ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

Pedagogika
Nauka o wychowaniu i kształceniu

15.03.2023r.
Nauka – służy, żeby rozwijać wiedzę

Istnieje ok. 200 lat

Jej twórcą był Fryderyk Herbart

NOGI PEDAGOGIKI

KSZTAŁCENIE opieka WYCHOWANIE

(przekazywanie wiedzy i/lub (proces)
umiejętności)

Nauczyciel tak samo ma uczyć jak i wychowywać

Definicja wychowania:
1) formowanie osobowości człowieka
2) Intencjonalny proces w formie interakcji prowadzący do uzyskiwania zmian w osobowości
człowieka. Ukierunkowany na realizację ideału wychowawczego.

Intencjonalny → świadomy, zamierzony

proces → coś co trwa
(pocałunek → akt
miłość → proces)
w formie interakcji → współoddziaływanie
sam kontakt to za mało
(obserwować, widzieć i reagować na działania wychowanka)
książki → nie mogą wychowywać (brak interakcji)
prowadzący do uzyskiwania zmian w osobowości człowieka →
osobowość → ma tylko człowiek (termin zarezerwowany dla człowieka)
Ukierunkowany na realizację ideału wychowawczego → wpływ na wychowanka względem
naszego osobistego ideału osobowości

Możemy mówić o samokształceniu, ale o samowychowaniu niekoniecznie.

1
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

22.03.2023r.
Środki wychowawcze

KARY NAGRODY
Nie istnieje kara bez nagrody i nagroda bez kary
(To jak z prawa i lewą stroną. Istnienie jednej niesie za sobą istnienie drugiej.)
Brak nagrody to kara

Edukacja → ustrój, w którym kształtujemy ludzi

Socjalizacja → uspołecznianie

Szkoła powszechna: fabryka obywateli

• unifikuje (upodabnia) uczniów do siebie = niszczy różnorodność
• wyrównuje poziom = obcina ekstrema
• likwiduje geniuszy
• zapobiega rozwojowi analfabetyzmu

2
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

29.03.2023r.
Szkoła działa na zasadzie trójkąta :

UCZEŃ

NAUCZYCIEL RODZIC

W szkole najważniejszy jest uczeń

100% czasu uczniów w szkole musi być zorganizowana (od początku do końca).
W szkole nie ma miejsca na nudę i swobodę. Nawet przerwa jest zaplanowana.
Aby ten PROCES się udał czas musi być wypełniony.

Kształcenie jest lokowane w uczniach (zostaje w nich)

Każdy na swój sposób przyswoi wiedzę i w różnym stopniu.
Zmiany w wychowaniu i kształceniu nie zawsze muszą być trwałe.

Na nauczycielu spoczywa obowiązek zauważenia pewnych niedogodności.

NIEPOWODZENIA W SZKOLE
• Zniechęcają do nauki
• Zachęcają do wagarowania, uciekania ze szkoły
• Tworzą traumy
• To coś co się pojawia i trzeba to zwalczyć (jak mrówki w namiocie)
• Są wpisane w naszą osobowość
• przykłady:
◦ trudności w czytaniu (na forum)
◦ jedynka ze sprawdzianu

Problemy bolą najbardziej, gdy wiedzą o nich inni.

Wyciąganie niepowodzeń na forum może potęgować niepowodzeni.

Okres adolescencji – dojrzewania fizycznego

rozwój człowieka
100
90 szkoła
80
70 ROZWÓJ:
poziom rozwoju

60 fizyczna
50
emocjonalna
40
30 intelektualna
20
10
0
3
0 7 15 22 30 37 45 52 60
czas
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

Na wejściu do szkoły mamy zupełnie innego człowieka niż na wyjściu.

Wchodzą głupsi wychodzą mądrzejsi.
Nierówności w rozwoju:
➢ Nie zawsze się wyrównują
➢ Osoby później lub wcześniej dojrzewające mogą mieć na tym tle kompleksy

Inteligencja → jak mięsień

dodatkowo stymulowany rośnie

• Potencjał człowieka do operowania umiejętnościami

1. jak szybko znajduje informacje
2. operowanie na nieoczywistych informacjach
3. umiejętność kreatywnego łączenia informacji
• W szkole budujemy nowe połączenia i potrafimy je łączyć
• Przez rozwiązywanie nowych problemów intelektualnych → rozwija się inteligencja
• Rolą szkoły jest dbanie o stymulowanie rozwoju

Program nauczania ma sprawiać TRUDNOŚĆ, ale nie za wielką

➢ Kiedy nauczyciel definiuje coś oczywistego, elementarnego, a uczeń ma z tym trudność
Niestałość ruchowa
Każdy mówi jeden więcej drugi mniej. Problem jest gdy ktoś nie mówi, albo mówi za dużo.
Podczas dostrzegania nieprawidłowości należy patrzeć na sfery:
• mowy
• przyjaźni
• ruchliwości
Większe obawy są gdy ktoś jest poniżej przeciętnej niż, gdy ktoś jest nad wyraz.

