬
‫ﺳﺮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻟﺬﺗﺶ را از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬اﮔﺮ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدي ﮐﻪ او دﯾﮕﺮ‬
‫ﻏﺬا ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺪون اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ ﯾﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﺸﻘﺎﺑﺶ را ﺑﺎ ﺑﺸﻘﺎب‬
‫ﺧﻮدت ﺑﺮدار‪.‬‬
‫‪ -9‬در ﻣﯿﺎن وﻋﺪهﻫﺎي ﻏﺬاﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻧﮑﻦ ﺑﻪ ﮐﻮدك‪ ،‬ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻮﻻت‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺸﺮوﺑﺎت‬
‫ﮔﺎزدار ﯾﺎ اﻧﻮاع ﭘﻔﮏ‪ ،‬ﭼﯿﭙﺲ و ‪ ...‬ﺑﺪﻫﯽ‪.‬‬
‫‪ -10‬اﮔﺮ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدي ﺑﭽﻪات ﮔﺮﺳﻨﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‬
‫ﮐﻢ ﺣﻮﺻﻠﻪ و ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﻣﯿﻮه ﯾﺎ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﻪ او ﺑﺪه ﯾﺎ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ زﻣﺎن‬
‫آﻣﺎده ﺷﺪن ﻏﺬا‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﯽاش را رﻓﻊ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺎدر ﻏﺬاي ﺑﭽﻪ را زودﺗﺮ از‬
‫ﻏﺬاي ﺑﻘﯿﻪ آﻣﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -11‬ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺖ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯽ ﻏﺬا ﺑﮑﺶ ﺗﺎ آن را ﺑﺨﻮرد و ﺗﻤﺎم ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮ از آن‬
 ‫‪117‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوازدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم از ﻏﺬاﺧﻮردن اﺑﺎ ﻣﯽورزد؛ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻗﺪري ﻏﺬا در ﺑﺸﻘﺎب او ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -12‬ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﭽﻪ ﻏﺬاﯾﺶ را ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮرد از رﺷﻮه دادن ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻦ‪ ،‬ﻃﻮري ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻏﺬاﯾﺖ را ﺑﺨﻮر ﺗﺎ ﯾﮏ ﺷﮑﻮﻻت ﺑﻬﺖ ﺑﺪﻫﻢ!‬
‫‪ -13‬اﮔﺮ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻏﺬاي ﺧﺎﺻﯽ ﺑﯽﻋﻼﻗﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪي ﻣﺠﺪد آن ﻏﺬا ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -14‬وﻋﺪهي ﻏﺬا را ﻓﺮﺻﺘﯽ ﮔﺮدان ﺑﺮاي دﯾﺪار ﺧﺎﻧﻮاده و ﺳﺨﻦ ﻣﺸﺘﺮك‪.‬‬
‫‪ -15‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻏﺬا وادار ﻣﮑﻦ!‬
‫‪ -16‬ﻏﺬا را ﻃﻮري ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﻦ ﮐﻪ اﺷﺘﻬﺎ آور و ﺟﺬاب ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ آن را‬
‫در ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﮐﻮدك اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ -17‬در ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺬا ﺧﻮردن ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﺮ رﻓﺘﺎر و ﮐﺮدارش ﻣﻼﻣﺖ ﯾﺎ ﻣﺆاﺧﺬه ﻣﮑﻦ‬
‫ﭼﻮن ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ دﻟﮕﯿﺮي ﯾﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ او ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -18‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮردن ﻏﺬا‪ ،‬واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺸﺎﺟﺮه ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -19‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮردن ﻏﺬا در ﺣﻀﻮر ﮐﻮدﮐﺖ‪ ،‬اﺑﺮاز ﻟﺬت ﮐﻦ ﺗﺎ اﻧﮕﯿﺰهي ﺧﻮرن ﻏﺬاي‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ را در او ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﮐﻮدك ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺑﺎ ورزﯾﺪن از ﺧﻮردن ﻏﺬا ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮان‬
‫را ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻏﺬا روي ﻣﯽآورد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ‬
‫ﻏﺬاﯾﺶ را ﻣﯽﺧﻮرد‪.‬‬

‫‪ -1‬اﻟﻌﻮﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ رﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت ﺗﺮﺑﻮﻳﺔ ﰲ ﺣﻴﺎة ﻃﻔﻠﻚ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﯿﺰدﻫﻢ‪:‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪم ﮐﻤﺮو اﺳﺖ و ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﺸﺪ‬

‫‪ -1‬ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﯾﺎ ‪...‬‬

‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه در دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﭼﻮن‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم دﯾﺪار ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﯾﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن اﺑﺮاز ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻧﻮﻋﯽ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﺪت ﺷﺶ ﻣﺎه اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد آن را »آﺷﻔﺘﮕﯽ ﮔﺮﯾﺰ« ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺷﺪت‪ ،‬ﺿﻌﻔﺶ در ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﮐﻮدك ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ از ﺧﺠﺎﻟﺖ‪ ،‬رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد ﺑﯿﭽﺎره و درﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و از اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﯾﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻗﻄﺎران ﺧﻮد ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ؛ رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫او ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺧﻮد ﻓﺮو رﻓﺘﻪ و از دﯾﮕﺮان ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎ و‬
‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ از دﯾﺪ دﯾﮕﺮان ﻣﺨﻔﯽ ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﺎ ﺻﺪاي آﻫﺴﺘﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ و در او ﻋﺎرﺿﻪﻫﺎي ﻟﺮزش ﺻﺪا ﯾﺎ اﻧﺪام‪ ،‬رﻧﮓ ﭘﺮﯾﺪﮔﯽ ﯾﺎ ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫ﻣﯽﺧﻮرد؛ وﻟﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻫﻮشاش ﻫﯿﭻ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪارد و اﮔﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮد در ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ورزد؛ دﭼﺎر ﺗﻨﺶ و ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﮕﺮﯾﺪ ﯾﺎ ﭼﯿﻎ ﺑﮑﺸﺪ و‬
‫از ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ و اﺑﺎ ورزد‪ .‬او اﺻﺮار دارد در ﮐﻨﺎر ﺧﺎﻧﻮاده و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ارﺗﺒﺎط ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﯾﮏ ارﺗﺒﺎط ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺘﮑﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ دارد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻼﯾﻢ را از ﻧﻈﺮ رواﻧﯽ ﻣﻌﺎﯾﻨﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﺑﺮ ﮐﻮدك دﺷﻮار اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدرش را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ و ﻟﺤﻈﻪاي ﮐﻪ در اﺗﺎق ﻣﻌﺎﯾﻨﻪ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﯽﺑﺎزد‪ .‬او‬
 ‫‪119‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﯿﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﮐﻤﺮو اﺳﺖ و ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﺸﺪ‬

‫ﺑﻪ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﺮﮔﻪﻫﺎي ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬او ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ در ﻧﻘﺎﺷﯽ از‬
‫رﻧﮕﻬﺎي اﻧﺪﮐﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﮐﻮﭼﮏ و در ﯾﮏ زاوﯾﻪ از ﺑﺮﮔﻪ ﻧﻘﺎﺷﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪاي را ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ در و ﭘﻨﺠﺮه ﻧﻤﯽﮔﺬارد‪.‬‬

‫‪ -3‬اﺳﺒﺎب ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﺧﺠﺎﻟﺖ‪ ،‬در دﺧﺘﺮان ﺑﯿﺶ از ﭘﺴﺮان ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ و در ﮐﻮدﮐﺎن اﺳﺒﺎب ﻓﺮاواﻧﯽ دارد ﮐﻪ‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻋﺎدت ﻧﮑﺮدن و ﺧﻮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﮐﻮدك ﺑﺎ دﯾﮕﺮان‪.‬‬
‫‪ -2‬زﯾﺎدهروي در ﻧﻮازش دادن ﻃﻔﻞ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺳﺨﺖﮔﯿﺮي در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن و زﯾﺎدهروي در ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ و ﺗﻮﺑﯿﺦ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﯽارزش و ﺑﯿﻬﻮده؛ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺟﻠﻮي دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻮدك اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﺣﺴﺎس‬
‫ﮐﻤﺒﻮد ﺑﮑﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﺑﻪ ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺤﺮوم ﺷﺪن از ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدر ﯾﺎ ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻏﺮﺑﺖ‪ :‬ﮐﻤﺮوﯾﯽ و ﺧﺠﺎﻟﺖ در ﺑﯿﻦ ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﺸﺎن در ﻏﺮﺑﺖ و‬
‫دور از ﺷﻬﺮ و دﯾﺎر زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻟﻘﻤﻪي ﻧﺎﻧﯽ داﺋﻤﺎً‬
‫در ﺣﺎل ﺳﻔﺮ از ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﺷﻬﺮ دﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ راﯾﺞ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫اﻣﮑﺎن ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺗﺎ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﭘﯽ در ﭘﯽ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﺟﺴﻤﯽ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞﻫﺎ و ﺣﺎﻻت و اﺧﺘﻼﻻت‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺿﻌﻒ‬
‫ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﺿﻌﻒ ﺷﻨﻮاﯾﯽ ﯾﺎ ﻓﻠﺞ ﺟﺰﺋﯽ ﯾﺎ ﺗﺎولﻫﺎ و ﺟﻮﺷﻬﺎي ﺻﻮرت ﯾﺎ ﭼﺎﻗﯽ‬
‫زﯾﺎد و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫‪ -7‬اﺧﺘﻼل در ﮐﻼم و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن و ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪120‬‬

‫‪ -8‬ﮔﺎﻫﯽ ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪي اﺣﺴﺎس ﮐﻤﺒﻮدي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺎدﯾﺎت‬

‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻬﻨﻪ ﺑﻮدن ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﮐﻮدك ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻘﺮ ﺑﻮده‪،‬‬
‫ﯾﺎ ﻻﻏﺮ و ﻧﺤﯿﻒ ﺑﻮدن ﺑﺪن ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﻮء ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﭘﻮل‬
‫ﺗﻮﺟﯿﺒﯽ ﯾﺎ ﮐﻤﺒﻮد وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺪرﺳﻪ و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﮔﺎﻫﯽ رﻧﺞ ﺑﺮدن ﻃﻔﻞ از ﺻﻔﺖ ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﯾﺪﮔﺎه ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ او دارد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ زﯾﺒﺎ ﻧﺒﻮدن و ﺳﺮ و وﺿﻊ درﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﯾﺎ‬
‫ﺿﻌﻒ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎي ﻋﻘﻠﯽ و ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ در ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ دﯾﺪ ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﺒﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ -10‬ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ در ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از اﺳﺒﺎب اﺣﺴﺎس ﻧﻘﺺ و‬
‫ﮐﻤﺒﻮد و ﺿﻌﻒ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ازدﯾﺎد ﮐﻤﺮوﯾﯽ و ﺧﺠﺎﻟﺖ‬
‫در ﻓﺮد ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ داﻧﺶآﻣﻮز ﮐﻤﺮو از ﻧﻈﺮ‬
‫درﺳﯽ ﻋﻘﺐاﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻮارد ﻋﻠﺖ ﮐﻤﺮوﯾﯽ آﻧﻬﺎ‪ ،‬اﺳﺒﺎب‬
‫دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﮐﻮدك ﺧﺠﺎﻟﺘﯽ و ﮐﻤﺮو را ﭼﮕﻮﻧﻪ درﻣﺎن ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ -1‬ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ و ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻮرز‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از او ﺧﻮشﺷﺎﻧﺲﺗﺮ )و ﺗﻮاﻧﺎﺗﺮ( اﺳﺖ؛ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫‪ -3‬در ﺣﻀﻮر دﯾﮕﺮان از ﮐﻮدﮐﺖ اﻧﺘﻘﺎد ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﮑﻮش ﺳﺒﺐ اﺑﺘﻼي ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﻪ ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﯽ و ﻋﻠﻞ‬
‫ﭘﯿﺪاﯾﺶ آن را ﺑﺪاﻧﯽ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺟﻮ ﻋﺎﻃﻔﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻦ ﮐﻪ در آن اﺣﺴﺎس آراﻣﺶ و اﻣﻨﯿﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ وادار ﻣﮑﻦ ﮐﻪ از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽاش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪121‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﯿﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﮐﻤﺮو اﺳﺖ و ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﺸﺪ‬

‫‪ -7‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺪران اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ را از ﺳﺮ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﻞ‬
‫ﺧﻮد در ﻗﺎﻟﺒﯽ ﺧﺎص ﻗﺮار دﻫﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﮐﻮدك ﻗﻄﻌﻪاي ﮔﻞ در دﺳﺖ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺳﺎز و‬
‫ﭘﯿﮑﺮﺗﺮاش ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻓﺮزﻧﺪت را ﻣﺠﺒﻮر ﻧﮑﻦ ﺗﺎ روش ﯾﺎ رﻓﺘﺎر ﺧﺎﺻﯽ را در ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ‬
‫ﯾﺎ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﮐﻮدك ﺧﺠﺎﻟﺘﯽ و ﮐﻤﺮوات را ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاري رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻘﻄﺎران ﮐﻮدﮐﺶ‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ و آﻣﻮزش ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ -10‬ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﻪ ﭘﺮورش اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ دارد ﯾﺎري ﮐﻦ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺑﺎزي‬
‫ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﯾﺎ ‪ ،...‬ﭼﻮن ﻣﻬﺎرﺗﺶ در اﻧﺠﺎم ﻫﺮﮐﺎر او را ﺑﻪ ﺑﺮوز و‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﻔﺘﺨﺮاﻧﻪ در ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻘﻄﺎراﻧﺶ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -11‬در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺖ ﻣﯿﺎن ﻧﺎزﭘﺮوري و ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ روي ﮐﻦ؛ ﺳﺨﺘﯽ در ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮ‬
‫ﮐﻪ در آن ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻧﺮﻣﯽ ﮐﻪ در آن ﺿﻌﻒ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -12‬ﮐﺴﯿﮑﻪ از ﺣﺴﺎدت و زﺧﻢ ﭼﺸﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻫﺮاس دارد؛ ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ‬
‫آﻧﺎن را از ﭼﺸﻢ دﯾﮕﺮان ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﺪ؛ ﺑﺮاﯾﺸﺎن دﻋﺎ و ﻗﺮآن ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎﺷﺎءاﷲ‬
‫‪3‬‬
‫ﻻ ﻗﻮة اﻻﺑﺎﷲ« ‪ .2‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﯿﺎﻣﻮزد ﺗﺎ ﺻﺒﺢ و ﺷﺐ و ﭘﯿﺶ از ﺧﻮاب ﻣﻌﻮذﺗﯿﻦ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن را از ﻫﺮ ﮔﺰﻧﺪي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﺪ ‪.4‬‬
‫‪ -13‬ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﻔﻬﻤﺎن ﮐﻪ در ﻣﺤﺎﻓﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺪري ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻨﺶ و دﺳﺖ ﭘﺎﭼﮕﯽ‬
‫در ﺧﯿﻠﯽ از ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬اﻣﺮي اﺳﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ؛ ﻟﺬا ﻣﺸﮑﻞ را ﺑﺰرگ ﻧﮑﻦ‪.‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻏﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ ،‬ﺗﻐﻠﺐ ﻋﲇ اﳋﺠﻞ؛ دﮐﺘﺮ ﻓﻬﯿﻢ ﮐﻠﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻛﻞ اﻟﻄﻔﻞ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ‪.‬‬
‫‪ -2‬آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻗﺪرت و ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺟﺰ ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻌﻮذﺗﯿﻦ‪ :‬ﺳﻮرهﻫﺎي ﻧﺎس و ﻓﻠﻖ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻔﻮظ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬اﻟﱰﺑﻴﺔ اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﻟﻠﻄﻔﻞ و اﳌﺮاﻫﻖ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪122‬‬

‫‪ -14‬اﮔﺮ زﻣﺎن ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﮐﻤﺮوﯾﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ؛ ﺳﻌﯽ ﮐﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬اﻓﮑﺎر و‬

‫ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎي ﮐﻮدك را ﺑﻔﻬﻤﯽ!‬
‫‪ -15‬از ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﺎمﻫﺎ وﺻﻔﺎت ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه ﻣﺜﻞ ﮐﻤﺮو‪ ،‬ﺗﺮﺳﻮ‪ ،‬ﺧﺮﮔﻮش‪ ،‬ﻣﺮدﻧﯽ و‪ ...‬ﭘﺮﻫﯿﺰ‬
‫ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -16‬ﮐﻮدك را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺳﺮﮔﺮﻣﯽﻫﺎي ﻣﻔﯿﺪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -17‬ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﺮاي روﺑﺮو ﺷﺪن ﺑﺎ ﻣﺤﺎﻓﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ارﺗﺒﺎط و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن‬
‫دﯾﮕﺮ و ﺑﺰرگ ﺳﺎﻻن آﻣﻮزش ﺑﺪه‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ روزاﻧﻪ ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ده دﻗﯿﻘﻪ از ﺗﻮ‬
‫وﻗﺖ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫از او ﺑﺨﻮاه ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎ دﯾﮕﺮان ﻗﺼﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮهي اﺟﺮاﯾﺶ را ﺑﭙﺬﯾﺮد و‬
‫ﺗﺤﺴﯿﻦ ﮐﻦ و درﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪي اﯾﻦ ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎ از اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ و ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدن ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ او‬
‫ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪.‬‬
‫‪ -18‬از اداﻣﻪي ﺗﻼشﻫﺎﯾﺖ ﻣﺄﯾﻮس ﻧﺸﻮ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﯿﻠﯽ از اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي‬
‫ﺑﺎ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺠﺎرب و اﻋﺘﻤﺎدﺑﻨﻔﺲ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ اﻟﻤﺎﻟﺢ‪ ،‬ﺣﺴﺎن‪ ،‬اﳋﻮف اﻹﺟﺘﲈﻋﻲ )اﳋﺠﻞ(‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﺎردﻫﻢ‪:‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪم ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‬

‫‪ -1‬ﺗﺮس ﻃﺒﯿﻌﯽ ﯾﺎ ﺗﺮس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري‪:‬‬

‫ﺗﺮس‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﯽ واﮐﻨﺸﯽ و ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪي ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه از آن ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و‬
‫در ﺑﻌﻀﯽ ﺷﺮاﯾﻂ آن را اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮس ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻣﻌﻘﻮل‪ ،‬ﯾﮏ اﺳﺘﻌﺪاد ﻓﻄﺮي و‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ آن ﻣﺠﻬﺰ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﻮدش را ﺑﺎ آن از ﮔﺰﻧﺪﻫﺎ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ و در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ اﺣﺘﯿﺎط ﻻزم را ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﺪاﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ و ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺗﺮس‬
‫در ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﺨﺴﺖ ﮐﻮدﮐﯽ اﺳﺖ )ﯾﻌﻨﯽ در ﺳﺎل اول از ﻋﻤﺮ ﮐﻮدك(‬
‫اﻣﺎ در ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺳﺎلﻫﺎي دوم ﺗﺎ ﭘﻨﺠﻢ از ﻋﻤﺮﮐﻮدك‪ ،‬ﻣﺤﺮﮐﻬﺎي ﺗﺮس اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﮐﻮدك از ﺟﺎﻫﺎي ﻧﺎآﺷﻨﺎ‪ ،‬از ﺑﯿﮕﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬از ﭘﺮت ﺷﺪن و اﻓﺘﺎدن از ارﺗﻔﺎع ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺎ آن آﺷﻨﺎ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و از ﺗﮑﺮار ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي دردآور ﮐﻪ ﺑﺎ آن روﺑﺮو‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ درﻣﺎن ﭘﺰﺷﮑﯽ و اﻣﺜﺎل آن ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‪ .‬از ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي ﺗﺮسﻫﺎي ﮐﻮدك ﺑﺎ ﻧﻮع‬
‫ﺗﺮسﻫﺎي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﻤﺴﻦ و ﺳﺎﻟﺶ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﯿﺰان ﺗﺮس او را ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ؛ ﻟﺬا ﺧﯿﻠﯽ‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ اﮔﺮ ﮐﻮدك ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ از ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺑﺘﺮﺳﺪ و درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻻﻣﭗ اﺗﺎق را‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ روﺷﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ از ﺗﺎرﯾﮑﯽ آﻧﻘﺪر ﺑﺘﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺎدﻟﺶ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ؛ ﭘﺲ اﯾﻦ‬
‫ﺗﺮس ﻏﯿﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﮑﺲ آن‪ ،‬ﻧﺒﻮد ﺗﺮس درﮐﻮدك ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﮐﻤﯽ ادراك او اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺳﺎده ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ را دارﻧﺪ و ﺟﺎﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك را ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺮس ﻋﺎدي و ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬در ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﯾﮏ اﺣﺴﺎس ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﺮﺳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺟﻨﺒﻪي ﺑﯿﻤﺎري دارد‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﺮس اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ و ﻏﯿﺮﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ آﻣﯿﺰاﺳﺖ و ﻣﻌﻤﻮﻻ از‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﻦ او ﻫﺴﺘﻨﺪ از آن ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﭘﺪران‬
‫ﺑﺮاي درﻣﺎن ﺗﺮس ﮐﻮدك از ﺗﻤﺴﺨﺮ او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﺑﺰار درﻣﺎﻧﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﻮدك را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮسﻫﺎﯾﺶ ﻣﻀﺤﮑﻪ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ و اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده را ﺑﺎ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪124‬‬

‫آن ﻣﯽﺧﻨﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺮادران ﮐﻮدك‪ ،‬ﺗﺮس او را وﺳﯿﻠﻪي ﺗﻔﺮﯾﺢ و ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ؛‬
‫اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﻮدك را دﭼﺎر ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ رواﺑﻄﺶ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﻟﻄﻤﻪ ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﭘﺪران ﯾﺎ دﺑﯿﺮان و ﻣﻌﻠﻤﺎن ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدك را ﺑﻪ رﻓﺘﺎري ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‬
‫وادارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن ﮐﻮدك ﻣﺒﺎدرت ﻣﯽورزﻧﺪ و ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﯽ در ﮐﻮدك ﺳﺮا اﺳﺖ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬او را در اﺗﺎق ﻣﻮﺷﻬﺎ ﯾﺎ ﻟﻮﻟﻮﺧﺮﺧﺮه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺬاﺷﺖ« ﯾﺎ »اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﯽ‪ ،‬ﻏﻮل‬
‫ﺗﻮ را ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد« ﯾﺎ »ﺳﮓﻫﺎ و ﮔﺮﺑﻪ ﺗﻮ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮرد« و ﺟﻤﻠﻪﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ دﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ از ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﮐﻮدك ﺷﺎن را از ﭘﺰﺷﮏ‪ ،‬آﻣﭙﻮل ﯾﺎ ﭘﻠﯿﺲ ﯾﺎ اﻣﺜﺎل آن‬
‫ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﻨﺪ! ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﯿﺶ از ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺪران آﻣﻮزش ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‬
‫)ﺗﺎ ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﻨﺪ!(‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺮسﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ اﺳﺖ؟‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﺮسﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن ﺣﺴﯽ و داراي ﻣﻨﺸﺄﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺗﺮسﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻧﺎﻣﺤﺪود و ﺑﯿﺸﻤﺎر‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﻊﺗﺮﯾﻦ ﺗﺮسﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﺗﺮسﻫﺎي ﺣﺴﯽ اﺳﺖ ﻣﺜﻼ ﺗﺮس از ﭘﺰﺷﮏ‪ ،‬ﭘﻠﯿﺲ‪،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﯾﺎ از ﺣﯿﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﺗﺎرﯾﮑﯽ‪ ،‬رﻋﺪ و ﺑﺮق و اﻣﺎﮐﻦ ﻣﺮﺗﻔﻊ و ﺑﻠﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ از ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺎ ﻗﻄﺎر‪ ،‬ﯾﺎ ﺷﻠﻮﻏﯽ ﯾﺎ ﺗﯿﺮاﻧﺪازي ﺗﻮپ و‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ از ﭼﺎﻗﻮ و ﺳﺮﺑﺮﯾﺪن ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺮﺳﯽ‬
‫وﻗﺘﯽ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺎدر ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﺎﻗﻮ را ﺑﺮﻧﺪار ﮐﻪ دﺳﺘﺖ را ﻣﯽﺑﺮد ﯾﺎ‬
‫ﭼﺸﻢﻫﺎﯾﺖ آﺳﯿﺐ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﮕﺮ ﺑﯽ دﺳﺖ و ﭼﺸﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﯽ! ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﭘﺪر‬
‫و ﻣﺎدرﻫﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎيﺷﺎن را ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ »ﺗﻮ را ﺑﺎ ﭼﺎﻗﻮ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺸﺖ«‪ .‬ﯾﺎ‬
‫اﻣﺜﺎل اﯾﻦ ﺟﻤﻼت‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﮐﻮدك ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺻﺤﻨﻪي ﮐﺸﺘﺎر ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻣﺮغ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﺧﻮن و ﮐﺸﺘﻦ‪ ،‬ﮐﻮدك را ﺑﺮ ﺗﺮﺳﺶ ﻏﻠﺒﻪ دﻫﻨﺪ؛ وﻟﯽ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺤﺒﻮر ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﮐﻮدك آﺳﯿﺐﻫﺎي رواﻧﯽ ﺟﺪي را ﺑﻪ ﭘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ‬
 ‫‪125‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎردﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‬

‫ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻮدﮐﯽ را ﮐﻪ از ﺳﺮﺑﺮﯾﺪن ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ؛ ﺑﻪ او ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪي‬

‫ﺳﺎدهاي اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺎ آن را ذﺑﺢ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺨﻮرﯾﻢ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ او را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد واﮔﺬارﯾﻢ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا رﺳﺪ ﮐﻪ او دﯾﮕﺮ از ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﺻﺤﻨﻪ‬
‫ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺮغ ﯾﺎ ﭘﺮﻧﺪه ﻫﺮاﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و از ﺣﻀﻮر درﻣﺤﻞ ﮐﺸﺘﻦ اﺑﺎ ﻧﻮرزد‪ .‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدر ﻫﻢ در ﮐﻨﺎرش ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ و او را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﺮدن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ او اﺣﺴﺎس‬
‫اﻣﻨﯿﺖ و آراﻣﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺻﺤﻨﻪاي ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﮐﻮدك را ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﺪر ﻣﺮغ را‬
‫ﻧﮕﻬﺪارد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﺪﮔﺎن ﮐﻮدك در ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺮغ ﺑﻪ ﭘﺪر ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﻮدك از دﯾﺪن اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه اﺑﺎ ورزﯾﺪ و اﺻﺮار ﮐﺮد؛ دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ اورا ﺑﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎي آن وادار ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ از ﺳﺮزﻧﺶ او ﯾﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮدﻧﺶ ﺑﺎ ﺑﺮادراﻧﺶ ﯾﺎ‬
‫ﻧﺎﻗﺺ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺶ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ او را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﮕﺮان ﯾﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ‬
‫آزرده ﺧﺎﻃﺮ ﯾﺎ ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﮑﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﮐﻮدك ﺑﭙﺬﯾﺮد؛ ﺻﺤﻨﻪي‬
‫ﮐﺸﺘﻦ را ﺑﺒﯿﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ در ﺳﺮ ﺑﺮﯾﺪن ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻮدك ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺮسﻫﺎﯾﺶ را از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮔﯿﺮد ورﻧﻪ او ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪاي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از آن ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺗﺮس از ﺳﮓ ﯾﺎ ﺗﺮس از دزدان و اﻣﺜﺎل آن‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدك از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ ﮐﻪ درﮔﺬﺷﺘﻪ از آن ﺗﺮﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺑﺎ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﮔﺸﺘﻪ ﮐﻪ ﺗﺮﺳﻨﺎك ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدك ﭘﺰﺷﮏ را در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را آﻣﭙﻮل ﻣﯽزﻧﺪ ﯾﺎ ﻣﺜﻼ ﻏﺪهي ﯾﮑﯽ‬
‫از اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده را در ﻣﯽآورد ﯾﺎ آﺑﺴﻪاش را ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه اﮔﺮ ﺑﯿﻤﺎر در ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ از درد ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻮه ﯾﺎ ﻧﺎﻟﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ در ذﻫﻦ ﮐﻮدك ﺑﺎ درد ﭘﯿﻮﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪاً از اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺰﺷﮏ‪ ،‬وارد ﻣﻨﺰل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬دو ﺑﺎره ﺑﺘﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺗﺮسﻫﺎي ﻏﯿﺮﺣﺴﯽ‪:‬‬
‫ﻣﺜﺎل آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن را ﺑﺮﺧﺮاﻓﺎت‪ ،‬ﻏﻮل‪ ،‬ﺟﺎدو و ﻟﻮﻟﻮ ﭘﺮورش‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪126‬‬

‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎ و ﻣﺠﻼت ﺑﯿﺸﻤﺎري را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺮسﻫﺎ و ذﻫﻨﯿﺖﻫﺎي‬

‫وﻫﻢ اﻧﮕﯿﺰ را در ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺪاق آن ﻣﻄﻠﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از ﮐﺘﺎبﻫﺎي درﺳﯽ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻣﻘﻄﻊ اﺑﺘﺪاﯾﯽ در‬
‫ﯾﮑﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎم ﮐﺘﺎب »ﺷﺠﺮة اﳊﻴﺎة« ‪ 1‬اﺳﺖ‪ .‬در ﯾﮑﯽ از‬
‫ﭘﺎراﮔﺮافﻫﺎﯾﺶ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺣﯿﺮت ﺑﺮ ﮐﻮدك ﺳﯿﻄﺮه ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد از اﯾﻦ ﺗﻨﮕﻨﺎ راه‬
‫ﮔﺮﯾﺰي ﻧﯿﺎﻓﺖ ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎم ﺟﻦ را ﺑﺮ زﺑﺎن آورد و ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻦ او را ﺻﺪا ﺑﺰﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ در ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از اﯾﻦ ﺗﻨﮕﻨﺎ و ﺑﺤﺮان او را ﯾﺎري دﻫﺪ ‪.«...‬‬
‫در ﭘﺎراﮔﺮاف ﺑﻌﺪي آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﮔﺮﺑﻪاي ﻏﻮل ﭘﯿﮑﺮ را ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ دﯾﺪ ‪ .‬ﮔﺮﺑﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺻﺪاﯾﯽ وﺣﺸﺘﻨﺎك ﻣﯿﻮﻣﯿﻮ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﮐﻮدك ﺳﺨﺖ از او ﺗﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮﺑﻪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺮأت ﮐﺮدي ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﯿﺎﯾﯽ‪ ...‬آﯾﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎ ﯾﮏ ﭘﻨﺠﻪ ﺑﺪﻧﺖ را ﭘﺎره‬
‫ﭘﺎره ﮐﻨﻢ«‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ داﺳﺘﺎن »ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ و ﭼﺮاغ ﺟﺎدوﯾﯽ« و ﺑﺴﯿﺎري از داﺳﺘﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺷﺒﯿﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻣﺜﺎل اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ وﺣﺸﺖ اﻧﮕﯿﺰ ﮐﻪ آن را درﮐﺘﺎبﻫﺎ و ﻣﺠﻼت ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺎن‬
‫ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ؛ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ آﺳﯿﺐﻫﺎي رواﻧﯽ را ﺑﺮاي ﮐﻮدك دارد و ﺗﺮسﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪ‬
‫ﺧﺮاﻓﯽ را از ﺟﻦ‪ ،‬ﺟﺎدو ﺟﻨﺒﻞ و ﻏﻮل و ﻟﻮﻟﻮ و ‪ ...‬درﮐﻮدك ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺪﯾﺪ‬
‫ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي را ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ »ﺟﺎدوﮔﺮ ﺧﺮدﺳﺎل« ﻧﺎم دارد‪ ...‬ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ روان ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺎن را ﻧﺎﺑﻮد‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﻮد؟‬

‫‪ -1‬درﺧﺖ زﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬
‫‪ -2‬دﮐﺘﺮﺟﺮﺟﺲ‪ ،‬ﻣﻼك‪ ،‬ﻣﺸﺎﻛﻞ اﻟﻄﻔﻞ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ‪.‬‬
 ‫‪127‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎردﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‬

‫ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﺰﯾﻨﺶ داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻫﺪف دار و ﺟﺬاب ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺧﺮاﻓﺎت‪ ،‬ﺗﻮﻫﻤﺎت‪ ،‬ﺟﺎدو ﺟﻨﺒﻞ‪ ،‬ﻏﻮل و ﻟﻮﻟﻮ ﺧﺮﺧﺮه ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ در اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺮاي دوران ﮐﻮدك از‬
‫ﻗﺒﯿﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ‪ ،‬وﯾﺪﯾﻮ‪ ،‬ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ و ﺳﯽ دي ﻧﯿﮏ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﻢ و اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻮرزﯾﻢ‪.‬‬
‫از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﺮسﻫﺎي ﻏﯿﺮﺣﺴﯽ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﺗﺮس از ﻣﺮگ و ﺗﺮس از ﺗﺎرﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن از ﻣﺮگ ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ ﺑﻮﯾﮋه ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﻋﺰﯾﺰي را از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن اﯾﻦ اﻣﺮ آﻧﺎن را ﺑﯿﺸﺘﺮ وﺣﺸﺖ زده ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪن آن ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﺳﺒﺎب ﻣﻬﻢ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺗـﺮس ﮐﻮدﮐـﺎن از ﻣـﺮگ‪ ،‬ﺗﻬﺪﯾـﺪ‬
‫ﮐﻮدك اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ؛ »اﮔﺮ ﺧﻮب ﻏﺬاﯾﺶ را ﻧﺨﻮرد« ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺮد ﯾﺎ ﮔﺮﯾﻪي ﺑﺴﯿﺎر و اﻇﻬﺎر‬
‫درد و رﻧﺞ و ﻣﺎﺗﻢ ﭼﻨﺪﯾﻦ روزه در ﻫﻨﮕﺎم ﻓﻮت ﯾﮏ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ؛ ﮐﻮدك را ﺑـﺮ آن ﻣـﯽدارد‬
‫ﺗﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب ﻫﺎي وﺣﺸﺘﻨﺎك ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ اورا ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ دﻻﯾﻞ‪ ،‬ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻮدﮐﺎن از ﻓﻀﺎي وﻓﺎت و ﻣﺎﺗﻢ دور ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؛ وﻟﯽ‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ اﻓﺮاد ﻫﺮ ﻗﺪر ﻫﻢ ﻋﺰﯾﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ از او ﭘﻨﻬﺎن ﺷـﻮد ﯾـﺎ اﻧﮑـﺎر ﮔـﺮدد؛‬
‫ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎر ﺣﯿﺮت ﺷﺎن را ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎ ﻓﺮﺻﺖ را ﻏﻨﯿﻤـﺖ ﺑﺸـﻤﺎرﯾﻢ و ﺑـﺎ روﺷـﯽ‬
‫ﺳﺎده ﺑﻪ ﮐﻮدك ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه اي ﮐﻪ ﻣﯽﻣﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد و‪...‬‬

