Psychologia osobowości

poniedziałek, 6 listopada 2023

18:26

Osobowość:
• to złożona całość myśli, emocji i zachowań, nadająca kierunek I wzorzec życiu człowieka
• To zespół wzajemnie powiązanych I względnie trwałych cech I mechanizmów
psychologicznych wewnątrz jednostki, które wpływają na jej interakcje I przystosowanie do
środowiska fizycznegp, społeczne i intrapsychicznego
• Jest to przewidywalność I powtarzalność zachowania w określonych sytuacjach

Teoria osobowości:
• Powstała na przełomie XIX i XX wieku
• Pierwszy podręcznik- 1937 Gordon Allport
• Różnorodność koncepcji osobowości i kontrowersji

Główne kontrowersje wokół osobowości:

• Czy motywacja ma charakter świadomy? (koncepcja poznawcza) czy nieświadomy? (Freud)
• Zachowanie ma charakter reaktywny (realizacja popędów i potrzeb) czy celowy? (świadome
dążenia, cele i plany)
• Natura czy wychowanie (w jakim stopniu na osobowość wpływa wyposażenie dziedziczne a w
jakim stopniu środowisko)?
• Czy wśród czynników wypływających na zachowanie większy wpływ ma przeszłość (zasób
doświadczeń) czy przyszłość? (plany, oczekiwania, ideały)
• Osoba czy sytuacja- co wyznacza (zachowanie, struktura indywidualnych cech czy
oddziaływanie sytuacji)?

ZYGMUNT FREUD- Psychoanaliza (dogmaty):

• Wszelkie zachowania są zdeterminowane siłami nad którymi człowiek nie ma kontroli
(energia biologiczna, wzrost pobudzenia- pragnienie, celem- redukcja napięcia
(nieprzyjemne), ulga (przyjemne).
• Popęd: instynkt seksualny; libido (dążenie o zabarwieniu pozytywnym, szeroko pojęte
dążenie do miłości) oraz instynkt śmierci (tanatos)- wyraża agresję
• Cechy charakterystyczne instynktu (popędy); presja
• Źródło cielesne, czyli procesy fizyczno-chemiczne zachodzące w organizmie
• Cel- osiągnięcie przyjemności lub rozładowanie napięcia

Struktura osobowości: ID, EGO, SUPEREGO:

• ID- struktura popędowa, dostarcza energii do życia, nie podlega logice ani ograniczeniom
moralnym, nie liczy się z rzeczywistością; sterowana zasadą przyjemności
• EGO- umożliwia ocenę rzeczywistości, np.. Odraczanie gratyfikacji popędu aż będzie to
możliwe; kieruje się zasadą rzeczywistości zostaje wyłonione w rezultacie różnicowania
struktury id;
o Przejmuje role:
• Sterującą zachowaniem człowieka
• Pośredniczącą a też różnicującą świat zewnętrzny i wewnętrzny co ma
zabezpieczyć realizację zasady przyjemności poprzez podporządkowanie jej
zasadzie rzeczywistości w kontakcie ze światem
 • SUPEREGO- początkowo stanowi reprezentację norm, zakazów i nakazów pochodzących z
identyfikacji z rodzicami i introjekcji społecznych wartości; dąży do pohamowania impulsów
id szczególnie seksualnych i agresywnych; nakłania ego do uwzględnienia celów moralnych,
nakłania do perfekcji

Krytyka K.Horney koncepcji EGO w ujęciu Freuda:

• Jeżeli EGO jest tylko służącym i kontrolerem ID nie może się ono stać przedmiotem
psychoterapii. Oczekiwania terapeutyczne muszą się wówczas ograniczać do lepszego
dostosowania "nieodpartych namiętności" do rozsądku
• Tak pojęte EGO jest skutkiem złożonego procesu alienacji od samego siebie lub zahamowanie
spontaniczności indywidualnego "ja"

ROZWÓJ PSYCHOSEKSUALNY:
• Popęd seksualny rozumiany jest jako polimorficzne dążenie do przyjemności i rozkoszy
• W trakcie rozwoju różne obszary ciała stają się sferami erogennymi
• Formuje się na bazie kompleksu Edypa w stadium fallicznym

Fazy rozwoju psychoseksualnego; rozwój libido przebiega w pewnych zaprogramowanych stadiach:

1. Faza oralna- energia libido w okolicach ust (frustracja powoduje powstanie osobowości
oralno-biernej, nadmierna zależność, łatwowierność lub zaistniała w późniejszym okresie
osobowość oralno-sadystyczna (zachłanność, roszczeniowość, zawiść, nieufność)
2. Faza analna- frustracja: restryktywność prowadzi do zatrzymywania uczuć lub gwałtownych
wyładowań; upór, skąpstwo lub typ analno-ekspulsywny, impulsywność w wyrażaniu gniewu,
destrukcja, niezorganizowanie
3. Faza falliczna- 3-5 r.ż.- kompleks Edypa i Elektry determinują późniejsze postawy wobec płci
przeciwnej; fascynacja ciałem, matka obiektem erotycznych pragnień chłopca (rywalizacja z
ojcem), obawa i lęk kastracyjny, który wzmacnia superego mężczyzn; zazdrość dziewczynek o
członek
4. Faza latencji- energia libido wyrażana przez zabawę, naukę, kontakty z rówieśnikami
5. Faza genitalna- okres dojrzewania

KONFLIKT
• Świadomość- zawiera wszystko co możemy zwerbalizować i logicznie o tym mówić
• Podświadomość- aktualnie nieświadoma, ale możliwość odtworzenia
• Nieświadomość- popędowe impulsy (zwłaszcza w treści seksualnej i agresywnej), treści
aktywnie wypierane, emocje łączące się z konfliktem
• Lęk- jest wyrazem konfliktu przeciwstawnych sił
o Neurotyczny (popęd a wysiłek by je kontrolować)
o Moralny (lęk przed karą za działanie wbrew superego)

LĘK
• Pierwotny- automatyczny; stan fizycznego napięcia, efekt niezaspokojenia potrzeb dziecka
• Sygnałowy- reakcja na zapowiedź zagrożenia
• ŹRÓŁA:
o Sytuacje traumy- gdy organizm i psychika nie są w stanie zapanować nad
zalewającym ją bodźcami bądź napięciem
o Sytuacje zagrożenia- utrata obiektu
o Lęk przed kastracją- w okresie edypalnym, gdy dominuje pragnienie bliskości z
rodzicem odmiennej płci
o Poczucie winy zrodzone z superego- lęk, że można nie sprostać zinternalizowanym
oczekiwaniom
DYSKUSYNY ASPEKT ODKRYĆ FREUDA:
• Oddzielenie reakcji jest ważniejsze od wpływu otoczenia
• Ważnymi doświadczeniami są przeżycia o charakterze seksualnym
• Późniejsze doświadczenia są w dużym stopniu powtórzeniem tego co przeżyło się w
dzieciństwie

NEUROPSYCHOANALIZA- teoria Karen Horney

• Lęk podstawowy- powszechne doznanie człowieka- poczucie bezradności, opuszczenia,
zagrożenia
• Relacja z rodzicami:
o Frustracja źródłem lęku i wrogości
o Lęk pierwotny
o Lęk wtórny- obawa przed własną agresywnością

