Zadania Maturalne Z Biologii

Zadania maturalne z biologii - BiologHelp 15.03.
2024, 12:33
Zadania maturalne z biologii

1 Matura
Matura Maj
Maj 2023,
2023, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 4.
4. (3
(3 pkt)
pkt)
Aby zbadać wpływ nawadniania i nawożenia mineralnego związkami azotu, fosforu i
potasu (NPK) na budowę anatomiczną i morfologiczną oraz na plonowanie borówki
wysokiej (Vaccinium corymbosum), wykonano następujące doświadczenie. Prowadzono
uprawę borówki odmiany ‘Patriot’ na glebie ubogiej w składniki pokarmowe i substancje
organiczne (zawartość humusu ok. 1,5%). Przed założeniem doświadczenia zakwaszono
glebę do pH 4,0–4,5.
Uprawę prowadzono w różnych warunkach wilgotności:
W1 (niższa wilgotność) – 50–60%

W2 (wyższa wilgotność) – 90–95%
oraz przy różnej dostępności minerałów:
bez nawożenia
z nawożeniem 390 kg NPK/ha (w proporcjach 6 : 3 : 4).
Matura
W tabeli Maj 2023,
przedstawiono Poziom
wyniki badań rozszerzony
wpływu (Formuła
wilgotności i nawożenia NPK na2015)
budowę
Zadanie
morfologiczną i na4. (3jagód
plon pkt)5-letnich roślin borówki wysokiej.
https://biologhelp.pl/matura?kategoria[0]=30&source[0]=458&so…1&formula[1]=492&reddup=1&sort=name%20DESC&items_per_page=10 Strona 1 z 68
Zadania maturalne z biologii - BiologHelp 15.03.2024, 12:33
Wilgotność W1 Wilgotność W2
Średnie wartości
parametrów bez nawożenie bez nawożenie
nawożenia NPK nawożenia NPK
Wysokość rośliny [cm] 69,9 74,6 72,6 84,6
Liczba pędów
jednorocznych na 5,3 7,3 6,3 9,3
krzewie
Łączna długość pędów

jednorocznych 179 290 253 349
[cm/krzew]
Plony jagód [kg/krzew] 1,12 0,55 1,64 0,94

Na podstawie: Z. Koszański, E. Rumasz-Rudnicka, S. Friedrich, Wpływ nawadniania i nawożenia NPK na budowę
anatomiczną i morfologiczną oraz plonowanie borówki wysokiej (Vaccinium corymbosum L.), „Acta Agrophysica”
11(3), 2008.
4.1. (0–1)
Określ, które stwierdzenia dotyczące opisu wyników przedstawionego doświadczenia

są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Średnia łączna długość pędów jednorocznych na krzewie, przy tym

1. samym poziomie nawożenia, była wyższa w przypadku uprawy na glebie P F
o wyższej wilgotności podłoża.
Przy tej samej wilgotności podłoża średnia liczba pędów jednorocznych

2. P F
na krzewie była wyższa po zastosowaniu nawożenia NPK.
4.2. (0–1)
Na podstawie wyników przedstawionego doświadczenia sformułuj wniosek

dotyczący wpływu obydwu czynników na plonowanie (owocowanie) borówki
wysokiej.
4.3. (0–1)
Określ rolę trzech pierwiastków – N, P i K – dla funkcjonowania roślin. Do każdego

wymienionego poniżej pierwiastka przyporządkuj odpowiedni opis spośród podanych
(1., 2., 3. albo 4.).
1. Ten pierwiastek wchodzi w skład szkieletu DNA, z którym są związane zasady

pirymidynowe i purynowe.
2. Ten pierwiastek wchodzi w skład wszystkich aminokwasów budujących białka
roślinne.
3. Jon tego pierwiastka jest wiązany przez układ por*rynowy chloro*lu.
4. Jony tego pierwiastka biorą udział w regulacji otwierania się aparatów
szparkowych.
N:
P:
K:
2 Matura
Matura Maj
Maj 2023,
2023, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2023)
2023)
- Zadanie
Zadanie 10.
10. (3
(3 pkt)
pkt)
Układ oddechowy człowieka tworzą drogi oddechowe oraz płuca. Tchawica (rysunek A)
stanowi odcinek dolnych dróg oddechowych. Pierścienie obecne w ścianie tchawicy mają
kształt podkowiasty.
U owadów tlen do komórek ciała jest dostarczany przez układ tchawkowy. Tchawki
(rysunek B) stanowią kanały powietrzne, których ścianę tworzy nabłonek będący
przedłużeniem epidermy pokrywającej ciało owada. Ten nabłonek wytwarza pokrytą
woskami kutykularną wyściółkę tchawki, w której można wyróżnić takie same warstwy
jak w kutykuli tworzącej szkielet zewnętrzny owada. Na przekroju tchawki są widoczne
pierścieniowe zgrubienia kutykuli.
Na podstawie: B.S. Beckett, Biology: A Modern Introduction, Oxford 1978;

red. M. Maćkowiak, A. Michalak, Biologia. Jedność i różnorodność, Warszawa 2008.
10.1. (0–1)
Podaj nazwę białka stanowiącego główny składnik pierścieni tchawicy człowieka oraz
nazwę polisacharydu stanowiącego główny składnik zgrubień kutykuli w tchawkach
owadów.
Białko stanowiące główny składnik pierścieni tchawicy człowieka:
Polisacharyd stanowiący główny składnik zgrubień kutykuli w tchawkach owadów:
10.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało informacje prawdziwe dotyczące

budowy tchawicy człowieka. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Tchawica człowieka rozpoczyna się bezpośrednio za (gardłem / krtanią), a na dolnym

końcu dzieli się na (oskrzela główne / oskrzeliki).
10.3. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
W celu wzrokowej oceny w czasie rzeczywistym wyglądu błony śluzowej tchawicy

wykonuje się
A. spirometrię.
B. RTG klatki piersiowej.
C. bronchoskopię.
D. gastroskopię.
3 Matura
Matura Maj
Maj 2023,
2023, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2023)
2023)
- Zadanie
Zadanie 12.
12. (4
(4 pkt)
pkt)
Złącze nerwowo-mięśniowe to synapsa znajdująca się między neuronem ruchowym a
włóknem mięśniowym. Warunkiem niezbędnym do uwolnienia w synapsie przekaźnika
nerwowego, np. acetylocholiny, jest połączenie pęcherzyków synaptycznych
zawierających neurotransmiter z błoną komórkową neuronu. Umożliwia je kompleks
fuzyjny tworzony przez kilka białek transbłonowych (SNARE).
Toksyna botulinowa jest wytwarzana przez beztlenowe bakterie Clostridium botulinum.

Po dostaniu się do organizmu człowieka toksyna botulinowa dociera do szczeliny
synaptycznej, gdzie łączy się z receptorami w błonie neuronu i wnika do jego wnętrza.
Forma aktywna toksyny składa się z dwóch podjednostek – łańcucha lekkiego oraz
łańcucha ciężkiego – które są połączone mostkiem disiarczkowym. Po rozłączeniu się
tych podjednostek łańcuch lekki rozkłada białka z grupy SNARE. Ostatecznie dochodzi do
zablokowania przewodzenia w złączu nerwowo-mięśniowym, w wyniku czego mięśnie
ulegają zwiotczeniu.
Na poniższych schematach przedstawiono mechanizm przekazywania pobudzenia w

Matura
synapsie Maj 2023, Poziom
nerwowo-mięśniowej rozszerzony
osoby zdrowej (Formuła
(A) oraz mechanizm 2023)
działania toksyny
Zadanie
botulinowej 12. (4 oznaczono
(B). Strzałkami pkt) kolejność zdarzeń przedstawionych na
schematach.
Na podstawie: P. Čapek, T.J. Dickerson, Sensing the Deadliest Toxin: Technologies for Botulinum Neurotoxin
Detection, „Toxins” 2(1), 2010;
A. Mazurkiewicz-Pisarek, A. Płucienniczak, Toksyna botulinowa – cudowna trucizna, „Biotechnologia” 2(85),
2009.
12.1. (0–2)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące działania toksyny botulinowej są

prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
W procesie porażania mięśni przez toksynę botulinową dochodzi do

1. P F
przemieszczenia jej łańcucha lekkiego do cytozolu neuronu.
Po związaniu się z receptorem w szczelinie synaptycznej toksyna

2. P F
botulinowa wnika do neuronu na drodze endocytozy.
Toksyna botulinowa po przedostaniu się do szczeliny synaptycznej

3. P F
blokuje receptory acetylocholiny w błonie komórki mięśniowej.
12.2. (0–1)
Na podstawie przedstawionych w tekście informacji określ najwyższą rzędowość

struktury białka – toksyny botulinowej. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do jednej
cechy budowy tego białka.
12.3. (0–1)
Uzupełnij tabelę – uporządkuj w odpowiedniej kolejności procesy *zjologiczne

zachodzące w synapsie nerwowo-mięśniowej u zdrowego człowieka. Wpisz numery
2.–4. w odpowiednie miejsca tabeli.
Proces *zjologiczny Kolejność
Dotarcie impulsu nerwowego do synapsy nerwowo-mięśniowej i

1
utworzenie kompleksu fuzyjnego przez białka transbłonowe (SNARE).
Depolaryzacja błony komórkowej komórki mięśniowej i powstanie

potencjału czynnościowego.
Fuzja pęcherzyków synaptycznych z błoną presynaptyczną i uwolnienie

acetylocholiny do szczeliny synaptycznej.
Wiązanie się acetylocholiny z mięśniowym receptorem błonowym.
4 Matura
Matura Maj
Maj 2023,
2023, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2023)
2023)
- Zadanie
Zadanie 14.
14. (4
(4 pkt)
pkt)
Na schemacie A przedstawiono początkowy fragment polipeptydu, obejmujący pierwsze
cztery reszty aminokwasowe łańcucha liczącego łącznie 172 reszty aminokwasowe. Na
skutek mutacji w trzeciej pozycji czwartego kodonu w genie kodującym ten polipeptyd
dochodzi do przedwczesnego zakończenia translacji i powstaje skrócony peptyd
składający się tylko z trzech reszt aminokwasowych (schemat B).
14.1. (0–1)
Podaj sekwencję aminokwasową fragmentu polipeptydu przedstawionego na

schemacie A. Sekwencję zapisz od końca aminowego do końca karboksylowego,
posługując się pełnymi nazwami aminokwasów lub ich oznaczeniami trójliterowymi.
14.2. (0–1)
Podaj dwie możliwe sekwencje nukleotydowe mRNA kodujące fragment polipeptydu

przedstawiony na schemacie A. Sekwencje zapisz od końca 5′ do końca 3′.
1.
2.
14.3. (0–1)
Podaj sekwencję nukleotydową czwartego kodonu mRNA kodującego tripeptyd

przedstawiony na schemacie B. Sekwencję zapisz od końca 5′ do końca 3′.
14.4. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Kod genetyczny określa się jako zdegenerowany, co oznacza, że
A. różne organizmy mają ten sam kod genetyczny.

