ELŻBIETA DUBAS" celu.

wymaga od jednostki jej osobistego, W rozwoju człowieka można wyróżnić pięć

Uniwersytet Łódzki twórczego zaangażowania się w proces sta­ typowych jego trendów: wzbogacanie, różni­
wania się człowiekiem. cowanie, porządkowanie, integracja i hierar­
Człowiek rozwijający się przez całe życie chizacja struktury. Powyższe trendy rozwo­
ROZWÓJ JAKO KATEGORIA POJĘCIOWA ANDRAGOGIKI to zarazem człowiek twórczy (homo creator) jowe można opisać lapidarnie w dwóch wy­
— świadomy twórca coraz bogatszego wła­ miarach: „od chaosu do porządku i od ubós­
8
snego świata wewnętrznego i zewnętrznego. twa do bogactwa" ). Zdaniem A. Wierciń­
Twórczość ludzka, rozumiana także jako skiego proces rozwoju posiada trzy punkty
Rozwój, szczególnie odniesiony do człowieka jest przez człowieka osiągalna. Jest jednak
„twórczość możliwa dla każdego", jest do­ węzłowe: genezę systemu, szczyt skompliko­
dorosłego, jest ważnym pojęciem andragogi­ istotną funkcją ukierunkowującą ludzki wy­
bitnym przejawem ludzkiego rozwoju. Kon­ wania jego organizacji oraz r o z p a d " ^ )
ki ł zarazem przedmiotem jej zainteresowań. miar jej życiu, wskazującą drogę ku pełni
cepcja homo creator próbuje więc dać dość Analiza pojęcia rozwój w literaturze spe­
Jest terminem podstawowym wobec wycho­ s
człowieczeństwa ).
uniwersalną odpowiedź na pytanie „kim jest cjalistycznej, głównie psychologicznej, u-
wania, kształcenia, samowychowania, samo­ Pojęcie rozwój odnieść można także do so­ człowiek". K. Dąbrowski uznaje rozwój za względnia natężenie tego procesu, jego kie­
kształcenia, a więc edukacji dorosłych rozu­ cjalizacji dorosłych, gdyż socjalizacja jest jedną z trzech zasad życia, równie ważną jak runek i cechy zmian rozwojowyych. Tak
mianej szeroko jako uczenie się formalne, procesem całożyciowego uczenia się przez zasada przyjemności i rzeczywistości, choć więc pisze się o rozwoju ilościowym jako
nieformalne i incydentalne, realizowane we jednostkę bycia coraz wartościowszym człon­ 8
najbardziej ludzką ). wzroście, przyroście cech danej struktury )
10
wszystkich wymiarach życia ludzkiego, 0- kiem społeczeństwa. Poprzez wpływy socja­
kreślona aktywność edukacyjna, np. samo- "Wydaje się, że teoria rozwoju człowieka oraz rozwoju jakościowym, jako doskona­
lizujące, pochodzące od innych ludzi, war­
wychowawcza, przybiera przecież charakter przez całe życie może stanowić ważny skład­ łemu się struktury"). Rozróżnia się r o z ­
tości 'kulturowych człowiek dorosły rozwija
procesu rozwojowego, w wyniku którego nik paradygmatu możliwego do przyjęcia wój wszechstronny („aktualizacja
się, czyli aktualizuje własne potencjały roz­
1
jednostka doskonali własną osobowość ). przez andragogikę. pełnego repertuaru zadatków i doprowadze­
wojowe, czy jak pisze H. Griese urzeczywi­
nie każdego z nich do maksymalnego pozio­
Pojęcie rozwoju silnie wiąże się z podsta­ stnia „antropologiczne zalążki natury
4
emo­ 12
mu" ), dążenie do osiągnięcia optimum mo­
wowym dla andragogiki terminem: dorosłości^. cjonalnej, zwane kompetencjami" ). Zdobywa Analiza niektórych ujęć
ls
żliwości danej jednostki ) i ukierunkowany,
Dorosłość jest rozwojową fazą życia, w któ­ nowe umiejętności współżycia z innymi ludź­ to jest koncentrujący się na doskonaleniu
rej człowiek ciągle może, gdyż wyposażony mi, uczy się nowych, albo doskonali już Andragogika posługuje się określeniami Wybranych kompetencji, zapobiegający po­
jest w ogromny potencjał rozwojowy> nie wcześniej pełnione role na rzecz społeczeń­ pojęcia rozwój, opracowanymi na gruncie ba­ wierzchowności, jako nieuchronnemu skut­
wyczerpywalny w ciągu życia jednostki, czę­ stwa, w którym żyje. Zawsze bowiem można dań biologiczno-medycznych (N. Wolański), kowi dążenia do wszechstronności rozwoju.
