Makroekonomia 1

Wykład 7: Wprowadzenie do modelu

keynesowskiego fluktuacji gospodarczych

Dr hab. Gabriela Grotkowska

Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego
Fakty dotyczące cyklu koniunkturalnego

 PKB rośnie o około 2-4% rocznie w długim

okresie, doświadczając przy tym znaczących
wahań w krótkim okresie.
 Konsumpcja i inwestycje wahają się razem z
PKB, przy czym konsumpcja jest mniej zmienna
niż PKB, zaś inwestycje – znacząco bardziej.
 Bezrobocie rośnie w okresach recesji i spada w
okresach ożywienia gospodarczego.
 Prawo Okuna: negatywny związek między
wzrostem PKB a bezrobociem.
 Prawo Okuna
10
Y
Procentowa
1951 1966  3  2 u
zmiana 8 Y
realnego 1984
PKB 6 2003

4 1971
1987
2

2001 1975
0

-2 2008 2009
1991 1982
-4
-3 -2 -1 0 1 2 3 4
Zmiana stopy bezrobocia
Horyzont czasu w makroekonomii

 Długi okres
Ceny są zmienne (giętkie) i reagują na
zmiany popytu i podaży.
 Krótki okres
Wiele cen jest „lepkich” na wyjściowym
poziomie.

Gospodarka zachowuje się inaczej

kiedy ceny są lepkie.
Podsumowanie neoklasycznej teorii
makroekonomii (poprzednie wykłady)

 Produkcja determinowana jest przez

stronę podażową:
 Zasoby pracy, kapitału
 Technologię
 Zmiany w popycie na dobra i usługi (C, I,
G ) wpływają tylko na ceny, nie na ilości.
 Zakłada się pełną elastyczność cen.
 Model ten ma zastosowanie do długiego
okresu.
Kiedy ceny są lepkie…

…produkcja i zatrudnienie zależą także od

popytu, na który wpływają z kolei:
 polityka fiskalna (G i T )
 polityka pieniężna (M )
 inne czynniki, takie jak zmiany
egzogeniczne w C czy I
Model zagregowanej podaży i
zagregowanego popytu

 Paradygmat stosowany przez ekonomistów

głównego nurtu oraz osoby odpowiedzialne
za prowadzenie polityki gospodarczej do
opisu i rozumienia wahań koniunktury oraz
polityk stosowanych do ich stabilizacji
 Pokazuje, w jaki sposób w gospodarce
ustalany jest poziom cen i poziom
produkcji
 Pokazuje, że zachowanie gospodarki jest
inne w krótkimi, a inne - w długim okresie
 Plan zajęć na najbliższe tygodnie

Krzyż Krzywa
keynesowski IS
Model
ISLM Wyjaśnienie
Teoria krótkookresowych
Krzywa
preferencji LM wahań Y
płynności
Krzywa
zagregowanego
popytu Model
zagregow
anego
Krzywa popytu i
Rynek
zagregowanej podaży
pracy
podaży
Plan wykładu
 Model Keynesa: wprowadzenie i założenia
 Składniki wydatków zagregowanych
 Konsumpcja
 Inwestycje
 Wydatki rządowe
 Eksport netto
 Wydatki zagregowane i równowaga w modelu
 Mnożnik i jego interpretacja
 Warunek równowagi graficznie i algebraicznie

Lektury:
 Mankiw, rozdział 9; Mankiw9, rozdział 10
Begg, rozdział 21 i 22; Begg5, rozdział 16 i 17
Blanchard, rozdział 3
Model keynesowski: wprowadzenie

 Gospodarka nieustannie podlega szokom, coś wytrąca ją z

równowagi
 Jak na to reaguje?
 Ekonomia klasyczna: działa automatyczny, samoregulujący się
mechanizm (elastyczne ceny); przy stałych zasobach czynników
produkcji i danej technologii - produkcja jest stała, a zamiany
popytu wywołują tylko ruch cen
 Keynes: są przeszkody w działaniu mechanizmu cenowego 
poziom produkcji nie jest stały i dany zasobem czynników
produkcji i technologią, gospodarka może osiągnąć równowagę
przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji; w takiej
sytuacji produkcja zależy od popytu a ceny są stałe
 SPRZECZNOŚĆ?