‫‪ -4‬ﺗﺮس از ﺗﺎرﯾﮑﯽ‪:‬‬
‫ﺗﺮس از ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﻌﻘﻮل و ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻬﺖ رﺑﻂ‬
‫دادﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮات ﯾﺎ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﺗﺮﺳﻨﺎك ﻣﺜﻞ ﺳﺨﻦ از دﯾﻮ و دزد و ‪ ...‬ﯾﮏ ﺗﺮس ﻏﯿﺮﻃﺒﯿﻌﯽ‬
‫و ﺑﯿﻤﺎرﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﮐﻮدك از ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺪرﯾﺠﯽ او را آﻣﻮزش ﺑﺪه ﺗﺎ در‬
‫ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪ .‬او را ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺠﺒﻮر ﻧﮑﻦ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﮑﻮش ﺑﻪ او آراﻣﺶ دﻫﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﺐ‬
‫از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪ و ﻣﺜﻼ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﯾﯽ رﻓﺖ؛ ﻫﺮﮔﺰ دﭼﺎر ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﮔﺰﻧﺪي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪...‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪128‬‬

‫ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز ﻻﻣﭗ اﺗﺎق ﺧﻮاب و دﺳﺘﺸﻮﯾﯽ را ﭼﮕﻮﻧﻪ روﺷﻦ و ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ‬
‫ﯾﮏ ﻻﻣﭗ ﺧﻮاب در راﻫﺮو و ﯾﺎ دراﺗﺎﻗﺶ روﺷﻦ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺗﺮسﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ o‬ﺑﻪ ﺗﺮسﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪت ﮔﻮش ﺑﺪه و از ﺗﺮسﻫﺎي ﺧﻮدت ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ در ﺳﻦ او‬
‫ﺑﻮدي ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﺗﺮس در ﺳﺮﺷﺖ ﺧﺪادادي اﻧﺴﺎن وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎن دارد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﺮسﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد و ﺑﺎ آن ﻣﺒﺎرزه ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮق ﻣﯿﺎن ﺗﺮس ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺧﻮﺑﯽ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ .‬از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺮس ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ از ﭘﻠﮑﺎن ﺑﻠﻨﺪي ﮐﻪ ﺟﻠﻮي دﯾﻮار ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎﻻ رود؛‬
‫دﭼﺎر ﺗﺮدﯾﺪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ از ﭘﻠﮑﺎن ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ داﺧﻞ ﻣﻨﺰل ﯾﮏ ﺗﺮس ﻓﻮﺑﯽ و‬
‫ﺑﯿﻤﺎري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدك ﺧﻄﺎﯾﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣـﺎدر ﻧﺒﺎﯾـﺪ او را ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﮐﻨـﺪ؛ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺤﺒﺘﺶ را از او ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺣﻀﻮر ﻣﺎدر اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎ‪ ،‬ﺣـﺲ‬
‫اﻣﻨﯿﺖ را از ﮐﻮدك ﺳﻠﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻮدﮐﺎن را ﺟﺰ در اﻣﻮر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺜﻼ ﺑـﺮاي ﺣﻔﺎﻇـﺖ‬
‫ﺷﺎن آﻧﺎن را از ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺧﻄﺮﺳﺎز ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن را از ﺣﻮادث و ﺳﻮاﻧﺢ ﻣﺎﺷﯿﻦ‬
‫ﺳﻮاري و ﺗﺼﺎدﻓﺎت‪ ،‬آﺗﺶ ﺳﻮزي و اﻣﺜﺎل آن ‪ ..‬ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪت را از ﻫﻤﻪي ﭼﯿﺰﻫﺎي وﺣﺸﺖ آور ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪاﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﮔـﻮش ﺧـﺮاش ﯾـﺎ‬
‫ﻣﻨﻈﺮهﻫﺎي وﺣﺸـﺖ اﻧﮕﯿـﺰ ﯾـﺎ ﻓـﯿﻠﻢﻫـﺎي ﺗﺮﺳـﻨﺎك ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮﻧﯽ‪ ،‬وﯾـﺪﯾﻮﯾﯽ ﯾـﺎ ﻣـﺎﻫﻮارهاي‬
‫دورﻧﮕﻬﺪار‪.‬‬
‫‪ o‬ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن ﮐﻮدﮐﺎن از ﭘﺰﺷﮏ‪ ،‬ﭘﻠﯿﺲ‪ ،‬دﯾﻮ‪ ،‬ﻫﯿـﻮﻻ و‪ ....‬درﺳـﺖ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻣﺜـﻞ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻮدك ﺧﻮاﺳﺖ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺑﯿﺮون ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺪر ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻔﺘﺎر ﯾﺎ ﻣﺮده ﺧﻮار ﻣﯽآﯾﺪ‬
‫و ﺗﻮ را ﻣﯽﺧﻮرد‪.‬‬
 ‫‪129‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎردﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‬

‫‪ o‬واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻬﺪﯾﺪ و ﻫﺸﺪارﻫﺎي دوري ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻮ را ﻣﯽﮐﺸﻢ‪ ،‬ﯾـﺎ‬
‫دﺳﺘﺖ را ﺧﻮرد ﻣﯽﮐﻨﻢ ﯾﺎ ﺗﻮ را آﻣﭙﻮل ﻣﯽزﻧﻢ و‪...‬‬
‫‪ o‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﭽﻪ از ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺗﺮﺳﻨﺎك ﺻﺤﺒﺖ ﻧﮑﻦ و از ﻫﺮ ﭼﻪ اورا ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ ﯾـﺎ ﺗـﺮس‬
‫را در او ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﯾﺎدش ﻣﯽآورد‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺗﻼش ﮐﻦ ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﮕﺬاري ﮐﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧـﺪارد ﮐـﻪ‬
‫اﻧﮕﯿﺰهي ﺗﺮﺳﯿﺪن او ﺑﺎﺷﺪ )و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﻨﺪ( ﭼـﻮن ﻗﻄﻌـﺎ ﭘﯿـﺮوي و ﻫﻤﺮاﻫـﯽ آﻧـﺎن‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪهي ﺗﺮس را در او از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد ‪.1‬‬
‫‪ o‬اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ و ﻫﺸﺪارﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻢ ﮐﻦ ﮐﻪ ﮐﻮدك را ﻣﺤﺪود و ﻣﻘﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﺑﺎﯾﺪ از ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدن ﺣﮑﺎﯾﺖﻫﺎ و داﺳﺘﺎنﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ از اﻓﺴـﺎﻧﻪﻫـﺎ و‬
‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺧﺮاﻓﯽ دﯾﻮ و ﻫﯿﻮﻻ و ﺟﻦﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺧﻮدداري ورزﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺎدوامﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺗﺮسﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﺗﺮسﻫﺎي ﺧﯿﺎﻟﯽ اﺳﺖ ‪ ...‬ﻋﻤﻮم داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺑـﻮﯾﮋه داﺳـﺘﺎنﻫـﺎي ﻗﺒـﻞ از‬
‫ﺧﻮاب ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎﯾﺪ داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺳﺎدهاي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﺑﭽﻪﻫـﺎ از ﭘـﺪران ﺳـﺨﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﯾﺎ داﺳﺘﺎن ﺧﺮﮔﻮش‪ ،‬ﻣﺮغ و ﺣﯿﻮاﻧﺎت اﻫﻠﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﯿﺎﻧﻪ روي در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﮐﻮدك‪ :‬ﭼﻮن اﮔﺮ در ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﮐـﻮدك ﯾـﺎ در‬
‫ﻧﺎز و ﻧﻮازش ﮐﺮدﻧﺶ زﯾﺎده روي ﮐﻨﯽ‪ ،‬او ﻣﺘﮑﯽ )ﺑﻪ ﺗﻮ( ﺑﺎر ﻣﯽآﯾـﺪ ﮐـﻪ اﻋﺘﻤـﺎد ﺑـﻨﻔﺲاش‬
‫ﺿﻌﯿﻒ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدر از ﭼﯿـﺰ ﺧﺎﺻـﯽ ﻣﺜـﻞ ﮔﺮﺑـﻪ )ﻣـﻮش‪ ،‬ﺳﻮﺳـﮏ‪ ،‬ﻣﺎرﻣﻮﻟـﮏ( ﯾـﺎ ‪...‬‬
‫ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ؛ اﺻﻼ زﯾﺒﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﺗﺮس را در ﺣﻀﻮر ﮐﻮدك اﺑﺮاز دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﭼﻮن ﺧﻮدت دوﺳﺖ داري ﮐـﻪ ﺑﭽـﻪات ﻣـﺮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﻘـﺶ ﻣﺮداﻧﮕـﯽ ﺑـﺮ ﮐـﻮدك‬
‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﺖ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﮑﻦ ‪ ..‬ﻣﺜﻞ ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺣﺎﻻ ﺗﻮ ﻣﺮد ﺷـﺪي و ﻣﺮدﻫـﺎ‬
‫‪2‬‬
‫از ﺧﻮاﺑﯿﺪن در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﻮ ﭼﺮا ﻣﯽﺗﺮﺳﯽ؟! ﭘﺲ ﺗﻮ ﻣﺮد ﻧﯿﺴﺘﯽ؟!‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ اﻟﺨﻀﯿﺮ‪ ،‬ﺧﻀﯿﺮاﻟﺴﻌﻮد‪ ،‬اﳌﺮﺷﺪ اﻟﱰﺑﻮي ﳌﻌﻠﲈت رﻳﺎض اﻷﻃﻔﺎل‪.‬‬

‫‪ -2‬دﮐﺘﺮ اﻟﻄﯿﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻈﺎﻫﺮ‪ ،‬ﻃﻔﲇ ﳜﺎف ‪ ..‬ﻣﺎذا أﻓﻌﻞ؟‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪130‬‬

‫ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺰدل ﺗﺮﺳﻮ ﮐﻪ از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‪ ،‬در ﻣﯿـﺪان ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺗﺮﺳﻮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ در آﻏﻮش ﻣﺎدر‪ ،‬ﺑﺰدل ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‪:‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪم در ﺗﻠﻔﻆ ﮐﻠﻤﺎت اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ‬

‫‪ -1‬ﺑﯿﺎن ﻣﺸﮑﻞ و ﻋﻠﺘﻬﺎي وﻗﻮع آن‪:‬‬

‫در دﻧﯿﺎ ﭼﯿﺰي زﯾﺒﺎﺗﺮ و ﺷﯿﺮﯾﻦﺗﺮ از آواﻫﺎي ﮐﻮدك ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻼش دارد ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ و‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده در اﻃﺮاﻓﺶ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﻨﯿﺪن ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻟﻔﻈﯽ و اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﮔﻔﺘﺎري و ﻧﻐﻤﻪﻫﺎي‬
‫ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪي او ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎﺻﯽ ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﻧﻮع ﮔﻔﺘﺎر او را ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و او‬
‫را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار دوﺑﺎرهي آن وا ﻣﯽدارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺎدر و اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﮐﻮدك در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻌﺬور ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﮐﻮدك‬
‫ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﻢ و آن را ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و ﺧﻮﺷﯽﻫﺎي آﻧﺎن ﺗﺮﺟﯿﺢ دﻫﯿﻢ؛ ﻧﺎﭼﺎر ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ از‬
‫آﻧﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﯿﻢ؛ اﯾﻦ ﻟﺬت ﺳﺤﺮاﻧﮕﯿﺰ را ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ از ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻌﻘﻮﻟﺶ‬
‫ﺑﯿﺮون ﻧﺸﻮد و ﮐﻮدك را از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻋﻤﻠﯽ او ﺑﺎز ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﺗﻠﻔﻆ ﮐﺮدن‬
‫ﮐﻮدك‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﮕﯽ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮔﻮﯾﺶ ﮐﻮدك ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺗﺎﮐﯿﺪ دارﻧﺪ‪ ،‬از ﻫﺮ ﭘﻨﺞ ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻪ در ﺗﻠﻔﻆ و ﮔﻮﯾﺶ آﻧﻬﺎ ﺧﻄﺎ وﺟﻮد دارد‪،‬‬
‫ﺧﻄﺎي ﭼﻬﺎرﺗﺎي از آﻧﻬﺎ‪ ،‬در اﺛﺮ ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ در ﺷﻨﻮاﯾﯽ ﯾﺎ ﻧﻘﺺ ﻋﻀﻮ ﻧﯿﺴﺖ )ﯾﻌﻨﯽ ﺻﺮف‬
‫ﺧﻄﺎي ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻧﺎﺷﯽ از اﺛﺮ ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ در ﺷﻨﻮاﯾﯽ ﯾﺎ ﻧﻘﺺ ﻋﻀﻮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﻬﺎرﺗﺎي دﯾﮕﺮ‬
‫ﺳﺎﻟﻢ اﻧﺪ(‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﺎن ﺗﻮان آن را دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﮔﻮﯾﺸﯽ را اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻠﻔﻆ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺣﺮوف را ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺗﻠﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن را‬
‫آﻣﻮزش دﻫﯿﻢ و ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻠﻔﻆ ﺧﻮد ﻣﺎ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺷﮑﺴﺘﻪ! ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺗﺄﺧﯿﺮ در‬
‫اﻧﺠﺎم اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻮن زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اﺻﻼح ﮔﻔﺘﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪي ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﻫﻔﺖ‬
‫ﺳﺎﻟﮕﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا اﮔﺮ واﻟﺪﯾﻦ در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ از اﺻﻼح ﮔﻔﺘﺎر ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻮرزﻧﺪ و‬
‫اﯾﻦ ﺗﻠﻔﻆﻫﺎي ﺧﻄﺎ در ﮔﻔﺘﺎرش ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺑﻌﺪﻫﺎ؛ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪132‬‬

‫ﺿﻌﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد؛ دﭼﺎر ﮐﺸﻤﮑﺶ دروﻧﯽ و ﺑﺎ ﺧﻮدش درﮔﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﯾﮏ ﺑﺨﺶ از‬
‫رﺷﺪ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي او ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟‬
‫‪ o‬ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﺎن ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ روﺷﻦ و ﺑﺪون ﻧﻘﺺ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﺑﺰرگ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﺒﺎدا اﯾﺮادﻫﺎي ﮔﻔﺘﺎري او را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﯾﺎ رﯾﺸﺨﻨﺪ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯿﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ روش او‬
‫ﺣﺮف ﺑﺰﻧﯿﺪ‬
‫‪ o‬ﻣﺒﺎدا از ﻓﺮزﻧﺪت درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﯽ و ﺑﻪ او اﺻﺮار ورزي واژه ﻫﺎي را ﮐﻪ در ﺗﻠﻔﻈﺶ‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬درﺳﺖ ﺗﻠﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ اﺻﺮار اﻣﮑﺎن دارد ﮐﻮدك را ﺳﺴﺖ ﮐﻨﺪ و اورا‬
‫از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﺎز دارد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺻﺒﺮﺗﺎن را از دﺳﺖ دﻫﯿﺪ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﮑﯿﻪ‬
‫ﮔﺎه اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﺻﺒﺮ اﺳﺖ؛ دﭼﺎر ﺑﯽﺻﺒﺮي ﯾﺎ ﮐﻢ ﺻﺒﺮي ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬وﻗﺖﻫﺎﯾﯽ را از روز ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ اﺧﺘﺼـﺎص ﺑـﺪه و ﺑـﺎ او ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎش و از اﺻـﻼح‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎي او در ﺣﻀﻮر دﯾﮕﺮان ﺣﺘﯽ ﺑﺮادراﻧﺶ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ از ﺧﻄﺎﻫﺎي ﮔﻔﺘﺎري ﮐﻮدك ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻦ ﺗـﺎ ﺑـﺪاﻧﯽ در ﭼـﻪ ﻣـﻮاردي ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ‬
‫اﺻﻼح دارد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺣﺮﮐﺎت و ﺷﮑﻞ ﺿﺮوري زﺑﺎن و ﻟﺐﻫﺎ را در ﺗﻠﻔﻆ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐـﻦ و از آﯾﯿﻨـﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻦ‪.‬‬
‫ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از آﻣﻮزش‪ ،‬ﻧﺤﻮهي ﺗﻠﻔﻆ آن اﺻﻼح ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﯿﻞ دوﺑﺎره ﻏﻔﻠﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي اول ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺷﻮاﻫﺪ و ﻗﺮاﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮي را ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮد ﺗﺎ واﻟﺪﯾﻦ روﻧﺪ‬
‫اﺻﻼح ﮔﻔﺘﺎر ﮐﻮدك را ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻮدك ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺣﺮف ﺑﺰﻧﯽ‪ ،‬دﯾﮕﺮان ﺻﺤﺒﺖ ﺗﻮ را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽﻓﻬﻤﻨﺪ و ﻫﺮ ﻗﺪر درﺳﺖ ﺗﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯽ آﻧﺎن‬
 ‫‪133‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم در ﺗﻠﻔﻆ ﮐﻠﻤﺎت اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ‬

‫ﺗﻮ را ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ و اﺣﺘﺮاﻣﺖ را ﺣﻔﻆ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد ‪.1‬‬

‫‪ -3‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺒﺮد زﺑﺎن و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﻓﺮزﻧﺪت ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ -1‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻦ‪ .‬ﮐﺎرﻫﺎ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪ .‬ﺑﺎ زﺑﺎﻧﯽ ﺳﺎده‪،‬‬
‫ﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻﺗﺶ ﺟﻮاب ﺑﺪه ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻓﺮزﻧﺪت ﮔﻮش ﺑﺪه‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺠﻠﻪ ﻣﮑﻦ و اﯾﻦ ﭘﯿﺎم‬
‫و ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﻪ او ﻣﺮﺳﺎن ﮐﻪ ﮐﺎر و ﻋﺠﻠﻪ داري!‬
‫‪ -3‬او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﻋﻮض ﮐﺎرﺑﺮد اﺷﺎره ﻫﺮ ﻗﺪر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از اﻟﻔﺎظ و واژﮔﺎن اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻼشﻫﺎﯾﺶ را در ﻣﺴﯿﺮ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺗﺤﺴﯿﻦ ﮐﻦ؛ وﻟﯽ در آن زﯾﺎده روي ﻣﮑﻦ ﺗﺎ‬
‫اﻧﮕﯿﺰهي رﺷﺪ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﺶ ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺤﺴﯿﻦ ﺗﻮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺧﻄﺎﻫﺎي ﮔﻔﺘﺎرياش را ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ اﺻﻼح ﮐﻦ و از اﯾﻦ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﺎر دﻫﺎﻧﺶ را‬
‫ﺑﺎز ﮐﺮد ﺗﺎ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ؛ ﺧﻄﺎﯾﺶ را اﺻﻼح ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﮔﺮ در ﯾﮏ ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ‬
‫ﺧﻄﺎ داﺷﺖ؛ ﻓﻘﻂ ﯾﮑﯽ را اﺻﻼح ﮐﻦ و ﺗﻠﻔﻆ ﺻﺤﯿﺢ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ را ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪.‬‬
‫‪ -6‬اﮔﺮ ﮐﻨﺪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮد ﺗﻮ ﻋﺠﻠﻪ ﮐﻨﺎن ﺟﻤﻠﻪاش را ﮐﺎﻣﻞ ﻣﮑﻦ ﯾﺎ ﮐﻠﻤﻪاي را ﮐﻪ ﺑﺮ آن‬
‫ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﺑﺮ زﺑﺎن ﻧﯿﺎور‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺪري ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎش ﺗﺎ ﺧﻮدش ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﯾﺎ داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺨﻮان‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﻗﺪر ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﯾﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﺗﻮ‬
‫ﮔﻮش ﻓﺮا دﻫﺪ ﮔﻔﺘﺎرش ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺗﻌﺪاد واژهﻫﺎ و اﻟﻔﺎﻇﯽ را ﮐﻪ درﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﺑﺮ او ﻓﺸﺎر ﻣﯿﺎور و ﮐﺎرﺑﺮد ﮐﻠﻤﻪ ﯾﺎ ﺧﻮاﻧﺪن آن را ﺑﺮ او ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﮑﻦ‪.‬‬

‫‪ -1‬اﻟﺴﺒﯿﻌﯽ‪،‬ﻋﺪﻧﺎن‪ ،‬اﻟﺼﺤﺔ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ ﻷﻃﻔﺎل اﳌﺪرﺳﺔ اﻻﺑﺘﺪاﺋﻴﺔ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪134‬‬

‫‪ -4‬ﻓﺮزﻧﺪت ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن دارد‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫ﺑﺎ ﻟﮑﻨﺖ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﯾﮑﯽ از اﻣﻮر ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺷﺎﯾﻊ در ﮐﻮدﮐﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﺑﭽﻪ ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻼﺷﯽ ﮐﻪ دارد‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻠﻤﻪ را درﺳﺖ ﺗﻠﻔﻆ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻠﻤﻪي ﺑﻌﺪي را ﺗﻠﻔﻆ ﮐﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ آواﻫﺎي ﺗﮑﺮاري از‬
‫دﻫﺎﻧﺶ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن در اﺛﺮ اﺳﺒﺎب رواﻧﯽ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬اﺳﺒﺎب رواﻧﯽ ﻟﮑﻨﺖ در اﺛﺮ‬
‫ﮐﻤﺒﻮدﻫﺎي ﺟﺴﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ در ﮐﻮدك ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ روﺣﯽ رواﻧﯽ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ او اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﺳﺒﺐ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن در ﮐﻮدك‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻧﺎدرﺳﺖ او ﺑﺎ اﻃﺮاﻓﯿﺎﻧﺶ اﺳﺖ ﭼﻮن‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ او ﺑﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن از ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﺎﮐﺎم ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ؛ ﻧﮕﺮان ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻨﺪ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ ورﻧﻪ دﯾﮕﺮان از اﻃﺮاف او ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺎن را از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ روش ﺣﺮف زدن او را ﺑﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮ‬
‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﻟﮑﻨﺖ او اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﺳﺒﺎب ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻟﮑﻨﺖ ﮔﻔﺘﺎر ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬رﺧﺪادﻫﺎي داﺧﻞ ﻣﻨﺰل‬
‫اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدر ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد و در ﻗﺒﺎل ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻮدك ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﯾﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ او اﺟﺎزه و ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آراﻣﯽﺣﺮﻓﺶ را‬
‫ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﭽﻪ‪ ،‬ﻟﻪﻟﻪزﻧﺎن ﺗﻼش دارد ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ و ﺑﯿﮕﻨﺎﻫﯽ ﺧﻮد را اﻋﻼم ﮐﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺣﺘﯽ اﺑﺮاز ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﯽ و ﻋﺬرﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻨﺪ‪ ...‬ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر اﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮ ﺑﭽﻪ ﻓﺸﺎر‬
‫ﻣﯽآورﻧﺪ ﺗﺎ درﻣﻮرد ﻗﻀﯿﻪاي ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﺑﭽﻪ دﭼﺎر ﻟﮑﻨﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ واﻟﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎ ﮐﻮدك ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ و‬
‫رﺧﺪادي را ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن ﮐﻮدﮐﺸﺎن ﮔﺸﺘﻪ ا ﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺪه‪ .‬اورا ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺑﺮ او ﺻﺒﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ از ﻋﺎرﺿﻪي ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن‬
‫رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
 ‫‪135‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم در ﺗﻠﻔﻆ ﮐﻠﻤﺎت اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ‬

‫‪ o‬ﺗﻼش ﻧﮑﻦ ﺗﺎ او را ﺑﻪ ﺳﺮﯾﻊ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن وادار ﮐﻨﯽ‪ .‬در ﺷﻨﯿﺪن ﺣﺮف او ﻋﺠﻠﻪ‬
‫ﻣﮑﻦ و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﺑﻪ وﻗﺖ ﻧﯿﺎز داري اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﻬﻢ آن اﺳﺖ ﺗﻮ ﺣﺮﻓﺖ را‬
‫ﺑﺰﻧﯽ!‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ در او ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد آراﻣﺶ و ﻋﺪم ﻧﮕﺮاﻧﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺪم ﻟﺮزش‬
‫ﺻﺪا و دوري ﻟﮑﻨﺘﺶ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﮔﻮش ﺑﺪه و ﻫﺮﮔﺰ ﺻﺮﯾﺢ ﯾﺎ ﺑﻪ ﮐﻨﺎﯾﻪ ﺑﻪ او ﻣﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮ از‬
‫روش ﺻﺤﺒﺖ او در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﮕﺮان ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﺸﯽ ﯾﺎ ﻧﺎراﺣﺖ ﻫﺴﺘﯽ!‬
‫‪ o‬ﺗﻼش ﻧﮑﻦ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ را ﮐﻪ در آن دﭼﺎر ﻟﮑﻨﺖ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮداﻧﯽ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ‬
‫روﻧﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ درﺳﺖ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن او ﮐﻤﮏ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ او ﺑﻔﻬﻤﺎن ﮐﻪ او در زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻮ ﺑﭽﻪي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﯽاﺳﺖ؛ ﻟﺬا او اﺟﺎزه دارد ﺑﺮاي‬
‫زدن ﺣﺮفﻫﺎﯾﺶ ﻫﺮ ﻗﺪر ﻧﯿﺎز ﺑﻮد وﻗﺖ ﺗﻮ را ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ o‬او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺗﻮ ﯾﺎ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان در ﮔﻮﺷﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑـﺎ ﺻـﺪاي‬
‫آﻫﺴﺘﻪ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻌﻀﯽ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻓﻘﻂ زﻣﺎﻧﯽ دﭼﺎر ﻟﮑﻨﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ ﯾﺎ ﺻﺪاي آﻫﻨﮕـﯿﻦ ﺧـﻮب و زﯾﺒـﺎ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﭼﺎر ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم آﻫﻨﮓ ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬ﻟﮑﻨﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ اﺟﺎزه ﻧﺪه ﮐﻪ وي را ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﻣﺴﺨﺮه ﮐﻨﺪ؛ ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ و ﺑﺎ روﺷﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﯽ )ﺗﺎ ﺑﺎﻋـﺚ ﻧﮕﺮاﻧـﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﭽـﻪات و اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن او ﻧﮕﺮدي‪ ،‬و آن ﺷﺨﺺ آزرده ﻧﮕﺮدد( ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺒﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬أوﻻدﻧﺎ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ‪:‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪم ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﯽرود‬

‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﻮدﮐﯽ از اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪي ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ روز ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ روز اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي دارد و اﮔﺮ ﺗﻮ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ روز اﻫﺘﻤﺎم ﻧﻮرزي؛ ﭘﺲ ﮐﻮدﮐﺖ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و اﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ‬
‫زﯾﺎد در اﻧﺘﻈﺎر اﯾﻦ روز ﻫﺴﺘﯽ؛ ﻗﻄﻌﺎ ﮐﻮدﮐﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻮ ﻧﮕﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺪران را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ آﻏﺎز ﺳﺎل ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻃﻮري‬
‫اﻓﺮاط آﻣﯿﺰ ﺳﺮﮔﺮم ﺗﻬﯿﻪي وﺳﺎﯾﻞ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﮐﻮدكاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﺮدن ﺑﻪ ﮐﻮدك ﺷﺎن ﺑﺮاي ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ و ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪي ﮐﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎ آن‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ ﻏﻔﻠﺖ ﻣﯽورزﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺗﻼش ﮐﻦ ﯾﮑﯽ دو ﻧﻔﺮ از ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺖ ﻫﻢ ﮐﻼس ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬دﻋﻮت ﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﺑﺎ آﻧﺎن آﺷﻨﺎ ﺷﻮد و ﺑﺎ آﻧﺎن درآﻣﯿﺰد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ در ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﮕﯽ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ را در روان او ﺑﭙﺮوري‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﮐﻮدﮐﺎن ﯾﮏ ﻣﺪرﺳﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و دارﻧﺪ ﺳﺮود‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﺟﻤﻼﺗﯽ زﯾﺒﺎ و ﺟﺬاب ﻋﻼﻗﻪي ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ را‬
‫در ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﭙﺮوري؛ ﻣﺜﻼ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺧﻮش ﺑﻪ ﺣﺎل ﺷﺎن! ﭼﻘﺪر ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ!«‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺗﻮ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺰرگ ﺷﻮي‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﻣﺜﻞ آﻧﺎن ﺑﺸﻮي! ‪...‬‬
‫‪ o‬ﺑﻌﻀﯽ وﺳﺎﯾﻞ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ را ﮐﻪ ﮐﻮدك در ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎز دارد ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻦ و‬
‫ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬اﯾﻦﻫﺎ را ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارم ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺮوي‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﮐﻮدﮐﺖ از ﺗﻮ ﺳﺆاﻻﺗﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑـﻪ آن ﺑـﻪ اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ ﻧﯿـﺎز داﺷـﺖ‪،‬‬
‫ﻃﻮري ﺑﻪ ﺳﺆاﻻﺗﺶ ﺟﻮاب ﺑﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﺮش ﺗﻨﺎﺳﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي را در ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﺮا ﺧﻮاﻫﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
 ‫‪137‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﯽرود‬

‫‪ o‬ﭼﻨﺪ روز ﭘﯿﺶ از ﺑﺎزﮔﺸﺎﯾﯽ ﻣﺪارس و ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن رﻓﺘﻨﺶ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﺧﺮﯾﺪ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎزش را آﻏﺎز ﮐﻦ و ﺗﺎ آن روز رﻓﺘﻦاش را ﺟﺸﻦ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﮔﺮدان ﺗﺎ‬
‫ﻋﻼﻗﻪاش ﻓﺰوﻧﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﺎدر ﮔﺮاﻣﯽ در روز اول ﮐﻪ ﺑﭽﻪات ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ روز ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﯽرود‪ ،‬ﺗﻮ او را‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻧﮑﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽاش ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ از ﺗﻮ ﺟﺪا ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬روز ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎ روﺷﯽ ﺟﺬاب و ﻫﯿﺠﺎن اﻧﮕﯿﺰ ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺖ از ﻓﺮدا ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﮐﻦ ﻣﺜﻼ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻓﺮدا در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﻮي ﻣﺪرﺳﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﻮد و ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن ﺟﺪﯾﺪت دﯾﺪار ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد‬
‫و آﺷﻨﺎ ﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻓﺮدا در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﭘﯿﺸﺖ ﻣﯽآﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ او ﺗﻌﻄﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎ دﻗﺖ دﻧﺒﺎل و ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﯽ ﺗﺎ زﯾﺎد‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮت ﻧﻤﺎﻧﺪ؛ زﯾﺮا اﮔﺮ در رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﻮدك ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮐﻨﯽ‪ ،‬او ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ و ﻧﮕﺮان ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻮﯾﮋه ﮐﻪ آن ﻟﺤﻈﻪ ﻫﻤﻪي ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺷﺎن ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺻﺒﺢ روز اول‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن و آراﻣﺶ ﺑﺪﻫﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ از دﺷﻮارﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك در روز اول ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪرش‬
‫او را ﺗﺮك ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻣﺪرﺳﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﺶ ﻣﯽﮔﺬارد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻢ و ﻟﺤﻈﻪي ﺗﺎرﯾﺨﯽ زﻧﺪﮔﯽاش‬
‫را ﺷﺮوع ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺧﯿﻠﯽ زود‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ و اﯾﻦ دﺳﺖ و آن دﺳﺖ ﮐﺮدن از او‬
‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﻨﯽ و ﺑﻪ او زﯾﺎد ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﻨﯽ و ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﻨﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘﺮر ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ‬
‫ﺧﻮاﻫﯽ رﻓﺖ ﺗﺎ او را ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻨﺰل ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ o‬ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ از ﻣﺪرﺳﻪ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﻣﺮوزش ﺟﻮﯾﺎ ﺷﻮ‪ .‬در ﻣﺴﯿﺮ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻋﺎدي ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺖ ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺑﯿﺮون ﺷﺪن از ﻣﺪرﺳﻪ در ﮐﻨﺎر دﯾﮕﺮان ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﻏﺮﯾﺒﻪﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﮑﻨﺪ و از اﻓﺮاد ﻧﺎآﺷﻨﺎ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺷﻮﮐﻼت ﯾﺎ ﺧﻮراﮐﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﻨﺪ و‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪138‬‬

‫ﻧﭙﺬﯾﺮد و ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ او را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ؛ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﺑﺎ ﯾﺎ ﻣﺎﻣﺎن ﻣﻦ را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﯿﺮون ﻧﺮود‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ‪:‬‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﻮدﮐﺎن در آﻏﺎز ﺳﺎل اول دﺑﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﻫﺮ روز ﺻﺒﺢ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﺗﺮس ﺷﺎن اداﻣﻪ دارد‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﮐﻮدﮐﺖ ﻫﺮ روز ﺻﺒﺢ ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﺧﺸﻤﺖ را ﺑﺮوز ﻣﺪه و آراﻣﺸﺖ‬
‫را ﺣﻔﻆ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬از ﺳﻼﻣﺖ ﻓﺮزﻧﺪت از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﻤﺎري ﺟﺴﻤﯽ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺪه ﮐﻪ در ﻣﻮﻋﺪي ﻣﻘﺮر ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺧﻮاﻫﯽ رﻓﺖ و او را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺰل ﺧﻮاﻫﯽ آورد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪت را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ از اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺪرﺳﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و از ﺑﺎزي ﺑﺎ‬
‫‪1‬‬
‫اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎي آن ﻟﺬت ﺑﺒﺮد و در ﺑﺎزيﻫﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ورزد‪.‬‬

