ΚΩΣΤΑ Θ.

ΚΑ͂ΡΑΛΗ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ͂

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩ͂Ν ΔΡΑΜΑΤΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩ͂Ν ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
ἘΦ 4 5Ξ---1 49

ΠΡΩ͂ΟΝ ΒΡΑ͂ΒΕΙΟΝ ΙἹΣΤΟΡΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΡΟΕΔΡΙΑ͂Σ

ἘΠΙΤΡΟΠΗ ΚΡΊΣΕΩΣ ἈΚΑΔΗΜΑΪΙ͂ΚΟΙ: Κ΄ ἈΜΑ͂ΝΤΟΣ, Σ. ΚΟΥΓΕΑ͂Σ, Δ. ΚΟΚΚΙΝΟΣ
ἈΘΗΝΑ͂Ι 1958
 ΚΩΣΤΑ ΘΕΟΔ. ΚΑΡΑΛΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΩΝ
ΔΡΑΜΑΤΙΚΩ͂Ν ΓΕΓΟΝΌΤΩΝ
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
1943 - 1040

ΠΡΩ͂ΤΟΣ ΤΟΜΟΣ

᾿Αμερόληπτος ἐξιστόρησις τοῦ δράματος

τῆς Πελοποννήσσου στηριζομένη εἷς τὰ
πραγματιχὰ γεγονότα χατὰ τὰ ἔτη
1943 -- 1949
 ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ

ΕΚΘΕΣΙΣ ΕΠΙΤΡΌΠΗΣ ΚΡΙΣΕΩ͂Σ

4) Ἢ περὶ ΕΑΜ Πελοποννήσου πραγματεία ἀνετίγραφος ἀποτελεῖται ἐκ 228
δακτυλογραφημένων σελίδων Εἰς σημείωσίν τον ὁ συγγραφεὺς λέγει ὅτι εἰς τὴν
πραγματικότητα αἱ 228 σελίδες δὲν ὑττερβαίνουν τὰς 180, ὅπως ὁρίζεται ὁ ὅος
ὅρος τῆς διακηρύξεως Ἢ πραγματεία διαιρεῖται εἰς δύο μέρη Τὸ πρῶτον ἐξ ἐννέα
κεφαλαίων πραγματεύεται περί τῆς ἱδρύσεως τοῦ ΕΑΜ καὶ τῆς ἑδραιώσεως αὐτοῦ
ἐν Πελοποννήσῳ, τῆς ὁποίας ἐξαίρεται ἡ φιλελευθερία. Περὶ τῆς ὀργανώσεως τῆς
ἐθνικῆς ἀντιστάσεως καὶ τῶν καπεταναίων αὐτῆς, περὶ τῆς διαλύσεως τῶν ἐθνικῶν
ὁμάδων ἀντιατάσεως ὑπὸ τοῦ ΕΑΜ, περὶ τῆς σφαγῆς τῶν Καλαβρύτων, περὶ τῆς
ἐπιθέσεως κατὰ τῶν Μολάων, περὶ τῶν ταγμάτων ἀσφαλείας, περὶ τῆς εἰς Πελοπόν-
νησον καθόδου τοῦ "Ἄρη Βελουχιώτῃη κλπ Τὸ δεύτερον μέρος ἐξ ἑνὸς μόνον κεφα-
λαίου τοῦ Ἰύον ὁμιλεῖ περὶ τῆς ἀποχωρήσεως τῶν Γερμανῶν ἀπὸ τὴν Πελοπόννη-
σον καὶ τῆς ἐπακολουϑητάτης φονικῆς ἐπιθέσεως: τοῦ ΕΛᾺΣ κατὰ τῶν Ταγμάτων
᾿Ασφαλείας καὶ τῶ) σφαγῶν τοῦ Μελιγαλᾶ, τῶν Καλαμῶν, τοῦ Πύργου, τῶν Γαρ-
γαλιάνων, τῆς Πύλου κλπ
Εἶναι καταπληκτικὴ ἡ περὶ τὰ γεγονότα ἐνημερότης τοῦ συγγραφέως καὶ ἡ ἀ-
κρίβεια τῶν περὶ τῶν γεγονότων εἰδήσεων Τὴν ἀκρίβειαν ταύτην ἠδυνήθην προ-
σωπικῷῶς νὰ διαπιστώπῳ εἷς τὸ 5ον κεφάλαιον σελ [13 ὅπο., ἐςτίθενται τὰ τῆς μά-
χΊς τῆς Παληόχωρας καὶ τῆς ἐξοντώσεω: τοῦ ἐθνικοῦ συγκροτήματος Βρετάκου ὑ-
πὸ δυνάμεω. τοῦ ΕΛΆΣ, διότι τὴν σύγκρ»ωσιν ἐκείνην μετὰ τῶν φρικτῶν αὐτῆς ἀ-
ποτελεσμάτων παρηκολούϑησα ἐκ τοῦ πληπίον εὑρισκόμενος τότε εἰς τὴν γενέτει-
ράν μου καὶ θρηνήσας τὴν ἀπώλειαν φιλτάτοου συγγενῶν Πόϑεν καὶ πῶς ἤντλησεν
ὁ συγγραφεὺς τὰς ἀκριβεῖς καὶ λεπτομερεῖς περὶ τῶν διαρ 9) πρὸς τὸ ΕΑΜ συγ-
κρούσεων εἰδήσεις, ὁ ἴδιος γνωρίζει ἐμφανιζόκτνο; γνώστης τότων, προσώπων καὶ
πραγμάτων γύρω ἀπὸ τὸ συγκλονῆσαν τὴν Πέλοππόννησον καὶ τὸ Ἔθνος θλιβερὸν
αὐτὸν θέμα Διὰ τὴν ἀξίαν, ἣν ἔχει εἰς τὴν σύγχρονον ἡμῶν ἱστορίαν τὸ θέμα του
καὶ διὰ τὴν ἀκρίβειαν, μεθ΄ ἧς ἐν τῇ πραγματείᾳ ἐκτίθενται τὰ γεγονότα νομίζω ὅτι
πρέπει νὰ τύχῃ αὕτη βραβείου
Ἧ ϑημοσίευσις αὐτῆς, συμπληρουμένης ἴσως καὶ μὲ τὰ ὀνόματα
τῶν πολυαρίθμων θυμάτων τοῦ ἐμφυλίου πολέμου, θὰ ἀποτελέσῃ
διὰ τὰς ἐπερχομένας γενεὰς χρήσιμον ἱστορικὸν καὶ φρονιματιστι-
κὰν ἀνάγνωσμα.
Ἔν ᾿Αθήναις τῇ 16 Μαρτίου 1957

Ἢ ᾿Επιτροπὴ προτείνη ὅπως ἀπονεμηθῇ πρῶτον βραβεῖον εἰς τὴν περὶ τοῦ ΕΑΔΑΜ
πραγματείαν (ἀρ Πρωτ 33929)
Ὁ ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Σ. Β. ΚΟΥΓΕΑ͂Σ
Κι. ΑΜΑΝΊΤΟΣ
ΕΙΣΗΓΗΤΗ͂Σ
Δ. ΚΟΚΚΙΝΟΣ
᾿Ακριβὲς ᾿Αντίγραφον
Ἐν ᾿Αϑήναις τῇ Ιάῃ Νοεμβρίου 1957
Ὁ Γενικὸς Γραμματεὺς ᾿Ακοδημίας
ΔΤΔΤ κ ΔΛ ΆΑΝΕΛΩΑΣ
 ΑΦΙΕΡΟΥ͂ΤΑΙ

εἷς τὴν ἱερὰν μνήμην τῶν ἀδελφῶν μοὺ

ΓΕΩΡΓΙΟΥ͂ ΚΑΙ ΓΙΑΝΝΑΚΗ

 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ἱλέσα εἰς ὅλας τὰς ταραχὰς τῶν ἐπαναστάσεων, τῶν ὀλέ-

θρωὼν τοῦ πολέμου καὶ τοῦ χρόνου, ὁ Μωριᾶς διετήρησεν ἀναλείω-
τα τὰ φιλελεύθερα καὶ δημοκρατικά του αἰσθήματα, τὴν ἱκανό-
τητά του ὡς λαοῦ, τὴν ταχείαν ἀντίληψίν του, τὸ ζωηρόν του
πνεῦμα καὶ τὴν πρὸς τὸ καλὸν καὶ τὴν ἐλευθερίαν ἀγάπην του.
Ὁ βίος τῶν Μωραϊτῶν διὰ μέσου τῶν αἰώνων ὑπῆρξεν
ἕνας διαρκὴς πόλεμος κατ’ ἐχθρῶν, ποτὲ ὅμως δὲν ἔχασαν τὸ
θάρρος τῶν καὶ εἰς τὰς δυσκολωτέρας στιγμὰς τῆς ζωῆς των.
Οἱ Μωραΐτες στάθηκαν ἀκλόνητοι καὶ ἀποφασιστικοί.
Ὑπερήσπισαν πάντοτε μὲ ἡρωϊσμὸν καὶ αὐτοθυσίαν τὴν ά-
τομικὴῆν τῶν ἐλευθερίαν ὁσάκις αὕτη ἠπειλήθη σοβαρῶς. ᾽Ὁ Μω-
ριᾶς ἐστάϑη πάντοτε ἕνα ὑψηλὸν φρούριον πρόμαχον τῆς ἐλευ-
θερίας. Τὰ 400 χρόνια τῆς σκλαβιᾶς του δὲν ἠδυνήθησαν νὰ
κλονίσουν τὸν ἀκλόνητον αὐτὸν βράχον τοῦ ᾿ἙΕλληνισμοῦ, κατὰ
τὸ διάστημα τοῦτο ἐβάστοξε τὸ βάρος τοῦ ζυγοῦ τῆς δουλείας
μὲ καρτερικότητα καὶ ὑπερηφάνειαν καὶ διετήρησεν ἀπὸ γενεᾶς
εἰς γενεὰν ἀναλοιώτους τοὺς θησαυροὺς τῶν ᾿Ελληνικῶν καὶ
θρησκευτικῶν παραδόσεων καὶ ἀναμνήσεων μέχρις ὅτου πρῶτοι
ἀπὸ ὅλους τοὺς Ἕλληνας πῆραν τὰ ὅπλα καὶ κατέφεραν ἀμεί:
λικτα κτυπήματα κατὰ τοῦ ζυγοῦ τῶν τυράννων.
Οὐδέποτε ἐθώπευσαν τὰς ἀλύσσεις τῶν κατακτητῶν καὶ ἡ
μακρὰ δουλεία τίποτε δὲν μετέβαλε, ἡ καρδία τῶν Πελοπογνη-
σίων ἀπὸ τῆς ἐποχῆς τῶν Θερμοπυλῶν ἐξακολουθεῖ νὰ φλέγεται
ἀπὸ τὴν ἱερὰν φλόγα τῆς ἐλευθερίας. Καὶ πάντοτε ἀπὸ τὴν
φλόγα αὐτὴν ὁδηγούμενοι ἐβάδισαν μόνοι τῶν καὶ ἀπτόητοι
τὸν δρόμον τῆς θυσίας χάριν τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου
καὶ τοῦ μεγαλείου τῆς ἐλευθερίας. .
Πολλοὶ ἐπιδρομεῖς πέρασαν ἀπὸ τὴν γωνίαν αὐτήν, δὲν
ἠδυνήθησαν ὅμως νὰ παρασύρουν τίποτε, οὔτε νὰ μεταβάλουν
τὸ παραμικρόν, πάντοτε ἡ ἐπιδρομὴ τῶν ἐπιδρομέων αὐτῶν ἅ-
νεχαιτίσθη καὶ πολλὰς φορὰς συνετρίβη ἐπάνω στ΄ ἀκατάβλητα
ὀχυρὰ τῶν ἐλευθέρων Μωραϊτῶν. Εἶναι ὅμως ἀληθές, ὅτι οἱ
Μωραῖτες κατὰ τὰ χρόνια τῆς κατοχῆς καὶ ἐν συνεχείᾳ τοῦ ἐμ-
φυλίου πολέμου ἠσθάνθησαν τὸ βάρος τοῦ ζυγοῦ τῆς δουλείας,
τόσον ὅσον δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν ποτὲ εἰς ἄλλην ἐποχήν. Κατὰ
τὴν περίοδον αὐτὴν ἣ καταλήστευσις εἶχε γίνη δόγμα καὶ ἡ κά-
τατυράννησις θρησκεία. Ἡ σφαγὴ ἤρχισε ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ 1943
μὲ αὔξουσαν πρόοδον καὶ ὅσο προχωρούσαμεν πρὸς τὰς ἀρχὰς
τοῦ 1944 τόσον περισσότερον ἐλάμβανε μεγαλυτέρας διαστάσεις,
τόσον ἄφθονον αἵμα ἐχύθη ποὺ δύναται νὰ εἴπη τις ὅτι αἱ βου-
νοπλαγαὶ ἐβάφησαν κόκκιναι καὶ ὅτι οἱ δρόμοι καὶ τὰ καλντερί-
μια τῶν πόλεων καὶ τῶν χωρίων ἐχόρτασαν ἀπὸ τὸ ἀφθόνως
χυθὲν αἷμα. Οἱ τάφοι ἔγιναν ἀπέραντοι, τὰ θύματα, ὅσοι καὶ
οἱ κάτοικοι, αἱ καταστροφαί, ἀνυπολόγιστοι, αἱ πληγαὶ τῶν
τραυματιῶν μας παραμένουν ἀκόμη ἀνεπούλωτοι καὶ οἱ σπα-
ρακτικοὶ θρῆνοι τῶν χηρῶν καὶ τῶν ὀρφανῶν θ᾽ ἀντηχοῦν ἐπὶ
πολλὰ χρόνια στὰ αὐτιά μας.
Οἱ Πελοπογγνήσιοι ὅμως καὶ κατὰ τὴν περίοδον αὐτὴν ἐπά-
λαισαν σάν γίγαντες μὲ τὴν καταιγίδα, ἡ πάλη τῶν αὐτὴ θὰ
παραμείνη παροιμιώδης εἰς τὴν ἱστορίαν τῆς Πελοποννήσου, ὅ-
ταν θὰ γνωσθῇ μιὰ μέρα ὁλοκληρωμένη, δικαίως θὰ θεωρηθῇ
καὶ ἀπὸ τοὺς συγχρόνους καὶ ἀπὸ τοὺς μεταγενεστέρους Ἕλλη-
νας σᾶν ἕνας θρῦλος. σᾶν ἕνα παραμῦθι, σἂν ἕνα ἔργον ἐντελῶς
ἀπίθανον. Ἡρωσμοὶ στὴ κατοχή, αὐτοθυσίαι, ὁλοκαυτώματα
κατὰ τὴν διάρκειαν τῶν αἱματηρῶν συγκρούσεων, μεταξὺ τῶν
ἀντιμαχομένων μερίδων ποὺ ἔλαβον χώραν, θὰ θεωροῦνται ὡς
κάτι τὸ ἀφάνταστον. Καλάβρυτα, Μονοδένδρι, Βαλτέτσι, Μελι-
γαλᾶς, Δημητσάνα, Ζαχάρω, Βλασία, “Αγιος Βασίλειος κιλιπ.
εἶναι τὰ νέα ὀχυρὰ ἐπάνω εἰς τὰ ὁποία ἐθραύσθη ἡ ὁρμὴ τῆς
ὠμῆς βίας. Τὴν ἱστορίαν αὐτὴν ποὺ τόσα δεινὰ ἐπεσώρευσεν
ἐξιστορῶ εἰς τὸ βιβλίον αὐτὸ εἰς δύο τόμους. Τὸ ἱστορικὸν ὑλικὸν
συνελέγη μετὰ προσοχῆς ἀπὸ αὐθεντικὰς διηγήσεις, ἀπὸ ἐκθέ-
σεις ἐπισήμους, ἃς συνέκρινα καὶ ἐξήτασα μὲ ἀμεροληψίαν, ἀπὸ
πληροφορίας τὰς ὁποίας ἔλαβον ἀπὸ αὐτόπτας, μεταβὰς εἰς
τοὺς τόπους τῶν γεγονότων, καὶ ἀπὸ στοιχεῖα τὰ ὁποῖα ὑπέπε-
σαν εἰς τὴν ἄμεσόν μοῦ ἀντίληψιν, ᾿Αναγνωρίζω ὅτι τὸ ἔργον
εἶναι ἐξαιρετικῶς δύσκολον καὶ ὅτι μαζὺ μὲ τ᾽ ἄλλα ἀπαιτεῖται
καὶ δεινὴ συγγραφικῇ ἱκανότης καὶ κρίσις λεπτὴ διὰ νὰ ἐξιστο.
ρήση τις καὶ κρίνη ἢ καὶ ἁπλῶς σκιαγραφήση τόσον δραματι-
κὰ γεγονότα ἅτινα διεδραματίσθησαν εἰς τὴν Πελοπόννησον κα-
τὰ τὴν ἄνω περίοδον. Κατέβαλον πᾶσσν δυνατὴν προσπάθειαν
διά νὰ ὁλοκληρώσω τὸ ἱστορικὸν τοῦτο ἀνάγνωσμα, ὠθούμενος
πάντοτε ἀπὸ τὴν ἀντίληψιν ὅτι ἡ συγγραφὴ αὐτὴ περιλαμβάνει
ἱστορικὰς; ἀληθείας, γνησίας, ἐξηλεγμένας καὶ ἀμερολήπτους,
πιστεύων πάντοτε ὅτι ὁ ἱστορικὸς ἔχει καὶ καιρὸν καὶ καθῆκον
νὰ βασανίσῃ τὰ πράγματα ἀμερολήπτως καὶ νὰ ἐκφέρη ρητὴν
τὴν κρίσιν τῆς ἀληθείας ἣν ἀπαιτεῖ τόσον ἡ ἐπιστήμη ὅσον καὶ
ἡ κοινὴ γνώμη.
᾿ Ἕν Πύργῳ τῇ 12 ’Οκτωβρίου 1955,
 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 1ὸν

ΕΑΜ -ΕΛᾺΣ
Ἡ ἵδρυσις τοῦ ΕΟΑ.Μ. καὶ οἱ ἰδρυταί τοῦ

Τὸ Σεπτέμβριον τοῦ 1941 ἱδρύθη στὴν ᾿Αθήγα τὸ «Ἐθνικὸν

᾿Απελευϑερωτικὸν Μέτωπον Ε. Α. Μ.». Τὸ ἵδρυσαν 400 κομμοῦνι-
σταί, ποὺ ἐδραπέτευσαν ἀπὸ τὰς φυλακὰς τῆς ᾿Ακροναυπλίας καὶ
ἐπέστρεψαν ἀπὸ τὰ ξηρονήσια τοῦ Αἰγαίου κατὰ τὰ τέλη τοῦ 1941,
ποῦ τοὺς εἶχε στείλει τὸ δικτατορικὸ καθεστὼς τοῦ Στρατηγοῦ ᾿Ἴω.
Μιαεταξᾶ, Κατὰ τὸ πλεῖστον, τοὺς κομμουνιστὰς αὐτοὺς τοὺς ἀπελεὺυ-
θέρωσαν οἱ Γερμανοί, ποὺ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην εἴχον συνάψει μὲ τὴν
Σοβιετικὴν Ἕνωσιν τὸ γνωστὸν σύμφωνον φιλίας καὶ συνεργασίας
ἐλολότωφ - Ρίμπεντροφ. ᾿Αμέσως οἱ Γερμανοί, μετὰ τὴν ὑπογραφὴν
τοῦ συμφώνου τούτου, ἀπέλυσαν ὅλους ἀνεξαιρέτως τοὺς κομμοῦυ-
γιστὰς ποὺ βρῆκαν στὰς φυλακὰς καὶ τὰ ξερονήσια. ᾿ηθέλησαν διὰ
τοῦ τρόπου αὐτοῦ νὰ δείξουν στοὺς Ρώσσους συμμάχους τῶν, ὅτι
δὲν διβξξάγουν ἀντικομμουνιστικὸν ἀγῶνα καὶ ὅτι πιστεύουν ἀπόλυ-
τα στὸ σύμφωνο φιλίας καὶ συνεργασίας ποὺ ἔκαμαν καὶ ὅτι δὲν
ὑποκρίνονται καὶ δὲν ὑποκρύπτουν οὐδεμίαν ὑστερόβουλον σκέψιν
καὶ ὅτι τρέφουν τὰς ἀγαθωτέρας προθέσεις:
“Ὅλοι αὐτοὶ ποὺ ἀπελύθησαν μαζὺ μὲ ἐκείνους ποὺ εἶχον ἀπο-
κηρύξει τὸν κομμουνισμὸν κατὰ τὴν περίοδον τῆς δικτατορίας, δι’
ἐπισήμου δηλώσεως (δηλωσίαι), ἤρχισαν νὰ κινοῦνται τὴν ἐποχὴν
ἐκείνην, πνεύματα ἀνήσυχα καὶ ἐπαναστατικά, ἔβλεπον πλέον τὸν
δρόμο ἐλεύθερο καὶ ἀνεμπόδιστο γιὰ τὴν ἐπικράτηοί τους, τὰ ἐμπό-
δια πλέον τὰ εἶχε παρασύρει ἡ καταιγίς. Οἱ κατακτηταὶ εἶχον ἐξα-
θρώσει τὰ πάντα, ὁ κρατικὸς μηχανισμὸς εἶχεν ἐξουθενωθεῖ, οἱ πὰ-
λαιοὶ κίνδυνοι δὲν ὑπῆρχον πλέον δι᾽ αὐτούς, εἶχον ἐκλείψει μαζὺ
μὲ τὸ κράτος, Τὸ “Ἑλληνικὸν Καμμουνιστικὸν κόμμα, ἀπὸ τῆς ἱδρύ-
σεὼς του μέχρι τοῦ 1336 δὲν ἠδυνήθη νὰ παίξη ἀποφασιστικὸ ρόλο
στὰ Ἑλληνικὰ πολιτικὰ πράγματα, διότι, ἐκτὸς τοῦ γεγονότος, ὅτι
ὁ "Ἑλληνικὸς λαὸς ἔβλεπε καὶ παρηκολούθει τοῦτο μετὰ δυσπιστίας,
ἐνδοκομμιατικαὶ ξηονέξεις καὶ ἔριδες τοῦ ἀνέκοτη αν τὴν πρόδαδεον καὶ
 - 8--

᾿ τὸ ἠμπόδισαν νὰ προχωρήσῃ ἐμπρὸς ἀπερίσπαστα καὶ ἀποφασιστι-

κά, ᾿Απὸ τὸ 1918 μέχρι τὸ 1931 ἡ ἡγεσία τοῦ κόμματος ἤλλαξε ἕξ
φοράς, οἱ δὲ ἀγῶνες μεταξὺ Τροτοκυστῶν καὶ Λενιστῶν διεξήγο-
γοντο σφοδροὶ καὶ ἀκατάπαυστοι.
Ἢ ὕπαρξις τοῦ Κομμουνιστικοῦ κόμματος στὴν Ἑλλάδα ἐγέ-
γετο ἀντιληπτὴ διὰ πρώτην φορὰν κατὰ τὸ ἔτος 1936, ὅταν εἰς τὰς
Βουλευτικὰς ἐκλογὰς τοῦ ἕτους ἐκείνου, αἱ δύο μεγάλαι ἀντίπαλοι
παρατάξεις, Βασιλόφρονες καὶ οἱ Δημοκρατικοί, ἔλαβον ἴσον ἀριθ-
μὸν ἑδρῶν, οἱ δὲ κομμουνισταὶ μὲ 15 ἔδρας ἐπὶ συνόλου τριακοσίων
ἀπέβησαν ρυθμισταὶ τῆς Πολιτικῆς τότε καταστάσεως. Ἐπειδή, οὔτε
οἱ βασιλόφρονες, οὔτε οἱ δημοκρατικοὶ ἦσαν διατεθειμένοι νὰ σχη-
ματίσουν Κυβέρνησιν μὲ ὑποστήριξιν τῶν κομμουνιστῶν καὶ ἐπειδὴ
ἐπ᾽ ἀρκετὸν χρονικὸν διάστημα τὰ δύο κόμματα δὲν συνεφώνουν νὰ
σχηματίσουν Κυβέρνησιν καὶ ἤριζον ὡς πρὸς τὴν διανομὴν τῶν
᾿Υπουργείων, ὁ Στρατηγὸς Μεταξᾶς, τῇ ἐγκρίσει τοῦ Βασιλέως Γεωρ-
γίου Β΄., πραξικοπηματικῶς κατέλαβε τὴν ᾿Αρχὴν τὴν 4ην Αὐγού-
στοῦ 1936 καὶ ἐγκαθίδρυσε δικτατορίαιν. ᾽Ο Στρατηγὸς Μεταξᾶς δι᾿
ἀπηνῶν διώξεων κατὰ τῶν κομμουνιστῶν καὶ διὰ τῆς συλλήψεως
τῶν σοβαρωτέρων στελεχῶν του, κατώρθωσε νὰ ἐξαρθρώση τὸν κομ-
ματικὸν μηχανισμὸν τοῦ κόμματος καὶ νὰ τὸν καταστήσῃ ἀνίκανον
πρὸς πᾶσαν δρᾶσιν. Ἢ ἐξουδετέρωσίς τοῦ ἐγένετο πλήρης διὰ τῆς
φυλακίσεως καὶ ἐξορίας τῶν μαχητικῶν στελεχῶν τοῦ ΚΙ ΚΕ. Πολλοὶ
ὅμως ἐκ τῶν ἠγετικῶν στελεχῶν, διὰ ν᾿ ἀποφύγουν τὰς διώξεις καὶ
τὰς ταλαιπωρίας τῆς ἐξορίας, ὑπέγραψαν ϑηλώσεις μετανοίας. Ὅ-
τὰν ὅμως οἱ Γερμανοὶ κατέλαβον τὴν Ἑλλάδα καὶ ἐγκατέστησαν
εἰς τὰς ᾿Αθήνας μίαν ἀσθενῆ Κυβέρνησιν «Κουϊσλιγκ», οἱ κομμουνι-
σταὶ ἐπανελθόντες ἀπὸ τὰ ξηρονήσια τοῦ Αἰγαίου καὶ ἀποδράσαντες
ἐκ τῶν φυλακῶν, ἐνεφανίσθησαν καὶ πάλιν ἐπὶ τῆς Πολιτικῆς σκηνῆς
ἀκαταδίωκτοι πλέον καὶ ἴσοι μεταξὺ ἴσων ἔθεσαν τὰς βάσεις τῆς
ὀργανώσεως τοῦ Ε.Α.Μ, καὶ καθώρισαν συμφώνως μὲ τὴν καθοδή-
γησιν ποὺ εἴχον ἐκ τῶν ἔξω, τὰς γενικὰς κατευθυντηρίους γραμμὰς
τῆς ὀργανώσεως, Τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ποὺ ἱδρύθη τὸ ΕΚΑ,Μ. ἀρχη-
γεύων τοῦ κομμουνιστικοῦ κόματος καὶ στρατιωτικὸς ἠγέτης τοῦ
ΕΛΑΣ ἧτο ὁ Γεώργιος Σιάντος ὑπὸ τὸ ψευδώνυμον «Γέρος». Ὁ
πραγματικὸς ἀρχηγὸς τοῦ κόμματος ἦτο ὁ Νῖκος Ζαχαριάδης, ὅστις
κατά τὴν διάρκειαν τῆς κατοχῆς καὶ τοῦ πολέμου εὑρίσκετο ἐν Γερ-
μανία ἔγκλειστος εἰς τὸ Στρατόπεδον συγκεντρώσεως «Νταχάου».
Τόσον ὃ Νῖκος Ζαχαριάδης, ὅσον καὶ πολλὰ ἄλλα σημαίνοντα
στελέχη τοῦ ΚΚΕ εἶχον ἐκπαιδευθῆ στὴ Μόσχα Λενινομαρξιστικὰ
καὶ εἶχον ζήσει πολλὰ χρόνια στὴ Σοβιετικὴ Ρωσία, ὅπου σπούδασαν
στὸ Μοσχοβίτικο Πανεπιστήμιο τῶν ᾿Ανατολικῶν λαῶν.
Τὴν ἄνοιξιν τοῦ 1943 στὴ Πρλοπάννησο ταὶ ψρυικὰ οὐὴν λλά.
 --9-.

δα, ἤρχισε νὰ ἐμφανίζεται καὶ νὰ ὀργανοῦται τὸ ᾿Εθνικὸν ᾿Απελεὺυ-

θερωτικὸν Μέτωπον (ΕΑΜ). Ἢ φήμη παρουσίαζε τὴν ὀργάνωσιν
αὐτὴν ὡς Σοσιαλιστικήν, περιλαμβάνουσαν στὸ πρόγραμμά
τῆς σοβαρὰς νομιμοφρόνους καὶ πρσοδευτικὰς μεταρρυθμίσεις, διὰ
τὰς ὁποίας τόσο πολὺ διψοῦσεν ὁ ᾿Ελληνικὸς λαὸς καὶ τὰς ὁποίας
ἀνέμενεν ἐπὶ σειρὰν ἐτῶν μὲ ἀγωνίαν, Στὴν ἀρχὴν τῆς ἐμφανίσεως
τῆς ᾿Οργανώσεως ΕΑΜ σοβαρὰ στελέχη τῆς παλαιοκομματικῆς πα-
ρατάξεως ἠμφισβήτησαν τὸν ἐθνικοαπελευθερωτικὸν σκοπὸν τῆς ὀργα-
νώσεως ΕΑΜ καὶ ἀπροκαλύπτως διέδιδον καὶ ἀπέτρεπον τοὺς Ἕλλη-
νας νὰ ἐνταχθοῦν εἰς τὰς τάξεις αὐτῆς, καθότι αὕτη ἦτο κομμοῦνι-
στικὴ ὀργάνωσις καμουφλαρισμένη καὶ διοικεῖτο κατὰ τὸ πλεῖστον
ἀπὸ κομμουνιστικὰ στοιχεῖα καὶ ὅτι ὁ ἀντικειμενικὸς σκοπὸς τῆς
ὀργανώσεως αὐτῆς δὲν ἦτο τίποτε ἄλλο, παρὰ προσπάθεια πρός
κατάληψιν τῆς ἐξουσίας καὶ προπαρασκευὴ τοῦ ἐδάφους διὰ τὴν
ἐγκαθίδρυσιν, μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν, τῆς δικτατορίας τοῦ προλετα-
ριάτου. ᾿Απέτρεπε δὲ ἡ παλαιοκομματικὴ παράταξις τοὺς “Ἕλληνας νά
προσχωρήσουν στὸ ΕΑΜ καὶ νὰ γίνουν ὀπαδοί της, ὋὋ λαὸς ὅμως,
κατὰ τὰ πλεῖστον, μετὰ δυσπιστίας ἤκουε τοὺς λόγους αὐτοὺς τῶν
παλαιοκομματικῶν, διότι διψοῦσε πράγματι τὴν ἐποχὴν ἐκείνην διὰ
μίαν προοδευτικὴν πραγματικὴν ἀλλαγήν, τὴν ὁποίαν ἐπίστευσεν ὅτι
θὰ τοῦ τὴν παρεῖχε τὸ ΕΑΜ, ἐπηρεασμένος δὲ ἀπὸ τὰς παντοειδεῖς
στερήσεις, διώξεις καὶ ταλαιπωρίας τῆς κατοχῆς καὶ ἀπογοητευμένος
ἀπὸ τὴν προπολεμικὴν πολιτείαν τῶν δύο μεγάλων κομμάτων, τὰ
ὁποῖα μὲ τὸν στεῖρον κομματικὸν ἀνταγωνισμόν τοὺς εἶχον βυθίσει
τοὺς ἀγρότας, μισθωτοὺς καὶ ἐργαζομένους εἰς πλήρην ἐξαθλίωσιν
καὶ κουρασμένος ἐπὶ πλέον ἀπὸ τὰ ἄνευ λόγου ἀλλεπάλληλα στρα-
τιωτικὰ κινήματα τῆς τελευταίας Ζθετίας πρὸς κατάληψιν τῆς ἐξου-
σίας καὶ τὴν ταπεινὴν ουναλλαγὴν τῆς Βουλευτοκρατίας, εὐθὺς ἀμέ:
σῶς περιέβαλε μὲ ἐμπιστοσύνην καὶ ὑπεδέχθη μὲ κρυφὴν καὶ ἀνυ-
πόκριτον χαρὰν τὴν ὀργάνωσιν τοῦ ΕΔΜ καὶ τὴν ἠκολούθησε δόσας
εἰς αὐτὴν ὅλα τὰ μέσα, ἠθικὰ καὶ ὑλικά, διὰ νὰ ζήση καὶ ἀνδρωθῇ.
“Ὅλοι, ὅσοι ἠκολούθησαν τὸ ΕΑΜ, ἐκτὸς τῶν κομμουνιστῶν, διέβλε-
πον ὅτι μέ τὴν ἐπικράτησιν αὐτῆς θὰ προέκυπτεν ὁπωσδήπτε κάποια
ἀλλαγὴ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ, κάτι τὸ νέον, κάτι ποὺ νὰ μὴ θυμίζη παλαιὰ
ἐποχὴ κομματικῆς κραιπάλης καὶ συναλλαγῆς καὶ ὁριστικὴ ἀπαλλα-
γὴν ἀπὸ τὴν μάστιγα τῆς βουλευτοκρατίας, ἡ ὁποία κατὰ τὴν τελεὺ-
ταίαν 3θετίαν εἶχεν ἀναπτύξει εἰς ἀφάνταστον βαθμὸν τὴν ρουσφε-
τολογίαν καὶ τὰς καταχρήσεις, Ὃ διορισμὸς τῶν κομματικῶν φίλων
τῶν ἦτο ἡ μοναδικὴ προσπάθειά τῶν καὶ ἡ μετάθεσις τοῦ μὴ ὑπο-
τασσομένου εἰς τὰς ἀξιώσεις τῶν κομματικῶν παραγόντων, Ἢ ὑπο-
τροφία καὶ ἡ σύνταξις ἦσαν αἱ μόναι ἀπασχολήσεις τῶν βουλευτῶν.
Εἶχε διαπιστωθῆ πλέον ὅτι ἀδικαιολογήτως εἶχον χορηγηθῆ χιλιάδες
 -τὸ--

συντάξεων καὶ ἐπιδόματα ἀναπηρίας ἐπὶ τῇ βάσει ρουσφετιῶν καὶ

ἀπατῶν, Ἧ αὐθαιρεοία καὶ ἡ κυριαρχία τῶν πολιτικῶν παραγόντων
ὑπεράνω τῶν νόμων καὶ τῶν κοινωνικῶν σχέσεων εἶχε δημιουργήσει
εἰς τὸν ᾿Ελληνικὸν λαὸν τὴν ἀηδίαν καὶ τὴν ἀνυποληψίαν πρὸς τὰ
πολιτικὰ δύο μεγάλα κόμματα. Εἰς τὴν ἁλματώδη πρόοδον καὶ ἀ-
νάπτυξιν τῆς ὀργανώσεως ΕΑΜ, συνετέλεσαν καὶ ἄλλα περιστατικά,
τὰ ὁποῖα ἐξηνάγκασαν τοὺς Μωραῖτας καὶ γενικῶς τοὺς Ἕλληνας
νὰ πυκνώσουν τὰς τάξεις τοῦ ΕΑΜ καὶ δὴ αἱ ἀπηνεῖς διώξεις τῶν κατα-
κτητῶν κατὰ “Ἑλλήνων πατριωτῶν, ὁ φόβος τῆς προδοσίας, αἱ πα-
ντοειδεῖς στερήσεις καὶ ἡ ἀδηφαγία τοῦ σαρκοβόρου τέρατος τοῦ
μαυραγοριτισμοῦ, ποὺ φανερὰ τότε συνειργάζετο μὲ τὸν κατακτητὴν
στὴ δήωσι καὶ στὴ καταστροφὴ τοῦ τόπου καὶ ἡ παντελὴς ἀδιαφο-
ρία τοῦ παλαιοκομματικοῦ κόσμου νὰ ἡγηθῇ φανερὰ καὶ ἀποφασι-
στικὰ τοῦ λαοῦ. Τὸ ΕΑΜ, ἀφοῦ ἐξώπλισε τὰς πρῶτας ὁμάδας τοῦ
ΕΛᾺΣ καὶ ἀφοῦ ἐτοποθέτησε καὶ στὸ μικρότερο χωριὸ τῆς ὑπαίθρου
τῆς Πελοποννήσου τοπικὰς ὀργανώσεις αὐτοδιοικήσεως, ἤρχισε διὰ
τῶν καθοδηγητῶν τοῦ προπαγανδιστικὴν ἐκστρατείαν κατὰ τῶν
ἀντιδραστυκῶν παλαιοκομματικῶν στοιχείων καὶ διὰ τῆς ὁσημέραι
αὐξήσεως τῆς δυνάμεως τοῦ ΕΛΑΣ, ἀνέλαβε τὴν ἀμείλικτον ἐκκαθά-
ρισιν τῶν ἀντιδραστικῶν στοιχείων, ἐπὶ κεφαλῆς τῶν ὁποίων ἔθεσεν
τὸν Βασιλέα Γεώργιον,
Οἱ καθοδηγηταὶ ἐπετίθεντο εἰς τοὺς λόγους τῶν προσωπικῶς
κατὰ τοῦ Βασιλέως καὶ τοῦτο προφανῶς διὰ νὰ δημιουργήσουν μίαν
σοβαρὰν ἀντιβασιλικὴν παράταξιν καὶ διὰ νὰ φανατίσουν τοὺς ὁπα-
δούς τῶν κατὰ τοῦ Βασιλέως, τὸν ὁποῖον ὁ ᾿Ελληνικὸς λαός, κατὰ
πλειοψηφίαν, ὑπερηγάπα καὶ περιέβαλε μὲ ἀπεριόριστον ἐμπιστοσύ-
νην. Διεκήρυξαν ἀπὸ τῆς πρώτης στιγμῆς, ὅτι ὁ ΕΛΑΣ τοὐλάχιστον
οὐδέποτε θὰ ἐπιτρέψῃ εἰς τὸν Βασιλέα νὰ πατήση τὸ πόδι του εἰς
τὴν Ἑλλάδα καὶ εἰς περίπτωσιν καθ᾽ ἣν ἀκόμη ξένη δύναμις, μετὰ
τὴν ἀναμενομένην ἀπελευθέρωσιν, ἤθελεν ἐπιβάλει τοῦτον. Τότε, ἔ-
λεγον, ἀπεριφράστως ὅτι ὁ ΕΛΑΣ θὰ χρησιμοποιήση τὰ ὅπλα κατὰ
παντός, ἀδιαφορῶν διὰ τὰς συνεπείας, Διὰ τῶν κηρυγμάτων αὐτῶν
προφανῶς ἤθελε νὰ δημιουργήσῃ εἰς τὸν λαόν μίαν ἀντιβασιλικὴν
ψύχωσιν καὶ ν᾿ ἀποτρέψη μελλοντικῶς τὴν ἐπάνοδον τοῦ Βασιλέως
Γεωργίου Β΄,
᾿ΕἙκτὸς τούτων, ἡ ὀργάνωσις τοῦ ΕΑΜ, διὰ νὰ ἰἱκανοποιήση
ἕνα βαϑότατον αἴσθημα τοῦ “Ἑλληνικοῦ λαοῦ, τὸ ὁποῖον εἶχε καταστῆ
τὴν ἐποχὴν ἐκείνην καὶ διακαὴς πόθος του κἀὶ διὰ νὰ δημιουργήση ἀ.
γαϑὴν ἐντύπωσιν εἰς τὰ πρῶτα βήματά τῆς, καὶ διὰ νὰ καταδείξῃ
ὅτι ἐτάχθη ὑπέρμαχος τῶν συμφερόντων τοῦ λαοῦ, διέταξε τὰς
πρῶτας ὁμάδας τοῦ ἘΛΑΣ, ποὺ ἐνεφανίσθησαν στὸ Μωραΐτικα
βουνὰ καὶ πρὶν ἀκόμη ἀρχίση τὸν ἀμείλικτον πόλεμον πρὸς ἐξάρθρω-
 --11 --

σιν καὶ ἐξουδετέρωσιν τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων ἀγτιστάσεως, νὰ τιμῶ-

ρήσουν ἀμείλικτα τοὺς διασημοτέρους πῤάκτορας καὶ συνεργάτας
τῶν κατακτητῶν. Πράγματι συνέλαβε καὶ ἐξετέλεσε πολλοὺς ἀπὸ
τοὺς πράκτορας αὐτοὺς καὶ τὰ πτώματά τῶν ἐτοποθέτησε σὲ σταὺῦ-
ροδρόμια διὰ νὰ καταστῆ τοῦτο ἀμέσως γνωστόν. Ἧ τιμωρία αὐτὴ
ἄνεμένετο μὲ ἀγωνίαν πράγματι ἀπὸ τὴν ὁλότητα τοῦ Ἑ.:λληνικοῦ
λαοῦ καὶ ἱκανοποίηῃσε πλήρως τὴν ἐπιθυμίαν αὐτήν.

Ἡ πεῖνα, ἡ τρομοκρατία καὶ ἡ ἐξαδλίωσις

μαίνεται στὸ Μωριὰ κατὰ τὸ ἔτος 1942.
Εἶναι ἡ ἐποχὴ τοῦ χειμῶνος τοῦ 1942, Εἶχε συντελεσθῆ ἡ ὑπο-
δούλωσις τῆς “Ἑλλάδος καὶ τῆς Κρήτης. Αἱ μηχανοκίνητοι φάλαγγες
τοῦ ᾿Αδόλφου Χίτλερ, τοῦ δευτέρου αὐτοῦ ᾿Αλαρίχου, εἶχον φθάσϑι
μέχρι τοῦ Ταινάρου καὶ τὰ τμήματα τῶν ἀλεξιπτωτιστῶν τοῦ εἶχον
καταβάλει τὴν ἡρωϊκὴν ἀντίστασιν τῆς Μεγαλονήσου,
“ὋὉὋ Ἑλληνικὸς λαὸς τραυματισμένος βαρύτατα καὶ καθημαγμέ-
νος ἀπὸ ἕναν ἄνισον καὶ σκληρὸν πόλεμον, εἰσῆλθε στὸ βαθὺ σκο-
τάδι τῆς δουλείας καὶ ἀμέσως ἤρχισε νὰ ἀντικρύζη στυγνὰς τὰς
ὄδυνηράς συνεπείας τῆς ἥττης. Ἢ πεῖνα καὶ αἱ παντοειδεῖς στερή-
σεις ἤρχισαν νὰ τὸν μαστίζουν ἀδυσώπητα, “ὥσο περνοῦσαν αἱ ἡ-
μέραι καὶ ἑβδομάδες καὶ ἐξηντλοῦντο τὰ ὀλίγα ἀποθέματα τῶν τρο-
φίμων, τόσον αἱ στερήσεις γενικῶς τῶν Πελοποννησίων ἐγένοντο πιὸ
αἰσθηταί καὶ τόσον τὸ δρᾶμα τῆς πείνης ἐλάμβανε μεγαλυτέρας δια-
στάσεις. Κατὰ τὰ μέσα τοῦ χειμῶνος τοῦ 1942 πρὸς τὸ 1943 ἦ ζωὴ
πλέον κατέστη μαρτυρικὴ καὶ ἀφόρητος, Αἱ ἀγωνιώδεις προσπάθειαι
τοῦ λαοῦ μας πρὸς ἀνεύρευσιν τῶν στοιχειωδῶν τροφίμων ἐθραύον-
ντο ἐμπρὸς εἰς τὴν στυγνὴν πραγματικότητα τῆς παντελοῦς ἐλλεί-
ψεως. Ὃ θάνατος πλέον, ὡς ἦτο ἑπόμενον, ἤρχιζε νὰ θερίζῃ τὰς
λαϊκὰς μάζας καὶ περισσότερον τὰ παιδιὰ τοῦ λαοῦ καὶ τοὺς γέρον-
τας, ποὺ εἶχον γίνει κάτισχνοι καὶ σκελετωμένοι ἀπὸ τὴν πεῖνα καὶ
τὰς στερήσεις. Γέροντες πρησμένοι ἀπὸ τὴν ἀποβιταμίνωσιν, ἀνέμε-
νον τὸν θάνατον μὲ στωικότητα διὰ νὰ λυτρωθοῦν ἀπὸ τὸ μαρτύριον
τῆς πείνας,
Οἱ κατακτηταὶ εἰς τὰ μεγάλα ἀστικὰ κέντρα τῆς Πελοποννήσου
εἶχον ἐγκαταστήσει ἰσχυρὰς στρατιωτικὰς μονάδας, εἰς τὰς μεγαλὺ-
τέρας πόλεις εἶχον τοποθετήσει Σύνταγμα καὶ εἰς τὰς μικροτέρας
μικροπόλεις Τάγματα, ἐκτὸς τῶν ἀστυνομικῶν δυνάμεων, τὰς
ὁποίας εἶχον ἐγκαταστήσει ἐν ἀφθονίᾳ καὶ εἰς τὰς μικροτέρας ἀκόμη
κωμοπόλεις. Ὅλοι αὐταὶ αἱ στρατιωτικαὶ δυνάμεις ἐλάμβανον ἀπὸ
τὸν πληϑυσμὸν τῆς Πελοποννήσου τὰ περισσότερα τῶν τροφίμων
καὶ μὲ ἕν λύγον ξτρέφοντο ἀπὸ τῶν ἴαχνὰς πάρκας μας,
 -. 12 --

Οἱ ᾿Ιταλοὶ ἔβλεπον μὲ χαιρεκακίαν τὴν τραγωδίαν τοῦ λαοῦ

μας καὶ κατέβαλον προσπαθείας νὰ καταστήσουν τὴν διαβίωσίν τοῦ
περισσότερον μαρτυρικὴν καὶ δύσκολον, Σκληρὰ μέτρα ἐφήρμοσαν
ἀμέσως, μὲ ἕνα λόγο πέρασαν στὰ χέρια καὶ στὰ πόδια τοῦ “Ἕλλη-
νικοῦ λαοῦ τὶς βαρειὲς ἀλυσσίδες τῆς τυραννίας, Τὸ σκληρότερον
ἀπὸ ὅλα τὰ μέτρα ποὺ βύθισε σὲ ἀπόγνωσιν τοὺς κατοίκους ἦτο ἡ
αὐστηρὰ ἀπαγόρευσις τοῦ κάθε ἀτόμου νὰ κυκλοφορῆ ἔστω ἀπὸ
χωριὸ σὲ χωριὸ ἄνευ ἀδείας τῆς ᾿Ιταλικῆς ἀστυνομίας. Τὸ σκληρὸ
αὐτὸ μέτρο κατέστησε βαθυτέραν τὴν ἀπόγνωσιν καὶ τὴν πάλην τῆς
διαβιώσεως δραματικωτέραν.
Κατόπιν ἀπὸ τὸ μέτρον αὐτὸ ἤρχισαν αἱ σκληραὶ διώξεις, ἔκτε-
λέσεις χωρὶς οἶκτον, στρατόπεδα συγκεντρώσεως μέχρις ἀσφυξίας,
παντοῦ καὶ στὰ μικρότερα ἀκόμη χωριὰ ἐβασίλευεν ὁ τρόμος καὶ ὁ
φόβος τῆς προδοσίας, ὁ φόβος τῆς συλλήψεως εἶχε γίνει ὁ μεγαλύ-
τερος ἐφιάλτης,
Διὰ τῶν σκληρῶν αὐτῶν μέτρων οἱ κατακτηταὶ πίστευαν πὼς
θὰ ἐξουϑενώσουν καὶ θὰ κσταβάλουν τὸ φρόνημα καὶ τὸ ἠθικὸν τοῦ
λαοῦ καὶ θὰ τοῦ ἐξαλείψουν τὴν ἐλπίδα ποὺ εἶχε γιὰ τὴν νίκην, τὴν
νίκην τὴν ἰδικήν του, τὴν νίκην τῶν συμμάχων τοῦ, ποὺ τὴν πίστευεν
ὀλόψυχα καὶ τὴν ἐπερίμενε μὲ ἀγωνίαν, Οὕτω μὲ τὰ μέτρα αὐτὰ ὁ κα-
τακτητὴς παρεσκέυαζε μεθοδικὰ τὴν ἐξουθένωσιν καὶ τὴν πλήρη
ὑποταγὴν τοῦ λαοῦ μας, Τὰ μέτρα ὅμως αὐτὰ ἔφερον τὰ ἀντίθετον
ἀποτέλεσμα, ὅσο σκληρότερα ἦσαν, τόσον περισσότερον ἐχαλύβδω-
ναν τὰς ἀγωνιστικὰς δυνάμεις τοῦ ἔθνους καὶ ἔδιδον μεγαλυτέραν
ζωήν, παλμὸν καὶ πίστιν εἰς τοὺς ἀγωνιστάς, Πολλοὶ ἐξηναγκάσθη-
σαν νὰ βγοῦν εἰς τὸ βουνὸ ἀπὸ τὰς πιέσεις αὐτάς, πολὺ πρὶν ἀκόμη
ὀργανωθῆ ἡ ἐθνικὴ ἀντίστασις.
Τὰ σκληρότερα μέτρα ἐλήφθησαν κατὰ τῶν ἀξιωματικῶν τοῦ
διαλυθέντος ἙἝἭλληνικοῦ στρατοῦ, “Ὅλοι παρηκολουθοῦντο ἀγρύπνως
καὶ ὑπεχρεοῦντο, δὶς τουλάχιστον τῆς ἡμέρας, νὰ δίδουν τὸ παρὼν
εἰς τὰς κατὰ τόπους Ἰταλικὰς ἀστυνομικὰς ἀρχάς. “Ὅσους ἀπὸ
αὐτοὺς ἐθεώρουν ἐπικινδύνους λόγῳ τῆς ἡρωικῆς τῶν στρατιωτικῆς
δράσεως, τοὺς ἔθετον ὑπὸ περιορισμὸν καὶ πολλοὺς ἐξ αὐτῶν συνέ-
λαβον εὐθὺς ἀμέσως καὶ ἀπέστειλον εἰς ᾿Ιταλίαν καὶ Γερμανίαν εἰς
στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Ἄλλους ἐκράτησαν εἰς τὰς φυλακὰς
καὶ ἄλλους ἐξετέλεσαν εἰς ἀντίποινα, ὁσάκις ἐγένετο σαμποταρίσματα
ἢ ἐνέδραι ἐναντίον στρατιωτικῶν τμημάτων τοῦ ἐχθροῦ, Μὲ ἕνα λό-
γον μέσα σὲ ὀλίγους μῆνας οἱ κατακτηταὶ εἶχον ὁλοκληρώσει καὶ
εἶχον θέσει εἰς πλήρη ἐνέργειαν ἕνα τρομερὸ σύστημα κατασκοπείας
καὶ ἀνθρωπίνης καταδυναστεύσεως,
Ἕτερον μέλημα τῶν κατακτητῶν εἰς τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τῆς
πρώτης ἡμβρας τῆς ἐγκοταστάἀσεώς γῶν, ἦτο ἡ υλήρης ἐφοηλισαὸν,
 -- 13 .--

τοῦ λαοῦ. Εἰς τὴν ἐπιτυχίαν τοῦ ἀφοπλισμοῦ ἐστήριζον τὰς ἐλπίδας
τῶν διὰ τὴν πλήρη ἐξουθένωσιν καὶ ἐξουδετέρωσίν του, Εὐθὺς ὡς
ἐγκατεστάθησαν αἱ στρατιωτικαὶ καὶ ἀστυνομικαὶ δυνάμεις εἰς τὰς
πόλεις, κωμοπόλεις καὶ χωρία, διέταξαν τὴν ἄμεσον παράδοσιν παν-
τὸς πυροβόλου ὅπλου, μὴ ἐξαιρουμένων οὐδὲ καὶ αὐτῶν ἀκόμῃ τῶν
κυνηγετικῶν δικάνων. Οἱ μὴ συμμορφούμενοι πρὸς τὴν διαταγὴν
αὐτήν, συλλαμβανόμενοι ἐτιμωροῦντο μὲ τὴν ἐσχάτην τῶν ποινῶν ἢ
ἐπιεικέστερον ὑπεβάλοντο εἰς φρικώδη βασανιστήρια.

Ἡ ἠδικὴ κρίσις τῆς πολιτικῆς ἡγεσίας

κατὰ τὴν περίοδον τῆς κατοχῆς.

Οἱ Γερμανοὶ μπῆκαν στὴν ᾿᾿Αϑήνα τὴν 2ίην ᾿Απριλίου 194}, καὶ

ἔστησαν τὴν σημαία τοῦ ἀγκυλωτοῦ σταυροῦ στὸν ἱερὸ βράχο τῆς
᾿Ακροπόλεως, Μάλις μπῆκαν στὴν ᾿Αθήνα, ἐνεπιστεύθησαν τὴν ἔυ-
βέρνησιν τῆς Χώρας εἰς τὸν ὑπογράψαντα τὴν ἀνακωχὴν ἐν
ἀγνοίᾳ τοῦ Βασιλέως, τοῦ ᾿Αρχιστρατήγου καὶ τῆς Κυβερνήσεως,
Στρατηγὸν Γεώργιον Τσολάκογλου, Τὸν Στρατηγὸν αὐτὸν
ἐχρησιμοποίησαν οἱ κατακτηταὶ διὰ δεσμοφύλακα τοῦ “Ἑλληνικοῦ
Λαοῦ, ἀπ᾽ αὐτὸν καὶ τὴν Κυβέρνησίν του ἐζήτησαν γὰ τοὺς βοηθήση
γιὰ νὰ ὁλοκληρώσουν τὴν ὑποδούλωση καὶ τὴν ἐξουθένωσή του, Ὅ
Στρατηγὸς Γεώργιος Τσολάκογλου ὡς πρῶτος Πρόεδρος τῆς κατο-
χικῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως, ἀπηύθηνεν ἀμέσως διάγγελμα πρὸς
τὸν Ἑλληνικὸν Λαόν, εἰς τὸ ὁποῖον ἐτόνιζε ὅτι ὑπεύθυνοι τῆς ἥττης
τοῦ ᾿Ελληνικοῦ Λαοῦ ἦτο ἡ Κυβέρνησις Λεταξᾶ, ὅστις πραξηκοπη-
ματικῶς τὴν άην Αὐγούστου 1936, τῇ ἐγκρίσει τοῦ Βασιλέως Γεὼρ-
γίου Β΄. κατέλυσε τὰς ἐλευθερίας τοῦ 'Ἑλληνικοῦ Λαοῦ, Ὃ ἀγὼν
τῶν Ἑλλήνων, ἐτόνιζεν εἰς τὸ διάγγελμά τοῦ ὁ Στρατηγός. ἐτε-
Ἀείωσε μετὰ τὴν κατάληψιν τῶν ᾿Αθηνῶν ὑπὸ τῶν Γερμανῶν καὶ
δὲν δύναται πλέον νὰ γίνεται Ἀόγος περὶ συνεχίσεως τοῦ ἀγῶνος
καὶ τῆς ἀντιστάσεως παρὰ τὸ πλευρὸν τῶν συμμάχων, ὅτι ἡ χώρα
δὲν δύναται πλέον ν᾿ ἀνθέξῃ εἰς ἕναν παρατεταμένον ἀγῶνα καὶ
μίαν μακρὰν ἀντίστασιν. ᾽Ο Στρατηγὸς ἐγκατέστησε τὴν Κυβέρνη-
σίν τοῦ εἰς τὰς ᾿Αθήνας καὶ γύρω του συνεκεντρώθησαν κάθε φυρά-
ματος στοιχεῖα, προδόται, κατάσκοποι καὶ ἡττοπαθεῖς, ποὺ πίστευαν
καὶ διακήρυττον ὅτι οἱ σύμμαχοι ἔχασαν πλέον τὸν πόλεμον καί ὅτι
ἡ νίκη πλέον ἀνήκει εἷς τὸν ἄξονα, διεπράττοντο δὲ ὑπὸ τῶν περι-
στοιχιζόντων τὸν Στρατηγὸν καὶ τὴν Κυβέρνησιν παντοειδεῖς ἀσχη-
μίαι ἀντικείμεναι πρὸς τὴν ἠθικὴν τάξιν καὶ τὴν ἐθνικὴν ἀξιοπρέ-
πειαν, εὐθὺς δὲ ἀμέσως ἐξηπλώθη καθ’ ἅπασαν τὴν Ἑλλάδα καὶ
ἀνεπτύχθη τὸ σαρκοβόρον τέρας τοῦ μαυραγοριτισμοῦ, τὸ ὁποῖον
 -» 14 --

παράλληλα μὲ τοὺς κατακτητὰς καταπίεζε τὸν ᾿Ελληνικὸν Λαὸν

καὶ ἀπεμύξει τὸ αἷμα τῆς ᾿Ελληνικῆς φυλῆς. Ἢ Κυβέρνησις Τσοολά-
κογλου, ὡς καὶ αἱ μετέπειτα διαδεχθεῖσαι αὐτόν κατοχικαὶ Κυβερ-
νήσεις ἐστράφησαν ἀναφανδὸν κατὰ τοῦ Βασιλέους Γεργίου τοῦ Β΄.
καὶ τῶν συνεργατῶν του, οἱ ὁποῖοι ἠγωνίζοντο εἰς τὸ ἐξωτερικὸν
παρὰ τὸ πλευρὸν τῶν συμμάχων, συνεχίζοντες τὸν πόλεμον ὑπὲρ
τῆς ᾿Ελλάδος. Μὲ τὴν ἄποψιν αὐτὴν τῆς Κυβερνήσεως ἐτάχθησαν
εὐθὺς ἀμέσως ὅλοι σχεδὸν οἱ πολιτικοὶ ἡγέται τῆς χώρας, ἐκτὸς
ἐλαχίστων ἐξαιρέσεων καὶ ἀπὸ κοινοῦ πάντες κατεφέροντο κατὰ τοῦ
Βασιλέως Γεωργίου καὶ τῶν συνεργατῶν τοῦ, ὑπέγραψαν δὲ καὶ τὸ
γνωστὸν κατὰ τοῦ Βασιλέως Γεωργίου σύμφωνον, τὸ ὁποῖον παρα-
θέτομεν καὶ ἔχει ὡς ἑξῆς :

ΠΡΑΚΤΙΚΟΝ
Ὃ πολιτικὸς κόσμος τῆς ᾿Ελλάδος, κατεχόμενος ἀπὸ τὴν βαθείαν ἐπί-
γνῶσιν τῆς τραγικότητος τῶν περιστάσεων τῆς πατρίδος, θεωρεῖ ἱερὸν χρέος
του, ὅπως ρίψῃ εἰς τὴν λήθην τὰς διαφοράς, αἱ ὁποῖαι τὸν ἐχώρισαν εἰς τὸ
παρελθὸν καὶ συνεργασθῆ σταθερῶς διὰ τὴν ἐξυπηρέτησιν τῶν γενικῶν συμ-
φερόντων τοῦ ἔθνους καὶ τοῦ Λαοῦ μέχρις ὅτου παγιωθῆ ὁ ἐλεύθερος ἐθνι-
κὸς καὶ πολιτικὸς βίος τῆς χώρας,
"Εχῶν πρὸ ὀφθαλμῶν, ὅτι εἰς ἥν ἀπέλπιδα θέσιν περιῆλθεν ὁ λαὸς ἐκ
τοῦ λιμοῦ, ἄμεσος ἐπικρέμαται κίνδυνας κατὰ τῆς ὑπάρξεως τῆς φυλῆς καὶ
ἄμεσος ἐκ τούτου ἐπιβάλλεται μέριμνα πρὸς ἐξασφάλισιν τῶν ἀπαραιτήτων
μᾶσων τῆς συντηρήσεώς του,
Καὶ ἐξ ἄλλου, ὅτι ἔγκαιρος ἐπίσης ἐπιβάλλεται πρόνοια,
Πρῶτον. Διὰ νὰ γίνη, ὅταν ἐπιστῆ ἡ ὥρα, τελείως ὁμαλὴ καὶ ἥρεμος ἡ
μετάβασις εἰς τὴν εἰρηνικὴν περίοδον.
Δεύτερον. Διὰ γὰ ἐξασφαλισθῆἡ καλλιτέρα προάσπισις τῶν ἐθνικῶν
συμφερόντων εἰς τὸ Συνέδριον τῆς Εἰρήνης ἀπὸ ἀντιπροσωπείαν περιβαλλο-
μένην μὰ λαϊκὴν ἐμπιοτοσύνην. Καὶ τρίτον. Διὰ νὰ προληφθοῦν εἰς τὸ μέλ-
λον ἐνδεχόμεναι ἀνωμαλίαι, προῆλθεν εἰς τὰς ἀκολούθους ἀποφάσεις, τὴν
ἐκτέλεσιν τῶν ὁποίων θέλει ἐπιδιώξει ἐν στενῇ μέχρι τέλους καὶ ἀρρήκτῳ
συνεργασίᾳ.
ΐ
Κατὰ τὴν πολεμικὴν περίοδον,
αὐ) Ὃ συνεργοαζόμενος πολιτικὸς κόσμος, ἀγρύπνως παρακολουθῶν τὸ
ἐπιοιτιστικὸν ζήτημα τῆς χώρας, θέλει καταβάλει ἄνευ ἀναβολῆς, ἀπὸ τοῦδε,
πᾶσαν προσπάθειαν διὰ τὴν ἀποσόβησιν, τῶν ἐκ τοῦ λιμοῦ ἢ τοῦ ὑποσιτι-
σμοῦ τοῦ λαοῦ κινδύνων, προβαίνων πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον εἰς πᾶσαν κατὰ
τὴν κρίσιν του δυνατὴν καὶ χρήσιμον ἐνέργειαν. Ὅμοίαν ἀπὸ κοινοῦ ἠθικὴν
ἐπιρροὴν θέλει ἀσκήσει πρὸς θεραπείαν καὶ τῶν λοιπῶν τοῦ λαοῦ ἀναγκῶν,
Β) Θέλει προετοιμάσει τὴν ἐργασίαν, τὴν ἀπαραίτητον πρὸς ὑπεράστπι-
σιν τῶν ἐθνικῶν δικαίων εἰς τὸ συνέδριον τῆς εἰρήνης,
ΙΠ
“Ἅμα τῇ ἀναστολῇ τῶν ἐχθροπραξιῶν θέλει ἀναλάβει τὴν ἐξουσίαν οἱ-
κουμενικὴ κυβέρνησις, ἔχουσα ἔπειτα ὡς σύμβολον παραστάτην ἐθνικὸν συμ
 -- η5--.

βούλιον ὅπερ ἐργαζόμενον δι᾽ ἐπιτρσπῶν, θὰ ἐπεξεργάζεται τὰ παραπεμπό-

μενα εἰς αὐτὸ νομυοθετικά, διοικητικά, οἰκονομικὰ καὶ ἄλλα μέτρα καὶ θὰ
παρασκευάζη μελέτος καὶ θὰ ἐκφέρη γνώμας ἐπὶ τῶν τιθεμένων εἰς αὐτὸ ζη-
τημάτων, ἐσωτερικῶν καὶ ἐξωτερικῶν,

11
Ἕκ τῶν κυρίων μελημάτων τῆς Κυβερνήσεως, θὰ εἶναι ὁμοῦ μὲ τὴν
ἐμπέδωσιν τῆς τάξεως, τὴν ἀποκατάστασιν τῆς εὐρύθμου λειτουργίας τῆς
διοικήσεως καὶ τὴν θεραπείαν τοῦ λαοῦ ἀναγκῶν.
α} Ἢ ἐκπροσώπησις τῆς ἡνωμένης ᾿Ελλάδος εἰς τὸ Συνέδριον τῆς εἰρή.
νῆς πρὸς ὑπεράσπισιν τῶν ἐθνικῶν συμφερόντων, καί
β) Ἢ ὁριστικὴ λύσις τοῦ πολιτειακοῦ ζητήματος, ὑφισταμένου ἀφ᾽ ἧς
κατελύθησαν αἱ ἐλευθερίαι τοῦ λαοῦ καὶ τὸ πολίτευμα τῆς χώρας ὑπὸ τῆς
τυραννίδος τῆς Ἰηὴς Αὐγούστου Ἢ λύσις αϑιη ϑέλει ἐπιδιωχθῆ διὰ προκηρὺ-
ξεως δημοψηφίσματο: κατὰ τὸ ὁποῖον τὰ ὑπογραφόμενα κόμματα θὰ λά-
βουν ἈΝΕΠΙΦΥΛΑΚΤΟΝ ΘΕΣΙΝ ΥΠῈΡ ΤΗΣ ΑΒΑσιλεύτοῦΥ ΔΗΜΟΚρα-
ΤΙΑΣ, ἐν τῇ πεποιθήσει ὅτι τοιουτοτρόπως συντελοῦν εἰς τὴν παγίωσιν τῆς
γαλήνης εἰς τὴν χώραν καὶ ἐξυπηρετοῦν τὰ ἀληθῆ καὶ διαρκῆ συμφέροντα
τοῦ ἔθνους καὶ τοῦ λαοῦ Πᾶσα ἐγγύησις θέλει δοθῆ διὰ τὴν ἀπολύτως ἐλευ-
θέραν διεξαγωγὴν καὶ τὴν γνησιότητα τοῦ δημοψηφίσματος
Ἢ λαικὴ ψῆφος ὑπὲρ τῆς δημοκρατίας θὰ ἔχῃ καὶ τὴν ἔννοιαν τῆς
ἐξουσιοδοτήσεως τῆς κυβερνήσεως, ὅπως ἀσκεῖ πᾶσας τὰς ἐξουσίας μέχρι συγ-
κλήσεωᾳ τῆς συντακτικῆς συνελεύσεως, τῶν ἐκλογῶν ἐνεργουμένων μόλις αἱ
ἐθνικαὶ περιστάσεις τὸ ἐπιτρέψουν, βάσει ἐκλογικοῦ νόμου, καταρτιζομένου
ὑπὸ τῆς ἰδίας.
ΝῚ
᾿Απὸ τὰ πρῶτα ἐπίσης μελήματα τῆς κυβερνήσεως θά εἶναι ἡ ἀπονομὴ
τοῦ ὀφειλομένου φόρου τιμῆς εἰς τοὺς ἡρωικοὺς ὑπερασπιστὰς τῇς πατρίδος
καὶ ἡ ἔμπρακτος καὶ μετὰ πάσης εὐρύτητος ἐκδήλωσις πρὸς αὐτοὺς καὶ τὰ
θύματα πολέμου, τῆς εὐγνωμοσύνης τοῦ ἔθνους.
ν

Ἢ Κυβέρνησις ϑὰ θεσπίση τοὺς προσωρινοὺς συνταγματικοὺς κανόνας

οἱ ὁποῖοι θὰ ἰσχύσουν μέχρις ἐπιψηφίσεως ὁπὸ τῆς συνταγματικῆς συνελεύ-
σεως καὶ ἐφαρμογῆς τοῦ ὀὁριστικοῦ καταστατικοῦ χάρτου τῆς Δημοκρατίας͵
Ἡ λαϊκὴ κυριαρχία θὰ εἶναι τὸ θεμέλιον τοῦ νέου δημοκρατικοῦ καβε-
στῶτος, τὸ ὁποῖον ἐξ αὐτῆς θ᾽ ἀντλῆ τὸ κῦρος καὶ τὴν δύόώναμίν τοῦ Διὰ ν᾽
ἀποβῆ ὅμως πραγματικὴ ἀνάπλασις τῶν ἐλευθέρων θεσμῶν, τῆς ὁποίας τὴν
ἀνάγκην πάντες ἀναγνωρίζουν σήμερον, πρέπει τὸ δημοκρατικὸν πολίτευμα,
τ) Νὰ βασίζεται ἐπὶ τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς τάἀξεῶς.
5) Νὰ διευκολύνη τὴν συζήτησιν καὶ τὸν ἔλεγχον χωρὶς νὰ παραλύῃ
τὴν κυβερνητικὴν εὐστάθειαν καὶ δρᾶσιν.
3} Νὰ ρυθμίζη τὴν δημοσίαν ζωὴν ἐπὶ τῇ βάσει ὑγειοῦς ἐπιλογῆς τῆς
προσωπικῆς ἀξίας καὶ ἀρετῆς.
4) Νὰ προαγάγῃ ἐν ἁρμονίᾳ τὰ κοινωνικὰ συμφέροντα καὶ τὴν γενι-
κὴν εὐημερίαν καὶ νὰ ἀσφαλίζῃ ἰδιαίτερον ἐνδιαφέρον πρὸς μεγάλας λαϊκὰάς
μάζας τῶν ἀγροτῶν καὶ ἐργατῶν, εἰς τῶν ὁποίων τὴν ἁγνότητα, τὸν ἄδολον
πατριωτιομὸ καὶ τὴν αὐτοθυσίαν στηρίζει κυρίως ἡ πατρίς μας τὴν δύναμιν
καὶ τὴν ἀνεξαρτησίαν τῆς
ἢ Νὰ ἐναρμονίζῃ τὰ ὁτομικὰ δίκαι, τῶν πολιτῶν μὲ «ἃ γινικόγ τὴ}
 -- 16. --

φέροντα καὶ τὴν ἐπιβολὴν ὁλονὲν εὑρυτέρας κοινωνικῆς δικαιοσύνης.

6) Νὰ περιβάλη μὲ ὅλην τὴν ὀφειλομένην τιμὴν καὶ οτοργὴν τὰς τετα-
γμένας εἰς τὴν προάσπισιν τῆς ἀκεραιότητος τῆς χώρας ἐνόπλους δυνάμεις
ἀλλὰ νὰ καταστήση συγχρόνως ἀδύνατον τὴν χρησιμοποίησιν αὐτῶν πρὸς
κατάλυσιν τῶν δημοκρατικῶν ἐλευϑεριῶν ἢ νυθείαν τοῦ πολιτεύματος καὶ
ἐπηρεασμὸν τῶν νομίμων ἐξουσιῶν,
7) Νὰ ληφθῆ ἐν τῷ πολιτεύματι μέριμνα, ὥστε ν᾿ ἀποβῆ πλήρης ἀπὸ
πάσης ἀπόψεως ἡ ἄμυνα τοῦ Δημοκρατικοῦ καθεστῶτος καὶ νὰ προληφϑῆ ἡ
ἐξωλίοθησις τούτου, δι᾽ οἱονδήποτε μέσων εἰς τὴν ἀναρχίαν, δικτατορίαν ἢ
μοναρχίαν.
Σχετικῶς ὁ πολιτικός κόσμος θεωρῶν ὀλεϑρίαν τὴν ἐγκαθίδρυσιν νέου
δικτατορικοῦ καθεστῶτος ἐν ᾿Ελλάδι, θὰ καταβάλη ἀπὸ τοῦδε πᾶσαν προο-
πάθειαν πρὸς ματαίωσιν πάσης πρὸς τοῦτο ροπῆς,
Οἱ ἀποδεχόμενοι τὸ πορὸν θεωροῦν ὡς ζήτημα τιμῆς τὴν πιστὴν αὐτοῦ
τήρησιν,
Ἔν ᾿Αθήναις τῇ 30 Μαρτέου 1942

Υ̓ΠΟΓΡΑΦΑΙ

ὥεμ. Σοφούλης, ἐκ μέρους τοῦ κόμματος τῶν φιλελευθέρων,

Πέτρος Ῥάλης, Στέφανος Στεφανόῴόπρφυλος, καὶ Σπῦρος Τσαχόώπουλος,
ὡς ἐπιτροπὴ ἐκ μέρους τοῦ λαϊκοῦ Κόμματος
Γεώργιος Ἀλωρός, ἐκ μέρους τεῦ θεοτοκικοῦ κόμματος.
Γεώργιος Παφαντάρης, ἐκ μέρους τοῦ Προοδευτικοῦ κόμματος.
᾿Ιωάννης Σοφιανῴπουλος, ᾿Αλέξανδρος Μυλωνᾶς, Γεώργιος Παπαν-
ὁρέου καὶ Παναγιώτης ανελλόπουλος, ἐκ μέρους τῶν μικροτέρων κομ-
μάτων.
"Ἑκτὸς τοῦ πρακτικοῦ τούτου, κατὸ τὸν Αὔγουστον μῆνα τοῦ 1943 οἱ
κάτωθι :
ἢ Γεώργιος ᾿Εξηντάρης, ὡς ἐκπρόσωπος τῶν κομμάτων τοῦ Δημοκρα-
τικοῦ Συνασπισμοῦ,
2) Παναγῆς μανελλόπουλος, ὡς ᾿Αργηγὸς τοῦ Ἑνωτικοῦ κόμματος,
Γεώργιος Καρτάλης, ὡς ἐκπρόσωπος τῶν ἀνταρτῶν Ἐ.ΙΚ.Κ Α. τοῦ Συντα-
γματάρχου 'ῬῬῬαρροῦ.
3) Κομνηνὸς Πυρομάγλου, ὡς ἐκπρόσωπος τῶν ἀνταρτῶν τοῦ ΕΔΕΣ.
4) 'βλίας Τσιριμῶκος, ὡς ἐκπρόοσωπος τοῦ ΕΑΜ.
5) ΚΗ, Δεσποτόπουλος, ἢ Ῥοῦσσος, καὶ Α. Τζήμας, ὡς ἐκπρόσωποι τοῦ
ΕΑΜ καὶ ΚΚΕ, ὑπέγραψαν τὸ κάτωθι ἔγγραφον, τὸ ὁποῖον ἀπέστειλαν πρὸς
τὸν τότε Πρωθυπουργὸν τῆς ᾿Ἑλλάδος Ἐμμανουὴλ Τσφυδερών, διὰ τοῦ
ὁποίου συνίστων, ὅπως ὁ Βασιλεὺς μὴ ἐπιστρέψη εἰς τὴν Ελλάδα μετὰ τὴν
ἀπελευθέρωοσιν, ἀλλὰ νὰ παραμείνη μακράν αὐτῆς μέχρις ὅτου ὁ Ἑλληνικὸς
Λαὸς ἀκοφασίσει διὰ δημοψηφίσματος περὶ τῆς ἐπιστροφῆς αὐτοῦ ἢ μή. Τὸ
κείμενον τοῦ ἐγγράφου τούτου παραθέτομεν ὡς ἀκριβῶς ἔχει.
»Πρὸς τὴν Αὐτοῦ ἐξοχότητα τὸν Πρόεδρον τῆς ᾿Ελληνικῆς Κυβερνή-
σεως κ. ᾿Εμμανφυὴλ Ἐσουδερόν.
Οἱ ὑπογεγραμμένοι ἐκπρόσωποι τῶν ὑπὸ σημειουμένων κομμάτων καὶ
ὀργανώσεων διεπιστώσαμεν ὁμοφώνως ὅτι χάριν τῆς ἐθνικῆς ἑνότητος, ἥτις
μόνη διασφαλίζει τὴν εὐόδωσιν τοῦ ἐθνικοῦ ἀγῶνος καὶ τὴν ὁμαλὴν ἐξέλιξιν
τοῦ πολιτικοῦ βίου τῆς χώρας, παρίσταται ἀνάγκη νὰ δηλωθῆ ὑπευθύνως ὅτι
ὁ Πριηλεὺς δὲν θέλει ἀπαινέλθει. ἢ ἦν Γλλύδο αρίν ἢ ὁ Ασὼὰε ἐμαψιε νμῇ
 -- 1--

ἐπὶ τοῦ πολιτεύματος, τὴν πλήρη ἐν προκειμένῳ ὁμοφωνίαν μας, ὥς ἐκπρον

σώπων τοῦ μεγίστου μέρους τῆς ᾿Ελληνικῆς γνώμης, ἐθεωρήσαμεν σκόπιμον
νὰ κοταστήσωμεν πρὸς ὑμᾶς γνωστόν καὶ δι' ὑμῶν πρὸς τὸ ᾿Ὑπκουργικὸν
Συμβούλιον
Ἔν τούτοις δεχθῆτε παρακαλοῦμεν, κ Πρόεδρε, τὴν ἔκφρασιν τῆς ἐξαι-
ρέτου τιμῆς μεθ᾽ ἧς διατελοῦμεν.

“Ἕπονται αἱ προαναφερϑεῖσαι ὑπογραφαί.

Εἶναι γεγονὸς ἀναμφισβήτητον, ὅτι αἱ ἐν τῷ πρακτικῷ διατυ-

πωθεῖσαι σκέψεις καὶ ἰδέαι τῶν ὑπογραψάντων αὐτὸ πολιτικῶν ἦγε-
τῶν, ὑπῆρξαν ἄρισται καὶ ἔθετον στερεὰς τὰς βάσεις τῆς ἐθνικῆς,
πολιτικῆς τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ ζωῆς καὶ δημοκρατικῆς αὐτοῦ δια-
κυβερνήσεως μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν, πλὴν ὅμως καθ᾽ ἥν ἐποχὴν
ἐγένετο τοῦτο, οὐδένα ἀπολύτως ἐξυπηρέτει ἐθνικὸν σκοπόν, διότι
κατὰ τὰς κρισίμους ἐκείνας στιγμὰς, καθ᾽ ἄς ὁ "Ἑλληνικὸς λαὸς ἠγώ-
νίζετο ἀπεγνωσμένως διὰ νὰ σταθῆ ὄρθιος καὶ νὰ μὴ καταποντισθῇ,
προεῖχεν ἡ ἄμεσος κατὰ τοῦ ἐχθροῦ δρᾶσις, ἡ ὀργάνωσις καὶ ἡ
προετοιμασία τοῦ ἀγῶνος γιὰ μιὰ ὁλοκληρωτικὴ ἐθνικὴ ἀντίσταση,
ἐκτὸς τούτου τοὐναντίον τὸ πρακτικὸν οὐτὸ θέτον καθεστωτικὸν ζῆ-
τημα, ὑπέσκαπτε κατὰ τὰς κρισίμους ἐκείνας στιγμὰς τὰ θεμέλια
τῆς ἐθνικῆς τοῦ λαοῦ ἑνότητος, ὑπεδαύλιζε τὴν διαίρεσιν καὶ ἔρριπτε
τὰ σπέρματα τοῦ ἐμφυλίου σπαραγμοῦ. Ὃ Ἑλληνικὸς δὲ λαὸς πι-
στεύων εἰς τὴν νίκην τῶν συμμάχων, οἱ ὁποῖοι πὲριέβαλον μὲ ἐμπι-
στοσύνην τὸν Βασιλέα, ἐθεώρει καὶ ἔβλεπε τὴν κατὰ τοῦ Βασιλέως
πολεμικὴν κατὰ τὰς στιγμὰς ἐκείνας ὡς ἐθνικῶς ἐπιζημίαν καὶ ὡς
βλάπτουσαν τὸν συμμαχικὸν ἀγῶνα, Καὶ γενικῶς τὰ γεγονότα αὐτὰ
ἀπεκαρδίωνον τὸν Ἑλληνικὸν λαὸν καὶ ἐπροκάλουν, ἐκτὸς τῆς διαι-
ρέοεως αὐτοῦ, τὴν λύπην τοῦ καὶ τὴν ἀπαγοήτευσίν τοῦ, ἐξυπηρέ-
τοῦὺν δ᾽ ἐπὶ πλέον τοὺς σκοποὺς τοῦ ἐχθροῦ.
Ὃ Ἑλληνικὸς λαός, καθ᾽ ἣν ἐποχὴν διεδραματίζοντο τὰ γεγο-
νότα αὐτά, διήρχετο ἀγωνιώδεις πραγματικῶς στιγμάς, ἡ πείνα καὶ
ἡ ἐξαθλίωσις ἐμαίνετο καὶ εἰς τὸν ὁρίζοντα τῆς ᾿Ελλάδος ἤρχισαν νὰ
φαίνωνται ἀπειλητικὰ τὰ πρῶτα νέφη τοῦ ἐμφυλίου σπαραγμοῦ, μὲ
τὴν ἐμφάνισιν τοῦ ΕΑΜ--ἘΛΑΣ καὶ τὴν διάλυσιν ὑπ᾽ αὐτῶν ὅλων
τῶν ἐθνικιστικῶν ἐνόπλων ὁμάδων ἀντιστάσεως,
Οἱ πολιτικοί μας ἡγέται στὸ Μωρηὰ καὶ γενικῶς σ᾽ ὁλόκληρον
τὴν ᾿Ελλάδα, μικροὶ καὶ μεγάλοι, αὐτοὶ ποὺ ἐπὶ ὁλόκληρον τριακον-
ταετίαν ἐκυβέρνησαν καὶ καθοδήγησαν τὴν χώραν, ἔμειναν ἀδραγεῖς
μόλις ἡ χώρα εἰσῆλθε στὸ σκοτάδι τῆς δουλείας, ἔχασαν τὸ θάρρος
τοῦς, δὲν ἐπέδειξαν τὴν εὐψυχίαν ποὺ ἐπιβάλλεται εἰς τοὺς ἀνθρώ-
ποὺς τῆς δημοσίας εὐθύνης, ἀπέβαλον τὸ πνεῦμα τῆς θυσίας καὶ ἠρ-
γήθηοον ν᾿ ἀντικρύσουν τὸν κίνδυνον τῆς ζωῆς. ᾿Γπιρονίμησαν τὴν
 --18.--.

᾿δουλικὴν χαμέρπειαν καὶ τὰς ἀνωφελεῖς καί ἀκαίρους ἐπικρίσεις ἐν

κρυφῷ κατὰ τοῦ Βασιλέως Γεωργίου Β΄, ἐνῶ θὰ ἔπρεπε εὐθὺς
ἀμέσως νὰ πρστιμήσουν νὰ ὀργανώσουν τὴν κατὰ τοῦ κατακτητοῦ
ἀντίστασιν, Αὐτὸ ποὺ ἔγινε δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο, παρὰ ἔλλειψις
πραγματικοῦ πολιτικοῦ θάρρους καὶ σταϑερᾶς καὶ πραγματικῆς πο-
λιτικῆς ἡγεσίας Μόλις ἤρχισε ἣ κατοχὴ καὶ λιγάκι ἀργότερα μόλις
ἀντήχησαν στὰ βουνὰ τοῦ Μωρηᾶ καὶ τῆς Ρούμελης τὰ ἐπαναστα-
τικὰ κηρύγματα τοῦ ΕΑΜ͵ καὶ τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων ἀντιστάσεως
Ν. Ζέρβα, ῬΨαρροῦ, Χ, Καραχάλιου, Γ, Θεοχαροπούλου, Δροσοπού-
λου, ἀ, Γιαννακοπούλου καὶ τόσων ἄλλων ποὺ βγῆκαν στά βουνὰ
τῆς Ρούμελης καὶ τοῦ Μωρηᾶ κοὶ ἔρριψαν πρῶτοι τὸ σύνθημα τῆς
ἐνόπλου ἀντιστάσεως κατὰ τοῦ κατακτητοῦ καὶ ἔδειξαν ὅτι ἐβάδιζον
ἀγέρωχοι καὶ ἀπτόητοι τὸν δρόμον τῆς μεγάλῃς θυσίας, οἱ πολιτικοὶ
ἡγέται ἠρνήθησαν νὰ τοὺς ἀκολουθήσουν καὶ δὲν ἠθέλησαν νὰ ἡγη-
θοῦν τῶν “Ἑλληνοπαίδων ἐκείνων ποὺ βγῆκαν στὸ βουνὸ καὶ παρέ-
μειναν μόνοι τῶν, ἐκτὸς ἐλαχίστων ἐξαιρέσεων μακρὰν τῆς προετοι
μασίας τῆς ἐθνικῆς ἀντιστάσεως.
"Ἄμεσος συνέπεια τῆς στάσεως τῶν ταύτης ἧτο ὅτι οἱ “λλη-
νόπαιδες κατὰ τὸ πλεῖστον νὰ παρασυρθοῦν ἀπὸ τὰ ἔντεχνα καὶ
ἀπατηλὰ συ:θήματα τοῦ ΕΑΜ καὶ οἱ λοιποὶ νὰ χάσουν τὸ ϑάρρος
τῶν καὶ ν᾿ ἀπαγοητευθοῦν ἀπὸ τὴν λύπην καὶ τὴν ἀγωνίαν.
Ἢ ἠθικὴ αὐτὴ κρίσις τῆς πολιτικῆς ἡγεσίας τοῦ τόπου μας καὶ
ἡ ἄρνησις αὐτῆς νὰ ὑποβληθῆ εἰς θυσίας κατὰ τὰς κρισίμους ἐκείνας
στιγμὰς τοῦ Ἔθνους καὶ νὰ κατανοήσῃ τὸ μέγεθος τῆς εὐθύνης
ἔναντι τῆς ἱστορίας καὶ τῆς πατρίδος μας, ὁπῆρξε τὸ μοιραῖον
σφάλμα. Ἢ παραμονὴ τῶν πολιτικῶν ἡγετῶν μας, κατὰ τὴν τραγικὴν
ἐκείνην διὰ τὸ ἔθνος περίοδον, μακρὰν τῆς ἀγωνίας τοῦ καὶ τῆς προ-
παρασκευῆς τῆς ἀντιστάσεῶώς τοῦ καί ἡ ἄρνησις αὐτῶν νὰ ἡγηθοῦν
αὐτοῦ ἀμέσως καὶ ἀποφασιστικὰ πρὸς δημιουργίαν μιᾶς ἰσχυρᾶς
πολιτικοστρατιωτικῆς ὀργανώσεως ἱκανῆς νὰ πολεμήση τοὺς κατα-
κτητὰς καὶ ἐξασφαλίσῃ μετὰ τὴν ἀποχώρησίν τῶν εἰς τὸν “Ελληνικὸν
λαόν τὰς δημοκρατικάς τοῦ ἐλευθερίας, δὲν δύναται νὰ χαρακτηρι-
σθῆ ἀλλέως, παρὰ ὡς πραγματικὴ ἠθικὴ κρίσις τῆς πολιτικῆς ἦγε-
σίας. Τὸ ἀποτέλεσμα τῆς παραλείψεως ταύτης ἧτο γὰ παραδοθῆ
δέσμιος ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς εἰς τὴν ὀργάνωσιν τοῦ ΕΑΜ, κυριαρχου-
μένην καὶ ἐλεγχομένην ἐξ ὑπαρχῆς ὑπὸ κομμουνιστικῶν στοιχείων. Ἢ
ὀργάνωσις αὕτη βρῆκε ἀνοικτὸν τὸν δρόμον τῆς ἐπικρατήσεως καὶ
ἀφοῦ διέλυσε ὅλας τὰς ἐθνικὰς ὁμάδας καὶ ἔπνιξε μέσα εἰς τὸ αἵμα
ὅλους ἐκείνους ποὺ ἀντετάχθησαν καὶ ἀντέδρασαν κατὰ τῶν ὁλο-
κληρωτικῶν ἐπιδιώξεων τοῦ ΕΑΜ, προχώρησεν γοργῷ τῷ βήματι
πρὸς κατάληψιν τῆς ἐξουσίας μὴ διαστάπασο νὰ ἰυνυτρδιζανῃ κἦν διμό
 -- τὸ --

μον τῆς μὲ χιλιάδας πτώματα διὰ νὰ φθάσῃ εἰς τὸ ποθούμενον.

Οὕτω ἀπὸ τὴν ἠθικὴν αὐτὴν πολιτικὴν κρίσιν κατὰ τοὺς χρόνους τῆς
κατοχῆς ἐπήγασεν ἡ μεγαλυτέρα τραγωδία τοῦ λαοῦ τοῦ Μωρηᾶ
καὶ γενικώτερον ὁλοκλήρου τῆς ᾿Ἑλλλάδος,Ἢ τραγωδία αὐτὴ ἄρχισε
ἀπὸ τὰς ἀρχὰς τοῦ φθινοπώρου τοῦ 1943 καὶ ἐσυνεχίσθη καθ᾽ ὅλην
τὴν διάρκειαν τῆς κατοχῆς καὶ μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν μέχρι τῶν
μέσων τοῦ 1949. Κατὰ τὴν ἄνω περίοδον ἐλεηλατήθη καὶ ἐπυρπο-
λήθη ἡ ὕπαιθρος τῆς χώρας μας ἀπὸ τὰς ἀντιμαχομένας μερίδας
καὶ ἀνετινάχθησαν τὰ ἀστικά τοῦ κέντρα καὶ συνετελέσθη ἡ λυσσῶ»"
δεστέρα σφαγὴ κατὰ τοῦ "Ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ γενικῶτερα κατὰ τὴν
περίοδον αὐτὴν ἡ καταφρόνησις πρὸς τὰ στοιχειωδέστερα δικαιώ-
ματα τοῦ ἀνθρώπου ἔφθασεν εἰς τὸ κατακόρυφον σημεῖον. Κατὰ τὴν
περίοδον αὐτὴν εἰς τὴν ᾿Ελλάδα ἐδιδάχθη μὲ φανατισμὸν καὶ ἐπε-
κράτησε σὲ πολλὰ μέρη τῆς χώρας μας γιὰ λίγο καιρό τό ἀντιδρα-
στικώτερον ἐπαναστατικὸν κίνημα ποὺ ἐγνώρισε ἡ ᾿Ελλὰς ὁ κομμου-
νιστικὸς ἱμπεριαλισμός, ποὺ ἀντιτίθεται σφοδρῶς εἰς τὰς ἐλευθερίας
τοῦ ἀτόμου, εἰς τὰς ἐλευθερίας τῶν ἐθγῶν καὶ πιστεύει εἰς τὰ διδά-
γματα μιᾶς φιλοσοφίας, ἡ ὁποία ὀρθῶς ἐχαρακτηρίσθη ὡς φιλόσο-
φία τῆς βίας. Ὃ λαὸς ὅμως διὰ τὴν καταστολὴν καὶ ἐξουδετέρωσιν
τοῦ κινήματος αὐτοῦ ὑπεβλήθη εἰς μεγάλας αἰματηρὰς θυσίας καὶ
διά τῶν ἡρωϊκῶν τοῦ ἀγώνων ἐδίδαξε τοὺς λαοὺς ὅλου τοῦ κόσμου
ὅτι οἱ θέλοντες νὰ ζήσωσι ἐλεύθεροι ὀφείλουσι μόνοι τῶν νὰ θραύσωσι
μὲ ὅλας τῶν τὰς δυνάμεις ποὺ διαθέτουν, τὰ δεσμὰ τῆς δουλείας
καὶ ν᾿ ἁρπάξωσι μὲ τὰ ἴδια τοὺς τὰ χέρια τὸ ἀγαθὸν τῆς ἐλεῦθε-
οίας. Στάθηκε ἀκλόνητος μέσα στὴ καταιγίδα, πάλαιψε σᾶν γίγας,
ἡ πάλῃ του αὐτὴ κατὰ τοῦ κομμουνισμοῦ θὰ μείνη παροιμιώδης
μέσα στὴν ἱστορία του, τὸν ἀγῶνα τοῦ αὐτὸν θὰ τὸν βλέπουν οἱ
μεταγενέστεροι σἄν ἕνα φωτεινὸ μετέωρο, ἕνα λαμπερὸ ἀστέρι ποὺ
θὰ καθοδηγῆ τοὺς Ἕλληνας στὴ δόξα καὶ τὴν τιμή, ἡ πάλη του
αὐτὴ θὰ θεωρῆται σἄν ἕνας θρῦλος, σάν ἕνα παραμῦθι, σἄν ἕνα
ἔργον ἐντελῶς ἀπίθανον.

Τὸ ΕΑΑΜ. ἀκολουδϑδεῖ τὴν πολιτικὴν τῆς εὐκαμψίας,

σύμφωνα μὲ τὰς ὁδηγίας τῆς ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ.