sto musi, determinowany różnorakimi czyn­ być czulszą matką, wierniejszym przyjacie­ socjologicznych (J. Szczepański, A.. Wierciń­ J. Reykowski pisze, że „wcale nie ma się
nikami zewnętrznymi i wewnętrznymi, ale lem, bardziej spolegliwym nauczycielem, niż ski), psychologicznych (Wł. Szewczuk, St. rozwijać byle co i byle jak" 1 4 ).
także pragnie zmierzać ku innemu, dosko­ się jest. Gerstmann, T. Tomaszewski, J. Reykowski,
nalszemu. Człowiek jest istotą niegotową, W. Łukaszewski), nie posiadając własnych Rozwój człowieka może być pozytywny lub
Socjalizacji jako procesowi aktualizacji
niejako skazaną na rozwój. Z drugiej zaś potencjałów rozwojowych jednostki trudno badań w tym zakresie. negatywny, tj. zachodzący na bazie pozy­
strony możliwość rozwoju jest wielką ludz­ odmówić funkcji tywnych lub negatywnych potencjałów roz­
osobowotwórczych, tym Pojęcie rozwój łączy się, a czasem bywa
ką szansą i wartością życia. B. Suchodolski bardziej, jeśli cele socjalizacji będą sformu­ wojowych. Rozwój pozytywny pozwala na
zamiennie używane z takimi określeniami, osiąganie normy rozwojowej oraz dążenie do
stwierdza: „Właśnie to, że człowiek nie jest łowane ogólnie, w oderwaniu „od stosunków
jak: regres-progres, wzrost, przyrost, uby­ osiągania pełnej, dojrzałej osobowości. Roz­
tworem gotowym, stanowi jego wielkość, panujących w danym czasie", będą uniwer­
tek, ubożenie, wzbogacanie, doskonalenie, ak­ wój negatywny wiąże się z niedorozwojem
chociaż nierzadko musi płacić drogo za to, salne kulturowo, gdyż „tylko to, co jest za­
tywizacja, aktualizacja, a przede wszystkim umysłowym, uczuciowym, konformizmem.
że jest raczej zbiorem możliwości niż bytem sadniczo ludzkie, może być uważane za cel
zmiana. Szereg definicji ukazuje rozwój ja­ Tak rozwój pozytywny, jak i negatywny
trwałym i trwale sprzężonym z odpowied­ optymalny" 5 ). Dążenie do osiągnięcia takiego
ko proces polegający na przebiegu zespołu może odbywać się w stopniu słabym, śred-
nim środowiskiem"2).
czynności, działań, inne wskazują na efek-
Aktywność rozwojowa człowieka wyraża a) P o d o b n e p r ó b y określenia dorosłości spoty­ ty, stany końcowe procesu rozwoju-zmiany.
jego dążenie ku ideałowi dorosłości jako peł­ kane są coraz cząiciej w literaturze andragogicz- Można wskazać na dwa- zasadnicze rozumie­ 8) w. Łukaszewski: Szanse rozwoju osobowości.