12
Krótki i długi okres: rola stopnia
wykorzystania czynników produkcji

Poziom cen
AD5 AS
AD4

Przedmiot
naszego
zainteresowania

AD3
AD2
AD1
Y max Poziom produkcji
1
Założenia modelu Keynesa
 Stałe ceny (np. zwiększenie popytu nie powoduje, że ceny rosną,
więc firmy dostosowują podaż przy tych samych cenach)
 Dostępność czynników wytwórczych (możliwość zwiększania podaży
bez podnoszenia cen, wymaga, by w gospodarce występowały wolne
moce produkcyjne, których można łatwo użyć bez wzrostu kosztów
tzn. że nie cały majątek trwały – np. maszyny, urządzenia - jest
wykorzystany, i tym samym można produkować więcej bez
dodatkowych inwestycji a także że są bezrobotni, chętni by podjąć
pracę za płace wg istniejących stawek)
 Stała produktywność czynników wytwórczych (niezależna od skali
ich wykorzystania)
 W konsekwencji: brak zmian kosztów produkcji powodowanych
zmianami wielkości produkcji

14
Inne uproszczenia rzeczywistości

 Nie rozróżniamy kategorii z rachunkowości

dochodu narodowego
 Mówimy Y: dochód, produkt
 Konsumpcja, oszczędności, inwestycje,
eksport, import, wydatki rządowe, podatki (od
dochodów osobistych) – kwotowe i
proporcjonalne, transfery

1
 Od czego zależy poziom produkcji?
 Zgodnie z modelem Keynesa wielkość produkcji
zależy od wielkości planowanych wydatków
ponoszonych w gospodarce: firmy produkują tyle,
ile ktoś chce od nich kupić
Poziom cen

AS

AD1 AD2

Poziom produkcji 16
Od czego z kolei zależą wydatki?

 Na wydatki składają się: (por. model

klasyczny):
• Wydatki konsumpcyjne  zależą od dochodu
do dyspozycji, od stóp procentowych
• Wydatki inwestycyjne  zależą od dochodu,
od stóp procentowych
• Wydatki rządu  decyzja polityczna
• Zagraniczne wydatki konsumpcyjne,
inwestycyjne i rządów  zależą od
dochodów, stóp procentowych, kursu
walutowego

17
Funkcje wydatków  dalej wyjaśnione

• Konsumpcja C  C  cYD

• Inwestycje I  I  br
• Wydatki rządowe G  G
• Eksport netto NX  NX  mY  nr

1
Od czego zależą wydatki
konsumpcyjne?

 Zależność względem
 Dochodu bieżącego
 Dochodu permanentnego
 Stopy procentowej  teoria cyklu życia
 Oczekiwań co do koniunktury i
dochodów w przyszłości
 Model Keynesa  uproszczona wersja
Wydatki konsumpcyjne

 Największy składnik PKB

C
C  C  cYD c
YD
O ile zmieni
 Gdzie 0  c 1 oraz: się C, jak
YD zmieni
się o 1
 C to wielkość konsumpcji
 C to konsumpcja autonomiczna (nie zależy od dochodu)
 c to krańcowa skłonność do konsumpcji
 Yd to dochód do dyspozycji:

YD  Y  T  B  tY  Y (1  t )  T  B
 T – podatki kwotowe, B – transfery dla ludności, t – stopa
opodatkowania
20
Graficzne ujęcie funkcji konsumpcji


C  C  cYD
YD  Y  T  B  t  Y  Y (1  t )  T  B
C  C  cB  cT  (1  t )cY
Załóżmy na razie, że w Konsumpcja
gospodarce nie ma rządu: całkowita
B=T=t=0

C  C  cY c
1
tg  c 
C
2
Dochód
 USA: stopa wzrostu realnego PKB, konsumpcja
Zmiana w 10 Stopa
%w
wzrostu
stosunku
realnego Stopa
do okresu 8 wzrostu
4 kwartały PKB
konsumpcji
wcześniej 6

Przecięt 4
na stopa
wzrostu 2
PKB

-2

-4
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Konsumpcja i oszczędności
Krańcowa
skłonność do
YD  C  S oszczędzania

C S
s

c i s 0  c 1
YD YD

YD  (c  s )YD

c  s 1 c 1  s

2
Funkcja oszczędności

 Skoro Yd  C  S , to S  Yd  C
S  Yd  C  Y  T  tY  B  C  cB  cT  c(1  t )Y
S  C  (1  c) B  (1  c)T  (1  c  t  ct )Y
Oszczędności
Załóżmy na razie, że nie ma całkowite
rządu: B = T = t = 0