Ὅταν τὸ Ρωσικὸν Κομμουνιστικὸν κόμμα, διὰ νὰ ἐξασφαλίσῃ

τὴν βοήθειαν τῶν ουμμάχων καὶ τὴν συμπάθειαν τῆς κοινῆς γνώμης
τῶν ἐθνῶν, προέβη εἰς τὴν διάλυσιν τῆς ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ ἡ Κι Ἑ. τοῦ
ΚΙΚΟΕ. ἀπηύθυγε τὴν 2Ζαν Ἰουλίου 1943 προκήρυξιν πρὸς τὸν “Ἕλληνι-
κὸν λαόν εἰς τὴν ὁποίαν ἐτόνιζε τὰ ἑξῆς μεταξύ ἄλλων. «... Ἔν
ἀναμονῇ τοῦ τελικοῦ σκοποῦ τοῦ Σοσιαλισμοῦ, τὸ κόμμα
 -« 2ὴ --

τοῦ προλεταριάταυ ἀγωνίζεται σήμερον διὰ τὴν ἐθνικὴν ἀπελευθέ-

ρωσιν, μετὰ δὲ τὸν πόλεμον διὰ τὴν Λαϊτκὴν Δημοκρατίαν, πρέπει δὲ
νὰ καταστῇ κόμμα τῶν εὐρέων λαϊκῶν στρωμάτων, κόμμα τῶν ἑκατομ-
μυρίων λαῶν, κόμμα τῆς λαϊκῆς ἐξουσίας εἰς τὴν Ἑλλάδα.
Ἢ ἡγεσία τοῦ ΚΕ. εὐθὺς ὡς ἐνεφανίσθη εἰς τὸν ὁρίζοντα
τῆς ᾿Ελλάδος κατὰ τὴν ἄνοιξιν τοῦ 1943 ἡ ὀργάνωσις τοῦ Ε(Α.Μ.,
προσεπάθησε νὰ καταδείξη ὅτι κύριος σκοπὸς τοῦ ἀγῶνος τοῦ Ε.Α,Μ.
ἦτο ὁ καθαρὸς ἐθνικοαπελευθερωτικὸς σκοπὸς καὶ ὄχι ἀγῶνας διὰ
τὴν κατάκτησιν τῆς ἐξουσίας, μὲ ἄλλους λόγους τὸ ΕΑ.Μ,, ἀπέφυ-
γεν ἐπιμελῶς εἰς τὴν ἀρχὴν τῆς ἐμφανίσεῶς τοῦ νὰ δώσῃ εἰς τὸν
ἀγῶνα του τὸν χαρακτῆρα τῆς Λαϊκοδημοκρατικῆς ἐπαναστάσεως,
νὰ δώσῃ τὸν ταξικὸν χρωματισμὸν καὶ τοῦτο διότι ἐπίστευεν ὅτι
τοῦτο θὰ ὡδήγει ἐξ ἀρχῆς εἰς τὴν ἐξασθένησιν τοῦ ἀγῶνος διὰ τὴν
ἐπικράτησίν της, Τότε ἀνεγνωρίσθη ἀπὸ ὅλα τὰ οτελέχη τοῦ Καὶ ΚΕ.
τὰ ὁποῖα κατηύθυνον παρασκηνιακῶς τὴν ὀργάνωσιν τοῦ ΕΑΟΑΟΜ.
καὶ συμφώνως πάντοτε μὲ τὴν καθοδήγησιν ποὺ εἶχον λάβει ἀπὸ
τὴν ΚΙ. τῆς ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ καὶ τοῦ μπολσεβικικοῦ κόμματος τῆς
Σοβιετικῆς “Ἑνώσεως, ὅτι ἡ ὀργάνωσις τοῦ Ε.Α.Μ. καὶ τοῦ Ε.ΛΟΑΙΣ,,
ὡς καὶ ὅλα τὰ κομμουνιστικὰ κόμματα τῆς Εὐρώπης, ὑπὸ μορφὴν
κινημάτων ἐθνικῆς ἀντιστάσεως, ϑὰ συναντήση εἰς τὸ πέρα-
σμά τῆς καὶ κατὰ τὰ πρῶτα βήματά τῆς δυσυπέρβλητα ἐμπόδια καὶ
διὰ τὸν λόγον τοῦτον ἐπ’ οὐδενὶ λόγω ἦτο ἐπιτετραμμένον τὰ πρῶτα
συνθήματα τῆς ὀργανώσεως αὐτῆς νὰ εἶναι ἀντίθετα πρὸς κάθε τί
σχετιζόμενον μὲ τὰς ἐθνικὰς παραδόσεις τοῦ ἔθνους, τὰ ἐθνικὰ Ἔλ-
ληνικὰ σύμβολα, τοὺς Ἕλληνας ἐϑνικοὺς ἥρωας καὶ τὴν “Ελληνικὴν ἰσ-
τορίαν. ᾿Αντελήφθησαν οἱ ἡγέται τοῦ Ε, .Μ, ὅτι δὲν εἶναι εὔκολον
εἰς τὴν ᾿Ελλάϑα νὰ γίνουν κύριοι ἀμέσως ἑνὸς λαοῦ τόσον ἐντόνως
ἐθνικόφρονος καὶ ἀτομικιστοῦ, ἐὰν δὲν ἐμφανισθοῦν εἰς τὴν ἀρχὴν
μὲ πατριωτικὸν μανδύαν ἀφ’ ἑνὸς καὶ ἀφ᾽ ἑτέρου ὡς προστάται τῶν
καταπιεζομένων κοινωνικῶν τάξεων, ὡς συντηρητικοὶ μεταρρυθμισταὶ
ἐντὸς τοῦ πλαισίου πάντοτε τῆς ἐθνικῆς προόδου, δι’ αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν
λόγον, οἱ πολιτικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ ἡγέται τοῦ ἘΕ.Α.Μ, εἰς τὰς ἀρ-
χὰς τῆς ἐμφανίσεως τῆς ὀργανώσεως, ἐνεφανίσθησαν μὲ συνθήματα
ἐθνικιστικά, καὶ ἀπηύθυνον πρὸς τὸν Ἑλληνικὸν λαόν, παράλληλα
πρὸς τὴν προκήρυξιν τοῦ Καὶ Ε, καὶ προκήρυξιν τῆς ὀργανώσεως
ΑΜ, ἡ ὁποία εἶχε τὸ αὐτὸ σχεδὸν περιεχόμενον μὲ τὴν ἄνω προ-
κήρυξιν τοῦ Κ ΚΑ.
Διεκήρυξε τότε τὸ ΕΑ.Μ, καὶ ἐτόνισεν εἰς τὸν ᾿Ελληνικὸν λαὸν
καθαρά, ὅτι θὰ ἀγωνισθῇ διὰ νὰ ἐκδιωχθοῦν οἱ κατακτηταὶ ἀπὸ τὴν
χῶραν, ἔλεγε δὲ ἡ προκήρυξις αὕτη μεταξὺ ἄλλων «...ος Σ᾽ ὅλους
τοὺς “Ἕλληνας ποὺ λαχταροῦν γιὰ τὸ ξεσκλάβωμα τῆς πατρίδας
μας... ..-. Ἢ ἕνωσις ὅλων στὸ κοινὸ ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα, ἡ
 ΒΝ
ὀργανωμένη καθοδήγησίς του, νὰ ποιὸς εἶναι ὁ σκοπὸς τοῦ Ε.Α.Μ.
Οἱ καθοδηγηταί. κατὰ πλειοψηφίαν, διεκήρυττον εἰς τοὺς λό-
γους τῶν, ὅτι ἡ θύρα τοῦ ΕΑ.Μ, εἶναι ἀνοικτὴ σ᾽ ὅλους τοὺς Ἕλλη-
νας, ἀνεξαρτήτως πολιτικῶν καὶ πολιτειακῶν φρονημάτων. Τὸ ΕΑΟΜ,
ὁμοιάζει, ἔλεγον, σἄν τὴν οτοργικὴ μάνα ποὺ δέχεται εἰς τοὺς
κόλπους της, εἰς τὰς ἀγκάλας της ὅλα τὰ παιδιά της ἔτσι καὶ τὸ Ε,Α.Μ.
καλεῖ ὅλα τὰ Ἑλληνόπουλα ποὺ ἐπιθυμοῦν νὰ ἀγωνισθοῦν διά τὸ
ξεσκλάβωμα τῆς πατρίδος των, νὰ ἐνταχθοῦν εἰς τὰς τάξεις της,
᾿Ετόνιζον, προσέτι οἱ καθοδηγηταί, ὅτι ποσῶς δὲν ἐνδιαφέρει τὴν
ὀργάνωσιν ποῖαι εἶναι αἱ πολιτικαὶ πεποιθήσεις τῶν μελῶν της, διό-
τι αὐτὴ δὲν ἀγωνίζεται διὰ κανέναν ἄλλον σκοπὸν παρὰ διὰ τὴν
ἀπελευθέρωσιν τοῦ τόπου ἀπὸ τοὺς «ατακτητὰς καὶ παράλληλα διὰ
τὴν ἐπιβίωσιν τῆς φυλῆς, ἡ ὁποία λόγῳ τῆς πείνης, τῶν ταλαιπωριῶν
τοῦ πολέμου καὶ τῶν μεγάλων στερήσεων, διατρέχει τὸν μέγιστον
τῶν κινδύνων, Διεκήρυττον τότε παντοῦ καθαρὰ καὶ ξάστερα, ὅτι
τὸ ΕΙΑ(Μ, δὲν διεξάγει ταξικὸν ἀγώνα, ἀλλὰ ἀγῶνα ποὺ ἀποβλέπει
στὴν ἕνωσιν ὅλων τῶν Ἑλλήνων πατριωτῶν, διὰ τὸν κοινὸν σκοπόν,
τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς πατρίδος ἀπὸ τοὺς κατακτητάς.
Ἢ κομμουνιστικὴ ἡγεσία, ἔχουσα ὑπ᾽ ὄψει της τὰς ἀντιλήψεις
αὐτὰς τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ ἀντιλαυβανομένη ἀφ᾽ ἑνὸς μὲν ὅτι
ἰσχυρὰ μερὶς τοῦ “Ἑλληνικοῦ λαοῦ θὰ ἀντιδράσῃ σθεναρῶς ἐναντίον
τῆς ἐπικρατήσεώς της καὶ ἀφ᾽ ἑτέρου ὅτι δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ κη-
ρυχθῇ ἕνα λαϊκὸν ἐπαναστατικὸν κίνημα καὶ νὰ ἐπικρατήσῃ ἐὰν δὲν
προπσρασκευασθῇ ἡ ἠθικοπολιτικὴ ἑνότης τοῦ λαοῦ, Θὰ ἔπρεπε δὲ
ἡ ἐνότης αὕτη μὲ κάθε τρόπον νὰ προπαρασκευασθῇ εἰς εὐρέα λαΐ-
κὰ στρώματα, διά τὸν λόγον αὐτὸν ἀπεφάσισε ἀπὸ τῆς πρώτης
στιγμῆς νὰ ἐμφανίσῃ πρὸς τὸν “Ἑλληνικὸν λοὸν τὸ ᾿Εαμικὸν κίνημα
ὡς ἕνα ὑπερεθνικὸ κίνημα,
᾿Αλλὰ καὶ εἰς τὰς τάξεις τοῦ Ε.ΛΟΑΙΟΣ, θὰ ἔπρεπε νὰ ἐμφανι-
οθῇ τὸ κίνημα σύμφωνα μὲ τὰς ἀντιλήψεις τῆς ἡγεσίας μὲ ἐθνικόν
περιεχόμενον διὰ νὰ κατανοηθῇ τόσον ἀπὸ τοὺς ἐνόπλους ἐλασίτας,
ὅσον καὶ ἀπὸ τὸν ᾿Ελληνικὸν λαόν, ὅτι διὰ νὰ ἐπιτευχθῇ ὁ τελικὸς
σκοπός, θὰ πρέπει ἀπαραιτήτως νὰ ὑπάρξῃ σταθερὰ ἠθικοπολιτικὴ
ἑνότης τοῦ λαοῦ,
Εἶναι γενικῶς παραδεδεγμένον ὅτι ἡ ἑνότης ἑνὸς λαοῦ, εἰς
οἰανδήποτε ἐπανάστασιν, εἶναι ἀπαραίτητος προὐπόθεσις διὰ τὴν
ἐπιτυχίαν της, πολὺ δὲ περισσότερον ἡ ἐνότης τοῦ λαοῦ αὐτοῦ καὶ
τοῦ λαΐϊκοῦ τοῦ ἐπαναστατικοῦ στρατοῦ εἶναι ἀπαραίτητος εἰς ἕνα
ἀνταρτοπόλεμον διεξαγόμενον ὑπὸ ἄκρως δυσμενεῖς συνθήκας, ὡς
ἐπρόκειτο νὰ διεξαχθῇ εἰς τὴν ᾿Ελλάδα,
Εἶχε καταστῇ σαφὲς πλέον εἰς τὴν ἡγεσίαν τοῦ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ
ὅτι ἡ ἐπιτυχὴς ἔκβασις τοῦ ἀρξαμένου ἀνταρτοπολέμου ἔχει ἀπα-
 -- 22--

ραίτητον προὐπόθεσιν τὴν ἠθικὴν καὶ πολιτικὴν ὑποστήριξιν εὐρέων

λαϊκῶν στρωμάτων καὶ πρὸ πάντων τοῦ ἐργαζομένου λαοῦ καὶ τοῦ
λαοῦ τῆς ὑπαίθρου, τοῦ ἀγροτικοῦ πληθυσμοῦ.
ἜΒβλεπον οἱ ἡγέται τοῦ ΕΑΜ ὅτι ἐὰν τὰ ἀνταρτικὰ τμήματα
τοῦ ΕΛᾺΑΣ δὲν ὑπεστηρίζοντο προθύμως εἷς τὴν ὕπαιθρον, τότε ὁ
διεξαγόμενος ἀνταρτοπόλεμος δὲν ἧτο δυνατὸν νὰ διεξαχθῇ ἐπιτυ-
χῶς, οὔτε εἰς τὰ ὑψηλὰ βουνά, οὔτε εἰς τὰ δάση, οὔτε καὶ εἰς μέρη
ἀκόμα, ὅπου ἐλλείπει παντελῶς ἡ συγκοιγωνία, καὶ ἀντιθέτως ὅταν
αἱ λαϊκαὶ μάζαι εὐνοοῦν τὸ ἀνταρτικὸν κίνημα καὶ ὑποστηρίζουν
αὐτὸ μὲ θέρμη, τότε ὁ ἀνταρτοπόλεμος εἶναι δυνατὸν νὰ ἀναπτυχ-
θῇ καὶ εἰς πεδινά μέρη καὶ εἰς περιοχὰς ἀκόμα εἰς τὰς ὁποίας ὑπάρ-
χοῦν τὰ τελειότερα συγκοινωνιακὰ μέσα.
᾿Εθεωρήθη ἀναγκαῖον ἀπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ κάμματος, ὅτι αἱ
ὑποχωρήσεις αὐταὶ ἔπρεπε νὰ γίνουν προσωρινῶς καὶ ὑπὸ τὸ ἄνω
πνεῦμα, διὰ νὰ ἐξουδετερωθοῦν τὰ ἐπιχειρήματα τῆς ἀντιδράσεως
καὶ οὕτω ὑποβοηθηθῇ ἡ λαϊκοδημοκρατικὴ ἐπανάστασις, ἐφ᾽ ὅσον
αἱ συνθῆκαι τότε τὸ ἀπαιτοῦσαν καὶ ἐφ᾽ ὅσον ὁ δρόμος ποὺ θὰ διή-
νυε τὸ λαϊκὸν κίνημα ἦτο γεμᾶτος ἀπὸ ἐμπόδιᾳ,

Αἱ ὁδηγίαι τῆς ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ πρὸς τὰ

Κομμουνιστικὰ Κόμματα τῆς Εὐρώπης.
Ἢ ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ, ἥτις ἧτο τὸ γενικὸν ἐπιτελεῖον τῆς ἐπαναστά-
σεως καὶ κατηύθυνε ὅλα τὰ κομμουνιστικὰ κόμματα τῆς Εὐρώπης,
καθώρισε τὴν πολιτικὴν αὐτὴν τῆς εὐκαμψίας δι᾽ ὅλα τὰ κομμουνισ-
τικἀξκινήματα ἀντιστάσεως τῆς Εὐρώπης. Ἢ ἀπόφασις αὕτη τῆς
ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ ἐλήφθη τὸν Μάϊον 1941 καὶ ἔφερε τὸν τίτλον «Κατευ-
θύνσεις τῆς μελλοντικῆς ἐργασίας». Εἰς τὴν ἀπόφασιν αὐτὴν ἐπειθάρ-
χησαν ὅλα τὰ κομμουνιστικὰ κόμματα, ποὺ πρωτοστάτησαν στὴν
ἵδρυσιν ἀντιστάσεως
στὴ Βαλκανικὴ καὶ Εὐρώπη. Ὅλα αὐτὰ
τὰ κομμουνιστικὰ κόμματα ἐπίστευον τὴν ἐποχὴν ἐκείνην καὶ ἐξακο-
λουϑοῦν νὰ πιστεύουν ἀκόμη μέχρι σήμερον, ἐκτὸς τοῦ Κὶ, Κ. τῆς
Γιουγκοσλαβίας, ὅτι τὴν ὀρθὴν Μαρξιστικὴν καὶ Λενιστικὴν γραμμὴν
δίδει πάντοτε τὸ ἐπὶ κεφαλῆς ὅλων τῶν κομμουνιστικῶν κομμάτων
τὸ Μπολσεβικικὸν Κομμουνιστικὸν Κόμμα. ᾿Επίστευον καὶ πιστεύουν
εἰσέτι ὅτι τὸν διεθνῇ κομμουνισμὸν ἐκπροσωπεῖ ἡ Σοβιετικὴ Ἕνω-
σις, ἥτις εἶναι ἡ μόνη Σοοσιαλιστικὴ χῶρα τοῦ κόσμου καὶ ἡ ἀπαραί-
τητος βάσις, ἀπὸ τὴν ὁποίαν δύναται νὰ ἐξαπλωθῇ ἡ κόκκινη ἐπα-
νάστασις, Δι' αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν λόγον, ὅλα τὰ κομμουνιστικὰ κόμ-
ματα τῆς Εὐρώπης καὶ τοῦ κόσμου, ἐκτὸς τοῦ Κα. Καὶ Γιουγκοσλαβίας
τρλρηταίγης θεωροῦν ἧς πρώτιστον καθῆκαν τῶν ἤἄχι νὔνπν νὰ ἐξὸν
 --. 23...

σφαλίσουν τὴν βάσιν αὐτὴν, ἀλλὰ καὶ νὰ τὴν καταστήσουν ἀπρόσ-

βλητον ἀπὸ πάσης ἐξωτερικῆς ἀπειλῆς, Οἱ Κομμουνισταὶ ὅλου τοῦ
κόσμου θέλουν τὴν Σοβιετικὴν “Ἔνωσιν τῆς Ρωσίας νὰ εἶναι ἣ κοινὴ
μάνα τοὺς, νὰ εἶναι ἡ ἀστείρευτος πηγὴ τοῦ ἐφοδιασμοῦ τῶν, τὴν
θέλουν νὰ εἶναι τὸ Γενικόν τῶν Στρατηγεῖον, ἀπὸ τὸ ὁποῖον νὰ
παίρνουν ἐντολὰς καὶ νὰ τὰς ἐκτελοῦν ἀπροφασίστως καὶ τυφλῶς.
Οὕτω ἐξηγεῖτάι τὸ φαινόμενον, ὅτι ὅλας αὐτὰς τὰς πολιτικοστρα-
τιωτικὰς ὀργανώσεις, ποὺ ἔγιναν στὴ κατοχή, στὴ Βαλκανικὴ καὶ
τὴν Εὐρώπη, ὑπὸ μορφὴν κινημάτων ἐθνικῆς ἀντιστάσεως, ἐκτὸς ἀπὸ
τὰς λαϊκὰς πολιτικὰς ἐπιδιώξεις ποὺ εἶχον, εἶχον καὶ τὸν αὐτὸν διοι-
κητικὸν μηχανισμόν. Οὕτω καὶ ἡ ὀργάνωσις τοῦ ΕΑΜ δὲν ἧτο τί-
ποτε ἄλλο, παρὰ πιστὸν ἀνάγλυφον τοῦ λαϊκοῦ μετώπου Γιουγκοσ-
λαβίας καὶ τοῦ Πατριωτικοῦ Μετώπου Βουλγαρίας. Δι᾿ ὅλα αὐτὰ τὰ
Κομμουνιστικὰ κόμματα ποὺ ἐνεφανίσθησαν στὴν κατοχὴ ὑπὸ μορ-
φὴν ἐθνικῶν κινγμάτων ἀντιστάσεως, ἕνας ὑπῆρχεν ἐγκέφειλος, μία
Κιβέρνησις ἐκ τῆς ὁποίας ἐπήγασε καὶ ἐξακολουθεῖ νὰ πηγάζῃη ἡ
καθογήγησις, τὸ ΠΟΛΥΤΜΠΙΡΩ τοῦ Κρεμλίνου καὶ ἤδη τὸ ΠΡΕ-
ΖΙΝΤΙΟΥΜ, ἀπὸ κεῖ βγαίνει τὸ φῶς ποὺ τὰ φωτίζει καὶ τὰ κα-
θοδηγεῖ,
Παρ᾽ ὅλα αὐτά εἰς τὴν “Ελλάδα δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν ὅτι δὲν
ἐπειθάρχησαν πρὸς τὰς ἐντολὰς τῆς ἡγεσίας τοῦ κόμματος καὶ τὰς
κατευθύνσεις τῆς ΚΟΜΙΝΤΈΡΝ ὅλα τὰ στελέχη τοῦ ἘΑΔΜ καὶ τοῦ
ΕΛΑΣ, Ἴσως ἡ ἀποστασία αὐτὴ νὰ ἐθεωρήθη ἀναγκαία ἀπὸ τὴν
ἡγεσίαν καὶ νὰ ὑπεβλήθη ὑπ᾽ αὐτῆς, διότι σύμφωνα μὲ τὰς ὁδηγίας
τῆς ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ τῆς θης Μαΐου 1941 τὴν τακτικὴν τῆς εὐκαμψίας
θὰ ἔπρεπε τοὐλάχιστον ἕνα 30 0]σ ἐκ τῶν μελῶν τοῦ κόμματος νὰ
τὴν ἀκολουθήσουν καὶ νὰ ἐμφανισθοῦν δημοσίᾳ ὡς πρόμαχοι τῆς
Δημοκρατίας, νὰ θεωρηθοῦν ὡς τοιοῦτοι ἀπὸ τὰς μάζας.

ΑἹ ὁδηγίαι τῆς ϑῆης Μαΐου 1947 τῆς ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ

ἼἜἜφθασε ὁ χρόνος ποὺ πρέπει νὰ γίνουν ἀποφασιστικὰ βήματα
ἐπάνω στὸ δρόμο τῆς παγκόσμιας ἐπανάστασης, ἔλεγε ἡ ἐγκύκλιος
τῆς θης Μαΐου 1941] τῆς ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ, (:)}) τὰ ἐμπόδια ποὺ ἔχομεν
εἰσέτι νὰ ὑπερνικήσωμεν, εἶναι πανίσχυρα καὶ ἀπαιτοῦν τὴν χρησι-
μοποίησιν νέας τακτικῆς εὐκαμψίας, ποὺ πρέπει μὲ προσοχὴν νὰ τὴν
καθορίσωμεν καὶ μὲ τόλμην νὰ τὴν ἐφαρμόσωμεν ἐπὶ τῇ βάσει τῶν
ἀκολούθων γενικῶν γραμμῶν.

καλ Ερεγθσαξν )ιερ πίε στα α

 -- 4 --ὄ

αὐ) Ἧ Κομμουνιστικὴ παγκοσμία ἐπανάστασις πρέπει νὰ πα-

ρουσιασθῇ ὡς σειρά μέτρων ἀποσκοπούντων εἰς τὴν πραγματοποίη-
σιν τῆς «ἀληθινῆς Δημοκρατίας» καὶ ὅλοι οἱ πολιτικοὶ καὶ στρατιω»
τικοὶ ἡγέται τοῦ Κομμουνιστικοῦ Κινήματος, ὀφείλουν ὑπὸ τὸ πρῖσμα
τοῦτο νὰ ἴδουν καὶ νὰ καθορίσουν τὴν δρᾶσιν των, Περὶ τὰ 30 0]0
τῶν μελῶν τοῦ κόμματος ὀφείλουν νὰ ἐμφονισθοῦν δημοσία ὡς
πρόμαχοι τῆς Δημοκρατίας καὶ νὰ θεωρηθϑοῦν ὡς τοιοῦτοι ἀπὸ τὰς
λαϊκὰς μάζας.
β) Ἧ Κυβέρνησις τῆς Σοβιετικῆς Ἑνώσεως πιθανὸν νὰ θεω-
ρήσῃ ἀναγκαῖον νὸ κάμῃ ἡ ἰδία προσωρινὰς ὑποχωρήσεις ὑπὸ τὸ
πνεῦμα τοῦτο, πρὸς τὸν σκοπὸν τῆς ὑποβοηθήσεως τῆς ἐπαναστά-
σεῶς, εἰς τὰς χώρας, ὅπου ἐκεῖ αἱ συνθῆκαι τὸ ἀπαιτοῦν.
ΥἹ Μέχρι τῆς στιγμῆς τῆς καταλήψεως τῆς ἐξουσίας, τὰ κομ-
μουνιστικὰ κόμματα εἰς τὰς χώρας ἐκείνας, εἰς τὰς ὁποίας προετοι-
μάζεται ἡ ἐπανάστασις, ὀφείλουν νὰ καταβάλουν κάθε προσοχὴν
καὶ προσπάθειαν διὰ νὰ διατηροῦν ἀγαθὰς σχέσεις μὲ πατριωτικοὺς
καὶ θρησκευτικοὺς κύκλους. Οὐδεμία διάκρισις θὰ γίνεται ἔναντι
τῶν διαφόρων ἐκκλησιῶν, ὅλαι θὰ τυγχάνουν εἰς τὰ μάτια τῶν μα-
ζῶν ἰσότιμης μεταχειρίσεως, Σεβασμὸς πρέπει ἐπίσης νὰ ἐπιδεικνύε-
ται εἰς τὰς ἐθνικὰς παραδόσεις, Ὅπου παρίσταται ἀνάγκη καὶ μὲ
τὴν ἔγκρισιν τῆς '(.Ε. τοῦ Κόμματος δέον νὰ παρέχεται εἰς ἐκ-
προσώπους τῆς ἐκκλησίας ἡ δυνατότης καὶ ἡ εὐκαιρία νὰ συμβάλουν
εἰς τὴν προετοιμασίαν καὶ τὴν διεξαγωγὴν τῆς ἐπαναστάσεως. Ὃ
ἀριθμὸς τῶν ἐκκλησιαστικῶν αὐτῶν συνεργατῶν τῆς ἐπαναστάσεως,
θὰ προοσδιορίζῃ τὸν ρυθμὸν μὲ τὸν ὁποῖον ἀργότερα ϑὰ ἐξωβελισθῆ
βαθμιαίως ἡ ἐπίδρασις τῆς ἐκκλησίας ἐπὶ τῶν πραγμάτων τῆς Πο-
λιτείας.
ὃ) Ὃ τύπος δέον νὰ χρησιμοποιηθῇ διὰ τὴν διάδοσιν τῆς νέας
«γραμμῆς» μεταξὺ τῶν μαζῶν, Ἔντυπα, προοριζόμενα διὰ τὴν ἐμπι-
στευτικὴν καθοδήγησιν τῶν μελῶν καὶ τῆς ἀργανώσεως τοῦ κόμ-
ματος, θὰ περιλαμβάνουν τὰ αὐτά, ὡς μέχρι τοῦδε περιεχόμενα.
᾿Απόρρητοι ἐγκύκλιοι ὀφείλουν νὰ ἐξακολουθοῦν νὰ διατηροῦν ἐνη-
μερωμένους τοὺς στρατευμένους ἐπαναστάτας ἐπὶ τῆς πραγματικῆς
καταστάσεως, Καὶ ὑπὸ τὸ αὐτὸ ἐδάφιον 1ον καὶ τὰ κατωτέρω ψηφία
συνεχίζονται αἱ ὀδηγίαι τῆς ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ διὰ τὴν μετὰ τὴν κατάλη-
ψιν τῆς ἐξουσίας περίοδον.
Ε) ἽΑπαξ κατελήφθη ἡ ἐξουσία ὑπὸ τοῦ κόμματος, ἡ ἐξωτερικὴ
πολιτικὴ τῆς χώρας, εἰς τὴν ὁποίαν ἐπραγματοποιήθηἡ κατάληψις
τῆς ἐξουσίας, θὰ ὁρίζεται ὑπὸ τῶν διπλωματικῶν ἀντιπροσώπων εἰς
τὴν χώραν αὐτὴν τῆς Σοβιετικῆς "“Ενώσεως, οἱ ὁποῖοι θὰ λαμβάνουν
τὰς ἀναγκαίας ὁδηγίας ἀπὸ τὴν ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ. Οἱ ἀντιπρόσωποι
αὐτοὶ θὰ ἀποτελοῦν τοὺς συνδέσμους μεταξὺ τῆς Κα. Ε, τοῦ Κομμον»
 -- 25 .---

νιστικοῦ Κόμματος τῆς Σοβιετικῆς “Ἑνώσεως καὶ τῶν Κομμουνιστι-

κῶν Κομμάτων εἰς τὰς χώρας ποὺ πραγματοποιήθη ἡ κατάληψις τῆς
ἐξουσίας. Σχετικαὶ ἀναφοραὶ καὶ ἐκθέσεις πρέπει νὰ διαβιβάζξζωνται
πρὸς αὐτά, ἀντίγραφα δὲ πρὸς τὴν ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ,
στὴ ᾿Αμέσως μετὰ τὴν κατάληψιν τῆς ἐξουσίας, ἡ ΚΕ, ἔχει νὰ
ἐγκαταστήση μίαν νέαν Κυβέρνησιν, ἡ Κυβέρνησις αὕτη ὀφείλει νὰ
εἶναι ἀντιπροσωπευτικὴ τῶν πλατειῶν μαζῶν τοῦ λαοῦ καὶ νὰ δια-
τηρῆ πᾶσαν ἐπίφασιν δημοκρατικήν, Ἢ χώρα θὰ διοικῆται διὰ τῶν
κατωτέρω ἐπαρχιακῶν, περιφερειακῶν, δημοτικῶν καὶ τοπικῶν στε-
λεχῶν καὶ ἐπιτροπῶν, Διὰ τὰ ἐσωτερικὰ ζητήματα ἡ Κεντρικὴ 'Επι-
τροπὴ θὰ παραμείνη ἡ ἀνωτάτη ἐκτελεστικὴ ἐξουσία, ἐνῶ ἡ ἐξωτερι-
κὴ πολιτικὴ θὰ ἐλέγχεται ἀπολύτως ὑπὸ τῆς ἐκτελεστικῆς ἐπιτροπῆς
τῆς ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ,
ζ) ᾿Αντίπαλοι τῆς νέας Κυβερνήσεως, ὅπως ἐπίσης, ὅσοι ἀκόμη
ἀπολαύουν κύρους μεταξὺ τοῦ λαοῦ, ὡς καὶ ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι χάρις
εἰς παλαιοτέραν ἀνάμιξίν τὼν εἰς τὰ τῆς ἐπαναστάσεως ἔχουν λάβει
γνῶσιν μυστικῶν τοῦ Κομμουνιστικοῦ [Κινήματος, πρέπει νὰ ἐξουδε-
τερώθοῦν ὅσο τὸ δυνατὸν ταχύτερον, πλὴν κατὰ δημοκρατικὸν τρό-
πον, δηλαδὴ διὰ τῆς διεξαγωγῆς κανονικῆς δίκης ἐνώπιον τακτικοῦ
ἢ λαύκοῦ δικαστηρίου. Τὸ τελευταῖον τοῦτο θὰ ἔχῃ μεταξὺ τῶν με-
λῶν τοῦ τοὐλάχιστον ἕναν γνωστὸν ὁπαδὸν τοῦ κομμουνιστικοῦ κι-
γήματος καὶ δύο ἐξησφαλισμένους ουμπαθοῦντας.
Αὐταὶ ἦσαν αἱ βασικαὶ κατευθύνσεις ποὺ εἶχε θεσπίσει ἡ ΚΟ-
ΜΙΝΤΕΡΝ κατὰ τὸν Μάϊον τοῦ 1941, Πόσον ἀλάθητος ὑπῆρξεν ἡ
διάγνωσίς τῆς, πόσον σαφὴς καὶ ἀδιάλλακτος ὁ τόνος τῶν ὁδηγιῶν
της καὶ πόσον ἄκαμπτος καὶ σταθερὰ ἡ τοποθέτησις τῶν ἀντικειμε-
νικῶν σκοπῶν μ᾽ ὅλες τὶς εὐκαμψίες τῆς τακτικῆς τῶν μεθόδων ποὺ
συνιστοῦσε.
Πολλὰ στελέχη τοῦ ΕΑΜ καὶ τοῦ ΕΛΑΣ ἐφάνησαν ἄκαμπτα
εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς καὶ δὲν παρεξέκλιναν ἀπὸ τὰς ἐπαναστατικὰς ἀρχὰς
τοῦ μαρξισμοῦ καὶ τοῦ Λενινισμοῦ. Εἰς τὰς ἐμφανίσεις τῶν αὐτοὶ
καὶ εἰς τὰς ὁμιλίας τῶν καί εἰς τὰς κατ᾽ ἰδίαν συζητήσεις ἠρνοῦντο
γὰ παραδεχθοῦν καὶ νὰ υἱοθϑετήσουν τὰς ἄνω χαραχϑθείσας γραμμὰς
καὶ διεκήρυττον ὅτι ὁ πρώτιστος καὶ ἀντικειμενικὸς σκοπὸς τοῦ ἐα-
μικοῦ κινήματος δὲν εἶναι ἄλλος παρὰ ὁ ἀγὼν διὰ τὴν κατάκτησιν
τῆς ἐξουσίας καὶ ὅτι διὰ νά ἐπιτευχθῇ ὁ σκοπὸς αὐτὸς ἡ ἐπίθεσις
κατὰ τῆς ἀντιδραστικῆς ἀστικῆς τάξεως πρέπει νὰ εἶναι ἀμείλικτος
καὶ λυσσαλέα, μόνον ἔτοι, ἔλεγον, θὰ φθάση εἰς αἴσιον τέλος τὸ ἐπα-
ναστατικὸν κίνημα τοῦ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.
'᾿Επίσης ὅλοι αὐτοὶ ἠρνοῦντο τὸ πατριωτικὸν αἴσθημα τῶν ὁρ-
ναυγαι ἑυῶν πο το ὐτῶν Ἰεχὶ ἐνλρήσξου τὸ ἐθνικὴ σύ λίγ δαιιοσίε
 -- 8 --

τοῦ μεγαλοϊδετισμοῦ τῶν "Ἑλλήνων ὡς φορέως ὅλων τῶν καταστρο-

φῶν καὶ τῶν δεινοπαθημάτων τοῦ ᾿Ἑλληνικοῦ λαοῦ. Ἢ τάξις αὐτὴ
τῶν κομμουνιστῶν ἐνεφάνιζεν ὠμότατα τὸν ἀγῶνα τοῦ ΕΑΜ -
ΕΛΑΣ, ὡς ἔχοντα πρωταρχικὸν σκοπὸν τὴν συντριβὴν τῆς ἀστικῆς
τάξεως καὶ τοῦ κρατικοῦ μηχανισμοῦ καὶ τὴν πλήρη ἐπικράτησιν
τῆς λαϊκοδημοκρατικῆς ἐπαναστάσεως, ᾿Ενεφάνιζον τὴν ὀργάνωσιν
ὡς διεξάγουσαν ταξικὸν ἀγῶνα καὶ ὡς ἔχουσαν πλέον ὡς ἀντικειμε-
νικὸν σκοπὸν τὴν κατάληψιν τῆς ἐξουσίας ἀμέσως μετὰ τὴν φυγὴν
τῶν κατακτητῶν καὶ τὴν ἐγκαθίδρυσιν τῆς Δικτατορίᾳας τοῦ προλε-
ταριάτου. Εἶναι ἀναμφισβήτητον ὅτι οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ οἱ ὀλίγοι
μέσα εἰς τὰς τάξεις τοῦ ΕΑΜ--ΕΛΑΣ, καίτοι ἀκόμη δὲν εἶχεν ἐξου-
δετερωθῇ ἡ ἀντίδραοις τῆς ἀστικῆς τάξεως, ὑπῆρξαν προκλητικώτα-
τοι καὶ διὰ τῆς στάσεώς τῶν ταύτης ἐξηρέθιζον τὸ “Ἑλληνικὸν ἐθνι-
κὸν αἴσθημα, τὸ ὁποῖον ἐπίστευεν εἰς τὰ ἐθνικὰ σύμβολα καὶ τὰς
ἐθνικὰς παραδόσεις τοῦ ᾿Ελληνικοῦ λαοῦ. ἐἸολλοὶ ὅμως “Ἕλληνες
σύντροφοι θέλοντες νὰ ἐπιδείξουν μεγάλην νομιμοφροσύνην ἔναντι
τῆς διεθνοῦς ἐπαναστάσεως, ἐδέχθησαν ν᾿ ἀναλάβουν τὸν μισητὸν
ρόλον τῶν ὑποστηρικτῶν μιᾶς τοιαύτης κινήσεως ποὺ ἦταν βαθϑύ-
τατα μισητὴ καὶ ἀντιδημοτικὴ εἰς τὴν “Ελλάδα.
Ὅλα αὐτὰ τὰ συνθήματα τῶν κομμουνιστῶν, ἀκουόμενα ἀπὸ
τὸν Μωραϊτικὸν λαὸν καὶ "“γενικὰ τὸν "Ἑλληνικόν, ἐξήγειρον τὴν ἐθνι-
κὴν συνείδησίν τῶν καὶ ἐδημιούργουν δυσμενῆ ἐντύπωσιν εἰς βάρος
τῆς ὀργανώσεως ΕΑΜ--ΕΛᾺΣ καὶ ἔδιδον εἰς τὴν ἀντίδρασιν ὅπλα
ἀκαταμάχητα ἐναντίον της. Ὅταν δὲ ἠρωτῶντο οἱ διάφοροι κομ-
μουνισταὶ ἡγέται, οἱ ὁποῖοι παρουσιάζοντο ὡς νομιμόφρονες καὶ
συντηρητικοὶ διατὶἡ ἡγεσία τῆς ὀργανώσεως ἐπιτρέπει εἰς ὡρισμένα
μέλη της ἀτιμωρητὶ νὰ ρίπτουν ἀντιπατριωτικὰ συνθήματα, ἀπαν-
τοῦσαν ὅτι μέσα εἰς τὴν ὀργάνωσιν ὑπάρχουν καὶ κομμουνισταὶ
διεθνισταί, ὅπως ὑπάρχουν καὶ βασιλόφρονες καὶ δημοκράτες, οἱ
ὁποῖοι δύνανται νὰ ἔχουν τὰς γνώμας τῶν καὶ τὰς ἀντιλήψεις τῶν,
ἡ δὲ ὀργάνωσις, ὡς διοικουμένη δημοκρατικῶς, δὲν εἶναι δυνατὸν
ν᾽ ἀπαγορεύσῃ εἰς αὐτοὺς νὰ ἐκφράζουν τὰς γνώμας τῶν καὶ τὰς
ἀντιλήψεις τῶν.
Κατὰ τὸν Αὔγουστον τοῦ 1943 καὶ πρὶν ἀκόμα ὁ ΕΛΑΣ ἀνα-
λάβει τὴν ἐπίθεσιν πρὰς διάλυσιν τῶν ἐθνικῶν μονάδων ἀντιστάσεως
οτὸ Μωρηᾶ, σὲ κἄποιο χωριὸ τῆς Γορτυνίας πέρασε ὁ Καπετὰν Μί-
χας μὲ τὸ συγκρόϊιημά τοῦ, .ὋΟ καθοδηγητὴς τοῦ συγκροτήματος εἰς
λόγον κατεφέρθη δριμύτατα κατὰ τοῦ Βασιλέως καὶ γενικὰ κατὰ
τοῦ μεγαλοϊδεατισμοῦ τῶν Ἑλλήνων, τότε ἕνας ἀπὸ τοὺς ουγκεν-
τρωμένους χωρικοὺς διέκοψε τὸν καθοδηγητὴν καὶ τοῦ εἶπε:
-- Ἔ, καπεταναῖοι ὁ κόσμος λέει πὼς εἶσθε κομμουνιστές, ἐὰν
εἶσθε κομμουνιστὲς ὁ Μωρηᾶς δὲν σῆς σηκώνει
 - 2).-

Ταραγμένος τότε ἀπήντησε ὁ καθηδηγητής.

-- ΕΟἶναι μεγάλο ψέμμα αὐτὸ συναγωνιστή. Στὸ ΕΑΜ εἶναι
μπασμένα ὅλα τὰ παιδιὰ τοῦ λαοῦ ποὺ λαχταροῦν νὰ δοῦν τὴν πα-
τρίδα τους ἐλεύθερη καὶ μιὰ πραγματικὴ ἀλλαγὴ ποὺ νὰ μὴ θυμίζη
καϑόλου παληὰ ἐποχή.

Συγκρότησις καὶ ἐξοπλισμὸς τοῦ Ἑλληνικοῦ

Λαϊκοῦ ἀπελευδερωτικοῦ Στρατοῦ Ε(ΛΑΑΙΣ,
Ὅταν αἱ δυνάμεις τοῦ ἄξονος θὰ ἐγκατέλειπον τὰ κατεχόμενα
ὑπ’ αὐτῶν Κράτη τῆς Εὐρώπης, ἡ κομμουνιστικὴ ἡγεσία ἐσκέφθη
τότε, ὅτι ἐἀὰ ἔπρεπε νὰ εὑρεθῇ κατά τὴν ὥραν τῆς ἀποχωρήσεως
τῶν κατοχικῶν στρατευμάτων σὲ κάθε χώρα στρατὸς ἱκανὸς ἀφ᾽
ἑνὰς μὲν διά νὰ πολεμᾶ καὶ παρενοχλῇ συστηματικῶς τὰ στρατεύ-
ματα κατοχῆς καὶ νὰ καταδιώξῃ αὐτὰ κατά τὴν ὥραν τῆς ἀποχωρή-
σεῶς τῶν, ἀφ᾽ ἑτέρου νὰ καταλάβῃ διά τοῦ στρατοῦ τούτου τὴν
ἐξουσίαν. "Η κατάληψις τῆς ἐξουσίας ἐκ μέρους τοῦ Κομμουνιστικοῦ
κόμματος σὲ κάθε κατεχόμενο κράτος τῆς Εὐρώπης, μετὰ τὴν ἀπο-
χώρησιν τῶν γερμανῶν ἦτο ὁ πρώτιστος καὶ ἀντικειμενικὸς σκοπὸς
τῆς κομμουνιστικῆς ἡγεσίας. ᾿Αλλὰ διὰ νὰ ἐπιτευχθῇ ὁ σκοπὸς αὐ-
τὸς θὰ ἔπρεπε νὰ δημιουργηθϑῇ καὶ διοργανωθῃ εἰς τὰ κράτη αὐτὰ
μία αὐτοτελὴς ἐπαναστατικὴ στρατιωτικὴ δύναμις, ὅσο τὸ δυνατὸν
πολιτικῶς προητοιμασμένη, διὰ νὰ ἀγωνιοθῆ μὲ σθένος καὶ αὐτοθυ-
σίαν διὰ τὴν πραγματοποίησιν τοῦ σκοποῦ τῆς καταλήψεως τῆς ἐξου-
σίας, δηλαδὴ τῆς Λαικοδημοκρατικῆς ἀπελευθερώσεως τῶν χωρῶν,
ὡς ἔλεγον οἱ κομμουνισταὶ καὶ τὴν ἀπεκάλουν. Πρός τὸν σκοπὸν
τοῦτον καὶ διὰ τὴν ἄμεσον ὀργάνωσιν τῆς ἐπαναστατικῆς αὐτῆς δυ-
γάμεως εἰς τὴν ᾿Ελλάδα, ἡ Κι Ε, τοῦ ΕΑΜ ἐξαπέστειλε ἀμέσως ἐξ
᾿Αθηνῶν κατ᾽ ἀρχὰς εἰς τὰς Πρωτευούσας τῶν Νομῶν τοῦ Μωρηᾶ
καὶ εἰς τὰ μεγαλύτερα αὐτοῦ ἐπαρχιακὰ κέντρα ἱκανοὺς καὶ πεπει-
ραμένους κομμουνιστάς, ἐμφορουμένους ἀπὸ κομματικὸ φανατισμὸ
καὶ ἰδεολογικὴν ψύχωσιν. Πράγματι οἱ ἀποσταλέντες κομμουνισταί,
διεπνέοντο ἀπὸ ἕνα ἄφθαστο μαχητικὸ πνεῦμα καὶ ἀπὸ μίαν
ἐπαναστατικὴν ὁρμητικότητα, φλεγόμενοι ὅλοι ἀπὸ τὴν ἐπιθυμίαν
νὰ ἀγωνισθοῦν μέχρις ἐσχάτων καὶ νὰ θισιάσουν καὶ αὐτὴν ἀκάμη
τὴν ζωήν τῶν, χάριν τῆς ἐπιτυχίας τοῦ ἀναληφθέντος ἀγῶνος πρὸς
ἐπιτυχίαν τοῦ σκοποῦ τῶν, Οἱ ἀπεσταλμένοι αὐτοί, ποὺ κατὰ τὸ
πλεῖστον ἦσαν ἐξόριστοι καὶ ἔγκλειστοι τῆς ᾿Ακροναυπλίας παλαί-
μαχοι στὴ δράσι, ἐντὸς ὀλίγου χρονικοῦ διαστήματος ἐγκαταστα-
θέντες εἰς τὰς Πρωτευούσας τῶν Νομῶν τῆς Πελοποννήσου, κατώρ-
θῶσαν νὰ ἐπιτύχουν τοὺς πρώτους ἀντικειμενικοὺς σκοπούς τῶν
καὶ κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ἀνοίξεως τοῦ 1943 νὰ ὀργανώσουν καὶ νὰ
 - δ8--

᾿ἐξοπλίσουν τὰς πρώτας ἐνόπλους ὁμάϑδας τοῦ ΕΛΑΣ, ἀφοῦ πρῶτον

ἵδρυσαν εἰς τὰς Πρωτευούσας τῶν Νομῶν τάς Ναμαρχιακὰς ἐπιτρο-
πὰς καὶ ἐφρόντισαν ὅπως αἱ ἐπιτροπαὶ αὐταὶ ἀποτελεσοθοῦν κατά
τὸ πλεῖστον ἀπὸ ἐθνικόφρονας πολίτας καὶ ἐκπροσώπους τῆς ἀστι-
κῆς ἰδεολογίας διὰ νὰ φανῇ εἰς τὸν λαὸν ὅτι ἡ ὀργάνωσις τοῦ ΕΑΜ
ἔχει ὡς πρώτιστον σκοπὸν τὴν ἐθνικοαπελευθερωτικὴν δρᾶσιν καὶ
ὅτι ἐνσαρκώγει τοὺς πόθους καὶ τὰ ὄνειρα τοῦ ταλαιπωρημένου Ἐλ-
ληνικοῦ λαοῦ καὶ ὅτι πρέπει νὰ τρέφῃ διὰ τοὺς λόγους τούτους ἀπε-
ῥβιόριστον ἐμπιστοσύνην διὰ τὰς πράξεις καὶ ἐνεργείας τῆς ὀργαγνώ-
σεως. ᾿Εν τῇ πραγματικότητι ὅμως ὁ ἀπεσταλμένος αὐτὸς τῆς Καὶ. Ε,
τοῦ Κ ΚΕ, κομμουνιστής, διηύθυνε καὶ κατηύθυνε τὰς ἐνεργείας τῶν
νομαρχιακῶν ἐπιτροπῶν καὶ τὰ πάντα ἐν τῷ Νομῷ, σύμφωνα μὲ
τὰς ἐντολὰς ποὺ ἐλάμβανε ἀπὸ τὴν Κ. Ε., ἔναντι τῆς ὁποίας ἦτο
καὶ ἀποκλειστικῶς ὑπεύθυνος, Τοιουτοτρόπως τὰ μέλη τῶν Νίομαρ-
χικῶν ἐπιτροπῶν δὲν ἦσαν τίποτε ἄλλο, παρὰ διακοσμητικὰ πρόσω-
πα καὶ δὲν εἶχον τὴν δύναμιν ν' ἀντιδράσουν, νὰ ἐλέγξουν ἢ
ν᾽ ἀμφισβητήσουν τὴν ὀρθότητα ἢ τὴν νομιμότητα τῆς ἕνερ-
γείας τοῦ γραμματέως τοῦ κόμματος ἢ τοῦ «ὐπευθύνου» ὡς ἐλέγε-
το. Διὰ τοὺς λόγους τούτους παρετηρήθη τὸ φαινόμενον, ὅτι πολλὰ
μέλῃ τῶν οὕτω συγκροτηθεισῶν Νομαρχιακῶν ἐπιτροπῶν κατ᾽ ἀρχὰς
παρητήθησαν, καὶ συνεπληρώθησαν μὲ πρόσωπα ἀπολαύοντα τῆς
ἐμπιστοσύνης τοῦ κόμματος,
ΑΙ Νομαρχιακαὶ ἐπιτροπαὶ ὑπὸ τὴν ἄμεσον καὶ ἄγρυπνον πάν-
τοτε καὶ συνεχῆ ἐποπτείαν καὶ καθοδήγησιν τῶν ὑπευθύνων τοῦ κόμ-
ματος, ἤρχισαν ν᾿ ἀσχολοῦνται πυρετωδῶς καὶ νὰ ἐργάζωνται διὰ
τὴν συγκρότησιν καὶ ἐξοπλισμὸν τῶν πρώτων ἐνόπλων ὁμάδων τοῦ
ΕΛΑΣ. Διενήργησαν ἐράνους καὶ ἐκ τῶν χρημάτων προέβησαν εἰς
τὴν ἀγορὰν ὅπλων, ἱματισμοῦ καὶ πολεμοφοδίων, διὰ τῶν ὁποίων
ἐξώπλισαν τὰς ὁμάδας αὐτάς.

Στρατολογία ἀνδρῶν καὶ ἀξιωματικῶν τοῦ ΕΛΑΣ,

Κομμουνιστικὴ διαπαιδαγώγησις αὐτῶν,
Διοίκησις τῶν ἐνόπλων ὁμάδων.

Οἱ ἄνδρες τῶν ἐνόπλων ὁμάδων τοῦ ΕΛΑΣ, κατ᾽ ἀρχὰς ἐστρα-

τολογήθησαν κατὰ τὸ πλεῖστον
μενον καὶ ἔδρων, ἀργότερα δὲ
τὰς μικρὰς αὐτὰς ὁμάδας τοῦ
ὁμάδες καὶ εἶχον ἐξουδετερωθῆ
χισεν ἡ μετακίνησίς τῶν καὶ αἱ
ἐκ τῆς ἐδαφικῆς περιοχῆς εἰς ἣν διέ-
καὶ περὶ τὰ τέλη τοῦ 1943, ὅταν ἀπὸ
ΕΛΑΣ συνεκροτήθησαν μεγαλύτεραι
αἱ ἐθνικαὶ ὁμάδες ἀντιστάσεως, ἤρ-
μονάδες πλέον τοῦ ΕΛΑΣ ἤλαμβον τὰς
 -- 29 --

ὀνομασίας καὶ τὰ νούμερα τὰ ὁποῖα εἶχεν ἑκάστη μονὰς πρὸ τῆς

καταρρεύσεως τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ, δηλαδὴ τῶν τακτικῶν στρᾶ-
τιωτικῶν μονάδων, Οὕτω εἰς τὴν Πελοπόννησον συνεκροτήθησαν τό-
σα συντάγματα ὅσα ἦσαν πρὸ τῆς καταρρεύσεως, ἤτοι τὸ δον, θον,
1ῖον, 12ον, ἀπετέλεσαν δὲ αὐτὰ μαζὺ μὲ ὡρισμένα ἀνεξάρτητα τάγ-
ματα τὴν Π1] ἱμεραρχίαν, τὴν διοίκησιν τῆς ὁποίας εἰς τὴν ἀρχὴν τῆς
συγκροτήσεώς της ἀνέλαβεν ὁ Συνταγματάρχης ᾿Αλέξανδρος Κασ-
σάνδρας. Αἱ μικροομάδες τοῦ ΕΛΑΣ, πρὶν συγκροτηθοῦν εἰς τάγμα-
τα καὶ συντάγματα, παράλληλα πρὸς τὰς ἄλλας ἀπασχολήσεις τῶν,
προσεπάθησαν διὰ παντὸς τρόπου καὶ μέσου, νὰ προσεταιρισθοῦν
ἀνεξάρτητα ἀντάρτικα τμήματα ποὺ εἶχον συγκροτηθῆ καὶ ἔδρων εἰς
τὰ βουνὰ τοῦ Μωρηᾶ μέχρι τοῦ "Ἰουνίου 1943 καὶ τὰ ὁποῖα ἦσαν
ἐκτὸς τῆς ἐπιρροῆς καὶ ἐξαρτήσεως τοῦ ΕΑΜ, Αἱ ἀνταρτικαὶ αὐταὶ
ὁμάϑδες ὠργανώθησαν πρὶν ἐμφανισθῇ τὸ ΕΑΜ τῇ πρωτοβου-
λίᾳ πατριωτῶν ποὺ βγῆκαν εἰς τὸ βουνό, εἴτε καταδιωκόμενοι ἀπὸ
τοὺς κατακτητάς, εἴτε διότι δὲν ἠδύνατο νὰ ὑποφέρουν καὶ ἀνεχ-
θοῦν τὰ ἀνελεύθερα καί τυραννικὰ μέτρα τῶν κατακτητῶν. Ὃ Ἐ-
ΛᾺΑΣ κατώρθωσε διὰ τῶν μικροομάδων αὐτῶν, ἄλλας μὲν νὰ δια-
λύσῃ ἀμέσως καὶ διὰ βιαίων μέσων, ἄλλας δὲ νὰ συγχωνεύσῃ εἰρη-
νικῶς εἰς τὰς ὁμάδας του. Ἢ ἡγεσία τοῦ ΕΑΜ στὸ Μωρηᾶ κατέβα-
λεν ἐξαιρετικάς καὶ ἀόκνους προσπαθείας νὰ στρατολογήσῃη καὶ ἐξο-
πλίση ταχύτατα ὅσον τὸ δυνατὸν περισσοτέρους ἄνδρας καὶ οὕτω
καταστήσῃ τὴν κυριαρχίαν τοῦ ΕΛΑΣ εἰς τὰ Μωραΐτικα βουνὰ ἀσ-
φαλῆ καὶ ἀδιαφιλονείκητον, καθότι αὕτη πράγματι ἠπειλήθη σοβαρῶς
εἰς τὰς ἀρχὰς ἀπὸ τὰς ἐθνικάς ὁμάδας ἀντιστάσεως, ποὺ ἤρχισαν
καὶ αὐταὶ νὰ συγκροτοῦνται δραστηρίως εἰς τὰ βουνὰ ἀπὸ τὰ μέ-
σα τοῦ ᾿Ιουνίου τοῦ 1943 μὲ πρωτοπόρους τοὺς “Ἕλληνας ἀξιωώματι-
κοὺς τοῦ διαλυθέντος “Ἑλληνικοῦ στρατοῦ. Ἧ στρατολογία τῶν ἀν-
δρῶν τοῦ ΕΛΑΣ ἐγένοντο εὑρύτατα εἰς τὴν ὕπαιθρον κατὰ τὸ με-
γαλύτερον ποσοστὸν ἀπὸ παιδιὰ τῆς ἀγροτιᾶς, τὰ ὁποῖα ἐπύκνωσαν
τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ. ᾿Απὸ τὰς πόλεις, ἐνῶ θὰ ἔπρεπε πολλοὶ ἐρ-
γάται νὰ πλαισιώσουν τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ν΄ ἀποτελέσουν τὸ
μεγαλύτερον μέρος τούτου, πολλοὶ ὀλίγοι κατετάγησαν ἐν ἀναλο-
γίᾳ μὲ τὰ παιδιὰ τῆς ἀγροτικῆς τάξεως.
᾿Εκτὸς τῶν κομμουνιστῶν καὶ ἐκείνων ποὺ ἠναγκάσθησαν νὰ
ἐγκαταλείψουν τὰς πόλεις διὰ λόγους προσωπικῆς τῶν ἀσφαλείας.
Ἢ ἡγεσία τοῦ ΕΑΜ ἀπέφυγεν ἐξ ἀρχῆς νὰ κάνη εὑρεῖαν ἐπιστρά-
τευσιν μεταξὺ τῶν ἐργατῶν εἰς τὰς πόλεις καὶ νὰ ἐντάξῃ τούτους
εἰς τὰς γραμμὰς τοῦ ΕΛᾺΣ καὶ τοῦτο διὰ νὰ μὴ ἐξασϑενήσῃ εἰς τὰς
πόλεις τὸ μέτωπον τοῦ παρανόμου ἀγῶνος ὅστις συνίστατο εἶσ τὰς
: : ᾿
νυν ἀειχντζνι ὅ ΦΥΆτελ ἀστοί ὦ Ἃ τε ιολειδτν Υἱ τυ λιν αν εν
Δραεο ναίει
 - 30 --

κατακτητοῦ, λόγω τοῦ ὅτι αἱ δυνάμεις τῶν κατοχικῶν στρατευμάτων

εἰς τὰς πόλεις ἦσαν πολυάριθμοι καὶ ἰσχυραὶ. Εἰς τὴν ὕπαρξιν ἐντός
τῶν πόλεων ἰσχυροῦ παρανόμου μετώπου, ἡ ἡγεσία ἔδωκεν ἰδιάζου-
σαν προσοχὴν. ᾿Επίστευἐν ὅτι ἡ μου φὴ αὐτὴ τοῦ ἀγῶνος ἦτο βασι-
κὴ καὶ ὅτι ἐξ αὐτῆς ἐξαρτᾶταιἡ ἐπιτυχία καὶ ἡ ἐπικράτησις τοῦ
λαϊκοδ κινήματος. Πάντως κατὰ τὰς ἀρχὰς εἶναι ἀναμφισβήτητον
ὅτι τὸν ἀνταρτοπόλεμον εἰς τὰ βουνὰ ἡ ᾿Εαμικὴ ἡγεσία ἐθεώρησεν
ὡς δευτερεύουσαν βοηϑητικὴν γραμμὴν τοῦ ἀγῶνος,
Ὃ ἐξοπλισμὸς τόσον τῶν ἀνδρῶν τοῦ ΕΛᾺΑΣ ποὺ καιέφυγον
στὰ βουνά, ὅσον καὶ τῶν ἀνδρῶν τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων, συνήντα ἐξαι-
ρετικὰς δυσκολίας λόγῳ τῆς ἐλλείψεως ὅπλων καὶ πολεμοφοδίων,
καθότι τὰ ὑπάρχοντα ἄλλοτε ὅτλα εἰς τὴν ὕπχιθρον εἶχον ἀφαιρεθῇ
σχεδὸν ἐξ ὁλοκλήρου κατὰ τὴν περίοδον τῆς 4ης Αὐγούστου διὰ
βιαίων μέσων, θεωρουμένου ὡς ποινικοῦ ἀδικήματος τῆς κατοχῆς
πυροβόλου ὅπλου καὶ τιμωρουμένου διὰ φυλακίσεως τοὐλάχιστον
τριῶν μηνῶν. ᾿Αλλὰ καὶ κατὰ τὴν περίοδον τῆς ἐχθρικῆς κατοχῆς καὶ
εὐθὺς ἅμα τῇ ἐνάρξει ταύτης, οἱ κατακτηταὶ διὰ πιεσιικῶν καὶ τρο-
μοκρακτικῶν μέσων, συνέλεξαν τὰ ἐλάχιστα ἐναπομείναντα ὅπλα καὶ
οὕτω εἰς τὴν ὕπαιθρον τοῦ Μωρηᾶ δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν κατὰ τὴν
περίοδον ἐκείνην τῆς ἐμφανίσεως καὶ ἐξοπλισμοῦ τοῦ ΕΛΑΣ καὶ τῶν
ἐθνικῶν ὁμάδων ἀντιστάσεως, δὲν ὑπῆρχον ὅπλα.
Τὰ πρῶτα ὅπλα οἱ ἄνδρες τοῦ ΕΛΑΣ ἔλαβον ἀπὸ τοὺς "Αγ-
γλοὺς συνδέσμους ἀξιωματικούς, τὰ ὁποῖα οὗτοι ἐπρομηθεύοντο ἀπὸ
ρίψεις ἐξ ἀεροτλάνων. Εἰς τὴν ἀρχὴν τῆς ἀνοίξεως τοῦ 1943 οἱ "Αγ-
γλοι σύνδεσμοι ἀξιωματικοὶ εἶχον παραδώσει εἰς πολλὰ ὡρισμένα
σημεῖα τοῦ Μωριᾶ εἰς τὰς πρώτας ὁμάδας τοῦ ΕΛΑΣ μικρὸν ἀριθ-
μὸν αὐτομάτων ὅπλων ΣΤΕΝ, ὀλίγα ὁπλοπολυβόλα καὶ ὀλίγους ὅλ-
μους, Λετέπειτα ἐπρομηθεύθησαν ἀρκετὰ ὅπλα ἀπὸ ἐνέδρας καὶ
αἰφνιδιαστικὰς ἐπιθέσεις, τὰς ὁποίας ἔκαναν ἐναντίον μεμονωμένων
φυλακίων τοῦ ἐχθροῦ, Ὅταν δὲ διελύθη ὁ ᾿Ιταλικὸς στρατὸς, ὁ ΕΛᾺΣ
κατώρθωσε νὰ προμηθευθῇ σοβαρὰς ποσότητας ὅπλων καὶ πολεμο-
φοδίων ἀπὸ ᾿Ιταλοὺς αὐτομόλους καὶ ἀπὸ διαλυθείσας ἰταλικὰς μο-
νάδας. ᾿Επρομηθεύθη οὕτω ἀτομικὰ ὅπλα, ὅλμους καὶ πολυβόλα,
διὰ τῶν ὁποίων ἐξωπλίσθησαν πολλαὶ ἑκατοντάδες ἀόπλων ποὺ ἠκο-
λούθουν τὰς ὁμάδας τοῦ ΕΛΑΣ, ᾿Εκ τῶν ὅπλων αὐτῶν ἐξωπλίσθη-
σαν ἑκατοντάδες ἄνδρες ταῦ ἐφεδρικοῦ ΕΛΑΣ, ὅστις ἧτο τὸ μόνιμον
ἔμπεδον τοῦ ΕΛΑΣ, ἐκ τοῦ ὁποίου ἀνεπλήρωνε τὰ εἰς ἄνδρας κενά
του, Αἱ πρῶται ὁμάϑες τοῦ ΕΛΑΣ ποὺ πρωτοενεφανίσθησαν στὰ βουνὰ
τοῦ Μωρηᾶ, συνεκροτήθησαν, ὡς εἴπομεν, ἀπὸ φανατισμένους καὶ
μαχητικοὺς κομμουνιστάς, παλαιμάχοις στὴ παράνομη πάλη καὶ
δράσι. Οἱ κομμουνισταὶ αὐτοὶ εἰς τοὺς ὁποίους τό κόμμα εἶχεν ἀπε-
ριδροτεον. ἐμπιστοσήνην. ἀργότερα ὅταν αἱ ἡμάδει τοῦ ΚΛΑΣ ὄπλιν
 Ὡς 31 --

θύθησαν ἐτυποθετήθησαν ἀπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ ΕΛΑΣ ὡς κομισσά-

ρίοι εἰς ἐνόπλους ὁμάδας τοῦ ΕΛᾺΣ λόγῳ τῆς πείρας τῶν καὶ ἀνα-
λόγως τῆς μαχητικότητος καὶ τῆς ἀξίας ἑκάστου, ἐδίδοντο εἰς αὐὖ-
τοὺς διοικήσεις τῶν ὁμάδων τοῦ ΕΛᾺΣ. Ὅταν δὲ τινὲς ἐξ αὐτῶν
διέθετον ἑκτὸς τῆς πίστεως πρὸς τὸν ἀγῶνα, τὴν μαχητικότητα καὶ
στοιχειώδεις στρατιωτικἃς γνώσεις, ἐτοποθετοῦντο ὡς διοικηταὶ με-
γάλων μονάδων τοῦ ΕΛΆᾺΣ, κατὰ κανόνα ὅμως ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΛΑᾺΑΣ
εἰς τὰς ἀρχάς, εἰς τάς διοικήσεις τῶν μονάδων, μικρῶν καὶ μεγάλων
ἐτοποθϑέτησεν ἀξιωματικούς προερχομένους ἀπὸ τὰς τάξεις τοῦ δια-
λυθέντος Ἑλληνικοῦ στρατοῦ, εἰργάζετο δὲ μετὰ δραστηριότητος ἐπὶ
τοῦ σημείου τούτου, νὰ προσεταιρισθῇ ὅσον τὸ δυνατὸν περισσοτέ-
ρους ἀξιωματικοὺὸς τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ, τόσον δὲ εὐπρόσδεκτοι
ἦσαν οὗτοι εἰς τὰἀς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ, ὥστε καὶ ἁπλῆ δήλωσις ἀξιω-
ματικοῦ τινος, ὅτι προσχωρεῖ εἰς τὸν ΕΛᾺΣ καὶ ὅτι δέχεται νὰ πο-
Ἀεμήσνη εἰς τὰς τάξεις αὐτοῦ͵, ἦτο ἀρκετὴ νὸ γίνῃ ἀμέσως δεικτός
καὶ νὰ τοῦ ἀνατεθῆ διοίκησις ὁμάδος, ἀναλόγως τοῦ βαθμοῦ του
καὶ τῆς προσωπικῆς τοῦ ἱκανότητος, δὲν ἐλαμβάνετο ποσῶς ὑπ᾽ ὅψιν
ὡς προὐπόθεσις τῇς προσλήψεώς του, ἀφοσίωσις καὶ ἡ πίστις τοῦ
ἐν λόγῳ ἀξιωματικοῦ εἰς τὴν ὑπόθεσιν τῆς κομμουνιστικῆς ἐπικρα-
τήσεως. Βεβαίως ἦτο πολὺ τολμηρὸν αὐτὸ ποὺ ἔπραξεν ἡ ἡγεσία
τοῦ ΚΕ, νὰ ἀναθέτῃ τάς διοικήσεις τῶν ὁμάδων τῆς ἑνὸς νεοσυ-
στάτου ἐπαναστατικοῦ στρατοῦ προοριζομένου νὰ δράσῃ κατὰ τῆς
ἀστικῆς τάξεως, εἰς ἀξιωματικοὺς προερχομένους ἐκ τοῦ στρατεύ-
ματος, χωρὶς νὰ λάβῃ ὑπ᾽ ὄψει της ὅτι οἱ ἀξιωματικοὶ αὐτοὶ εἶχον
διαπαιδαγωγηθῇ εἰς τὸν παλαιὸν στρατὸν καὶ δυσκόλως θὰ ἠδύνα-
ντο οὗτοι νὰ ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ τὰς παλαιάς τῶν ἀντιλήψεις καὶ συ-
νηθείας.
Ἧ ἡγεσία τοῦ ΚΙΚΕ., πιστεύομεν ὅτι ἠναγκάσθη νὰ πράξῃ
τοῦτο, διότι κατὰ τὴν στιγμὴν τῆς συγκροτήσεως τῶν πρώτων ὁμά-
δὼν τοῦ ΕΛΑΣ, οὗτος ἐστερεῖτο παντελῶς στελεχῶν, προερχομένων
ἀπὸ τὸ ἀγροτικὸν καὶ ἐργατικὸν περιβάλον, τὰ ὁποῖα νὰ διαθέτουν
στοιχειώδεις στρατιωτικὰς γνώσεις καὶ πολεμικὴν πεῖραν καὶ νὰ
ἔχουν ἀνδρωθῇ μέσα σὲ πολεμικοὺς καὶ ἐπαναστατικοὺς ἀγῶνας.
᾿Επὶ πλέον δὲ νὰ ἔχουν ὑποστῆ ἐπὶ ἀρκετὸν χρονικὸν διάστημα, τὴν
κομμουνιστικὴν διαπαιδαγώγησιν, ᾿Εγνώριζεν ἀσφαλῷς ἡ ἡγεσία
τοῦ ΚΙΚΕ, ὅτι ἕνας λαϊκὸς ἐπαναστατικὸς στρατός, οἷος ἦτο ὁ Ε-
ΛΑΣ, δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ προοδεύσῃ καὶ νὰ ἐπιτύχῃ τῶν ἐπαναστα-
τικῶν του σκοπῶν, εἶτ ἐκ τῶν ὁποίων ἦτο κατὰ πρώτιστον λόγον ἡ
οὐυντριβὴ καὶ ἡ ἐξαφάνισις τῆς ἀστικῆς τάξεως, ἐὰν δὲν ἐπλαισιοῦτο
ἀπὸ τὰ πρῶτα βήματά τοὺ μὲ στελέχη προερχόμενα ἐκ τῶν σπλάχ'
νὼν του.
Ἧ πλαισίωσίς τοῦ ἀπὸ ἀξιωματικοὺς προερχομένους ἐκ τοῦ
 -- 32.-

παλαιοῦ στρατοῦ ἀναμφισβητήτως τοῦ ἐμείωσε τὸν ρυθμὸν καὶ τὴν

ταχύτητα τῆς ἀναπτύξεώς του διότι ὡς ἦτο φυσικόν, οἱ ἀξιωματικοὶ
αὐτοί, ὡς ζήσαντες καὶ ἀνατραφέντες μὲ τὰ διδάγματα καὶ τὰς πα-
ραδόσεις τῆς ἀστικῆς τάξεως, δὲν ἔβλεπον εὐχαρίστως τὸν κατὰ τῆς
ἀστικῆς τάξεως ἀγῶνα τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ἐν δεδομένῃ στιγμῇ οὗτοι
θὰ ἀντέδρων καὶ θὰ ὑπενόμευον πᾶν μέτρον στρεφόμενον κατ᾽ αὐὖ-
τῆς, ἐπίστευεν ὅμως ἐξ ἄλλου ἡ κομμουνιστικὴ ἡγεσία, ὅτι θὰ ἐξου-
δετέρωνε τὸ τυχὸν ἀντιδραστικὸν πνεῦμα τῶν ἀξιωματικῶν αὐτῶν
καὶ ὅτι ἀσφαλῶς τοὺς πλείστους ἐξ αὐτῶν μονίμους καὶ ἐφέδρους
χρόνῳ σὺν τῷ χρόνῳ θ᾽ ἀφομοίωνε καὶ θὰ τοὺς μυοῦσε εἰς τὰς ἀρ-
χὰς καὶ τὰς ἐπιδιώξεις τοῦ λαϊκοεπαναστατικοῦ κινήματος.
᾿Επίστευεν ὅτι οἱ νέοι τοὐλάχιστον ἀξιωματικοί, ὑφιστάμενοι
μεθοδικῶς τὴν κομμουνιστικὴν διαπαιδαγώγησιν, πολὺ συντόμως θὰ
ἐγκατέλειπον τὰς παλαιάς τῶν ἕξεις καὶ συνηθείας καὶ θὰ ὑποχω-
ροῦσαν, ἀγωνιζόμενοι πλέον μετὰ φανατισμοῦ ὑπὲρ τοῦ λαϊκοδη-
μοκρατικοῦ κινήματος.
Πράγματι πολλοὶ ἐκ τῶν ἀξιωματικῶν αὐτῶν ἐδέχθησαν τὴν
διαπαιδαγώγησιν καὶ εἰργάσθησαν μετὰ φανατισμοῦ ὑπὲρ τοῦ ἀγω-
νιζομένου λαϊκοῦ στρατοῦ. “Ὅσοι ὅμως ἐξ αὐτῶν δὲν ἐπεδείκνυον
κατανόησιν πρὸς τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐπιδιώξεις τοῦ ΕΛᾺΑΣ καὶ δὲν
ηὐνόουν νὰ προσανατολισθοῦθν πρὸς τὰς νέας ἀρχὰς καὶ κατευθύν-
σεις τῆς ὀργανώσεως καὶ εἰργάζοντο μετὰ σκεπτικισμοῦ καὶ ἀπροθυ-
μίας ἢ ἀντέδρων συστηματικῶς, ἡ ἡγεσία τοὺς ἔθετεν εἰς τὸ περιθώ-
ριον ἢ τοὺς ἐτοποθέτη εἰς μικρὰς καὶ ἀγόνους θέσεις. ᾿Αργότερα
δέ, ὅταν πολλοὶ ἐκ τῶν ἀνδρῶν τοῦ ΕΛΑΣ ἀπέκτησαν πείραν εἰς
τὴν στρατιωτικὴν τέχνην καὶ ἐξεπαιδεύθησαν καταλλήλως εἰς στρατιω-
τικὰς σχολάς, ἀνέλαβον διοικήσεις μονάδων, ταγμάτων καὶ συνταγ-
μάτων, Οἱ ἄνδρες αὐτοί, ἐκτὸς τοῦ ὅτι ἧσαν μέλη τοῦ κόμματος
ἀλλ᾽ ἐπὶ πλέον θὰ εἶχον διαπρέψει καὶ διακριθῆ εἰς πολλὰς μάχας
κατὰ τῶν στρατευμάτων κατοχῆς καὶ ταγμάτων ἀσφαλείας καί εἶχον
ἐκμάθει τὰ τεχνάσματα τοῦ ἀνταρτοπολέμου καὶ εἶχον ἀποκτήσει
ἀρκετὴν στρατιωτικὴν πείραν μέσα εἰς τὰς διαφόρους φάσεις καὶ μορ-
φὰς τοῦ ἐπαναστατικοῦ ἀγῶνος. ᾿
Πολλοὶ ὅμως ἀπὸ τοὺς ἀξιωματικοὺς αὐτούς, τοὺς προερχομέ-
νοὺς ἀπὸ τὰς τάξεις τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ, ποὺ προσεχώρησαν
πρῶτοι εἰς τὸν ΕΛΑΣ, εὐθὺς ὡς ἀντελήφθησαν ὅτι ὁ ΕΛΑΣ πλέον
ἐπεκράτησεν διὰ νὰ ἀποκτήσουν τὴν ἐμπιστοσύνην τῶν ἡγετῶν καὶ
καταλάβουν καλὴν θέσιν μέσα εἰς τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ, καίτοι δὲν
ἐπίστευον εἰς τοὺς σκοποὺς καὶ τὰς ἐπιδιώξεις αὐτοῦ, διεκήρυττον
ἁπροκαλύπτως παντοῦ, ὅτι 8᾽ ἀγωνισθοῦν μετά φανατισμοῦ καὶ θὰ
θυσιασθοῦν ἀκόμη διὰ τὴν πραγματοποίησιν τοῦ τελικοῦ σκοποῦ
τοῦ πολιτικοστρατιωτικοῦ κινήματος τοῦ ΕΑΜ, ὅστις σκοπὸς ἦτο
 -. ,.3.--

ὡς ἔλεγον, ἡ ἐθνικὴ καὶ λαϊκοδημοκρατικὴ ἀπελευθέρωσις τῆς χώ-

ρας. Οἱ ἀξιωματικοὶ αὐτοί, καίτοι δὲν εἶχον πιστεύσει εἰς τὸν κομ-
μουνισμόν, ἐν τούτοις, διότι ἔβλεπον ὅτι ὁ μελλοντικὸς πλέον στρα-
τὸς τῆς “Ἑλλάδος θὰ ἦτο ὁ ΕΛΑΣ, διὰ νὰ καταλάβουν ἐξεχούσας
θέσεις, ὑπερέβαλον καὶ αὐτοὺς ἀκόμη τοὺς φανατικοὺς κομμουνιστάς
εἰς πράξεις καὶ ἐνεργείας, πολλοὶ δὲ ἐξ αὐτῶν κατὰ τὴν διάρκειαν
τῆς ὑπηρεσίας τῶν εἰς τὸν ΕΛΑΣ, διέπραξαν προσωπικῶς στυγερὰ
ἐγκλήματα καὶ βαρβαρότητας διὰ νὰ δείξουν εἰς τὴν ἡγεοίαν ὅτι τὰ
πάντα εἶναι διατεθειμένοι νὰ πράξουν χάριν τοῦ κινήματος.

Πολιτικοὶ ᾿Επίτροποι, Καπεταναῖοι ἢ Κομισσάριοι

ἄγρυπνοι καὶ πραγματικοὶ φρουροὶ τῆς ἐξουσίας
εἰς τάς μονόδας τοῦ ΕΛΑΣ

ὋὉ ΕΛΑΣ διοικεῖτο, ἐκτὸς ἀπὸ τούς στρατιωτικούς τοῦ ἡγέτας,

καὶ ἀπὸ τοὺς πολιτικούς τοῦ ἐπιτρόπους, καπεταναίους ἢ κομισσα-
ρίους. Σὲ κάθε μονάδα τοῦ ΕΛΑΣ, μικρήν ἢ μεγάλην, ἡ ἡγεσία,
κατὰ τὸ πρότυπον τοῦ Ρωσικοῦ στρατοῦ, εἶχε τοποθετήσει τὸν πο-
λιτικόν τῆς ἐπίτροπον, τὸν καπετάνιον ἢ κομισσάριον. “Ὁ κομισσά-
ριος αὐτὸς ἦτο ὁ πραγματικὸς φορεὺς τῆς ἐξουσίας, ὁ ἄγρυπνος
φρουρὸς τοῦ κόμματος εἰς κάθε μονάδα τοῦ ΕΛΑΣ, ἦτο ὁ κατάσκο-
πος, κατασκόπευε καὶ παρηκολούθει μὲ τὸ ἄγρυπνο μάτι τοῦ τοὺς
πάντας καὶ τὰ πάντα, παρηκολούξει τὰς κινήσεις τῶν ἀνδρῶν τῆς
μονάδος του καὶ τῶν ἀξιωματικῶν καὶ ἤλεγχε τὰς πράξεις πάντων
καὶ τὴν συμπεριφοράν τῶν, ἐὰν ἦτο σύμφωνος μὲ τὴν δοθεῖσαν κα-
θοδήγησιν, παρηκολούθει ἐὰν εἰργάζοντο ὑπὲρ τῶν σκοπῶν τοῦ
κόμματος καὶ σύμφωνα πρὸς τὴν χαραχθεῖσαν γραμμήν. Οὗτος ἐνήρ-
γει τὴν ἀλληλογραφίαν μετὰ τοῦ ἀμέσως προϊσταμένου του, παρεῖ-
χε λεπτομερεῖς πληροφορίας περὶ πάντων τῶν συμβαινόντων εἰς τὴν
μονάδα του. Ὃ πολιτικὸς αὐτὸς ἐπίτροπος ἦτο συγχρόνως καὶ ἀξιω-
ματικός, ἱκανὸς νὰ ὁδηγήση τὴν ὁμάδα τοῦ εἰς μάχην, πάντοτε σὺν-
εἰργάζετο μὲ τὸν στρατιωτικὸν διοικητὴν τῆς μονάδος καὶ ἡ γνώμη
τοῦ ἐπὶ ὅλων τῶν ζητημάτων ἦτο διαταγή. Τὰς διαταγὰς καὶ δια-
κοινώσεις ὑπέγραφον ἀμφότεροι, ὁ ἐπίτροπος παρηκολούθει τὸ ἦθι-
κὸν τῶν ἀνδρῶν τοῦ καὶ ἐμερίμνα διὰ τὴν ἐφαρμογὴν τῶν ὁδηγιῶν,
ποὺ ἔδιδον αὐτὸς καὶ οἱ προϊστάμενοιί του, ἐπίσης ἤσκει καθήκοντα
λογοκριτοῦ καὶ ἤλεγχε τὰς εἰδήσεις ποὺ ἔφθανον εἰς τὴν ὁμάδα του
καὶ μέχρι τοῦ τελευταίου ἀντάρτου καὶ αὐτὰς ἀκόμα τὰς εἰδήσεις
ποὺ ἤρχοντο ἀπὸ τὴν οἰκογένειάν τοῦ. Ἣ ἐξουσία τοῦ ἐπιτρόπου
ἐπὶ τῶν στρατιωτῶν τῆς μονάδος τοῦ ἦτο ἀπεριόριστος, μόνον ἡ
 - 34 --

ἐπέμβασις τῶν προϊσταμένων τοῦ τὴν περιώριζε,

Ὃ κύριος σκοπὸς τῆς τοποθετήσεως τῶν κομισσαρίων εἰς ἑκά,
στην μονάδα, μικρὴν ἢ μεγάλην, ἦτο ἡ ἐπιτήρησις, παρακο-
λούϑησις καὶ ἔλεγχος τῶν πράξεων τῶν στρατιωτικῶν διοι-
κητῶν ἀξιωματικῶν, ποὺ προήρχοντο ἀπὸ τὸν στρατὸν εἰς τοὺς ὁ-
ποίους ἡ κομμουνιστικὴ ἡγεσία, ὡς ἦτο φυσικόν, δὲν εἶχεν ἐμπιστο-
σύνην, διότι κατὰ τὸ πλεῖστον οὗτοι δὲν ἐμφοροῦντο ἀπὸ κομμου-
γιστικὰ αἰσθήματα καὶ δὲν εἶχον διαπαιδαγωγηθῆ μὲ τὰς ἰδέας καὶ
τὰς ἐπιδιώξεις τῆς λαϊκοδημοκρατικῆς ἐπαναστάσεως, ἡ ὁποία, ὡς
ἄνω ἐλέχθη, εἶχεν ὡς πρώτιστον σκοπὸν τὴν πλήρη συντριβὴν καὶ
ἐξαφάνισιν τῆς ἀστικῆς τάξεως καὶ τὴν κατάληψιν τῆς ἐξουσίας, Οἱ
κομιασάριοι ἐφήρμοζον πάντοτε τὴν ἀρχὴν τῆς δυσπιστίας ἔναντι
πάντων καὶ ἔκρινον περὶ ζωῆς ἢ θανάτου διὰ κάθε ἄνδρα ποὺ ὑπη-
βέτει εἰς τὴν μονάδα τους. Δύναταί τις νὰ εἴπῃ, ὅτι ἔκαμον χρῆσιν
τῶν ἐξουσιῶν τῶν κατ᾽ ἀνάλογον τρόπον πρὸς τούς Κεντιρίωνας
τῆς ᾿Αρχαίας Ρώμης.
Τόσον ἀπεριόριστος ἦτο ἡ ἐξουοία τοῦ κομισσαρίου, ὥστε οὗ-
τος ἠδύνατο νὰ προβῆ ἀμέσως καὶ ἄνευ διαδικασίας, εἰς τὴν ἐπὶ
τόπου ἐκτέλεσιν ἀνδρῶν ἢ καὶ ἀξιωματικῶν, ἢ ν᾿ ἀποστείλη τούτους
εἰς στρατόπεδα συγκεντρώσεως ὑπὸ ἀτομικήν του εὐθύνην καὶ μό-
νον εἰς τοὺς προϊσταμένους του οὗτος ἔδιδε λόγον τῶν πράξεών
του, Ἢ κομμουγιστικὴ ἡγεσία ἐτοποθέτησεν εἰς τὰς ἀξιολόγους μο-
νάδας τοῦ ΕΛΑΣ κομισσαρίους προερχομένους ἀπὸ τὰ δεδοκιμασμέ-
να καὶ μαχητικὰ στελέχη τοῦ κόμματος ποὺ εἶχον διακριθῇ εἰς τοὺς
ἀγώνας καὶ ἐμφοροῦντο ἀπὸ κομμουνιστικὴν πίστιν, φανατισμὸν καὶ
ἰδεολογικὴν ψύχωσιν. Πολλὲς ὅμως φορὲς συνέβη, κατὰ τὴν διάρ-
κειαν τοῦ ἐμφυλίου πολέμου, πολλὰ ἀπὸ τὰ στελέχη αὐτά, νὰ ὑπο-
πέσουν εἰς τὴν δυσμένειαν τοῦ κόμματος καὶ τὸ ἀποτέλεσμα ἦτο ἡ
ἀμείλικτος τιμωρία τῶν καὶ ἡ ἅμεσος ἐκκαθάρισίς τῶν. Ἔχομεν
πολλὰ παραδείγματα σημαινόντων κομισσαρίων τοῦ ΕΛΑΣ ποὺ ἐ-
ξεκαθαρίσθησαν ἀπὸ τὸ κόμμα κατὰ τὴν διάρκειαν τῆς δράσεως
τοῦ ΕΛᾺΑΣ καὶ μετέπειτα τοῦ δημοκρατικοῦ στρατοῦ, μὲ πολλὰς δι-
καιολογίας. Ἣ συνήθης δικαιολογία ἦτο ὅτι ὁ τάδε ἀπελύθη ἢ ἀντι-
κατεστάθη διὰ λόγους ὑγείας, σπανίως δὲ ὑπεστήριζον ὅτι ἀπεμαι-
κρύνϑη τῆς θέσεώς τοὺ διὰ παρέκκλισιν ἀπὸ τὰς γραμμὰς τοῦ κόμ-
ματος ἢ ὅτι ὑπῆρξε προδότης, λιποτάκτης ἢ πράκτωρ καὶ κατάσκο-
πος τοῦ ἐχθροῦ. Οἱ κομμουνισταὶ συνήθιζον νὰ λέγουν ὅτι, ὅσον
ὑψηλότερα στέκει ἕνας κομμουνιστὴς ἡγέτης, τόσον πλησιέστερα
στέκει πρὸ τοῦ ἐκτελεστικοῦ ἀποσπάσματος καὶ τὸ ἄλλο, τὸ ὁποῖον
εἶχε καταστῇ κοινόν, ὅτι ὁ ἐπικεφαλῇς εἶναι τὸ προχειρότερον θῦμα
ὅταν κάτι πηγαίνει ἄσχημα. “Ο ΕΛᾺΣ ἦτο ἡ ζωὴ καὶ τὸ στήριγμα
τῆς ὀργαγώσεως τοῦ ΕΑΜ, ἧτο ἡ μαχητικὴ ἐκδήλωσίς τῆς καὶ διὰ
 --- 395...

τὸν λόγον αὐτὸν κατέβαλεν ὑπερανθρῶώπους προσπαθείας νὰ κατα-

στήση τοῦτον ἀξιόμαχον ἐπαναστατικὸν στρατὸν καὶ νὰ τὸν προε-
τοιμάσῃ ἰδεολογικῶς διά νὰ καταλάβη τὴν ἐξουσίαν καὶ ἐγκαθιδρύση
εἰς τὴν χῶραν τὸ προλεταριακὸν καθεστώς.
'ΕἙκτὸς τοῦ στρατιωτικοῦ ἡγέτου καὶ τοῦ κομισσαρίου, εἰς κάθε
ὁμάδα τοῦ ΕΛΑΣ ὑπῆρχεν καὶ ὁ πολιτικὸς καθοδηγητής, ὁ ὁποῖος
ἠσχολεῖτο μὲ τὴν συλλογὴν πληροφοριῶν διὰ τὰς κινήσεις τοῦ ἐχ-
θροῦ, ὡμίλει εἰς τὰς συγκεντρώσεις καὶ ἤρχετο εἰς ἐπαφὴν μὲ τὰς
πολιτικὰς ὀργανώσεις, διαβιβάζων ὁδηγίας τοῦ κόμματος καὶ τῆς
ἡγεσίας τοῦ ΕΑΜ. Ὃ θεσμὸς τοῦ πολιτικοῦ καθοδηγητοῦ κατηργήθη
ἀφ᾽ ἧς συνεστήθη ἡ ΠΕΕΑ, Ἢ διοίκησις ἑκάστης μονάδος ἦτο τριμε-
λής, τὴν βαρύνουσαν ὅμως καὶ ἄρχουσαν γνώμην εἶχεν ὁ καπετά-
νιος τῆς μονάδος. ᾿ ἱεραρχία τοῦ ΕΛᾺΑΣ ἄρχιζε ἀπὸ τὸν λόχον καὶ
ἔφθανεν εἰς τὸ Γενικὸν Στρατηγεῖον, τὸ ὁποῖον ἔπαιρνεν ἐντολὰς
καὶ γενικὰς κατευθύνσεις ἀπὸ τὴν κεντρικὴν ἐπιτροπὴν τοῦ ΕΛΑΣ,
ἡ ὁποία εὑρίσκετο παρά τὸ πλευρὸν τῆς [Κ(.Ἑ. τοῦ ἘΑΜ.
Ὃ ΕΛΑΣ στὴν Πελοπόννησο, ὅταν ἔφθασε ἡ ὥρα τῆς ἀποχω.-.
ρήσεως τῶν Γερμανῶν͵ εἶχε καταστῇ πλέον ἰσχυρὰ στρατιωτικὴ
ἐπαναστατικὴ δύναμις καὶ δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν ὅτι εἶχε προετοι-
μασθῆ ἡ δύναμις αὕτη καὶ πολιτικῶς καὶ ὅτι ἧτο ἱκανὴ νὰ ἀγωνι-
σθῇ ἀποτελεσματικῶς διὰ τὴν κατάληψιν τῆς ἐξουσίας καὶ γὰ διεξα-
γάγη νικηφόρως ἔνοπλον ἀγῶνα κατὰ τῆς ἐντοπίας ἀστικῆς δυνά-
μεῶς, πλὴν ὅμως δὲν εἶχεν ὀργανωθῆ καὶ ἐξοπλισθῆ εἰς τοιοῦτον
βαθμὸν ὥστε νὰ διεξαγάγη ἐπιτυχῶς παλλαϊκὸν ἀνταρτοπόλεμον
ἐναντίον τῶν κατοχικῶν στρατευμάτων καὶ νὰ ἀναμετρηθῆ μὲ ὀργα-
νωμένας καὶ ἐξοπλισμένας ὁμάδας τοῦ ἐχθροῦ κατὰ μέτωπον. ᾿Ασφα-
λῶς δὲν ἠδυνήθη νὰ ὀργανωθῆ καὶ ἐξοπλισθῆ εἰς τοιοῦτον βαθμὸν
καὶ νὰ εἶναι εἰς θέσιν νὰ ἀπειλήση σοβαρῶς τὰς τακτικὰς μονάδας
τοῦ ἐχθροῦ, διὰ πολλοὺς καὶ ποικίλους λόγους καὶ εἷς ἐκ τῶν σπου-
δαιοτέρων εἶναι ἡ ἔλλειψις τῶν ἀπαραιτήτων ὅπλων καὶ ἐφοδίων,
Διὰ τὸν λόγον αὐτόν, κατὰ τὴν διάρκειαν τῆς παραμονῆς τοῦ κα-
τακτητοῦ εἰς τὴν χώραν μας καὶ κατὰ τὴν ἀναχώρησίν τοῦ, ὁ ΕΛΑΣ
δὲν ἀνέλαβε σοβαρὰς ἐπιθετικὰς ἐπιχειρήσεις κατὰ τῶν κατοχικῶν
στρατευμάτων, ἐκτὸς ἀναξίων λόγου παρενοχλητικῶν τοιούτων καὶ
μικροενεδρῶν, Αλλως τε ἡ ἡγεσία τοῦ ΚΙΚΕ τὸν κατὰ τοῦ κατακτη
τοῦ ἀνταρτοπόλεμον ἐθεώρησεν ἐκ τῆς πρώτης στιγμῆς ὡς ἐνέχοντα
δευτερεύουσαν μορφὴν τοῦ ἀγῶνος ἀντιστάσεως, ἐνῶ ἡ πρωτεύουσα
μορφὴ τοῦ ἀγῶνος ἦτο ἡ ἀμείλικτος κατὰ τῶν ἐντοπίων ἀστικῶν
δυνάμεων ἐπίθεσις καὶ ἡ ὁπωσδήποτε συντριβὴ τοῦ κρατικοῦ μηχα-
νισμοῦ τῆς ἀστικῆς τάξεως, διὰ τὴν εὐχερῆ κατάληψιν τῆς ἐξουσίας,
ἥτις ἀστικὴ τάξις προβλέπουσα τὴν συντριβὴν της καὶ διαισθανομέ-
νη λόγῳ τῆς ἀδυναμίας τῆς τὸ τέλος, προὐτίμησε τὴν ἐξουσίαν καὶ
 -- 36 --

τὴν συνεργασίαν μὲ τὸν κατακτητήν, παρὰ τὴν ἐξουσίαν τῶν ἐνό-

πλῶν μονάδων τοῦ ΕΛΑΣ.
Θὰ ἠδύνατο ὅμως νὰ εἴπη τις ὅτι ὁ ΕΛΑΣ εἰς τὴν Πελοπόννη-
σον καὶ γενικὰ εἰς τὴν Ἑλλάδα θὰ ἠδύνατο νὰ καταστῆ ἱκανὴ δύνα-
μις διὰ ν΄ ἀντιταχθῆ σοβαρῶς κατὰ τῶν τακτικῶν μονάδων τοῦ
κατακτητοῦ, ἐὰν ἔκαμνεν εὐρυτάτην ἐπιστράτευσιν καὶ ἐνέτασσεν εἰς
τὰς τάξεις του μεγάλας μάζας ἐργατῶν καὶ ἀγροτῶν.

Συγκρότησις τῆς Κ. Ε. τοῦ ΕΛΑΣ καὶ τοῦ

Γενικοῦ Στρατηγείου.
᾿Εκπρόσωποι τοῦ Γεν. Στρατηγείου τοῦ ΕΛΑΣ
στὴν Πελοπόννησο.

Κατὰ τὰς ἀρχὰς Δεκεμβρίου 1941 συνῆλθεν εἰς τὰς ᾿Αθήνας ἡ

ὁλομέλεια τοῦ ΚΚΕ καὶ ἀπεφάσισε νὰ ὀργανώση καὶ ἐξοπλίση εἰς
τὴν ᾿Ελλάδα στρατιωτικὴν δύναμιν ἱκανὴν νὰ στηρίξη καὶ ἐπιβάλη
τὴν ὀργάνωσιν τοῦ ΕΑΜ. Τὸν ἑπόμενον μῆνα, ἤτοι τὸν ᾿Ιανουάριον
τοῦ 1942, ἱδρύθη ὁ ΕΛΑΣ. ᾿Ανάδοχος τοῦ ΕΛΑΣ, ὡς ἱστορεῖ ὁ ἀρ-
χηγὸς τοῦ ΚΚΕ Γ. Σιάντος, ἦτο ὁ ᾿Αθανάσιος Κλάρας ἢ ἴΑρης Βε-
λουχιώτης, ὁ μετέπειτα ἀρχηγὸς τοῦ ΕΛΑΣ, Ὅταν πρωτοοργανώ-
θηκε ἡ ἡγεσία σκέφθηκε νά τὸν ὀνομάση λαϊκὸ στρατὸ (Λ. Σ.), ἔ-
πειτα σκέφθηκαν πὼς ὁ τίτλος αὐτός ἐάν ἐτίθετο, θὰ δυσαρεστοῦσε
τοὺς μὴ κομμουνιστάς, καϑ᾽ ὅτι μέσα εἰς τὸν ΕΛᾺΣ ὑπῆρχον πολλοὶ
ἀξιωματικοὶ ποὺ ἠκολούθησαν τὸ κίνημα χωρὶς νὰ πιστεύουν εἰς τὸν
κομμουνιομόν, διὰ τὸν λόγον αὐτὸν καὶ διὰ νὰ μὴ πονηρευθοῦν οἱ
Βὴ ἐν τῷ ΕΑΜ κομμουνιοταῖ, ἔθεσαν ἐμπρὸς εἰς τὸ ΛΔ τὸ γράμμα
Ε καὶ οὕτω ὠνομάσθη “Ἑλληνικὸς Λαϊκὸς Στρατὸς (Ε.Λ.Σ.. Ὁ “"Α-
ρης Βελουχιώτης ὅμως, σὲ κἄποια συνάντησι ποὺ εἶχε μὲ τὸν Σιάν-
το, ἐπρότεινε νὰ προστεθῆ πρὸ τοῦ γράμματος Σ καὶ τὸ γράμμα Α
καὶ οὕτω τὸ στρατιωτικὸν σκέλος τῆς ὀργανώσεως ΕΑΜ ὠνομάσθη
ΕΛΑᾺΑΣ ἤτοι Ἑλληνικὸς Λαϊκὸς ᾿Απελευθερωτικὰς Στρατός, Ἡ ὄνομα-
σία αὕτη ἦτο ἐξαιρετικὴ ἔμπνευσις τοῦ ΓΑρη Βελουχιώτη καὶ ἠχοῦ-
σεν εὐχάριστα τὴν ἐποχὴν ἐκείνην εἰς τὰ ὦτα τῶν σκλάβων Ἑλλή-
γων.
Ἢ πρώτη Κὶ, Ε. τοῦ ΕΛΑΣ συνεκροτήθη ἀπὸ τοὺς κάτωθι :
1) ᾿Αθανάσιον Χατζῆν, παλαιὸν κομμουνιστικὸν στέλεχος ἐκ
Λακεδονίας, πολιτικόν καθοδηγητήν, 2) Φοῖβον Γρηγοριάδην ἢ Φώ-
τιον Βερμέον, μόνιμον ὑπολοχαγὸν τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ, υἱὸν
τοῦ στρατηγοῦ Νεοκόσμου Γρηγοριάδη, ὥς ἐκπρόσωπον τοῦ κομμου.-
γιστικοῦ κόμματος, 3) Καλλιανέσην, ὡς ἐκπρόσωπον τοῦ κόμματος
 -- 3--

ΕΛΔ, ἀλλὰ εἰς τὴν πραγματικότητα κομμουνιστήν, 4) Τρογιάννον ἢ

Καρατζᾶν, μέλος τοῦ κομμουνιστικοῦ κόμματος καὶ ἐκπρόσωπον τῆς
ὀργανώσεως «Δημοκράτης», καὶ 5) Κλαδάκην, ὡς ἐκπρόσωπον τοῦ
Σοσιαλιστικοῦ κόμματος ᾿Ελλάδος͵
Ὅταν αἱ ἔνοπλοι ἐθνικιστικαὶ ὁμάδες τῆς Θεσσαλίας ὑπὸ τοὺς
ἀξιωματικοὺς τοῦ ᾿Ελληνικοῦ στρατοῦ Συνταγματάρχην Σαράφην
καὶ Ταγματάρχην Κωστόπουλον διελύθησαν μὲ παμπεσιὰ στὸ Βού-
νεσι τῆς Θεσσαλίας κατὰ τὰς ἀρχὰς ᾿Απριλίου 1943 ἀπὸ τὸν κομ-
μουνιστὴ ἡγέτη Καρσγεώργη καὶ συνελήφθησαν αἰχμάλωτοι οἱ ἀρ-
χηγοὶ τῶν ὁμάδων τούτων, ὁ Συνταγματάρχης Στέφανος Σαράφης,
τύπος φιλόδοξος καὶ ἀριβίστας, προσεχώρησεν εἰς τὸν ἘΛΑΣ καὶ
ἐδέχθη εὐθὺς ἀμέσως, ὧν κρατούμενος, τὴν προταθεῖσαν ὑπὸ τοῦ
κομμουνιστικοῦ κόμματος στρατιωτικὴν ἡγεσίαν τοῦ ΕΛΑΣ. Ἧ προοσ-
χώρησις τοῦ Σαράφη εἰς τάς τάξεις τοῦ ΕΛᾺΑΣ ἐθεωρήθη ὡς μεγάλη
τοῦ ΕΑΜ ἐπιτυχία, διότι ὁ 'Ελληνικὸς λαὸς γνώριζε τὸν Σαράφη ὡς
νγομιμόφρονα Ἕλληνα ἀξιωματικάν.
᾿Αμέσως δὲ ἡ κομμουνιστικὴ ἡγεσία, μετὰ τὴν προσχώρησιν
τοῦ Στεφάνου Σαράφη, ἵδρυσε κατὰ τὰ μέσα Μαΐου τοῦ 1943, τὸ
Γενικὸν Στρατηγεῖον τοῦ ΕΛΑΣ, τὸ ὁποῖον ἀπετελέσθη ἐκ τῶν
κάτωθι :
1) Στέφανος Σαράφης, Συνταγματάρχης, Στρατιωτικὸς ἡγέτης
τοῦ ἘΛΑΣ 2) ᾿Ανδρέας Τζίμας ἢ Βασίλης Σαμαρινιώτης, Γενικὸς
Πολιτικὸς Καϑοδηγητής, 3) "Ἄρης Βελουχιώτης, Πολιτικὸς ᾿Επίτρο-
πος, Καπετάνιος τοῦ Γενικοῦ Στρατηγείου τοῦ ΕΛΑΣ.
Ὥς ἐπιτελεῖς τοῦ Γενικοῦ Στρατηγείου ἐτοποθετήθησαν οἱ
κάτωϑι:
1) Εὐϑύμιος Ζούλας, Λοχαγός, 2) Φοῖβος Γρηγοριάδης ἢ Βερ-
μέος, Ὑπολοχαγός, 3) Τάσσος Λευτεριᾶς καὶ 4. ἬἪλίας Μανιάτης,
κομμουνισταί.
Συγχρόνως μὲ τὴν ἵδρυσιν τοῦ Γενικοῦ Στρατηγείου τοῦ
ἘΛᾺΣ ἀνασυγκροτήθηκε ἡ Κὶ. Ε. τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ἀπετελέσθη ἔκ τῶν
κάτωθι μελῶν :
1) Νεοκόσμου Γρηγοριάδη, Στρατηγοῦ, ὡς Προέδρου τῆς Ἔπι-
τροπῆς, 2) Θανάση Χατζῆ, Πολιτικοθῦ καθοδηγητοῦ, 8) Θοοδώρου
ΜΜακρίδη, Ταγματάρχου, εἰδικοῦ γραμματέα τῆς. Καὶ μέλῃ της 1)
Παπασταματιάδης, ᾿Αντισυνταγματάρχης, ἐκπρόσωπος τοῦ ΚΚΕ, 2)
᾿Ι. Πυριόχος, Συνταγματάρχης, ἐκπρόσωπος τοῦ Σοσιαλιστικοῦ κόμ-
ματος, 3) Δεληβοριᾶς, ἐκπρόσωπος τῆς ΕΛΔ,. ᾿Αργότερα προσετέθη
ὡς ἐπιτελάρχης τῆς Κι Ε, τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ὁ Στρατηγὸς Σαρηγιάν-
νης.
“ ἷἰς τὴν Πελοπόννησον ἐξεπροσώπουν τὸ Γεν. Στρατηγεῖον τοῦ
ἙΛᾺΣ κατὰ τάς ἀρχὰς τῆς ὀργανώσεώς τοῦ καὶ ἀπετέλεσαν τὸ
 - 38...
᾿Αρχηγεῖον τοῦ ΕΛΑΣ ἐν Πελοποννήσῳ οἷ: 1) Νικόλαος Δέδες ἢ Πα-
πούας, Καθηγητὴς τῆς Γυμναστικῆς, παλαιὸν κομμουνιστικὸν στέλε-
χος, ἐκπρόσωπος τοῦ Γεν. Στρατηγείου τοῦ ΕΛΑΣ καὶ πρῶτος καπε-
τάνιος τῆς ΠΠ]Ὶ Μεραρχίας, 2) Δημ. Μίχας ἢ καπετὰν Μαχαίρας, Σμή-
ναρχος ἐν ἀποστρατεία, καταγόμεγος ἐκ τοῦ χωρίου Λαπαναγῶν -
Καλαβρύτων, στρατιωτικὸς ἀρχηγὸς τοῦ ΕΛΑΣ, ἀντικαταστήσας τὸν
Συνταγματάρχην ᾿Αλέξ. Κασσάνδραν, 3) ᾿Ιωάν, Μιχαλόπουλος, ὑπὸ
τὸ ψευδώνυμον «Ὠρύων», φανατικὸν κομμουνιστικὸν στέλεχος, ὡς
γενικὸς πολιτικὸς καθοδηγητὴς στὸ Μωρηᾶ μὲ βοηθούς του τὸν Πε-
λοπίδαν, Φλώγαν, ᾽Ησαϊαν καὶ ἄλλους. ᾿Επίσης διεδραμάτισαν ση-
μαίνοντα ἡγετικὸν ρόλον ἐν Πελοποννήσῳ οἱ κομμουνισταὶ ᾿Αχιλ,
βπλάνας, Λάτσης ἢ καπετὰν Καλόγηρος, Στέλ. Διακουμογιαννό-
πουλος, Μπελογιάννης κλπ.