ZAŁOŻENIA PODEJŚCIA PSYCHODYNAMICZNO-ROZWOJOWEGO P-R:

• Dziecko rodzi się z biologicznym wyposażeniem ujawnianym jako zestaw potrzeb i popędów
• Decydujące znaczenie ma sposób ich zaspokojenia w relacji z obiektem
• OBIEKT- wewnętrzna psychiczna reprezentacja drugiej osoby, w różnym stopniu zbliżona do
obiektu faktycznego
• Pierwotną ludzką motywacją jest pragnienie związków z innymi ludźmi
• Funkcjonowanie wg. zasady przyjemności jest raczej zastępcze gdy związki stają się zbyt
deprawujące lub nadużywają

Mararet Mahler- FAZY ROZWOJOWE:

1. Autyzm- pierwotny narcyzm- dwa pierwsze miesiące życia
2. Symbioza; mama i ja to jedno- podwójna omnipotentna jedność
3. Faza różnicowania się w okresie separacji- indywidualizacji- różnicowanie 8 miesiąc życia;
praktykowanie 10-16 miesiąc życia; romans ze światem, powrót do ojca
4. Faza ćwiczeń- drugi rok życia; ponowne zbliżenie 15-24 miesiąc życia- konflikt między byciem
kimś samodzielnym a pomocą; siła lub słabość zależy od zdolności właściwego reagowania
matki na absolutną zależność dziecka
5. Ustalanie własnej tożsamości przez "nie"- 22-30 miesiąc życia
6. Faza zapotrzebowania na autentyczną bliskość- edypalna

CHARAKTER SCHIZOIDALNY:
• Etiologia- niewłaściwa opieka rodzicielska: oschłość, chłód, dystans, brak empatii- dziecko
doświadcza siebie jako znienawidzone, niechciane
• Zespoły symptomów:
o Chroniczny lęk, brak zaufania i zaangażowania w relację
o Nienawiść i zaniedbanie siebie, brak kontaktu ze sobą i innymi
o Patogeniczne przekonania: nie mam prawa żeby istnieć, świat jest niebezpieczny,
jestem jakiś nie taki itp.
• Charakterystyka emocjonalna:
o Chroniczny lęk lub przerażenie, pod którym często kryje się wściekłość, uczucia
wyizolowane lub stłumione; jednostka nie wie co czuje i ma wrażenie o własnej
nierzeczywistości

CHARAKTER ORALNY:
• Etiologia- rodzice nie rzetelni lub niewystarczający w zaspokojeniu potrzeb dziecka; dziecko
porzuca swoją zależną pozycję jeszcze zanim zostanie usatysfakcjonowane pozostając
potrzebującym i zależnym
 • Zespoły symptomów:
o Niezdolność do identyfikacji swoich potrzeb, do ich wyrażania, brak akceptacji dla ich
odczuwania, nieumiejętność zbliżenia się w celu poproszenia i pomoc
o Patogeniczne przekonania: niczego nie potrzebuję, wszystko mogę osiągnąć sam,
odnajduję się w dawaniu i kochaniu, moje potrzeby są zbyt wielkie i mogłyby
przytłoczyć innych, gdybym wyraził potrzeby przeżyłbym rozczarowanie
• Charakterystyka emocjonalna- euforia i mania przemiennie z depresją i załamaniem;
pozbawione są kontaktu ze złością i agresją, łatwo popadają za to w irytację; lęk przed
porzuceniem, samotnością; zazdrość

CHARAKTER SYMBIOTYCZNY:
• Etiologia- rodzice blokują samopodmiotowość, zdolność do podejmowania ryzyka i
samokontroli poprzez swoje reakcje lękowe, wycofanie, groźby i karanie; nadmierne
znaczenie przypisuje się fuzji empatii, identyfikacji i zależności od rodziców; efekt self-
akomodacyjne powstałe w efekcie bezkrytycznej identyfikacji
• Zespoły symptomów:
o Niedorozwój w zakresie stabilnego poczucia tożsamości, koncepcji i własnego self
oraz jego niepowtarzalności; tożsamość odnajdywana w relacjach z innymi
• Charakterystyka emocjonalna- niestabilność emocjonalna, poczucie paniki z powodu
porzucenia; na wyższym poziomie poczucie winy i nadmierna odpowiedzialność za innych; lęk
wywoływany przez wszystko co prowadzi do separacji np. różnica opinii, sukces; agresja
(poza borderline), wypierana lub projektowana

CHARAKTER NARCYSTYCZNY:
• Etiologia- dziecko jest kategoryzowane tzn. postrzeganie dziecka nie takim jakie jest, ale jakie
być powinno
• Zespoły symptomów:
o Fałszywe self: omnipotentne, dumna, koncentracja na sobie, roszczeniowość,
perfekcjonizm, uzależnienie poczucia własnej wartości od osiągnięć, manipulacja
• Decyzje skryptowe i patogeniczne przekonania:
o Muszę być omnipotentny, doskonały, wyjątkowy; muszę wiedzieć wszystko bez
uczenia się, pracy; muszę być podziwiany; wszystko co posiadam (także moja
rodzina) musi potwierdzać moja wyjątkowość
o Emocje: sztuczność emocjonalna, niezdolność do okazywania uczuć innym,
nadzwyczajna łatwość reagowania urażoną dumą

CHARAKTER MASOCHISTYCZNY:
• Etiologia- zorientowanie na kontrolę i dominację rodzice naruszają i przekraczają granice
osobowości dziecka; nieustanne cierpienie, samotorturowanie się, samoderprecjacja,
"zapotrzebowanie na cierpienie"
• Zespoły symptomów:
o Jednostka doświadcza siebie jako zobligowana do służenia innym; świadmość
jałowości swego stylu życia, ale stosuje bierny opór wobec możliwości zmiany,
postrzega swoją zdolność do wytrzymywania bólu oraz braku zaspokojenia jako
cechę godną podziwu
o Kontakt z innymi poprzez usługiwanie im i wyrażanie swoich skarg; służenie to jest
zatrute cierpiętnictwem, brakiem radości, wywoływaniem poczucia winy i
uskarżaniem się
• Charakterystyka emocjonalna
o Brak kontaktu z silnie zaznaczonymi uczuciami wrogości i agresji
o Poczucie winy z powodu niewywiązania się z zobowiązań lub śladowej przyjemności;
brak kontaktu z silnie zaznaczonymi uczuciami wrogości i agresji
CHARAKTER HISTRIONICZNY:
• Etiologia- przynajmniej jedno z rodziców wykorzystuje naturalną seksualność dziecka i używa
je jako obiekt seksualny; drugie z rodziców jest chłodne emocjonalnie, oddalone lub
bezpośrednio karzące szczególnie wobec seksualności i (albo) rywalizacji o pozycję
• Skryptowe i patogeniczne przekonania:
o Seks jest zły, rywalizacja i współzawodnictwo jest złe; moja wartość zależy od mojej
seksualności i atrakcyjności
o Jeśli będę w pełni kochać będę wykorzystywany, odrzucony lub zranię moich
rodziców, zostanę zawstydzony
• Prezentacja self- nieprecyzyjna płynna, oparta na społecznych relacjach i epizodycznych
doświadczeniach
• Charakterystyka emocjonalna- płytkie ale nadmiernie dramatyzowane uczucia; wysoki
poziom pobudzenia seksualnego przy jednoczesnym braku dojrzałości doznań seksualnych;
tendencja do reagowania typu acting- out; wrogie i rywalizacyjne uczucia są nieświadome,
ale znajdują swój wyraz w powtarzających się grach interpersonalnych