nej dojrzałości (doskonałości), oznaczającej nej, por.: O. Czerniawska: Poradnictwo jako po­ nia tego pojęcia: rozwój jako proces wszel­ Warszawa 1984, s. 369. Ą

najwyższy poziom rozwojowy we wszystkich
jednocześnie wymiarach życia ludzkiego: bio­
logicznym, psychologicznym, socjologicznym
i kulturowym Tak pojmowana dorosłość nie
i) Związki rozwoju i samowychowania uitazał
S. Pacek w a r t y k u l e : „Dojrzałość do samowy­
chowania". „Oświata Dorosłych", nr 8/1985, s. 477—
—482.
i) B. Suchodolski: Kim jest człowiek. Warsza­
wa 1985, s. 43.
moc w rozwoju, „Acta Universitatis Wratislavien-
sis", Wrocław 1932, s. 160; R. Urbański: Refleksje
nad etycznym paradygmatem andragogiki. „Oświa­
ta Dorosłych" nr 9/1986, s. 513—514.
4) II. Griese: Socjalizacja czy wychowanie?,
„Wieś i Rolnictwo", nr 4/1984, s. 111. I n n e p r a c e
tegoż autora na t e m a t socjalizacji dorosłych:
Ericachsenensocialisotion. Milnchen 1976; Sociall-
sation im Erwachsenenalter. Etn Reader zur Ein-
jiihrung in ihre theoretischen und empirtschen
Grundlagen. Weinheim und Basel 1979.
5) H. Griese: Socjalizacja czy wychowanie?,
op. cit., s. 112,
kich zmian struktury, tak pozytywnych, jak
i negatywnych, przechodzący przez względnie
stałe fazy, oraz rozwój jako proces doskona­
lenia, wzbogacania struktury i funkcji po­
przez zmiany ukierunkowane, zachodzące w
określonych fazach 7 ). • 11) T.
•) K. Dąbrowski: Pasja rozwoju. Warszawa 1982,
s. 13.
") J. Szczepański: Konsumpcja a rozwój czło­
wieka. Warszawa 1881, s, 70.
») A. Wierciński: Antropologiczne ujęcie kul­
t u r y i ewolucji kulturowej (w): Wizje człowieka
i społeczeństwa w teoriach i badaniach nauko­
wych. Red. S. Nowak, Warszawa 1984, s. 69.
10) s t . G e r s t m a n n : Osobowość. Warszawa 1970,
s. 141.
Tomaszewski: Rozwój wszechstronny
i u k i e r u n k o w a n y . „Psychologia Wychowawcza"
nr 3/1976, s. 306.
12) Tamże, S. 324.
13) J. Szczepański, op. cit., s. 70.
M) J. R e y k o w s k i : O rozwoju osobowości. „Psy­
chologia Wychowawcza", nr 3/1976.

590 591
 nim, dobrym, wybitnym, a takie przyspie­ na określonego siebie. Odzwierciedla ludz­
15
1
mi"* ). Człowiek zobowiązany jest przezwy­ uznania, osiągnięć, aktywności społecznej).
szonym i wszechstronnym ). Należy zwró­ kie marzenia o wewnętrznej wolności i au­
ciężać swój cykl biologiczny, chcąc odróż­ Potrzeby te jednostka zaspokaja pełniąc licz­
cić uwagę na umowność przyjętych norm tentyczności.
nić się od zwierząt. K. Dąbrowski wymie­ ne role społeczne, pojmowane jako obowiąz­
rozwoju pozytywnego i negatywnego oraz
nia szereg wskaźników przekraczania tego ki, ale też i przywileje. Z tego punktu wi­
oceny zmian rozwojowych jako regresyw-
cyklu przez człowieka: marzenia, asceza, po­ dzenia rozwój człowieka dorosłego jest bar­
nych lub (progresywnych. Wystąpienie zmian Zakresy rozwoju. stawa ofiary, postawa twórcza, ryzyko, bun­ dzo intensywny, .gdyż dorosły pełni wiele
regresywnych w danej strukturze nie musi
ty przeciwko, nieokreślone depresje, zmien­ odpowiedzialnych i złożonych ról społecznych.