‫‪ -3‬زود ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ رﻓﺘﻦ‪:‬‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﺪران دوﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻮدك ﺷﺎن درﻣﺪت زﻣﺎن ﮐﻮﺗﺎه و ﺑﺎ ﺗﻼﺷﯽ اﻧﺪك‪،‬‬
‫آﻣﻮزش ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن ﭘﯿﺶ از ﺳﻦ ﻃﺒﯿﻌﯽ آﻣﻮزش وارد ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ‪ ...‬ﯾﺎ ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﭘﯿﺶ از ورود ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ و ﻗﺒﻞ از ﺳﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽاش ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ را ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ آﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﮐﺎرﻫﺎ ﻣﻐﺰ ﮐﻮدك را ﺧﺴﺘﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در واﻗﻊ ﮐﻮدك‬
‫ﻫﺪﻓﯽ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در وﻗﺖ ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﻪ اﺳﺒﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫‪ -1‬ﻣﺮﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻦ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷوﻻد ﰲ اﻹﺳﻼم؛ ﺧﺎﻧﻢ دﮐﺘﺮ رﺳﻤﯿﻪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺧﻠﯿﻞ‪ ،‬ﺳﻨﻬﺎوﻟﯽ ﻣﺪرﺳﻪ؛‬
‫اﻹرﺷﺎد اﻟﻨﻔﴘ ﰲ ﻣﺮﺣﻠﺔ اﳊﻀﺎﻧﺔ‪.‬‬
 ‫‪139‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﯽرود‬

‫ﺻﺎﺣﺒﺶ آن را ﺑﻪ ﮐﺎري ﺑﯿﺶ از ﺗﻮاﻧﺶ ﻣﻮﻇﻒ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻫﺪف ﺻﺎﺣﺒﺶ‬
‫ﻣﯽدود‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﮐﻮدك را از ﻟﺬت ﺑﺮدن از ﺳﺎلﻫﺎي دوران ﮐﻮدﮐﯽ و‬
‫ﺷﯿﺮﯾﻦﺗﺮﯾﻦ زﻣﺎن زﻧﺪﮔﯽ و از ﭘﺮورش ﺟﺴﻢ و اﺧﻼﻗﺶ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ اﯾﺎﻣﯽﮐﻪ او‬
‫ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آﻣﻮﺧﺘﻪﻫﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮا ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -4‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي زﺑﺎنﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‪:‬‬

‫ﯾﮑﯽ از اﻣﻮري ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﻼﻗﻪي ﺷﺪﯾﺪي را ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫ﺟﻠﺐ ﮐﺮده؛ ﯾﺎدﮔﯿﺮي زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺪ روز اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪي‬
‫ﭘﯿﺶ دﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﮐﻮدك ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ زﺑﺎن ﺧﺎرﺟﯽ را آﻣﻮزش ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬آن ﻫﻢ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺗﻠﻔﻆ زﺑﺎن ﻣﺎدرياش ﮐﺎﻣﻞ ﻧﮕﺸﺘﻪ اﺳﺖ ‪.1‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﮐﯽ از زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‪ ‬درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ او زﺑﺎن‬
‫ﻋﺒﺮاﻧﯽ را ﮐﻪ زﺑﺎن ﯾﻬﻮد ﺑﻮد ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬آري او در ﯾﺎدﮔﯿﺮي زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ؛ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫آن ﺑﻪ ﻣﻬﺎرت ﮐﺎﻓﯽ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و ﻣﻘﺪار زﯾﺎدي از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﻮد ‪ ....‬زﯾﺪ‪‬‬
‫ﺧﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫در زﻣﺎن آﻣﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪي ﻣﻨﻮره‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﻣﺤﻀﺮ رﺳﻮل اﷲ‪ ‬آوردﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﯾﺎ‬
‫رﺳﻮل اﷲ! اﯾﻦ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ اﺳﺖ از )ﻗﺒﯿﻠﻪي( ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر و ﻫﻔﺪه ﺳﻮره را از آﻧﭽﻪ ﺑﺮﺗﻮ ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪه ﺣﻔﻆ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﻦ ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﺗﻼوت ﮐﺮدم ﺳﭙﺲ او از اﯾﻦ اﻣﺮ‬
‫)ﺧﻮﺷﺤﺎل و( ﺷﮕﻔﺖ زده ﺷﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اي زﯾﺪ! ﮐﺘﺎب ﯾﻬﻮد را ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻦ آﻧﺎن را ﺑﺮ ﮐﺘﺎب ﺧﻮدم‪ ،‬اﻣﯿﻦ و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪ .‬زﯾﺪ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﻣﻦ ﻫﻢ‬
‫آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﺼﻒ ﻣﺎه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ آن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﯾﺎدﮔﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه در ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻫﺠﺎي »زﺑﺎن ﻣﺎدري« زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد؛ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺘﻦ‬
‫ﻓﺎرﺳﯽ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﮐﻨﺎر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮي ازﺟﻤﻠﻪ ﮐﺮدي‪ ،‬ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬ﺑﻠﻮﭼﯽ و ﺣﺘﯽ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﺑﺮاي ﺗﻨﺎﺳﺐ »زﺑﺎن ﻣﺎدري« را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪم‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪140‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺪﻫﻢ‪:‬‬
‫ﭼﺮا ﻓﺮزﻧﺪم دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ؟‬

‫‪ -1‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي از اﻟﮕﻮ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻮدك ﺧﺮدﺳﺎل راﺳﺖ و دروغ را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻄﺎ رﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻮدك ﺑﺎ ﻓﻄﺮت ﭘﺎك ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﺪ؛ وﻟﯽ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ دروغ‪ ،‬راﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎﻧﺘﺪاري و‪ ...‬را از ﻣﺤﯿﻄﯽ ﮐﻪ در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎد ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬دروغ ﯾﮏ ﺧﺼﻠﺖ‬
‫اﮐﺘﺴﺎﺑﯽ و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪهي ﻇﺎﻫﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎي دروﻧﯽ و رواﻧﯽ ﮐﻮدك‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻪ ﭘﺪرش ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﻠﻔﻦ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺎدري ﮐﻪ از دﺧﺘﺮش‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻋﻮض او ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ زن ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎﻣﺎن ﺧﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺗﺎ از آﻣﺪن و‬
‫دﯾﺪار ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺧﻼص ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺻﺪاﻗﺖ و ﭘﺮﻫﯿﺰ از دروغ‪ ،‬در آﯾﻨﺪه ﺑﺮاي ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ادﻋﺎي اﯾﻨﮑﻪ »دروغ ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ« اﺳﺖ؛ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﮐﻮدك دروغ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮده و رﻫﻨﻤﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺑﯿﺎورﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬در ﻣﻨﺰل ﻣﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎدرم ﻣﺮا ﺻﺪا زد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺎن! ﺑﯿﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺎ اﯾﻦ را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰي را‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﯽ؟« او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ او ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﻣﯽدﻫﻢ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺎ‬
‫اﮔﺮ ﺗﻮ ﭼﯿﺰي را ﺑﻪ او ﻧﻤﯽدادي‪ ،‬ﯾﮏ دروغ )در ﭘﺮوﻧﺪهات( ﺛﺒﺖ ﻣﯽﺷﺪ« ‪.1‬‬

‫‪ -2‬ﭼﺮا ﺑﭽﻪﻫﺎ دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬

‫در آﻏﺎز ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ؛ ﻧﻮﻋﯽ دروغ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ »دروغ‬
‫ﺧﯿﺎﻟﯽ« ﻧﺎم دارد و ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ آن را دروغ ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي آن ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺜﻼ در ﺧﺮدﺳﺎل ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ او را دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﯿﺎﻟﺶ‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ اﺑﻮداود‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪142‬‬

‫داﺳﺘﺎﻧﯽ ﻏﯿﺮواﻗﻌﯽ ﺑﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻧﺒﺎﯾﺪ آن را دروغ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻗﺪرت ﺧﯿﺎل ﭘﺮدازي‬
‫ﮐﻮدك ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ و او در اﯾﻦ ﺳﻦ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ واﻗﻌﯿﺖ و ﺧﯿﺎل را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ و ﻫﺮ ﻗﺪر ﻋﻤﺮش ﺑﺎﻻ رود‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﺧﯿﺎل را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ و اﯾﻦ ﻧﻮع دروغ رﺧﺖ ﺑﺮ ﻣﯽﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ واﻟﺪﯾﻨﺶ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ دروغ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ؛ ﻟﺬا او ﺑﺮاي ﮔﺮﯾﺰ از ﻣﺠﺎزات‪ ،‬دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﺑﺮادر‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺶ دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻮن او در ﻣﺤﺒﺖ ﮐﺮدن واﻟﺪﯾﻦ رﻗﯿﺐ او اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﻪ او‬
‫ﺣﺴﺎدت ﻣﯽورزد و او را ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺘﻦ آﯾﯿﻨﻪ ﯾﺎ ﺧﺮاب ﮐﺮدن رادﯾﻮ و ﯾﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺘﻬﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﮕﯿﺰهي اﯾﻦ ﻧﻮع دروغ ﮔﻔﺘﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺾ در رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻟﻄﯿﻔﻪﮔﻮﯾﯽ و ﺷﻮﺧﯽ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺶ دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬و از اﯾﻦ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدهي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﯽاﻃﻼع اﺳﺖ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻣﻦ ﺧﺎﻧﻪاي را در وﺳﻂ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ دروغ را ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺰاح ﺗﺮك ﮐﻨﺪ« ‪ .1‬و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬واي ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺳﺨﻦ دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺎن را‬
‫ﺑﺨﻨﺪاﻧﺪ‪ ،‬واي ﺑﺮ او ﺑﺎد‪ .‬واي ﺑﺮ او ﺑﺎد« ‪.2‬‬
‫ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻪ دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮔﺎﻫﯽ اﺣﺴﺎس ﮐﻤﺒﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﻬﺮ و‬
‫ﻣﺤﺒﺖ اﻃﺮاﻓﯿﺎﻧﺶ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر اﺳﺖ ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺮود‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاﻗﻌﯽ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ ازاﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﻣﮑﺎن‬
‫دارد واﻗﻌﺎ ﻣﺮﯾﺾ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﻌﺎﯾﻨﻪي ﭘﺰﺷﮏ ﻧﯿﺎز ﺑﺎﺷﺪ )ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ(‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻋﺎدت دروغ رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸﯿﻢ؟‬

‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎن دروغ ﮔﻔﺘﻦ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد؛ ﻟﺬا اﮔﺮ ﮐﻮدك زﯾﺮ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل‬
‫دروغ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ ﺑﺎ او رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﻢ و ﻓﺮق ﻣﯿﺎن واﻗﻌﯿﺖ و ﺧﯿﺎل را ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺑﯿﻬﻘﯽ‪.‬‬
‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي‪.‬‬
 ‫‪143‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺪﻫﻢ‪ :‬ﭼﺮا ﻓﺮزﻧﺪم دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‬

‫اﮔﺮ ﺑﺎﻻي ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺑﻮد؛ ﺑﺪون اﺟﺒﺎر و ﻓﺸﺎر ﺑﺎ او در ﻣﻮرد ﺻﺪاﻗﺖ و اﻫﻤﯿﺖ آن‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او اﺑﺮاز ﻣﯽدارﯾﻢ و او را ﺑﻪ داﺷﺘﻦ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و در ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮدارش‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ اﻣﺎﻧﺘﺪاري و ﺻﺪاﻗﺖ را ﺑﻪ او‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ )و در ﻣﯿﺎن رﻓﺘﺎرﻫﺎﯾﺶ آن ﺧﺼﻠﺖﻫﺎ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ(‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬را ﺑﻪ او ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺰدل‬
‫ﻣﯽﺷﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﻪ«‪) ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ( آﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺨﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﻪ«‪) ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ (:‬آﯾﺎ‬
‫) ‪(1‬‬
‫دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ!«‬
‫ﺑﻪ او ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن و دروغ ﯾﮑﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ دروغ ﯾﮑﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﻓﺮﻗﯽ ﻧﺪارد‪ .‬از ﻓﺮﻣﻮدهﻫﺎي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﻮرد ﺻﺪاﻗﺖ و اﻣﺎﻧﺘﺪاري ﺑﺎ او‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؛ اﺳﻤﺎء ﺑﻨﺖ ﯾﺰﯾﺪ ل ﮔﻮﯾﺪ‪) :‬ﻋﺮض ﮐﺮدم( ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﻣﺎ‬
‫در ﻣﻮرد ﭼﯿﺰي ﮐﻪ دوﺳﺖ دارد؛ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬آن را دوﺳﺖ ﻧﺪارم‪ ،‬آﯾﺎ اﯾﻦ دروغ ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﺷﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﻘﯿﻨﺎً دروغ‪) ،‬آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان( دروغ ﺛﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ دروغ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ )ﻫﻢ ﺑﻌﻨﻮان( دروغ ﮐﻮﭼﮏ ﺛﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد« ‪.2‬‬
‫آﯾﺎ ﺟﻤﻠﻪاي زﯾﺒﺎﺗﺮ از اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﺑﻪ‬
‫ﺑﻬﺸﺖ ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﺨﺺ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺻﺪاﻗﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ در ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ راﺳﺘﮕﻮ ﺛﺒﺖ ﺷﻮد‪ .‬و از دروغ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻮن دروغ ﺑﻪ ﻫﺮزﮔﯽ و‬
‫ﻓﺴﺎد ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ و ﻫﺮزﮔﯽ و ﻓﺴﺎد ﺑﻪ آﺗﺶ )ﺟﻬﻨﻢ( ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﺨﺺ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ دروغ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و در ﺟﺴﺘﺠﻮي دروغ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ دروﻏﮕﻮ ﺛﺒﺖ ﺷﻮد« ‪.3‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﻣﺎﻟﮏ در اﻟﻤﻮﻃﺄ‪ ،‬ﺑﯿﻬﻘﯽ در ﺷﻌﺐ اﻹﯾﻤﺎن‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ 362‬ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رواﯾﺖ اﺣﻤﺪ و ﻃﺒﺮاﻧﯽ در اﻟﮑﺒﯿﺮ‪.‬‬
‫‪ -3‬رواﯾﺖ ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪144‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﻧﺰد ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻄﺎﯾﺶ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺎ‬
‫ﭘﺲ از اﻋﺘﺮاﻓﺶ او را ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺎ او را ﺑﺮ ﺻﺪاﻗﺘﺶ‪ ،‬ﻣﺆاﺧﺬه و‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻋﻤﻼ ﮐﻮدك را ﺑﻪ دروغ ﮔﻔﺘﻦ واﻣﯿﺪارﯾﻢ‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ‪ ‬و ﻧﻮﺟﻮان را ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻦ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ‪ ‬در ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻮد‪ ،‬او ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻣﯽﭼﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﻫﺎ را )ﺑﺮاﯾﻢ( ﻣﯽﻓﺮوﺷﯽ؟ او ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦﻫﺎ از ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﯾﮑﯽ از آنﻫﺎ را ﮔﺮگ ﺑﺮده اﺳﺖ او در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﺧﺪا ﮐﺠﺎﺳﺖ؟‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﯾﺎدآوري داﺳﺘﺎن ﭼﻮﭘﺎن دروﻏﮕﻮ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﮐﻮدك ﺧﺎﻟﯽ از ﻟﻄﻒ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن آﺑﺎدي ﻓﺮﯾﺎد زد و ﻣﺮدم را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﺑﻪ آﻧﺎن ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﮔﺮگ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻠﻪي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺧﻨﺪﯾﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﮔﺮگ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان را ﺧﻮرد ﻫﺮ ﭼﻨﺪ او ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺑﻪ دادش ﻧﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﺮ‬
‫ﮐﺲ ﯾﮑﺒﺎر دروغ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﺣﺮﻓﺶ را ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهي رﺳﻮل ‪ ‬را ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪاي ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﯿﺎ )اﯾﻦ را( ﺑﮕﯿﺮ و )ﭼﯿﺰي( ﺑﻪ او ﻧﺪﻫﺪ‪) ،‬ﺑﺮاﯾﺶ( ﯾﮏ دروغ‬
‫ﺛﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد« ‪.1‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ اﺣﻤﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺠﺪﻫﻢ‪:‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ زﺷﺘﯽﻫﺎ ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ؟‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از وﺿﻌﯿﺖﻫﺎي ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﺧﻼف در ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫رﻧﺞﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﮐﻮدك در دورانﻫﺎي ﻧﺨﺴﺖ ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺎ آن دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم‬
‫ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ اﺣﻤﺪ ﻋﺰت راﺟﺢ‪ ،‬ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﻪ »دﮐﺘﺮ ﺑﯿﺮت« ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ اﺳﺖ آن را اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﺷﺎﯾﻊﺗﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮﯾﻦ و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﺧﻼف و زﺷﺘﯽ‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎﻧﻮاده در دورهي ﮐﻮدﮐﯽ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ در اﺛﺮ اﺧﺘﻼف ﯾﺎ ﻣﺮگ ﯾﮑﯽ از واﻟﺪﯾﻦ ﯾﺎ ﻫﺮ دوﯾﺸﺎن ﻓﺮو ﭘﺎﺷﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺑﺰﻫﮑﺎر ﮐﻪ ﭘﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺷﺮاﺑﺨﻮاري و ﺟﻨﺎﯾﺖ در آن رواج دارد ﺳﭙﺲ ﻫﺸﺪار ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺑﺎ اﯾﺮاد ﭘﺪر ﮐﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﺮﮔﺒﺎر ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ اﻓﺘﺎدن زﯾﺎد را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد ﯾﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و‬
‫ﺳﺨﺘﮕﯿﺮي در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﺘﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﺧﻼف ﮐﺎري و‬
‫زﺷﺘﯽ را ﺑﻪ ﭘﯽ دارد«) ‪.(1‬‬

‫‪ -1‬ﻓﺮزﻧﺪم دزدي ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ ...‬ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﮐﻮدك زﯾﺮ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺳﺎﯾﻞ ﺧﻮد و دﯾﮕﺮان را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﺸﺨﯿﺺ‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﮔﺮ در ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻧﺨﺴﺖ از ﻋﻤﺮ ﮐﻮدك ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ اﮔﺮ او را ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ‬
‫ﮐﻪ ﭼﯿﺰي را دزدﯾﺪه ﯾﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﮔﺸﺘﻦ ﺳﺮﻗﺖ در ﺑﻌﺪ از ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ‪،‬‬
‫رﻓﺘﺎري اﺳﺖ ﺑﯿﻤﺎر ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺟﻪ و درﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﻋﻠﺖ دزدي‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪي و درﻣﺎﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﯾﺎ وﻓﺎت ﯾﮑﯽ از واﻟﺪﯾﻦ ﯾﺎ دوري ﺷﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻮدك در اﺛﺮ رﺷﺪ و ﭘﺮورش در ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي آﻟﻮده ﮐﻪ‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ اﺣﻤﺪ ﻋﺰت راﺟﺢ‪ ،‬اﺻﻮل ﻋﻠﻢ اﻟﻨﻔﺲ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪146‬‬

‫ارزشﻫﺎ در آن ﻣﺘﺰﻟﺰل اﺳﺖ‪ ،‬دزدي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺎﻫﯽ ﭘﺪران در ﻧﮕﻬﺪاري اﺷﯿﺎي ﮔﺮان ﻗﯿﻤﺖ و ارزان زﯾﺎده روي ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮐﻮدك در‬
‫اﺛﺮ ﺣﺲ ﮐﻨﺠﮑﺎوي دوﺳﺖ دارد راز را ﮐﺸﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﻮدك و ﻣﺨﺎﻃﺮهﻫﺎي آن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪي ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهاي‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﻨﺪ ﭼﺮا اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ؟‬
‫اﮔﺮ در ﻣﺪرﺳﻪاي ﺳﺮﻗﺘﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮاﯾﻂ و وﺿﻌﯿﺖ ﻫﺮ ﺳﺮﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﭽﻪي ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪات را دﯾﺪي ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﯿﻒ ﺟﯿﺒﯽات دﺳﺘﺒﺮد زﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﻠﻎ ﺑﺎﻻﯾﯽ‬
‫را از آن ﺑﺮدارد‪ ،‬و دوﺳﺘﺎﻧﺶ را ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﺑﺰرﮔﯽ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬
‫آﯾﺎ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ او را ﺑﺮ ﮐﺮدارش ﻣﺆاﺧﺬه و ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﻨﯽ و ﺑﺪون ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ او‬
‫را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر واداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از او اﺑﺮاز ﻧﻔﺮت ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭽﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ ﻫﺮ رﻓﺘﺎري ﻣﺮز دارد ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ از آن ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎد‬
‫ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮدﮐﺎر دوﺳﺘﺶ را ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺮدارد‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺪون آﮔﺎﻫﯽ ﭘﺪرش‬
‫ﭼﯿﺰي را از اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﺮدارد‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎر دزدي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ دادﮔﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻄﻊ دﺳﺖ ﯾﮏ ﺳﺎرق ﺣﮑﻢ داد‪ ،‬ﭼﻮن وﻗﺖ اﺟﺮاي ﺣﮑﻢ‬
‫ﻓﺮا رﺳﯿﺪ او ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮﯾﺎد زد‪ :‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ دﺳﺖ ﻣﺮا ﻗﻄﻊ ﮐﻨﯿﺪ؛ ﺑﺎﯾﺪ زﺑﺎن ﻣﺎدرم را‬
‫ﺑﺒﺮﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﮐﻪ از ﻫﻤﺴﺎﯾﻪﻣﺎن ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻏﯽ را دزدﯾﺪم او ﻣﺮا ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﮑﺮد و از‬
‫ﻣﻦ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺎدي ﮐﻨﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪا را ﺷﮑﺮ ﺑﭽﻪ ام‬
‫ﻣﺮد ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ زﺑﺎن ﻣﺎدرم از ﺟﻨﺎﯾﺖ ﺷﺎدي ﻧﻤﯽﮐﺮد ﻣﻦ در ﺟﺎﻣﻌﻪ دزد ﺑﺎر‬
‫ﻧﻤﯽآﻣﺪم ‪.1‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﭽﻪات از ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﭼﯿﺰي را ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪي آن را‬
‫از ﻫﻢ ﮐﻼﺳﺶ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﺳﺒﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ ،‬أﺧﻼﻗﻨﺎ اﻻﺟﺘﲈﻋﻴﺔ‪.‬‬

 ‫‪147‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺠﺪﻫﻢ‪ :‬ﭼﺮا ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ زﺷﺘﯽﻫﺎ ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ؟‬

‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﺮدﺳﺎل در ﺳﻨﯿﻦ اوﻟﯿﻪ ﻋﻤﺮﺷﺎن ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﯿﻘﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ‬
‫ﭼﻪ ﭼﯿﺰي از آنﻫﺎ و ﭼﻪ ﭼﯿﺰي از دﯾﮕﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ او ﺻﺒﺮ و ﺑﺮدﺑﺎري رﻓﺘﺎر ﮐﻦ‪ .‬ﺑﻪ او‬
‫ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﻣﺎ دوﺳﺖ ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎ را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮدارد‪،‬‬
‫ﻟﺬا ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و اﻣﮑﺎﻧﺎت دﯾﮕﺮان دﺳﺖ درازي ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪ او اﻃﻼع ﺑﺪه ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧﺒﺮ داري او ﭼﯿﺰي را ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از او ﻧﺒﻮده؛ وﻟﯽ از او‬
‫ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﯿﺴﺘﯽ و ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺪاﻧﯽ! ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫ﺑﺎزﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻧﮑﻦ ﺑﺮاﯾﺶ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﺑﺨﺮي و او را ﺑﻪ ﻃﻤﻊ ﺑﯿﻨﺪازي‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎر او‬
‫را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺎﺟﺮا را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﺪاﯾﺎي دﯾﮕﺮي دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدي او ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد در آن ﻟﺤﻈﻪ او را در‬
‫آﻏﻮش ﺑﮕﯿﺮي و ﺻﺪاﻗﺘﺶ را ﺗﺤﺴﯿﻦ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺎﺟﺮا ﭘﻮﻟﻬﺎ و اﺷﯿﺎ را ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺶ ﺑﺮﮔﺮدان اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻨﺠﯿﺪه و ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدك رﺳﻮا ﻧﮕﺮدد و ﮐﺎرش ﺑﺮﻣﻼ ﻧﺸﻮد و ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد و‬
‫ﺣﺘﯽ اﻟﻤﻘﺪور ﻣﺎﺟﺮا ﺑﯿﻦ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﮐﺴﯽ از آن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﻧﺸﻮد!‬
‫ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﭘﯿﺸﮕﺮي از درﻣﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﭘﻮﻟﻬﺎ و اﺷﯿﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﺮاﮐﻨﺪه‬
‫ﻣﮕﺬار ﺗﺎ ﺑﻪ آن دﺳﺖ درازي ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﯿﺰي را ﺷﮑﺴﺘﻪ دﯾﺪي ﮐﻪ ﺑﭽﻪ از آن اﺑﺮاز ﺑﯽاﻃﻼﻋﯽ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ او‬
‫رﺑﻄﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬
‫ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎش ﺟﻮي را اﯾﺠﺎد ﻧﮑﻨﯽ ﮐﻪ در آن رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در‬
‫آﻧﺼﻮرت ﺑﭽﻪ را ﺑﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺎري و ﮐﺘﻤﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ وادار ﮐﺮدي و او ﭘﺲ از آن از روﺑﺮو‬
‫ﺷﺪن ﺑﺎ ﺣﻘﻘﺖ ﮔﺮﯾﺰان و ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﮐﺸﯿﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ او را ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدن ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ و ﻣﯿﺰان ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽات را از ﺷﻨﯿﺪن‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺎﺟﺮا اﺑﺮاز دار‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪148‬‬

‫از ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ و ﭘﺮس و ﺟﻮي ﻣﺠﺪد ﮐﻮدك در ﻣﻮرد ﺻﺪاﻗﺖ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ؛ ﭼﻮن‬
‫اﯾﻦ رﯾﺰﺑﯿﻨﯽ و ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺑﭽﻪ را وادار ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﺨﻦ و داﺳﺘﺎﻧﺶ را ﻋﻮض ﮐﻨﺪ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﭘﺲ از ﮔﻔﺘﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺎﺟﺮا‪ ،‬ﺷﺒﺢ ﻣﺠﺎزات ﺑﺮ ﮐﻮدك ﺳﺎﯾﻪ ﻧﯿﻔﮑﻨﺪ؛ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺒﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬أوﻻدﻧﺎ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻮزدﻫﻢ‪:‬‬
‫ﮐﻮدﮐﺖ را در راه ﺧﺪا دﺳﺘﮕﯿﺮي ﮐﻦ‬

‫‪ -1‬ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰي ﻋﻘﯿﺪهي درﺳﺖ در ﮐﻮدك‪:‬‬

‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰي ﻋﻘﯿﺪهي درﺳﺖ در ﮐﻮدك از ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار و ﮐﺎر ﺳﺎدهاي اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻣﻮارد زﯾﺮ را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﺑﮕﺬار‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت دﯾﻨﯽ ﮐﻮدﮐﺖ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺳﻦ و ﺳﻄﺢ درك و ﻓﻬﻤﺶ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ از دﯾﻦ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ اراﺋﻪ ﻣﺪه‪.‬‬
‫‪ -3‬در اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ ﺑﻪ ﮐﻮدك ﻣﻌﺘﺪل ﺑﺎش و ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺶ از ﺗﻮاﻧﺶ وادار‬
‫ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫‪ -4‬در ﺣﻮادث ﺗﻠﺦ و دردﻧﺎك‪ ،‬ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي‬
‫ﻧﺎﮔﻮار در ﺑﻪ ﺷﮏ اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﻧﺴﺎن ﻣﺆﻣﻦ و ﮔﺮاﯾﺶاش ﺑﻪ ﮐﺸﺶﻫﺎي ﺑﯽدﯾﻨﯽ‪،‬‬
‫اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ ‪.1‬‬
‫‪ -5‬ﺗﻼش ﮐﻦ در وﻗﺖﻫﺎي ﺷﺎد و دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﺑﺒﺮي‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻮدك از ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻫﮕﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﻨﻪي ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﯿﺎﯾﺶ را‬
‫در ﺑﺰرﮔﺴﺎل ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﻫﺮ ﮔﺎه ﻟﺒﺎس ﺟﺪﯾﺪ‬
‫ﺑﭙﻮﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺨﻮرد و ﺑﻨﻮﺷﺪ ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ و از ﺧﺪا ﺗﺸﮑﺮ ﺑﮑﻨﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﺪاﯾﯽ‬
‫را ﺳﭙﺎس ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﻮراﮐﯽ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ داد و ﻣﺎ را ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻮدك را زﯾﺎد از ﻋﺬاب و ﺧﺸﻢ ﺧﺪا و آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ و ﻫﻮلاﻧﮕﯿﺰ‬
‫ﺑﻮدن آن ﻧﺘﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺮﻏﯿﺐ او ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺳﺎن اﺣﺴﺎس و ﺷﻨﺎﺧﺖ دﯾﻨﯽ ﮐﻮدك از ﻣﺤﺒﺖ و اﻣﯿﺪواري رﺷﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺮورش‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدك ﻧﮕﻮﯾﯿﻢ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎمﮔﯿﺮ و ﻣﺠﺎزاتﮔﺮ اﺳﺖ و ﺗﻮ را‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي؛ اﺑﻮداود و اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪150‬‬

‫ﻣﺠﺎزات و ﻧﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺗﻮ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﮑﻨﺪ« ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫را ذاﺗﯽ آزار دﻫﻨﺪه و ﺗﺮﺳﻨﺎك ﻧﭙﻨﺪارد‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎً ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯿﺶ از ﺗﺮس و ﻣﺠﺎزات او‪،‬‬
‫ﻫﻤﮕﺎن را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎﯾﺶ وا ﻣﯿﺪارد؛ ﻟﺬا ﮐﻮدك ﺧﻮد را ﺑﻪ راز و ﻧﯿﺎز ﺑﺎ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻋﺎدت دﻫﯿﻢ ﺗﺎ از ﻧﻌﻤﺖﻫﺎﯾﺶ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﮐﻨﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫ﺗﻘﺼﯿﺮي ﺷﺪ از او آﻣﺮزش ﺑﻄﻠﺒﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش ارﺗﺒﺎط ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻪي اﯾﻦﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﺳﺎده و ﮐﻮﺗﺎه و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺳﻦاش ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﺧﺪاﯾﺎ‪ ،‬ﺗﻮ را دوﺳﺖ دارم؛ ﺑﻪ ﭘﺪرم روزي ﺑﺪه‪ ،‬ﻣﺎدرم را ﺷﻔﺎ ﺑﺪه‪ ،‬ﻣﺮا ﺧﻮش اﺧﻼق‬
‫ﮔﺮدان‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدم ﭘﺲ از ﻣﻦ درﮔﺬر‪ ،‬ﺧﺪاﯾﺎ‪ ،‬ﺗﻮ را ﺷﮑﺮ و ﺳﭙﺎس! و ‪.«...‬‬
‫ﺣﺎﮐﻢ و ﺑﯿﻬﻘﯽ )از اﻣﺎﻣﺎن ﺣﺪﯾﺚ( رواﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﯽ از اﻧﺼﺎر را ﺗﺮس از ﺧﺪا ﻓﺮا‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﯾﺎدي از ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽﺷﺪ ﻣﯽﮔﺮﯾﺴﺖ آﻧﻘﺪر ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺮس او را ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬او ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ )اش( آﻣﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﺑﺮ او‬
‫وارد ﺷﺪ؛ او را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ او ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد و )در دم( ﺟﺎن ﺳﭙﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دوﺳﺘﺘﺎن را )ﺑﺮاي دﻓﻦ( آﻣﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺮس )دﻟﺶ را ﺗﺮﮐﺎﻧﺪ و( ﺟﮕﺮش را ﭘﺎره‬
‫ﮐﺮد« ‪.1‬‬
‫ﻟﺬا ﻣﺮﺑﯽ ﺑﺎﯾﺪ درﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻮدﮐﺎن ﻗﻀﯿﻪي ﺟﻬﻨﻢ را ﻣﻼﯾﻢ و ﻣﻌﺘﺪل ﻣﻄﺮح ﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ از‬
‫ﮐﻨﺎرش ﺑﮕﺬرد و روي ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن از ﺟﻬﻨﻢ ﺗﺮﮐﯿﺰ ﻧﮑﻨﺪ و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻧﻮرزد‪.‬‬
‫‪ -7‬واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﺒﺖ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را در ﺟﺎن و دل ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﺮدﺳﺎل ﺷﺎن ﺑﭙﺮورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺳﯿﺮهي ﻣﺒﺎرﮐﺶ ‪ ‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﺼﻠﺖﻫﺎي ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﯿﻢ ﻣﺜﻼ از ﻣﺤﺒﺖاش ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن و ﺧﺎدﻣﺎن و ﺗﻮﺟﻪاش ﺑﻪ‬
‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ و وﻗﺎﯾﻊ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎ اﺳﻨﺎد ﺻﺤﯿﺢ؛ ﺑﯿﻬﻘﯽ‪.‬‬

 ‫‪151‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻮزدﻫﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﺖ را در راه ﺧﺪا دﺳﺘﮕﯿﺮي ﮐﻦ‬

‫‪ -8‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر را ﺑﻪ او ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﻤﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﺤﺪود و روزياش‬

‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا او ﺟﺰ از ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮐﺴﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﺨﻮاﻫﺪ و ﺟﺰ او از‬
‫ﮐﺴﯽ ﯾﺎري ﻧﺠﻮﯾﺪ ‪.1‬‬
‫‪ -9‬ﺑﻪ او ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺮ ﻫﻤﻪي دادهﻫﺎ و ﻋﻄﺎﻫﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ او‬
‫ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪي ﻣﺎ از ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ او ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﻪ از ﻓﻼن ﺟﺎ اﺳﺖ از‬
‫ﻣﺤﻞ ﮐﺎرﮐﺮد ﺑﺎﺑﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ او ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺧﻮراك و ﭘﻮﺷﺎك و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪت ﻓﺮق ﻣﯿﺎن ﺣﻼل و ﺣﺮام و آﻧﭽﻪ را ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ و ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﮐﻪ او ﺳﺎﻋﺖ ﻧﻪ ﺷﺐ ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ آن را ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﺣﺮام ﻗﺎﻃﯽ ﮐﻨﯿﻢ!‬
‫ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎرات و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺖ از ﮐﻮدك‪ ،‬رﻧﮓ و ﺑﻮي دﯾﻨﯽ ﻣﺪه ﺗﺎ آن را ﺑﺮ او ﺗﺤﻤﯿﻞ‬
‫ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﭼﻮن در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻘﺼﯿﺮ و ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﮐﻮدك ﺧﯿﻠﯽ اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﭼﻮن ﺗﺨﺖ ﺧﻮاﺑﺶ را ﻣﺮﺗﺐ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ؛ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻞ ﺣﺮام ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮق ﻣﯿﺎن ﮐﺎرﻫﺎي زﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ را آزار ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﯿﺎن زﺷﺘﯽﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ و ﺷﺮﻋﯽ را‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻦ و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺜﻼ ﺳﺮ و ﺻﺪا ﮐﺮدن ﯾﺎ در ﻧﯿﺎوردن ﮐﻔﺶ ﭘﺮ ﮔ‪‬ﻞ و‬
‫رﻓﺘﻦ از روي ﻓﺮش ﺣﺮام ﻧﯿﺴﺖ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺎوز ﺣﻘﻮق ﮐﻮدك دﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻦ‬
‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ از او ﻧﯿﺴﺖ از ﻧﻈﺮ ﺷﺮﻋﯽ و اﺧﻼﻗﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺣﺮام و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -11‬ﺧﻮش اﺧﻼﻗﯽ را در ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﭙﺮوران ﭼﻮن اﯾﻤﺎن ﺑﺪون اﺧﻼق ﻧﯿﮏ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه‬
‫ارزﺷﯽ ﻧﺪارد و ﻋﺒﺎدت ﺑﺪون داﺷﺘﻦ اﺧﻼق ﻧﯿﮏ ﺣﺮﮐﺎت ﺑﯽروح و ﺑﯽارزش‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي از اﺧﻼق ﻧﯿﮏ در ﻣﯿﺰان )اﻋﻤﺎل(‬
‫ﺑﻨﺪه‪ ،‬ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ )و ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ( ﻧﯿﺴﺖ« ‪.2‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﻃﻔﺎل ﰲ رﺣﺎب اﻹﺳﻼم؛ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء ﻋﻠﻢ ﻟﻪ أﺻﻮل‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪152‬‬

‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ از ﺳﺨﻨﺎن زﺷﺖ‪ ،‬دروغ‪ ،‬دﺷﻨﺎم‪ ،‬ﻧﻔﺮﯾﻦ و‪ ...‬ﺑﺮﺣﺬر دار‪ .‬آﻧﺎن را از اﻧﻮاع ﻗﻤﺎر‬
‫ﺑﺎزيﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎزي ﺷﺎﻧﺲ و ﺑﺮد و ﺑﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﺮﺣﺬر دار‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎر رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﻤﺎر ﺑﺎزي و دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺎل و وﻗﺖ ﺷﺎن ﺿﺮر دارد‪.‬‬
‫‪ -12‬آﻧﺎن را از ﻣﺠﻼت ﻣﺒﺘﺬل‪ ،‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ‪ ،‬داﺳﺘﺎنﻫﺎ و رﻣﺎﻧﻬﺎي ﭘﻠﯿﺴﯽ و ﺟﻨﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﺟﻨﺴﯽ و ﻓﯿﻠﻢﻫﺎ و ‪ ...‬ﺑﺮﺣﺬر دار‪.‬‬
‫‪ -13‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ دﯾﻦ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﻟﻘﻠﻖ زﺑﺎن‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ﺑﺎ زﺑﺎن‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻢ و ﻣﻨﺎﺳﮏ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎزاد ﺑﺮ اﯾﻦﻫﺎ دﯾﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻪ و اﺣﺴﺎﺳﯽ ﭘﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻋﻤﺎق وﺟﻮد ﻫﺮ‬
‫اﻧﺴﺎن او را ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان واﻣﯿﺪارد و دﯾﻦ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -14‬ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ و زﯾﺒﺎ ﭘﺴﻨﺪي را در ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﯽاش ﺑﻪ روﺳﺘﺎ‪ ،‬ﮐﻨﺎر درﯾﺎ‪،‬‬
‫ﮐﻮه‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﭘﺎرك و ﺟﺎﻫﺎي دﯾﺪﻧﯽ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻦ‪ .‬ﺑﮕﺬار ﺗﺎ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﻪ اﻋﻤﺎق‬
‫وﺟﻮدش ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﺪ و ﻫﯿﺒﺖ و ﻋﻈﻤﺖ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر دﻟﺶ را ﺑﮑﻮﺑﺪ ﭼﻮن اﯾﻦ دﻟﻬﺎي‬
‫ﭘﺎك ﺧﯿﻠﯽ زود از ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا ﺳﺮﺷﺎر ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -15‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﻓﻘﻂ از ﺧﺪا ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﻨﻨﺪ و ﻓﻘﻂ از او ﯾﺎري ﺑﻄﻠﺒﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدهي‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدي از ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻦ و ﻫﺮﮔﺎه ﯾﺎري ﺧﻮاﺳﺘﯽ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﺎري ﺑﺨﻮاه« ‪.1‬‬
‫‪ -16‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﺗﻮ اﻟﮕﻮي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻟﺬا ﭼﯿﺰي ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﺪا‬
‫را ﺧﺸﻨﻮد ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﺪه‪.‬‬
‫‪ -17‬ﺟﺰ ﻟﻘﻤﻪي ﺣﻼل ﺧﻮراك ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﻣﮑﻦ‪ .‬از رﺷﻮه ﺧﻮاري‪ ،‬رﺑﺎ ﺧﻮاري‪ ،‬دزدي‪،‬‬
‫دﻏﻠﮑﺎري ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ ﮐﻪ )ﺧﻮراﮐﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه از ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻨﻬﺎ( ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ‪،‬‬
‫ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺷﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي و اﺣﻤﺪ‪.‬‬

 ‫‪153‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻮزدﻫﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﺖ را در راه ﺧﺪا دﺳﺘﮕﯿﺮي ﮐﻦ‬

‫‪ -18‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﮑﻦ؛ زﯾﺮا ﮔﺎﻫﯽ دﻋﺎي ﺑﺪ ﻫﻢ اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﻤﺮاﻫﯽ و ‪ ..‬ﺑﺸﻮد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ :‬ﺧﺪا ﺗﻮ را اﺻﻼح‬
‫ﮐﻨﺪ ‪.1‬‬
‫‪ -19‬ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت دﻋﺎي ﻣﺴﺘﺠﺎب را ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎز و ﺑﺮاي ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ دﻋﺎ ﮐﻦ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ُ‬ ‫َ ْ َ َ َّ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ َ ُ ُ ْ ُ َ‬
‫الﻤﻠﻚ َوﻪﻟُ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ‪َ ،‬وﻫ َﻮ‬ ‫ﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ‪ ،‬ﻪﻟ‬ ‫»ﻣﻦ �ﻌﺎر ِﻣﻦ الﻠﻴ ِﻞ‪� ،‬ﻘﺎل‪ :‬ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا� وﺣﺪه ﻻ ِ‬
‫َ‬
‫َ َ ُ ِّ َ ْ َ ٌ َ ْ ُ َّ َ ُ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َّ َّ ُ َ َّ ُ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ َّ‬
‫ﺮﺒ‪َ ،‬وﻻ َﺣ ْﻮل َوﻻ ﻗ َّﻮة ِإﻻ‬ ‫ا�‪ ،‬وﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا�‪ ،‬وا� أ�‬ ‫�‪ ،‬وﺳﺒﺤﺎن ِ‬ ‫ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﻲﺷ ٍء ﻗ ِﺪﻳﺮ‪ ،‬اﺤﻟﻤﺪ ِ ِ‬
‫َُُ‬ ‫َ‬ ‫ﻴﺐ َ ُ‬
‫ﻪﻟ‪ ،‬ﻓَﺈ ْن ﺗَ َﻮ َّﺿﺄ َو َﺻ َّ� ﻗُﺒﻠَ ْ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َّ َ َ َّ ُ َّ ْ‬
‫اﻏﻔ ْﺮ ﻲﻟ‪ ،‬أ ْو َد َﺎﻋ‪ْ ،‬‬
‫اﺳﺘُﺠ َ‬
‫ﺖ َﺻﻼﺗﻪ«‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺎ�‪� ،‬ﻢ ﻗﺎل‪ :‬الﻠﻬﻢ ِ ِ‬ ‫ﺑِ ِ‬
‫»ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺷﺐ ﺑﯿﺪار ﺷﻮد )و در ﺑﺴﺘﺮش ﭘﺸﺖ و رو ﺷﻮد( و ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻌﺒﻮدي ﻻﯾﻖ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺟﺰ اﷲ ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬او ﻫﻤﺘﺎﯾﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ از آن او و ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ‬
‫زﯾﺒﻨﺪهي او اﺳﺖ و او ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﷲ ﻣﻨﺰه اﺳﺖ ﺣﻤﺪ زﯾﺒﻨﺪهي او اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﭻ‬
‫ﻣﻌﺒﻮدي ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻻﯾﻖ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻗﺪرت و ﻧﯿﺮوﯾﯽ‬
‫را ﺗﻮاﻧﯽ ﺟﺰ ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺳﭙﺲ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﺮا ﺑﯿﺎﻣﺮز ﯾﺎ دﻋﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ وﺿﻮ ﮔﯿﺮد و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎزش ﻗﺒﻮل ﻣﯽﺷﻮد« ‪.2‬‬

‫‪ -2‬آﻣﺎدهﺳﺎزي ﮐﻮدك ﺑﺮاي ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا‪:‬‬

‫از ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻮدك را ﺑﻪ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻋﺎدت داد و‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ ٰ َ ۡ َ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َُۡ ۡ َ ۡ َ‬
‫او را ﺑﻪ آن ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﮐﺮد‪﴿ .‬وأمر أهلك ب ِٱلصلوة ِ وٱصط ِ� عليها﴾ ]ﻃﻪ‪» [132 :‬ﺧﺎﻧﻮادهات‬
‫را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪه و ﺑﺮ آن ﺻﺒﺮ ﮐﻦ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎن ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاي آن ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺎداش ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬آداب ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻦ را آﻣﻮزش ﻣﯽدﻫﯿﻢ و ﺑﻪ آﻧﺎن‬

‫‪ -1‬ﻣﺮﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻦ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷﺑﻨﺎء ﰲ اﻹﺳﻼم‪ ،‬ﻋﺒﺪاﳋﺎﻟﻖ‪ ،‬ﺣﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺧﺬي ﺑﻴﺪ ﻃﻔﻠﻚ إﱃ اﷲ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪154‬‬

‫ﯾﺎدآوري ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ در ﻣﺴﺠﺪ ﻓﺮﯾﺎد ﻧﺰﻧﻨﺪ و آﺷﻐﺎل ﺗﻮي ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺮﯾﺰﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﺑﻪ اﻧﺲ ﺑﻦ‬
‫ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و درﺳﺖ ﻧﻤﺎز ﮔﺰاردن و ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن را در ﺣﺎﻟﯽ آﻣﻮزش داد ﮐﻪ‬
‫او ﻫﻨﻮز ﮐﻮدك ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺴﺮم! ﻣﺒﺎدا در ﻧﻤﺎز ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺑﻨﮕﺮي‪ ،‬ﭼﻮن در‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﻫﻼﮐﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﻮدي ﭘﺲ در ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ‬
‫)ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﻨﮕﺮي( ﻧﻪ در ﻧﻤﺎز ﻓﺮض!« ‪.1‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدك آداب رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺪر او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫از اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ ‪ /‬درﻣﻮرد ﮐﺴﯽ ﺳﺆال ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽآورد؛‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ آﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ؟ او ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ارزش و ﺟﺎﯾﮕﺎه ادب را داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﻪ آن‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺷﻮﺧﯽ ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ﻧﮑﺮد؛ اﺷﮑﺎل ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻢ؛ وﻟﯽ اﮔﺮ ﮐﻮﭼﮏ و از ادب‬
‫ﻧﺎآﮔﺎه و ﺑﯿﺨﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﻮﺧﯽ ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ﺑﮑﻨﺪ؛ آن را ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪم‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ و وﻇﯿﻔﻪي ﺑﺰرﮔﺎن آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮدﺳﺎﻻن ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ و دﻟﺴﻮزي‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻﻧﯽ را دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن رﻓﺘﺎر ﻧﻔﺮت اﻧﮕﯿﺰي داﺷﺘﻨﺪ؛ ﺑﺮ‬
‫آﻧﺎن ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﯾﺎ آﻧﺎن را از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﻤﯿﻦ رﻓﺘﺎرﺷﺎن در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ‬
‫دوري و ﻧﻔﺮت اﯾﻦ ﺧﺮدﺳﺎﻻن را از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﭘﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬آﻣﻮزش و ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن‪:‬‬

‫ﺑﮑﻮش ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﻪ آﻣﻮزش و ﺣﻔﻆ ﻗﺮان ﮐﺮﯾﻢ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﭼﻮن آﻣﻮزش دورهي‬
‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﺑﺎدواﻣﺘﺮ و ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺗﺮ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺮاي آﯾﻨﺪه اﺻﻞ و اﺳﺎس اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ‬
‫آﻧﭽﻪ ﮐﻮدك ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺑﻪ او ﻓﻬﻤﺎﻧﺪه ﺷﻮد ﭼﻮن ﺑﺴﯿﺎري از ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ از‬
‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﻗﺮآن را ﺑﺎ ﻓﻬﻢ ﺧﻮﺑﯽ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ ‪ /‬را ﺑﺒﯿﻦ ﮐﻪ‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺣﺴﻦ ﻏﺮﯾﺐ‪.‬‬

 ‫‪155‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻮزدﻫﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﺖ را در راه ﺧﺪا دﺳﺘﮕﯿﺮي ﮐﻦ‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻗﺮآن را در ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ و ﮐﺘﺎب ﻣﻮﻃﺎي ﻣﺎﻟﮏ را در ده ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮدم«‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺨﺸﯽ از ﻓﻀﺎﯾﻞ آﻣﻮزش‪ ،‬ﺣﻔﻆ و ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﺑﻪ ﮐﻮدك ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ‬
‫»ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﯾﺎدﮔﯿﺮي و ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن ﻣﻬﺎرت دارد ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﭘﺎك و ﻣﻘﺮب ﺧﺪا در ﺑﻬﺸﺖ‬
‫اﺳﺖ و ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻗﺮآن را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و در ﺧﻮاﻧﺪن آن دﭼﺎر ﻟﮑﻨﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﻮاﻧﺪﻧﺶ ﺑﺮ او‬
‫دﺷﻮار اﺳﺖ؛ دو ﭘﺎداش دارد و ﻗﺎري ﻗﺮآن ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺣﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﻨﺪ ده ﭘﺎداش‬
‫دارد«‪.‬‬
‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻟﮕﻮي ﻧﯿﮑﻮ در ﭘﺬﯾﺮش ﮐﻮدك‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ دارد؛ ﻟﺬا ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺪرش را در ﺣﺎل ﺗﻼوت و ﺗﺪﺑﺮ در ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻗﺮآن ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ و ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺖ‬
‫ﻗﺮآن ﭘﺮورش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ‪.1‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪهي ﮔﺮاﻣﯽ و ﺑﺮادر ارﺟﻤﻨﺪ! ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﺬاري‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻗﺮآن را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮراﺗﺶ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش‬
‫ﺗﺎﺟﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ روﺷﻨﺎﯾﯽاش از ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ اﮔﺮ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﻧﯿﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ« ‪.2‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ را ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﻢ و ﺑﻪ اﻧﺪازهي درﮐﺶ از‬
‫ﻗﺮآن آن را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻨﯿﻢ؛ وﻟﯽ ﺧﯿﻠﯽ اﺻﺮار ﻧﻮرزﯾﻢ ﺗﺎ از ﻗﺮآن دﻟﺰده ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ از ﭘﺪران ﺑﻪ ﮐﻮدك اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺮآن را از دﺳﺘﺶ زﻣﯿﻦ ﮔﺬارد‪ .‬آﻧﺎن ﻓﮑﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﺎر درﺳﺘﯽ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ!‬

‫‪ -1‬ﻧﺎﺻﺢ ﻋﻠﻮان‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷوﻻد ﰲ اﻹﺳﻼم‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ اﺑﻮداود‪ ،‬ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎﻧﺶ زﺑﺎن ﺑﻦ ﻓﺎﺋﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﻋﻠﺖ ذﻫﺒﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﻗﻮي ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪156‬‬

‫اﺑﻦ ﺧﻠﺪون در ﻣﻘﺪﻣﻪاش ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع آﻣﻮزش ﻗﺮآن ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن در ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ اﻫﺘﻤﺎم‬

‫ورزﯾﺪه و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬آﻣﻮزش دادن ﻗﺮآن ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪي وﯾﮋهاي از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي دﯾﻦ‬
‫اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﺗﻤﺎم ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮاﯾﺶ ﮐﻪ در دﻟﻬﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﺎﯾﺪ اﯾﻤﺎﻧﯽ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ؛‬
‫آﻣﻮزش ﻗﺮآن را دﻧﺒﺎل و آﯾﺎﺗﯽ از ﻗﺮآن و ﻧﺼﻮﺻﯽ از اﺣﺎدﯾﺚ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺮآن‬
‫اﺳﺎس آﻣﻮزش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ« ‪.1‬‬
‫ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﭘﺎرﺳﺎ و ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎر ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺴﮑﯿﻦ ﺑﻪ دﺧﺘﺮان ﻧﻮادﮔﺎﻧﺶ ﻗﺮآن‬
‫ﻣﯽآﻣﻮﺧﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺲ از ﻋﺼﺮ ﻣﯽﺷﺪ دو ﺗﻦ از دﺧﺘﺮاﻧﺶ و دﺧﺘﺮان ﺑﺮادرش را ﻓﺮا‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻗﺮآن و ﻋﻠﻢ ﺑﯿﺎﻣﻮزد‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ روال را ﭘﯿﺶ از او ﻓﺎﺗﺢ »ﺻﻘﻠﯿﻪ« اﺳﺪ ﺑﻦ‬
‫ﻓﺮات ﺑﺎ دﺧﺘﺮش اﺳﻤﺎ در ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯿﮑﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺑﻠﻨﺪي دﺳﺖ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﮐﻮدك ﭼﻪ ﭼﯿﺰي را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ؟‬

‫‪ -1‬ﮐﻮدﮐﺖ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻫﺮ ﻗﺪر ﺗﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻗﺮآن‪ ،‬اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮي‪ ،‬دﻋﺎﻫﺎي ﻣﺄﺛﻮر‬
‫ﺻﺤﯿﺢ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﯾﻦ دﻋﺎ را ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز ﺗﺎ آن را ﭘﺲ از ﻫﺮ ﺑﺎر ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪» :‬ﺑﺎر‬
‫ﺧﺪاﯾﺎ! آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدم ﺑﻪ ﺗﻮ ﺳﭙﺮدم ﺳﭙﺲ ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎز داﺷﺘﻢ‪ ،‬آن را‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺮدان!« ‪.2‬‬
‫‪ -3‬او را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺎز ﮐﻪ ﭼﯿﺰي را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ ‪ /‬را دﺧﺘﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫داﻧﺶ او را ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬او ﭘﺸﺖ در ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎد‪ ،‬ﭼﻮن داﻧﺶ آﻣﻮز اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﺮد او‬
‫آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻪ در ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﺎﻟﮏ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﺪ و آن را دوﺑﺎره ﺑﺮ او ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪي اﺑﻦ ﺧﻠﺪون‪ ،‬ص ‪1038‬‬

‫َ َّ ُ َّ ِّ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ ُ َّ ُ َّ ْ َ َ َ َ‬
‫ﻲﺘ إ ِ ْﻴﻟ ِﻪ«‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﯽ دﻋﺎ‪» :‬الﻠﻬﻢ إ ِ� أﺳﺘﻮ ِدﻋﻚ ﻣﺎ ﺣ ِﻔﻈﺖ‪ ،‬ﻓﺮده إ ِ ِﻲﻟ ِﻋﻨﺪ ﺣﺎﺟ ْ‬
‫ِ‬
 ‫‪157‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻮزدﻫﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﺖ را در راه ﺧﺪا دﺳﺘﮕﯿﺮي ﮐﻦ‬

‫‪ -4‬در ﻗﺒﺎل ﺣﻔﻆ ﮐﺮدنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﭘﺎداش ﺑﺪه‪ ،‬ﺗﺎ او را ﺑﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺴﺐ داﻧﺶ‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﯽ‪ .‬ﭘﺪر اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ادﻫﻢ ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم! ﺣﺪﯾﺚ را ﻓﺮا‬
‫ﺑﮕﯿﺮ! ﻫﺮﮔﺎه ﯾﮏ ﺣﺪﯾﺚ را ﺷﻨﯿﺪي و ﺣﻔﻆ ﮐﺮدي‪ ،‬ﯾﮏ درﻫﻢ )ﺟﺎﯾﺰه( داري‪،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻮال ﻣﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻢ ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭘﺲ از ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن ﻣﺜﻼ رﺑﻊ ﺟﺰء از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﯾﺎ ﻫﺮ ﻗﺪر ﮐﻪ‬
‫اﻣﮑﺎن داﺷﺖ ﺑﻪ او ﻣﺒﻠﻐﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎداش ﺑﺪﻫﯿﻢ و اﯾﻦ روﻧﺪ را دﻧﺒﺎل ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻓﺮزﻧﺪت را ﻣﺠﺒﻮر ﻧﮑﻦ ﺗﺎ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاي اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﯾﺎ ﺑﺎزي ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﯽ؛‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻤﯽﮐﻪ ﺣﻔﻆ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﻣﯽآﻣﻮزد؛ ﭘﺎداش ﺑﺪه‪.‬‬
‫اﻣﺎم اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ ‪ /‬را ﺑﺒﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﺣﻤﺎد ﺳﻮرهي ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ‬
‫ﭘﺎﻧﺼﺪ درﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻤﺶ ﻫﺪﯾﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﻗﻮچ در آن زﻣﺎن ﯾﮏ درﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺨﺎوت را زﯾﺎد ﭘﻨﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻮن او ﻓﻘﻂ ﺳﻮرهي ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺑﻪ ﺑﭽﻪاش آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﺎم‬
‫اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ ‪ /‬در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ام آﻣﻮزش دادي ﮐﻢ ﻣﭙﻨﺪار و ﻣﻦ اﮔﺮ‬
‫ﭘﻮل ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻫﻤﺮاه ﻣﯽداﺷﺘﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺖ ﻗﺮآن ﺣﺘﻤﺎ آن را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻢ«) ‪.(1‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن‪ ،‬ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺣﺎل ﻣﺎ ﮐﺠﺎ و اﻣﺎم‬
‫اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ ‪ /‬ﮐﺠﺎ؟!‬

‫‪ -5‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دﯾﻨﺪاري را در ﻓﺮزﻧﺪت ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﮑﻦ‪:‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دﯾﻨﺪاري را ﮐﻪ دوﺳﺖ داري در دل ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ آﺑﺎد‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ؛ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺻﺪﻣﻪ ﻣﯽزﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻐﯿﯿﺮ دادن ﻋﺒﺎدتﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺎﺗﯽ ﺳﻤﺒﻮﻟﯿﮏ ﮐﻪ از روح و ﻣﻌﻨﺎ ﺗﻬﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬دوﮔﺎﻧﮕﯽ در رﻓﺘﺎر‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ ﺑﭽﻪ از واﻟﺪﯾﻦ آﻣﻮزهﻫﺎ و ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎﯾﯽ را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬

‫‪ -1‬از ﻣﻘﺪﻣﻪي »ﻓﺘﺢ ﺑﺎب اﻟﻌﻨﺎﻳﺔ«‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ :‬ﻋﻼﻣﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻔﺘﺎح اﺑﻮﻏﺪه‪ ،‬ص‪.19‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪158‬‬

‫ﺧﻮد ﺧﻼف آن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬اﺟﺒﺎر ﮐﺮدن ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻌﺎﯾﺮ دﯾﻨﯽ‪ :‬ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺮدم ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ از ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻏﺎﻓﻞاﻧﺪ! آﻧﮕﺎه ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﭘﺪر ﺑﺎ ﮐﺘﮏ او را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ!‬
‫اﯾﻦ ﭘﺪر ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﮐﺠﺎ ﺑﻮد؟! ﭘﺲ ﭼﺮا ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﻧﻤﺎز‬
‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻧﮑﺮد؟‬

‫‪ -6‬ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ و دﯾﻨﯽ‪:‬‬

‫»ﺑﺴﺘﺎﻟﻮﺗﺰي« ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ و دﯾﻨﯽ را ﺳﺮآﻏﺎز اﻫﺪاف ﻣﺮﺑﯿﺎن ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫دراﯾﻦ ﺑﺨﺶ از آﻣﻮزش ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎﯾﺶ ﺟﺴﻢ ﺑﺮ روح ﺳﯿﻄﺮه ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻘﺪس در آن ﻧﺎدﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬آري ﯾﻘﯿﻨﺎ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻮدك ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي آﻣﻮزش اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن راهﻫﺎ و روشﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫اﻟﻒ‪ :‬روش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ :‬اﯾﻦ روش ﻫﻤﺎن ﻧﺼﯿﺤﺖ و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدن ﻓﺎﯾﺪهﻫﺎ‬
‫و ﺿﺮرﻫﺎي آن‪.‬‬
‫ب‪ :‬روش ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺎ زﺑﺎن ﮐﻨﺎﯾﻪ و ﻏﯿﺮ ﺻﺮﯾﺢ اﺳﺖ ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ اﺑﯿﺎت و اﺷﻌﺎر‬
‫ﺣﮑﻤﺖ آﻣﯿﺰ و داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ و ﻋﺒﺮت آﻣﻮز را ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ آﻣﻮزش دﻫﯽ‪.‬‬
‫ج‪ :‬اﻟﮕﻮي ﻧﯿﮑﻮ‪ :‬ﭼﻮن ﮐﻮدك ﺑﺮاي ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﮔﻔﺘﺎر و رﻓﺘﺎر ﺑﺎ آﻧﺎن ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎدر ﻣﻮﻓﻖ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‬
‫ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ و آنﻫﺎ را راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ اﺣﺘﺮام ﭘﺪرﺷﺎن را ﺣﻔﻆ و ﺑﻪ او ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا آﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري روي ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎدر ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ و ﺳﺎده‬
‫ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﻧﺎداﻧﺴﺘﻪ ﺳﺮﮐﺶ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن ﺑﺎر ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫* اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪت از ﺗﻮ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﭘﻮلﻣﺎن را ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ﻣﯽدﻫﯿﻢ؟!‬
‫ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﭘﻮل ﻧﯿﺎز دارد ﺗﺎ ﺑﺨﻮرد و زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﺎ دارﯾﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﻄﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﻫﺎ از ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ‬
 ‫‪159‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻮزدﻫﻢ‪ :‬ﮐﻮدﮐﺖ را در راه ﺧﺪا دﺳﺘﮕﯿﺮي ﮐﻦ‬

‫ﺑﺨﺸﯽ از آن را ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان ﻫﺪﯾﻪ ﮐﻨﯿﻢ! آﯾﺎ ﺗﻮ ﻣﯽﭘﺴﻨﺪي ﮐﻪ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺎﺷﯽ و ﮐﺴﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﯾﮏ ﻟﻘﻤﻪ ﻏﺬا ﺑﺪﻫﺪ؟! ‪ ..‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺪري ﭘﻮل ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﯽ ﺗﺎ آن را ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان‬
‫ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﻨﺪ‪ ...‬ﺑﺎ ﺗﮑﺮار اﯾﻦ ﮐﺎر او ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ دادن و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان ﻋﺎدت ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫* اﮔﺮ ﮐﻮدﮐﺖ از ﺗﻮ در ﻣﻮرد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺆاﻟﯽ ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻣﺜﻞ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪي‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪي ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﻫﺴﺘﯽ ﺗﻔﺎوت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ‬
‫ﻧﺠﺎر ﮐﻪ وﺳﺎﯾﻠﯽ را ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺳﺎﺧﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ذاﺗﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺟﻤﺎد و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻫﻤﻪي ﻣﻮﺟﻮدات را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﻪي آﻓﺮﯾﺪهﻫﺎﯾﺶ ﺗﻔﺎوت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺘﻢ‪:‬‬
‫داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫‪ -1‬ﺗﺄﺛﯿﺮ داﺳﺘﺎن ﺑﺮ ﮐﻮدك‬

‫از زﻣﺎنﻫﺎي ﮐﻬﻦ داﺳﺘﺎن ﺳﺤﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺑﻮده و رواﻧﻬﺎ و دﻟﻬﺎ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽداده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه و ﺷﻨﻮﻧﺪهي داﺳﺘﺎن ﮔﺮﯾﺰي ﻧﺪارد ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدش را در‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي داﺳﺘﺎن ﺗﺼﻮر ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﭘﺎ ﺑﻪ دو ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻣﯽﮔﺬارد ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﺷﻨﯿﺪن‬
‫داﺳﺘﺎن ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدك ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ درك ﺑﺎﻻﯾﯽ از ﻣﺤﯿﻂ ﻣﯽرﺳﺪ و ﺑﻪ‬
‫داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﮐﻮدك آﻣﺎدهي ﻓﺮاﮔﯿﺮي و آﻣﻮزش اﺳﺖ و ﺑﻪ داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‬
‫را در اﺧﺘﯿﺎرش ﻗﺮار دﻫﺪ و او را آﮔﺎه ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺶ دارد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮح داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺗﺮﺳﻨﺎك و وﺣﺸﺖ اﻧﮕﯿﺰ ﺑﺮاي ﮐﻮدك ﭘﺮﻫﯿﺰ‬
‫ﮐﺮد و داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﺟﻦ‪ ،‬دﯾﻮ‪ ،‬ﺟﺎدو و ﺟﺎدوﮔﺮي آدمﻫﺎي ﭘﺴﺖ و ﺑﺪﻃﯿﻨﺖ را ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﺷﺶ و ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ از داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﻠﯽ و ﻣﺮدﻣﯽ ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻫﺸﺖ و‬
‫ﻧﻪ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎي زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣﻪ و‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ اﻣﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ده و ﯾﺎزده ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻟﮕﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫ﺑﻪ داﺳﺘﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺰرﮔﺎن‪ ،‬ﻓﺮاز و ﻧﺸﯿﺐﻫﺎ و ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن آﻏﺎز و ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ در زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻮدك اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫اﻣﮑﺎن دارد از ﻧﻈﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪاﺧﻞ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -1‬ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﯾﺤﯿﯽ اﻟﺤﺎج‪ ،‬اﻟﻘﺼﺔ وأﺛﺮﻫﺎ ﻋﲆ اﻟﻄﻔﻞ اﳌﺴﻠﻢ‪.‬‬

 ‫‪161‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ :‬داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎزار ﮐﺘﺎب ﭘﺮ از داﺳﺘﺎنﻫﺎ‪ ،‬رﻣﺎﻧﻬﺎ و ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺎز ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺎ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﺜﺎل داﺳﺘﺎنﻫﺎي دﯾﻮ و ﻏﻮل ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ و وﺣﺸﺖ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﮐﻮدﮐﺎنﻣﺎن‬
‫راه ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺴﯿﺎري در آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎدات و ﺑﺎورﻫﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻣﻠﯽ – اﺳﻼﻣﯽﻣﺎن ﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﺳﻄﻮرهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ درﯾﺎ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ رﻋﺪ و ﺑﺮق‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻬﺎ و ‪ ...‬ﺳﺨﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺎ ارزشﻫﺎ و اﻋﺘﻘﺎدات اﺳﻼﻣﯽ ﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ ﻧﺪارد؛ ﻟﺬا ﭼﻨﺎن ﮐﻪ‬
‫دﮐﺘﺮ ﻧﺠﯿﺐ ﮔﯿﻼﻧﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ دﯾﻨﯽ و ﻋﻠﻤﯽﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﻄﻮرهﻫﺎ دارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯾﺎ ﭼﮑﯿﺪهاي از آن را ﺑﻪ ﮐﻮدك ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﻨﯽ ‪.1‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دو ﮔﻮﻧﻪ از داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻣﮑﺎن دارد ﺑﺮ ﭘﺮورش و ﺑﯿﻨﺶ‬
‫ﮐﻮدك اﺛﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﮕﺬارد؛ ﮔﻮﻧﻪي اول‪ :‬داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺑﺮﮔﺮدان ﺷﺪه ﻣﺜﻞ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﯾﯽﻫﺎي‬
‫»ﻣﯿﮑﯽ« و »ﺗﺎﺗﺎن« و اﻣﺜﺎل آن‪.‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪي دﯾﮕﺮ‪ :‬داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﯾﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪآﻣﯿﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ‬
‫»ﺳﻮﭘﺮﻣﻦ«‪» ،‬ﻃﺮزان«‪» ،‬راﻣﺒﻮ« و‪ ...‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺳﻨﯿﻦ ده و ﯾﺎزده ﺳﺎل ﺟﺬب آن‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻌﻀﯽ از آنﻫﺎ آرﻣﺎﻧﻬﺎي ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﺜﻼ ﺣﺎوي ﺣﻮادﺛﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯽﺑﺎﮐﯽ‪ ،‬ﺑﯽﭘﺮواﯾﯽ و دزدي و اﻣﺜﺎل آن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن‬
‫ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﺳﻼح ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺷﺎن اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و اﺣﺘﺮام ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬آﯾﺎ داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻓﻮق ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ دارﻧﺪ؟‬

‫ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺧﺪا را ﺷﮑﺮ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي از ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺧﻮب و ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﮐﻮدك وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻌﺪادي از آن را ﯾﺎدآور ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪:‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﮔﯿﻼﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺠﯿﺐ‪ ،‬أدب اﻻﻃﻔﺎل ﰲ ﺿﻮء اﻹﺳﻼم‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪162‬‬

‫* ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﳏﻤﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﺳﻠﻴﻤﺔ‪.‬‬