S  C  (1  c)Y
s= (1-c)
1

C
Dochód

2
Wydatki inwestycyjne
• Wybrane determinanty wielkości
Ujemna zależność między inwestycji
wysokością stopy procentowej a • Stopa procentowa (nominalna
poziomem inwestycji czy realna)
• Skala produkcji (popyt bieżący i
r oczekiwania dot. zmian popytu)

I  I  br • Proporcja kosztów pracy do

kosztów kapitału fizycznego
(izokwanta)
• Model keynesowski: uproszczenie 
ograniczamy się do zależności
inwestycji od realnej stopy
procentowej r w proporcji b

I • Różnice w traktowaniu inwestycji

planowanych i nieplanowanych
następny slajd
25
Bardzo ważne rozróżnienie: inwestycje
planowane versus nieplanowane
 Składniki inwestycji: w środki trwałe, we wzrost zapasów i
rezerw
 Przedsiębiorstwa inwestują, kiedy oczekują, że nowy majątek,
zwiększenie zapasów surowców i półproduktów przyniosą im
korzyści
 Inwestycje planowane to inwestycje celowe, zamierzone
 Inwestycje nieplanowane – to przyrost zapasów wyrobów
gotowych powodowany zbyt niskimi zakupami
 Specyfika kształtowania zapasów wyrobów gotowych
• Tworzy się je celowo, żeby nie było przerw w zaspakajaniu
popytu klientów
• Powstają również, kiedy klienci kupują mniej niż oczekiwali
producenci

26
Równowaga w ujęciu graficznym, przy
uproszczeniu, że r = 0

AE  C  I  C  I  cY
AE, C


C  C  cY
C I

C

I
45o

Y* Y

2
Równowaga w ujęciu algebraicznym

AE  Y
AE  C  I
C  C  cY
II
AE  C  cY  I  Y
1
Y (C  I )
1 c

2
Co z oszczędnościami?

Y  I C  Warunek równowagi w
I Y C modelu Keynesa:

I  Y  C  cY Y  AE lub I S
I  C  (1  c)Y
I S

2
Przykład

C  8  0,8Y • Przy Y = 60, wartość

I 4 wydatków wynosi 8 + 0,8 razy
60 (konsumenci) plus 4
AE  12  0,8Y (producenci), czyli 60!
Y  AE • A zatem firmy sprzedają
Y  12  0,8Y dokładnie tyle, ile
0,2Y  12 wyprodukowały, nie mają
Y  60 motywacji, ani do
zwiększania, ani do
zmniejszania produkcji!
3
Przykład cd.

 Stabilność równowagi
Y C=8+0,8 I AE = Y- Nieplanowane Produkcja S=-
Y C+I AE zapasy 8+0,2Y
10 16 4 20 -10 Maleją Rośnie -6

20 24 4 28 -8 Maleją Rośnie -4

30 32 4 36 -6 Maleją Rośnie -2

40 40 4 44 -4 Maleją Rośnie 0

50 48 4 52 -2 Maleją Rośnie 2

60 56 4 60 0 Brak Nie zmienia się 4

70 64 4 68 2 Rosną Spada 6

80 72 4 76 4 Rosną Spada 8

31
Mnożnik: skutki zmian
inwestycji
 Mnożnik mówi nam, jakiej zmiany produkcji (dochodu)
możemy się spodziewać, gdy wartość wydatków
autonomicznych zmieni się o 1, np.:
 Jeśli mnożnik wynosi 3, a firmy przestraszą się złych
prognoz dot. wzrostu gospodarczego i ograniczą wydatki
inwestycyjne (zakup nowych maszyn do fabryk) o 100, PKB
spadnie o 300
 Czemu?
I  100  AE  100  Y  100 
 C  c 100  AE  c 100  Y  c 100 
 C  c 2 100  AE  c 2 100  Y  c 2 100 
1
 C  c 100  .... 
3
100
1 c 32
 USA: stopa wzrostu realnego PKB, inwestycje
Zmiana w
% w 40 Stopa
stosunku wzrostu
do okresu inwestycji
4 kwartały 30
wcześniej Stopa
20 wzrostu
realnego PKB
10

0
Stopa
-10 wzrostu
konsumpcji
-20

-30
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Składniki PKB w Polsce: zmienność w czasie

25,0

20,0

15,0

10,0

5,0

0,0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

- 5,0

- 10,0

- 15,0
PKB Konsumpcja prywatna Wydatki rządu Inwestycje
3
 Paradoks zapobiegliwości