• oznaczać stagnacji czy regresu osobowości Rozwój człowieka może odbywać' się w ność nastrojów, prowokowanie warunków s s ). Wiele ról wymaga doskonalenia się w ich
jako całości. wielu zakresach, odpowiadających wymiarom
Dla prawidłowego przebiegu rozwoju bio­ pełnieniu przez całe życie (np. rola współ­
W. Łukaszewski wyróżnia także rozwój na­ życia człowieka. H. Radlińska i A. Kamiń­ małżonka). Wiele ról ulega przeobrażeniom,
logicznego ważne są zabiegi pielęgnacyjno-
turalny, kierowany i spontaniczny. Rozwój ski spostrzegają człowieka jako istotę bio- zachowując jednak niezmienność swej istoty
-higieniczne i żywienie. Dla przezwyciężania
naturalny dokonuje się „dzięki aktywności -socjo-kulturową i w tych to wymiarach (np. role rodziców, dziadków), co pociąga za
zaś. biologicznych determinantów życia isto­
- ludzkiej nie wychodzącej poza minimum ko­ realizującą .swe potrzeby, rozwijającą się 1B ). sobą konieczność zmian postaw i zachowań
tne są też oddziaływania wychowawcze oraz
niecznej ingerencji w bieg zdarzeń". Rozwój O rozwoju fizjologiczno-psychiczno-społecz- jednostki. Zmienność sytuacji życiowych zmu­
aktywność samowychowawcza i samokształ­
kierowany jest działaniem intencjonalnym, nym pisze M. Malicka 20 ). W literaturze wy­ sza jednostkę do ciągłego „czuwania" nad
ceniowa jednostki. Andragogika, a w szcze­
zaawansowanym, w imię chęci wpływania szczególnia się też rozwój uczuciowy, reli­ pełnieniem roli, jeśli chce się dobrze funk­
gólności geragogika powinna stwarzać czło­
na własny rozwój. W przypadku, gdy jed­ gijny (E. Sujak), filozoficzny, moralny (K. cjonować w społeczeństwie i być przez nie
wiekowi szansę „przekraczania" progów bio­
nostka nie myśli o tym, jaki wpływ na roz­ Dąbrowski), ekonomiczny (J. Szczepański), akceptowanym. Przez całe życie człowiek bie­
logicznego starzenia się poprzez ukazywanie
wój osobowości wywiera jej określone dzia­ zawodowy (K. Czarnecki). Można by umow­ rze i daje, choć proporcje między tymi prze­
innych, pozabiologicznych wartości życia.
łanie, mówi się o spontanicznym rozwoju nie ograniczyć rozwój człowieka do czterech jawami interakcji społecznych bywają różne
osobowości człowieka. Wydaje się, że ten głównych jego zakresów, odpowiadających Rozwój psychiczny człowieka dotyczy wszy­
stkich procesów psychicznych: poznawczych, na przestrzeni całego cyklu życia. W doro­
tor rozwoju jest dominujący i bardziej po­ czterem podstawowym wymiarom życia czło­ słości dominuje rola dającego, ściśle zwią­
wszechny, a „dokonuje się niejako przy oka­ wieka — można więc mówić o rozwoju bio­ emocjonalnych i wolicjonalnych. W dorosło­
ści ma charakter zmian jakościowych. Prze­ zana z rolą producenta, w starości utrzy­
zji realizowania innych zamiarów" 1C ). logicznym, psychicznym, społecznym i kul­ muje się, że dominuje rola „biorcy", zwią­
turowym. jawia się on w kontynuacji aktywności sa­
Rozwój jest procesem, w wyniku którego mokształceniowej, w pracy nad swym cha­ zana z rolą konsumenta 2 4 ). Wydaje się jed­
pojawiają się w danej strukturze doskonalą­ Rozwój biologiczny człowieka, dynamizo­ rakterem, polega na wysublimowaniu my­ nak, że i człowiek starszy może dużo dać
ce ją zmiany. Rozwój jest więc procesem do­ wany przez wewnętrzne potencjały fizjolo­ śli, uczuć d działań. Może być realizowany innym ludziom, np. jako „nauczyciel życia",
skonalenia osobowości człowieka. Zmiany giczne organizmu, pozwala człowiekowi o- nawet przy ograniczonych sprawnościach ru­ czerpiąc ze swego bogatego doświadczenia
rozwojowe mają charakter tak ilościowy, jak siągnąć dojrzałość biologiczną. Po jej osią­ chowych, zmysłowych, komunikacyjnych **), życiowego, choć takie „dawanie" nie posiada
i jakościowy, dotyczą zarówno całości, jak gnięciu w adolescencji, rozwój biologiczny gdyż człowiekowi pozostaje wówczas jeszcze wartości produkcyjnych.