Βρεταννοὶ Σύνδεσμοι ἀξιωματικοί, μαζὶ μέ

Ἕλληνας χειριστάς συσκευῶν ἀσυρμάτου,
πίπτουν μὲ ἀλεξίπτωτα στὰ Μωραΐτικαι θουνά.

Κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ ἔτους 1943, καὶ ἐν συνεχείᾳ κατὰ τὴν
διάρκειαν τοῦ θέρους τοῦ αὐτοῦ ἔτους, στὰ Μωραΐτικα βουνὰ ἔπε-
σαν μὲ ἀλεξίπτωτα ἼΑγγλοι σύνδεσμοι ἀξιωματικοί, συνοδευόμενοι
ἀπὸ “Ἕλληνας χειριστὰς συσκευῶν ἀσυρμάτων, προερχόμενοι ἀπὸ
τὴ Μέση ᾿Ανατολή, Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἐγνώσθη ἀστραπιαίως σ᾽ ὁλό-
κληρο τὸ Μωρηᾶ καὶ ὅλοι ἠσθάνθησαν ρίγη χαρᾶς καὶ ἐνθουσιασμοῦ,
τὸ ἐσχολίασαν χαρμοσύνως καὶ τὸ ἐθεώρησαν ὡς ἐξαιρετικῶς εὐοίω-
νον γεγονός, Ἧ πτῶσις αὐτὴ τῶν ᾿Αγγλὼν ἀξιωματικῶν ἀνεπτιέρω-
σε καὶ ἀναζωπύρωσε τὰς κρυφὰς ἐλπίδας τῶν Πελοποννησίων, ποὺ
εἶχον διὰ τὴν νέκην τῶν καὶ νίκην τῶν ουμμάχων τῶν καὶ ὅλοι ἐπί-
στεῦον πὼς σύντομα κάτι πρόκειται νὰ γίνῃ στὸ Μωρηᾶ, ποὺ θὰ
τὺς ἀπαλλάξη ἀπὸ τὰ δεινὰ τῶν στερήσεων καὶ τῶν διώξεων, Οἱ
ὀλίγοι αὐτοὶ Αγγλοι ἀξιωματικοὶ μὲ τοὺς ὀλίγους χειριστὰς ἀσυρ-
μάτων Ἕλληνας ποὺ ἔπεσαν εἰσέδυσαν εἰς τὰ ἀπόκρυφα βουνὰ καὶ
κατέλαβον τὰς καταλλήλους θέσεις, διὰ νὰ ἔλθουν εἰς ἐπαφὴν ἀφ᾽
ἑνὸς μὲν ἐκείνους ποὺ θὰ ἤθελον καὶ θὰ εἶχον τὴν ἐπιθυμίαν γὰ
βοηθήσουν ἕνα κίνημα ἐθνικῆς ἀντιστάσεως κατὰ τῶν ἀξονικῶν δὺυ-
γάμεων τῆς ἐχθρικῆς κατοχῆς, ἀφ᾽ ἑτέρου νὰ διοργανώσουν εἰς βά-
ρος τῶν κατακτητῶν καταοκοπείαν καὶ ἐπιχειρήσεις σαμποτάξ. Οἱ
ἀξιωματικοὶ αὐτοὶ μὲ τὰ συνεργεῖα των, ὡς θὰ ἴδωμεν, ἐσημείωσαν
ἐξαιρετικὴν δρᾶσιν εἰς τὰ βουνὰ τοῦ Μωρηᾶ καὶ ἐκινοῦντο ἀπὸ βου-
νὰ σὲ βοιινὸ ἕωςς ὅτου σταθεροποιηῃθαῦν Τὴν ὕπαρξιν τῶν Λγυγλων
 -- 35 --

ἀξιωματικῶν στὰ Μωραΐτικα βουνὰ ἡ ἐχθρικὴ προπαγάνδα ἐπληρό-

φορήθη ἀμέσως ἀπὸ τοὺς πράκτορας καὶ κατασκόπους τῆς καὶ ἀμέ-
σῶς προέβη εἰς τὴν συστηματικὴν καὶ ἀπηνῆ δίωξίν τῶν, ἐπὶ πλέον
δέ, διὰ νὰ καταστήση δύσκολον καὶ προβληματικὴν τὴν παραμονὴν
καὶ συντήρησιν αὐτῶν καὶ διὰ νὰ ἐκφοβίση τοὺς ἕλληνας χωρικοὺς
νὰ μὴ πλησιάσουν αὐτοὺς καὶ καὶ νὰ μὴ παράσχουν οὐδεμίαν συν-
δρομήν, ἔθεσε. διὰ τῶν πρακτόρων τῆς εἰς κυκλοφορίαν τερατώδη
ψεύδη, δυνάμενα νὰ γίνουν πιστευτὰ εἰς τοὺς χωρικούς, Διέδωσαν
ὅτι ὅλοι αὐτοὶ ποὺ ἔπεσαν μὲ ἀλεξίπτωτα δὲν εἶναι “Αγγλοι ἀξιω-
ματικοί, ἀλλὰ Γερμανοὲ κατάσκοποι, γνωρίζοντες ἄριστα τὴν ᾿Αγγλι-
κὴν καὶ ὅτι ὑποδύονται τὰ πρόσωπα τῶν Ἄγγλων, διὰ νὰ ἐξακρι-
βώσουν καὶ ἀντιληφθοῦν ἐκ τοῦ πλησίον ἐὰν ὑφίσταται εἰς τὰ βουνὰ
κίνημα ἐθνικῆς ἀντιστάσεως ἄξιον λόγου καὶ ποῖοι ἡγοῦνται ἢ ὀρ-
γανώνουν τοῦτο, Ἢ διάδοσις αὕτη, ὡς ἦτο φυσικόν, λόγῳ τῆς ὑὕφι-
σταμένης τότε τρομοκρατίας, ἐγένετο δεκτὴ μὲ μεγάλην ἐπιφυλακτι-
κότητα καὶ σκεπτικισμόν, δὲν ἔσχεν ὅμως οὐδεμίαν ἐπίδρασιν, διότ,
ἐντὸς ὀλίγου χρονικοῦ διαστήματος ἡ φήμη αὕτη, ὡς ἦτο φυοικόν͵
διελύθη, ὁ δὲ σπαρεὶς σπόρος ἀπὸ τὴν ἐχθρικὴν προπαγάνδαν τῆς
ἀμφιβολίας καὶ τῆς συγχύσεως δὲν ἐφύτρωσε, Πολλοὶ “Ἕλληνες
χωρικοὶ συνεδέθησαν ἀμέσως στενῶς μὲ τοὺς ᾿Αγγλοὺυς αὐτοὺς ἀ-
ξιωματικοὺς καὶ προσελήφθησαν εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τῶν, παρέσχον
δὲ εἰς αὐτοὺς ἀμέσως, μὲ κίνδυνον τῆς ζωῆς τῶν, πᾶσαν πληροφο-
ρίαν σχετικὴν μὲ τὴν κίνησιν καὶ τὴν δύναμιν τῶν ἐχθρικῶν δυνά-
μεῶν. Πολλοὶ δὲ ἐκ τῶν Ἑλλήνων αὐτῶν πρακτόρων συνελήφθησαν
ὑπὸ τῶν στρατευμάτων κατοχῆς καὶ ἐξετελέσθησαν ἢ ἐνεκλείσθησαν
εἰς στρατόπεδα συγκεντρώσεως στὴ Γερμανία ἢ Ἴτσλία, ᾿Αργότερα
δέ, ὅταν ὁ ΕΛΑΣ ἐστράφη ἐχθρικῶς κατὰ τῶν “Αγγλὼν συνδέσμων
ἀξιωματικῶν, πολλοὶ ἐκ τῶν πρακτόρων τούτων, ὑπηρετοῦντες πλῃ-
σίον τῶν Ἄγγλων, συνελήφθησαν ἀπὸ τὸν ΕΛΑΣ καὶ ἄλλοι μὲν
ἐξετελέσθησαν σκληρῶς, ἄλλοι δὲ ὑπεβλήθησαν εἰς φρικώδη βασανι-
στήρια ἐντὸς τῶν στρατοπέδων συγκεντρώσεως.
Πολλὰ κλιμάκια ᾿Αγγλῶν ἀξιωματικῶν ἔπεσαν στὰ Μώραϊτικα
βουνά. Εἰς τὸ χωρίον Κάνισκα - Μποτιᾶ - Καλαβρύτων ἔπεσαν δύο
"Ἕλληνες ἀξιωματικοὶ προερχόμενοι ἀπὸ τὴν Μέση "᾿Ανατολή, οἱ ὁ-
ποῖοι ἀπετέλεσαν τὸ πρῶτον κλιμάκιον τῆς Διασυμμαχικῆς ᾿Απροστο-
λῆς. Μετὰ ταῦτα ἔπεσεν εἰς τὸ χωρίον Ρακίτα - ᾿Αχαῖας, ἐπὶ τοῦ
Παναχαΐϊκοῦ, ὁ Ἄγγλος Ταγματάρχης ᾿Ἄντονυ, Ὑφηγητὴς τοῦ Πα-
νεπιστημίου τῆς ᾿Οξφόρδης, μαζὶ μὲ τοὺς Ἕλληνας ἀξιωματικοὺς
Βασίλην καὶ Στέφανον, Τὸ κλιμάκιον αὐτὸ ἐγκατεοτάθῃη εἰς τὸ χω-
ρίον τῶν ΠΙ}Ὠατρῶν Μιχυλέϊκα, ἐν τῇ οἤείισ τοῦ ἜΠΛΗΧ Μιχαλοπούλου
 -- 40 -.-

συνταγματάρχης Μὰν Μάλλεν, ὅστις ἀργότερα ἐπραγματοποίησε,

τῇ βοηθείᾳ τοῦ Λοχαγοῦ Ντόν, τὸ σαμποτάρισμα τοῦ ἀεροδρομίου
Άργους, ἀνατινάξας εἰς τὸν ἀέρα περὶ τὰ ὀκτὼ ἐχθρικὰ ἀεροπλάνα.
Οὕτω εἰς τὴν Πελοπόννησον ἱδρύθη ἕνα πλῆρες ᾿Αρχηγεῖον Διασυμ-
μαχικῆς ᾿Αποστολῆς μὲ ἕδραν τὰ Μιχαλέίκα καὶ μὲ κλιμάκια σὲ διά-
φορὰ μέρη τῆς Πελοποννήσου. ᾿Απὸ τὸ κλιμάκιον αὐτὸ προσελήφθη-
σαν εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τῶν "Αγγλὼν πολλοὶ Ἕλληνες μὲ τὴν ἐντο-
λὴν νὰ παρακολουϑοῦν τὰς κινήσεις τοῦ ἐχθροῦ καὶ γενικὰ νὰ ἐκτε-
λοῦν κατασκοπείαν. Ἕτερον κλιμάκιον Αγγλὼν συνδέσμων ἀξιω-
ματικῶν ὑπὸ τὸν Ταγματάρχην Κάμπελ καὶ Λογαγὸν Γκρέϊ, ἐγκατε-
στάθη εἰς τὸ χωρίον Μακρόνι ᾿Αχαΐας,
Γενικὰ τὰ σαμποτὰζ ἐκτελοῦσαν πράκτορες τῆς Διασυμμαχικῆς
᾿Αποστολῆς, μαζὶ μὲ “Αγγλοὺς συνδέσμους ἀξιωματικούς. ΟἹ
πράκτορες αὐτοί, κατὰ τὸ πλεῖστον “Ἕλληνες, ἐκιελοῦσαν κατασκο-
πείαν κατὰ τοῦ Γερμανικοῦ στρατοῦ, συνισταμένην εἰς περιγραφὴν
τῶν γερμανικῶν δυνάμεων καὶ τοῦ ἐφοδιασμοῦ τούτων, μετακινήσεις
τῶν, περιγραφὴ γερμανικῶν ὀχυρῶν, ναρκοπεδίων, ἀεροδρομίων καὶ
πυροβόλων διὰ σχεδιαγράμματος, φωτογραφιομὸς ὀχυρῶν ἐν γένει,
ἐπισήμανσις ὅλων τῶν γερμανικῶν στόχων καὶ ὀχυρωμένων γεφὺ-
ρῶν καὶ ἡ συνεχὴς παρακολούθησις τούτων, προπαγάνδα ἐντὸς τοῦ
γερμανικοῦ στρατοῦ καὶ ἰδίᾳ τοῦ εὑρισκομένου εἰς Κάτω "Αχαΐαν
μέχρι Καλαμῶν καὶ Ζακύνθου, ὅπου ἦτο διασκορπισμένον τὸ 965
Σύνταγμα τῆς 999 Μεραρχίας, ἀποτελουμένης ἐξ ὁλοκλήρου ἐκ Γερ-
μανῶν καταδίκων ἀντιπάλων τοῦ Χίτλερ, τοὺς ὁποίους, ἀποφυλοκί-
σας οὗτος, ἐσχημάτισε τὴν 999 Μεραρχίαν.
Ἕτερον κλιμάκιον ὑπὸ τὸν Λοχαγὸν Ρὶντ ἐγκατεστάθη εἰς τὸ
ὀρεινὸν χωρίον τῆς ὀρεινῆς Τριφυλίας Πλατάνια καὶ ἕτερον ὑπὸ τοὺς
ΓἌγγλους Ταγματάρχος Σάρικτον καὶ Ἔντυ, ἐγκατεστάθη εἰς τὴν
ὀρεινὴν περιοχὴν τοῦ Πάρνωνος. πίσης εἰς τὸν Ταὔγετον ἐγκατε-
στάθη ὁ Λοχαγὸς Φρέϊζερ, μαζί μὲ τὸν Ἕλληνα ἀξιωματικὸν Ν,
Ζαχαρίαν.

Ἡ παρὰ τῷ Γενικῷ Συμμαχικῷ Στρατηγείῳ

τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς ὀργάνωσις ὑπὸ τὴν ἐπωνυμίαν
«Ἐκτελεστικὴ ᾿Επιτροπὴ ὀνατρεπτικῶν ἐπιχειρήσεων».

Οἱ Σύνϑεομοι αὐτοὶ ἼΑγγλοι ἀξιωματικοί, πού ἔπεσαν εἰς τὰ

Ἑλληνικὰ βουνά, διηυθύνοντο καὶ ἐφωδιάζοντο ὑπὰ μιᾶς ὀργανῶ-
σεῶς γνωστῆς ὑπὸ τὸ ὄνομα «Εἰδικὸν ἐκτελεστικὸν τῶν ἐπιχειρήσεων
(Σπέσιαλ ᾿"Οπερεσιὸν ἜἘξεκιουτίφὶ ἢ ΣΙΟΣΕ ἢ ἐκτερλεαιηςὴ ἐπευροιῇ
 -- 4] ---

ἀνατρεπτικῶν ἐπιχειρήσεων. Ἢ ὀργάνωσις αὕτη, ἑδρεύουσα παρὰ

τῷ Γενικῷ Συμμαχικῷ Στρατηγείῳ τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς, ἐκτὸς τοῦ
ἐφοδιασμοῦ τῶν ἀξιωματικῶν συνδέσμων, ἐφρόντιζε διὰ τὴν ἐκτέλε-
σιν ἐπιθέσεων ἐναντίον στρατιωτικῶν ἀντικειμενικῶν στόχων. Ἢ ὑ-
πηρεοία αὐτὴ εἶχε τὴν ἕδραν της εἰς τὸ Κἀΐρον καὶ ἀρχηγός αὐτῆς
κατ᾽ ἀρχὰς ἧτο ὁ Ἄγγλος λάρδος Γκλόνκουερ, πρώην ἀξιωματικὸς
τοῦ Ναυτικοῦ, ἀργότερα δὲ ὅταν τὰ κινήματα ἀντιστάσεως ἠνδρὼ-
θησαν εἰς τὰ Βαλκάνια καὶ ηὐξήθησαν σοβαρῶς αἱ δυνάμεις τῶν
καὶ συγκεκριμμένως κατὰ τὸ φθινόπωρον τοῦ 1943, ἡ ΣΟ. δὲν
ἐπρόφθανε νὰ δίδη καὶ νὰ λαμβάνη σήματα καὶ ν᾿ ἀνταποκρίνεται
στὸν προορισμόν της καὶ ἕνεκα τοῦ λόγου τούτου παρέστη ἀνάγκη
νὰ τῆς παρέχη τὴν συνδρομήν τῆς ἡ ὑπηρεσία σημάτων τοῦ στρα-
τοῦ, ΑΙ δυσκολίαι αὐταὶ καὶ ἄλλαι παρεμφερεῖς συνετέλεσαν ὥστε
ἡ Σ.Ο.Ε, νὰ ὑπαχθῆ ὑπὸ τὰς ἀμέσους διαταγὰς τοῦ ᾿Αρχιστρατήγου
τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς.
Ἢ Σ.Ο.Ε,, ἐκτὸς τῶν ἄλλων ὑπηρεσιῶν ἃς ἐνήργει, προέβαινεν
εἰς τὴν ἄσκησιν τοῦ προσωπικοῦ, ὅπερ θὰ ἐρίπτετο δι᾿ ἀλεξιπτώτων
καὶ γενικὰ τοῦ προσωπικοῦ ποὺ θὰ ἡσχολεῖτο εἰς τὸ δυσχερὲς τοῦ-
το ἔργον τῆς προμηθείας εἰδικῶν ἐφοδίων τῶν ὁμάδων καὶ συνδέ-
σμῶν, καὶ τῆς συσκευῆς πρὸς ἀποστολὴν ἐφοδίων καὶ ὅπλων πρὸς
τοὺς ἀντάρτας, ἡ συγκρότησις καὶ ὁ ἐξοπλισμὸς τῶν ὁποίων ἦτο
ἕνα ἀπὸ τὰ μελήματά τῆς στὸ Μωρηᾶ καὶ γενικῶς εἰς τὴν Ἑλλάδα,
ἫΠ προσπάθεια αὕτη τῶν Αγγλωὼν ἀξιωματικῶν συνδέσμων,
διὰ τὴν συγκρότησιν καὶ ἐξοπλισμὸν τῶν ἐνόπλων ὁμάδων πρὸς δη-
μιουργίαν οὕτω ἀξιολόγου κινήματος ἀντιστάσεως, ἤρχισεν ἀπὸ τὰς
ἀρχὰς τῆς ἀνοίξεως τοῦ 1943, ἀλλὰ οἱ ἀξιωματικοὶ αὐτοί, τόσον εἰς
τὴν Πελοπόννησον, ὅσον καὶ εἰς τὴν ὑπόλοιπον Ἑλλάδα, συνήντη"
σαν δυσυπέρβλητα ἐμπόδια ὡς πρὸς τὸν ἐξοπλισμὸν καὶ τὴν συγ-
κρότησιν τῶν ὁμάδων, λόγω τῶν συνεχῶν διενέξεων καὶ διαμαχῶν
μεταξὺ τῶν ὁμάδων τοῦ ΕΛᾺΑΣ καὶ τῶν ἐνόπλων ὁμάδων ἐθνικῆς
ἀντιστάσεως. Αἱ ἔριδες αὐταὶ καὶ αἱ διαμάχαι καὶ αἱ μετέπειτα αἱ-
ματηραὶ μεταξύ τῶν συγκρούσεις, προήρχοντο ἐξ ἀφορμῆς τῶν δια-
φόρων πολιτικῶν καὶ κοινωνικῶν πεποιθήσεων τῶν ἀνηκόντων εἰς
αὐτὰς καὶ ἰδίως ἐκ τῆς ἀντιλήψεως, τὴν ὁποίαν εἶχεν ὁ ΕΛΑΣ, νὰ
μὴ ὀργανωθῆ ἐν ᾿Ελλάδι ἑτέρα ἔνοπλος στρατιωτικὴ δύναμις ἐκτὸς
αὐτοῦ. Διὰ τὸν λόγον τοῦτον ἡ ἡγεοία τοῦ ΕΑΜ εὐθὺς ἀμέσως
ἀπεφάσισε ἀφ᾽ ἑνὸς μὲν τὴν ἄμεσον καὶ ἀποφασιστικὴν συντριβὴν
τῶν ἐνόπλων ἐθνικῶν ὁμάδων ποὺ συνεκροτήθησαν στὰ βουνὰ ὑπὸ
τὴν ἡγεσίαν "Ελλήνων ἀξιωματικῶν, ἀφ᾽ ἑτέρου νὰ ἀσκήση πίεσιν
ἐπὶ τῶν ᾿Αγγλῶν συνδέσμων ἀξιωματικῶν νὰ παραδώσουν μόνον
εἰς τὸν ΕΛΑΣ καὶ ἀποκλειστικὰ εἰς αὐτὸν τὰ ἐκ τῶν ρίψεων πολε-
μοφόδια καὶ ἐφόδια. Μέχρι τοῦ τέλους τοῦ 1943 ἄτομα καὶ ἐφόδια
 -- 42) --

δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ φθάσουν εἰς τὴν Πελοπόννησον καὶ γενικῶς εἰς
τὴν “Ἑλλάδα, παρὰ μόνον μὲ ἀλεξίπτωτα καὶ ὑποβρύχια. Ἢ ἔξοδος
ὅμως καὶ ἡ ἐπιστροφή τῶν ἦτο εἰς ἄκρον δύσκολος καὶ διά τὸν λό-
γον αὐτὸν κατὰ τὴν περίοδον ἐκείνην μετὰ δυσκολίας ἐγένοντο τοιαῦ-
ται ἐπιχειρήσεις, Ὅταν ὅμως αἱ ἀνταρτικαὶ ὁμάδες στὸ Μωρηᾶ ἤρ-
χισαν νὰ ἐλέγχουν μεγάλας περιοχὰς καὶ ἰδίως ὀρεινὰς καὶ ὅταν αἱ
καιρικαὶ συνθῆκαι ἐβελτιώθησαν, ἤρχισαν αἱ ρίψεις ὅπλων καὶ πολε-
φοδίων, τροφίμων καὶ ἱματισμοῦ, ὁπότε ἤρχισε νὰ τίθεται εἰς ἐφαρ-
μοφὴν ἡ τεχνικὴ τῆς ἐπισημάνσεως τῶν περιοχῶν ρίψεως, μὲ φωτιὲς
καὶ καθωρίσθησαν αἱ ζῶναι ἀποβάσεως εἰς ὀρεινὰς κοιλάδας τοῦ
ἱμωρηᾶ. Περὶ τὰ μέσα τοῦ θέρους 1943 ἡ μέθοδος αὕτη εἶχεν ἀρχί-
σει νὰ λειτουργῆ ἱκανοποιητικῶς καὶ μέχρι ἐκείνης ἐπραγματοποιή-
θησαν πολλαὶ ρίξεις ὅπλων, πολεμοφοδίων καὶ ἱματισμοῦ. Τοιαῦται
ρίψεις ἐγένετο πολλαὶ εἰς τὴν Πελοπόννησον, συγκεκριμμένως εἰς
τὰς κοιλάδας Λακωνίας, Μεσσηνίας καὶ Τριφυλίας, τῇ ἐνεργείᾳ τῶν
᾿Αγγλὼν συνδέσμων ἀξιωματικῶν Ρίγκ, Χάρικτον, ἼἜντυ, δι᾽ ὧν
ἐξωπλίσθησαν οἱ Λάκωγες ἀντάρτες καὶ ἀρκετοῖ Μεσσήνιοι. Εἰς τὴν
παρὰ τὸ χωρίον Σκούπι - Καλαβρύτων κοιλάδα, κατὰ τὰς ἀρχὰς
τῆς ἀνοίξεως, ἔγιναν πολλαὶ ρίψεις, τῇ ἐνεργείᾳ τῶν "Αγγλων ἀ-
ξιωματικῶν ᾿Αντονυ καὶ Πῇτερ, δι᾽ ὧν ἐξωπλίσθησαν οἱ ἀντάρται
τοῦ Σμηνάρχου Μίχα, ὅστις ἔδρα ἐν τῇ περιοχῇ Καλαβρύτων καὶ
᾿Αχαΐας.

Ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΛΑΣ εἰς τὴν Πελοπόννησον

ἐδέχϑη νὰ ὑπαχδῆ ὑπὸ τὰς ἀμέσους διαταγὰς
τοῦ Σιμμαχικοῦ Στρατηγείου τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς
Ὅταν κατὰ τὸν Αὔγουστον 1943 ἔπεσε μὲ ἀλεξίπτωτα εἰς τὸ
ὄρος Παναχαϊκόν, ὠργανωμένη ὁμὰς ἀξιωματικῶν ουνδέσμων τοῦ
Συμμαχικοῦ Στρατηγείου, μὲ ἀντικειμενικὸν σκοπὸν νὰ ὀργανώση
εἰς τὴν βόρειον καὶ κεντρικὴν Πελοπόννησον τοὺς Ἕλληνας ἀντάρ-
τας ποὺ βγῆκαν στὸ βουνὸ καὶ νὰ τοὺς ἐξοπλίση εἰς τοιοῦτον βαθϑ-
μόν, ὥστε νὰ ἀξιοποιηθῆ ἡ πολεμική τῶν ἐνέργεια κατὰ τῶν στρα-
τευμάτων κατοχῆς διὰ συστηματικῶν σαμποτάξζ, παρενοχλήσεων
καὶ μικρῶν αἰφνιδιαστικῶν ἐνεδρῶν, ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΛΑΣ τότε ἦνα-
γὙκάσθη νὰ δεχθῆ ἐν Πελοποννήσῳ ὅλους τοὺς ὅρους τοὺς ἀναγρα-
φομένους ἐν τῷ συμφωνητικῷ, ὅπερ συνετάγη μεταξὺ τοῦ Συνταγ-
ματάρχου Ψαρροῦ καὶ τοῦ "Αγγλοῦ ἀρχηγοῦ τῆς Διασυμμαχικῆς
᾿Απουτολῆς ἐν ᾿Ελλάδι Ταξιάρχου Ἔντυ καὶ τοῦτο διὰ νὰ λάβη
ὁπλισμὸν καὶ πολεμικὰ ἐφόδια, κατηρτίσθη δὲ ἐν Πελοποννήσῳ με-
ταξὺ τῶν ἐκπροσώπων τοῦ Γενικοῦ Στρατηγείοι;» τοῦ ΕΔᾺΣ καὶ τῶν
 -- 43 --

"Αγγλὼν συνδέσμων ἀξιωματικῶν, ἰδιαιτέρα συμφωνία, διὰ τῆς

ὁποίας ὁ ΕΛΑΣ ἐδέχθη νὰ ὑπαχθῆ ὑπὸ τὰς ἀμέσους διαταγὰς τοῦ
Γενικοῦ Συμμαχικοῦ Στρατηγείου τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς καὶ νὰ ἀνα-
γνωρίση ὅλους τοὺς ὅρους τοὺς ἀναγραφομένους εἰς τὸ ἄνω σύμ-
Φφῶώνον, ἡ δὲ ουμμαχικὴ ἀποστολὴ ἐν Πελοποννήσῳ, ὡς ἐξαρτωμένη
καὶ διευθυνομένη καὶ αὕτη ἀπὸ τὸ Γενικὸν Συμμαχικὸν Στρατηγεῖον,
ἀνέλαβε τὴν ὑποχρέωσιν νὰ ἐφοδιάση τὸν νεοσύστατον τότε ΕΛΑᾺΑΣ
διὰ παντὸς εἴδους πυρομαχικοῦ ὑλικοῦ, ἱματισμοῦ καὶ ἄλλων ἐφο-
δίων, εἴτε δι᾽ ὑποβρυχίων, εἴτε δι᾽ ἀεροπλάνων. ᾿Επίσης ἡ Διασυμ-
μαχικὴ ἀποστολὴ ἀνέλαβε τὴν ὑποχρέωσιν διὰ τῆς αὐτῆς συμφω-
νίας, νὰ τροφοδοτήση καὶ συντηρήση τὸν ΕΛΑΣ καὶ πρὸς τὸν σκο-
πὸν τοῦτον κατέβαλε μηνιαίως δι᾽ ἕκαστον ἀντάρτην μίαν χρυσῆν
λίραν ᾿Αγγλίας πρὸς ἀγορὰν τροφίμων καὶ ὑπὸ τὴν ἀπαραίτητον
προὐπόθεσιν ὅτι θὰ παύση ὁ ΕΛΑΣ νὰ λαμβάνη τὰ πρὸς συντή-
ρησίν τοῦ ἀπαιτούμενα τρόφιμα ἀπὸ τὸν Ἑλληνικὸν λαόν. ἙἜ πκίσης
διὰ τῆς αὐτῆς συμφωνίας ὁ ΕΛΑ͂Σ ἐδέχθη νὰ μὴ ἀντιδράση ὅπως
ὀργανωθοῦν εἰς ὠρισμένα μέρη τῆς Πελοποννήσου καὶ ἄλλαι
ἀνταρτικαὶ ὁμάδες ἄλλων ὀργανώσεων αἱ ὁποῖαι θὰ ὑπήγοντο ὑπὸ
τὰς ἀμέσους διαταγὰς τοῦ Συμμαχικοῦ Στρατηγείου.
Κατόπιν τῆς συμφωνίας ταύτης ἡ ἐν Πέλοποννήσῳ Διασυμμα-
χικὴ ἀποστολὴ παρέδωκεν εἰς τὸν ΕΛΑΣ, εἰς διάφορα μέρη τῆς Πε-
λοποννήσου, ἀρκετὸν πολεμικὸν ὑλικόν, ἤτοι ὁπλοπολυβόλα, αὐτό-
ματα Στέν, ἱματισμὸν καὶ γενικῶς στρατιωτικὰ εἴδη, δι᾽ ὧν ἐξω-
πλίσθησαν πολλαὶ ἑκατοντάδες ἐλασιτῶν, ἐπὶ δίμηνον δὲ κατέβαλε
δι᾽ ἕκαστον ἀντάρτην πρὸς διατροφὴν μίαν λίραν ᾿Αγγλίας μηνιαίως,
παρετηρήθη δὲ τὸ φαινόμενον ὅτι κατὰ τὸν δεύτερον μῆνα νὰ δοθῆ
διπλασία ποσότης λιρῶν, καθότι ὁ ΕΛΑΣ ἐνεφάνισε ψευδῶς διπλά-
σιον ἀριθμὸν ἀνταρτῶν. Ὃ ΕΛᾺΣ δὲν ἐξετέλεσεν οὐδεμίαν ἐκ τῶν
ἀναληφθεισῶν διὰ τῆς συμφωνίας ὑποχρεώσεών τοῦ καὶ διὰ νὰ συν-
τηρήση τὰς ἐνόπλους ὁμάδας του, καίτοι ἔλαβε μερικὰς χιλιάδας
λιρῶν, ἐξηκολούθει νὰ λαμβάνῃ τὰ τρόφιμά τοῦ παρὰ τοῦ Ἕλληνι-
κοῦ λαοῦ καὶ πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτο ἵδρυσε ἀργότερα εἰδικὴν ὑπη-
ρεσίαν, ὀνομασθεῖσαν «᾿Επιμελητείαν τοῦ ᾿Αντάρτου» (ΕΤΑ}) ἡ ὁποία
προέβαινεν εἰς τὴν συγκέντρωσιν τροφίμων πρὸς συντήρησιν τῶν
ἀνδρῶν τοῦ ΕΛΑΣ,

Ὁ ΕΛΑΣ ἀδετεῖ τὴν συμφωνίαν καὶ λαμθάνε!

ἐχδρικὴν στάσιν κατὰ τῶν ᾿Αγγλων
συνδέσμων ἀξιωματικῶν.
 -- 44. --.

ἀποστολῆς, ἐφ᾽ ὅσον ἡ διαταγὴ αὕτη ἦτο ἀντίθετος πρὸς τὸ πνεῦμα

καὶ τὰς γραμμὰς τῆς ὀργανώσεως ἢ ἔβλαπτε τὰ συμφέροντα ταύτης
ἢ ὅταν δὲν ἐπρόκειτο νὰ ὠφεληθῇ καὶ νὰ προσκομίση κέρδη ἐκ τῆς
ἐκτελέσεως τῆς διαταγῆς. ᾿Ηρνήθη πολλάκις νὰ ἐκτελέση διαταγὰς
σχέσιν ἐχούσας μὲ διάφορα σαμποταρίσματα πολεμικῶν στόχων
καὶ ὡς δικαιολογία τῆς ἀρνήσεώς τοῦ ἐπροτείνετο συνήθως ὅτι τὰ
στρατεύματα κατοχῆς θὰ ἐφαρμόσουν σκληρὰ ἀντίποινα κατὰ τοῦ
Ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ. Τὸ σαμποτάρισμα τοῦ ἀεροδρομίου τοῦ
“Άργους ἀνέλαβε καὶ ἐπραγματοποίησεν ὁμὰς ἀνδρῶν τῆς Διασυμμα
χικῆς ἀποστολῆς, ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ ᾿Αγγλου ᾿Αντισουνταγματάρ-
χου Μὰκ Μάλλεν, ὅστις ἀνετίναξεν εἰς τὸν ἀέρα ὀκτὼ ἐν συνόλῳ
ἀεροπλάνα τοῦ ἐχθροῦ ἐν τῷ ἀεροδρομίῳ. Ἢ καταφανὴς ἀθέτησις
τῆς ὑπογραφείσης συμφωνίας ἐκ μέρους τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ἡ ἀμετάτρε-
πτος ἀπόφασις τῆς ἡγεσίας αὐτοῦ νὰ διαλύση δυναμικῶς τὰς ἐθνι-
κἀς ὁμάϑδας ἀντιστάσεως ποὺ βγῆκαν στὸ βουνό, ἐπέφερον τὴν ρῆ-
ξιν παντὸς συνδέσμου μεταξὺ ΕΛΑΣ καὶ Διασυμμαχικῆς ἀποστολῇς
καὶ παῦσιν πάσης ἐπαφῆς καὶ συνεργασίας, μ΄ ὅλα τὰ κλιμάκια τῆς
Συμμαχικῆς ἀποστολῆς καὶ τοῦ ΕΛΑΣ στὸ ΜΜβωρηᾶ.
Μετὰ τὴν διάλυσιν τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων ἀντιστάσεως αἱ Συμ-
μαχικαὶ ᾿Αποστολαΐ ἔπαυσαν νὰ συνεργάζωνται μὲ τὸν ΕΛΑΣ καὶ
νὰ παρέχουν εἰς αὐτὸν ὅπλα, πολεμοφόδια καὶ ἱματισμόν. Μετὰ δὲ
τὴν ὄξονσιν τῶν σχέσεων ΕΛΑΣ καὶ Διασυμμαχικῆς ἀποστολῆς, εἰς
πολλὰ μέρη τῆς Πελοποννήσου, ἔλαβον χώραν ἀσχημίαι τῶν ἀνδρῶν
τοῦ ΕΛΑΣ κατὰ τῶν Ἴλγγλων συνδέσμων ἀξιωματικῶν καὶ πολλαὶ
βίαιαι κατ΄ αὐτῶν σκηναί, ἰδίως δὲ ἡ μανία τοῦ ΕΛΑΣ ἐστράφη
ἐναντίον ὅλων τῶν “Ἑλλήνων ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι συνειργάζοντο μὲ
τοὺς "λγγλους ἀξιωματικούς, Οἱ περισσότεροι ἐκ τῶν πρακτόρων
καὶ συνεργατῶν τῶν Αγγλων Ἕλληνες ἐτιμωρήθησαν σκληρῶς,
τοὺς περισσοτέρους ἐξ αὐτῶν ἐξετέλεσαν, ἀφοῦ τοὺς ἐκράτησαν εἰς
στρατόπεδα συγκεντρώσεως, ἀλλὰ καὶ κατ᾽ αὐτῶν ἀκόμη τῶν "Αγ-
γλῶν ἀξιωματικῶν ὁ ΕΛΑΣ ἔλαβε μέτρα περιορίζοντα τὰς ἐλευθέ-
ρας τῶν κινήσεις.
Εἰς τὸ χωρίον Μιχαλέϊκα τῶν Πατρῶν ὁ ΕΛΑΣ ἔστειλεν ὁμάδα
ἀνταρτῶν ὑπὸ τὸν καπετὰν Μῆτρον (Διονύσιον Βανδῶρον) διὰ νὰ
κατασκοπεύη καὶ παρακολουθεῖ μὲ ποίους Ἕλληνας τὸ κλιμάκιον
τῆς Διασυμμαχικῆς ἀποστολῆς ἤρχετο εἰς ἐπαφήν, ᾿Αρχηγὸς τοῦ
κλιμακίου εἰς τὰ Μιχαλέϊκα ἦτο ὁ Συνταγματάρχης Στῆβενς. Ὃ κα-
πετὰν ἱΜῆτρος παρέμεινεν ἐπ᾽ ἀρκετὸν χρονικὸν διάστημα στὰ Μι-
χαλέϊκα μὲ πέντε ἀντάρτες, παρὰ τὰς διαμαρτυρίας τοῦ Στῆβενς,
ὅστις ἔβλεπε τούτους μὲ μεγάλην στενοχωρίαν. Ὃ καπετὰν ῥλῆτρος
ἦτο ὁπλισμένος σἄν ἀστακός, μὲ χατζάρια, κουμποῦρες, χειροβομ-
βίδες, ἁρμάδες καὶ φυσίγγια, εἶχε περιζῶσει τὸ σῶμα τοῦ σόπος
 -- 45.-

ἐλαφρὸς καὶ εὐήθης, πολλὲς φορὲς ἔλεγε δημοσίᾳ. στοὺς χορικοὺς

ὅτι περιμένει νὰ λάβη διαταγὴ διὰ νὰ δέση ὅλους τοὺς τΑγγλοὺυς
πλάτι μὲ πλάτι στὸν πλάτανο τῆς πλατείας τοῦ χωριοῦ. Ὃ Μῆτρος
εἶχε γίνη πράγματι ἐφιάλτης τοῦ Στῆβενς, ὅστις ἔλεγε πολλὲς φορὲς
χαριτολογῶν εἰς τοὺς χωρικούς:
-- Μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν, καὶ ἂν πρῶτα γλυτώσω ἀπὸ τὴ χα-
τζόάρα τοῦ καπετὰν Μήτρου, θὰ ἔλθω στὴν ᾿Ελλάδα γιατὶ μ᾽ ἀρέσει,
Καὶ ἕτερον ἐπεισόδιον ἐδημιούργησεν ὁ ΕΛᾺΑΣ εἰς βάρος τῆς
Διασυμμαχικῆς ἀποστολῆς. Κατὰ τὰ μέσα Δεκεμβρίου 1943 εἰς τὴν
περιοχὴν Μιχαλεΐκων ἐγένετο ρίψις ὅπλων, πολεμοφοδίων καὶ ἱμα-
τισμοῦ δι᾽ ἀλεξιπτώτων, ὅταν δὲ ὁ λοχαγὸς Νιτόν, μὲ τὸ συνεργεῖον
τοῦ μετέβη εἰς τὸν τόπον τῆς ρίψεως καὶ ἤρχισε νὰ συγκεντρώνη τὰ
ριφθέντα δέματα, τμῆμα τοῦ ΕΛΑΣ ἠξίωσεν ἐπιτακτικῶς ἀπὸ τὸν
λοχαγὸν Ντὸν ὅπως μὲ τὸ συνεργεῖον του ἐπανέλθει εἰς τά Μιχαλέϊκα,
Τὴν ἑπομένην ὁ λοχαγὸς Ντὸν μὲ τὸ συνεργεῖον τοῦ μετέβη πάλι:
εἰς τὸν τόπον τῆς ρίψεως ὅπου βρῆκε μίαν ὁμάδα ἐλασιτῶν μὲ ἐπι-
κεφαλῆς κάποιον δάσκαλον ἀπὸ τὸ χωρίον Λαπαναγοῦς τῶν Καλα-
βρύτων.
-- Τὶ θέλετε, ἐρώτησε τὸν Λοχαγὸν Ντόν, ὁ ἐπικεφαλῆς τῶν ἐλασι-
τῶν δάσκαλος,
-- Ἡμεῖς τὶ θέλουμε, ἀπήντησε ὁ λοχαγός, ἢ σεῖς τὶ θέλετε ἐδῶ;
“Ὅλα αὐτὰ τὰ ὅπλα ποὺ πέσανε ἐδῶ ἀνήκουν εἰς τὴν Διασυμμα-
χικὴν ἀποστολὴν καὶ εἰς οὐδένα ἄλλον, ἐτόνισεν εἰς ἔντονον ὕ-
φος ὁ λοχαγὸς Ντόν.
-- Μὴ ξεχνᾶτε, κι Λοχαγέ, ἀπήντησεν ὁ ϑάσκαλος, ὅτι εὑρίσκεσθε ἐπὶ
Ἑλληνικοῦ ἐδάφους καὶ πᾶν ὅ,τι εὑρίσκεται ἐπ᾿ αὐτοῦ εἶναι “Ἔλ-
ληνικό, δικό μας.
-- Θὰ μοῦ ἐπιτρέψετε τότε νὰ κάμω καταμέτρησιν τῶν δεμάτων, ἡ"
ρώτησε ὁ λοχαγό-.
- Ὄχι, ἀπήντησεν ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς ἐνόπλου ὁμάδος τοῦ ΕΛΑΣ,
ἔχῶ ἀντίθετες διαταγές.
᾿Επίσης κατὰ τὰ τέλη Δεκεμβρίου 1943 ἕτερον σημαντικὸν γε-
γονὸς ἔλαβε χώραν εἰς βάρος τῆς προσωπικῆς ἐλευθερίας τοῦ ΓΑγ-
γλου Ταγματάρχου Ρίντ εἰς τὴν περιοχὴν Ζαχάρως - ᾿Ολυμπίας͵
Κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην συνέλαβον τὸν ᾿Γ᾿αγματάρχην Ρίντ ἄνδρες
τοῦ ΕΛΑΣ, ὃν ἀπομόνωσαν καὶ οὗτος δὲν ἠδυνήθη νὰ δώση τὰ κε-
κανονισμένα σήματα εἴς τι συμμαχικὸν ὑποβρύχιον, τὸ ὁποῖον ἔπλεεν
εἰς τὰς ἀκτὸς Καϊάφα - Ζαχάρως καὶ οὕτω τοῦτο ἐξώκειλε, τὸ δὲ
πλήρωμα τοῦ ὑποβρυχίου τούτου, ἀποτελούμενον κατὰ τὸ πλεῖστον
ἐξ ᾿ταλῶν, ὡδηγήθη ὑπὸ τῶν ἐλασιτῶν εἰς τὰ βουνά. Λετὰ δὲ τὴν
 -- 46 --

ἐγκατάλειψιν τοῦ κήτους ὑπὸ τῶν ἀνδρῶν, ὁ Λοχαγὸς Γκρέϊ κατέ-

στρεψε τὰ μηχανήματα καὶ τὰς ἐγκαταστάσεις τοῦ ὑποβρυχίου διὰ
χειροβομβίδων, ἐν συνεχείᾳ δὲ τὸ ὑποβρύχιον ἐλεηλατήθη ὑπὸ τῶν
ὀργανώσεων τῆς περιοχῆς καὶ ἀφηρέθη ἀπὸ αὐτὸ πᾶν χρήσιμον
ἀντικείμενον.
Καὶ ἄλλα σοβαρὰ ἐπεισόδια ἐδημιούργησεν ὁ ΕΛᾺΣ εἰς βάρος
τῶν Αγγλὼν συνδέσμων ἀξιωματικῶν. Δὲν ἐδίστασαν οἱ ἐλασίται
ὀλίγον ἀργότερα νὰ διακηρύττουν δημοσίᾳ ὅτι ἐχθροὶ τοῦ ΕΑΜ---
ΕΛΑΣ δὲν εἶναι μόνον οἱ Γερμανοί, οἱ ὁποῖοι ἄλλως τε θὰ φύγουν
μίαν ἡμέραν ἀπὸ τὴν “Ελλάδα, ἀλλὰ οἱ ᾿Αγγλοαμερικανοὶ καὶ οἱ μὴ
κομμουνισταὶ “Ἕλληνες. .Ὃ ΕΛΑΣ παρηκολούθει ἀγρύπνως τὰς κι-
νήσεις τῶν ΓΑγγλον καὶ πολλάκις ἠπείλησε τούτους διὰ συλλήψεως,
ὁ δὲ "Ἄγγλος Ταγματάρχης Κάμπελ καὶ ὃ Λαχαγὸς Ντὸν ἠναγκά-
σθησὰν νὰ ἐγκαταλείφψουν τὴν Πελοπόννησον, λόγῳ τῶν πιέσεων.

Ὁ Ταξίαρχος Ἔντυ πίπτει στὴ Γκιώνα καὶ

κρατεῖται ἀπὸ τούς ἄνδρας τοῦ ΕΛΑΣ.

ἮΗταν νύχτα τῆς 29 Σεπτεμβρίου τοῦ 1942,

Δὲν εἶχαν ἔλθει ἀκόμα τὰ μεσάνυχτα, Μεγάλες καὶ συνθημα-
τικὲς φωτιὲς κατηύγαζον τὸ πεδίον τῶν ρίψεων, ποὺ εἶχαν παρα-
σκευάσει οἱ ἄνθρωποι τοῦ Συνταγματάρχου Ψαρροῦ, πάνω στὸν
ἀπρόσιτο ὀρεινὸ ὄγκο τῆς Γκιῶνας. Τὴν νύχτα ἐκείνη ἐπρόκειτο νὰ
πέσουν στὴ Γκιῶνα ἴΛγγλοι ἀλεξιπτωτισταὶ ἀξιωματικοί, σύνδεσμοι
τοῦ Γενικοῦ Στρατηγείου τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς, ποὺ τοὺς ἔστελνε
τὸ Στρατηγεῖον διὰ νά δημιουργήσουν καὶ ἀργανώσουν στὰ βουνὰ
τῆς "Ελλάδος σοβαρὸ ἐθνικιστικὸ κίνημα ἀντιστάσεως, Ὡς πεδίον
τῶν ρίψεων, εἶχεν ὁρισθῇ ἡ θέσις «Χωροστάσι» πάνω στὸν ἀπρόσι-
τὸ ὄγκο τῆς Γκιώγας.
Αἱ ΚΚυβερνήσεις τῶν συμμάχων κατέβαλον ἐξαιρετικὰς καὶ ἀόκ-
νοὺς προσπαθείας καὶ ἀπέδωσαν ὅλως ἰδιαιτέραν προσοχὴν εἰς τό
νὰ δημιουργήσουν εἰς τὸ κάθε κατεχόμενον ὑπὸ τοῦ ἄξονος κράτος
τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Βαλκανικῆς κίνημα ἐθνικὸ ἀντιστάσεως καὶ διὰ
τὸν λόγον αὐτὸν οὐδεμιᾶς ἐφείσθησαν ὑλικῆς δαπάνης. Διέθεσαν δὲ
διὰ τὴν ὀργάνωοιν τῶν κινημάτων αὐτῶν ἱκανωτάτους καὶ πεπειρα-
μένους ἀξιωματικούς, διαπνεομένους ἀπὸ ἄφθαστο μαχητικὸ πνεῦμα,
οἱ ὁποῖοι ἔπεσαν μὲ ἀλεξίπτωτα στὰ βουνὰ τῶν κατεχομένων κρα-
τῶν. Ἔβλεπαν οἱ Σύμμαχοι, ὅτι ὁ ἐχθρὸς διὰ νὰ ἀντιμετωπίση σο-
βαρῶς τὰ ἐσωτερικά αὐτὰ μέτωπα καὶ διὰ νὰ περιφρουρήσῃη καὶ
διαφυλάξη τὰς ζωτικάς τοῦ συγκοινωνίας, τὰ ἀεροδρόμιά του, τὰς
γεφύρας τοῦ, τοὺς καταυλισμούς τοι» καὶ νονικὰ γοὺς τροτηιγικοὺς
 -- 47 --.

τόπους στὰ κατεχόμενα ὑπ᾽ αὐτοῦ κράτη, ἔπρεπε νὰ διαθέση σοβα-

ρὰς στρατιωτικὰς δυνάμεις καὶ ἐπαρκεῖς δι᾽ ἕνα τέτοιον ἀγῶνα, τὰς
ὁποίας δυνάμεις διὰ νὰ εὕρη θὰ ἔπρεπε νὰ τὰς ἀναζητήση καὶ νὰ
ἀφαιρέση ἀπὸ τὰ ζωτικὰ μέτωπα,
Ὃ Συνταγματάρχης Ψαρρός, ὁ δημιουργὸς καὶ ἡ ψυχὴ τῆς ὁὀρ-
γανώσεως «᾿Ἐθνικὴ καὶ κοινωνικὴ ἀπελευθέρωσις», μὲ τὸ μυστικό
τοῦ ἀσύρματο συλεννσοεῖτο μὲ τὸ Γενικὸ Στρατηγεῖο τῶν Συμμά-
χων τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς, εἶχε δὲ εἰδοποιηθῆ ὅτι τὰ μεσάνυχτα 29-
30 Σεπτεμβρίου 1942 θὰ ἔπεφταν ἐπάνω στὴ Γκιῶνα Ἄγγλοι ἀξιω-
ματικοὶ καὶ στρατιωτικὰ ἐφόδια μὲ ἀλεξίπτωτα. “Ὁ Ψαρρὸς εἶχεν
ἀναθέσει στὸν ὑπολοχαγὸ Μυτάλα νὰ ὀργανώσῃ τὰ τῶν ρίψεων
καὶ νὰ ἐτοιμάσῃ ὅλα τὰ ἀπαραίτητα διὰ τὸν σκοπὸν αὐτόν, σύμφω-
να μὲ τὸ σχέδιον ποὺ τὸ εἶχαν καταρτίσει μὲ ἀκρίβειαν καὶ μὲ ὅλας
τὰς λεπτομερείας του.
Οἱ φωτιὲς ἦσαν εὐδιάκριτες ἀπὸ τὸν Οὐρανό, λαμποκόπαγε ὁ-
λόκληρη ἡ περιοχὴ τοῦ πεδίου τῶν ρίψεων. Λίγο πρὶν ἀπὸ τὰ μεσά-
νυχια ἀντήχησαν οἱ βόμβοι τῶν πρώτων συμμαχικῶν ἀεροπλάνων
καὶ ἔδωσαν πρῶτα σήματα ἀναγνωρίσεως, σκίρτησε δὲ ἀπὸ χαρὰ
ἀμέσως ἡ καρδιὰ τῶν ἀνδρῶν τοῦ Μυτάλα, ποὺ τὰ περίμεναν μὲ
ἀγωνία, “ὕστερα τὰ ἀεροπλάνα ἤρχισαν νὰ σχηματίζουν κύκλους
ἐπάνω στὴ φωταγωγημένη περιοχή. Πρῶτος ἀπὸ τοὺς ἱπταμέγνους
ξένους, ποὺ πάτησε τὴν "Ἑλληνικὴ γῆ, ἦταν ὁ "Αγγλος ᾿Αντισυνταγ-
ματάρχης Γούντ - Χάουζ͵ καθηγητὴς τῆς ἀρχαιολογίας τοῦ Πανε-
πιστημίου καὶ κατόπιν γνωστὸς ὡς ἀρχηγὸς τῆς Διασυμμαχικῆς ᾿Α-
ποστολῆς μὲ τὸ ψευδώνυμον «Κρὶς». Λίγα λεπτὰ ἀργότερα ἀπὸ τὸν
Γούντ - Χάουζ, ἔπεσαν ὁ Νεοζηλανδὸς ᾿Αντγματάρχης Ἄρϑρουρ
ἽἝντμονς, ὁ λοχαγὸς Μάγκ - Λόγκ, ὁ Ταξίαρχος ὅμως ἔντυ καὶ
ἀρχηγὸς τῆς Διασυμμαχικῆς ᾿Αποστολῆς, ἐκπρόσωπος τοῦ Στρατη-
γείου τῆς μέσης ᾿Ανατολῆς, δὲν ἔδωσε σημεῖα ζωῆς τὸ βράδο ἐκεῖνο,
οὔτε τὰς ἑπομένας ἡμέρας, Ἔπρεπε ὁπωσδήποτε καὶ αὐτὸς νὰ ἔπε-
σε στὴν ἴδια περιοχὴ μὲ τὸν ᾿Αντἰγματάρχη ἵζρίς. ᾽Ο Κρὶς μόλις ξη-
μέρωσε καὶ δὲν εἶδε τὸν ταξίαρχον νὰ διδη σημεῖα ζωῆς ἀνησύχησε
διὰ τὴν ζωήν τοῦ καὶ ἔδωσεν ἐντολὴν εἰς τοὺς ἄνδρας, ποὺ τοὺς πε’
ριστοίχιζαν, νὰ γίνουν ἐπίμονες ἔρευγες σ᾽ ὁλόκληρη τὴν περιοχή.
Πράγματι οἱ ἔρευνες ἔγιναν ἀλλὰ ἀπέβησαν ἄκαρπες, Πέρασε σχε-
δὸν ὁλόκληρος ἑβδομάδα καὶ ὁ ταξίαρχος Ἔντυ δὲν ἔδιδε σημεῖα
ζωῆς. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ εἶχε βυθίσει σὲ ἀγωνία τοὺς ἄνδρας τῆς
Διασυμμαχικῆς ᾿Αποστολῆς καὶ ἀνησύχησε σοβαρῶς τοὺς ἄνδρας
τοῦ συνταγματάρχου Ψάαρροῦ, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἐξαποστείλει ο᾽ ὅλα
τὰ σημεῖα τῆς περιοχῆς συνδέσμους καὶ ἐρευνητάς, Οἱ φῆμες ὠργίοα-
ζαν στὴν περιοχήν, ἕνας ἀγγελιοφόρος ἔφυγεν ἐσπευσμένως διὰ τὴν
᾿Αθήνα διὰ νὰ ἀνακοινώση τὸ γεγονὸς τοῦτο, στὸ μυστικὸ ἀρχηγεῖο.
 -- 48 --

τοῦ Ψαρροῦ, ποὺ ἦταν στὴν ᾿Αθήνα. Ἔπρεπε ὁπωσδήποτε νὰ εἰδο-

ποιηθῆ ἀμέσως τὸ Κάϊρο, νὰ δοθῆ σῆμα κατ᾽ εὐθεῖαν πρὸς τὸ Γενι-
κὰ Στρατηγεῖο 'Ο σύνδεσμος πῆρε τὴν ἀπάντηση τοῦ Στρατηγείου
καὶ γύρισε στὴ Γκιῶνα. Ἢ ἀπάντητις ὅμως ἐνέτεινε τὰς ἀγωνίας.
Τὸ στρατηγεῖο ἀπέκλεισε τὴ δυνατότητα νὰ μὴ ἔπεσε τὸ ἀεροπλάνο
μὲ τὸν Ἔττυ, ὅστις εἶχε μαζύ του καὶ τὴν συσκευὴν ἀσυρμάτου.
-- «Οὐδὲν γνωρίζομεν, ἔλεγε τὸ σῆμα, εὑρίσκεται μαζύ σας».
Τὶ ἔγινε, λοιπόν ὁ ἜἜντυ ; Ἔπεσε στὴ Γκιῶνα ὁμαλῶς ἢ ἀνω-
μάλως ; Ἢ μήπως ἔπεσε σὲ ἐνέδρα Γερμανῶν ; Ὃ ἀντισυνταγματάρ-
χης Κρίς, ἀνήσυχος μαζὺ μὲ τοὺς ἄλλους ἀξιωματικούς, μετεκινεῖτο
συνεχῶς, ὥσπου ἔφθασε κοντὰ στὴν ἼΑμφισσα, στὸ χωρίο "Αγιος
Γεώργιος. Ξαφνικὰ ὅμως ἕνας ἀπὸ τοὺς ἄνδρας τοῦ συνταγματάρ-
χου Ψαρροῦ, φθάνει ἀσθμαίνων στὸ σπίτι ποὺ ἔμενεν ὁ Κρὶς ἀπὸ
τὸ χωριὸ Καροῦτες καὶ ἀναγγέλλει πρὸς αὐτόν, πὼς ὁ ταξίαρχος,
μαζὺ μὲ δύο ἄλλους Βρεταννοὺς ἀξιωματικούς, κρατεῖται στὸ χω-
ριὸ Καροῦτες, ἀπὸ τοὺς ἄνδρας τοῦ ταραλίβανου» τοῦ «Μπάφα»
καὶ τοῦ «Πολύχρονουν, ἀρχηγῶν νεοσυστάτων ὁμάδων τοῦ ΕΛΑΣ.
Ὃ ταξίαρχος Ἔντυ εἶχεν ἀποκοπῇ ἀπὸ τὰ ἄλλα ἀεροπλάνα, παρε-
πλανήθη καὶ τελικῶς ἔπεσε στὶς Καροῦτες, ἕνα γραφικὸ χωριὸ στὴν
ἀνατολικὴ Γκιώνα, ποὺ ἀργότερα τὸ ἔκαναν σιάχτη οἱ Γερμανοί,
Ὃ “Ἔντυ, ὅταν ἔπεσε στὴ γῆ, εὑρέθη ἀμέσως κυκλωμένος ἀπὸ τὰς
ἀνταρτικὰς δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ, αἱ ὁποῖαι παρηκολούθουν ἀγρύ-
πνῶς τὰς κινήσεις τῶν ἀνδρῶν τοῦ Ψαρροῦ καὶ εἶχον ἀντιληφθὴ ὅτι
πρόκειται νὰ γίνουν ρίψεις. Ὁ “Ἔντυ κατορθώνει μὲ χίλια δύο βά-
σανα, ἀφοῦ ἐκρατήθη ἐπὶ ἀρκετὰς ἡμέρας, νὰ ξεφύγη ἀπὸ τὰ χέρια
τοῦ ἀαραλίβανου» καὶ μὲ ἔμπιοτο πρόσωπον τοῦ ὑπολοχαγοῦ Μυ-
τάλα ὡδηγήθη στὸ χωριὸ “Ἅγιος Γεώργιος, κοντὰ στὴν "Άμφισσα,
ὅπου συνηντήθη μὲ τοὺς ἄλλους Βρεταννοὺς ἀξιωματικούς. Τὴν
ἴδια ἡμέρα, καὶ ἀμέσως μετὰ τὴν συνάντησιν, ὅλοι μετακινοῦνται
πάλιν πρὸς τὴν ὀρεινὴν περιοχὴν τῆς Γκιῶνας, παρακολουθοῦνται
ὅμως ἀκόμη ἀπὸ τὶς ἐν ὅπλοις δυνάμεις τοῦ «Καραλίβανου» καὶ
«Διαμαντῆ», Ἢ κατάστασις ὅμως αὐτὴ τοὺς στενοχωρεῖ πολὺ καὶ
ζητᾶ ὁ Ἔντυ ἐπιμόνως ἀπ’ αὐτοὺς νὰ τὸν φέρουν ἀμέσως σ᾽ ἐπα-
φὴ μὲ τὸν ἀρχηγόν τοὺς "Ἄρη Βελουχιώτη,
Εἶναι ἀναμφισβήτητον γεγονός, ὅτι ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ
εὐθὺς ἀμέσως, δὲν εἶδε μὲ καλὸ μάτι τὴν παρουσίαν τῶν ᾿Εγγλέζων
στὰ βουνὰ τῆς Ρούμελης. Τὸ κόμμα ἀνησύχησε σοβαρῶς ἀκὸ τὴν
παρουσίαν τῶν ᾿Αγγλὼν συνδέσμων ἀξιωματικῶν, διέβλεψε δὲ ἀμέ-
σῶς μεγάλους κινδύνους διὰ τὴν ὕπαρξιν καὶ γενικὰ τὴν πρόοδον
τοῦ ΕΛΑ͂Σ. ᾿Αντελήφθησαν ὅτι οἱ ἀλεξιπτωτισταὶ Ἄγγλοι, ἔπεσαν
στὴ Γκιώνα, κατόπιν προηγουμένης συνεννοήσεως μὲ τὸν ῬῬαρρὸ
καὶ διὰ νὰ συνδεθοῦν μὲ αὐτὸν καὶ νὰ ἐξοπλίσουν τὰς ὁμάδας τοῦ,
 --, 49 --

ὅσον τὸ δυνατὸν ταχύτέρον καὶ γενικὰ νὰ τοῦ παράσχουν πᾶσαν

δυνατὴν βοήθειαν σχετικῶς μὲ τὸ ἐξοπλισομὸν καὶ ἐφοδιασμόν τῶν.
Διέβλεπον οἱ ἐλασῖται ὅτι, ἐξοπλιζομένου τοῦ Ῥαρροῦ καὶ ἐνισχυο-
μένου δι᾽ ὅπλων καὶ πυρομαχικῶν, οὗτοι δὲν θὰ ἦτο δυνατὸν νὰ
σταθοῦν στὰ βουνὰ τῆς Ρούμελης. Οὕτω ἐτίθετο πλέον ἀναμφισβή-
τητα ἐν κινδύνῳ ἡ αὐθυπαρξία τοῦ ΕΛΑΣ στὴ Ῥούμελη καὶ ἡ ἐπι-
κράτησίς τοῦ ἐν ἀμφιβόλῳ, δι᾽ ὃ ἔπρεπε νὰ λάβουν ἀμέσως μέτρα
σκληρά, μέτρα δρακόντεια, ἔστω καὶ ἂν τὰ μέτρα αὐτὰ ἔφταναν
μέχρι τοῦ σημείου νὰ ἐξουδετερώσουν τὸ κλιμάκιο τῆς Διασυμμαχι-
κῆς ἀποστολῆς. Γι᾿ αὐτὸ ἀκριβῶς ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΛΑΣ, εὐθὺς ὡς
ἀγτελήφθη τὴν πτῶσιν “᾿Αγγλῶν ἀξιωματικῶν ἀλεξιπτωτιστῶν καὶ
τὰ πρόσωπα τοῦ ἀμέσου περιβάλλοντος τοῦ ΨΔάαρροθ νὰ περιστοιχί-
ζουν τούτους, ἔλαβεν ἐχθρικὴν στάσιν κατὰ τῶν "Αγγλῶν, Κυκλώ-
νεται ἀμέσως ἡ περιοχή, ὅπου εὑρίσκοντο οἱ Βρεταννοὶ ἀξιωματικοί,
ἀπομονώνεται ἐπὶ ἑβδομάδα ὁλόκληρον ὁ ταξίαρχος ἼἜντυ, ἐμποϑδί-
ζεται ἡ ἐπικοινωνία αὐτοῦ μετὰ τῶν ἄλλων μελῶν τῆς ᾿Αποστολῆς
καὶ τῶν ἀνδρῶν τοῦ αρροῦ, διαρπάζονται τὰ τρόφιμα, τὰ ὁποῖα
ἔπεσαν μαζύ τους, συλλαμβάνονται οἱ ἀγωγιάτες ποὺ μετέφεραν τὰ
τρόφιμα τῶν ἀξιωματικῶν, γίνεται ἔλεγχος εἰς τοὺς ἄνδρας ποὺ κυ-
κλοφοροῦν καὶ γενικῶς ἐξαπολύεται ἕνας ἀδιάκοπος πόλεμος
«γεύρων» κατ᾽ αὐτῶν καὶ λαμβάνεται ἀπροκαλύπτως ἐχθρικὴ στά-
σις κατὰ τῶν ᾿Αγγλῶὼν, φθάσασα μέχρι τοῦ σημείου νὰ συλληφθῆ
καὶ νὰ περιορισθῆ τὸ κλιμάκιον τῆς Διασυμμαχικῆς ἀποστολῆς.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 2ον

ἢ ΕἘΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΑρχΧΙΖΕὶ ΣΤΟῸ ΜΩΡΗΑ

Ὁ Ὑπίλαρχος Κώστας Κανελλόπουλος ἐπιτίδεται

ἐντὸς τῆς Καλλιρόης Μεσσηνίας τὴν δην
Αὐγούστου 1942 κατὰ ᾿Ἰταλικοῦ ἀποσπάσματος.

Ἤτο δειλινὸ τῆς δης Αὐγούστου 1942, στὴ Καλλιρόη τῆς Μεο-
σηνίας, ὁ ἥλιος δὲν ἔχει δύσει ἀκόμη. Τὴν ὥραν ἐκείνην ἕνας θρασὺς
καὶ ἀλαζὼν ἱβμβπεργκαντιέρης, ἀκολουθούμενος ἀπὸ ἕξ ἄλλους ἐνό-
πλοὺς ᾿Ιταλοὺς στρατιώτας, εἰσῆλθεν εἰς τὴν Καλλιρόην. ᾿Ἤρχετο
ἀπὸ τὸ μαρτυρικὸ Μελιγαλᾶ, ποὺ ἀπεῖχε μόλις αἰσὴ ὥρα ἀπὸ τὴν
Καλλιρόη, Ἢ Καλλιρόη ἦτο πατρὶς τοῦ Ὑπιλάρχου Κώστα Κανελ-
λοπούλου, πραγματικὸ κεφαλοχῶρι, ἕνα ἀπὸ τὰ πλουσιώτερα καὶ
γραφικώτερα χωριὰ τῆς Μεσσηνίας. Ὃ σκοπὸς τῆς ἀφίξεως τοῦ ᾿τα-
λικοῦ ἀποσπάσματος στὴ Καλλιρόη ἦταν τὸ πλιάτσικο. Μόλις μπῆ-
καν οτὸ χωριό, στάθηκαν στὴν ἀγορὰ ἄγριοι καὶ βλοσυροί, Τὴν ὥρα
ἐκείνην ἡ ἀγορὰ τοῦ χωριοῦ ἦταν γεμάτη ἀπὸ τοὺς ἐπιστρέφοντας
ἀπὸ τὴν ἐργασίαν τῶν Καλλιροῖτες.
-- Θέλουμε κόττες, κρασὶ καὶ λάδι, φώναξαν σὲ ἔντονο καὶ
αὐστηρὸ ὕφος.
Οἱ χωρικοὶ κυττάχθηκαν μεταξύ τῶν, μόλις ἄκουσαν τὴν προ-
οταγὴή, καὶ μὲ τὴν στάσιν τῶν τὴν ἀδιάφορον ἄφησαν νὰ ἐννοήσουν
ὅτι δὲν ἔχουν καμμία διάϑεσιν νὰ ἐκτελέσουν τὴν διαταγήν τοῦς,
Κανένας ἀπὸ τοὺς συγκεντρωθέντας δὲν ἐπῆρε τὴν πρωτοβουλίαν
νὰ συγκεντρώση τὸ ζητηθὲν πλιάτσικο.
Οἱ ᾿Ιταλοὶ βλέποντες τὴν ἀδιαφορίαν τῶν κατοίκων καὶ τὴν
ἄρνησίν τῶν νὰ ἐκτελέσουν τὴν προσταγήν των, πῆραν ἐπιθετικὴν
καὶ ἀγρίαν στάσιν διὰ νὰ τρομοκρατήσουν τοὺς χωρικοὺς καὶ ἔτσι
ἐπιτύχουν τοῦ σκοποῦ των. ᾿Αμέσως ἐράπισαν ἕναν ἱστάμενον γέ-
βοντα καὶ δύο νεαρὲς πτωχὲς κοπέλλες ποὺ περνοῦσαν τὴν ὥραν
ἐκείνην ἀπὸ μπροστά τους.
-- Θὸ σᾶς φέρουμε, φώναξε ἕνας ἀπὸ τούς παρισταμένους χω-
ρικούς, Περιμένετε λιγάκι. Καὶ ἔτρεξε μὲ τὸ σκοπὸ νὰ φέρη τὸ ζητη-
θὲν πλιάτσικο.
 “ὅπ.-

Ἢ ἀπροσδόκητος καὶ ἀπρόκλητος αὕτη ἐπίθεσις τῶν καραμπι-

νιέρων Κατὰ τῶν δύο πτωχῶν κοριτσιῶν καὶ τοῦ γέροντος, ἐγνώσθη
ἀστραπιαίως σὲ ὁλόκληρο τὸ χωριό. Ὡς ἧτο φυσικὸν ὅλους τοὺς
κατοίκους τῆς τοὺς ἐξηρέθισε ἡ ἀπρόκλητος αὕτη ἐπίθεσις, πολὺ δὲ
περισσότερον τὴν ὑπὸ τὸν “Ὑπίλαρχον Κώσταν Κανελλόπουλον ἐν-
τὸς τοῦ χωρίου εὑρισκομένην ἔνοπλον ὁμάδα, ἡ ὁποία ἀπεφάσισε
ἀμέσως νὰ κάνη χρῆσιν τῶν ὅπλων, χωρὶς νὰ σκεφθῆ τὰς συνεπείας,
Ξαφνικὰ καὶ πρὶν ἀκόμη προσκομισθῆ τὸ πλιάτσικο, ἀντήχησαν με-
μικὲς ριπὲς ὁπλοπολυβόλου καὶ ἀθρόοι πυροβολισμοί τυφεκίων,
Σύγχυσις, πανικὸς καὶ ἀλλαλαγμὸς ἐπεκράτησε μεταξὺ τῶν χῶρι-
κῶν τὴν στιγμὴν ἐκείνην, Οἱ ᾿Ιταλοὶ μπερκαντιέρηδες τὰ ἔχασαν καί,
χωρὶς νὰ ἀπαντήσουν εἰς τοὺς ἐναντίον τῶν ριπτομένους πυροβολι-
σμούς, ἐτράπησαν πανικόλητοι εἰς ἄτακτον φυγήν, ἔτρεχον μὲ ὅλην
τὴν δύναμιν τῶν ποδῶν τῶν πρὸς τὴν κατεύθυνσιν τοῦ Μελιγαλᾶ,
κατώρθωσαν δὲ διὰ τῆς φυγῆς νὰ βγυῦν σῶοι καὶ ἀβλαβεῖς ἀπὸ τὴν
Καλλιρόην. Μόνον ὁ διερμηνεύς τῶν δὲν κατώρθωσε νὰ ξεφύγη ἀπὸ
τὰ χέρια τῆς ὁμάδος Κανελλοπούλου καὶ συνελήφθη ὀλίγον ἔξωθι
τοῦ χωρίου. Οἱ συλλαβόντες αὐτὸν ᾿Αθανάσιος Κούτρης, Δημήτριος
Κανελλόπουλος καὶ Βασίλειος Τζαβάρας, ἐφόνευσαν τοῦτον ἀμέσως
ἐπὶ τόπου,
τὸ ἐπεισόδιον τῆς Καλλιρόης ἐγνώσθη ἀστραπιαίως εἰς ὁλόκλη-
ρον τὴν περιοχήν, σ᾽ ὁλόκληρη τὴ Μεσσηνία καὶ σὲ λίγο σ᾽ ὁλόκλη-
ρο τὸ Μωρηᾶ. Τὰ αἴτια ὅμως τῆς κατὰ τῶν ᾿Ιταλῶν ἐπιθέσεως μετε-
δόθησαν παραποιημένα, ἡ γνωσθεῖσα διάδοσις ἦτο ὅτι ὁ “Ὑπίλαρ-
χος ΚΚῶστας Κανελλόπουλος ἠναγκάσθη νὰ ἐπιτεθῆ κατὰ τῶν ᾿Ιτα-
λῶν διὰ νὰ προστατεύση τὴν τιμὴν τῆς ἀδελφῆς τοῦ, ἐναντίον τῆς
ὁποίας ἐπετέθησαν οὗτοι.
Ἡ ἐπίθεσις εἰς τὴν Καλλιρόην κατὰ τῶν ᾿Ιταλῶν στρατιωτῶν
ἧτο ἡ πρώτη ἀνταρσία στὸ Μωρηᾶ, καὶ ὡς τοιαύτη θὰ ἔπρεπε νὰ
τιμωρηθῆ σκληρῶς ἀπὸ τὰ ᾿Ιταλικὰ στρατεύματα κατοχῆς. Οἱ Καλλι-
ροῖτες τὸ βράδυ ἐκεῖνο ἔζησαν τὶς τραγικώτερες ὧρες τῆς ζωῆς τῶν,
διότι ἐγνώριζον καλῶς ὅτι οἱ ᾿Ιταλοὶ δὲν θὰ ἄφηνον ἀτιμώρητον μίαν
τοιαύτης μορφῆς πρᾶξιν, στρεφομένην κατὰ τῶν στρατευμάτων κα-
τοχῆς, Τὰ ξημερώματα τῆς ἄλλης ἡμέρας μπῆκαν στὴ Καλλιρόη
ἰσχυρὲς στρατιωτικὲς δυνάμεις Ἰταλῶν ἐρχόμενες ἀπὸ τὸ ἱΜελιγαλᾶ,
μκῆκαν πολὺ πρωϊ στὸ χωριό, ἀφοῦ προηγουμένως τὸ κύκλωσαν
πανταχόθεν, Ὃ ἐπικεφαλῆς τῆς δυνάμεως διέταξε νὰ συγκεντρωθοῦν
ὅλοι ἀνεξαιρέτως οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ στὴν πλατεία, καὶ μίλησε
πρὸς τοὺς συγκεντρωθέντας τονίσας εἰς ἔντονον καὶ αὐστηρὸν ὕφος,
ὅτι, ἐὰν εἰς τὸν μέλλον ἐπαναληφθοῦν παρόμοιαι ἐνέργειαι κατὰ
᾿Ιταλῶν στρατιωτῶν, θὰ ἐπιβληθοῦν σκληρὰ καὶ ἀμείλικτα μέτρα
ἐναντίον ὁλοκλήρου τοῦ χωρίου,
 -- 99 --

- Λίαν ἐπιεικῶς καὶ διὰ πρώτην φοράν, ἐτόνισεν ὁ Ἰταλὸς ἀξιω-

ματικός, θὰ πυρποληθῶσιν αἱ οἰκίαι τῶν ὑπαιτίων τῆς ἐπιθέσεως.
Καὶ διέταξε τὴν ἄμεσον πυρπόλησιν τῶν οἰκιῶν Κων. Κανελλοπού-
λου, Γριβαλιάρη, ᾿Αθαν. Κούτρη, Τζαβάρα, Χρονοπούλου καὶ Μπερ-
δήμα.

Ἡ ὑπὸ τὸν καπετὰν Γιάννον πρώτη ἐδνικιστικὴ

ὁμὰς ἀντιστάσεως ἐν τῷ περιοχῇ ᾿Αχαΐας καὶ
ἡ θΘιαία διάλυσίς της ἀπὸ τὸν ΕΛΑΣ

Κατὰ τὰς ἀρχὰς Μαΐου 1943 εἶχε συγκροτηθῆ καὶ ἐξοπλισθῇ

πλήρως ἐν τῇ περιοχῇ ᾿Αχαῖος 30μελὴς ἔνοπλος ὁμὰς ἐθνικιστικὴ
ἀνεξάρτητος ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ καπετὰν Γιάννου, “Ὃ καπετὰν
Γιάννος ἦτο ἕνα ὡραῖο, ἱπποτικὸ παλληκάρι, κατήγετο ἀπὸ τὸ χωριὸ
ἱμποτιᾷ τῶν Καλαβρύτων, Κατὰ τὰ τέλη τοῦ 1942 βγῆκε στὸ βουνὸ
μὲ ὀλίγους συμπατριῶτας του καὶ συγκρότησε τὴν πρώτη ἀντάρτικη
ὁμάδα. Στὴν ἀρχὴ ἡ ὁμάς του ἦτο ὀλιγομελής, λιγάκι βραδύτερον
ἔγινε ϑθμελής, Τὸ σύνθημα τοῦ καπετὰν Γιάννου ἦτο; ε«Ὅλα γιὰ
τὴν ᾿Ελλάδα». ᾿Αγροτόπαιδο, μὲ πολὺ λίγη μόρφωση, βγῆκε στὸ
βουνὸ καὶ ἠκολούθησε τὸ δρόμο τῆς θυσίας καὶ τῆς τιμῆς ἀπτόητος,
τὸ ἁγνὸ καὶ ζωντανὸ αὐτὸ χωριατόπουλο βάδισε ἀγέρωχα καὶ μὲ
αταθερότητα ἥρωος καὶ μὲ μεγαλοψυχία ἀληθοῦς χριστιανοῦ τὸ
δρόμο τῆς θυσίας γιὰ τὴ λευτεριὰ τῆς πατρίδος του καὶ ἐθυσίασε τὴ
ζωή του, τὰ νειᾶτα τοῦ παραμένων ἀκλόνητος ἐπάνω στὴν ἔπαλξη
τοῦ καθήκοντος. “Ὃ καπετὰν Γιάννος μόλις ἐπληροφορήθη ὅτι στὴ
περιοχὴ Καλαβρότων ἔπεσε μὲ ἀλεξίπτωτο ὁ Αγγλος Ταγματάρχης
Άντονυ μαζὶ μὲ τοὺς δύο Ἕλληνας ἀξιωματικοὺς Βασίλη καὶ Στέ-
φανο, ἔσπευσε μὲ τὴν ὁμάδα του νὰ τοὺς συναντήση καὶ νὰ παρά-
σχη εἰς αὐτοὺς πᾶσαν δυνατὴν ἐνίσχυσιν καὶ ἐκδούλευσιν, ᾿Ανέλαβε
προσωπικῶς τὴν προσωπικὴν ἀσφάλειαν τοῦ κλιμακίου. “Ὅπου περ-
νοῦσε ἡ ὁμὰς τοῦ καπετὰν Γιάννου προκαλοῦσε ἐνθουσιώδεις ἐκδη-
λώσεις καὶ ρίγη ἐνθουσιασμοῦ, ὁ ἴδιος δὲ μὲ θερμὰ καὶ πατριωτικὰ
λόγια, ὅπου περνοῦσε, ἀνεπτέρωγε τὰς ἐλπίδας τῶν σκλάβων χωρι-
κῶν,
Ἢ ἡγεσία ὅμως τοῦ ΕΛΑΣ ἔβλεπε μὲ φθονερὸ μάτι τὴ δημοτι-
κότητα τοῦ ἥρωος αὐτοῦ καὶ ἀμέσως σκέφθηκε νὰ τὸν ἐξουδετερώση
εἴτε διὰ τῆς βιαίας καὶ δυναμικῆς διαλύσεως τῆς ὁμάδος τοῦ, εἴτε
διὰ τῆς συγχωνεύσεως αὐτῆς εἰς τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ. Κατ᾽ ἀρχὰς
ἀπεφάσισε νὰ μὴ διαλύση τὴν ὁμάδα τοῦ Γιάννου δυναμικῶς καὶ νὰ
μὴν ἐκδηλώση οὐδὲ καὶ τὴν παρὰ μικράν ἐχϑρικὴν στάσιν ἔναντι
 -- 53 --

αὐτῆς, ἀλλὰ τοὐναντίον νὰ καταδείξη εἰς τὸν Γιάννον καὶ τοὺς ἄν-
ὃρας του ὅτι ὁ ΕΛᾺΣ διαπνέεται ἀπὸ τὰς καλυτέρας τῶν διαθέσεων
ἔναντι αὐτοῦ καὶ τῶν ἀνδρῶν του.
Ὃ Σμήναρχος Μίχας ἢ καπετὰν Μαχαίρας, στρατιωτικός ἡγέ-
τῆς τοῦ νεοσυστάτου τότε ΕΛΑΣ, πρὶν ἀκόμη φθάσουν στὸ Μωρηᾶ
ἀπὸ τὴ Ρούμελη οἱ Ῥουμελιῶτες κομμουνισταὶ Παπούας, ᾽Ωρίων,
Πελοπίδας, “Πσαΐας καὶ ἄλλοι καὶ ἀναλάβουν τὴν ἡγεσίαν τοῦ
ΕΛΑΣ εἰς ὁλόκληρον τὸν Μωρηᾶ, ὧς μόνος ὑπεύθυνος καὶ ἀρχηγὸς
τοῦ ΕΛΑΣ στὴν περιοχὴ Καλαβρύτων καὶ ᾿Αχοῖας καὶ μὴ γνωρίζων
ἀσφαλῶς ὅτι μία ἀπὸ τὰς βασικὰς ἐπιδιώξεις τοῦ ΕΛᾺΑΣ ἦτο καὶ ἡ
διάλυσις διὰ παντὸς τρόπου καὶ μέσου πάσης ἄλλης ὁμάδος, μὴ ἰδε-
ολογικῶς πρὸς τὸν ΕΛᾺΑΣ συμφωνούσης, ἐπρότεινε πολλὲς φορὲς εἰς
τὸν καπετὰν Γιάννο νὰ ἐνταχθῆ εἰς τὸ σουγκρότημα τοῦ Μίχα, ὅπερ
τότε ἦτο ὁ ΕΛᾺΑΣ ἐν τῇ περιοχῆ ᾿Αχαΐας, ἡ ἔνταξίς τοῦ δὲ πρὸς
αὐτόν, ἑτόνιζεν ὁ Μίχας, ἀφ’ ἑνὸς μὲν θὰ ἐξησφάλιζε τὴν ἀκεραιότητα
τῆς ὁμάδος καὶ θὰ καθίστα ταύτην ἀπρόσβλητον ἀπὸ πάντα κίνδυ-
νον, ἀφ᾽ ἑτέρου θὰ παρουσιάζετο εἰς τὰ ὄμματα τῶν χωρικῶν ὅτι
ὁλόκληρον τὸ ἀντάρτικο ἦτο ἡνωμένον καὶ ὅτι δὲν ὑφίστατο καμμία
διαφορὰ καὶ καμμία διαίρεσις μεταξὺ τῶν ὁμάδων ποὺ βγῆκαν στὸ
βουνό.
'Ο καπετὰν Μίχας ἐπιθυμοῦσε διακαῶς νὰ ἐντάξη εἰς τὰς ὁμά-
δας τοῦ τὴν ὁμάδα τοῦ καπετὰν Γιάννου, πιστεύων δὲ ὅτι ὁ "λγγλος
Ταγματάρχης ᾿Αντονυ θὰ ἤσκει οὐσιώδη ἐπιρροὴν ἐπὶ τοῦ Γιάννου
καὶ ὅτι ἧτο ὁ μόνος ἄνθρωπος ὅστις θὰ ἠδύνατο νὰ ἐπιβάλη εἰς τὸν
Γιάννον νὰ δεχθῆ νὰ ἐνταχθῆ οὗτος εἰς τὸν ΕΛΑΣ, διεμήνυσεν εἰς
τὸν ἌΔγγλον σύνδεσμον Ταγματάρχην, ὅτι ὁ διακαής του πόθος ἦτο
ἡ μικρᾷ αὐτὴ ὁμάς τοῦ Γιάννου νὰ ἐνταχθῆ εἰς τὸν ΕΛΑΣ καὶ ὅτι
ὀρθὸν καὶ πρέπον εἶναι γὰ συστήση εἰς τὸν καπετὰν Γιάννο νὰ ἐν-
ταχθῆ εἰς τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ διὰ νὰ μὴ παρουσιάζεται τὸ φαινό-
μδνον τῆς διαιρέσεως εἰς τοὺς χωρικούς.
Πράγματι τῇ πρωτοβουλίᾳ τοῦ Αγγλου Ταγματάρχου κατὰ
τὰς ἀρχὰς ᾿Ιουνίου 1943 ἐπραγματοποιήθη σύσκεψις εἰς τὸ χωρίον
Δεμέστιχα Καλαβρύτων μὲ τὸ μοναδικὸν θέμα συζητήσεως τὴν ἔν-
ταξιν τῆς ὁμάδος τοῦ καπετὰν Γιάννου εἰς τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ.
Εἰς τὴν σύσκεψιν σὐτὴν ἔλαβον μέρος ὁ "Ἄντονυ, οἱ δύο “Ἕλληνες
ἀξιωματικοὶ Βασίλης καὶ Στέφανος, ὁ Σμήναρχος Μίχας, ὁ ἐκ Πα-
τρῶν ἰατρὸς Χρῆστος ῬΡόδης καὶ ὁ ἐκ Δεμεστίχων πράκτωρ τῆς
Διασυμμαχικῆς ᾿Αποστολῆς ᾿Ηλίας Μιχαλόπουλος. Εἰς τὴν σύσκε-
ψιν αὐτὴν ἀπεφασίσθη ἡ ἔνταξις τοῦ καπετὰν Γιάννου εἰς τὰς τάξεις
τοῦ ΕΛᾺΣ μὲ τὸν μοναδικὸν ὅρον ὅτι τόσον ὁ καπετὰν Γιάννος
ὅσον καὶ οἱ ἄνδρες τῆς ὁμάδος τοῦ θὰ φέρουν εἰς τοὺς μπερέδες
τοὺς καὶ τὰ πηλίκιά των τὸ Βασιλικὸν Στέμμα, Ὃ Μίχας ἐδέχϑη τὸν
 -, δ --

δρὸν τοῦτον καὶ τὴν ἑπομένην ἡμέραν εἰδοποιήθη ὁ καπετὰν Γιάννος

γὰ ἔλθη εἰς Δεμέστιχα μὲ τὴν ὁμάδα του διὰ νὰ ἐνταχθῆ εἰς τὰς τά-
ἕξεις τοῦ ΕΛΑΣ.
Πράγματι ὁ Γιάννος μπῆκε τὴν ἑπομένην στὸ Δεμέστιχα, τὸ
χωριὸ ὅλο τὸν ὑπεδέχθη μὲ ζητωκραυγὰς καὶ μὲ ἀκράτητον ἐνθου-
σιασμόν, ἡ συνάντησις τῶν ἀνδρῶν τῆς ὁμάδος τοῦ Γιάννου μὲ τοὺς
ἄνδρας τοῦ καπετὰν Μίχα ἦτο εἰς τὸ ἄκρον συγκινητική.Ὃ Σμήναρ-
χος ἀγκάλιασε τὸν Γιάννο καὶ τὸν ἠσπάσθη δύο φορὰς καὶ ἐν συνε-
χείᾳ ἠσπάσθη ὅλους τοὺς ἄνδρας τοῦ ἕναν-ἕναν χωριστά.
“ὕστερα ἀπὸ ὀλίγας ἡμέρας καὶ περὶ τὰ μέσα ᾿Ιουνίου 1943
πέρασαν ἀπὸ τὴ Ρούμελη στὸ Μωρηὰ μὲ βάρκες περὶ τοὺς 65 Ρου-
μελιῶτες κομμουνισταί, ἐπίλεκτα στελέχη τοῦ κόμματος, μὲ τὸν
σκοπὸν νὰ ὀργανώσουν τὸ κίνημα τοῦ ΕΑΜ -ΕΛᾺΣ στὴν Πελοπόν-
νησο καὶ νὰ τοῦ δώσουν σάρκα καὶ ὀστᾶ, Οἱ περισσότεροι ἀπὸ
αὐτοὺς ἦσαν παλαίμαχοι κομμουνισταὶ καὶ διεπνέοντο ἀπὸ ἕναν
ἄφθαστον κομματικὸν φανατισμὸν καὶ ἀπὸ μίαν ἰδεολογικὴν ψύχω-
σιν, Πέρασαν στὸ Μωρηᾶ ἀποφασισμένοι νὰ ἐπικρατήσουν ἀπολύ-
τῶς καὶ νὰ διαλύσουν δυναμικὰ τὴν ἀντίδρασιν. ᾿Ανέβηκαν στὰ
Μωραΐτικα βουνά, ἐπὶ κεφαλῆς δὲ αὐτῶν ἦσαν ὁ Νικόλαος Δέδες ἢ
Παπούας, ὁ ᾿Ωρίων, ὁ Πελοπίδας καὶ ἄλλοι πολλοί. Ἢ κομμουνιστι-
κὴ αὐτὴ δύναμις, μετὰ μυρίων προφυλάξεων, ἔφθασε περὶ τὰ μέσα
Ἰουνίου εἰς τὸ χωρίον Δεμέστιχα Καλαβρύτων καὶ συνηντήθη μὲ τὴν
ἐκεῖ ἀναμένουσαν ἔνοπλον ὁμάδα τοῦ ΕΛΑΣ ὑπὸ τὴν ἡγεοίαν τοῦ
καπετὰν Μαχαίρα, εἰς τὴν ὁποίαν εἶχεν ἐνταχθῇ καὶ τοῦ Γιάννου. ᾿Απὸ
τὸ Δεμέστιχα ὅλοι προὐχώρησαν μαζὺ καὶ ἔφθασαν τὸ ἴδιο βράδυ
στὸ χωριό Καλαβρύτων Κραστικοῦς, ὅπου καὶ διενυκτέρευσαν. Λέγε-
ται δὲ ὅτι ὁ Παπούας καὶ ὁ Πελοπίδας, εὐθὺς ὡς ἀντελήφθησαν
τοὺς ἄνδρας τοῦ καπετὰν Γιάννου νὰ φέρουν εἰς τὰ πηλίκιά τῶν τὸ
Βασιλικὸν Στέμμα κατελήφθησαν ὑπὸ ὀργῆς, εἶπε δὲ ὁ Παπούας τότε
εἰς τὸν Σμήναρχο Μίχα:
- Καπετάνιε, τὶ πράγματα εἶναι αὐτά; Γιατὶ τὸν ἐμκαστάρ-
δεψες ἔτσι τόν ΕΛΑΣ ;.
Τότε διέταξε τὴν σύλληψιν ὅλων τῶν ἀνδρῶν τῆς ὁμάδος καὶ
τὴν τιμωρίαν τῶν διὰ τὴν ἐκδήλωσιν τῶν ἀντιδραστικῶν φρονημά-
τῶν των, Τὸ ἴδιο βράδυ στὸ χωριὸ Κραστικοῦς διὰ νὰ ἐπιτύχουν
τὸν
ἐξ ὁλοκλήρου ἀφοπλισμὸν τῆς ὁμάδος ἐμοίρασαν τούτους ἀνὰ
δύο
εἰς διαφόρους οἰκίας διὰ νὰ κοιμηθοῦν. Κατὰ τὸ μεσονύκτιον
ἀπό-
σπαᾶσμα τοῦ ΕΛΑΣ ὑπὸ τοὺς καπετὰν Λίραν, Ράλλην καὶ καπετὰν
Βελιᾶν Κατσικόπουλον μὲ αὐτόματα ὅπλα ἀνὰ χεῖρας περιῆλθον
ὅλα τὰ σπίτια ὅπου ἑκοιμῶντο οἱ ἄνδρες τοῦ καπετὰν Γιάννου καὶ
συνέλαβον τούτους, τοὺς ἀφώπλισαν καὶ τοὺς ἔϑεσαν ὑπὸ κρά-
τησιν, Ἔν συνεχείᾳ τοὺς ὡδήγησαν εἰς τὸ χωρίον Κερπινὴ Καλαβρύ-
 -- 55 --

των, ὅπου κατόπιν διαταγῆς τοῦ Παπούα, συνεκροτήθη ἀνταρτοδι-

κεῖον, τὸ ὁποῖον κατεδίκασε πάντας εἰς τὴν ποινὴν τοῦ θανάτου μὲ
ἀναστολήν. Μετὰ τὴν ἔκδοσιν τῆς ἀποφάσεως ἀφέθησαν ἐλεύθεροι,
Ὃ καπετὰν Γιάννος, μετὰ τὴν διάλυσιν τῆς ὁμάδος τοῦ, προ-
σεπάθησε νὰ συγκροτήση ταύτην ἐκ νέου καὶ συνεχίσῃη τὴν ἐθνικιστι-
κήν του δρᾶσιν, τοῦτο ὅμως πληροφορηθεῖσα ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΛΑΣ
κατεδίωξε τοῦτον ἀπηνῶς. Πολλὲς φορὲς ἀπέστειλεν εἰδικὰ καταδιω-
κτικὰ ἀποσπάσματα στὸ χωριὸ τοῦ Γιάννου Μποτιᾶ διὰ νὰ τὸν
συλλάβουν. Ἕνα βράδυ τὸν μπλόκαραν μέσα στὸ σπίτι του, κατώρ.
θωσεν ὅμως νὰ διαφύγη καὶ καταδιωκόμενος συνεχῶς ἔφθασεν εἰς
Πάτρας. Εἰς τὰς Πάτρας ἐγκατεστάθη μονίμως καὶ εἰργάζετο κρυ-
φίως ὡς πράκτωρ τῆς Διασυμμαχικῆς ᾿Αποστολῆς, προδοθεὶς ὅμως
συνελήφθη ἐν Πάτραις ὑπὸ τῶν Γερμανῶν, μετεφέρθη δὲ καὶ ἐνεκλεί-
σθη εἰς τὸ στρατόπεδον συγκεντρώσεως Χαϊδαρίου, ὅπου καὶ ἐξε-
λέσθη.
Ἢ κατριωτικὴ δρᾶσις τοῦ καπετὰν Γιάννου, τοῦ ἁγνοῦ αὐτοῦ
“Ἕλληνος, θὰ φωτίζη πάντοτε τὰς νέας γενεὰς τῶν Ἑλλήνων καὶ
θὰ τὰς καϑοδηγῆ εἰς τὴν δόξαν καὶ τὴν τιμήν. “Ὃ θάνατος τοῦ Γιάν-
νοῦ ὑπῆρξεν ἕνα μεγάλο δυσαναπλήρωτο κενό, Τὸν Γιάννο τὸν ἔκλα-
ψε πραγματικὰ ὁλόκληρος ἡ ἐπαρχία Καλαβρύτων καὶ ὅλοι ὅσοι τὸν
ἐγνώρισαν, ἡ μνήμη τοῦ δὲ θὰ παραμείνη αἰωνία στὰ μέρη ἐκεῖνα
ποὺ ἔδρασε.