CHARAKTER OBSESYJNO- KOMPULSYWNY:

• Etiologia- dokładna, sztywna, uporczywa i trzymająca się ścisłych zasad opieka rodzicielska,
szczególnie w zakresie kontrolowania impulsów i tamowania ekspresji seksualnej,
rywalizacyjnej i agresywnej; nieodparta presja aby robić rzeczy poprawne, konieczne i słuszne
• Charakterystyczne są:
o Sztywność ujawniająca się w postawie ciała, skłonność do wydawania moralnych i
innych sądów, rutyna w działaniu; często perfekcjonizm i odkładanie decyzji oraz
działań z obawy przed zrobieniem czegoś niewystarczająco dobrze; zachowania
społeczne pedantyczne, pozbawione emocjonalności, z naciskiem położonym na
poprawne wykonywanie zadań danej roli społecznej
• Charakterystyka emocjonalna:
o Spowolniały styl reagowania emocjonalnego i utrudniony dostęp do uczuć;
podatność do odczuwania lęku i skrytej wrogości; zablokowanie czułych uczuć,
ekspresja pośrednia
• Patogeniczne przekonania:
o Musiałem zrobić coś złego, nigdy nie popełnię kolejnego błędu, muszę się
kontrolować by nie stracić całkowicie kontroli nad sobą
• Relacje z innymi- podporządkowanie autorytetowi lub bycie autorytetem
• Charakterystyka emocjonalna:
o Spowolniały styl reagowania emocjonalnego i utrudniony dostęp do uczuć;
podatność do odczuwania lęku i skrytej wrogości, zablokowanie czułych uczuć,
ekspresja pośrednia

Pięcioczynnikowy model osobowości

sobota, 11 listopada 2023
22:01

GORDON ALLPORT:
• Personality: A psychological interpretation (1937r.)
• Osobowość jest dynamiczną organizacją w jednostce tych systemów psychofizycznych, które
determinują jej specyficzne przystosowanie do jej środowiska
• Cechą indywidualną nazwał dyspozycją osobistą
• O cechach wnioskujemy z aktów zachowania
 • Każda prawdziwa teoria osobowości musi ujawnić wyjątkowość pojedynczego człowieka

AUTONOMIA FUNKCJONALNA- dana czynność czy forma zachowania może stać się celem samym w
sobie, chociaż pierwotnie podtrzymywano je z innego powodu; co kiedyś było zewnętrzne i
instrumentalne staje się przymusem wewnętrznym; dane działanie kiedyś służyło zaspokojeniu
popędu lub podstawowej potrzeby; obecnie służy wewnętrznemu wyobrażeniu o sobie (ideałowi)
danego człowieka; prekursor podejścia integracyjnego

RAYMOND CATTELL
• Osobowość jest tym co pozwala przewidzieć co dana osoba zrobi w danej sytuacji
• Cecha- struktura psychiczna wywnioskowana z obserwowanego zachowania, służy
wyjaśnieniu regularności i spójności zachowania
• Podział cech:
• Konstytucjonalne/ środowiskowe
o Ze względu na rodzaj:
• Temperamentalne (szybkość, energia, wrażliwość, emocjonalność)
• Dynamiczne (motywacja, cele, dlaczego x coś robi)
• Zdolnościowe (inteligencja, umiejętność, w jakim stopniu i jak szybko x może
coś wykonać)
• 16 cech

CZYNNIKI OSOBOWOŚCI WG. CATTELL'A

• Zastosował analizę czynnikową do samoopisu i w efekcie wyodrębnił 16 czynników:
o Ciepło
o Myślenie
o Emocjonalna stabilność
o Dominacji
o Żywość
o Sumienność wobec zasad
o Śmiałość
o Wrażliwość
o Czujność
o Abstrakcyjność
o Skrytość
o Lęk o przyszłość
o Otwartość na zmianę
o Perfekcjonizm
o Napięcie
• Czynniki drugiego rzędu to:
• Ekstrawersja
• Niepokój
• Twardość myślenia
• Niezależność
• Samokontrola
• Samowystarczalność

PODSTAWOWA HIPOTEZA LEKSYKALNA:

"Najważniejsze różnice między ludźmi można zamknąć w wyrazistych kategoriach, dla których
wszystkie lub prawie każde języki mają konkretne nazwy"- Goldbergh
WYMIARY WIELKIEJ PIĄTKI:
1. Neurotyczność
2. Ekstrawersja
3. Otwartość
4. Ugodowość
5. Sumienność

NEUROTYCZNOŚĆ:
• Wymiar odzwierciedlający przystosowanie emocjonalne lub emocjonalne niezrównoważenie
• LĘK- napięcie, nerwowość, zamartwianie się
• WROGOŚĆ- gniew i irytacja
• DEPRESYJNOŚĆ- podatność do doświadczania; poczucie winy, smutek
• IMPULSYWNOŚĆ- trudności w kontrolowaniu popędów i pragnień
• NADWRAŻLIWOŚĆ- podatność na stres, reagowania poczuciem bezradności
• NADMIERNY SAMOKRYTYCYZM- niskie poczucie wartości, wstydliwość, poczucie zmieszania,
społecznego

EKSTRAWERSJA:
• Wymiar charakteryzujący jakość i ilość interakcji społecznych oraz poziom aktywności, energii
i zdolność do odczuwania pozytywnych uczuć
o Serdeczność- zdolność do utrzymywania bliskich kontaktów
o Towarzyskość- zakres i ilość kontaktów
o Asertywność- tendencje dominujące i przywódcze
o Aktywność- tempo, energia i potrzeba bycia zajętym
o Poszukiwanie doznań- ryzyka i stymulacji
o Emocjonalność- skłonność do przeżywania pozytywnych emocji

OTWARTOŚĆ NA DOŚWIADCZENIA:
• Wymiar opisujący tendencje do poszukiwania i pozytywnego wartościowania doświadczeń
życiowych, tolerancja wobec nowości, ciekawość poznawcza
o Wyobraźnia- fantazja
o Estetyka- wrażliwość estetyczna, zainteresowanie sztuką
o Uczucia- otwartość na stany emocjonalne innych ludzi
o Idee- intelektualna ciekawość, zainteresowanie filozoficzne
o Wartości- otwartość na analizę różnych wartości społecznych, politycznych

UGODOWOŚĆ:
• Wymiar opisujący pozytywne lub negatywne nastawienie do innych ludzi, orientacje
interpersonalną przejawiającą się w altruizmie/ antagonizmie/ doświadczanych w myśleniu,
uczuciach i działaniu
o Zaufanie- przekonanie, że inni mają uczucie intencje
o Prostolinijność- szczerość, naiwność społeczna
o Altruizm- koncentrowanie się na potrzebach innych ludzi
o Ustępliwość- potulność, niekonfliktowość
o Skłonność do rozczulania się