B. kolejne kodony następują bezpośrednio po sobie.
C. jeden aminokwas może być kodowany przez więcej niż jeden kodon.
D. kolejność kodonów w mRNA odpowiada kolejności reszt aminokwasowych w
peptydzie.
5 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 1.
1. (3
(3 pkt)
pkt)
Wolne żelazo jest toksyczne dla komórek i z tego powodu jest ono prawie u wszystkich
organizmów magazynowane w cytoplazmie w postaci metaloproteiny – ferrytyny. Białko
to składa się z 24 łańcuchów polipeptydowych. U kręgowców występują dwa rodzaje
takich łańcuchów: ciężkie (H) i lekkie (L). We wnętrzu ferrytyny może gromadzić się do
4500 atomów żelaza w postaci związków mineralnych. W wysokich stężeniach ferrytyna
występuje w wątrobie i nerkach.
Na poniższym rysunku przedstawiono budowę zewnętrzną oraz przekrój przez

cząsteczkę ludzkiej ferrytyny, zbudowanej wyłącznie z łańcuchów ciężkich. Kolorami
oznaczono poszczególne łańcuchy polipeptydowe.
Matura Czerwiec 2022, Poziom rozszerzony (Formuła

2015) Zadanie 1. (3 pkt)
Na podstawie: J.M. Berg, J.L. Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2009; J. Gałązka-Friedman, A.
Friedman, Żelazo w neurodegeneracji, „Kosmos” 63, 2014; pdb101.rcsb.org/motm/35
1.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji określ najwyższą rzędowość struktury

białka – ferrytyny. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do budowy ferrytyny.
1.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania dotyczące znaczenia żelaza w organizmie człowieka tak,

aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe
określenie.
Żelazo to istotny (mikroelement / makroelement) w organizmie człowieka, który wchodzi

m.in. w skład (tyroksyny / hemoglobiny). Niedobór żelaza jest jedną z przyczyn (anemii /
niedoczynności tarczycy).
1.3. (0–1)
Które spośród podanych produktów spożywczych są bogatym źródłem żelaza w

diecie człowieka? Zaznacz dwie odpowiedzi spośród podanych.
A. mięso
B. olej słonecznikowy
C. wątroba drobiowa
D. mleko
E. owoce
6 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy CKE
CKE Marzec
Marzec 2022,
2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 1.
1. (2
(2 pkt)
pkt)
Osocze krwi człowieka zawiera ok. 92% wody. Resztę stanowią składniki nieorganiczne
(np. jony sodowe i potasowe) i organiczne (np. białka). Ważną frakcję organicznych
składników osocza tworzą lipoproteiny – kompleksy tłuszczowców z białkami. Do
lipoprotein zalicza się m.in. chylomikrony, ułatwiające transport hydrofobowych
cząsteczek w osoczu krwi.
https://biologhelp.pl/matura?kategoria[0]=30&source[0]=458&s…1&formula[1]=492&reddup=1&sort=name%20DESC&items_per_page=10 Strona 10 z 68
W białkowo-lipidowej błonie chylomikronu znajduje się niezestry*kowany cholesterol, a

jego wnętrze wypełniają triacyloglicerole oraz estry cholesterolu. Na poniższym
schemacie przedstawiono budowę chylomikronu.
Na podstawie: J. Duszyński i inni, Biologia. Jedność i różnorodność, Warszawa 2008; bjcardio.co.uk
1.1. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. Podkreśl w

każdym nawiasie właściwe określenie.
We wnętrzu chylomikronu występują triacyloglicerole i estry cholesterolu. Właściwości

tych substancji powodują, że rdzeń chylomikronu jest (hydrofobowy / hydro(lowy). W
powłoce chylomikronu znajdują się fosfolipidy i białka. Lipidowe składniki powłoki są tak
zorientowane, że ich grupy (polarne / niepolarne) są skierowane na zewnątrz, ku
powierzchni kompleksu, dzięki czemu jest on rozpuszczalny w osoczu.
1.2. (0–1)
Podaj, jaka właściwość *zyczna wody, zawartej w osoczu krwi, przyczynia się do
utrzymania względnie stałej temperatury ciała człowieka.
Test
Test diagnostyczny
diagnostyczny CKE
CKE Grudzień
Grudzień 2022,
2022, Poziom
Poziom
7 Test
Test diagnostyczny
diagnostyczny CKE
CKE Grudzień
Grudzień 2022,
2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 1.
1. (2
(2 pkt)
pkt)
Lecytyna to mieszanina różnych związków. W jej skład wchodzą triacyloglicerole,
fosfolipidy, glikolipidy, węglowodany i woda. Po raz pierwszy została wyizolowana z
żółtka jaja kurzego. Poniżej przedstawiono wzór jednego z lipidów wchodzących w skład
lecytyny. Ten związek jest am*patyczny – oznacza to, że w obrębie cząsteczki występują
zarówno fragmenty hydro*lowe, jak i hydrofobowe.
Test diagnostyczny CKE Grudzień 2022, Poziom

rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 1. (2 pkt)
Na podstawie: www.medonet.pl;
Wikimedia commons
1.1. (0–1)
Zakreśl w przedstawionym wzorze hydro*lowy fragment cząsteczki lipidu.
1.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego duża zawartość związków lipidowych w żółtku jaja kurzego jest
konieczna do prawidłowego rozwoju zarodka. W odpowiedzi uwzględnij funkcję
lipidów w rozwoju zarodka.
8 Matura
Matura Maj
Maj 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 2.
2. (2
(2 pkt)
pkt)
Poniżej przedstawiono wzór pewnego oligopeptydu. W polach oznaczonych numerami
1–4 przedstawiono cztery różne ugrupowania atomów występujące w białkach.
2.1. (0–1)
Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015)
Które z powyższych ugrupowań atomów stanowi wiązanie powstające pomiędzy
Zadanie 2. (2 pkt)
aminokwasami podczas syntezy peptydów w komórce? Zaznacz właściwą odpowiedź
spośród podanych oraz podaj nazwę tego wiązania.
A. 1
B. 2
C. 3
D. 4
Nazwa wiązania:
2.2. (0–1)
Zapisz sekwencję aminokwasową przedstawionego na schemacie oligopeptydu od
końca aminowego do karboksylowego, posługując się pełnymi nazwami

aminokwasów lub ich oznaczeniami literowymi.
9 Test
Test diagnostyczny
diagnostyczny CKE
CKE Grudzień
Grudzień 2022,
2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie
(Formuła 2023) Zadanie 2. (4 pkt)
2. (4 pkt)
Podstawową jednostką strukturalną chromatyny jest nukleosom. W jego skład wchodzi
odcinek DNA o długości około 150 par zasad, nawinięty na kompleks białkowy składający
się z ośmiu histonów.
Przy pH *zjologicznym grupy boczne aminokwasów kwasowych i zasadowych są

obdarzone ładunkiem elektrycznym – ujemnym albo dodatnim. Ogony histonów często
podlegają mody*kacjom polegającym na dołączeniu dodatkowych grup funkcyjnych, np.
grupy fosforanowej naładowanej ujemnie albo grupy acetylowej pozbawionej ładunku.
Wskutek dołączenia grupy acetylowej do grupy bocznej reszty lizyny ta grupa boczna
zostaje pozbawiona ładunku. Wprowadzanie lub usuwanie ładunków prowadzi do zmian
w sile i w sposobie oddziaływania histonów z DNA oraz skutkuje zmianą stopnia
kondensacji chromatyny, co wpływa na ekspresję informacji genetycznej.
Na poniższych rysunkach przedstawiono model atomowy białkowego rdzenia

nukleosomu (rysunek A) oraz model atomowy fragmentu DNA nawiniętego na ten rdzeń
(rysunek B). Na rysunkach atomy azotu oznaczono kolorem niebieskim, tlenu –
Test diagnostyczny
czerwonym, CKE Grudzień 2022, Poziom
a fosforu – żółtym.
2.1. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym

nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Histony są zdolne do wiązania (dodatnio / ujemnie) naładowanych cząsteczek DNA,

ponieważ mają dużą zawartość (zasadowych / kwasowych) reszt aminokwasowych. Grupy
funkcyjne obdarzone ładunkiem znajdują się (wewnątrz podwójnej helisy / w szkielecie
cukrowo-fosforanowym) cząsteczki DNA.
2.2. (0–2)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące histonów są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli

stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1. Łańcuch boczny nieacetylowanej lizyny jest naładowany dodatnio. P F
Struktura drugorzędowa histonów jest niezależna od ich struktury

2. P F
pierwszorzędowej.
Ogony histonów są schowane we wnętrzu białkowego rdzenia

3. P F
nukleosomu.
2.3. (0–1)
Określ, jaki wpływ na kondensację chromatyny ma acetylacja ogonów histonów.

Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do oddziaływania histonów z DNA.
10 Matura
Matura Maj
Maj 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 3.
3. (1
(1 pkt)
pkt)
Określ, który cukier – sacharoza czy skrobia – jest formą transportową asymilatów u
roślin. Odpowiedź uzasadnij, porównując właściwości obu cukrów.
11 Informator
Informator CKE
CKE matury
matury dwujęzycznej
dwujęzycznej (tłumaczenie
(tłumaczenie
BiologHelp),
BiologHelp), Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2023)
2023)
- Zadanie
Zadanie 4.
4. (1
(1 pkt)
pkt)
Grupa studentów zaprojektowała eksperyment, którego celem było potwierdzenie
następującej hipotezy:
Nasiona słonecznika zawierają tłuszcz.
Zadanie 3. (1 pkt)
W doświadczeniu uczniowie wykorzystali barwniki Sudan III i Sudan IV, które
rozpuszczają się w tłuszczach i barwią je na czerwono, dlatego są wykorzystywane do
wykrywania tłuszczów. Przygotowano dwie próby (A i B):
próba A – szalka Petriego zawierająca zmiażdżone ziarna słonecznika + mieszanina

barwników Sudan III i Sudan IV
próba B – szalka Petriego zawierająca olej rzepakowy + mieszanina barwników Sudan III i
Sudan IV
Określ, która próba – A czy B – była próbą kontrolną. Określ rolę wybranej próby w
interpretacji wyników doświadczenia.
12 Test
Test diagnostyczny
diagnostyczny CKE
CKE Grudzień
Grudzień 2022,
2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 6.
6. (2
(2 pkt)
pkt)
W okresie od lipca do października badano procentową zawartość masy węglowodanów
i tłuszczów w dojrzewających nasionach orzecha włoskiego.
Zawartość [%]
Czas pobrania próby glukoza sacharoza skrobia i dekstryny tłuszcze
6 lipca 7,6 nie wykryto 21,8 3
1 sierpnia 2,4 0,5 14,5 16
15 sierpnia nie wykryto 0,6 3,2 42
1 września nie wykryto 0,8 2,6 59
4 października nie wykryto 1,6 2,6 62