Ὁ Πᾶνος Πετρόπουλος ἢ καπετάν Καραλῆς

ἐξοπλίζει τὴν πρώτη ἀντάρτικη ὁμάδα
εἰς τὴν Κεντρικὴν Πελοπόννησον.

Τὸν Μάϊον τοῦ 1942 ἕνα σημαντικὸ καὶ ἀπροσδόκητο γεγονὸς

ἐχαροποίησε τοὺς κατοίκους τῶν ἐπαρχιῶν Γορτυνίας, Καλαβρύτων
καὶ Ἠλείας. Ἢ ἐμφάνισις τῆς 30 μελοῦς ἐνόπλου στρατιωτικῆς ὁμά-
δος ὑπὸ τὴν ἡγεοίαν τοῦ Πάνου Πετροπούλου ἢ Καραλῇ. Ἢ ἐμφά-
γισις τῆς ὁμάδος αὐτῆς καὶ ἡ μετ᾽ ὀλίγον ἐμφάνισις ἑτέρας ἄνταρτι-
κῆς ὁμάδος ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ Εὐθυμίου Μπούμη ἐχαροποίησε τοὺς
κατοίκους τῶν ἄνω περιοχῶν καὶ ἀνεπτέρωσε τὸ ἠθικόν τῶν καὶ
ἐζωντάνευσε τὰς ἐλπίδας τῶν διὰ τὴν τελικὴν νίκην.
Ὃ Πᾷᾶνος Καραλῆς κατήγετο ἀπὸ τὸ χωριὸ Δεχούνι τῶν Κα-
χλαβρύτων, ποὺ εἶναι κτισμένο μέσα σὲ μιὰ βαθειὰ χαράδρα τοῦ
᾿Αρτεμισίου ὄρους, ποὺ χωρίζει τὰς ἐπαρχίας Καλαβρύτων καὶ Γορ-
τυνίας, Ἦταν ἀγροῖκος, ἀμόρφωτος, τὸ ἐπάγγελμά τοῦ ἦτο γεωργὸ-
ποιμήν, εὐφυής, σκληρὸς καὶ ἀποφασιστικός, ἦταν κοντὸς στὸ ἀνά-
 -- ὅδ --

στημα καὶ 30 ετὴς περίπου τὴν ἡλικίαν, μελαχροινὸς πολὺ μὲ μαῦρα

εὐκίνητα μάτια καὶ ματάμαυρα μαλλιά, ἦτο τύπος βαρὺς καὶ ὀλιγο-
μίλητος, σατανικὸς στὰς σκέψεις καὶ σατανικώτερος εἰς τὰς πράξεις,
ἀκούραστος καὶ ἀεικίνητος, ἔτρεχε δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ σὰν νὰ εἶχε
φτερὰ οτὰ πόδια, εἶχε θωριὰ ἐμφάνισι, παράστημα ἐπιβλητικό, λε-
βέντικο πραγματικά, Σὲ λίγο καιρὸ γίνεται κυρίαρχος σ᾽ ὁλόκληρη
τὴν περιφέρεια Γορτυνίας, ᾿Ηλείας καὶ Καλαβρύτων, παντοδύναμος,
ὅ,τι ἤθελεν ἕκανεν, ἦτο ἡ ὑπερτάτη ἐξουσία εἰς τὰς περιοχὰς αὐτάς,
ὅ,τι ἔλεγε ὁ Καραλῆς ἔπρεπε καὶ νὰ γίνη, πᾶσα παρακοὴ καὶ κάθε
παραστράτημα τὸ ἐτιμώρει σκληρὰ καὶ ἀμείλικτα,
Ἕνα βράδυ τοῦ θέρους 1942 ὁ Καραλῆς μὲ τὴν ὁμάδα του
μπαίνει στὸ χωριὸ Βοῦτσι τῆς Γορτυνίας, ἕνα μικρὸ καὶ εὔπορο χω-
ριό. Στὸ Βοθτσι οἱ ᾿Ιταλοὶ εἶχαν συγκεντρώσει πολλὲς χιλιάδες ὀκά-
δες σίτου καὶ ἀραβοσίτου ἀπὸ τὸν φόρον τῆς δεκάτης, Ὃ Καραλῆῇς
μπαίνει στὸ χωριό, κτυπᾶ τὶς καμπάνες τῆς ἐκκλησίας καὶ καλεῖ τούς
κατοίκους νὰ συγκεντρωθοῦν, θραύει ἀμέσως τὶς πόρτες τῶν ἀποθη-
κῶν καὶ καλεῖ τοὺς κατοίκους τοῦ χωριοῦ νὰ πάρουν μὲ σειρὰ οιτά-
ρι καὶ ἀραποσίτι,
- Εἶναι δικό μας τὸ ψωμὶ αὐτό, πατριῶτες, εἶπε στοὺς συγ-
κεντρωθέντας κατοίκους τοῦ Βουτοίου, εἶναι τὸ ὑστέρημά μας, ἔχου-
με ὅλοι ἱερὴ ὑποχρέώση νά τὸ περιφρουρίσουμε καὶ νὰ τὸ κρατή-
σουμε διὰ τὸν ἑαυτόν μας, διὰ τὰ παιδιά μας πού περαίνουν κάθε
ἡμέρα κατὰ χιλιάδας ἀπὸ τὴν πεῖνα, ἕστω καὶ μὲ θυσία τῆς ζωῆς
μας, ποτὲ δὲν πρέπει νὰ ἐπιτρέψουμε εἰς τὸν κατακιητὴ νὰ τραφῆ
ἀπὸ τὶς ἰσχνὲς σάρκες μας.
Ὕστερα ἀπὸ ὀλίγες ἡμέρες μπαίνει στὴν πρωτεύουσα τοῦ δΔή-
μου 'Ελευσῖνος τὴν Κοντοβάζαινα καὶ κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο μοίρασε
τὸ συγκεντρωμένο λάδι σὲ ὅλους τοὺς κατοίκους τῆς Ἀοντοβα-
ζαίνης.
Τὰ γεγονότα αὐτὰ ἐγνώσθησαν ἀμέσως σὲ ὁλόκληρη τὴ περι-
οχή, σὲ ὁλόκληρο τὸ Μωρηᾶ, ἔγινε πασίγνωστος, πανένδοξος, ὅλοι
μιλοῦσαν διὰ τὸ ὄνομά του, διὰ τὰ κατορθώματά του, Τὴν, ἐποχὴν
ἐκείνην δὲν εἶχε βγεῖ ἄλλος ἀντάρτης στὸ Μωρηᾶ, ἐκτὸς ἀπὸ αὐτόν,
Ἦταν μπορεῖ νὰ πῇ κανεὶς ὁ πρῶτος ἀντάρτης τῆς Πελοποννήσου,
Οἱ ἄνδρες τῆς ὁμάδος του ἦσαν διαλεκτοὶ καὶ παλληκάρια, ντυμένοι
μὲ φουστανέλλες καὶ κόκκινα φέσια, ὁ ὁπλισμός τοὺς ἦταν ἄρτιος
καὶ ὅλοι οἱ ἄνδρες του εἶχαν αὐτόματα στὲν καὶ χειροβομβίδες, Ὃ
ἐξοπλισμὸς τῆς ὁμάδος αὐτῆς ἔλαβε χώραν μέσα σὲ μικρὸ χρονικὸν
διάστημα, τριάντα ἀντάρτες ἦσαν ὅλοι-ὅλοι, παντοῦ ἔτρεχεν ἡ ὁμὰς
αὐτὴ καὶ εὑρίσκετο πάντοτε ὅπου παρουσιάζετο ἀνάγκη. Ρυθμίζει
ὅλα τὰ τοπικὰ ζητήματα καὶ λύει τὶς διαφορὲς τῶν κατοίκων, ὅπως
αὐτὸς νομίζει, καμμία φορὰ ἐπικρατεῖ ἡ ἀδικία, ἡ ἀμείλικτος τιμω»-
 -- 57..-

οία, δὲν μπορεῖ ὅμως νὰ γίνη διαφορετικά, ἡ ἀδικία, αἱ αὐστηραὶ

καὶ ἀμείλικται τιμωρίαι εἶναι χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα τῆς ἄνω-
μάλου ἐποχῆς, ὅπου δὲν ἐπικρατεῖ ἡ ψυχραιμία καὶ ἡ λογικὴ ἀλλὰ
αἱ ἀνθρώπιναι ἀδυναμίαι, τὰ μίση, αἱ μνησικακίαι καὶ οἱ ἀἄντεκδι-
κήσεις, ὁ Καραλῆς σὰν δυναμικὸς ἄνθρωπος καὶ ἀμόρφωτος, λαμ-
βάνει τίς περισσότερες φορὲς σκληρὲς ἀποφάσεις, ἀμείλικτες καὶ
ἄδικες,

Συγκρότησις καὶ ἐξοπλισμὸς στὰ Μωραΐτικα

δουνὰ τῶν πρώτων ἐνόπλων ᾿Εδνικῶν
δυνάμεων ἀντιστάσεως

ἱλετὰ τὴν θρυλλικὴν καὶ ἔνδοξον πτῶσιν τοῦ “Ἑλληνικοῦ στρα-

τοῦ, ξαπλώθηκε στὴ χώρα μας τὸ ἀδιαπέραστο σκοτάδι. .Ὃ Ἕλληνι-
κὸς λαὸς τραυματισμένος βαρειὰ ἀπὸ τὸ βαρὺ πλῆγμα ποὺ τοῦ κατέ-
φερον αἱ δυνάμεις τῶν δύο μεγάλων Αὐτοκροτοριῶν, κατελήφθη ὡς
ἧτο φυσικὸν ἀπὸ ἀγωνίαν, θλίψιν καὶ ἀπογοήτε'.σιν. Ἢ οἰκονομικὴ
ἐξαθλίωσις εἰς ἣν περιέπεσεν εὐθὺς ἀμέσως μετὰ τὴν κατάρρευσιν
καὶ αἱ παντοειδεῖς στερήσεις ποὺ ἤρχισαν νὰ τὸν μαστίζουν, κατέ-
στησαν πλέον ἢ αἰσθητὰς τὰς συνεπείας τῆς ἥττης εἰς ὅλους τοὺς
“Ἕλληνας. Πέρασε τὸ 1941, ὁλόκληρον τὸ 1942 ἐν μέσῷῴῳ τρομερῶν
στερήσεων, διώξεων καὶ ταλαιπωριῶν καὶ καμμία κίνησις πρὸς δη-
μιουργίαν μετώπου ἐθνικῆς ἀντιστάσεως δὲν ἐξεδηλοῦτο εἰς κανένα
σημεῖον τῆς χώρας μας, καμμία ἀκτίς ἡλίου δὲν διεφαίνετο.
Ἢ παλιτικὴ ἡγεσία τοῦ τόπου μας ἐξηκολούθει νὰ παραμένη
ἀδρανὴς καὶ νὰ τηρῆ σιγὴν ἰχθύος καὶ νὰ συνιστᾶ τὴν πολιτικὴν τῆς
ἀγαμονῆς, τὸ σήμερα καὶ τὸ αὔριον καὶ ὅτι δὲν εἶναι καιρὸς ἀκόμη,
ἐκ παραλλήλου δὲ νὰ καταφέρεται δημοσίᾳ ἐναντίον τοῦ Βασιλέως
Γεωργίου τοῦ Β'΄., ἀγωνιζομένη νὰ μειώσῃη τὸ κῦρος τοῦ καὶ τὴν δη-
μοτικότητά του, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀνωτάτη ἐν ᾿Αθήναις στρατιωτικὴ ἡγε-
σία, οὐδεμίαν ἀξίαν λόγου πρωτοβουλίαν ἀνέπτυξε κατὰ τὸ διάστη-
μα αὐτό, δηλαδὴ εἰς τὸ νὰ προπαρασκευάση καὶ ὀργανώση ἕνα
ἄξιο λόγου κίνημα ἀντιστάσεως ἀμέσως μετὰ τὴν κατάρρευσιν καὶ
γὰ κινηθῇ καὶ νὰ ἀναπτύξη δραστηριότητα πρὸς τὸν σκοπὸν αὐτόν,
Εἶναι ἀληθὲς πὼς ἡ μοναδικὴ ἐλπὶς τοῦ λαοῦ παρέμειναν μό-
νον οἱ ἔνδοξοι ἀξιωματικοὶ τοῦ διαλυθέντος ἡρωΐκοῦ "Ελληνικοῦ
στρατοῦ. Αὐτοὶ ποὺ ἐπὶ ἑξάμηνον ὁλόκληρον ἀντιμετώπισαν μὲ ἡἧ-
ρωϊσμὸν καὶ αὐτοθυσίαν τὸν χείμαρρον εἰς τὰ ᾿Αλβανικὰ καὶ Μακε.
δονικὰ βουνὰ καὶ ἐχλεύασαν τὰς δυνάμεις δύο πανισχύρων αὐτο-
κρατοριῶν, οἱ ἀξιωματικοὶ αὐτοί, ἀφοῦ ἐπὶ τόσον χρονικὸν διάστη».
 - 68...
μα ἀνέμενον νὰ τοὺς δοθῆ τὸ σύνθημα τῆς ἀνόδου εἰς τὰ Ἕλληνι-
κἀ βουνὰ ἀπὸ τοὺς φυσικοὺς προϊσταμένους τῶν, ἀπεφάσισαν μόνοι
τῶν ν᾽ ἀκολουθήσουν τὸν δρόμον τῆς θυσίας, “Ὅλοι αὐτοὶ ποὺ εὐρέ-
θησαν εἰς τὰς ἐπαρχίας, ἀπελπισθέντες ἀπὸ τὴν συνεχῆ καὶ ἀδικοι-
ολόγητον ἀναμονήν, εὐθὺς ὡς ἐπληροφορήθησαν ὅτι "Ἄγγλοι σύν-
δεσμοι ἀξιωματικοὶ ἔπεσαν στὰ βουνὰ διὰ νὰ ὀργανώσουν ἕνα κίνη:
μα ἐθνικῆς ἀντιστάσεως, ἀπεφάσισαν νὰ κινηθοῦν καὶ πράγματι ἐκι-
νήθησαν, ᾿Ανέβηκαν στὰ βουνὰ ὁ ἕνας μετὰ τὸν ἄλλον, ἐπλησίασαν
τοὺς ἌΑγγλους, ἐζήτησαν καὶ ἔλαβον ὅπλα ἀπὸ αὐτοὺς καὶ συνε-
κρότησαν τὰς πρώτας ἐνόπλους ἀνταρτικὰς ὁμάδας.

Ὁ Ταγματάρχης βὶντ καὶ ὁ Λοχαγὸς Πῆτερ

στὸ χωριὸ Πλατάνια τῆς Βορ. Τριφυλίας
ἐξοπλίζουν τὰς πρώτας ἐδνικιστικὰς ὁμάδας.

Σὲ μιὰ ἀπρόσιτη βουνοπλαγιὰ τῆς ὀρεινῆς Τριφυλίας, εἶναι κτι-

σμένο τὸ χωριουδάκι Πλατάνια. Κοντὰ στὸ χωριὸ αὐτὰ κεῖται ἡ
Γάρδιτσα ἢ Περιβόλια, Κατὰ τὰς ἀρχὰς Μαΐου 1943, οἱ Αλγγλοι
ἀξιωματικοὶ Ταγματάρχης Ρὶντ καὶ Λοχαγὸς Πῆτερ ἐγκατεστάθηκαν
στὸ χωριουδάκι αὐτό. Μαζί τοὺς ἦτο καὶ ὁ “Ἕλλην ἀνθυπολοχαγὸς
ἀσυρματιστὴς Θεόδωρος Γιαννόπουλος ἢ Γιαννάκης, ὅστις τοὺς
ἠκολούθησεν ἀπὸ τὴν πρώτην στιγμὴν ποὺ ἐνεφανίσθησαν στὰ βου-
νὰ οἱ ἼΛγγλοι, Οἱ ἀξιωματικοὶ αὐτοὶ ἀπετέλουν ἕνα κλιμάκιον τῆς
Διασυμμαχικῆς ᾿Αποστολῆς ἀπὸ τὰ πολλὰ ποὺ εἶχον διεισδύση στὰ
ἱλωραΐτικα βουνά. Ἢ προσπάθεια καὶ τοῦ κλιμακίου αὐτοῦ, ὅπως
καὶ τῶν ἄλλων κλιμακίων, ἦτο νὰ ἔλθουν εἰς ἐπαφὴν ἀμέσως μὲ
ὅλους ἐκείνους ποὺ εἶχον τὴν ἐπιθυμίαν νὰ βοηθήσουν ἕνα σοβαρὸ
κίνημα ἀντιστάσεως καὶ παράλληλα νὰ συγκροτήσουν δίκτυον κατα-
σκοπείας καὶ ὁμάϑας σαμποταριστῶν καὶ ἐπὶ πλέον νὰ ἐξεύρουν μό-
γιμο καὶ ἀπρόσβλητο ἀπὸ ἐχθρικὰς ἐπιθέσεις μέρος διὰ τὴν διαμο-
νήν τους, Οὕτω τὸ κλιμάκιο αὐτό, σιγὰ - σιγὰ ἀπὸ τόπο σὲ τόπο
καὶ βουνὰ σὲ βουνό, κατώρθωσε νὰ φθάση στὸ χωριουδόκι Πλατά-
για, ὅπου ἐξέλεξε διὰ μόνινη διαμονή. Ἕκεϊ ἐγκατέστησε τὸν ἀσύρ-
ματό του.
Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἐγνώσθη ἀμέσως σὲ ὁλόκληρη τὴν περιοχὴ
καὶ οἱ πρῶτοι ποὺ ἐπλησίασαν τοὺς Αγγλους ἀξιωματικοὺς στὰ
Πλατάνια ἦσαν οἱ ᾿Ελασίτες ὁμαδάρχαι “ὙὙπίλαρχος Κώστας Κανελ-
λόπουλος, ᾿Αντωνόπουλος, "Ὄθων Δριβαλιάρης, ᾿Αθανάσιος ΙΚούτρης
καὶ ἄλλοι, ποὺ εἶχαν βγῆ ἀπὸ τὸν Αὔγουστον τοῦ 1942 μετὰ ἀπὸ
τὸ γνωοτὸν ἐπεισόδιο τῆς Καλλιρόης καὶ πρὶν ἀκόμη ἐμφανισθῆ στὸν
 -- ο9..-

ὁρίζοντα τοῦ Μωρηᾶ ἡ ὀργάνωσις τοῦ ΕΑΜ, Ὅλοι αὐτοὶ εἶχαν ἐξο-
πλισθῇ ἀπὸ μίαν ρίψιν ποὺ εἶχε πραγματοποιηθῆ στὸ Σιτοχώρι τῆς
Αὐλῶνος, ᾿Απὸ τὴ ρίψι αὐτὴ πῆραν πολλὰ αὐτόματα Στέν, πολυβό-
λα καὶ ὁπλοπολυβόλα, δι’ ὧν ἐξωπλίσθησαν περὶ τοὺς 150 ἄνδρας͵
τοὺς ὁποίους εἶχον στρατολογήσει ὁ Κανελλόπουλος καὶ οἱ περὶ αὐ-
τόν. Ὅλοι αὐτοὶ προσεχώρησαν στὸν ΕΛΑΣ εὐθὺς ὡς οὗτος συνε-
κροτήθη. Ὅταν ἐπληροφορήθησαν οἱ ἡγέται τῶν ὁμάδων αὐτῶν,
ὅτι τὸ “Αγγλικὸ κλιμάκιον ἐγκατεστάθη οτὰ Πλατάνια, μὲ τὸν
ἀγτικειμενικὸν σκοπὸν γὰ ἐξοπλίση ὅλους ἐκείνους ποὺ θέλουν νὰ
βοηϑήσουν ἕνα κίνημα ἀντιστάσεως κατὰ τῶν κατακτητῶν, ἔσπευσαν
ἐπὶ κεφαλῆς τῶν ἐνόπλων ὁμάδων τῶν, καὶ παρουσιάσθησαν στὸν
Ρίντ, ᾿Εζήτησαν ἀμέσως ἀπὸ αὐτὸν νὰ γίνουν ρίψεις ὅπλων καὶ ἐ-
φοδίων διὰ νὰ ἐξοπλίσεουν ἑκατοντάδας ἀόπλων ποὺ τοὺς ἠκολού-
θουν. Ὃ Ταγματάρχης Ρὶντ τοὺς ὑπεσχέθη καὶ ἔθεσεν εἰς ἐνέργειαν
τὸν ἀούρματόν του διὰ νὰ ἐπικοινγωνήση μὲ τὸ Στρατηγεῖον τῆς
Μέσης ᾿Ανατολῆς, Αἱ ὁμάδες αὐταὶ τοῦ ΕΛᾺΣ ἀνέλαβον ἐπὶ πλέον
τὴν φρούρησιν τοῦ φυλακίου, φοβούμενοι δὲ μήπως πλησιάσουν τοὺς
“Αγγλους διάφοροι ἐθνικόφρονες ἀξιωματικοί, ἐχθρικῶς διακείμενοι
πρὸς τὴν ὀργάνωσιν τοῦ ΕΑΜ, οἱ ὁποῖοι τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ἤρχι-
σαν νὰ κινοῦνται δραστηρίως πρὸς συγκρότησιν καὶ ἐξοπλισμὸν
ἐθνικῶν ὁμάδων ἀντιστάσεως, δὲν ἐπέτρεπον εἰς οὐδένα Ἕλληνα
ἀξιωματικὸν νὰ πλησιάση τὸ Διασυμμαχικὸν κλιμάκιον τῆς ᾿Αποστο-
λῆς. Κατώρθωσαν δὲ ἀμέσως νὰ δημιουργήσουν πέριξ τοῦ κλιμακίου
τῆς ἀγγλικῆς ἀποστολῆς ἕναν ἀσφυκτικὸν κλοιόν, ἕνα ἀδιαπέραστο
φράγμα πού κανεὶς δὲν μποροῦσε νὰ τὸ περάση, ἐὰν δὲν τὸ ἤθελε
ὁ ἐπικεφαλῆς ἐλασίτης, “Ὅσοι ἐπεχείρησαν νὰ φθάσουν μέχρι τῶν
Ἄγγλων, χωρὶς τὴν ἄδειαν τοῦ ὑπευθόνου, γράφτηκαν στὸ μαῦρο
κατάστιχον, ἐθεωρήθησαν ἀντιδραστικοὶ καὶ ἐχθροὶ τῆς ὀργανώσεως
τοῦ ΕΑΜ.
Ἕνας ἀπὸ τοὺς πρώτους πράκτορας καὶ ἐμπίστους τοῦ κλιμα-
κίσυ ἦτο ὁ ἀνθυπολοχαγὸς Σπῦρος διαυροειδής, ὅστις εἶχε προσλη-
φθῆ εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τῶν Λλγγλων ἀπὸ τοὺς πρώτους. Ὃ Μαυρο-
εἰδὴς ἀνῆκε τότε στὸ ἐαμικὸ περιβάλλον καὶ ἐθεωρεῖτο ἕνας ἀπὸ
τοὺς ἐμπίστους ἐαμίτας, μέσα τοῦ ὅμως ὁ ἀξιωματικὸς αὐτὸς πίστευε
ὀλόψυχα στὴν "Ἑλλάδα καὶ ἐφλέγετο ἀπὸ τὴν ἐπιθυμίαν νὰ δῇ ὀργα-
νγωμένο ἕνα πραγματικὸ ἐθνικὸ κίνημα ἀντιστάσεως μὲ ἐπικεφαλῆς
τοὺς Ἕλληνας ἀξιωματικούς, σκοπὸς τοῦ ὁποίου θὰ ἦτο τὸ ξεσκλά-
βωμα τῆς πατρίδος,
Ὃ Σπῦρος Μαυροειδὴς κατέστησε γνωστὸν εἰς τοὺς ΓΑγγλοὺς
ὅτι ἑκτὸς τῶν ἐλασιτῶν ἀξιωματικῶν ὑπάρχουν καὶ πολλοὶ ἄλλοι
ἐθνικόφρονες ἀξιωματικοί, ἀντίθετοι ὅμως πρὸς τὰς ἰδέας, τοὺς σκο-
ποὺς καὶ τὰς ἐπιδιώξεις τοῦ ΕΛΑΣ, οἱ ὁποῖοι ἀκολουθοῦνται ἀπὸ
 - 60.--
ἑκατοντάδες ἀόπλων νέων ἐπιθυμούντων νὰ πάρουν ὅπλα καὶ ἐφό-
διὰ διὰ νὰ ἐξοπλισθοῦν καὶ συγκροτήσουν ἐθνικὲς ἀνταρτικὲς ὁμάδες,
Οἱ ἀξιωματικοὶ αὐτοί, ἐτόνισε στὸν Ρίντ ὁ ἱΜαυροειδής, εἶναι ὀργα-
νωμένοι σ᾽ ὁλόκληρο τὸ Μωρηὰ καὶ κινοῦνται μέσα στὰ πλαίσια
μιᾶς ἐθνικῆς ἐπαναστατικῆς ἐξορμήσεως καὶ ὅτι δὲν ἐντάσσονται εἰς
τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ, καϑότι διαφωνοῦν μὲ τὰς ἐπιδιώξεις, τοὺς
σκοποὺς καὶ τὸ πρόγραμμά του.
Ὃ ρΡιῖντ ἦλθε σὲ ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἀξιωματικοὺς αὐτούς, τῇ
μεσολαβήσει τοῦ Μαυροειδῆ, οἱ ὁποῖοι ἀπετέλουν ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν
τοῦ λοχαγοῦ Γ. Καραχάλιου καὶ Γ. Θεοχαροπούλου, τοὺς πυρῆνας
τῶν ἐθνικοφρόνων ἀξιωματικῶν τῆς περιοχῆς Τριφυλίας καὶ Ὅλυ-
μπίας, ἐζήτησαν δὲ νὰ τοὺς δοθοῦν ὅπλα καὶ ἐφόδια διὰ νὰ ἐξοπλί-
σοῦν ἑκατοντάδας ἀόπλων νέων ποὺ τοὺς ἠκολούθουν, Ὁ ρΡιίντ πει-
σθεὶς εἰς τὰς ἁγνὰς προθέσεις αὐτῶν, παρεχώρησεν ὅπλα καὶ ἐφόδια
καὶ ἐξωπλίσθησαν δι᾽ αὐτῶν ἄνω τῶν 250 ἀνδρῶν.

Αἱ ὑπὸ τοὺς Λοχαγοὺς Γ. Καραχάλιον καὶ

Γ. Θεοχαρόπουλον πρῶται ἐδνυνικαὶ
ὁμάδες ἀντιστάσεως Τριφυλίας.

Οἱ πρῶτοι ἀρχηγοὶ ὁμάδων ποὺ πῆραν ὅπλα ἀπὸ τὸν Ρίντ καὶ
συνεκρότησαν δι᾽ αὐτῶν τὰς πρώτας ἐνόπλους ἐθνικιστικὰς ὁμάδας
ἀντιστάσεως Τριφυλίας, ἦσαν 1) Λοχαγὸς Γεώργιος Καραχάλιος ἐκ
Πλατανίων, 2) ἃ, Παπαδόπουλος καὶ Θεοχαρόπουλος, ἀνθυπολο-
χαγοὶ ἐκ Παύλιτσας, 3) Κων)νος Καφίρης, ἔφεδρος ἀνθ)γὰς ἐκ Περι-
βολίων, 4) Ντάβος, 5) ᾿ἌΑναστ, Κριτσέλης, Βασιλόπουλος, Καραμπι-
οίνης καὶ ἄλλοι. “Ὅλοι αὐτοὶ ἐπῆραν ὅπλα καὶ ἐξώπλισαν τοὺς ὑτ'
αὐτοὺς ἄνδρας, ἐπῆραν πολλὰ αὐτόματα καί τινα πολυβόλα θέσεων,
᾿Αρχηγός τοὺς ἦτο ὁ Λοχαγὸς Γεώργιος Καραχάλιος, ὅστις εἰργά-
σθη μὲ μεγάλην δραστηριότητα καὶ φανατισμὸν διὰ νὰ συγκροτήση
καὶ ἐξοπλίση τὰς πρῶτας ἐνόπλους ἐθνικὰς ὁμάδας ἀντιστάσεως.
Τριακόσιοι περίπου ἦσαν οἱ ἄνδρες τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων ἀντιστά-
σεως Τριφυλίας καὶ διὰ σῆμα τοὺς εἶχον τὰ ἁπλᾶ γράμματα Ε(Σ.
(Ἑλληνικὸς Στρατός). Διεκήρυττον δὲ στὰ χωριὰ καὶ εἰς τὰς συγκεν-
τρώσεις ὅτι ὁ μοναδικός τοὺς σκοπὸς εἶναι νὰ συγκροτήσουν τὸν
διαλυθέντα "Ἑλληνικὸν στρατὸν στὰ βουνὰ μὲ μοναδικὸν σκοπὸν νὰ
πολεμήσουν τὸν κατακτητὴ καὶ νὰ χύσουν τὸ αἷμα τοὺς διὰ τὴν
ἀπελευθέρωσιν τῆς πατρίδος, Ἔλεγον ὅτι δὲν ἀνήκουν σὲ καμμίαν
παράταξιν, δὲν ἐξυπηρέτουν κανένα κόμμα καὶ καμμίαν ὀργάνωσιν.
Καὶ ἀληθὲς εἶναι ὅτι αὐτὰ ποὺ ἔλεγον καὶ διεκήρυττον τὰ ἐπίστευαν.
 - 61.-.-ο-

Οἱ ἔνοπλες αὐτὲς ὁμάδες ἀνῆκον εἰς τὴν ὀργάνωσιν τοῦ ἘΣ.

αἷ ὁποῖαι ἐτέλουν ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Συνταγματάρχου ᾿Αθανα-
σίου Γιαννακοπούλου, Τὸν ᾿Ιούλιον τοῦ 1943 ἔφθασαν στὰ Πλατάνια
καὶ οἱ ἀξιωματικοὶ ἢ) Γ, ΚΚοκκώνης, Ταγματάρχῃς, 2) Γ΄. Θεοχαρό-
ποῦλος, Λοχαγός, 3) Γ, Γαλανόπουλος, Γ, Γρίβας, Κάρτσωνας καὶ
πολλοὶ ἄλλοι καὶ καθημερινῶς συνέρρεεν ἐκεῖ ἕνα πλῆθος νέων ἐθ-
νικιστῶν, οἱ ὁποῖοι διεπνέοντο ἀπὸ ἕνα ἄφθαστο μαχητικὸ πνεῦμα
καὶ διηγωνίζοντο νὰ καταταγοῦν εἰς τὰς ἐνόπλους ὁμάδας ἀντιστά-
σεὼς καὶ νὰ πόρουν ὅπλα, Οὕτω στὸ χωριὸ Πλατάνια, στὴ περιοχὴ
του καὶ τὰ γύρω χωριά, ἐδημιουργήθη ἕνα στρατόπεδο γεμᾶτο κί-
νηση καὶ ζωή.
Οἱ ἔνοπλες ὁμάδες τοῦ ΕΛΑΣ ποὺ εἶχον καὶ αὐτὲς στρατοπε-
δεύσῃ στὰ Πλατάνια παρηκολούθουν μὲ ἄγρυπνο μάτι τὴν ἐνθου-
σιώδη κίνηση τῶν ἐθνανταρτῶν καὶ ἤρχισαν ν᾽ ἀνησυχοῦν ζωηρῶς,
Οἱ ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ ἐπηρεασσμένοι ἀπὸ τὰ συχνὰ καὶ ἀπατηλὰ
κηρύγματα τῶν καθοδηγητῶν τῶν, οἱ ὁποῖοι εἰς τοὺς λόγους τῶν
ἐκαλλιέργουν τὸ μῖσος καὶ τὴν διχόνοιαν καὶ τὸ πνεῦμα τῆς διαιρέ-
σεως, ἔβλεπον τοὺς συναδέλφους τῶν ἐθναντάρτας ὡς ἐχθρούς. Οὔ-
τῷ αἱ σχέσεις τῶν δύο ἀντιμαχομένων μερίδων εἶχον ὀξυνθῆ εἰς
μεγάλο καὶ ἐπικίνδυνο βαθμό, Τόσον πολὺ εἶχον θορυβηθῆ οἱ ἐλα-
οίτες ἀπὸ τὴν πρόοδο καὶ ἐνθουσιασμὸ ποὺ ἔβλεπον εἰς τὰς τάξεις
τῶν ἐθνικῶν ὁμάϑων ὥστε ἤρχισαν νὰ ἐπιδεικνόουν ἐχθρικὴν στάσιν
πρὸς αὐτοὺς καὶ νὰ δημιουργοθν ἄνευ λόγου καὶ αἰτίας καὶ συστη-
ματικὰ ἀντεγκλήσεις καὶ προστριβάς, ᾿Αμέτρητα ἦσαν τὰ καθημερινὰ
ἐπεισόδια μεταξὺ τῶν δύο ἀντιπάλων παρατάξεων. Σιγὰ δὲ σιγὰ
ἐδημιουργήθη μία ἀποπνικτικὴ ἀτμόσφαιρα μίσους ἀπὸ τὴν συστη-
ματικὴν καὶ ἔντεχνον κολλιέργειαν τοῦ ψυχροῦ πολέμσυ, ὥστε ἡ ρῇ
ξις ἐπέκειτο ἀπὸ ὥρας εἰς ὥραν, ϑεωρουμένη ὡς ἀναπόφευκτος. Οἱ
ἡγέται τῶν ἐλασιτῶν ἔβλεπον τὸ φούντωμα τοῦ ἐθνικιστικοῦ ἀντάρ-
τικοι!: μὲ ψυχικὴν ἀνησυχίαν καὶ ἐκαραδόκουν νὰ καταφέρουν τὸ
καίριον κατ᾽ αὐτοῦ πλῆγμα, σύμφωνα μὲ τάς ἐντολὰς ποὺ εἶχαν ἀπὸ
τὴν ἡγεσίαν τους, τοὺς ἀρχηγούς τῶν ᾿Αχιλ. βπλάναν καὶ ᾿Ιωάν.
Φράγκον. .
Εἰς τὰς ἀρχὰς Αὐγούστου 1943 εἶχε δοθῆ διαταγὴ ἀπὸ τὴν ἧ-
γεσίαν τοῦ κόμματος στὸ κομματικὸ στέλεχος Θεόδωρον Κότοιβαν
καὶ τὸν ἀνθ)γὸν αὐτοκινήτων Παν. Παπαδόπουλον, νὰ φύγουν διὰ
τὴν Αὐλῶνα Τριφυλίας καὶ χωρὶς δισταγὸ νὰ ὀργανώσουν τὸ κτύ-
πῆμα τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων Τριφυλίας. Πρὸ αὐτῶν ὁ Μπλάνας εἶχε
στείλει στὴ βόρ. Τριφυλία τὸ Γιάννη Φράγκο μὲ τὸν αὐτὸ σκοπόν.
Ὃ Κότοιβας καὶ ὁ Παπαδόπουλος, ἐν συνεννσοήσει μὲ τὸν
Φράγκον, κατέστησαν γνωστὰς τὰς ἀπόψεις τῆς ἡγεσίας εἰς τοὺς
ὁμαδάρχας τοῦ ΕΛᾺΑΣ καὶ ἐτόνισαν εἰς αὐτοὺς ὅτι ἐπιβάλλεται ἡ
 -. 62 --

διάλυσις τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων καὶ ὅτι ἡ συντριβὴ των εἶναι ζήτημα
ζωῆς ἢ θανάτου διὰ τὸν ΕΛΑΣ.
Οἱ ὁμαδάρχαι συνεκέντρωσαν τοὺς ὑπ᾽ αὐτῶν ἄνδρας καὶ ἄνε.
κοίνωσαν εἰς αὐτοὺς ὅτι πρόκειται νὰ ἐπιτεθοῦν κατὰ τῶν ἐθνικῶν
ὁμάδων, διότι σύμφωνα μὲ τὰς πληροφορίας ποὺ ἔχουν οἱ ἐθνικισταί
πρόκειται νὰ ἐπιτεθοῦν κατ᾽ αὐτῶν διὰ νὰ τοὺς διαλύσουν. Αἱ ἡμέ-
ραι ἐκεῖναι ἦσαν κρίσιμοι, αἱ περισσότερον κρίσιμαι ἡμέραι διὰ τὸ
ἐθνικοεπαναστικὸν κίνημα τῆς Πελοποννήσου, “Ὃ ψυχρὸς πόλεμος
ἐξηκολούθει μὲ αὔξουσαν σφοδρότητα, οἱ ἐλασῖται ἵσταντο ὄρθιοι
μὲ τὸ χέρι εἰς τὴν σκανδάλην, ἄγριοι, ἀμείλικτοι, μὲ μῖσος ἀβυσ-
σαλέον στὴ ψυχή, ἀνέμενον νὰ τοὺς δοθῆ τὸ σύνθημα τῆς ὑπούλου
ἐπιθέσεως, πάντοτε ἐκινοῦντο, κατελάμβανον τὰς καταλλήλους θέἐ-
σεις, ὀχυρωμένοι μὲ ὅλα τὰ προφυλακτικὰ μέτρα, ὥστε νὰ κτυπή-
σοὺν αἰφνιδιαστικῶς καὶ ὕπουλα τὰς ἀνυπόπτους ἐθνικὰς ὁμάδας.

Ὁ Παρασκευᾶς Λεθδεντάκης, Γ. Κονταλώνης καὶ

Ντάρμας ἐπιτίϑενται κατὰ Γερμανικοῦ Αὐτοκινήτου
τὴν θην Δ)θρίου 1942 ἐντὸς τῆς
᾿Αραχώθης - Λακωνίας.

Πάνω σὲ ποικιλόσχημες γραφικὲς λοφοπλαγιὲς στὰ τελευταῖα

δυτικὰ πρόβουνα τοῦ Πάρνωνα, σὲ ὕψος 900 μέτρων εἶναι κτισμένη
ἡ ᾿Αράχωβα, ἕνα πλούσιο, ὄμορφο καὶ γραφικὸ χωριό, ᾿Εκπρόσω-
πος τῆς ὀργανώσεως τοῦ ΕΑΜ οτὴν ὀρεινὴ ᾿Αράχωβα ἦταν ὁ ἔφε-
ὅρος ᾿Ανθυπολοχαγὸς Παρασκευᾶς Λεβεντάκης, παλαιὸ κομμουνι-
στικὸ στέλεχος, Στὸ Λεβεντάκη δόθηκε ἡ ἐντολὴ ἀπὸ τὴ Νομαρχιακὴ
᾿Επιτροπὴ Λακωνίας νὰ βγῆ μὲ ἄλλους στὸ βουνὸ καὶ νὰ συγκροτή-
ση στὸν Πάρνωνα τὰς πρώτας ἀνταρτικὰς ἐνόπλους ὁμάδας τοῦ
ΕΛΑΣ, Ὁ Λεβεντάκης, μάστορας σὲ αὐτὰ τὰ πράγματα, ἔντεχγα
ἔσπρωξε μιὰ μέρα σὲ δρᾶσι ἐνεργητικὴ κατὰ τῶν στρατευμάτων κα-
τοχῆς τὸν ἀνθυπολαχαγὸ Γ. Κονταλώνη καὶ ἄλλους ἑπτὰ «ἀπὸ τὸ
χωριὸ ᾿Αράχωβα. Κτύπησαν στὶς 18 Δεκεμβρίου τοῦ 1942 μέσα στὸ
κέντρο τῆς ᾿Αράχωβας μὲ ὅπλα ἕνα Γερμανικὸ αὐτοκίνητο. Φυσικὸν
ἧτο αὐτοὶ ποὺ κτύπησαν τὸ γερμανικὸ αὐτοκίνητο στὴν ᾿Αράχωβα
καὶ σύμφωνα μὲ τὰς προβλέψεις τοῦ Λεβεντάκη, νὰ γίνουν οἱ πρῶ“
τοι πυρῆνες τοῦ ἀντάρτικου στὸν Πάρνωνα καὶ ἀργότερα σ᾽ ὁλόκλη-
ρο τὸ Μωρηᾶ. Βγῆκαν ἀμέσως οτὸ βουνὸ καὶ ἐπεδόθησαν δραστη-
ρίως στὴ συγκρότηση καὶ ἐξοπλισμὸ τῶν πρώτων ἀνταρτικῶν τμη-
μάτων στὴ Λακωνία, “Ὃ Γεῶρ, Κονταλώνης, ὑπολοχαγός, βγῆκε μαζὶ
μὲ τὸν Λεβεντάκη στὸ βουνὸ ὕστερα ἀπὸ τὸ ἐπεισόδιο ἀμέσως, ἦταν
 -, 63 --

ἀνθυπολοχαγός μόνιμος στὸ στρατό, μέτριος στὸ ἀνάστημα, ξανθός,

καλοδεμένος. Οἱ ᾿Αραχωβίτες τὸν ἀγαποῦσαν καὶ τὸν ἐκτιμοῦσαν
πολύ, ἦταν πραγματικὰ τὸ καμάρι τοῦ χωριοῦ, εἶχε μεγάλη ἐκτίμησι
ἀπὸ τοὺς συμπατριῶτες του καὶ συνεπῶς ἐπιρροή, ἐπίδρασι καὶ κῦ-
ρος. ᾿Αργότερα κατέλαβε μεγάλην θέσιν εἰς τὸν ΕΛᾺΑΣ καὶ τὸν Δη-
μοκρατικὸν Στρατὸν στὴν Πελοπόννησο, ἀναλαβὼν τὴν ἀρχηγίαν
τοῦ δημοκρατικοῦ Στρατοῦ,

Τὸ ἐπεισόδιον

Δύο μῆνες πρὶν ἐκδηλωθῇ τὸ ἐπεισόδιον, ποὺ θὰ ἐξιστορήσω-

μεν, εἶχε ἱδρυθῆ στὴν ᾿Αράχωβα ὀργάνωσις πολιτικὴ τοῦ ΕΑΜ, ὑ-
πεύθυγος τῆς ὁποίας εἶχε τοποθετηθῆ ἀπὰ τὴν Νομαρχιακὴ ᾿Επιτρο-
πὴ Λακωνίας ὁ Παρασκευᾶς Λεβεντάκης Μέσα οτὴν ὀργάνωσῃ εἶχε
κατορθώσει νὰ ἐγγράψη μέχρι καὶ τὴν ἡμέρα ποὺ ἔγινεν ἡ ἐπίθεσις
περὶ τὰ 30 μέλη. “Ὃ Λεβεντάκης εἶχε πάρει ἐντολὴ ἀπὸ τὴ Νομαρχια-
κὴ ᾿Επιτροπὴ Λακωνίας, ποὺ κι' αὐτὴ εἶχε συσταθῇ κατὰ τὰς ἀρχὰς
Νιοεμβρίου 1942, νὰ δημιουργήση ἕνα σοβαρὸ ἐπεισόδιο στὴν ᾿Αρά-
χώβα εἰς βάρος τῶν στρατευμάτων κατοχῆς, ἱκανὸν διὰ νὰ δημιουρ-
γηθῆ θόρυβος, ἀνωμαλίαι καὶ διώξεις εἰς βάρος τῶν κατοίκων καὶ
τῶν μελῶν τῆς ὀργανώσεως, διὰ νὰ ἀναγκασθοῦν οὕτω τὰ μέλη της
γὰ βγοῦν στὸ βουνὸ καὶ σχηματισθῆ ὁ πρῶτος ἀνταρτικὸς πυρὴν εἰς
τὴν Λακωνίαν, Δύο ἡμέρας πρὸ τῆς ἐπιθέσεως εἶχεν ἔλθη στὴν ᾿Αρά-
χωβα ὁ Διευθυντὴς τοῦ "Ὑποκαταστήματος τῆς ᾿Αγροτικῆς Τραπέζης
τῆς Τριπόλεως Δημήτριος Πετρούλας μὲ τρεῖς ὑπαλλήλους διὰ νὰ
διαπραγματευϑοῦν καὶ συγκενιρώσουν πατατόσπορον διὰ λογαρια-
σμὸν τῆς ᾿Αγροτραπέζης ἐπ᾿ ἀνταλλαγῇ σίτου. Κατὰ τὴν μεσημβρίαν
τῆς 18ης Δεκεμβρίου 1942 ἔφθασε στὴν ᾿Αράχωβα ἕνα Γερμανικὸ
στρατιωτικὸ αὐτοκίνητο μὲ τρεῖς Γερμανοὺς στρατιώτας καὶ δύο
“Ἕλληνας μαυραγορίτας, συνεργάτας καὶ πράκτοράς τῶν, Μόλις ἐφ-
θασαν στὸ χωριὸ ζήτησαν ἀμέσως πατάτα͵ ὁ πρόεδρος δὲ τῆς κοινόν
τῆτος, διὰ νὰ ἀπαλλαγῇ ἀπὸ τὴν ἐνοχλητικὴν παρουσίαν τους, συνε-
κέντρωσε μὲ ὑποχρεωτικὴν εἰσφορὰν περὶ τὰς 3002 ὀκάδας πατάτα,
τὴν ὁποίαν καὶ παρέδωκε, Οἱ Γερμανοὶ ἀφοῦ τὴν ἐφόρτωσαν ἔτοι-
μάσθηκαν νὰ φύγουν.
Ἦταν σούρουπο τῆς Ἰδης Δεκεμβρίου 1942, “Ὁ Λεβεντάκης ἔ-
δωσε τὸ σύνθημα τῆς ἐπιθέσεως, κι᾿ ὅλοι ὅσοι ἀνῆκον εἰς τὴν ὀργά-
νῶσιν τοῦ ΕΑΜ εἰδοποιήθησαν νὰ εἶναι ἕτοιμοι καὶ ὡπλισμένοι. Τὸ
γερμανικὸν αὐτοκίνητον εἶχε σταθμεύσει στὴν ἀγορὰ καὶ ἦτο ἕτοιμον
πρὸς ἀναχώρησιν. Τότε ὁ Λεβεντάκης πλησίασε τὸ αὐτοκίνητον καὶ
πυροβολεῖ μὲ τὸ περίστροφόν του ἐναντίον τοῦ αὐτοκινήτου, συγχρό-
γῶς δὲ ὅλοι οἱ παρακολουθοῦντες αὐτὸν ἐαμῖται, ἤρχισαν νὰ πυρο-
 --. 84.-.-

βολοῦν κατὰ τοῦ γερμανικοῦ αὐτοκινήτου. Σύγχυσις καὶ πανικὸς

ἐπεκράτησε καὶ ὅλοι ἔτρεχον διὰ νὰ κρυβοαῦν. Ἕνας Γερμανὸς στρα-
τιώτης μέσα ἀπὸ τὸ αὐτοκίνητον πυροβολοῦσε καὶ αὐτὸς κατὰ τῶν
ἐπιτεθέντων, χωρὶς νὰ δύναται νὰ σκοπεύση. Τὸ αὐτοκίνητον ἔβαλε
ἀμέσως ἐμπρὸς καὶ ἀνέπτυξε μεγάλην ταχύτητα ἀπομακρυνόμενον
ἀπὸ τὸ κέντρον τοῦ χωρίου, ἐνῷ οἱ πυροβολισμοὶ ἐξηκολούθουν γὰ
πίπτουν ἐναντίον τοῦ καὶ ἀπὸ ἄλλα σημεῖα τοῦ δρόμου. ᾿Εγνώσθη
ἀργότερον ὅτι ἐφονεύθη εἷς ἐκ τῶν μαυραγοριτῶν καὶ ἐτραυματί-
σθησαν σοβαρῶς δύο Γερμανοὶ στρατιῶται.
᾽Ὄλίγη ὥρα ἀργάτερα ἀπὸ τὸ ἐπεισόδιον ὁ Λεβεντάκης συνήν-
τῆσε στὸ σταυροδόμι τοῦ χωριοῦ τὸν Διευθυντὴν τῆς ᾿Αγροτικῆς
Τραπέζης Πετρούλαν, ὅστις δὲν κατώρθωσε νὰ φύγη μαζὶ μὲ τοὺς
Γερμανούς, Τότε ὁ Λεβεντάκης εἶπεν εἰς ἔντονον καὶ ὀργίλον ὕφος
πρὸς τὸν Πετρούλαν, κρατῶντας εἰς τὰς χεῖρας του περίστροφον.
-- Ἐδῶ εἶσαι βρὲ βρωμόσκυλλο ; ἄνοιξε τὸ στόμα σοὺ νὰ πε:
θάνης ἀμέσως Ὶ,
᾿Ἐπυροβόλησεν ἀμέσως ἐναντίον του καὶ ἡ σφαῖρα εὗρε τὸν
Πετρούλα στὴν κάτω σιαγόνα καὶ τοῦ ἐπροξένησε θανατηφόρο δια-
μπερὲς τραῦμα καὶ ὁ Πετρούλας ἔπεσε κάτω. Ὁ Λεβεντάκης νόμισε
πὼς τὸ πλῇγμα ἦταν καίριο καὶ τὸν ἄφισε ξαπλωμένον. Τὴν ἄλλην
ἡμέραν, μόλις τὰ πρῶτα στρατιωτικὰ αὐτοκίνητα μπῆκαν στὴν ᾿Αρά-
χώβα, πῆραν ἀμέσως τὸν ἐτοιμοθάνατον Πετρούλαν καὶ τὸν μετέφε-
ραν εἰς τὴν Τρίπολιν διὰ νοσηλείαν, Τὴν ἴδια νύκτα, ὅσοι πῆραν μέ-
ρος στὴν ἐπίθεσι καὶ ὅσοι ἦσαν μέλη τῆς ὀργανώσεως τοῦ ΕΑΜ,
βγῆκαν ἀμέσως στὸ βουνό, μπῆκαν στὶς ἀπρόσιτες βουνοπλαγιὲς τοῦ
Πάρνωνα, ἐν ὅλῳ 38 ᾿Αραχωβιτόπουλα, ᾿Απὸ τὴν ὥραν ἐκείνη ἔμει-
ναν ὁριστικὰ στὸ βουνὸ καὶ ἀνέπτυξαν ἐξαιρετικὴν δρᾶσιν μέσα εἰς
τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ, κατὰ τὴ κατοχὴ καὶ μετέπειτα στὸ Δημοκρα-
τικὸ Στρατό, μεταξὺ αὐτῶν δὲ ἦσαν οἱ: Παρασκευᾶς Λεβεντάκης,
Γεώργιος Κονταλώνης, Δ, Ντάρμας, Θ, Πρεκεζές, Ν. Κερκούλας, Κ..
καὶ Α. Κονταλώνης, Πανούσης καὶ ἄλλοι πολλοί,
ἐλετὰ τὸ ἐπεισόδιον ὅλοι οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ, ἔξαλλοι ἀπὸ
τὸν αἰφνιδιασμό, συνεγκεντρώθησαν εἰς τὴν ἀγορὰν καὶ ἤρχισαν νὰ
συζητοῦν μὲ νευρικότητα καὶ νὰ σχολιάζουν τὸ ἀναπάντεχο γεγοὶ ός,
Ὅλοι, ὡς ἦτο φυσικόν, κατελήφθησαν ἀπὸ ἀνησυχίαν καὶ ἀγωνίαν,
ἀνεμέτρων καὶ διελογίζοντο τὰς τραγικὰς συνεπείας ποὺ θὰ εἶχε γιὰ
τὸ χωριὸ τὸ ἐπεισόδιον. “Ὅλοι ἐπίστευον πὼς οἱ κατακτηταὶ θὰ ἐλάμ-
βανον ἐναντίον ὁλοκλήρου τοῦ χωριοῦ σκληρὰ ἀντίποινα, Ἢ ᾿Αρά-
χῶώβα πέρασε πράγματι μιὰ νύκτα πολὺ ἀνήσυχη καὶ ἐφιαλτική, πολ-
λοὶ ἄρχισαν νὰ συζητοῦν περὶ γενικῆς ἐγκαταλείψεως τοῦ χωρίου
μέχρις ὅτου διελευκανθῆ ἡ κατάστασις καὶ διαφανοῦν αἱ προθέσεις
τῶν κατακτητῶν, Οἱ δειλότεροι τὸ ἔπραξαν, βγῆκαν ἀμέσως μὲ τὰς
 --- ρ5 --

οἰκογενείας των καὶ κατέκλυσαν τὶς βουνοπλαγιές, ἐγκατασταθέντες

στὶς ἀγροτοκαλύβες καὶ στὶς ἀπρόσιτες χαράϑρες τοῦ Πάρνωνος, Τὸ
χωριὸ ἐρήμωσε πραγματικὰ ἀπὸ ἄνδρες καὶ γυναῖκες, ἔμειναν μόνον
μερικοὶ γέροντες καὶ ἄρρωστοι ποὺ δὲν ἠδύναντο νὰ μετακινηθοῦν.

Οἱ Ἰταλοὶ στὸ χωριό.

Κατὰ τὴν θὴν πρωϊνὴν τῆς ἑπομένης εἰσῆλθον εἰς τὴν ᾿Αράχω-
βα τὰ πρῶτα τμήματα τοῦ ᾿Ιταλικοῦ στρατοῦ. Πρῶτα τὸ πεζικὸ ποὺ
πῆρε ὅλα τὰ μέτρα ἀσφαλείας, μηχανοκίνητα τμήματα καὶ μηχάνο-
κίνητο πυροβολικὸ ὕστερα, ἐγκατέστησαν φυλάκια ὁλόγυρα στὸ χω-
ριό, σ᾽ ὅλους τοὺς δρόμους καὶ σ᾽ ὅλα τὰ ὑψώματα, Μέχρι τὸ μεση-
μέρι ἔμπαιναν συνεχῶς ᾿ἰταλικὰ στρατιωτικὰ τμήματα, πλημμύρισε
ὁλόκληρο τὸ χωριό, ἐν ὅλῳ ὑπολογίζεται εἰς 1.500 ἄνδρας ἡ δύναμις
ποὺ μπῆκε στὴν ᾿Αράχωβα, στρατὸς τακτικός, καραμπινιέροι μυστι-
κοί, μαζί τοὺς ἦταν ὁ Νομάρχης Λακωνίας, ὁ Εἰσαγγελεὺς Σπάρτης
καὶ ὁ Διοικητὴς Χωροφυλακῆς μὲ 25 χωροφύλακες. Μέσα στὸ χωριὸ
βρῆκαν ὀλίγους μόνον γέροντας καὶ γυναῖκας, τοὺς ἔβαλαν νὰ κτυ-
πήσουν τὶς καμπάνες καὶ νὰ βάλουν «ντελάλι» γιὰ νὰ γυρίσουν ὅλοι
στὸ χωριό. Κανένας ὅμως δὲν γύρισε. Τὸ ἀπόγευμα βγῆκαν ᾿Ιταλικὰ
ἀποσπάσματα καὶ γέμισαν ὅλες οἱ γύρω τοῦ χωριοῦ πλαγιὲς ἀπὸ
᾿Ιταλοὺς στρατιῶτες, πολλοὶ ἄνδρες καὶ γυναικόπαιδα συνελήφθησαν
καὶ ὡδηγήθησαν στὸ χωριό, Οἱ καραμπινιέροι ὑπέβαλον σὲ ἀνάκριση
ὅλους ὅσους συνελάμβανον, ἐτόνιζον δὲ ὅτι κανένας δὲν ἔχει νά φο-
βηϑῆ ὅταν εἶναι ἀθῶος, μόνον τοὺς ἐνόχους θέλουν νὰ συλλάβουν
καὶ τιμωρήσουν καὶ ἐκείνους ποὺ ἔκαναν τὴν ἔνοπλον ἐπίθεσιν. Οὔ-
τῶς ἕκαναν ἕνα κατάλογον ἀπὸ δέκα πρόσωπα ποὺ τὰ χαρακτήρισαν
ὧς ἐνόχους τῆς ἐπιθέσεως καὶ δημιουργοὺς ταύτης.
Ἢ εἴδησις αὕτη, ὅτι οὐδεὶς πρόκειται νὰ τιμωρηθῆ ἐκτὸς τῶν
πραγματικῶν ἐνόχων, γνωσθεῖσα εἰς τοὺς ἔξωθι τοῦ χωριοῦ διαμέ-
γοντας, ἐπροκάλεσε κάποιαν ἀνακούφισι καὶ παρακίνησε πολλοὺς
νὰ ἐπανέλθουν στὸ χωριό. ΟἹ αὐτουργοὶ ὅμως ἔγιναν ἄφαντοι. Οἱ
Ἰταλοὶ συνέλαβον περὶ τὰ 15 συγγενῆ πρόσωπά τῶν ἄνδρας, γυναῖ-
κας καὶ θυγατέρας τῶν ὡς ὁμήρους, τὰ ὁποῖα ἀπέστειλαν εἰς τὸ
στρατόπεδον συγκεντρώσεως Καλαβρύτων, Ἐν συνεχείᾳ ἐλεηλάτη-
σαν καὶ ἐπυρπόλησαν τάς οἰκίας τῶν αὐτουργῶν Π. Λεβεντάκη, Γ.
Κονταλώνη, Κ. καὶ Δ, Κονταλώνη, Θ. Πρεκεζέ, Γ, Κερκούλα, ὡς καὶ
τὴν οἰκίαν τοῦ προέδρου τῆς Κοινότητος ἃ. Ντάρμου. Τὴν 21ην Δε-
κεμβρίου ἦλθεν εἰς τὴν ᾿Αράχωβα καὶ ὁ ᾿Ιταλὸς διοικητὴς Πελοποννή-
σοῦ στρατηγός, μίλησε εἰς συγκέντρωσιν ὅλων τῶν κατοίκων τοῦ
χωριοῦ, ὁ λόγος του ἦταν ἔντονος καὶ αὐστηρός, ἐχαρακτήρισε τὴν
 -- ρδ --

ἐπίθεσιν κατὰ τοῦ γερμανικοῦ αὐτοκινήτου ὡς ἄνανδρη κομμουνι-

στικὴ δολοφονία καὶ ἐτόνισεν ὅτι, διὰ ν΄ ἀπαλλαγῆ τὸ χωριὸ ἀπὸ τὰς
τραγικὰς συνεπείας, πρέπει νά βοηθήσουν ὅλοι διὰ νὰ συλληφθοῦν
οἱ ἔνοχοι. ᾿Επίσης ἐτόνισεν ὅτι ὅσοι ἐκ τῶν κατοίκων ἔχουν ὅπλα νὰ
σπεύσουν νὰ τὰ παραδώσουν, ὅλως δὲ ἐπιεικῶς καὶ διὰ πρώτην φο-
ράν, ἐτόνισεν ὁ Ἰταλὸς στρατηγός, τὸ χωρίον ᾿Αράχωβα θὰ ὑποχρε-
ὠθῇ νὰ πληρώσῃ ὡς πρόστιμον διὰ τὴν δολοφονικὴν ἐπίθεσιν 50 ἑ-
κατομμὕύρια δραχμὰς καὶ 6 χιλιάδας ὀκάδας πατάτας καὶ διέταξε τὴν
ἄμεση συγκέντρωση καὶ παράδοσὴή τους.
Οἱ ᾿Αραχωβίτες ἀντάρτες ποὺ βγῆκαν στὸ βουνὰ ἀμέσως, κινή-
θηκαν δραστηρίως καὶ ἀποφασιστικῶς, ἀνέπτυξαν μεγάλην ὅρᾷσιν,
συνεκρότησαν τὰς πρῶτας ἀνταρτικὰς ὁμάδας τοῦ ΕΛΑΣ, τὰς
ὁποίας ἐξώπλισαν, ἀργότερα δὲ ὅταν φούντωοσε τὸ ἀντάρτικο στὸ
ωρηᾶ καὶ ὁ ΕΛΑΣ εἶχε πλέον διαλύση βιαίως καὶ τὴν μικρότερη
ἐθνικιστικὴ ὁμάδα, οἱ ᾿Αραχωβίτες κατέλαβον ἐξέχουσαν θέσιν μέσα
εἰς τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ, ἔγιναν σημαίνοντες στρατιωτικοὶ καὶ πολι-
τικοὶ παράγοντες καὶ ἰστρούχτορες καπεταναῖοι. Μεταξὺ ὅλων πρω-
τεύουσαν θέσιν στὸ ἀντάρτικο τοῦ Μωρηᾷ, κατέλαβεν ὁ Γεώργιος
Κονταλώνης, ὅστις ἔγινε διοικητὴς τοῦ ἀντάρτικου σὲ ὁλόκληρον τὴν
Πελοπόννησον καὶ στρατιωτικὸς διοικητὴς τοῦ Δημοκρατικοῦ στρα-
τοῦ τῆς Π Μεραρχίας.

Γεώργιος Κονταλώνης.

Ὃ Κοντοαλώνης, ὡς ἀνωτέρω ἐξετέθη, μπλέχθηκε στὸ ἀντάρτι-

κο χωρὶς νὰ τὸ καταλάβη. Οὐδέποτε ὑπῆρξε κομμουνιστής. Οἱ κομ-
μουνισταὶ προσπάθησαν νὰ τὸν βγάλουν στὸ βουνό, διότι πίστευαν
ὅτι τοὺς ἦτο ἀπαραίτητος διὰ τὴν ἐπιρροήν του στὸ λαὸ τῆς Λακω-
νίας καὶ διὰ τὴν ἰδιότητα τοῦ ἀξιωματικοῦ, Λόγῳ τοῦ ὅτι δὲν ἧτο
κομματικός, πολλὲς φορὲς τὸν παραμέρισαν καὶ τὰν εἶχαν θέσει στὸ
περιθώριον ἐπ' ἀρκετὸν χρονικὸν διάστημα. Ὅταν πρωτοβγῆκε ἡ
ἡγεσία τοῦ ΕΛΑΣ τοῦ ἀνέθεσε διοίκησιν μικρᾶς στρατιωτικῆς μονά.
δος καὶ τοῦ εἶχε τοποθετήσει ὡς καπετάνιον του τὸν Παρ. Λεβεντά-
κη, ποὺ ἦταν στὸ κόμμα στέλεχος παληό, Ὃ Κονταλώνης ἔφερε βα-
ρειὰ τὸν παραμερισμόν τοῦ αὐτὸν καὶ ἐδημιουργήθη διὰ τὸν λόγον
τοῦτον στὸ ἀντάρτικο τῆς Λακωγνίας ζήτημα, τὸ ὁποῖον ὀλίγον ἔ-
λειψε νὰ ἔχῃ δυσάρεστα ἀποτελέσματα στὰ πρῶτα βήματα καὶ στὴν
πρῶτη ἐμφάνιση τοῦ ΕΛΑΣ.
Ὃ Κονταλώνης εἶχε συμπάθεια καὶ ἐκτίμηοσι ἀπὸ πολλοὺς ἄν-
τάρτες ποὺ βλέπανε δυσάρεοτα τὸν παραμερισμόν τοῦ καὶ τὸν ὑπε-
στήριξον στὴν ἐπιδίωξί του νὰ γίνῃ ἀρχηγὸς καὶ ἔτσι τὸ κόμμα βρέ-
 -- 6ρη. --

θηκε σὲ δύσκολο θέσι νὰ θέση ζήτημα ἀρχηγοῦ, Τότε συνέπεσε νὰ

παρουσιασθῆ στὸν ΠῺᾷἀρνῶνα ὁ Ἄγγλος Ταγματάρχης Χάρικτον καὶ
τὸ κόμμα, διὰ νὰ δείξη ὅτι δὲν ὑπάρχει διαίρεσις, ἀλλὰ σύμπνοια
στὸ ἀντάρτικο καὶ ἀκόμη περισσότερον διὰ νὰ μὴ φανερώση τὸν ρό-
λον ποὺ ἔπαιζε αὐτὸ τὸ ἀντάρτικο καὶ στὸ ΕΑΜ, ἔκανε ὑποχώρησιν,
Βρῆκε μιὰ συμβιβαστικὴ λύση ποὺ ἱκανοποιοῦσε ἐν μέρει τὸν οντα-
λώνη, ἐνῶ συγχρόνως τὸ κόμμα ἔκανε τὴ δουλειά τοῦ σύμφωνα μὲ
τὰς βλέψεις του καὶ τὰς διαθέσεις του. ᾿Ετοποθέτησε ἀρχηγὸν στὸ
ἀντάρτικο τῆς Λακωνίας τὸν μόνιμον ἀξιωματικὸν Μακρῆν, ποὺ εἶχε
προσφάτως προσχωρήσει στὸ κομμουνιστικὸν κόμμα.
Τὸ ζήτημα τῆς διαμάχης μεταξὺ Κονταλώνη καὶ κομμουνιστι-
κοῦ κόμματος πῆρε μεγάλῃ ἔκτασι. Τὰ κομματικὰ στελέχη ποὺ παί-
ζανε πρωταρχικὸ ρόλο καὶ σπουδαῖο στὸν ΕΛΑΣ ἐμφανίζονταν μὲ
μῖσος καὶ μὲ ἔκδηλη ἐχθρότητα κατὰ τοῦ Κονταλώνη, τὸν λέγανε
διασπαστή, φασίστα, στρατοκράτη, τσιρᾶκι τοῦ μοναρχοφασισμοῦ
καὶ τὸν ἔσωσε ἀπὸ τὸ μῖσος ἡ παρουσία τοῦ ΓΑγγλου Χάρικτον ποὺ
ἐξεδήλωσεν ἰδιαίτερη συμπάθεια διὰ τόν ΚΚονταλώνην καὶ ἡ δυναμι-
κότης τοῦ ποὺ εἶχε στὸ λαὸ Λακωνίας, Καὶ ἐνῶ ἐξεκαθάρισαν καὶ
ἔβγαλαν ἀπό τὴ μέση ἄλλους ἀντάρτας, ποὺ ἔδειξαν αἰσθήματα
ἀντίθετα πρὸς τὰς ἀρχὰς τοῦ ΕΑΔΑΜ, δὲν τόλμησαν νὰ βάλουν χέρι
πάνω στὸν Κονταλώνη. Μὲ τὸν καιρὸ ὅμως καὶ ὅταν ὁ ΕΛᾺΑΣ ἐπε-
κράτησεν ἀπολύτως στὸ μΜωρηᾷ, καὶ φανερώθηκε πλέον ὅτι ὁ ΕΛΑΣ
καὶ τὸ ΞΑΜ ἧσαν δημιουργήματα τοῦ ΚΚΕῖ, ὁ Κονταλώνης ἐμπῆκε
ὁλόσωμος στὸ κόμμα, ἀπὸ φιλοδοξία κινούμενος, καὶ ἔγινε ἕνας ἀπὸ
τοὺς φανατικωτέρους κομμουνιστάς. Ἔκτοτε, σὰν κομμουνιστὴς κα-
τὰ τὴν περίοδο τῆς κατοχῆς καὶ κατόπιν στὸ δεύτερο ἀντάρτικο, ἔγι-
νεν ἕνας ἀπὸ τοὺς κακοὺς τυράννους τοῦ Μωρηᾶ καὶ ἔδρασβ σὰν
κομμουνιστὴς φανατικός. Ἦταν πάντοτε φιλόδοξος καὶ ζωηρός, προ-
σεπάθησε ν᾿ ἀναδειχθῆ, ἐπικρατήση καὶ νὰ προσπεράση ὅλους σὲ
δράση καὶ νὰ κάνη ἐντύπωσι, νὰ ἐκτιμηθῆ ἡ δρᾶσις τοῦ καὶ ἡ ἱκανό-
τῆς τοῦ ἀπὸ τὸ κόμμα, Τὸ δεύτερο ἀντάρτικο τὸν βρῆκε στὸ βουνό,
στὸν ἍΛγιο Βασίλειο στὸν Πάρνωνα, ᾽Εκεῖ, μαζὶ μὲ τὸν Πρεκεζέ, τὸ
Λάτση, τὸν Γεωργόπουλο, τὸν ᾿Ατζακλῆ, τὸν Σφακιανό, καταρτίζουν
τὰ σχέδια διὰ νὰ οσυγκροτήσουν καὶ ἐξοπλίσουν τὸ δεύτερο ἀντάρ-
τικο στὸν Πάρνωνα, σύμφωνα μὲ τὶς ἐντολὲς ποὺ εἶχε δώσει τὸ κόμ-
μα τοὺς, Ὃ Κονταλώνης, σὰν ἀρχηγὸς τοῦ Δημοκρατικοῦ Στρατοῦ
στὸ Μωρηᾶ, ἔδωσε μεγάλῃ ὥθησι στὸ ἀντάρτικο, τὸ κῦρος τοῦ ἀνά-
μεσα στοὺς Λάκωνες ἀντάρτες βοήθησε πολύ, ὥστε πολὺ σύντομα
γὰ συγκροτηθοῦν καὶ ὁπλισθοῦν τὰ δύο συγκροτήματα Πάρνωγος
καὶ Ταὐγέτου.
 -- 68--

Οἱ Κομμουνισταὶ Ἄγης Μενούτης, Μπαξιδανάκης

καὶ ἄλλοι ὀργανώνουν τὸ ΕΑΜ στὴ Λακωνία
καὶ ἐξοπλίζουν τὰς πρώτας ἀνταρτικὰς
ὁμάδας τοῦ ΕΛΑ Σ,

Ἢ Κὶ, Ε, τοῦ ΚΚΕ, ὅπως ἀπέστειλε σὲ ἄλλους νομοὺς τοῦ Μω-

ρηᾶ παλαιμάχους καὶ δεδοκιμασμένους κομμουνιστὰς διὰ νὰ ὀργα-
νώσουν τὸ κίνημα τοῦ ἘΔΜ, ἀπέστειλε καὶ στὴ Λακωνία δύο παλαιὰ
κομμουνιστικὰ στελέχη γιὰ νὰ ὀργανώσουν τὸ ΕΑΜ, τὸν "Ἄγην Με-
γούτην καὶ τὸν Μπαξιβανάκην.
᾿Απὸ τὰς ἀρχὰς τοῦ Δεκεμβρίου τοῦ 1942 οἱ δύο αὐτοὶ κομμου-
νισταί, ἐγκατασταθέντες στὴ Σπάρτη, ἤρχισαν νὰ ἐργάζωνται ἐντα-
τικὰ πρὸς τὴν πλευρὰ αὐτή,
Ὁ Μπαξιβανάκης ἀμέσως ἦλθε σὲ ἐπικοινωνία μὲ ὅλους τοὺς
κορυφαίους κομμουνιστὰς τῆς ἐπαρχίας καί, σὰν παλαιὸ καὶ φανα-
τισμένο κομμουνιστικὸ στέλεχος, ἐν συνεργασίᾳ πάντοτε μὲ τὸν εὖ-
φυέστατον Μενούτην, εἰργάσθη δραστηρίως διὰ νὰ ὀργανώση τὸ κί-
νημα στὴ Λακώγία καὶ νὰ βγάλη στόν Πάρνωνα τὶς πρῶτες ἀνταρ-
τικὲς ὁμάδες τοῦ ΕΛΑΣ, Ἢ Νομαρχιακὴ Ἐπιτροπὴ τοῦ ΕΑΜ, τοῦ
Νομοῦ Λακωνίας, συνεκροτήθη ἀμέσως καὶ ὡρίσθη γραμματέας αὐ."
τῆς ὁ "Ἄγης Μενούτης. Πολὺ σύντομα ὠργάνωσαν στὴν ὕπαιθρο
τῆς Λακωνίας καὶ εἰς τὰς πόλεις καὶ κωμοπόλεις αὐτῆς ἕνα τέλειον
κομμουνιστικὸν μηχανισμὸν καὶ διὰ τοῦ μηχανισμοῦ αὐτοῦ ἐξησφά-
λισαν τὴν λειτουργίαν τῶν κομματικῶν ὀργανώσεων στὴν ὕπαιθρο
τῆς Λακωνίας,
Ὃ Μπαξιβανάκης, ἀπὸ τῆς πρώτης στιγμῆς τῆς ἐμφανίσεώς του,
παρουσιάσθηκε μὲ τὸν μανδύα τοῦ ἐθνικόφρονος. Μίλησε σὲ πολλὲς
ουγκεντρώσεις καὶ μέσα στὴ Σπάρτη καὶ στὰς ἄλλας πόλεις τῆς
Λακωνίας, Μιλοῦσε πάντοτε μὲ ἐθνικὴν ἔξαρσιν καὶ καλοῦσε ὅλους
τοὺς Λάκωνας νὰ ἐνταχθοῦν στὶς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ διὰ νὰ ἀγωνι-
σθοῦν διὰ τὸ ξεσκλάβωμα τῆς Πατρίδος, Μὲ τὰ λόγια αὐτὰ συγκι-
νοῦσε τοὺς ἁγνοὺς Λάκωνας πατριῶτας, ἀλλὰ στὰς συγκεντρώ-
σεις, ποὺ δὲν παρευρίσκοντο ἄλλοι ἀλλὰ μόνον ὀργανωμένοι κομ-
ματικοί, ὁ Μπαξιβανάκης ἄφηνε τὴν πατριωτικὴ ἔξαρσι καὶ ἔβγανε
τὸ προσωπεῖο τοῦ ἐθνικόφρονος πατριώτη καὶ παρουσίαζεν ἀνάγλυ-
φον τὸν μονοκόκκαλον κομμουνιστήν. ᾿Επετίθετο κατὰ τοῦ μεγαλοῖ-
δεατισμοῦ τῶν “Ἑλλήνων, ὡς φορέως ὅλων τῶν͵ καταστροφῶν τῆς
τελευταίας 30 ετίας, καὶ ἐτόνιζεν ὅτι ὁ σκοπὸς καὶ ἡ ἐπιδίωξις τοῦ
ΕΑΜ δὲν ἦτο τίποτε ἄλλο, παρὰ νὰ τεθῆ τέρμα εἰς ὅλας αὐτὰς τὰς
ἀνοησίας καὶ νὰ παύση ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς νὰ θυσιάζεται καὶ νὰ πρ-
 -- ρ4 --

τίζῃ μὲ τὸ αἷμα τοῦ τὰ Μακεδονικὰ πεδία, ΓΙρέπει νὰ ἐργασθοῦν

ὅλοι ἐντατικά, ἔλεγε, καὶ νὰ ἐπιδιωχθῆ διὰ παντὸς τρόπου καὶ μέσου
ἡ ἰδεολογικὴ ἐπικράτησις τοῦ κόμματος.
Ἧ Νομαρχιακὴ ἐπιτροπὴ Λακωνίας ἀπετελέσθη κατ᾽ ἀρχὰς ἐικ
τῶν κάτωθι μελῶν:
1) Ἄγην Μενούτην, 2) ᾿Ιωάννην Χαμουλάκον, 3) ᾽᾿Πλίαν Παπα-
θεοδώρου, 4) Δαμάσκον 5) ᾿Αλέξιον Μητσᾶκον, 6) Χρῆστον Χαλου-
λᾶκον καὶ ἄλλους.
Ἢ ἐπιτροπὴ εἶχε τὴν ἕδρα τῆς στὴ Σπάρτη, πρωτεύουσα τοῦ
Νομοῦ. Εἰς τὰς ἀρχὰς τῆς ἐμφανίσεώς της, τῇ προσωπικῇ προσπα-
θείᾳ τοῦ ΓἌγη Μενούτη, εἰργάσθη νὰ ἐνσωματώοη εἰς τὸ ΕΑΜ καὶ
τοὺς μὴ κομμουνιστὰς ἐθνικόφρονας πατριῶτας, ποὺ εἶχον ἐμφανι-
σϑῆ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην καὶ ἐκινοῦντο ἐντατικὰ διὰ νὰ συμπήξουν ἐ-
θνικὴν ὀργάνωσιν καί δι᾽ αὐτῆς ὀργανώσουν τὴν ἐθνικὴν ἀντίστασιν,
Διὰ καταλλήλων καὶ ἐμπίστων προσώπων ὁ Ἄγης ΜΜενούτης, ἦλθεν
εἰς ἐπαφὴν μὲ ὅλους αὐτοὺς τοὺς κινουμένους ἐθνικόφρονας ὅλων
τῶν πόλεων τῆς Λακωνίας καὶ μὲ ὅλα τὰ δυναμικὰ στοιχεῖα, κατορ-
θῶσας νὰ πείση πολλοὺς ἐξ αὐτῶν νὰ προσχωρήσουν εἰς τὴν ὀργά-
νῶσιν τοῦ ΕΑΜ, ἀνέθεσε δὲ εἰς αὐτοὺς σημαίνοντα καὶ δελεαστικὰ
πόστα τῆς ὀργανώσεως. ᾿Εκ τῶν ἐθνικοφρόνων προσεχώρησαν εἰς
τὸ ΕΑΜ, οἱ κάτωθε;
1) Εὐστάθιος Τσουμᾶκος, Δικηγόρος, 2) ηλ, Βρεττᾶκος, Ἴλαρ-
χος, 3) Καρύδης, Πρωτοδίκης, 4) Λειβάδης, ὑπάλληλος ᾽Ἔθν, Τραπέ-
ζης καὶ ἔφεδρος ἀνθ)γός, 5) Χρῆστος Καρβούνης, ᾿Ιατρός, 6) ᾿Αντών.
Ζερβομπεᾶκος, Δἰῥντὴς ᾽Ἔθν, Τραπέζης, 7) Καραμπίνης, ἱεροκῆρυξ, 8)
Γεώρ. Γιατρᾶκος, Δικηγόρος καὶ ἄλλοι πολλοί, Ἐξ αὐτῶν οὐδεὶς
ἦτο κομμουνιστῆής, πολλοὶ ὅμως ἀπὸ αὐτούς, παρασυρθέντες ἀπὸ
τὴν ἐπίμονον καθοδήγησιν καὶ τὰ ἀπατηλὰ συνθήματα τοῦ ΕΑΜ,
παρέμειναν μέχρι τέλους στὸ ΕΑΜ καὶ εἰργάσθησαν μὲ φανατισμὸ
ὑπὲρ τῶν σκοπῶν καὶ ἐπιδιώξεων αὐτοῦ,

Οἱ πρῶτες ἔνοπλες ἐδνικὲς! ὁμάδες στὸν Ταὔγετο

ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Συνταγματάρχου
᾿Αϑανασίου Γιαννακοπούλου.

Τὸν Δεκέμβριον τοῦ 1942, εἰς τὰ χωριὰ τοῦ Ταὐγέτου, στὸ Δὺυρ-
ράχι, στὰ Πηγάδια καὶ στὴ Βασιλική, φάνηκαν οἱ πρῶτες ἐθνικὲς
ἀνταρτικὲς ὁμάδες. Ὁ ὑπολοχαγός Κεφάλας, ὁ ἀνθ)γὸς Λαδᾶς,
Δυρραχιῶτες, ἀψηφόντες τοὺς κινδύνους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, συνή-
γεῖίραν ὅλους τοὺς κατοίκους τῆς περιοχῆς στὴν ὑστάτη θυσία διὰ
 -.«.
Ὁ --

᾿ τὴν τιμὴ καὶ τὴ λευτεριὰ τῆς Πατρίδος. Στὰ Πηγάδια τοῦ Ταυὐγέτου,
ὁ ἄνθ)ρχος Γεωργουλέας, ρίπτει πρῶτος τὸ σύνθημα τῆς ἐνόπλου
ἀντιστάσεως κατὰ τῶν κατακτητῶν καὶ μαζὶ μὲ τὸν ἀνθ)γὸν Κοτοώ-
νη, ἕνα τίμιο καὶ ἡρωϊκὸ παλληκάρι, ἐξοπλίζουν τοὺς πρώτους ἐθ-
ναντάρτας. Παράλληλα καὶ κατὰ τὴν ἰδίαν ἐποχήν, οἱ ἀξιωματικοὶ
Κεφάλας καὶ Λαδᾶς, ἐξοπλίζουν στὸ Δυρράχι περὶ τοὺς 150 ἄνδρας,
ὅλαι δὲ αὐταὶ αἱ ἀνταρτικαὶ ὁμάδες ἐτέθησαν ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ
Λοχαγοῦ Σταύρου Νικολοπούλου, ποὺ ἀνέβηκε στὸν Ταύγετο ἀπὸ τὴ
Καλαμάτα ἀπὸ τοὺς πρώτους μόλις πληροφορήθηκε πὼς σχηματί-
σθηκαν ἀνταρτικὲς ὁμάδες.
Ὃ Σταῦρος Νικολόπουλος, ἕνας ἀπὸ τοὺς δυναμικοὺς ἀξιωμα-
τικοὺς τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων, ὀργανώνει μὲ μεγάλη δραστηριότητα
τὰς ἐθνικὰς ὁμάδας πάνω στὸν Ταὔγετο. Μὲ ταχύτητα ἀστραπῆς δι-
εδόθη σὲ ὁλόκληρο τὴν Μεσσηνία καὶ Λακωνία ἡ εἴδησις ὅτι στὸν
Ταύγετο συνεκροτήθησαν καὶ ἐξωπλίσθησαν ἐθνικαὶ ἀνταρτικαὶ ὁμά-
δες. Πολλοὶ πατριῶται ἀπὸ ὅλας τὰς περιοχὰς τῆς Μεσσηνίας, Λα-
κωνίας καὶ ᾿Αρκαδίας, ἔξαλλοι ἀπὸ τὴ χαρά τους, ἀνέβηκαν στὸ πε-
ρήφανο βουνό, γιὰ νὰ καταγοῦν στὸ ἀντάρτικο καὶ νὰ ἀναπνεύσουν
τὸν ζωογόνον τῆς ἐλευθερίας ἀέρα, Στὴ Βασιλικὴ τοῦ Ταὐγέτου, ὁ
Λάκων ᾿ἴλαρχος Βρεττᾶκος, κατά τὰς ἀρχὰς τοῦ θέρους 1943, εἶχε
συγκροτήσει ἀξιόλογον ἀνταρτικὴν ὁμάδα ἀπὸ Λάκωνας πατριώτας.
Τὴν ἰδίαν περίοδον κινοῦνται μέσα στὰ πλαίσια τῆς ἐπαναστατικῆς
ἐξορμήσεως καὶ πολλοὶ ἀξιωματικοὶ στὴν ὀρεινὴ Τριφυλίᾳ καὶ ᾿᾽ΟὉ-
λυμπία.
Κατὰ τὰς ἀρχὰς "Ιουλίου 1943, ἀνέβηκε στὸ Δυρράχι τοῦ Ταῦ-
γέτου ὁ Συνταγματάρχης τοῦ Πεζικοῦ ᾿Αθανάσιος Γιαννακάπουλος
καὶ ἀνέλαβε τὴν ἀρχηγίαν ὅλων τῶν ἐθνικῶν ἐνόπλων δυνάμεων
ἀντιστάσεως Πελοποννήσου, Ὃ Συνταγματάρχης Γιαννακόπουλος
ἦτο ἀξιωματικὸς μὲ ἀνεγνωρισμένην ἐπαγγελματικὴν ἱκανότητα καὶ
εἶχε σημαντικὸ γόητρο στὸ Δημοκρατικὸ κόσμο καὶ στὸ Σῶμα ἀξιω-
ματικῶν, Μὲ τὴν ἄνοδο τοῦ Συνταγματάρχου Γιαννακοπούλου στὸν
Ταὔγετον, ἐρρίφθη πλέον τὸ σύνθημα τῆς πάλης κατὰ τῆς Χιτλερι-
κῆς τυραννίας στὰ θρυλικὰ βουνὰ τοῦ Μωρηᾶ. Σεμνὸς καὶ γενναῖος
στὴν ψυχὴ, εὐφυής, ἀκούραστος καὶ ἀποφασιστικὸς ὁ Συνταγματάρ-
χης Γιαννακόπουλος εἰργάσθη κατὰ τὰἀς κρισίμους ἐκείνας στιγμὰς
μὲ ἀπαράμιλλον θάρρος καὶ φανατισμὸ διὰ νὰ ὀργανώση στὰ βου-
νὰ ἕνα ἀξιόλογο κίνημα ἐθνικῆς ἀντιοτάσεως. Ὡς ἐκπρόσωπόν τοῦ
στὴν Καλαμάτα διὰ τὴν στρατολογίαν, τροφοδοσίαν καὶ ἐφοδιασμὸν
τῶν ὁμάδων, εἶχεν ἀφίσει τὸν Συνταγματάρχην Παπαντωνίου καὶ
τοὺς Λοχαγοὺς Ἤλίαν Παυλῆν, Βασιλόπουλον καὶ Γερανέαν, οἱ ὁ-
ποῖοι εἰργάσθησαν πρὸς τὸν σκοπὸν αὐτὸν μὲ αὐτοθυσίαν.
Ὃ Γιαννακόπουλος ὕψωσε τὴ σημαία τῆς ἐθνικῆς ἀντιστάσεως
 -- τι--.

καὶ ἐκάλεσεν ὅλους τοὺς ἀξιωματικοὺς τῆς Πελοποννήσου νὰ σκεύ-

σοὺῦυν νὰ ὑπακούσουν στὴ φωνὴ τῆς Πατρίδος, ποὺ τοὺς καλεῖ, καὶ νὰ
ἐνταχθοῦν στὰς ἐνόπλους ἀνταρτικὰς ὁμάδας τοῦ Ε. Σ. “Ὁ Γιαννα-
κόπουλος ἠθέλησε νὰ ἀνασυντάξη στὰ Μωραίτικα βουνὰ τὸν διαλυ"
θέντα ἡρωϊκὸόν ἙἭ λληνικὸν στρατὸν καὶ συνέλαβε τὴν μεγάλην ἰδέαν
νὰ μὴν τὸν καταστήση ὄργανον οὐδεμιᾶς πολιτικῆς παρατάξεως καὶ
γὰ μὴν ἐξυπηρετήση συμφέροντα οὐδεμιᾶς φατρίας καὶ ὀργαγώσεως͵
Διὰ τὸν λόγον αὐτὸν ἦλθε σὲ σύγκρουσι ἀπὸ τὰς πρῶτας στιγμὰς
μὲ τὸν Συνταγματάρχην ΠΙαπαδόγκωναν, ὅστις ἧτο καὶ ἐθεωρεῖτο ὁ
ἰθύνων νοῦς καὶ ἡ ψυχὴ τῆς ὀργανώσεως Ε, Σ, παμαμένων εἰς Κα-
λάμας. Ἢ ἀρχικὴ ὀνομασία τῆς ὀργανώσεως ἦτο «᾿Εθνικὴ ᾿Οργά-
γωσις ᾿Αξιωματικῶν» (Ε.0.,..}), ὅταν ὅμως ὁ Ἄγγλος σύνδεσμος ἀ-
ξιωματικὸς Λοχαγὸς Φρέϊζερ, ποὺ ἔπεσε στὸ Δυρράχι μὲ ἀλεξίπτω-
το, ἐπεσκέφϑη τὸν ἀρχηγὸ Γιαννακόπουλο καὶ τὸν ἠρώτησε ποία εἶ-
ναι ἡ πολιτικὴ θέσις τῆς ὀργανώσξως Ε.Ο.Α. ὁ Γιαννοκόπουλος ἀ-
πήντησεν ὅτι ἡ ὀργάνωσις δὲν ἔχει καμμίαν πολιτικὴν θέσιν καὶ ὅτι
ὁ μόνος τῆς σκοπὸς καὶ ἐπιδίωξις εἶναι νὰ πολεμήσῃ τὸν κατακτητὴν
καὶ νὰ θυσιασθῆ διὰ τὴν ἀπελεύθερωσιν τῆς Πατρίδος.
-- Μὰ τῶὠρα εἶσθε ὀργάνωσις Ε.Ό.Α.., τοῦ εἶπεν ὁ Φρέϊζερ,
-- Ὄχι εἴμεθα ὁ ᾿Ελληνικὸς στρατός, ἀπήντησεν ὁ Συνταγμα-
τάρχης Γιαννακόπουλος. Κατόπιν τῆς δηλώσεως αὐτῆς τοῦ Συνταγ-
ματάρχου, καὶ τῶν ἄλλων δοθεισῶν ἐξηγήσεων, ὁ "Ἄγγλος Λοχαγὸς
ἔμεινεν ἀπολύτως ἱκανοποιημένος ἀπὸ τὴν συνομιλίαν του μὲ τὸν
ἀρχηγὸν καὶ τὸν διεβεβαίωσεν ὅτι συμφωνεῖ ἀπολύτως μὲ τὰς ἰδέας
τοῦ καὶ τὰς ἐπιδιώξεις τῆς ὀργανώσεώς του, εἶπε δὲ εἰς αὐτόν, ὅτι
τὰς ἀπόψεις αὐτὰς θὰ τὰς καταστήση γνωοτὰς εἰς τὸ Γεν. Στρατη-
γεῖον τῆς λέσης ᾿Ανατολῆς, ἀπὸ τὸ ὁποῖον θὰ ζητήση τὴν ἄμεσον
πραγματοποίησιν ρίψεως ὅπλων καὶ ἐφοδίων διὰ τὸν ἐξοπλιομὸν τῶν
ἐθνανταρτῶν. Γενικὰ δὲ ὁ Φρέξιίζερ ὑπεσχέθη πὼς θὰ πράξη πᾶν τὸ
δυνατὸν διὰ νὰ ἐπιτύχη συντόμους ρίψεις στὸν Ταὔγετο διὰ νὰ ἐξο-
πλισθοῦν οἱ ἄνδρες τοῦ Ε. Σ. καὶ διὰ νὰ δυνηθῆ οὗτος σύντομα νὰ
ἐκπληρώσῃ τὸν προορισμόν του. Πράγματι ἀπὸ τῆς στιγμῆς ἐκείνης
ὁ Φρέϊζερ ἤρχισε νὰ προετοιμάζη τὰς ρίψεις στὸν Ταὔγετο. ᾿Ἔπεκοι-
γώνησεν ἀμέσως μὲ τὸ Στρατηγεῖον καὶ ἐγνωστοποίῃσεν εἰς αὐτὸ
ὅτι στὸν Ταύγετο ἔχει ὀργανωθῆ ἕνα ἀξιόλογο κίνημα ἐθνικῆς ἀντι-
στάσεως ἐκ μέρους τῶν Ἑλλήνων ἀξιωματικῶν, τελούντων ὑπὸ τὴν
ἀρχηγίαν τοῦ Στνταγματάρχου ᾿Αθανασίου Γιαννακοπούλου, ἀξιω-
ματικοῦ διαθέτοντος ἡγετικὰς ἱκανότητας κοὶ ἀπολαμβάνοντος γε-
νικῆς ἐκτιμήσεως καὶ ἀγάπης ἐκ μέρους τῶν ἀξιωματικῶν τῆς Πελο-
ποννήσου καὶ τοῦ λαοῦ τοῦ ωρηᾷᾶ, συνέστησε δὲ εἰς τὸ στρατῃη-
γεῖον ὅτι προέχει ἡ ἄμεσος ρίψις ὅπλων καὶ ἐφοδίων πρὸς ἐξοπλι-
σμὸν ἱκανοῦ ἀριθμοῦ ἀόπλων ἀνταρτῶν τῆς ὀργανώσεως ταύτης,
 -ν 22 --.

Ἢ πρώτη προκήρυξις τοῦ Συνταγματάρχου

Γιαννακοπούλου πρὸς τοὺς Μεσσηνίους καὶ Λάκωνας
Τὴν 12ην Αὐγούστου 1943 ἐκυκλοφόρησεν εὐρύτατα εἰς ὁλό-
κληρον τὴν Πελοπόννησον ἡ πρώτη προκήρυξις τοῦ Γιαννακοπούλου
πρὸς τὸν λαὸν τῆς Πελοποννήσου καὶ γενικὰ τοὺς ἀξιωματικούς ἔ-
χουσα ὡς ἑξῆς;
«᾽ν ᾿'Ονόματι τῶν Νομέμων ᾿Αρχῶν τῆς ἐλευθερίας, ἀνασυγκροτεῖται
ἁ ᾿Ελληνικὸς στρατὸς πρὸς ἀπελευθέρωοιν τῆς Πατρίδος καὶ προσκαλοῦνται
τὰ διάφορα ἔνοπλα τμήματα τῆς ὑπαίθρου νὰ τεθοῦν ὑπὸ τὰς διαταγὰς καὶ
τὴν σκέπην τῶν ἀξιωμαιεκῶν τοῦ στρατοῦ καὶ νὰ πειθαρχήσουν εἰς τοὺς νό-
μους καὶ τοὺς στρατιωτικοὺς κανονισμούς. Θὰ ἐξασφαλίσωμεν τὴν ἐλευθερίαν
τῶν πολιτῶν, τῶν πολιτικῶν αὐτῶν πεποιθήσεων, κάθε ἄτομον ἢ ὀργάνωσις
εἶναι ἐλευθέρα νὰ ἔχῃ τὰς πεκποιθήσεις της, ἀρκεῖ μόνον αὖται γὰ μὴ στρέ-
φωνται κατά τῆς ἐννοίας τῆς Πατρίδος, τῆς Θρησκείας καὶ τῆς Οἰκογενείας,
κανεὶς ὅμως δὲν ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ἐπιχειρῆ νὰ τὰς ἐπιβάλη διὰ τρομο-
κρατικῶν μεθόδων, Θὰ ἐμπεδώσωμεν τὴν τάξιν καὶ τὴν ἀσφάλειαν εἰς τὴν
ὕπαιθρον, ὅπου ἄτομα ἢ ὁμάδες κακοκοιῶν περιέρχονται ληστεύοντες καὶ
τρομοκρατοῦντες φιλησύχους πολίτας, αἱ ὁποῖαι θὰ κτυπηθῶσιν ἀμειλίκτως.
Θά ἐξασφαλίσωμεν τὴν ὁμαλὴν μετάβασιν ἀπὸ τῆς δουλείας εἰς τὴν ἐλευθε-
ρίαν κατὰ τὴν περίοδον τῆς ἀποχωρήσεως τῶν ξένων στρατευμάτων καὶ θὰ
κτυπήσωμεν πᾶσαν τρομοκρατικὴν προσπάθειαν πρὸς ἐπιβολὴν διὰ τῆς βίας
ἀνατρεπτικῶν ἀρχῶν, ΟΙ ἀξιωματικοί, ξένοι πρὸς πᾶσαν πολιτικὴν διαμάχην,
ἠγωνίσθησαν καὶ θὰ ἀγωνισθῶσιν ἐπὶ κεφαλῆς ἁπάντων τῶν ἐθνικοφρόνων
Ἑλλήνων διὰ τὴν κατασφάλισιν τῶν ἐλευθεριῶν αὐτῶν καὶ τοῦ μεγαλείου τῆς
Πατρίδος. Μέχρι τῆς ἡμέρας καθ΄ ἣν θὰ διέλθωοιν ἀπὸ τὰ χωριὰ τὰ τμήματα
τοῦ ἐθνικοῦ στρατοῦ διὰ νὰ ἐξοσφαλίσωσι τὴν τάξιν καὶ νὰ καθαρίσωσι τὴν
ὕπαιθρον ἀπὸ τὰ κακοποιὰ καὶ ἀναρχικὰ στοιχεῖα, συνιστῶμεγν. εἰς τὸν λαὸν
νὰ ὁπλισθῆ μὲ ὑπομονὴν καὶ ψυχικὴν ἀντοχὴν καὶ νὰ ἀντιδράση δι᾿ ὅσων
μέσων δύναται.
Συνιστῶμεν ὅπως ἅπαντες οἱ “ἕλληνες κλείσωαι τὰ ὦτα τῶν εἰς συκο-
φαντίας καὶ ὕβρεις ἐκ μέρους τῶν πατριδοκαπήλων καὶ ἀναρχικῶν ἐναντίον
παντὸς ὑγειοῦς στοιχείου, συνδράμωσι δὲ τὸ ἔργον μας, ὅπερ σκοπεῖ εἰς τὴν
διάσωσιν τῆς Πατρίδος μας,
Ζήτω τὸ Εθνος.

Ὃ ᾿Αρχηγὸς τῶν ἐνόπλων δυνάμεων ἀντιστάσεως Πελὸποννήσου

᾿Αϑανάσιος Γιαν ναχόπουλος
Συνταγματάρχης

Συκοφαντικὰ κηρύγματα τοῦ ΕΑΜ κατὰ τοῦ

στρατιωτικοῦ συγκροτήματος ΕΙΣ. τοῦ
Συνταγματάρχου ᾿Αϑανασίου Γιαννακοπούλου.
Ἢ κίνησις τῶν ἐθνικιστικῶν ὁμάδων ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ Συν-
ταγματάρχου Γιαννακοπούλου στὰ βουνὰ τῆς Τριφυλίας καὶ τοῦ
 .- 73...