SUMIENNOŚĆ:
• Wymiar charakteryzujący stopień zorganizowania, wytrwałości, stosunek człowieka do pracy,
siłą woli
o Skłonność do porządku
o Obowiązkowość- niezawodność, rzetelność
 o Dążenie do osiągnięć- aspiracje, ambicje, pracoholizm
o Samodyscyplina- dążenie do zakończenia spraw
o Kompetencja- przekonanie o możliwości radzenia sobie w życiu
o Rozwaga- podejmowanie decyzji

CHARAKTERYSTYKA SPECYFIKI WYMIARÓW:

• Neurotyczność wysoka:
o Lękliwy, nerwowy, emocjonalny (negatywne emocje), mniejsza zdolność do
kontrolowania popędów i zmagania się ze stresem. Łatwo się zniechęcają i załamują
w trudnych sytuacjach niepewny, hipochondryczny, niezorganizowany
• Neurotyczność niska:
o Spokojny, rozluźniony, nie emocjonalny, silny psychicznie w sytuacjach stresu, pewny
siebie
• Ekstrawersja:
o Towarzyski, rozmowny, zorientowany na ludzi, optymistyczny, lubiący zabawę,
aktywny, pełen wigoru, pogodny, skłonność do pozytywnych uczuć
• Introwersja:
o Powściągliwy, chłodny, stojący na uboczu, zorientowany na sprawy, wycofujący się,
cichy
• Otwartość wysoka:
o Zapotrzebowanie na wrażenia i zmiany, kreatywność, twórcza wyobraźnia i
intelektualna ciekawość, duża wrażliwość estetyczna, skłonność do kwestionowania
autorytetów, niezależność sądów, zainteresowanie wobec nowych idei, bujna
wyobraźnia
• Otwartość niska:
o Niechęć do zmian, zapotrzebowanie na doświadczenia stabilne i powtarzalne,
konwencjonalność w zachowaniu i konserwatywność poglądów, cenią tradycyjne
wartości, mają pragmatyczne zainteresowania i preferują uznane społecznie sposoby
działania
• Ugodowość wysoka:
o Uczuciowy, przyjazny, ufny, pomocny, wybaczający, łatwowierny, bezpośredni,
życzliwy wobec innych ludzi
• Ugodowość niska:
o Cyniczny, brutalny, podejrzliwy, niechętny do współpracy, mściwy, bezlitosny, łatwo
wpadający w złość, intrygant
• Sumienność wysoka:
o Zorganizowany, wiarygodny, pracowity, zdyscyplinowany, punktualny, ambitny,
wytrwały
• Sumienność niska:
o Niemający celu, niewiarygodny, leniwy, beztroski, niedbały, swobodny, o słabej woli,
hedonisty

OSOBOWOŚĆ ANTYSPOŁECZNA WYMIARY PWO:

• w- wrogość
• w- poszukiwanie doznań
• Osoba antyspołeczna
• n- prostolinijna
• n- ustępliwość; skłonność do rozczulania się
• n- altruizm
• n- obowiązkowość
• n- samodyscyplina
• n- rozwaga
UZALEŻNIENIA W KLASYFIKACJI ICD-10- CHARAKTERYSTKA W ŚWIETLE PMO
• Zespół uzależnienia w klasyfikacji ICD-10
• Całokształt zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych, w których dominują
aspekty związane z przyjmowaniem środków psychoaktywnych bądź też przymusem
powtarzania pewnych czynności
o Silne niepohamowane pragnienie alkoholu
o Trudności z kontrolowaniem ilości
o Stan odstawienny
o Zmiany w tolerancji
o Zaniedbywanie i utrata ważnych dotychczas przyjemności i aktywności
o Uporczywe przyjmowanie pomimo dowodów ponoszonych szkód

KONCEPCJA CLONINGERA- dwie drogi prowadzące do uzależnienia:

• B- silna tendencja do poszukiwania nowych bodźców, słaba skłonność do unikania kar, niska
zależność do nagród (antyspołeczna osobowość)
• A- przejawia silną skłonność do unikania szkód, wysoka zależność od nagród oraz słaba
tendencja do poszukiwania nowych bodźców (osobowość zależna i unikająca)
o Wysoka impulsywność, podatność na stres, lęk, niska samoocena, ustępliwość, brak
rozwagi
• A- ucieczka od stresu, alkohol uspokajacz
• B- picie dla wzmocnienia doznań

Koncepcja PEN- teoria osobowości

niedziela, 12 listopada 2023
13:55

DEFINICJA OSOBOWOŚCI WG EYSENCKA:

• Osobowość- względnie stała organizacja charakteru, temperamentu i właściwości fizycznych,
które determinują specyficzne sposoby przystosowania się do otoczenia

TEORIA OSOBOWOŚCI CZY TEMPERAMETU

• To teoria osobowości, ponieważ jej wymiary:
o Wymagają uczenia się w środowisku społecznym
o Ujawniają się zachowaniach społecznych
o Obejmują cechy treściowe (stałe ustosunkowanie do ludzi, zadań)
• To teoria temperamentu, ponieważ:
o Wymiary uwarunkowane są genetycznie
o U podstaw wymiarów są hipotetyczne mechanizmy fizjologiczne, które decydują o
ich rozwoju

UWARUNKOWANIA TEMPERAMENTALNE:
1. Reaktywność:
a. Bodźce o takiej samej sile wywołują odmienny stan pobudzenia różniący ludzi
wyrażający się różną szybkością reakcji i siłą reakcji
2. Różnice w uzyskaniu optymalnego poziomu stymulacji

WYMIARY KONCEPCJI PEN

• Wymiary osobowości:
o Ekstrawersja
 o Neurotyczność
o Psychotyczność
• Wyjaśnienie ewolucyjne (Zuckerman)- rezultat adaptacji:
o E-I - współdziałanie
o N- zagrożenia
o P- rywalizacja i obrona

NEUROTYCZNOŚĆ (emocjonalność):
• Przejawy:
o Wysoka N- lęk, przygnębienie, poczucie winy, niska samoocena, nastrojowość,
nerwowość, drażliwość, mała odporność na stres, dolegliwości somatyczne,
bezsenność, sugestywność
o Niska N- równowaga emocjonalna

PODŁOŻE BIOLOGICZNE:
• Podłoże biologiczne AUN- przewaga układu sympatycznego nad parasympatycznym
• Pewne obszary ośrodkowego układu nerwowego a w szczególności limbicznego (hipokamp,
ciało migdałowate, obręcz półkuli mózgu, przegroda i podwzgórze) są bardziej reaktywne u
osób o wysokiej neurotyczności)

EKSTRAWERSJA- towarzyskość, życzliwość, aktywność, asertywność, poszukiwanie doznań, beztroska,

dominujący, wybuchowy, śmiały

INTROWERSJA-unikanie stymulacji, hamowanie aktywności, szybka socjalizacja, nadmierne sumienie,

pesymizm

PSYCHOTYCZNOŚĆ- agresywny, chłody, egocentryczny, bezosobowy, impulsywny, antyspołeczny,

brak empatii, twórczy, gruboskórny

PEN A FUNKCJONOWANIE SZKOLNE I ZAWODOWE:

