અસ્વીકરણ: સ્થાનિક ભાષામાં અનુવાદિત આ ચુકાદા/હુકમનો હે તુ પક્ષકારોને

તેમની ભાષામાં જાણકારી ઉપલબ્ધ કરાવવા માત્રનો છે અને તેનો અન્યથા

ઉપયોગ થઇ શકશે નહિ. અન્ય તમામ વ્યવહારિક તેમજ સરકારી ઉદ્દે શો માટે
મૂળ અંગ્રજી
ે ચુકાદો/હુકમ જ પ્રમાણિત અને માન્ય રહે શે.

DISCLAIMER: The translated judgement in vernacular

language is meant for the restricted use of the litigant to
understand it in his/ her language and may not be used
for any other purpose. For all practical and official
purposes, the English version of the judgement shall be
authentic and shall hold the field for the purpose of
execution and implementation.
===================================

ગુજરાત હાઈકોર્ટમાં અમદાવાદ ખાતે

આર/પ્રથમ અપીલ નં. ૨૭૧૬/૨૦૨૨

સાથે

સિવિલ અરજી (સ્ટે માટે ) નં. ૧/૨૦૨૨

આર/પ્રથમ અપીલ નં. ૨૭૧૬/ ૨૦૨૨

મંજૂરી અને સહી માટે :

માનનીય ન્યાયમૂર્તિ શ્રી.જે.સી. દોશી

===================================

૧ શું સ્થાનિક અખબારોના પત્રકારોને ચુકાદો જોવાની મંજૂરી હા

આપવામાં આવી શકે છે ?

૨ પત્રકારને સંદભિૅત કરવામાં આવશે કે નહીં? હા

૩ શું ન્યાયમૂર્તિશ્રીઓ ચુકાદાની સાફ નકલ જોવા માંગે છે ? ના

૪ શું આ કે સમાં ભારતના બંધારણના અર્થઘટન અથવા તેના હે ઠળ ના

કરાયેલા કોઈપણ આદેશને લગતા કાયદાના

નોંધપાત્ર(મહત્વના) પ્રશ્નનો સમાવેશ થાય છે ?

===================================

જાદવભાઈ જેરામભાઈ ચાવડા

વિરુદ્ધ

કોલી સવસી આમરા મૃતકના કાનૂની વારસદાર દ્વારા

===================================

ઉ૫સ્થતિ રહ્યા:

સામાવાળા(ઓ) નંબર ૧ તરફે શ્રી.નવીન પાહવા, સિનિયર વકીલ

તરફે શ્રી સંગીતા પાહવા તરફે ઠક્કર અને પાહવા એડવોકે ટ્સ (૧૩૫૭)

સામાવાળા(ઓ) નંબર ૨,૩ તરફે શ્રી. દેવન પરીખ, સિનિયર વકીલ તરફે શ્રી.

વિમલ પુરોહિત(૫૦૪૯)

સામાવાળા(ઓ) નંબર ૧.૧,૧.૨,૧.૩ તરફે રજિ.પોસ્ટ એ.ડી (એન) દ્વારા

સેવા આપેલ

=====================================
 કોરમ: માનનીય શ્રી. ન્યાયમૂર્તિ જેસી દોશી

તારીખ: ૨૫/૧૦/૨૦૨૩

સીએવી ચુકાદો

૧. સિવિલ પ્રોસિજર કોડની કલમ ૯૬ હે ઠળની આ પ્રથમ અપીલ, વિદ્વાન

પ્રિન્સિપલ સિનિયર સિવિલ જજ, ગોંડલ દ્વારા પ્રદર્શન અંક.૧૦ ની નીચે

આપેલા આદેશનો અપવાદ લે છે , જેના દ્વારા, સિવિલ પ્રોસીજર કોડ (સીપીસી)

ફરિયાદની સ્પેશિયલ ફરિયાદના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ સત્તાનો ઉપયોગ

કરીને ૨૦૧૭નો સિવિલ દાવા નં.૬૬ નામંજૂર કરવામાં આવ્યો છે .

૨. સગવડતા અને સંક્ષિપ્તતા માટે પક્ષકારોને વિદ્વાન ટ્ર ાયલ કોર્ટ સમક્ષ

સ્થિતિ મુજબ સંદર્ભિત કરવામાં આવે છે .

૨.૨. કે સની હકીકતો નીચે મુજબ છે :-

૨.૩. વાદી – સ્વામીનારાયણ મંદિર ટ્ર સ્ટ, જૂ નાગઢના ટ્ર સ્ટી તરીકે જાદવભાઈ

જેરામભાઈ ચાવડાએ વેચાણ ખત નં.૧૭૪૪ તારીખ ૦૯.૦૪.૧૯૯૦ ના

ચોક્કસ રાહત સાથે કે વેચાણ ખત વાદીને બંધનકર્તા નથી અને વિવાદિત

જમીનનો શાંતિપૂર્ણ અને ખાલી કબજો સોંપવા માટે સીધા સામાવાળાને રાહતની

માંગ કરી હતી. ફરીયાદમાં કરાયેલા નિવેદનો મુજબ, જમીન ધારક સર્વે નં.
૨૦૫/૧ જાહે રાત- માપણી ૧૯ એકર ૧૪ ગુંઠા અને જમીન ધારક સર્વે નં.

૨૦૫/૨ જાહે રાત માપણી ૦ એકર ૨૬ ગુંઠા ગામ – પડવાળા, તાલુકા –

કોટડાસાંગાણી ખાતે આવેલ છે . વિષયવસ્તુ (ટૂં કમાં “જમીની વિષય” ).

ફરિયાદીના જણાવ્યા મુજબ, આ જમીન જૂ ના રજવાડાના ગિરાસધારોએ અન્ય

જમીનો સાથે સ્વામિનારાયણ મંદિરને દાનમાં આપી હતી. વાદીનો આગળનો

કિસ્સો છે કે ત્યારથી જમીન વિષયની જમીનના માલિક તરીકે સ્વામિનારાયણ

મંદિરના કબજામાં હતી. એક કૃ ષિવિદ એટલે કે . સવસી અમરા જમીન પર ખેતીનું

કામ કરતી હતી. વાદીની તરફે ણમાં જરૂરી મહે સૂલી એન્ટ્ર ીઓ ફે રવવામાં આવી

હતી જેમાં સવસી અમરા સાથે સ્વામિનારાયણ મંદિરને કબજેદાર તરીકે

દર્શાવવામાં આવ્યું હતું. વાદીના જણાવ્યા મુજબ, વિષયની જમીન ક્યારે ય

ગીરાસદારની જમીન ન હતી કે સ્વામિનારાયણ મંદિર ગિરાસદાર કે બારખાલદાર

નહોતું. ટૂં કમાં વાદીનો કે સ હતો કે સ્વામિનારાયણ મંદિર ગિરસદર ન હતું.

વિવાદાસ્પદ જમીન દાનમાં મળી હતી અને તે બરખાલીની જમીન નહોતી. રે વન્યુ

રે કર્ડ માં સવસી અમરાનું નામ ખેતી કામ કરવા માટે રાખવામાં આવેલ વ્યક્તિ

તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યું હતું. વધુમાં એવી રજૂ આત કરવામાં આવી હતી કે

વિષયની જમીનનું પ્રમોલગેશન તા.૧૪.૦૨..૧૯૫૫ના રોજ થયું હતું. રે વન્યુ

એન્ટ્ર ી નં.૩૧ મ્યુટ કરવામાં આવી હતી. તે સમયે, સવસી અમરાનું નામ

કબજેદાર તરીકે બદલાયું હતું અને તેથી, સવસી અમરાની તરફે ણમાં કબજાનું

પ્રમાણપત્ર આપવામાં આવ્યું હતું. પરંતુ આ ખોટી જાહે રાત હતી. પ્રશ્નની જમીન

સ્વામિનારાયણ મંદિરને દાનમાં મળી હોવાથી અને તે બારખાલીની જમીન ન

હોવાથી, સ્વામિનારાયણ મંદિરને ગારીસદાર કે બારખાલદાર તરીકે ગણી શકાય

નહીં અને પરિણામે, આવા ગારીસદાર અથવા ભરખાદાર માટે કોઈ ભાડૂ ત હોઈ

શકે નહીં. વધુમાં એવી દલીલ કરવામાં આવે છે કે મહે સૂલ અધિકારીઓએ સવસી

અમરાના કાનૂની પ્રતિનિધિઓના નામ ગેરકાયદેસર રીતે બદલ્યા છે કારણ કે તે

ભાડૂ ત ન હતા અને તેથી મહે સૂલ અધિકારીઓ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલી

કાર્યવાહી તેના ચહે રા પર ગેરકાયદેસર અને રદબાતલ છે . વધુમાં એવું માનવામાં

આવે છે કે મહે સૂલ કાર્યવાહી શીર્ષક આપતી નથી.

૨.૪. મૂળભૂત રીતે ઉપરોક્ત દલીલો પર વાદીએ મૃતક સવસી અમરાના કાનૂની

પ્રતિનિધિ દ્વારા તા. ૦૯.૦૪.૧૯૯૦ ના રોજ કરાયેલી રજિસ્ટર્ડ વેચાણ ડીડ

નં.૧૭૪૩ અને નં.૧૭૪૪ની કાયદેસરતાને પડકારતો દાવો દાખલ કર્યો હતો.

૨.૫. ફરિયાદમાં વાદી દ્વારા પેરા ૨૨ માં નીચેની રાહતોનો દાવો કરવામાં

આવ્યો હતો. આ રાહતો સ્થાનિક ભાષામાં ગુજરાતીમાં છે પણ સમજવા માટે

તેનો અંગ્રજી
ે માં અનુવાદ નીચે મુજબ છે :-

“ (૧) આ દાવાને કિંમત સાથે મંજૂરી આપતો ઓર્ડ ર પસાર કરવો.

(૨) જમીનો એ. ૧૯-૧૪ ગુ. અને એ.૦-૨૬ ગુ. સર્વે

નં.૨૦૫/૧ અને સર્વે નં.૨૦૫/૨ વાદીને બંધનકર્તા નથી અને તેઓ

નિષ્ક્રિય છે .

(૩) હુકમ પસાર કરવો કે સામાવાળા નં. ૨ અને ૩ વિવાદિત

જમીનનો કબજો વાદીને સોંપશે. જો સામાવાળા નં. ૧ અને ૨ નામદાર

કોર્ટ ના આદેશ પછી પણ વાદીને કબજો સોંપતા નથી, તો માનનીય

અદાલત તેમને કોર્ટ કમિશનર મારફતે કબજો સોંપે તેવી પ્રાર્થના કરવામાં

આવે છે .

(૪) મહે સુલ અધિકારીને મેમોરે ન્ડમ દ્વારા આદેશ પસાર કરવામાં આવે

તેવી પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે કે નામદાર કોર્ટ દ્વારા ગામના ફોર્મ નં.૬

અને અન્ય ફોર્મમાં વાદીના નામની જરૂરી એન્ટ્ર ી કરવા માટે .

(૫) એવી પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે કે સબ-રજીસ્ટ્ર ાર, ગોંડલને એક

મેમોરે ન્ડમ દ્વારા જાણ કરવામાં આવે કે તેઓ સંબંધિત ફોર્મમાં એન્ટ્ર ી

કરવા માટે જે હુકમ કરવામાં આવે છે તેને નિષ્ક્રિય ગણવામાં આવે.

(૬) એવી પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે કે સામાવાળાઓ સામે આદેશ

પસાર કરવામાં આવે કે એકવાર વિવાદમાં રહે લી જમીનનો કબજો વાદીને

 સોંપવામાં આવે પછી તેઓ કોઈપણ રીતે અને કોઈપણ દ્વારા અવરોધ

ઉભો કરશે નહીં.

૩. દાવાની પ્રક્રિયા બીજી બાજુ આપવામાં આવી હતી.સામાવાળાએ

ફરિયાદને નકારવા માટે ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ પ્રદર્શન આંક.૧૦ અરજી

દાખલ કરી. વિદ્વાન પ્રિન્સિપાલ સિનિયર સિવિલ જજ, ગોંડલ બંને પક્ષોના

વિદ્વાન વકીલોને સાંભળ્યા પછી નિષ્કર્ષ પર આવ્યા કે દાવો મર્યાદાના સિદ્ધાંત

દ્વારા પ્રતિબંધિત છે તેમજ સૌરાષ્ટ્ર ભરકાલી નાબૂદી અધિનિયમ, ૧૯૫૧ (ટૂં કમાં

"અધિનિયમ, ૧૯૫૧" ની કલમ ૩૯ હે ઠળ પ્રતિબંધિત છે . ) અને તેથી,

ફરિયાદ નકારી કાઢવામાં આવી.

૪. ઉપરોક્ત હુકમ અને ફરિયાદને નકારી કાઢવાના હુકમથી નારાજ અને

અસંતુષ્ટ હોવાને કારણે, અસફળ વાદીએ અપીલમાં જણાવ્યા મુજબ અન્ય

બાબતો સાથે પ્રથમ અપીલ દાખલ કરી છે .

૫. વિદ્વાન વરિષ્ઠ એડવોકે ટ શ્રી નવીન પાહવા, વિદ્વાન એડવોકે ટ સુશ્રી

સંગીતા પાહવા દ્વારા સહાયક. ઠક્કર અને પાહવા વકીલો અપીલકર્તા માટે હાજર

થયા. સેવા આપવામાં આવી હોવા છતાં , ઉત્તરદાતા નંબર ૧.૧, ૧.૨ અને ૧.૩

માટે કોઈ હાજર થયું ન હતું. વિદ્વાન વરિષ્ઠ વકીલ શ્રી દેવન પરીખ વિદ્વાન
એડવોકે ટ શ્રી વિમલ પુરોહિત દ્વારા સહાયિત થયા. સામાવાળા નંબર ૨ અને ૩

માટે હાજર થયા.

૬. અપીલકર્તા માટે વિદ્વાન વરિષ્ઠ વકીલ શ્રી નવીન પાહવા મુખ્યત્વે

રજૂ આત કરશે કે વિદ્વાન ટ્ર ાયલ કોર્ટે સિવિલ પ્રોસીજર કોડ ના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ

૧૧ હે ઠળ ફરિયાદને નકારી કાઢવામાં ગંભીર ભૂલ કરી છે . તેમણે વધુમાં એવી

રજૂ આત કરી હતી કે સીપીસીના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ સત્તાનો ઉપયોગ

કરતી વખતે, અદાલતે ફરિયાદમાં કરે લી દલીલો જોવાની અને તેને સાચા અને

વાસ્તવિક તરીકે માનવા માટે જરૂરી હતું. તે આગળ રજૂ આત કરશે કે ત્યારપછી

જ, જો કોર્ટ ને લાગે કે દાવો કાયદાની જોગવાઈઓ દ્વારા પ્રતિબંધિત છે અથવા

કાર્યવાહીનું કોઈ કારણ બહાર આવ્યું નથી, તો સીપીસીના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧

હે ઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરતી કોર્ટ ફરિયાદને નકારી શકે છે . તે વધુમાં એવી

રજૂ આત કરશે કે સીપીસીના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળની અરજીનો નિર્ણય

કરતી વખતે કોર્ટ સામાવાળા દ્વારા લેખિત નિવેદનમાં અથવા સીપીસીના ઓર્ડ ર

૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ ફરિયાદના અસ્વીકાર માટે ઉઠાવવામાં આવેલા બચાવને

જોઈ શકતી નથી. તે સાદો અને એકલો ફરિયાદ છે જેને સીપીસીના ઓર્ડ ર ૭

નિયમ ૧૧ હે ઠળ અરજી નક્કી કરવા માટે જોઈ શકાય છે .