Na podstawie: Z. Podbielkowski, Rozmnażanie się roślin, Warszawa 1990.
Test diagnostyczny CKE Grudzień 2022, Poziom
Na podstawie przedstawionych wyników badań określ – zachodzące podczas
dojrzewania nasion – zmiany całkowitego udziału związków o charakterze
spichrzowym oraz zmiany proporcji związków o charakterze spichrzowym.
1. Zmiany całkowitego udziału związków o charakterze spichrzowym:
2. Zmiany proporcji poszczególnych związków o charakterze spichrzowym:
13 Matura
Matura Maj
Maj 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 14.
14. (5
(5 pkt)
pkt)
Wytworzony w wątrobie człowieka cholesterol jest transportowany w krwiobiegu w
postaci związanej z białkiem jako lipoproteina o małej gęstości – LDL. Warunkiem
wniknięcia LDL do komórki jest jej przyłączenie do receptora błonowego i utworzenie
kompleksu LDL-receptor. Te kompleksy tra*ają następnie do endosomów, gdzie niskie
pH sprzyja odłączaniu się LDL od receptora. Następnie LDL jest transportowana do
lizosomu, w którym mają miejsce jej enzymatyczny rozkład i uwolnienie cholesterolu.
Synteza błonowych receptorów LDL zależy od ilości cholesterolu w komórkach. Gdy

cholesterolu w komórkach jest dużo, nie powstają nowe receptory LDL, przez co
pobieranie LDL jest ograniczone. Na poniższym schematycznym rysunku przedstawiono
pobieranie LDL i procesy prowadzące do uzyskania wolnego cholesterolu przez
komórkę.

Zadanie 14. (5 pkt)
Na podstawie: J.M. Berg, J.L. Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2007; B. Alberts i in., Podstawy biologii
komórki, Warszawa 2019.
14.1. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.
Przedstawiony na rysunku transport cząsteczki LDL do wnętrza komórki to przykład
bezpośrednio przez błonę są transportowane

A. endocytozy, 1.
małe cząsteczki.
uczestniczy w nim fragment błony komórkowej,

ponieważ 2.
otaczający pobierane cząsteczki.
dyfuzji
B.
prostej,
pobierane cząsteczki cholesterolu nie są
3.
trawione w komórce.
14.2. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące cholesterolu w organizmie człowieka są

prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Cholesterol jest prekursorem hormonów steroidowych, takich jak np.

1. P F
testosteron i estrogeny.
2. Cholesterol jest jednym ze składników żółci wytwarzanej przez wątrobę. P F
14.3. (0–1)
Określ wpływ cholesterolu na właściwości *zyczne błony komórkowej i funkcje

pełnione przez tę błonę.
14.4. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały poprawny opis regulacji ilości
pobieranego cholesterolu przez komórkę. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe
określenie.
Wzrost stężenia cholesterolu w komórce (aktywuje / hamuje) syntezę receptorów LDL.
Dzięki temu komórka pobiera (mniej / więcej) cholesterolu z krwiobiegu. Taki mechanizm
regulacji nazywa się (dodatnim / ujemnym) sprzężeniem zwrotnym.
14.5. (0–1)
Określ wpływ delecji obu alleli genu kodującego receptor LDL na pobieranie
cholesterolu przez komórkę. Odpowiedź uzasadnij.
14 Matura
Matura Maj
Maj 2021,
2021, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 1.
1. (3
(3 pkt)
pkt)
Prolaktyna, wydzielana przez gruczołową część przysadki mózgowej, jest
jednołańcuchowym polipeptydem złożonym ze 199 aminokwasów, powstającym w
wyniku odcięcia peptydu sygnałowego liczącego 28 aminokwasów. Na poniższym
schemacie przedstawiono strukturę przestrzenną cząsteczki dojrzałej ludzkiej
prolaktyny.

Zadanie 1. (3 pkt)
Na podstawie: S.J. Konturek, Fizjologia człowieka, Wrocław 2013;

Protein Data Bank, https://www.rcsb.org/structure/1RW5.
1.1. (0–1)
Określ dominującą strukturę II-rzędową w cząsteczce dojrzałej ludzkiej prolaktyny.
1.2. (0–1)

białka – prolaktyny. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cech budowy tego białka.
1.3. (0–1)
Podaj całkowitą liczbę kodonów w mRNA stanowiącym matrycę podczas syntezy

prolaktyny.
15 Informator
Informator CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2023)
2023)
- Zadanie
Zadanie 1. (4 pkt)
1. (4 pkt)
U ssaków przeciwciała produkowane przez matkę mogą zostać przekazane potomstwu
nie tylko w czasie życia płodowego, lecz także po urodzeniu. Zawarte w mleku matki
przeciwciała klasy IgG mogą przedostać się przez nabłonek jelita do krwiobiegu
niemowlęcia, ale przeciwciała klasy IgA są wchłaniane do enterocytów tylko w niewielkim
stopniu, gdzie są następnie trawione.
Selektywny transport przeciwciał umożliwia białko FcRn, składające się z dwóch

niekowalencyjnie związanych łańcuchów: ciężkiego H oraz lekkiego L. Przechodzi ono
mody*kacje potranslacyjne – do co najmniej jednego aminokwasu są dołączane reszty
cukrowe. Białko FcRn pełni funkcję receptora na powierzchni błony enterocytu, a jego
powinowactwo do przeciwciał jest zależne od pH środowiska. U młodych ssaków treść
dwunastnicy i jelita czczego ma kwaśny odczyn, a więc niższy niż *zjologiczne pH krwi.
Transport przeciwciał zilustrowano na poniższym schemacie.
Informator CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2023)

Zadanie 1. (4 pkt)
Na podstawie: M. Pyzik i inni, The Architect Behind the Immune and Nonimmune Functions of IgG and Albumin,
„Journal of Immunlogy” 194, 2015, s. 4595–4603.
1.1. (0–1)
Wybierz i zaznacz makroelement, który może wejść w skład białka wyłącznie w

wyniku mody*kacji potranslacyjnej.
A. węgiel
B. wodór
C. azot
D. tlen
E. fosfor
F. siarka
1.2. (0–1)
Na podstawie przedstawionych we wstępie do zadania informacji określ najwyższą

rzędowość struktury białka FcRn. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cechy
budowy tego białka.
1.3. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis transportu przeciwciał
przez komórkę nabłonka jelita z mleka matki do krwiobiegu niemowlęcia. W każdym
Przeciwciała dostają się z treści jelita niemowlęcia do wnętrza enterocytu na zasadzie

(dyfuzji wspomaganej / endocytozy), a następnie wydostają się z niego do jego krwiobiegu
w procesie (dyfuzji prostej / egzocytozy).
1.4. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego przez barierę jelitową do krwiobiegu niemowlęcia przedostają się

wyłącznie przeciwciała klasy IgG, mimo że w mleku matki są zawarte także
przeciwciała klasy IgA. W odpowiedzi uwzględnij rolę białka FcRn.
16 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2021,
2021, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 1.
1. (2
(2 pkt)
pkt)
Jedną z wyjątkowych właściwości wody jest jej wysokie napięcie powierzchniowe. Uczeń
przeprowadził doświadczenie, którego celem było zbadanie wpływu detergentu na siłę
napięcia powierzchniowego wody. Przygotował monetę 1 zł, kroplomierz, 200 ml wody z
kranu, którą po równo rozlał do dwóch naczyń. Do jednego z nich dodał jedną kroplę
płynu do mycia naczyń. Na położoną na płaskim, równym podłożu złotówkę (awers)
delikatnie nanosił przy pomocy kroplomierza po kropli wody tak, aby zmieściło się ich jak
najwięcej. Gdy woda się przelewała, zapisywał liczbę kropli, które zmieściły się na
monecie, dokładnie wycierał złotówkę i ponownie nanosił na nią krople wody. Po 10
powtórzeniach obliczył średnią liczbę kropli wody, które zmieściły się na tej monecie.
Następnie przeprowadził takie same czynności, ale z wodą, do której dodał detergent.

W tabeli przedstawiono wyniki uzyskane w opisanym doświadczeniu.
Woda z Woda z kranu z dodatkiem

kranu detergentu
Średnia liczba kropli na

62,0 34,0
monecie
1.1. (0–1)
Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia.
1.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym
Napięcie powierzchniowe wody warunkują siły (adhezji / kohezji), które powstają dzięki
wzajemnemu oddziaływaniu cząsteczek wody za pomocą wiązań wodorowych. Duże
napięcie powierzchniowe wody umożliwia drobnym organizmom (poruszanie się po
powierzchni wody / zanurzanie się w wodzie).
17 Matura
Matura Maj
Maj 2021,
2021, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 3.
3. (4
(4 pkt)
pkt)
Oprócz 20 aminokwasów biogennych, wchodzących w skład białek wszystkich
organizmów, w przyrodzie występują także inne aminokwasy, np. L-kanawanina.
Występuje ona wyłącznie u roślin bobowatych, m.in. w ich nasionach, gdzie pełni funkcję
magazynu azotu – makroelementu niezbędnego do syntezy wielu związków podczas
kiełkowania nasion. L-kanawanina zabezpiecza również nasiona przed zjadaniem ich
przez roślinożerne owady. Toksyczne działanie L-kanawaniny na owady wynika z jej
podobieństwa strukturalnego do argininy – aminokwasu naturalnie występującego w
białkach.