i części struktury, są zmianami progresyw­ człowieka cechuje się zmianami regresywny- świat myśli i przeżyć. Pomocne w rozwoju Istotnymi procesami wpływającymi na roz­
nymi i pozytywnymi, choć występują też mi. Wydaje się jednak, że regresywny cha­ psychicznym człowiekowi jest jego doświad­ wój społeczny człowieka jest s o c j a l i z a ­
zmiany regresywne. Te ostatnie dotyczą rakter tych zmian w dorosłości i starości czenie życiowe, samowiedza, obserwacje in­ c j a , a ponadto k s z t a ł c e n i e i s a m o ­
głównie rozwoju biologicznego, ale wydaje może mieć też pozytywne znaczenie dla jed­ nych ludzi i otoczenia, kontakty społeczne. kształcenie jako procesy sprzyjające
się, że regres biologiczny człowieka ma nostki. Pozwala np. zaakceptować śmierć, ku
Andragogika może ukazywać m. in. możli­ uczeniu się ról społecznych. Andragogika da­
sprzyjać wzmożonej koncentracji na dosko­ której człowiek nieuchronnie zmierza, a z
wości rozwoju osobistego człowieka poprzez je m.in. teoretyczną podstawę funkcjonowa­
naleniu innych jego wymiarów. którą byłoby trudno się pogodzić będąc w
uczenie się. Uczenie się, jak wynika z wie­ niu szkół, ośrodków doskonalenia zawodowe­
Ocena nowości i progresywności zmian roz­ pełni sił witalnych, zdrowia i urody.
lu badań, jest głównie uwarunkowane mo­ go, instytucji oświaty rodzinnej, poradnictwu
wojowych może być mniej lub bardziej su­ Rozwój biologiczny człowieka nie może tywacyjnie, a nie granicą wieku kalenda­ na rzecz ludzi dorosłych i starszych.