૬.૧. વિદ્વાન વરિષ્ઠ વકીલ શ્રી નવીન પાહવા રજૂ આત કરશે કે સ્પેશિયલ

સિવિલ સુટની ફરિયાદનું સાદા વાંચન સૂચવે છે કે વાદીએ મૃતક સાવસી

આમરાના કાયદેસરના વારસદારો દ્વારા કોઈપણ સત્તા અને શીર્ષક વિના

ચલાવવામાં આવેલ વેચાણ ખતને રદ કરવાની રાહત માંગી છે . અગાઉના

રજવાડાના પડવાલા રાજ્ય દ્વારા ગારીસદાર દ્વારા દાન આપવામાં આવ્યું હતું જે

સ્વામિનારાયણ મંદિરની તરફે ણમાં તમામ બિરુદ આપે છે . વિદ્વાન વરિષ્ઠ

વકીલ સબમિટ કરશે કે વાદી દ્વારા દાવો કરાયેલ રાહત ચોક્કસ રાહત કાયદાની

કલમ ૩૧ હે ઠળ ઉપલબ્ધ છે . તે સબમિટ કરશે કે વાદી દાવામાં સફળ થાય છે કે

નહીં તે સીપીસીના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ અરજીનો નિર્ણય કરતી વખતે

ધ્યાનમાં લઈ શકાય નહીં. તે વધુમાં એવી રજૂ આત કરશે કે વેચાણ ખત રદ

કરવાની રાહત સિવિલ કોર્ટ દ્વારા ટ્ર ાયેબલ છે અને સિવિલ કોર્ટ પર વેચાણ

ખતરદ કરવાની રાહત નક્કી કરવા માટે કાયદાનો કોઈ પ્રતિબંધ નથી. તે આગળ

રજૂ આત કરશે કે ફરિયાદનું સાદા વાંચન સૂચવે છે કે વાદીએ અધિનિયમ,

૧૯૫૧ હે ઠળ લેવાયેલી કાર્યવાહીને પડકારી નથી. તે ઘટનામાં, અધિનિયમની

કલમ ૩૯ કાર્યવાહીને આકર્ષિત કરતી નથી પરંતુ વિદ્વાન ટ્ર ાયલ કોર્ટ એ નિષ્કર્ષ

પર પહોંચી કે દાવો અધિનિયમ, ૧૯૫૧ની કલમ ૩૯ દ્વારા પ્રતિબંધિત છે . તે

આગળ રજૂ આત કરશે કે કાર્યવાહીનું કારણ સીપીસીમાં વ્યાખ્યાયિત નથી પરંતુ

સામાન્ય માન્યતા એ છે કે કાર્યવાહીનું કારણ ફરિયાદમાં જણાવેલ હકીકતોનો

સમૂહ છે . તેમણે વધુમાં એવી રજૂ આત કરી હતી કે જો અમે ફરિયાદમાં કરાયેલી

દલીલોમાંથી કાર્યવાહીનું કારણ એકત્ર કરીએ, તો એવું જણાય છે કે વાદીએ

વેચાણ ખત નં.૧૭૪૩ અને ૧૭૪૪ નં.ની અમલવારી વિશે જાણ થતાં જ

વાદીએ વેચાણ ખત રદ કરવા માટે દાવો દાખલ કર્યો હતો. આમ વેચાણ ખતના
અમલની જાણ થયાની તારીખથી ત્રણ વર્ષની અંદર દાવો દાખલ કરવામાં આવ્યો

હતો. તેથી, દાવો મર્યાદાના કાયદાના સિદ્ધાંત દ્વારા પ્રતિબંધિત ન હતો. તે

આગળ રજૂ આત કરશે કે અન્યથા મર્યાદાનો પ્રશ્ન કાયદા અને તથ્યોનો મિશ્ર પ્રશ્ન

હોવા છતાં, સીપીસીના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ ફરિયાદને નકારવા માટે

થ્રેશોલ્ડ પર નિર્ણય કરી શકાતો નથી.

૬.૨. વિદ્વાન વરિષ્ઠ એડવોકે ટ શ્રી પાહવા મિલકત હસ્તાંતરણ અધિનિયમની

કલમ ૩ માં દર્શાવેલ અર્થઘટન કલમનો ઉલ્લેખ કરતા, વધુ ખાસ કરીને,

અભિવ્યક્તિ "વ્યક્તિને કોઈ હકીકતની નોટિસ હોવાનું કહે વાય છે " જ્યારે તે

ખરે ખર તે હકીકત જાણે છે અથવા જ્યારે , પરંતુ ઇરાદાપૂર્વક અવગણના માટે

પૂછપરછ અથવા શોધ કે જે તેણે કરવી જોઈતી હતી, અથવા ઘોર બેદરકારી,

તેણે તે જાણ્યું હોત" રજૂ આત કરી હતી કે વાદીને તાજેતરના ભૂતકાળમાં જ્યારે

જમીનને ખેતીમાંથી બિનખેતીમાં ફે રવવાની અરજી દાખલ કરવામાં આવી ત્યારે

વેચાણ ખતના અમલ વિશે જાણ થઈ. જિલ્લા પંચાયતમાં બે વેચાણ ખત પર

આધારિત છે અને તેથી, સમય મર્યાદામાં દાવો દાખલ કરવામાં આવે છે .

૬.૩. ઉપરોક્ત સબમિશન પર, તે સબમિટ કરવામાં આવે છે કે શીખેલ

અજમાયશ ભૂલમાં પડી હતી. વિદ્વાન ટ્ર ાયલ કોર્ટ સીપીસીના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ

૧૧ અને ઉચ્ચ અદાલતો દ્વારા નિર્ધારિત કાયદાની જોગવાઈને સમજવામાં

નિષ્ફળ ગઈ અને ફરિયાદને નકારવામાં આવી પ્રતિબદ્ધ ભૂલ તરીકે .

૬.૪. ૨૦૧૩ની સિવિલ રિવિઝન અરજી નં.૩૩૮માં આ કોર્ટના ચુકાદા પર

આધાર રાખીને મર્યાદા કાયદા અને તથ્યોનો મિશ્ર પ્રશ્ન છે તેવી દલીલ કરવા માટે

શીખેલા વરિષ્ઠ વકીલ શ્રી પાહવા [કનુભાઈ સવાભાઈ રબારી વિરુદ્ધ રૂંજીબેન

ઉર્ફે શાંતાબેન]. તેણે ચુકાદાના પેરા ૮ પર આધાર રાખ્યો છે જે નીચે મુજબ વાંચે

છે :-

“૮. મર્યાદાના પ્રશ્નનો ટ્ર ાયલ દરમિયાન રે કોર્ડ પર લાવવામાં આવી શકે

તેવા તથ્યો પર નિર્ણય કરવો પડશે કે શું આવા બનાવટી દસ્તાવેજ માટે , જો તે

સ્થાપિત થાય, તો મર્યાદાની અવધિ લાગુ થઈ શકે છે , તે પોતે જ એક પ્રશ્ન હશે.

જો કોઈ મર્યાદા અધિનિયમમાં આપવામાં આવેલ મર્યાદાની અવધિ લાગુ કરવા

જાય તો પણ, પ્રશ્ન એ થશે કે આવી મર્યાદાનો પ્રારંભિક બિંદુ શું હશે - શું

દસ્તાવેજની નોંધણીની તારીખ અથવા વાદીઓને વાસ્તવિક જાણકારીની

તારીખ. તથ્યોની વર્તમાન સ્થિતિ પણ એક સંબંધિત પ્રશ્ન હશે. આ તમામ

મુદ્દાઓને અજમાવવાની મંજૂરી આપવી જોઈએ. વર્તમાન માલિકને રજિસ્ટર્ડ

દસ્તાવેજના ડીમ્ડ જ્ઞાનનો સિદ્ધાંત યાંત્રિક રીતે લાગુ કરી શકાતો નથી.

અરજદારના વિદ્વાન કાઉન્સેલ દ્વારા ટાંકવામાં આવેલી બંને વિગતો તાજેતરમાં

તા. ૨૬.૬.૨૦૧૫ ના રોજ ૨૦૧૫ની સિવિલ રિવિઝન અરજી નંબર ૧૨ માં આ

કોર્ટ સમક્ષ વિચારણા માટે આવી હતી, જેમાં આ અદાલત દ્વારા નીચેના

અવલોકનો કરવામાં આવ્યા હતા:

"૧૩. મિલકત સ્થાનાંતરણ અધિનિયમની કલમ ૩ ના ઉક્ત ભાગના

અવલોકન પર, તે જોઈ શકાય છે કે જ્યારે તે ખરે ખર તે હકીકત જાણે છે ,

અથવા જ્યારે હકીકતનું જ્ઞાન વ્યક્તિને આભારી છે . પરંતુ ઇરાદાપૂર્વક દૂર

રહે વા માટે . પૂછપરછ અથવા શોધ, તેણે કરે લી હોવી જોઈએ, અથવા ઘોર

બેદરકારી, તેણે તે જાણ્યું હશે. ઉપરોક્ત કલમ સાથેની સમજૂ તી એ પ્રદાન

કરે છે કે જ્યાં સ્થાવર મિલકતને લગતા કોઈપણ વ્યવહાર કાયદા દ્વારા

જરૂરી છે અને તે નોંધાયેલ સાધન દ્વારા પ્રભાવિત છે , કોઈપણ વ્યક્તિ

આવી મિલકત અથવા તેનો કોઈ ભાગ હસ્તગત કરે છે , અથવા આવી

મિલકતમાં હિસ્સો અથવા રસ ધરાવે છે , તેને નોંધણીની તારીખથી આવા

સાધનની સૂચના હોવાનું માનવામાં આવશે. આ સ્પષ્ટીકરણમાં સમાવિષ્ટ

જોગવાઈઓમાં પૂરી પાડવામાં આવેલ શરતોને આધીન છે . આ રીતે ડીમ્ડ

નોટિસનો સંદર્ભ આપે છે અને સ્થાવર મિલકતના વ્યવહારને લગતા

સાધનની નોટિસ સાથે સંબંધિત છે જે કાયદા દ્વારા જરૂરી છે અને તે પણ

તે રીતે નોંધાયેલ છે અને આવી મિલકત પ્રાપ્ત કરનાર વ્યક્તિ અથવા

આવી મિલકતમાં કોઈ હિસ્સો અથવા રસ ધરાવનાર વ્યક્તિ પર આવી

ડીમ્ડ નોલેજ આરોપિત કરવામાં આવે છે . . આથી, આવી જોગવાઈ,

સ્થાવર મિલકતના અનુગામી વેચાણના કિસ્સામાં અગાઉના

ખરીદદાર/માલિકને માત્ર ટ્ર ાન્સફર ઓફ પ્રોપર્ટી એક્ટની કલમ ૩ની

મજબૂતાઈના આધારે આવા વ્યવહારની સમજણ આપવા માટે લાગુ કરી

 શકાતી નથી સિવાય કે તથ્યો અને હાજર સંજોગો સૂચવે છે કે પ્રશ્નમાં

રહે લી વ્યક્તિ પાસેથી વાજબી રીતે શોધ અથવા પૂછપરછ કરવાની

અપેક્ષા રાખવામાં આવી હતી જે તે કરવામાં નિષ્ફળ ગયો હતો, આમ

ઇરાદાપૂર્વકનું કૃ ત્ય, બેદરકારી અથવા યોગ્ય ખંત એટલે કે સમજદારીનો

અભાવ સૂચવે છે , જે વાજબી માણસની અપેક્ષા છે . જોગવાઈમાં વપરાતી

ભાષાથી તદ્દન વિરુદ્ધનું આવું કોઈપણ અર્થઘટન, સ્થાવર મિલકતના

માલિક અથવા ખરીદનાર પર સતત જાગ્રત રહે વાની ગેરવાજબી

જવાબદારી પણ મૂકશે અને આવી સ્થાવર મિલકત અથવા ચહે રાના

સંદર્ભમાં કોઈપણ અનુગામી નોંધાયેલા વ્યવહાર વિશે પોતાને જાણ કરશે.

ડીમ્ડ નોલેજના સિદ્ધાંત પર નોંધણીની તારીખથી શરૂ થતી વૈધાનિક

અવધિ પછી મર્યાદાના કાયદા દ્વારા પ્રતિબંધિત કરવામાં આવેલ સંપૂર્ણ

અમાન્ય અથવા તો કપટી અથવા બોગસ વેચાણ ખત સામેના તેના

પડકારના અપ્રિય પરિણામો. સાદા શબ્દોમાં કહીએ તો, કોઈ વ્યક્તિ કોઈ

સ્થાવર મિલકત અથવા તેમાં કોઈ હિસ્સો અથવા વ્યાજ હસ્તગત કરતી

હોય તેવા કિસ્સામાં લાગુ પડે છે જે વર્તમાનમાં હશે અને ભવિષ્યનો

વ્યવહાર નહીં કે જે કાયદા દ્વારા જરૂરી છે અને ખરે ખર નોંધાયેલ છે ."

૬.૫. વિદ્વાન વરિષ્ઠ વકીલ શ્રી પાહવાએ પણ સબમિશનના સમર્થનમાં નીચેના

ચુકાદા પર આધાર રાખ્યો છે :-

(૧) બારડોલી શ્રીરંગ એક્ઝીબીટર્સ પ્રા. લિ. વિરુદ્ધ મહે શભાઈ બાબુભાઈ

હિરપરા [૨૦૨૨ (૨) જીએલઆર ૧૦૬૧]

(૨) બાલાસરિયા કન્સ્ટ્ર ક્શન (પ્રા) લિ. વિરુદ્ધ હનુમાન સેવા ટ્ર સ્ટ [(૨૦૦૬)

૫ એસસીસી ૬૫૮]

(૩) લક્ષ્મી નારાયણ રે ડ્ડી વિરુદ્ધ દ્વારા પીવીગુરુ રાજ રે ડ્ડી. પી. નીરધા રે ડ્ડી

[૨૦૧૫ (૮) એસસીસી ૩૩૧]

૬.૬. ઉપરોક્ત રજૂ આત પર, વિદ્વાન વરિષ્ઠ એડવોકે ટ શ્રી પાહવાએ પ્રથમ

અપીલને મંજૂરી આપવા અને સ્પેશિયલ સિવિલ સ્યુટને તેની કાર્યવાહીમાં

પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે અયોગ્ય હુકમ અને હુકમનામું રદ કરવા અને રદ કરવા

માટે રજૂ આત કરી.