Czy nauczyciela można nazwać dobrym, kiedy nie ingeruje w problemy uczniów? NIE

4
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

12.04.2023r.
Szkoła polega na pamiętaniu
Uczeń musi się wiele rzeczy nauczyć na pamięć (nazwy przypadków, pierwiastki chemiczne)
Uczeń uczy się na pamięć i ma uczyć się na pamięć
Ale nie zawsze (tylko gdy jest taka potrzeba)
Nie musi uczyć się wzorów na pamięć (ale może potrafić je wyprowadzić)
STM – Short-term memory – pamięć krótkotrwała
LTM – Long-term memory – pamięć długotrwała
Aby informacja z STM dostała się do LTM → należy odwoływać się do pamięci

Style uczenia się:

• pamięciowe
• przez naśladownictwo (małe dzieci naśladujące rodziców)
• przez działanie (metoda samouków)
• przez próby i błędy !Człowiek nie uczy się na błędach!
• Przez rozwiązywanie problemów (Problem jako zadanie [nie jako kłopot])
• przez zrozumienie
W szkole są uczniowie nie dzieci!
Umiejętność dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych

Myślenie wyższego rzędu:

• analizowanie
• porównywanie
• wnioskowanie (co się stanie gdy)
• interpretowanie (wskazówki dają efekt)
• ocenianie (dopasowywanie wartości do znanej nam skali)
Dzieci nie potrafią myśleć abstrakcyjnie
Myślą konkretnie – tylko to co widzą
Myślenie abstrakcyjne:

5
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

Operujemy rząd wyżej na wiedzy → wyobrazić

Stadia rozwoju poznawczego: (ważna w nich kolejność, a nie wiek

wystąpienia)
1. stadium sensoryczne – to co mogę dotknąć
2. stadium przedoperacyjne
3. stadium operacji konkretnych – od 7 do 15 roku życia (jasne zadania, konkretne informacje,
istniejące zdarzenia i byty)
4. stadium operacji formalnych – (myślenie w pełni abstrakcyjne)

Uspołecznienia i rozwój moralny

||
(SOCJALIZACJA)

W odróżnieniu od wychowania (→ które jest intencjonalne) :

Wychowanie to część socjalizacji
W szkole człowiek się uspołecznia
Człowiek w ramach socjalizacji ma się stać częścią społeczeństwa, uczy się żyć wśród ludzi.
Inny obecny w naszym życiu tak robi więc my też mamy tak robić jak on.
Poznać normy, żeby im się podporządkować i przyjąć za swoje (stać się ich częścią)
Reprodukować wartości
Szkoła socjalizuje przez presję społeczną

Rozwój moralny
– odróżnienie dobra od zła
etapy: (jak schodki)
1) dobre jest coś co jest dobre dla mnie
2) dobrze jest wtedy kiedy mi i moim najbliższym
3) jeśli coś jest dobre dla ludzi to jest dobre
4) jeśli coś w OGÓLE przyniesie dobro ludzkości to jest to dobre
5) osoby, które ustalają normy moralne (papieże, Chrystus)

6
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

Człowiek w szkole rozwija się moralnie

Człowiek rodzi się z egoizmem i trzeba go przezwyciężyć

Odciąganie od egoizmu w szkole:

• demokracja szkolna
• pożyczanie podręcznika
• praca w grupach
• odpowiedzialność zbiorowa !NALEŻY traktować każdego z OSOBNA!