‫* ﻗﺼﺺ اﻷﻧﺒﻴﺎء‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﳏﻤﺪ أﲪﺪ ﺑﺮاﻧﻖ‪.‬‬
‫* أﻧﺒﻴﺎءاﷲ‪ ،‬أﲪﺪ ﲠﺠﺖ‪.‬‬
‫* ﺻﻮر ﻣﻦ ﺣﻴﺎة اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬دﻛﱰ ﻋﺒﺪاﻟﺮﲪﻦ رأﻓﺖ اﻟﺒﺎﺷﺎ‪.‬‬
‫* ﺻﻮر ﻣﻦ ﺣﻴﺎة اﻟﺘﺎﺑﻌﲔ‪ ،‬دﻛﱰ ﻋﺒﺪاﻟﺮﲪﻦ رأﻓﺖ اﻟﺒﺎﺷﺎ‪.‬‬
‫* ﺳﻠﺴﻠﻪ أﺣﺴﻦ اﻟﻘﺼﺺ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﻋﺒﺪاﻟﻔﺘﺎح رواس ﻗﻠﻌﺠﯽ‪.‬‬
‫* ﻗﺼﺺ اﻟﻨﺒﻴﲔ‪ ،‬اﺳﺘﺎد اﺑﻮاﳊﺴﻦ ﻧﺪوی‪.‬‬
‫* اﻟﺴﲑة اﻟﻨﺒﻮﻳﺔ ﻟﻸﻃﻔﺎل‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﻴﻒ ﻋﺎﺷﻮر‪.‬‬
‫* ﺳﻠﺴﻠﺔ اﻟﻜﻨﺰ اﳋﺎﻟﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﺧﺎﻟﺪ ﳐﺘﺎر ﺑﺰره‪.‬‬
‫* ﻗﺼﺺ ﻣﻦ اﻟﺮوض اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﳏﻤﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﺳﻠﻴﻤﺔ‪.‬‬
‫* ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﻦ اﻟﻘﺼﺺ اﻹﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﻋﻠﻮی ﻃﻪ اﻟﺼﺎﻓﯽ) ‪.(1‬‬
‫* ﻗﺼﻪﻫﺎي ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ‪.‬‬
‫و ﻏﯿﺮه ﮐﻪ زﯾﺎد اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺪران ﺷﮑﻮه دارﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬دﻫﻬﺎ ﮐﺘﺎب ﺷﮑﯿﻞ و ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ﺧﺮﯾﺪم؛ وﻟﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ آﻧﺎن ﮐﺘﺎب ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ!‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺸﮑﻞ در ﺧﺮﯾﺪ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﺘﺎب ﺷﮑﯿﻞ و ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ ﻧﯿﺴﺖ؛‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﻮدت ﺑﭙﺮﺳﯽ آﯾﺎ روزي از روزﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﮐﻮدﮐﺖ ﻧﺸﺴﺘﯽ و ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﯾﮏ داﺳﺘﺎن را ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﻮاﻧﺪي؟ ﯾﺎ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺘﺎب ﯾﺎ داﺳﺘﺎﻧﯽ را ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎ از او‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ ﯾﺎ ﺑﺨﺸﯽ از داﺳﺘﺎن را ﺑﺮاﯾﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ؟ ﯾﻘﯿﻨﺎ ﮐﻮدك ﺑﻪ اﻫﺘﻤﺎم و‬

‫‪ -1‬ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺘﺐ ﻓﻮق‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺘﺐ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ رأﻓﺖ اﻟﺒﺎﺷﺎ و اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوي ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه‪ ،‬و‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ در ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻋﻘﯿﺪه )‪ (www.aqeedeh.com‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪) .‬ﻣ‪‬ﺼﺤﺢ(‬
 ‫‪163‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ :‬داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺗﻮ ﻧﯿﺎز دارد‪ .‬او دوﺳﺖ دارد ﺑﻪ دﻏﺪﻏﻪﻫﺎ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ دل و ﺧﺎﻃﺮش را آرام ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﭙﺮدازي و اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻔﺶ را درك ﮐﻨﯽ ‪.1‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﺎدت دادن ﮐﻮدك ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﻮاﻧﯽ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﯾﺪ‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺷﮑﯿﻞ و ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ ﮐﻪ ﻓﻮاﯾﺪ اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ادﺑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از‬
‫داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻦ‪ ،‬ﻋﻔﺮﯾﺖ و ﺗﺨﯿﻼت و ﺗﻮﻫﻤﺎت ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬دوري ﮐﻦ و‬
‫ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ در ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاﻧﺪن ﯾﺎ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدن داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ و ﺻﺪاﻫﺎي‬
‫ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺻﺪاﯾﺖ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺪﻫﯽ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮔﺎﻫﯽ داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ روﯾﮑﺮد اﺧﻼﻗﯽ دارد؛ ﺧﻨﺪه دار و ﻃﻨﺰ‬
‫آﻣﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﺧﻮب و ﻣﺜﺒﺖ داﺳﺘﺎن و ﺳﺠﺎﯾﺎي اﺧﻼﻗﯽ آﻧﺎن ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻤﺠﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و در آن ﺑﺨﺶ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ درازا ﮐﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ داﺳﺘﺎن را ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ آﻣﺎده ﮐﻨﯽ و داﺳﺘﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ را در وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ از ﺻﺪاﻗﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻃﺮح ﺳﺨﻦ از آﺳﯿﺐﻫﺎي دروغ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ‪...‬‬
‫‪ -6‬ﮐﻮدﮐﺖ را ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن داﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﯾﺎ در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد وادار‬
‫ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫‪ -7‬در ﻫﻨﮕﺎم ﻃﺮح داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬در ﻫﺮ ﺑﺨﺶ از داﺳﺘﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻪ درس ﯾﺎ ﭘﻨﺪي ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻮد از آن ﮔﺮﻓﺖ؛‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻦ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﺷﺎروﻧﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻘﻮب‪ ،‬ﺗﻨﻤﻴﺔ ﻋﺎدة اﻟﻘﺮاءة ﻋﻨﺪ اﻷﻃﻔﺎل‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪164‬‬

‫‪ -9‬در ﭘﺎﯾﺎن داﺳﺘﺎن از آﻧﺎن ﺑﭙﺮس؛ از اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﭼﻪ ﺑﻬﺮهاي ﺑﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ‬
‫رﺳﯿﺪﯾﻢ؟‬
‫‪ -10‬داﺳﺘﺎن ﺟﺬاﺑﯽ را در دﺳﺘﺮس ﮐﻮدﮐﺎﻧﺖ ﻗﺮار ده‪ .‬آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﯾﺎ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻔﺮوﺷﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺒﺮ ﺗﺎ ﺧﻮدﺷﺎن از ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎ داﺳﺘﺎنﻫﺎ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ و داﺳﺘﺎنﻫﺎي‬
‫ﻣﻔﯿﺪ و ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪﺷﺎن را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ دراﯾﻦ اﺛﻨﺎ ﻣﺎ ﻫﻢ آﻧﺎن را‬
‫راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪ ،...‬ﭼﻮن ﮐﻮدك زود ﺧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و در اﻧﺘﺨﺎب داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺗﻨﻮع ﻃﻠﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -11‬اﺑﺘﺪا داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺳﺎدهاي را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﯿﺎور‪ .‬ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﮐﻦ ﺗﺎ زﺑﺎن ﮔﻔﺘﺎر و‬
‫اﻧﺪﯾﺸﻪاش را رﺷﺪ و روﻧﻖ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ -12‬ﮐﺘﺎبﻫﺎ و داﻧﺴﺘﻨﯽﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽﺳﺎده و ﻓﺮاواﻧﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ از ﮐﻮدﮐﺎن‬
‫ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﺬب آن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )آنﻫﺎ را ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺷﻤﺎر و آن را‬
‫ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎﻧﺖ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻦ(‪.‬‬
‫‪ -13‬در ﮐﺘﺎﺑﺨﻮاﻧﯽ اﻟﮕﻮي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﺎش‪ ،‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﺗﻮ در ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺘﺎب ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﯽ و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﯽ؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ از آﻧﺎن ﺗﻮﻗﻊ داري ﮐﻪ دﻧﺒﺎل داﻧﺶ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟!‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪاي اﺳﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ و داﻧﺶ؛‬
‫ﺳﺨﺖ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -14‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﮐﻮدﮐﺖ را از ﮔﺰارشﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﯽدﻫﯽ‪ ،‬آﮔﺎه‬
‫ﮔﺮداﻧﯽ آنﻫﺎ را ﺑﺎ زﺑﺎن ﺳﺎده و ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪ .‬از وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﻫﺴﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻦ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﺎن ﺣﺮف ﺑﺰن و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﮔﻮش‬
‫ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ -15‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬آﻧﺎن را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺗﺎ ﺳﺆاﻻت را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ آن ﺟﻮاب ﺑﺪﻫﻨﺪ!‬
 ‫‪165‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ :‬داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫‪ -3‬از اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎش‪:‬‬

‫‪ -1‬از داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ و ﺑﺰﻫﮑﺎرﯾﻬﺎ دوري ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮس و ﺑﺰدﻟﯽ‬
‫ﮐﻮدك ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -2‬از داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻋﺸﻘﯽ و ﺟﻨﺴﯽ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺴﯿﺎر اﺷﺘﺒﺎه ﻓﺎﺣﺸﯽ اﺳﺖ؛ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﭘﺨﺶ ﯾﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ -3‬از داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ رذاﻟﺖ و ﭘﺴﺘﯽ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و‬
‫ﺧﻮﺑﺎن‪ ،‬ﻧﯿﮑﯽ و ﻧﯿﮑﺎن ﻓﺮا ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬از داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺗﺨﯿﻠﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ ﮐﻪ ﮐﻮدك را دﭼﺎر ﻧﺎﮐﺎﻣﯽو ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ از داﺳﺘﺎنﻫﺎي »ﮔﺮاﻧﺪاﯾﺰر‪ ،‬ﺳﻮﭘﺮﻣﻦ‪ ،‬ﻧﯿﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ و ﭼﺮاغ‬
‫ﺟﺎدوﯾﯽ و اﻣﺜﺎل آن« ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ و ﭼﺮاغ ﺟﺎدوﯾﯽ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪاي از‬
‫ﺗﺨﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﯿﺪهي اﺳﻼﻣﯽﺗﻀﺎد دارد و ﺑﻪ ﮐﻮدك ﻣﯽآﻣﻮزد؛ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺟﻦ‬
‫ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺟﻦ ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎنﻫﺎ اﯾﻦ را ﻣﯽآﻣﻮزد؛ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ‬
‫اﻧﮕﺸﺘﺮ از ﺧﻄﺮﻫﺎ ﻧﺠﺎت ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬داﺳﺘﺎن ﻗﺒﻞ از ﺧﻮاب‪:‬‬

‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ داﺳﺘﺎن ﻗﺒﻞ از ﺧﻮاب از دﯾﺪ ﮐﻮدك ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﭼﻮن اﯾﻦ داﺳﺘﺎن‬
‫در اﺛﻨﺎي ﺧﻮاب در ذﻫﻦ ﮐﻮدك‪ ،‬اﺳﺘﻮار و ﭘﺎﯾﺪار ﻣﯽﺷﻮد ﻟﺬا ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻮش و‬
‫ﺷﯿﺮﯾﻦ داﺳﺘﺎن اﻫﺘﻤﺎم ورزد و ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ و از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدن داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺧﺸﻮﻧﺖ آﻣﯿﺰ ﯾﺎ‬
‫ﺧﺮاﻓﯽ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰد؛ زﯾﺮا ﺷﮑﻞ ﺗﺮﺳﻨﺎك آن در ذﻫﻦ ﻧﻘﺶ ﻣﯽﺑﻨﺪد و ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺪﺧﻮاﺑﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺑﯽﺧﻮاﺑﯽ او ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن از ﻣﺎدران درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺧﻮدﺷﺎن را ﻋﺎدت دﻫﻨﺪ ﭘﯿﺶ از ﺧﻮاب‬
‫ﮐﻮدك ﯾﮏ داﺳﺘﺎن ﺳﺎده و آﻣﻮزﻧﺪه ﺑﻪ ﮐﻮدك ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و ﻣﺎدر ﺑﺎ ﺻﺪاي دل اﻧﮕﯿﺰش آن را‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ازاﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن‪ ،‬ﺳﯽ دي ﯾﺎ وﯾﺪﯾﻮ اﻋﺘﻤﺎد‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪166‬‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺣﻀﻮر ﻣﺎدر در ﮐﻨﺎر ﺗﺨﺖ ﺧﻮاب ﮐﻮدﮐﺶ ارﺗﺒﺎﻃﺶ را ﺑﺎ او ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ و او را از‬
‫ﺗﺮس و ﮐﺎﺑﻮس ﺧﻮاب رﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﯾﺴﺮي ﻋﺒﺪاﻟﻤﺤﺴﻦ‪ ،‬ﻛﻴﻒ ﺗﺘﻌﺎﻣﻞ ﻣﻊ ﻃﻔﻠﻚ؛ دﮐﺘﺮ ﺷﺤﺎﺗﻪ‪ ،‬ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻗﺮاءات اﻷﻃﻔﺎل‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ارزشﻫﺎ را آﻣﻮزش دﻫﯿﺪ‬

‫‪ -1‬اﺧﻼق رﺳﻮل اﷲ ‪:‬‬

‫ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ آﻣﺪ ﺗﺎﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و درﺳﺖﺗﺮﯾﻦ راهﻫﺎ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ و آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ رﻫﻨﻤﻮن ﺳﺎزد ﮐﻪ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻧﺎﯾﻞ‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن آن را ﯾﺎدآور ﺷﺪه ﯾﺎ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﯿﺶ از ﺷﻤﺎرش‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ‪ ‬را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫َّ َ َ َ َ ٰ ُ ُ َ‬
‫ي� ‪] ﴾٤‬اﻟﻘﻠﻢ‪» [4 :‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ از اﺧﻼﻗﯽ ﺳﺘﺮگ ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫� خل ٍق ع ِظ ٖ‬ ‫﴿�نك لع‬
‫ﻫﺴﺘﯽ«‪.‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﺟﺰ ﺳﯿﺪﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻗﺮآن ﺑﻌﻀﯽ آﻧﺎن‬
‫را ﭘﺎرﺳﺎ‪ ،‬دﯾﮕﺮي را ﻣﺆﻣﻦ راﺳﺘﯿﻦ ﯾﺎ ﺑﺮدﺑﺎر ﯾﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺪاﺟﻮ و ﯾﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﮑﺮﮔﺰار ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﺎن اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﮑﺮد‪» :‬ﯾﻘﯿﻨﺎً ﺗﻮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ از اﺧﻼﻗﯽ ﺳﺘﺮگ‬
‫ﺑﺮﺧﻮدار ﻫﺴﺘﯽ‪.‬‬
‫از ﺣﮑﻤﺖﻫﺎي روﺷﻦ ﺧﺪاوﻧﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻋﻈﻤﺖ اﺧﻼﻗﯽ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﻘﺎم اﻧﺤﺼﺎري را ﻓﻘﻂ ﺑﻪ او ﻋﻄﺎ ﮐﻨﺪ؛‬
‫اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﻧﯿﮑﻮ ﺛﻤﺮهي اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ زﻧﺪه ﺷﺪن ﭘﺲ از ﻣﺮگ و ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪاي اﺳﺖ ﻓﺮﻣﻮدهي آن را ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ »ﻣﻦ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮاي آن ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي‬
‫ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪم ﺗﺎ اﺧﻼق ﻧﯿﮏ را ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ« ‪.1‬‬
‫اﮔﺮ اﺧﻼق ﻧﯿﮑﻮ اﯾﻦ ﻗﺪر ﺧﺼﻠﺖ و ﺻﻔﺖ واﻻﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ )ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ(‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ‪ ‬را ﺑﻪ آن اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺪ اﺧﻼق ﻧﯿﮑﻮ را‬
‫در ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎن ﺑﺎرور ﺳﺎزﯾﻢ و آﻧﺎن را ﺑﺮ آن ﺑﭙﺮورﯾﻢ و در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻌﻠﻢ اﻟﮕﻮي ﻧﯿﮑﻮي‬
‫آﻧﺎن ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﯿﭻ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﻧﺪارد ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه را آﻣﻮزش ﻣﯽدﻫﺪ؛‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ اﺣﻤﺪ؛ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ و اﻟﺨﺮاﺋﻄﯽ در ﻣﻮرد ﻣﮑﺎرم اﻷﺧﻼق‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮة ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪168‬‬

‫وﻟﯽ ﺧﻮدش در زﻧﺪﮔﯽ ﻋﻤﻠﯽ از آن ﺑﻪ دور اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎرور ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻓﻀﺎﯾﻞ در رﻓﺘﺎر‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎن اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻓﻀﺎﯾﻞ را ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﻋﻤﻠﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫رﯾﭽﺎرد آﯾﺮ‪ ،‬ﮐﺘﺎب »ﻋﻠﻤﻮا أوﻻدﻛﻢ اﻟﻘﻴﻢ« )ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ارزشﻫﺎ را آﻣﻮزش دﻫﯿﺪ( را‬
‫ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮد و رواﻧﺸﻨﺎس ﺑﺰرگ دوﺳﺖ و ﺑﺮادرم ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺪﻧﺎن ﺳﺒﯿﻌﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺸﺎر ﺑﯿﻄﺎر‬
‫آن را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و ﺷﻮاﻫﺪي را از ارزشﻫﺎي ﺧﺪاﯾﯽ ﺑﺰرگ )آﯾﺎت و اﺣﺎدﯾﺚ( را‬
‫ﺑﻪ آن اﻓﺰودﻧﺪ‪ ،‬ارزشﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم ﻣﺎ را ﺑﺮ آن ﭘﺮوراﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬آن دو ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ از ﻋﻬﺪهي‬
‫ﮐﺎر ﺑﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﭘﺎداش ﻧﯿﮏ دﻫﺪ‪.‬‬
‫دراﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺎ ﭼﮑﯿﺪهاي را از آﻧﭽﻪ دراﯾﻦ ﮐﺘﺎب آﻣﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﻣﺎﻧﺘﺪاري‪:‬‬
‫‪ o‬ﭘﺪر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﺪ و در ﮐﻤﺎل ﺳﺎدﮔﯽ و ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت آﻧﺎن‬
‫ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﺑﻪ ﺻﺪاﻗﺖ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ از ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ ﮐﻪ‬
‫ﺻﺪق و ﮐﺬب را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﯿﺎﻣﯿﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدن ﺻﺤﻨﻪ ي‪ ،‬ﻧﯿﺮﻧﮓ‪ ،‬دﻏﻞ و دزدي‪ ،‬آﻧﺎن را از ﻋﻮاﻗﺐ آن ﺑﺮﺣﺬر‬
‫دار و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ را ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻮﺷﺰد ﮐﻦ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﻇﺮﻓﯽ را در ﺧﺎﻧﻪ ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﺗﻨﺪ و ﺧﺸﻦ از او ﻣﭙﺮس‪:‬‬
‫»ﮐﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮد؟« زﯾﺮا ﻟﺤﻦ ﺧﺸﻦ ﺧﺮدﺳﺎل را دروغ ﮔﻔﺘﻦ واﻣﯿﺪارد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ رﻓﺘﺎر آن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ :‬ﺑﺮاﯾﻢ روﺷﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻇﺮف را ﺷﮑﺴﺘﻪ اﺳﺖ؟ و ﻣﻦ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺣﺮف ﺣﻖ را ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﮕﻮ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻣﺎﻧﺖ دار ﻧﯿﺴﺖ؛ اﯾﻤﺎن ﻧﺪارد‬
 ‫‪169‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ارزشﻫﺎ را آﻣﻮزش دﻫﯿﺪ‬

‫و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وﻓﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬دﯾﻦ ﻧﺪارد« ‪ .1‬و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎﻧﺖ را ﺑﻪ او ﺑﺮﮔﺮدان و ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮد؛ ﺑﻪ او ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﮑﻦ« ‪.2‬‬

‫‪ -3‬ﺷﺠﺎﻋﺖ‪:‬‬
‫‪ o‬ﻫﺮ ﺗﻼش ﺟﺴﻮراﻧﻪي ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﺗﻼش ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺣﺘﯽ در ﺳﻨﯿﻦ اوﻟﯿﻪ ﻋﻤﺮﺷﺎن ﭘﺎداش ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ اﺑﺮاز ﺷﺠﺎﻋﺖ ﮐﻦ و از آن ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ‪ .‬ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺗﻮ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ و ﭘﺎﮐﯽ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ در ﻣﻮرد ﺳﺨﺘﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫در زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه اي ﺑﺪون ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﯾﯽ و ﺗﮑﺒﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﯽ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺳﺨﺘﯽﻫﺎﯾﯽ دارد ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺑﺰرگ‬
‫‪ o‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﺷﺠﺎﻋﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﯽ ﮐﻪ درﺳﺖ و ﺿﺮوري اﺳﺖ‬
‫‪...‬ﺑﻪ ﯾﺎري دﯾﮕﺮان ﺑﺸﺘﺎب ‪ ...‬اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺒﻞ از رو ﺑﻪ رو ﺷﺪن ﺑﺎ ﯾﮏ ﻗﻀﯿﻪ‪ ،‬در ﻣﻮرد آن ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫درﺳﺘﯽ ﺑﮕﯿﺮي ‪ ...‬و ﭘﯿﺶ از آﻏﺎز ﻫﺮ ﮐﺎر از ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﺎري ﺑﺨﻮاﻫﯽ‪.‬‬

‫‪ -4‬رﻓﺘﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫َ َ ۡ َ ُ َ َ َّ َ ۡ َ َ‬ ‫ۡ َ َّ‬
‫‪ o‬اﯾﻦ اﺻﻞ ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪﴿ :‬ٱد� ۡع ب ِٱل ِ� ِ� أحسن فإِذا ٱ�ِي بينك‬
‫َ‬
‫ِيم ‪] ﴾٣٤‬ﻓﺼﻠﺖ‪» [٣٤ :‬ﺑﺎ روﺷﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ اﺳﺖ روﺑﺮو ﺷﻮ‪،‬‬ ‫� َ� ‪ٞ‬‬ ‫َو َ� ۡي َن ُهۥ َع َ� ٰ َوة ‪َ ٞ‬ك�نَّ ُهۥ َو ٌّ‬
‫ِ‬
‫ﭼﻮن در آﻧﺼﻮرت ﮐﺴﯽ ﻣﯿﺎن ﺗﻮ و او دﺷﻤﻨﯽ اﺳﺖ )ﭼﻨﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ( ﮔﻮﯾﺎ دوﺳﺖ‬
‫ﺻﻤﯿﻤﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز اﮔﺮ ﻣﺮدم از اﯾﻦ روش ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ درﮔﯿﺮي‪ ،‬دﺷﻤﻨﯽ‪ ،‬زد‬
‫و ﺧﻮرد و ﻣﺤﺎﮐﻤﻪاي در ﮐﺎر ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﻃﺒﺮاﻧﯽ‪.‬‬
‫‪ -2‬رواﯾﺖ اﺑﻮداود‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪170‬‬

‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮاﺿﻊ‪ ،‬آراﻣﺶ‪ ،‬ﺣﻮﺻﻠﻪ‪،‬‬ ‫‪o‬‬
‫ﺧﻮدداري و‪. ...‬اﺳﺖ و ﺗﻮاﺿﻊ ﻧﯿﺮوﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد آن را دﺳﺖ ﮐﻢ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺎ را ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ذﻟﺖ ﭘﺬﯾﺮي و ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺗﻮاﺿﻊ ﭘﯿﺸﻪ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬او ﻓﺮﻣﻮد‪« :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ وﺣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﻮاﺿﻊ ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﻧﺸﻮرﻧﺪ و ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ« ‪.1‬‬
‫دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﻫﻤﻪي ﮐﺎرﻫﺎ ﺧﻮش رﻓﺘﺎر و ﻣﻼﯾﻢ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﻘﯿﻨﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﯿﻢ و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ و ﻣﻼﻃﻔﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ را دوﺳﺖ دارد و ﺑﺎ ﻣﻼﯾﻤﺖ و‬
‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﻏﯿﺮ آن ﻧﻤﯽدﻫﺪ« ‪.2‬‬
‫آراﻣﺶ و ﺧﻮدداري‪ ،‬از ﺧﺼﻠﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻮﯾﻢ‪:‬‬
‫آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺣﺮام اﺳﺖ؟« ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﻪ اي رﺳﻮل ﺧﺪا!‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪)» :‬آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ( ﺣﺮام اﺳﺖ ﮐﻪ آﺳﺎﻧﮕﯿﺮ‪ ،‬راﺣﺖ‪ ،‬اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮ و ﺑﺎﮔﺬﺷﺖ ﺑﺎﺷﺪ« ‪.3‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺻﻤﯿﻤﯽ‪ ،‬وﻓﺎدار و ﺧﻮﮔﯿﺮﻧﺪه و دوﺳﺘﺪار اﺳﺖ ‪.4‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﯽرﺣﻢ‪ ،‬ﺳﻨﮕﺪل و ﺗﻨﺪﺧﻮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫َ َ ۡ ُ َ َ ًّ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ُّ ْ ۡ َ َ‬
‫ح ۡول ِك﴾ ]آل ﻋﻤﺮان‪» [159 :‬اﮔﺮ‬ ‫ب �نفضوا مِن‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬ولو كنت �ظا غل ِيظ ٱلقل ِ‬
‫ﺑﯽرﺣﻢ و ﺳﻨﮕﺪل ﺑﻮدي‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ آﻧﺎن از ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺖ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬
‫‪ o‬از ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﺎر ﻋﻤﻠﯽ و واﻗﻌﯽ‬
‫اﺳﺖ؛ ﻟﺬا اﮔﺮ ﺑﭽﻪاي در ﻣﻘﺎﺑﻠﺖ داد و ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺸﯿﺪ ﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎم درﺧﻮاﺳﺖ ﭼﯿﺰي‪ ،‬ﺻﺪاﯾﺶ را‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا از او ﺑﺨﻮاه ﮐﻪ آرام ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺒﺎدا ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ اش ﺷﻮي‪ .‬ﺧﻮدت‬
‫را ﮐﻨﺘﺮل و آراﻣﺸﺖ را ﺣﻔﻆ ﮐﻦ ﺳﭙﺲ او را ﮐﻤﯽ آﻧﻄﺮفﺗﺮ ﺑﺒﺮ و ﺑﺮ ﻣﺒﻞ )ﮐَﻮچ( ﯾﺎ‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ اﺑﻮداود؛ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
‫‪ -3‬رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي؛ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن‪.‬‬
‫‪ -4‬رواﯾﺖ اﺣﻤﺪ‪.‬‬
 ‫‪171‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ارزشﻫﺎ را آﻣﻮزش دﻫﯿﺪ‬

‫ﺻﻨﺪﻟﯽ ﺑﻨﺸﺎن اﮔﺮ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪي ﮐﻪ ﺧﺸﻢاش ﻓﺮوﮐﺶ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﭼﯿﺰي را ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫او ﺑﺪه‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﯽﻓﻬﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﺮد؛ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاش ﺑﺮﺳﺪ؛ ﻧﻪ داد و ﻓﺮﯾﺎد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ داد و ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮاﯾﺖ ﻫﯿﭻ ﻓﺎﯾﺪه و ﻧﺘﯿﺠﻪاي‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ -5‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ‪:‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ در ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ و ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َّ ُ َ َ َ ُ ۡ َ َ ُ ُ ُ ۡ ۡ‬ ‫﴿ َوقُل ٱ ۡ� َملُوا ْ فَ َس َ َ‬
‫و�ۥ َوٱل ُمؤم ُِنون﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ‪» [١٠٥ :‬ﺑﮕﻮ ﮐﺎر ﮐﻨﯿﺪ و‬ ‫�ى ٱ� �مل�م ورس‬ ‫ِ‬
‫ﺑﮑﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﮐﺎر و ﺗﻼش ﺗﺎن را ﺧﻮاﻫﻨﺪ دﯾﺪ«‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭽﮕﺎه و ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ ﻏﺬاﯾﯽ ﻧﺨﻮرد ﮐﻪ از دﺳﺘﺮﻧﺞ ﺧﻮدش ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ« ‪.1‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺧﻮد ﻓﻌﺎل و ﺑﺎﻧﺸﺎط ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و از دﺳﺘﺮﻧﺞ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان اﻟﮕﻮ ﺑﺎش و ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﻔﻬﻤﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺘﺮ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﺷﺪن‬
‫ﮐﺎر و زﻧﺪﮔﯽات ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﺑﺮرﺳﯽ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻦ‪ .‬اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺸﻨﺎس و ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﻦ‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ و ﮐﺸﻒ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﯾﮏ ﺣﻘﯿﻘﺖ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺮﺑﯿﺎن آن را ﻗﺒﻮل‬
‫دارﻧﺪ و آن اﯾﻨﮑﻪ‪:‬‬
‫»ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻤﯿﺮ ﻧﺮم و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد آن را ﻗﺎﻟﺐ رﯾﺰي‬
‫ﮐﻨﯿﻢ« ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﺎن ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻬﺎل ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ و ﺧﺼﻮﺻﯿﺖﻫﺎي‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد را دارد؛ ﻟﺬا ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻧﻬﺎل ﺑﻠﻮط ﺑﻪ درﺧﺖ ﮔﻼﺑﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺑﺨﺎري‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪172‬‬

‫ﺑﮑﻮﺷﯿﻢ و ﮐﻤﮏ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻫﺮ ﻧﻬﺎل و درﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ و ﻗﺎﻟﺐ وﯾﮋهي ﺧﻮد رﺷﺪ و ﭘﺮورش‬
‫ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬رﮐﻮرد ﻧﻤﺮهﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫را در ﻫﻢ ﺷﮑﻨﻨﺪ‪) ،‬ﺣﺎﯾﺰ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺮهﻫﺎ ﮔﺮدﻧﺪ( ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺷﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎل‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻣﺴﺎل در ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﺎﻻﺗﺮي دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﺮﺗﻼش ﺷﺎن را ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﯾﺮ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار ده و ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻧﺎﺗﻮان‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﺎر و آن ﮐﺎر را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ؛ وﻟﯽ در ﻋﻮض ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ اﯾﻦ‬
‫و آن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﻢ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎداﺗﺖ را ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎﯾﺖ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻤﮑﺖ را ﺑﺮ آﻧﺎن ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﯽ‪ ،‬از آﻧﺎن ﺑﭙﺮس آﯾﺎ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬
‫دارد؟‬
‫‪ o‬ﺑﮑﻮش ﺗﺎ ازﺣﺠﻢ ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎ و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار ﺑﮑﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺠﻢ‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖﻫﺎ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات ﻣﯽاﻓﺰاﯾﯽ ﺗﺎ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎﯾﺸﺎن ﺷﮑﻮﻓﺎ ﺷﻮد‪ .‬در آﻏﺎز ﺑﻪ او ﻣﮕﻮ‪ :‬ﭼﻪ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺧﻮدش ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮد ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري ﮐﻦ ﭼﻪ‬
‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﯾﺎدآوري ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬از ﮐﻮدﮐﺖ ﺑﭙﺮس ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻧﻘﻄﻪي ﺿﻌﻔﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻠﺶ‬
‫َّ‬ ‫ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎﺷﺪ؟ راه ﺣﻠﯽ ﻗﻄﻌﯽ دارد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬فَإ َّن َم َع ٱ ۡل ُع ۡ� � ُ ۡ ً‬
‫�ا ‪ ٥‬إِن َم َع‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫�� ‪] ﴾٦‬اﻟﺸﺮح‪ [6 - 5 :‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﻫﻤﺮاه ﻫﺮ ﺳﺨﺘﯽ ﯾﮏ آﺳﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﻫﺮ‬ ‫ٱ ۡل ُع ۡ� � ُ ۡ ٗ‬
‫ِ‬
‫دﺷﻮاري ﯾﮏ آﺳﺎﻧﯽ دارد«‪.‬‬

‫‪ -6‬ﻣﯿﺎﻧﻪروي و اﻧﻀﺒﺎط‪:‬‬
‫َ َ َٰ َ َ َ ۡ َ ٰ ُ ُ ٗ‬
‫� ۡم أ َّمة‬‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ را ﻣﻠﺖ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮده و ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬و��ل ِك جعل�‬
‫ٗ ّ ُ ُ ْ ُ ٓ ََ‬
‫َو َسطا ِ�َكونوا ش َه َدا َء � ٱ�َّ ِ‬
‫اس﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» [١٤٣ :‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﺷﻤﺎ را ﻣﻠﺘﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪﯾﻢ ﺗﺎ‬
 ‫‪173‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ارزشﻫﺎ را آﻣﻮزش دﻫﯿﺪ‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻮاه ﺑﺮ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬

‫در ﺧﻮراك‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎك‪ ،‬ﺣﺮف زدن‪ ،‬ورزش‪ ،‬ﺧﺮج ﮐﺮدن و‪ ...‬اﻋﺘﺪال ﮐﺎرﺳﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﻣﺮز ﺟﺴﻢ و ﻋﻘﻞ را ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ و از زﯾﺎده روي دوري ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻮازن و‬
‫ﺗﻌﺎدل را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪:‬‬
‫‪ -‬زﯾﺎدهروي در ﺧﻮردن ﺑﺎﻋﺚ ﭼﺎﻗﯽات ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬زﯾﺎدهروي در ﺑﺎزي ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺗﻮ را ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬زﯾﺎدهروي در ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺗﻮ را از ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ درﺗﺤﺼﯿﻞ ﺑﺎز ﻣﯽدارد ﺿﻤﻦ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ آﺳﯿﺐﻫﺎ و ﺿﺮرﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ دارد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﻪ روي و اﻋﺘﺪال در ﻫﺮ ﮐﺎري ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺟﺎزه ﺑﺪه ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ از ﭘﻮل ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺧﻮدﺷﺎن ﺧﺮج ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ در ﺻﺪي از ﭘﻮل ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان و ﺗﻨﮓ دﺳﺘﺎن‬
‫اﺧﺘﺼﺎص و ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﻋﻔﺖ و اﺧﻼص‪:‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﮐﺘﺎب ﮔﺮاﻧﻘﺪرش‪ ،‬ﺧﻮدداري ورزﯾﺪن از ﻏﻮﻃﻪ ور ﺷﺪن در ﺣﺮام )ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ۡ َ ُ َ‬
‫� ٰ ِفظون‬ ‫ج ِهم‬ ‫َ َّ َ ُ ۡ ُ ُ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻋﻔﺖ( را از ﺻﻔﺎت ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮﺷﻤﺮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬وٱ�ِين هم لِفرو ِ‬
‫ت َ�يۡ َ� ٰ ُن ُه ۡم فَإ َّ� ُه ۡم َ� ۡ ُ‬
‫� َملُوم َ‬ ‫َّ َ َ ٰٓ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ‬
‫ك ۡ‬
‫ِ� ‪] ﴾٦‬اﳌﺆﻣﻨﻮن‪» [٦ -٥ :‬و آنﻫﺎ ﮐﻪ‬ ‫ِ‬ ‫‪ ٥‬إِ� � أز� ٰ ِ‬
‫ج ِهم أو ما مل‬
‫ﺷﺮﻣﮕﺎهﺷﺎن را ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺰ ﺑﺮ ﻫﻤﺴﺮانﺷﺎن ﯾﺎ )ﺑﺮ( ﮐﻨﯿﺰانﺷﺎن‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﯽﮔﻤﺎن اﯾﻨﺎن‬
‫)در ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از آﻧﺎن( ﻣﻼﻣﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﻟﺬا ﭘﺪران ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ ﺷﺮﯾﻒ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ و‬
‫ﺑﺎ ﺷﺮاﻓﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و‬
‫ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪﺗﺮﯾﻦ ﻫﺪﯾﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ زﻓﺎف ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻋﻔﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ازدواج آن را‬
‫ﭘﯿﺸﻪ ﮐﺮدي و آن را ﻫﻤﺮاه داري و دﻟﺒﺴﺘﮕﯽ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﺷﺮﯾﮏ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ و ﻫﻤﺴﺮت داري‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﭘﺪران در ﺟﻮاﻧﯽ ﺷﺎن ازﻋﻔﺖ و ﭘﺎﮐﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪174‬‬