૭. બીજી તરફ, વિદ્વાન વરિષ્ઠ વકીલ શ્રી દેવન પરીખે વિદ્વાન એડવોકે ટ શ્રી

વિમલ પુરોહિતની સહાયતામાં બહુવિધ રજૂ આતો કરી. સૌપ્રથમ તેમણે એવી

રજૂ આત કરી હતી કે વાદી જાદવભાઈ જેરામભાઈ ચાવડા છે પરંતુ ફરિયાદમાં

તેમણે ક્યાંય ઉલ્લેખ કર્યો નથી કે કઈ ક્ષમતા કે સત્તા હે ઠળ તેમણે

સ્વામિનારાયણ મંદિર, જૂ નાગઢ વતી દાવો કર્યો છે . તેથી, માત્ર તે ગણતરી પર

જ અરજી નામંજૂર કરવી જરૂરી હતી. વાદીના પેરા ૭ નો ઉલ્લેખ કરીને, તે સબમિટ
કરશે કે વાદીએ સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું છે કે દાવામા સામાવાળાને અધિનિયમ,

૧૯૫૧ હે ઠળ જારી કરાયેલ ભોગવટા પ્રમાણપત્ર રજૂ કરવા માટે નિર્દેશિત

કરવામાં આવશે, જેનો અર્થ છે કે વાદીએ દ્વારા જારી કરાયેલ ભોગવટા

પ્રમાણપત્રના આધારે દાવોની કાર્યવાહીનું કારણ નક્કી કર્યું છે . અધિનિયમ,

૧૯૫૧ હે ઠળની સત્તા. તે સબમિટ કરશે કે વાદીના પેરા ૭ માં કરવામાં આવેલી

દલીલો અનુસાર, સામાવાળાએ માર્ક ૯/૧ પર અધિનિયમ, ૧૯૫૧ની કલમ

૧૨ હે ઠળ જારી કરાયેલ ભોગવટા પ્રમાણપત્ર રજૂ કર્યું છે . તે રજુ કરશે કે જો કે આ

દસ્તાવેજ સામાવાળા દ્વારા બનાવવામાં આવેલ છે પરંતુ તે વાદીના દસ્તાવેજ

તરીકે ગણી શકાય કારણ કે વાદી વિષયની જમીન પર દાવો કરવા અને દાવો

કરવા માટે તે દસ્તાવેજ પર આધાર રાખે છે . વિદ્વાન વરિષ્ઠ એડવોકે ટ શ્રી. પરીખ

એ રજૂ આત કરશે કે એક્ટ, ૧૯૫૧ની કલમ ૩૯ ખાસ કરીને અધિનિયમ,

૧૯૫૧ હે ઠળ હાથ ધરવામાં આવેલી કાર્યવાહીને પડકારવા માટે સિવિલ કોર્ટના

અધિકારક્ષેત્રને પ્રતિબંધિત કરે છે . તેઓ એવી રજૂ આત કરશે કે ચતુરાઈથી મુસદ્દો

તૈયાર કરીને, વાદીએ એક્ટ હે ઠળ લેવાયેલી કાર્યવાહીને પડકારી છે . ૧૯૫૧

સંબંધિત અધિકારી દ્વારા. તેઓ એવી રજૂ આત કરશે કે વાદી

ગારીસદાર/બરખાલદાર હતા કે નહીં તે અધિનિયમ, ૧૯૫૧ હે ઠળ સક્ષમ

અધિકારી દ્વારા ચકાસી શકાય છે , તે સિવિલ કોર્ટ નક્કી કરી શકતી નથી. તે રજુ

કરશે કે અધિનિયમ, ૧૯૫૧ ની જોગવાઈ અનુસાર સામાવાળાને વિષયની

જમીનનું ટાઈટલ મળ્યું છે . અધિનિયમ, ૧૯૫૧ હે ઠળ કાર્યવાહી થઈ તે પછી

સામાવાળાના વડવાની તરફે ણમાં ભોગવટા પ્રમાણપત્ર જારી કરવામાં આવ્યું

હતું. તેથી, જ્યાં સુધી તે કાર્યવાહી ન થાય ત્યાં સુધી અથવા સક્ષમ સત્તાધિકારી

દ્વારા અલગ રાખવામાં આવે તો, સિવિલ કોર્ટ ફરિયાદ અથવા દાવાને ધ્યાનમાં

લઈ શકતી નથી જે આડકતરી રીતે કથિત કાર્યવાહીને પડકારતી હોય. તે એવી

રજૂ આત કરશે કે આમ, વિદ્વાન ટ્ર ાયલ કોર્ટે ફરિયાદને નકારી કાઢવાનો યોગ્ય

નિર્ણય લીધો છે .

૭.૧. વિદ્વાન વરિષ્ઠ એડવોકે ટ શ્રી. પરીખ એ પણ રજૂ આત કરશે કે ફરિયાદમાં

દાવો કરાયેલ રાહત એટલે કે તા. ૦૯.૦૪.૧૯૯૦ ના વેચાણ ખત નં. ૧૭૪૩

અને ૧૭૪૪ રદ કરવા માટે પણ સમય પ્રતિબંધિત છે કારણ કે ૧૭ વર્ષની મુદત

પૂરી થયા પછી, વાદીએ વેચાણ રદ કરવા માટે દાવો દાખલ કર્યો છે . કાર્યો તે

આગળ રજૂ આત કરશે કે વેચાણ ખતની નોંધણીને ધ્યાનમાં રાખીને, વાદીએ

વેચાણ ખતની નોંધણીનું ડીમ્ડ જ્ઞાન મેળવ્યું હતું. તેઓ એવી રજૂ આત કરશે કે

મિલકત ટ્ર ાન્સફર અધિનિયમની કલમ ૩ ને ધ્યાનમાં રાખીને, દાવો મિલકતમાં

ટાઈટલનો દાવો કરનાર વાદીએ વિષયની જમીનના ટાઈટલની તપાસ અને શોધ

કરવી જોઈએ, પરંતુ વ્યક્તિ ઘોર બેદરકારી દાખવી શકે તેવો દાવો કરી શકતો

નથી. જ્યારે સામાવાળાએ જમીનને ખેતીમાંથી બિનખેતીમાં રૂપાંતરિત કરવાની

પરવાનગી માંગી ત્યારે વેચાણ ખતની અમલવારી અંગે જાણ થઈ. વેચાણ ખતની

નોંધણી તેની ડીમ્ડ જાણકારીની અસર ધરાવે છે . તે આગળ રજૂ આત કરશે કે

ફરિયાદનું સાદા વાંચન સૂચવે છે કે વાદીએ ક્યાંય ખાસ પેરા દ્વારા એવી દલીલ

કરી નથી કે દાવાની કાર્યવાહીનું કારણ કે વી રીતે અને ક્યારે શરૂ થયું . તેમણે
રજૂ આત કરી હતી કે હકીકતોના બંડલને કાર્યવાહીના કારણ તરીકે જણાવી શકાય

છે પરંતુ મર્યાદાના વિચારણા માટે , વાદીએ મર્યાદાના મુદ્દા વિશે ફરિયાદમાં

ચોક્કસ ખુલાસો કરવો પડશે પરંતુ હાલના કિસ્સામાં, વાદીએ તેનું નામ આપવા

માટે કોઈ નિવેદનો જાહે ર કર્યા નથી. ક્રિયાના કારણની જાહે રાત. આમ, જાણેલી

ટ્ર ાયલ કોર્ટે સિવિલ પ્રોસીજર કોડના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ યોગ્ય રીતે

સત્તાનો ઉપયોગ કર્યો છે કારણ કે દાવો નિરાશાજનક રીતે સમય અવરોધિત

હતો. તે વધુમાં એવી રજૂ આત કરશે કે વાદીએ અધિનિયમ, ૧૯૫૧ હે ઠળ

લીધેલી કાર્યવાહીને પડકારી નથી જે ભોગવટા પ્રમાણપત્રમાં પરિણમે છે . તે

વધુમાં રજૂ કરશે કે સામાવાળાના વડવાએ અધિનિયમ, ૧૯૫૧ હે ઠળ જારી

કરાયેલ ભોગવટા પ્રમાણપત્ર દ્વારા વિષયની જમીનનું ટાઈટલ મેળવ્યું હતું જે

સામાવાળાઓને રજિસ્ટર્ડ વેચાણ ખત દ્વારા ટ્ર ાન્સમિટ કરવામાં આવ્યું હતું . આ

રજૂ આત પ્રચાર માટે કરવામાં આવી છે કે એક્ટ, ૧૯૫૧ હે ઠળ ભોગવટા

પ્રમાણપત્રને પડકારવાની ગેરહાજરીમાં, વાદી વેચાણ ખતના અમલને સીધો

પડકાર આપી શકશે નહીં. તે આગળ રજૂ આત કરશે કે હોંશિયાર ડ્ર ાફ્ટિંગ હે ઠળ

વાદી સિવિલ કોર્ટના અધિકારક્ષેત્ર સાથે દાવો કરવાનો પ્રયાસ કરે છે , હકીકતમાં

સક્ષમ અધિકારી સમક્ષ કરવામાં આવેલી કાર્યવાહીને ટાળવા માટે સમગ્ર

કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે .

૭.૨. છે લ્લે, અયોગ્ય હુકમને સમર્થન આપતી વખતે, વિદ્વાન વરિષ્ઠ વકીલ શ્રી

પરીખ પ્રથમ અપીલને બરતરફ કરવા સબમિટ કરશે. તેમણે તેમની

સબમિશનના સમર્થનમાં નીચેના અધિકારીઓ પર આધાર રાખ્યો છે .

(૧) પટે લ જાદવ ટપુ વિ. સતવારા કે શવ વાલા [જીએલએચ

(ગુજરાત)-૧૯૯૦-૧-૩૧.

(૨) કાંતિલાલ મેઘાજી સોરઠીયા વિ. બાબુલાલ @ જગદીશ હરજી [ તા.

૦૭.૦૭.૨૦૧૫ ના ચુકાદા દ્વારા ૨૦૧૫ ના એસસીએ નં.૫૪]

(૩) મધુબન
ે લલિતભાઈ પટે લ વિરુદ્ધ ચંદ્રકાન્તાબેન ડી/ઓ.

સંપતલાલ અયોધ્યાપ્રસાદ જયસ્વાલ [તા. ૦૭.૦૭.૨૦૧૫ ના ચુકાદા

દ્વારા ૨૦૧૪ ના એસસીએ.નંબર ૩૫૬]

(૪) કૈ લાસાહે બ મથુરભાઈ પટે લ વિ. ગાંડાભાઈ મથરુભાઈ પટે લ [તા.

૦૬.૧૦.૨૦૧૭ના ચુકાદા દ્વારા ૨૦૧૭ના એફએ નં.૩૧૬૮]

(૫) ઝોહરાબીબી વિરુદ્ધ ઠાકોરભાઈ મગનભાઈ પટે લ [તા.

૨૮.૦૪.૨૦૧૪ના ચુકાદા દ્વારા ૨૦૧૪ના એફએ નં.૭૯૧]

 (૬) જીલુભાઈ જમુભાઈ વિરુદ્ધ બહાદુરભાઈ જામાભાઈ [તા.

૨૬.૦૩.૨૦૨૦ ના ચુકાદા દ્વારા ૨૦૨૦ નો એફએ નં. ૨૩૬]

(૭) પટે લ ધનજીભાઈ અંબારામ વિરુદ્ધ નવીનન્દ્ર વ્રજલાલ વેદ [તારીખ

૦૧.૧૦.૨૦૨૧ ના ચુકાદા દ્વારા ૨૦૧૬ ની સિવિલ રિવિઝન

એપ્લિકે શન નંબર ૧૨૨]

(૮) નાગજીભાઈ કાનજીભાઈ પટે લ વિરુદ્ધ મુકેશ @ પપ્પુ ચંદ્રપ્રક્ષ શુક્લા

[૨૦૨૨ મુકદ્દમો (ગુજ) ૬૯૨૪].

(૯) બાલાસરિયા કન્સ્ટ્ર ક્શન (પ્રા) લિમિટે ડ વિરુદ્ધ હનુમાન સેવા ટ્ર સ્ટ

[૨૦૦૬ (૫) એસસીસી ૬૫૮]

૮. અન્ય કોઈ અને વધુ સબમિશન કરવામાં આવ્યા નથી.

૯. તે કાયદાનો સ્થાયી નિયમ છે કે ફરિયાદની અસ્વીકારની અરજી 'પ્લી

ઓફ ડે મરર' પર આધારિત છે . સીપીસીના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ આવી

અરજી કરનાર વ્યક્તિએ વાદી દ્વારા વાદીમાં જણાવ્યા મુજબની હકીકતો સાચી

ગણવાની રહે શે. વાદી પાસેથી એકત્ર કરાયેલી અરજીઓ અને વાદીએ દાખલ

કરે લા દસ્તાવેજો માત્ર જોવાના છે . સીપીસી ના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ અરજી

નક્કી કરવાના તબક્કે સામાવાળાનો બચાવ અપ્રસ્તુત છે . નોંધનીય છે કે પ્રથમ

દૃષ્ટિએ સાચીતાની ધારણા ફરિયાદ સાથે જોડાયેલ છે . થ્રેશોલ્ડ પર ફરિયાદને

નકારવાનો ઇરાદો ધરાવનાર વ્યક્તિને એ બતાવવાની જવાબદારી સોંપવામાં

આવે છે કે ફરિયાદની પ્રાથમિક દ્રષ્ટિએ સાચીતાની ધારણા છતાં પણ ફરિયાદ

જાળવવા યોગ્ય નથી કારણ કે તે કાયદાની જોગવાઈ દ્વારા અથવા કાર્યવાહીના

કારણના અભાવે અથવા અન્ય જરૂરિયાતો દ્વારા પ્રતિબંધિત છે . સીપીસી ના

ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ જણાવ્યું છે . ફરિયાદની સાચીતાના કામચલાઉ પ્રવેશ

છતાં, જો વાદી કાર્યવાહીનું સંપૂર્ણ અથવા તો આંશિક કારણ અથવા ફરિયાદમાં

દાવો કરવામાં આવેલ રાહત જાહે ર ન કરી રહ્યો હોય અથવા કાયદા દ્વારા

પ્રતિબંધિત હોય, તો વાદી ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ ની જોગવાઈઓમાં નકારવા માટે

જવાબદાર છે . સિવિલ પ્રોસિજર કોડ. આ નિયમની સાદી ભાષા દર્શાવે છે કે

સીપીસીના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ ની જોગવાઈ હે ઠળ અરજીના નિર્ધારણ માટે ,

અદાલતે ફરિયાદ અને તેની સાથે જોડાયેલા દસ્તાવેજોને એકલા જ જોવું પડશે.