PodczasZadanie 3. w(4miejsca,
syntezy białek pkt) gdzie powinna znaleźć się arginina, włączana bywa L-
kanawanina, co zmienia liczbę i rodzaj oddziaływań między aminokwasami w łańcuchu
polipeptydowym. Białka mające w swej strukturze L-kanawaninę wykazują niską
aktywność biologiczną lub jej brak, co u owadów prowadzi m.in. do spowolnienia
wzrostu larw, opóźnienia lub zakłócenia w przepoczwarczaniu. Większość owadów
nasionożernych nie zjada nasion zawierających L-kanawaninę. Jednak larwy chrząszcza
Caryedes brasiliensis, które żywią się wyłącznie nasionami tropikalnego pnącza z rodziny
bobowatych (Dioclea megacarpa), mają zdolność do detoksykacji L-kanawaniny.
Na podstawie: P. Staszek, A. Antosik, U. Krasuska, A. Gniazdowska, L-kanawanina – niebiałkowy aminokwas

toksyczny dla zwierząt i roślin, „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa” 3(52), 2014.
3.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego włączanie L-kanawaniny w miejsce argininy w czasie syntezy

białek enzymatycznych prowadzi do powstawania enzymów o obniżonej aktywności
katalitycznej.
3.2. (0–1)
Uzasadnij, że współżycie korzeni roślin bobowatych z bakteriami wiążącymi azot

atmosferyczny ma znaczenie dla syntezy L-kanawaniny przez te rośliny.
3.3. (0–1)
Spośród wymienionych związków chemicznych wybierz i podkreśl nazwy tych

zawierających atomy azotu.
cytozyna celuloza cholesterol ATP ryboza
3.4. (0–1)
Wyjaśnij, jakie znaczenie adaptacyjne dla chrząszcza Caryedes brasiliensis ma

zdolność do detoksykacji L-kanawaniny.
18 Matura
Matura Lipiec
Lipiec 2020,
2020, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 2.
2. (2
(2 pkt)
pkt)
Białka histonowe są odpowiedzialne za pierwszy poziom upakowania DNA w
chromatynie organizmów eukariotycznych. Rdzeń każdego nukleosomu tworzą białka
histonowe z klas: H2A, H2B, H3 i H4. Chemiczne mody*kacje histonów mają bezpośredni
wpływ na regulację ekspresji informacji genetycznej. Synteza białek histonowych w
komórce odbywa się głównie w fazie S cyklu komórkowego.
Analiza składu aminokwasowego białka histonowego H3, składającego się ze 136

aminokwasów, wykazała obecność wszystkich rodzajów aminokwasów z wyjątkiem
tryptofanu. Jednocześnie stwierdzono w nim wysoką zawartość lizyny i argininy oraz
obecność cysteiny.
Na podstawie: https://www.chegg.com/homework-help/amino-acid-composition-histone-h3-protein-binds-
dna- shown-fo-chapter-13-problem-112cq-solution-9780534493493-exc (...);
S .B. Hake, C.D. Allis, Histone H3 variants and their potential role in indexing mammalian genomes: The ‘‘H3
barcode hypothesis’’, Proceedings…103, No 17. 2006.
2.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy uzupełnij tekst dotyczący

białka histonowego H3 tak, aby powstał poprawny jego opis. W każdym nawiasie
podkreśl właściwe określenie.
Strukturę pierwszorzędową białka histonowego H3 tworzy 136 aminokwasów, które są

połączone wiązaniami (peptydowymi / wodorowymi). Histony H3 cechuje znaczna
zawartość aminokwasów, które mają charakter (zasadowy / kwasowy / obojętny), dzięki
czemu mogą oddziaływać (kowalencyjnie / elektrostatycznie) z DNA.
2.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego w komórce eukariotycznej produkcja białek histonowych w

większości odbywa się w fazie S cyklu komórkowego, chociaż ogólne tempo syntezy
białek w tej fazie jest niskie.
Matura
Matura Maj
Maj 2020,
2020, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
19 Matura
Matura Maj
Maj 2020,
2020, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 5.
5. (4
(4 pkt)
pkt)
U zwierząt podstawowymi materiałami zapasowymi, dostarczającymi substratów do
procesów oddychania komórkowego, są tłuszcze właściwe i glikogen.
Tłuszcze właściwe dostarczają ponad dwukrotnie więcej energii niż węglowodany w

przeliczeniu na jednostkę masy. Stanowią one główny materiał zapasowy np. u ptaków
wędrownych. U zwierząt nieprzemieszczających się, takich jak ostrygi i omułki,
gromadzony jest glikogen. Magazynuje go także wiele pasożytów jelitowych, m.in. glista
ludzka. Węglowodorowy łańcuch kwasu tłuszczowego ulega w mitochondriach
degradacji w powtarzających się cyklach, zwanych β-oksydacją. Wynikiem każdego
obrotu cyklu, oprócz powstawania FADH2 i NADH + H+, jest odłączenie acetylo-CoA, co
skutkuje skróceniem łańcucha kwasu tłuszczowego o dwa atomy węgla.
Utlenienie jednej cząsteczki nasyconego kwasu tłuszczowego, mającego określoną liczbę

atomów węgla, prowadzi do powstania o połowę mniejszej liczby cząsteczek acetylo-
CoA. Ten związek może być wykorzystany także jako substrat do wytwarzania
cholesterolu. Do syntezy jednej cząsteczki cholesterolu zużywanych jest 18 cząsteczek
Matura
acetylo-CoA. Maj 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2015)
Zadanie 5. (4 pkt) Na podstawię: http://www.drmichalak.pl/biochemia_tluszcze.htm
K. Schmidt-Nielsen, Fizjologia zwierząt. Adaptacja do środowiska, Warszawa 2008
5.1. (0–1)
Podaj nazwy etapów oddychania komórkowego, do których zostają włączone

wymienione poniżej produkty β-oksydacji.
FADH2 i NADH + H+:
acetylo-CoA:
5.2. (0–1)
Określ, ile cząsteczek kwasu laurynowego, który jest nasyconym kwasem

tłuszczowym o wzorze C11H23COOH, jest niezbędnych do syntezy jednej cząsteczki
cholesterolu.
Przedstaw obliczenia.
Obliczenia:
Odpowiedź:
5.3. (0–1)
Podkreśl nazwę narządu ludzkiego, w którym odbywa się synteza największej ilości
cholesterolu.
mięśnie trzustka skóra wątroba śledziona
5.4. (0–1)
Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania – wybierz odpowiedź spośród A–B

oraz odpowiedź spośród 1.–3.
U pasożytów jelitowych substancją zapasową jest
jest on bezpośrednim substratem oddychania

1.
komórkowego.
A. glikogen,
ze względu na tryb życia muszą one gromadzić duże
ponieważ 2.
zapasy energii.
oddychają one beztlenowo i energię uzyskują

B. tłuszcz, 3.
wyłącznie w procesie glikolizy.
20 Matura
Matura Maj
Maj 2019,
2019, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 6.
6. (4
(4 pkt)
pkt)
Jedną z eksperymentalnych form terapii antybakteryjnej jest terapia fagowa. W
preparatach fagowych są zawarte wirusy bakteryjne (bakteriofagi) działające na
określone szczepy bakteryjne. Bakteriofag wytwarza białka adhezyny, rozpoznające
receptory na komórkach określonych szczepów bakterii, i produkuje enzymy

degradujące elementy ściany komórkowej lub otoczki bakterii.
Preparaty fagowe przygotowuje się indywidualnie dla każdego pacjenta: selekcjonuje się
szczep bakteriofaga, który skutecznie się namnaża i niszczy patogenne bakterie
wyizolowane z organizmu pacjenta. Preparaty fagowe stosuje się m.in. doustnie i
wówczas, w celu ograniczenia inaktywacji fagów, pacjentowi podaje się również środki
zobojętniające sok żołądkowy.
Na podstawie: https://www.iitd.pan.wroc.pl/pl/OTF/ZasadyTerapiiFagowej.html;
P. Kowalczyk i inni, Terapia fagowa – nadzieje i obawy, „Nowa Medycyna”, 2/2013.
6.1. (0–1)
Określ, które bakteriofagi – przeprowadzające przede wszystkim cykl lityczny czy cykl
lizogeniczny – są wykorzystywane w opisanej terapii fagowej. Odpowiedź uzasadnij.
6.2. (0–1)
Wyjaśnij, w jaki sposób niskie pH soku żołądkowego może spowodować inaktywację

preparatów fagowych. W odpowiedzi uwzględnij budowę bakteriofagów.
6.3. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące problemów związanych ze stosowaniem

terapii fagowej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F –
jeśli jest fałszywe.
Przez wirusy wykorzystywane w terapii fagowej mogą zostać

1. P F
zainfekowane komórki człowieka.
2. Szczepy bakterii chorobotwórczych mogą nabywać oporności na fagi. P F
W terapii fagowej kluczowe jest znalezienie bakteriofaga działającego

3. P F
swoiście na szczepy bakterii danego pacjenta.
6.4. (0–1)
Spośród wymienionych poniżej chorób człowieka wybierz i podkreśl wszystkie te,

które wywoływane są przez bakterie.
cholera gruźlica malaria odra świnka tężec
21 Matura
Matura Maj
Maj 2019,
2019, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 14. (3 pkt)
14. (3 pkt)
Na schemacie przedstawiono budowę cząsteczki przeciwciała – immunoglobuliny klasy
IgG. Ta cząsteczka składa się z połączonych mostkami disiarczkowymi czterech
łańcuchów polipeptydowych:
dwóch takich samych łańcuchów ciężkich

dwóch takich samych łańcuchów lekkich.
Część fragmentu Fab oznaczona na schemacie literą V charakteryzuje się wysoką

zmiennością struktury – każdy rodzaj przeciwciała ma w tym obszarze inną strukturę
przestrzenną, natomiast fragment Fc jest stały, czyli taki sam dla wszystkich przeciwciał
w danej klasie.

Zadanie 14. (3 pkt)
Na podstawie: J. Gołąb, M. Jakóbisiak, W. Lasek, Immunologia, Warszawa 2002.
14.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy określ rolę fragmentu Fab

i rolę fragmentu Fc tego przeciwciała. Wybierz odpowiedź spośród 1.–3. i wpisz w
wyznaczone miejsce.
Fragment Fab ...............

Fragment Fc .................
1. wiąże się specy*cznie z określonymi antygenami.

2. łączy się z łańcuchami lekkimi innych przeciwciał.
3. przyłącza się do receptorów w błonie komórkowej komórek efektorowych układu
odpornościowego.
14.2. (0–1)
Podaj liczbę mostków disiarczkowych, które stabilizują 4-rzędową strukturę

przedstawionej immunoglobuliny.
14.3. (0–1)
Zaznacz poprawne dokończenie zdania – wybierz odpowiedź spośród A–B oraz

odpowiedź spośród 1.–4.
Przeciwciała są zawarte w
1. czynną naturalną.
A. szczepionce,
2. czynną sztuczną.
której podanie
wywołuje odporność
3. bierną naturalną.
B. surowicy odpornościowej,
4. bierną sztuczną.
22 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2018,
2018, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 1.
1. (2
(2 pkt)
pkt)
Produktem deaminacji (dezaminacji) w ludzkich komórkach są jony amonowe.
Powstająca przy ich udziale glutamina (amid kwasu glutaminowego) jest uwalniana do
krwi, z którą wędruje do wątroby. Zachodząca w wątrobie deamidacja powoduje
ponowne uwolnienie jonów amonowych.
Poniżej przedstawiono reakcję syntezy glutaminy z glutaminianu zachodzącą w
organizmie człowieka.