• Introwertycy: sukcesy w starszych klasach, lepiej samotnie i bez presji, preferują przedmioty
teoretyczne
• Ekstrawertycy: sukcesy w klasach młodszych, lepiej w grupie i z presją; przeceniają swój
wkład, jeśli sukces; preferują praktyczne, artystyczne i społeczne przedmioty
• Ocenianie przez innych ludzi; relacje społeczne:
o E- oceniani, aktywni, przywódczy, zmienni, lubiani, popularni, sympatyczni,
atrakcyjni, interesujący, łatwo nawiązujący relacje
o I- oceniani, uczciwi, stali, odpowiedzialni, solidni

IMPULSYWNOŚĆ- cecha określająca stałą skłonność do podejmowania ryzyka, działań

niezaplanowanych, szybkiego podejmowania decyzji; działania podejmowane bez oceny sytuacji i
konsekwencji nijako poza świadomością/ różne od ryzykanctwa' Eysenck wiązał impulsywność z
wymiarem ekstrawersji, później z psychotyzmem; "Impulsywność to zagubione ogniwo między
wiedzą a działaniem"- Lewenstein

RODZAJE IMUPLSYWNOŚCI:
• Motoryczna (behawioralna)- niezdolność do zahamowania natychmiastowej reakcji na
bodziec
• Poznawcza- niezdolność do prawidłowej oceny konsekwencji teraźniejszych i przyszłych
wydarzeń
• Związek z decyzją
ASPEKTY IMPULSYWNOŚCI:
• Zwierają przesadną wrażliwość na pozytywne cele i potrzebę natychmiastowej gratyfikacji
• Obniżenie wrażliwości na negatywne konsekwencje zachowania
• Gwałtowne i nieplanowane reakcje na bodźce przed skompletowaniem informacji
• Brak baczenia na długoterminowe konsekwencje

MODYFIKACJA WG GRAY'A:

Koncpecja humianistyczna
sobota, 13 stycznia 2024
11:41
1. Podstawowe założenie o naturze ludzkiej.
• Każdy człowiek ma pozytywny potencjał, który może rozpoznać i urzeczywistnić
(samorealizacja)
• Kultura i społeczeństwo narzuca jednostce obraz jaki powinien być- co ogranicza
naturalny rozwój
• Doświadczenie daje bycie świadomym zachodzących zjawisk oraz pełniejszy zakres
samoświadomości tym pełniejsza identyfikacja z samym sobą i samorealizacja
• Doświadczenie jako kryterium poznania
• Organizm (psychika i ciało) oraz środowisko funkcjonują jako jeden system
2. Organizmiczna koncepcja Abrahama Maslova.
• Organizmiczna= traktująca człowieka jako organizm
• Organizm to naturalna całość (nieuchwytna przy badaniu analitycznym
równoznacznym z wyodrębnieniem poszczególnych funkcji)
• Autodeterminacja organizmu- Organim zachowuje się i rozwija nie tylko w
odpowiedzi na sytuacjię zewnętrzną, ale w zgodzie ze swoimi możliwościami
reagowania w ogóle
• Maslov- twórca psychologii humanistycznej (przeciwstawnej psychoanalizie i
behawioryzmowi)
• Nie zachowanie, ale zachowująca się jednostka, co sprawia, że zachowuje się w taki
sposób w odpowiedzi na taką sytuację

Badania Abrahama Maslova dotyczące ludzi, który najpełniej zrealizowali swoje

możliwości (Eleonora Roosevelt, Einstein oraz postaci historyczne (ich właściwości):
• Są nastawieni realistycznie
• Akceptują samych siebie, innych i świat natury
• Odznaczają się dużą spontanicznością
• Są skoncentrowani na problemach a nie na sobie
• Cechuje ich dystans i potrzeba odosobnienia
• Są niezależni i autonomiczni
• Ich bliskie związki z kochanymi ludźmi mają zwykle charakter głęboko uczuciowy
• Nie mylą środków z celami
• Ich poczucie humory jest filozoficzne i niezłośliwe

3. Hierarchiczna koncepcja potrzeb Maslova:

• Potrzeba samorealizacji (potrzeba wzrostu)
• Szacunku i samoakceptacji (potrzeba niedoboru)
• Przynależności i miłości (potrzeba niedoboru)
• Bezpieczeństwa (potrzeba niedoboru)
• Potrzeby fizjologiczne (potrzeba niedoboru)

4. Natura jednostki:
• Każdy człowieka posiada specyficzną dla siebie, jedynie w pewnych aspektach
podzieloną z innymi ludźmi, ugruntowaną w biologii (czyli częściowo dziedziczoną)
wewnętrzną naturę
• Rzeczywiste zachowanie może przebiegać w sposób niespójny, niepowiązany z
wewnętrznym centrum
• Akceptacja wewnętrznego centrum jest najbardziej podstawowym warunkiem
zdrowia psychicznego i rozwoju
• Nerwica to niepowodzenie w rozwoju jednostki

5. Samoaktualizacja
• Urzeczywistnienie natury człowieka, jego wrodzonych potencjonalności
• Istotna samoaktualizacja to coraz pełniejsza realizacja i ekspresja swego
wewnętrznego centrum przy równoczesnym odchodzeniu od zachowań:
o Bądź narzuconych przez środowisko
o Bądź wyznaczonych przez niższe potrzeby podstawowe
• Organizm posiada jedną, podstawową tendencję i dążenie- aktualizować i
utrzymywać oraz wzbogacać wartość doświadczającego organizmu
• Aktualizacja oznacza:
o Od prostej do złożonej
o Od zależności do autonomii
o Od stałości i sztywności do ku zmienności i wolności ekspresji

6. Charakter samorealizującej się osobowości:

• Niezależność
• Zaufanie do siebie
• Akceptacja siebie i innych
• Prostota, spontaniczność
• Potrzeba prywatności
• Twórczość
• Poczucie humoru
• Obecność doświadczeń mistycznych (niemożność ujęcia w słowa przejściowość,
wrażenie odkrycia prawdy i bycia we władaniu jakiejś siły

7. Koncepcja Carla Rogersa (fenomenologiczna)

• Opis fenomenologiczny to opis fenomów- "pokazywać się"; oznacza świadomość
 • Optymistyczny pogląd na naturę ludzką
• Zdolność do zdrowego i twórczego rozwoju
• Podejście fenomenologiczne- nacisk na doświadczenie wewnętrzne jednostki;
świadomość obejmuje tę część pola fenomenologicznego, która daje się ująć w
formie symbolicznej (zwerbalizować)
• Najważniejszą częścią osobowości jest ja- pojęcie własnej osoby
• Rola pochwał ze strony rodziców na kształtowanie się ja spójnego z doświadczeniem
(fundament poczucia własnej wartości)

8. Koncepcja Ja:
• Uświadomione doświadczenia tworzą koncepcję siebie (self-concept)
• Koncepcja siebie to zorganizowana spójna postać pojęciowa, składająca się ze
spostrzeganych właściwości Ja, czyli samego siebie, ze spostrzeganych relacji międzi
Ja i innymi i między ja i różnymi aspektami życia, a także wartości przypisywanym
tym spostrzeżeniom
• Ja realne i Ja idealne- ich zbieżność miara samoakceptacji

9. Podstawowa motywacja
• To dążenie do samorealizacji jest niezniszczalne, może być zablokowane lub
wypaczone
• Podstawowe uznania ze strony innych: potrzeba uznania ze strony innych oraz
szacunku do samego siebie