‫ﺣﺎل‪ ،‬آﻧﺎن را ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ در ﻋﺼﺮ وﺣﺸﺖ اﻧﮕﯿﺰ و ﻣﺮﮔﺒﺎر اﯾﺪز‪ ،‬ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﺑﯽرﯾﺎ ﻣﺸﺘﺎق و‬
‫اﻣﯿﺪواراﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن از ﺷﻬﻮت ﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻫﺮزﮔﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اي ﭘﺪرﮔﺮاﻣﯽ! در ﻋﻔﺖ و ﭘﺎﮐﯽ اﻟﮕﻮي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﺎش«‪ .‬از ﯾﺎد ﻣﺒﺮ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن‬
‫داري‪ ،‬ﻋﻔﺖ ﻣﮋده ﺳﻌﺎدت ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﮐﯽ ﺷﺎن را ﺣﻔﻆ و ﺧﻮدﺷﺎن را ﺗﺎ ازدواج‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻇﻬﺎرات ﺗﻮ در ﻣﻮرد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﯾﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﺘﺎبﻫﺎ و‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻓﺮوﺗﻨﯽ‪ ،‬ﻋﺰت ﭘﺎﯾﺒﻨﺪي ﺑﻪ دﯾﻦ و ﺛﻤﺮات ﭼﻨﮓ زدن‬
‫ﺑﻪ اﺧﻼق ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﯽ ﺑﺪون ﺗﮑﻠﻒ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﯽ و ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮار دﻫﯽ؛‬
‫در آن ﺻﻮرت اﻧﺴﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﻪ رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﺳﭙﺲ ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺎر ﻋﻔﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﻮﺳﺒﺎزان ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮدي و در ﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن آزادي اﻧﺴﺎن‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺑﺰاري اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ درﺳﺖ ﺑﺸﺮ‬

‫‪ -8‬وﻓﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن‪:‬‬

‫َّ‬ ‫ُ ْ ۡ‬ ‫َ‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ اﯾﻦ اﺻﻞ ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﯾﺎدآوري ﮐﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪َ ﴿ :‬وأ ۡوفوا ب ِٱل َع ۡه ِد� إِن‬
‫َۡۡ َ َ َ َ ۡ ُ ٗ‬
‫�ٔو� ‪] ﴾٣٤‬اﻹﴎاء‪» [٣٤ :‬ﺑﻪ ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن وﻓﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎ )در ﻣﻮرد( ﻋﻬﺪ و‬ ‫ٱلعهد �ن م‬
‫ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد و دﯾﮕﺮان ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﺮد ﺑﺎاﻧﻀﺒﺎﻃﯽ ﻫﺴﺘﯽ و ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﻫﺎﯾﺖ وﻓﺎ ﻣﯽﮐﻨﯽ و‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪي اﻋﺘﻤﺎد ﻫﺴﺘﯽ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺎﺷﯽ؛ ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﺷﺮوع‬
‫ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﯾﺖ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻦ؛ ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﻃﯽ ﻗﻮﻟﯽ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪» :‬ﺷﺐ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮ ﺳﺮ ﻣﯽزﻧﻢ«؛ ﺑﻪ او وﻋﺪه ﺑﺪه‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻔﺖ ﺷﺐ ﺑﻪ دﯾﺪﻧﺖ ﺧﻮاﻫﻢ آﻣﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ :‬ﯾﺎدم ﺑﯿﻨﺪاز‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺼﻤﯿﻢ دارم در ﺟﺸﻦ ﻣﺪرﺳﻪات‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ«؛ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪» :‬ﻫﺮ ﻗﺪر درﮔﯿﺮ و ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺎرﻫﺎﯾﻢ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﭼﻮن دوﺳﺖ دارم در‬
‫ﺟﺸﻦ ﻣﺪرﺳﻪات ﻫﻤﺮاﻫﺖ ﺑﺎﺷﻢ و ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ؛ ﺣﺘﻤﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد«‪.‬‬
 ‫‪175‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ارزشﻫﺎ را آﻣﻮزش دﻫﯿﺪ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺻﺒﺢ زود ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﯽروﻧﺪ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺮرات ﭘﺎﯾﺒﻨﺪاﻧﺪ‪،‬‬

‫از آﻧﺎن ﺗﺸﮑﺮ ﮐﻦ‪.‬‬

‫‪ -9‬اﺣﺘﺮام‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از اﻣﺖ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺰرگ ﻣﺎ اﺣﺘﺮام ﻧﮕﺬارد و ﺑﻪ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ رﺣﻢ ﻧﮑﻨﺪ و ﺣﻖ )و ﻗﺪر( داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﺎ را ﻧﺪاﻧﺪ« ‪ .1‬و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺮﻣﺮدي‬
‫را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﻦاش ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻫﻤﺎن ﺳﻦ ﮐﺴﯽ را ﺑﺮاﯾﺶ آﻣﺎده‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ او را ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺪارد« ‪.2‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ در اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺎ آﻧﺎن‬
‫ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﯿﻢ و ﮐﺎري ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﻼً اﺣﺴﺎس اﺣﺘﺮام ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺪران ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻃﻮري ﺑﺎ ﺧﺮدﺳﺎﻻن ﺷﺎن رﻓﺘﺎرﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ آﻧﺎن اﺷﯿﺎاﻧﺪ ﻧﻪ‬
‫اﺷﺨﺎص‪ .‬آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎدام ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﺮدﺳﺎلاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺬار ﺧﺮدﺳﺎل ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ«‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ‬
‫وﻗﺖﻫﺎ ﭘﺪر را ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﺗﻮﺿﯿﺢ‬
‫ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﮑﻨﺪ ﯾﺎ ﭼﻨﺎن ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ آﻧﺎن ﺧﯿﻠﯽ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺗﺼﻮر ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﭘﺪر را ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫اﯾﻨﻄﻮري ﮐﻨﯽ و ﻣﻦ ﭘﺪرت ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻓﻬﻤﯿﺪي؟‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ رﻓﺘﺎر دوﺳﺘﺎﻧﻪ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ در‬
‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺑﺎ ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ و ﺑﺎ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﺧﺸﻨﻮدي ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻼش‬
‫ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ رﺿﺎﯾﺖ ﻣﺮدم‪.‬‬

‫‪ -10‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ‪:‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ اﺣﻤﺪ؛ ﺣﺎﮐﻢ؛ اﻟﻄﺒﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺣﺴﻦ‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪176‬‬

‫ﭘﺪر ﮔﺮاﻣﯽ! ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺸﻢات ﺑﺮ رﻓﺘﺎر زﺷﺖ آﻧﺎن ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ دوﺳﺖ ﺑﺪاري‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﯽ ﺑﮕﻮ‬
‫و ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮار ده و ﺑﻪ آﻧﺎن اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺪه ﮐﻪ ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﺷﺮﻃﯽ آن را دوﺳﺖ داري؛ در‬
‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل دوﺳﺘﯽات ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﺘﺨﻠﻒ‪ ،‬آزاردﻫﻨﺪه و اﻫﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪه را‬
‫ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﯽ و ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺠﺎزاﺗﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ رﻓﺘﺎر زﺷﺖ او ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻧﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ او ﯾﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻦ او‪.‬‬

‫‪ -11‬اﯾﺜﺎر‪:‬‬
‫ﻣﻌﻨﯽ دﻗﯿﻖ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهي رﺳﻮل اﷲ‪ ‬را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺴﻨﺪد ﺑﺮاي ﺑﺮادرش )ﻫﻢ‬
‫ﻫﻤﺎن را( ﺑﭙﺴﻨﺪد« ‪.1‬‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﯾﺎدآوري ﮐﻦ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎي ﺟﺪﯾﺪ و ﻗﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺮدان ﻣﺪﯾﻨﻪي ﻣﻨﻮره اﺳﺘﺎدان‬
‫ﮔﺬﺷﺖ و اﯾﺜﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻣﮑﻪ را ﭘﻨﺎه و ﯾﺎري دادﻧﺪ و ﮐﻞ داراﯾﯽ ﺷﺎن را ﺑﺎ‬
‫آﻧﺎن ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻮري ﮐﻪ ﺧﺪا را ﭘﺴﻨﺪ آﻣﺪ و در وﺻﻒ ﺷﺎن آﯾﻪاي را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ‬
‫َ‬ ‫َ ۡ ۡ ُ ُّ َ َ ۡ َ َ َ‬
‫اج َر إِ ۡ� ِه ۡم َو�‬ ‫ين َ� َب َّو ُءو ٱ َّ� َار َوٱ ۡ� َ‬
‫ي� ٰ َن مِن �بلِ ِهم �ِبون من ه‬ ‫� َ‬ ‫َّ‬
‫ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺗﻼوت ﺷﻮد‪َ ﴿ :‬وٱ ِ‬
‫ِ‬
‫َ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ َ َ‬ ‫ۡ َ َ ٗ ّ َّ ٓ ُ ُ ْ َ ُ ۡ ُ َ َ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫� أنفسِ ِه ۡم َول ۡو �ن ب ِ ِه ۡم خصاصة﴾ ]اﳊﴩ‪[٩ :‬‬ ‫� ُدون ِ� ُص ُدورِهِم حاجة مِما أوتوا و�ؤث ِرون‬‫ِ‬
‫»و )ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي( ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آﻧﺎن در دﯾﺎر ﺧﻮد )ﻣﺪﯾﻨﻪ دار اﻻﺳﻼم( ﺟﺎي ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و‬
‫)ﻧﯿﺰ( اﯾﻤﺎن آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮيﺷﺎن ﻫﺠﺮت ﮐﻨﻨﺪ دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬و در‬
‫دلﻫﺎي ﺧﻮد از آﻧﭽﻪ )ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان( داده ﺷﺪه اﺣﺴﺎس ﺣﺴﺪ )و ﻧﯿﺎزي( ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و آنﻫﺎ را‬
‫ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﻘﺪم ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎي دﯾﮕﺮان را درك ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪي اﻧﺴﺎن در اﯾﻦ اﺳﺖ‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬

 ‫‪177‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ارزشﻫﺎ را آﻣﻮزش دﻫﯿﺪ‬

‫ﮐﻪ در ﺳﻌﺎدت دﯾﮕﺮان ﺳﻬﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -12‬ﺧﻮش ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻮدن‪:‬‬

‫ﻫﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﯾﺎدآوري ﮐﻦ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺻﻤﯿﻤﯽ ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﻪ از دﯾﺪ ﻣﺮدم ﺗﻮ‬
‫دل ﺑﺮوﺗﺮ و در دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ و ﻣﺤﺒﺖ ﺷﺎن ﺗﻮاﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺪﯾﺚ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﺑﻪ آﻧﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن را اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ‬
‫ﮐﺮد‪» :‬ﻣﺆﻣﻦ دوﺳﺘﺪار و دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ )دﯾﮕﺮان را( دوﺳﺖ ﻧﺪارد و‬
‫)دﯾﮕﺮان( او را دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﯿﺮي در او ﻧﯿﺴﺖ« ‪ .2‬و ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﺻﺎﺣﺐ اﺧﻼق‬
‫َ َ ۡ ُ َ َ ًّ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ُّ ْ‬
‫ب �نفضوا م ِۡن‬ ‫ﺳﺘﺮگ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻄﺎب ﮐﺮد‪﴿ :‬ولو كنت �ظا غلِيظ ٱلقل ِ‬
‫ۡ َ‬ ‫َ ۡ ُ‬
‫َح ۡول َِكۖ فٱ�ف َ� ۡن ُه ۡم َوٱ ۡس َتغ ِف ۡر ل ُه ۡم ﴾ ]آل ﻋﻤﺮان‪» [١٥٩ :‬اﮔﺮ ﺗﻨﺪﺧﻮ و ﺳﻨﮓ دل ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ‬
‫آﻧﺎن از ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺖ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﭘﺲ از )ﻟﻐﺰش و ﺧﻄﺎي( آﻧﺎن درﮔﺬر و ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاه«‪.‬‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮدت‪ ،‬ﺻﻤﯿﻢ و ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﺎﺷﯽ و اﻟﻔﺎظ ﺗﻘﺪﯾﺮ و‬
‫ﺗﺸﮑﺮ و اﺑﺮاز ﻣﺤﺒﺖ و ﭘﻮزش ﺧﻮاﻫﯽ را زﯾﺎد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻦ؛ »ﺗﺸﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ«‪» ،‬ﻟﻄﻔﺎ«‪،‬‬
‫»ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﯽﮐﻨﻢ«‪» ،‬ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ« و‪ ...‬و در رﻓﺘﺎر و ﮐﺮدارت ﺑﺎﻫﻮش‪ ،‬ﻣﺎﻫﺮ و ﺗﯿﺰﺑﺎش‪.‬‬

‫‪ -13‬ﻋﺪاﻟﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﻪي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻦ‪ ،‬ﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎن درﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ در ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫ﯾﮑﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﯾﮑﯽ ﭘﺎداش درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮي ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮑﯽ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮي رﻫﺎ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ :‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺑﺎرور ﮐﺮدن اﯾﻦ ﺑﺬرﻫﺎ در ﮐﻮدﮐﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺒﺎره اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺪك اﻧﺪك و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ اﯾﻦ روﻧﺪ در ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﺎﺷﯽ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖﻫﺎ ﺑﺎ‬

‫‪ -1‬ﺧﻮد ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ ،‬أﺳﻌﺪ ﻧﻔﺴﻚ وأﺳﻌﺪ اﻵﺧﺮﻳﻦ‪ ،‬ﭼﺎپ داراﻟﻘﻠﻢ‪ ،‬دﻣﺸﻖ و داراﻟﺒﺸﯿﺮ‪ ،‬ﺟﺪة‪.‬‬
‫‪ -2‬رواﯾﺖ اﺣﻤﺪ و ﺑﺰار‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪178‬‬

‫رﺷﺪ آﻧﺎن ﭘﺮورش ﯾﺎﺑﺪ و ﻫﻤﯿﺸﻪ در زﻧﺪﮔﯽ ﻫﻤﺮاه آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﯾﮏ از آنﻫﺎ ﻓﺮزﻧﺪي‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺻﺎﻟﺢ ﮔﺮدد ﮐﻪ در ﻫﻤﯿﻦ دﻧﯿﺎ و ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘﺪرش او را ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ و‬
‫راﺿﯽ ﮔﺮداﻧﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -1‬اﻟﻘﺎﺿﯽ‪ ،‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬أﺿﻮاء ﻋﲇ اﻟﱰﺑﻴﺔ ﰲ اﻹﺳﻼم؛ دﮐﺘﺮ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر‪ ،‬ﻃﺮق ﺗﻌﻠﻴﻢ اﻟﱰﺑﻴﺔ‬
‫اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ؛ ﺧﺎﻧﻢ دﮐﺘﺮ ﺳﻌﺎد‪ ،‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ اﻵﺑﺎء ﺑﺎﻷﺑﻨﺎء ﰲ اﻟﴩﻳﻌﺔ اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و دوم‪:‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن را ادب ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪ -1‬آﻣﻮزش ادب ﺑﺎ اﻟﮕﻮ‪:‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻧﯿﮏ ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﻓﺮزﻧﺪﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺆدﺑﺎﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪي ﻣﺮدم در ﮐﻮﭼﻪ ﺑﺎزار‬
‫ﻣﺆدب ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ آﻧﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ آداب ﭘﺮورش ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدﻣﺎن اﯾﻦ آداب را رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﯾﻘﯿﻨﺎ ﮐﻮدك ﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺆدب ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺎ را ﺑﺒﯿﻨﺪ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام ﯾﮏ‬
‫ﻓﺮد ﻣﺴﻦ از ﺻﻨﺪﻟﯽ ﺧﻮد در آن واﺣﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﯾﺎ ﻣﺎ را ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ در ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮدم راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ و از ﮐﺴﯽ ﻏﯿﺒﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ و ﭘﺲ از ﺧﻮش و ﺑﺶ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﮐﺴﯽ از‬
‫او اﯾﺮاد ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و از ﻟﻐﺰش و ﺧﻄﺎي دﯾﮕﺮان ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎ ﻫﺮ اﻧﺴﺎن؛‬
‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از دﯾﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺮ و ﺟﻨﺴﯿﺘﺶ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻮﺷﯿﻢ ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎن دوﺳﺘﺎﻧﯽ ﺳﺎﻟﻢ و ﺻﺎﻟﺢ ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﯿﻢ و ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺷﺎن‬
‫ﻧﮑﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﺳﺨﻦ اﻧﺪك ﯾﺎ ﯾﮏ ﻧﮕﺎه‪ ،‬ﯾﺎ اﺷﺎره ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﮐﻠﻤﺎت ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ دوﺳﺘﺶ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً‪ ،‬ﺧﺪا ﺧﯿﺮت ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳﻔﻢ‪ ،‬ﻣﺘﺸﮑﺮم‪ ،‬اﺟﺎزه ﺑﺪه‪ ،‬و ‪ ...‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ و ﮐﻠﻤﺎت در‬
‫اﯾﺠﺎد ﻣﺤﺒﺖ و ﮔﺬﺷﺖ از ﻟﻐﺰﺷﻬﺎ ﺧﯿﻠﯽ اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺒﺎرك‪/‬‬
‫ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﯾﻘﯿﻨﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ادب اﻧﺪك‪ ،‬ﺑﯿﺶ از داﻧﺶ ﺑﺴﯿﺎر‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻢ«‪.‬‬

‫‪ -2‬راز داري‪:‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪180‬‬

‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﻮﯾﮋه دﺧﺘﺮان را ﻋﺎدت ﺑﺪه از ﺑﺎزﮔﻮي ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ ﯾﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ از آﻧﺎن درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬آﻧﺎن را ﻋﺎدت ﺑﺪه از ﻣﻨﺰل دﯾﮕﺮان ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻣﺪاد را ﺑﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در ﻣﻨﺰل دﯾﮕﺮان ﻫﺮ ﻗﺪر ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﺴﺘﻪاي را ﺑﺎز ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﯾﺨﭽﺎل‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ دﻓﺘﺮ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن اﺟﺎزه دﻫﻨﺪ ﯾﺎ از آﻧﺎن ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ در ﻣﺠﻠﺲ آدم ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺣﺘﺮاﻣﺶ ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺎ ﺑﺎز ﮐﻨﻨﺪ و او را در ﺻﺪر‬
‫ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺻﺪاﯾﺶ را ﺑﺮ او ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز ﺑﺎ ﻟﺒﺎس و وﺳﺎﯾﻠﺶ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻗﻄﺎراﻧﺶ ﻓﺨﺮ ﻓﺮوﺷﯽ ﯾﺎ ﺑﺮﺗﺮي‬
‫ﺟﻮﯾﯽ ﻧﮑﻨﺪ ‪ ..‬ﺛﻤﺮه و ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮﻣﻮدهي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن دارد ﭘﺲ ﺳﺨﻦ ﻧﯿﮏ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﺳﮑﻮت ﮐﻨﺪ« ‪.1‬‬

‫‪ -3‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﻋﺎدت ﺑﺪه‪ ،‬ﺧﻮش ﺳﻠﯿﻘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ!‬

‫‪ o‬ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺳﺨﻦ ﮐﺴﯽ را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﺪون اﺟﺎزه از ﺟﯿﺐ ﮐﺴﯽ ﭼﯿﺰي ﺑﺮﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮐﺴﯽ را ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ روي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﯾﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻮﯾﮋه ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از او ﺑﺰرﮔﺘﺮاﻧﺪ ﺻﺪاﯾﺶ را‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬در داﺧﻞ وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام آدم ﺑﺰرگ از روي ﺻﻨﺪﻟﯽ ﺧﻮد ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺻﺪاي رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن را ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ دﻗﯿﻘﻪ ﺣﺮف ﻧﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬

 ‫‪181‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و دوم‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪان را ادب ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪ o‬ﺧﯿﻠﯽ زود از ﺧﻄﺎ و ﻟﻐﺰش ﺧﻮد ﭘﻮزش ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ o‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎدر و ﭘﺪرش ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را دراز ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ واﻟﺪﯾﻦ ﯾﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر زﻧﻨﺪهاي ﺗﮑﯿﻪ ﻧﺪﻫﺪ ﯾﺎ ﻧﺨﻮاﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺴﯽ ﻋﻤﺪاً ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﮑﻠﻒ آروغ ﻧﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻄﺴﻪ زدن ﯾﺎ ﺧﻤﯿﺎزه ﮐﺸﯿﺪن دﺳﺘﺶ را روي دﻫﺎﻧﺶ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﺶ را در ﻣﯽآورد آن را ﺑﯿﺎوﯾﺰد و در ﻫﺮ ﺟﺎ آن را ﻧﯿﻨﺪازد‪.‬‬
‫‪ o‬ﭘﯿﺶ از ﺑﺎز ﮐﺮدن درِ ﮐﻤﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻮ ﯾﺎ ﮐﯿﻒ ﺑﺮادر ﯾﺎ ﺧﻮاﻫﺮش‪ ،‬از آنﻫﺎ اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ o‬از ﺟﻠﻮي ﺧﻮدش ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮردن ﻣﻠﭻ ﻣﻠﻮچ ﻧﮑﻨﺪ ﻟﻘﻤﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺮﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ و ﺻﺪا دار ﻧﺨﻮرد و ‪....‬‬
‫‪ o‬از ﺣﻀﻮر در ﺳﺮ وﻋﺪه‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺤﻞ ﻗﺮار ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﮑﻨﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -4‬ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﻠﻔﻦ‪:‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺠﺎزﻧﺪ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﻧﮑﺎت زﯾﺮ از ﺗﻠﻔﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ o‬ﭘﺴﺮ ﯾﺎ دﺧﺘﺮ ﺷﻤﺎره ﺗﻠﻔﻦ ﻣﻨﺰل را ﺟﺰ ﭘﺲ از آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺧﻮب و ﺑﺎ اﻃﻼع واﻟﺪﯾﻦ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﯾﻨﮑﻪ ﻣﮑﺎﻟﻤﻪي ﺗﻠﻔﻨﯽ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﺳﻨﯽ از ﭘﻨﺞ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬در ﯾﮏ روز ﻣﮑﺎﻟﻤﺎت ﺗﻠﻔﻨﯽ ﻧﻬﺎﯾﺘﺶ از دو ﺑﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻠﻔﻦ ﺑﺎ ﻫﻢ آﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺎزهي واﻟﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﺎدري ﮐﻪ ﻣﮑﺎﻟﻤﺎت ﺗﻠﻔﻨﯽاش ﺑﻪ درازا ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺮدﺳﺎﻻﻧﺶ ﺑﺎزي‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻫﺪر دادن وﻗﺖ را ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺮﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻦ ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷوﻻد ﰲ اﻹﺳﻼم‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪182‬‬

‫‪ -5‬آداب اﺳﻼﻣﯽ ﻏﺬا ﺧﻮردن را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪:‬‬

‫‪ o‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻏﺬا ﻧﺨﻮرد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻏﺬا دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ‬
‫را ﺑﺸﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﭘﯿﺶ از ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن »ﺑﺴﻢ اﷲ« ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ و از ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد ﺑﺨﻮرد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻧﯿﺎز ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد و در ﻇﺮف ﻏﺬا ﭼﯿﺰي را ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬارد ﯾﺎ ﺑﻌﺒﺎرﺗﯽ ﻏﺬا ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬از ﻏﺬا اﯾﺮاد ﻧﮕﯿﺮد‪ .‬در ﻏﺬاي ﮔﺮم و آب ﻓﻮت ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬در ﻇﺮف ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﻧﻔﺲ ﻧﮑﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬در ﭘﺎﯾﺎن ﻏﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦﻫﺎ ﻣﻮاردي ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آن را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﭼﻪ زﯾﺒﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎن را ﺑﺮ اﯾﻦ روش ﻧﺒﻮي ﺑﭙﺮورﯾﻢ و واﻗﻌﺎ ﭼﻪ روش زﯾﺒﺎ و ارزﺷﻤﻨﺪي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﺑﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﮐﻨﻨﺪ؟‬

‫ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮز ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و دﯾﻨﯽ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارد و در‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮت و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ و ادب رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎن ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬داﻧﺸﻤﻨﺪان وارﺛﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاناﻧﺪ!«‪.‬‬
‫ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬داﻧﺸﻤﻨﺪان )و ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي دﯾﻨﯽ( از ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺮاي اﻣﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬دﻟﺴﻮزﺗﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﮑﺎن دارد؟ زﯾﺮا ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺷﺎن )آﺣﺎد اﻣﺖ(‬
‫آنﻫﺎ را از آﺗﺶ دﻧﯿﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و داﻧﺸﻤﻨﺪان )دﻟﺴﻮز و ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي دﯾﻨﯽ ﺻﺎدق و‬
‫ﺧﯿﺮﺧﻮاه( ﻫﻢ آﻧﺎن را از آﺗﺶ آﺧﺮت ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم‪:‬‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺟﻨﺴﯽ‬

‫‪ -1‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ واﻟﺪﯾﻦ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺟﻨﺴﯽ‪:‬‬

‫ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﮔﺮاﻣﯽ!‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﮔﺎه ﺳﺎزي ﻓﺮزﻧﺪان از رﺷﺪ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ و ﺟﻨﺴﯽﺷﺎن ﺑﻮﯾﮋه‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ )ﺟﻨﺴﯽ( ﻣﯽرﺳﻨﺪ؛ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺪر و ﻣﺎدر اﺳﺖ ﭼﻮن اﻫﻤﺎل‬
‫آن ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﭽﻪ ﺷﮑﺎر اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎدرﺳﺖ و ﭘﺮﯾﺸﺎن ﮐﻨﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎ در ﻣﻌﺮض‬
‫اوﻫﺎم و ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ آن را از اﯾﻨﺠﺎ و آﻧﺠﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﻣﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي رﺷﺪ ﺟﻨﺴﯽ از ﮐﺎرﻫﺎي زﺷﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻄﺎ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﻗﻄﻌﻪاي از ﺑﺪﻧﺶ‪ ،‬ﭼﯿﺰ زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪي ا ﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﺧﻮدش و ﺟﺴﻤﺶ را ﺑﭙﺬﯾﺮد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﻋﻔﺖ‪،‬‬
‫ﺧﻮدداري و ﺣﺠﺎب و ﺣﯿﺎ و دﯾﮕﺮ آﻣﻮزهﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ آراﺳﺘﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺴﻢ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ ﻋﺎرض ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫آﻣﻮزش داد‪ ،‬از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﺪن و رﺷﺪ ﭘﺴﺘﺎﻧﻬﺎ و ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺮاي دﺧﺘﺮ و روﯾﯿﺪن ﻣﻮي‬
‫زﯾﺮ ﻧﺎف و اﺣﺘﻼم ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﭘﺴﺮ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﮑﻮش ﺗﺎ ﺑﻪ روﺷﯽ ﺳﺎده و ﺑﺪون ﺑﺮﺗﺮي‬
‫ﺟﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت ﺑﭽﻪ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺟﻨﺴﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪﻫﯽ؛ ﭼﻮن ﺷﺎﯾﺪ ﺑﭽﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ‬
‫از ﻣﺎدرش ﺑﭙﺮﺳﺪ؛ ﭼﻄﻮري ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآوري؟ و ﭼﻄﻮري آنﻫﺎ را ﺗﻮي ﺷﮑﻤﺖ‬
‫ﻣﺨﻔﯽ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬
‫ﺳﺆاﻟﯽ ﺷﺎﯾﻊ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺎ آن روﺑﺮو اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ روﺷﯽ ﺳﺎده ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﮐﻮدك اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺆاﻟﺶ را ﭘﺎﺳﺦ داد‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم! ﺑﻪ ﮔﯿﺎه ﺗﻮي ﺑﺎغ ﻧﮕﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫در آﻏﺎز ﯾﮏ داﻧﻪ ﺑﺬر ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﮐﺸﺎورز رﺷﺪ و ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﻫﻢ‬
‫در آﻏﺎز ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺬر در ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر ﺑﻮدي و او از ﺗﻮ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ رﺷﺪ ﮐﺮدي و ﮐﻮدك‬
‫ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪي‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪184‬‬

‫در ﺳﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ را آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺼﻒ ﺑﺬر‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ را در ﭘﺸﺖ ﻣﺮدان و ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮان آن را در ﺷﮑﻢ زﻧﺎن ﻗﺮار داد و ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮد‬
‫ﺗﻮان ﮐﺎرﮐﺮدن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﯾﮏ از دو ﻧﺼﻒ ﺑﺬر ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه زن ﺗﻮان ادارهي ﻣﻨﺰل را ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ دو ﻧﯿﻤﻪي ﺑﺬر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ در‬
‫ﺷﮑﻢ زن ﺷﺮوع ﺑﻪ رﺷﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ ‪.1‬‬
‫اﮔﺮ ﮐﻮدك از ﺗﻮ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﭽﻪ ﭼﻄﻮر وارد ﺷﮑﻢ ﻣﺎدرش ﻣﯽﺷﻮد؟ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﯿﺶ از‬
‫اﯾﻨﮑﻪ آنﻫﺎ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﻮﻧﺪ؛ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﯾﮏ ذرهي ﻏﺒﺎر وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺬري ﺑﻮد‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺬر ﻣﺜﻞ داﻧﻪي ﻋﺪس ﯾﺎ ﮔﻨﺪم ﺗﻮي ﻇﺮف ﻣﺨﺼﻮص رﺷﺪ ﮐﺮد و ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺖ و‬
‫ﺑﺰرگ ﺷﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﮕﻮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺬر اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺬر ﮔﯿﺎﻫﺎن آﻓﺮﯾﺪ و رﺷﺪ داد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺑﺎزيﻫﺎي ﺟﻨﺴﯽ ﻣﯿﺎن ﮐﻮدﮐﺎن‪:‬‬

‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ درﻣﺎن اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه‪ ،‬ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از آن اﺳﺖ ‪ .‬از ﺳﻨﯿﻦ اوﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺖ‬
‫ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺶ ﻓﻘﻂ ﻣﻠﮏ ﺧﻮد او اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺟﺰ ﺧﻮدش ﯾﺎ واﻟﺪﯾﻦاش در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻤﺎم ﮐﺮدن ﯾﺎ ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﯿﺪن ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﺪﻧﺶ را ﻟﻤﺲ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ دﺳﺖ‬
‫ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺪﻧﺶ را ﻟﻤﺲ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﻟﺒﺎساش را درآورد‪ ،‬ﺑﻪ او اﺟﺎزه‬
‫ﻧﺪﻫﺪ و ﺳﺮﺑﺎز زﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺪر‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻮﯾﮋه ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺣﻀﻮر‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺷﮏ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰي ﯾﺎ ﺑﯽ دﻟﯿﻞ ﻧﮕﺮاﻧﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻮاﻇﺐ ﺷﺎن ﺑﺎش و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺎزي ﺑﻪ ﺟﺎي دوري ﻣﯽروﻧﺪ و از ﺟﻤﻊ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ آﻧﺎن‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ دﯾﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻞ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ ،‬ﺻﺤﺔ اﻟﻄﻔﻞ وأﺧﻄﺎء اﻷﻫﻞ‪.‬‬

 ‫‪185‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺟﻨﺴﯽ‬

‫را ﺻﺪا ﺑﺰن ﺗﺎ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و در ﺟﺎﯾﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎزي ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺖ رﺳﯽ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﺷﮏ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻧﺸﻮي ‪.1‬‬

‫‪ -1‬ﻧﺎﺻﺢ ﻋﻠﻮان‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺔ اﻷوﻻد ﰲ اﻹﺳﻼم‪ ،‬ﻓﺼﻞ اﻟﱰﺑﻴﺔ اﳉﻨﺴﻴﺔ؛ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ ﻧﺎم »ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﺧﻮد را ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻨﯿﻢ« ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺸﺮ اﺣﺴﺎن ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪:‬‬
‫ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ -1‬ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﺟﺴﻤﯽ و رواﻧﯽ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺪران در ﻗﺒﺎل آن‪:‬‬