1.1. (0–1)
Zaznacz właściwe dokończenie zdania wybrane spośród A–B oraz jego poprawne
uzasadnienie wybrane spośród 1.–3.
Glutamina dla organizmu człowieka jest aminokwasem
musi być dostarczana do organizmu wraz

A. egzogennym, 1.
z pożywieniem.
jest syntetyzowana w organizmie z kwasu

ponieważ 2.
glutaminowego.
B. endogennym,
jest rozkładana w organizmie do kwasu
3.
glutaminowego.
1.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego jony amonowe są transportowane do wątroby w postaci

glutaminy. W odpowiedzi uwzględnij właściwości amoniaku oraz sposób jego
neutralizacji w organizmie człowieka.
23 Matura
Matura Maj
Maj 2018,
2018, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 3. (2 pkt)
3. (2 pkt)
Kolageny to białka będące głównym składnikiem macierzy zewnątrzkomórkowej
zwierząt. Ich główną funkcją jest utrzymanie integralności strukturalnej i sprężystości
tkanki łącznej. Kolagen jest syntetyzowany w formie łańcuchów α, będących produktem
ekspresji odrębnych genów. Te łańcuchy zawierają duże ilości lizyny i proliny – głównych
składników kolagenu stabilizujących jego cząsteczkę. Aminokwasy te następnie ulegają
hydroksylacji z udziałem hydroksylaz, których kofaktorem w tym procesie jest witamina
C, pobudzająca także bezpośrednio syntezę kolagenu przez aktywację transkrypcji
kodujących go genów. W kolejnym etapie łańcuchy α łączą się trójkami za pomocą

mostków dwusiarczkowych, w wyniku czego powstaje prokolagen. Z cząsteczek
prokolagenu wydzielonych poza komórkę powstają cząsteczki kolagenu, które mogą
agregować w większe struktury, takie jak włókienka, włókna lub sieci.
Na podstawie: J. Kawiak, J. Zabel, Seminaria z cyto(zjologii, Wrocław 2002;

K.A. Czubak, H.M. Żbikowska, Struktura, funkcja i znaczenie biomedyczne kolagenów, Ann. Acad. Med. Siles.,
4/2014.
3.1. (0–1)

białka – prokolagenu. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cechy budowy tego
białka.
3.2. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy wyjaśnij, dlaczego przy

niedoborze witaminy C mogą pękać naczynia krwionośne. W odpowiedzi uwzględnij
budowę naczyń krwionośnych.
24 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2018,
2018, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 3.
3. (5
(5 pkt)
pkt)
Informacja 1.
Antocyjany – grupa rozpuszczalnych w wodzie barwników gromadzonych w wakuolach

komórek roślinnych. Występują powszechnie w płatkach kwiatów oraz w owocach, np.
borówki czernicy. Rzadziej spotkane są w innych organach roślinnych, np. w liściach
kapusty czerwonej. W organach wegetatywnych antocyjany gromadzą się głównie w
skórce, gdzie pochłaniają promieniowanie UV, dzięki czemu obniżają ryzyko uszkodzenia
DNA. Właściwości lecznicze antocyjanów, znane od dawna w medycynie ludowej, są
coraz szerzej wykorzystywane we współczesnym przemyśle farmaceutycznym. Uważa
się, że antocyjany w organizmie człowieka m.in. przeciwdziałają kruchości naczyń
krwionośnych, korzystnie wpływają na pro*l lipidowy, a także chronią rodopsynę przed
uszkodzeniem. Barwa antocyjanów zależy od pH soku komórkowego: w środowisku
obojętnym mają barwę *oletową, w kwaśnym – czerwoną, a w alkalicznym – niebieską.
Jeżeli jednak występują w kompleksie z jonami glinu lub żelaza, np. w kwiatach chabra
bławatka, to wtedy niezależnie od pH środowiska mają niebieską barwę.
Na podstawie: E. Piątkowska, A. Kopeć, T. Leszczyńska, Antocyjany – charakterystyka, występowanie i

oddziaływanie na organizm człowieka. „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość”, 2011, 4 (77).
Informacja 2.
Wykonano doświadczenie, w którym porównywano właściwości antocyjanów z liści
czerwonej kapusty i z kwiatów chabra bławatka. W tym celu przygotowano po trzy
zestawy probówek z wodnymi roztworami tych antocyjanów (I–III). Do probówek w
dwóch zestawach (II i III) dodano odpowiednio różne związki chemiczne wywołujące
zmiany pH roztworów i obserwowano zabarwienie tych roztworów.
3.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji uzupełnij tabelę – wpisz oczekiwany wynik

dotyczący obserwowanej barwy roztworów antocyjanów w zestawie II i III dla obu
badanych roślin.
Barwa roztworu
Zestawy doświadczalne liście czerwonej kapusty kwiaty chabra bławatka
zestaw I – woda (pH 7) *oletowa niebieska
zestaw II – dodano HCl

czerwona
zestaw III – dodano NaOH
3.2. (0–1)
Określ, czy za pomocą takiego doświadczenia można stwierdzić, jakiego rodzaju

antocyjany – połączone czy niepołączone z żelazem lub glinem – występują w
komórkach innych roślin. Odpowiedź uzasadnij.
3.3. (0–2)
Określ, w jaki sposób do rozmnażania roślin przyczyniają się antocyjany nadające barwę:
1. płatkom kwiatów –
2. skórce soczystych owoców –
3.4. (0–1)
Uzasadnij, że pochodzące z medycyny ludowej przekonanie, iż jedzenie owoców

borówki czernicy korzystnie wpływa na wzrok – może być prawdziwe. W odpowiedzi
odwołaj się do odbioru bodźców świetlnych.
25 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2018,
2018, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
2015) - Zadanie
7. (3 pkt)
Węgorze występują w rzekach i jeziorach zachodniej i środkowej Europy. Po osiągnięciu
dojrzałości płciowej wędrują do Morza Sargassowego. Przejście z wód słodkich do
morskich wymaga zmian w osmoregulacji u tych ryb, dlatego dość długi okres spędzają
one w stre*e ujścia rzek, gdzie zasolenie wody jest niewielkie. Po tarle osobniki dorosłe
giną, a larwy węgorza unoszone są przez Prąd Zatokowy i po ok. 2 latach docierają do
wybrzeży Europy. Po przeobrażeniu małe węgorze wędrują do rzek i jezior, gdzie żyją
średnio ok. 10 lat. W osoczu krwi węgorzy znajduje się niebezpieczna dla ssaków
ichtiotoksyna – białko mające działanie podobne do jadu węży. Traci ona swoje
toksyczne właściwości w temperaturze powyżej 58°C.
Na podstawie: http://www.rtw.org.pl;
B. Wysok, J. Uradziński, M. Gomółka-Pawlicka, Toxins occurring in (sh, crustacea and shell(sh – a review, Pol. J.
Food Nutr. Sci. 2007, Vol. 57, No. 1.
7.1. (0–2)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby poprawnie opisywały mechanizm osmoregulacji u

węgorza. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
2015)
Węgorze Zadanie
przebywające 7. (3
w wodzie pkt)mają płyny ustrojowe o (wyższej / niższej)
słodkiej
osmolalności niż otaczająca je woda, dlatego (stale piją wodę / nie piją wody). Ich komórki
solne znajdujące się w skrzelach stale (wychwytują / wydalają) sole mineralne. W wodzie
słonej u węgorzy (zmienia się / pozostaje bez zmian) działanie komórek solnych, które
muszą stale (wychwytywać / wydalać) sole mineralne, aby utrzymać stężenie płynów
ustrojowych na właściwym poziomie, natomiast woda musi być stale (wydalana /

uzupełniana).
7.2. (0–1)
Na podstawie tekstu wyjaśnij, dlaczego pomimo obecności szkodliwej dla ssaków

ichtiotoksyny, mięso węgorza może być – pod pewnym warunkiem – spożywane
przez ludzi. Uwzględnij właściwości tej trucizny.
26 Matura
Matura Maj
Maj 2017,
2017, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie 1. (2
Zadanie 1. (2 pkt)
pkt)
Na schemacie przedstawiono fragment cząsteczki białka o strukturze III-rzędowej oraz
warunkujące tę strukturę różne oddziaływania występujące pomiędzy łańcuchami
bocznymi aminokwasów: wiązania chemiczne oparte na przyciąganiu elektrostatycznym
(1), wiązania kowalencyjne (2), interakcje hydrofobowe (3) i oddziaływania jonowe (4).

Zadanie 1. (2 pkt)
1.1. (0–1)
Podaj nazwy wiązań chemicznych stabilizujących III-rzędową strukturę białka,

oznaczonych na schemacie numerami 1. i 2.
1.
2.
1.2. (0–1)
Na przykładzie enzymów białkowych wyjaśnij, w jaki sposób struktura przestrzenna

białka warunkuje jego funkcję katalityczną. W odpowiedzi uwzględnij mechanizm
działania enzymów.
Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2017,
2017, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
27 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2017,
2017, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 1.
1. (3
(3 pkt)
pkt)
Rycyna znajdująca się w nasionach rącznika pospolitego jest białkiem silnie trującym dla
człowieka. Cząsteczka rycyny składa się z dwóch różnych łańcuchów polipeptydowych:
RTA i RTB, które są połączone mostkiem dwusiarczkowym. Łańcuch RTA zawiera
sekwencje ułożone w postaci α-helisy i β-harmonijki. Jest on enzymem (N-glikozydazą
RNA) rozrywającym wiązania glikozydowe i usuwającym cząsteczkę adeniny w dużej
podjednostce rybosomalnego RNA. Łańcuch RTB jest lektyną, która łączy się z galaktozą
– składnikiem receptorów występujących na powierzchni wielu komórek. Trucizna
związana na powierzchni komórki może wniknąć do jej wnętrza drogą endocytozy.
Osobno żaden z peptydów rycyny nie jest trucizną dla człowieka. Peptyd RTA występuje
w wielu roślinach, np. w jęczmieniu.
Na podstawie: S. Olsnes, A. Pihl, Di)erent biological properties of the two constituent peptide
chains of ricin a toxic protein [...], „Biochemistry” 12 (16), 1973.
1.1. (0–1)
Na podstawie
Matura tekstu określ, jaka
Czerwiec jest najwyższa
2017, Poziom rzędowość struktury cząsteczki
rycyny (1-, 2-, 3- czy 4-rzędowa). Odpowiedź uzasadnij.
Cząsteczka rycyny ma strukturę : – rzędową, ponieważ
1.2. (0–1)
Odwołując się do właściwości łańcucha polipeptydowego rycyny RTA, wyjaśnij,

dlaczego rycyna działa toksycznie na komórki.
1.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego możemy bezpiecznie spożywać produkty z jęczmienia, mimo że

zawiera on peptyd RTA. W odpowiedzi uwzględnij właściwości obu łańcuchów
polipeptydowych rycyny.
28 Matura
Matura Maj
Maj 2016,
2016, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 1.
1. (3
(3 pkt)
pkt)
Poniżej wymieniono niektóre właściwości *zykochemiczne wody.
A. duże napięcie powierzchniowe;

