Professional Documents
Culture Documents
Chuong 6
Chuong 6
Chuong 6
10/10/2022 1 10/10/2022 2
1 2
Độc quyền hoàn toàn là trường hợp một người Chỉ một người bán duy nhất, nên doanh nghiệp độc
bán duy nhất có quyền kiểm soát hoàn toàn đối quyền định giá và mức sản lượng trên thị trường.
với toàn bộ ngành. Vì quyết định mức sản lượng và giá trên thị trường
nên thị trường độc quyền không có đường cung.
Chỉ có một người sản xuất trong ngành và
Sản phẩm riêng biệt, không có mặt hàng thay thế. Do
không có ngành nào sản xuất ra các mặt hàng đó, giá và sản lượng của các sản phẩm khác không
thay thế gần gũi. ảnh hưởng đến sản phẩm độc quyền và ngược lại.
Ví dụ: Các doanh nghiệp tiện ích công cộng Một doanh nghiệp độc quyền duy trì vị thế là người
như điện, nước,… bán duy nhất vì các doanh nghiệp khác không thể gia
nhập và cạnh tranh.
10/10/2022 3 10/10/2022 4
3 4
1
10/10/2022
Độc quyền về nguồn lực: Một doanh nghiệp duy Độc quyền tự nhiên xuất hiện khi có lợi thế
nhất được sở hữu một nguồn lực quan trọng cần kinh tế theo quy mô. Quy mô càng được mở
thiết cho quá trình sản xuất.
rộng càng hiệu quả, chi phí sản xuất trung bình
Độc quyền do luật định: Chính phủ cho phép một
doanh nghiệp duy nhất quyền được sản xuất một càng giảm.
vài loại hàng hóa hay dịch vụ. Điển hình cho độc TC
quyền dạng này bằng sáng chế và luật bản quyền. Hình 6.1. Lợi thế
Độc quyền tự nhiên: Một doanh nghiệp có khả
kinh tế theo quy mô
năng sản xuất hàng hóa hay dịch vụ cho toàn bộ
thị trường với chi phí thấp hơn so với phần lớn gây ra độc quyền tự AC
các doanh nghiệp khác. nhiên. 0
Q
10/10/2022 5 10/10/2022 6
5 6
TR
B C
TRmax A TR
TR1
Q
trường. A
P1
Thông thường, đường cầu của doanh nghiệp B C
MR1 D, AR
A’
độc quyền dốc xuống, thể hiện doanh nghiệp
0
độc quyền phải chấp nhận bán ở mức giá thấp Q1 Q2 Q3 Q
MR
hơn nếu họ muốn tăng sản lượng bán ra.
Hình 6.2. Đường cầu, đường doanh thu.
10/10/2022 10/10/2022
7 8
7 8
2
10/10/2022
1.2. Doanh thu của doanh nghiệp độc quyền Doanh thu trung bình (AR)
Với đường cầu dốc xuống, doanh nghiệp độc Đường doanh thu trung bình của doanh nghiệp
quyền muốn tăng sản lượng bán ra thì phải độc quyền là đường cầu thị trường (Hình 6.2).
giảm giá bán, điều này sẽ gây ra hai hiệu ứng
lên tổng doanh thu (TR = P.Q).
+ Hiệu ứng sản lượng: Sản lượng bán ra
nhiều hơn làm tổng doanh thu tăng.
+ Hiệu ứng giá: Giá giảm dẫn đến xu hướng
làm giảm doanh thu. Doanh thu trung bình bằng giá bán.
10/10/2022 9 10/10/2022 10
9 10
11 12
3
10/10/2022
Tổng doanh thu tăng dần cho đến cực đại tại Phân tích bằng đại số
Q = 6, sau đó lại giảm dần. Nếu hàm cầu thị trường có dạng: P = a.Q + b
Doanh thu trung bình luôn bằng giá bán tại
mọi mức sản lượng.