૧૦. સીપીસીના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ ની ભાષા શંકાના કોઈ અવકાશને

સ્વીકારતી નથી કે સામાવાળા દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલ લેખિત નિવેદનનો

સંદર્ભ આપી શકાતો નથી અથવા તેના પર આધાર રાખી શકાતો નથી અથવા

નિર્ણય માટે ની અરજીમાં કોઈ નિર્ણય લેવામાં આવતો નથી. શું વાદીએ

કાર્યવાહીનું કોઈ કારણ જાહે ર કર્યું છે કે નહીં અથવા ફરિયાદમાં દાવો કરવામાં

આવેલ રાહત મર્યાદા દ્વારા પ્રતિબંધિત છે , તે વાદીએ તેની ફરિયાદમાં કરે લી

કાર્યવાહીના મૂળ કારણ પરનો પ્રશ્ન છે . આ રીતે તે આવશ્યકપણે સમજવું

આવશ્યક છે કે નિયમની ભાષા તેના સહાયક દસ્તાવેજો સાથે વાદીને શ્રેષ્ઠ રીતે

વાંચવાની મર્યાદા દ્વારા ઘેરાયેલ છે .

૧૧. તે સારી રીતે પતાવટ છે કે ક્રિયાના કારણનો અર્થ દરે ક હકીકત છે જે, જો

પસાર કરવામાં આવે તો, વાદીએ તેની તરફે ણમાં ચુકાદાના અધિકારને સમર્થન

આપવા માટે સાબિત કરવું જરૂરી છે . બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, તે તથ્યોનો

સમૂહ છે જે તેને લાગુ પડતા કાયદા સાથે લેવામાં આવે તો વાદીને સામાવાળા

સામે રાહત મેળવવાનો અધિકાર મળે છે . નકારાત્મક રીતે તે તથ્યોના બંડલને

સાબિત કરવા માટે જરૂરી પુરાવાનો સમાવેશ કરતું નથી અને સમાન રીતે બચાવ

સાથે કોઈ સંબંધ નથી, જે સામાવાળા દ્વારા સેટ કરવામાં આવી શકે છે .

૧૨. ટી.અરિવંદમના કિસ્સામાં વિરુદ્ધ ટી.વી. સત્યપાલ [૧૯૭૭ (૪)

એસસીસી ૪૬૭], માનનીય સુપ્રીમ કોર્ટે નીચે મુજબ અવલોકન કર્યું છે :-

“૫. અરજદારને વારંવાર કોર્ટની પ્રક્રિયાના ઘોર દુરુપયોગ માટે નિંદા

કરવામાં અમને સહે જ પણ ખચકાટ નથી. હાઈકોર્ટના ચુકાદામાં મળેલ

તથ્યોના નિવેદન પરથી, તે સંપૂર્ણ રીતે સ્પષ્ટ છે કે હવે ફર્સ્ટ મુન્સિફની

કોર્ટ , બેંગ્લોર, પેજ ૧૯ માંથી ૨૬ સમક્ષ પેન્ડિંગ દાવો એ ફરિયાદો

મેળવવામાં કાયદાની દયાનો સ્પષ્ટ દુરુપયોગ છે . વિદ્વાન મુનસિફે યાદ

રાખવું જોઈએ કે જો કોઈ અર્થપૂર્ણ - ઔપચારિક નહીં - ફરિયાદનું વાંચન

 સ્પષ્ટપણે ઉશ્કે રણીજનક અને યોગ્યતાહીન હોય, તો દાવો કરવાનો

સ્પષ્ટ અધિકાર જાહે ર ન કરવાના અર્થમાં, તેણે ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧

સીપીસી હે ઠળ તેમની સત્તાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. તે જોવાની કાળજી

રાખો કે તેમાં દર્શાવેલ જમીન પરિપૂર્ણ થાય છે . અને, જો હોંશિયાર મુસદ્દા

દ્વારા કાર્યવાહીના કારણનો ભ્રમ ઉભો કર્યો હોય, તો ઓર્ડ ર ૧૦ સીપીસી

હે ઠળ પક્ષની શોધખોળ કરીને પ્રથમ સુનાવણીમાં તેને કળીમાં નાખો.

એક્ટિવિસ્ટ જજ એ બેજવાબદાર કાયદાના દાવાઓનો જવાબ છે .

૧૩. સોપન સુખદેવ સાબલે વિરુદ્ધ ચેરિટી કમિશનર [(૨૦૦૪) ૩ એસસીસી

૧૩૭], ના કિસ્સામાં ઉપયોગી સંદર્ભ આપી શકાય છે . નામદાર સુપ્રીમ કોર્ટે

નીચે મુજબ અવલોકન કર્યું છે : -

“૧૧. આઇટીસી લિમિટે ડ વિરુદ્ધ ડે બ્ટ્સ રિકવરી એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલ

[આઈટીસી લિ. વિરુદ્ધ ડે બ્ટ્સ રિકવરી એપેલેટ ટ્રિ બ્યુનલ, (૧૯૯૮) ૨

એસસીસી ૭૦] માં એવું માનવામાં આવ્યું હતું કે ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧

હે ઠળ દાખલ કરાયેલ અરજી સાથે કામ કરતી વખતે મૂળભૂત પ્રશ્નનો

નિર્ણય લેવામાં આવશે. સંહિતા એ છે કે શું ફરિયાદમાં કાર્યવાહીનું

વાસ્તવિક કારણ નિર્ધારિત કરવામાં આવ્યું છે અથવા કોડના ઓર્ડ ર ૭

નિયમ ૧૧માંથી બહાર આવવાના હે તુથી કંઈક કે વળ ભ્રમણા દર્શાવવામાં

આવ્યું છે . ૧૨. ટ્ર ાયલ કોર્ટે યાદ રાખવું જોઈએ કે જો ફરિયાદના અર્થપૂર્ણ
 અને ઔપચારિક વાંચન પર તે દાવો કરવાના સ્પષ્ટ અધિકારને જાહે ર ન

કરવાના અર્થમાં સ્પષ્ટપણે ઉશ્કે રણીજનક અને યોગ્યતાહીન છે , તો તેણે

કોડના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. તેમાં

દર્શાવેલ ગ્રાઉન્ડ પરિપૂર્ણ થાય તેની કાળજી લેવી. જો હોંશિયાર મુસદ્દા

દ્વારા કાર્યવાહીના કારણનો ભ્રમ ઉભો કરવામાં આવ્યો હોય, તો કોડના

ઓર્ડ ર ૧૦ હે ઠળ પક્ષકારની તપાસ કરીને તેને પ્રથમ સુનાવણીમાં કળીમાં

નાખવો પડશે. (જુ ઓ ટી. અરિવંદમ વિ. ટીવી સત્યપાલ [(૧૯૭૭) ૪

એસસીસી ૪૬૭].)”

મદનુરી શ્રી રામચંદ્ર મૂર્તિ વિરુદ્ધ સૈયદ જલાલ [(૨૦૧૭) ૧૩ એસસીસી

૧૭૪], અન્ય નિર્ણય દબાવી શકાય છે . નામદાર સુપ્રીમ કોર્ટે નીચે મુજબ

અવલોકન કર્યું છે :-

“૭. જો ઉપરોક્ત જોગવાઈમાં દર્શાવેલ શરતો પૂરી થાય તો ઓર્ડ ર ૭

નિયમ ૧૧ હે ઠળ ફરિયાદને નકારી શકાય છે . કોર્ટ દ્વારા દાવોના કોઈપણ

તબક્કે ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ સીપીસી હે ઠળની સત્તાનો ઉપયોગ કરી

શકાય છે તે અવલોકન કરવાની જરૂર નથી. અરજીનો નિર્ણય લેવા માટે જે

સંબંધિત તથ્યો પર ધ્યાન આપવાની જરૂર છે તે ફક્ત ફરિયાદીનાં

નિવેદનો છે . જો ફરિયાદના સંપૂર્ણ અને અર્થપૂર્ણ વાંચન પર, એવું

જાણવા મળે છે કે દાવો સ્પષ્ટપણે ઉશ્કે રણીજનક છે અને દાવો કરવાનો

કોઈ અધિકાર જાહે ર ન કરવાના અર્થમાં યોગ્ય છે , તો કોર્ટે ઓર્ડ ર ૭ નિયમ

૧૧ સીપીસી હે ઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. થ્રેશોલ્ડ પર સિવિલ

એક્શનને સમાપ્ત કરવા માટે કોર્ટ ને આપવામાં આવેલી સત્તા સખત

હોવાથી, ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ સીપીસી હે ઠળ ફરિયાદની અસ્વીકારની

સત્તાનો ઉપયોગ કરવા માટે ની શરતોનું સખતપણે પાલન કરવું આવશ્યક

છે . એવર્મેન્ટ્સ કાર્યવાહીનું કારણ જાહે ર કરે છે કે નહીં અથવા દાવો

કોઈપણ કાયદા દ્વારા પ્રતિબંધિત છે કે કે મ તે શોધવા માટે ફરિયાદીના

નિવેદનોને સંપૂર્ણ રીતે વાંચવું પડશે. તે અવલોકન કરવાની જરૂર નથી કે

દાવો કોઈપણ કાયદા દ્વારા પ્રતિબંધિત છે કે કે મ તે પ્રશ્ન હંમશ

ે ા દરે ક

કે સના તથ્યો અને સંજોગો પર આધાર રાખે છે . ફરિયાદના અસ્વીકાર માટે

સામાવાળાની પ્રાર્થનાને ધ્યાનમાં લેતી વખતે લેખિત નિવેદનમાંના

વિવેચન તેમજ સામાવાળાની દલીલો સંપૂર્ણપણે અમૂર્ત છે . જ્યારે

ફરિયાદમાં કરાયેલા આક્ષેપો તેમના ચહે રાના મૂલ્યના આધારે સાચા હોવા

છતાં, જો તેઓ દર્શાવે છે કે દાવો કોઈપણ કાયદા દ્વારા પ્રતિબંધિત છે ,

અથવા કાર્યવાહીનું કારણ જાહે ર કરતું નથી, તો ફરિયાદને નકારવા માટે ની

અરજી પર ધ્યાન આપી શકાય છે . અને ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ સીપીસી

હે ઠળની સત્તાનો ઉપયોગ કરી શકાય છે . જો ફરિયાદના ચતુર મુસદ્દા દ્વારા

કાર્યવાહીના કારણનો ભ્રમ ઉભો કરવામાં આવ્યો હોય, તો અદાલત તેને

વહે લામાં વહે લી તકે બરબાદ કરી દેશે જેથી બોગસ મુકદ્દમા અગાઉના

તબક્કે સમાપ્ત થઈ જશે.”

૧૫. ઉપરોક્ત ચુકાદામાંથી શું કોતરવામાં આવ્યું છે કે સીપીસી ના ઓર્ડ ર ૭

નિયમ ૧૧ હે ઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરતી વખતે, કોર્ટે તે જોવાની જરૂર છે કે તેમાં

ઉલ્લેખિત આધાર પૂરા થાય છે કે કે મ. અદાલતે ફરિયાદની તપાસ કરવી પડશે

અને એ જાણવા માટે જોડાયેલા દસ્તાવેજોની તપાસ કરવી પડશે કે શું ત્યાં ચતુર

ડ્ર ાફ્ટિંગ છે જેણે કાર્યવાહીના કારણનો ભ્રમ ઉભો કર્યો છે કે તે સાચો છે . અદાલતે

એ જાણવા માટે વાદીને અર્થપૂર્ણ રીતે વાંચવાની પણ જરૂર છે કે ફરિયાદ સાચી

છે કે ભ્રામક છે , શું તે કાર્યવાહીનું કારણ સ્થાપિત કરી રહી છે , જો તેમાંથી પસાર

થાય તો, ચુકાદાના અધિકારને સમર્થન આપવા માટે વાદીની તરફે ણમાં સાબિત

થઈ રહી છે .

૧૬. હાથ પરના કે સ પર પાછા આવીએ છીએ, વાદીના ચહે રા પરનું વાંચન

સૂચવે છે કે વાદી એ જમીન પર અધિકારનો દાવો કરી રહ્યો છે કે તે ગામના પૂર્વ

શાસક - પડવાલા દ્વારા દાનમાં આપવામાં આવી છે . વધુમાં એવી રજૂ આત

કરવામાં આવી છે કે વાદી સ્વામિનારાયણ મંદિરને અગાઉના શાસક દ્વારા દાન

કરાયેલ વિષયની જમીનને ધ્યાનમાં રાખીને ગીરાશદાર કે બારખાલદાર તરીકે

ગણી શકાય નહીં. સામાવાળાના વડીલ સ્વ.સવસી અમરાની નિમણૂક માત્ર

ખેતીવાડી - મજૂ ર તરીકે કરવામાં આવી હતી અને તેથી, અધિનિયમ, ૧૯૫૧

હે ઠળ તેમને ભાડૂ ત જાહે ર કરવાની કોઈ કાર્યવાહી થઈ શકતી નથી. વાદીના ફકરા

૭નું અર્થપૂર્ણ વાંચન દર્શાવે છે કે વાદી દ્વારા જારી કરાયેલ ભોગવટા પ્રમાણપત્ર
પર આધાર રાખે છે . અધિનિયમ, ૧૯૫૧ હે ઠળ સક્ષમ અધિકારી. વાસ્તવમાં

દલીલ દ્વારા, વાદીએ સામાવાળાઓને સક્ષમ અધિકારી દ્વારા જારી કરાયેલ

ઓક્યુપન્સી પ્રમાણપત્ર રજૂ કરવા માટે નિર્દેશિત કરવાનો દાવો કર્યો હતો. એવું

પણ માનવામાં આવે છે કે સ્વામિનારાયણ મંદિર ગારીશધર કે બરકાલીદાર

નહોતું અને તેથી, સક્ષમ અધિકારી એક્ટ, ૧૯૫૧ હે ઠળ મુદ્દાનો નિર્ણય લઈ

શકતા નથી. ઉક્ત દલીલોના સંદર્ભમાં, જો આપણે વાદી દ્વારા દાવો કરાયેલી

રાહતને કાર્યવાહીના કારણ સાથે વાંચીએ, જો કે તે દ્વારા જણાવ્યું ન હતું. ખાસ

ફકરો, સમગ્ર ફરિયાદ વાંચીને એવું લાગે છે કે વાદીએ એક્ટ, ૧૯૫૧ હે ઠળ

સક્ષમ અધિકારી દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલી કાર્યવાહી અંગે પ્રશ્નો પૂછ્યા છે .

૧૭. વાદી સક્ષમ સત્તાધિકારી દ્વારા મૃતક સવસી આમરાની તરફે ણમાં

આપવામાં આવેલા ઓક્યુપન્સી સર્ટિફિકે ટ પર આધાર રાખતો હોવાથી, પેરા ૭

માં જરૂરી એવર્મેન્ટ્સ દ્વારા, વાદી તે પ્રમાણપત્ર રજૂ કરવા માટે સીધા

સામાવાળાને રાહત માંગે છે . આવા ભોગવટા પ્રમાણપત્રને જોતાં સામાવાળા

દ્વારા માર્ક ૯/૧ પર રજૂ કરવામાં આવે છે , તે વાદીનો દસ્તાવેજ બની જાય છે .