10. Fenomenologiczna koncepcja self:

• Przystosowanie osobiste dotyczy przede wszystkim tego jak osoba czuje się sama ze
sobą (stosunek do innych jest tego konsekwencją)
• Spójność- precyzyjne dopasowanie doświadczeń i świadomość oraz doświadczenia-
zgodność doświadczenia, świadomości i komunikacji
• Rozbieżność między rzeczywistością subiektywną i rzeczywistością zewnętrzną
obiektywną
• Ja- zorganizowany układ spostrzeżeń dotyczących siebie i ten obraz jest pierwotnie
świadomy

11. Geneza samooceny:

• Wpływ relacji rodzice- dziecko:
o Całkowita lub niemal całkowita akceptacja- ocena odzwierciedlona
o Jasno zakreślone i przestrzegane granice (nagroda a nie kara)
o Szacunek i tolerancja dla indywidualnych działań w ramach zakreślonych
granic
• Środowisko sprzyjające:
o Szacunek do opinii dziecka i zachęta do ich wyrażania, atmosfera ciepła i
bliskości, zachęta i wsparcie, zachęta do samodzielnego działania

12. Koncepcja teorii wg. Carla Rogersa

Obraz Ja jest zapisem doświadczenia z nadawanym my znaczeniem
• Zniekształcający wpływ otoczenia poprzez wartościowanie (stawianie dziecku
warunku wartości)
• Obronne nastawienie na ocenę zewnętrzną uniemożliwia pełne doświadczenie
swego autentycznego Ja
Motywy ważne dla Ja:
• Emocjonalne dążenie do podtrzymywania pozytywnej samooceny (autowaloryzacja)
 • Poznawcze dążenie do autoweryfikacji
Pożądane zmiany w procesie terapii:
• Uczucia- doświadczenie ich jako własne, żywe
• Przejście do odczuwania autentycznego Ja

Teoria społeczna- poznawcza

sobota, 13 stycznia 2024
13:19
1. Prekursorzy w/w podejścia:
• John Watson 1919-1920 (behawioryzm- eksperyment z Albertem)
• Warunkowanie klasyczne Pawłowa
• Warunkowanie instrumentalne Skinnera (manipulowanie nagrodami i karami, czynnik
wzmacniający tzn. aktywizujący dane zachowanie, zależność zachowania od sytuacji)
• Podstawą badania empiryczne
• Zachowanie jest odpowiedzią na wzmocnienia, które znajdują się w środowisku

2. Społeczne teorie osobowości

• Jaki jest wpływ kontekstu społecznego i sytuacyjnego na przebieg procesów uczenia się
określonych reakcji
• Jak można przewidywać zachowania na podstawie znajomości zewnętrznych czynników
sytuacyjnych oraz określonych zmiennych wewnętrznych o charakterze przekonań-
wyuczonych w kontekście społecznym

3. Specyficzne cechy koncepcji społeczno-poznawczej

• Nacisk na pojmowanie człowieka jako kogoś działającego aktywnie
• Nacisk na społeczne źródła zachowania
• Akcent na poznawcze (myślowe) procesy
• Nacisk na sytuacyjną specyfikę zachowania
• Nacisk na uczenie się złożonych wzorców zachowania bez nagrody

4. Charakterystyka
• Zgonie z teorią społeczno-poznawczą
o Jednostka aktywnie działająca
o Wykorzystująca procesy poznawcze do reprezentowania zdarzeń, przewidywania
przyszłości
o Wyboru między różnymi działaniami
 o Interakcja między osobą i środowiskiem- wzajemne determinowanie

5. Teoria społeczno-poznawcza A. Bandury i W. Mischela

• W jakim stopniu zachowanie ludzi jest wewnętrznie spójne
• Jak istotne jest wzmocnienie w procesie uczenia
• Jak ważne dla motywacji i wykonania są przekonania na temat własnej kompetencji i
skuteczności
• Ocena możliwości własnego działania w określonych sytuacjach
• Nie ma charakteru globalnego

6. Koncepcja społeczno- poznawcza

• Walter Mitchel: Trzy filary osobowości
o Waga specyficzności sytuacyjnych- zachowanie człowieka zależy od sytuacji
o Ludzie mają zdolność różnicowania (oceny wzmocnień i wymagań związanych z daną
sytuacją)
o Zdolności adaptacyjne samoregulacyjne (dostosowanie zachowań do specyfiki
sytuacji)
• Ludzie posiadają subiektywne wartości, preferencje i cele, zadania życiowe oraz oczekiwania
• Koncepcje cechowe akcentowały "co ludzie mają" natomiast w/w koncepcja akcentuje
ważność ludzkich dążeń
• Doświadczenia rozczarowanie koncepcją Freuda w pracy z młodocianymi przestępcami

7. Koncepcja Waltera Mitchela

• Sytuacja a nie cechy decydują o zachowaniu
• Badania nad odraczaniem nagrody przez małe dzieci
• Badania dzieci na obozie: 5 sytuacji (kontakt pozytywny, agresja, pochwała od dorosłego,
ostrzeżenie, ukaranie); rodzaje reakcji (agresja słowna, fizyczna, płacz, ustępliwość, udział w
rozmowie wychowawczej); 5 godzin przez 6 dni każde dziecko było obserwowane
• Rezultaty
o Zachowanie stabilne i spójne w ramach sytuacji tego samego typu, ale nie w
sytuacjach odmiennych
o Większe podobieństwo zachowań w sytuacjach zbliżonych (np.. Pozytywnych)
o Po pewnym czasie ujawnienie stabilnych wzorców zachowania
o Agregacja, czyli łączenie rodzaju zachowań z typami sytuacji pozwala na uchwycenie
różnic indywidualnych, ale wpływ czynników sytuacyjnych dalej wyraźnie
o Badanie nad odraczaniem nagrody przez małe dzieci

8. Teoria społeczno- poznawcza Alberta Bandury:

• Poczucie własnej skuteczności (1977) ocena możliwości własnego działania w określonych
sytuacjach
• Nie ma charakteru globalnego
• Poznawczy aspekt motywacji
o Cel- pożądany efekt końcowy; standard- płaszczyzna odniesienia zewnętrzna (oceny
innych) lub wewnętrzna (ocena własna)
• Wytrwałość w dążeniu zależy od:
o Informacji zwrotnych dotyczących skuteczności kolejnych kroków
o Oceny własnej skuteczności
o Oczekiwanych przyszłych konsekwencji
•

9. Poznawcze aspekty uczenia się oraz kształtowania zachowań

• Poczucie własnej skuteczności
o Standardy i cele
o Wpływ modelowania: dzieci uczą się zachowań bez nagradzania, ale można
je aktywizować poprzez nagrodę
o Nagrody niezbędne do aktywizacji, ale nie są potrzebne do nauczenia
o Konsekwencje ponoszone przez obserwowanego agresora (kara, nagroda)
miały wpływ na uczenie się, ale nie na zachowanie dzieci
o Modelowanie (obserwacja) działa jak warunkowanie zastępcze (np.. uczenie
się lęku)