biektywna. Rozwój jest wynikiem dążenia przesądzać o wymiarze ludzkiego człowie- rzowego. Może być ono jeszcze jedną szan­ Rozwój kulturowy człowieka realizuje się
jednostki do samookreślenia ł7 ), rozumiane­ czeństw-a. Pozostawanie pod decydującym są samorozwoju, zaspokajania najgłębszych poprzez czerpanie przez jednostkę wartości
go jako poszukiwanie własnej tożsamości, wpływem rozwoju biologicznego, w tym czyn­ ludzkich potrzeb, osiągania poczucia własnej z zastanych dóbr kultury oraz poprzez two­
odnalezienie swego miejsca w świecie. Jest ników somatycznych, charakteryzuje ludzi tożsamości, tym bardziej jeśli rozumiane jest rzenie nowego świata kultury. Z rozwojem
wyrazem poszukiwania dróg prowadzących na niskim poziomie rozwoju osobowości, czę­ szeroko jako zdobywanie nowych doświad­ kulturowym łączy się więc uczenie się twór­
do samoakceptacji 18 ), rozumianej jako zgody sto zwanych „osobowościami prymitywny- czeń na tle życia. czości, „możliwej dla każdego, kto okaże od­
Rozwój społeczny człowieka jest wynikiem wagę" 25 ), a więc nie tylko dla wybitnych
15) K. Dąbrowski, op. cit., s. 32—34. if) A. Kamiński: Funkcje pedagogiki społecz­ realizacji potrzeb, wyrosłych na gruncie ży­ twórców sztuki czy nauki. Rozwój kultu­
i«) W. Łukaszewski, op. cit., s. 367—380. nej. Warszawa 1980, s. 34. cia społecznego (potrzeba szacunku, prestiżu, rowy człowieka polega też na poszukiwaniu
i") M. Gołaszewska: Estetyka rzeczywistości, so) M. Malicka: Uroki ł t r u d y twórczego życia. odpowiedzi na pytanie o sens życia i lstnle-
Theorie der Sozialisation. „Zeitschrift fur Sozio- Warszawa 1932, s. 10. I n n e prace, wcześniej nie
Warszawa 1933, s. 6. cytowane z zakresu problematyki rozwoju czło­
»i) E. Sujak, op. cit., s. 82.
J8) St. Siek: Rozwój potrzeb psychicznych, me­ wieka: E. Sujak: Rozważania o ludzkim rozwoju.
») K. Dąbrowski, op. cit., S. 25—27. M) Por. J. Szczepański, op. eh., s. 129 (analiza
chanizmów obronnych i obrazu siebie. Warszawa K r a k ó w 1978; K. C z a r n e c k i : Rozwój zawodowy
23) J. Rembowski: Psychologia starzenia się etapów w r a m a c h faz rozwoju człowieka).
1984, s. 7. człowieka. Warszawa 1985,
człowieka. Gdańsk 1982, s. 57. V) M. Malicka, op. ctt., t. 3«.

. 5 9 2 Oświata Dorosłych —
593
 ńia świata. Człowiek tworzy „filozofią" swe­
go życia, będącą koncepcją życia i własnej
26
roli w świecie ). •
[ Człowiek dorosły uczy się pełniej przeży­
wać otaczający go świat rzeczy, techniki,
przyrody. Poszukuje w nim wartości poza-
utylitarnych. Nadaje rzeczywistości wymiar
27
estetyczny ), często dzięki sztuce, która u-
kazuje piękno. To piękno zawarte w sztuce
pozwala człowiekowi inaczej zobaczyć świat,
zachwycić się nim i. stworzyć się na nowo
w doskonałej postaci.'
.Rozwój człowieka w aspekcie kulturowym
odbywa się głównie dzięki jego aktywności
własnej, choć oddziaływanie otoczenia nie
pozostaje bez .znaczenia. Jednakże główny
ciężar- troski o .kształt własnej osobowości
spoczywa na samej. jednostce, bo, jak pisze
T. Kukołowicz, „nie. ma rozwoju bez oso­
28
bistego udziału samego człowieka" ).
"Analizując charakter' zmian rozwojowych
mówi się o skokowości (E. Hall, A. Maslow)
lub o.ciągłości rozwoju (L. S. Hollingworth,
St. Gerstmann, Wł. Szewczuk), a także kry-
zysowości zmian rozwojowych, jakim pod­
lega człowiek.'
Człowiek dorosły przeżywa wiele . kryzy­
sów związanych z wiekiem („już ukończyłem
30, 40... 70 lat"), z pełnieniem ról społecz­
nych, z podejmowaniem decyzji, z pojawie­
niem .się pierwszych oznak starzenia się
(pierwsza zmarszczka, pierwsza zadyszka). W
starości kryzysowość rozwoju może się na­
wet wzmagać, co łączy się m. in. z tragicz­
nymi wydarzeniami osobistymi..