Doanh thu biên luôn nhỏ hơn giá bán và giảm
dần khi mức sản lượng tăng. Như vậy, trong điều kiện độc quyền, doanh thu
Khi MR = 0 thì TR đạt cực đại. biên có cùng tung độ và có hệ số góc gấp đôi
hệ số góc của hàm số cầu thị trường.
10/10/2022 13 10/10/2022 14
13 14
Khi:
Khi:
10/10/2022 15 10/10/2022 16
15 16
4
10/10/2022
Phân tích bằng đồ thị Tại mức sản lượng Q < Q*: MR > MC. Khi chi phí
TR biên nhỏ hơn doanh thu biên, doanh nghiệp có thể
TC MC tăng lợi nhuận bằng cách tăng sản lượng.
AC
B Tại mức sản lượng Q > Q*: MR < MC. Khi chi phí
P0 biên lớn hơn doanh thu biên, doanh nghiệp có thể
A tăng lợi nhuận bằng cách giảm sản lượng.
D, AR Tại mức sản lượng Q*: MR = MC, doanh nghiệp tối
0
đa hóa lợi nhuận (P > MR = MC)
Q1 Q* Q2 Mức sản lượng mà tại đó doanh nghiệp độc quyền có
MR Q
thể tối đa hóa lợi nhuận là giao điểm giữa đường
Hình 6.3. Tối đa hóa lợi nhuận ở mức sản doanh thu biên và đường chi phí biên.
10/10/2022 lượng Q*, tại đó MR = MC. 17 10/10/2022 18
17 18
Phân tích bằng đại số Ví dụ 1: Dựa trên một nghiên cứu thị trường,
Tổng lợi nhuận: ᴫ(Q) = TR(Q) – TC(Q). một doanh nghiệp độc quyền sản xuất quả
ᴫ(Q)max khi và chỉ khi: bóng đá có:
Cầu thị trường:
P = (- ¼)Q +280 (P: ngàn đồng).
Tổng chi phí sản xuất:
TC = (1/6)Q2 + 30Q + 15.000
Xác định Q để doanh nghiệp tối đa hóa lợi
nhuận.
Vậy, doanh nghiệp tối đa hóa lợi nhuận khi: MR = MC.
10/10/2022 19 10/10/2022 20
19 20
5
10/10/2022
10/10/2022 21 10/10/2022 22
21 22
Giá bán: Nếu doanh nghiệp độc quyền muốn đạt được
Lợi nhuận: lợi nhuận định mức bằng m% so với chi phí thì
sản xuất và định giá bán sản phẩm theo nguyên
tắc:
P = (1 + m).AC
Hay: TR = (1 + m).TC
10/10/2022 23 10/10/2022 24
23 24
6
10/10/2022
0
ở mức sản lượng Q2 và ấn định giá bán là P2.
Q1 Q2 Q
25 26
10/10/2022 27 10/10/2022 28
27 28
7
10/10/2022
29 30
Ví dụ 3: Dựa trên một nghiên cứu thị trường, Doanh thu biên của doanh nghiệp:
một doanh nghiệp độc quyền sản xuất quả
bóng đá có:
Cầu thị trường:
P = (- ¼)Q +280 (P: ngàn đồng). Doanh thu của doanh nghiệp đạt tối đa khi:
Tổng chi phí sản xuất:
TC = (1/6)Q2 + 30Q + 15000
Xác định Q để doanh nghiệp đạt mức doanh thu
cao nhất.
10/10/2022 31 10/10/2022 32
31 32
8
10/10/2022
10/10/2022 33 10/10/2022 34
33 34
Nếu quy mô sản xuất biểu thị bằng đường chi Mục tiêu mở rộng thị trường mà không bị lỗ
phí sản xuất trung bình AC1 < P, doanh nghiệp
đạt lợi nhuận. Muốn tối đa hóa sản lượng bán ra với mục tiêu
10/10/2022 35 10/10/2022 36
35 36
9
10/10/2022
0
Q1 Q2 Q
37 38
M
MC
Định giá cho mỗi loại khách hàng khác nhau
A
Giá được định bằng giá tối đa mà khách hàng P1 E
P0
sẵn lòng trả.