B. duże ciepło parowania;
C. maksymalna gęstość w temperaturze 4°C.
Uzupełnij zdania (1.–3.) tak, aby były prawdziwe – wpisz na początku zdania
oznaczenie literowe wybranej właściwości wody (A–C), a następnie dokończ zdanie:
wyjaśnij, w jaki sposób dana właściwość warunkuje funkcjonowanie wymienionych
organizmów.
1. umożliwia poruszanie się niektórych gatunków owadów po

powierzchni wody, ponieważ

2.
Zadanie 1.umożliwia
(3 pkt) przetrwanie ryb słodkowodnych podczas zimy przy
dnie zamarzających zbiorników, ponieważ
3. umożliwia pozbywanie się nadmiaru ciepła z organizmu człowieka

podczas pocenia się, ponieważ
29 Matura
Matura Maj
Maj 2016,
2016, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie 4. (3
Zadanie 4. (3 pkt)
pkt)
Cząsteczki fosfolipidów mają jednocześnie właściwości hydro*lowe i hydrofobowe. Ta
cecha odgrywa istotną rolę w samoistnym organizowaniu się cząsteczek fosfolipidów w
środowisku wodnym w liposomy, czyli struktury mające postać mikropęcherzyków.
Liposomy, np. lipoproteiny krwi, występują w organizmach. Są też produkowane i
wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Wewnątrz liposomów
umieszcza się np. zawiesiny leków. Dodatkowe umieszczenie odpowiednich cząsteczek
sygnałowych w warstwie lipidowej liposomów sprawia, że łatwiejsze staje się
dostarczenie ich zawartości do wnętrza komórek mających określone receptory
rozpoznające i wiążące te cząsteczki sygnałowe. Na poniższych rysunkach
przedstawiono budowę liposomu (I) i fuzję liposomu z błoną komórkową (II).

Zadanie 4. (3 pkt)
4.1. (0–1)
Podaj, która część cząsteczki fosfolipidu – 1 czy 2 – ma właściwości hydro*lowe.
Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając informacje przedstawione na rysunku I.
4.2. (0–1)
Podaj wspólną cechę budowy liposomu i błony komórkowej, dzięki której liposomy
mogą ulegać fuzji z tą błoną.
4.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego dzięki wprowadzeniu określonych cząsteczek sygnałowych do

błony liposomu można zwiększyć skuteczność leku w nich podawanego.
30 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2016,
2016, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 6.
6. (4
(4 pkt)
pkt)
Acyklowir (ACV) to jeden z leków przeciwwirusowych. Jest on pochodną
deoksyguanozyny, w której zmody*kowana została reszta cukrowa. Uzyskany w ten
sposób analog nukleozydowy jest specy*cznym inhibitorem replikacji wirusa opryszczki,
ospy wietrznej i półpaśca.
W zainfekowanej wirusem komórce acyklowir (ACV) uzyskuje aktywność wtedy, gdy w
wyniku trzech kolejnych etapów fosforylacji zostanie przekształcony do postaci
trifosforanu. W genomie wirusa, który stanowi liniowy, dwuniciowy DNA, znajduje się
gen kodujący enzym kinazę tymidynową, która umożliwia pierwszą fosforylację ACV,
natomiast kolejne fosforylacje tego związku są katalizowane przez enzymy
zainfekowanej komórki, aż do powstania trifosforanu. W ten sposób ACV wprowadzany
jest do puli nukleotydów, jako substrat dla polimerazy DNA wirusa, w wyniku czego staje
się konkurentem deoksyguanozynotrifosforanu. Gdy trifosforan ACV zostanie włączony
do nowo zreplikowanego łańcucha wirusowego DNA, zaczyna działać jako sygnał
kończący replikację, gdyż pozbawiony jest grupy 3’OH.
Stwierdzono, że komórkowa polimeraza DNA nie jest wrażliwa na trifosforan acyklowiru.
Na podstawie J. Nicklin, K. Graeme-Cook, R. Killington: Krótkie wykłady. Mikrobiologia. Warszawa 2008.
6.1. (0–1)
Spośród rysunków A–D przedstawiających wybrane nukleozydy wybierz i zaznacz

deoksyguanozynę. Podaj, na czym polega różnica między budową nukleotydu a
budową nukleozydu w DNA.
6.2. (0–2)
Na podstawie analizy tekstu uzupełnij zdania 1. i 2., tak aby były prawdziwe: podkreśl
właściwe określenia w nawiasach oraz oznaczenia literowe odpowiednich informacji
spośród A–C.
Informacje:
A. komórkowa polimeraza DNA nie rozpoznaje trifosforanu ACV jako substratu w

procesie replikacji.
B. wirusowa polimeraza DNA dobudowuje do replikowanej nici DNA trifosforan ACV
w miejsce nukleotydu guaninowego.

C. w tych komórkach brakuje kinazy tymidynowej niezbędnej do ufosforylowania ACV.
Zdanie 1. Acyklowir jest (szkodliwy/nieszkodliwy) dla zdrowych, niezainfekowanych

komórek człowieka, ponieważ A / B / C.
Zdanie 2. Acyklowir jest (szkodliwy/nieszkodliwy) dla komórek człowieka zainfekowanych

wirusem, ponieważ A / B / C.
6.3. (0–1)
Wymienione poniżej etapy infekcji wirusowej uporządkuj we właściwej kolejności –

wpisz w tabelę numery 2–5.
Etapy infekcji wirusowej Kolejność
Łączenie białek wirusowych z materiałem genetycznym wirusa.
Rozpoznawanie przez cząstki wirusa odpowiednich receptorów na

1
powierzchni atakowanej komórki.
Uwalnianie nowych wirionów.
Replikacja materiału genetycznego wirusa.
Wnikanie wirionu do wnętrza komórki i rozpad kapsydu.
31 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie 1. (1
Zadanie 1. (1 pkt)
pkt)
Białka mają zróżnicowaną budowę, z czego wynika szeroki zakres pełnionych przez nie
funkcji. Na rysunkach przedstawiono budowę cząsteczki hemoglobiny i mioglobiny.
Na podstawie: http://biochemia.wp.ap.siedlce.pl/Bio*zyka/Bio*zyka_4.ppt [dostęp: 17.10.2014].
Na podstawie analizy rysunków i posiadanej wiedzy porównaj budowę cząsteczek

oraz funkcje biologiczne hemoglobiny i mioglobiny.
32 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie 2. (4
Zadanie 2. (4 pkt)
pkt)
Węglowodany, białka, lipidy i kwasy nukleinowe to grupy związków organicznych
występujących w organizmach. Poniżej przedstawiono wzór strukturalny pewnego
związku organicznego.
a) Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Przedstawiony związek jest dipeptydem, ponieważ
A. występują w nim grupy: hydroksylowa – OH i karboksylowa – COOH.

B. występują w nim grupy: aminowa – NH2 i karboksylowa – COOH.
C. występują w nim grupy: metylowa – CH3 i karboksylowa – COOH.
D. występuje w nim jedno wiązanie peptydowe między monomerami.
b) Podaj nazwę pierwszego aminokwasu (od końca aminowego NH2)

przedstawionego dipeptydu i wyjaśnij, czy może to być pierwszy aminokwas w
syntetyzowanym łańcuchu polipetydowym. Skorzystaj z Wybranych wzorów i stałych
(zykochemicznych na egzamin z biologii, chemii i (zyki.
c) Zakładając, że przedstawiony dipeptyd jest końcowym fragmentem

powstającego podczas translacji łańcucha polipeptydowego, podaj do którego
końca przedstawionego dipeptydu zostanie przyłączony kolejny aminokwas, np.
lizyna. Odpowiedź uzasadnij.
d) Korzystając z Wybranych
Wybranych wzorów
wzorów ii stałych
stałych (zykochemicznych
(zykochemicznych na
na egzamin
egzamin zz
biologii,
biologii, chemii
chemii ii (zyki
(zyki, podaj, jaki antykodon może mieć tRNA transportujący do
rybosomu lizynę.
33 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2015,
2015, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 3.
3. (6
(6 pkt)
pkt)
Insulina jest hormonem regulującym poziom glukozy we krwi kręgowców. Połączenie się
insuliny z receptorami błonowymi komórek wątroby i mięśni skutkuje zwiększeniem
liczby białek transportujących glukozę do komórek. Ponadto insulina zwiększa
wychwytywanie aminokwasów przez komórki oraz pobudza transkrypcję i translację.
Insuliny różnych gatunków zwierząt i człowieka różnią się nieznacznie składem

aminokwasów. Różnice te na ogół nie wpływają na ich aktywność biologiczną, gdy są one
podawane człowiekowi. Jednak rezultatem dłuższego podawania człowiekowi obcej
insuliny (np. wołowej) jest powstawanie przeciwciał hamujących jej działanie. Insulina
była pierwszym lekiem wytworzonym metodami inżynierii genetycznej. Obecnie do jej
produkcji wykorzystuje się bakterie Escherichia coli, którym wszczepia się odpowiednio
przygotowane geny ludzkie warunkujące wytwarzanie insuliny.
Na podstawie: W. Traczyk, A.Trzebski, Fizjologia człowieka z elementami (zjologii stosowanej i klinicznej,

Warszawa 2007.
Na rysunku przedstawiono budowę cząsteczki insuliny.
3.1. (0–1)
Uzasadnij, że insulina jest białkiem mającym strukturę IV-rzędową.
3.2. (0–1)
Przyporządkuj wszystkie wymienione poniżej informacje (1–4) do dwóch kategorii: I –

czynniki stymulujące wydzielanie insuliny i II – skutki działania insuliny. Zapisz ich
numery w odpowiednich kolumnach tabeli.
1. wysoki pozom glukozy we krwi

2. prawidłowy poziom glukozy we krwi
3. wzmożona synteza glikogenu w komórkach mięśni i wątroby
4. wzmożona synteza białek w komórkach mięśni i wątroby
I. Czynniki stymulujące wydzielanie insuliny II. Skutki działania insuliny
3.3. (0–1)
Określ, czy insulina jest hormonem pobudzającym w komórkach mięśni i wątroby

reakcje anaboliczne, czy – kataboliczne. Odpowiedź uzasadnij.
3.4. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego gen człowieka, warunkujący wytwarzanie insuliny musi być przed
wprowadzeniem do komórek bakterii odpowiednio przygotowany, aby uległ w nich
prawidłowej ekspresji.
3.5. (0–1)
Określ, czy zmody*kowane bakterie Escherichia

Escherichia coli
coli wykorzystywane do
wytwarzania insuliny ludzkiej są organizmami transgenicznymi. Odpowiedź
uzasadnij.
3.6. (0–1)
Wykaż, że podawanie człowiekowi choremu na cukrzycę insuliny typu ludzkiego

produkowanej przez bakterie ma mniejsze skutki uboczne niż długotrwałe
podawanie insuliny zwierzęcej.
34 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie 3. (3
Zadanie 3. (3 pkt)
pkt)
Aminokwasy, podobnie jak większość związków organicznych, można łatwo rozpoznać
po charakterystycznych grupach funkcyjnych. Z aminokwasów zbudowane są białka –
związki o skomplikowanej strukturze przestrzennej. Na schematach przedstawiono
budowę dwóch aminokwasów.
Źródło: Wybrane wzory i stałe *zykochemiczne na egzamin maturalny z biologii, chemii i *zyki.
a) Na wzorze strukturalnym cysteiny otocz kółkiem dwie grupy funkcyjne,

charakterystyczne dla wszystkich aminokwasów. Oznacz je cyframi 1 i 2 oraz
podaj ich nazwy.
Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015)
1. Zadanie 3. (3 pkt)
2.
b) Zapisz wzór strukturalny dipeptydu powstałego z połączenia glicyny i cysteiny

(Gly-Cys) oraz otocz linią lub zaznacz strzałką wiązanie peptydowe.
c) Wyjaśnij, jakie znaczenie w tworzeniu struktury III-rzędowej białka ma cysteina.
35 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie 4. (2
Zadanie 4. (2 pkt)
pkt)
Na schemacie przedstawiono klasy*kację związków organicznych budujących
organizmy.