7
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

19.04.2023r.
Jaźń (czyli JA) odzwierciedlona

JAŹŃ:
Każdy to ma
Wyobrażenie o tym jaki jestem
To co myślę o sobie nie musi być prawdziwe KOMPLEKSY → jestem jedyną osobą której
przeszkadzają

Jaźń odzwierciedlona:
Odcisk na pustyni w piasku

Patrzymy na niego i możemy go porównać z innymi odciskami innych ludzi

Naszym „odciskiem” są reakcje na nas innych ludzi i to możemy porównać do reakcji osób na inne
osoby

Niektóre zachowania są możliwe tylko w gronie innych ludzi:

• popisywanie się
• nienawiść
• miłość
• zazdrość
• rywalizacja
• przywódczość
• poddańczość
Uczeń i klasa są elementem nierozerwalnym
→ praca w grupach:
osoba dokazująca (przeszkadza) – słabsze ogniwo
→ wzięcie lubianej Izy do tablicy
– ona nie potrafi tego o co pyta ja nauczyciel, a o czym przed chwilą była mowa → gdyby nie
wsłuchiwała się w śmiechy to by potrafiła

Grupa społeczna:
→ Grupa ludzi ze wspólnym mianownikiem (celem)
Np. razem czerpać wiedzę
→ muszą ze sobą pozostawać w kontakcie

8
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

Struktura społeczna (hierarchia):

a) lider – może być jeden może być ich kilku
b) osoba odrzucana – moda na odrzucanie tej osoby, bo np. może się czymś wyróżniać
c) pary – przyjaciółki / trójki
d) kliki – grupy przyjaciół znajomych

Testy socjometryczne:
Prosicie grupę (w tajny sposób) aby każda osoba wypisała dwie osoby, które lubi i jedną której nie

Ola
Szara eminencja
(przyjaciel lidera, którego
Wojtek nikt nie lubi) Iza

Para
Kasia
Gwiazda
socjometryczna Ala
Ania

Jan

Bob
Klika

Max Kuba

Ela

Lubi

Nie lubi

9
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

Jak podkreślać bycie nauczycielem:

I. Używać normalnego (nie młodzieżowego) języka
Nie upodabniać się do uczniów
II. Zwracać się do uczniów po imieniu (nie używać ksywek)
III. Strojem
IV. Kulturą osobistą
Autorytet i charyzma → zdolność pociągania za sobą tłumów
Ludzie idą za tym, który jest trochę inny, ale im się to podoba

Nie być jak cała reszta, ale też nie nad wyraz oryginalnym

Normy = prawa
Wyróżniamy dwa rodzaje norm:
1. formalne (konstytucja, kodeksy, regulaminy) wykroczenie → kary formalne
Szkolne: Mundurki,
nieużywanie telefonu

2. nieformalne (wszyscy o nich wiemy, ale nie są zapisane)

„Nie chodzi się na boso po ulicy.” „Chodzenie prawą stroną.” „Małżeństwo poprzedzone
zaręczynami.”
Szkolne: Dzwonek jest dla nauczyciela,
Jedzenie na lekcji

Moda → norma nieformalna

Co grozi za nieprzestrzeganie norm?

Kara (sankcja):
• uwaga
• proszenie do tablicy
• rozmowa z rodzicami
• zwrócenie uwagi na forum
• ostrzeżenie indywidualne (od tego powinniśmy zacząć

!Nie wolno wyśmiewać publicznie!

Można stosować manipulację do wychowania.

Działa i jest dobrą metodą

10
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

26.04.2023r.
Dydaktyka:
to nauka o tym jak się uczyć (albo jak się człowiek uczy)

kształcenie wielostronne: „rzeźbiarz i glina”

będę używał różnych sposobów, aby ukształtować
→ różne sposoby nauki używane w tym samym czasie
Działać wielostronnie w nauczaniu – używać wielu sposobów/metod aby uczniowi szło lepiej
Gdy zmęczymy jeden obszar to działamy na inny
str.70. Sposoby kształcenia wielostronnego

Ogniwa procesu kształcenia:

1. Tworzenie ładu zewnętrznego i wewnętrznego
2. Poznawanie faktów na lekcjach
Dawanie podstawowych informacji
trochę faktów
Z procesem komplikowania wiedzy przychodzą nowe pojęcia
3. Kształtowanie pojęć
4. Wiązanie teorii z praktyką
5. Kształtowanie umiejętności i nawyków
Pokazujemy jak to działa
6. Utrwalenie wiadomości i umiejętności
Pracować
robić tą samą czynność do znudzenia (aby weszło to w nawyk)
7. Kontrola i ocena wyników kształcenia
Sprawdzić ewentualnie do czego wrócić
„Próbować zupy w trakcie gotowania.”