10. Koncepcja Juliana Rottera

• Rotter zakłada, że człowiek
o Aktywnie kontroluje rzeczywistość a nie tylko biernie reaguje na nią
o Procesy uczenia się zachodzą w kontekście społecznym
o W każdym sytuacji dysponuje szerokim potencjałem zachowań
o Uczy się antycypować skutki własnej reakcji i reakcji innych, działa
stosowanie do tych przewidywań
o Sytuacja to złożony kontekst bodźców o charakterze fizycznym, psychicznym
i społecznym

11. Wyznacznik zachowania

• PZ= O+WW
• Prawdopodobieństwo zachowania zależy od oczekiwania (prawdopodobieństwo
wzmocnień- szansa na uzyskanie pożądanego celu) oraz subiektywnej wartości celu,
czyli jego atrkacyjności
• Istotnie różne dla odmiennych podmiotów
• Eksperymentalne opracowanie poczucia wyuczonej bezradności

12. Lokalizacja kontroli zachowania

Efektem doświadczeń na drodze generalizacji powstaje poczucie:
• Zewnętrznej lokalizacji kontroli
• Wewnętrznej lokalizacji kontroli (gdy rezultaty zgodne z jego własnym zachowaniem)
• Wewnętrzna lokalizacja kontroli- to przedsiębiorczość, zdolność od niezależnego
działania, sumienności, tolerancji
 13.

14. Cele psychoterapii wg. J. Rottera:

• Modyfikacja przekonań ograniczających repertuar zachowań lub powodujących
wybór niewłaściwej formy zachowania
• Wyeliminowanie zachowań obronnych
• Weryfikacja ważności celów osobistych
• Eliminacja nierealistycznie niskiego oczekiwania sukcesu
• Wzmocnienie zaufania interpersonalnego
• Z I to zgeneralizowane oczekiwania jednostki, że można wierzyć słowom, obietnicom,
zapewnieniom ze strony innych
• Osoby zdrowe psychicznie najczęściej wykazują wewnętrzne poczucie kontroli w
sukcesach i zewnętrzne w porażkach

Struktura Ja
niedziela, 14 stycznia 2024
14:22

1. Ja podmiotowe i przedmiotowe- Wiliam James

• Ja podmiotowe- poznające= samoświadomość, czyli zdolność do myślenia, refleksji
nad sobą
Ja myślę o sobie, ja siebie czuję.
• Ja przedmiotowe- poznawane Ja, jako obiekt poznania to co mnie określa, po czym
siebie rozpoznaję
Ja jako obiekt poznania, jestem niecierpliwa- moje przekonania o sobie, mocje odczucia ze
mną związane oraz to co posiadam (treści o Ja- samoocena)
Podmiotowe Ja niemożliwe bez przedmiotowego.

2. Fenomenologiczna teoria C. Rogersa

• Pojęcie własnej osoby stanowi zorientowany i spójny wzór spostrzeżeń
 • Odzwierciedla doświadczenie oraz je kształtuje
• Obwarowanie poczucia własnej wartości warunkami, prowadzące do odrzucenia
doświadczeń niezgodnych ze strukturą Ja leży u postaw psychopatologii
• Ja realne i Ja idealne- rozbieżność badania metodą Q-sort
• Warunki skutecznej psychoterapii- bycie sobą (autentyczność), bezwarunkowa
akceptacja, empatyczne rozumienie

3. Potwierdzenie koncepcji samorealizacji (Rogers) przez współczesne badania w

ramach psychologii pozytywnej
• Regulacja wewnętrzna- teoria samodeterminacji Deciego i Ryana
o Jakie potrzeby zapewniają samorealizację?
o Czym jest motywacja wewnętrzna zdeterminowana przez Ja i jak motywacja
zewnętrzna może przekształcić się w wewnętrzną zapewniając spójność
osobowości?
o W jaki sposób kontekst społeczny może wspierać realizacje potrzeb jak też
motywację wewnętrzną?

4. Potrzeby energetyzujące zachowanie

• Kompetencji
• Związku z innymi
• Autonomii
Ich realizacja daje więcej satysfakcji aniżeli realizacja potrzeb zewnętrznych: sukces
finansowy, słowa, wizerunek własnej osoby.
Autonomia nie oznacza indywidualizmu ani dążenia do niezależności. Jej kryterium jest wola.

Motywacja wewnętrzna- wrodzona, naturalna skłonność do rozwijania swoich

zainteresowań, zdolności (wzmacniana korzyść nie jest konieczny warunkiem uczenia się).
Działanie realizowane pod presją zewnętrzną (groźba, ocena) obniża motywację.

5. Od braku motywacji do motywacji wewnętrznej wynikającej z Ja

• Modyfikacja motywacji zewnętrznej
o Regulowanie zewnętrzne (kary, nagrody)
o Regulowanie przez introjekcję
o Regulowanie przez identyfikację
o W pełni zintegrowane z Ja
o Regulowanie całkowicie wewnętrznie

6. Cele psychoterapii wg. J. Rottera

• Modyfikacja przekonań ograniczających repertuar zachowań lub powodujących
wybór niewłaściwej formy zachowania
• Wyeliminowanie zachowań obronnych
• Weryfikacja ważności celów osobistych
• Eliminacja nierealistycznie niskiego oczekiwania sukcesu
• Wzmocnienie zaufania interpersonalnego
• Z I to zgeneralizowane oczekiwania jednostki, można wierzyć słowom, obietnicom
zapewnionym przez innych
• Osoby zdrowe psychicznie najczęściej wykazują wewnętrzne poczucie kontroli w
sukcesach i zewnętrzne w porażkach

7. Społeczno- poznawcza koncepcja Ja wg. Hazela Markusa (1977)

• Schemat Ja to poznawcze uogólnienia człowieka na własny temat
o Powstałe na podstawie przeszłych doświadczeń
 o Kierujące przetwarzaniem informacji o sobie
• Utrwalone schematy wywierają wpływ na liczne procesy poznawcze (info. ważne i
nieważne)
• Napływające bodźce są oceniane wg. znaczenia dla Ja
o Mamy tendencje do preferowania informacji potwierdzających nasze
schematy Ja ważne i nieważne
o Ja realne oraz idealne; Ja powinnościowe- rozbieżność między nimi
dynamizuje zachowanie

8. System Ja:
• System Ja- dynamiczny i uporządkowany układ myśli, uczuć i motywów odnoszących
się do Ja, własnych relacji społecznych i osobistego stosunku do świata
• Obejmuje
o Ja poznawcze- samowiedza
o Ja wartościujące- samoocena
o Ja wykonawcze- autoregulacje: autorefleksja i samoregulacja

9. Samoocena jawna i ukryta:

• Samoocena to uogólniona ocena lub postawa wobec siebie
• Samoocena ukryta jawi się poprzez emocjonalne skojarzenia z koncepcją siebie- jeśli
są pozytywne, świadczą o wysokiej samoocenie, jeżeli negatywne o niskiej
• W sytuacji przed egz.
o Niska jawna i ukryta- nasilenie depresji
o Wysoka, niska jawna- mobilizacja, spadek depresji
o Pogłębia się depresji o jawnej, wysokiej, ukrytej, niskiej

