Pahimakas ni Dr.
Jose Rizal nangagtiis hirap na walang
Pinipintuho kong Bayan ay
paalam,
Lupang iniirog ng sikat ng araw,
mutyang mahalaga sa dagat
Silangan,
Kaluwalhatiang sa ami'y
pumanaw.
Bayaang ang buwan sa aki'y ititig
ang liwanag niyang lamlam at
tahimik,
liwayway bayaang sa aki'y ihatid
magalaw na sinag at hanging
hagibis.
Kung sakasakaling bumabang
humantong
sa krus ko'y dumapo kahit isang
ibon
doon ay bayaan humuning
hinahon
at dalitin niya payapang panahon.
Bayaan ang ningas ng sikat ng
araw
Ula'y pasingawin noong kainitan,
Magbalik sa langit ng buong
dalisay
Kalakip ng aking pagdaing na
hiyaw.
Bayaang sino man sa katotong
giliw
tangisang maagang sa buhay
pagkitil;
kung tungkol sa akin ay may
manalangin
Idalangin, bayan, yaring
pagkahimbing
Idalanging lahat yaong
nangamatay,
Pahimakas ni Dr. Jose Rizal
Pinipintuho kong Bayan ay paalam,
Lupang iniirog ng sikat ng araw,
mutyang mahalaga sa dagat Silangan,
Kung magkagayon ma'y,
kapantay; alintanahin
mga ina naming walang kapalaran na ako sa limot iyong ihabilin
na inihihibik ay kapighatian. pagkat himpapawid at ang
panganorin
mga lansangan mo'y aking
Ang mga balo't pinapangulila,
lilibutin.
ang mga bilanggong
nagsisipagdusa;
Matining na tunog ako sa dinig
dalanginin ko namang kanilang
mo,
makita
ilaw, mga kulay, masamyong
ang kalayaan mong ikagiginhawa.
pabango,
ang ugong at awit, pag hibik ko sa
At kung ang madilim na gabing iyo,
mapanglaw
pag-asang dalisay ng pananalig
ay lumaganap na doon sa libinga't ko.
tanging mga patay ang
nangaglalamay,
Bayang iniirog, sakit niya ring
huwag bagabagin ang hirap,
katahimikan.
Katagalugang kong pinakaliliyag,
dinggin mo ang aking
Ang kanyang hiwaga’y huwag pagpapahimakas;
gambalain;
diya'y iwan ko sa ito ang lahat.
kaipala'y marinig doon ang
taginting,
Ako'y patutungo sa walang
tunog ng gitara't salterio'y
busabos,
magsaliw,
walang umiinis at berdugong
ako, Bayan yao't kita'y aawitin.
hayop;
pananalig doo'y di nakasasalot,
Kung ang libingan ko'y limot na
si Bathala lamang doo’y haring
ng lahat
lubos.
at wala ng kurus at batong
mabakas,
Paalam, magulang at mga kapatid
bayaang linangin ng taong
masipag, kapilas ng aking kaluluwa't dibdib
lupa'y asarolin at kahuya’y ikalat. mga kaibigan bata pang maliit
sa aking tahanan di na masisilip.
Ang mga buto ko ay bago
matunaw,
Pag papasalamat at napahinga
mauwi sa wala at kusang rin,
maparam,
paalam estranherang kasuyo ko't
alabok na iyong latag ay bayaang aliw,
siya ang bahalang doo'y paalam sa inyo, mga ginigiliw;
makipisan.
mamatay ay siyang
pagkakagupiling!
Kaluwalhatiang sa ami'y pumanaw.
Bayaang ang buwan sa aki'y ititig
ang liwanag niyang lamlam at tahimik,
liwayway bayaang sa aki'y ihatid
magalaw na sinag at hanging hagibis.
Kung sakasakaling bumabang humantong
sa krus ko'y dumapo kahit isang ibon
doon ay bayaan humuning hinahon
at dalitin niya payapang panahon.
Bayaan ang ningas ng sikat ng araw
Ula'y pasingawin noong kainitan,
Magbalik sa langit ng buong dalisay
Kalakip ng aking pagdaing na hiyaw.
Bayaang sino man sa katotong giliw
tangisang maagang sa buhay pagkitil;
kung tungkol sa akin ay may manalangin
Idalangin, bayan, yaring pagkahimbing
Idalanging lahat yaong nangamatay,
nangagtiis hirap na walang kapantay;
mga ina naming walang kapalaran
na inihihibik ay kapighatian.
Ang mga balo't pinapangulila,
ang mga bilanggong nagsisipagdusa;
dalanginin ko namang kanilang makita
ang kalayaan mong ikagiginhawa.
At kung ang madilim na gabing mapanglaw
ay lumaganap na doon sa libinga't
tanging mga patay ang nangaglalamay,
huwag bagabagin ang katahimikan.
Ang kanyang hiwaga’y huwag gambalain;
kaipala'y marinig doon ang taginting,
tunog ng gitara't salterio'y magsaliw,
ako, Bayan yao't kita'y aawitin.
Kung ang libingan ko'y limot na ng lahat
at wala ng kurus at batong mabakas,
bayaang linangin ng taong masipag,
lupa'y asarolin at kahuya’y ikalat.
Ang mga buto ko ay bago matunaw,
mauwi sa wala at kusang maparam,
alabok na iyong latag ay bayaang
siya ang bahalang doo'y makipisan.
Kung magkagayon ma'y, alintanahin
na ako sa limot iyong ihabilin
pagkat himpapawid at ang panganorin
mga lansangan mo'y aking lilibutin.
Matining na tunog ako sa dinig mo,
ilaw, mga kulay, masamyong pabango,
ang ugong at awit, pag hibik ko sa iyo,
pag-asang dalisay ng pananalig ko.
Bayang iniirog, sakit niya ring hirap,
Katagalugang kong pinakaliliyag,
dinggin mo ang aking pagpapahimakas;
diya'y iwan ko sa ito ang lahat.
Ako'y patutungo sa walang busabos,
walang umiinis at berdugong hayop;
pananalig doo'y di nakasasalot,
si Bathala lamang doo’y haring lubos.
Paalam, magulang at mga kapatid
kapilas ng aking kaluluwa't dibdib
mga kaibigan bata pang maliit
sa aking tahanan di na masisilip.
Pag papasalamat at napahinga rin,
paalam estranherang kasuyo ko't aliw,
paalam sa inyo, mga ginigiliw;
mamatay ay siyang pagkakagupiling!