પેપર બુકમાંથી માર્ક ૯/૧ વાંચતા એવું લાગે છે કે સક્ષમ અધિકારીએ વાદી

બરખાલીદાર હોવાનું માનીને એક્ટ, ૧૯૫૧ની કલમ ૧૨ હે ઠળ ભોગવટા

પ્રમાણપત્ર જારી કર્યું છે . કસનબાબુ દ્વારા સ્વામિનારાયણ મંદિરને બરખાલીદાર

માનવામાં આવતું હતું અને સ્વર્ગસ્થ કોળી સાવસી અમરાને ભાડૂ ત તરીકે

ગણવામાં આવતા હતા. આ કાર્યવાહી સક્ષમ અધિકારી અને મામલતદાર, ગોંડલ

સમક્ષ તા. ૩૦.૧૦.૧૯૫૩ ના રોજ થઈ હતી. હોંશિયાર ડ્ર ાફ્ટિંગ હે ઠળ વાદીએ

સવસી આમરાની તરફે ણમાં આવક એન્ટ્ર ી નં. ૩૧ દ્વારા તા. ૧૪.૦૨.૧૯૫૫ના

રોજ થયેલી કાર્યવાહી તેમજ આવક એન્ટ્ર ીને પડકારી છે . એવું જણાય છે કે

અધિનિયમ, ૧૯૫૧ હે ઠળ સક્ષમ અધિકારી અને મામલતદાર, ગોંડલ દ્વારા

પતાવટ અને નિર્ણય લેવાયેલા મુદ્દાને ગ્લિબ ડ્ર ાફ્ટિંગ દ્વારા વાદીએ પડકાર્યો છે .

અધિનિયમ, ૧૯૫૧ ની કલમ ૩૯ સંબંધિત છે જે પ્રશ્નનો નિર્ણય લેવા માટે

સિવિલ કોર્ટ ના અધિકારક્ષેત્રને અવરોધે છે . અધિનિયમ, ૧૯૫૧ હે ઠળ સત્તાનો

ઉપયોગ કરીને મામલતદાર અથવા કલેક્ટર અથવા ટ્રિ બ્યુનલ અથવા સરકાર

દ્વારા નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે . અધિનિયમ, ૧૯૫૧ ની કલમ ૩૯ નીચે મુજબ

વાંચે છે :-

“૩૯. અધિકારક્ષેત્રનો પટ્ટી - (૧) આ અધિનિયમ દ્વારા અથવા તેના

હે ઠળ મામલતદાર, કલેક્ટર અથવા ટ્રિબ્યુનલ અથવા ટ્રિ બ્યુનલ દ્વારા

પતાવટ, નિર્ણય અથવા કાર્યવાહી કરવાની આવશ્યકતા હોય તેવા

કોઈપણ પ્રશ્નનો ઉકે લ લાવવા, નિર્ણય લેવા અથવા તેનો ઉકે લ લાવવા

માટે કોઈપણ સિવિલ કોર્ટને અધિકારક્ષેત્ર નથી. સરકાર તેમની સત્તા

અથવા નિયંત્રણનો ઉપયોગ કરે છે .

 (૨) આ અધિનિયમ હે ઠળ કરવામાં આવેલ મામલતદાર, કલેક્ટર અથવા

ટ્રિ બ્યુનલના કોઈ હુકમની કોઈપણ સિવિલ અથવા ફોજદારી કોર્ટ માં

પૂછપરછ કરવામાં આવશે નહીં.

૧૮. વિદ્વાન વરિષ્ઠ એડવોકે ટ શ્રી નવીન પાહવા રજૂ આત કરશે કે વાદી એક્ટ,

૧૯૫૧ હે ઠળ લેવાયેલી કાર્યવાહીને પડકારી રહ્યો નથી પરંતુ તે માત્ર વર્ષ

૧૯૯૦માં નોંધાયેલ વેચાણ ખતને પડકારી રહ્યો છે . એવું લાગે છે કે વાદીએ

જરૂરી રાહત માંગ્યા વિના અધિનિયમ, ૧૯૫૧ હે ઠળ લેવાયેલી કાર્યવાહીને બાજુ

પર રાખવા માટે , જેણે સ્વર્ગીય સવસી અમરાને શીર્ષક આપ્યું હતું, ભોગવટા

પ્રમાણપત્રના આધારે ચલાવવામાં આવેલ વેચાણ ખત રદ કરવા માટે રાહત

માંગી હતી, તેમ છતાં તે હે ઠળની કાર્યવાહીને નકારી કાઢવા માટે કોઈ રાહત

પૂછ્યા વિના વિષયની જમીનના શીર્ષકનો દાવો કરી રહ્યો છે . અધિનિયમ,

૧૯૫૧. આ બુદ્ધિશાળી મુસદ્દો છે , સ્પષ્ટપણે અસ્પષ્ટ ગુણવત્તાયુક્ત દાવા જે

દાવો કરવાના સ્પષ્ટ અધિકારને જાહે ર કરે છે .

૧૯. આ તબક્કે , હં ુ બહાદુરભાઈ લાલજીભાઈ મલ્હોત્રા વિરુદ્ધના કે સમાં આ

કોર્ટ ના ચુકાદાનો સંદર્ભ લઈ રહ્યો છું . અંબાલાલ જોઇતારામ [૨૦૧૫ ની

સિવિલ રિવિઝન એપ્લિકે શન નંબર ૧૨]. નોંધાયેલ દસ્તાવેજની ડીમ્ડ

નોટિસનો પ્રશ્ન આ કોર્ટ સમક્ષ વિચારણા માટે આવ્યો હતો. આ અંગે આ

અદાલત દ્વારા નીચેના અવલોકનો કરવામાં આવ્યા છે :-

"૧૩. મિલકત સ્થાનાંતરણ અધિનિયમની કલમ ૩ ના ઉક્ત ભાગના

અવલોકન પર, તે જોઈ શકાય છે કે હકીકતનું જ્ઞાન વ્યક્તિને આભારી છે

જ્યારે તે ખરે ખર તે હકીકત જાણે છે , અથવા જ્યારે , પરંતુ ઇરાદાપૂર્વક દૂર

રહે વા માટે . પૂછપરછ અથવા શોધ, તેણે કરે લી હોવી જોઈએ, અથવા ઘોર

બેદરકારી, તેણે તે જાણ્યું હશે. ઉપરોક્ત કલમ સાથેની સમજૂ તી એ પ્રદાન

કરે છે કે જ્યાં સ્થાવર મિલકતને લગતા કોઈપણ વ્યવહાર કાયદા દ્વારા

જરૂરી છે અને તે નોંધાયેલ સાધન દ્વારા પ્રભાવિત છે , કોઈપણ વ્યક્તિ

આવી મિલકત અથવા તેનો કોઈ ભાગ હસ્તગત કરે છે , અથવા આવી

મિલકતમાં હિસ્સો અથવા રસ ધરાવે છે , તેને નોંધણીની તારીખથી આવા

સાધનની સૂચના હોવાનું માનવામાં આવશે. આ સ્પષ્ટીકરણમાં સમાવિષ્ટ

જોગવાઈઓમાં પૂરી પાડવામાં આવેલ શરતોને આધીન છે . આ રીતે ડીમ્ડ

નોટિસનો સંદર્ભ આપે છે અને સ્થાવર મિલકતના વ્યવહારને લગતા

સાધનની નોટિસ સાથે સંબંધિત છે જે કાયદા દ્વારા જરૂરી છે અને તે પણ

તે રીતે નોંધાયેલ છે અને આવી મિલકત પ્રાપ્ત કરનાર વ્યક્તિ અથવા

આવી મિલકતમાં કોઈ હિસ્સો અથવા રસ ધરાવનાર વ્યક્તિ પર આવી

ડીમ્ડ નોલેજ આરોપિત કરવામાં આવે છે . . આથી, આવી જોગવાઈ,

સ્થાવર મિલકતના અનુગામી વેચાણના કિસ્સામાં અગાઉના

ખરીદદાર/માલિકને માત્ર ટ્ર ાન્સફર ઓફ પ્રોપર્ટી એક્ટની કલમ ૩ની

મજબૂતાઈના આધારે આવા વ્યવહારની સમજણ આપવા માટે લાગુ કરી

 શકાતી નથી સિવાય કે તથ્યો અને હાજર સંજોગો સૂચવે છે કે પ્રશ્નમાં

રહે લી વ્યક્તિ પાસેથી વાજબી રીતે શોધ અથવા પૂછપરછ કરવાની

અપેક્ષા રાખવામાં આવી હતી જે તે કરવામાં નિષ્ફળ ગયો હતો, આમ

ઇરાદાપૂર્વકનું કૃ ત્ય, બેદરકારી અથવા યોગ્ય ખંત એટલે કે સમજદારીનો

અભાવ સૂચવે છે , જે વાજબી માણસની અપેક્ષા છે . જોગવાઈમાં વપરાતી

ભાષાથી તદ્દન વિરુદ્ધનું આવું કોઈપણ અર્થઘટન, સ્થાવર મિલકતના

માલિક અથવા ખરીદનાર પર સતત જાગ્રત રહે વાની ગેરવાજબી

જવાબદારી પણ મૂકશે અને આવી સ્થાવર મિલકત અથવા ચહે રાના

સંદર્ભમાં કોઈપણ અનુગામી નોંધાયેલા વ્યવહાર વિશે પોતાને જાણ કરશે.

ડીમ્ડ નોલેજના સિદ્ધાંત પર નોંધણીની તારીખથી શરૂ થતી વૈધાનિક

અવધિ પછી મર્યાદાના કાયદા દ્વારા પ્રતિબંધિત કરવામાં આવેલ સંપૂર્ણ

અમાન્ય અથવા તો કપટી અથવા બોગસ વેચાણ ખત સામેના તેના

પડકારના અપ્રિય પરિણામો. સાદા શબ્દોમાં કહીએ તો, કોઈ વ્યક્તિ કોઈ

સ્થાવર મિલકત અથવા તેમાં કોઈ હિસ્સો અથવા વ્યાજ હસ્તગત કરતી

હોય તેવા કિસ્સામાં લાગુ પડે છે જે વર્તમાનમાં હશે અને ભવિષ્યનો

વ્યવહાર નહીં કે જે કાયદા દ્વારા જરૂરી છે અને ખરે ખર નોંધાયેલ છે ."

૨૦. આમ એવું જણાય છે કે જ્યારે પણ દસ્તાવેજ રજીસ્ટર થાય છે ત્યારે

નોંધણીની તારીખ ડીમ્ડ નોલેજની તારીખ બની જાય છે . બીજા શબ્દોમાં કહીએ

તો, યોગ્ય ખંત દ્વારા હકીકત જાહે ર કરી શકાય છે તો પછી વાદીને માનવામાં
આવેલું જ્ઞાન જવાબદાર ગણાશે. પક્ષકારને મર્યાદાનો સમયગાળો વધારવાની,

મર્યાદા અધિનિયમની જોગવાઈમાં ફે રફાર કરવાની કે તેને કોઈ જાણકારી ન

હોવાનો દાવો કરવા માટે મંજૂરી આપી શકાતી નથી. આ દૃષ્ટિકોણ ના કે સમાં

માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતના ચુકાદા દ્વારા મજબૂત છે મૃતક દ્વારા દિલબૂ

(એસએમટી) (મૃત) વિરુદ્ધ ધનરાજી (એસએમટી) (મૃત) [(૨૦૦૭) ૭

એસસીસી ૭૦૨] જે આ અદાલત દ્વારા ઝોહરાબીબી વિરુદ્ધ ઠાકોરભાઈ

મગનભાઈ પટે લ (ઉપર મુજબ) કે સમાં સંદર્ભિત કરવામાં આવે છે .

૨૧. અધિનિયમ, ૧૯૫૧ હે ઠળ થયેલી કાર્યવાહીને પડકારવા અંગે ફરિયાદમાં

કરાયેલી અન્ય દલીલોને ધ્યાનમાં લીધા વિના, જો આપણે પેરા ૨૨(૨ અને ૩)

માં દાવો કરે લ રાહતનો ઉપયોગ કરીએ, તો વાદી વેચાણ ખત નં.૧૭૪૩ રદ

કરવા માંગે છે અને ૧૭૪૪ હોંશિયાર અને કલાત્મક ડ્ર ાફ્ટિંગ સાથે કે તે વાદીને

બંધનકર્તા નથી. આ વેચાણ ડીડ તારીખ ૦૯.૦૪.૧૯૯૦ ની છે . ૨૭ વર્ષના

યૌવનિંગ સમયગાળા પછી આ વેચાણ કાર્યોને પડકારવામાં આવે છે .

૨૨. મર્યાદા અધિનિયમ, ૧૯૬૩ની કલમ ૫૯ ૩ વર્ષની મર્યાદાનો સમયગાળો

પ્રદાન કરે છે . મર્યાદા તે તારીખથી શરૂ થાય છે જ્યારે વાદીને ઇન્સ્ટ્રુ મેન્ટ અથવા

હુકમનામું રદ કરવા અથવા બાજુ પર રાખવામાં આવે છે અથવા કરાર રદ કરવામાં

આવે છે તેવા તથ્યો તેને પ્રથમ જાણમાં આવે છે . સમગ્ર ફરિયાદના અવલોકન

પર, એવું જણાય છે કે વાદી ૧૯૫૩ થી આજની તારીખ સુધી દરે ક વિષયની
જમીનની કાર્યવાહીથી વાકે ફ હતા. વાદીને જાણ હતી કે કે વી રીતે અને ક્યારે

રે વન્યુ એન્ટ્ર ી સવસી આમરાના વારસદારોની તરફે ણમાં ક્વો વિષયની જમીનમાં

ફે રફાર કરવામાં આવી હતી. સ્માર્ટ ડ્ર ાફ્ટિંગ હે ઠળના વાદીએ જ્યારે શીર્ષકના

સ્થાનાંતરણ વિશે જાણ્યું ત્યારે તે છુપાવ્યું હતું, ખાસ કરીને સામાવાળા નંબર ૨

અને ૩ કે જેની ફરિયાદમાં પૂછપરછ કરવામાં આવી છે તેની તરફે ણમાં

ચલાવવામાં આવેલ ક્વો-સેલ ડીડ.