PoniżejZadanie (2 pkt)
4. listę
przedstawiono nazw wybranych związków i grup związków organicznych (1–
8) budujących organizm człowieka:
1. albuminy
2. fruktoza
3. glikogen
4. glukoza
5. metaloproteiny
6. sacharoza
7. skrobia
8. steroidy
a) Uzupełnij schemat – wpisz w puste ramki po jednym właściwym oznaczeniu

cyfrowym związku lub grup związków wchodzących w skład organizmu
człowieka.
b) Z listy związków organicznych oraz ze schematu wybierz i zapisz nazwy dwóch

związków, które gromadzone są w tkankach człowieka jako rezerwa
energetyczna. Obok każdego związku podaj po jednym miejscu jego
magazynowania w organizmie.
Związek 1:
Związek 2:
36 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 5.
5. (2
(2 pkt)
pkt)
Na rysunkach A–D w przypadkowej kolejności zobrazowano I-, II-, III- i IV-rzędową
strukturę białek.
Na podstawie: Biologia, red. A. Czubaj, Warszawa 1999, s. 349.
a) Podaj oznaczenia literowe rysunków w takim porządku, żeby odzwierciedlały

kolejno I-, II-, III- i IV-rzędową strukturę białek.
b) Określ funkcję, jaką w kształtowaniu struktury białek pełnią wymienione w

legendzie (do rysunków) rodzaje wiązań chemicznych.
37 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie 6. (1
Zadanie 6. (1 pkt)
pkt)
Na rysunkach przedstawiono fragment cząsteczki kolagenu.
Na podstawie: http://biochemia.wp.ap.siedlce.pl/Bio*zyka/Bio*zyka_4.ppt [dostęp: 17.10.2014].
Korzystając z rysunku, wykaż związek między strukturą kolagenu a jego funkcją

biologiczną w organizmie człowieka.
38 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 7.
7. (2
(2 pkt)
pkt)
Woda jest aktywnym związkiem nieorganicznym, którego polarne cząsteczki łączą się ze
sobą za pomocą wiązań wodorowych. Cząsteczki wody mają zdolność do adhezji, czyli
przylegania do innych substancji, oraz wzajemnego przyciągania się, czyli tzw. kohezji
(spójności). Wiązania wodorowe ulegają zerwaniu pod wpływem energii cieplnej
cząsteczek. Na schemacie przedstawiono wiązania wodorowe powstałe między
cząsteczkami wody.
Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 28.

Zadanie 7. (2 pkt)
a) Określ, w którym zdaniu – A czy B – prawidłowo opisano rolę sił kohezji w

transporcie wody w roślinie. Odpowiedź uzasadnij.
A. Zapobiegają przerwaniu się słupa wody w naczyniach i cewkach ksylemu między

korzeniem a liściem.
B. Zapobiegają odrywaniu się nitek wody przewodzonej w ksylemie od ścian
komórkowych naczyń.
b) Wyjaśnij związek budowy cząsteczki wody z jej wysokim ciepłem parowania.
39 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie 8. (2
Zadanie 8. (2 pkt)
pkt)
Wśród węglowodanów, w zależności od ich budowy, wyróżnia się monosacharydy –
pojedyncze monomery, które mogą tworzyć większe cząsteczki: oligosacharydy (2–10
monomerów), oraz polisacharydy, zbudowane z więcej niż 10 monomerów. Na
schemacie I przedstawiono reakcję kondensacji dwóch cząsteczek glukozy (monomeru),
w wyniku której powstaje disacharyd, a na schemacie II – dwa disacharydy, z których
każdy zbudowany z dwóch różnych monomerów.

Zadanie 8. (2 pkt)
Na podstawie: B.D. Hames, N.M. Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 310.
a) Podpisz powyższe wzory disacharydów w miejscach oznaczonych literami A–C.

Ich nazwy wybierz spośród wymienionych.
Nazwy disacharydów: sacharoza, celobioza, trehaloza, maltoza, laktoza.
b) Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Między dwiema cząsteczkami glukozy podczas reakcji kondensacji powstało wiązanie
A. kowalencyjne – glikozydowe.
B. wodorowe – glikozydowe.
C. kowalencyjne – estrowe.
D. jonowe – glikozydowe.
40 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 9.
9. (1
(1 pkt)
pkt)
Monosacharydy i pewne disacharydy mają właściwości redukujące, ponieważ zawierają
wolną grupę karbonylową (C=O), która utlenia się do grupy karboksylowej (COOH),
redukując jednocześnie inny związek. Do wykrywania obecności cukrów redukujących
służy odczynnik Benedicta o barwie niebieskiej. Cukry redukują CuSO4, znajdujący się w
odczynniku, do Cu2O, który po podgrzaniu wytrąca się jako osad o różnym zabarwieniu
(od zielonożółtego poprzez pomarańczowy do czerwonego), zależnie od ilości cukru
redukującego w analizowanej próbie.
W celu sprawdzenia właściwości redukujących disacharydów przeprowadzono
następujące doświadczenie:
Przygotowano cztery probówki, do których dodano:
probówka I.– 2 ml 1% roztworu sacharozy

probówka II. – 2 ml 1% roztworu maltozy
probówka III. – 2 ml 1% roztworu laktozy
probówka IV.– 2 ml wody destylowanej.
Do każdej probówki dodano 1 ml odczynnika Benedicta i dokładnie wymieszano, a

następnie wszystkie probówki wstawiono na 3 min do łaźni wodnej o temperaturze
70°C.
Zaobserwowane wyniki doświadczenia zestawiono w tabeli.
Próba Barwa odczynnika Benedicta
I. sacharoza niebieska
II. maltoza pomarańczowa
III. laktoza pomarańczowa
IV. woda destylowana niebieska
Na podstawie analizy przedstawionych wyników sformułuj wniosek do

przeprowadzonego doświadczenia.
41 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 10.
10. (4
(4 pkt)
pkt)
Poniżej przedstawiono wzory strukturalne trzech węglowodanów.
Na podstawie: N.A. Campbell, J.B. Reece, L.A. Urry, M.L. Cain, S.A. Wasserman, P.V. Minorsky, R.B. Jackson,
Biologia, Poznań 2013, s. 70.
a) Na podstawie analizy przedstawionych wzorów i posiadanej wiedzy oceń

prawdziwość informacji dotyczących budowy węglowodanów. Wpisz znak X w
odpowiednie komórki tabeli.
Lp. Informacja Prawda Fałsz
Cząsteczka monosacharydu zbudowana jest z co najmniej 3

1.
atomów węgla.
W cząsteczce monosacharydu każdy atom węgla połączony

2.
jest z grupą hydroksylową.
Obecność polarnych grup hydroksylowych sprawia, że

3.
monosacharydy są hydrofobowe.
b) Podaj przykład, innej niż przedstawiona powyżej, pentozy i określ jej biologiczne
znaczenie.
c) Każdemu z cukrów (I–III) przyporządkuj spośród A–D jego znaczenie dla

organizmu roślinnego.
A. Jest głównym materiałem energetycznym dla komórek.
B. Stanowi związek wyjściowy do tworzenia cukrów bardziej złożonych.

C. Wchodzi w skład kwasów nukleinowych.
D. Stanowi materiał budulcowy ściany komórkowej roślin.
d) Wyjaśnij, dlaczego cukry proste nie mogą być materiałem zapasowym w

komórkach zwierząt. W odpowiedzi uwzględnij ich rozpuszczalność w wodzie.
42 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 16.
16. (5
(5 pkt)
pkt)
Kolagen jest zbudowany z trzech łańcuchów polipeptydowych. Każdy łańcuch składa się
z powtarzającego się tripeptydu, mającego sekwencję Gly-X-Y, w którym Gly to glicyna, a
X i Y mogą być jakimikolwiek aminokwasami, ale najczęściej: X – jest proliną, a Y –
hydroksyproliną. Każdy łańcuch, zbudowany z ok. tysiąca aminokwasów, ma strukturę α-
helisy. Trzy łańcuchy polipeptydowe (α-helisy), owijając się wokół siebie, tworzą
trójniciową helisę wyższego rzędu, która jest utrzymywana głównie dzięki wiązaniom
wodorowym powstającym między grupami aminowymi glicyn jednej helisy i grupami
hydroksylowymi jednej z pozostałych helis. W stabilizowaniu struktury trójniciowej helisy
biorą również udział grupy –OH hydroksyproliny. Na rysunku schematycznie
przedstawiono biosyntezę kolagenu.

Zadanie 16. (5 pkt)
Na podstawie: Pod redakcją T. Le, K. Krause, First Aid for the Basic Sciences General Principles, New York 2009,
s. 127;
B.D. Hames, N.M. Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 55–56.
a) Korzystając z rysunku i swojej wiedzy, przedstaw etapy biosyntezy kolagenu. W

tym celu uzupełnij tabelę, wpisując w odpowiednich rubrykach nazwę
organellum, cyfrę oznaczającą proces (1–5) oraz rodzaj procesu, jaki w nim
zachodzi.
Nazwa organellum Cyfra oznaczająca proces Rodzaj procesu
b) Na podstawie informacji zawartych w tekście przedstaw strukturę

pierwszorzędową kolagenu, zapisując fragment łańcucha złożonego z dziewięciu
aminokwasów.
c) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Przedstawiony na rysunku proces biosyntezy kolagenu zachodzi w komórkach
A. tkanki łącznej płynnej – limfocytach.