•W kryzysach należy jednak widzieć także
siły konstruktywne, dynamizujące rozwój
jednostki, które mogą przeciwdziałać nudzie,
• apatii'"! stagnacji. Stabilizacja, jaką przypi­
suje się dorosłości, jest zagrożeniem dla roz­
woju człowieka. To konflikty i napięcia są
źródłem.' rozwoju, wyznaczają. twórczość jed­
nostki — stwierdza M. Malicka 29 ), a J. Ko-
zielecki pisze, że' kryzysy rozwojowe sprzy-
' ») K: Obuchowśki: Psychologia dążeń ludzkich.
Warszawa 1983, s. 216.
2") M. Gołaszewska, op. cit. : s. 68—75.
" 28) T. Kukołowicz: Pomagamy w samowycho­
waniu. Warszawa 1978, s. 33. • ••:•.
2») M. Malicka, op. clt., s.' 145. •
594
jaja świadomej autorefleksji. W sytuacjach
kryzysowych człowiek zaczyna świadomie
so
pytać: „kim jestem?" ).
Polityka oswiatowa
Wspomaganie rozwoju
Człowiek od urodzenia zdany jest na po­ Poniżej publikujemy skrót wystąpienia dyrektora generalnego iv MOiW ńa ogólnopolskiej inauguracji roku
moc w rozwoju, stwierdza za D. Claessen- oświaty dorosłych, która odbyła się 18 września br. io Katowicach. Gospodarzem tegorocznej uroczystości
31
sem H. Griese ). W oddaleniu od innych byl Związek Socjalistycznej M/odzieży Polskiej, patronujący od trzydziestu lat uniwersytetom robotniczym
ludzi, od kultury, człowiek sam nie rozwi­ — ważnemu ogniwu edukacji młodzieży pracującej i dorosłych. Z okazji jubileuszu mówca poświęcił pierwszą
nie własnych potencjałów rozwojowych do część swego wystąpienia tym zalużonym placówkom, podkreślając ich szczególną rolę w największej aglome­
pożądanych wymiarów człowieczeństwa. Jed­ racji przemysłowej kraju, jaką jest icojewództwo katowickie. (Red.)
nakże wydaje się, że w dorosłości proces
rozwoju odbywa się głównie pod wpływem JÓZEF BRYLL ~
aktywności własnej jednostki. Odpowiada to Ministerstwo Oświaty i Wychowania \
podmiotowemu spostrzeganiu człowieka do­
rosłego jako jednostki samosterowanej, samo-
świadomej, samodzielnej, odpowiedzialnej. SŁUŻEBNA ROLA OŚWIATY DOROSŁYCH
Mimo to człowiekowi dorosłemu „przysłu­ WOBEC GOSPODARKI I KULTURY
guje" i często potrzebna jest pomoc w jego
osobistym rozwoju. O. Czerniawska pisze:
„Dorosłość osiągana, zadana, a nie przycho­
dząca z wiekiem, po przejściu przez dzie­ Dorobek pozaszkolnych placówek kształcenia Warto przypomnieć, że pierwsze uniwersy­
ciństwo i młodość jest otwarta na wzmac­ dorosłych * tety robotnicze zorganizowano w Warszawie
nianie i stymulowanie rozwoju" S 2 ). Takie 30 lat temu. Następne powstały już w wo­
wzmacnianie i stymulacja leży w zakresie Z okazji 30-lecia bilansujemy działal­ jewództwie katowickim, w którym szybko
zadań i kompetencji andragogiki. Winna ona ność niezwykle pożytecznych i zasłużo­ dostrzeżono wysoką przydatność tego typu
wspomagać dorosłego w jego procesie roz­ nych dla rozwoju oświaty i kultury pla­ placówek.