C  8  0,8  Y C  4  0,8Y
I 4 I 4
 Y  60  Y  40
C  8  0,8  60  56 C  4  0,8  40  36
S  8  0,2  60  4 S  4  0,2  40  4
I S I S
 Chęć do zwiększenie oszczędności wywołuje jedynie spadek
dochodu i spadek konsumpcji, oszczędności pozostają
niezmienione (spadek dochodu)
 To jak to jest z wpływem oszczędności na Y?
3
Model uwzględniający istnienie rządu

 Rząd oddziałuje na zmienne modelu w

dwojaki sposób:
 Wpływa na sumę zagregowanych wydatków
(G – wydatki rządu na dobra i usługi)
 Wpływa na dochód do dyspozycji będący
argumentem funkcji konsumpcji (YD nie jest
już równy Y): rząd
 Pomijamy inne kanały wpływu (podatki
pośrednie, podatki od zysku firm, składki
na ubezpieczenia społeczne itd.)

3
 Rząd – wydatki i oszczędności

 Wydatki:
 Zakupy rządowe G  G
 Transfery B  B
 Dochody: T  T  tY
 Podatki BS  T  tY  G  B
 Saldo budżetu

 Dochody ludności
 Podatki zmniejszają Podatki
 Transfery powiększają netto

YD  Y  T  tY  B
37 YD  Y  NB  tY
Dlaczego saldo handlu zagranicznego
zależy od wielkości produkcji?
Przyczyny zależności salda handlu zagranicznego od skali
produkcji
 Im większa produkcja, tym większe zużycie surowców,
półproduktów, większa skala zakupów maszyn i urządzeń,
a wśród wszystkich zakupów zaopatrzeniowych mieszczą
się również pochodzące z importu, więc import rośnie
 Im większa produkcja, tym większe dochody i zakupy a w
nich znajdują się dobra pochodzące z importu, więc import
rośnie

 im większa dynamika PKB, tym niższe saldo handlu

zagranicznego

38
Dlaczego saldo handlu zagranicznego zależy od
wysokości stóp procentowych?

 Gdy drożeje waluta krajowa to:

 Za towary importowane płaci się mniej (cena
zagraniczna x kurs = cena dobra importowanego na
rynku krajowym), dzięki czemu znajdują więcej
nabywców  rośnie import
 Zagraniczni nabywcy muszą zapłacić za towary z tego
kraju więcej (zagraniczna cena dobra eksportowanego
= jego cena krajowa x kurs walutowy), więc maleje
popyt na nie  w ślad za tym eksport

 Im silniejsza waluta krajowa, tym niższy eksport i wyższy

import  saldo handlu zagranicznego maleje
 Ale co mają z tym wspólnego stopy procentowe?

39
Dlaczego kurs walutowy zależy od wysokości
stóp procentowych?

Przyczyny zależności kursu walutowego od stopy procentowej

 Im wyższe krajowe stopy procentowe, tym bardziej
opłacalne lokowanie kapitału w tym kraju
 Im bardziej opłacalne lokowanie kapitału w danym
kraju, tym mniej z niego odpływa kapitału a więcej
napływa, rośnie więc saldo przepływów kapitałowych
 Skoro rośnie napływ kapitału, to rośnie również popyt
na walutę tego kraju
 Im większy popyt na walutę danego kraju, tym jej cena
(kurs walutowy) wyższa

 Wzrost stóp procentowych prowadzi do aprecjacji waluty

krajowej  im wyższe stopy procentowe, tym niższe
saldo handlu zagranicznego, ceteris paribus
 Warunek: kurs waluty musi się kształtować swobodnie (musi
obowiązywać płynny system kursu walutowego)
40
 Funkcja salda handlu zagranicznego

NX  NX  mY  nr
Gdzie:
NX saldo handlu zagranicznego
autonomiczna część salda handlu zagranicznego,
NX tj. taka cześć salda, która nie zależy ani od Y ani
od r
m krańcowa skłonność do importu, czyli zmiana
importu pod wpływem zmiany PKB
elastyczność salda handlu zagranicznego
n względem stóp procentowych, czyli zmiana salda
handlu pod wpływem zmiany realnego poziomu
stóp procentowych
4
Funkcja salda handlu zagranicznego

NX

NX  NX  mY  nr

NX NX>0

nadwyżka

NX=0 deficyt Y
NX<0

42
Równowaga salda handlu
zagranicznego

 Można na podstawie 
znajomości NX  NX  mY  nr  0
autonomicznej części
salda handlowego oraz
parametrów m, n i 
wysokości stóp NX  mY  nr
procentowych określić,
jakiej wysokości

musiałby być PKB,
żeby samoczynnie Y  ( NX  nr ) / m
saldo handlu
zagranicznego zostało
zrównoważone.