Ταὐγέτου, εἶχεν ἀρχίσει νὰ σημειώνη ἀλματώδη πρόοδον, ἰδίᾳ ὅταν

ἀνῆλθε στὸ βουνὸ κατὰ τὸν "Ἰούνιον 1943 ὁ Συνταγματάρχης Γιαν-
νακόπουλος, Ἧ ὀργάνωσις τοῦ Ε, Σ, ἤρχισε νὰ λαμβάνη σάρκα καὶ
ὀστᾶ εἰς τὰς πόλεις τῆς Ν,. Δ, Πελοποννήσου καὶ πολλοὶ ἐθνικόφρονες
ἤρχισαν νὰ βοηθοῦν ἠθικῶς καὶ ὑλικῶς τοὺς ἀξιωματικούς αὐτοὺς
διὰ νὰ ἐξοπλίσουν ταχύτερον περισσοτέρας ὁμάδας. Οἱ περιφερόμε-
νοι εἰς τὰ ὀρεινὰ χωριὰ Τριφυλίας, Μεσσηνίας, ᾿Αρκαδίας καὶ γενικὰ
σὲ ὅλα τὰ χωριὰ τῆς Πελοποννήσου διαφωτισταὶ καὶ πολιτικοὶ τοῦ
ΕΑΜ ἤρχισαν εἰς τοὺς λόγους τῶν, ποὺ ἐκφωνοῦσαν εἰς τὰ χωριὰ,
νὰ συκοφαντοῦν τὴν ὀργάνωσιν τοῦ Ε, Σ, καὶ νὰ κατηγοροῦν ὅλους
ἐκείνους ποὺ τὰς πλαισιώνουν, περισσότερον δὲ παντός, ὅλους τοὺς
ἀξιωματικοὺς οἱ ὁποῖοι ἐνετάχθησαν εἰς τὰς ἐνόπλους ἐθνικὰς ὁμά-
δας τοῦ Συνταγματάρχου Γιαννακοπούλου,
Εἰς τοὺς λόγους τῶν παρουσίαζαν τοὺς ἀξιωματικούς αὐτοὺς
ὡς συνεργάτας τῶν Γερμανοϊταλῶν καὶ ὡς εὐτελῇ καὶ μίσθαρνα ὄρ-
γανα ξένων συμφερόντων καὶ ὅτι ὅλοι αὐτοὶ ἐτάχθησαν ἀντιμέτωποι
πρὸς τὸ λαϊκὸν κίνημα τοῦ ΕΑΝ διὰ νὰ ἐμποδίσουν τὴν λαϊκὴν κι-
νητοποίησιν ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἐξηριᾶτο ἡ νίκη τοῦ ἐπαναστατικοῦ
τούτου καὶ λαϊκοαπελευθερωτικοῦ κινήματος.
Ἔλεγον εἰς τὰς συγκεντρώσεις:
- «Πατριῶτες μὴ τούς ἀκοῦτε, εἶναι ὅλοι προδόται καὶ συνεργά-
ται τῶν κατακτητῶν, εἶναι τὰ τελευταῖα ὑπολείμματα τῶν ἐνόπλων
δυνάμεων τοῦ Μεταξικοῦ καθεστῶτος, δὲν μποροῦν, δὲν ἔχουν τὴν
δύναμιν πλέον ν᾿ ἀναχαιτίσουν τὴν ἐπαναστατικὴν δύναμιν τοῦ λαοῦ
καὶ νὰ ἐμποδίσουν τὴν ἀναμενομένην ἀλλαγὴν εἰς τὰς κοινωνικὰς
τάξεις, διὰ τὸν λόγον αὐτὸν βγῆκαν στὸ βουνό, διὰ νὰ ἐμποδίσουν
τὴν ἐπικράτησιν τοῦ ΕΑΜ, βγῆκαν διὰ ν᾿ ἀγωνισθοῦν, διὰ νὰ κρα-
τήσουν στὴ ζωὴ τὴν παλαιοκομματικὴ σαπίλα, ἐνῶ τὸ ΕΑΜ ἀγωνίζε-
ται νὰ φέρη εἰς τὴν "Ἑλλάδα κάτι τὸ νέον, πολὺ καλύτερον, κάτι ποὺ
νὰ μὴν ἔχη καμμιὰ σύγκρισι καὶ ὁμοιότητα μὲ τὸ καθεστὼς τῆς μο-
ναρχοφασοιστικῆς κλίκας τοῦ προδότου Βασιλέως Γεωργίου. “Ὅλοι
αὐτοὶ βγῆκαν στὸ βουνὸ καὶ διατείνονται ψευδόμενοι ὅτι διεξάγουν
ἐθνικὸν ἀγῶνα, ἐνῶ εἰς τὴν πραγματικότητα ἐτάχθησαν ἀντιμέτωποι
τοῦ λαϊκοῦ κινήματος τοῦ ἘΑΜ, μόνον καὶ μόνον, διότι φοβοῦνται
τὴν ἐπικράτησίν τοῦ καὶ διὰ νὰ περισώσουν τὰ παλαιά τοὺς προνό-
μια, τοὺς βαθμούς τῶν, τοὺς παχυλοὺς μισθούς τῶν καὶ διὰ νὰ σώ-
σοὺν ἐπὶ τέλους τὸ κλονιζόμενο σάπιο καθεστὼς καὶ νὰ διατηρήσουν
διὰ τῆς βίας εἰς τὴν ἐξουσίαν τὸν προδότη καὶ προστάτῃ τοὺς Βασι-
λέα Γεώργιον. Ὅλοι αὐτοί, ποὺ ἔνοπλα ἀντετάχθησαν οτὸ λαϊκὸ
κίνημα καὶ ἀγωνίζονται νὰ ἐμποδίσουν τὴν δημοκρατικὴ καὶ λαϊκὴ
νίκη, θά κτυπηθοῦν ἀμείλικτα ἀπὸ τὸ λαό».
Μὲ τὰ κηρύγματα αὐτὰ τροφοδοτοῦσαν τὸ λαὸ τοῦ Μωρηᾶ
 -- γ4 --

καὶ ἔσπερναν τὰ σπέρματα τῆς διαιρέσεως καὶ παρεσκεύαξαν τὸ ἔδα-

φος διὸ τὸν ἐμφύλιον πόλεμον, τὸν ὁποῖον ἐξαπέλυσαν μετ᾽ ὀλίγον
χρονικὸν διάστημα ἀδυσώπητον,
᾿Απὸ τὸ ἄλλο μέρος οἵ ἀξιωματικοὶ τοῦ Ε,, Σ. σὲ προκηρύξεις
τῶν συνιστοῦσαν εἰς τὸν λαὸν τῆς Πελοποννήσου νὰ κλείσουν τὰ
αὐτιά τοὺς καὶ νὰ μὴ ἀκούουν τὰς ὕβρεις καὶ τὰ συκοφαντικὰ κη-
ρόγματα τοῦ ΕΑΜ. Οἱ ἀξιωματικοὶ τοῦ Ε. Σ. ἀπαντοῦσαν ὅτι αἱ
πολιτικαί, πολιτειακαὶ καὶ κοινωνικαὶ ἐπιδιώξεις εἶναι προνομιακὸν
δικαίωμα τοῦ κυριάρχου ᾿Ελληνικοῦ λαοῦ καὶ ὅτι αὐταὶ δὲν πρόκει-
ται ποτέ νὰ ἀποσχολήσουν τὴν ὀργάνωσιν τοῦ Ε΄ Σ., ἡ ὁποία θὰ
καταθέση τὰ ὅπλα καὶ θὰ διαλυθῆ εὐθὺς μόλις ἐπιτευχθῆ ὁ σκοπός,
ἤτοι ἡ ἀπελευθέρωσις τῆς χώρας καὶ θὰ παραδώση τὴν ἐξουσίαν
εἰς τοὺς ἁρμοδίους. Τοιαύτας ἐπιδιώξεις κατὰ τὰς κρισίμους αὐτὰς
στιγμὰς ποὺ διέρχεται ἡ Πατρίς μας ἐν ὄψει τοῦ κατακτητοῦ, ἡ ὁρ-
γάνωσις τοῦ Ε, Σ, θεωρεῖ οὐ μόνον ἀσυμφόρους, διὰ τὴν πραγμα-
τοποίησιν τοῦ κοινοῦ πόθου τῆς ἐλευθερίας, ἀλλὰ καὶ καταστρεπτι-
κὰς διὰ τὸν ὑπὲρ ὅλων ἀγῶνα ποὺ διεξάγει ἡ Πατρίς μας, καθόσον
αἱ ἐπιδιώξεις αὐταὶ θὰ προκαλέσουν ἀναμφισβητήτως τὸν ἐθνικὸν
διχασμὸν μὲ τὰς ἀνυπολογίστους θλιβερὰς συνεπείας, γνωστὰς τό-
σον ἀπὸ τὸ πρόσφατον παρελθόν, ὅσον καὶ ἀπὸ τὸν ἐθνικοαπελευθε-
τικὸν ἀγῶνα ποὺ διεξῆγον οἱ πρόγονοί μας κατὰ τὸ 1821. Ἢ ὀργά-
νῶσις τοῦ Ἑ. Σ, διεκήρυξε πολλάκις τὰς ἀρχὰς καὶ τοὺς σκοπούς
τῆς πρὸς τοὺς “ἕλληνας πατριώτας καὶ ἑτόνισεν ὅτι ὁ πρωταρχικός
της σκοπὸς εἶναι νὰ συμβάλη μὲ ὅλας τὰς ψυχικὰς καὶ ὁλικὰς δυνά-
μεις τῆς διὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς Πατρίδος.
-- Μία εἶναι ἡ φιλοδοξία τῶν ἀξιωματικῶν τοῦ Ε΄. Σ,, νὰ συντε-
λέσουν εἰς τὴν ταχυτέραν ἀνάκτησιν τῆς ἐλευθερίας τοῦ λαοῦ.

Πτῶσις μὲ ἀλεξίπτωτο στὸν Ταὔγετο τῶν

ἀξιωματικῶν Κουρκουτᾷ, Κοκκίνου
καὶ τοῦ ᾿Ἄγγλου Λοχαγοῦ Φρέϊζερ.

Κατὰ τὰς ἀρχὰς ᾿Απριλίου 1943 ἔπεσαν μὲ ἀλεξίπτωτα πάνω

οτόν Ταὔγετο στὴν περιοχὴ Δυρραχίου, δύο Ἕλληνες ἀξιωματικοί,
ὁ ὑπολ)γὸς Ν. Κουρκουτᾶς καὶ ὁ ἀνθ)γὸς Κόκκινος, Τὴν ἐποχὴν ἐκεί-
νὴν ποὺ ἔπεσαν ἡ περιοχὴ τοῦ Δυρραχίου ἠλέγχετο ἀπὸ ὁλόκληρον
᾿Ιταλικὸν τάγμα ποὺ εἶχε ἀνεβῆ στὸν Ταύγετο δι᾽ ἐκκαθαριστικὸς
ἐπιχειρήσεις. Τὸ ἀλεξίπτωτο τοῦ Κουρκουτᾷ ἔπεσε στὰ χέρια τῶν
᾿ταλῶν καὶ συνελήφθη ἀμέσως οὗτος ὡς ἦτο ἑπόμενον ἐβασανίσθη
σκληρῶς ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας καὶ καθημερινῶς ὑπεβάλετο εἰς φρικώδη
 -- 75...-

βασανιστήρια, διὰ νὰ ἐξαναγκασθῇ νὰ καταδώση τὰ μυστικὰ τῆς

ἀποστολῆς τοῦ, ὁ ἡρωϊκὸς ὅμως ἀξιωματικὸς μὲ ὀλυμπίαν γαλήνην
καὶ ἀταραξίαν δεχόταν τὰ βασανιστήρια καὶ οὐδὲ λέξιν ἔβγαζεν ἀπὸ
τὸ στόμα του, κράτησε τὰ ἱερά μυστικὰ τῆς ἀποστολῆς τοῦ. Ὃ Κόκ-
κιγος, μαζὶ μὲ τὸν ἀσύρματό του, κατώρθωσε νὰ διαφύγη, τὸν ἄρ-
παξαν αὐτὸν καὶ τὸν ἀσύρματόν του μόλις ἔπεσε ἀμέσως οἱ ἄνδρες
τοῦ Σταύρου Νικολοπούλου. Κατὰ τὰς ἀρχὰς ᾿Ιουλίου 1943 ἔπεσε
παρὰ τὸ Δυρράχιον καὶ ὁ Ἄγγλος Λοχαγὸς Φρέϊζερ. Ὃ Φρέϊζερ
ἦτο καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου, Νεοζηλανδὸς τὴν καταγωγήν,
ἧτο ἕνας λεπτὸς καὶ εὐγενικὸς τύπος, μιλοῦσε καλὰ τὴν Ἑλληνικὴν
Ὑλῶσσαν, ἐγνώριζε τὴν ἀρχαίαν ᾿ΕἙλληνικὴν ἱστορίαν. ᾿Αμέσως μετὰ
τὴν πτῶσιν τοῦ ἐζήτησε νὰ ἐπικοινωνήση μὲ τὸν ὀρχηγὸν τῶν ἐθνι-
κῶν ὁμάδων ουντ. Γιαννακόπουλον, ὅστις εὑρίσκετο στὸ Δυρράχι.
Ὃ Γιαννακόπουλος τὸν ὑπεδέχθη μὲ ἐγκαρδιότητα καὶ τοῦ
ἀνέπτυξε τὸ πρόγραμμα καὶ τοὺς σκοποὺς τοῦ κινήματος ἐθνικῆς
ἀντιστάσεως τῶν “Ἑλλήνων ἀξιωματικῶν,
Κατέστησεν εἰς αὐτὸν γνωστὰς τὰς δυσκολίας τῆς ουγκροτή-
σεὼς καὶ ἐξοπλισμοῦ τῶν ἀόπλων ὀπαδῶν τοῦ κινήματος καὶ ἐζήτη-
σεν ἀπ᾽ αὐτὸν τὴν ἀμέριστον συνδρομήν του. Τοῦ ἑτόνισεν ὅτι τὸ κί-
νημα τῶν Ἑλλήνων ἀξιωματικῶν τῆς ἐθνικῆς ἀντιστάσεως στὰ Μω-
ραΐτικα βουνά, εἶναι ἀξιόλογον καὶ ὀργανωμένον καὶ ὅτι εἰς αὐτὸ
ἔχουν προσχωρήσει οἱ περισσότεροι τῶν ἀξιωματικῶν τοῦ διαλυθέν-
τος “Ἑλληνικοῦ στρατοῦ ΓΙελοποννήσου καὶ ὅτι προέχει, διὰ ν᾿ ὀρθο-
ποδήση τὸ κίνημα αὐτό, ἡ ἄμεσος παροχὴ ὅπλων, πυρομαχικῶν καὶ
ἐφοδίων, διὰ νὰ ἐξοπλισθῆ ἱκανὸς ἀριθμὸς ἀόπλων ἐθνικιστῶν, ποὺ
ἀναμένουν μὲ ἀγωνίαν. Ὃ Φρέϊζερ ἔμεινεν ἀπολύτως ἱκανοποιημέ-
νος ἀπὸ τὴν συνάντησίν τοῦ μὲ τὸν ἀρχηγὸν τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων
καὶ ἐσχημάτισε τὴν ἀρίστην δι΄ αὐτὸν ἐντύπωσιν, ἀμέσως δὲ δι’ ἐ-
κτενοῦς ἐκθέσεώς τοῦ κατέστησε γνωστὸν εἰς τὸ συμμαχικὸν στρα-
τηγεῖον Μ. ᾿Ανατολῆς τὴν ὕπαρξιν ἐθνικοῦ κινήματος ἀντιστάσεως
στὸν Ταὔγετο καὶ ἐζήτησε τὴν ἄμεσον ρίψιν ὅπλων καὶ ἐφοδίων διὰ
τὸν ἐξοπλισμὸν πολλῶν ἑκατοντάδων ἀνδρῶν.

Μία ἀτυχὴς πτῶσις Ἑλλήνων ἀλεξιπτωτιστῶν

στὸ χωριὸ Γούμερο τῆς Ἠλείας.

Στὴν περιοχὴ τῆς ὀρεινῆς ᾿Ηλείας, Β.Α. τῆς πόλεως τοῦ Πύργου,
κεῖται τὸ Γούμερο, ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα χωριὰ τοῦ Δήμου ᾿Ωλέ-:
νης. Τὴν νύκτα τῆς δης πρὸς τὴν Ἰδὴν ᾿Απριλίου 1943 ἐντὸς τοῦ
Γουμέρου ἔπεσαν μὲ ἀλεξίπτωτα ὁ Ἕλλην Λοχαγὸς Γρηγόριος
Παναγιωτόπουλος ἐξ ᾿Αλφειούσης Ολυμπίας καὶ ὁ “Ἕλλην ὑπαξιω-
 .-- γε .--
ματικός ἀσυρματιστὴς Κάμιλος ἐκ Κύπρου. Ὃ ἀσυρματιστὴς ἔπεσεν
ἐπάνω σὲ στέγη οἰκίας ἀκραίως τοῦ χωρίου καὶ ἐτραυματίσθη στὰ
πόδι μᾶλλον σοβαρῶς, ὁ δὲ λοχαγὸς ἔπεσεν εἰς μικρὰν αὐτοῦ ἀπό-
στασιν, Τὸ γεγονὸς τοῦτο ἐγνώσθη ἀστραπιαίως στοὺς χωρικοὺς
ἀπὸ στόματος εἰς στόμα καὶ ὅλοι ἤρχισαν νὰ συγκεντρώνονται πέριξ
τῶν ἀξιωματικῶν περίεργοι, περιδεεῖς, σιωπηλοὶ καὶ διαστακτικοί,
ζῶντες εἰς μίαν ἀτμόσφαιραν καχυποψίας καὶ φόβου.
-- Εἴμεθα “Ἕλληνες ἀξιωματικο!, φώναξε δυνατὰ ὁ λοχαγὸς
Παναγιωτόπουλος. Εἴμεθα Ἕλληνες στρατιῶται, πέσαμε ἀπόψε ᾽δῶ
ἐκτελοῦντες τὸ πρὸς τὴν Πατρίδα μας καθῆκον.
ΟΙ κάτοικοι ἐπηρεασμένοι προφανῶς ἀπὸ τὴν ἐχθρικὴ προπα-
γάνδα καὶ φοβούμενοι μήπως τυχὸν ἐκδήλωσιίς τῶν ὑπὲρ τὸν ἀλε-
ξιπτωτιστῶν θὰ ἐπροδίδετο πρὸς τὰς Ἰταλικὸς ἀρχὰς κατοχῆς, δὲν
προέβησαν εἰς οὐδεμίαν ἐκδήλωσιν, παρὰ παρηκολούθουν σιωπηλοὶ
καὶ φοβισμένοι τὴν ἐξέλιξιν, Αἴφνης, μετὰ πάροδον ὀλίγης ὥρας ἀπὸ
τῆς πτώσεῶς, πολλοὶ ἐκ τῶν κατοίκων μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν δημοδιδά-
λον τοῦ σχολείου ἐξεδήλωσαν ἐχθρικὰς διαθέσεις, ἠξίωσαν νὰ οσυλ-
λάβουν τοὺς ἀλεξιπτωτιστὰς καὶ ὥρμησαν ἐναντίον των, Πρὸ τῆς
καταπλήκτου αὐτῆς στάσεως ὁ λοχαγὸς Παναγιωτόπουλος, κρατῶν
τὸ περίστροφόν τοῦ ἀνὰ χεῖρας, ἐφώναξε:
-- «Ἕλληνες | ἀσφαλῶς δὲν γνωρίζετε τὶ κάγετε αὐτὴν τὴν στιγ-
μήν, διαλυθεῖτε σᾶς παρακαλῶ, πηγαίνετε στὰ σπίτια σας, πρὸς
Θεοῦ μὴν ἐπιχειρήσει κανεὶς νὰ βάλη χέρι ἐπάνω μας, διότι θὰ πέση
ἀμέσως νεκρός !»..
ἱκὲ τὰ λόγια αὐτά, οἱ ἡρωΐϊκοὶ ἀλεξιπτωτισταί, κατώρθωσαν γὰ
διαλύσουν τοὺς χωρικοὺς καὶ νὰ ἀπομακρυνθοῦν ἐκ τοῦ χωρίου κατὰ
τὸ διάστημα τῆς νυκτός, λαμβάνοντες ὅλα τὰ προφυλακτικὰ μέτρα.
Ἢ πρᾶξις μερικῶν κατοίκων τοῦ Γουμέρου, οἱ ὁποῖοι ἐπέδειξαν ἐχ-
θρικὴν στάσιν ἔναντι τῶν δύο “Ἑλλήνων αὐτῶν ἀξιωματικῶν εἶναι
ἀναμφισβητήτως ἀξιοκατάκριτος, ἀλλὰ ἂν κανεὶς λάβη ὑπ᾽ ὄψιν τοῦ
τὴν τρομοκρατίαν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καὶ τὴν πνιγηρὰν ἀτμόσφαιραν
τῆς καχυποψίας, τῶν καταδόσεων καὶ τῶν προδοσιῶν, ἐντὸς τῆς
ὁποίας ἔζων οἱ “Ἕλληνες χωρικοί, ἀσφαλῶς πρέπει νὰ κριθοῦν ἐπι-
εἰκῶς διὰ τὴν ἀχαρακτήριστον αὐτὴν συμπεριφοράν τῶν ἔναντι δύο
Ἑλλήνων στρατιωτῶν, οἱ ὁποῖοι ἐθυσίασαν ὅ,τι πολυτιμώτερον καὶ
ἂν εἶχον, διὰ νὰ προσφέρουν εἰς τὴν Πατρίδα τῶν τὴν ἐλευθερίαν,

Ἢ ἄνοδος τῆς ὑπὸ τὸν Ἴλαρχον Τηλ. Βρεττᾶκον

ἀνταρτικῆς ὁμάδος στὴ Βασιλικὴ Ταὐὔγέτου.

Εἰς τὰς ἀρχὰς Αὐγούστου 1943, καὶ πρὶν ἀκόμη ὁ λαρχος

 “- 77 --..

Βρεττᾷκος ξεκινήσει μὲ τὴν ἀντάρτικη ὁμάδα τοῦ γιὰ τὶς περήφανες

καὶ ἀπάτητες κορφὲς τοῦ Ταὔγέτου, ἐξαπέστειλεν εἰς ὅλα τὰ χωριὰ
τῆς ἀκατάβλητης καὶ ἡρωϊκῆς Μάνης ἐμπίστους συνδέσμους του καὶ
ὀπαδούς τοῦ διὰ νὰ πληροφορήσουν τοὺς πολυπληϑεῖς ἐθνικόφρονας
Μανιάτας καὶ πολλοὺς ἀξιωματικούς, ποὺ ἐπερίμεναν μὲ ἀγωνία
στὰ χωριά τοὺς τὴν συγκρότησιν ἀνταρτικῶν ὁμάδων, ὅτι ἔλαβε τὴν
ἀπόφασιν νὰ ἀνέβη στὸν Ταὔΐγετο, κοντὰ στὶς ἄλλες ἔνοπλες ἐθνικι-
στικὲς ὁμάδες ποὺ εὑρίσκοντο στὰ Πηγάδια καὶ τὸ Δυρράχι, καὶ ἀπὸ
ἐκεῖ νὰ κηρύξῃ τὸν ἀδυσώπητο πόλεμο κατὰ τῶν κατακτητῶν. Ἔπλῃ-
ροφόρησε τοὺς Μανιάτες ὅτι τὸ ἔνοπλο συγκρότημά τοῦ ἀποτελεῖ
τμῆμα τοῦ “Ελληνικοῦ ἐπαναστατικοῦ στρατοῦ, ὁ ὁποῖος ἔχει συγκρο-
τηϑῆ καὶ ἐξοπλισθῆ πρὸ καιροῦ, τμήματα τοῦ ὁποίου εὑρίσκονται στὸν
Ταὔγετο καὶ τὴν Τριφυλία ὁπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ Συνταγματάρχου
Γιαννακαπούλου καὶ τὸν ὁποῖον ἐπαναστατικὸν στρατὸν ἔχουν πλαι-
σιώσει ὅλοι σχεδὸν οἱ ἀξιωματικοὶ τοῦ διαλυθέντος ᾿'Ελληνικοῦ
Στρατοῦ Πελοποννήσου καὶ ὅτι ὁ Ε΄. Σ. τελεῖ ὑπὸ τὰς ἀμέσους ϑια-
ταγὰς τοῦ Γεν. Στρατηγείου τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς καὶ τὸ ὁποῖον
Στρατηγεῖον ἔδωκεν ἐντολὴν εἰς τοὺς ἐκπροσώπους τοῦ ᾿Αγγλους
συνδέσμους ἀξιωματικούς, ποὺ βρίσκονται στὰ βουνὰ, νὰ ἐξοπλίσουν
καὶ νὰ ἐφοδιάσουν τὰς ἐνόπλους αὐτὰς ὁμάδας.
Δίπλα στὸν Ἴλαρχο Βρεττᾶκο βρέθηκαν ὅλα τὰ Μανιατόπου-
λα, ἐκεῖνα ποὺ πίστευαν ὀλόψυχα στὴν ᾿Ελλάδα, καὶ ἀπὸ τοὺς πρῶώ-
τους ποὺ τὸν ἠκολούθησαν ἦταν ἕνα ἁγνὸ καὶ ὑπέροχο παλληκάρι,
ὁ ἀνθ)γὸς Πᾶνος Πατσάκος μὲ τὴν ὁμάδα του. Συνεκεντρώθησαν
ὅλοι εἰς τὸ χωριὸ Πειρίνα, ἐκεῖ ἀνέμενον τὴν ἄφιξιν τοῦ Βρεττάκου
καὶ ἄλλοι ἀγωνισταὶ Λανιάτες. Στὴν Πετρίνα ἔφθασαν οἱ ἀξιωματι-
κοὶ Πρόκος καὶ Ταώμπας μὲ τοὺς ἄνδρας τῶν, ὅλοι δὲ μαζί, συγκεν-
τρωμένοι καὶ ἀδελφωμένοι, μὲ πλημμυρισμένες τὶς καρδιές τους ἀπὸ
πατριωτικὸ ἐνθουσιασμό, ἤρχισαν νὰ συζητοῦν καὶ νὰ καταστρώνουν
τὰ σχέδια τῆς δράσεώς τῶν. Τὰς ἡμέρας ἐκείνας ἔφθασε στὴν Πετρί-
να καὶ ὁ ἀνθ)γὸς Νικητέας, ἡγούμενος 36 ἐνόπλων ἀνταρτῶν, πλή-
ρὼς ἐξοπλισμένων, τὸν ἔστειλεν ὁ Συνταγματάρχης Γιαννακόπουλος
ἀπὸ τὰ Πηγάδια ᾿Αλτομυρᾷ διὰ νὰ συνοδεύση τὸν ᾿λαρχο Βρεττᾷᾶκο
καὶ τοὺς ἄνδρας του στὴ Βασιλικὴ Ταθγέτου.
Εἶχε νυκτώσει καλά, τὰ ἀστέρια ἔλαμπαν στὸν οὐρανὸ καὶ ἀκό-
μη δὲν εἶχε δοθῆ τὸ σύνθημα τῆς ἐκκινήσεως. Στὰς 10 ἀκριβῶς μιᾶς
ἡμέρας τοῦ πρώτου πενθημέρου τοῦ Αὐγούστου δόθηκε ἡ διαταγὴ
νὰ ξεκινήση τὸ τμῆμα διὰ τὴν βασιλικὴν καὶ ὁ καινούργιος ἀντάρτι.-
κῦς στρατὸς ἐγκατέλειπε τὴν Πετρίνα. Βάδιζαν σιωπηλοί, μέσα στὴ
νυκτερινὴ ἡσυχία ἀντηχοῦσαν παράξενα τὰ βήματά τοὺς καὶ ὅπως
μπερδεύονταν μέσα στὶς πέτρες καὶ μὲ τοὺς βραδυνοὺς ἤχους τοῦ
βουνοῦ, συνέθετον μιὰ παράξενη γλυκειὰ συναυλία, τὴ συναυλία
 - γὰ --

τῶν ἐλευθέρων Σπαρτιατῶν ποὺ προχωροῦσαν μπροστὰ καὶ βάδιζαν

τὸ δρόμο τῆς θυσίας μὲ τὸ θεῖον ὅραμα τῆς ἐλευθέρας Πατρίδος
«Τοῖς, κείνων ρήμασι πειθόμενοι».
Ἢ ἀνταρτικὴ αὐτὴ ὁμάδα προχωροῦσε μέσα στὴ νύκτα μὲ ὅ-
λες τὶς δυνατὲς προφυλάξεις, διότι ἐγνώριζαν ὅλοι τους καλὰ πὼς
δὲν εἶχον ἐχθροὺς μόνον τοὺς κατακτητάς, ἀλλὰ καὶ μιὰ ἄλλη με-
γάλη μερίδα "Ἑλλήνων, ποὺ τοὺς εἶχε κηρύξει τὸν ἀμείλικτο πόλεμο,
διότι ἤθελε νὰ μονοπωλήση τὸν ἀγῶνα καὶ δὲν ἐπέτρεπεν εἰς οὐδέ-
να νὰ ἀγωνισθῆ ξεχωριστὰ ἀπὸ αὐτὴν καὶ κτύπαγε ὕπουλα καὶ ἀπο-
φασιστικὰ ὅλους ἐκείνους τοὺς ἀγωνιστὰς ποὺ δὲν ὑπετάσσοντο εἰς
τὰς ἀξιώσεις τῶν.
Πρὶν ξεκινήσουον ἀπὸ τὴν Πετρίνα ὁ Ἴλαρχος Βρεττᾶκος τοὺς
εἶχε κατατοπίσει πλήρως :
- «Παιδιά, τὰ μάτια σας τέσσαρα. Δὲν εἶναι ἀπίθανον οἱ νυκτο-
κόρακες νὰ μᾶς ἐπιτεθοῦν ὕπουλα».
Εἶχεν ἀρχίσει νά ροδίζη ἡ αὐγή, ἡ Δὐγουστιάτικη αὐγή, ὅταν
ἡ ὁμάδα τοῦ Λοχαγοῦ Βρεττάκου ἔφθασε στὴ Βασιλική, “Εκεῖ δόθη-
κε ἡ διαταγὴ νὰ σταματήσουν. Ἡ τοποθεσία ἦταν φτιαγμένη ἀκὸ
τὴ φύση γιὰ πραγματικὸ λιμέρι, ἦταν ἕνα φυσικὸ ὀχυρό, εἶχεν ἐπι-
λεγεῖ ἀπὸ τὸν Ἴλαρχο καὶ τοὺς συνεργάτας τοὺς γιὰ μόνιμο στρα-
τόπεδο τῶν ἀνταρτῶν, ᾿Απὸ τὴν πρώτη ἡμέρα ὁ Ἴλαρχος ἐπεδόθη
στὴν ὀργάνωση τοῦ στρατοπέδου καὶ τὴν προχειροποίηση τῆς τοπο-
θεσίας. Τοποθέτησε τοὺς ὀλίγους ἀγτάρτας του σὲ κατάλληλα φυλά-
κια πρὸς ἄμυναν. ᾿Αφοῦ ὅλα ἑτακτοποιήθησαν, ὁ Βρεττᾶκος ἔστρε-
Ψε τὴν προσοχή τοὺ στὸ ἔργο τῆς διαφωτίσεως τῶν συμπατριωτῶν
του καὶ εἰς τὴν ὅσον τὸ δυνατὸν καλυτέραν ὀργάνωσιν τῆς ὁμάδος
του, τὴν ἐξεύρεσιν ὅπλων, ἐφοδίων καὶ τὴν στρατολογίαν νέων ὁγει-
ὧν ἀνταρτῶν.
Στὴ φωνὴ τοῦ Βρεττάκου, ποὺ ἦταν κατὰ τὰς κρισίμους ἐκεῖ-
γᾶς στιγμάς, ἡ φωνὴ τῆς ὑποδούλου ᾿Ελλάδος, ἔσπευσαν ἀπὸ τοὺς
πρώτους κοντά τοῦ καὶ ἀνέβηκαν στὴ Βασιλικὴ πολλοὶ ἐθνικόφρονες
Μανιάτες, ὅπως ὁ Ἴλαρχος Σκάλκας καὶ οἱ μόνιμοι ἀνθυπολοχαγοὶ
Δεμέστιχας, Κοκώνης, Παπαλεκάκος, ὁ ἡρωϊκὸς ἰατρὸς Σακελλαρό-
πουλος καὶ ἄλλοι.
 ΚΕΦΆΛΑΙΟΝ 30ν

Ὁ ΕΛΑΣ διαλύει τὰς ἐδνικὰς ὁμάδας ἀντιστάσεως

Οἱ Κομμουνισταὶ ἡγέται Α. Μπλάνας καὶ !. Φράγκος

ἐπιδάλλουν τὴν δυναμικὴν πολιτικὴν εἰς τὴν
Ν. Δ. Πελοπόννησον.

Τὸ Πολιτικὸ Γραφεῖον τοῦ ΚΙΑΚΕ, ποὺ τὸ ἀποτελοῦσαν τὴν ἐπο-

χὴν ἐκείνην ὁ Γ. Σιάντος, ᾿Ιωαννίδης, Ζεῦγος, Παρτσαλίδης, Ροῦο-
σος, ΛΜπαρτζῶτας, Χρύσα Χατζηβασιλείου καὶ Πλουμπίδης, ἔλαβε
τὰς κάτωθι βασικὰς ἀποφάσεις:
1) Ἢ ἔνοπλος λαϊκὴ ἐπαναστατικὴ δύναμις, δηλαδὴ ὁ ΕΛΑΣ,
γὰ ἑτοιμασθῆ κατὰ τὸ δυνατὸν πολιτικῶς καὶ νὰ ἐξοπλισθῆ ταχέως͵
διὰ νὰ ἑἐκτελέση, ὅταν θὰ ἔλθη ἡ ὥρα, μὲ πίστιν καὶ σταθερὰ προσή-
λωσι τοὺς σκοποὺς καὶ τὰς ἐπιδιώξεις τοῦ κόμματος, αἱ ὁποῖαι δὲν
ἦσαν τίποτε ἄλλο, παρὰ ἡ κατάληψις τῆς ἐξουσίας κατὰ τὴν ὥραν
τῆς ἐγκαταλείψεως τῆς χώρας ὑπὸ τῶν δυνάμεων τῆς ἐχθρικῆς
κατοχῆς,
2) Θὰ ἔπρεπεν, ὁ αὐτὸς λαϊκὸς ἐπαναοστατικὸς στρατός, διὰ γὰ
διανύση ἐν ἀσφαλείᾳ τὸν δύσκολον αὐτὸν δρόμον μέχρι τῆς ἀπελεῦυ-
θερώσεως, νὰ ἐξουδετερώση ἀμέσως καὶ ἀποφασιστικὰ καὶ διὰ παν-
τὸς μέσου καὶ τρόπου πᾶν μελλοντικὸν ἐμπόδιον, τὸ ὁποῖον θὰ ἐνε-
φανίζετο κατὰ τὴν πορείαν τοῦ ΕΛΑΣ, Μελλοντικὰ ἐμπόδια, ὡς ἐπι-
κίνδυνα ἐχαρακτηρίσθησαν ἀπὸ τὴν πολιτικὴν τῆς ἡγεσίας αἱ ἔνοπλαι
ἐθνικιστικαὶ ὁμάδες ἀντιστάσεως, αἱ ὁποῖαι ἤρχισαν κατὰ τὴν ἄνοι-
ἕιν τοῦ 1943, νὰ συγκροτοῦνται μὲ γοργὸν ρυθμὸν στὰ βουνά. τῆς
Ῥούμελης καὶ τοῦ Μωρηᾶ ἀπὸ ἀξιωματικούς τοῦ διαλυθέντος Ἔλ-
ληνικοῦ στρατοῦ, Εἰς τὰς ὁμάδας αὐτὰς κατετάσσοντο κατὰ τὸ πλεῖ-
στον πατριῶται καὶ θιασῶται τῆς ἀστικῆς μικροαστικῆς τάξεως, πι-
στεύοντες εἰς τὴν "Ελλάδα, εἷς τὸ ἀστικὸν αὐτῆς καθεστὼς καὶ τὸν
κρατικὸν αὐτῆς μηχανισμόν. Οὗτοι δέ, ὡς καλῶς διεῖδεν ἡ ἡγεσία τοῦ
ΚΚΕ, κατ᾽ οὐδένα τρόπον θὰ ἠνείχοντο τὴν ἕνοπλον ἐπιβολὴν καὶ ἐ-
ξουσίαν τῶν κομμουνιστῶν καὶ θὰ ἔπραττον τὸ πᾶν διὰ νὰ ὀργανώ-
σοὺῦν καὶ φανατίσουν ὅλας τὰς πατριωτικὰς δυνάμεις τοῦ "Ἔθνους
εἰς τὸν κατὰ τοῦ λαϊκοῦ στρατοῦ ἀγῶνα καὶ νὰ ἀναχαιτίσουν τὴν
 -- 80 .--

᾿ ἐπαναστατικὴν αὐτοῦ ἐξέλιξιν καὶ ἐμποδίσουν οἰανδήποτε ἀλλαγὴν

εἷς τὴν κοινωνικὴν τάξιν.
Ὅθεν ἡ ἀνοχὴ ἐκ μέρους τοῦ ΚΚΕ, παράλληλα πρὸς τὰς ἐνό-
πλοὺς δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ἑτέρων ἐνόπλων ἐθνικιστικῶν ὁμά-
δων, θὰ ἐσήμαινε παραίτησιν αὐτοῦ ἀπὸ τὸν ἀγῶνα πρὸς κατάληψιν
τῆς ἐξουσίας. Διά τὸν λόγον αὐτὸν ὁ Σιάντος, διὰ νὰ ἐξασφαλίοη
τὴν νίκην τοῦ ἐπαναστατικοῦ τούτου κινήματος τοῦ ΕΛΑΣ, διέταξε
τὴν ἄμεσον διάλυσιν πάσης ἐνόπλου ἐθνικιστικῆς ὁμάδος ἀντιστά-
σεῶς ποὺ θὰ ἤθελε νὰ δράση ἀνεξάρτητη καὶ δὲν θὰ ἐνετάσσετο εἰς
τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ, Ὃ Σιάντος ἔδωσε βητάς ἐντολὰς εἰς τοὺς ἐκ-
προσώπους τοῦ κόμματος στὰ Μωρηᾶ καὶ στοὺς καπεταναίους τοῦ
ΕΛΑΣ, νὰ κτυπήσουν ἀμείλικτα καὶ ἀποφασιστικὰ πᾶσαν ἀνταρτι-
κὴν πατριωτικὴν ὁμάδα καὶ ἐπὶ πλέον παρήγγειλεν εἰς τοὺς ἐκπρο-
σώπους τοῦ νὰ καταβάλουν πᾶσαν δυνατὴν προσπάθειαν ὅπως πα-
ρεμποδισθῇ ἡ πρόοδος τῆς συγκροτήσεως καὶ τοῦ ἐξοπλισμοῦ στὰ
Ἑλληνικὰ βουνά τοιούτων ἐνόπλων ἀνταρτικῶν ὁμάδων.
Εἰς τὴν Ν΄ Δ, Πελοπόννησον τὸ Π, Γ, τοῦ ΚΚΕ ἀπέστειλε, κατὰ
τὰς ἀρχὰς Μαρτίου 1943 ὡς ἐκπρόσωπον τοῦ κόμματος, πολιτικὸν
καθοδηγητὴν καὶ σύνδεσμον τῆς ἡγεσίας μὲ τὴν ἄνω περιοχήν. ἕνα
παλῃὸ καὶ διαλεκτὸ κομμουνισοτικὸ στέλεχος, τὸν ᾿Αχιλλέα Μπλάνα.
Ὃ Μπλάνας ἦτο στέλεχος κομματικό, στενὰ προσηλωμένο στὸ κόμ-
μα, πιστὸς καὶ ἀφοσιωμένος εἰς αὐτὸ καὶ στὸν ἐκπρόσωπό τοῦ στὴν
᾿Αθήνα Γ. Σιάντο, Φανατικὸς καὶ τυφλὸς μπροστὰ στὴ γραμμή, χω-
ρὶς ἀντιρρήσεις καὶ ἐνδοιασμούς, σκληρὸς καὶ ἀποφασιστικός. Ὁ
πλάνας ἐγκαταστάθη μονίμως στὴν Καλαμάτα καὶ ἀνέλαβε τὴν
συγκρότησιν τοῦ μαχητικοῦ τμήματος τοῦ κόμματος, ἦτο εὐφυέστατος
καὶ εἶχε δαιμονιώδη ἱκανότητα στὰ ὀργανωτικά, Μίλησε σὲ πολλὲς
συγκεντρώσεις μυστικὲς καὶ συνεκέντρωσε γύρω του ἀμέσως ὅλους
τοὺς παλαιοὺς κομμουνιστάς, ἀπὸ τοὺς ὁποίους συνεκρότησε τὸ ἐπι-
τελεῖον του, Πρῶτον συνεκρότησε τὴν Νομαρχιακὴν ᾿Επιτροπὴν τοῦ
ἘΔΜ Νομοῦ Μεσσηνίας, ἥτις ἀπετελέσθη ἐκ τῶν κάτωθι: 1) Μαρίνη
Καμπούρη, Γραμματέως Πρωτοδικείου, 2) Νικ, Κολομβάκου, Δικηγό-
ρου, 3)Γ. Δάλα, Δικηγόρου, 4, Χρόνη Θεοφάνους, Δικηγόρου, 5)
Τάσοου ᾿Αναστασοπούλου, Λοχαγοῦ, 6) Χουμάντου, λεγαλεμπόρου,
καὶ 7) Λάκη Ζησιμοπούλου.
Οὕτω ἡ Καλαμάτα ἤρχισε κατὰ τὴν ἄνοιξιν 1943 γὰ γίνεται τὸ
κέντρον ὀργανωμέγης κομμουνιστικῆς κινήσεως. Κατὰ τὴν αὐτὴν
ἐποχὴν τὸ ΠΙΓ, τοῦ ΚΚῈΕ ἔστειλεν εἰς τὰς Καλάμας, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν
ἱΛπλάνα, καὶ τὰν Γιάννη Φράγκο ἢ ᾿Ακρίτα, παλαιὸ καὶ αὐτὸ καὶ
πεπειραμένο κομμουνιστικὸ οτέλεχος. Τὸν Φράγκο ὁ Μπλάνας τὸν
ἐτοποθέτησεν ὡς Γραμματέα τῆς Περιφερειακῆς ἐπιτροπῆς Μεσσηνίας
τρὸ ΚΚῈ, 'Ὃ Φράγκος, μαζὶ μὲ τὸν Καμπούρη, τὸν Λοχαγὸ ᾿Αναστα-
 --- 81 .--

σόπουλο, τὸν Γ, Δάλα καὶ ἄλλους, ἄρχισαν μὲ σύστημα καὶ μὲ δρα-

στηριότητα νὰ ὀργανώνουν τὸ ἐαμικὸ κίνημα ἐντὸς τῆς πόλεως καὶ
εἰς τὴν ὕπαιθρον. Ἐχρησιμοποίησαν ἀμέσως ὅλους ἐκείνους ποὺ εἴἷ-
χον ἀποκηρύξει τὸ ΚΚΕ κατὰ τὴν περίοδον τῆς Δικτατορίας, τοὺς
ἐχρησιμοποίησαν καταλλήλως καὶ τοὺς ἀνέθεσαν διάφορα ἐπίλεκτα
πόστα, “Ὅλοι αὐτοὶ ἐδέχθησαν νὰ ἐργασθοῦν καὶ ἤρχισαν νὰ ἐργά-
ζωνται θαρραλέα πάνω στὴν ἐαμικὴ γραμμὴ καὶ στὴ γραμμὴ ποὺ
τοὺς καϑώρισεν ὁ Μπλάνας. Τότε συνεκροτήθη τὸ Κεντρικὸν καθο-
δηγητικὸν ὄργανον τοῦ ΕΑΜ στὸ Νομὸ Μεσσηνίας καὶ Γραμματέας
τοῦ ἐτοποθετήθη ὁ Γεώργιος Δάλας, ὅστις εἰς τὰς ἐπαφάς τοῦ πα-
ρουσιάζετο ὡς γραμματεὺς τοῦ ᾿Αγροτικοῦ Κόμματος,
Σοβαρὰ συγχρόνως ἐργασία ἐπίσης ἤρχισε νὰ γίνεται εἰς τὴν
ὕπαιθρον τῆς Μεσσηνίας, Στὴν ἀρχὴ ἤρχισαν νὰ περιοδεύουν ὁ δΔά-
λας καὶ ὁ Φράγκος,͵, οἱ ὁποῖοι, χάρις εἰς τὸ ὀργανώτικόν τῶν πνεῦμα
καὶ πεῖραν, κατώρθωσαν μὲ εὐκολίαν ἀμέσως νὰ δημιουργήσουν το-
πικὲς ὀργανώσεις σὲ κάθε χωριὸ καὶ νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν λειτοὺρ-
γίαν τῶν. Ὃ ἀγροτικὸς πληθυσμός, ποὺ μισοῦσε τὸν κατακτητὴ καὶ
ὑπέφερε τὰ πάνδεινα ἀπὸ τὰς διώξεις καὶ τὰς στερήσεις, τοὺς ἐδέχθη
ἀνυποψίαστος καὶ μὲ στοργὴν. Σὲ κάθε χωριὸ ἐδημιουργοῦντο αἱ
κομματικαὶ ὀργανώσεις καὶ μὲ βάσιν αὐτὰς αἱ ἑαμικαὶ ὀργανώσεις,
Οὕτως οἱ ὑπεύθυνοι τῶν χωριῶν ἤρχισαν νὰ ἀποκτοῦν οὐσιαστικὴν
δύναμιν ἐπὶ τῶν συγχωρίων τῶν, ὅσοι δὲ δὲν συμφωνοῦσαν μὲ τὰ
προστάγματα, τοὺς σκοποὺς καὶ τὰς ἐπιδιώξεις τοῦ ΕΑΜ, ἢ ἀμφέ-
βαλαν εἰς τοὺς σκοποὺς ἢ κριτικάριζαν τὴν ἐν γένει συμπεριφοράν᾽
τῶν ὑπευθύνων, ἐθεωροῦντο ἀντιδραστικοὶ καὶ παρηκολουθοῦντο
ἀγρόπνώς ὅλαι αἱ κινήσεις τῶν.

Ὁ Ταὔύγετος καὶ αἱ ἔνοπλαι ἐδνυνικαὶ

ὁμάδες ἀντιστάσεως.

Τὸ α΄ δθήμερον τοῦ Αὐγούστου, ἡ ᾿Αγγλικὴ ἀποστολὴ ἐγκατε-

στάθη εἰς τὴν περιοχὴν τοῦ χωρίου Πηγάδια -- Ταθγέτου, εἰς τὸ
ἀγρόκτημα τοῦ Γεωργίου Κομπότη. Μεταξὺ τοῦ ἀγροκτήματος᾽ καὶ
τοῦ χωρίου Πηγάδια ἐκτείνεται μία ἐπίπεδος σχετικὴ ἔκτασις, ἡ ὁποία:
εἶχεν ἐπιλεγεῖ ἀπὸ τοὺς Λλγλλους ὡς πεδίον ρίψεως ὁπλισμοῦ καί.
ἐφοδίων, πρὸς ἐξοπλισμὸν τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων, Ἢ περιοχὴ αὐτὴ
ἀπεῖχεν ἀπὸ τὰς Καλάμας περὶ τὰ 9 χιλιόμετρα, Τὸ ὕψος της δὲ ἀπὸ
τῆς ϑαλάσσης δὲν ἦτο μεγαλύτερον τῶν 1.000 μέτρων, Ἢ ᾿Αγγλικὴ
ἀποστολὴ συνίστατο τότε ἀπὸ τὸν "Ἄγγλον Ταγματάρχην Χάρικτον,
ὡς ἀρχηγόν της, ὁ ὁποῖος κατὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας εἶχεν ἔλθει ἀπὸ
τὸν Πάρνωνα καὶ ἐγκατεστάθη εἰς τὸν Ταύγετον διὰ νὰ παρακολου--
 4 - 82 --

θήση προσωπικῶς τὰς ρίψεις, ἀπὸ τὰς ὁποίας θὰ ἐξωπλίζοντο αἱ

ἐθνικαὶ ὁμάδες τοῦ Ταὐυγέτου, ἀπὸ τὸν Λοαχαγὸν Φρέϊζερ καὶ ἀπὸ
τὸν ἕλληνα ἀνθυπολοχαγὸν Μ. Ζαχαρίαν, ἀσυρματιστήν. Ἢ φρου-
ρὰ τῆς ἀσφαλείας τῶν ἀπετελεῖτο ἐκ δέκα ἀνδρῶν, ἀρτίως ἐξωπλι-
σμένων καὶ ἀφοσιωμένων εἰς αὐτούς,
Πλησίον τῆς ἀποστολῆς, κατὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας, ἐγκατεστά-
θη καὶ ὁ ἀρχηγὸς τῶν ἐνόπλων ὁμάδων τοῦ ἙἘ, Σ. Συνταγματάρχης
Γιαννακόπουλος, μὲ τὴν προσωπικήν τοῦ φρουρὰν ἐξ 20 ἀνδρῶν,
Πλησίον τοῦ ἀρχηγοῦ εὑρίσκοντο καὶ ἔνοπλοι ὁμάδες τῆς περιοχῆς
Ἠηγαδίων ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ Λοχαγοῦ Κοτσώνη καὶ τοῦ ἀνθ)ρχου
Γεωργουλέα, ποὺ εἶχον ἐξοπλισθῆ κατὰ τὸν Δεκέμβριον 1942, ᾿Εκτὸς
τούτων εὑρίσκετο εἰς τὴν περιοχὴν αὐτὴν καὶ ἕνα πλῆθος ἀόπλων
ἐθνικιστῶν ποὺ εἶχεν ἀνέλθει στὸν Ταὔγετον ἀπὸ ὅλα τὰ μέρη τῆς
ἱλεσσηνίας καὶ Λακωνίας διὰ νὰ καταταγῆ εἰς τὰς ἐθνικὰς ὁμάδας
καὶ νὰ πάρη ὅπλα, Τὸ πλῆθος αὐτὸ ἀνέμενε μὲ ἀγωνίαν καὶ ὑπομο-
νήν, μὴ ὑπολογίζον τὰς στερήσεις καὶ κακουχίας, διότι οἱ ΓΑγγλοι
σύνδεσμοι ἀξιωματικοὶ εἶχον δηλώσει εἰς τὸν ἀρχηγὸν καθαρὰ ὅτι
κατὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας στὰ Πηγάδια καὶ στὴ Βασιλικὴ --- Ταὔγέ-
τοῦ, θὰ ἐγένοντο σοβοραὶ ρίψεις ὅπλων καὶ ἐφοδίων καὶ ὅτι ἀπὸ τὰς
ρίψεις αὐτὰς θὰ ἐξωπλίζοντο περὶ τοὺς 300 ἄνδρας, οἱ ὁποῖοι ἀνέ-
μενον μὲ ἀγωνίαν νὰ πραγματοποιηθοῦν αὖται. ᾽Ο Συνταγματάρχης
Γιαννακόπουλος ἀνέπτυξε στὸν Χάρικτον τοὺς λόγους, διὰ τοὺς
ὁποίους πρέπει τὸ συντομώτερον νὰ ἐξοπλισθοῦν στὸ Δυρράχι, Πη-
γάδια καὶ Βασιλικὴ περὶ τοὺς 1,000 ἄνδρας, οἱ ὁποῖοι θὰ κρατοῦν τὰ
μέρη ταῦτα. Μετὰ τὸν ἐξοπλισμὸν τῶν ἀνδρῶν αὐτῶν, ὁλόκληρος ἡ
᾿Ανατολικὴ καὶ Δυτικὴ Μάνη, θὰ ἀπέβαινεν ἕνα ἀπόρθητον φρούριον
κατὰ οἰουδήποτε ἐχθροῦ.
Τὸ λίαν ἀνώμαλον τοῦ ἐδάφοις τοῦ βουνοῦ αὐτοῦ μὲ τὰς πολ-
λὰς καὶ βαθείας διακοπάς του, τὸ φιλοπόλεμον πνεῦμα τῶν κατοί-
κων, ποὺ ἦσαν ὅλοι ἐξησκημένοι στὸ ντουφέκι, θὰ καϑίστων τὸ βου-
νὸ τοῦτο πράγματι ἀπόρθητο, οἱ δὲ κατακτηταί, ἀπασχολημένοι εἰς
ἄλλα μέτωπα, οὐδέποτε θὰ ἐτόλμων νὰ ἐμπλακοῦν εἰς τὸν τοπικόν,
ἀλλὰ σκληρὸν αὐτὸν ἀγῶνα πρὸς ἐκπόρθησιν τοῦ Ταὐγέτου καὶ οὔ-
τῶς ὁλόκληρος ὁ Ταὔγετος θὰ καθίστατο ἀπρόσβλητος σταθμὸς διοι-
κήσεως ὁλοκλήρου τοῦ ἐπαναστατικοῦ ἀγῶνος τῆς Πελοποννήσου,
τὸ ἀσφαλὲς ὁρμητήριον καὶ ἡ μάννα τῶν ἀνταρτῶν τοῦ Μωρηᾶ.
Οὕτω κατὰ τὸν τρόπον αὐτὸν γενόμεναι κύριαι τοῦ Ταῦὔγέτου
αἱ ἐθνικαὶ ὁμάϑες ἀντιστάσεως, θὰ ἠδύναντο διὰ βενζινοπλοίων ἀπὸ
τὴν πολυδαίδαλον ἀκτὴν τῆς Μάνης, νὰ ἐπικοινωνοῦν μετὰ τῶν
ἀκτῶν τῆς Πελοποννήσου καὶ τῶν Νήσων καὶ τῆς Βορείου ᾿Αφρικῆς.
Ἔν συνεχείᾳ δὲ ὁ ἀντάρτικος στρατός, μετὰ τὴν ὁλοκλήρωσιν τῆς
κατοχῆς τοῦ Ταθγέτου, θὰ ἐπεκτείνετο βαθμηδὸν καὶ εἰς ἄλλας ὀρει-
 -- β5 -

γὰς περιοχὰς τῆς Πελοποννήσου σταθερῶς καὶ οὕτως αἱ ἐθνικαὶ δυ-

νάμεις τῶν ἀνταρτῶν θὰ ἐγένοντο κύριαι τῶν ὀρεινῶν ὄγκων τοῦ
βωρηᾶ, Τὰς σκέψεις αὐτὰς τοῦ Συνταγματάρχου Γιαννακοπούλου
ἀπεδέχθη καὶ υἱοθέτησε πλήρως ὁ Ταγματάρχης Χάρικτον, ὡς καὶ
ὁλόκληρος ἡ ἀποστολή, ἡ ὁποία ἐζήτησε νὰ γίνουν ρίψεις εἰς τά Πη-
γάδια ᾿Αλτομυρᾶ --- Ταὔγέτου καὶ εἰς τὴν Βασιλικὴν καὶ αἱ ὁποῖαι
ἐνεκρίθησαν ἀπὸ τὸ Συμμαχικὸν Στρατηγεῖον καὶ αἱ ὁποῖαι ρίψεις
ἐγένοντο. Οἱ Ἄγγλοι πράγματι ἐπίστευσαν πὼς, κατέχοντες τὰν
Ταὔγετον καὶ τὰ ἄλλα βουνὰ τοῦ Λωρηᾶ, θὰ ἠδύναντο νὰ ὑποστη-
ρίξουν μίαν ἀπόβασιν εἰς τὸν Κυπαρισσιακὸν κόλπον ἢ ἀλλαχοῦ τῆς
πεδινῆς Πελοποννήσου. Αἱ ἀπόψεις αὐταὶ τῆς ἀποστολῆς ἐνεκρίθη-
σαν ἀπὸ τὸ Γενικὸν Στρατηγεῖον τῆς Μ, ᾿Ανατολῆς διὰ τὸν ἐξοπλι-
σμὸν 3.000 περίπου ἀνδρῶν, ἐξ ὧν 1.000 θὰ ἦσαν ἐν ἐνεργείᾳ οἱ δὲ
λοιποὶ ἐν ἐφεδρείᾳ.

Ἡ ἔκρυϑμος κατάστασις στὴν ὀρεινὴ Τριφυλία

εἰς τὸ στρατόπεδον Πλατανίων
καὶ τὸ παραπλανητικὸ σύμφωνο.

Στὸ βουνὸ τῶν Πλατανίων καί γύρω ἀπὸ τὸ κλιμάἄκιο τῆς Δια-
συμμαχικῆς ἀποστολῆς εἶχον συγκεντρωθῆ ὅλαι αἱ ἔνοπλαι ὁμάδες
τοῦ ΕΛΑΣ Μεσσηνίας, Τριφυλίας καὶ ᾿Ολυμπίας καὶ ὅλαι αἱ ἐξοπλι-
σθεῖσαι προσφάτως ὑπὸ τῶν Ἄγγλων ὁμάδες ἐθνικιστῶν ἀνταρτῶν,
ὑπὸ τὴν διοίκησιν Γ. Κοκκώνη, Γ, ΚΚαραχάλιου καὶ Γ. Θεοχαροπού-
λου, Οἱ μὲν ἐθνικισταὶ ζοῦσαν μὲ τὴν ἐλπίδα καὶ ἀνέμενον ἐκεῖ νὰ
ἀποσπάσουν καὶ ἄλλα ὅπλα ἀπὸ τοὺς Ἄγγλους καὶ νὰ ἑξοπλίσουν
τοὺς ἀναμένοντας ἀπειραρίθμους ἀόπλους ὀπαδούς τῶν, οἱ δὲ ἐλα-
σίται ἐβυσσοδόμουν καὶ ἐκαραδόκουν νὰ καταφέρουν τὸ καίριον
πλῆγμα κατὰ τῶν ἐθνικιστῶν, σύμφωνα μὲ τὰς ἐντολὰς ποὺ εἶχον
ἀπὸ τὴν ἡγεσίαν των.
Οἱ ὁμαδάρχαι ἐλασίται εἰς μυστικὴν σύσκεψιν ποὺ ἔγινε κατὰ
τὰς ἡμέρας ἐκείνας, ἔλαβον γνῶσιν τῆς ἀμετακλήτου ἀποφάσεως τοῦ
Μπλάνα καὶ τῆς ἐρυθρᾶς ἡγεσίας του, καὶ πῆραν τὴν ἀπόφασιν νὰ
διαλύσουν δυναμικὰ καὶ μὲ πᾶσαν θυσίαν τὰς ἐνόπλους ἐθνικιστικὰς
ὁμάδας. Τὰ ἡγετικὰ στελέχη τοῦ κόμματος ἐκινοῦντο ἐδιάκοπα, πα-
ρηκολούθουν καὶ κατεσκόπευον, ἤλεγχον πᾶσαν κίνησιν τῶν ἐθνα-
νταρτῶν καὶ εὑρίσκοντο εἰς συνεχῆ ἐπαφὴν μὲ τὸ Μπλάνα καὶ τοὺς
ἄλλους ἡγήτορας στὴν Καλαμάτα. "Ἔφιπποι σύνδεσμοι τοῦ ΕΑΜ πη-
γαινοέρχονταν καὶ φάλαγγες τοῦ ΕΛΑΣ μικρὲς καὶ μεγάλες ἐκινοῦ-
ντο ἀδιάκοπα καὶ ἐπιδεικτικὰ καὶ προεκάλουν τοὺς ἐθνικιστάς καθη-
 -- 84 --

μερινῶς δημιουργοῦντες ἐπειοόδια, ἔριδας καὶ σκηνάς,

Οἱ καθοδηγηταὶ ἐπετίθεντο διὰ καυοτικῶν λόγων κατὰ τῶν
ἡγετῶν τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων, τοὺς ὕβριζον καὶ τοὺς ἀπεκάλουν τιρο-
δότας καὶ συνεργάτας τῶν Γερμανοϊταλῶν καὶ μὲ ἕνα λόγον ἐνέ-
τειναν τὸν ψυχρὰν πόλεμον καὶ ὑπεδαύλιζαν τὴν ἔντασιν τῆς πυρ-
καϊᾶς. ἔθεσαν εἰς κίνησιν καὶ τοὺς τηλεβόας, τὰ χωνιά, πίσω ἀπὸ
τοὺς βράχους, κατὰ τὰς νύκτας καὶ ἡμέρας μετέδιδον χυδοίας ὕβρεις:
προεκάλουν καὶ ἐρέθιζον τοὺς ἀγνοὺς πατριώτας., Εἰς τοὺς τοίχους,
τὰ πεζοδρόμια, στὶς ξηρόμανδρες, στὰ σταυροδρόμια, εἰς τὰς μεγό-
λας πέτρας εἶχον γράψει ἐπιγραφάς, ἀπειλὰς καὶ ὕβρεις: «Θάνατος
στοὺς προδότας, Μαχαῖρι καὶ κρεμάλα στοὺς Γκεσταπίτες». Αἱ μυ-
στικαὶ ὁδηγίαι ἔφθανον ἀπὸ τὴν Καλαμάτα ἀδιάκοπα, ὁ πλάνας
παρήγγελνε καὶ ξαναπαρήγγελνε, δυσανασχέτει δὲ διὰ τὸ ἀργοπό-
ρημᾶ, γιατὶ δὲν εἶχε γίνη ἀκόμη ἡ ἐπίθεσις.
- Πρέπει νὰ τελειώνουμε πειὰ μὲ τὰ βρωμόσκυλα, ἀρκετὸς
καιρὸς πέρασε, παρήγγελνε εἰς τοὺς ἡγέτας τῶν ὁμάδων του.
Οἱ ἡγέται τῶν ἐλασιτῶν, καίτοι εἶχον λάβει ρητὲς ἐντολὲς τοῦ
ἱλπλάνα, νὰ διαλύσουν διὰ τῶν ὅπλων τὰς ἐνόπλους ἐθνικὰς ὁμά-
δας, ἐδίσταζον νὰ τὰς κτυπήπουν κατὰ μέτωπον, ἀναλογιζόμενοι
πὼς μιὰ ἐπίθεσις κατὰ τῶν ὀχυρωμένων θέσεων κατά μέτωπον͵ ἰδίᾳ
εἰς τὸ καὶ ἐκ τῆς φύσεως προικισθὲν ὡς ὀχυρὸν καὶ δυσκο-
λοπρόσβλητον βουνὸ τῶν Πλατανίων, ἐκτὸς τοῦ ὅτι ἦτο δύσκολον
ἐγχείρημα, θ᾽ ἀπαιτοῦσε μεγάλας εἰς ἄνδρας θυσίας, ἐπὶ πλέον δὲ
ἦτο καὶ ἀμφίβολον τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἐπιθέσεως. Κατὰ τὴν γνώμην
τῶν ἔπρετε νὰ γίνη ἀπαγγίστρωσις τῶν ἐνόπλων ἐθνικῶν ὁμάδων
καὶ ἔπειτα νὰ κτυπηθοῦν ὕπουλα καὶ αἰφνιδιαστικά,
λέσα σ' αὐτὰς τὰς ἀγωνιώδεις στιγμὰς ποὺ ζοῦσαν τὰ δύο
ἀντιμαχόμενα στρατόπεδα, ὁ ἡγέτης τῶν ἐλασιτῶν Ταγματάρχῃς
Στρατήγης, μὴ δυνάμενος νὰ πράξῃ διαφορετικά, ἐζήτησε τὴν μεσο-
λάβησιν τοῦ Ἄγγλου Ταγματάρχου Ρίντ, Ὁ Στρατήγης, τῇ ὑποδεί-
ξει ἀσφαλῶς τῆς ἡγεσίας τοῦ ΕΑΜ, ρίπτει τὴν ἰδέαν τοῦ συμβιβα-
σμοῦ καὶ τῆς συνεννοήσεως, Συνύπαρξιν, συγκυριαρχίαν, ξεχωριστὲς
ξῶνες ἐπιρροῆς ἑκάστης παρατάξεως, προτείνει ὁ "Ἄγγλος Ταγμα-
τάρχης Ρίντ. Ἢ ἐρυθρὰ ἡγεσία, μὴ δυναμένη κατὰ τὰς ὥρας ἐκείνας
γὰ πράξῃ διαφορετικὰ καὶ ἀντιλαμβαγομένη τὴν δύσκολον θέσιν της
καὶ ὅτι μία κατὰ μέτωπον ἐπίθεσις κατὰ τῶν ἐθνικῶν δυνάμεων ἦτο
δυνατὸν νὰ ἀποτύχῃ, ἐφήρμοσε τὴν τακτικὴν τῆς ὑποχωρήσεως, τὴν
μέθοδον τῶν συμφωνιῶν, Δέχεται τὴν πρότασιν τοῦ Ρίντ καὶ προτεί-
νει ἀμέσως νὰ γίνη σύσκεψις ἀπὸ ἀξιωματικοὺς μὲ ἀντιπροσώπους
τῶν δύο ἀντιπάλων παρατάξεων, Μὲ τὴν ὑποχώρησίν τῆς αὐτὴν ἔ-
δειξε παράλληλα πρὸς τὰς ἐθνικὰς ὁμάδας ὅτι δὲν ὑπάρχει ἀδιαλ-
 -- ὁ --

λαξία ἐκ μέρους της καὶ ὅτι ἡ ἐπιθυμία τῆς ἦτο ἡ συνεννόησις μετα-
ξὺ τῶν δύο παρατάξεων.
Ἢ εἴδησις ὅτι πρόκειται νὰ συγκληθῆ σύσκεψις μὲ συμμετοχὴν
ἀντιπροσώπων τῶν δύο παρατάξεων, ἔγινε γνωστὴ ἀστραπιαίως ο᾽
ὅλη τὴν περιοχὴ καὶ τὸ στρατόπεδο καὶ μιὰ ἀτμόσφαιρα ἀπροσδο-
κήτου χαρᾶς καὶ αἰσιοδοξίας ἐσκορπίσθη σ᾽ ὁλόκληρο τὸ στρατόπεδο,
ὅλοι πίστευσαν πὼς ἀπὸ τὴ σύσκεψι αὐτὴ θὰ βγῆ κάτι τὸ καλὸ καὶ
διὰ τὰς δύο παρατάξεις καὶ ὅτι θὰ εὑρεθῆ κάποια λύσις διὰ γὰ ἀπο-
φευχθῆ ἡ ἀδελφοκτόνος ούγκρουσις.
Οἱ ἀξιωματικοὶ ἀμφοτέρων τῶν παρατάξεων συνῆλθαν τὴν ὅ5ην
Αὐγούστου καὶ μετὰ μακράς καὶ δραματικάς συζητήσεις ἀπεφάσισαν
προσωρινῶς νὰ δοθῆ εἰς ἑκάστην ἔνοπλον παράταξιν ξεχωριστὴ ἐδα-
φικὴ περιφέρεια, ὡς ζώνη ἐπιρροῆς ἑκάστης, Οὕτω συνεφωνήθη, αἱ
μὲν ἔνοπλοι ὁμάδες τοῦ ΕΛΑΣ νὰ παραμείνουν εἰς τὴν περιφέρειαν
Τριφυλίας, αἱ δὲ ὁμᾶδες τοῦ Ε, Σ, νὰ ἀναχωρήσουν ἀμέσως καὶ νὰ
εἰσέλθουν εἰς τὴν περιοχὴν τῆς ᾿Ολυμπίας. Συνεφωνήθη δὲ ὅτι αἱ
ὁμάδες τοῦ Ε. Σ. θὰ ἐγκαταλείψουν τὴν περιοχὴν Πλατανίων καὶ ὅτι
καμμία ἐκ τῶν ὁμάδων τούτων δὲν θὰ εἶχε τὸ δικαίωμα νὰ εἰσέρχε-
ται εἰς τὴν περιφέρειαν τῆς ἄλλης,

Ἡ δολοφονικὴ ἐνέδρα τοῦ ΕΛΑΣ κατὰ τῆς

ἐνόπλου ὁμάδος τοῦ ᾿Ανδ)γοὺῦ Κων. Καφήρη
καὶ ὁ ἀφοπλιομὸς αὐτῆς.

ἽἙνας ἀπὸ τοὺς πρώτους ἐθνικιστὰς ἀξιωματικοὺς ποὺ ἐξώπλι-

σεν ὁ ἌΔΑγγλος Ταγματάρχης Ρίντ ἦτο καὶ ὁ ἔφεδρος ἀνθ)γὸς Κων.
Καφήρης, ἐκ Περιβολέων, καϑηγητὴς τῶν Μαθηματικῶν. Ὃ Καφήρης
βγῆκε ἀπὸ τοὺς πρώτους στὸ βουνό, συγκροτήσας ἀμέσως Ζϑμελῆ
ὁμάδα, προσεχώρησεν εἰς τὴν ὀργάνωσιν τοῦ Ε. Σ. καὶ ἐτέθη ὑπὸ
τὰς διαταγὰς τοῦ Συνταγματάρχου Γιαννακοπούλου. Κατὰ τὰς: ἀρ-
χὰς Ἰουλίου 1943 δύο ἄνδρες ἐκ τῆς ἐνάπλου ὁμάδος Καφήρη ἐκ τοῦ
χωρίου Μίνθη, ηὐτομόλησαν πρὸς τοὺς ἐλασίτας, πῆραν μαζέ τοὺς
ὅλον τὸν ὁπλισμὸν καὶ ἐνετάχθησαν εἰς τὴν ἔνοπλον ὁμάδα τοῦ ἐλα-
οίτου ὁμαδάρχου Θανάση Κούτρη, ποὺ βρισκόταν ἐκείνην τὴν ἐποχή
στὸ χωριὸ Μίνθη. Ὃ Καφήρης, μόλις ἔμαθε τὴν προδοσίαν αὐτὴν
τῶν δύο ἀνδρῶν, ἐξωργίσθη καὶ ἐπεζήτησε νὰ τιμωρήση τοὺς δύο
λιποτάκτας καὶ πρὸ πάντων νὰ πάρη τὰ ὅπλα, τὰ ὁποῖα ἦσαν πολύ-
τίμα τὴν ἐποχὴν ἐκείνην. Τρέχει ἀμέσως μὲ τὴν ὁμάδα τοῦ μὲ κατεύ-
θυνσιν πρὸς τὸ χωρίον Μίνθη, ποτὲ ὅμως δὲν ἐπέρασεν ἀπὸ τὸ μυα-
λό του πὼς ὁ ᾽Αθαν. [ζούτρης στὸ δρόμο θὰ τοῦ εἶχε στήσει ἐνέδρα.
 --- 86 .-

᾿Ανύκοπτοι οἱ ἄνδρες τοῦ Καφήρη προχωροῦσαν, μόλις ὅμως εἰσῆλ-

θον εἰς τὸν τόπον τῆς ἐνέδρας, παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ ὄρους Μίν-
θη, ἐδέχθησαν πυρὰ ὁμαδὸν:
-- Ψηλὰ τὰ χέρια, παραδϑοθῆτε φασίστες 1 Φώναξε ὁ Θανάσης
Κούτρης. Πλησιάστε ἕνας -- ἕνας, γιατὶ θὰ σᾶς φάη τὸ σκοτάδι.
"Ὅλοι τότε οἱ ἄνδρες τοῦ Καφήρη, εὑρεθέντες κυκλωμένοι, σή-
κωσαν τὰ χέρια καὶ ἐπλησίασαν πρὸς τὸ καθορισθὲν σῃμεῖον. 23 ἐν
ὅλῳ ἄνδρες, μαζὶ μὲ τὸν ἀρχηγόν τοὺς Καφήρην, τοὺς ἀφώπλισαν
ἀμέσως ὅλους, τοὺς ἐξεγύμνωσαν, τοὺς ἔδεσαν μὲ συρματόσχοινο
χέρι μὲ χέρι καὶ τοὺς ὡδήγησαν οτὸ χωριὸ Κωστομέρα, ὅπου τοὺς
ἔθεσαν ὑπὸ αὐστηρὰν φρούρησιν.
Σὰν ἀστραπὴ διεδόθη σ᾽ ὅλα τὰ χωριὰ καὶ στὴν περιοχὴ Τρι-
φυλίας καὶ ᾽Ολυμπίας ὁ ἀφοπλισμὸς καὶ ἡ σύλληψις τοῦ Καφήρη.
"Εντὸς ὀλίγων ἡμερῶν ὁ Κούτρης συνεκρότησεν ἀνταρτοδικεῖον διὰ
νὰ δικάση τὸν Καφήρην καὶ τοὺς συντρόφους του, ᾿Εκάλεσε μὲ ση-
μειώματα ὅλους τοὺς ὑπιευθύνους τῶν γύρω τῆς Κωστομέρας χω-
ριῶν, ὧς καὶ ὅλα τὰ ἐαμικὰ στελέχη τῆς περιοχῆς, νὰ συγκεντρωθοῦν
στὴν Κωστομέρα καὶ νὰ παραστοῦν κατὰ τὴν δίκην. "Ἔτσι τὴν ὁρι-
σθεῖσαν ἡμέραν ἕνας ὄχλος ἀπὸ γυναῖκες καὶ χωρικοὺς τῶν γύρω
χωρίων, κατέκλυσε τὴν ΚΚωστομέρα. Πλέον τῶν χιλίων ὑπολογίζον-
ται οἱ συγκεντρωθέντες. Ὅλο αὐτὸ τὸ πλῆθος βρισκόταν ἔξω ἀπὸ
τὸ σπίτι ποὺ διεξήγετο ἡ δίκη τοῦ Καφήρη καὶ τῶν ὁπαδῶν του, ὅλοι
αὐτοὶ δασκχλεμένοι ὠρύοντο καὶ ζητοῦσαν ἐπὶ πίνακι τὴν κεφαλὴν
τοῦ Καφήρη κσὶ τῶν συντρόφων του :
-- Θάνατος στὸν προδότη Καφήρη ! ᾿Εφώναζαν ὅλοι.
Τὴν πρωΐαν τῆς ἡμέρας τῆς δίκης εἶχαν ἔλθει καὶ ὁ ἼΑγγλος
Ταγματάρχης Ρίντ καὶ ὁ Λοχαγὸς Πῆτερ. Οἱ Ἄγγλοι σύνδεσμοι ἀ-
ξιωματικοὶ ἠξίωσαν ἀπὸ τὸν Κούτρην καὶ τοὺς ἄλλους κομμουνιστάς
ν᾿ ἀπελευθερωθῆ ὁ Καφήρης μὲ τοὺς συντρόφους του. Τὸ ἀνταρτο-
δικεῖον, ἐπηρρεασθὲν προφανῶς ἀπὸ τοὺς ἼΑγγλους, ἐξέδωσε τὴν
ἀπόφασίν του, διὰ τῆς ὁποίας κατεδίκασε τὸν Καφήρην εἰς θάνατον
μὲ ἀναστολήν. Ὃ συγκεντρωμένος ὄχλος μόλις ἔμαθε τὴν ἀπόφασιν
ἐπέμενε διὰ φωνασκιῶν νὰ ἐκτελεσθῆ αὕτῃ, ὁπότε ὁ Κούτρης ἦνα-
Ὑκάσθη νὰ μιλήση πρὸς τὸ συγκεντρωμένο πλῆθος καὶ νὰ ἐξηγήοῃη
τοὺς λόγους διὰ τοὺς ὁποίους ἀνεστάλη ἡ θανατικὴ ἀπόφασις κατὰ
τοῦ Καφήρη:
-- ᾿Αδέρφια, φώναξε ὁ Κούτρης, δύο λόγοι μᾶς ἔκαναν νὰ χα-
ρίσουμε τὴν ζωὴ στὸν Καφήρη : Ὃ ἕνας εἶναι ἡ ἐπιθυμία τῶν "Αγ-
γλῶν ἀξιωματικῶν συμμάχων μας νὰ μὴ χυθῆ ἀδελφικὸ αἷμα στὶς
κρίσιμες αὐτὲς στιγμὲς καὶ ὁ ἄλλος ὅτι ὁ Καφήρης πλέον πιστεύει
εἰς τὸ ἀπελευθερωτικὸ λαϊκὸ κίνημα τοῦ ΕΑΜ.
 -- 87 --

-- Νὰ τόν δοῦμε, νά τὸν δοῦμε ἀμέσως, νὰ μᾶς τὸ πῆ ὁ ἴδιος!

Φώναζαν οἱ συγκεντρωθέντες.
Πρὸ τῆς ἐπιμονῆς τοῦ πλήθους, ὁ Καφήρης βγῆκε στὸν ἐξώστη
καὶ εἶπε τὰ ἑξῇῆς περίπου πρὸς τοὺς συγκεντρωθέντας :
- Συναγωνισταί, πιστεύσατέ με πὼς ποτὲ δὲν ἠθέλησα νά χυ-
θῆ ἀδελφικὸ αἷμα, Θὰ ἠδυνάμην ν᾿ ἀντισταθῶ ἀποτελεσματικὰ ἐὰν
ἤθελα νὰ χυθῆ αἷμα, δὲν τὸ ἔπραξα ὅμως διότι πιστεύω πὼς τὰ κί-
νῆμα τοῦ ΕΑΜ εἶναι ἐθνικιστικὸ καὶ ὅτι πρέπει ὅλος ὁ λαὸς νά τὸ
ἀκολουθήση διὰ νὰ κτυπηθῇῆ ὁ κατακτητής. ᾿Εγὼ δὲν ἔχω τίποτε μὲ
τὸ ΕΑΜ, βγῆκα στὸ βουνὸ ἀπὸ τοὺς πρώτους γιὰ νὰ πολεμήσω τὸν
κατακτητὴ καὶ θὰ ἐξακολουθήσω νὰ ἀγωνίζωμαι πρὸς τὸν σκοπὸν
αὐτόν.

Ἡ Μάχη τῆς Γάρδιτσας (6 Αὐγούστου 1943).

Μετὰ τὴν ὑπογραφεῖσαν συμφωνίαν αἱ ἔνοπλοι ὁμάδες τοῦ ἘΣ,

τηροῦσαι τὰ συμφωνηθέντα, ἐπεφάσισαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὴν πε-
ριοχὴν Πλατανίων, ὅπου εἶχον στρατοπεδεύσει, καὶ νὰ βαδίσουν
πρὸς τὰ χωριὰ τῆς ᾿Ολυμπίας. Χωρίστηκαν εἰς δύο τμήματα,
Τὸ πρῶτον τμῆμα ἀπετέλουν αἱ ὁμάδες τῶν ἀξιωματικῶν Κριτσέλη
καὶ Θεοχαροπούλου, τὸ ὁποῖον κατὰ τὴν πρωΐαν τῆς 6 Αὐγούστου
μετεκινήθη ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τῶν λοχαγῶν Γ. Θεοχαροπούλου καὶ Γ,
Γρίβα ἐκ Πλατανίων μὲ κατεύθυνοιν πρὸς ᾿Ανδρίτσαιναν - Ζάχα. Ἡ
δύναμις τοῦ τμήματος αὐτοῦ ἀνήρχετο εἰς 50 περίπου ἄνδρας, ἡ δὲ
ἑτέρα ὁμάς ἐξ 130 περίπου ἀνδρῶν, ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Ταγμα-
τάρχου Γ, Κοκκώνη, μετεκινήθη ἐκ Πλατανίων τὴν ἰδίαν ἡμέραν πρὸς
τὸ χωρίον Γάρδιτσα. Μαζὺ μὲ τὴν ὁμάδα αὐτὴ μετεκινήθη ἀπὸ τὸ
βουνὸ τῶν Πλατανίων πρὸς τὴν περιοχὴν Γάρδιτσας καὶ τμῆμα τοῦ
κλιμακίου τῆς Διασυμμαχικῆς ἀποστολῆς, τὸ ὁποῖον εἶχεν ὡς φρου-
ρὰ τὴν καλῶς ἐξωπλισμένην ὁμάδα τοῦ ἀνθ)γοῦ Σπύρου Μαυροειδῇ.
Ἢ ὁμὰς αὕτη ἀπετελεῖτο κατὰ τὸ πλεῖστον ἀπὸ λεβέντες Κρητικούς,
ποὺ εἶχον ἀποκλεισθῆ οτὸ βωρηᾷ μετὰ τὴν κατάρρευσιν τοῦ ᾿Ἄλβα-
νικοῦ μετώπου.
Ἢ ὑπὸ τὸν Γαγματάρχην Κοκκώνην ἔνοπλος δύναμις, τὴν με-
σημβρίαν τῆς δης Αὐγούστου, ἔφθασε στὴ Γάρδιτσα, ἕνα μικρὸ καὶ
γραφικιὸ χωριὸ τῆς βορείου Τριφυλίας. Εἰς τὴν Ν΄, Α, πλευρὰν τοῦ
χωρίου αὐτοῦ τὸ συγκρότημα σταμάτησε γιὰ λίγο γιὰ ν᾿ ἀναπαυθῇ.
τῇῆτο καλῶς ἐξωπλισμένον καὶ ἐβάδιζε μὲ ὅλα του τὰ ἐφόδια νά εἰ-
σέλθη εἰς τὴν ᾿᾽Ολυμπίαν, εἰς τὴν ζώνην τῆς ἐπιρροῆς του, Τὴν ὥραν
ἐκείνην ποὺ ἀνεπαύετο τὸ τμῆμα ἔφθασεν ἐξ ᾿Ανδριτσαίνης σύνδε-
σμος, κομιστὴς ἐπιστολῆς τοῦ ἀνθ)γοῦ Γούτα, ὁ ὁποῖος ἔγραφε στὸν
 -- 8β.--.

ἀρχηγὸ Κοκκώνη ὅτι τό ὑπὸ τὸν Θεοχαρόπουλον συγκρότημα, βαδί-

ξει ὁμαλῶς καὶ ἀνενόχλητα πρὸς Ζάχα. Κατόπιν τῆς εἰδήσεως ταύ-
της διελύθησαν οἱ φόβοι καὶ αἱ ἀνησυχίαι τοῦ Ταγματάρχου Κοκκώ-
νη, ὅστις διέταξε τὰ τμήματα ν᾿ ἀναπαυθοῦν ἐν ἀναμονῆ διαταγῆς
του μέχρι τοῦ ἀπογεύματος, ὁπότε θὰ ἀνεχώρουν πρὸς ᾽Ολυμπίαν,
Οὕτως ἐγένετο ἡ ἀπαγγίστρωσις τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων ἀπὸ τὰς
ὀχυρὰς θέσεις τῶν Πλατανίων, σύμφωνα μὲ τὸ σχέδιον τῶν ἐλασι-
“τῶν, ἡ δὲ ὑπογραφεῖσα συμφωνία ἔφερε τὰ ἐπιδιωκόμενα ἀπὸ τὴν
ἡγεσίαν τοῦ ΕΑὝΜ ἀποτελέσματα. Οἱ ἐλασίται ἐπέτυχον ἐκεῖνο ποὺ
ἐπεθύμουν, πρῶτον τὴν ἀπαγγίστρωσιν τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων ἀπὸ
τὰς ὀχυρὰς θέσεις ποὺ κρατοῦσαν στὸ βουνὸ τῶν Πλατανίων καὶ
δεύτερον τὴν κατάτμησιν τῶν δυνάμεων αὐτῶν εἰς δύο τμήματα,
ἀπ᾽ ἀλλήλων ἀπέχοντα καὶ μὴ δυνάμενα νὰ ἀλληλοῦὐποστηριχθοῦν,
Τὴν ἰδίαν ἡμέραν καὶ ὀλίγας ὥρας μετὰ τὴν μετακίνησιν τῶν ἐθνι-
κῶν' ὁμάδων ἐκ Πλατανίων, δύο ἰσχυρὰ τμήματα τοῦ ΕΛΑΣ, τὸ ἕνα
ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ Ταγματάρχου Στρατήγη, ἠκολούθησε τὰ βήμα-
τα τοῦ τμήματος Κοκκώνη, τὸ δὲ ἕτερον, ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ Ναπ.
Παπαγιαννοπούλου,͵ ἠκολούθησε τὰ βήματα τῶν ὁμάϑδων Θεοχαρο-
πούλρου καὶ Κριτσέλη.
"Ὁ ἀντικειμενικὸς σκοπὸς τῶν τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ ἦτο προ-
"φανῶς ἡ ὕπουλος καὶ αἰφνιδιαστικὴ ἐπίθεσις κατὰ τῶν ἐθνικῶν ὁμά.-
δῶν, Ὁ Στρατήγης, ἀφοῦ ἐπῆρε ἀσφαλεῖς πληροφορίας ἐν σχέσει
- μὲ τὴν πορείαν, τὴν κίνησιν καὶ τὰς θέσεις τοῦ τμήματος Κοκκώνη,
ξεκίνησεν ἀπὸ τὰ Πλατάνια γιὰ νὰ κτυπήση τὸ τμῆμα αὐτὸ καὶ νὰ
δώση τὸ καίριο κατ΄ αὐτοῦ πλῆγμα. Περὶ τὴν 11ην περίπου πρωϊνὴν
τῆς όης Αὐγούστου τά ὑπὸ τὸν Στρατήγην τμήματα τοῦ ΕΛΑΣ πλη-
σίασαν τὰς ἐθνικὰς ὁμάδας, αἱ ὁποῖαι ἀνύποπτοι καὶ ἀμέριμνοι ἄνε-
παύοντο ἔξωθι τοῦ χωρίου Γάρδιτσα. Τὰ τμήματα τοῦ ΕΛᾺΑΣ ἐβά-
"διζαν ἐν ἀναπτύξει κι’ ὁ Κοκκῶώνης τὸ ἀντελήφθη, οὐδέποτε ὅμως
-ἀπίστευσε πὼς τὸ τμῆμα αὐτὸ ἐβάδιζεν ἐναντίον του. Πάντως ἀνησύ-
χῆσε καὶ εἶπεν εἰς τοὺς περὶ αὐτὸν ἀξιωματικούς:
-- Τὶ διάβολο θέλουν πάλιν αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι; Θὰ βαδίζουν
φαίνεται πρὸς ᾿Ανδρίτσαιναν, ᾿Αφεῖστε τους, '
Τόσῃη ἦτο ἡ πεποίθησίς τοῦ ὅτι τὸ ἐλασίτικο τμῆμα δὲν ἐβάδι-
ζεν ἐναντίον τῶν τμημάτων τοῦ, ὥστε οὔτε σκοπὸν ἐτοποϑέτησε διὰ
νὰ παρακολουθήση τὴν πορείαν του. Οἱ ἐλασίτες ὅμως, γνωρίζοντες
ὅτι τὰ ἐθνικὸν τμῆμα τοῦ Κοκκώνη ἀνεπαύετο, ἄνευ οὐδεμιᾶς χρο-
«νοτριβῆς ἀνεπτύχθησαν κατά μέτωπον καὶ ἔλαβον διάταξιν μάχης.
Διὰ συντόμου πορείας, ἐπὶ λίαν ἀνωφεροῦς ἐδάφους, ἔφθασαν ταχέ-
ὡς εἰς: τὴν κορυφὴν τοῦ λόφου, παρὰ τὴν παρυφὴν τοῦ ὁποίου ἄνε-
παύοντο οἱ ἄνδρες τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων, Τοὺς ἐπλησίασαν εἰς ἀπό-
'στασιὶν 100. μέτρων καὶ τοὺς ἐπετέθησαν αἰφνιδίως διά χειροβομβίδων,
 .-- 8ὅ --.

Αἱ ἐθνικαὶ ὁμάδες, καῖτοι αἰφνιδιάσθησαν, κατώρθωσαν σύντο-

μαᾳ νὰ ἀνακτήσουν τὸ θάρρος τῶν καὶ νὰ λάβουν θέσεις μάχης διὰ
νὰ ἀποκρούσουν τοὺς ἐπιτιθεμένους. Ἢ μάχη διεξήχθη μὲ λύσσαν.
Οἱ ἄνδρες τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων ἠμύνθησαν ἡρωϊκῶς καὶ ἀπέκρουσαν
τοὺς ἐπιτιθεμένους. Οὐδεὶς ὑπεχώρησε. Σὲ λίγο ὅμως δέχοντοι πυρὰ
ἐκ τῶν νώτων καὶ ἡ ἀντίσταοίς τῶν ἤρχισε νὰ κάμπτεται.
Ὃ ἀνθ)γὸς Δογάνης, μὲ τὸ βαρὺ πολυβόλον του, κρατεῖ σὲ με-
γάλη ἀπόστασι τοὺς ἐπιτιθεμένους, αἴφνης ὅμως τὸ πολυβόλον τοῦ
ὑφίσταται ἐμπλοκὴν καὶ ἐνῶ κατέβαλεν ἀπεγνωσμένας προσπαθείας
νὰ τὸ διορθώση, οἱ ἐλασίτες ἕρποντες σὰν φίδια, τὸν πλησιάζουν
καὶ πετοῦν ἐναντίον τοῦ χειροβομβίδας :
.-- Δογάνη, παραδόσου γιὰ νά γλυτώσης ! ᾿Εφώναζον.
-- Ὄχι ἄτιμοι, ψεῦτες, προδότες 1 ᾿Απαντοῦσεν ὁ ἡρωϊκὸς ἀξι-
ὡματικὸς καὶ ἐξεσφενδόνιζε χειροβομβίδας ἐναντίον τῶν, Αἴφνης
θραῦσμα χειροβομβίδος τὸν τρσυματίζει σοβαρῶς, βουτηγμένος στὸ
αἷμα δέν λυγίζει, ὁ θάνατος δὲν τὸν τρομάζει, ἐξακολουθεῖ νὰ μά-
χεται καὶ μὲ τὸ ἕνα χέρι πετοῦσε χειροβομβίδες καὶ μὲ τὸ ἄλλο κτύ-
παγε τὸ κινητὸν οὐραῖον τοῦ πολυβόλου τοῦ μὲ ὅλας τοῦ τὰς δυνά»
μεις διά νὰ τὸ καταστρέψη, Δὲν ἔπρεπεν ἕνα τέτοιο βαρὺ ὅπλο νὰ
πέση στὰ χέρια τῶν ἐχθρῶν του, ᾽Ὃ Δογάνης πάλαιψε σὰν γίγας,
ἧτο ἕνας καὶ αὐτὸς ἀπὸ τὰς χιλιάδας τῶν γενναίων ποὺ γνώρισαν
τὸν δρόμον τῆς θυσίας.
Ἐνῷ ἐξηκολούθει νὰ μάχεται ἕνας ἐλασίτης τὸν πλησίασε καὶ
τὸν πυροβόλησε ἐξ ἐγγυτάτης ἀποστάσεως, Τὸ πλῆγμα ποὺ τοῦ κα’
τέφερεν ἦτο καίριον, τότε ὠρθώθη, ὅρπαξε μίαν χειροβομβίδα καὶ
τὴν ἐξεσφενδόνισε ἐναντίον τῶν, ἦτο ἡ τελευταία τοῦ, μαζὶ μὲ αὐτὴν
ἔφυγε καὶ ἡ τελευταία τοῦ πνοή.
Πλησίον τοῦ Δογάνη καὶ ἕνας ἄλλος ἀξιωματικὸς ἠγωνίσθη
ἡρωϊκῶς, ἀναχαιτίσας ἀπὸ τὴν πρώτην στιγμὴν τὰς ἐπιθέσεις τῶν
ἐλασιτῶν ἄκαμπτος, μέχρι καὶ τοῦ τελευταίου του φυσιγγίου, δὲν
ἐγκατέλειψε τὸν ἀγῶνα, ὁ ἀνβ)γὸς Μιχαλακόπουλος, Πίπτει καὶ αὐ-
τός, σὰν τίμιο καὶ ἀγνὸ “Ἑλληνόπουλο, καὶ μὲ τὸ αἷμα του ποτίζει
τὴν διψασμένη αὐγουστιάτικη γῆ τῆς Γάρδιτσας. ᾿
Ἢ μάχη διεξήχθη μὲ σφοδρότητα μέχρι τῶν βραδυνῶν ὡρῶν,
ὁπότε οἱ ἄνδρες τῶν ἐνόπλων ὁμάδων τοῦ Ταγματάρχου Κοκκώνη
ὑπεχώρησαν, καμφθείσης τῆς ἀντιστάσεώς των. Κατὰ τὴν αἱματη-
ρὰν αὐτὴν σύγκρουσιν ἐφονεύθησαν οἱ ἄνω δύο ἀξιωματικοὶ ἐκ τῶν
ἐθνικῶν ὁμάδων καὶ ἐτραυματίσθησαν περὶ τοὺς δέκα, ᾿Επίσης ἐφο-
νεύθησαν πλέον τῶν δέκα ἐθνανταρτῶν, αἱ δὲ δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ
ἔσχον περισσότερα θύματα.
Ὃ Ταγματάρχης Κοκκώνῃης, μαζὶ μὲ ἄλλους ἀξιωματικούς,
κατώρθωσε νὰ διαφύγη. ᾿
 «- 6 .-.
Ἡ παρὰ τὴν Νίθιτσαν ἐνέδρα τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ
κατὰ τῆς ἐδνικιστικῆς ὁμάδος Γ. Θεοχαροπούλου.
Ἦταν πρωΐ τῆς δῆς Αὐγούστου 1943, Ὃ λοχαγὸς Γ, Θεοχαρό-
ποῦλος μὲ τὸ τμῆμα τοῦ ξεκίνησεν ἀπὸ τὰ Πλατάνια μὲ κατεύθυνσιν
πρὸς ᾿Ανδρίτοαινα - Ζάχα. “Ὅταν ἡ ἔνοπλος ὁμὰς εἰσῆλθε στὴ χα-
ράδρα τῆς Νίβιτσας καὶ ἐβάδιζεν ἀνύποπτος, ἐδέχθη ἀπρόκλητον
καὶ αἰφνιδιαστικὴν ἐπίθεσιν ἐϊκς μέρους τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ, τελούν-
τῶν ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Ν, Παπαγιαννοπούλου καὶ Π. Παναγο-
πούλου. Τὸ ἔνοπλον αὐτὸ τμῆμα τοῦ ΕΛΑΣ διετάχθη νὰ κτυπήση εἰς
ἐνέδρα τὴν ὁμάδα Θεοχαροπούλου, Εὐθὺς ὡς ἀνεχώρησεν ἐκ Πλα-
τανίων ἠκολούθησε ταύτην κατὰ πόδας ὁ Παπαγιαννόπουλος, ὅστις
διὰ νὰ προφθάση τὴν ἀνυπόπτως βαδίζουσαν ὁμάδα Θεοχαροπού.
λου καὶ νὰ φθάση γρηγορώτερον εἰς τὴν προκαθορισθεῖσαν ἐνέ-
δραν, παρέκαμψε τὸ Ζάχα, ἀνῆλθεν εἰς τὸ ὕπερθεν αὐτοῦ ἀντέρει-
σμα (Πρισκαβίτσα) καὶ ἔφθασεν ἐγκαίρως εἰς τὸν τόπον τῆς ἐνέδρας.
ὝὍταν ἡ ὁμὰς Θεοχαροπούλου εἰσῆλθεν εἰς τὴν χαράδραν τῆς Νίβι-
τσας, ἐδέχθη καταιγιστικὰ πυρὰ πολυβόλων καὶ ὅπλων. Σύγχυσις
καὶ πανικὸς κατέλαβε τὸν οἰφνιδιασθὲν τμῆμα. Ἕνας θανάσιμος
κλοιὸς φωτιᾶς καὶ σιδήρου εἶχε ζῶώσει τοὺς ἀντάρτας τοῦ Θεοχαρο-
πούλου, Παρὰ τὸν αἰφνιδιασμὸν οἱ ἄνδρες τοῦ Θεοχαροπούλου ἡμύν-
θησαν εἰς τὴν ἱερὰν ἔπαλξιν τῆς Ἑλλάδος. Ὃ λοχαγὸς Κόσιφας μὲ
25 ἀντάρτες τοῦ μαχόμενος κατώρθωσε νὰ διασπάσῃ τὸν κλοιὸν καὶ
νὰ διασωθῆ. Ὃ λοχαγὸς Θεοχαρόπουλος καὶ Κριτοέλης, τραυματι-
σθέντες σοβαρῶς, πίπτουν εἰς τὰς χεῖρας τῶν ἐλοασιτῶν, οἱ δὲ ὑπό-
λοιποι ἄνδρες τοῦ ἐθνικοῦ τμήματος, μὴ δυνάμενοι γὰ πράξουν ἄλ-
λῶς, παραδίδονται. “Ὅλοι ἀφωπλίσθησαν ἀμέσως καὶ ἀφέθησαν
ἐλεύθεροι, ἐκτὸς τοῦ λοχαγοῦ Γ, Θεοχαροπούλου καὶ τοῦ ὑπαξιωμα-
τικοῦ Παπαδάμη, οἱ ὁποῖοι ὡὠδηγήθησαν δέσμιοι παρὰ τὴν θέσιν
«Κούβελος» καὶ ἐξετελέσθησαν κατὰ τὸν πιὸ ἀγριώτερον τρόπον ἀπὸ
τοὺς ἀντάρτας Γυφτόπουλον καὶ Γεωργιάδην, ᾽ λοχαγὸς Α. Κρι-
τοέλης, μαξὶ μὲ ἄλλους ἀξιωματικούς, μετεφέρθησαν ἀλυσσοδεμένοι
στὸ χωρίον Κωστομέρα ὅπου ἐκρατήθησαν ἐπ᾽ ἀρκετόν, ᾿Εκεῖθεν
ἀργότερον ὁ Κριτσέλης ἐδραπέτευσε καὶ κατετάγη εἰς τὰ τάγματα
᾿Ασφαλείας.
Προκήρυξις, τοῦ ἀρχηγοῦ τῶν ἐνόπλων ἐδνικῶν
ὁμάδων συνταγματάρχου Γιαννακοπούλου,
πρὸς τὸν λαὸν τοῦ ἱμωρηᾷ,
Ἡ εἴδησις τῆς διαλύσεως τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων Τριφυλίας ἐκ
μέρους τῶν δυνάμεων τοῦ ΕΛΑΣ, ἐγνώσθη ἀμέσως στὸ ᾿Αρχηγεῖον
 --
961 --

τῶν ἐνόπλων ἐθνικῶν ὁμάδων ποὺ ἥδρευε τότε στὸν Ταῦὔγετον. Ὁ

᾿Αρχηγὸς τοῦ Ἑ, Σ. Συνταγματάρχης Γιαννακόπουλος, κατόπιν τῆς
δολοφονικῆς ταύτης ἐνεργείας τῶν ἐλασιτῶν, ἐξέδωκε τὴν ὑπ᾽ ἀριθ,
26 τῆς θης Αὐγούστου 1943 προκήρυξίν του πρὸς τὸν λαὸν τοῦ Μω-
ρῃηᾶ, δι᾽ ἧς ἐδήλωνεν ὅτι εὑρίσκεται εἰς κατάστασιν πολέμου μὲ τοὺς
ἐχϑροὺς τῆς ἐθνικῆς ἀντιστάσεως ἐαμοελασίτας, καὶ εἶχεν ὡς ἑξῆς:

Προκήρυξις
Ἑλληνικὸς ᾿Επαναστατικὸς Στραστὸς

"Ἔνοπλα τμήματα τοῦ ΕΑΜ, ὅλως δολοφονικῶς καὶ ἄνευ οὐ-

δενὸς λόγου, ἐπετέθησαν πρὸ Ἰθημέρου εἰς τὴν περιοχὴν Τριφυλίας
κατὰ 25 ἀνδρῶν, ἀνηκόντων εἰς τὸν ΕῈΣ καὶ ἐκτελούντων ἐντεταλ-
μένην ὑπηρεσίαν, τοὺς ὁποίους καὶ διέλυσαν. Κατόπιν τούτου παρε-
κλήθην θερμῶς καὶ κατ᾽ ἐπανάληψιν παρὰ τῶν λοιπῶν ὁμάδων τοῦ
ΕΕΣ, ὅπως ἐπιτρέψω ἐπιθετικὴν ἐνέργειαν τούτων κατὰ ἐγγὺς ἐνό-
πλῶν δυνάμεων τοῦ ΕΛΑΣ πρὸς διάλυσιν τούτων, ἵνα μὴ ὑποστῶσι
δευτέραν μεγαλυτέρας ἐκτάσεως δολοφονικὴν ἐπίθεσιν. Δὲν ἔδωκα
τὴν ἔγκρισιν ταύτην, καίτοι ἐγνώριζον τὸν κίνδυνον εἰς ὃν ἐξέθετον
τὰς ὁμάδας τοῦ ΕΕΣ, ἵνα ἀποφύγω τὴν ἐμφύλιον σύρραξιν. Εἶδο-
ποιήθην χθὲς ὅτι ἡ ἀναμενομένη νέα δολοφονικὴ ἐνέργεια τῶν τμη-
μάτων τοῦ ΕΑΜ ἐγένετο καὶ ὅτι κατόπιν σκλῃρὸθ ἀγῶνος αἱ ὁμάδες
τοῦ ΕΕΣ διελύθησαν μὲ πολλὰς ἀπωλείας. “ὑπῆρξα οὕτως ὁ ἠθικὸς
αὐτουργὸς τοῦ ἀτυχήματος τούτου τῶν φιλίων τμημάτων μου. Συγ-
χρόνως πρὸς τὰς δολοφονικάς ταύτας ἐνεργείας τῶν τμημάτων τοῦ
ΕΑΜ, ἐγένετο καὶ ἄλλη τοιαύτη εἰς τὴν περιοχὴν τοῦ Ταὐγέτου κατὰ
φιλίου τμήματος, ἡ ὁποίᾳ ἀπέτυχε. Τὰ τμήματα τοῦ ΕΑΜ εἶχον πε-
ρικυκλώσει τὸ φιλικόν μὰς τμῆμα, τοῦ ἀπηγόρευσαν πᾶσαν ἐπικοι-
γωνίαν καὶ ἐφοδιασμὸν καὶ ἠπείλησαν οὗτοι τοῦτο ἢ νὰ ἀποθάνη τῆς
πείνης ἢ νὰ παραδοθῆ, ᾿Επίσης παντοῦ ἀλλαχοῦ, ὄπου ἔχομεν φίλιον
τμῆμα, τὸ ΕΑΜ παρατάσσει καὶ τὸ ἰδικόν του διὰ νά ἑἐφαρμόση ἐν
καιρῷ τὰς μεθόδους τῆς μάχης τῆς Τριφυλίας. Κατόπιν τούτου ἦνα-
γκάσθημεν σήμερον τὴν πρωΐαν νὰ ἐπιτεθῶμεν καὶ διαλύσωμεν τὸ
τμῆμα τοῦ ΕΑΜ τεταγμένον ἐγγὺς τοῦ ΕΕΣ καὶ ἀναμένον νὰ ἐμπή-
ξη τὴν ϑολοφονικὴν μάχαιραν. Κατὰ τὴν σύγκροῦσιν ταύτην, ὡς ἦτο
ἑπόμενον, ἐχύθη ἀδελφικὸν αἷμα.
Κατόπιν ὅλων τῶν ἀνωτέρω εἶμαι ὁποχρεωμένος ;
1) Νὰ καταγγείλω εἰς τὸν ᾿Ελληνικὸν λαὸν τὴν ὀργάνωσιν τοῦ
ΕΑΜ, ὡς ὀργάνωσιν ὄχι ἐθνικὴν καὶ ἀπελευθερωτικήν, ἀλλὰ ὡς ὀὁρ-
γάνωσιν ἔχουσαν σκοτίους σκοπούς, ὅλως ἀντιθέτως πρὸς τὴν ἰδέαν
τῆς Πατρίδος καὶ τῶν λαϊκῶν ἐλευθεριῶν.
 -- 92.--.