૨૩. મર્યાદા અધિનિયમની કલમ ૫૯ નીચે મુજબ વાંચે છે :-

દાવાનું વર્ણન મર્યાદાનો જે સમયગાળામાંથી જીવોએ

સમયગાળો દોડવાનું છે તે સમય

કોઈ સાધન અથવા ત્રણ વર્ષ જ્યારે વાદીને ઇન્સ્ટ્રુ મેન્ટ અથવા

હુકમનામું અથવા કરાર રદ હુકમનામું રદ કરવામાં અથવા બાજુ

કરવા અથવા તેને રદ કરવા પર રાખવામાં આવે અથવા કરાર રદ

માટે . કરવામાં આવે તે માટે હકદાર તથ્યો

તેને પ્રથમ જાણમાં આવે છે .

૨૪. લિમિટે શન એક્ટ, ૧૯૬૩ ની ઉપરોક્ત જોગવાઈઓનું અવલોકન,

વાદીમાં કરવામાં આવેલ વિઝ-એ-વિઝ એવર્મેન્ટ્સ, તેના ચહે રા પર, વર્તમાન

દાવો સ્પષ્ટપણે સમય પ્રતિબંધિત છે , ભલે વાદીની દલીલો સાચી માનવામાં

આવે.
૨૫. આ તબક્કે , હં ુ ડાહીબેન વિરુદ્ધ અરવિંદભાઈ કલ્યાણજી ભાનુસાલી

(ગજરા) [(૨૦૨૦) ૭ SCC ૩૬૬] ના કે સમાં માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતના

અવલોકનોનો સંદર્ભ લઈ શકુ ં છું . પેરા ૨૩.૧ થી ૨૮ સંબંધિત છે જે નીચે

મુજબ વાંચે છે :-

“૨૩. અમે પક્ષકારોના વિદ્વાન કાઉન્સેલને સાંભળ્યા છે , ફરિયાદ અને

તેની સાથે દાખલ કરે લા દસ્તાવેજો તેમજ પક્ષકારો વતી દાખલ કરાયેલ

લેખિત રજૂ આતોનો અભ્યાસ કર્યો છે .

૨૩.૧ અમે સૌ પ્રથમ ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧ સીપીસી હે ઠળ અરજી નક્કી

કરવા માટે લાગુ પડતા કાયદાને સંક્ષિપ્તમાં સ્પર્શ કરીશું, જે નીચે મુજબ

વાંચે છે :

“૧૧. ફરિયાદનો અસ્વીકાર.- નીચેના કે સોમાં ફરિયાદ નામંજૂર કરવામાં

આવશે:-

(ક) જ્યાં તે ક્રિયાનું કારણ જાહે ર કરતું નથી;

(ખ) જ્યાં અન્ડરવેલ્યુડમાં દાવો કરવામાં આવેલ રાહત, અને વાદી, કોર્ટ

દ્વારા નક્કી કરવામાં આવેલા સમયની અંદર મૂલ્યાંકન સુધારવા માટે કોર્ટ

દ્વારા જરૂરી હોવા પર, તેમ કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે ;

(ગ) જ્યાં દાવો કરવામાં આવેલ રાહતનું યોગ્ય મૂલ્ય છે પરંતુ વાદી

અપૂરતા સ્ટે મ્પવાળા કાગળ પર લખાયેલ છે , અને વાદી, કોર્ટ દ્વારા નક્કી

કરવામાં આવેલા સમયની અંદર જરૂરી સ્ટે મ્પ-પેપર પૂરા પાડવા માટે કોર્ટ

દ્વારા જરૂરી હોવા પર, કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે . તેથી;

(ઘ) જ્યાં દાવો કોઈ કાયદા દ્વારા પ્રતિબંધિત હોવાનું વાદીમાંના

નિવેદનમાંથી દેખાય છે ;

(ચ) જ્યાં તે ડુ પ્લિકે ટમાં ફાઇલ કરે લ નથી;

(છ) જ્યાં વાદી નિયમ ૯ ની જોગવાઈઓનું પાલન કરવામાં નિષ્ફળ જાય

છે

જો કે , જરૂરી સ્ટે મ્પ-પેપરના મૂલ્યાંકન અથવા સપ્લાય માટે કોર્ટ દ્વારા

નિર્ધારિત કરવામાં આવેલ સમય લંબાવવામાં આવશે નહીં સિવાય કે કોર્ટ ,

રે કોર્ડ કરવાના કારણો માટે , વાદીને અસાધારણ પ્રકૃ તિના કોઈપણ

કારણથી અટકાવવામાં આવ્યો હોવાનો સંતોષ ન થાય. કોર્ટ દ્વારા

નિર્ધારિત સમયની અંદર મૂલ્યાંકન સુધારવું અથવા જરૂરી સ્ટે મ્પ-પેપર

સપ્લાય કરવું, અને તે સમય લંબાવવાનો ઇનકાર વાદીને ગંભીર

અન્યાયનું કારણ બનશે. (શબ્દભાર આપવામાં આવે છે ).

૨૩.૨ ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧ હે ઠળનો ઉપાય એક સ્વતંત્ર અને વિશેષ

ઉપાય છે , જેમાં કોર્ટ ને પુરાવાને રે કોર્ડ કરવાની પ્રક્રિયા કર્યા વિના, અને

ટ્ર ાયલ હાથ ધર્યા વિના, જો તે ઉમેરાયેલા પુરાવાના આધારે , થ્રેશોલ્ડ

પરના દાવાને ટૂં કમાં કાઢી નાખવાની સત્તા છે . સંતુષ્ટ છે કે આ જોગવાઈમાં

સમાવિષ્ટ કોઈપણ આધારો પર કાર્યવાહી સમાપ્ત થવી જોઈએ.

૨૩.૩. ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧ (એ) નો મૂળ ઉદ્દે શ એ છે કે જો કોઈ

દાવામાં, કાર્યવાહીનું કોઈ કારણ જાહે ર કરવામાં આવ્યું નથી, અથવા

દાવો નિયમ ૧૧ (ડી) હે ઠળ મર્યાદા દ્વારા પ્રતિબંધિત છે , તો કોર્ટ વાદીને

બિનજરૂરી રીતે લંબાવવાની પરવાનગી આપશે નહીં. દાવો માં કાર્યવાહી.

આવા કિસ્સામાં, છટાદાર મુકદ્દમાનો અંત લાવવો જરૂરી છે , જેથી વધુ

ન્યાયિક સમયનો વ્યય ન થાય.

૨૩.૪. અઝહર હુસૈન વિરુદ્ધ રાજીવ ગાંધી૧ માં આ અદાલતે એવું નક્કી

કર્યું હતું કે આ જોગવાઈ હે ઠળ સત્તાઓ આપવાનો સમગ્ર હે તુ એ સુનિશ્ચિત

કરવાનો છે કે જે મુકદ્દમા અર્થહીન હોય અને નિષ્ક્રિય સાબિત થવા માટે

બંધાયેલ હોય, નીચેના શબ્દોમાં તેને અદાલતનો ન્યાયિક સમય

બગાડવાની મંજૂરી ન આપવી જોઈએ.

“૧૨. …આવી સત્તા આપવાનો આખો હે તુ એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે જે

મુકદ્દમા અર્થહીન હોય અને તેને નિષ્ક્રિય સાબિત કરવા માટે બંધાયેલ

હોય તેને કોર્ટ ના સમયનો ઉપયોગ કરવાની અને સામાવાળાના મનનો

ઉપયોગ કરવાની મંજૂરી આપવી જોઈએ નહીં. ડે મોક્લેસની તલવાર તેના

માથા પર બિનજરૂરી રીતે બિંદુ અથવા હે તુ વિના લટકાવવાની જરૂર નથી.

જો સામાન્ય સિવિલ લિટીગેશન હોય, તો પણ કોર્ટ ફરિયાદને નકારી

કાઢવાની સત્તાનો સહે લાઈથી ઉપયોગ કરે છે , જો તે કાર્યવાહીનું કોઈ

કારણ જાહે ર ન કરે તો."

૨૩.૪. સિવિલ એક્શનને સમાપ્ત કરવા માટે કોર્ટને આપવામાં આવેલી

સત્તા, જો કે , સખત છે , અને ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧ માં દર્શાવેલ શરતોનું

સખતપણે પાલન કરવું જરૂરી છે .

૨૩.૫. ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧ હે ઠળ, કોર્ટ પર એ નિર્ધારિત કરવાની ફરજ

છે કે વાદી ૨ માંના એવર્મેન્ટ્સની ચકાસણી કરીને, તેના પર આધાર

રાખેલા દસ્તાવેજો સાથે વાંચીને, અથવા દાવો કોઈપણ કાયદા દ્વારા

પ્રતિબંધિત છે કે કે મ તે નક્કી કરીને કાર્યવાહીનું કારણ જાહે ર કરે છે .

૨૩.૬ ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૪(૧) દસ્તાવેજોના ઉત્પાદન માટે પ્રદાન કરે

છે , જેના પર વાદી તેના દાવામાં નિર્ભર રહે છે , જે નીચે મુજબ વાંચે છે :

"ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૪: દસ્તાવેજનું ઉત્પાદન કે જેના પર વાદી દાવો કરે છે

અથવા આધાર રાખે છે .- (૧) જ્યાં વાદી કોઈ દસ્તાવેજ પર દાવો કરે છે

અથવા તેના દાવાના સમર્થનમાં તેના કબજામાં અથવા સત્તામાં રહે લા

દસ્તાવેજ પર આધાર રાખે છે , તો તેણે આવા દસ્તાવેજોને સૂચિમાં દાખલ

કરવા જોઈએ. , અને જ્યારે વાદી તેના દ્વારા રજૂ કરવામાં આવે ત્યારે તેને

કોર્ટ માં રજૂ કરશે અને તે જ સમયે, ફરિયાદમાં દાખલ કરવા માટે દસ્તાવેજ

અને તેની નકલ પહોંચાડશે.

(૨) જ્યાં આવા કોઈપણ દસ્તાવેજ વાદીના કબજામાં અથવા સત્તામાં ન

હોય, ત્યાં તે, જ્યાં પણ શક્ય હોય, તે કોના કબજામાં અથવા સત્તામાં છે

તે જણાવશે.

(૩) એક દસ્તાવેજ કે જે વાદી દ્વારા કોર્ટમાં રજૂ કરવામાં આવે જ્યારે વાદી

રજૂ કરવામાં આવે, અથવા વાદીમાં ઉમેરવા અથવા જોડવા માટે ની

સૂચિમાં દાખલ કરવામાં આવે પરંતુ તે મુજબ રજૂ કરવામાં અથવા દાખલ

કરવામાં ન આવે, રજા વિના, રજૂ કરવામાં આવશે નહીં. અદાલતમાંથી,

દાવોની સુનાવણી વખતે તેના વતી પુરાવા તરીકે પ્રાપ્ત થવો જોઈએ.

મેમરી." (શબ્દભાર આપવામાં આવે છે )

૨૩.૮. ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૪ સીપીસીને ધ્યાનમાં રાખીને, વાદી સાથે

દાખલ કરાયેલ દસ્તાવેજો, ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧ (એ) હે ઠળ અરજીનો

નિર્ણય લેવા માટે ધ્યાનમાં લેવા જરૂરી છે . જ્યારે ફરિયાદમાં ઉલ્લેખિત

દસ્તાવેજ, ફરિયાદનો આધાર બનાવે છે , ત્યારે તેને ફરિયાદના એક ભાગ

તરીકે ગણવામાં આવવો જોઈએ.

૨૩.૯ આ જોગવાઈ હે ઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરીને, કોર્ટ નક્કી કરશે કે

ફરિયાદમાં કરાયેલા દાવાઓ વૈધાનિક કાયદા અથવા ન્યાયિક આદેશની

વિરુદ્ધ છે કે કે મ તે નક્કી કરવા માટે કે દાદને નકારવા માટે નો કે સ

થ્રેશોલ્ડ પર કરવામાં આવ્યો છે .

૨૩.૧૦ આ તબક્કે , સામાવાળા દ્વારા લેખિત નિવેદનમાં લેવામાં આવેલી

અરજીઓ અને ગુણદોષના આધારે વાદી ૧૫ને નકારવા માટે ની અરજીઓ

અપ્રસ્તુત હશે, અને તેની જાહે રાત કરી શકાશે નહીં અથવા તેને ધ્યાનમાં

લઈ શકાશે નહીં.
૨૩.૧૧ ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧ હે ઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરવા માટે ની

કસોટી એ છે કે જો ફરિયાદમાં કરાયેલી દલીલો સંપૂર્ણ રીતે લેવામાં આવે

તો, તેના પર આધાર રાખેલા દસ્તાવેજો સાથે મળીને, તે જ પરિણામ

હુકમનામું પસાર કરવામાં આવશે. આ પરીક્ષણ લિવરપૂલ અને લંડન

એસ.પી. અને આઇ.આસીસ્ટન્ટ વિરુદ્ધ એમ.વી. સી સક્સેસ આઇ અને

અન્યમાં મૂકવામાં આવ્યું હતું. જે આ રીતે વાંચે છે :

“૧૩૯. ફરિયાદી કાર્યવાહીનું કારણ જાહે ર કરે છે કે નહીં તે આવશ્યકપણે

હકીકતનો પ્રશ્ન છે . પરંતુ તે કરે છે કે નહીં તે ફરિયાદના વાંચનમાંથી જ

શોધી કાઢવું જોઈએ. ઉક્ત હે તુ માટે , વાદીમાં કરવામાં આવેલ વિવેચન

તેમના સંપૂર્ણ રીતે સાચા હોવા જોઈએ. કસોટી એ છે કે જો ફરિયાદમાં

કરાયેલી દલીલો સંપૂર્ણ રીતે સાચી માનવામાં આવે છે , તો એક હુકમનામું

પસાર કરવામાં આવશે.

૨૩.૧૨. હરદેશ ઓરે સ (પી.) લિમિટે ડ વિ. હે ડે એન્ડ કંપનીમાં કોર્ટે

વધુમાં જણાવ્યું હતું કે વાક્ય અથવા પેસેજને બહાર કાઢવા અને તેને

એકાંતમાં વાંચવા માટે પરવાનગી નથી. તે પદાર્થ છે , અને માત્ર સ્વરૂપ

નથી, જેને જોવાની જરૂર છે . શબ્દોના સરવાળો કે બાદબાકી કર્યા વિના

ફરિયાદનું અર્થ એ જ રીતે કરવું જોઈએ. જો ફરિયાદમાં પ્રથમ દ્રષ્ટીએ

આરોપો કાર્યવાહીનું કારણ દર્શાવે છે , તો કોર્ટ એ તપાસ શરૂ કરી શકશે

નહીં કે આક્ષેપો હકીકતમાં સાચા છે કે કે મ.

૨૩.૧૩ જો ફરિયાદના અર્થપૂર્ણ વાંચન પર, એવું જાણવા મળે છે કે દાવો

સ્પષ્ટપણે ઉશ્કે રણીજનક છે અને કોઈપણ યોગ્યતા વિનાનો છે , અને

દાવો કરવાનો અધિકાર જાહે ર કરતું નથી, તો કોર્ટ ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧

સીપીસી હે ઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરવા માટે ન્યાયી ગણાશે.