43
Wpływ kursu walutowego na
saldo handlu zagranicznego

Kiedy kurs waluty krajowej rośnie saldo

NX handlowe obniża się przy danej wielkości PKB
Tak samo, jak rosną krajowe stopy procentowe
Tak samo, kiedy maleje autonomiczna część
salda handlowego

NX

NX=0 Y

44
Wpływ krańcowej skłonności do importu
na saldo handlu zagranicznego

Kiedy krańcowa skłonność do importu

NX zwiększa się, to saldo handlu zagranicznego
maleje


NX

NX0=0
Y

NX1<0

45
Funkcje wydatków

• Konsumpcja C  C  cYD

• Inwestycje I  I  br
• Wydatki rządowe G  G
• Eksport netto NX  NX  mY  nr

4
Funkcje wydatków i PKB
w otwartej gospodarce
C  C  cYD
Dodając wszystkie wydatki, otrzymujemy nowe warunki
równowagi między wysokością produkcji a zakupami I  I  br
G G
NX  NX  mY  nr

Y  AE  (C  I  G  NX  cNB  br  nr )  c(1  t )Y  mY

Y  c(1  t )Y  mY  (C  I  G  NX  cNB  br  nr )
1
Y  (C  I  G  NX  c NB  br  nr )
1  c(1  t )  m

47
PKB w otwartej gospodarce

Wielkość produkcji:
1
Y  (C  I  G  NX  c NB  br  nr )
1  c(1  t )  m

gdzie
1
mnożnik wydatkowy w gospodarce otwartej  
1  c(1  t )  m

wydatki autonomiczne AE  (C  I  G  NX  c NB)

Innymi słowy:

Y  [ AE  r (b  n)]   48
Jak działa mnożnik wydatkowy?

1

1  c(1  t )  m
Jeśli pojawia się jakikolwiek wydatek autonomiczny, to jego wpływ na wielkość PKB
(Y) jest powiększona wskutek działania mnożnika wydatkowego 
Działanie mnożnika opiera się na tym, że jeśli jakakolwiek suma zostaje wydana to
równocześnie staje się ona powodem powstania równej co do wielkości produkcji i
dochodów, te zaś są dalej wydawane, tworząc kolejne bodźce do produkowania i
tworzenia dochodów.

Wydatek → Produkt → Dochód → Wydatek → Produkt → ….

49
Jak działa mnożnik wydatkowy?
• Proces pomnażania dochodów, wydatków i produkowania
stopniowo wygasza się, bo:
 Konsumenci nie wszystkie dochody wydają (tylko taką część,
ile wynosi krańcowa skłonność do konsumpcji), część
oszczędzają
 Konsumenci (w gospodarce z rządem) muszą płacić podatki,
więc nie cała wartość wytworzonego PKB stanie się ich
dochodem a tylko cześć pomniejszona o podatki (dochody do
dyspozycji)
 Konsumenci część zakupów przeznaczają na produkty
pochodzące z zagranicy, ta część ich zakupów nie trafi do
krajowych producentów 50
Mnożnik wydatkowy – czy jest wysoki?
 Ewolucja (spadek) wysokości efektów
mnożnikowych
 Wzrost skali opodatkowania skutkiem nasilenia
redystrybucyjnej roli państwa (deficyty budżetowe
na pokrycie wydatków socjalnych, powstawanie
długu publicznego  konieczność jego obsługi,
czyli wypłaty oprocentowania od wcześniej
zaciągniętych pożyczek)
 Przeciętna stopa opodatkowania (stosunek sumy
podatków do całkowitych dochodów) zwykle jest
niższa niż krańcowa (liczona jako stosunek
wzrostu podatków do przyrostu dochodów) 
opodatkowanie progresywne

51
Podsumowanie: co zmienia wysokość
produkt w równowadze?

 Produkcja rośnie jeśli:

 rośnie którykolwiek wydatek autonomiczny
(konsumpcja, wydatki rządu, inwestycje, eksport
netto)
 spadają stopy procentowe
 spada wrażliwość inwestycji względem stóp
procentowych
 spada elastyczność salda handlu zagranicznego
względem stóp procentowych
 rośnie krańcowa skłonność do konsumpcji
 maleje krańcowa stopa opodatkowania
 maleje krańcowa skłonność do importu
52
 Koniec wykładu 7.

Dziękuję i zapraszam za tydzień !