B. tkanki łącznej stałej – *broblastach.
C. tkanki mięśniowej – miocytach.
D. wątroby – hepatocytach.
d) Wiedząc, że podczas biosyntezy kolagenu (w procesie przyłączania grup –OH do

proliny) jest niezbędny kwas askorbinowy, wyjaśnij, dlaczego niedobór witaminy
C (kwasu askorbinowego) może powodować zmniejszenie szczelności naczyń
krwionośnych.
Matura
Matura Maj
Maj 2015,
2015, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
43 Matura
Matura Maj
Maj 2015,
2015, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 19.
19. (4
(4 pkt)
pkt)
Cząsteczka insuliny składa się z dwóch różnych łańcuchów polipeptydowych – A i B.
Występują w niej trzy mostki dwusiarczkowe stabilizujące strukturę cząsteczki: jeden w
łańcuchu polipeptydowym A oraz dwa – łączące łańcuchy A i B. Początek sekwencji
kodującej (znajdującej się na nici nieulegającej transkrypcji) genu kodującego jeden z
łańcuchów polipeptydowych insuliny jest następujący:
5’ ATGGCCCTGTGGATGCGCCTCCTGCCCCTGCTGGCG ... 3’.
Podczas eksperymentu użyto czynnika mutagennego, który w dwu przypadkach wywołał

delecje, tzn. transkrybowane mRNA było pozbawione fragmentu sekwencji składającego
się z kolejnych nukleotydów. W wyniku translacji powstały łańcuchy polipeptydowe (1. i
2.) o innej sekwencji aminokwasów niż w łańcuchu prawidłowym.
I. przypadek – polipeptyd 1. powstał na podstawie delecji 4 nukleotydów (od 10 do 13

nukleotydu sekwencji kodującej włącznie)
II. przypadek – polipeptyd 2. powstał na podstawie delecji 9 nukleotydów (od 10 do 18
nukleotydu
Maturasekwencji
Majkodującej
2015, włącznie).
Poziom
Zadanie 19. (4 pkt)
19.1. (0–1)
Na podstawie tekstu uzasadnij, że cząsteczka insuliny ma strukturę III- i IV-rzędową.
Struktura III-rzędowa:
Struktura IV-rzędowa:
19.2. (0–1)
Określ, który polipeptyd (1. czy 2.) będzie miał bardziej zmienioną sekwencję
aminokwasów w porównaniu z polipeptydem prawidłowym. Odpowiedź uzasadnij.
19.3. (0–1)
Podaj nazwę czwartego aminokwasu w sekwencji prawidłowego polipeptydu oraz

nazwę czwartego aminokwasu w polipeptydzie 1. Przyjmij założenie, że w ich skład
nie wchodzi aminokwas kodowany przez kodon START.
Polipeptyd prawidłowy:
Polipeptyd 1:
19.4. (0–1)
Określ, czy opisane mutacje mogły być spowodowane działaniem kolchicyny, która
jest czynnikiem mutagennym blokującym wrzeciono kariokinetyczne. Odpowiedź
uzasadnij.
44 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2015,
2015, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 19.
19. (3
(3 pkt)
pkt)
Na schemacie przedstawiono kodony występujące we fragmencie cząsteczki mRNA,
która powstała po transkrypcji odcinka eksonu pewnego genu.
19.1. (0–1)
Uzupełnij schemat – zapisz sekwencję nukleotydów na fragmencie nici DNA, który był
matrycą do transkrypcji przedstawionego fragmentu mRNA.
19.2. (0–1)
Korzystając z tabeli kodu genetycznego, wpisz w zaznaczone pola na schemacie

nazwy aminokwasów zakodowanych w przedstawionym fragmencie.
19.3. (0–1)
Podaj nazwę wiązania oznaczonego na schemacie literą X.
45 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 93. (2 pkt)
93. (2 pkt)
Nukleozydy są związkami, które powstają przez połączenie zasady azotowej purynowej
lub pirymidynowej z cukrem. Natomiast nukleozydy, do których zostaje dołączona reszta

kwasu fosforowego, to nukleotydy. W kwasach nukleinowych, których monomerami są
nukleotydy, cukrem jest ryboza lub deoksyryboza.
Na schemacie przedstawiono nukleozydy z zasadami pirymidynowymi.
Na podstawie: B.D. Hames, N.M. Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 168, 189.
a) Podaj oznaczenie literowe nukleozydu, który w przedstawionej tu postaci nie

występuje w kwasach nukleinowych organizmów żywych. Uzasadnij swój wybór.
b) Korzystając ze wzoru, w którym ponumerowano atomy węgla w cząsteczce

cukru, określ, w którym miejscu i jakim wiązaniem może przyłączyć się do tej
cząsteczki reszta kwasu fosforowego i utworzyć nukleotyd.
46 Zbiór
Zbiór zadań
zadań CKE,
CKE, Poziom
Poziom rozszerzony
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 99.
99. (3
(3 pkt)
pkt)
Na rysunku przedstawiono główne etapy ekspresji informacji genetycznej.
Na podstawie: E.P. Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin, C.A. Ville, Biologia. Warszawa 1996, s. 279.
a) Korzystając z informacji podanych na rysunku i własnej wiedzy, oceń

prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wpisz znak X w odpowiednie komórki
tabeli.
Lp. Informacja Prawda Fałsz
Każda z nici DNA oraz nić mRNA zbudowane są z podobnych

1. podjednostek chemicznych połączonych ze sobą za pomocą
takich samych wiązań kowalencyjnych.
Dwuniciowy DNA oraz mRNA zbudowane są z nukleotydów

2. purynowych i pirymidynowych, a stosunek ilościowy tych
nukleotydów w obu kwasach wynosi 1 : 1.
Strukturę przestrzenną DNA i mRNA stabilizują wiązania

3. wodorowe pomiędzy komplementarnymi zasadami
azotowymi nukleotydów.
b) Stosując oznaczenia literowe zasad azotowych, podaj kodon 2 i kodon 3 w mRNA

oraz w nici matrycowej DNA.
c) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Na podstawie przedstawionego schematu ekspresji informacji genetycznej można

stwierdzić, że
A. podczas transkrypcji trójkowy kod genetyczny ulega rozszyfrowaniu.

B. podczas translacji dany kodon znajdujący się w DNA zostaje odczytany dwa razy.
C. podczas transkrypcji – mimo zmiany zapisu informacji genetycznej – nie zmienia
się jej sens.
D. zmiana nukleotydu w danym kodonie powoduje zmianę jednego aminokwasu w
białku.

Zadania Maturalne Z Biologii - BiologHelp

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Zadania Maturalne Z Biologii - BiologHelp

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zadania Maturalne Z Biologii - BiologHelp

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Zadania maturalne z biologii - BiologHelp 15.03.

Uprawę prowadzono w różnych warunkach wilgotności:

W1 (niższa wilgotność) – 50–60%

oraz przy różnej dostępności minerałów:

Wysokość rośliny [cm] 69,9 74,6 72,6 84,6

Łączna długość pędów

Plony jagód [kg/krzew] 1,12 0,55 1,64 0,94

Określ, które stwierdzenia dotyczące opisu wyników przedstawionego doświadczenia

Średnia łączna długość pędów jednorocznych na krzewie, przy tym

Przy tej samej wilgotności podłoża średnia liczba pędów jednorocznych

Na podstawie wyników przedstawionego doświadczenia sformułuj wniosek

Określ rolę trzech pierwiastków – N, P i K – dla funkcjonowania roślin. Do każdego

1. Ten pierwiastek wchodzi w skład szkieletu DNA, z którym są związane zasady

Na podstawie: B.S. Beckett, Biology: A Modern Introduction, Oxford 1978;

Białko stanowiące główny składnik pierścieni tchawicy człowieka:

Polisacharyd stanowiący główny składnik zgrubień kutykuli w tchawkach owadów:

Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało informacje prawdziwe dotyczące

Tchawica człowieka rozpoczyna się bezpośrednio za (gardłem / krtanią), a na dolnym

Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

W celu wzrokowej oceny w czasie rzeczywistym wyglądu błony śluzowej tchawicy

Toksyna botulinowa jest wytwarzana przez beztlenowe bakterie Clostridium botulinum.

Na poniższych schematach przedstawiono mechanizm przekazywania pobudzenia w

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące działania toksyny botulinowej są

W procesie porażania mięśni przez toksynę botulinową dochodzi do

Po związaniu się z receptorem w szczelinie synaptycznej toksyna

Toksyna botulinowa po przedostaniu się do szczeliny synaptycznej

Na podstawie przedstawionych w tekście informacji określ najwyższą rzędowość

Uzupełnij tabelę – uporządkuj w odpowiedniej kolejności procesy *zjologiczne

Proces *zjologiczny Kolejność

Dotarcie impulsu nerwowego do synapsy nerwowo-mięśniowej i

Depolaryzacja błony komórkowej komórki mięśniowej i powstanie

Fuzja pęcherzyków synaptycznych z błoną presynaptyczną i uwolnienie

Wiązanie się acetylocholiny z mięśniowym receptorem błonowym.

Podaj sekwencję aminokwasową fragmentu polipeptydu przedstawionego na

Podaj dwie możliwe sekwencje nukleotydowe mRNA kodujące fragment polipeptydu

Podaj sekwencję nukleotydową czwartego kodonu mRNA kodującego tripeptyd

Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Kod genetyczny określa się jako zdegenerowany, co oznacza, że

A. różne organizmy mają ten sam kod genetyczny.

Na poniższym rysunku przedstawiono budowę zewnętrzną oraz przekrój przez

Matura Czerwiec 2022, Poziom rozszerzony (Formuła

Na podstawie przedstawionych informacji określ najwyższą rzędowość struktury

Uzupełnij poniższe zdania dotyczące znaczenia żelaza w organizmie człowieka tak,

Żelazo to istotny (mikroelement / makroelement) w organizmie człowieka, który wchodzi

Które spośród podanych produktów spożywczych są bogatym źródłem żelaza w

W białkowo-lipidowej błonie chylomikronu znajduje się niezestry*kowany cholesterol, a

Na podstawie: J. Duszyński i inni, Biologia. Jedność i różnorodność, Warszawa 2008; bjcardio.co.uk

Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. Podkreśl w

We wnętrzu chylomikronu występują triacyloglicerole i estry cholesterolu. Właściwości

Test diagnostyczny CKE Grudzień 2022, Poziom

Zakreśl w przedstawionym wzorze hydro*lowy fragment cząsteczki lipidu.

Zapisz sekwencję aminokwasową przedstawionego na schemacie oligopeptydu od

końca aminowego do karboksylowego, posługując się pełnymi nazwami

Przy pH *zjologicznym grupy boczne aminokwasów kwasowych i zasadowych są

Na poniższych rysunkach przedstawiono model atomowy białkowego rdzenia

Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym

Histony są zdolne do wiązania (dodatnio / ujemnie) naładowanych cząsteczek DNA,