૨૩.૧૪ ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧ સીપીસી હે ઠળની સત્તાનો ઉપયોગ

અદાલત દ્વારા દાવોના કોઈપણ તબક્કે , કાં તો ફરિયાદ નોંધતા પહે લા,

અથવા સામાવાળાને સમન્સ જારી કર્યા પછી, અથવા ટ્ર ાયલના નિષ્કર્ષ

પહે લાં, આ અદાલત દ્વારા આ અદાલત દ્વારા રાખવામાં આવી છે તે પહે લાં

કરી શકાય છે . સલીમભાઈ વિરુદ્ધ મહારાષ્ટ્ર રાજ્યનો ચુકાદો. અઝહર

હુસૈન (ઉપર મુજબ) માં આ અદાલત દ્વારા એક વખત મુદ્દાઓ ઘડવામાં

આવે છે , તે બાબત જરૂરી છે કે તે ટ્ર ાયલ પર જાય તેવી અરજીને રદ

કરવામાં આવી હતી.

૨૩.૧૫ ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧ ની જોગવાઈ પ્રકૃ તિમાં ફરજિયાત છે . તે

જણાવે છે કે જો ખંડ (અ) થી (ઇ) માં નિર્દિષ્ટ કરાયેલા કોઈપણ આધારો

બહાર પાડવામાં આવ્યા હોય તો ફરિયાદ “નકારવામાં આવશે”. જો કોર્ટને

જણાય છે કે વાદી કાર્યવાહીનું કારણ જાહે ર કરતું નથી, અથવા દાવો

કોઈપણ કાયદા દ્વારા પ્રતિબંધિત છે , તો કોર્ટ પાસે ફરિયાદને નકારવા

સિવાય કોઈ વિકલ્પ નથી.

૨૪. "કાર્યનું કારણ" એટલે દરે ક હકીકત કે જે વાદીને સાબિત કરવા માટે

જરૂરી હોય, જો તેને પાર કરવામાં આવે તો, તેના ચુકાદાના અધિકારને

સમર્થન આપવા માટે . તેમાં ભૌતિક તથ્યોના બંડલનો સમાવેશ થાય છે ,

જે વાદીને દાવોમાં દાવો કરાયેલી રાહતો માટે હકદાર બનાવવા માટે

સાબિત કરવા માટે જરૂરી છે .

૨૪.૧ સ્વામી આત્માનંદ વિરુદ્ધ શ્રી રામકૃ ષ્ણ તપોવનમમાં આ અદાલત

યોજાઈ હતી:

“૨૪. કાર્યવાહીનું કારણ, આમ, દરે ક હકીકતનો અર્થ થાય છે , જે જો

પસાર કરવામાં આવે, તો વાદીએ કોર્ટના ચુકાદાના તેના અધિકારને

સમર્થન આપવા માટે નો હુકમ સાબિત કરવો જરૂરી છે . બીજા શબ્દોમાં

કહીએ તો, તે તથ્યોનું બંડલ છે , જે તેમને લાગુ પડતા કાયદા સાથે

લેવામાં આવે તો વાદીને સામાવાળા સામે રાહત મેળવવાનો અધિકાર મળે

છે . તેમાં સામાવાળા દ્વારા કરવામાં આવેલ અમુક કૃ ત્યનો સમાવેશ થવો

જોઈએ કારણ કે આવા કૃ ત્યની ગેરહાજરીમાં, કાર્યવાહીનું કોઈ કારણ

સંભવતઃ ઉપાર્જિત કરી શકાતું નથી. તે અધિકારના વાસ્તવિક ઉલ્લંઘન

સુધી સીમિત નથી, પરંતુ તે તમામ ભૌતિક તથ્યોનો સમાવેશ કરે છે જેના

પર તેની સ્થાપના કરવામાં આવી છે " (ભાર પૂરો પાડવામાં આવેલ)

૨૪.૨. ટી. અરિવંદમ વિરુદ્ધ ટી.વી. સત્યપાલ અને અન્યમાં. આ

અદાલતે જણાવ્યું હતું કે ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧ સીપીસી હે ઠળની અરજી

પર વિચાર કરતી વખતે શું નક્કી કરવું જરૂરી છે કે શું ફરિયાદ કાર્યવાહીનું

વાસ્તવિક કારણ જાહે ર કરે છે , અથવા કંઈક કે વળ ભ્રામક, નીચેના

શબ્દોમાં: -

“૫. …વિદ્વાન મુન્સિફે યાદ રાખવું જોઈએ કે જો ફરિયાદના અર્થપૂર્ણ -

ઔપચારિક નહીં - વાંચન પર તે સ્પષ્ટપણે ઉશ્કે રણીજનક, અને

યોગ્યતાહીન છે , દાવો કરવાનો સ્પષ્ટ અધિકાર જાહે ર ન કરવાના અર્થમાં,

તેણે O. VII, R. ૧૧, સીપીસી હે ઠળ તેની શક્તિનો ઉપયોગ કરવો

જોઈએ. તેમાં દર્શાવેલ ગ્રાઉન્ડ પરિપૂર્ણ થાય છે . અને, જો હોંશિયાર

ડ્ર ાફ્ટિંગે ક્રિયાના કારણનો ભ્રમ ઉભો કર્યો હોય, તો પ્રથમ સુનાવણીમાં

તેને કળીમાં નાખો ..." (ભાર પૂરો પાડવામાં આવેલ)

૨૪.૩. ત્યારબાદ, આઇટીસી લિ. વિરુદ્ધ ડે ટ રિકવરી એપેલેટ

ટ્રિ બ્યુનલમાં, આ કોર્ટે એવું માન્યું કે કાયદો ચતુર મુસદ્દો તૈયાર કરવાની
પરવાનગી આપી શકતો નથી જે કાર્યવાહીના કારણનો ભ્રમ પેદા કરે છે . જે

જરૂરી છે તે એ છે કે ફરિયાદમાં સ્પષ્ટ અધિકાર દર્શાવવો જોઈએ.

૨૪.૪.જો કે , જો કે , ફરિયાદનો ચતુરાઈપૂર્વક મુસદ્દો તૈયાર કરીને, તેણે

કાર્યવાહીના કારણનો ભ્રમ ઉભો કર્યો છે , તો મદનુરી શ્રી રામચંદ્ર મૂર્તિ

વિરુદ્ધ સૈયદ જલાલમાં આ અદાલતે ઠરાવ્યું હતું કે તેને કળીમાં નાખવો

જોઈએ, જેથી બોગસ દાવા પ્રારંભિક તબક્કે સમાપ્ત થાય છે . અદાલતે

કોઈપણ છદ્માવરણ અથવા દમન સામે જાગ્રત રહે વું જોઈએ, અને તે

નિર્ધારિત કરવું જોઈએ કે મુકદ્દમા તદ્દન ઉશ્કે રણીજનક છે , અને

અદાલતની પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ છે .

૨૫. મર્યાદા અધિનિયમ, ૧૯૬૩ તમામ દાવાઓ, અપીલો અને

અરજીઓની સંસ્થા માટે સમય-મર્યાદા નક્કી કરે છે . કલમ ૨(જે)

"મર્યાદાનો સમયગાળો" શબ્દને વ્યાખ્યાયિત કરે છે જેનો અર્થ દાવો,

અપીલ અથવા અરજીઓ માટે અનુસૂચિમાં નિર્ધારિત મર્યાદાનો

સમયગાળો છે . કલમ ૩ દર્શાવે છે કે નિર્ધારિત સમયગાળા પછી સ્થાપિત

થયેલ દરે ક દાવાને બરતરફ કરવામાં આવશે, ભલે મર્યાદા બચાવ તરીકે

સ્થાપિત કરવામાં આવી ન હોય. જો દાવો કોઈ ચોક્કસ લેખ દ્વારા આવરી

લેવામાં આવતો નથી, તો તે અવશેષ લેખમાં આવશે.

૨૬. ૧૯૬૩ના અધિનિયમની અનુસૂચિની કલમ ૫૮ અને ૫૯, દાવો

દાખલ કરવા માટે મર્યાદાનો સમયગાળો સૂચવે છે જ્યાં ઘોષણા માંગવામાં

આવે છે , અથવા કોઈ સાધનને રદ કરવું અથવા કરારને રદ કરવો, જે

નીચે પ્રમાણે વાંચે છે :

દાવાનું વર્ણન મર્યાદાનો જે

સમયગાળો સમયગાળામાંથી

જીવોએ દોડવાનું

છે તે સમય

૫૮. કોઈપણ અન્ય ત્રણ વર્ષ. જ્યારે પ્રથમ દાવો

ઘોષણા મેળવવા કરવાનો અધિકાર

માટે . પ્રાપ્ત થાય છે .

૫૯.કોઈ સાધન ત્રણ વર્ષ. જ્યારે વાદીને

અથવા હુકમનામું ઇન્સ્ટ્રુ મેન્ટ અથવા

રદ કરવા અથવા હુકમનામું રદ

અલગ રાખવા કરવામાં અથવા

અથવા કરારને બાજુ પર રાખવામાં

રદ કરવા માટે . આવે અથવા કરાર

રદ કરવામાં આવે

તે માટે હકદાર

તથ્યો તેને પ્રથમ

 જાણમાં આવે છે .

૧૯૬૩ના અધિનિયમની કલમ ૫૮ અને ૫૯ હે ઠળ નિર્ધારિત મર્યાદાનો

સમયગાળો ત્રણ વર્ષનો છે , જે પ્રથમ દાવો કરવાનો અધિકાર પ્રાપ્ત થાય

તે તારીખથી શરૂ થાય છે .

૨૭. માં ખત્રી હોટે લ્સ પ્રા. લિ. અને બીજા વિ. યુનિયન ઓફ ઈન્ડિયા

એન્ડ એનઆર., આ અદાલતે એવું માન્યું હતું કે 'સ્યુ' અને 'એક્રૂડ' શબ્દો

વચ્ચે 'પ્રથમ' શબ્દનો ઉપયોગ કરવાનો અર્થ એ થશે કે જો દાવો ક્રિયાના

બહુવિધ કારણો પર આધારિત હોય, તો મર્યાદાનો સમયગાળો જ્યારે

પ્રથમ દાવો કરવાનો અધિકાર પ્રાપ્ત થશે તે તારીખથી ચાલવાનું શરૂ થશે.

એટલે કે , જો હકનું ક્રમિક ઉલ્લંઘન થાય છે , તો તે કાર્યવાહીના નવા

કારણને જન્મ આપશે નહીં, અને દાવો બરતરફ કરવા માટે જવાબદાર

રહે શે,જો તે અધિકારની તારીખથી ગણવામાં આવતી મર્યાદાના

સમયગાળાની બહાર હોય તો પ્રથમ ઉપાર્જિત દાવો.

૨૮. પંજાબ રાજ્ય વિ. ગુરદેવ સિંઘમાં આ અદાલતની ત્રણ

ન્યાયાધીશોની બેન્ચે એવું નક્કી કર્યું હતું કે અદાલતે ફરિયાદની તપાસ

કરવી જોઈએ અને તે નક્કી કરવું જોઈએ કે વાદીને પ્રથમ દાવો કરવાનો

અધિકાર ક્યારે પ્રાપ્ત થયો, અને શું ધારવામાં આવેલા તથ્યો પર, વાદી છે .
 સમયની અંદર. "દાવા કરવાનો અધિકાર" શબ્દોનો અર્થ કાનૂની કાર્યવાહી

દ્વારા રાહત મેળવવાનો અધિકાર છે . જ્યારે કાર્યવાહીનું કારણ ઉદ્ભવે

ત્યારે જ દાવો કરવાનો અધિકાર પ્રાપ્ત થાય છે . જ્યારે દાવો દાખલ

કરવામાં આવ્યો હોય ત્યારે દાવો દાખલ કરવો આવશ્યક છે અથવા જ્યારે

સામાવાળા દ્વારા આવા અધિકારનું ઉલ્લંઘન કરવાની સ્પષ્ટ અને અસ્પષ્ટ

ધમકી હોય ત્યારે દાવો દાખલ કરવો જોઈએ. ઓર્ડ ર VII નિયમ ૧૧(ડી)

એ જોગવાઈ કરે છે કે જ્યાં કોઈ પણ કાયદા દ્વારા પ્રતિબંધિત કરવા માટે

ફરિયાદમાંના એવર્મેન્ટ્સમાંથી દાવો દેખાય છે , તો ફરિયાદને નકારી

કાઢવામાં આવશે.

૨૬. પેરા ૨૨(૩), વાદીએ દાવો જમીનના કબજા માટે રાહત માંગી છે .

લિમિટે શન એક્ટની કલમ ૬૪ અને ૬૫ને ધ્યાનમાં રાખીને, ડિસ્પોઝેશનની

તારીખથી ૧૨ વર્ષની અંદર કબજો માંગી શકાય છે .

૨૬.૧. મર્યાદા અધિનિયમની કલમ ૬૪ અને ૬૫ નીચે મુજબ વાંચે છે :-

દાવાનું વર્ણન મર્યાદાનો સમયગાળો જે સમયગાળામાંથી

જીવોએ દોડવાનું છે તે

સમય

૬૪. સ્થાવર મિલકતના બાર વર્ષ. નિકાલની તારીખ.

કબજા માટે અગાઉના

કબજાના આધારે અને

શીર્ષક પર નહીં, જ્યારે

વાદી જ્યારે મિલકતના

કબજામાં હોય ત્યારે તેનો

નિકાલ કરવામાં આવ્યો

હોય.

૬૫. સ્થાવર મિલકતના બાર વર્ષ. જ્યારે સામાવાળાનો

કબજા માટે અથવા કબજો વાદી માટે પ્રતિકૂ ળ

શીર્ષકના આધારે તેમાંના બને છે .

કોઈપણ વ્યાજ માટે .

૨૭. વાદી દ્વારા દાવો કરવામાં આવેલ રાહતના સંદર્ભમાં, ફરિયાદના ફકરા ૭

વાંચવાથી ખુલાસો થાય છે કે તા.૧૪.૦૨.૧૯૫૫ના રોજ મહે સૂલ એન્ટ્ર ી નં.૩૧

પોસ્ટ કરવામાં આવી હતી અને મૃતક સવસી આમરાની તરફે ણમાં ભોગવટા

પ્રમાણપત્ર તા.૩૧.૧૦.૧૯૫૩ના રોજ જારી કરવામાં આવ્યું હતું (માર્ક ૯/૧).

આ બે હકીકતો વાદીમાં કરાયેલી દલીલો પરથી સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે વાદી

૧૯૫૩ થી વિષયની જમીનના કબજામાં નથી. વાદી ૬૪ વર્ષના અસ્પષ્ટ વિલંબ

પછી કબજામાંથી મુક્તિ માંગે છે . ફરીથી દાવો સ્પષ્ટપણે સમય પ્રતિબંધિત છે .

ક્રિયાનું કારણ મર્યાદાના સિદ્ધાંત મુજબ ટકી શકતું નથી.