‫دورهي ﺑﻠﻮغ ﯾﺎ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ در ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان )‪ 18 -11‬ﺳﺎل( دﮔﺮﮔﻮﻧﯽﻫﺎ و‬
‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد ﮐﻪ ﻃﯽ آن اﻧﺴﺎن از دورهي ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﻪ دﻧﯿﺎي ﭘﺨﺘﮕﯽ و‬
‫ﺟﻮاﻧﯽ راه ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺪن ﺷﺨﺺ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺎ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در وزﻧﺶ‪،‬‬
‫ﺣﺠﻤﺶ‪ ،‬ﺷﮑﻠﺶ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي داﺧﻠﯽ و در ﻫﯿﮑﻞ ﻇﺎﻫﺮي ﺑﺪن و اﻧﺪاﻣﻬﺎي‬
‫ﺑﯿﺮوﻧﯽاش ﮐﺎﻣﻼ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫در دورهي ﺑﻠﻮغ ﯾﺎ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺨﺺ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽﻫﺎي اﻧﺪاﻣﯽ ﺳﺮﯾﻊ و ﭘﯿﺎﭘﯽ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬ﻗﻀﯿﻪاي ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺎن آﮔﺎه از آن در ﺷﮕﻔﺖاﻧﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺧﺮدﺳﺎل را‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻃﯽ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻗﺪ ﮐﺸﯿﺪه و ﻗﻮي ﺑﻨﯿﻪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﺪران و ﻣﺎدران‪ ،‬از ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان ﺷﺎن ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻇﺎﻫﺮي ﺟﺴﻢ و ﻗﯿﺎﻓﻪ‬
‫ﺷﺎن اﯾﺮاد ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ اﯾﺮاد ﮔﺮﻓﺘﻦﻫﺎ را اﻇﻬﺎرات ﯾﺎ ﺷﻮﺧﯽﻫﺎي آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺗﻤﺴﺨﺮ و رﯾﺸﺨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﻧﻮﺟﻮان ﻧﻮﺑﺎﻟﻎ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﻀﺎﯾﺎﯾﯽ ﺑﺎ واﻟﺪﯾﻦ و‬
‫ﻣﻌﻠﻤﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺟﺮه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در دورهي ﮐﻮدﮐﯽ ﺗﺴﻠﯿﻢ و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮاﻫﯽ و اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﯽ ﮐﺸﺶ دارد و در ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻓﺮدي‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ دﯾﺪﮔﺎه دﯾﮕﺮان را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎ و‬
‫ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺷﺎن را رد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮارد ﻓﻮق را واﮐﻨﺶﻫﺎﯾﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﻧﻮﺟﻮان ﮔﺎﻫﯽ از ﺧﻮد و‬
‫آﯾﻨﺪهاش ﺑﯿﻤﻨﺎك اﺳﺖ و از اﺣﺘﻤﺎل ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﯾﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‪ .‬از ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ آﯾﻨﺪهاش‬
‫ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﯽﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ روﺑﺮو ﺷﻮد؟‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ واﮐﻨﺶﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻨﺘﺮل و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ دوﺳﺖ ﺑﺪارد‪ ،‬اﻓﺮاط و‬
 ‫‪187‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫زﯾﺎده روي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ او دﻟﺒﺴﺘﻪ و دﻟﺒﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﻣﯽﻣﯿﺮد و اﮔﺮ از ﮐﺴﯽ ﺧﻮشاش آﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪي ﻣﺮدم ﮔﺮداﮔﺮد ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﺗﻮﺻﯿﻒ و‬
‫ﺗﻤﺠﯿﺪش زﯾﺎده روي ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن وﻗﺘﯽ ﮐﺴﯽ را دوﺳﺖ ﺑﺪارﻧﺪ در‬
‫دوﺳﺘﯽاش اﻏﺮاق ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﺎ ﮐﺴﯽ دﺷﻤﻨﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ در اﺑﺮاز ﺗﻨﻔﺮ از او ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺟﻮان را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ در ﻧﻘﺪ دﯾﮕﺮان ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ زاﯾﺪاﻟﻮﺻﻔﯽ دارد‪ .‬ﺑﺮاي آن زﺟﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﺸﺪ و رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد و ﺣﺴﺮﺗﻬﺎ و رﻧﺞﻫﺎﯾﺶ از دﯾﮕﺮان او را ﻣﯽآزارد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫دﯾﮕﺮان او را درك ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ از اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻔﺶ ﺑﯽﺧﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺎﻫﯽ ﻧﻮﺟﻮان را‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ از ﭘﺪر و ﻣﺎدرش و از ﻣﺮدم ﺑﻪ دل ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬از آﻧﺎن ﻣﺘﻨﻔﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫دردﺳﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﻣﺮا درك ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ«‪» .‬ﻣﻦ وﺿﻊ ﺧﻮدم را‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽﻓﻬﻤﻢ«‪» ،‬ﻓﻘﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮا درك ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻧﻮﺟﻮان از ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﯿﺮي و ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ روي ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫او ﺧﻮد را ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺜﻞ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ ﺑﻮﯾﮋه واﻟﺪﯾﻦاش ﻧﻤﯽﭘﻨﺪارد و ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ ﺑﻮﯾﮋه ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ‬
‫ﺳﻨﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎ او ﻓﺮق دارﻧﺪ‪ .‬او در ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ‪ ،‬روش زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ و‬
‫ﺳﺮﮔﺮﻣﯽﻫﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪﻫﺎ و روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ روي ﻣﯽآورد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﻮد؛‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺣﺴﺎس اﺳﺖ و اﺳﺎﺳﺎً او دﯾﺪﮔﺎﻫﯽ ﺧﺎص دارد ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ از آن‬
‫ﻏﺎﻓﻞاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﻧﻮﺟﻮان ﻧﻮﺑﺎﻟﻎ دوﺳﺖ دارد ﺧﻮدش را اﺛﺒﺎت ﮐﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺪران‪،‬‬
‫ﻣﺎدران‪ ،‬دﺑﯿﺮان و ﺑﺮادران ﺧﻮاﻫﺮﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻧﻮﺟﻮان‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﺣﺴﺎس ﻧﻮﺟﻮان در اﺑﺮاز‬
‫ﺷﺨﺼﯿﺘﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ اﻋﺘﻨﺎ ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ او ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎﯾﺶ و درﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎﯾﯽ )در ﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ ‪ (...‬و ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮدش را‬
‫اﺛﺒﺎت ﮐﻨﺪ و ﺷﺨﺼﯿﺘﺶ را ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان ﻧﻮﺟﻮان و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺳﭙﺮده ﻣﯽﺷﻮد؛ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن اﯾﻦ ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي را ﺑﻪ ﻃﻮر‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪188‬‬

‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن اﺑﺮاز ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ را ﺑﻪ آﻧﺎن واﮔﺬار ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫و ﻓﻘﻂ ﮐﺎرﻫﺎي ﺣﺎﺷﯿﻪاي را ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽﺳﭙﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ اداﻣﻪي ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬
‫وﻗﺘﺸﺎن را ﺑﺎ اﯾﻦ اﻫﺪف ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺎر ﯾﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﻤﯽﺳﭙﺎرﻧﺪ ﺗﺎ اﺣﺴﺎس‬
‫ﻫﻮﯾﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ و اﺳﺘﻘﻼل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺷﺎن ﺗﺒﻠﻮر ﯾﺎﺑﺪ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺎن‬
‫رﺷﺪ ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺎ ﻣﺪت دورهي ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ و ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻮدن ﺑﻪ دﯾﮕﺮان را ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﻣﺜﻼ ﺷﺨﺺ ﺗﺎ ﺳﻦ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﮕﯽ از داﻧﺸﮕﺎه ﻣﺘﻔﺮغ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دﻧﺒﺎﻟﻪ رو و ﺑﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺟﺰ اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﮐﺎري ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮد ﭼﯿﺰي ﮐﻪ‬
‫ﺷﺎﯾﺪ در زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف‪ ،‬ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﯾﺎ ﺗﺮس او ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﺪ ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻫﺪر ﻣﯽرود‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ اﺳﻼم در ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎي ﺷﺮﻋﯽ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺳﭙﺮده اﺳﺖ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖاش را در ﻋﺒﺎدتﻫﺎ‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼن و ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ دوش ﺧﻮدش ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪت در ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺨﻦات را‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ او ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﻮد؛ ﺷﺮوع ﮐﻨﯽ ﻟﺬا ﻣﺜﻼ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪» :‬ﺑﻠﻪ‬
‫دﯾﺪﮔﺎﻫﺖ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﻗﻀﯿﻪ را اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ«‪» ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺎ‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد دﯾﺪﮔﺎه ﺧﺎص ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«‪» ،.‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻮ ﻓﮑﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ؛ وﻟﯽ ﺣﻖ ﺗﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي دﯾﮕﺮ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯽ‪.«....‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ اﻟﻨﻐﯿﻤﺸﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ‪ ،‬اﻟﻤﺮاﻫﻘﻮن‪.‬‬

 ‫‪189‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫ﻧﻮﺟﻮان در دورهي ﺑﻠﻮغ ﻫﻮﯾﺘﺶ را ﮐﺸﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ و وﺳﺎﯾﻠﯽ را ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آن‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮد را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ راهﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪي را ﺑﺮاي ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﮐﺸﻒ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﻧﻮﺟﻮان ﻧﺎﮔﻬﺎن آدﻣﯽ اﯾﺪه آل و آرﻣﺎن ﮔﺮا ﻣﯽﺷﻮد و از ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺧﻮدش و‬
‫اوﺿﺎع ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺶ اﻧﺘﻘﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺳﺮﮐﺶ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮ ﻋﺮﻓﻬﺎ و آداب و رﺳﻮم ﻃﻐﯿﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﺷﻮرد‪.‬‬
‫ﻋﮑﺲ آن ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺶ را ﺑﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮ و رﯾﺸﺨﻨﺪ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ اﻓﮑﺎر و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﭘﺪر و ﺧﺎﻧﻮادهاش را ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻠﻄﻪ و ﻣﺒﺎﺣﺜﻪي ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد و دﯾﺪﮔﺎه و‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺗﻮ را اﺑﺮاز ﻣﯽدارد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻪ ﻣﻈﻬﺮ و ﺷﮑﻞ و‬
‫ﻗﯿﺎﻓﻪاش در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﮕﺮان اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽدﻫﺪ؛ ﻟﺬا او را ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ آﯾﯿﻨﻪ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ‬
‫و ﺧﻮدش را ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ او ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻈﻬﺮ و ﻗﯿﺎﻓﻪاش ﺑﻮﯾﮋه ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻀﻮر در ﺟﻤﻊ‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن اﺣﺴﺎس ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺟﻮان ﮔﺎﻫﯽ ﺷﺪﯾﺪاً اﺣﺴﺎس ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﯿﺮي و ﻋﺰﻟﺖ روي‬
‫ﻣﯽآورد‪ ،‬ﻟﺬا ﺳﻌﯽ ﮐﻦ او را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ وادار ﻧﮑﻨﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﯾﺎ از اﻧﺠﺎم آن‬
‫راﺿﯽ و راﺣﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ او را ﻋﯿﺐ و اﯾﺮاد ﻣﯽداﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﮑﻮش ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎﯾﺶ اﯾﻤﺎن و اﻋﺘﻤﺎد داري‪.‬‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﺣﻖاش اﺳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺣﻖاش‬
‫اﺳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻗﺪري از ﻟﺠﺒﺎزي‪ ،‬ﺟﺒﻬﻪ ﮔﯿﺮي و‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﺶ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ او دوﺳﺖ دارد ﺗﻮ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه و ﻣﻨﺸﺄ اﻣﻨﯿﺖ و ﺗﺸﻮﯾﻖ او ﺑﺎﺷﯽ و دوﺳﺖ‬
‫ﻧﺪارد؛ ﻫﻤﯿﺶ ﺑﺮ ﺳﺮش ﭼﻤﺒﺎﺗﻤﻪ ﺑﺰﻧﯽ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪190‬‬

‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ از راه ﮐﺎرﻫﺎ و رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎﯾﺖ ﺧﻮشاش ﻣﯽآﯾﺪ؛ اﻣﺎ دوﺳﺖ ﻧﺪارد؛ او را ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺎرﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﮐﻨﯽ‪:‬‬
‫‪ o‬ﻣﮕﺬار ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ؛ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻮ ﺑﻪ او واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﺑﺪه‪ ،‬در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ او اﺳﺖ ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬در ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ او را ﺑﻪ ﮐﺎري اﻣﺮ ﮐﻨﯽ؛ از او ﮐﻤﮏ ﺑﺨﻮاه‪.‬‬
‫‪ o‬در روش اﺟﺮا‪ ،‬ﻗﺪري ﺑﻪ او آزادي ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎر ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﻧﻮﺟﻮان ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﮐﺜﯿﻔﺶ را در ﻇﺮف ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺷﺴﺘﻨﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﺶ اﺻﻼً ﺷﺴﺘﻪ ﻧﺸﻮد و اﮔﺮ ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﺶ را روي زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬در‬
‫آن ﺻﻮرت ﻟﺒﺎسﻫﺎ روي زﻣﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻮدش آن را ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪ ،‬ﻧﻮﺟﻮان دراﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ و‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻧﯿﺎز دارد ﺗﺎ ﻫﺮ ﻃﻮر ﺧﻮاﺳﺖ آﻧﺠﺎ را ﻣﺮﺗﺐ ﮐﻨﺪ ‪.1‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺷﮑﻮه دارﻧﺪ؛ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن ﻣﺜﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ از آﻧﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ؛ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ از ﻧﯿﺎز ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﻮﺟﻮان ﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدن‬
‫ﻧﺎآﮔﺎهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﯽﺧﺒﺮاﻧﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﺷﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺗﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺳﻌﯽ ﮐﻦ از ﺳﻘﻒ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و اواﻣﺮ ﺑﮑﺎﻫﯽ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و اواﻣﺮت را‬
‫ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﻄﺮح ﮐﻦ و آﻣﺎدهي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﺎش!‬
‫‪ o‬از روش اﺳﺘﺒﺪادي‪ ،‬ﺑﯽﻋﺎﻃﻔﮕﯽ و ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهي ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ‬
‫ْ‬ ‫َ َ‬ ‫َۡ ۡ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ًّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ب �نف ُّضوا م ِۡن َح ۡول َِك﴾ ]آل ﻋﻤﺮان‪» [١٥٩ :‬اﮔﺮ ﺑﺎ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪﴿ :‬ولو كنت �ظا غلِيظ ٱلقل ِ‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺳﻨﮕﺪل ﺑﻮدي‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ آﻧﺎن از ﮔﺮداﮔﺮدت ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺒﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬أوﻻدﻧﺎ‪.‬‬

 ‫‪191‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ o‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ اﺟﺮاي ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺖ را از او درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪاش را ﺟﻠﺐ ﮐﻦ‬

‫و ﺣﺘﯽ اﻻﻣﮑﺎن ﻋﻠﺖﻫﺎ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻔﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻧﮕﻮ‪» :‬ﻧﮑﻦ«‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﮕﻮ‪» :‬ﺑﮑﻦ« ‪.‬‬
‫ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪» :‬وﻗﺘﺖ را ﻫﺪر ﻣﺪه«‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪» :‬ﻣﻮاﻇﺐ وﻗﺘﺖ ﺑﺎش«‪.‬‬
‫‪ o‬از ﻣﻮﺿﻌﮕﯿﺮي ﻣﺮدد ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ ﻣﺜﻼ اﻣﺮوز او را از ﮐﺎري ﺑﺎزﻧﺪاري ﮐﻪ ﺗﺎ دﯾﺮوز در‬
‫ﻣﻮرد آن ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎر ﺑﻮدي و اﻣﺮوز در ﮐﺎر‪ ،‬ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎري ﻧﮑﻦ ﮐﻪ ﺗﺎ دﯾﺮوز ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺪي‬
‫ﺑﻮدي و ﺑﺮ آن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮدي!‬
‫‪ o‬ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺖ را ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻨﻀﺒﻂ و ﻣﻨﻄﺒﻖ ﮔﺮدان‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻧﻮﺟﻮان‪ ...‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دوﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﯾﮏ ارﺗﺒﺎط اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﺎرﯾﺦ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸﺮ از آن‬
‫ﺧﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و ﻫﻢ ﻧﺸﯿﻨﯽ در زﻧﺪﮔﯽ روﺣﯽ – رواﻧﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬
‫ﺷﺨﺺ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ دارد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و رﻓﺎﻗﺖ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و‬
‫رﻓﺎﻗﺖ ﺳﯿﺪﻧﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ‪ ‬ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﺳﺖ و ارﺗﺒﺎط رواﻧﯽ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎزي ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و رﻓﺎﻗﺖ را ﭘﺎﯾﻪ رﯾﺰي و اﯾﺠﺎب ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﻘﻄﺎران و ﻫﻤﮑﻼﺳﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﺰدﯾﮏاﻧﺪ‪ ،‬روي‬
‫ﻣﯽآورﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ آﻧﺎن دوﺳﺘﯽ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﻣﻨﺴﺠﻤﯽ را ﭘﺎﯾﻪ رﯾﺰي و اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺧﯿﻠﯽ از‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻣﺸﺘﺮﮐﺎﺗﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﺷﺒﺎﻫﺖ در ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﺴﻤﯽ‪ ،‬رواﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻘﻠﯽ و اﻣﺜﺎل آن‪.‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻘﻄﺎران ﺑﻪ دﻟﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و رﻓﺎﻗﺖ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ؛‬
‫ﻃﻮري ﮐﻪ ﻧﻮﺟﻮان ﻫﯿﭽﮑﺲ را ﺑﺮ او ﻣﻘﺪم ﻧﻤﯽدارد ﺑﻪ ﻣﯿﺰاﻧﯽ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﮔﺮه‬
‫ﺧﻮرده و دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮد را ﺑﻪ آن واﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯿﺎن دوﺳﺘﺎن ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ‬
‫درﺟﻪي ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺪﻟﯽ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ دوﺳﺖ ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺑﺪون ﺣﻀﻮر و ﻧﻈﺮ‬
‫آن ﯾﮑﯽ ﻫﯿﭻ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﮐﯿﺶ دوﺳﺖ ﺻﻤﯿﻤﯽ و‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪192‬‬

‫ﻫﻤﺪل ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺑﻨﮕﺮد ﺑﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ دوﺳﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟« ‪ .1‬و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﻫﻤﺮاه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ او را دوﺳﺖ دارد« ‪.2‬‬
‫دوﺳﺖ ﺻﻤﯿﻢ ﯾﺎ رﻓﯿﻖ ﻫﻤﺪم ﺑﺮ ﻋﻘﯿﺪه و ﺑﺎورﻫﺎي ﻓﮑﺮياش اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد و اﯾﻦ‬
‫اﺛﺮﮔﺬاري از ﻋﻤﻖﺗﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺪران و ﻣﺎدران و ﻣﺮﺑﯿﺎن ﺟﺰ ﭘﺲ از‬
‫ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن و از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻋﻤﯿﻘﯽ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎن ﺑﺮ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﯿﺎن ﻫﺮ ﺷﺨﺺ را از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ دوﺳﺘﺎن اﻧﺴﺎن او را ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در اﺛﺮ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ از دوﺳﺖ ﺑﺪ دور ﺑﺎش ﭼﻮن ﺗﻮ را ﺑﺎ او ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﭘــﺲ آﻧﮑــﻪ ﺑﮕــﻮﯾﻢ ﮐــﻪ ﺗــﻮ ﮐﯿﺴــﺘﯽ!‬ ‫ﺗـــﻮ اول ﺑﮕـــﻮ ﺑـــﺎ ﮐﯿـــﺎن زﯾﺴـــﺘﯽ!‬
‫و دﯾﮕﺮي ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﯾـــﺎر ﺑـــﺪ ﺑـــﺪﺗﺮ ﺑـــﻮد از ﻣـــﺎر ﺑـــﺪ‬ ‫اي ﺑـــﺮادر ﻣـــﯽﮔﺮﯾـــﺰ از ﯾـــﺎر ﺑـــﺪ‬
‫ﯾــﺎر ﺑــﺪ ﺑــﺮ ﺟــﺎن و ﺑــﺮ اﯾﻤــﺎن زﻧــﺪ‬ ‫ﻣـــﺎر ﺑـــﺪ ﺗﻨﻬـــﺎ ﺗـــﻮ را ﺑﺮﺟـــﺎن زﻧـــﺪ‬
‫و ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫ﮐﻨــﺪ ﻫﻤﺠــﻨﺲ ﺑــﺎ ﻫﻤﺠــﻨﺲ ﭘــﺮواز‬ ‫ﮐﺒـــﻮﺗﺮ ﺑـــﺎ ﮐﺒـــﻮﺗﺮ ﺑـــﺎز ﺑـــﺎ ﺑـــﺎز‬
‫وﻟﯽ ﻫﻤﺮاه و ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻮﺟﻮان ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن ﻣﺴﺎﻟﻢ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﺜﺒﺖ او ﺳﻬﯿﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫آﺛﺎر و ﺗﺒﻌﺎت ﺧﻄﺮﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را از او دور ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻔﯿﺪ و ﻣﺆﺛﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‪:‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ اﺑﻮداود و ﺗﺮﻣﺬي‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﯾﻦ ﺷﻌﺮﻫﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم آن ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﯾﻦ اﺷﻌﺎر ﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
 ‫‪193‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ o‬ﻣﺮﺑﯽ )و ﺧﺎﻧﻮاده( ﺑﺎﯾﺪ اﻫﻤﯿﺖ و ﺧﻄﺮ دوﺳﺘﺎن را ﺑﺮ ﻧﻮﺟﻮان درﯾﺎﺑﻨﺪ آﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ‬
‫از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﭽﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ ﻻزم را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﯿﺶ از ﻓﺮا‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻠﻮغ ﺑﭽﻪ را آﻣﺎده ﮐﺮد و اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﭘﻨﺪﻫﺎ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﻻزم را ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮد؛‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ او را از اﻫﻤﯿﺖ دوﺳﺖ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و اﺛﺮ ﻧﯿﮏ او آﮔﺎه ﮔﺮداﻧﺪ و از ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻫﻤﺮاﻫﯽ‬
‫دوﺳﺘﺎن ﺑﺪ و ﺧﻄﺮ ﻫﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﺮاي ﺳﮑﻮﻧﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﯽ در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽاش ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﮐﯽ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن اﻫﺘﻤﺎم ورزﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ ﻧﻮﺟﻮان‬
‫دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد را از ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﯾﺎ ﻫﻤﺴﻦ و ﺳﺎﻻن ﻣﺤﻠﻪاش ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺰﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻣﺪرﺳﻪ و آﻣﻮزﺷﮕﺎﻫﯽ را ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ ﮐﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان‪ ،‬ﻣﺮﺑﯿﺎن و‬
‫ﮐﺎدر آﻣﻮزﺷﯽ – اداري ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻣﻮﻓﻘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺖ را ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺟﺪي و ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺳﺎزي ﻣﺜﻞ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻼسﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺆﺳﺴﺎت و ﻣﺴﺎﺟﺪ ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﻓﺼﻠﯽ ﻣﺮاﮐﺰ‬
‫آﻣﻮزﺷﯽ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن در ﺗﻌﻄﯿﻼت‪.‬‬
‫‪ o‬ﯾﺎري ﺟﺴﺘﻦ از داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن از دﺑﯿﺮان‪ ،‬ﻣﺸﺎوران )آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ(ﻣﺮﺑﯿﺎن‪ ،‬دﻋﻮﺗﮕﺮان و داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‪.‬‬
‫‪ o‬ﮐﻨﺘﺮل‪ ،‬ﻧﻈﺎرت و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻧﻮﺟﻮان؛ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺪون اﻃﻼع و از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ دوﺳﺖﻫﺎ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻮﺟﻮان ﻣﻌﻤﻮﻻ ﮐﻨﺘﺮل و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ را رد‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ﻧﻈﺎرت ﻧﻔﺮت دارد‪.‬‬
‫‪ o‬دوﺳﺘﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪي ﻓﺮزﻧﺪت را ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺪار و او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ آﻧﺎن را در‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎ دﻋﻮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻦ و ﺑﺎ آﻧﺎن درآﻣﯿﺰ!‬
‫‪ o‬ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎآﮔﺎﻫﯽ و ﮐﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮔﯽ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ در اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺧﻄﺎ‬
‫ﻣﯽرود؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ او ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ اﺳﺖ؛ ﻧﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﺷﺎن‪.‬‬
‫‪ o‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن دوﺳﺖاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪194‬‬

‫اﻧﺪ‪ :‬ﮐﻨﺪ ﻫﻤﺠﻨﺲ ﺑﺎ ﻫﻤﺠﻨﺲ ﭘﺮواز!‬

‫‪ o‬ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﻮﺟﻮان ﺑﺎ ﺷﺮاب‪ ،‬دﺧﺎﻧﯿﺎت و ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر آﺷﻨﺎﯾﯽ‬
‫و ﺳﺮوﮐﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﺷﻨﺎﯾﯽاش و رﻓﺎﻗﺘﺶ ﺑﺎ ﻣﻌﺘﺎدان ﯾﺎ ﺳﺮو ﮐﺎر دارﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺷﺮاب‪،‬‬
‫دود و ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر زﻣﯿﻨﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺒﺖﻫﺎ را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺳﺮ آن را در دﺳﺘﺮس‬
‫ﺧﻮد ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬دﺷﻮارﺗﺮﯾﻦ و ﺗﻠﺦﺗﺮﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪاي ﮐﻪ ﯾﮏ ﭘﺪر در زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫ﻧﺎﮔﻮارﺗﺮﯾﻦ و دردﻧﺎكﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺷﺮاﻓﺖ و ﺷﻌﻮر او را ﺑﻪ آن ﻣﺒﺘﻼ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺑﯿﺎ و ﺑﭽﻪات را در ﭘﺸﺖ ﻣﯿﻠﻪﻫﺎي زﻧﺪان ﺑﺒﯿﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﯾﺎ‬
‫اﻣﺜﺎل آن ﺳﺮو ﮐﺎر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮاده داﻧﺴﺖ ﯾﮑﯽ از دوﺳﺘﺎن ﺑﭽﻪاش ﺑﺪ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ او را از‬
‫ﻓﺮزﻧﺪش دور ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ وارد ﻋﻤﻞ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﻮان آن را ﻣﺴﺘﻤﺴﮏ‬
‫ﻗﺮار ﻧﺪﻫﺪ ﯾﺎ در وﻗﺘﯽ در ﻏﯿﺎب ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ او ﺗﻤﺎس ﺑﮕﯿﺮد و ‪...‬‬
‫اﻣﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮي روزاﻧﻪ و ﻣﺒﺎﺣﺜﻪي آرام و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺟﻮان در ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﺎط ﺧﻮب‬
‫و ﺑﺪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺑﺰار دور ﮐﺮدن دوﺳﺘﺎن ﻧﺎﺑﺎب از ﮔﺮداﮔﺮد او‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬دوﺳﺘﺎﻧﯽ ﺳﺎﻟﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺎن را ﺑﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺧﻮب و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ارﺗﺒﺎط ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ ﻣﯿﺴﺮ و‬
‫ﻣﻘﺪور ﺑﺎﺷﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -3‬ﻧﻮﺟﻮان ‪ ...‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ا ﻣﻨﯿﺖ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ o‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻮﯾﮋه ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺤﺒﺖ از دﻏﺪﻏﻪﻫﺎ و ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎﯾﺶ‬
‫روح اﻣﻨﯿﺖ و آراﻣﺶ را در او ﺑﺪﻣﯽ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻋﺪﻧﺎن اﻟﺴﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬اﻟﺼﺤﺔ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ ﻟﻠﻤﺮاﻫﻘﲔ واﻟﺸﺒﺎب‪.‬‬

 ‫‪195‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ o‬از ﺗﻤﺴﺨﺮ ﮐﺮدن و زﺷﺖ ﺷﻤﺮدن وﺿﻊ ﻧﻮﺟﻮان و ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻗﯿﺎﻓﻪ‪ ،‬ﻫﯿﮑﻞ و ﻣﻨﻈﺮش‬
‫ﺟﺪا ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﯾﮕﺮان‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺣﻘﺎرت ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺑﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻧﻮﺟﻮان؛ ﻣﺮدد و ﻧﮕﺮان ﺷﺪن از ﺣﻀﻮر در ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ و ‪ ...‬اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬاري‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﭼﯿﺰي از دﺳﺘﺶ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪،‬‬
‫ﯾﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺗﺮس از ﯾﮏ ﺻﺤﻨﻪ در او ﻧﻤﻮدار ﺷﻮد ﻣﺜﻼ رﻧﮓ ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﭙﺮد‪ ،‬ﺻﻮرﺗﺶ‬
‫ﺳﺮخ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺮق ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽاش ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﯾﺎ روﺑﺮو ﺷﺪن ﺑﺎ ﺻﺤﻨﻪاي را رد ﮐﻨﺪ ﯾﺎ از آن ﻃﻔﺮه‬
‫رود ﯾﺎ از ﺣﻀﻮر در ﺟﺸﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻢ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎ دوري ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﻣﻮارد‬
‫اﺣﺴﺎس و ﺗﺼﻤﯿﻢ او را ﻣﺤﺘﺮم داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ را ﺑﻪ آﻧﺎن آﻣﻮزش داد و آﻧﺎن را ﺑﻪ اﻇﻬﺎر‬
‫ﻧﻈﺮات و دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺷﺎن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺳﺎﮐﺖ ﮐﺮدن ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﮐﺘﻤﺎن‬
‫ﮐﺮدن ﺗﻨﻔﺲ ﺷﺎن و ﺑﯽ ﺧﺮداﻧﻪ داﻧﺴﺘﻦ رؤﯾﺎﻫﺎي ﺷﺎن ﻫﯿﭽﮕﺎه ﻣﻔﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﻏﯿﺮ‬
‫ﺟﺎي ﺧﻮد ﻋﺎدت دادن ﺷﺎن ﺑﻪ ﺣﯿﺎ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﻏﯿﺮ ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺷﺎن در ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎ و ﻣﺮاﺳﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪.‬‬
‫‪ o‬از اﻧﺘﻘﺎد ﮐﺮدن از ﻧﻮﺟﻮان ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽاش در ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﺎ‬
‫ﻟﻐﺰﯾﺪﻧﺶ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺶ‪ ،‬ﺗﺮدﯾﺪ ﯾﺎ ﻃﻔﺮه رﻓﺘﻦاش از ﺣﻀﻮر در ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎ ﺑﻪ او‬
‫ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻣﺰن و ﻟﻘﺐ ﻣﺪه‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ روش‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ را ﺣﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽاش‬
‫ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ و آن را ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻮﺟﻮان را ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻟﻬﺠﻪ و ﺑﯽﭘﺮده ﺣﺮف زدن‪ ،‬ﻋﺎدت داد‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ او را ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎري در ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺗﺶ آﮔﺎﻫﯽ داد و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻧﻮﺟﻮان‪ ...‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ‪ ،‬در ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻪ دﯾﻨﺪاري روي ﻣﯽآورد‪ ،‬او ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ و‬
‫ﺗﺄﻣﻞ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮاﯾﺶ دارد ﭼﻮن ﻋﻮاﻃﻔﺶ ﺟﻮﺷﺎن و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﺶ ﺳﺮﺷﺎر اﺳﺖ‪ .‬او زﯾﺎد‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪196‬‬

‫ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‪ ،‬زود اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه و ﺿﻌﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ روي ﻣﯽآورد و ﺑﻪ ﻓﺮاﯾﺾ‬
‫و ﻧﻮاﻓﻞ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪي ﻣﯽﮐﻨﺪ ذﮐﺮ و دﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﻫﻤﻪي اﯾﻨﻬﺎ از ﮔﺮاﯾﺶ ﺟﺪي ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻪ‬
‫دﯾﻨﺪاري و ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ ﺣﮑﺎﯾﺖ دارد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻻزم اﺳﺖ از اﯾﻦ آﻣﺎدﮔﯽ و ﮔﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺟﻮان درﺳﺖ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﮐﺮد و آن را‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي درﺳﺖ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮد و ﺟﻬﺖ داد‪.‬‬