woju poprzez dostarczanie wiedzy o poten­ cówek edukacyjnych ZSMP, jakimi są uni­ Powołanie do życia tej formy kształcenia
wersytety robotnicze. Utworzone z inicjaty­ w województwie katowickim wynikało nie
cjałach i możliwościach rozwojowych. Oświa­
ta dorosłych może przyczynić się dp nasy­ wy organizacji młodzieżowej dobrze służyły tylko z założeń programowych organizacji
i służą nadal podnoszeniu poziomu wiedzy rozumiejącej aspiracje osobiste młodych lu­
cania środowiska życia ludzi dorosłych in­
stytucjonalnymi i pozainstytucjonalnymi for­ i kwalifikacji zawodowych młodych robot­ dzi, ale przede wszystkim z potrzeby gospo­
ników. Wysoka ocena tych placówek jest darki, oczekującej na wysoko kwalifikowane
mami wspomagającymi realizację programu
rozwojowego jednostek. Powinna uświado­ możliwa dzięki umiejętnemu harmonizowa­ kadry. Aczkolwiek dzisiaj sytuacja w tym
niu profilu edukacyjnego z zainteresowania­ względzie jest diametralnie inna niż trzy­
mić człowiekowi dorosłemu naturalność kon-
fliktowości sytuacji społecznych i pomagać mi i potrzebami środowiska, oferowaniu u- dzieści lat temu, a ludzie młodzi są coraz
czestnikom wiedzy niezbędnej w pracy za­ lepiej wykształceni i przygotowani do za­
w ich twórczym przezwyciężaniu. Każdy
człowiek powinien mieć świadomość indy­ wodowej i życiu społecznym oraz formalnym wodu, to jednak ranga uniwersytetów ro­
widualności własnej drogi rozwojowej, świa­ potwierdzeniu zdobytych kwalifikacji dyplo­ botniczych ZSMP na terenie Śląska i Za­
domość znaczenia własnego życia dla siebie mem państwowym. głębia nie tylko nie spada, ale z roku na
i dla .innych ludzi. Do kształtowania takiej Wypracowana . koncepcja programowa uni­ rok rośnie. Dzieje się tak dlatego, że w cią­
samoświadomości . jednostki powinna przy­ wersytetów robotniczych, stawiająca na gu trzydziestu lat profil uniwersytetu ro­
czyniać się także andragogika. kształtowanie socjalistycznych postaw mo­ botniczego ulegał zmianom i ewoluował w
ralnych, na zaspokajanie potrzeb edukacyj­ kierunku placówki oświatowo-wychowaw­
nych młodzieży pracującej oraz osiągnięcia czej, która uwzględniała aktualne potrzeby
30) j. Kozielecki: psychologiczna teoria samo-' jakościowe i ilościowe w zakresie kształce­ środowiska w bardzo szerokim zakresie.
wiedzy. Warszawa 1981, s. 170.
nia i doskonalenia zawodowego, sytuuje te Jeśli dziś mamy prawo mówić- o sukce­
3i) H. Griese, op. c i t , s. 111 (cyt. za D. Claes-
śensem; Anthropologische Voraussetzungen einer
placówki bardzo wysoko w systemie oświa­ sie uniwersytetów a=obtrtniqzych, to przede
Theorie der Socialisation. „Zeitschrift fur Sozio- ty i wychowania. Dlatego pragnę podzięko­ wszystkim dlatego, że stosuje się tu najważ­
logie", 2/1973, s. 148. wać obecnym, a także byłym działaczom niejsze chyba kryterium zgodności kształce­
32) O. Czerniawska: p o r a d n i c t w o j a k o pomoc ZSMP i ZMS za to wszystko, co zrobili dla nia z najistotniejszymi potrzebami gospodar­
w rozwoju (na przykładzie popularyzacji wiedzy oświaty dorosłych, za ich pomysły organi­ ki i kultury w skali regionu i kraju.
o wychowaniu wśród rodziców) „Acta Universi-
zacyjne i nowatorstwo pedagogiczne. Na wysoką ocenę zasługuje inicjatywa or-
tatis Wratislaviensis"; Wrocław 1982, s. 160.
595