10. Dynamika systemu Ja- motywy zmiany

• Autoweryfikacja- poszukiwanie informacji potwierdzających samowiedzę
• Autowaloryzacja- służy podtrzymywaniu oraz podnoszeniu poczucia własnej wartości
• Konflikt poznawczo- afektywny- choroba ze szczęścia, gdy konflikt między
zdarzeniami a samooceną
• Samopoznanie- kim jestem, jaki jestem
• Samodoskonalenie- wynika z konfliktu między Ja realnym oraz Ja idealnym
11. Autoweryfikacja:
• Wyraża zapotrzebowanie na zharmonizowanie wiedzy na własny temat, a także
spostrzeżeń na własny temat z ocenami otoczenia
• Zasada spójności w obrazie siebie daje poczucie integralności wewnętrznej, podczas
gdy jej brak powoduje doświadczanie konfliktu i stresu
• Spójna wiedza o sobie pozwala przewidywać swoje reakcje emocjonalne, a także
możliwości intelektualne i wykonawcze w podjęciu pewnych zadań lub sprostowaniu
pewnym sytuacjom
• Spójność koncepcji siebie, czyli potrzeba uzgadniania napływających informacji z
istniejącymi przekonaniami o siebie
• Autoweryfikacja dotyczy też skonfrontowania własnych wyobrażeń na swój temat z
opiniami innych
• Jeżeli odczuwamy, że inni nas nie doceniają, często aktywizuje to działania, których
celem jest udowodnienie, że ich opinia jest nietrafna. Podobna motywacja do
skorygowania opinii pojawia się także gdy jest ona nadmiernie pozytywna.

12. Wysoka/ samoocena:

• Nastawienie na autowaloryzację
• Poszukiwanie przyczyn sukcesów w sobie
• Łatwiejsze przypomnienie sukcesów
• Brak gotowości do przyjmowania negatywnych ocen
• Dostrzeganie zalet
• Dobieranie współpracowników nastawionych na podkreślenie pozytywów

13. Niska samoocena:

• Nastawienie na autoweryfikację
• Tworzenie samowiedzy na podstawie informacji zgodnych z faktami
• Poszukiwanie przyczyn porażek i sukcesów w sobie
• Łatwiejsze przypominanie porażek
• Gotowość do przyjmowania krytyki
• Dostrzeganie u siebie wad i mankamentów
• Dobieranie krytycznych współpracowników
• Dobór partnera, który potwierdza samoocenę

14. Konflikt poznawczo- afektywny

• Testowanie hipotezy o szukaniu partnerów potwierdzających samoocenę dlatego tak
trudno zmienić negatywną samoocenę
• W okresie narzeczeństwa ludzie są zainteresowani pozytywnym obrazem siebie
natomiast w małżeństwie wolą być widziani tak jak widzą siebie
• Samoświadomość- odgrywa podstawową rolę w procesie samoregulacji
• Metoda zmiany nastawienia poprzez identyfikację z prezentowanym poglądem
(zmiana myślenia- Festinger)

15. Konflikt:
• Prywatna samoświadomość wysoka
• Przykładanie wagi do własnych uczuć, pragnień i standardów
• Publiczna samoświadomość wysoka- myślą jak wypadają w oczach innych
• Lęk społeczny
• Koncepcja Higginsa- Ja realne i Ja idealne, rozbieżność, smutek, rozczarowanie,
niezadowolenie; natomiast Ja r i powinnościowe- niepokój, lęk, poruszenie
• Wszystkie rozbieżności osłabiają system immunologiczny
 16. Zdaniem Bandury poczucie własnej skuteczności zależy od:
• Rzeczywistych osiągnieć
• Doświadczeń zastępczych (korzystanie z obserwowania sukcesów i porażek innych
ludzi)
• Perswazji słownej oraz pobudzenia emocjonalnego
• Uczucia zagrożenia lub entuzjazmu
• Warność celu i PWS a rezultat

17. Przekonanie o własnej skuteczności wpływa na:

• Podjęcie działania
• Wkładany wysiłek
• Towarzyszące uczucia
• Wytrwałość w działaniu
• Radzenie sobie z przeszkodami
Mobilizacja układu immunologicznego- rosnący poziom ciał odpornościowych

18. Podpisy behawioralne (koncepcja Mischela i Bandury)

• Nie istnieje jeden obraz siebie lecz przekonania na temat siebie i procesy
samokontroli, które zmieniają się w zależności od czasu i sytuacji
• Poczucie własnej skuteczności- zdolność do radzenia sobie w określonych sytuacjach
• Cele- zdolność człowieka w zakresie przewidywania przeszłości oraz automotywacji
• Osoba wybiera między celami w zależności od co najważniejsze w danym momencie,
jaki możliwości stwarza otoczenie i ocena własnej skuteczności odnośnie tego
działania

Natura czy wychowanie

niedziela, 14 stycznia 2024
15:22

1. Genetyka
• 23 pary chromosomów po jednym w każdej parze od każdego z rodziców
• Chromosomy zawierają tysiące genomów
• Geny składają się z cząsteczek DNA i kierunkują syntezą białka- można je uznać za źródło
informacji nadającej syntezie białka określony kształt
• Gen nie kieruje bezpośrednie zachowaniem lecz oddziałuje na podstawowe właściwości
osobowości poprzez kierowanie biologicznym funkcjonowaniem organizmu
• Zachowanie jest efektem działania genów, ale i doświadczeń (np.. Język)
• Cechy osobowości są spowodowane występowaniem licznych kombinacji genów
• Przyczyny pierwotne to ewolucja- przetrwały te mechanizmy, które pomogły organizmowi
odnieść sukces w walce o byt
• Przyczyny bezpośrednie- procesy biologiczne zachodzące w organizmie gdy występuje to
zachowanie

2. Tłumaczenie ewolucyjne:
• Podstawowe mechanizmy psychiczne powstały w wyniku ewolucji przez dobór naturalny i
przetrwały, bo pozwalają odnieść sukces w walce o byt i skuteczną reprodukcję
• Teoria inwestycji rodzicielskich- kobiety więcej inwestują w potomstwo, ponieważ przekazują
swoje geny mniejszej liczbie dzieci (stąd kobiety mają większe wymagania wobec partnerów)
 • Pewność rodzicielska- badania Bussa; mężczyźni większą wagę przywiązują do młodego
wieku i atrakcyjności fizycznej kobiety. Zazdrość mężczyzny związana z aktami niewierności
(ojcostwo) kobiety- zdrada emocjonalna.

3. Metody genetyki:
• Badanie bliźniąt:
o Jednojajowych- identyczne geny, więc różnice wynikają z różnic środowiskowych
o Dwujajowe- zbliżony wpływ środowiska
o Adopcyjne
Wskaźnik odziedziczalności informuje w jakim stopniu różniące w zakresie cech można przypisać
wpływom czynników genetycznych.
 4. Jakie elementy środowiska są decydujące:
• Środowisko wspólne- rodzeństwo wzrasta w tej samej rodzinie i podlega obowiązującym w
niej wartościom oraz metodom wychowania
• Środowisko specyficzne- ta sama rodzina- różne oddziaływania
• Jedynie to czego dzieci z tej samej rodziny doświadczają osobno wpływa na ich rozwój
• Wpływ środowiska na rozwój odbywa się w obrębie jednostek a nie rodzin (Plomin)

Dzieci wychowujące się w tej samej rodzinie spostrzegają nastawienie rodziców do nich zupełnie
inaczej.
Rola doświadczeń z rówieśnikami i ich podłoże genetyczne (np.. Wysportowanie, uroda)