2) Νὰ γνωρίσω εἰς αὐτὴν ὅτι ἀπὸ σήμερον τὴν πρωΐαν εὑρί-

σκομαι μετὰ ταύτης εἰς ἐμπόλεμον κατάστασιν, κατὰ τὴν ὁποίαν
τὴν τύχην μας θὰ κρίνη ἡ δύναμις τῶν ὅπλων μας.
3) Νὰ συστήσωμεν εἰς τὸν “Ἑλληνικὸν λαὸν νὰ μὴ λιποψυχήση
᾿ἀπὸ τὰς τρομοκρατικὰς μεθόδους τοῦ ΕΑΜ, οὔτε νὰ ἐξαπατᾶται
ἀπὸ τὰ μετὰ κυνικότητος ψεύδη του, ἀλλὰ νὰ παραμείνη σταθερὸς
εἰς τὰς ἐπάλξεις τῆς νομιμότητος κατὰ τῆς ἀπειλούσης αὐτὸν δεινῆς
ἀναρχίας, διὰ νὰ μὴ γνωρίση τὴν τραγικὴν κατάστασιν τῆς Γαλλι-
κῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1789, κατὰ τὴν ὁποίαν Ἰ100,.000 ᾿Ἰακωβῖνοι,
μεταξύ τῶν ὁποίων ἡ πλειονότης ἦτο ἀπόφοιτοι τῶν φυλακῶν καὶ
γενικῶς ἀπὸ τὴν ζωήν, διῴκησαν ἐπὶ 6 μῆνας 28 ἑκατ. Γάλλους καὶ
ἐφόνευσαν κατὰ τὴν περίοδον ταύτην τόσους Γάλλους, ὅσοι δὲν εἶ-
χον φονευθῆῇ εἰς τὰ 650 προηγούμενα τῆς ἐπαναστάσεως χρόνια,
Παρακαλῶ τὰ σωματεῖα καὶ τοὺς ἱερεῖς, ὅπως κοινοποιήσωσι
τὴν παροῦσαν ὅσον τὸ δυνατὸν εὐρύτερον εἰς τὸν Ἑλληνικὸν λαόν.
Ὃ ᾿Αρχηγὸς τῶν ἐνόπλων δονάμεων ἀντιστάσεως Πελοποννήσου
᾿Αϑανάσιος Γιαννακόπουλος
Συνταγματάρχης

Ὁ ταγματάρχης Χάρικτον ἀπαιτεῖ ἀπὸ τὸν

Συνταγματάρχην Γιαννακόπουλον τὴν ἄμεσον
ὑπ᾽ αὐτοῦ ἀνάκλησιν τῆς κατὰ τοῦ ΕΑΜ προκηρύξεως.

Ἧ προκήρυξις αὐτὴ τοῦ Συνταγματάρχου Γιαννακοπούλου, ἐν

τῇ ὁποίᾳ ἐτονίζετο καθαρὰ ὅτι αἱ ὑπ᾽ αὐτοῦ δυνάμεις εὑρίσκονται
πλέον εἰς ἐμπόλεμον κατάστασιν μὲ τὸ ΕΑΜ, κατόπιν τῶν δολοφο-
γικῶν αὐτοῦ ἐπιθέσεων κατὰ τῶν δυνάμεων τοῦ ΕΕΣ, κοινοποιηθεῖ-
σα εἰς τὴν ᾿Αγγλικὴν ἀποστολήν, ἐπροξένησεν ἀλγεινὴν ἐντύπωσιν,
Ὃ Ταγματάρχης Χάρικτον, βλέπων ὅτι ἐπίκειται ἀδελφοκτόνος σύρ-
ραξις μεταξὺ τῶν δύο παρατάξεων, ἠθέλησε νὰ προλάβη καὶ. νὰ μα-
ταιώση ταύτην. ᾿Αμέσως ἀπέστειλε τὸν λοχαγὸν Φρέϊζερ νὰ συναγ-
τήση τὸν ᾿Αρχηγὸν τῶν δυνάμεων τοῦ ΕΕΣ καὶ γὰ τοῦ ἀνακοινώση
ὅτι ὁ ᾿Αρχηγὸς τῆς ᾿Αγγλικῆς ἀποστολῆς ἀντιτίθεται σφόδρα μέ τὰ
ἐν τῇ προκηρύξει τοῦ ἀναγραφόμενα, ἰδίως μὲ τὰ λεχθὲν «ὅτι ἀπὸ
σήμερον εὑρίσκεται εἰς ἐμπόλεμον κατάστασιν μὲ τὸ ΕΑΜ» καὶ ὅτι
εἰς τὰς παρούσας περιστάσεις δὲν εἶναι ἐνδεδειγμένη ἡ στάσις τοῦ
ΕΕΣ ἔναντι τῆς ὀργανώσεως τοῦ ΕΑΜ. “Ἑτόνισε δὲ εἰς τὸν Φρέϊζερ
ν᾿ ἀνακοινώση τὰς ἀπόψεις τοῦ αὐτὰς καὶ ὅτι εἰς περίπτωσιν καϑ᾽
ἣν ὁ ἀρχηγὸς τοῦ ΕΕΣ δὲν ἀνακαλέσει τὴν προκήρυξιν, νὰ τονίσῃ
εἰς αὐτὸν ὅτι ἀμέσως θά ἀπέκοπτε τὰς πρὸς τὰς ἐθνικὰς ὁμάδας
 --- 9ο5.-.

παρεχομένας οἰκονομικὰς ἐπιχορηγήσεις καὶ ὅτι δὲν θὰ παρεῖχε τοῦ

λοιποῦ πρὸς αὐτὰς ὅπλα, Ὃ Φρέϊζερ, ἐξουσιοδοτημένος ν’ ἀνακοι-
νῶώση τὰ ἀνωτέρω πρὸς τὸν ἀρχηγὸν τοῦ ΕΕΣ, ἐνεφανίσθη ἀμέσως
ἐνώπιον τούτου. Ὃ ἀρχηγὸς Γιαννακόπουλος τὸν ὑποδέχεται μὲ
ἐγκαρδιότητα εἰς τὸ ἀρχηγεῖον του, ὁ δὲ Φρέϊζερ, γελῶν, εἶπε
πρὸς αὐτόν :
-- Τὶ τρέλλα ἦταν αὐτὴ ποὺ κάνατε, κι Συναγματάρχα; Ὃ
Ταγματάρχης Χάρικτον μόλις ἔλαβε γνῶσιν τῆς προκηρϑξεώς σας,
τόσον πολὺ ἐστεναχωρήθη καὶ ἐλυπήθη ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ σταθῆ
στὰ πόδια του, Μοῦ εἶπεν ὅτι δὲν εἶχε τὴν δύναμιν νὰ ὁδοιπορήση
διὰ νὰ ἔλθη νὰ σᾶς ἰδῆ προσωπικῶς, διέταξε δὲ ἐμένα νὰ ἔλθω ἐδῶ
νὰ σᾶς συναντήσω καὶ νὰ σᾶς διαβιβάσω τἄς ἀντιλήψεις τοῦ καὶ τὴν
προσωπικήν τοῦ ἐπιθυμίαν, ἡ ὁποία συνίσταται εἰς τὸ νὰ ἀνακαλέ-
σητε ἀμέσως τὴν κατὰ τοῦ ΕΑΜ προκήρυξίν σας, τὴν ὁποίαν θεωρεῖ
ἄσκοπον καὶ βλάπτουσαν ἀνεπανορθώτως τὸν ἀγῶνα τῆς ἐθνικῆς
ἀντιστόσεως, μὲ παρακάλεσε νὰ σᾶς εἴπω νὰ ἐξαποστείλητε ἀμέσως
ἔκτακτον σύνδεσμον εἰς τὰς Καλάμας μὲ τὴν ἐντολὴν νὰ μὴ κοινοποι-
ηθῆ ἡ προκήρυξίς σας αὕτη, ἐὰν δὲ δὲν συμφωνήσητε εἷς αὐτά, μοῦ
εἶπε γὰ σᾶς τονίσω ὅτι θὰ ἐφαρμόση ἀντίποινα κατὰ τῶν δυνάμεων
τοῦ ἘΕΣ καὶ τὰ ὁποῖα θὰ συνίστανται εἰς τὴν ἄμεσον περικοπὴν τῆς
οἰκονομικῆς ἐνισχύσεως καὶ τὴν μὴ παροχὴν πλέον ὅπλων καὶ
ἐφοδίων.
- Εἶναι πολὺ ἀργὰ πλέον, κ. ΔΛοχαγέ, ἀπήντησεν ὁ Συνταγμα-
τάρχης Γιαννακόπουλος, Λυποῦμαι ποὺ δὲν μπορῶ νὰ συμφωνήσω
μὲ τὰς ἀντιλήψεις τοῦ κ. Ταγματάρχου, ἡ προκήρυξίς μοὺ ἔχει γνω-
σϑῇ εἰς ὅλον τὸν λαὸν τῆς Πελοποννήσου. Σεῖς ἔχετε τὴν γνώμην
ὅτι ἡ πράξις μου αὐτὴ ἦτο πράξις τρέλλας ; Εὔχομαι νὰ ἔχετε δίκαι-
ον, πάντως ὅμως πρέπει νὰ γνωρίζετε καὶ νὰ καταστήσητε τοῦτο
γνωστὸν εἰς τὸν ἀρχηγόν σας ὅτι τὸ ΕΑΜ ἔχει λάβει ἀμετάτρεπτον
ἀπόφασιν νὰ διαλύση ὅλας τὰς ἐθνικὰς ὁμάδας ἀντιστάσεως καὶ νὰ
ἐξουδετερώση διὰ τῶν ὅπλων πᾶν ἐμπόδιον εἰς τὰ κατακτητικά του
σχέδια. Ἡμεῖς, ὡς ἐθνικόφρονες ἀξιωματικοί, εὑρισκόμεθα ἐν κινδό.-
νῷ μετ᾽ οὐ πολὺ ἔχω τὴν γνώμην ὅτι τὸν αὐτὸν κίνδυνον θ΄ ἀντὶμε-
τωπίσητε καὶ σεῖς.
-- Καὶ πῶς τὸ γνωρίζετε αὐτό ; ᾿Ἔρωτᾷ ἔκπληκτος ὁ λοχαγὸς
Φρέϊζερ. Καὶ δὲν τὸν γνωρίζομεν ἡμεῖς;
-- Σεῖς δὲν δύνασθε νὰ τὸ γνωρίζετε, διότι εἶσθε Αγγλοι καὶ
ζῆτε στὴν “Ελλάδα καὶ ἐγὼ ἐὰν ἤμουν στὸ Λονδῖνον δὲν θὰ μποροῦ-
σα νὰ καταλάβω εὔκολα πὼς σκέπτονται οἱ Αγγλοι. Ἔτσι, τώρα,
κι᾿ ἐσεῖς καὶ ὁ Χάρικτον δὲν δύνασθε νὰ ἐννοήσητε τοὺς σκοποὺς
καὶ τὰς ἐπιδιώξεις τῶν ἐλασιτῶν, Καὶ συνεχίζων ὁ ἀρχηγὸς Γιαννακό-
ποῦλος, εἶπε: Τὶ ἠθέλατε νὰ κάνω κι Φρέϊζερ, μετὰ τὰς ἀπροκλή-
 -.- ο4--

τούς ἐπιθέσεις τοῦ ΕΛᾺΣ ἐναντίον τῶν τμημάτων τοῦ ΕΕΣ ; Γνωρί-:
ζετε καλῶς τὰ γεγονότα, τὰ ὁποῖα διεδραματίσθησαν τὴν θην Αὐγού-
στοῦ εἰς τὴν ὀρεινὴν Τριφυλίαν, ὅπου τμήματα τοῦ ΕΛᾺΣ ἐπετέθη-
σαν ἀἁπροκλήτως κατὰ τμημάτων τοῦ ΕΕΣ καὶ διέλυσαν διὰ τῶν
ὅπλων 300 ἄνδρας, οὗς ἀφώπλισαν καὶ διεπόμπευσαν, φονεύσαντες
τοὺς ἀρχηγούς τῶν. ᾿Επίσης χθὲς ἐπετέθησαν εἰς τὴν Βασιλικὴν κατὰ
ἑτέρου τμήματος τοῦ ΕΕΣ πὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ ᾿Ιλάρχου Βρεττάκου,
ὅπερ διέλυσαν, ᾿Ἐπίσης ὁ Κανελλόπουλος καὶ ἄλλοι πολλοὶ ἐλασίται
εὑρίσκονται πλησίον μας πάνοπλοι καί παρακολουθοῦν τὰς κινήσεις
μας ἀγρύπνως, ἕτοιμοι νὰ καταφέρουν ἐναντίον μας τὸ ἀποφασιστι-
κὁν πλῆγμα, Καὶ σᾶς ἐρωτῶ : Διατὶ ὅλα αὐτά; Μήπως ἡμεῖς εἴμεθα
ἐδῶ μαζὶ μὲ ἐσᾶς ὡς ᾿Ιταλογερμανοί ; ᾿Ακούσατε, ἀγαπητὲ κ, Φρέϊ-
ζερ, ἐξηκολούθησεν ὁ Συνταγματάρχης Γιαννακόπουλος. Ὅλα αὐτὰ
ἀποδεικνύουν ὅτι ἡ ἐαμικὴ ἡγεσία βαδίζει ἐπὶ προδιαγεγραμμένου
σχεδίου καὶ ὅτι δὲν ὑπολογίζει οὐδέν, προκειμένου νὰ πραγματοποι-
θῆ τὸ σχέδιόν της, ὅπερ εἶναι ἡ ἄμεσος διάλυσίς μας. Ἡμεῖς δὲν
ἐκηρύξαμεν πόλεμον κατὰ τοῦ ΕΑΜ, ἀλλὰ τὸ ΕΑΜ ἐναντίον μας.
Δὲν ἐκάναμεν τίποτε ἄλλο, παρὰ τὸ καθῆκον μας. Διὰ τῆς προκηρύ-
ξεῶς αὐτῆς, τὴν ὁποίαν ζητᾶτε νὰ τὴν ἀνακαλέσουμε, κατηγγείλα-
μὲν εἰς τὸν ᾿Ελληνικὸν λαὸν μίαν ὑφισταμένην κατάστασιν πολέμου,
συνεπείᾳ ἀπροκλήτου ἐπιθέσεως τοῦ ἘΛΑΣ ἐναντίον μας. Τώρα ἀ-
ναμένομεν τὰς διαταγὰς τοῦ Συμμαχικοῦ Στρατηγείου τῆς Μέσης
᾿Ανατολῆς, τὰς ὁποίας σᾶς διαβεβαιῶ ὅτι θὰ σεβασθῶμεν ἀπολύτως,
ἀδιαφοροῦντες διὰ τὸ τὶ θὰ ἐπακολουθήση.
ὋὉ Φρέϊζερ ἤκουσεν ἔκπληκτος τὰ λόγια αὐτὰ τοῦ Γιαγνακο-
πούλου καὶ τοῦ ἀπήντησε :
-- Πολὺ καλά, κ. Συνταγματάρχα, ὅλα αὐτὰ θὰ τὰ διαβιβάσω
εἰς τὸν κ᾿ Χάρικτον. ἱζαὶ ἀνεχώρησε συγκεκινημένος.
Μετ᾿ ὀλίγον ἐπέστρεψε πάλιν καὶ ἀνεκοίνωσεν εἰς τὸν Συνταγ-
ματάρχην Γιαννακόπουλον ὅτι ὁ Ταγματάρχης Χάρικτον τὸν παρα-
καλεῖ νὰ εἰδοποιήση ἕνα χωρικὸν ἀπὸ τὰ Πηγάδια, ποὺ γνωρίζει τὸν
δρόμον διὰ τὴν Βασιλικὴν Ταὐγέτου, νὰ ἔλθη μὲ τὸ ζῶον τοῦ λίαν
πρῶΐϊ διὰ νὰ τὸν πχαραλάβη καὶ μεταβῆ εἰς τὴν Βασιλικὴν. ᾿
Ὁ Ταγματάρχης Χάρικτον πράγματι ἔλαβε τὴν ἀπόφασιν νὰ
μεταβῆ προσωπικῶς εἰς τὸν τόπον τῆς συγκρούσεως, στὴ Βασιλική,
διὰ νὰ μεσολαβήση ὅπως συμβιβάση τὰ πράγματα καὶ παύσουν αἱ
αἰματηραὶ συγκρούσεις.
Τὴν ἑπομένην πρωΐαν ὁ Χάρικτον, ἔχων ὡς ὁδηγὸν χωρικὸν
τινὰ ἐκ Πηγαδίων, ἔλαβε τὴν ἄγουσαν διὰ Βασιλικήν. ᾿πέστρεψεν
ὅμως ἀμέσως τὴν ἑπομένην τῆς ἀναχωρήσεώς του, συντετριμμένος
καὶ ἀπογοητευμένος, καθ’ ὅτι, ὡς εἶπεν, εἶχε φθάσει πολὺ ἀργά,
Εἰς τὴν Βασιλικήν, ὡς εἶπε, δὲν εὗρε τίποτε ἄλλο, παρὰ νε-
 -- 95 .-

κοὺς τοῦ τμήματος Βρεττάκου, τοὺς δὲ ἐλασίτας νὰ τραγουδοῦν καὶ

γὰ χορεύουν εἰς τὸ πεδίον τῆς μάχης, οὐδεὶς τὸν ἐπλησίασε, καίτοι
ἐζήτησεν ἐπιμόνως τὸν ἀρχηγὸν τοῦ τμήματος.

Ἡ παρὰ τὰ Πηγάδια - ᾿Αλτομυρᾶᾷ σύγκρουσις

ἐνόπλου τμήματος τοῦ ΕΛΑΣ ὑπὸ τὸν
ἀνδ)γὸν Κασσᾶν μὲ τμῆμα τοῦ Ε-Σ.

Τὴν ἑπομένην ἤ μεθ᾽ ἑπομένην τῆς ἀφίξεως τοῦ κλιμακίου τῆς

᾿Αγγλικῆς ἀποστολῆς εἰς Πηγάδια καὶ τοῦ ἀρχηγοῦ τοῦ Ε. Σ, Συν-
ταγματάρχου Γιαννακοπούλου, ἐνεφανίσθη στὴν περιοχὴ αὐτή, ὅλως
αἰφνιδίως, ἔνοπλον τμῆμα τοῦ ΕΛΑΣ ἐκ 50 περίπου ἀνδρῶν ὑπὸ τὴν
ἡγεσίαν τοῦ ἀνθ)γοῦ ασσᾷ, Ἢ παρουσία τοῦ τμήματος αὐτοῦ ἄνη-
σύχησε τὸν Συνταγματάρχην Γιαννακόπουλον, ὅστις κατόπιν διαμαρ-
τυριῶν, ἀπειλῶν καὶ ἄλλων ἐνεργειῶν πρὸς τὸ κλιμάκιον τῆς Δια-
συμμαχικῆς ἀποστολῆς, ἀπεμάκρυνε τὸν Κασσᾶν ἀπὸ τὰ Πηγάδια.
Οὗτος ἐγκατεστάθη εἰς διάβασίν τινα μεταξὺ Πηγαδίων καὶ "Ἄνω
Σέλιτσα πρὸς Καλάμας, εἰς ἀπόστασιν 10)00 μέτρων περίπου ἐκ τῆς
θέσεως ὅπου εὑρίσκοντο αἱ δυνάμεις τοῦ ΕΣ. Τὴν ἰδίαν ἡμέραν ἔφ-
θασεν εἰς τὴν αὐτὴν περιοχὴν καὶ ἕτερον τμῆμα τοῦ ΕΛΑΣ ὑπὸ τὸν
Ὑπίλαρχον Κ. Κανελλόπουλον ἐξ 60 ἀνδρῶν, πλήρως ἐξωπλισμένων.
᾿Εγνώσθη δὲ ὅτι τὸ τμῆμα τοῦτο θὰ εἰσήρχετο ἐντὸς τοῦ χωρίου
Πηγάδια ἐντὸς τῆς ἡμέρας. Κατόπιν τῶν εἰδήσεων τούτων ὁ Συν-
ταγματάρχης Γιαννακόπουλος ἐσχημάτισε τὴν πεποίθησιν ὅτι ἡ ἡ-
γεσία τοῦ ΕΛᾺΣ εἶχεν ἀποφασίσει πλέον τὴν ἐναντίον τοῦ ἐκίθεσιν,
παρεπονέθη ἀμέσως καὶ διεμαρτυρήθη στοὺς ᾿Ἄγγλους καὶ ἠξίωσεν
ὅπως οὗτοι ἐπέμβουν καὶ συστήσουν εἰς τοὺς ἀρχηγούς τῶν ἐνόπλων
αὐτῶν τμημάτων τοῦ ΕΛᾺΑΣ ν᾿ ἀπομακρυνθοῦν ἀπὸ τὴν περιοχὴν
αὐτήν, διότι ἀπὸ τὴν παρουσίαν τῶν οὐδεὶς σκοπὸς ἐξυπηρετεῖται,
Ὃ Συνταγματάρχης Γιαννακόπουλος ἐπίστευεν ὅτι ἡ ἐπέμβα-
σις τῶν Λγγλων οὐδὲν θὰ ἔφερεν ἀποτέλεσμα καὶ ὅτι οὗτοι δὲν θὰ
εἰσηκούοντο ἀπὸ τοὺς διοικητὰς τῶν ἐνόπλων αὐτῶν ὁμάδων τοῦ
ΕΛΑΣ καὶ ἔλαβε τὴν ἀπόφασιν ν᾿ ἀντιμετωπίση πλέον τὴν κατάστα-
σιν διὰ τῶν ἰδίων του δυνάμεων, ἐπιτιθέμενος πρῶτος κατὰ τοῦ
τμήματος Κασσᾶ. Εἰς τὴν ἀπόφασιν αὐτὴν προῆλθε διότι ἐπίστευεν
ὅτι θὰ συνεκεντροῦντο ἀμέσως καὶ ἄλλαι δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ, ὁπό-
τε ἡ θέσις του θά καϑίστατο λίαν δυσχερής. Διέταξε τὸ ἀπόγευμα
τῆς ἰδίας ἡμέρας τὸν ἀνθ)ρχον Λεῶν. Γεωργουλέαν μὲ μικρὰν δύνα-
μιν ἀνταρτῶν νὰ καταλάβη θέσιν ἐκεῖθεν τοῦ τμήματος Κασσᾶ (πρὸς
Καλάμας) καὶ εἰς μικρὰν ἀπ᾿ αὐτοῦ ἀπόστασιν καὶ ὅτι, εὐθὺς ὡς
 -- 96 --

ἀκούσει πυροβολισμοὺς προερχομένους ἀπὸ τὰ Πηγάδια, νὰ βάλη

καὶ αὐτὸς ἀμέσως κατὰ τοῦ τμήματος Κασοαᾶ ἄνευ ἄλλης εἰδοποιή-
σεως, ᾿Αλλὰ καὶ τὸ τμῆμα τοῦ Κασσᾷ, ἔχον καὶ αὐτὸ ἐντολὴν νὰ
ἐπιτεθῆ ἐναντίον τῶν δυνάμεων τοῦ ΕΣ, διέθεσε μικρὸν τμῆμα ἀνταρ-
τῶν ἔναντι τῆς ὁμάδος Γεωργουλέα, οὕτω δὲ ἀμφότερα τὰ τμήματα
εὑρίσκοντο εἰς προφυλακὰς μάχῃς.
Ὃ Συντήρχης Γιαννακόπουλος δὲν ἐπιθυμοῦσε τὴν σύγκρουσιν
αὐτήν, δὲν ἤθελε ν᾿ ἀρχίση πρῶτος αὐτὸς χειρῶν ἀδίκων, ἀνέμενε
κατὰ τὴν νύκτα τῆς ϑης πρὸς τὴν θην Αὐγούστου μήπως κάποιος
ἀπὸ μηχανῆς Θεὸς ἐπέμβη καὶ ἀποσοβηθῆ ἡ ἐπικειμένη σύγκρουσις,
ἡ ὁποία ἀσφαλῶς θὰ εἶχεν ὀλεθρίας συνεπ-:ίας διὰ τὴν ἐξέλιξιν καὶ
πρόοδον τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων ἀντιστάσεως, Ὃ ᾿Αρχηγὸς πέρασε μιὰ
νύκτα ἀγωνιώδη καὶ ἀνήσυχον, χωρὶς νὰ λάβη καμμιὰ ἀπόφοασι. Τὴν
πρώΐαν τῆς θης Αὐγούστου ἐπληροφορήθη ὅτι τὸ ὑπὸ τὸν Κων. ἴζα-
νελλόπουλαν ἔνοπλον τμῆμα τοῦ ΕΛΑΣ εἰσῆλθεν εἰς τὸ χωρίον Πη-
γάδια μὲ τὸν ἀντικειμενικὸν σκοπὸν νὰ κινηθῆ ἐναντίον τῶν ἐθνικῶν
δυνάμεων τοῦ ΕΣ, εὑρίσκοντο δὲ εἰς ἀπόστασιν βολῆς τυφεκίου ἀπὸ
τὰ Πηγάδια, ὅπου εὑρίσκετο ὁ Κανελλόπουλος, ἐκάλυπτε δὲ τάς δυ-
νάμεις τοῦ ΕΣ τὸ ἀνώμαλον τοῦ ἐδάφους. Πρῶτος ὁ ΣυντΊρχης Γιαν-
νακόπουλος ἀπεφάσισε νὰ ἐπιτεθῆ κατὰ τοῦ τμήματος Κασσᾶ καὶ
ἄφοῦ ἐτοποθέτησεν ἀπέναντι τῶν δυνάμεων Κανελλοπούλου μικράν
δύναμιν διὰ νὰ τὸν ἀπασχολήσουν εἰς περίπτωσιν καθ᾽ ἣν οὗτος θὰ
ἐκινεῖτο ἐναντίον του, διέταξε μικρὸν τμῆμα νὰ κινηθῆ κατὰ τῶν δυ-
νάμεων τοῦ Κασσᾷ ἐκ τῶν βορείων κλιτύων τοῦ Καλαθίου, ὁ ἴδιος
δὲ μὲ τὴν ὑπόλοιπον δύναμιν ἐκινήθη κατὰ τοῦ Κασσᾶ ἐκ τοῦ καταυ-
λισμοῦ του.
Πρῶτοι ἤρχισαν νὰ βάλουν κατὰ τῶν ἐλασιτῶν οἱ ἐκ τῶν κλι-
τύων τοῦ Καλαθίου κατερχόμενοι, ἀμέσως δὲ ἤρχισε νὰ βάλη καὶ τὸ
τμῆμα τοῦ Γεωργουλέα,. Οἱ ἐλασίτες ἀπήντησαν ἀμέσως μὲ καταιγι-
στικὰ πυρά, Ὃ Συντῆρχῆς Γιαννακόκουλος, μόλις ἤκουσε τοὺς πυρο-
βολισμούς, ἐπετέθη καὶ αὐτὸς κατὰ τοῦ τμήματος τοῦ Κασυᾶ. Οἱ
ἄνδρες τοῦ Κασοᾶ ποὺ ἦσαν κρυμμένοι μέσα στοὺς βράχους, ἐξέρ-
χονται καί προσπαθοῦν νὰ λάβουν θέσεις βολῆς ἐναντίον τῶν ἐπιτι-
θεμένων ἀνδρῶν τοῦ Γιαννακοπούλου καὶ ἤρχισαν νὰ πυροβολοῦν,
Οἱ περὶ τὸν Γιαννακόπουλον ἄνδρες ἀντιληφθέντες τοῦτο, ἀμέσως
διασκορπίζονται καὶ πίπτουν πρηνεῖς, ἕρποντες δὲ καὶ πυροβολοῦ-
ντες, προὐχώρησαν πρὸς τὴν κατεύθυνσιν τοῦ Κασσᾶ, οἱ ὁποῖοι βλέ-
ποντες τὸν κίνδυνον εἰσέρχονται πάλιν εἰς τοὺς βράχους. Ἐν τῷ
μεταξὸ ὁ λοχαγὸς Κοτσώνης, μὲ τὸ ἔνοπλο τμῆμα του, τρέχει ἀκά-
λυπτος στὴ θέοιν τῶν βράχων, ἀνέρχεται ἐπ᾿ αὐτῶν καὶ κρατῶν
χειροβομβίδα φωνάζει :
-- Παραδοθῆτε, ἄλλως θὰ πεθάνετε ὅλοι [.
 -- 9ο.ς--.-

“Ὅλοι τότε σήκωσαν τὰ χέρια ψηλὰ καὶ ἐντὸς ὀλέγου χρονικοῦ

διαστήματος, ὅλοι παρεδόθησαν. Σὲ λίγο ἔφθασε καὶ ὁ ἀρχηγὸς
Γιαννακόπουλος, ὦ ὁποῖος τοὺς εἶπε τὰ ἑξῆς:
-- Ἤλθατε διά νὰ μᾷς κτυπήσητε δολοφονικά, ἀλλὰ ὁ Θεὸς
ἔφερε ἔτσι τὰ πράγματα, ποὺ ἀντὶ νὰ σκάψετε τὸ λάκκο μας ἐσκά-
ψατε τὸν ἰδικόν σας. “ὕστερα προσέθεσε μὲ ἀπότομο καὶ περιφρο-
νητικὸ ὕφος: ᾿Εμπρὸς εἶσθε ἐλεύθεροι, φύγετε, δὲν σᾶς φοβόμαστε,
οὔτε σᾶς ὑπολογίζουμε καθόλου, δὲν θὰ πᾶτε ἀπὸ ἐδῶ ἀλλοῦ που-
θενά, ἀλλὰ ὅλοι σας ὁ ἕνας κοντὰ στὸν ἄλλο, θὰ βαδίσετε τὸ δρόμο
πρὸς τὴ Σέλιτσα, Ὅλοι ἔμειναν ἐμβρόντητοι ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ ἀρ-
χηγοῦ, κανεὶς δὲν ἐπερίμενε τέτοια μεγαλόφρονα στάσι, Ὅλοι ἀμέ-
σῶς τότε δειλά -- δειλὰ ἀνασηκώθηκαν, μάζεψαν τά κουρέλια τους,
ἔρριψαν ὁλόγυρά τοὺς ἕνα ὕπουλο βλέμμα καὶ ἄρχισαν νὰ προχῶ-
ροῦν πρὸς τὴν Σέλιτσα,

Τὸ Σύμφωνο Ντομένικο - Παπαδόγκωνα

(20 Ἰουλίου 1945).

“Ἕνα ἀπροσδόκητο καὶ συνταρακτικὸ γεγονὸς, κατὰ τὰς κρισί-

μους ἐκείνας ἡμέρας τοῦ Αὐγούστου 1943, συνεκλόνισε τὴν ἐθνικό-
φρονα παράταξιν τοῦ Μωρηᾶ καὶ ἐπεδείνωσεν ἔτι περισσότερον τὴν
δύσκολον καὶ κρίσιμον θέσιν τῶν ὁμάδων τοῦ Ταὐγέτου : Ἢ ὑπο-
γραφὴ τοῦ συμφώνου Ντομένικο - Παπαδόγκωνα.
Εἶναι ἀληθὲς ὅτι ὅλοι ἔμειναν ἐμβρόντητοι μόλις τὸ διάβασαν,
ἠσθάνθησαν συντριπτικὸν κλονισμόν. Ἢ γνῶσις τοῦ συμφώνου αὐτοῦ
ὅσο καὶ ἂν ἠμφισβητήϑη ἡ γνησιότης τοῦ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην, ποὺ
δὲν εἶχον ἀκόμη ἀποκαλυφθῆ οἱ σκοποὶ καὶ ἐπιδιώξεις τοῦ ΕΑΜ, ἀ-
πεκαρδίωσε τοὺς ἐθνικόφρονας πολίτας καὶ τοὺς ἀνέκοψε τὸν ἄσβε-
στὸν πόθον πού εἶχον νὰ βαδίσουν καὶ ν᾿ ἀκολουθήσουν τὴν ἡρωΐϊ-
κὴν πορείαν ἑνὸς ὡραίου καὶ σκληροῦ καθήκοντος στὸ πλευρὸ τῶν
ἐνόπλων ἐθνικῶν δυνάμεων,
- "Ἄραγε νὰ εἶναι ἀληθινό; διελογίζοντο ὅλοι. Ἢ νὰ τὸ
ἐσχεδίασαν οἱ σκοτεινοὶ ἄνθρωποι τῆς ἐρυθρᾶς ἡγεσίας, ποὺ εἶναι
ἱκανοὶ γιὰ ὅλα καὶ γνωρίζουν ἀριστοτεχνικὰ νὰ στήνουν σατανικὲς
παγίδες ;, «.
Τραγικὸν πράγματι δίλλημα ἀντιμετώπιζαν οἱ ἐθνικόφρονες τὴν
ἐποχὴν ἐκείνην. Εἶναι ἀληθινὰ ἄραγε αὐτὰ ποὺ διαβάζουμε ; Εἴμεθα
καὶ ἐμεῖς μαζὶ μὲ αὐτοὺς καὶ δὲν τὸ γνωρίζουμε ; σαν αἱ μόναι
καὶ ἐπίμονοι σκέψεις ποὺ ἐβασάνιζαν τοὺς περισσοτέρους μόλις ὁδιά-
βασαν τὸ σύμφωνο Ντομένικο -- [Παπαδόγκωνα. Οἱ περισσότεροι
ὅμως σὰν καλοὶ καὶ ψύχραιμοι Ἕλληνες εἶχον ἐμπιστοσύνην εἰς
 -- 98 ..-

τοὺς ἀξιωματικούς τῶν, στὰ ἁγνὰ αὐτὰ ᾿Ελληνόπουλα, ποὺ ἔσπευ-

σὰν πρῶτα ἀπὸ ὅλους στὴ φωνὴ τῆς "Ελλάδος καὶ ἔμειναν ἀκλόνη-
τα εἰς τὰς θέσεις τῶν καὶ δὲν πίστευαν ποτὲ πὼς μπορεῖ νὰ ὑπῆρ.
ξαν σύμφωνοι οἱ ἀξιωματικοὶ αὐτοί.
Τὸ σύμφωνο Ντομένικο --- Παπαδόγκωνα ὑπεγράφη στὰς 20
᾿Ιουλίου 1943 στὴν Καλαμάτα καὶ ἦλθε στὴν κατάλληλη στιγμὴ διὰ
νὰ χρησιμοποιηθῇ ἀπὸ τὴν ἐρυθρὰ ἡγεσία πρὸς προπαγανδιστικοὺς
οκοπούς, ἡ ὁποία ἐθεώρησεν ὡς καταλληλοτάτην εὐκαιρίαν διὰ νὰ
δικαιολογήση τὸ κτύπημα τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων.
ἰλόλις περιῆλθε στὰ χέρια τοῦ Μπλάνα τὸ σύμφωνο, ἐφωτοτυ-
πήθηκε καὶ ἐκυκλοφόρησε κατὰ τὰς ἀρχάς Αὐγούστου εἰς χιλιάδας
ἀντίτυπα, τὰ ὁποῖα διενεμήθησαν ἀπὸ τὰς ἐαμικὰς ὀργανώσεις καὶ
εἰς τὸ μικρότερο ἀκόμη χωριὸ τῆς Πελοποννήσου,
Ἧ δημοσίευσίς τοῦ ἐπροξένησεν ἀληθῆ ἀναστάτωσι στὴν ἐθνι-
κόφρονα παράταξι καὶ ἑπροκάλεσε τὴν λύπην της καὶ τὴν ἀποκαρδί-
ωοίν τῆς. Πολλὰ ἐλέχθησαν τότε διὰ τὴν μὴ γνησιότητα τοῦ συμφώ-
νου. Ἧ ἐκδοχὴ αὕτη ὑπεστηρίχθη μετὰ φανατισμοῦ ἀπὸ τὴν ἀδιάλ-
λακτον παράταξιν τῶν ἐθνικοφρόνων, οἱ γνωρίζοντες ὅμως τὰ παρα-
σκήνια, τὰς σχέσεις καὶ τὰς ἐπαφὰς ποὺ εἶχε τότε ὁ Συνταγματάρ-
χης Παπαδόγκωνας στὴν Καλαμάτα μὲ τοὺς διοικητὰς τῶν στρατευ-
μάτων κατοχῆς, ἀποφαίνονται, ἄνευ ἐνδοιασμοῦ τινός, ὅτι τὸ σύμ-
φῶνον αὐτὸ εἶναι πραγματικὸν καὶ ὑπεγράφη παρ᾽ αὐτοῦ καὶ ὅτι
διαπραγματεύθη τοῦτο μὲ τὸν ᾿Ιταλὸ Συνταγματάρχη ἐξ ἰδίας πρω-
τοβουλίας καὶ προσωπικῶς, ὋΟ Συνταγματάρχης Παπαδόγκωνας, τὴν
ἐποχὴν ἐκείνην, ἐθεώρει τὸν ἑαυτόν τοῦ ὥς ὑπέρτατον ἀρχηγὸν τῶν
ἐνόπλων ἐθνικῶν δυνάμεων Πελοποννήσου καὶ ἐπίστευεν ὅτι αὐτὸς
ἦτο ἡ ψυχὴ καὶ ὁ ἰθύνων νοῦς τοῦ ἀγῶνος καὶ ὅτι οἱ ἄλλοι ἔπρεπε
νὰ ὑπακούουν τυφλῶς εἰς τὰς διαταγάς τοῦ καὶ νὰ εἶναι πειθήνια
ὄργανα. Ἢ ἀντίληψις αὐτὴ ἐκράτει γενικῶς εἰς ὅλους ἐκείνους ποὺ
εἶχον λάβει μέρος εἰς τὸν ἀγῶνα τῆς ἐθνικῆς ἀντιστάσεως καὶ ἐντὸς
καὶ ἔξω τῶν Καλαμῶν, στὰ βουνά, Γνωρίζοντες τὴν ψυχοσύνθεσιν
καὶ τὸ ἐγωϊστικὸν πνεθμα τοῦ Συνταγματάρχου Παπαδόγκωνα, ἐπί-
στευον ὅτι οὗτος διεπραγματεύθη καὶ ὑπέγραψε τοῦτο ἐν ἀγνοίᾳ τοῦ
Γιαννακοπούλου καὶ τῶν λοιπῶν ἀξιωματικῶν, οἱ ὁποῖοι διηύθυνον
τὰς ἐθνικὰς ὁμάδας στὸν Ταὔγετον. Εἰς ὅλους αὐτοὺς δὲν ἀνέφερεν
ὅτι ὑπεγράφη τοιοῦτον σύμφωνον, ἀλλὰ οἱ ἀξιωματικοὶ καὶ οἱ ἀντάρ-
τες τὴν ὕπαρξιν τοῦ συμφώνου τούτου ἐπληροφορήθησαν ἀπὸ ἀντί-
τυπα φωτοτυπηθέντα, ποὺ ἐρρίφθησαν στὸν Ταὔγετον ἀπὸ τὰς ἐαμι-
κὰς ὀργανώσεις, εἶχε δὲ ὡς ἑξῆς :
 -- 99 ..-

Σύμφωνον Ντομένικο - Παπαδόγκωνα.

Δισίκησις Τομέως Μεσσηνίας.

᾿Εμπιστευτικὸν πρωτόκολλον 009856

Καλαμάτα 20 'Ιουλίου 1943,

ἈΠΟΡΡΉΤΟΝ,

Ὃ ὑπογεγραμμένος Συνταγματάρχης Διοικητὴς τοῦ ὅδου Συν-

τάγματος Πεζικόῦ ΝΤΟΡΙΑ ΝΤΟΜΕΝΙΚΟ καὶ ὁ Συνταγματάρχης
Σιτρατιωτικὸς Διοικητὴς Πεζικοῦ ΠΑΠΑΔΟΓΚΩ͂ΝΑΣ ΔΙΟΝΎΣΙΟΣ
τῆς Διοικήσεως Καλαμῶν, ἔχοντες ὑπ᾽ ὄψει τὸν ἐκ τοῦ κομμουνισμοῦ
κίνδυνον καὶ τὴν δημιουργίαν ἐπεισοδίων εἰς βάρος τοῦ στρατοῦ
καταχῆς καὶ τοῦ ἐθνικοῦ στοιχείου Καλομῶν καὶ διὰ τὴν πρόληψιν
οἱασδήποτε ἐνεργείας ἐκ μέρους τῶν ἀναρχικῶν στοιχείων, ἔχοντες
ἐξουοιοδοτηϑῆ πρὸς τοῦτυ ἀπὸ τὴν ᾿Ανωτέραν Διοίκησιν,

ΔΠΟΦΑΣΙΖΌΜΕΝ

1) Τὴν παροχὴν οἰχσδήποτε βοηθείας εἰς τὸν Συνταγματάρχην

Παπαδόγκωναν Διονύσιον, ἥτις κατὰ τὴν ἀντίληψίν του θὰ ἦτο ἀνα-
γκαία ὑπ αὐτοῦ. Οὗτος (ὁ Παπαδόγκωνας) δεομεύεται μὲ τὸν λόγον
τῆς τιμῆς, τοῦ διὰ συνεργασίαν μετὰ τοῦ ὑπογεγραμμένου (Ἰταλοῦ
Συνταγματάρχου) πρὸς ἐξαφανισμὸν τῶν ἐν τῇ Μεσσηνίᾳ δρώντων
ἀργανώσεων. Ἐπ' εὐκαιρίᾳ δὲ ὑπὸ τὴν ἄμεσόν του εὐθύνην, θὰ ὀὁρ-
γανῶώσῃ ἀποσπάσματα ἐθνίκιστικά, ὑπό τὴν διοίκησιν τοῦ Συνταγ-
ματάρχου Γιαννακοπούλου ᾿Αθανασίου, μὲ τὸν ἀποκλειστικὸν σκο-
πὸν νὰ διαλύση τὰς κομμουνιστικὰς ὀργανώσεις ΕΑΜ, ΕΛΑΣ κλπ.,
συνεργαζόμενος μετὰ πλήρους ουναδελφωσύνης μετά τῶν στρατευ-
μάτων κατοχῆς.
᾿Εγγράφη εἰς διπλοῦν καὶ εἰς ἕκαστον ἐκ τῶν συμβαλλομένων
ἐδόθη ἀνὰ ἕν ἀντίτυπον δεόντως ὑπογεγραμμένον,

Ὃ Συνταγματάρχης Διοικητὴς Ὃ Συνταγματάρχης Διοικητὴς

(Ντόρια Ντομένικο) τοῦ ᾿Εθνικοῦ Στρατοῦ Ἑλλάδος
(Τ. Σ. ὑπογραφὴ) (Παπαδόγκωνας Διονύσιος)
(ὑπογραφὴ ᾿Ιταλιστί),

Τὸ ΕἘΑΜ μὲ ἐμπρηστικὲές προκηρύξεις ἐπιτίθεται

κατά τῆς ἐδνικοφρόνου παρατάξεως.
Μέσα σ᾽ αὐτὸν τὸν σάλον καὶ τὸν θόρυβον, ποὺ ἐδημιούργησεν᾿
 “- τοῦ --

ἡ ὑπογραφὴ τοῦ συμφώνου Ντομένικο - ΠΙαπαδόγκωνα, ἡ ἐαμικὴ ἡ-

γεσία ἄξχισε νὰ παρασκευάζη τὸ ἔδαφος γιὰ τὸ καίριο κτύπημα τῶν
ἐθνικῶν ὁμάδων. Ἢ ἔντασις τοῦ ψυχροῦ πολέμου ἔφϑασε στὸ κατα-
κόρυφον. Οἱ καθοδηγηταὶ στοὺς λόγους τῶν ἐκραύγαζον πρὸς τοὺς
χωρικούς :
-- ᾿Ιδέτε τὸ πρωτόκολλον τῆς προδοσίας[ Καταγγέλλομεν τοὺς
Σονταγματάρχας Γιαννακόπουλο καὶ Παπαδόγκωνα, σὰν συμμάχους
καὶ συνεργάτας τῶν ᾿Ιταλῶν κατακτητῶν .
Τύπωσαν χιλιάδας προκηρύξεις καὶ τὰς ἐσκόρπισαν παντοῦ, σὲ
μιὰ ἀπ’ αὐτὲς ἀπηυθύνοντο πρὸς τοὺς “ξλληνας ἀξιωματικοὺς τοῦ
ΕΙΣ. Ἔλεγε δὲ ἡ προκήρυξις αὕτη:
-- Ἕλληνες ἀξιωματικοί, ἂν πραγματικὰ στὶς φλέβες σας ρέει
Ἑλληνικὸν αἷμα, ἅν μέσα στὶς καρδιές σὰς πάλλει ὃ πατριωτισμὸς
καὶ ἡ βαθύτερη ἀγάπη γιὰ τὴν λευτεριά, κάνετε τὸ καθῆκον σας σὰν
“Ἕλληνες, ἐπανορθώσατε τὴν ἀτιμίαν, ἐξαλείψατε τὴν κηλίδα ποὺ οἱ
προδότες προσῆψαν στὸ σῶμα τῶν ἀξιωματικῶν. Σᾶς καλοῦμεν νὰ
στελεχώσητε τὸν ΕΛΑ͂Σ καὶ νὰ μπῆτε ἐπικεφαλῆς τῶν ἀνταρτικῶν
ὁμάδων δίπλα στοὺς ἄλλους συναδέλφους σας ποὺ ἀπὸ δυὸ χρόνια
πολεμᾶνε τὸν κατακτητή.
Σὲ ἄλλῃ προκήρυξη πρὸς τοὺς ἄνδρες τοῦ ΕΙΣ. ἔλεγαν :
-- «Σεῖς ποὺ βγήκατε στὸ κλαρὶ διὰ τὴν Πατρίδα καὶ ποὺ τόσο
ἄτιμα προδοθήκατε ἀπὸ τοὺς Παπαδόγκωνα - Γιαννακόπουλον, ἑνω-
θῆτε μὲ τ᾽ ἀδέλφια σας τοῦ ΕΛᾺΣ καὶ ἑνωμένοι ὅλοι, χωρὶς τοὺς
προδότες, ἐλᾶτε νὰ ἐλευθερώσουμε τὴν Πατρίδα μας καὶ μὴν ἀφῇ:
νετε νὰ χυθῇ ἀδελφικὸ αἷμα».
Σὲ ἄλλη προκήρυξη ἀπευθυνομένη πρὸς τοὺς ὀπαϑοὺς τῆς
Ε.ΔΙΕ.Ν,, ἔλεγαν :
- «Μετὰ τὶς ἀποκαλύψεις αὐτὲς νομίζουμε ὅτι δὲν χρειάζεται
νὰ σᾶς κἄάνουμε εἰδικὴ ἔκκλησι στὸ τὶ πρέπει νὰ κάνετε, ᾿Εκεῖνοι τοὺς
ὁποίους καὶ σεῖς ἐνισχύσατε, ἐπρόδωσαν ὅλους καὶ σᾶς, ἀρκεῖ σεῖς
νὰ διευκρινίσητε τὴν θέσιν ἀπέναντι τῶν ἐθνοπροδοτῶν».
ΓΆλλῃ δὲ προκήρυξη πρὸς τοὺς ἐθνοπροδότας ἔλεγε :"
-- «Σᾶς παραδίνουμε στὴν ἐθνικὴ περιφρόνηοη, σᾶς καλοῦμε͵
ἂν μέσα σας ὑπάρχει ἴχνος Ἑλληνικῆς συνείδησης, νὰ ἐξαφανιστῆτε
ἀπὸ τὸ “Ελληνικὸ στερέωμα, γιὰ τὴ πράξι σας αὐτὴ θὰ ἀσχοληθῆ ἡ
Ἑλληνικὴ δικαιοσύνη. Ζήτω ἡ "Ἑλληνικὴ Πατρίδα, ζήτω ὁ ἑνιαῖος
ἀντάρτικος πόλεμος, χωρὶς τοὺς προδότας, Ζήτω τὸ ΕΑΜ -- ΕΛΑΣ,
ζήτω οἱ μεγάλοι μας Σύμμαχοι».
 -- Ἰοὶ --

᾿επίδεσις δυνάμεων τοῦ ΕΛΑΣ κατὰ τῆς ἐνόπλου

ἐδνικῆς ὁμώδος τοῦ Ἰλάρχου Τηλεμάχου Βρετάκου
στὴ Βασιλικὴ - Ταὐγέτου.
Παράλληλα μὲ τὰς ἐπιθέσεις ποὺ ἔκανε ὁ ΕΛΑΣ κατὰ τῶν δυ-
νάμεων τοῦ ΕΣ σὲ πολλὰ σημεῖα τῆς Πελοποννήσου, ἡ κομματικὴ
ἡγεσία τοῦ ΕΑΜ Λακωνίας προετοίμασε δραστηρίως τὴν κατὰ τοῦ
᾿Ιλάρχου Βρεττάκου ἐπίθεσιν, ποὺ ἦτο στρατοπεδευμένος στὸ νότιο
Ταῦγετο, στὴ Βασιλική, Ἢ Βασιλική, φύσει ὀχυρὰ θέσις, γίνεται ὁ
στόχος τῶν ἐλασιτῶν. Τὸ φρούριο τῶν ὀλίγων ἐνόπλων Μανιατῶν
ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ Ἰλάρχου Βρεττάκου ἀπειλεῖται σοβαρῶς ἀπὸ
ἰσχυρὰς δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ τοῦ Πάρνωνος καὶ τοῦ Ταὔγέτου. Ἡ
ψυχὴ τῆς κατὰ τοῦ ᾿Ιλάρχου Βρεττάκου ἐπιθετικῆς ἐκστρατείας ἦταν
ὁ κομμουνιστὴς ἡγέτης Ξενοφῶν Γάβαρης, γεωπόνος, ἕνας ἀπὸ τοὺς
πιὸ δυναμικοὺς ἐκπροσώπους τῆς ἐαμικῆς ἡγεσίας στὴ Λακωνία. Ὃ
Γάβαρης ρυθμίζει μὲ ἀφάνταστον σατανικότητα καὶ δραστηριότητα
τὴν κατὰ τῆς Βασιλικῆς ἐπίθεσιν, συγκεντρώνει ὅλας τὰς ἐνόπλους
δυνάμεις τῆς περιοχῆς, ὅλα τὰ ἐφεδρικὰ τμήματα τῶν χωρίων, κυ-
κλώνει ὁλόκληρον τὴν περιοχὴν τῆς Βασιλικῆς ἀπὸ ὅλας τὰς πλεὺυ-
ράς, συλλαμβάνει ἀγωγιάτες ποὺ μεταφέρουν τρόφιμα, κάνει αὐστη-
ρὸ ἔλεγχο στοὺς χωρικοὺς ποὺ κυκλοφοροῦν καὶ γενικὰ ἐξαπολύει
ἕνα ἀδιάκοπο πόλεμο νεύρων κατὰ τῶν ἐθνικοφρόνων τῆς περιοχῆς
ἐκείνης καὶ μὲ τὰς δυνάμεις του περισφίγγει ἀσφυκτικῶς τὸ στρατό-
πεδὸ τῆς Βασιλικῆς καὶ τὸ ἀποκλείει ἀπὸ κάθε εἶδος ἐφοδιασμοῦ,
φράσσει ὅλους τοὺς δρόμους καὶ τὰ μονοπάτια ποὺ ὁδηγοῦν στὴ
Βασιλική.
Ὃ Γάβαρης τὰ ἔχει ρυθμίσει ὅλα μὲ μαθηματικὴ ἀκρίβεια. Ἢ
ἐπίθεσίς τοὺ πρέπει νὰ ἐπιτύχη πάσῃ ϑυσίᾳ καὶ κανείς δὲν πρέπει νὰ
τοῦ ξεφύγει ἀπὸ τὰ χέρια, Γιὰ νὰ ἔχη βέβαιο τὸ ἀποτέλεσμα ζη-
τάει ἐνισχύσεις ἀπὸ τὸ ἀρχηγεῖον τοῦ ΕΛΑΣ τοῦ Πάρνωνος. Ὁ Λά-
τοης καὶ ὁ Βασταρδῆς τοῦ στέλνουν τὰς πιὸ ἐπιλέκτους δυνάμεις
ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ κομμουνιστοῦ Λεβεντάκη, τοῦ Ντάρμου, τοῦ
᾿Αστραπόγιαννου καὶ τοῦ ᾿Απολοδήμου, Διακάσιοι καὶ πλέον
ἄνδρες πλήρως ἐξωπλισμένοι τίθενται ὑπὸ τὰς ἀμέσους διαταγὰς
τοῦ Γάβαρῃ. Εἰς τὰς ἐνόπλους αὐτὰς ὁμάδας τοῦ ΕΛᾺΣ προσετέθη
καὶ ἡ ἔνοπλος ὁμὰς τοῦ καπετὰν Λιᾶ (Καραμούζη) καὶ ἄλλες μικρο-
ομάδες, 500 καὶ πλέον ὑπολογίζονται οἱ συγκεντρωθέντες πέριξ τοῦ
στρατοπέδου Βασιλικῆς ἐλασίτες.
Τὰ ξημερώματα τῆς ἰ3ης Αὐγούστου δόθηκε τὸ σύνθημα τῆς
ἐπιθέσεως. Τὰ ἐλασίτικα τμήματα προσέβαλον αἰφνιδιαστικῶς τὸ
στρατόπεδον τῆς Βασιλικῆς ἀπὸ ὅλας τὰς πλευράς, ἀφοῦ ἐπλησίασαν
 -- 02 ---

᾿ ἕρποντες καὶ μὲ μεγάλη προφύλαξι, τὰ φυλάκια τοῦ στραταπέδου,

ὥρμησαν ἀκάθεκτοι τὰ ξημερώματα τῆς 13ης Αὐγούστου, μὲ
οὐρλιάσματα καὶ καταιγιστικὰ πυρὰ πολυβόλων. Ὃ αἰφνιδιασμός
τοὺς ὅμως δὲν ἐπέτυχεν, Οἱ Μανιάτες ἐθνικισταὶ τοὺς ὑπεδέχθησαν
μὲ καταιγιστικὰ πυρά καὶ ἀναχαίτισαν πρὸς στιγμὴν τὴν ἐπίθεσιν,
᾿Αλλὰ τὶ ἠδύναντο νὰ πράξουν οἱ ὀλίγοι αὐτοὶ ἄνδρες μὲ τὰ ὀλίγα
ὅπλα καὶ τὰ ἐλάχιστα πυρομαχικὰ ποὺ διέθετον μπροστὰ στὰ πάνο-
πλα λεφούσια τοῦ Λεβεντάκη καὶ ᾿Αστραπόγιαννου ; Κράτησαν ὅσο
μποροῦσαν τούς ἐπιτιθεμένους ποὺ ἠγωνίζοντο ἀπεγνωσμένα, Ὃ “1-
λαρχος Βρεττάκος παρακολουξεῖ ἀκλόνητος στὴν ἔπαλξή τοῦ τὴν
ἐξέλιξη τῆς μάχης, βρίσκεται στὴ θέσι «“Αη- Δημήτρης» καὶ ἀπὸ τὴν
θέσι αὐτὴ κατηύθυνε τὸν ἀγῶνα, ὅταν ὅμως εἶδε τὶς ἐλασίτικες
ὁρδὲς νὰ εἰσορμοῦν εἰς τὸ ἐσωτερικὸ τῆς ἀμυντικῆς τοῦ παρατάξεως,
διατάσσει σύμπτυξιν πρὸς τὰ Πηγάδια Ἡ Βασιλικὴ ἔπεσεν. Αἱ οἰμω-
γαὶ τῶν τραυματιῶν, ἀναμιγνυόμεναι μὲ τοὺς ἀλαλλαγμοὺς τῶν ἐ-
λασιτῶν, ποὺ προχωροῦσαν ἀκάθεκτοι καὶ κατὰ κύματα ἀπὸ ὅλας
τὰς πλευράς, προκαλοῦν τὴν σύγχυσιν καὶ τὸν πανικὸν εἰς τὰς μι-
κρὰς δυνάμεις τοῦ ᾿Ιλάρχου Βρεττάκου. “Ὅσοι δὲν κατώρθωσαν γὰ
συμπτυχθοῦν συνελήφθησαν αἰχμάλωτοι, πολλοὶ ἐφονεύθῃσαν ἐπὶ
τόπου, ἄλλοι δὲ βαρειὰ τραυματισμένοι ἐκλιπαροῦν τὸν οἶκτο τῶν
νικητῶν.
Ὃ Ἴλαρχος, ἀκολουθούμενος ἀπὸ ὀλίγους ἐμπίστους Λάκωγας,
μάχεται ἀπεγνωσμένως,͵ κάμνει ἡρωϊκὴν ἔξοδον, διασπᾶ τὸν ἀσφυ-
κτικὸν κλοιὸν καὶ βαδίζει μαχόμενος πρὸς τὰ Πηγάδια, ὅπου ἔφθασε
τὴν ἑπομένη καὶ παρουσιάσθη μὲ τοὺς ὀλίγους συντρόφους τοῦ στὸν
᾿Αρχηγὸ Συνταγματάρχη Γιαννακόπουλο, εἰς τὸν ὁποῖον ἀνέφερε
λεπτομερῶς τὰ αἰματηρὰ γεγονότα τῆς Βασιλικῆς.
Στὸν “᾿Αη-Γιαννάκη τῆς Βασιλικῆς εἶχεν ἐγκαταστήσει τὸ χει-
ρουργεῖον τοῦ ὁ ἀπαράμιλλος ἥρως Λοχαγὸς Σακελλαριάδης, ἕνας
φλογερὸς πατριώτης, ποὺ ἀπὸ τοὺς πρώτους εἶχε σπεύσει στὴ φωνὴ
τῆς Πατρίδος. Πλησίον τοῦ εὑρίσκετο νοσοκόμος ὁ Λιαράκος, ἕνα ἀ-
γνὸ καὶ τίμιο παλληκάρι. αὶ οἱ δύο ἔμειναν ἀκλόνητοι στὴ θέσι
τοὺς, παρέχοντες τὰς ὑπηρεσίας τῶν εἰς τοὺς τραυματίας. Δὲν ἠθέ-
λησαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὸ καθῆκον τοὺς καὶ ν΄ ἀκολουθήσουν τοὺς
ὀλίγους Μανιάτας ὑπὸ τὸν Βρεττάκον, Συνελήφθησαν καὶ οἱ δύο
αἰχμάλωτοι καὶ ἀφοῦ ἐπ᾽ ἀρκετὰς ὥρας ἐβασανίσθησαν σκληρῶς ὦ-
δηγήθησαν εἰς τὰς παρακειμένας χαράδρας τοῦ Ταὐὔγέτου, ὅπου κα-
τακρεουργήθησαν ἀπὸ τοὺς μανιασμένους ἐλασίτας.
Ἡ διάλυσις τῆς ἐνόπλου ὁμάδος τοῦ Ἰλάρχου Βρεττάκου, ἡ
ἐξόντωσις τῶν περισσοτέρων ἀνταρτῶν του καὶ ἡ δολοφονία τοῦ ᾿[-
ατροῦ Σακελλαριάδου καὶ τοῦ νοσοκόμου του Λιαράκου, γνώσθηκαν
ἀστραπιαίως εἰς ὁλόκληρον τὴν Λακωνίαν, ἐπροξένησαν ἀλγεινὴν
 -- [03-
ἐντύπωσιν καὶ συνάμα ἐτρομοκράτησαν ὅλους τοὺς ἐθνικόφρονας τῆς
περιοχῆς.

ἯἩ μάχη τῆς ᾿Αρτεμισίας.

Ἢ αἰματηρὰ σύγκρουσις ποὺ ἔλαβε χώραν κατὰ τὴν πρωΐαν

τῆς ϑης Αὐγούστου στὰ Πηγάδια ᾿Αλτομυρὰ - Ταὐγέτου, μεταξὺ
τμήματος τοῦ Ε΄. Σ. καὶ τμήματος τοῦ ΕΛΑΣ ὑπὸ τὸν ἀνθ)γὸν ἴζασ-
σᾶν, ἐγνώσθη ἀμέσως στὸ Δυρράχι, ὅπου εὑρίσκετο τὸ κύριον σῶμα
τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων ἐκ 300 ἀνδρῶν περίπου, ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ
λοχαγοῦ Σταύρου Νικολοπούλου, Ὃ λοχαγὸς Νικολόπουλος, εὐθὺς
ὡς ἐπληροφορήθη τὴν σύγκρουσιν ταύτην, ἐκινητοποίησε τὰς δυνά-
μεις του καὶ ἔσπευσεν εἰς βοήθειαν τοῦ ὑπὸ τὸν Συνταγματάρχην
Γιαννακόπουλον μικροῦ ἐθνικοῦ τμήματος, εὐρισκομένου εἰς Πηγά-
δια - ᾿Αλτομυρά. Ξεκίνησε ἀπὸ τὸ Δυρράχι μὲ ὅλας τὰς δυνατὰς
προφυλάξεις τὴν πρωϊαν τῆς 13ης Αὐγούστου. Ἢ πρὸς τὰ Πηγάδια
ὅμως πορεία τῶν δυνάμεών του ὑπῆρξε δραματική, πλήρης ἐμπο-
δίων, Οἱ ἐλασίτες εἶχον στήσει, εἰς τὰς μεταξὺ τῶν Πηγαδίων καὶ
Δυρραχίου διαβάσεις, ἐνέδρας τὴν μίαν κατόπιν τῆς ἄλλης. Τὰς ἐ.
γέδρας ὅμως αὐτάς, αἱ ὑπὸ τὸν Νικολόπουλον ἔνοπλοι ὁμάδες, κα-
τῶώρθωσαν ν᾿ ἀνατρέψουν καὶ ἐξουδετερώσουν μὲ πείσμονας ἀγῶνας,
ἀφοῦ κατὰ τὰς συγκρούσεις αὐτὰς ἀπώλεσαν περὶ τοὺς 70 ἄνδρας͵
Σιὰ Πηγάδια ὁ Συνταγματάρχης Γιαννακόπουλος κάλεσε σὲ
σύσκεψι ὅλους τοὺς ἀξιωματικοὺς τῶν ὁμάδων τοῦ ΕΣ, τοὺς ἀνέφε-
ρὲν ἐν λεπτομερείᾳ τὰ διατρέξαντα καὶ κατέστησεν εἰς αὐτοὺς γνω-
στὸν ὅτι ὁ ΕΛΑΣ ἔχει λάβει τὴν ἀμετάτρεπτον ἀπόφασιν νὰ τοὺς
διαλύοη διὰ τῶν ὅπλων, Εἰς τὴν σύσκεψιν αὐτήν, μεταξὺ ἄλλων, ἀ-
πεφασίσθη ὅπως ὅλαι αἱ δυνάμεις τοῦ ΕΣ βαδίσουν πρὸς Δυρράχιον,
ὅπου καὶ τὸ χωρίον Δυρράχι καὶ ἡ περιοχή τοῦ διέκειντο φιλικῶτατα
πρὸς αὐτοὺς καὶ ἐκεῖ ν’ ἀντισταθοῦν μέχρις ἐσχάτων κατὰ τῶν δυ-
νάμεων τοῦ ΕΛΑΣ, Αἱ δυνάμεις τοῦ ΕΛᾺΑΣ ἐνισχυθεῖσαι ἐν τῷ με’
ταξὺ καὶ μὲ ἄλλας δυνάμεις αἱ ὁποῖαι ἀνέβηκαν στὸν Ταύγετον, κα-
τέλαβαν τὸ χωρίον ᾿Αρτεμισία καὶ τὴν δασωμένην κορυφὴν 1852
(κορυφογραμμὴν Ταθγέτου) καὶ εἰς τὰ σημεῖα αὐτὰ ὀχυρωθεῖσαι αἱ
ἐλασίτικαι δυνάμεις, ἐνήδρευσαν διὰ τὰ ἐπιτεθοῦν αἰφνιδιαστικῶς ἐ-
ναντίον τῶν δυνάμεων τοῦ ΕΣ αἱ ὅποϊται θὰ ἐπέστρεφον ἀπὸ Πηγά.
δια πρὸς Δυρράχιον καὶ θὰ διήρχοντο ὁπωσδήποτε ἐκ τοῦ σημείου
τούτου.
Ὃ Συνταγματάρχης Γιαννακόπουλος πίστευε πὼς οἱ ἐλασίτικες
δυνάμεις θὰ εἶχον πιάσει τὰ σημεῖα αὐτὰ διὰ νὰ τοὺς κτυπήσουν
καὶ ἐνεργῶν προνοητικῶς ἐκίνησε διὰ πλαγίου δρομολογίου μικρὰν
 -- 104
-

πλαγιοφυλακήν, ἡ δὲ κυρία δύναμίς τοῦ ἐβάδισε διὰ τῆς κορυφο:

γραμμῆς Ταὔγέτου, ἥτις ἦτο ὁρατὴ καὶ ἀραιῶς δασωμένη. Ἢ κυρία
αὐτὴ δύναμις ξεκίνησε ἀπὸ τὰ Πηγάδια - ᾿Αλτομυρὰ τὴν 1δην Αὐ-
γούστου, βαδίζουσα διὰ τῆς κορυφογραμμῆς προσέκρουσε τὴν προ ΐ-
αν τῆς δευτέρας ἡμέρας τῆς πορείας τῆς ἐπὶ τῶν προφυλακῶν τῶν
ἐνεδρευόντων τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ,
Τὰς προφυλακὰς αὐτὰς αἱ δυνάμεις τοῦ ΕΣ μὲ πείσμογα ἀγῶ-
να τὰς ἀνέτρεψαν καὶ ἐπροχώρησαν. Εἰς τὰς συγκρούσεις αὐτὰς ἐ-
φονεύθησαν πέντε ἐλασίται, τὰ πτώματα τῶν ὁποίων ἀπεγυμνώθη-
σαν ὑπὸ τῶν συντρόφων τῶν καὶ ἔμειναν εἰς τὸ πεδίον τῆς μάχης.
Ἢ κυρία δύναμις τῶν τμημάτων τοῦ ΕΣ, ἀφοῦ ἐξουδετέρωσε τὰς
προφυλακὰς τῶν ἐλασιτῶν, προσέκρουσεν ἐπὶ τῶν κυρίων δυνάμεων
τοῦ ΕΛᾺΑΣ αἱ ὁποῖαι κρατοῦσαν σταθερῶς τὴν δασωμένην περιοχὴν
τοῦ Ταὐγέτου 1852.
Κατὰ τῶν θέσεων αὐτῶν τῶν ἐλασιτῶν ἀμέσως ἐπετέθησαν οἱ
ἄνδρες τοῦ ΕΣ πλὴν ὅμως ἀπεκρούσθησαν μὲ σοβαρὰς ἀπωλείας
καὶ ὀπισθοχώρησαν, Αἴφνης τμήματα τῶν δυνάμεων τοῦ ΕΛΑΣ ὑπὸ
τὴν διεύθυνσιν τοῦ ἀνθυπολοχαγοῦ Καλλιάνη, ἐπωφελούμενα τῆς
στιγμιαίας ἀνακοπῆς τῆς μάχης, ἐνεργοῦν σφοδρὰν ἀντεπίθεσιν κατὰ
τῶν δυνάμεων τοῦ ΕΣ, Οἱ ἀντεπιτεθέντες ἐλασίτες μὲ τὰ μαχαίρια
στὸ στόμα καὶ μὲ χειροβομβίδες στὰ χέρια καὶ μὲ ἄγριες φωνὲς ἐ-
φορμοῦν καὶ πλησιάζουν τὸ κέντρον τῆς παρατάξεως τῶν ἐθνικῶν
δυνάμεων, Ὁ ἀγὼν διεξάγεται μὲ λύσσαν ἐκ τοῦ συστάδην καὶ διά
χειροβομβίδων, Στὴν πάλην αὐτήν, ποὺ διεξάγεται χέρια μὲ χέρια,
οἱ ἄνδρες τοῦ ΕΣ ἐπιδεικνύουν ἀπαράμιλλον θάρρος καὶ αὐτοθυσίαν,
Πρῶτος ἐδέχθη τὰς κρούσεις τῶν ἐλασιτῶν ὁ ἀνθυπολοχαγὸς Χρι-
στογιαννόπουλος, κατέχων τὴν γραμμὴν τῶν προφυλακῶν, ἀνθίστα-
ται καὶ ἐκμηδενίζει τὸν κίνδυνον τοῦ αἰφνιδιασμοῦ. Καίτοι τραυμα-
τισμένος μάχεται γενναίως καὶ σώζει τὴν κατάστασιν, ρίπτει κατ᾽
αὐτῶν χειροβομβίδας τινὰς καὶ ἀναχαιτίζει τὴν ἐπίθεσιν. Φονεύογται
πολλοὶ ἐλασῖται, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ὁ ἀρχηγός τῶν ΚΚααλλιάνης,
Ἡ λυσσώδης ἀντίστασις τῶν ἀνδρῶν τοῦ ΕΣ καὶ ὃ ἡρωϊομὸς τοῦ
Χριστογιαννοπούλου ἔσωσαν τὴν κατάστασιν. Ἢ ἀντεπίθεσις ἀνε-
κόπῃ-
Ὃ Γιαννακόπουλος ἔκρινεν ἀναγκαῖον, διὰ νὰ μὴ μείνη ἡ δύ-
ναμις αὕτη ἐκτεθειμένη περισσότερον εἰς τὴν ἀκατάλληλον ἐκείνην
θέσιν, νὰ βαδίση πρὸς Δυρράχιον διὰ παραπλεύρου δρομολογίου
καὶ πρὸς τοῦτο διέταξε τὰ τμήματά του. ᾿Εσκέφθη νὰ χρησιμοποιήση
εἰς τὸν ἀγῶνα καὶ δύναμιν ἐξ 75 ἀνδρῶν, ἥτις εἴχεν ἀποκοπῇ εἰς τὴν
περιοχὴν Δυρραχίου, ὅταν ἡ δύναμις ὑπὸ τὸν Νικολόπουλον τὴν 13
Αὐγούστου ἐκινήθη ἐκ Δυρραχίου πρὸς Πηγάδια. Τὴν ἑπομένην αἱ
δυνάμεις τοῦ ΕΣ ἔφθασαν εἰς τὸ Δυρράχιον, Εκεῖ ἐπληροφορήθησαν
 -- 105
-

ὅτι ἡ ἐξ 75 ἀνδρῶν δύναμίς τῶν, παραπλανηθεῖσα ὑπὸ τῶν δυνάμεων

τοῦ ΕΛΑΣ, ἐκυκλώθῃ καὶ ἠχμαλωτίσθη, Ἢ ἀπώλεια τῆς δυνάμεως
αὐτῆς ἦτο βαρύ πλῆγμα κατὰ τῶν δυνάμεων τοῦ ἘΣ ὅστις, ἐκτὸς
τοῦ ὅτι ἐστερήθη τῆς σοβαρᾶς αὐτῆς δυνάμεως, ἐπὶ πλέον ηὐξήθη
ἀντιστοίχως, διὰ τοῦ ὁπλισμοῦ τοῦ τμήματος αὐτοῦ, ἡ δύναμις τοῦ
ΕΛΑΣ,
Τὴν πρωΐαν τῆς ἑπομένης τῆς μάχης αἱ δυνάμεις τοῦ ἘΣ, κα-
τόπιν ἐξαντλητικῆς πορείας ἔφθασαν στὸ Δυρράχι, κατάκοποι ἀπὸ
τὴν ἀὐπνίαν καὶ τὰς κακουχίας συντετριμμέναι. Μέσα στὸ Δυρράχι
ὅλοι αὐτοὶ ἔζων εἰς μίαν κατάστασιν ἀγωνίας καὶ φόβου.

Τελεσιγραφικὴ ἀξίωσις τῶν Ἄγγλων συνδέσμων

ἀξιωματικῶν πρὸς ἄμεσον κατάπαυσιν τῶν
συγκρούσεων ΕΣ καὶ ΕΛΑΣ

Οἱ “Αγγλοι ἀξιωματικοί, βλέποντες ὅτι αἱ συγκρούσεις μεταξὺ

τῶν ἀντιμαχομένων μερίδων, ἡμέρᾳ τῇ ἡμέρᾳ ἐλάμβανον μεγαλυτέ-
ρας διαστάσεις καὶ ὅτι λόγῳ τῶν συγκρούσεων τούτων, ὄχι μόνον
δὲν ἐξυπηρετεῖτο ὁ σκοπὸς τῆς ἐλεύσεωώς τῶν ἀλλὰ διέτρεχον καὶ
αὐτοὶ κίνδυνον νὰ μὴ δυνηθοῦν νὰ φέρουν εἰς πέρας τὸ ἔργον τῇς
ἀποστολῆς τῶν, ἠξίωσαν ἀπὸ τὰς δύο ἀντιμαχομένας μερίδας ἄμε-
σον κατάπαυσιν τῶν συγκρούσεων καὶ ουμφιλίωσιν καὶ ἐν συνεχείᾳ
κοινὴν στρατιωτικὴν δρᾶσιν, Ἶῆτο ρητὴ καὶ συνάμα τελεσιγραφικὴ
ἡ ἀξίωσις τῶν ᾿Αγγλῶν ἀξιωματικῶν νὰ ὑπογραφῆ συμφωνία μετα-
Εὺ τῶν δυνάμεων τοῦ ΕΣ καὶ ΕΛΑΣ καὶ νὰ κανονισθοῦν αἱ μεταξό
τῶν διαφοραί, διότι, ὧς οἱ ἴδιοι ἔλεγον καὶ διεκήρυττον, ἐπίκειται
ἀπὸ ὥρας εἰς ὥραν συμμαχικὴ ἀπόβασις εἰς τὰ παράλια τῆς Πελο-
ποννήσου καὶ συγκεκριμμένως εἰς τὸν Κυπαρισσιακὸν κόλπον καὶ ὅτι
πρέπει αἱ δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ μὲ τὰς δυνάμεις τοῦ ΕΣ νὰ παύσουν
τὸ ἀλληλοφάγωμα καὶ νὰ συναδελφωθοῦν καὶ νὰ ἑτοιμασθοῦν διὰ
τὸν κοινὸν ἀγῶνα καὶ νὰ δώσουν μαζὶ τὴν ἀποφασιστικὴν μάχην
κατὰ τῶν κατακτητῶν, κτυπῶντας αὐτοὺς ἐκ τῶν τώτων.
Ὃ Ὑπολοχαγὸς Ταβερναράκης, ποὺ ὑπηρετοῦσε εἰς τὸ κλιμά-
κιον τῆς Διασυμμαχικῆς ἀποστολῆς, διετάχθη τὴν 19ην Αὐγούστου
ἀπὸ τὸν Ταγματάρχην Χάρικτον νὰ κοινοποιήση πρὸς τὰς δύο ἅἄντι-
μαχομένας μερίδας, διαταγὰς τοῦ Διασυμμαχικοῦ Στρατηγείου τῆς
ἱλέσης ᾿Ανατολῆς. Ὃ Ὑπολοχαγὸς Ταβερναράκης βγῆκε μὲ ὑποβρύχιο
στὰς ἀκτὰς τῆς Μάνης τὸ καλοκαῖρι τοῦ 1943, ἐφωδιασμένος μὲ ὁ-
δηγίας τοῦ Ζτρατηγείου, μὲ χρήματα καὶ μέσα διαβιβάσεων, εἰργά-
σθη δραστηρίως καὶ ἀποφασιστικὰ διὰ τὴν συγκρότησιν καὶ ἐξοπλι-
 -- 106-

σμόν ἀνταρτῶν εἰς τὸν Πάρνωνα καὶ τὸν Ταύγετον. ᾿Εκοινοποίησε

δὲ πρῶτα εἰς τὸν ἀρχηγὸν τοῦ ΕΣ Συνταγματάρχην Γιαννακόπουλον
τὰ κάτωθι τηλεγραφήματα.
Δυρράχιον 19 Αὐγούστου 1943.
Ὃ Ὑπολοχαγὸς Ταβερναράκης Γεώργιος.
Πρὸς τὸν Συνταγματάρχην Γιαννακόπουλον ᾿Αθανάσιον, Διοι-
κητὴν ὁμάδων ΕΟΑ.
Λαμβάνω τὴν τιμὴν νὰ κοινοποιήσω ὑμῖν κατωτέρω σειρὰν τη-
λεγραφημάτων ᾿Αγγλικῆς ὑπηρεσίας ἀποστολῶν Καΐρου.

Τηλεγράφημα 94 τῆς 17ης

λήνυμα πρὸς ὅλες τὶς ἀντιπροσωπεῖες τῆς Πελοποννήσου ἀπὸ

Ταξίαρχον ΓἜντυ πρὸς ἡγέτας ἀνταρτῶν Πελοποννήσου. ΣΤΟΠ.
Χρησιμοποιοῦντες ψευδῆ προπαγάνδαν καὶ φυλλάδια οἱ Γερ-
μανοὶ καταβάλλουν πᾶσαν προσπάθειαν δημιουργήσουν διχόνοιαν
μεταξὺ διαφόρων παρατάξεων ἀνταρτῶν ΣΤΟΠ.
᾿Εξησφαλίσθῃ πλήρης συνεργασία μεταξὺ ὅλων, ἐπαναλαμβάνω,
ὅλων ὀργανώσεων ἀνταρτῶν Στερεᾶς “Ἑλλάδος μὲ ἐνίσχυσιν συμ-
μάχων μας ἐθνικοῦ ἀνταρτικοῦ στρατοῦ. ΣΤΟΠ,

Τηλεγράφημα 2ον

Συμμαχικὴ ἐνίσχυσις ἀδύνατος Πελοποννήσου κατά διάρκειαν

παρουσῶν συγκρούσεων. Σημεριναὶ συγκρούσεις καὶ ἔλλειψις συνερ-
γασίας, ἐξυπηρετεῖ πλήρως τὸν ἐχθρόν. ΣΤΟΠ,
᾿Αναγκάζομαι θέσω ὑπ᾽ ὄψει τοῦ Στρατάρχου Οὐΐϊλσων πρά-
ξεις συνεργασίας μὲ ἄξονα, Ἢ συνέχισις συγκρούσεων μὲ ἄλλας
ἀνταρτικὰς ὁμάδας, προδοτικαὶ ἐνέργειαι ἀντίθετοι πρὸς τὰ συμφέ-
ροντα καὶ τῆς Ἑλλάδος καὶ τῶν Ηνωμένων ᾿Εθνῶν,

Τηλεγράφημα 3ον

Ἔν ὀνόματι τοῦ Στρατάρχου Οὐΐλσων, ᾿Αρχηγοῦ ὅλου ἐθνικοῦ

ἀνταρτικοῦ στρατοῦ. ἐπίσης ἐν ὀνόματι Ζέρβα - Ψαρροῦ - Γενικοῦ
Στρατηγείου ΕΛΑΣ - ὅλων μονίμων καὶ ἐφέδρων ἀξιωματικῶν καὶ
ὅλων τῶν “Ἑλλήνων πατριωτῶν,͵ ἀπαιτῶ καὶ διατάσσω νὰ παύση ἀ-
μέσως πᾶσα σύγκρουσις. ΣΤΟΠ,. Θεωρῶ ὑπεύθυνον τὸν κάθε ἡγέτην
ἀνταρτῶν διὰ τὰς συνεπείας ἐὰν δὲν ὑπακούση ἀμέσως. ΣΤΟΠ.

Τηλεγράφημα 4ον

Εἰς τὴν ὡς ἄνω παράκλησιν καὶ ὁδηγίαν, μεταβιβασθεῖσαν ἐκ

 -- 107
-

μέρους Στρατάρχου Οὐΐλοων, Διοικητοῦ ἁπάντων Μέσης ᾿Ανατο-

λῆς. ΣΤΟΠ,

Ταξίαρχος Ἔντυ.

Ὃ Συνταγματάρχης Γιαννακόπουλος ἔδωσεν ἀπόδειξιν παρα-

λαβῆς τῶν ἄνω διαταγῶν καὶ παρεκάλεσε τὸν Ὑπολοχαγὸν Ταβερ-
ναράκην ν᾽ ἀναφέρη πρὸς τὸ Γενικὸν Συμμαχικὸν Στρατηγεῖον τῆς
Μέσης ᾿Ανατολῆς, τὰ ἑξῆς περίπου :
-- Μὲ ψυχικὴν συντριβὴν ὑφιστάμεθα ἀμυνόμενοι ἀδελφοκτό-
γον πόλεμον, ἐκ μέρους μας καταβάλλετε πᾶσα προσπάθεια πρὸς
κατάπαυσιν αὐτοῦ, Ὃ Ὑπολοχαγὸς Ταβερναράκης ἐκοινοποίησε τὴν
ἑπομένην τὰ ἄνω τηλεγραφήματα πρὸς τὸν ἐκπρόσωπον τῆς ἐαμικῆς
ἡγεσίας Γιάγνην Φράγκον, ὡς δὲ ὁ ἴδιος ἀνέφερεν εἰς τὰς ἰδιαιτέρας
τοῦ συζητήσεις, ὁ Φράγκος εὐθὺς ὡς ἔλαβε γνῶσιν τοῦ περιεχομέ-
νοῦ τῶν ἄνω τηλεγραφημάτων, ἐξωργίσθη, ἐξέσχισε ταῦτα καὶ τὰ
ἐποδοπάτησεν.

Αἱ ὑπὸ τὸν Συνταγματάρχην Γιαννακόπουλον

δυνάμεις τοῦ ΕΣ ἐξαναγκόζονται γὰ συνδηκολογήσουν
εἰς τὸ Δυρράχι μὲ τὴν ἐαμικὴν ἡγεσίαν.

ἰλετὰ τὴν σύγκρουσιν τῆς ᾿Αρτεμισοίας, αἱ ἐθνικαὶ ὁμάδες ἀντι-

στάσεως συνεκεντρώθησαν εἷς τὸ Δυρράχι. Στὸ χωριὸ αὐτὸ ὁ Γιαν-
νακόπουλος, μαζὶ μὲ τοὺς ἀξιωματικούς τοῦ Λοχαγοὺς Ντόκον, Ζα-
μποῦρον, Γαλιώτην καὶ ἄλλους, ζοῦν τὰς τραγικωτέρας ὥρας τῆς
ζωῆς τῶν, Ἢ ἐν Δυρραχίῳ ἀτμόσφαιρα ἦτο καταθλιπτική. “Ὁ Φράγ-
κος, ὁ πλέον δυναμικὸς ἐκπρόσωπος τῆς ἐρυθρᾶς ἡγεσίας, ρυθμίζει
μὲ ἀφάνταστη σατανικότητα τὴν ὑβριστικὴν ἐκστρατείαν κατὰ τῶν
δυνάμεων τοῦ ΕΣ, ἐξαπολύει ἀλλεπάληλα τελεσοίγραφα πρὸς τοὺς
ἀρχηγοὺς τῶν ὁμάδων τοῦ ἘΣ, ζητᾷ τὴν ἄνευ ὅρων παράδοοϊίν τῶν.
Τὰ γεγονότα ἐξελίσσονται ραγδαίως καὶ εἶναι πλέον κοινὸν μυστικὸν
ὅτι αἱ δυνάμεις τοῦ ΕΛᾺΣ ἔχουν ἤδη ἑτοίμην τὴν τρίτην κατὰ σει-
ρὰν ἐπίθεσιν καὶ τὴν πλέον δυγαμικὴν κατὰ τῶν δυνάμεων τοῦ ἘΣ.
Ὃ ψυχρὸς πόλεμος ἔχει ἀποκορυφωθῆ, Τμήματα τοῦ ΕΛᾺΑΣ καθη-
μερινῶς ἀνεβαίνουν στὸν Ταὔγετον ἀπὸ ὅλας τὰς πλευράς τοῦ καὶ
κατακλύζουν τὰ χωριά τοῦ, εἰς δύο χιλιάδας περίπου ὑπολογίζονται
οἱ συγκεντρωθέντες ἐλασίτες. Τὸ Δυρράχι ἔχει ἀπομονωθῆ τελείως,
τὰ γύρω χωριὰ τοῦ Δυρραχίου διέρχονται νύκτας τρόμου καὶ ἀγω-
νίας, “Ὅσοι ἔζησαν τὴν φρικώδη ἐκείνην ἀτμόσφαιραν τῶν βουνῶν
 -- 108 --
μποροῦν νὰ συλλάβουν εἰς τὴν φαντασίαν τῶν τὸ μέγεθος καὶ τὴν
ἔκτασιν τῆς τρομοκρατίας τῆς περιοχῆς Δυρραχίου.
Εἰς χιλίους καὶ πλέον ὑπολογίζουν τοὺς συλληφθέντας ὁμήρους
ἀπὸ τὰ πέριξ χωριά, “Ὅλοι αὐτοὶ ἦσαν γονεῖς, ἀδελφοὶ καὶ συγγενεῖς
ἐθνικιστῶν ἀνταρτῶν καὶ ἀξιωματικῶν ποὺ εἶχον καταταγῆ εἰς τὰς
ἐθνικὰς δυνάμεις, Ὅλοι αὐτοὶ ὡδηγήθησαν ἀλυσσοδεμένοι εἰς τὰ
στρατόπεδα συγκεντρώσεώς τῆς κόκκινης τρομοκρατίας καὶ ἄπεμα-
κρύνθησαν τῆς περιοχῆς, “Ὅλοι ἐκεῖνοι, οἱ ἀθῷοι καὶ ἁγνοὶ ἄνθρω-
ποι, ὑπεβλήθησαν σὲ φρικώδη βασανιστήρια καὶ διεπομπεύθησαν
κατὰ τὸν πλέον ἐξευτελιστικὸν τρόπον, διότι ηὐνόησαν ἢ ἀπεδέχθη-
σαν τὸ κίνημα τῆς ἐθνικῆς ἀντιστάσεως. ᾿Επίμονοι ἱκεσίαι καὶ πα.
ρακλήσεις ἐκ τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν καὶ τῶν συγγενῶν τῶν καταφθά.
νοῦν στὸ Δυρράχι, στὸν ἀρχηγὸν τοῦ ΕΣ ἀπὸ τὰ γύρω χωριά, τὸν
καλοῦν νὰ σπεύση μὲ τὰς δυνάμεις του ἀμέσως πρὸς βοήθειάν τῶν;
- Μᾶς καῖνε, βασανίζουν ἀνθρώπους καὶ ρημάζουν τὰ σπίτια
μᾶς. Γιατὶ μᾶς ἀφήσατε ἀπροστάτευτους καὶ ἐκτιθεμένους ; Ἔλεγαν.
"Ὁ Συνταγματάρχης Γιαννακόπουλος, κατεχόμενος ἀπὸ μίαν
θανάσιμον ἀγωνίαν καὶ ἀντιλαμβανόμενος τὸ κρίσιμον τῆς κατα-
στάσεως, καὶ ὅτι αἱ δυνάμεις τοῦ διατρέχουν τὸν ἔσχατον κίνδυνον,
καλεῖ ὁλόγυρά τοῦ τοὺς ἀξιωματικοὺς τῶν ὁμάδων τοῦ, τὸν Νικο-
λόπουλον, τὸν Βρεττᾶκον, τὸν Κεφάλαν, τὸν Κοτσώνην, τὸν Ντόκον,
τὸν Ζαμποῦρο καὶ ἄλλους καὶ μὲ φωνὴν παλλομένην ἀπὸ συγκίνησιν
λέγει περίπου τὰ ἑξῆς :
-- «Παιδιὰ βλέπετε πὼς ἀντιμετωπίζουμε κρισίμους στιγμάς.
Βγήκαμε στὸ βουνὸ γιὰ νὰ πολεμήσουμε καὶ νὰ πεθάνουμε διὰ τὴν
ἀπελευθέρωσιν τῆς Πατρίδος μας. “Ὅταν βγήκαμε πιστεύαμε πὼς τὸ
δικαίωμα αὐτὸ κανεὶς δὲν θὰ μᾶς τὸ ἠρνεῖτο, σήμερον ὅμως ἡ ὁρ-
γάνωσις τοῦ ΕΑΜ μᾶς τὸ ἀρνεῖται, ὅπως ἔφθασαν τὰ πράγματα ἢ
πρέπει νὰ ἐνταχθοῦμε στὸν ΕΛΑΣ ἢ πρέπει ν᾿ ἀποθάνωμεν μαχόμε-
νοι ἐναντίον τοῦ μὲ τὸν τίτλον τοῦ προδότου. “Ὅλοι σήμερον εἶναι
ἐναντίον μας, στὴν Καλαμάτα ἡ πολιτικὴ ἐπιτροπὴ τῆς ὀργανώσεώς
μᾶς ἐστράφη ἐναντίον μας καὶ γενικὰ ὅλοι ὅσοι μέχρι χθὲς ἦσαν
μαζί μας, εἶναι τώρα ἐναντίον μας, δὲν ἔχουμε κανένα δικαίωμα νὰ
ὁδηγήσουμε τὰ ἁγνὰ αὐτὰ Ἑλληνόπουλα, ποὺ μᾶς ἠκολούθησαν
στὸ βουνό, στὴ βεβαία σφαγὴ καὶ στὸ θάνατο, Ἢ σύνεσις λέγει ὅτι
ὡς μόνη ὁδὸς σωτηρίας ἀπομένει ἡ συννενόηοις, διὰ τὴν ὁποίαν σή-
μερὸν διατασσόμεθα ἀπὸ τὸ Γενικὸν Στρατηγεῖον. ἼἜχουμε τὰς δια-
ταγὰς αὐτάς, δὲν τὰς ἐκοινοποίησα μέχρι σήμερον διὰ νὰ μὴ γνω-
σθοῦν εἰς τοὺς ἄνδρας καὶ ἀποκαρδιωθοῦν, τὶ θέλετε νὰ γίνη ; Νὰ
ἀποθάνωμεν μὲ τὸν τίτλον τοῦ προδότου, μαζὶ δὲ μὲ ἡμᾶς καὶ οἱ
ἄνδρες μας καὶ χίλιοι ἄλλοι ἀκόμη ὅμηροι ποὺ κρατοῦνται καὶ βα-
σανίζονται ἢ νὰ συνεννοηθῶμεν ; ΓΑλλη λύσις δὲν ὑπάρχει».
 - 109 --

Ὅλοι συνεφώνησαν νὰ γίνη συνενγνόησις. “Ὅλοι ἔμειναν σύμ-

φώνοι στὰ λόγια τοῦ ἀρχηγοῦ καὶ τὸν ἐξουσιοδοτοῦν ἐν λευκῷ νὰ
ρυθμίση τὸ ζήτημα τῆς συνεννοήσεως. Ὃ ἀρχηγὸς ἔστειλε τὸν ἀντι-
πρόσωπόν τοῦ πρὸς τὸν ἐκπρόσωπον τῆς ἐσμικῆς ἡγεοίας Γιάννην
Φράγκον μὲ προτάσε'ς αἵτινες ἐγένοντο ἀποδεκταί. .Ὃ Φράγκος ἧἦ-
ναγκάσθη καὶ αὐτὸς νὰ φανῆ ὑποχωρητικὸς εἰς τὰς προτάσεις τοῦ
ἀρχηγοῦ τοῦ ΕΣ, διότι ἐφοβεῖτο νὰ δώση μάχην ἐκ παρατάξεως,
καίτοι εἶχεν ὑπερτέρας δυνάμεις, Τὴν Ζῦην Αὐγούστου ὁ Φράγκος,
ὁ Λοχαγὸς ᾿Αναστασόπουλος καὶ ὁ Συνταγματάρχης Γιαννακόπου-
λος συνηντήθησαν εἰς τὸ χωρίον Νεοχώριον, ὅπου συνεζήτησαν προ-
Φορικῶς τὸ θέμα τῆς συνεννοήσεως, καταλήξαντες δὲ εἰς συμφωνίαν
ὑπέγραψαν προσύμφωνον καταπαύσεως τοῦ πολέμου, Τὴν ἑπομένην
τῆς ὑπογραφῆς τοῦ προσυμφώνου, ὁ Ταγματάρχης Χάρικτον γεμᾷ-
τος χαρὰ καὶ γελαστὸς συνεχάρη τὸν Συνταγματάρχην Γιαννακό-
πουλον, εἰπὼν σχετικῶς τὰ ἑξῆς:
- «Θεωρῶ τὴν ἡμέραν αὐτὴν ὡς τὴν εὐτυχεστέραν τῆς ζωῆς
μου, διότι κατώρθωσαν ἐπὶ τέλους οἱ Ἕλληνες νὰ συγεννοηθοῦν με-
ταξύ τῶν καὶ νὰ παύσουν τὸν ἀδελφοκτόνον πόλεμον, πρῶτον διὰ
τὸ συμφέρον τους καὶ κατόπιν διὰ τὸ συμφέρον τῶν ᾿Ηνωμένων
᾿Εθνῶν».