૨૮. વિદ્વાન વરિષ્ઠ એડવોકે ટ શ્રી નવીન પાહવા દ્વારા એવી દલીલ કરવામાં

આવી હતી કે મર્યાદાનો મુદ્દો કાયદા અને તથ્યોનો મિશ્ર પ્રશ્ન છે અને સીપીસી ના

ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ની અરજી નક્કી કરવાના તબક્કે નિર્ણય કરી શકાતો નથી.

આ સામાન્ય નિવેદન છે . ફરિયાદના સાદા વાંચન પર, તે મર્યાદાના મુદ્દાને નક્કી

કરવા માટે પૂરતું છે . તેને કાયદાનો શુદ્ધ પ્રશ્ન કહી શકાય પરંતુ મર્યાદાનો મુદ્દો

નક્કી કરવા માટે , અદાલતને સામાવાળાઓની મદદની જરૂર છે એટલે કે

બચાવના નિવેદનને ધ્યાનમાં લેવા, મર્યાદાનો મુદ્દો એ હકીકતો અને કાયદાનો

મિશ્ર પ્રશ્ન હશે. માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલત દ્વારા ડાહીબેન (ઉપર મુજબ)ના

કે સમાં સમગ્ર ખ્યાલનો વ્યાપકપણે વ્યવહાર કરવામાં આવ્યો છે .

૨૯. પેરા ૨૨(૪) માં, વાદીએ મહે સૂલ અધિકારીઓને ગામ ફોર્મ નં.૬ માં એન્ટ્ર ી

બદલવા માટે નિર્દેશ આપવા માટે રાહતનો દાવો કર્યો. ગુજરાત લેન્ડ રે વન્યુ

કોડ, ૧૮૭૯ ની કલમ ૧૩૫(એલ) માં બાર ઓફ સુટ્સ અને XIII પ્રકરણને

બાકાત રાખવાની જોગવાઈ છે . ગુજરાત લેન્ડ રે વન્યુ કોડ, ૧૮૭૯ ની કલમ

૧૩૫(એલ) નીચે મુજબ વાંચે છે :-

“૧૩૫ એલ. પ્રકરણ XIII ના દાવાઓ અને બાકાતનો બાર.:- (૧) આ

પ્રકરણ હે ઠળ જાળવવામાં આવેલ કોઈપણ રે કોર્ડ અથવા રજિસ્ટરમાં

એન્ટ્ર ી હોવાના દાવાના સંબંધમાં સરકાર અથવા સરકારના કોઈપણ

અધિકારી સામે કોઈ દાવો જૂ ઠો નહીં, અથવા આવી કોઈપણ એન્ટ્ર ી

 અવગણવામાં અથવા સુધારે લ હોય, અને પ્રકરણ XIII ની જોગવાઈઓ

આ પ્રકરણ હે ઠળના કોઈપણ નિર્ણય અથવા હુકમને લાગુ પડશે નહીં.

(૨) અપીલ :- અધિકારોના રે કોર્ડ અને મ્યુટેશનના રજિસ્ટરમાં

એન્ટ્ર ીઓની સાચીતાની તપાસ કરવામાં આવશે અને તેની વિગતોમાં

આવા મહે સૂલ અધિકારીઓ દ્વારા અને એવી રીતે અને એટલી હદ સુધી

અને રાજ્ય જેવી અપીલને આધીન રહીને તેમાં સુધારો કરવામાં આવશે .

સરકાર સમયાંતરે આ માટે નિર્ધારિત નિયમો દ્વારા.

૩૦. ઉપરોક્ત જોતાં, ફરિયાદ જાળવવા યોગ્ય ન હતી અને વાદી દ્વારા દાવો

કરવામાં આવેલ રાહત કાયદાની જોગવાઈ દ્વારા પ્રતિબંધિત છે . વાદી દ્વારા

અરજી કરવામાં આવેલ કાર્યવાહીનું કારણ સ્પષ્ટપણે ઉશ્કે રણીજનક છે અને

તેથી, તેને કળીમાં ચુસ્તી કરવી જરૂરી છે . હોંશિયાર અને ચતુર મુસદ્દો CPC ના

ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ ની કામગીરીમાંથી દાવો બચાવી શકતો નથી. ફરિયાદમાં

કરાયેલા નિવેદનો સ્પષ્ટપણે અધિનિયમ, ૧૯૫૧ હે ઠળ લેવામાં આવેલી

કાર્યવાહીને પડકારે છે . અધિનિયમ, ૧૯૫૧ની કલમ ૩૯ સિવિલ કોર્ટ ના

અધિકારક્ષેત્રને બાધિત કરે છે . લિમિટે શન એક્ટ અને ગુજરાત લેન્ડ રે વન્યુ

કોડની જોગવાઈ દ્વારા પ્રતિબંધિત ફરિયાદમાં દલીલોને અનુસરીને રાહતનો દાવો

કરવામાં આવ્યો હતો.

૩૧. બીજી એક હકીકત એ નોંધવી જરૂરી છે કે વાદીએ સ્વામિનારાયણ મંદિર,

જૂ નાગઢ વતી કઈ ક્ષમતાના વાદીએ દાવો દાખલ કર્યો છે તે અંગેની નોંધ ખૂટે છે .

વાદીએ એવા કોઈ દસ્તાવેજો જોડ્યા નથી જે સ્વામિનારાયણ મંદિર વતી દાવો

દાખલ કરવાની તેમની ક્ષમતા દર્શાવે છે . તે સ્પષ્ટ છે કે વાદીએ કાયદાની

પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે . કોઈ લોકસ વગર દાવો દાખલ

કરીને, વાદીએ વિષયની જમીન પચાવી પાડવાનું જગ

ં લી સાહસ કર્યું છે , જેનું

શીર્ષક ૧૯૫૩ માં બદલાઈ ગયું છે . આ કોર્ટે વાદી દ્વારા કાયદાનો દુરુપયોગ

કરવાના આવા કોઈપણ પ્રયાસને મંજૂરી આપવી જોઈએ નહીં. જો આવા વ્યર્થ

પ્રયાસને મજબૂત હાથે ન ઉઠાવવામાં આવે તો ન્યાયિક પ્રક્રિયાની પવિત્રતા ડૂ બી

જશે. આ અનુકરણીય ખર્ચ લાદવા માટે યોગ્ય કે સ છે . જ્ઞાનદેવ સબાજી નાઈક

અને એનઆર વિરુદ્ધ પ્રજ્ઞા પ્રકાશ ખાડે કર [૨૦૧૭ (૫) એસસીસી ૪૯૬] ના

કે સમાં માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતના ચુકાદાના પેરા ૧૩ અને ૧૪માંથી

ઉપયોગી સંદર્ભ લઈ શકાય છે જે નીચે મુજબ છે :-.

“૧૩. આ અદાલતે પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ કરવાના અરજદારના કોઈપણ

પ્રયાસને અણગમતી સાથે જોવો જોઈએ. જો આવા પ્રયાસો સાથે

મક્કમતાથી કાર્યવાહી કરવામાં નહીં આવે તો ન્યાયિક પ્રક્રિયાની પવિત્રતા

ગંભીર રીતે ખરડશે. એક અરજદાર જે સત્ય સાથે અથવા કોર્ટની

પ્રક્રિયાઓ સાથે સ્વતંત્રતા લે છે તેને અનુસરવાના પરિણામો વિશે કોઈ

શંકા છોડી દેવી જોઈએ. અન્ય લોકોએ ન્યાયિક ઉદારતાની આશા અથવા
ખોટી અપેક્ષાએ સમાન માર્ગ પર આગળ વધવું જોઈએ નહીં. અનુકરણીય

ખર્ચ અનિવાર્ય છે , અને તે પણ જરૂરી છે , તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે કે

મુકદ્દમામાં, આપણા દેશમાં પ્રચલિત કાયદાની જેમ, સત્ય પર કોઈ

પ્રીમિયમ નથી.

૧૪. સમગ્ર કાનૂની પ્રણાલીની અદાલતો - આ અદાલત અપવાદ નથી -

મુકદ્દમાથી ગૂંગળાવી દેવામાં આવે છે . વ્યર્થ અને આધારહીન ફાઇલિંગ

ન્યાયના વહીવટ માટે ગંભીર ખતરો છે . તેઓ સમય વાપરે છે અને

ઇન્ફ્રાસ્ટ્ર ક્ચરને રોકે છે . ઉત્પાદક સંસાધનો કે જે સાચા કારણોના

સંચાલનમાં તૈનાત હોવા જોઈએ તે ફક્ત વિલંબના લાભ માટે દાખલ

કરવામાં આવેલા કે સોમાં હાજરી આપવા માટે , મૃત મુદ્દાઓને લંબાવીને

અને નકામા કારણોને અનુસરીને વિખેરી નાખવામાં આવે છે . વિલંબમાં

કોઈ પણ અરજદાર નિહિત હિત ધરાવી શકે નહીં. કમનસીબે, હાલનો કે સ

ઉદાહરણ આપે છે તેમ, કાયદેસરને નુકસાન પહોંચાડવા માટે અનૈતિક

લોકો દ્વારા ન્યાય આપવાની પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ કરવામાં આવે છે .

વર્તમાન કે સ એ એક ઉદાહરણ છે કે કે વી રીતે એક સાધારણ મુદ્દાએ

કોર્ટ નો સમય રોકી લીધો છે અને અનિવાર્યતાને લંબાવવા માટે કે વી રીતે

ક્રમિક અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી છે . જે વ્યક્તિની તરફે ણમાં

ન્યાયનું સંતુલન આવેલું છે તે વાસી મુદ્દાને પુનઃજીવિત કરવાના વારંવાર

પ્રયાસો દ્વારા પ્રક્રિયામાં અવગણવામાં આવી છે . આ વલણને ત્યારે જ

અંકુશમાં લઈ શકાય છે જો સમગ્ર સિસ્ટમની અદાલતો સંસ્થાકીય

અભિગમ અપનાવે જે આવા વર્તનને દંડિત કરે . ન્યાયની ઉદારતાનો અર્થ

એ નથી કે અરાજકતા અને અનુશાસન સુધી પહોંચવું. એક મજબૂત

સંદેશો આપવો જોઈએ કે કાયદાના વિલંબથી લાભ મેળવવા માટે રચાયેલ

મુકદ્દમાની વ્યૂહરચના દ્વારા ન્યાયની અદાલતોને વિક્ષેપિત થવા દેવામાં

આવશે નહીં. જ્યાં સુધી અહીંની તમામ અદાલતો દ્વારા ઉપચારાત્મક

પગલાં લેવામાં ન આવે ત્યાં સુધી અને હવે આપણો સમાજ પાલનને

બદલે ચોરી પર આધારિત કાનૂની સંસ્કૃ તિનું સંવર્ધન કરશે. આવી

પરિસ્થિતિઓનો મક્કમતાથી સામનો કરવો એ દરે ક અદાલતની ફરજ છે .

અનુકરણીય ખર્ચ લાદવો એ એક આવશ્યક સાધન છે જેનો ઉપયોગ

નિંદણને દૂર કરવા તેમજ વ્યર્થ કે સો ફાઈલ થતા અટકાવવા માટે કરવામાં

આવે છે . તે પછી જ અદાલતો સાચા કારણોને ઉકે લવા અને ન્યાયની

જરૂર હોય તેવા લોકોની ચિંતાઓનો જવાબ આપવા માટે સમય ફાળવી

શકે છે . વાસ્તવિક ફરિયાદો ધરાવતા નાગરિકો માટે અદાલતોમાં પ્રવેશ

ઉપલબ્ધ છે તેની ખાતરી કરવા માટે વાસ્તવિક સમયનો ખર્ચ લાદવો પણ

જરૂરી છે . નહિંતર, કાયદેસરના કારણો માટે દરવાજા ફક્ત અયોગ્ય

કે સોના વજનથી બંધ થઈ જશે જે સિસ્ટમમાં પૂર આવે છે . આવી સ્થિતિ

આવવા દેવાય નહીં. આથી તે માત્ર વિવેકબુદ્ધિનો વિષય નથી પરંતુ

તમામ અદાલતો પર એક ફરજ અને જવાબદારી છે કે તે સુનિશ્ચિત કરે છે

કે જેઓ ન્યાયને હરાવવા અથવા વિલંબ કરવા માટે કાયદાના સ્વરૂપોનો

 ઉપયોગ કરે છે તેમના દ્વારા કાનૂની વ્યવસ્થાનો શોષણ ન થાય. વ્યર્થ

ફાઇલિંગ સાથે સમાન રીતે વ્યવહાર કરવા માટે અમે તમામ અદાલતોની

પ્રશંસા કરીએ છીએ.

૩૨. ઉપરોક્ત કારણોસર, તથ્યો અથવા કાયદાની સમજણમાં કોઈ ભૂલ નથી.

વિદ્વાન ટ્ર ાયલ કોર્ટે સીપીસી ના ઓર્ડ ર ૭ નિયમ ૧૧ હે ઠળ સત્તાનો ઉપયોગ

કરીને ફરિયાદને યોગ્ય રીતે નકારી કાઢી છે . અસ્પષ્ટ હુકમ અને હુકમનામામાં

કોઈ દખલગીરી કહે વામાં આવતી નથી. ગુજરાત હાઈકોર્ટ એડવોકે ટ્સ

એસોસિએશન વેલ્ફે ર ફંડમાં આજથી અઠવાડિયાની અંદર ચૂકવવાની રૂ.

૫,૦૦૦/-ની કિંમત સાથે પ્રથમ અપીલ ફગાવી દેવામાં આવે છે . અવ્યવસ્થિત

હુકમ અને હુકમનામું પુષ્ટિ થયેલ છે . પ્રથમ અપીલની બરતરફીને ધ્યાનમાં

રાખીને, કનેક્ટે ડ સિવિલ એપ્લિકે શન ટકી શકતી નથી અને તે મુજબ, તેનો

નિકાલ કરવામાં આવે છે . ખર્ચની રસીદ આ અપીલના રે કોર્ડ પર મૂકવામાં

આવશે.

(ન્યાયમૂર્તિ શ્રી.જે.સી. દોશી)

This judgment has been translated using AI Tool – SUVAS.

===================================
અસ્વીકરણ: સ્થાનિક ભાષામાં અનુવાદિત આ ચુકાદા/હુકમનો હે તુ પક્ષકારોને તેમની
ભાષામાં જાણકારી ઉપલબ્ધ કરાવવા માત્રનો છે અને તેનો અન્યથા ઉપયોગ થઇ શકશે નહિ.
અન્ય તમામ વ્યવહારિક તેમજ સરકારી ઉદ્દે શો માટે મૂળ અંગ્રેજી ચુકાદો/હુકમ જ પ્રમાણિત
અને માન્ય રહે શે.

DISCLAIMER: The translated judgement in vernacular

language is meant for the restricted use of the litigant to
understand it in his/ her language and may not be used
for any other purpose. For all practical and official
purposes, the English version of the judgement shall be
authentic and shall hold the field for the purpose of
execution and implementation.