Na każdym etapie by efekt końcowy był jak najlepszy

11
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

nie można przechodzić dalej jak coś jest niejasne (zasady dydaktyki nauczania)
Dużo łatwiej nauczyć się nowej wiedzy w nawiązaniu do wcześniej już zdobytej
Nie zawieszać wiedzy w próżni

Zasady dotyczące materiału nauczania:

1) Łącz to czego uczeń ma się nauczyć z tym co już wie
2) Uporządkowany/usystematyzowany materiał
3) Jak uczymy (czegoś) zależy od tego czego uczymy
(to czego nauczamy determinuje to co nauczyliśmy)

4) ..
5) gówno
6) Nie popadać w dygresje
nie robić uczniom bałaganu
7) Daj szansę na tej wiedzy popracować

Zasady wychowania w szkole:

Jak można wychowywać?
• Przez dawanie informacji o nim
• Możemy nagrodzić za to co zrobi dobrze i karać za to co źle
• Powołać się na jakiś autorytet (Muszę posiadać wiedzę o kimś na kogo chcę wpłynąć)
• Przez odwoływanie się do wspólnoty
„Wszyscy tak robią, to ty też tak rób.”
„Nikt tego …”
• Autorytet prawa
„Nie rób tak, bo prawo tego zabrania.”
Żydzi – i nie golenie pejsów → „Nie dotykać brzytwą skroni.”
• Przez bycie modelem (przykładem)
Aby chcieli nas trochę naśladować

Różne style (kierowania) nauczycielskie:

Nie ma jednego dobrego stylu
Trzeba po prostu być dobrym nauczycielem

Przejmować się opiniami uczniów

rozeznać hejt (Czy jest w tym coś słusznego, czy też nie)

12
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

• Autokratyczny
„trzymanie za „mordę”
Jeśli nie robi krzywdy i jest skuteczny → to jest to dobry nauczyciel
• Laissez-faire
Przyzwalający
wszystko uchodzi
totalny luz
Nauczyciel nie ma tworzyć atmosfery – ma uczyć
• Demokratyczny
uzgodnić wspólnie

Są to trzy równorzędne style

Żaden nie jest najlepszy, ani najgorszy
Samemu trzeb się odnaleźć

Jakim językiem i jak rozmawiać z uczniami?

• Mówić tak, aby uczniowie rozumieli co do nich mówimy
• Nie zaniżać poziomu języka (odpowiedni poziom skomplikowania języka)
• Unikać pojęć, których uczniowie mogą nie rozumieć
• dykcja (nadawać się technicznie)

13
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

10.05.2023r.
Nauczyciel w klasie po raz pierwszy z grupą

Pedeutologia
– nauka o nauczycielu
I. FAZA
obserwacja nauczyciela przez uczniów
◦ wygląd zewnętrzny: strój, płeć, wiek, czy jest zadbany czy nie, uroda
Im młodszy uczeń tym wygląd nauczyciela ma większe znaczenie
Jak jest ubrany – strój buduje autorytet
Niech nie będzie zbyt formalny
◦ Zachowanie
◦ Głos nauczyciela
(trzeba mówić tak, żeby się przy tym nie męczyć – WYROBIĆ GŁOS)
Jak się odzywa
◦ Natręctwa językowe (powtarzanie słowa) – rugować je
II. FAZA
eksperymenty
klasa testuje nauczyciela na co im pozwoli
Próbują „wejść na głowę” – zdominować nauczyciela
Próbują ustalić jak ma przebiegać lekcja
Bez skrajności – trochę odpuścić
Negocjacje
Jawne i niejawne
ustalenie bariery
Manewrowanie suwakiem, aby znaleźć idealne miejsce

14
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

Nauczyciel:
→ „twardy” czyli konsekwentny nauczyciel ustala reguły, które sam określił i
KONSEKWENTNIE się ich trzyma
→ „miękki” przyzwalający – łatwiej się dogadać

Uwagi dla młodych nauczycieli:

„Standardziki” gdy nie ma pomysłu
• Zachowywać się tak jakby postąpili inni
• Nie należy zbyt serio traktować poglądów pedagogicznych

Pierwszy okres bycia nauczycielem – Uczy się być nauczycielem

Nie ma się czego wstydzić
Błąd! Młodzi nauczyciele często upodabniają się do uczniów !
Nauczyciel musi trzymać dyscyplinę, ale nie jest to celem nadrzędnym

Jakie cechy powinien mieć nauczyciel, aby wdrażać dyscyplinę?