Τὸ ὑπογραφὲέν σύμφωνον μεταξὺ ἐκπροσώπων

τοῦ ΕΛΑΣ καὶ τοῦ ἀρχηγοῦ τοῦ ΕΣ.

Τὴν 28ην Αὐγούστου 1943 ὑπεγράφη ἡ τελικὴ συμφωνία εἰς τὸ

χωρίον Σάμου τῆς Μεσσηνίας, κειμένου 6 ὥρας μακρὰν τοῦ Δυρρα-
χίου, ἡ ὁποία εἶχεν ὡς ἑξῆς :

ΣΎΜΦΩΝΟΝ

Κάπου σήμερον τὴν Ζδηὴν Αὐγούστου τοῦ ἔτους [943 ἡμέραν Σάββαταν
καὶ ὥραν δὴν οἱ ὑπογεγραμμένοι : -
1) Γιαννακόπουλος ᾿Αϑανάσιος συνταγματάρχης Πεζ, καὶ Νικολόπουλος
Σιταῦρος λοχαγὸς ὡς ἐκπρόσωποι καὶ ἀρχηγοὶ τῆς ᾽Οργανώσεως ΕΣ «Ἐλ-
ληνικὸς Στρατός». 2) 'Ωρίων ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ Γενικοῦ ᾿Αρχηγείου ΕΛΑΣ
Πελ]νήσου, Φράγκας ἰ. ὡς ἐκπρόσωπος τῆς ᾿Οργανώσεως ΕΑΜ Πελοπον-
νήσου ἐν ὄψει τῶν ἰοστορικῶν ἀναγκῶν καὶ εὐθυνῶν πρὸς ἑνοποίησιν τοῦ ᾿Ελ-
ληνικοῦ Λαοῦ καὶ τοῦ ἀγῶνος. συνεφώνησαν καὶ συναπεδέχθησαν τὰ κάτωθι:
1) Οἱ πρῶτοι τῶν συμβαλλομένων ἀποκηρύσσουν καὶ καταγγέλουν ἐνὼ-
πίον τοῦ Λαοῦ, τὸ εἰς τὸν συνταγματάρχην Παπαδόγκωναν Διονώσ, ἀποδιδό-
μενον προδοτικὸν σύμφωνον μετὰ τοῦ ᾿Ιταλοῦ διοικητοῦ τοῦ δά Συντάγματος
πεζ. Ντόριο Ντομένικο ὡς τελείως ἄσχετον πρὸς αὐτούς, πρᾶγμα ὅπερ ἐγά-
γεῖο δι᾽ ἐπιστολῆς τῶν ἀπὸ τῆς πρώτης ἡμέρας τῆς γνωστοποιήσεώς τοῦ καὶ.
 --1τὸ
-

ᾧς ἀντιπροσώπεῦον μεγίστην ἐθνικὴν προδοσίαν,

2) Τὴν ὑπ᾽ ἄριθ, 27 προκήρυξιν διὰ τῆς ὁποίας γνωστοποιεῖται ὅτι ὁ ΕΣ
συνιστᾷᾶται ἐν ὀνόματι τοῦ Βασιλέως τῶν “Ελλήνων, ὡς πρᾶξιν ἄγνωστον καὶ
ἀντίθετον πρὸς τὰς ἰδιαιτέρας τῶν ἀρχὰς καὶ τοὺς σκοποὺς τῆς συστάσεως
τοῦ ΕΣ,
1) Διὰ τὴν ἀποκατάστασιν τῆς ἀληθείας καὶ τὴν ἀπονομὴν τῶν εὐθυ-
γῶν θὰ συγκροτηθῆ μικτὴ ἐπιτροπὴ ἐξ ἀντιπροσώπων τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ΕΣ ἥτις
θὰ ἐξετάσῃ α) Τὰ εἰς βόρειον Τριφυλλίαν λαβόντα χώραν αἰματηρά γεγονότα
καὶ τὰν καταλογισμὸν τῆς εὐθύνης εἰς τὸν πραγματικῶς ὑπέχοντα ταύτην. β)
Τὴν ὑπόθεσιν τοῦ [05866 πρωτοκόλλου καὶ παραπομπὴν εἰς εἰδικὸν δικαστήρι-
ΟΝ συγκείμενον ἐξ ἀντιπροσώπων τῶν ᾿Οργανώσεων ΕΛΑΣ καὶ ΕΣ καὶ ἀντι,
προσώπων τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ τιμίων, εὐσυνειδήτων καὶ εἰ πολήπτων,
1) ἐλεταξὺ τῶν “Ομάδων θλ γίνῃ ἔλεγχος παρὰ τῆς εἰδικῆς ὡς ἄνω
᾿Επιτροπῆς καὶ θὰ πραγματοποιηθῆ ἐφ΄ ὅσον ὑπάρχ ὃν ἄτομα εὐνοοῦντα τὰς
ἀρχὰς Κατοχῆς «᾿Αξονικά», 2) ᾿Αξιωματικοὶ ἢ ὁπλῖται ἀνήκοντες ἰδεολογικῶς
εἰς τὴν 'οργάνωσιν ΕΟΒ ἢ εἰς οἰανδήποτε ἄλλην παρομοίαν ἐφ᾽ ὅσον δὲν
δηλώσουν δι᾽ ὑπευθύνου δηλώσεως ὅτι πρὸ τῆς ἐλευθέρας θελήσεως τοῦ "Ελ-
ληνικοῦ Λαοῦ δὲν θὰ ἀνακινήσουν ἢ θὰ ἐπιδιώξουν τάσεις ἀντιθέτους πρὸς
τὴν θέλησιν τοῦ “Ἑλληνικοῦ Λαοῦ, τὴν πραξικοπιηματικὴν ἐπαναφορὰν τοῦ
Βασιλέως καὶ τὴν ἀσύμφωνον πρὸς τ΄ ἀνωτέρω λύσιν τοῦ Πολιτειακοῦ καὶ
Πολιτικοῦ προβλήματος τῆς Χώρας, 3) ἤΆτομα εἰς βάρος τῶν ὁποίων ἐκκρε.
μοῦν ὑποθέσεις ἐμποδίζουσαι τὴν παραμονὴν τῶν εἰς ὁμάδας, προδόται ὑπεύ-
θυνοι φόνων, κατάσκοποι, ὑπεύθυνοι λῃστειῶν καὶ συνεργάται τῶν κατακτη-
τῶν. Ἡ ἀπομάκρυνοίς τῶν ἐκ τῶν ὁμάδων καὶ ἡ ἐπιβολὴ ὅπου ἐνδείκνυται
ἀντιστοίχων κυρώσεωῶν.
1) Παρὰ τῶν πρώτων ὡς ἄνω συμβαλλομένων ἀναγνωρίζονται αἱ
᾿Οργανώσεις ΕΑΜ καὶ ΕΛΑΣ ὡς 'Οργχνώσεις ᾿Εθναπελευθερωτικαὶ καὶ δη-
λοῦσιν ὅτι θ᾽ ἀγωνισθῶσιν διὰ τὴν ἐπικράτησιν τῶν σκοπῶν ΕΑΜ-ΞΛΑΣ ποὺ
εἶναι : α) ᾿Αγὼν διὰ τὴν ᾿Εθνικὴν ἀπελευθέρω τιν, β) Λύσις τοῦ ἐσωτερικοῦ
Ἑλληνικοῦ προβλήματος διά τῆς ἐλευθέρας ἐκδηλώσεως τῆς θελήσεως τοῦ
Ἑλληνικοῦ Λαοῦ καὶ κατωχύρωσις τοῦ Καθεστῶτος τούτου ἐναντίον παντὸς
ἀντιδραστικοῦ ἀντιλαϊκοῦ στοιχείου, ᾿Αναγνωρίζουν καὶ δηλοῦσιν ὡσαύτως
ὅτι ἡ μέχρι τοῦδε δρᾶσις τῶν 'Οργανώσεων ΕΑΜ -λΛΑΣ ὑπῆρξεν ἀπολύτως
ἐθν κὴ καὶ ὁ κόριος συντελεστὴς τῆς προσαγωγῆς καὶ ἀναπτύξεως τοῦ Ἔθνατε-
λευθερωτικοῦ κινήματος. δ) ᾿Αναγνωρίζουν ἐπίσης τὰς διαφόρους οἰκονομικάς
διεκδικήσεις τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ.
ν) Ὃ ἘΣ δέχεται ὡς ἰδικούς του σκοποὺς τοὺς ὡς ἄνω διὰ τὸ ΕΑΜ --
ΕΛΑΣ ἀναφερομένους καὶ διατηρεῖ τὰς ἤδη ὑφισταμένας ὑφ᾽ ὅ, εἶναι γνωσταί,
ἔμβλημα, .
1) Παρὰ τὸ ᾿Αρχηγεῖον τῶν ὁμάδων ΕΣ τοποθετεῖται ἀντιπρόσωπος
τοῦ ΕΛΑΣ διὰ τὴν πληρεοτέραν συνεργασίαν καὶ κατανόησιν ὅπως ἀντι-
οτοίχως δύναται τὸ ΕΣ νὰ τοποθετῇ τοιοότυυς παρὰ τὸ ΕΛΑΣ,
1) Τοῦ λοιποῦ ἡ στρατολογία τῶν ἀνταρτῶν θὰ ἐνεργῆται μόνον διὰ
τοῦ ΕΛΑΣ, αἱ δὲ συκγροτούμεναι 'Ομάδες θὰ φέρουν τὴν ὀνομασίαν τοῦ
ΕΛΑΣ καί, θὰ δροῦν ὑπὸ τὴν στρατιωτικὴν καὶ πολιτικὴν αὐτοῦ πλαισίωσιν
καὶ καθοδήγησιν.
ΨΠΠ) “Ἅπαντα τὰ ὑπὸ τοῦ Συμμαχικοῦ Στρατηγείου τῆς Μέσης ᾿Ανα-
τολῆς διατιθέμενα ὑλικά, θὰ παραλαμβάνωνται καὶ θὰ διατίθενται παρὰ τοῦ
Γενικοῦ "Αρχηγείου ἀναλόγως τῶν ἑκάστοτε ἀναγκῶν,
1Χ) ΓἈμαὰ τῇ ἐγκρίσει τοῦ παρόντος συμφωνητικοῦ δύναται νὰ γίνῃ με-
 -- Π|ι’ --

τάταξις ἀνταρτῶν τοῦ ἘΣ εἰς τό ΕΛᾺΑΣ καὶ ἀντιστρόφως.

Χ) Πᾶσα κίνησις ἐκ μέρους οἰωνδήποτε ᾿Αξιωματικῶν ἢ πολιτῶν ἀντί-
θετος πρός τὸ πνεῦμα τῆς συμφωνίας ταύτης δὲν ἀναγνωρίξεται παρ΄ οὐδενὸς
τῶν συμβαλλομένων καὶ χαρακτηρίζεται ὡς ἐμπόδιον εἰς τὴν προσπάθειαν
πρὸς ὁλοκλήρωσιν τῆς ᾿Εθνικῆς ἑνότητος. 2) “Π ᾿Οργάνωσις ἘΣ θὰ δέχεται
εἰς τοὺς κόλπους τῆς ᾿Αξιωματικούς, οἵτινες θὰ παραδέχωνται τοὺς ὅρους τῆς
παρούσης συμφωνίας καὶ οὐδέποτε θὰ θελήσουν νὰ τοὺς παραβοῦν, Τὰ αὐτὸ
ἰσχύει καὶ δι᾽ ἀμφοτέρους τοὺς συμβαλλομένους. 3) ᾿Εκφράζεται ἡ πεποίθησις
ὅτι ὑπὸ τὰς ἐπιτακ ικὰς ᾿Εθνικὰς ἀνάγκας θὰ συντελεσθῇ ἡ πλήρης συγχώνευ-
σις τῶν ᾿Οργανώσεων ΕΑΜ -- ΕΛᾺΑΣ καί ΕΣ ἐπιστέγαομα τοῦ ἤδη ἀρξαμέ
νου ἐθνικοῦ ἀγῶνος. 4) ᾽Ἔφ" ὅσον δὲν πραγματοποιηθῇ ἀπόλυτος συγχῶνευσις
μὲ τὸ ΕΑΜ -- ΕΛΑ͂Σ, ἡ ᾿Οργάνωσις ἘΣ ἀναλαμβάνει τὴν ὑποχρέωσιν μετὰ
τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ πρώτου ὅρου τοῦ ἄρθρου ΙΝ (ἀγὼν διὰ τὴν ᾿Εθνικὴν
᾿Ελευθερίαν) νὰ αὐτοδιαλυθῇ καὶ ὡς ἄτομα τὰ μέλῃ τῆς νά ἀγωνισθοῦν διὰ
τὴν πραγματοποίησιν τοῦ 2ου καὶ ϑοὺυ ὅρου (δηλαδὴ ἐπικράτησις τοῦ καθεστῶ-
τος τῆς θελήσεως τοῦ Λαοῦ καὶ κατωχύρωσις τοῦ καθεστῶτος τοῦ Τὸ ΕΣ
ἀναλαμβάνει τὴν ὑποχρέωσιν νὰ τροφυδοτῆ τὸ ΕΛΑΣ μὲ ᾿Αξιωματικοὺς ἐφ᾽
ὅοον ἤθελε ζητηθῆ τοῦτο, οἵτινες μετὰ τὴν εἰς τὸν ΕΛᾺΣ ἔνταξέν τῶν θὰ ἀνή-
κουν ἀποκλειστικῶς καὶ ὀργανικῶς εἰς τοῦτον,
ΧΙ) Τὰ μέλῃ ἀμφοτέρων τῶν ουμβαλλομένων ᾿Οργανώσεων εἶνοι ἐλεό-
θερα νὰ διακηρύσσουν δημοσίᾳ τὰς ἀρχάς, πεποιθήσεις καὶ ἰδεολογικὰς τῶν
κατευϑύνσεις, ἀρκεῖ νὰ μὴ ἐκθέτουν πρόσωπα ἀνήκοντα εἰς μίαν τῶν συμβαλ-
λομένων ᾿Οργανώσεων. 2) Πᾶσα τοιαύτη παράβασις θὰ ἐκδικάζεται παρ᾽ εἰ-
δικῆς ἐπιτροπῆς ὁριζομένης ἀπὸ κοινοῦ ἐν ἀναλογίᾳ αἱ ἀποφάσεις τῆς ὁποίας
θὰ εἶναι ὑποχρεωτικαὶ καὶ ἀπολύτως ἐγγυημέναι διὰ ὡς ἄνω συμβαλλομένους.
ΧΙ) Διὰ τὴν ἑνιαίαν διεύθυνσιν καὶ ὀργάνωσιν τοῦ κινήματος καὶ τῶν
ἐπιχειρήσεων εἰς τὴν Πελοπόννησον συγκροτεῖται τριμελὲς Γενικὸν ᾿Αρχηγεῖον
ὑπὸ στρατιωτικόν, πολιτικὸν καὶ καπετάνιον, 2) Στρατιωτυκός τοῦ ἀνωτέρω
Γενικοῦ ᾿Αρχηγείου τοποθετεῖται ὁ ουνταγματάρχης Πεζικοῦ κι Γιαννακόπου-
λὸς ᾿Αθ. ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ ΕΛΑΣ καὶ τοῦ ΕΣ. Τὰ δύο ἕτερα μέλη θὰ ὄρι-
σθοῦν ἀπὸ τὸ ἤδη ὑπάρχον Γ. ᾿Αρχηγεῖον ΞΛΑΣ Πελοποννήσου. 3) Διὰ τὴν
συγκρότησιν τῶν στρατιωτικῶν ὑπηρεσιῶν τοῦ Γ΄, ᾿Αρχηγείου θὰ χρησιμοποιῇ
ἀξιωματικοὺς ἀνήκοντας εἰς τὸν ΕΛᾺΣ καὶ ΕΣ 4; Μέχρι πλήρους συγχωνεύσε-
ὡς τοῦ ΕΣ καὶ τοῦ ΕΛΑΣ τὸ Γενικὸν ᾿Αρχηγεῖον θὰ φέρῃ τὴν ὀνομασίαν
«ΓΕΝΙΚΟΝ ΑΡΧΉΓΕΙΟΝ ΣΩΜΆΤΩΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ». 5) Τὸ Γενικὸν ᾿Αρ-
χηγεῖον Σωμάτων Πελοποννήσου θὰ διατελῇ ὑπὸ τὰς ἀμέσους ἐντολὰς τοῦ
Γεν. ᾿Αρχηγείου "Ελλάδος. Παρὰ τῷ Γεν. ᾿Αρχηγεέξῷ Σωμάτων Πελοποννήσου
θά ὑπάρχῃ ἀξιωματικὸς τοῦ Συμμαχικοῦ Στρατηγείου μέσης ᾿Ανατολῆς 6)
Αἱ Ἀεπτομέρειακι διὰ τὴν λοιπὴν διάρθρωσιν τῶν δυνάμεων τῆς Πελοποννήσου
θὰ ἀπασχολήσουν τὸ Γεν, ᾿Αρχηγεῖον ἅμα τῇ συγκροτήσει του. 7) ΑΙ ᾽Ομά-
δες ΕΣ εὑρισκόμεναι εἰς περιοχὴν ἔνϑα ἑδρεύει ἀνώτερον ᾿Αρχηγεῖον ΕΛᾺΣ
θὰ ὑπάγωνται στρατιωτικῶς ὑπὸ τὸ ᾿Αρχηγθῖον τοῦτο.
ΧΙ) “Ἅμα τῇ ἐγκρίσει τοῦ παρόντος συμφωνητικοῦ καὶ πρὸς πλήρη
καϊανόησιν καὶ ἀνάδειξιν συναγωνιστικῆς ἀδελφικότητος ὡς προπαρασκευα"
οτικὸν στάδιον ὁλοκληρωτικῆς συγχωνεύσεως τῶν συμβαλλομένων ᾿Οργανώ-
σεῶν, αἱ τοῦ ΕΛΑΣ καὶ αἱ ὁμάδες τοῦ ΕΣ θὰ κινοῦνται, θὰ δροῦν καὶ θὰ
διάγουν ἀπὸ κοινοῦ, ὑπὸ κοινὴν διοίκησιν καὶ ἐπιμελητείαν. 2) Πρὸς τοῦτο
δέον ὅπως τὰ οὕτω πλαισιωμένα τμήματα ἐμφανισθοῦν εἰς ὁλόκληρον τὴν πε-
ριοχήὴν τῆς Ν, Δ. Πελοποννήσου καὶ συγκεκριμμένως εἰς τὰς περιοχὰς Μεσση-
νίας, Λακωνίας καὶ Ν, ᾿Αρκαδίας.
 -- 112 -

ΣΙΝ) Τὸ παρὸν συμφωνητικὸν ἐγκρινόμενον παρὰ τὸν ὡς ἄνῳ συμβαλ-

λομένων καὶ τῶν ἀντιστοίχων αὐτῶν ᾿Οργανώσεων, κυρούμενον δὲ διὰ τῆς
ὑπογραφῆς τῶν ὡς ἄνω ὀριζομένων ὡς ἀντιπροσώπων δέον ὅπως κοινοπαιη-
θῇ: 1) εἰς τὸ Γενικὸν Στρατηγεῖον “Ελλάδος. 2) Εἰς τὸ συμμαχικὸν Στρατὴ»"
γεῖον Μέσης ᾿Ανατολῆς. 3) Εἰς τοὺς ἀξιωμαιικοὺς καὶ ὁπλίτας τῶν συμβαλ-
λομένων ὁμάδων καὶ νὰ δημοοιευθῇ διὰ τῆς ἐφημερίδος «ΞΛΛΉΝΙΚΗ ΣΑΛ-
ΠΙΓΓᾺ»,

Οἱ συμβαλλόμενοι ᾿Αντιπρόσωποι
Διὰ τὸ ΕΑΜ Πελοποννήσου
ΙΩΏΑΝ. ΦΡΑΓΚΟΣ

Διὰ τὸν ΕΣ διλ τὸ Γενικὸν ᾿Αρχηγεῖον

ΓΙΑΝΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘ. ΕΛΑΣ Πελοποννήσου
ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΑΥΡ. ΦΡΙΩΝ

Ὁ Λαὸς τῆς Πελοπονγήσου πλαισιώνει

ἀδρόως τὸ ΕΑΜ καὶ τὸν ΕΛΑΣ,

Μετὰ τὴν ὑπογραφὴν τοῦ συμφώνου τούτου ὁ Συνταγματάρχης

Πεζικοῦ Γιαννακόπουλος ᾿Αθανάσιος, ὡς Γενικὸς ᾿Αρχηγὸς τοῦ Γε-
νικοῦ ᾿Αρχηγείου Πελοποννήσου, ἀνέλαβε τὰ καθήκοντά του, μετὰ
τὴν πάροδον ὅμως ἡμερῶν τινῶν, ἀντελήφθη ὅτι παραμερίσθη καὶ
τούτου ἕνεκεν ἠναγκάσθη νὰ ἐγκαταλείψη τὸν ἀγῶνα καὶ ν᾿ ἀπο-
συρθῆ.
ἱλετὰ τὴν συντριβὴν καὶ τὸν ἀφοπλισμὸν στὴν Πελοπόννησο
τῶν ἐνόπλων ἐθνικῶν ὁμάδων ἀντιστάσεως, ἐξεδηλώθη ἀμέσως ἡ ἐ-
παναστατικὴ διάθεσις τῆς ἐργατικῆς τάξεως καὶ τοῦ μεγαλυτέρου
μέρους τῆς ἀγροτικῆς τοιαύτης, πρὸς κατάληψιν τῆς ἐξουσίας ἀμέ-
σὼς μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν καὶ συντριβὴν τῆς ἀστικῆς τάξεως καὶ
τῆς ὑφισταμένης μορφῆς τοῦ κρατικοῦ μηχανισμοῦ. Ἧ τοιαύτη τάσις
ἐξεδηλώθη πληρέστερον εὐθὺς ὡς αἱ τάξεις αὖται διέγνωσαν ἀπὸ
τοὺς λόγους τῶν καθοδηγητῶν, ὅτι ὁ κυριώτερος σκοπὸς τοῦ ΕΑΜ-
ΕΛΑΣ εἶναι ἡ συγκρότησις λαϊκοῦ ἐπαναστατικοῦ στρατοῦ πρὸς κα-
τάληψιν τῆς ἐξουσίας μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν.
ἱλετὰ τὴν ἐργατικὴν τάξιν ἐτάχθη ἀνεπιφύλακτα παρὰ τὸ πλεὺ-
ρὸν τοῦ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ καὶ τὸ μεγαλύτερον μέρος τῆς ἀγροτικῆς τά-
ἕξεως, ἡ ἀγροτιά, ἡ ὁποία εἰς τὴν Πενοπόννηοον καὶ γενικὰ εἰς τὴν
χώραν μας, δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν ὅτι κατὰ τὸ πλεῖστον ἀποτελεῖται
ἀπὸ προλεταριακὰ καὶ ἡμιπρολεταριακὰ στοιχεῖα. Διὰ τὸν λόγον
τοῦτον, κατὰ τὸ μεγαλύτερον μέρος ἡ ἀγροτικὴ τάξις υἱοθέτησε τὸ
λαϊκὸν κίνημα τοῦ ΕΑΜ, ἀλλὰ καὶ μέσα ἀπὸ τὴν ἀστικὴν τάξιν, τὴν
 --Ἠ 113 --

τάξιν τῆς μπουρζουαζίας, ξεπήδησαν ἐξημμέναι νεανικαὶ ὁρμαί.

Πολλοὶ νέοι, ὠθούμενοι ἀπὸ νεανικὸν ἐνθουσιασμὸν καὶ ἀπὸ τὴν ἐ-
πιθυμίαν τῆς ἀλλαγῆς καὶ τὴν δίψαν διὰ τὸ ἄγνωοτον, ἐπύκνωσαν
τὰς τάξεις τοῦ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Πρῶτοι, καὶ ἀπὸ ὅλας τὰς τάξεις,
ἔσπευσαν νὰ πλαισιώσουν τὸ ΕΑΜ ὅλοι ἐκεῖνοι πού εἶχον ἀπογοη-
τευθῆ ἀπὸ τὴν βραδεῖαν πρόοδον τῆς κοινωνικῆς μεταρρυθμίσεως
καὶ ματαίως ἀνέμενον ἐπὶ τόσα ἔτη ἀπὸ τὰ δύο κυβερνῶντα κόμμα-
τα μίαν κοινωνικὴν καὶ οἰκονομικὴν μεταρρύθμισιν. Κατόπιν ἔσπευ-
σαν νὰ πυκνώσουν τὰς τάξεις τοῦ ΕΑΜ ὅλα ἐκεῖνα τὰ παιδιὰ τοῦ
λαοῦ ποὺ ἐφλέγοντο ἀπὸ τὴν ἐπιθυμίαν ν᾿ ἀγωνισθοῦν καὶ νὰ θυσια-
σθοῦν διά τὸ ξεσκλάβωμα τῆς Πατρίδος μας, μὴ διακρίνοντα ἀμέσως
τὰς πραγματικὰς διαθέσεις τῆς ὀργανώσεως. Κοντὰ μ΄ αὐτοὺς ἧκο-
λούθησαν ὅλοι οἱ ἄνεργοι καὶ οἱ πεινασμένοι ποὺ γύρευαν νὰ ἐξα-
σφαλίσουν ἕνα κομμάτι ψωμί, ὅλα τὰ κακοποιὰ στοιχεῖα ποὺ περιε-
φέροντο ἐλεύθερα καὶ ποὺ τὰ προσήλκυεν ἡ ἰδέα τῆς λεηλασίας, ὅλοι
οἱ δραπέται τῶν φυλακῶν, οἱ ἀπόβλητοι τῆς κοινωνίας, πολιτικοὶ
τυχοδιῶκται, ποὺ ζητοῦσαν διέξοδον ἀπὸ τὸ γκρέμισμα τοῦ ἀστικοῦ
καθεστῶτος, ὅλοι οἱ κακοῦργοι, οἱ λησταὶ καὶ οἱ διαρρῆκται, ὅλοι
ὅσοι ἤλπιζον ὅτι ἀτὸ τὸν σάλον αὐτὸν θὰ προσπορισθοῦν ἀθέμιτα
κέρδη, ὅλοι οἱ μωροφιλόδοξοι οἱ ὠθούμενοι ἀπὸ τὸ κίνητρον τοῦ πό-
θου νὰ κερδίσουν τιμάς, ἀξιῶματα καὶ πλοῦτον, τέλος ὁ συρφετός,
τὸ κατακάθι.
“Ὅλους αὐτοὺς τὸ ΚΚΕ τοὺς ὠργάνωσε σουνωμοτικῶς, τοὺς ἐ-
ξώπλισε μέχρις ὀδόντων, τοὺς ἐφανάτισε μὲ τὰ διδάγματα τῆς φι-
λοσοφίας τῆς βίας, τοὺς ἐδίδαξε νὰ μισήσουν τὰς πραγματικὰς δη-
μοκρατικάς ἐλευθερίας τοῦ λαοῦ, τὰς ὁποίας ἀπεφάσισαν νὰ κατα-
λύσουν δυναμικῶς καὶ διὰ τρομοκρατικῶν μεθόδων. Οἱ κομμουνι-
σταὶ ὅταν ἔλεγον δημοκρατίαν, ἠννόουν ἕνα κράτος ὠργανωμένον κα-
τὰ τοιοῦτον τρόπον, ὥστε νὰ ἐξασφαλίζεταιἡ κυριαρχία τῆς ἐργα-
τικῆς τάξεως, τῆς τάξεως τῶν προλεταρίων, διὰ τῆς χρησιμοποιήσεως
τῆς βίας. Τὸ πολιτικὸν κίνημα τοῦ ΕΑΜ, τὰ συμφέροντά τοῦ γενικῶς,
τὰς ἀντιλήψεις του, τὰ ἰδεώδη του, τὰ παρουσίαζε στὸ λαὸ ὡς ἐπι-
θυμίαν καὶ συμφέρον ὁλοκλήρου τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, τὸν τύπον
αὐτὸν τῆς δημοκρατίας ποὺ πίστευτε τὸν διελάλει εἰς ὁλόκληρον τὸν
Ἑλληνικὸν λαὸν ὡς λαϊκὴν δημοκρατίαν,
 --.[Ι4
--Ὁ

ΔΙΑΛΥΣΙῚΣ ΕΝ ΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΧΑΊΤΑΣ ΤΗΣ ΕΝΟΠΛΟΥ

ἘΘΝΙΚΗ͂Σ ΟΜΑΔΟΣ ΔΡΟΣΟΠΟΥΛΟΥ ΥΠ0Ὸ ΤΟΥ͂ ΕΛΑΣ.

Ἡ αὐτοδιάλυσις τῆς ἐνόπλου ἐδυικιστικῆς ὁμάδος

Ἔμμ. Σεδαστάκη καὶ ἡ διὰ τῶν ὅπλων διάλυσις
τῆς ὁμάδος «Μωρηᾶς» ὑπὸ τοῦ ΕΛΑΣ.

Κατὰ τὰς ἀρχὰς ᾿Ιουνίου 1943, ἐντὸς τῆς πόλεως τῶν Πατρῶν,
συνεκροτήθη, τῇ πρωτοβουλίᾳ καὶ τῇ ὑποδείξει τῆς ἡγεσίας τῶν ἀν.
ταρτικῶν ὁμάδων τοῦ ᾿Εθνικοῦ Δημοκρατικοῦ Ἑλληνικοῦ Συνδέσμου
(ΕΔΕΣ), αἱ ὁποῖαι ἔδρων τότε εἰς τὰ βουνὰ τῆς Ρούμελης καὶ τῆς
Ἠπείρου ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Στρατηγοῦ Ζέρβα, ἐπιτροπὴ ἢ πα.
ράρτημα τῆς ὀργανώσεως ΕΔΕΣ, Ὥς σύνδεσμος τῶν ἐν Πάτραις
ἀξιωματικῶν, μὲ τὴν ἡγεσίαν τοῦ ΕΔΕΣ Στερεᾶς Ελλάδος, ἐχρησι-
μοποιήθη πολλάκις ὁ ἰδιωτικὸς ὑπάλληλος καὶ μέλος τῆς ὀργανώ-
σεῶς ᾿Αθανάσιος Βλάχος, ἕνας ἀγνὸς καὶ σεμνὸς πατριώτης, ὁ
ὁποῖος ἀπὸ τοὺς πρώτους ἔσπευσε νὰ ἐνταχϑθῆ εἰς τὰς δυνάμεις τοῦ
ΕΔΕΣ καὶ νὰ προσφέρη τὰς πρὸς τὴν Πατρίδα ὑπηρεσίας τοῦ. Ὃ
Βλάχος ἦτο ἕνα ἀπὸ τὰ σοβαρώτερα οτελέχη τῆς ὀργανώσεως ΕΟΒ,
Ἢ ὀργάνωσις αὕτη ἕδρα εἶχεν εἰς Πάτρας καὶ ἐξηρτᾶτο καὶ ἐνισχύ-
ετο οἰκονομικῶς ἀπὸ τὸν ΕΔΕΣ, Ἦτο ἐξάρτημα αὐτοῦ καὶ ἔλαβε
τὸν τίτλον «Ἕνωσις ᾿Εθνικῶν 'Ῥμάδων ᾿Ανταρτῶν». Ὃ σκοπὸς τῆς
ἐν Πάτραις ἐπιτροπῆς ἦτο ἡ σύμπηξις ἀνταρτικῶν ὁμάδων οτὴν ᾿Α-
χαΐα καὶ γενικῶς στὸ Μωρηᾶ πρὸς καταπολέμησιν τῶν κατακτητῶν.
Μεταξὺ τῶν σπουδαιοτέρων στελεχῶν τῆς Δ. Ε. τῆς ὀργανώσεως
ταύτης ἦσαν οἱ κάτωθι: 1) ᾿Ανδρέας ἱΛουτούσης, ᾿Ιατρός, 2) Σωτή-
ρῖος Σωτηριάδης, Συνταγματάρχης, 3) Νικόλαος Χλωρός, ᾿Αντισυν-
ταγματάρχης, 4) ᾿Ανδρέας Παπαγεωργίου, 5) ᾿Ιωάννης Βασιλάκης,
Λοχαγὸς τῆς Στρατιωτικῆς Δικαιοσύνης, 6) ᾿Αθανάσιος Βλάχος, ἰδι.
τικὰς ὑπάλληλος, 7) Ν. Παπαλεξανδρόπουλος, Δικηγόρος, 8) Κων,
Πρεβεδοῦρος, Δικηγόρος καὶ ἄλλοι, μέλη δὲ πολλοὶ ἀνώτεροι καὶ
κατώτεροι ἀξιωματικοὶ τοῦ διαλυθέντος ᾿Ελληνικοῦ στρατοῦ τῆς πε-
ριοχῆς ᾿Αχαΐας,
Ἡ ἐν Πάτραις ἐπιτροπὴ τοῦ ΕΔΕΣ, κατώρθωσε κατὰ τὰς ἄρ.
χὰς τοῦ θέρους 1943, παρὰ τὰς μεγάλας δυσκολίας ἃς συναντοῦσε
εἰς τὴν ἐξεύρεσιν ὅπλων καὶ ἐφοδίων, νὰ ἐξοπλίση καὶ συγκροτήση
μίαν ὀλιγομελῆ κατ᾽ ἀρχὰς ἀνταρτικὴν ὁμάδα καὶ γὰ θέση ταύτην
ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ Ε. Σεβαστάκη, Ἢ ἀνταρτικὴ αὐτὴ ὁμὰς ἧτο
ἡ πρώτη ἔνοπλος ὁμὰς τοῦ ΕΔΕΣ ἐν Πελοποννήσῳ, πρὸς πληρέστε-
ρον δὲ ἐξοπλισμὸν τῆς ὁμάδος ταύτης ὁ Στρατηγὸς Ζέρβας ἐφρόν-
 -- 115 -

τίσε παρὰ τῷ Γενικῷ Στρατηγείῳ τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς, νὰ γίνη ἰδι-

αἰτέρα ρίψις ὅπλων καὶ πολεμοφοδίων ἐν τῇ περιοχῇ ᾿Αχαΐας, Ὃ
Στρατηγὸς Ζέρβας εἶχεν ἀναγγείλει εἰς τὴν ΔΕ. τῆς ὀργανώσεως ἐν
Πάτραις τὰς ἐνεργείας τοῦ καὶ ὅτι ἐπέκειτο νὰ πραγματοποιηθῆ ρί-
ψις πολεμοφοδίων πρὸς ἐξοπλισμὸν περισσοτέρων ἀνδρῶν. Ἢ ρίψις
ὅμως σὕτη δὲν ἐπραγματοποιήθη, καθότι περὶ τὰ τέλῃ ᾿Ιουνίο; ἔλα-
βε χώραν ἡ διάλυσις τῆς ὁμάδος Σεβαστάκη, ἡ ὁποία ἠρίθμει κατὰ
τὰς ὥρας τῆς διαλύσεως της περὶ τοὺς 70 ἄνδρας, Εἷς τοὺς ἄνδρας
αὐτοὺς συμπεριελαμβάνοντο καί τινες ἀντάρτες ἐκ τῆς διαλυθείσης
πρὸ αὐτῆς ἐθνικιστικῆς ὁμάϑος «Μωρηᾶς».
Ἡ ὁμὰς Σεβαστάκη ἐνεφανίσθη ἐν τῇ περιφερείᾳ τοῦ Νομοῦ
"Αχαῖας κατὰ τὰς ἀρχὰς ᾿Ιουνίου 1943, παραλλήλως δὲ πρὸς αὐτήν,
ἐν τῇ αὐτῇ περιφερείᾳ, ἔδρα καὶ ἑτέρα ὀλιγομελὴς ὁμὰς ὑπὸ τὸν τίτ-
λον «Μωρηᾶς» ἐξ 25 ἀνδρῶν περίπου.
Αἱ ἔνοπλοι αὐταὶ ἐθνικιστικαὶ ὁμάδες, καίτοι ἦσαν ὀλιγομελεῖς
καὶ ἀτελῶς ἐξωπλισμέναι, ἐν τούτοις ἅμα τῇ ἐμφανίσει τῶν προεκά-
λεσαν τὴν χαρὰν καὶ τὸν ἐνθουσιασμὸν τῶν κατοίκων τῶν χωρίων
καὶ οἱ χωρικοὶ παντοῦ ὅπου ἐπερνοῦσαν τοὺς ὑπεδέχοντο μὲ ἀνυ-
πόκριτον χαρὰν καὶ παρεῖχον εἰς αὐτὰς πᾶσαν δυνατὴν ὑλικὴν καὶ
ἠθικὴν βοήθειαν. ᾿Αμφότεραι αἱ ὁμάδες αὐταὶ ἠναγκάσθησαν νὰ
διαλυθοῦν κατὰ τὸν ᾿Ιούλιον 1943 ἀπειληθεῖσαι ἀπὸ τὰς δυνάμεις
τοῦ ΕΛΑΣ, ὅστις διέθετεν ἐν τῇ περιοχῇ ταύτῃ, ἀσυγκρίτως ὑπερ-
τέρας δυνάμεις.
Ἢ διάλυσις τῶν μικρῶν τούτων ἀνταρτικῶν ὁμάδων εἰς τὴν
περιοχὴν ᾿Αχαΐας ἐν τῇ γενέσει τῶν, ὀφείλεται εἰς βεβουλευμένην
καὶ ἐκ τῶν προτέρων εἰλημμένην ἀπόφασιν τῆς ἡγεσίας τοῦ ΕΛᾺΣ
Πελοποννήσου, ὅπως παρεμποδίση διὰ παντὸς τρόπου καὶ πέσου
τὴν ἀνάπτυξιν καὶ δημιουργίαν ἑτέρων ἀνταρτικῶν ὁμάδων, αἱ ὁποῖ-
αι εἶχον ὡς σκοπὸν νὰ δράσουν κατὰ τοῦ ἐχθροῦ καὶ νὰ μὴν ὑπο-
ταχθοῦν εἰς τὰς ἀμέσους διαταγὰς τοῦ ΕΛΑΣ, ὁ ὁποῖος δὲν εἶχε
τὰς αὐτὰς ἰδεολογικὰς πεποιθήσεις, ἀνέλαβε δὲ τὴν διάλυσιν τούτων,
διότι ἔβλεπε ταύτας ὡς μελλοντικὰ ἐμπόδια διὰ τὴν κατάληψιν τῆς
ἐξουσίας. .

Ἢ διάλυσις τῆς ὁμάδος Σεθαστάκη.

Ἢ ἔναπλος ὁμὰς Σεβαστάκη, ἀπὸ τῶν πρώτων ἡμερῶν τῆς ἐμ-
φανίσεῶς της, ἐδέχετο ἀπειλάς, τόσον ἀπὸ τὰς στρατιωτικὰς δυνά-
μεις τοῦ ΕΛΑΣ ᾿Αχαΐας, ὅσον καὶ ἀπὸ τὰς πολιτικὰς ὀργαγώσεις
τοῦ ΕΑΜ. "Ὅλοι δὲ αὐτοὶ ἠξίουν τὴν ἄμεσον διάλυσιν τῆς ὁμάδος
ταύτης ἢ τὴν ἔνταξίν της εἰς τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ, Συγκεκριμμένως
δὲ ὁ καπετὰν Φλόγας, πολιτικὸς καθοδηγητὴς τοῦ Τάγματος Αἰγια-
 -- Τί --

λείας τοῦ ΕΛΑΣ, ἀπηύθυνεν ἐπιστολὴν πρὸς τὸν Σεβαστάκην, ἐν τῇ

ὁποίᾳ ἐτόνιζεν εἰς αὐτόν ὅτι δύο δρόμοι ὑπάρχουν δι᾽ αὐτόν : ἢ νὰ
διαλύση τὴν ὁμάδα του εἰρηνικῶς καὶ νὰ παραδώση τὸν ὁπλισμὸν
της εἰς τὸν ΕΛΑΣ ἢ νὰ ἐντάξη τὴν ὁμάδα τοῦ εἰς τὰς ἐνόπλους δυ-
νάμεις τοῦ ΕΛΑΣ ᾿Αχαΐας, Ὃ Λοχαγὸς Σεβαστάκης, καίτοι ἧτο ἀρ-
κετὰ ἐνωρὶς τὴν ἐποχὴν ἐκείνην διὰ νὰ ἀντιληφθῆ τοὺς σκοποὺς καὶ
τὰς ἐπιδιώξεις τοῦ ΕΑΜ, ἀντελήφθη ἀμέσως τὰς κομμουνιστικὰς
διαθέσεις καὶ ἐπιδιώξεις καὶ βλέπων ὅτι δὲν ἦτο εἰς θέσιν ν᾿ ἀντιπο-
ραταχθῇ καὶ ν᾿ ἀναμετρηθῆ μὲ τὰς ἐνόπλους δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ,
αἱ ὁποῖαι τὸν περιεστοίχιζαν καὶ αἱ ὁποῖαι ἦσαν πολυπληθέστεραι
καὶ δυναμικώτεραι, ἠναγκάσθη νὰ ἐνδώση εἰς τὰς ἀπειλάς καὶ πρὸς
ἀποφυγὴν ἀσκόπου αἰματοχυσίας, καθότι ἔβλεπεν ἐπικειμένην τὴν
ἐναντίον του ἐπίθεσιν τοῦ ΕΛΑΣ, νὰ προβῆ εἰς τὴν διάλυσιν τῆς
ὁμάδος του. Πρὸ τῆς διαλύσεως τῆς ἀνταρτικῆς αὐτῆς ὁμάδος, ὁ
ΕΛΑΣ διέλυσε κατὰ τὰς ἀρχὰς ᾿Ιουνίου 1943 διὰ τῆς ἐνόπλου βίας
καὶ τὴν 25 μελῇ ὁμάδα «Μωρηᾶς».
ἱὲ τὴν ὁμάδα αὐτὴν ὁ κομμουνιστὴς Ἰατρὸς Σπηλιόπουλος,
ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ᾿Αχαΐας, πρὸ τῆς διαλύσεώς τῆς
καὶ πρὸ τῆς ἐπιθέσεως κατ᾽ αὐτῆς, ὑπέγραψε σύμφωνον, διὰ τοῦ ὁ-
ποίου καθωρίζοντο αἱ ἐδαφικαὶ περιφέρειαι εἰς ἃς θὰ ἔδρα ὁ «Μω-
ρηᾶς», ᾿Επίσης εἰς τὸ αὐτὸ σύμφωνον καθωρίζοντο καὶ αἱ ἑκατέρω"
θεν ὑποχρεώσεις τῶν ὁμάδων «Μωρηᾶς» καὶ ΕΛΑΣ. Ἢ συμφωνία
ὅμως αὕτη δὲν ἐτηρήθη ἐκ μέρους τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ὡς ἀπέδειξαν τὰ
πράγματα ἦτο παραπλανητική, ὡς καὶ ἄλλαι πολλαί, ἃς ὑπέγραψαν
ἐκπρόσωποι τοῦ ΕΛΑΣ ἐν Πελοποννήσῳ μὲ ἄλλας ἀνταρτικὰς ὁμά-
δας καὶ προάγγελος τῆς ἐνόπλου κατ᾽ αὐτῆς ἐπιθέσεως,
Οὕτω κατὰ τὰς ἀρχὰς ᾿Ιουνίου 1943, ἰσχυρὰ ὁμὰς τοῦ ΕΛΑΣ,
καιροφυλακτήσασα, ἐπετέθη κατὰ τὴν νύκτα καὶ ὅλως αἰφγνιδιαστι-
κῶς κατὰ τῆς ὁμάδος «Μωρηᾶς» ἐντὸς τοῦ χωρίου Πιπίτσα Ἔρρυ-
γαίου, καθ᾽ ἣν ὥραν οἱ ἄνδρες αὐτῆς ἀνεπαύοντο, Κατόπιν πολυώ-
ρου μάχης ἐντὸς τοῦ χωρίου, οἱ ἅνδρες τῆς ὁμάδος «Μωρηᾶς» ὑπέ-
κυψαν, πολλοὶ ἐξ αὐτῶν ἐφονεύθησαν, ἐλάχιστοι διεσώθησαν καὶ
προπεκολλήθησαν εἰς τὴν ὁμάδα Σεβαστάκη. Οἱ ἀρχηγοὶ τῆς ὁμάδος
αὐτῆς συνελήφθησαν, διεπομπεύθησαν καὶ ἐβασανίσθησαν κατὰ τὸν
ἀγριώτερον τρόπον. Ἢ εἴδησις τῆς διαλύσεως τῆς ὁμάδος αὐτῆς,
γνωοθεῖσα ἐν Πάτραις καὶ εἰς ὁλόκληρον τὴν ᾿Αχαῖαν, ἐπροξένησεν
ἀλγεινὴν ἐντύπωσιν, ὡς δικαιολογίαν δὲ ἡ ἐαμικὴ ἡγεσία διὰ τὴν
ἐπίθεσιν αὐτὴν κατὰ τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων, προέταξεν ὅτι ἠναγκάσθῃ
νὰ προβῆ εἰς τὴν διάλυσίν τῆς καθότι ἣ ὁμὰς αὕτη παρεβίασε πρώτη
τοὺς ὅρους τοῦ ὑπογραφέντος συμφωνητικοῦ καὶ ὅτι ἐπὶ πλέον ἡ
ὁμὰς αὕτη ἔπρεπε νὰ διαλυθῆ, διότι εἰς τὴν ὅπαιθρον τῆς ᾿Αχαΐας
διέπραττε βαρβαρότητας καὶ αὐθαιρεσίας εἰς βάρος φιλησύχων καὶ
 --Ἕ 7 --

νομοταγῶν χωρικῶν, ἂς αὐθαιρεοίας ὁ ΕΛΑΣ δὲν ἦτο δυνατὸν ν᾽ ἀ-

νεχθῆ. Ἡ ἄποψις ὅμως αὐτὴ δὲν ἦτο ἀληθὴς καὶ ἦτο ὅλως ψευδής,
καθότι ἡ ὁμὰάς «Μωρηᾶς» ἧτο εἰς ἄκρον τυπικὴ καὶ διεπνέετο ἀπὸ
ἁγνὰ πατριωτικὰ αἰσθήματα.

Συγκρότησις ἐν ᾿Αχαΐᾳ ἐνόπλου ἀνταρτικῆς

ὁμάδος ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ Λοχαγοῦ
Χρίστου Δροσοπούλου

Ἢ ἐν Πάτραις ἐπιτροπὴ τοῦ ΕΔΕΣ ἐξεῦρεν ὁπλισμὸν καὶ ἐφό-

δια διὰ τὴν συγκρότησιν καὶ ἐξοπλισμὸν ἀνταρτικῆς ὁμάδος τουλά-
χιστον δι᾽ 120 ἄνδρας, Τὴν διοίκησιν εἧς ὁμάδος ταύτης εἶχεν ἀπο-
φασίσει ν᾿ ἀναθέση εἰς τὸν λοχαγὸν Χρῖστον Δροσόπουλον, ἐξαίρε-
τον καὶ σεμνὸν ἀξιωματικόν. ᾿Αλλὰ ἡ διάλυσις τῶν ὁμάδων Σεβα-
στάκη καὶ «Μωρηᾶς», ἐν συνδυασμῷ καὶ πρὸς τὴν ἐκδηλουμένην ὁ-
σημέραι πρόθεσιν τοῦ ΕΑΜ - ΕΛᾺΑΣ ὅπως διοργανώνη καὶ κατευθύ-
νὴ γενικὰ μονοπολιακῶς τὸ κίνημα τῆς ἐθνικῆς ἀντιστάσεως κατὰ
τοῦ ἐχθροῦ, παραμερίζων διὰ παντὸς τρόπου πᾶσαν ἄλλην ἀνταρ-
τικὴν κίνησιν, ἐδημιούργησεν εὐλόγως τὴν ἀμφιβολίαν εἰς τοὺς ὁρ-
γανωτὰς τῆς ὑπὸ τὸν Δροσόπουλον ὁμάδος ὅτι δὲν ἧτο ἀπίθανον
νὰ ὑποστῆ καὶ ἣ ὁμὰς αὕτη τὴν αὐτὴν τύχην μὲ τὰς ἀνωτέρω δια-
λυθείσας μικρὰς ἐθνικιστικὰς ὁμάδας,
Ἡ ἐπιτροπὴ τοῦ ΕΔΕΣ, διὰ νὰ προλάβη τοιοῦτον ἐνδεχόμενον,
ἐπεδίωξε καὶ ἐπέτυχε νὰ ἔλθη εἰς συνεννόησιν κατὰ πρῶτον μὲν μὲ
τὴν στρατιωτικὴν διοίκησιν τοῦ ΕΛΑΣ, δηλαδὴ τὸ ᾿Αρχηγεῖον τού-
τοῦ ἐν Πελοποννήσῳ, τὸ ὁποῖον τότε ἀπετελεῖτο ἀπὸ τὸν Σμήναρχον
Μίχαν, Παπούαν καὶ ᾿Ὥρίωνα καὶ ἐν συνεχείᾳ μετὰ τῆς ἐν Πάτραις
πολιτικῆς ὀργανώσεως τοῦ ἘΛΔΜ, ἤτοι τῆς Νομαρχιακῆς ᾿Επιτροπῆς
ΕΑΜ '᾿Αχαΐας. Πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον οἱ ὀργανωταὶ τῆς νέας ὑπὸ
τὸν Δροσόπουλον ὁμάδος, ἀπέστειλον τριμελῆ ἐπιτροπὴν πρὸς τὸ
"Ἀρχηγεῖον τοῦ ΕΛΑΣ, εὑρισκόμενον τότε εἰς τὸ χωρίον Μποτιᾶ -
Καλαβρύτων, ἀποτελουμένην ἀπὸ τὸν δικηγόρον Παπαλεξανδρόπου-
λον, τὸν ταγματάρχην Δελῆν καὶ τὸν ἰδιωτικὸν ὑπάλληλον ᾿Αθανά-
σιον Βλάχον. Ἢ ἐπιτροπὴ ἔφθασε στὸ Μποτιᾶ καὶ συνήντησε τοὺς
Μίχαν, ᾿ΩὩρίωνα, Παπούαν καϊδΠπελοπίδαν, εἰς τοὺς ὁποίους ἀνεκοί-
νῶσξε τὸν σκοπὸν τῆς ἐπισκέψεώς της. Οἱ ἀρχηγοὶ τοῦ ΕΛΑΣ, ἀφοῦ
ἤκουσαν προσεκτικὰ τοὺς λόγους τῆς ἐπιτροπῆς, προσετιάθησαν κατ᾽
ἀρχὰς νὰ πείσουν τοὺς ἐκπροσώπους τῆς ΕΟΕ ὅτι καλυτέρα λύσις
ἦτο νὰ ἐνταχθῆ ἡ ὁμάς Δροσοτπούλου εἰς τὸν ΕΛΑΣ, ὡς ἄνεξάρτη-
τὸν καὶ αὐτοτελὲς τμῆμα, ὅταν ὅμως ἡ ἐπιτροπὴ ἀπήντησεν ὅτι δὲν
 -- [τὸ --
ἔχει δικαίωμα καὶ δὲν ἔχει ἐξουσιοδοτηθῆ νὰ κάμη τοιαύτην συζήτη-
σιν περὶ ἐντάξεως τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου εἰς τὸν ΕΛΑΣ, τὸ ᾿Αρ-
χηγεῖον ἐνέκρινε τὴν σύστασιν τῆς ἀνταρτικῆς ὁμάδος Δροσοπούλου
καὶ τοὺς παρέπεμψε διὰ τὰ περαιτέρω εἰς πολιτικὴν ὀργάνωσιν ᾿Α-
χαῖας, δηλαδὴ τὴν Νομαρχιακὴν ἐπιτροπήν, ἵνα ἐν συνεργασίᾳ μετ΄
αὐτῆς διαπραγματευθοῦν καὶ διατυπώσουν τοὺς ὅρους τῆς συνερ-
γασίας,
Οὕτω δὲ ἡ συζήτησις τῆς ἐπιτροπῆς ΕΟΕ μὲ τὸ ᾿Αρχηγεῖον τοῦ
ΕΛΑΣ ἐν Μποτιᾷ ἔληξε μὲ τὴν συμφωνίαν ὅτι πολὺ συντόμως ἐν
Πάτραις θὰ ἔλθη σύνδεσμος τῆς Νομαρχιακῆς ἐπιτροπῆς πρὸς συ-
γάντησίν τῶν μὲ τὸ σύνθημα : «ὁ Παναχαϊκὰς ἔρχεται πρὸς τὸν
Ταὔύγετον καὶ φέρνει χαιρετίσματα εἰς τὸν ᾿Ωρίωνα». Μὲ τὸν φέροντα
δὲ τὸ σύνθημα τοῦτο θὰ ὑπογράψουν οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ ΕΛΕΣ, ὡς
ἐντεταλμένον καὶ ἁρμόδιον. Πράγματι μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας προσῆλ-
θεν εἰς τὸ γραφεῖον τοῦ δικηγόρου [᾿απαλεξανδροπούλου ὁ ἀξιω-
ματικὸς ᾿Αγγελάτος, ὅστις ἔδωσε τὸ σύνθημα τῆς ἀναγνωρίσεως
καὶ μετὰ ταῦτα ἐπηκολούθησεν ἡ διατύπωσις τῶν ὅρων τοῦ συμφώ-
νοῦ καὶ ἡ ὑπογραφὴ τούτου μεταξὺ ᾿Αγγελάτου καὶ Πισκοτάκη ἐκ
μέρους τοῦ ΕΑΜ͵͵ Μουτούση καὶ Βασιλάκη ἐκ μέρους τῆς ὀργανώ-
σεως ΕΟΕ.

Τὸ ὑπογραφὲν σύμφωνον.
Τοῦτο εἶχεν ὡς ἑξῆς :
«Ἔν Πάτραις σήμερον τὴν ἴδην Αὐγούστου 1943 ἔτους οἱ ὑπο-
γεγραμμένοι ἀφ᾽ ἑνὸς ἐκπρόσωποι τοῦ ἐθνικοῦ ἀπελευθερωτικοῦ με-
τώπου (ΕΑΜῚ καὶ ἀφ᾽ ἑτέρου τῆς ἐθνικῆς ὀργανώσεως ε᾿Ελευθέρα
᾽Ορεινὴ Ἑλλὰς» (ΕΟΕ), ἤτοι “Ἕνωσις ᾿Εθνικῶν "Ομάδων Ἑλλήνων
᾿Ανταρτῶν, νομίμως, ὡς ἐδήλωσαν, ἐξουσιοδοτημένοι, δηλοῦσι καὶ
συναποφασίζουσι τὰ κάτωθι :
Ἡ ὀργάνωσις τοῦ ΕΑΜ, οὖσα λαϊκὴ ὀργάνωσις ἀχρωμάτιστος,
ἀποβλέπει ἀποκλειστικῶς καὶ μόνον πρὸς τὸ συμφέρον τοῦ Ἕλληνι-
κοῦ λαοῦ ἐν τῷ συνόλῳ του καὶ ἔχει ὡς ἔμβλημα τὰ πάντα διὰ τὰν
λαὸν καὶ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ καὶ δηλοῖ ὅτι ἐπιδιώκει καὶ ἔχει σκοπόν:
1) Τὴν ὀργάνωσιν τοῦ ᾿Ελληνικοῦ λαοῦ πρός σθεναρὰν ἀντίστασιν
κατὰ τῶν κατακτητῶν καὶ πρὸς ἀπελευθέρωσίν του ἀπὸ τοῦ ξενικοῦ
ζυγοῦ, 2) Τὴν ἐξασφάλισιν τῶν λαϊκῶν ἐλευθεριῶν καὶ τὴν ὑπερά-
σπισιν τούτων καὶ πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον τὴν ἀπόκρουσιν κάθε
δικτατορικῆς ἐπιβολῆς οἰασδήποτε ἄνευ διακρίσεως. 3) Τὴν ἐξασφά-
λισιν καὶ τήρησιν τῆς τάξεως καὶ προστασίαν τῆς θρησκείας, οἰκογε-
νείας, τιμῆς καὶ ἐλευθερίας τοῦ ἀτόμου. 4) Τόν σχηματισμόν Κυ-
βερνήσεως ἐκ τῶν ὠργανωμένων κομμάτων ἀδιακρίτως, τὴν ὀργά-
 -- 1195 -

νῶσιν τοῦ ΕΑΜ καὶ τῶν μετ᾽ αὐτῆς συνεργαζομένων πατριωτικῶν

καὶ λαϊκῶν ὀργανῶώσεων πρὸς ἐνέργειαν δημοψηφίοματος πρὸς λύσιν
τοῦ Πολιτειακοῦ, οὗτινος τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἐλευθέρας θελήσεως
τοῦ λαοῦ, θὰ εἶναι ὑποχρεωτικὸν διὰ πάντας, ἐλευθέρων ἐκλογῶν
πρὸς ἀνάδειξιν Συντακτικῆς Συνελεύσεως πρὸς λαοκρατικὴν λύσιν
ὅλων τῶν ζητημάτων ἀνεξαιρέτως. Ἣ ὀργάνωσις τοῦ ἘΟΕ δηλοῖ
ὅτι ἔχει ὡς σκοπόν; 1) Τὴν συμβολὴν εἰς τὸν ὀπελευθερωτικὸν ἀγῶ-
γα, 2) Τὸν καταρτισμὸν ἀνταρτικῶν ὁμάδων ἀμέσου καὶ ἐφεδρικῆς
δράσεως. 3) Τὴν διατήρησιν τῆς τάξεως κατὰ τὴν μεταβατικὴν περίο-
δον πάσῃ θυσίᾳ. 4) Τὴν παράδοσιν τῆς ἀρχῆς εἰς τοὺς ἐκλεκτοὺς τῆς
λαϊκῆς θελήσεως, 5) Τὸν σεβασμὸν τῆς θρησκείας, ἐθνικῶν ἰδεωδῶν,
τιμῆς καὶ οἰκογενείας, Κατόπιν τῶν δηλώσεων τούτων, ἀμφότεραι
αἱ παροῦσαι ὀργανώσεις, δηλοῦσι καὶ ὑπόσχονται τιμίως καὶ εἴλικρι-
νῶς, ὅτι ἀπὸ σήμερον θὰ συνεργάζωνται πλήρως ἐν ὁμονοίᾳ, ἀγάπῃ
καὶ ἀδελφότητι, πρὸς ἐπίτευξιν τῶν κοινῶν σκοπῶν, διατηρουμένου
δικαιώματος εἰς ἑκάστην τῆς αὐτοτελείας τοῦ ἰδίου τίτλου καὶ συ-
στήματος ἐργασίας καὶ τοῦτο ἐν πνεύματι πλήρους κατανοήσεως
καὶ ἀδόλου συνεργασίας. Πρὸς πρακτικὴν ἐφαρμογὴν τῆς παρούσης
συνεργασίας, ἀποφασίζομεν τὰ κάτωθι :
1) Τὴν σύστασιν ἐπιτροπῆς ἐξ ἀντιπροσώπων τῶν δύο μελῶν
ἑκάστης ὀργανώσεως καὶ ἐξ ἑνὸς ἀντιπροσώπου ἐκ τῶν ἐνταῦθα ἀ-
γωτέρων μονίμων ἀξιωματικῶν, ὑποδεικνυομένου παρ᾽ αὐτῶν, ἥτις
θὰ ἐπιλύη τάς τυχὸν ἀναφυοθησομένας διαφορὰς ἐν τῷ πνεύματι
τῶν συμφωνηθέντων καὶ συνεργασίας,
2) Αἱ ἀνταρτικαὶ ὁμάϑες ἀμφοτέρων τῶν ὀργανώσεων θὰ εἶναι
ἀμοιβαίως σεβασταί, αἱ δὲ λεπτομέρειαι τῆς κοινῆς δράσεως καὶ ου-
νεργασίας θὰ κανονισθῶσι δι’ ἀντιπροσώπων τῆς ΕΟῈ μετὰ τοῦ
γενικοῦ στρατηγείου ΕΛΑΣ Πελοποννήσου, ᾽ν περιπτώσει ὑπογρα-
φῆς σχετικοῦ πρακτικοῦ συνεργασίας ἢ ὑπάρξεως τοιούτου μεταξὺ
τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς ΕΟΕ καὶ τῆς ΚΕ τοῦ ΕΑΜ, τοῦτο θὰ κατισχύση
τοῦ παρόντος.
ἜΦφ᾽ ὦ συνετάγη εἰς διπλοῦν καὶ βεβαιωθὲν ὑπογράφεται.

"Ανῦρ, Μρουτούσης, Ἰωάν. Βασιλάκης, ᾽᾿Ἄντ. Πισχοτάκης, ᾿Α. ᾿Αγγελᾶτος.

Αἱ πρὸ τῆς ἐπιδέσεως στὸ Κασοτρίτσι κατά τῆς

ὁμάδος Δροσοπούλου ἔριδες, προστριδαὶ καὶ
διενέξεις τῶν δύο ἀντιμσχομένων ἐνόπλων ὁμάδων.
Μετὰ τὴν ὑπογραφὴν τοῦ συμφώνου, μεταξὺ τῶν ἀντιπροσῶ-
πὼν τοῦ ἘΔΕΣ καὶ τοῦ ἘΛΑΣ, ἐπηκολούθησεν ἡ σύμπηξις καὶ ἕξο-
 - 120 --
ὃος εἰς Καστρίτσιον τῆς ὑπὸ τὸν Λοχαγὸν Δροσόπουλον ἐνόπλου
ἀνταρτικῆς ὁμάδος. Μέχρι τῆς 202 Αὐγούστου 1943 ἡ ὑπὸ τὸν λοχα-
γὸν Δροσόπουλον ὁμὰς ἀνῆλθεν εἰς 80 περίπου ἄνδρας. Οἱ ἀξιωμα-
τικοὶ ποὺ ἐπλαισίωσαν τὴν ὁμάδα Δροσοπούλου ἦσαν : 1) Χρῖστος
Δροσόπουλος, ὑπολοχαγὸς ἐκ Πλατανίων - Πατρῶν 2) Νικ, ΙΜουτού-
σῆς, ἀνθ)γός, ἐξ ᾿Ερρυναίου, 3) ᾿Ανδρ, Νιγιάννης, ἀνθ)στής, 4) Γεώρ,
Καρπόζηλος, ἀνθ)γός, 5) ᾿Ανδρέας Σκαρτσοίλας, ἀνθ)γός, ἐκ Βερίνου.
Ἢ ὁμὰς αὕτη, ἀμέσως ἐξοπλισθεῖσα ἀρτίως, ἔδρα βορείως τοῦ Κα-
στρισίου ὥς ὁμάς τῆς ὀργανώσεως ΕΔΕΣ, Ἢ δύναμις τῆς ὁμάδος
αὐτῆς ἐπρόκειτο μετά τινας ἡμέρας, πρὸ τῆς διαλύσεώς τῆς, νὰ ὃδι-
πλασιασθῆ καὶ νὰ τεθῇ ἐπικεφαλῆς ταύτης ἀνώτερος ἀξιωτατικός.
Τὴν ϑην - ϑὴν Σεπτεμβρίου 1943 ὁ ἀνθ)γὸς Σκαρτσίλας ἔλαβεν
ἐντολὴν ἀπὸ τὸν Δροσόπουλον νὰ μεταβῆ εἰς Ρίον καὶ νὰ ἐπιτεθῆ
αἰφνιδιαστικῶς κατὰ τοῦ ἐκεῖ ᾿Ιταλικοῦ φυλακίου διὰ νὰ ἀφοπλίση
τοῦτο, Πράγματι ἐγένετο ἡ ἐπίθεσις κατὰ τοῦ ἐκεῖ ᾿Ιταλικοῦ φυλα-
κίου ἐκ μέρους τοῦ ἀποσπάσματος Σκαρτσίλα, πλὴν ὅμως δὲν ἀπέ.
δῶωσεν ἱκανοποιητικὰ ἀποτελέσματα. Μετ᾿ ὀλίγας ἡμέρας ὁ ἀνθ)γὸς
Ἰλουτούσης ἔλαβε διαταγὴν τοῦ Δροσοπούλου ὅπως, ἡγούμενος ἀν-
ταρτικῆς ὁμάδος, ἐπιτεθῆ καὶ διαλύση τὴν εἰς Ψαθόπυργον εὑρισκο-
μένην ᾿Ιταλικὴν φινάτσαν. Πράγματι ὁ Μουτούσης ἐπετέθη κατὰ τοῦ
φυλακίου τῆς ᾿Ιταλικῆς φινάτσας, ἥτις παρεδόθη ἄνευ ἀντιστάσεως,
Διὰ τῶν μικροεπιχειρήσεων τούτων ἡ ὁμὰς Δροσοπούλου κατώρθω-
σε νὰ ουγκεντρώση ἱκανὸν ἀριθμὸν ὅπλων καὶ ἐφοδίων διὰ νὰ ἐξο-
πλίση πλέον τῶν 50 ἀνδρῶν.
Ἢ ἐν ᾿Αχαῖα ἑαμικὴ ἡγεσία παρηκολούθει μὲ ἄγρυπνον μάτι,
διὰ τῶν κατασκόπων της, τὴν δρᾶσιν τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου, τὰς
κινήσεις τῆς καὶ τὴν ἐν γένει πρόοδόν της καὶ παρὰ τὰ συμφωνηθέ-
ντα ἀπεφάσισε νὰ προβῆ εἰς τὴν ἄμεσον αὐτῆς διάλυσιν, πρὶν αὕτη
ἀναπτυχθῆ καὶ ἐξοπλισθῆ ἐπικινδύνως, ὁπότε ἡ κατ᾽ αὐτῆς ἐπίθεσις
θὰ ἦτο δύσκολον ἐγχείρημα, Τὴν ὁμάδα Δροσοπούλου οἱ χωρικοὶ
τῆς ὑπαίθρου ὑπεδέχθησαν μέ ἀφάνταστον ἐνθουσιασμόν, ὅπου δὲ
ἑκερνοῦσεν ἡ ὁμὰς αὕτη, ἐγένετο ἀντικείμενον ζωηροτάτων ἐκδηλώ-
σεῶν καὶ ἐνισχύετο ὑλικῶς καὶ ἠθικῶς ἀπὸ τὸ πλεῖστον τῶν κατοί-
τῶν καὶ ἑκατοντάδες νέων τῆς περιοχῆς ἐζήτουν νὰ καταταγοῦν καὶ
γὰ λάβουν ὅπλα, ὑπελογίζετο δὲ ὅτι ὁ ἀριθμὸς τῶν ἀνδρῶν αὐτῆς
ϑὰ ὑπερέβαινε τοὺς 500, ἐὰν δὲν μεσολαβοῦσε ἡ βιαία διάλυσίς της
καὶ διὰ τὸν ἀριθμὸν αὐτὸν εἶχεν ἐξευρεθῆ ὁ ἀπαιτούμενος ὁπλισμὸς
ἀπὸ τὴν ὀργανωτικὴν ἐπιτροπήν, ὁ ὁποῖος κατὰ τὸ πλεῖστον προήρ-
χετο ἀπὸ ὅπλα διαλυθεισῶν ᾿Ιταλικῶν μονόδων μετὰ τὴν ἄνευ ὅρων
ὑποταγὴν τῆς ᾿Ιταλίας εἰς τοὺς συμμάχους, Ἢ μετὰ προθυμίας προ-
σέλευσις νεαρῶν πρὸς κατάταξιν εἰς τὴν ὁμάδα αὐτήν, ὠφείλετο εἰς
τὴν δίψαν τῶν νεαρῶν Ἑλλήνων νὰ ἀγωνισθοῦν διὰ τὸ ξεσκλάβωμα
 -- τΖ1 --.

τῆς Πατρίδος, ἀλλὰ καὶ οἱ χωρικοὶ τῆς ὑπαίθρου ἐν τῇ περιοχῇ ᾿Α-

χαῖας, ἔτρεφον ἀπεριόριστον ἐμπιστοσύνην εἰς τὸν Δροσόπουλον καὶ
τοὺς ἀξιωματικοὺς τῆς ὁμάδος του, οἱ ὁποῖοι εἶχον λάβει μέρος εἰς
τὸν κατὰ τῆς ᾿Ιταλίας πόλεμον ἐν ᾿Αλβανίᾳ, ὅπου ἠγωνίσθησαν ἡ:
ρωϊκῶς, διέπρεψαν καὶ προσέφεραν ὑπὲρ τῆς Πατρίδος ἐξαιρέτους
ὑπηρεσίας. “Ὅλοι δὲ ὅσοι ἐπλαιοίωσαν τὴν ὁμάδα Δροσοπούλου ἧ-
σαν ἐκλεκτοὶ ἀξιωματικοί, νεαροὶ στὴν ἡλικίαν, μὲ πολεμικὴν δρᾶσιν
καὶ πάντες ἐφλέγοντο ἀπὸ τὴν ἐπιθυμίαν ν᾿ ἀγωνισθοῦν καὶ νὰ θυ-
σιασθοῦν διὰ τὴν ἐλευθερίαν τῆς Πατρίδος τῶν.
Ἢ ἐν Πάτραις ἐδρεύουσα ἐπιτροπὴ τῆς ὀργανώσεως ΕΔΕΣ,
τῆς ὁποίας κυριώτερα μέλη ἦσαν ὁ ἰατρὸς Μουτούσης καὶ ὁ λοχα-
γὸς Ἰωάννης Βασιλάκης, προσέφερον μὲ αὐτοθυσίαν ἀνεκτιμήτους
ὑπηρεσίας εἰς τὴν ὀργάνωσιν καὶ εἰργάσθησαν μὲ φανατισμὸν καὶ
δραστηριότητα διὰ τὸν ἐξοπλισμὸν καὶ ἐφοδιασμὸν τῆς ἀνταρτικῆς
ὁμάδος Δροσοπούλου. Ὃ ἰατρὸς Μουτούσης, μὲ ἄμεσον κίνδυνον τῆς
Ἑωῆς του, ἔστειλε στὸ βουνὸ τὰ ὅπλα καὶ ἐφόδια μὲ τὸν κλίβανον
τῆς Ὑγειονομικῆς ὑπηρεσίας, τῆς ὁποίας προΐστατο, ἡ ἔξοδος δὲ τοῦ
κλιβάνου ἐκ τῆς πόλεως τῶν Πατρῶν, δὲν ἠδύνατο νὰ δώση ἀφορ-
μὴν εἰς τοὺς Ἰταλούς, λόγω τῆς χρησιμοποιήσεως τούτου πρὸς κα-
ταπολέμησιν τῶν παρουσιασθέντων ἐν τῇ περιφερείᾳ κρουσμάτων
ἐξανθηματικοῦ τύφου. Ὃ ἰατρὸς Μουτούσης, καταδοθεὶς διὰ τὴν
ἐθνικήν τοῦ δρᾶσιν, συνελήφθη ὑπὸ τῶν Γερμανικῶν ἀρχῶν κατοχῆς,
ἀπελύθη ὅμως βραδύτερον, μὴ ὑπαρχόντων σοβαρῶν στοιχείων ἐνο-
χῆς του.

Σύλληψις τοῦ κομμουνιστοῦ ἡγέτου ᾿Ιωάννου

Σκαλτσᾶ στὸ Καστρίτσι ὑπὸ τοῦ ἀνδ)γοῦ Νιγιάννη.

Ὅταν ἡ ὁμὰς Δροσοπούλου ἐγκατεστάθη στὸ Καστρίτσι, εὗρεν

ἐκεῖ μικρὰν ἀνταρτικὴν ὁμάδα, ἡ ὁποία ἀπετέλει τὴν μαχητικὴν ὁμά-
δα τοῦ ΕΛΑΣ τοῦ χωρίου Καστριτσίου, Ἢ ὁμὰς αὕτη ἐτέλει ὑπὸ
τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Γεωργίου Ψῖλα, τὰ μέλη ὅμως τῆς ὁμάδος αὐτῆς,
παρεξέκλιναν τοῦ προοριομοῦ τῶν καὶ ἐπεδίδοντο εἰς διαφόρους
αὐθαιρέτους καὶ ἀξιοποίνους πράξεις εἰς βάρος τῶν κατοίκων τῆς
περιοχῆς. Ἡ τοιαύτη δρᾶσις τῆς ὁμάδος αὐτῆς εἶχεν προκαλέσει τὴν
ἀγανάκτησιν τῶν κατοίκων, οἱ ὁποῖοι πολλάκις παρεπονοῦντο πρὸς
τὸν Δροσόπουλον καὶ ἀπὸ τὸν ὁποῖον ἐζήτουν νὰ λάβη μέτρα κατ'
αὐτῶν, διὰ νὰ παύση τοῦ λοιποῦ ἡ κακοποιὸς δρᾶσις των. Ὡς ἦτο
ὅμως ἑπόμενον, ὁ ὑπολ)γγὸς Δροσόπουλος, μὲ σύνεσιν καὶ διπλώματι-
κότητα, ἠθέλησε νὰ ἐπαναφέρη εἰς τὸν προορισμόν τῆς τὴν μικρὰν
αὐτὴν ὁμάδα καὶ πρὸς τοῦτο, διὰ ν' ἀποφύγη τὰς προστιβὰς μὲ αὐτήν,
 -- 122-

ἦλθεν εἷς συνεννόησιν μὲ τὸν ἀρχηγὸν τῆς ὁμάδος αὐτῆς Ψίλαν, ου-
νεφῶνησαν δὲ ἀμφότεροι κατὰ τὰς νύκτας νὰ ἐξέρχωνται κοιναὶ πε-
ρίπολοι διὰ τὴν τήρησιν τῆς τάξεως καὶ ἀποφυγὴν αὐθαιρεσιῶν εἰς
βάρος τῶν κατοίκων.
Οὕτως εἶχον τὰ πράγματα ἐν Καστριτοίῳ, ὅτε κατὰ τὸ β'΄
πενθήμερον τοῦ Σεπτεμβρίου ἔλαβε χώραν λυπηρὸν ἐπεισόδιον με-
ταξὺ τοῦ ἀνθ)στοῦ τῆς ὁμάδος Α. Νιγιάννη καὶ τοῦ ἐκ Πατρῶν Δι-
κηγόρου ᾿Ιωάννου Σκαλτσᾷ, παλαιοῦ κομμουνιστοῦ, μὲ περγαμηνὰς
ἐξοριῶν καὶ φυλακίσεων καὶ σημαίνοντος στελέχους τοῦ ΚΚΕ, Ὃ
Σκαλιτσᾶς κατὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας εἶχε δραπετεύσει ἀπὸ τὸ Νοσο-
κομεῖον Πατρῶν, ἔνθα ἐκρατεῖτο ὑπὸ τῶν ἀρχῶν κατοχῆς καὶ εἶχε
φθάσει στὸ ζαστρίτοι, Ἕνα βράδυ τοῦ Σ)Ββρίου, ὀλίγας ἡμέρας πρὸ
τῆς διαλύσεως τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου, στὴν πλατεῖα τοῦ χωρίν",
Καστρίτσοι, ἐν μέσω πυκνοτάτου ἀκροατηρίου, ὧὡμίλησεν εἰς τοὺς κα-
τοίκους διά τοὺς σκοπσὺς καὶ τὰς ἐπιδιώξεις τοῦ ΕΑΜ καὶ συνίστα
εἰς τοὺς χωρικοὺς νὰ ἐνταχθοῦν ὅλοι εἰς τὴν ὀργάνωσιν τοῦ ΕΑΜ
καὶ νὰ ἀγωνισθοῦν διὰ τὴν ἐπικράτησιν τῶν σκοπῶν της. Ξὶς τὸν
λόγον του, ὁ Σκαλτσᾶς, κατεφέρθη ἐναντίον τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων
καὶ τῶν ὀργανωτῶν αὐτῶν, ὁπότε ὁ Νιγιάννης, ἐρεθισθείς ἐκ τῶν
λόγων τοῦ Σκαλτσᾶ, ἄνευ διαταγῆς τοῦ Δροσοπούλου, ἀπεφάσισε
τὴν συλληψίν τοῦ καὶ ἔστρεψε τὴν κάννην τοῦ πολυβόλου τοῦ πρὸς
τὸν ὁμιλοῦντα Σκαλτσοᾶν καὶ ἠξίωσε παρ᾽ αὐτοῦ νὰ παραδοθῆ. Πρά-
γματι ὁ Σκαλτσᾶς διεμαρτυρήθη ἐντόνως διὰ τὴν αὐθαιρεσίαν τοῦ
Νιγιάννη καὶ ὠὡδηγήθη ὑπ’ αὐτοῦ ἀμέσως ἐνώπιον τοῦ Δροσοπούλου,
ὅστις τὸν ἄφησεν ἐλεύθερον τὴν ἑπομένην ἡμέραν. ᾽Ο Σκαλτοᾶς βα-
δίζὼν πρὸς Καστρίτσιον ἐκ τοῦ ἀρχηγείου Δροσοπούλου, καθ᾽ ὁδὸν
συνήντησε τὸν Νιγιάννην ὅστις ἐκμανεὶς διότι ἄφησεν ἁ Δροσόπου-
λος τοῦτον ἐλεύθερον, τὸν συνέλαβε ἐκ νέου καὶ τὸν ὡδήγησε πά-
λιν ἐνώπιον τοῦ Δροσοπούλου, Ὃ Δροσόπουλος καὶ πάλιν διέταξε
τὴν ἀπελευθέρωσιν τοῦ Σκαλτσᾶ, ἀφέθη δὲ οὗτος ἐλεύθερος τὴν προ-
ἡγουμένην τῆς ἐπιθέσεως κατὰ τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου ἡμέραν,
Ὑποστηρίζεται ὅτι ἡ σύλληψις τόσον τοῦ Δικηγόρου Σκαλτσᾶ͵
ὅσον καὶ ὁ ἀφοπλισμὸς ἀντάρτου τοῦ ΕΛΑΣ, ὁδηγοῦντος: ὁμάδα
αὐτομόλων ᾿Ιταλῶν, ἐξηνάγκασε τὴν ἐαμικὴν ἡγεσίαν ᾿Αχαῖας νὰ
δώση διαταγὴν διαλύσεως τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου. Ὑποοστηρίζε-
ται ἐπίσης ὅτι ὁ Ταγματάρχης τοῦ ΕΛΑΣ Σφακιανός, ἐξ ἰδίας πρω-
τοβουλίας ἐπετέθη κατὰ τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου. Ἢ ἄποψις αὕτη
στερεῖται πάσης ἀληθείας καὶ σοβαρότητος, ὡς ἐπίσης δὲν δύναται
νὰ εὐσταθήση καὶ ὁ ἰσχυρισμός τῆς στρατιωτικῆς ἡγεσίας τοῦ 12ου
Συντάγματος τοῦ ΕΛΑ͂Σ, ὅτι ἡ συνάντησις τῶν δύο Ταγμάτων τοῦ
ΕΛΑΣ Καλαβρύτων καὶ Αἰγιαλείας στὸ Καστρίτσι, τόπου διαλύσεως
τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου, ἦτο τυχαία, Τοὐναντίον μάλιστα ἀποδει»
 --Ἠ 123 -

κνύεται ὅτι ἦτο συντονισμένη καὶ στρατιωτικῶς παρασκευασμένη ἡ

ἐπίθεσις ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι, πρὸ πολλῶν ἡμερῶν πρὸ τῆς διαλύσε-
ὡς, εἶχε διαταχθῆ ἡ ἐπιστράτευοσις καὶ ὁ συναγερμὸς τῶν ἐφεδρικῶν
μαχητικῶν ὁμάδων τοῦ ΕΛᾺΣ ὁλοκλήρου τῆς περιοχῆς, Ἢ σύλληφις
δὲ ἐκ μέρους τοῦ ἀξιωματικοῦ Νιγιάννη τοῦ Δικηγόρου Σκαλτσᾶ,
μέλους τῆς ἐαμικῆς ἐπιτροπῆς ᾿Αχαῖΐας, καὶ ὁ ἀφοπλισμὸς ἀντάρτου
τινὸς τοῦ ΕΛΑΣ, ὡς καί τινες μικροδιενέξεις καὶ ἐπεισόδια μεταξὺ
τῶν ἀντιμαχομένων, θεωροῦνται ἀσήμαντα, μὴ δυνάμενα αὐτὰ καθ᾽
ἑαυτὰ νὰ προκαλέσουν ἀπόφασιν τῆς ἐαμικῆς ἡγεσίας νὰ διατάξη τὴν
διάλυσιν τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου. Ἢ διάλυσις τῆς ὁμάδος Δροσο-
πούλου εἶχεν προετοιμασθῇ καὶ μελετηθῆ πρὸ τῆς συλλήψεως τοῦ
Σκαλτσᾶ ἢ οἰουδήποτε ἄλλου ἐπεισοδίου καὶ ἧτο μέτρον γενικὸν τοῦ
ἀρχηγείου τοῦ ΕΛΑΣ καὶ τῆς ἐρυθρᾷς ἡγεσίας, νὰ διαλύη βιαίως
πᾶσαν ἔνοπλον ὁμάδα ἀνεξάρτητον τοῦ ΕΛΑΣ καὶ μὴ ἐντασσομένην
εἰς τὰς τάξεις αὐτοῦ. Τηροῦσᾳ δὲ τὴν ἀρχὴν ταύτην τόσον ἐν Πελο-
ποννήσῳ, ὅσον καὶ εἰς τὴν ὑπόλοιπον Ἑλλάδα ἡ ἡγεσία τοῦ ἘΔΜ -
ΕΛΑΣ, ἐξουδετέρωσς καὶ συνέτριψε διὰ τῶν ὅπλων ὅλας τὰς ἐθνικι-
στικὰς ὁμάδας ἀντιστάσεως τὴν μίαν κατόπιν τῆς ἄλλης, μὴ συμφω-
νούσας ἰδεολογικῶς καὶ μὴ δεχομένας νὰ ἐνταχθοῦν ἄνευ ὅρων εἰς
τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ,

ἜπΙϑεσις Ταγμάτων τοῦ ΕΛΑΣ τοῦ 12 Συντάγματος

κατὰ τῆς ἐνόπλου ἀνταρτικῆς ὁμάδος Δροσοπούλου
στὸ Καστρίτσι καὶ ἡ διάλυσίς της.

Μετὰ τὴν ὑπογραφὴν τοῦ συμφῶνου μεταξὺ ἐκπροσώπων τῆς

ὀργανώσεως ΕΑΜ καὶ τῆς πολιτικῆς ἐπιτροπῆς τοῦ ΕΔῈΣ, ὁ ἀρχη:
γὸς τῆς ἐθνικιστικῆς ὁμάδος Δροσόπουλος καὶ οἱ ἄλλοι ἀξιωματικοὶ
τῆς ὁμάδος ἠσχολοῦντο δραστηρίως εἰς τὸ πῶς θ᾽ αὐξήσουν τὰς δυ-
νάμεις τῆς ὁμάδος καὶ τὸ πῶς θὰ ἐξοπλίσουν ταύτας πληρέστερον.
Οὐδέποτε ἐπίστευον ὅτι ἦτο δυνατὸν νὰ δεχθοῦν αἰφνιδιαστι-
κὴ.ν ἐπίθεσιν ὑπὸ ἐνόπλων τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ, μετὰ τοῦ ὁποίου
ὑπέγραψαν σύμφωνον φιλίας καὶ συνεργασίας. Δι’ αὐτὸν ἀκριβῶς
τὸν λόγον οὐδὲν προφυλακτικὸν ἢ ἀμυντικὸν μέτρον ἔλαβεν ὁ Δρο-
σόπουλος καὶ οὐδεμίαν πίστιν ἔδωσεν εἰς τὰς ἐπιμόνους φήμας καὶ
διαδόσεις, ἃς μετέφερον εἰς αὐτὸν ὀπαδοὶ τοῦ ΕΔΕΣ καὶ φιλικά τοῦ
πρόσωπα, ὅτι ἐπίκειται ἐναντίον τῆς ὁμάδος τοῦ ἐπίθεσις ἐκ μέρους
τοῦ ΕΛΑΣ.
Τὴν νύκτα τῆς 2β3ης πρὸς τὴν 2Ζάην Σεπτεμβρίου προσῆλθε κρυ-
φίως εἰς τὸ ἀρχηγεῖον τῆς ὁμάϑος σύνδεσμος τῆς ὀργανώσεως ΕΔΕΣ
 -- [24 ---

καί ἀνεκοίνωσεν ὅτι αἱ δυνάμεις τοῦ '2ου Συντάγματος τοῦ ΕΛΑΣ

ἑτοιμάζουν λίαν συντόμως ἐπίθεσιν κατ’ αὐτοῦ, κατέστησαν δὲ
γνωστὰ εἰς αὐτὸν τὰ ἔκτακτα μέτρα τὰ ὁποτα ἔλαβον αἱ ἔνοπλοι ὁ-
μάδες τοῦ ΕΛΑΣ ἐν τῇ περιοχῇ, ἐκ τῶν ὁποίων ἀναμφισβητήτως
προέκυπτεν ὅτι ἐπέκειτο ἡ ἐπίθεσις κατ᾽ αὐτοῦ, Ὃ Δροσόπουλος καὶ
οἱ περὶ αὐτὸν ἀξιωματικοὶ δὲν ἔδωσαν σημασίαν εἰς τὰς πληροφο-
ρίας αὐτάς, διότι ἐπίστευον ὅτι οἱ σύνδεσμοι αὐτοὶ ἐξ ὑπερβολικοῦ
ἐνδιαφέροντος ὑπερέβαλον τὰ πράγματα καὶ διότι ἐπίστευον ὅτι οἱ
σύνδεσμοι αὐτοὶ ἦσαν ἀπὸ τοὺς συνήθεις τύπους ποὺ ἠρέσκοντο νὰ
σπείρουν ζιζάνια, νὰ κατηγοροῦν καὶ νὰ καλλιεργοῦν τὸ πνεῦμα τῆς
διαιρέσεως, Κάποιος σύνδεσμος, μὲ κίνδυνον τῆς ζωῆς του, τὴν προ-
τεραίαν τῆς ἐπιθέσεως, ἀνήσυχος κατώρϑωσε νὰ διέλθη τὰς γραμ-
μᾶς τοῦ ΕΛᾺΣ καὶ νά φθάση ἀσθμαίνων πρὸ τοῦ Δροσοπούλου,
-- ᾿Αρχηγέ, τοῦ ἀνέφερεν, ἀπὸ παντοῦ τὰ τμήματα τοῦ ΕΛΑΣ
κινοῦνται ἐναντίον σου, τὸ λένε ἀπροκάλυπτα, δὲν τὸ κρύβουν, ἔρ-
χονται νὰ σὲ κτυπήσουν,
Ὃ ἀπαράμιλλος ἥρως κυττάζει τὸν σύνδεσμον μὲ στωϊκότητα,
καί, χωρίς νὰ ζωγραφιοθῆ εἰς τὸ πρόσωπόν του οὔτε ἡ ἐλαχίστη ἀ-
γησυχία διὰ τὰς πληροφορίας ποὺ ἔλαβεν, ἀπήντησεν ὕστερα ἀπὸ
σιγὴν ὀλίγων λεπτῶν εἰς τὸν ἀνήσυχον σύνδεομον;
-- Γιατὶ νὰ μᾶς διαλύσουν; Χθὲς ὑπεγράψαμε σύμφωνον φι-
λίας καὶ συνεργασίας.
ΚΚαὶ παρ΄ ὅλας αὐτὰς τὰς πληροφορίας, ὁ ὑπολοχαγός Δροσό-
πουλος οὐδὲν ἀμυντικὸν μέτρον ἔλοβε καὶ διέταξε τὸν ἀνθ)γὸν Μου-
τούσην νὰ μεταβῆ τὴν πρωΐαν τῆς Ἰδης Σεπτεμβρίου, ἡγούμενος ὁμά-
δος ἀνταρτῶν, διὰ νὰ κτυπήση τὸ ἐκεῖ ἐχθρικὸν φυλάκιον καὶ ἀφο-
πλίση τοῦτο καὶ ὅστις Μουτούσης, καθ᾽ ἥν ὥραν ὥδευε πρὸς ἐκπλή-
ρώσιν τῆς ἀποστολῆς τοῦ καὶ πρὶν ἐξέλθη τοῦ χωρίου, ἐδέχθη ἐξ
ὅλων τῶν κατευθύνσεων καταιγιστικὰ πυρὰ ἀπὸ τμήματα τοῦ ΕΛΑΣ,
ποὺ εἶχαν περικυκλώσει τὴν περιοχὴν ὅπου εἶχε καταυλισθῆ τὸ
ἔνοπλον τμῆμα.
Τὴν ἐπίθεσιν κατὰ τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου ἐνήργησαν τὰ
δύο τάγματα τοῦ 2ου Συντάγματος τοῦ ΕΛΑΣ, ἤτοι τὸ Πϊον τάγμα Αἰ-
γιαλείας ὑπὸ τὸν Νικήταν Πολυκράτην καὶ τὸ ἴον τῶν Καλαβρύτων
ὑπὸ τὸν Ταγματάρχῃν Γεώργιον ᾿Αρετάκην ἤ Σφακιανόν. ᾿Αμφότερα
τὰ Τάγματα ταῦτα, ἀναπτυχθέντα εἰς σχηματισμὸν μάχης, ἐκύκλω-
σαν τὴν περιοχὴν Καστριτσίου κατὰ τὴν νύκτα τῆς ἴδης πρὸς τὴν
1όην Σ)βρίου καὶ ἡ ἐθνικὴ ὁμάς, ἕνεκεν τοῦ λόγου τούτου, δὲν ἦδυ-
νήθη νὰ κάμη ἀναγνώρισιν καὶ ν᾿ ἀντιληφθῆ ποίαν θέσιν ἔχει ἕκα-
στον τάγμα.
 -- 125-

Ἡ Ἐπίϑεσις
Ξημέρωσε ἡ 16η Σεπτεμβρίου. Οἱ ἐπιδρομεῖς, διὰ νὰ ἐκμηδενί-
σοὺῦν ἀμέσως πᾶσαν ἀντίστασιν προερχομένην ἐκ τῆς ὁμάδος, ἤρχι-
σαν πυροβολοῦντες πρὸς ὅλας τὰς κατευθύνσεις. Καταιγιστικὰ πυ-
ρὰ ὅπλων, πολυβόλων καὶ ὁλμοβόλων ἀντηχοῦσαν εἰς ὅλα τὰ σημεῖα.
Οὕτω τὰ πυρά διεσταυροῦντο καὶ ἀλληλοεκτυποῦντο. ᾽Ο Δροσόπου-
λος πίστευε στὴν ἀρχὴ ὅτι ἡ ἐπίϑεσις δὲν στρέφεται ἐναντίον τοῦυ
καὶ ὅτι τὰ δύο ἐλασίτικα ᾿Γάγματα ἀλληλοεκτυποῦντο, Τοὺς φώναξε
κατ᾽ ἐπανάληψιν καὶ ἐξαπέστειλε πρὸς τοῦτο τὸν ἀνθ)γὸν Καρπόζη-
λον, ἵνα τοὺς εἰδοποιήση ὅτι κτυπῶνται μεταξύ τῶν, Ὃ ᾿Ανθ)γὸς
ἱΛουτούσης, ἐκκινῶν κατὰ τὴν ὥραν ἐκείνην, εὐθὺς ὡς ἀντελήφθη
τοὺς πυροβολισμούς, διέταξε τοὺς ὑπ᾽ αὐτὸν ἄνδρας νὰ σταματή-
σοὺῦν διὰ νὰ ἐξακριβώση τὴν προέλευσιν τῶν πυρῶν, τὰ ὁποῖα ἐπρό-
διδον τὴν ὕπαρξιν σοβαρῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων. Πρὸς στιγμὴν
ὁ ἀνθ)γὸς Μουτούσης ἐπίστευσεν ὅτι πρόκειται περὶ Γερμανικῶν
στρατιωτικῶν δυνάμεων καὶ ἀμέσως ἀνῆλθεν εἰς τὸ πλησίον αὐτοῦ
κείμενον κωδωνοστάσιον τῆς ἐκκλησίας καὶ ἠρεύνα τὰἀ πέριξ, Διέκρι-
νε δέ ἀμέσως ὅτι πρόκειται περὶ ὁμάδων τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ὅτι ἡ ὁμάς
τοῦ εἶχε κυκλωθῆ ἀπὸ ὅλα τὰ σημεῖα ἀπὸ ὑπερτέρας δυνάμεις τοῦ
ΕΛΑᾺΣ καὶ ὅτι ἦτο ματαία πᾶσα ἄμυνα ἢ ἀντίστασις τῆς ὁμάδος,
Ὃ λοχαγὸς Δροοόπουλος καὶ οἱ ὑπ᾽ αὐτὸν ἀξιωματικοὶ βλέποντες
ὅτι ἔχουσι κυκλωθῆ ἀπὸ ὅλα τὰ σημεῖα καὶ συνεπῶς τὸ μάταιον τῆς
ἀντιστάσεως ἀπεφάσισαν νὰ μὴν ἀντιτάξουν οὐδεμίαν ἄμυναν, πα-
ρεδόθησαν ὅλοι ἀμαχητὶ καὶ ἔγιναν αἰχμάλωτοι τοῦ ΕΛΑΣ, Οἰπερισ-
σότεροι τῶν ἀνδρῶν τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου ἀπελύθησαν, ἐκρατή-
θησαν δὲ ὀλίγοι καὶ ὅσοι εἶχον γνωστὴν ἀντικομμουνιοτικὴν δρᾶσιν.
"Ὅλοι οἱ ἀξιωματικοὶ συνελήφθησαν καὶ ὑπεβλήϑησαν εἰς παντοει-
δεῖς ἐξευτελισμούς, ὁδηγούμενοι ἀπὸ χωρίου εἰς χωρίον,

Ἡ εἰς ϑάνατον καταδίκη τῶν ἀξιωματικῶν

Δροσοπούλου, Σκαρτσίλα καὶ Νιγιάννη
καὶ ἡ ἐκτέλεσις τούτων.