‫‪ -5‬دﯾﻨﺪاري را ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻧﻮﺟﻮان ﺑﺎرور و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ o‬ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﻧﻮﺟﻮان را ﻫﺮ ﻗﺪر اﻣﮑﺎن داﺷﺖ ﺑﻪ روشﻫﺎي ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻤﺖ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺖ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﯽ؛ زﯾﺮا ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روش دﯾﮑﺘﻪاي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺣﺴﺎساﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺘﯿﺎزﺷﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن آﻣﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ‬
‫ﻟﺠﺒﺎزي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﻋﻮاﻃﻒ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻧﻮﺟﻮان را ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ و ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ ﮐﻪ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻋﺎﻃﻔﻪ و اﺣﺴﺎس ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ده‪.‬‬
‫‪ o‬ﺻﺤﺒﺖ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ و ﺟﻬﺖ دادن ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ زود آﻏﺎز ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﻨﺪ و‬
‫اﻧﺪرز ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ و ﺟﻬﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ در ﺳﻨﯿﻦ اوﻟﯿﻪي ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ؛ ﺳﯿﺰده ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺰده‬
‫ﺳﺎﻟﮕﯽ‪ ،‬ﻣﻔﯿﺪﺗﺮ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﭘﺲ از آن ﭘﺬﯾﺮش ﮐﺎﻫﺶ و اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬از ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻨﮕﻨﺎ‪ ،‬ﺳﺨﺘﯽﻫﺎ و ﻣﺼﯿﺒﺖﻫﺎ ﺑﻬﺮه داري ﮐﻦ و ﻗﺪرت ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺗﻮﺿﯿﺢ‬
‫ﺑﺪه و ﺿﺮورت ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را در دﺷﻮاريﻫﺎ و ﺳﺨﺘﯽﻫﺎ ﯾﺎدآوري ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺖ ﯾﺎدآوري ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل از او ﺑﺎﺧﺒﺮ اﺳﺖ و او از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر داﯾﻢ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهي ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري‬
‫ۡ َ ۡ ُ َ َ ُۡ‬ ‫َ َٓ َ‬
‫ور ‪] ﴾١٩‬ﻏﺎﻓﺮ‪» [١٩ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﺸﻢﻫﺎي ﺧﺎﺋﻦ و‬ ‫�� ٱ ُّ‬
‫لص ُد ُ‬
‫� وما ِ‬ ‫ٱ�� ِ‬ ‫ﮐﻦ‪ۡ �َ ﴿ :‬عل ُم خا� ِ َنة‬
‫ﭘﻨﻬﺎﻧﻬﺎ درون را ﻣﯽداﻧﺪ«‪.‬‬
‫‪ o‬ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﮕﺎه ﻋﺎدت ﺑﺪه و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهي ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري ﮐﻦ‪:‬‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ْ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِ� َ� ُغ ُّضوا م ِۡن �بۡ َ�ٰره ِۡم َو َ� ۡحف ُظوا ف ُر َ‬
‫وج ُه ۡ ۚم � ٰل َِك أ ۡز ٰ‬ ‫ّۡ‬ ‫ُ‬
‫﴿قل لِل ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫� ل ُه ۡم﴾ ]اﻟﻨﻮر ‪)» [٣٠ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!(‬ ‫ِ‬
 ‫‪197‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫ﺑﻪ ﻣﺮدان ﻣﺆﻣﻦ ﺑﮕﻮ ﭼﺸﻢﻫﺎي ﺧﻮد را )از ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻧﺎ ﻣﺤﺮم( ﻓﺮو ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺷﺮﻣﮕﺎهﺷﺎن را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ )ﮐﺎر( ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮ اﺳﺖ«‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬را ﻫﻢ ﺑﻪ او‬
‫ﯾﺎدآوري ﮐﻦ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮ ﺳﯿﺪﻧﺎ ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻋﻠﯽ! دﻧﺒﺎل ﻣﮑﻦ ﻧﮕﺎه )اول( را‬
‫ﺑﺎ ﻧﮕﺎه )دوم(؛ زﯾﺮا اوﻟﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ« ‪.1‬‬
‫و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﻦ زﻧﯽ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﭼﺸﻢاش ﺑﯿﻔﺘﺪ؛‬
‫ﺳﭙﺲ او ﻧﮕﺎﻫﺶ را ﻓﺮو ﺑﻨﺪد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ آن ﻋﺒﺎدﺗﯽ را ﺑﻪ ﻋﻮض ﻣﯽدﻫﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺣﻼوت آن را ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ )و ﻣﯽﭼﺸﺪ(« ‪.2‬‬
‫و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﮕﺎه ﺗﯿﺮي از ﺗﯿﺮﻫﺎي زﻫﺮآﮔﯿﻦ ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯿﮑﻪ آن را از ﺗﺮس ﻣﻦ رﻫﺎ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻋﻮض ﺑﻪ او اﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺣﻼوت آن را در دﻟﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ )و اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ« ‪.3‬‬
‫‪ o‬او را ﻋﺎدت ﺑﺪه ﺗﺎ از ﺷﻨﯿﺪﻧﯽﻫﺎي زﺷﺖ‪ ،‬از ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﻨﺪه ﮐﻪ ﭘﺴﺘﯽ‬
‫واﻣﯿﺪارد‪ ،‬دوري ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ْ َ‬ ‫ْ َّ ۡ َ ۡ‬ ‫َ‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهي ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ او ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪�﴿ :‬ذا َس ِم ُعوا ٱللغ َو أع َر ُضوا � ۡن ُه‬
‫َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ َ َ ُ َ ََۡ‬ ‫َ ُ ْ َ ٓ َ ۡ َ َُ َ ُ َ ۡ َ ُ ُ‬
‫َوقالوا �َا أع� ٰلنا َول� ۡم أع�ٰل� ۡم َس� ٰ ٌم عل ۡي� ۡم � نبت ِ� ٱل�ٰ ِهل ِ� ‪] ﴾٥٥‬اﻟﻘﺼﺺ‪[٥٥ :‬‬
‫»زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ )ﺳﺨﻦ( ﭘﻮچ و ﺑﯿﻬﻮده ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬از آن روي ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ و ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) :‬ﺛﻤﺮه ي( ﮐﺮدار ﻣﺎ‬
‫از آن ﻣﺎ اﺳﺖ و )ﺛﻤﺮه ي( ﮐﺮدار ﺷﻤﺎ از ﺧﻮدﺗﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻼم ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد‪ .‬ﻣﺎ ﺳﺒﮑﺴﺮان و‬
‫ﻧﺎداﻧﺎن را ﻧﻤﯽﺟﻮﯾﯿﻢ«‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﺮ و ادب اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻦ را ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز ﺗﺎ ﺑﻮﯾﮋه ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﮔﻮش‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﭙﺮﺳﺪ؛ اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺣﺲ ﮐﻨﺠﮑﺎوي اﺳﺖ‪،‬‬
‫َ‬ ‫�ٔ َذ َن ٱ َّ� َ‬
‫ِين مِن � ۡبلِ ِه ۡ ۚم‬ ‫�ٔذِنُوا ْ َك َما ٱ ۡس َ ۡ‬
‫�لُ َم فَ ۡليَ ۡس َ ۡ‬ ‫�ذا بَلَ َغ ٱ ۡ�َ ۡط َ�ٰ ُل م ُ‬
‫ِن� ُم ٱ ۡ ُ‬ ‫َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ اﺑﻮداود و ﺗﺮﻣﺬي‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ اﺣﻤﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬رواﯾﺖ ﻃﺒﺮاﻧﯽ و ﺣﺎﮐﻢ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪198‬‬
‫� ۡم َء َا� ٰتِهِۦ َوٱ َّ ُ‬
‫� َعل ٌ‬
‫ِيم َحك ‪ٞ‬‬ ‫َ‬
‫ٰ َ ُ َ ّ ُ َّ ُ ُ‬‫َ َ‬
‫ِيم ‪] ﴾٥٩‬اﻟﻨﻮر ‪» [٥٩ :‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺷﻤﺎ‬ ‫ۗ‬ ‫ك�ل ِك يب ِ� ٱ� ل‬
‫ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ رﺳﯿﺪﻧﺪ؛ ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آنﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺎزه‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﷲ آﯾﺎﺗﺶ را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﷲ داﻧﺎي ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻟﺬا زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺑﻪ رﺷﺪ )ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ اﺳﺖ( رﺳﯿﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ورودش ﺑﻪ ﻣﻨﺎزل ﯾﺎ اﺗﺎق دﯾﮕﺮان ﯾﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺤﻞﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮد ﺗﺎ‬
‫دﯾﮕﺮان را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت و اﺳﺮار ﺷﺎن ﺑﺮاي وي آﺷﮑﺎر ﻧﮕﺮدد و ﭼﺸﻢاش‬
‫ﺑﺮ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﻔﺘﺪ ﮐﻪ دﯾﺪﻧﺶ ﺑﺮاي وي درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ‪.1‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺑﺮ ﺗﻮ اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهاي را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺘﺶ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدي و در اﺛﺮ آن ﭼﺸﻢاش را درآوردي؛ اﯾﺮادي ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ« ‪.2‬‬

‫‪ -6‬ﻧﻮﺟﻮان و ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﻨﺴﯽ‪:‬‬

‫در ﯾﮏ ﮔﻔﺘﮕﻮي آرام ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﯽ ﺑﺎ دﺧﺘﺮاﻧﺖ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻦ؛ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺷﺎﯾﺪ‬
‫روزي ﺑﺮادرت ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ دﺧﺘﺮي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﯿﺰي از او ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫آن دﺧﺘﺮ در ﮐﻤﯿﻦ ﺑﺮادرت ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻔﺖ و ﭘﺎﮐﯽاش را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ ﯾﺎ اﯾﺪز را ﺑﻪ او ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ در ﻣﺮد ﺧﻄﺮﻫﺎي اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﺪاي ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽاش ﮔﺮدد؛ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻦ در ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﺖ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻋﻘﻼﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﺟﺴﻤﯽ و ﺳﻼﻣﺖ‬
‫دﯾﻨﯽ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ده؛ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻠﻮت ﮐﺮدن ﻣﺮد ﺑﺎ زن ﻏﺮﯾﺒﻪ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﯿﭻ ﻣﺮدي ﺑﺎ ﻫﯿﭻ زﻧﯽ ﺧﻠﻮت ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺷﺎن ﺷﯿﻄﺎن )وﺳﻮﺳﻪﻫﺎ‬
‫و اﻏﻮاﻫﺎي او( ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪.3‬‬
‫ﺑﻪ دﺧﺘﺮاﻧﺖ ﯾﺎدآوري ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺄن ﻧﻔﺮﻣﻮد‪» :‬زﻧﺎ ﻧﮑﻨﯿﺪ!« ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﭼﯿﺰي را ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن از زﻧﺎ از آن ﻫﻢ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ ﺗﺮ و ﺳﺨﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪،‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ اﻟﻨﻐﯿﻤﺸﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ‪ ،‬اﻟﻤﺮاﻫﻘﻮن‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﺑﺨﺎري‪.‬‬
‫‪ -3‬رواﯾﺖ ﻧﺴﺎﺋﯽ‪.‬‬
 ‫‪199‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ َۡ‬
‫ﭼﻮن ﻓﺮﻣﻮد‪َ ﴿ :‬و� �ق َر ُ�وا ٱ ّلز ٰٓ‬
‫�﴾ ]اﻹﴎاء‪» [٣٢ :‬ﺑﻪ زﻧﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﺪ ‪ .«..‬زﯾﺮا ﻋﻤﻞ ﺷﺮمآور‬ ‫ِ‬
‫زﻧﺎ ﻋﻤﻞ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪاي دارد و ﯾﮏ ﮐﺎر ﯾﮑﺒﺎره و آﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺎن‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻤﺮاﻫﯽ و ﻫﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن ﻧﺎﺑﺎب و ﻧﺎ اﻫﻞ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺷﺮاﺑﺨﻮاري و ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‬
‫و ﻣﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ آن‪ :‬در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮﻫﺎي ﻋﻘﻠﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫اﺳﺖ ‪.1‬‬
‫ﺑﻪ دﺧﺘﺮاﻧﺖ ﻧﯿﺰ ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ ،‬دﺧﺘﺮي ﮐﻪ ﺧﻮدش را ﻣﺨﺎﻃﺮه ﻣﯽاﻧﺪازد و ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﻮان در‬
‫ﺑﯿﺮون از ﻣﺤﺪودهي داﻧﺸﮕﺎه ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬رﯾﺴﮏ و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻗﻀﯿﻪي‬
‫ازدواﺟﺶ را در آﯾﻨﺪه ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﯽاﻧﺪازد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻃﺒﻖ دﯾﺪﮔﺎه دﺧﺘﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ ﭘﺴﺮ ﯾﮏ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺻﺎف و ﭘﺎك و دور از اﻧﺤﺮاف اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﭼﺸﻢ و زﺑﺎن و ﭘﺎﯾﯿﺪن ﻣﺮدم ﻓﻘﻂ ﺑﻪ دﯾﺪن‬
‫ﺑﺴﻨﺪه ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ و آﻧﺠﺎ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﺣﺮف و ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮدم را ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ راه ﺧﻮد را در ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮد و از ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي‬
‫دﯾﮕﺮ راه ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬آن وﻗﺖ ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ازدواج ﮔﺮدد‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ارﺗﺒﺎط و درآﻣﯿﺨﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺮد ﻏﺮﯾﺒﻪ‪ ،‬از ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﮐﺮده و ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺧﺸﻢ او ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮ دﺧﺘﺮ و دوﺷﯿﺰه ﺑﺪاﻧﺪ؛ ﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ آزاد اﻧﺪﯾﺶ و راﺣﺖاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺸﻖ را اﺑﺰار ﭘﺮ ﮐﺮدن‬
‫و ﮔﺬراﻧﺪن وﻗﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ دﺧﺘﺮ ﺳﺎدهاي ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻓﮑﺎر ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﻗﻮل و ﻗﺮارﻫﺎي ﺳﺮي ازدواج را ﺑﺎور ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺪاﻧﺪ؛‬
‫ﻣﺤﺎل اﺳﺖ ﯾﮏ ﺟﻮان ﺑﺎ دﺧﺘﺮي ﺳﺎﺑﻘﻪ دار ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد و ازدواج ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ آدم رذل ﭘﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﮑﺎرش را درﯾﺪ آن را ﺑﺮاي ﺳﮓﻫﺎي ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺟﺎ‬

‫‪ -1‬اﻟﺴﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺪﻧﺎن و ﺑﯿﻄﺎر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺸﺎر‪ ،‬ﻋﻠﻤﻮا أوﻻدﻛﻢ اﻟﻘﻴﻢ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪200‬‬

‫ﻣﯽﮔﺬارد و ﻣﯽرود و ﻫﻤﻪي آن ﻗﻮل و ﻗﺮارﻫﺎ‪ ،‬وﻋﺪهﻫﺎ و ﺳﺨﻨﺎن ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ را ﻓﺮاﻣﻮش‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -7‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮي را ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز‪:‬‬

‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﺟﻮان از ﻧﻮع رﻓﺘﺎري ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ؛ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻟﺬا اﯾﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﯾﺎ او را ﺑﻪ ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻫﺪﯾﻪ دادن واﻣﯿﺪارد ﯾﺎ او را آدﻣﯽ ﻣﻨﻔﯽ و ﮔﻮﺷﻪ‬
‫ﮔﯿﺮ ﺑﺎر ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ دﯾﺪﮔﺎﻫﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎم ﻃﺮح دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ و ﻧﻈﺮات در ﻣﺤﺎﻓﻞ و ﻫﻨﮕﺎم ارزﯾﺎﺑﯽ رﺧﺪادﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ و‬
‫ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎ از ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﺑﺎ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬در ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﺪرﺳﻪ و اﻣﺜﺎل آن ﻣﺜﻞ اردوﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫﺎ و‬
‫ﻧﻮع و رﺷﺘﻪي ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪ ﯾﺎ اﺟﺎرهي ﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﺧﺮﯾﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦ و ‪ ..‬از ﻣﺸﻮرت و ﻧﻈﺮ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ o‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از او اﺟﺮاي ﮐﺎري را درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدي‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي ﺗﺸﻮﯾﻖ‬
‫ﮐﻦ و ﻋﺎدت ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬او را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دار ﺷﺪن ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻮاده و‬
‫اﻧﺠﺎم ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺎرﻫﺎي آن را ﺑﻪ وﯾﮋه ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺒﻮدن ﺧﻮدﺗﺎن )ﭘﺪر و ﻣﺎدر( ﺑﻪ او ﺑﺴﭙﺎر‪.‬‬
‫‪ o‬او را ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﻣﺎﻟﯽ ﻋﺎدت ﺑﺪه‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻮل ﺗﻮ‬
‫ﺟﯿﺒﯽ ﻫﻔﺘﻪ وار ﯾﺎ ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي را ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ .‬او ﺑﺎﯾﺪ در روﯾﮑﺮد ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ‪ ،‬ﺷﻐﻠﯽ‪ ،‬و اﻣﺜﺎل آن ﻧﻘﺶ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
 ‫‪201‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ o‬ﻣﻨﺰﻟﺖ را ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺠﻬﺰ ﮔﺮدان ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت‪ ،‬ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺟﺎذﺑﻪي‬

‫آن ﺧﻮب و دﻟﮑﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﻮادي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ‬
‫ﻧﻮﺟﻮان و ﺑﻠﻮغ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﮔﺰﯾﺪهاي از )ﺗﺮﺟﻤﻪ ي( ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ‪ ،‬اﺣﺎدﯾﺚ‪ ،‬ﻓﻘﻪ و ﻓﺘﻮاﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت ﻋﻠﻤﯽ‪.‬‬
‫‪ -3‬زﻧﺪﮔﯿﻨﺎﻣﻪﻫﺎ و ﺳﯿﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮﯾﮋه‪ ،‬ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺷﺮﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و رواﻧﯽ و ‪...‬‬
‫‪ -5‬داﺳﺘﺎنﻫﺎي آﻣﻮزﻧﺪه و ﻫﺪﻓﺪار‪.‬‬
‫‪ -6‬ﮐﺎﺳﺖﻫﺎي ﺻﻮﺗﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ آﻣﻮزﻧﺪه‪ ،‬داﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺘﻨﻮع‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﺪاد اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺟﻮان را ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮدن ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯽ‪ ،‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮد ﻧﻮﺟﻮان اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪ ﺗﻌﺪادي ﮐﺘﺎب و ﮐﺎﺳﺖ ﮐﻨﺪ و ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ را ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﯾﻨﮑﻪ در ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدن ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ آن ﺑﻪ او ﺳﭙﺮده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮﺑﯽ )ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻮاده( از ﺳﻼﻣﺖ و درﺳﺘﯽ ﻣﻮاد ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ )ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺟﺰوهﻫﺎ‬
‫ﮐﺎﺳﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺳﯽ ديﻫﺎ و ‪ (..‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺰﯾﻨﺶ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﮐﺘﺎبﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺟﻮان ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎدهي‬
‫ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪاش ﺑﻪ او آزادي ﻋﻤﻞ داده ﺷﻮد ‪.1‬‬
‫‪ -5‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ و ﺳﯽ ديﻫﺎي ﺣﺎوي اﻃﻼﻋﺎت ﯾﺎ ﺑﺎزيﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺠﻬﺰ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺤﻔﻮظ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻤﺎل‪ ،‬اﻟﱰﺑﻴﺔ اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﻟﻠﻄﻔﻞ اﳌﺮاﻫﻖ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪202‬‬

‫‪ -8‬ﻧﻮﺟﻮان در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺎ وﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺧﺪا ﻫﻨﻮز ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﻣﺎ از اﻣﺘﯿﺎز ارﺗﺒﺎط واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﺮﺧﻮدار اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ از ﭘﺪران ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ در‬
‫ﻏﺮب ﺑﺮ دوري و ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﯿﺎن ﻧﺴﻠﻬﺎ ﺑﺮﭘﺎ اﺳﺖ و ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ – ﻏﺎﻟﺒﺎ – ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺗﻤﺮد و ﺳﺮﮐﺸﯽ‬
‫دﮐﺘﺮ ‪ De Besse‬ﻣﺘﺨﺼﺺ رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ در ﮐﺘﺎﺑﺶ »اﳌﺮاﻫﻘﺔ« ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﺑﺰرگ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌﯽ ﭘﺪﯾﺪهي ﺗﻤﺮد و‬
‫ﺳﺮﮐﺸﯽ در آنﻫﺎ ﻧﻤﻮد دارد و ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﺬﯾﺮش آﻧﺎن رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن رﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻤﺮد« ‪.1‬‬
‫اﻣﺎ ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن ﭘﺪران و ﻓﺮزﻧﺪان در ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﻣﺎ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﺑﻪ ﭘﺪر و‬
‫ﻣﺎدر ﺑﺮﭘﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﺻﯿﻪي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﻣﺎدر را ﺑﻪ ﭘﺪر ﺗﺮﺟﯿﺢ‬
‫ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪)» :‬ﺑﻪ( ﻣﺎدرت )ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻦ( ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺎدرت ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎدرت ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﭘﺪرت« ‪.2‬‬
‫ﺟﻮان ﻧﻮﺑﺎﻟﻎ ﻣﺎ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﯾﺎ ﺑﺮ ارزشﻫﺎي آن ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮرد ﯾﺎ آن را ﮐﻢ‬
‫ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ اﺧﻼق و ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻮﺟﻮان‬
‫ﻣﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪي »ﺗﮑﻠﯿﻒ« را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﯽﮔﺬارد ﻧﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ »ﺳﺮﮐﺸﯽ« و »ﺗﻤﺮد« و ﻧﺎدﯾﺪه‬
‫اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﺧﻮﺑﯽﻫﺎ را‪ .‬ﻧﻮﺟﻮان دراﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ و در اﯾﻦ ﺳﻦ ﺑﺎ وﻓﺎداري و ﻣﺤﺒﺘﯽ روﺑﺮو اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﺑﻪ او ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف اﯾﻦ ﻃﯿﻒ از ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬اﻧﺪﮐﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ راﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ از ﻗﯿﺪ و ﺑﻨﺪ وﻓﺎداري‬
‫ﺑﻪ ﭘﺪران ﺷﺎن رﻫﺎاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺎدﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﺧﻮﺑﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﯽ از اﯾﻦ ﻓﺮارﯾﺎن )از ﺧﺎﻧﻪ( ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﺎ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺿﺪ اﺧﻼق‪،‬‬

‫‪ ،dr De Besse -1‬اﻟﻤﺮاﻫﻘﻮن‪.‬‬

‫‪ -2‬رواﯾﺖ ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫‪203‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫ﺿﺪ ﻗﺎﻧﻮن و ﺿﺪ دﯾﻦ آﺷﻨﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﯽ اﯾﻦ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺑﻬﺘﺮ از‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ در ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻻﺗﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﯾﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن در ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﯿﮑﯽ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻦ و ﻣﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﺑﺎ آﻧﺎن ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺗﺄﺳﻔﻨﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻃﺮافﻣﺎن ﭘﺪراﻧﯽ ﻓﺎﺿﻞ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ از‬
‫ﻧﻈﺮ دﯾﻦ و داﻧﺶ ﻫﻢ ﻣﻤﺘﺎز و ﻋﺎﻟﯽاﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ را ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﮐﺶ و ﺑﯽدﯾﻦ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖﻫﺎ اﯾﻦ ﭘﺪران ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﺑﯽدﯾﻨﯽ و‬
‫ﺳﺮﮐﺸﯽ را ﻧﻔﻬﻤﯿﺪﻧﺪ و ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از وﻇﺎﯾﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎي ﭘﺪران اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ‬
‫ﺳﻄﺢ ﮐﻮدﮐﺎن ﺷﺎن ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﺎ آﻧﺎن دوﺳﺘﺎﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺮوان ﺷﯿﻄﺎن آﻧﺎن‬
‫را ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﺑﯽﺑﻨﺪ و ﺑﺎري ﮐﺸﺎﻧﺪﻧﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -9‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻢ ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﯿﺪار ﻧﻤﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺻﺒﺢ او را ﯾﮑﻤﺮﺗﺒﻪ ﺻﺪا ﺑﺰن و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺻﺪاﯾﺖ را ﺷﻨﯿﺪه اﺳﺖ و واﻗﻌﺎ ﺑﯿﺪار‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﮐﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از رﺧﺖ ﺧﻮاب را ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺑﺴﭙﺎر‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﯾﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد؛ دﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺸﺪار ﻣﺪرﺳﻪ او‬
‫ﺧﯿﻠﯽ زود ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﻬﻤﯿﺪ از ﺧﻮاب ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﯿﺪار ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺨﻦ ﺧﺎﻧﻢ ﯾﺎ آﻗﺎي دﺑﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫از ﺻﺪا زدن ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺻﺪا زدن ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪي ﺗﻮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﻮدت داﻧﯽ؛ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻮاﻗﺒﺶ را ﻧﯿﺰ ﺑﭙﺬﯾﺮي!‬

‫‪ -10‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻮﺟﻮان در ﺷﺐ‪:‬‬

‫از ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﻮﺟﻮان و واﻟﺪﯾﻦاش ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ ﻗﻀﯿﻪي ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ او در ﺷﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺘﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫دراﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ او ﮐﺠﺎ و ﺑﺎ ﮐﯽ اﺳﺖ؛ ﻧﯿﺰ اﻫﻤﯿﺖ دارد‪.‬‬

‫‪ -1‬اﻟﺴﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻋﺪﻧﺎن‪ ،‬اﻟﺼﺤﺔ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ ﻟﻠﻤﺮاﻫﻘﲔ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪204‬‬

‫‪ o‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ او ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﺪاﻧﯽ او ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﯽرود؛ وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﯿﺮون ﺷﺪن و ﭘﺲ‬
‫از ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦاش ﺑﻪ ﻣﻨﺰل او را ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ و ﺑﺎزﭘﺮﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﺪه‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ راﺣﺖ و ﺻﺮﯾﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻟﺶ را ﺑﺮاﯾﺖ ﺑﺎز ﮐﻨﺪ و در ﻫﺮ زﻣﯿﻨﻪ‬
‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﭘﯿﺶ از ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﺑﺎ او‪ ،‬ﻣﻮاﻇﺐ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﺑﺎش ﮐﻪ او را ﺑﺎ آن ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدﻫﯽ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ :‬ﺗﻮ ﮐﺠﺎ ﻣﯽروي؟ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪» :‬اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻟﺬﺗﺒﺨﺶ‬
‫ﻣﯽروي؟«‪ .‬و ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ ﺑﭙﺮﺳﯽ‪ :‬اﻣﺮوز ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدﯾﺪ؟ از او ﺑﭙﺮس‪ :‬آﯾﺎ از وﻗﺖ ﺗﺎن ﻟﺬت‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮدﯾﺪ؟ و ﻋﻮض اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ :‬ﺑﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ؟ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ :‬آﯾﺎ‬
‫دوﺳﺘﺖ ﻋﻠﯽ ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ؟‬
‫‪ o‬در ﻣﻮرد زﻣﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﺎ او ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﯽ و ﺳﻌﯽ ﻧﻤﺎ ﺗﺎ وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ و رﺿﺎﯾﺖ ﻫﺮ دو ﺗﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ او ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﭼﻘﺪر ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد و از او ﺗﻮﻗﻊ داري؛ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ روزي دﯾﺮ ﮐﺮد؛ در آﻏﺎز ﺑﻪ ﺣﺮﻓﺶ ﮔﻮش ﺑﺪه‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﺎﯾﺪ اﺳﺒﺎب ﻣﻮﺟﻬﯽ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ او ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﺗﻠﻔﻦ ﻣﻨﺰل دوﺳﺘﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺗﺄﺧﯿﺮش را ﺑﻪ ﺗﻮ اﻃﻼع دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﺧﯿﺎل ﺗﻮ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮش ﻫﺴﺘﯽ راﺣﺖ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺑﻪ او ﯾﺎدآوري ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﻤﻪي ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﻧﮕﺮان ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬در ﺻﻮرت ﺗﮑﺮار ﺗﺄﺧﯿﺮ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪت ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺷﺐ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﻓﺖ ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺒﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬أوﻻدﻧﺎ‪.‬‬

 ‫‪205‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫‪ -11‬اﮔﺮ ﭼﺸﻢات ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﺎﺻﯽ از ﮐﺎرﻫﺎي ﻓﺮزﻧﺪت اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﮐﻪ او دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‬
‫ﺗﻮ از آن اﻃﻼع ﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬
‫اوﻻ ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ اﺗﺎق ﺑﭽﻪ‪ ،‬اﺗﺎق وﯾﮋهي او اﺳﺖ و اﯾﻦ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎش؛ اﮔﺮ آﻧﭽﻪ را دﯾﺪ ﻣﺼﺎدره و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪت را از اداﻣﻪي اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ﺑﺎز ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؛ وﻟﯽ او از اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﻮﺧﺖ‪ ،‬در ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺎري ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮاﻗﺒﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد را در ﺟﺎﯾﯽ دور از ﭼﺸﻢ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺗﻮ ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺧﻮدت ﺑﭙﺮس‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاﯾﺶ ﺿﺮر دارد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ اﮔﺮ ﺿﺮر ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻬﺘﺮاﺳﺖ آن‬
‫را در ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﮕﺬاري‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدي اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺧﻄﺮ و ﺿﺮر دارد‪ ،‬ﻫﺮ ﻗﺪر‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺨﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮاﺳﺖ ﺑﺎ او وارد ﻣﺬاﮐﺮه ﺷﻮي‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﻣﻮﺿﻮع را وارد‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺗﻘﺎﺑﻞ و زور آزﻣﺎﯾﯽ ﻧﮑﻨﯽ و ﻣﺜﻼ ﺑﻪ او ﻧﮕﻮﯾﯽ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﯿﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ در ﻣﻮرد‬
‫ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎ ﺗﻮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﯾﺎ اﷲ در را ﺑﺒﻨﺪ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ ﺑﻨﺸﯿﻦ‪ .‬ﺑﺒﯿﻦ اﻣﺮوز ﺗﻮي‬
‫اﺗﺎﻗﺖ ﭼﻪ ﯾﺎﻓﺘﻢ! واﻗﻌﺎً اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﺠﺎﻟﺖ دارد‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﺗﻮ ﺑﭽﻪاي ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن و آزاردﻫﻨﺪه‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﺴﺘﯽ‪!...‬‬

‫‪ -12‬ﻓﺮزﻧﺪم ﺷﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ ‪ ...‬دوﺳﺖ دارد راﻧﻨﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺖ ﺑﭽﻪﻫﺎ دراﯾﻦ ﺳﻦ ﯾﺎ ﺣﺘﯽ زودﺗﺮ از آن از ﭘﺪر درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫اﺟﺎزه دﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر راﻧﻨﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺪر زرﻧﮓ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدﻫﺪ‪ :‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﻫﯿﭻ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﻬﺎرﺗﺖ در راﻧﻨﺪﮔﯽ اﯾﻤﺎن‬
‫دارم و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻮدم راﻧﻨﺪﮔﯽ را ﺑﻪ ﺗﻮ آﻣﻮزش دادم؛ وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻘﺮرات راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ و راﻧﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﻫﯿﺠﺪه ﺳﺎﻟﻪ اﺟﺎزهي راﻧﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﯾﮏ‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻢ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﯾﺎدآوري ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﻮن ﺗﻮ آﮔﺎه ﺗﺮ از اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎﯾﯽ و‬
‫آن اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﺟﻮش و ﺧﺮوش‪ ،‬ﺳﺒﮑﺴﺮي و ﺷﺘﺎﺑﯽ در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎ از ﻗﻤﺎش‬

‫‪ -1‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪206‬‬

‫ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﯽﭘﺮوا و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ ﻟﺬا ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ را ﻣﯽراﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻦ درﻣﺎﺷﯿﻦ ﺧﻮاﻫﻢ‬
‫ﻣﺎﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ اﻋﺘﻤﺎدي ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ دارم‪ ،‬ﻣﻘﺮرات ﺑﻪ ﻫﻤﺴﻦ و ﺳﺎلﻫﺎي ﺗﻮ اﺟﺎزه‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري را ﻧﻤﯽدﻫﺪ ‪.1‬‬

‫‪ -13‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ‪:‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ واﻟﺪﯾﻦ ﻣﻮارد زﯾﺮ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻮدﮐﺎن ﯾﺎ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺸﺎﺟﺮه و درﮔﯿﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﺣﺘﯽ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺎﻟﯽ دور از ﭼﺸﻢ ﮐﻮدﮐﺎن ﺣﻞ ﺷﻮد و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ‬
‫درﮔﯿﺮي و ﻣﺠﺎدﻟﻪاي در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺻﻮرت ﻧﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫‪ -3‬واﻟﺪﯾﻦ در ﮐﺎر و زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻮﺟﻮان ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬راﻫﮑﺎرﻫﺎ و رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎ ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي‬
‫آﻣﺮاﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬واﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻮﺟﻮان را ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﯽارزش ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪاش را ﺟﻠﺐ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫و ﺑﯽارزﺷﯽ آن ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﯾﺎدآور ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬در ﺟﻨﺒﻪي ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮ او ﺳﺨﺘﮕﯿﺮي ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ ﭘﻮل ﻣﻨﺤﺮف ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬
‫ﯾﺎ اﺣﺴﺎس ﺣﻘﺎرت ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و از آن ﻃﺮف در دادن ﭘﻮل زﯾﺎده روي ﻫﻢ ﻧﮑﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎز ﺳﺒﺐ اﻧﺤﺮاف ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬اﮔﺮ ﺑﺮاﯾﺖ روﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎن ﻓﺮزﻧﺪت ﻣﻨﺤﺮفاﻧﺪ ﯾﺎ در ﻣﯿﺎن ﺷﺎن اﻓﺮاد‬
‫ﻣﻨﺤﺮف وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و درﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﻓﺮزﻧﺪ را‬
‫از ﻫﻤﺮاﻫﯽ آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎزداري‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻧﺎﺑﺎب دﯾﺪار دارد‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ دﻫﯽ و او را ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ اﻓﺮادي داراي ﮔﺮاﯾﺶﻫﺎ و روﯾﮑﺮدﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢاﻧﺪ؛ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﯽ و ﻓﺮﺻﺖ دﯾﺪار ﺑﺎ‬

‫‪ -1‬اﻟﺴﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻋﺪﻧﺎن‪ ،‬اﻟﺼﺤﺔ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ ﻟﻠﻤﺮاﻫﻘﲔ و اﻟﺸﺒﺎب‪.‬‬

 ‫‪207‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آن رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬

‫اﻓﺮاد ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاي را ﻓﺮاﻫﻢ آور ﮐﻪ در ﮔﺮاﯾﺶﻫﺎ و روﯾﮑﺮدﻫﺎ ﺑﺎ او ﺷﺒﺎﻫﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -8‬او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﻣﯽﺷﻨﻮد؛ ﻧﻘﺪ ﮐﻨﺪ و ﻧﻘﺪ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ را ﻫﻤﯿﺸﻪ‬
‫ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﮐﺸﺶﻫﺎي ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان را در او ﺗﺤﺮﯾﮏ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻦ اﯾﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺒﻮي ‪ ‬را ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﺳﺎز ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺑﺎر )ﻏﻢ( از دوش ﻣﺆﻣﻨﯽ ﺑﺮدارد و ﻏﺼﻪ‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﯽ و دﻟﻬﺮهاي را از ﻏﺼﻪﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎ و دﻟﻬﺮهﻫﺎي دﻧﯿﺎ را دور ﮐﻨﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻏﺼﻪ و ﻋﺬاﺑﯽ را از او ﺑﺮﺧﻮاﻫﺪ‬
‫داﺷﺖ و ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺑﺮ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ آﺳﺎﻧﮕﯿﺮي ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ دردﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺮ او آﺳﺎﻧﮕﯿﺮي‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮐﺴﯿﮑﻪ )ﻋﯿﺐ( ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت )ﻋﯿﻮﺑﺶ( را‬
‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﺎرﯾﮕﺮ ﺑﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎداﻣﯽ ﮐﻪ او ﯾﺎور ﺑﺮادرش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺴﯿﮑﻪ راﻫﯽ را‬
‫ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ در آن داﻧﺸﯽ را ﺑﺠﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ راﻫﯽ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻬﯿﺎ و ﻣﯿﺴﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﮔﺮوﻫﯽ در ﺧﺎﻧﻪاي از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺪا ﺟﻤﻊ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا را‬
‫ﺗﻼوت و آن را ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺪارﺳﻪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻓﺮود آﯾﺪ و‬
‫رﺣﻤﺖ )ﺧﺪا( آﻧﺎن را ﻓﺮا ﮔﯿﺮد و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن آﻧﺎن را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را در ﻣﯿﺎن‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد اوﯾﻨﺪ )در ﻣﺤﻔﻞ ﻣﻠﮑﻮﺗﯿﺎن( ﯾﺎد ﮐﻨﺪ و ﮐﺴﯿﮑﻪ ﮐﺮدارش او را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪازد‬
‫و ﻣﻌﻄﻞ ﮐﻨﺪ؛ ﻧﺴﺒﺶ )او را ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ و(ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺘﺶ ﻧﯿﻔﺰاﯾﺪ« ‪.1‬‬
‫‪ -10‬او را ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ و ﮐﺴﺐ ﻣﻬﺎرتﻫﺎ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -11‬ﺑﻪ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎﯾﺶ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬار و ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﺑﺪه ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ را ﺧﻮدش اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮدش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﮐﻨﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﺶ را ﺧﻮدش ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -12‬اﺣﺴﺎس ﺷﮑﺴﺖ و ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ را از او دور ﮐﻦ‪ .‬ﮐﻤﺒﻮدﻫﺎ و ﻧﻘﺺﻫﺎﯾﺶ را ﺑﺮ او اﯾﺮاد‬
‫ﻣﮕﯿﺮ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺪﯾﺪ و ﻣﺮدودياش را ﺑﻪ رﺧﺶ ﻣﮑﺶ‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬

 ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬ ‫‪208‬‬

‫‪ -13‬ﻫﻤﯿﺸﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ را در او ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻦ و اﯾﻦ را ﯾﺎدآوري ﮐﻦ ﮐﻪ او ﻏﺎﻟﺒﺎ‬

‫در ﮐﺎرش ﻣﻮﻓﻖ اﺳﺖ و ازﺧﻄﺎﻫﺎي اﻧﺪﮐﺶ درس ﻣﯽآﻣﻮزد ‪.1‬‬

‫‪ -1‬دﮐﺘﺮ ﻣﺤﺮوس‪ ،‬ﺷﺤﺎﺗﻪ‪ ،‬أﺑﻨﺎؤﻧﺎ ﰲ ﻣﺮﺣﻠﺔ اﻟﺒﻠﻮغ و ﻣﺎﺑﻌﺪﻫﺎ‪.‬‬