• Charyzma
• konsekwentny
Śmiałość – odwaga
• język permisywny (jasny)
• Nie bać się karać!
◦ Uczeń musi wiedzieć za co jest karany
◦ kara ma być adekwatna do przewinienia
◦ powinna być nieunikniona
◦ nastąpić możliwie szybko (aby powstał związek przyczynowo-skutkowy)

Aranżowanie sali
• Nauczyciel musi widzieć uczniów
• Uczniowie muszą widzieć tablicę i nauczyciela

→ kontakt wzrokowy

15
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

Sposoby reagowania na zachowania uczniów:

1) nie wyśmiewamy uczniów
2) egzekwujemy ustalone reguły
3) unikamy sarkazmu
sarkazm ośmiesza
możemy zostać niezrozumiani
„Sarkazm – najniższa forma humoru, najwyższa forma inteligencji”

4) zachować spokój – pokazuje wielkość postaci

5) za takie samo przewinienie karać dobrego jak i złego ucznia
Wszystkich traktujemy tak samo
6) czasem warto zwrócić uwagę tylko jednemu
Tok lekcji jeśli może być nie naruszony, to niech taki będzie
7) konsekwencja
Nie róbcie sobie z gęby dupy

Niech z buzi nie wychodzą zbędne słowa.

Jeśli wyciągasz broń to bądź w stanie jej użyć, a nie tylko straszyć

8) cennik kar ma być jasny

kary nie mogą się uczniom opłacać
9) trudne przypadki – radzimy sobie sami (sami radzimy sobie ze swoimi problemami)
Uczniowie mają się bać nas, a nie dyrekcji
bardzo trudne – wzywamy rodziców/dyrekcje
gdy zachowanie/problem ucznia dotyczyć będzie rodzica/rodziny/szkoły
Nie podkopywać swojego autorytetu podbudowując go innym
10) dobre relacje – kara nie tak straszna
11) karać na osobności nie na forum

16
 ĆWICZENIA ~ Angelika Płotka

Spis treści
15.03.2023r.....................................................................................................................................1
NOGI PEDAGOGIKI................................................................................................................1
Definicja wychowania:...............................................................................................................1
22.03.2023r.....................................................................................................................................2
Środki wychowawcze.................................................................................................................2
Szkoła powszechna: fabryka obywateli.....................................................................................2
29.03.2023r.....................................................................................................................................3
NIEPOWODZENIA W SZKOLE..............................................................................................3
Okres adolescencji – dojrzewania fizycznego...........................................................................3
Nierówności w rozwoju:............................................................................................................4
Niestałość ruchowa....................................................................................................................4
12.04.2023r.....................................................................................................................................5
Style uczenia się:........................................................................................................................5
Myślenie wyższego rzędu:.........................................................................................................5
Stadia rozwoju poznawczego: (ważna w nich kolejność, a nie wiek wystąpienia)...................6
Uspołecznienia i rozwój moralny...............................................................................................6
Rozwój moralny.........................................................................................................................6
19.04.2023r.....................................................................................................................................8
Jaźń (czyli JA) odzwierciedlona................................................................................................8
Jaźń odzwierciedlona:................................................................................................................8
Grupa społeczna:........................................................................................................................8
Struktura społeczna (hierarchia):...............................................................................................9
Testy socjometryczne:................................................................................................................9
Jak podkreślać bycie nauczycielem:........................................................................................10
26.04.2023r....................................................................................................................................11
Dydaktyka:...............................................................................................................................11
Ogniwa procesu kształcenia:....................................................................................................11
Zasady dotyczące materiału nauczania:...................................................................................12
Zasady wychowania w szkole:.................................................................................................12
Różne style (kierowania) nauczycielskie:................................................................................12
Jakim językiem i jak rozmawiać z uczniami?..........................................................................13
10.05.2023r...................................................................................................................................14
Nauczyciel w klasie po raz pierwszy z grupą..........................................................................14
Pedeutologia.............................................................................................................................14
Nauczyciel:...............................................................................................................................15
Uwagi dla młodych nauczycieli:..............................................................................................15
Jakie cechy powinien mieć nauczyciel, aby wdrażać dyscyplinę?..........................................15
Aranżowanie sali......................................................................................................................15

17