Khi đó, doanh thu biên (MR) sẽ dịch chuyển I
C1 D
trùng với đường cầu (D)
Ví dụ: Giá vé máy bay hạng phổ thông và
hạng thương gia (VIP) N MR
0
Q1 Q0 Q
39 40
10
10/10/2022
Khi chưa phân biệt giá: Ví dụ 5: Một doanh nghiệp độc quyền sản xuất
Để tối đa hóa lợi nhuận, doanh nghiệp độc quả bóng đá có:
quyền bán tại mức sản lượng Q1: MC = MR Đường cầu thị trường:
10/10/2022 41 10/10/2022 42
41 42
10/10/2022 43 10/10/2022 44
43 44
11
10/10/2022
Lợi nhuận: Doanh nghiệp định giá khác nhau cho những
khối lượng sản phẩm khác nhau
Khi khuyến khích sử dụng: khách hàng sử
dụng càng nhiều giá càng giảm. Ví dụ: Giá
cước điện thoại di động, cước taxi,…
Khi hạn chế sử dụng: khách hàng sử dụng
càng nhiều giá càng cao. Ví dụ: Giá điện,
nước,…
10/10/2022 45 10/10/2022 46
45 46
47 48
12
10/10/2022
Nếu
10/10/2022 49 10/10/2022 50
49 50
4.1. Phân biệt giá theo thời điểm 4.2.Định giá cho lúc cao điểm
Người tiêu dùng được chia thành nhiều nhóm Tương tự phân biệt giá theo thời điểm, nhưng
có hàm số cầu khác nhau, định giá bán khác định giá cao hơn trong thời gian cao điểm.
nhau cho từng nhóm vào từng thời điểm. Ví dụ: Giá cước điện thoại thấp hơn sau 23 giờ
Ban đầu, ấn định giá cao cho nhóm khách đến 6 giờ sáng hôm sau
hàng có nhu cầu cao, sau đó giảm dần giá bán
theo thời gian để thu hút thị trường đại trà.
Ví dụ: Máy tính, điện thoại di động,…
10/10/2022 51 10/10/2022 52
51 52
13
10/10/2022
Giá gộp thuần túy: Hai hay nhiều sản phẩm khác 1.1. Hệ số Lerner
nhau được bán trọn gói. Hệ số Lerner phản ánh tỷ lệ chi phí biên nhỏ hơn
Ví dụ: A và B bán gộp chung: P(A + B) = 40.000 giá bán.
đồng.
Giá gộp hỗn hợp: Hai hay nhiều sản phẩm khác
nhau được bán trọn gói hay bán riêng biệt tùy
thuộc vào sở thích người tiêu dùng Hệ số Lerner thể hiện: Độ co giãn của cầu theo
giá càng nhỏ, thế lực độc quyền càng lớn và
Ví dụ: A và B có thể bán riêng rẽ hay bán gộp ngược lại.
chung: PA = 15.000 đồng; PB = 20.000 đồng; • L = 0: Cạnh tranh hoàn toàn
P(A + B) = 30.000 đồng. • 1 > L > 0: Thế lực độc quyền
10/10/2022 53 10/10/2022 54
53 54
1.2. Hệ số Bsin
P
Hệ số Bsin phản ánh tỷ lệ phần trăm chi phí
M
trung bình nhỏ hơn giá bán. d K MC
P2
a Ib E
P1 c
e H
B = 0: Cạnh tranh hoàn toàn
D
0 < B < 1: Thể hiện độc quyền N MR
0
Q2 Q1 Q
Hình 6.11. Tổn thất vô ích do độc quyền.
10/10/2022 55 10/10/2022 56
55 56
14
10/10/2022
57 58
Hệ số Bsin:
10/10/2022 59 10/10/2022 60
59 60
15
10/10/2022
61 62
Thặng dư tiêu dùng: c. Tính thặng dư tiêu dùng, thặng dư sản xuất và
tổn thất xã hội do độc quyền gây ra.
Doanh nghiệp tối đa hóa lợi nhuận:
10/10/2022 63 10/10/2022 64
63 64
16
10/10/2022
10/10/2022 65 10/10/2022 66
65 66
TC
3.2. Biện pháp kinh tế Khi Pmax < MC: TR
3.2.1. Chính sách giá trần:
Nguyên tắc quy định giá trần là mức giá trần MC
A
phải thấp hơn giá bán độc quyền và cao hơn chi P* AC
phí trung bình của doanh nghiệp độc quyền. E
Pmax B
Khi chưa có giá trần, đường cầu (D), đường
doanh thu biên (MR), đường chi phí biên (MC) C1 C D
và đường chi phí trung bình (AC), để tối đa hóa 0 MR
lợi nhuận, doanh nghiệp độc quyền sẽ bán ở sản Q* Q1 Q
lượng Q*: MR = MC và ấn định mức giá P*.
Hình 6.12. Khi Pmax < MC: Sản lượng cung ứng
Q1 thỏa mãn điều kiện: Pmax = MC
10/10/2022 67 10/10/2022 68
67 68
17
10/10/2022
TC TC
Khi Pmax = MC: TR Khi Pmax > MC: TR
A MC A MC
P* AC P* B AC
E Pmax E
Pmax = P0 P0
C
C1 C1
C
D D
0 MR 0 MR
Q* Q2 Q Q* Q3 Q
Hình 6.13. Khi Pmax = MC: Sản lượng cung ứng Hình 6.14. Khi Pmax > MC, doanh nghiệp sẽ sản
Q2 thỏa mãn điều kiện: Pmax = MC = P xuất tại mức sản lượng Q3 (Pmax = P).
10/10/2022 69 10/10/2022 70
69 70
10/10/2022 71 10/10/2022 72
71 72
18
10/10/2022
10/10/2022 73 10/10/2022 74
73 74
TC MC1
Khi có thuế t, vì thuế là một chi phí biến đổi TR
nên làm các hàm chi phí thay đổi: B MC
P1 A AC1
• TC1 = TC + t.Q P* AC
B’
• AC1 = AC + t
• MC1 = MC + t A’
Để tối đa hóa lợi nhuận, doanh nghiệp sẽ sản D
MR
0
xuất ở mức sản lượng Q1 và ấn định giá bán
Q1 Q* Q
P1 sao cho: MC1 = MR
Hình 6.13. Chính sách thuế
10/10/2022 75 10/10/2022 76
75 76
19
10/10/2022
Đánh thuế không theo sản lượng (Định mức) Ví dụ 8: Một doanh nghiệp độc quyền sản xuất quả
Đánh thuế không theo sản lượng là một loại
bóng đá có:
Cầu thị trường:
chi phí cố định
P = (- ¼)Q +280 (P: ngàn đồng).
Khi đánh thuế T: TC1 = TC + T
Tổng chi phí sản xuất:
Do T không ảnh hưởng đến MC nên doanh
TC = (1/6)Q2 + 30Q + 15.000
nghiệp vẫn tối đa hóa lợi nhuận tại mức Q* Xác định Q để doanh nghiệp tối đa hóa lợi nhuận nếu
sao cho: MR = MC và ấn định giá bán P* như chính phủ đánh thuế trong 2 trường hợp
khi chưa có thuế - Đánh thuế 30.000 đồng/mỗi quả bóng bán ra
- Định mức thuế là 5.000.000 đồng/năm
10/10/2022 77 10/10/2022 78
77 78
Đánh thuế 30.000 đồng/mỗi quả bóng bán ra Định mức thuế là 5.000.000 đồng/năm
Chi phí biên sau khi có thuế: Tổng chi phí sau khi có thuế:
10/10/2022 79 10/10/2022 80
79 80
20