ἱπμετὰ τὴν παράδοσιν τῆς ὁμάδος Δροσοπούλου στὸ Καστρί-

τσι, ὁ ὁπλισμὸς αὐτῆς ἀφῃρέθη καὶ οἱ ἀξιωματικοὶ ἐκρατήθησαν.
Ὃ Δροσόπουλος, ἀρχηγὸς τῆς ὁμάδος, Μουτούσης, Καρπόξζηλος,
Νιγιάννης καὶ Σκαρτσίλας, μετὰ τὴν σύλληψίν τῶν, δεμένοι μὲ συρ-
ματόπλεγμα ἀνὰ δύο, ὡδηγήθησαν σὲ σκοτεινὰ ὑπόγεια καὶ ὑπε-
βλήθησαν εἰς ἐξαντλητικὰς ἀνακρίσεις. ᾿Απὸ τὸ Καστρίτσὶ βάδισαν
 “-- 126 --

διά τὴν ᾿Αραγώζαινα. Στὴν ᾿Αραγώζαινα ὁ κομμουνιστὴς [ατρὸς

Σπυρόπουλος, ὁ καπετὰν Βελιᾷς, καπετάνιος τοῦ Τάγματος Καλα-
βρύτων, ὁ καπετὰν Λαμπέτης, πολιτικὸς ἐπίτροπος τοῦ Ἰ2οὺ Συντάγ-
ματος, ὑπέβαλον ἐκ νέου τούς κρατουμένους εἰς ἀνάκρισιν, Ἢ ἀνά-
κρισις ὑπῆρξεν ἐξαντλητικὴ καὶ κατὰ τὴν διάρκειαν ταύτης ὑπεβλή-
θησαν ἐκ νέου εἰς φρικώδη βασανιστήρια, ἅπαντες ἐδάρησαν
μέχρις αἵματος ἐντὸς τοῦ σχολείου,
᾿Απὸ τὴν ᾿Αραγώζαινα τοὺς μετέφερον κατὰ τὴν 2Ίην Σ)Ββρίου
εἰς τὸ χωριὸ ᾿Αράχωβα, ὅπου εἶχε τὴν ἕδραν τοῦ τὸ ᾿Αρχηγεῖον τοῦ
ΕΛΑΣ, Στὸ χωριὸ αὐτὸ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην βρίσκονταν ὁ Μίχας, ὁ
Παπούας, ὁ Πελοπίδας καὶ ὁ Ὥρίων καὶ ἄλλοι ἡγέται τοῦ ΕΛΑΣ.
Τὴν ἰδίαν νύκτα τοὺς μετέφερον ἀπὸ τὸ Χχωρ!:ὁ ᾿Αράχωβα στὰ Μελίσ-
σια τοῦ Αἰγίου καὶ ἐκεῖ, κατόπιν διαταγῆς τοῦ ᾿Αρχηγείου, συνεκρο-
τήθη ἀμέσως ἀνταρτοδικεῖον εἰς τὸ ὁποῖον ἔλαβον μέρος ὡς ἀνταρ-
τοδίκαι οἱ: 1) Γεώργιος ᾿Αρετάκης, ὡς Πρόεδρος, 2) Σπύρος 'Δαντέ-
λης ἢ Καραϊσκάκης, 3) ᾿Ιωάν. Κατσικόπουλος ἢ καπετὰν Βελιᾷς, 4)
Καπετὰν Δῆμος ἢ [Ιαλαιολόγος ἢ Κύκλωπας.
Ὃ λαϊκὸς ἐπίτροπος ἀπήγγειλε κατ᾽ αὐτῶν κατηγορίαν ἐπὶ
ἐσχάτῃ προδοσίᾳ, ὡς συνεργαζομένους μὲ τοὺς κατακτητὰς καὶ
ἐπὶ πλέον ὅτι ἦσαν μίσθαρνα ὄργανα τῆς πλουτοκρατίας καὶ τῶν
Γερμανοφίλων Μουτουσέων καὶ ὅτι ἐξῆλθον στὸ βουνὸ διὰ νὰ ου-
νεργασθοῦν μὲ τὸν κατακτητὴν ἐναντίον τοῦ ἘΛΑΣ καὶ ὅτι ἐκτὸς
τούτων, προέβησαν εἰς τὸν φόνον ἐν Καστριτσίῳ δύο ἀνταρτῶν τοῦ
ΕΛΑΣ, (οἱ ἀντάρται αὐτοὶ τοῦ ΕΛΑΣ ἐφονεύθησαν ἀπὸ πυρὰ τοῦ
ἰδίου τμήματος). Τὸ ἀνταρτοδικεῖον, ἀφοῦ ἐξήτασε μερικοὺς μάρτυ-
βας, ἐχθρικῶς διακειμένους, οἱ ὁποῖοι ἐβεβαίωσαν τὸ κατηγορητή-
ριον, ἐξέδωκεν ἀπόφασιν διὰ τῆς ὁποίας κατεδίκασε πάντας εἰς τὴν
ποινὴν τοῦ θανάτου. Εἰς τοὺς ἀνθ)γοὺς Καρπόζηλον καὶ Μουτούσην
ἐχάρισε τὴν ζωήν, ἀναστεῖλαν τὴν θανατικὴν ποινήν, ὑπεχρέωσε δὲ
τούτους νὰ παρακολουθήσουν ἐπὶ 4μηνον τὸ Τάγμα, ἐκ τῆς δια-
γωγῆς τῶν δὲ καὶ τῆς συμπεριφορᾶς τῶν κατὰ τὸ χρονικὸν τοῦτο
διάστημα, θὰ ἐκρίνετο ἡ τύχη των. Εἰς τοὺς Δροσόπουλον, Σκαρτοί-
λαν καὶ Νιγιάννην δὲν ἐδόθη ἀναστολὴ καὶ ἀπεφασίσθη ἡ ἄμεσος
τούτων ἐκτέλεσις,
Τὴν πρωΐαν τῆς 26 ᾿Οκτωβρίου 1943 οἱ ἄνω ἀξιωματικοὶ ὧδη-
γήθησαν εἰς παρακειμένην ρεματιὰν τοῦ χωρίου Μελίσσια, “Ὃ τόπος
αὐτὸς ὡρίσθη ὡς τόπος ἐκτελέσεως, ὅπου ὁ ἀντάρτης Μελᾶς ἀνέ-
γνῶσε στοὺς μελλοθανάτους τὴν κατοδικαστικὴν ἀπόφασιν. Μετὰ
τὴν ἀνάγνωσιν τῆς ἀποφάσεως, τὸ ἐκτελεστικὸν ἀπόσπασμα, ἀπο-
τελούμενον ἀπὸ ἑπονίτας νέους κάτω τῶν 20 ἐτῶν, ἐξετέλεσε τού-
τοῦς.
Σὰν ἀστραπὴ διεδόθη τὸ τραγικὸν αὐτὸ ἄγγελμα σ᾽ ὁλόκληρον
 --Ἕ 127 --

τὴν ᾿Αχαῖαν, ο᾽ ὁλόκληρη τὴν Πάτρα, ἡ ὁποία ἑἐπένθισε πραγματι-

κὰ τὸν θάνατον τῶν ἀξιωματικῶν αὐτῶν. Η ἐκτέλεσις τῶν γενναίων
αὐτῶν ἀξιωματικῶν, εἶναι μιὰ ἀπὸ τὰς πλέον ἀπαισιωτέρας ἐκδηλώ-
σεις βαρβαρότητος καὶ σκληρότητος τῶν κομμουνιστῶν, ἀλλὰ πα-
ράλληλα εἶναι ἀκόμη καὶ μία μαρτυρικὴ θυσία στὸ βωμὸ τῆς ἐθνι-
κῆς τιμῆς. Οἱ ἀξιωματικοὶ αὐτοί͵ τὰ ἁγνὰ αὐτὰ ᾿Ελληνόπουλα, βγῆ-
καν στὸ βουνό, ὠθούμενοι ἀπὸ τὰ ἀγνότερα ἰδεώδη καὶ τὰ θέρισε
ἄδικα ἡ κόκκινη θύελλα, Βάδισαν ὅμως ἀγέρωχα τὸ δρόμο τοῦ Γολ-
γοθᾶ, τὸ δρόμο τῆς θυσίας, γιατὶ μέσα τοὺς εἶχαν βαθειὰ καὶ ἀπέ-
ραντη πίστη στὴν ᾿Ελλάδα,

Γεώργιος ᾿Αρετάκης ἢ Σφακιανὸς

Βγῆκε ἀπὸ τοὺς πρώτους στὸ βουνὸ καὶ ἔγινε στρατιωτικὸς

διοικητὴς τοῦ Ζου Τάγματος τοῦ Ἴ2Ζου Συντάγματος τοῦ ΕΛΑΣ, Γεν-
νήθηκε στὰ Σφακιὰ τῆς Κρήτης, γι᾿ αὐτὸ πῆρε καὶ τὸ ὄνομα Σφακια-
νός. Ἦταν μόνιμος Λοχαγὸς τοῦ “Ἑλληνικοῦ στρατοῦ. Στὴν κατοχὴ
βρέθηκε στὴν Πάτρα καί, ὅταν ἐνεφανίσθησαν στὰ βουνὰ τῆς ᾿Αχαΐ-
ας οἱ πρῶτες ἔνοπλες ὁμάδες τοῦ ΕΛᾺΣ κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ἀνοί-
ξεως 1943, τὰς ἠκολούθησεν ἀπὸ τοὺς πρώτους. ταν ἀπὸ τοὺς
πρώτους ἀξιωματικοὺς ποὺ ἐπλαισίωσαν τὸν ἘΛΑΣ, ὅταν τότε τὸ
συνάφι μετριότανε στὰ δάκτυλα, ταν ἕνας ἀπὸ τοὺς ἀξιωματικοὺς
τοὺς πρωτοπόρους, ποὺ ἔδωσαν τὸ σύνθημα γιὰ τὴν ἔξοδο οτὸ
βουνό.
Γύριζε στὰ βουνὰ τῆς ᾿Αχαΐας καὶ παρώτρυνε τοὺς χωρικοὺς
νὰ ἐνταχθοῦν στὸ ΕΛΑΜ, Δὲν εἶχε μαρξιστικὴν μόρφωσιν καὶ οὔτε
κομμουνιστικὴν συνείδησιν, οὔτε σκέφθηκε ποτὲ τὶ ἦτο καὶ ποίους
σκοποὺς ἐπεδίωκε τὸ ΕΑΜ καὶ ὁ ΕΛΑΣ, δὲν ἦταν σὲ θέσι νὰ κρίνη
τέτοια πράγματα, ἀλλὰ καὶ οὔτε ἔδιδε σημασίαν, οὔτε καὶ τὸν ἐν-
διέφεραν. Ὃ Σφακιανὸς ἕνα μόνο πρᾶγμα ἔβλεπε μπροστά του, τὸ
βουνό, τὸ ἁρματωλίκι, μάχες, αἵματα, σαλαχί καὶ ἀντάρα. Γι' αὐτὰ
ζοῦσε καὶ γι᾿ αὐτὰ πέθανε καὶ σ᾽ ὅλα αὐτὰ ἐπάνω ἔβαζε μὲ τὴ σκέ-
Ψι τοῦ τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του, ἦταν ξένος πρὸς τὶς προσπάθειες
καὶ τοὺς σκοποὺς τοῦ κόμματος, ζοῦσε σ᾽ ἕνα κόσμο δικόν του, ξε-
χωριστόν, σ᾽ ἕνα κόσμο Ψεύτικον, ὅπως τὸν εἶχε φτιάσει στὴ φαντα-
σία του, δὲν εἶχε ἀντίληψι καμμιὰ ἀπὸ τὴν πραγματικότητα, ἕνα
μόνον πίστευε πὼς ὅλοι οἱ Γἕλληνες εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ ἔἐντα-
χθοῦν στὸ ἀντάρτικο νὰ πάρουν τὰ ὅπλα διὰ νὰ κτυπήσουν τοὺς
Γερμανούς. “Ὅποιος δὲν τὸ ἔκανε αὐτό, ὁ Σφακιανὸς τὸν θεωροῦσε
προδότη, τὸν ἔλεγε ἀντιδραστικόν, Τὴν λέξιν ἀντιδραστικὸς τὴν ἔλε-
γεν ἐπιπόλαια, δὲν ἐγνώριζε τὴν ἔννοιάν τῆς καὶ δὲν ἔδωσε ποτὲ τὴν
 --Ἕ 128 -

ἔννοιαν στὴν λέξιν αὐτήν, ἐκείνην ποὺ ἔδιδον οἱ κομμουνισταὶ

καὶ τὴ
γυναῖκα τοῦ ἀκόμη τὴν ἀπεκάλει ἀντιδραστικήν, διότι δὲν συμφω-
νοῦοε μαζύ του, ἐμίσει θανάσιμα τοὺς ἀντιδραστικούς, ἀναφέρ
ουν
δὲ καὶ διηγοῦνται αὐτόπται ἀντάρται τοῦ τὸ κάτωθι κωμικοτραγικ
ὸν
γεγογός :
Κάποτε μὲ τὸ Τάγμα του ἀνέβηκε στὸν Τοῦγετο καὶ ἔμεινε σ᾽
ἕνα χωριό, ποὺ ἐθεωρεῖτο ἀπὸ τοὺς ἐσμίτες ὡς τὸ ἀντιδραστικώτερυ
χωριὸ τῆς περιοχῆς, στοὺς Γοράνους. Ἢ λέξις ἀντιδραστικὸς ἦτο
γιὰ τὸ Σφακιανὸ ὅ,τι τὸ κόκκινο πανὶ σὲ ἀγριεμένο ταῦρο, ἐρεθίζον-
ταν, ἀφηνίαζε, ξεσπάθωνε ἀπειλητικά, γίνονταν ἐκτὸς ἑαυτοῦ ὅταν
ἀντίκρυζεν ἀντιδραστικούς. Μόλις ἔφθασε στοὺς Γοράνους, κτύπησε
τὴν καμπάνα τοῦ χωριοῦ καὶ ἔδωσε διαταγὴ νὰ συγκεντρωθοῦν ὅλοι
οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ μέσα στὴν ἐκκλησία, Ὅταν συνεκεντρῴθη-
σαν οἱ χωρικοὶ στὴν ἐκκλησία, πελιδνοὶ ἀπὸ τὸ φόβο τους, μπῆκε κι᾽
αὐτὸς μέσα, ἔβγαλε τὸ μπερέ του, γονάτισε εὐλαβικὰ μπροστὰ στὸ
προσκυνηϊάρι καὶ ὕστερα, μὲ μιὰ κωμικὴ ἄκαμπτη σοβαρότητα, σὰν
νὰ ἔπαιζε σὲ θέατρο, ἔβγαλε τὶς χατζάρες, τὴν Ἑλένη καὶ τὴ Μα-
ριῶ, ὡς τὰς ἀποκαλοῦσε, ἀπὸ τὶς θῆκες του, καὶ τὶς ἀπέθεσε μπρο-
στὰ στὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ.
-- Χριστέ μου, εἶπε, κάνε τοὺς Γορανίτες ἀνθρώπους, δῶσε
τοὺς μυαλὸ καὶ φώτιση νὰ γίνουν ἐαμίτες, γιατὶ ἀλλοιῶς ὁρκίζουμαι
στὸ θεῖο σου ὄνομα ὅτι κανεὶς δὲν θὰ βγῆ ζωντανὸς ἀπὸ ἐδῶ μέσα,
ὅλοι τοὺς θα περάσουν ἀπὸ τὴν “Ἑλένη καὶ τὴ Μαριώ.
Μετὰ ἀπὸ τὴν εὐχήν τοῦ ἀνέβηκε στὸν ἅμβωνα καὶ μίλησε
στοὺς χωρικούς, Εἶχε κι' αὐτὴ τὴ λόξα νὰ βγάζη λόγους διαρκῶς
καὶ νὰ νουθετῆ τὶς μᾶζες, Στοὺς λόγους τοῦ ἀνέφερε πρῶτα ἀπ᾽ ὅλα
τὴ δράσι τοῦ καὶ τὰ κατορθώματά του, ἔλεγε γιὰ τὶς νίκες τοῦ καὶ
τὶς παρουσίαζε σὰν κοσμοϊστορικὰ γεγονότα, νίκες ποὺ ὠχριοῦσαν
μπροστὰ σ᾽ αὐτὲς μεγάλες νίκες Ναπολεόντιες. Στοὺς Γορανίτες τό-
νισε τότε πὼς δὲν θάβγαινε κανεὶς ἀπὸ τὴν ἐκκλησία ζωντανὸς χωρὶς
νὰ δώση ὑπόσχεσι ὅτι ϑὰ γίνη ἐαμίτης, "Ἔτσι οἱ Γορανίτες μὲ τὸ στα-
νιὸ γινῆκαν ἐαμίτες, δήλωσαν ὅλοι ρητὰ καὶ κατηγορηματικὰ στὸ
Σφακιανὸ πὼς υἱοθετοῦν τὸ κίνημα τοῦ ΕΑΜ καὶ τοὺς σκοπούς του.
ἮΗταν κοντός, λίγο σκυφτὸς, μελαχροινός, μουσ τακαλῆς ἔμοιαζε
τοῦ ᾿Αρτανιάν, εἶχε τὸ ὕφος τοῦ τρομεροῦ πολεμιστοῦ, εἶχε στὸ
στῆθος τοῦ περασμένες χιαστὶ λουρίδες μὲ φυσίγγια, ἱμάντες, ἀλυσ-
σίδες, πέτσινες μπαλάσκες, διόπτρες καὶ κουμπούρια, στὴ μέση τοῦ
προβάλανε ἡ μιὰ κοντὰ στὴν ἄλλη, δύο χατζάρες πολυκέντητες, ἀση-
μοκακνισμένες καὶ ἕνα κουτὶ τετράγωνο νικελοασημένιο, ἦταν τα-
βπακόκουτο, ποὺ τὸ χρησιμσποιοῦσε διὰ νὰ βάζη τὶς σφαῖρες, στὸ
πλάϊ του κρεμόταν μιὰ σκουριασμένη σπάθα, κυρτή, παληά, παμπα-
λαία, ἀπὸ τὸ ἄλλο πλευρό του κρεμόταν ἄλλῃ λιγάκι πιὸ μικρότερη,
 -- 1295 --

ἡ πρώτη ἦταν ἡ Μαριὼ καὶ ἡ ἄλλη ἡ ᾿Ἑλενιώ, ἔτσι τῆς ἀποκαλοῦσε

μόνος του, Ἢ ὅλη του ἐμφάνισις ἔδιδε τὴν ἐντύπωσι φιγούρας ἀρ-
βανίτη ἀπό τὸν «Καραγκιόζη Μπερντὲ», σωστὸς Ντερβέναγας,
ΤῊτο πάντοτε ἄσκεφτος καὶ ἀσυλλόγιστος, ζητοῦσε πάντοτε
περιπέτειες, παλληκαριές, τίτλους καὶ ἀξιώματα, τὸ μεράκι τοῦ ἦταν
ν΄ ἀποκτᾷ χατζάρες, σπάθες, λεβεντιὲς καὶ καπετανιλίκια. Τὰ ἡγετι-
κὰ στελέχη τοῦ ΕΛᾺΣ τὸν ἀντελήφθησαν σιγά - σιγὰ καὶ τὸν παρα-
μέρισαν μὲ τρόπο, ἀργότερα τοῦ ἀφήρεσαν κάθε στρατιωτικὴ διοί-
κησι καὶ τὸν ἐτοποθέτησαν στὸ ἀρχηγεῖο, διότι δὲν τοῦ εἶχον ἐμπι-
στοσύνη καὶ ἐπίστευον ὅτι δὲν εἶχε τὴν ἱκανότητα νὰ διοικήστη τμῆμα
στρατιτικὸ καὶ νὰ δώση μιὰ μάχῃ, χωρὶς νὰ κάνη σφάλματα στοι-
χειώδη, τέτοια ποὺ καὶ ὁ πιὸ ἁπλὸς ἀντάρτης δὲ θὰ τὰ ἔκανε, Τὸν
Σφακιανὸν τὸν ἐχαρακτήριζεν ἡ ὁρμή, μιὰ ὁρμὴ παράφορη, κουτὴ
καὶ ἀσυλλόγιστη, μιὰ γεναιότης ἄσκοπη, αὐτὸ ἦταν τὸ ἅπαντο τοῦ
Σφακιανοῦ καὶ ἡ ἀξία του, ἀξία ἀρνητική, ἀνώφελη καὶ ἐπιζημία.
ταν ὅμως βολικός, δὲν εἶχεν ἀπαιτήσεις σὰν Ταγματάρχης, ἦταν
ἁπλὸς καὶ εὐκατάδεκτος, μποροῦσε μὲ μιὰ χλαίνη νὰ κοιμηθῆ στὸ
ὕπαιθρο, στὸ χιόνι, στὴ νεροποντή, ἦταν πραγματικὸς Σπαρτιάτης,
ἀκούραστος, παρ᾽ ὅλον τὸ βαρὺ ὁπλισμό τοῦ μποροῦσε νὰ βαδίζη
νύκτα καὶ ἡμέρα, ἦταν ἄνθρωπος μεγάλης σωματικῆς ἀντοχῆς. Ὃ
ΖΣφακιανὸς μετὰ τὴν Βάρκιζαν δὲν κατέβηκε ἀπὸ τὸ βουνό, παρέμει-
γε μαζὶ μὲ ἄλλους στὸν Πάρνωνα καὶ ὅταν δόθηκε τὸ σύνθημα γιά
νὰ διοργανωθῆ καὶ ἐξοπλισοθῇ τὸ δεύτερο ἀντάρτικο, ἦλθε στὰ χω-
ριὰ τῆς ὀρεινῆς ᾿Ηλείας στὰ πρῶτα τοὺ λιμέρια καὶ κατώρθωσε νά
συγκροτήση καὶ ἐξοπλίση τὶς πρῶτες ἀνταρτικὲς ὁμάδες, μὲ τὶς
ὁποῖες ἔκανε πολλὲς ἐνέδρες ἐναντίον τμημάτων τοῦ στρατοῦ καὶ τῆς
χωροφυλακῆς, ὅπως τὴν ἐνέδρα στὴν Χαβαρόβρυση, πλησίον τῆς
᾿Αμαλιάδος, ὅπου ἐξόντωσε 40 περίπου χωροφύλακες καὶ ἄλλας
πολλάς.
"Ὅταν ἡ θη Μεραρχία ἔφθασε στὸ Μωρηᾶ καὶ ἕκανε τὶς ἕκκα-
θαριστικὲς ἐπιχειρήσεις ὁ Σφακιανὸς βρέθηκε στὴν περιοχὴ τῆς Λα-
κωνίας μαζὶ μὲ ἄλλα ἡγετικὰ στελέχη καὶ ἐκεῖ ἐφονεύθη ἀπὸ τιμήν
ματα τῆς θης Μεραρχίας.

Συγκρότησις καὶ ἐξοπλισμὸς τῆς ὑπὸ τὴν

ἀρχηγίαν τοῦ Ταγματάρχου Χρίστου Καραχάλιου
ἀνταρτικῆς ὁμάδος ἐδνικῆς ἀντιστάσεως

ΧΡΙ͂ΣΤΟΣ ΚΑΡΑΧΆΛΙΟΣ, Ταγματάρχης Πεζικοῦ,

"Ἕνας ἀπὸ τοὺς πρωτεργάτας καὶ δημιουργοὺς τοῦ κινήματος
 -- 130 --

ἐθνικῆς ἀντιστάσεως στὸ Μωρηᾶ ἧτο ὁ Ταγματάρχης Πεζικοῦ Χρί-

στος Καραχάλιος, Βγῆκε στὰ βουνὸ τὸν Αὔγουστο 1943 διὰ νὰ ὁρ-
γανώση τὴν ἐθνικὴν ἀντίστασιν στὸ Μωρηᾶ κατὰ τῆς Ναζιστικῆς
κατοχῆς. Ὃ Καραχάλιος πίστευε πὼς οἱ λαοὶ ἐκεῖνοι ποὺ θέλουν νὰ
ζήσουν ἐλεύθεροι ὀφείλουν οἱ ἴδιοι μὲ τὰ ἴδια τοὺς τὰ χέρια νὰ
θραύσουν τὰ δεσμὰ τῆς δουλείας καὶ ν᾿ ἀποκτήσουν τὴ λευτεριά
τους.
Ξεκίνησε ἀπὸ τὴν ἱερὰ γῆ τῆς ᾿Αρχαίας ᾿Ολυμπίας, περιστοι-
χιζόμενος ἀπὸ ὀλίγους ἀξιωματικούς. Τὸν Αὔγουστον 1943 εἶχε τὴν
ἀτυχία γὰ δῆ τὴν Πατρίδα τοῦ σκλαβωμένη, ὑπόδουλον καὶ σὰν
πραγματικὰς καὶ γνήσιος Ἕλλην ἀξιωματικὸς ἔπρεπε νὰ ἐκτελέση
τὸ πρὸς αὐτὴν καθῆκον. Ἢ γενναία τοῦ κσρδιὰ ἐφλογίσθη ἀπὸ τὴν
ἱερὴ φλόγα τῆς ἐλευθερίας. Πίστευε πὼς ἔπρεπε νὰ δώση πρῶτος τὸ
παρόδειγμα τῆς θυσίας διὰ τὴν “Ἑλλάδα.
Ἡ θεία τοῦ Κρονίου μορφὴ καὶ τῆς ἱερᾶς Ἄλτεως, τ᾿ ἀθάνατα
μνημεῖα ποὺ ἀντίκρυζε κάθε πρωΐϊ ἀπὸ τὸ σπίτι τοῦ ἀπὰ μικρὸ παι-
δί, τοῦ ἐνέπνευσαν τὴν λατρείαν πρὸς τὴν μεγάλη τοῦ Πατρίδα. Πι-
στεῦε ὅμως ὁ ἁγνὸς αὐτὸς στρατιώτης πὼς θὰ γύριζε ξανὰ ἀπὸ ἐκεῖ
ποὺ ξεκίνησε νικητής, σὰν ἄλλος ᾿λυμπιονίκης, γιὰ νὰ στεφανωθῆ
στὸν ἐλεύθερο ἱερὸ στίβο,
Ὃ Χρίστος Καραχάλιος γεννήθηκε τὴν 17ην Δεκεμβρίου 1902
ἀπὸ γονεῖς ἀγρότας στὸ μικρὸ χωριουδάκι Κοσκινᾶ, ποὺ εἶναι κτι-
σμένο στὶς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Κλααϑδίου, ὅστις διέρχεται δίπλα ἀπὸ
τὴν ἱερὰν ἼΑλτιν, Ὃ λόφος τοῦ Κρονίου καὶ ἡ ἱερὰ ἴΑλτις δὲν ἀπέ-
χουν περισσότερον τῶν 1000 μ. ἀπὸ τὸ πατρικό του σπίτι, Ὃ Καρα-
χάλιος ἀπὸ μικρὸ παιδὶ ἠσθάνθη τὴν ἐπίδρασιν τοῦ θείου μεγαλείου
τῆς Πατρίδος. ᾿Εδιδάχϑη τὰ ἐγκύκλια μαθήματα στὸ Γυμνάσιο Πύρ-
γου κι’ ὅταν ἀπεφοίτησε τοῦ Γυμνασίαυ ἐνεγράφη ὡς φοιτητὴς
τῆς Νομικῆς Σχολῆς. Ἢ Νομικὴ ὅμως Σχολὴ δὲν τὸν ἐνεθουσίασε
καὶ γι’ αὐτὸ ἕνα ἔτος μετὰ τὴν ἐγγραφήν τοῦ στὴ Νομικὴ Σχολὴ καὶ
κατόπιν ἐπιτυχῶν ἐξετάσεων εἰσήχθη εἰς τὴν Στρατιωτικὴν Σχολὴν
Εὐελπίδων. Τὸ 1925 ἐξῆλθε τῆς Σχολῆς μὲ τὸν βαθμὸν τοῦ ἀνθυ-
πολοχαγοῦ Πεζικοῦ καὶ ὡς τοιοῦτος ἐτοποθετήθη εἰς τὸ ᾿Ιθὸν Σύν-
ταγμα Σερρῶν, Τὸ 1932 ἐτοποθετήθη ὡς Καθηγητὴς εἰς τὴν Στρα-
τιωτικὴν Σχολὴν Εὐελπίδων, ὅπου ἐδίδαξε μέχρι τοῦ τέλους 1935.
Τὸ 1937 ἐφοίτησεν εἰς τὴν Σχολὴν πολέμου, τυχὼν ἐπιτελικοῦ δι-
πλώματος, “Ὁ “Ελληνοϊταλικὸς πόλεμος τοῦ 1940 βρῆκε τὸν Καρα-
χάλιο τοποθετημένον οτὸ Γενικὸ Ἐπιτελεῖο Στρατοῦ, ΕἾχε γίνει
πλέον Ταγματάρχης, ἡ παραμονή τοῦ ὅμως στὴν ᾿Αθήνα, καθ᾽ ἣν
ἐποχήν ὁ γενναῖος "Ἑλληνικὸς στρατὸς διεξήγαγεν ἐπικοὺς ἀγῶνας
στὰ ᾿Αλβανικὰ βουνά, δὲν τὸν ἱκανοποιοῦσε ποσῶς κι’ ὁ Καραχά-
λιος, σὰν παιδὶ τοῦ λαοῦ, ἠθέλησε νὰ πολεμήση στὴν πρώτη γραμ-
 -- 131
-

μή. Γι᾿ αὐτὸ ζήτησε ἐπιμόνως νὰ φύγη ἀπὸ τὸ ἐπιτελεῖον καὶ νὰ τοῦ
ἀνατεθῆ μάχιμος ὑπηρεσία στὸ μέτωπο Τὴν 17ην Δεκεμβρίου 1940
τοῦ ἀνετέθη ἡ διοίκησις τοῦ ΠΠ Τάγματος [Πεζικοῦ τοῦ 12οὐ Συντάγ-
ματος. Στὸ ᾿Αλβανικὸ μέτωπο ὁ Καραχάλιος ὡς διοικητὴς Τάγματος
διεκρίθη εἰς πλείστας μάχας καὶ καθ᾽ ὅλην τὴν διάρκειαν τῆς ἐκστρα-
τείας ἠγωνίσθη ἡρωϊκῶς. Μετὰ τὴν κατάρρευσιν τοῦ ᾿Ελληνικοῦ
στρατοῦ, ὁ Καραχάλιος ἐγκατεστάθῃ στὸ μικρό τοῦ χωριὸ Κοσκινᾷ,
στὸ μικρό του κτηματάκι, παρὰ τὰς ὄχθας τοῦ ποταμοῦ Κλαδέου.
Ἐκεῖ ζοῦσε ἀπομονωμένος καὶ πικραμένος διὰ τὴν ὑποδούλωσι τῆς
Πατρίδος του. ᾽Εκεῖ κατεθλίβετο διὰ τὸ μέγεθος τῆς συμφορᾶς καὶ
ζοῦσε τὸ μεγάλο δρᾶμα ποὺ ζοῦσε ὁ λαός, Ἐκεῖ ἐδοκίμαζεν ἀγωνιώ-
δεις στιγμὰς καὶ ἐκεῖ ἤρχισε τὰς ἐπαφάς τοῦ μὲ ὅλους τοὺς ἐθνικό-
φρονας ἀξιωματικοὺς τῆς ᾿Ηλείας καὶ τῶν ὁμόρων ἐπαρχιῶν καὶ πκα-
ρεσκεύαζε τὴν ἄνοδόν του εἰς τὰ βουνὰ διὰ τὴν δημιουργίαν μιᾷς
ἐθνικῆς πραγματικῆς ἀντιστάσεως,

Ὁ Χρίστος Καραχάλιος καὶ οἱ περὶ αὐτὸν

ἀξιωματικοὶ κινοῦνται ἐν ᾿Πλείᾳ πρὸς δημιουργίαν
κινήματος ἐδνικῆς ἀντιστάσεως
εἰς τὴν Πελοπόννησον

"Απὸ τοῦ φθινοπώρου τοῦ [942 ὁ Καραχάλιος ἤρχισε ν᾿ ἀνταλ-

λάσση σκέψεις μεταξὺ τῶν μονίμων ἰδίᾳ ἀξιωματικῶν Ἠλείας, "Αρ-
καδίας, Μεσσηνίας καὶ Καλαβρύτων καὶ μὲ τοὺς πολιτευτὰς τοῦ Νο-
μοῦ ᾿Ηλείας, περὶ τῆς ἀνάγκης ὀργανώσεως ἐν Πελοποννήσῳ σοβα-
ροῦ ἐθνικοῦ κινήματος ἀντιστάσεως καὶ ἐξοπλισμοῦ ἀνταρτικῶν ὁ-
μάδων πρὸς καταπολέμησιν τῶν στρατευμάτων κατοχῆς, Τῆς ὅλης
κινήσεως ἡγεῖτο ὁ ἴδιος καὶ ὅλοι οἱ ἀξιωματικοὶ τοῦ στρατοῦ τὸν
ἀνεγνώρισαν ὡς ἀρχηγόν τῶν καὶ εὐθὺς ἀμέσως ἀπέβλεψαν εἰς αὖ-
τὸν ὡς τὸν μόνον ἱκανὸν καὶ κατάλληλον νὰ ὀργανώση στὴν Πελο-
πόννησο καὶ νὰ ἡγηθῇ τοῦ ἐθνικοῦ κινήματος ἀντιστάσεως.
Οἱ ἀξιωματικοὶ ποὺ τὸν ἠκολούθησαν καὶ ἐκινήθησαν ἐκ τῶν
πρώτων καὶ ἀπετέλεσαν τοὺς πυρῆνες τῆς ἐθνικῆς ὀργανώσεως Ε.ΟὉ.
ἦσαν οἱ κάτωθι: 1) ᾿Ιωάννης Μαμούσης, Λοχαγὸς Μηχανικοῦ, 2)
Δημ, Φωτόπουλος, 3) Γεώργιος Φλούδας, 4) Βασ, Καψῆς, 5) Βασ.
Τοίλιας, δ) Γεῶρ. Θανόπουλος, ἢ Φώτιος Παχῆς, 8) Νικ. ᾿Αναγνω-
στόπουλος, 9) Ἰωάν. Κοσιώρης, 10) Ιωάν, βΜουτζούρης, 11) Δημ.
Κονδύλης καὶ 12) Διον. Χατζῆς, Εἰς τὴν κίνησιν ταύτην ἐμυήθησαν
ἐκ τῶν πρώτων καὶ πολλοὶ ἔφεδροι ἀξιωματικοί, μεταξὺ τῶν ὁποίων
ἧσαν: 1) Θεόδ, Χαρδαβέλλας, Ὑπίατρος, 2) Νικ, Βασιλάρας, 3) Κῶν, -
 -- 132
-

Παπαφιλίππου, 4) Ιζυρ. Σπηλιωτόπουλος, 5) δημ. Παπαγεωργίου, 6)

᾿Ανδρ. Παπαγεωργίου 7) Διον, Γεωργιάδης, 8) Μικόλ. Χειμῶνας καὶ
9) Φώτιος Βαζᾶς ἢ Καπετὰν Νιταβέλης, ἐκ Καρδαμᾶ ᾿Ηλείας, ᾿ῬἘπίοης
ἐκινήθησαν καὶ οἱ κάτωθι μόνιμοι ὑπαξιωματικοί; 1) Θεόδ. ᾿Αναστασό-
πουλος, Λοχίας Πυροβολικοῦ, 2) Θεμ. ᾿Αθανασόπουλος, Λοχίας Πυ-
βοβολικοῦ, 3) ων. ᾿Αστερῆς, 4) Διον. Μανώλης, 5) Δημητρόπουλος
καὶ ἄλλοι πολλοί,
Οὗτοι ἀπετέλεσαν τοὺς βασικοὺς πυρῆνες τῆς ὀργανώσεως ἘΟ
ἐν ᾿Ηλείᾳ, τῆς ὁποίας ὁ πρωταρχικὸς σκοπὸς ἦτο ἡ συγκρότησις καὶ
ἐξοπλισμὸς ἐνόπλων ὁμάδων. Σύνδεσμοι ὡρίσθησαν οἱ ἀξιωματικοὶ
διὰ τὴν πεδινὴν Ἤλείαν ὁ Ὑπολοχαγὸς Φώτιος Παχῆς, διὰ τὴν Γορ-
τυνίαν ὁ ᾿Ανθ)γὸς Ἰωάν, Κοσιώρης καὶ διὰ τὴν ἐπαρχίαν Καλαβρύ-
τῶν ὁ Λοχαγὸς Γεώργιος Φλούδας. Οἱ σύνδεσμοι αὐτοὶ ἤρχοντο εἰς
ἐκαφὴν μὲ τοὺς ἀξιωματικοὺς καὶ ὑπαξιωματικοὺς τῶν περιοχῶν τῶν,
τοὺς ὁποίους ἐπληροφόρουν καθημερινῶς καὶ καθίστων αὐτοὺς ἔνη-
μέρους σχετικῶς μὲ τὴν πρόοδον καὶ τὴν πορείαν τῆς ὀργανώσεως,
Ὅλοι αὐτοὶ οἱ ἀξιωματικοὶ μετά φανατισμοῦ καὶ αὐτοθυσίας ἐπεδό-
θησαν εἰς τὸ ἔργον τῶν καὶ ἀνέπτυξαν ἀξιόλογον δρᾶσιν κατορθώ-
σαντες ἐντὸς ὀλίγου χρονικοῦ διαστήματος νὰ συγκροτήσουν καὶ ἐ-
ξοπλίσουν τὰς πρώτας ἐθνικὰς ὁμάδας. Οἱ ἐν πεδινῇ ᾿λείᾳ ἀξιω-
ματικοί, τῇ πρωτοβουλίᾳ τοῦ Φωτίου Παχῆ, κατώρθωσαν νὰ ἐξοπλί-
σοὺυν ἔνοπλον ὁμάδα ἐκ 40 περίπου ἀνδρῶν. Εἰς τὸν ἐξοπλισμὸν τῆς
ὁμάδος αὐτῆς τὰ μέγιστα ἐβοήθησεν ὁ ἔφεδρος ἀν)γὸς Φώτιος Βα-
ζᾶς ἢ καπετὰν Νταβέλης, πρωτοπαλλήκαρο τοῦ ὑπολοχαγοῦ Φ, Πα-
χῆ. Ὁ καπετὰν Νταβέλης ἠκολούθησε τὸ τάγμα Χ, Καραχάλιου
καὶ ἡγωνίσθη ἡρωϊκῶς μέχρι τῆς διαλύσεώς του.

Συγκέντρωσις τοῦ Τάγματος Καραχάλιου

στὸ Κάπελη Γορτυνίαςκαὶ ἡ ἄφιξις τοῦ
Ἰλάρχου Τηλεμάχου Βρεττάκου.

Κατὰ τὰς ἀρχὰς ᾿Οκτωβρίου 1943 αἱ ὑπὸ τὸν Καραχάλιον ἔνο-

πλοι ὁμάδες, συγκεντρωθεῖσαι εἷς τὸ χωρίον Μοιράκα Ἠλείας, ἐξε-
κίνησαν μὲ κατεύθυγσιν πρὸς Γορτυνίαν. "Ἔφθασαν στὰ ὁλόδροσο
καὶ γραφικὸ χωριὸ τῆς ὀρεινῆς ᾿Ηλείας Λάλα, ὅπου ὕστερα ἀπὸ λίγη
ὥρα κατέφθασαν πολλοὶ ἐθνικόφρονες σύνδεσμοι ἀπὸ τὰ πέριξ χω-
ριά, οἱ ὁποῖοι ἀνεκοίνωσαν εἰς τὸν Ταγματάρχη Καραχάλιο ὅτι στὰ
χωριὰ αὐτὰ παρατηρεῖται μία ἀσυνήθης κίνησις ἐαμιτῶν καὶ ἐλασι-
τῶν, ἡ ὁποία, κατὰ τὴν γνώμην τῶν, εἶναι ἐχθρική. ᾿Επίσης ἀνεκοί-
νῶσαν ὅτι τὸ Π] τάγμα τοῦ 12ου Συντάγματος ὑπὸ τὴν ἀρχη-
 -- 133 --
γίαν τοῦ Ἰλάρχου Κονδύλη τοὺς ἀκολουθεῖ κατὰ πόδας, Ἕκυκλο-
φόρησαν δὲ φῆμαι ὅτι ἡ κίνησις τοῦ Τάγματος τοῦ ΕΛΑΣ ἧτο ἐχθρι-
κὴ καὶ ὅτι παρεσκεύαζε αἰφνιδιαστικὴν κατὰ τῶν ὁμάδων Καραχά-
λιοῦυ ἐπίθεσιν.
Ὅταν τὸ Τάγμα εὑρίσκετο ἀκόμη εἰς Λάλα, ἔφθασεν ἐκεῖ καὶ
ὁ “ἄγγλος σύνδεσμος λοχαγὸς Πῆτερ, ἕνας εὐγενικὸς νέος, ἡλικίας
οὐχὶ μεγαλυτέρας τῶς 28 ἐτῶν, ὅστις μιλοῦσε ἀρκετὰ καλὰ τὴν Ἔλ-
ληνικὴν γλῶσσαν. Ὃ Καραχάλιος τὸν ἐδέχθη μὲ μεγάλην ἐγκαρδιό-
τητα, ὁ δὲ Πῆτερ τὸν διεβεβαίωσεν ὅτι ἡ ἐπιθυμία τοῦ, καὶ ἡ ἐπιθυ-
μέα ὁλοκλήρου τῆς Διασυμμοχικῆς ᾿Αποστολῆς, ἦτο νὰ πραγματο-
ηθοῦν σύντομα ρίψεις ὅπλων καὶ ἐφοδίων διὰ τὸν ἐξοπλισμὸν ἱκα-
νῆς δυνάμεως ἐθνυκιστῶν ἀνταρτῶν καὶ ὅτι πρὸς πραγματοποίησιν
τοῦ σκοποῦ τούτου πρέπει νὰ βαδίσουν καὶ εἰσέλθουν στὴν ὀρεινὴ
Γορτυνίαν καὶ νὰ ἐκλέξουν ἐν ἀσφαλείᾳ τὸ κατάλληλον πεδίον
ρίμεων,
Τὴν πρωΐαν τῆς ἄλλης ἡμέρας αἱ ὁμάδες διέσχισαν τὸ ὁροπέ-
διον Λάλα, κατῆλθον στὸν Ἐρύμανθον ποταμόν, ποὺ χωρίζει τοὺς
Νομοὺς Ἠλείας καὶ ᾿Αρκαδίας, καὶ ἀνῆλθον εἰς τὸ δάσος ΚΚάπελη -
Γορτυνίας, δασώδη περιοχὴν ὕπερθεν τοῦ Ἐρυμάνθου κειμένην,
στρατοπέδευσαν εἰς τὴν θέσιν «Καμπάκι ἢ Σούκου Μνῆμα» κοντὰ
στὸ χωριὸ Μοναστηράκι, Ἢ περιοχὴ αὐτὴ ἑπροτιμήθη ὡς τόπος
στρατοπεδεύσως διὰ πολλοὺς λόγους. Ὃ πρῶτος λόγος ἧτο διότι
στὴν περιοχὴ αὐτὴ ἤσκουν ἀπόλυτον ἔλεγχον αἱ ἔνοπλοι ὁμάδες τῶν
Νικ. Καραλῆ, Ἰωάν, Μουτζούρη καὶ Ἰωάν. Κοσιώρη καὶ δὲν εἶχεν
εἰσέτι ἐκεῖ ἀναπτυχθῆ καὶ ὀργανωθῆ σοβαρῶς τὸ ἐσμικὸν κίνημα.
Ὃ δεύτερος λόγος ἦτο διότι στὴν περιοχὴ αὐτὴ κατώκουν ἰσχυροὶ
ἀντιεαμικοὶ παράγοντες, οἱ ὁποῖοι εἶχον ἐκδηλωθῆ ἀναφανδὸν ὑπὲρ
τῆς δημιουργίας καὶ ὀργανώσεως ἐθνικιστικοῦ κινήματος ἀντιστά-
σεῶς. Οὗτοι ἧσαν οἱ 1) ᾿Ιὠὡάννης Καραλῆς, δημοδιδάσκαλος ἐκ Βε-
λημαχίου, 2) Πάνος Πανόπουλος, ἐκ Μοναστηρακίου, 3) Θεόδ. Βλα-
χούλης, σύμ)φος, ἐκ Κοντοβαζαίνης 4) Λεῶν. ᾿Αποσκίτης, ἐκ Βελη-
μαχίου, 5) ᾿Ανδρέας Πέττας καὶ ἄλλοι, Διὰ τοὺς λόγους τούτους,
ὁ Καραχάλιος ἐστρατοπέδευσε στὴν Κάπελη διὰ νὰ εἶναι ἀσφαλὴς
ἀπὸ ἐνδεχομένην ἐπίθετιν ἐλασιτῶν καὶ διὰ ν᾿ ἀνασυγκροτηθῆ ἀνέ-
τὼς τὸ Τάγμα του, ἦλθε δὲ ἀμέσως εἰς ἐπικοινωνίαν μὲ τοὺς παρά-
γοντας τούτους, οἱ ὁποῖοι καὶ ἀνέλαβον τὴν τροφοδοσίαν τοῦ Τάγ-
ματος.
Τὴν ἰδίαν ἡμέραν ἔφθασε οτὸ Καμπάκι ὁ "Αγγλος σύνδεσμος
ἀξιωματικὸς Ταγματάρχης ΓἌντονυ Άντριους, προερχόμενος ἐκ τῆς
περιοχῆς Καλαβρύτων. Ὃ "Άντονυ ἔφερε μαζί του πλήρη συσκευὴ
ἀσυρμάτου καὶ διεβεβαίωσε τὸν Καραχάλιο ὅτι θὰ ἐργασθῆ ἐντατικὰ
διὰ νὰ πραγματοποιηθοῦν σοβαραὶ ρίψεις ὅπλων καὶ πολεμοφοδίων
 -- 134 --

᾿ διὰ τὸν ἐξοπλισμὸν ἱκανοῦ ἀριθμοῦ ἐθνικιστῶν ἀνταρτῶν, Τὴν δην

᾿Οκτωβρίου ἔφθασε στὴν Κάπελη καὶ ὁ "ἴλαρχος Τηλ. Βρεττάκος,
ὅστις ἤρχετο ἀπὸ τὸν Ταὔγετον, καὶ ἡγεῖτο ὁμάδος 150 ἀνδρῶν
πλήρως ἐξωπλισμένων, “Ὁ Βρεττάκος, μετὰ τὴν διάλυσιν τῶν ἐθνι-
κιστικῶν ὁμάδων στὸν Ταύγετον καὶ μετὰ τὴν ὑπογραφὴν τοῦ συμ-
φῶώνου Γιαννακοπούλου-᾽ Ὡρίωνος, δὲν ὑπέκυψε καὶ δὲν ἀπεθαρρών-
θη, διαπνεόμενος δὲ ἀπὸ ἄφθαστον μαχητικὸν πνεῦμα καὶ ὁδηγού-
μενος ἀπὸ τὸ ἐπαναστατικὸν του ἔνστικτον, ἔπραξε τὸ πᾶν διὰ νὰ
διατηρήση οτὴ ζωὴ τὸ ἐθνικιστικὸ κίνημα ἀντιστάσεως στὴν Πελο-
πόννησο. Μέχρι τῆς τελευταίας τοῦ στιγμῆς ἐπολέμησε μὲ φανατι-
σμὸ τὸ ἐαμικὸ κίνημα καὶ διετήρησεν ἄσβεστο τὸ κατὰ τῶν λαϊκῶν
ἀγωνιστῶν μῖσος του, διότι εἶχεν ἀντιληφθῆ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην,
καλλίτερον παντὸς ἄλλου, ὅτι τὸ ΕΑΜ διεξάγει στὸ Μωρηᾷ ἕναν
ἀμείλικτον ἀγῶνα ἐπικρατήσεως καὶ ὅτι ὁ πρώτιστος σκοπός τοῦ
ἦτο ἡ διά παντὸς τρόπου καὶ μέσου ἐξουδετέρωσις πάσης ἄλλης
ὀργανώσεως ἢ ἐνόπλου ὁμάδος, μὴ φιλικὰ προσκειμένης πρὸς τὸ
ἐαμικὸν κίνημα. ΓΆφοβος καὶ ἀπτόητος, ὅπως ἦτο, μετὰ τὴν διάλυ-
σιν τῶν ὁμάδων Ταὐγέτου, ἀνασυγκρότησεν ἀμέσως ἰδίαν ὁμάδα
πῆρε μαζί τοῦ ὅλους τοὺς φανατισμένους ἐθνικιστάς, διέσχισεν ἐπι-
δεικτικῶς μὲ τὸ ἔνοπλον τμῆμα τοῦ τὴ Λακωνία, μπῆκε στὴν ἐπαρ-
χία Μεγαλουπόλεως καὶ πέρασε στὴ Γορτυνία. Παντοῦ ὅπου περνοῦ-
σε διέπραττεν ὠμότητος εἰς βάρος τῶν ὀπαδῶν ΕΑΜ - ΕΛΑ͂Σ. Συν-
ἔλαβε πολλοὺς ὑπευθύνους τῆς ἐαμικῆς παρατάξεως, ἐκ τῶν ὁποίων
ἄλλους μὲν ἐφόνευσε καὶ ἄλλους ἐτυράννησε καὶ διεπόμπευσε.
Οἱ κομμουνισταὶ τὸ πέρασμα αὐτὸ τοῦ Βρεττάκου τὸ ὠνόμα-
σαν θεαματικὴ παρέλασι. ᾽Ο ὁπλισμὸς τῆς ὁμάδος Βρεττάκου ἦτο
πλήρης καὶ ἐξαίρετικός, εἶχε 4 πολυβόλα θέσεων, 10 αὐτόματα, 7
ὅλμους, 2 ὁπλοπολυβόλα καὶ 13 φορτία πυρομαχικῶν, οὐδεὶς ἐκ τῶν
ἀνδρῶν τοῦ ἦτο ἄοπλος, ὅλοι ἦσαν ὡπλισμένοι σὰν ἀστακοί, ἕκα-
στος δὲ ἐκ τῶν ἀνταρτῶν του ἔφερε δύο καὶ τρεῖς χειροβομβίδας.
Στὸ συγκρότημα Καραχάλιου ἐνετάχθη καὶ ἡ ἐκ 30 ἀνδρῶν
ἔνοπλος ὁμὰς τοῦ Νικ. Καραλῇ, πλήρως ἐξοπλισμένη, διαθέτουσα
αὐτόματα ὅπλα στὲν καὶ ὁπλοπολυβόλα. Ἢ ὁμὰς αὕτη, ἐκτὸς τοῦ
πλήρους ἐξοπλισμοῦ της, διέθετεν ἄνδρας γενναίους, ἀποφασιοτι-
κοὺς καὶ ἐξησκημένους εἰς τὸν ἀνταρτικὸν ἀγῶνα, Οἱ ἄνδρες αὐτοί,
μαξὶ μὲ τὸν ἀρχηγόν τους, ἦσαν οἱ πρῶτοι ἀντάρτες τῆς Πελοπον-
γήσου. ᾿Επίσης εἰς τὸ Τάγμα Καραχάλιου ἐνετάχθη καὶ ἡ ἔνοκλος
ὁμὰς τῶν ἀξιωματικῶν ᾿Ιωάν. ΜΜουτζούρη καὶ ᾿Ιωάν. Κοσιώρη καὶ
οὕτως ἐν ὅλῳ τὸ συγκρότημα Καραχάλιου ἠρίθμει περὶ τοὺς 450 ἄν-
ὄρες, ἐκ τῶν ὁποίων ἐλάχιστοι ἦσαν ἀτελῶς ὡπλισμένοι.
Στὸ αμπάκι ἔφθασαν καὶ ἄλλοι ἐθνικόφρονες ἀξιωματικοὶ ἀπὸ
τὴν Γορτυνίαν καὶ τὰς ὁμόρους ἐπαρχίας Καλαβρύτων, ᾿Αχαΐας καὶ
 -- 135 --

λείας, οἱ ὁποῖοι εἶχον εἰδοποιηθῇ ἐγκαίρως ἀπὸ τὸν Φλούδαν καὶ

τὸν Κοσιώρην, ὅπως οἱ : ᾿Αλέκος ᾿Αργυρόπουλος, Γιαννόπουλος,
Γ, Παναγούλης, Περιβολιώτης καὶ ἄλλοι πολλοί:
Ἢ Κάπελη ἔγινεν ὁ στόχος τῶν ἐλασιτῶν. Ὃ ᾿Ωρίων μὲ ἀρκε-
τὰς τότε καὶ σοβαρὰς δυνάμεις εἶχε πλησιάσει τὰ πέριξ τῆς Κάἀ-
πελῆς χωριά, ἔδιδεν ὁδηγίες στὰ ἐλασίτικα τμήματα, στὸν ᾿Ηλία
Κονδύλη, στὸ Χρίστο Στασινόπουλο, στὸ Χελμὸ καὶ ἄλλους ἐλαοῖΐ-
τας ποὺ εἶχον κατακλύσει μὲ τὰ τμήματά τοὺς τὰ πέριξ τῆς Κάπε-
λης χωριά. ἜἜθεσεν εἰς ἀένναον κίνησιν τὴν ἐρυθρὰν πέμπτην φάλαγ-
γα, συνελάμβανε τοὺς ἐθνικόφρονας κατοίκους τῶν χωρίων; τοὺς
διαπόμπευε καὶ τοὺς μαστίγωνε, συνελάμβανε τοὺς ἀγιωγιάτας ποὺ
μετέφεραν τρόφιμα οτὸ Τάγμα καὶ μ᾽ ἕνα λόγο ἐφήρμοζε τὴν ἴδια
τακτικὴ ποὺ ἐφήρμοσε σιὴν ὀρεινὴ Τριφυλία καὶ στὸν Ταῦγετο. Διε-
ξήγαγεν ἕναν ἀδιάκοπον πόλεμον νεύρων, χωρὶς ὅμως νὰ τολμᾷ νὰ
δώσῃ μάχην ἐκ παρατάξεως.

Συγκρότησις τοῦ Τάγματος καὶ ὁρκομωσία αὐτοῦ.

Στὸ Καμπάκι τὴν θην ᾿Οκτωβρίου ἦτο συγκεντρωμένη ὅλη ἡ

δύναμις τοῦ Τάγματος, Ὅλες αἱ ἔνοπλοι ὁμάδες ἀνεκήρυξαν ἀρχη-
γό τους τὸν Ταγματάρχη Χρίστο Καραχάλιο καὶ ὑπαρχηγὸν τὸν ;Ἴ-
λαρχον Βρεττάκον. “ὙὙπασπιστὴς τοῦ ἀρχηγοῦ διωρίσθη ὁ ἐκ Δούκα
λείας ᾿Ανθ)γὸς Βασ, Τοίλιας καὶ ἐπιτελάρχης τοῦ Τάγματος ἐτὸ-
ποθετήθη ὁ Λοχαγὸς ᾿Αλέξιος ᾿Αργυρόπουλος. Τὸ τάγμα ἀπετελέ-
σθη ἀπὸ πέντε λόχους. Διοικητὴς τοῦ Ἰοῦ λόχου ἐτοποθετήθη ὁ Λο-
χαγὸς τοῦ Πυροβολικοῦ ᾿Ιωάν. Τζάνος, τοῦ Ζου λόχου ὁ Ἴλαρχος
Καψῆς, τοῦ ϑου λόχου ὁ ὑπολοχαγὸς τοῦ Μηχανικοῦ Φωεκ. Παχῆς,
τοῦ Δου λόχου ὁ “ἴλαρχος δικ, Βασιλάρας καὶ τοῦ δου λόχου ὁ
ἀνθ)γὸς Πυροβολικοῦ Περιβολιώτης. Ἢ στρατονομικὴ φυλακὴ ἀπε-
τελέσθη ἀπὸ τὸν ᾿Ανθ)στὴν Χωρ)κῆς Θεόδ, Κουζῆν, μὲ βοηθὸν τοῦ
τὸν ἐνωμοτάρχην ᾿Ιωάν. Γκότσην καὶ ὀκτὼ Χωροφύλακας. Άνδρες
τινὲς ὑπὸ τὸν ἔφεδρον ἀνθ)γὸν Πεζικοῦ καὶ Καθϑηγητὴν τῆς Γυμνα-
στικῆς Μεγ. Κανελλόπουλον, ἀπετέλεσαν τὸ ἀπόσπασμα τῆς Ἔπι-
μελητείας τοῦ Τάγματος.
Διμοιρίται εἰς τοὺς 5 λόχους ἐτοποθετήθησαν ὅλοι οἱ ἄλλοι
ἀξιωματικοι, ἤτοι οἱ: 1) ᾿Αλεξόπουλος ᾿Αλέξιος, ἐκ Φίλια - Καλα-
βρύτων, 2) ᾿Ανδρικόπουλος Πολ, ἐκ Συρμπανίου Καλαβρύτων, 3)α-
τσικόπουλος Βασ. ἀνθ)γός, ἐκ Καλαβρύτων, 4) Παναγούλης Γεώρ-
γιος, ὑπολοχαγός ἐκ Λαμπείας Ἠλείας, 5) ΚΚοσιώρης ᾿Ιωάν., ἀνθ)γός,
ἐκ Κοντοβαζαίνης, 6) Καραλῆς Παν., προαχθεὶς εἰς τὸν βαθμὸν τοῦ
ἀνθ)γοῦ τῇ ἀποφάσει τοῦ ᾿Αρχηγοῦ, ἐκ Δεχουνίου - Καλαβρύτων, ἢ)
 - 136 --
ἰλουτζούρης ᾿Ιωάν,, ἀνθ)γὸς Πεζικοῦ, ἐκ Βουτσίου - Γορτυνίας, 8)
Καλαβέαος ᾿Ανδρέας, ἀνθ)γός, ἐκ Σκουπίου - ἱξζαλαβρύτων, 9) Θα-
νόπουλος Γεώρ., ἀνθ)γὸς αὐτοκινήτων, ἐκ Καλολετσῆ ᾿Ηλείας, 10)
Σπηλιωτόπουλος, ἀνθ)γός, ἐκ Σμύλα Ἠλείας, 11) ᾿Αναστασόπουλος
Θεόδ., ἐξ ᾿Αρχ. Ὀλυμπίας, 12) Παπαφιλίππου ων., ἀνθ)γός, ἐξ ᾿Α-
μαλιάδος, 13) ᾿Αναγνωστόπουλος Νικ., ὑπολοχαγὸς Στρατολογίας͵
ἐκ Μοναστηρακίου Γορτυνίας, 14) ᾿Αλεξόπουλος ᾿Αλέξ,, ἐκ Λαγο-
βουγίου [αλαβρύτων, ἀνθ)γός, 15) Κόντος ζων., ἀνθ)γὸς ἐκ Λυκουρ-
γιᾶς - Καλαβρύτων καὶ 16) Μκαρτζάκλης Δημ., ἀνθ)γός.
᾿Αφοῦ ἐψάλη ἁγιασμός, ὅλοι ἔδωσαν τὸν ὅρκον τοῦ ἐθνικιστοῦ
ἀντάρτη ὡς ἑξῆς:
«Ὃρκίζομαι νὰ κσταβάλω κάθε προσπάθειαν καὶ νὰ θυσιάσω
ἀκόμη καὶ τὴν ζωὴν μοῦ γιὰ νὰ βοηθήσω στὴν ἀπελευθέρωσι τῆς
Πατρίδος μου. Νὰ ὑπακούω στοὺς ἀρχηγούς μοῦ καὶ νὰ βοηθῶ
τοὺς συμπατριώτας μου, νὰ μὴ ἐγκαταλείπω αὐτοὺς καὶ νὰ μὴ κα-
ταθέσω τὰ ὅπλα, παρὰ μόνον ὅταν ἀπελευθερωθῆ ἡ Πατρίς μου.
Νὰ προστατεύσω τὴν τιμὴν καὶ τὴν περιουσίαν τῶν συμπατριωτῶν
μου, ν᾿ ἀπέχω ἀπὸ κάθε πρᾶξιν ποὺ θὰ ἐξέθετε τὴν τιμὴν τοῦ ἀντάρ-
του, τὸν ἀρχηγόν μου καὶ τὴν Πατρίδα μου καὶ ἐν γένει νὰ διάγω
ὡς καλὸς καὶ φιλότιμος ἀντάρτης».
Μετὰ τὸν δοθέντα ὅρκον ὡμίλησε πρὸς τοὺς ἄνδρας τοῦ Τάγ-
ματος ὁ ἀρχηγὸς Χρ. Καραχάλιος, εἰπὼν περίπου τὰ ἑξῆς:
-- Θὰ εἴμεθα ἀνάξιοι νὰ φέρωμεν τὸ ὄνομα τοῦ Ἕλληνος, ἐὰν
δὲν ἐπράτταμεν αὐτό ποὺ ἐπράξαμε σήμερον, ἐὰν δὲν βγαίναμε οτὰ
βουνὰ διὰ νὰ πολεμήσουμε τὸν κατακτητή. Ὅλοι γνωρίζετε ἀπὸ τὴν
ἱστορίαν μας ὅτι πολλοὶ κατακτηταὶ πέρασαν ἀπὸ τὴ γωνιὰ αὐτὴ
ἀπὸ τὸ καιρὸ τῆς ἐμφανίσεως τῆς Ἑλληνικῆς φυλῆς, οἱ ὁποῖοι, διὰ
γὰ οταθοῦν, δὲν ἐδίστασαν νὰ λάβουν τὰ πιὸ σκληρὰ καὶ ἀνελεύθε-
ρα μέτρα κατὰ τῶν προγόνων μας, δὲν ἐδίστασαν νὰ ἰσοπεδώσουν
τὸ δρόμον τῶν διὰ νὰ περάσουν, μὲ χιλιάδας πτώματα ἀθώων Ἔλ-
λήνων, Οἱ πρόγονοί μας ὅμως, ὁδηγούμενοι ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς θυ-
σίας, χάριν τῶν ἀνθρωπίνων ἰδεωδῶν, τῶν ὁποίων ἦσαν πιστοὶ λά-
τραι καὶ χάριν τοῦ ἀθανάτου μεγαλείου τῆς ἐνδόξου Πατρίδος μας,
προέταξαν πάντοτε τὰ στήθη τῶν καὶ ἐβάδισαν πάντοτε ἀπτόητοι
τὸν δρόμον τῆς θυσίας καὶ πάντοτε οἱ ἴδιοι μὲ τὰ ἴδια τοὺς τὰ χέ-
ρια ἔθραυσαν τὶς βαρειὲς ἀλυσσίδες τῆς δουλείας καὶ βγῆκαν νικη-
ταί. Τὸ ἴδιο βγήκαμε γὰ πράξουμε κι᾽ ἐμεῖς σήμερον, ἀφοῦ ἡ μοῖρα
τὸ ἔφερε νὰ ὑποδουλωθῶμεν. Δὲν θὰ παραιτηθῶμεν ποτὲ τοῦ δικαι-
ὦματος νὰ ζήσωμεν ὡς ἐλεύθεροι ἄνθρωποι, σὰν “Ἕλληνες, διότι ἂν
αὐτὸ πράξωμεν εἴναι σὰν ν᾿ ἀρνούμεθα τὴν λογικήν μας φύσιν»,
Μετὰ ἀπὸ τὸν Καραχάλιο μίλησε ὁ ᾿Αρχιμανδρίτης Κοκκίνης
ὅστις ἠκολούθει τὴν ὁμάδα τοῦ ᾿Ιλάρχου Βρεττάκου.
 --13] -

Ὁ Ὑπολοχαγὸς Γεὼρ. Φλούδας ἢ Δασκαλόπουλος

φονεύεται εἰς ἐνέδραν ἀπὸ ἐλασίτας.

Ὃ ταγματάρχης Καραχάλιος, μόλις ἔφθασε στὴν [άπελη, ἐξα-

πέστειλε στὸ χωριὸ Νάσσα - Καλαβρύτων τὸν ὑπολοχαγὸν Γεώρ,
Φλούδαν, ὅστις εἶχε στενὸν σύνδεσμον μὲ τὸν ᾿Ἄγγλον ταγματάρ-
χην ΓἌντονυ, μὲ τὸν σκοπὸν νὰ τὸν πείση ν΄ ἀκολουθήση τὸ συγκρό-
τῆμα καὶ νὰ ἐργασθῇ νὰ πραγματοποιηθοῦν ρίψεις ὅπλων καὶ ἐφο-
δίων πρὸς ἐξοπλισμὸν τῶν ἀόπλων ἀνδρῶν τοῦ Τάγματος. Ὃ Φλού-
δας εἶχεν ἀποσπάσει τὴν ἐμπιστοσύνην τῶν ᾿Αγγλῶν συνδέσμων ἀἁ-
ξιωματικῶν, οἱ ὁποῖοι τὸν ἐκτιμοῦσαν καὶ τὸν θεωροῦσαν ὡς ἕναν
ἀπὸ τοὺς καλλιτέρους πράκτοράς των. ᾿Επὶ πλέον ὁ Ταγίάρχης Κα-
ραχάλιος ἀνέθεσεν εἰς τὸν Φλούδαν νὰ εἰδο ποιήση καταλλήλως ὅλους
τοὺς εἰς τήν περιφέρειαν Καλαβρύτων διαμένοντας ἐθνικόφρονας
ἀξιωματικοὺς νὰ ἔλθουν στὴν Κάπελη διὰ νὰ πλαισιώσουν τὸ Τάγ-
μα. Στὴν ἀποστολή του αὐτὴ τὸν συνώδευσεν ὁ ἐκ Κοντοβαζαίνης
ἐθνικόφρων Σπύρος Κοσιώρης. .Ὃ Φλούδας καὶ ὁ Κοσιώρης ἔφθα-
σαν στὸ χωριὸ Νάσσα, ἐνδεδυμένοι μὲ πολιτικὴν περιβολὴν καὶ συν-
ἠντησαν τὸν Ταγματάρχην άντονυ, εἰς ὃν διεβίβασαν τὴν παρά-
κλησιν τοῦ ἀρχηγοῦ τῶν. ὋὉ άλντονυ τοὺς διεβεβαίωσεν ὅτι καὶ ἡ
δική τοῦ ἐπιθυμία εἶναι ν᾿ ἀκολουθήση τὸ Τάγμα Καραχάλιου καὶ
νὰ ἐργασθῆ διὰ τὸν ἐξοπλισμόν του καὶ προσέθεσεν ὅτι τάχιστα θὰ
εὐρίσκεται μαζί του.
Τὸ ἑσπέρας τῆς δης ᾿᾽᾿Οκτωβρίου, ἀφοῦ νύκτωσε καλά, ὁ Φλού-
δας καὶ ὁ Κοσιώρης ξεκίνησαν ἀπὸ τὸ Νάσσα μαζί, μὲ κατεύθϑυνσιν
πρὸς Κἀπελη. ᾿Ανέβηκαν τὸν δύσβατον ἀνήφορον τῆς πλαγιᾶς τοῦ
᾿Αφροδισίου ὄρους, πέρασαν τὴν κορυφήν τοῦ καὶ κατηφόρησαν, ἀ-
κολουϑοῦντες τὸν δρόμον πρὸς Κοντοβάζαιναν. Ὅταν ἔφθασαν
στὴν τοποθεσίαν Κερπινή, κοντὰ στὴν Κοντοβάξαινα, βρέθηκαν ἀντι-
μέτωποι ἑνὸς σκοποῦ ἐλασίτου, ποὺ ἀνῆκεν εἰς τὰς ἐνόπλους ὁμάδας
τοῦ ἐλαοίτου λοχαγοῦ Χρ. Στασινοπούλου καὶ Χελμοῦ, ποὺ ἐτέλουν
ὑπὸ τὴν ἀνωτάτην ἀρχηγίαν τοῦ καθοδηγητοῦ ᾿ΩὩρίωνος. Οἱ ἐλασί-
τες εἶχαν περάσει τὸ χωριὸ Βάχλια καὶ ἐβάδιζον πρὸς Κοντοβάζαινα
ἀνοικτὰ καὶ ἀνιχνεύοντες τὸ ἔδαφος, τὴν νύκτα δὲ εἶχον τοποθετήσει
σκοπούς, τόσον διά τὴν ἀσφάλειάν τῶν, ὅσον καὶ διὰ νὰ συλλαμβά-
νουν ἐθνικόφρονας συνδέσμους, ποὺ ἐκινοῦντο κατὰ τὰς νόκτας, βα-
δίζοντες μὲ κατεύθυνοιν πρὸς άπελη, ἔνθα ἦτο στρατοπεδευμένον
τὸ Τάγμα Καραχάλιου,
-- ΓΑλτι Φώναξε δυνατὰ ὁ ἐλασίτης σκόπὸς προτείνας τὸ αὖ»
τόματον ὅπλον του. ᾿ϑηλὰ τὰ χέρια καὶ πλησιάστε.
 -- 13ὲ --
Ὃ Φλούδας καὶ ὁ Κοσιώρης στάϑηκαν, σήκωσαν τὰ χέρια καὶ
ἐπλησίασαν.
- ποῖοι εἶσθε; Ρώτησε ὁ σκοπὸς.
-- Χασάπηδες ἀπὸ τὸ Νάσσα καὶ πᾶμε στὴν ἱζοντοβάζαινα γιὰ
σφαχτά.
-- Τὰ ὀνόματά σὰς γρήγορα ἕνας - ἕνας,
-- Σπύρος Κουτρουμάνος, ἀπήντησεν ὁ Κοσιώρης, Γεώργιος
Δασκαλόπουλος, ὁ Φλούδας,
- Ἂν ἔχετε ὅπλα πιστόλια καὶ μαχαίρια, πρόσταξε εἰς ἔντονον
καὶ βίαιον ὕφος ὁ σκοπός, πετάχτε τὰ μπροστά μου,
-- δὲν εἶναι σωστὸ αὐτὸ πατριώτη, νὰ μᾶς ζητᾶς νὰ παραδώ-
σουμε τὰ ὅπλα, ἀπήντησεν ὁ Φλούδας, Ἐμεῖς δὲν τὰ παοραδῶσαμε
στοὺς Γερμανοὺς καὶ ᾿Ιταλοὺς καὶ θά τὰ παραδώσουμε στοὺς Ἕλ-
ληνες:.
Μόλις τελείωσε τὴ φράση αὐτὴ ὃ Φλούδας, μ᾽ ἕνα μεγάλο καὶ
γρήγορο πήδημα ὥρμησε πάνω οτὸ σκοπὸ ἐλασίτη καὶ τοῦ ἅρπαξε
τὸ αὐτόματο διὰ νὰ τὸν ἀφοπλίση καὶ τὸν καταστήση ἀκίνδυνον.
Διὰ δραματικὴ πάλη ἄρχισε μεταξὺ τοῦ Φλούδα καὶ τοῦ σκοποῦ,
πάλευαν σάν θηριά, Ὁ Σπόρος Κοσιώρης, μόλις εἶδε τούτους νὰ
παλεύουν ἀπεγνωσμένα, τὸ ἔβαλε στὰ πόδια, χάθηκε μέσα στὸ σκο-
τάδι, ἐξαφανίσθηκε, λιγοψύχησε, δὲν ἠθέλησε νὰ δώση χεῖραν βοη-
θείας στὸν κινδυνεύοντα ουνάδελφόν του, ἐνῶ ἦτο εἰς θέσιν, ἐὰν
δὲν κατελαμβάνετο ἀπὸ φόβο, νὰ δώση τὸ καίριο πλῆγμα οτὸν ἐλα-
σίτη σκοπὸ καὶ ν᾿ ἀπελευθερώση τὸν σύντροφό του. Ἡ πάλη ἐξακο-
λουθοῦσε καὶ οἱ δύο ἦσαν δυνατοὶ στὰ χέρια, αἴφνης τὸ αὐτόματο
ἐκπυρσοκρότησε καὶ διετάραξε τὴν γαλήνην τῆς νύκτας. Οἱ ἐλασίτες,
ποὺ ἦσαν κάπου ἐκεῖ κοντά, εὐθὺς ὡς ἄκουσαν τὸν πυροβολισμὰν
ἀνησύχησαν, πίστευσαν πὼς κάτι τὰ ἔκτακτον συμβαίνει στὸ σκοπὸ
καὶ ἔτρεξαν ἀμέσως πρὸς τὸ μέρος, ὅπου ἠκούσθη ὁ πυροβολισμός.
Ἢ πάλη διεξήγετο ἀκόμη. Λέγεται πὼς πρῶτος ἀπὸ ὅλους ἔ-
τρεξεν ὁ ἴδιος ὁ ᾿Ωρίων καὶ πὼς ὁ ἴδιος ἔδωσε μὲ τὰ ἴδια τοῦ τὰ
χέρια τὸ καίριο πλῆγμα κατὰ τοῦ Ὑπολοχαγοῦ Φλούδα. Μόλις ἔ-
φθασε στὸν τόπο τῆς συμπλοκῆς ὁ ᾿Ωρίων καὶ εἶδε τὸ σκοπό. τοῦ νὰ
παλεύη μὲ τὸν Φλούδαν, ἐπυροβόλησε κατ᾽ αὐτοῦ κατ᾽ ἐπανάληψιν
καὶ τὸν ἀφῆκε ἄπνουν. Ἔται πέθανε ὁ Φλούδας, ὁ ἡρωϊκὸς αὐτὸς
Ὑπολοχαγός. Πάλεψε σὰν γίγας μέχρι τῆς τελευταίας του πνοῆς,
ἔπεσε κι’ αὐτὸς μαζὶ μὲ τόσους ἄλλους ἀγνώστους γιὰ τὴν “Ελλάδα.
Ὃ Γεώργιος Φλούδας γεννήθηκε στὸ Νάσσα - Καλαβρύτων,
ἦτο τολμηρός, ἄφοβος καὶ ἐνθουσιώδης πατριώτης, μὴ ὑπολογίζων
τοὺς κινδύνους, Οἱ κομμουνισταὶ ἀντελήφθησαν τὴν ζωτικότητά τοῦ
καὶ μὲ κόθε τρόπον προσπάθησαν νὰ τὸν ἐξοντώσουν, τὸν ἐθεώρουν
ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ δυναμικώτερα καὶ ἐπικίνδυνα στελέχη τῆς ἀντικομ-
 --Ἕξ[1[39
-

μουνιστικῆς παρατάξεως. Εὐθὺς ὡς ἔπεσαν στὰ Καλαβρυτινὰ βουνὰ

ἤΆγγλοι σύνδεσμοι ἀξιωματικοί, πρῶτος τοὺς ἐπλησίασεν ὁ Φλούδας,
ὅστις τοὺς κατετόπισε καὶ τοὺς παρέσχε τὰς πρῶτας βοηθείας. ᾿Αμέ-
σῶς τοὺς ἀπέσπασε τὴν συμπάθειαν καὶ τὴν ἐκτίμησίν τῶν, τοῦ ἀνέ-
θεσαν δὲ πολὺ ἐπικίνδυνες ἀποστολές, τὶς ὁποῖες ἔφερεν εἰς πέρας.
Ὃ Φλούδας ἧτο ἕνας ἀπὸ τοὺς πρώτους συνεργάτας τοῦ Κα-
ραχάλιου καὶ ἀπὸ τὴν πρώτην στιγμὴν ἐτάχθη εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τῆς
Πατρίδος, ποτὲ δὲν ὑπελόγισε τοὺς κινδύνους, τοὺς ὁποίους ἀντιμε-
τὠπιζε πάντοτε μὲ θάρρος καὶ ἀποφασιστικότητα, ἀγέρωχος καὶ
ἀπτόητος βάδισε τὸν δρόμον τῆς θυσίας. Ἢ συγκρότησις καὶ ὁ ἐξο-
πλισμὸς τοῦ Τάγματος Καραχάλιου, δυνάμεθα νὰ εἴπῶμεν ὅτι κατὰ
μέγα μέρος ὀφείλεται εἰς τὸν Φλούδαν, καθότι μὲ ἄκαμπτον ἀπο-
φασιστικότητα, δραστηριότητα καὶ θάρρος, περιήρχετο τὰ χωριὰ τῆς
περιφερείας Καλαβρύτων καὶ Γορτυνίας καὶ ἤρχετο εἰς ἐπαφὴν μὲ
τοὺς ἐθνικόφρονας ἀξιωματικοὺς καὶ πολίτας, τοὺς ὁποίους ουνήγει-
ρεν ὑπὲρ τοῦ ἐθνικιστικοῦ κινήματος. Ὃ φόνος τοῦ Φλούδα μαθεύ-
τηκε ἀμέσως σ᾽ ὁλόκληρη τὴ Γορτυνία, τὴν ἐπαρχία Καλαβρύτων
καὶ σ᾽ ὁλόκληρη τὴν Πελοπόννησο καὶ ἐδημιούργησε πραγματικὴν
ἀτμόσφαιραν λύπης εἰς τὰς ἄνω περιοχάς. Τὸν ἔκλαψαν πραγματικὰ
ὅλα τὰ χωριὰ τῆς Γορτυνίας καὶ τῶν ΚΚαλαβρύτων.

Τὸ Τάγμα ἐγκαταλείπει τήν Κάπελην καὶ δαδίζει

πρὸς Κεντρικὴν Γορτυνίαν.
Συνάντησις Γερμανῶν ἀξιωματικῶν καὶ Καραχάλιου.

Ἦταν πρωΐ τῆς Ἰδης ᾿Οκτωβρίου, ποὺ ὅλο τὸ Τάγμα ξεκίνησε

ἀπὸ τὴν Κάπελη καὶ πῆρε τὸ δρόμο διὰ τὴν κεντρικὴν Γορτυνίαν.
Πέρασε ἀπὸ τὸ Σπαθαρέϊκο γεφύρι, ποὺ εἶναι κτισμένο πάνω στὸ
Λάδωνα, ἐκεῖ ποὺ σήμερα κεῖται τὰ ἠλεκτροπαραγωγικὸ ἐργοστάσιο
Λάδωνος, ἀνέβηκε τὴν δύσκολη ἀνηφοριά, ποὺ φθάνει στὸ χωριὸ
Σπάθαρι, πέρασε κάτω ἀπὸ τὰ Τρόπαια, ὅμως δὲν μπῆκε μέσα γιατὶ
στὰ Τρόπαια ἥδρευε Γερμανικὴ δύναμις. Πέρασε μέσα ἀπὸ τὸ χωριὸ
Βιζίκι, ἀνέβηκε τὸ βουνὸ μὲ κατεύθυνσιν πρὸς τὸ χωριὸ Κατσουλιά,
ποὺ κεῖται ἀριστερὰ τῶν Τροπαίων καὶ εἰς ἀπόστασιν μισῆς ὥρας.
Στὴν Κατσουλιὰ κάθησε τὸ Τάγμα ν' ἀναπαυθῆ καὶ τοποθέτησε προ-
φυλακές. Τὸ δρομολόγιόν τοῦ ἦτο νὰ φθάση στὴν Κεντρικὴ Γορτυ-
νία καὶ νὰ κατέβη στὰ μέρη τῆς Μεγαλουπόλεως διὰ νὰ διαλέξει
ἐκεῖ κατάλληλο μέρος πρὸς ρίψιν ἐφοδίων. Ἦταν ὁ πόθος ὅλων νὰ
ἐξοπλισθοῦν, τὰ Τάγμα νὰ γίνη Σύνταγμα ἰσχυρὸν καὶ ἀπρόσβλητον,
Ἠ κολούθουν τὸ Τάγμα καὶ οἱ ΓἌγγοι ἀξιωματικοὶ μὲ συσκευὰς ἀ-
 --ἔ 140 --

συρμάτου, οἱ ὁποῖοι ὑπέσχοντο καθημερινῶς ὅτι ὁπωσδήποτε θὰ

πραγματοποιηθοῦν ρίψεις ὅπλων καὶ ἐφοδίων συντόμως.
Αἴφνης κατὰ τὸ ἡλιοβασίλευμα τῆς ἰδίας ἡμέρας, ἐνεφανίσθη-
σαν πρὸ τῶν προφυλακῶν τρεῖς Γερμανοὶ ἀξιωματικοί, ἐπιδεικνύον-
τες στοὺς σκοποὺς λευκὸν μανδῆλι, ἜἬρχοντο νὰ συναντήσουν τὸν
ἀρχηγὸ Καραχάλιο. Ὅταν ἐπλησίασαν τοὺς σκοποὺς ὁ διερμηνέας
τῶν εἶπεν εἰς αὐτούς :
- Θέλουμε νὰ δοῦμε τὸν ἀρχηγό σας.
Οἱ σκοποὶ ἐντὸς ὀλίγου χρονικοῦ διαστήματος εἰδοποίησαν τὸν
Καραχάλιο ὅτι τὸν ζητοῦν Γερμανοὶ ἀξιωματικοί, Οὗτος ἀμέσως
τοὺς δέχθηκε παρουσίᾳ πολλῶν ἀξιωματικῶν.
-- βΜάθαμε πὼς τὸ συγκρότημά σὰς εἶναι ἀντικομμουνιστικό,
εἶπεν ὁ Γερμανὸς ἀρχηγός, καὶ πὼς βγῆκε στὸ βουνὸ διὰ νὰ πολε-
μήση τοὺς κομμουνιστάς. ᾿Επειδὴ κι' ἐμεῖς στὴν Εὐρώπη διεξάγουμε
ἀντικομμουνιστικὸν ἀγῶνα, θεωρήσαμεν ὑποχρέωσίν μας νὰ σᾶς ἀ-
νακοινώσωμεν ὅτι εἴμεθα πρόθυμοι γὰ σᾶς ἐνισχύσωμεν εἰς ὅπλα
καὶ πολεμοφόδια διὰ νὰ πολεμήσητε ἀποτελεσματικῶς τοὺς κομμου-
γιστάς.
Τότε ὁ Καραχάλιος ἀπήντησε πρὸς τοὺς Γερμανούς:
- Κύριοι, σᾶς εὐχαριστοῦμε πολύ, ἔχετε ἐσφαλμένες πληροφο-
ρίες, ὁ πρώτιστος καὶ ἀντικειμενικὸς σκοπός μας εἶνοι ἐθνικοαπε-
λευθερωτικός, βγήκαμε στὸ βουνὸ διὰ νὰ πολεμήσουμε τοὺς κατα
κτητάς, εἴμεθα Ἕλληνες ἀξιωματικοὶ καὶ ὡς τοιοῦτοι δὲν δυνάμεθα
νὰ δεχθῶμεν οὐδεμίαν ἀπολύτως ἐνίσχυσιν ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς μας,
οὐδεμίαν προσφορὰν δυνάμεθα νὰ δεχθῶμεν, ὅσον δελεαστικὴ καὶ
ἂν εἶναι αὕτη, ὅσον καὶ ἂν ἔχωμεν ἀνάγκην ἀπὸ ἐκείνους ποὺ βγή-
καμε νὰ πολεμήσουμε, διότι αὐτὸ θὰ ἰσοῦτο μὲ προδοσίαν, ὁ Ἕ λλη-
νικὸς λαὸς ποτὲ δὲν θὰ μᾶς τὸ συγχωροῦσε καὶ γνωρίζετε πολὺ κα-
λὰ ἀπὸ τὴν ἱστορία μας, ὅτι τιμωρεῖ ἀμείλικτα τοὺς προδότας, Εἴ-
ναι ἀληθές, καὶ τὸ γνωρίζομεν καλῷς, ὅτι αἱ ἔνοπλοι ὁμάδες τοῦ
ΕΛΑΣ διάκεινται ἐχθρικῶς πρὸς ἡμᾶς καὶ ἐπιδιώκουν τὴν βιαίαν
διάλυσίν μας, πάντως ἐμεῖς δὲν ἐβγήκαμε στὸ βουνὸ διά νὰ πολεμή-
σουμε τοὺς ἐλασίτες, ἐὰν ὅμως αὐτοὶ μᾶς κτυπήσουν πρῶτοι, θὰ
τοὺς κτυπήσωμεν καὶ ἐμεῖς.
- Βλέπω, ἀπήντησε ὁ Γερμανὸς ἐπικεφαλῆς, ὅτι εὑρισκόμεθα
ἐνώπιον ἐχθρῶν καὶ ὅτι ἴσως κινδυνεύει καὶ ἡ ζωή μας.
-- Ὄχι, ἀπήντησε γελῶν ὁ Καραχάλιος, ἡ ζωή σας δὲν κινδυ-
νεύει, διότι ἤλθατε ὡς κήρυκες καὶ οἱ κήρυκες ἀπὸ ἡμᾶς θεωροῦνται
πρόσωπα ἱερά.
-- Οἱ κομμουνισταὶ εἶναι ἐχθροί σας καὶ ὄχι ἡμεῖς, φώναξεν
εἰς ἔντονον ὄφος ὁ Γερμανὸς ἀξιωματικός, αὐτοὶ ἀπειλοῦν τὴν ἀνε»
Βαρτησίαν σας καὶ τὴν ὕπαρξίν σας, ἐμεῖς στὴν “Ελλάδα εἴμεθα πε-
 “- μ] -
ραστικοί, θὰ φύγουμε ὅταν περάση ὁ πόλεμος, οἱ κομμουνισταὶ ὅ-
μῶς δὲν θὰ φύγουν ποτέ, σᾶς συμβουλεύω νὰ μὴν ὑποτιμήσητε τὴν
δύναμιν τῶν κομμουνιστικῶν μονάδων, οὔτε τὴν μαχητικότητά τῶν,
ἡμεῖς, καὶ πάλιν ἐπαναλαμβάνομεν, εἴμεθα πρόθυμοι νὰ σᾶς ἐνι-
σχύσωμεν εἰς τὸν ἀντικομμουνιστικόν σὰς ἀγῶνα, μελετήσατε καλὰ
τὰς προτάσεις μας καὶ ταχθῆτε παρὰ τὸ πλευρόν μᾶς, θὰ σᾶς περι-
μένωμεν εἰς τὰ Τρόπαια ἕως αὔριον τὸ πρωϊ νὰ στείλετε τὴν τελι-
κἦν σὰς πρότασιν.
Αὐτὰ εἶπον καὶ ἀνεχώρῃσαν οἱ Γερμανοὶ ἀξιωματικοί, ἀφοθ
ἐχαιρέτισαν στρατιωτικῶς,
Ὃ Καραχάλιος, μετὰ τὴν ἀποχώρησιν τῶν Γερμανῶν ἀξιωμα-
τικῶν, κάλεσε εἰς σύσκεψιν ὅλους τοὺς ἀξιωμα εἰκοὺς τοὺς Γάμγατος
καὶ ἀνεκοίνωσε τὰ διαμειφθέντα μεταξὺ αὐτοῦ καὶ τῶν Γερμανῶν,
ἐτόνισε δὲ καθαρὰ ὅτι αὐτὸς τοὐλάχιστον δὲν δύναται νὰ υἱοθετήση
μίαν τοιαύτην πρότασιν, διότι οὐδέποτε ὁ ᾿Ἑλληνικὸς λαὸς θὰ τὸ
συνεχώρει, θὰ προτιμοῦσα τὸν θάνατον, παρὰ τὴν προδοσίαν, εἶπε.
Ὅλοι σχεδὸν οἱ ἀξιωματικοὶ ἔμειναν σύμφωνοι μὲ τὸν ἄρχηγόν
τοὺς καὶ ἀπέρριψαν τὰς Γερμανικὰς προτάσεις ὡς ἀπαραδέκτους,
Ὃ Καραχάλιος, φοβηθεὶς ἐνδεχομένην Γερμανικὴν ἐπίθεσιν,
διέταξε τὸ Τάγμα τοῦ νὰ κινηθῆ ἀμέσως καὶ μόλις νύκτωσε ἦταν
ἕτοιμο πρός ἐκκίνησιν. Πῆρε τὴν κατεύθυνσιν πρὸς τὸ Βαλτεσινίκο,
χωριὸ τῆς δυτικῆς Γορτυνίας, βάδισε διὰ μέσου δυσβάτων ἡμιονικῶν
ὁδῶν καὶ ἔφθασε τὸ μεσονύκτιον στὸ Βαλτεσινίκο, ὅπου καὶ διενυ-
κτέρευσε. Τὴν μεσημβρίαν τῆς ἑπομένης ἀνεχώρησεν ἐκ Βαλτεσινίκου
μὲ κατεύθυνσιν πρὸς τὰ πλησίον κείμενα χωριουδάκια Πυργάκι καὶ
Γαρζενίκο. Στὰ χωριὰ αὐτὰ ἐστρατοπέδευσε καὶ ἐτοποθέτησε
φρουράς.

Γερμανικόν μηχανοκίνητον τμῆμα, ὡς καὶ τμήματα

τοῦ ΕΛΑΣ, ἐπιτίϑενται κατὰ τοῦ Τάγματος
Καραχάλιου στὰ Χωριὰ Πυργάκι καὶ Γαρζενίκο.

Ἢ ᾿Εαμικὴ ἡγεσία παρηκολούθει μὲ ἄγρυπνο μάτι τὴν πορείαν

τοῦ τάγματος Καραχάλιου, ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ ξεκίνησε ἀπὸ τὴν Κά-
πελη μὲ κατεύϑυνσιν πρὸς τὴν Κεντρικὴν Γορτυνίαν. Ἢ ἕνωσις τῶν
ἐνόπλων ὁμάδων τοῦ ᾿Ιλάρχου Βρεττάκου καὶ ἄλλων μετὰ τῶν δυ-
νάμεων Καραχάλιου καὶ ἡ ἐντεῦθεν συγκρότησις ἰσχυροτάτου τάγ-
ματος, ἀρτίως ἐξωπλισμένου, ἀνησύχησε ζωηρότατα τὴν ἡγεσίαν τοῦ
κόμματος. Πῆραν ἀμέσως τὴν ἀπόφασιν νὰ κτυπήσουν τὸ Τάγμα,
ὄχι ὅμως εἰς μάχην ἐκ παρατάξεως, καθότι τοῦτο ἐθεώρουν ϑύσκο-.
 -- 142 --
λον καὶ ἐπικίνδυνον ἐγχείρημα, ἀλλὰ ὅταν κατορθώσουν νὰ ἐγκλω-
βίσουν τοῦτο, Τὴν ἐκ παρατάξεως ἐπίθεσιν ἀπέφυγον, διότι τὸ τάγ-
μα, ἐκτὸς τοῦ ὅτι διέθετεν ἄριστον ὁπλισμόν, βαρέα πολυβόλα καὶ
ὄλμους, ἐπὶ πλέον οἱ ἄνδρες του διεπνέοντο ἀπὸ ἕνα ἄφθαστο ἀντι-
κομμουνιστικὸ πνεῦμα,
Ὃ Ὡρίων, ὁ πλέον δυναμικὸς ἐκπρόσωπος τῆς ἡγεσίας στὸ
ἰλωρηᾶ, ρυθμίζει μὲ σατανικότητα τὴν κατὰ τοῦ τάγματος Καραχά-
λιου ἐπίθεσιν, παρακολουθεῖ ἀγρύπνως καὶ κατευθύνει τὰς κινήσεις
τῶν τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ καὶ παρασκευάζει τὸν κλοιὸν διὰ νὰ κα-
ταφέρη τὸ καίριον πλῆγμα. Ἔθεσεν εἰς κίνησιν ὁλόκληρον τὴν ἐλα-
σαίτικην μᾶζαν, τὸ ἐφεδρικὸν ΕΛΑΣ, τὴν ΟΠΛΑ, τοὺς ᾿Επονίτας. Τὰ
συνθήματά τοὺς καὶ ἐδῶ ἧσαν ; Μαχαῖρι στοὺς φασίστες, θάνατος
στοὺς προδότες Καραχάλιο καὶ Βρεττάκο. Τὸν Βρειτάκον τὸν πα-
ρουσίαζαν στὸν Γορτυνιακὸν λαό, ὡς τὸν πλέον αἰμοχαρῆ καὶ ἀμεί:
λικτὸν διώκιην τῶν λαϊκῶν ἀγωνιστῶν, ποὺ εἶχε βάψει τὸ χέρι του
μὲ ἄφθονον αἷμα στὴ θυελλώδη πορεία τοῦ ἀπὸ τὴ ἱλάνη στὴ Γορτυ-
νία. Ὁ Ὥριίων ἡγούμενος τῶν ἐνόπλων τμημάτων τοῦ Γκίκα, τοῦ
Χελμοῦ, τοῦ Χρίστου Στασινοπούλου, τοῦ Νικηφόρου καὶ ἄλλων ὅ-
μάδων, ἀκολουθεῖ κατὰ πόδας τὸ τάγμα, Δὲν ὑπῆρχεν οὔτε τὸ ἐλά-
χιστον περιθώριον ἀναβολῆς, ἔπρεπε νὰ κτυπηθῆ πρὶν οἱ ᾿Εγγλέζοι
ἐξοπλίσουν μεγαλυτέραν δύναμιν, διέταξε συνεχῆ καὶ ἀποφασιστι-
κ.ν καταδίωξιν, παρηκολούθει τὰς κινήσεις τῶν ἐθνικοφρόνων σὲ
κἀθεχωριό, τοὺς ὁποίους συνελάμβανεν, ἐφυλάκιζεν ἢ ἐφόνευεν, ᾿Απέ-
κοψαν τὰς τηλεφωνικὰς γραμμὰς καὶ διέδιδον τερατώδη ψεύδη ὑπὲρ
τῶν ἐλασιτῶν καὶ κατὰ τοῦ τάγματος, νίκας φανταστικὰς καὶ ἐντὸς
ὀλίγου χρόνου ἐξακαθάρισαν ὁλόκληρον τὴν περιοχὴν ἀπὸ κάθε ὕ-
ποόπτον καὶ ἀντιδραστικὸν στοιχεῖον καὶ οὕτως ἐντὸς ὀλίγο ἀπλό-
θηκε στὴ Γορτυνία ἡ ἐλασίτικη τρομοκρατία, Οὐδεὶς ἐτολμοῦσε γὰ
προσφέρη τρόφιμα εἰς ἄνδρας τοῦ τάγματος καὶ ἡ διατροφή τῶν κα-
τέστη δυσχερὴς καὶ προβληματική. Παρηκολούθουν τὰς κινήσεις τοῦ
τάγματος αἱ κάτωθι δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ, 1) τὸ Π] τάγμα τοῦ 12ου
συντάγματος ὑπὸ τὸν Ἠλίαν Κονδύλην, 2) τὸ τάγμα Αἰγιαλείας ὑπὸ
τὸν Λοχαγὸν αρκόπουλον ἢ καπειὰν Γιάννακα, 3) τό τάγμα Κα-
λαβρύτων ὑπὸ τὸν Λοχαγὸν Γκίκαν, Ὑπασπιστὴν τοῦ Σμηνάρχου
Μίχα, ἕτερον τμῆμα ὑπὸ τὸν καπετὰν Χελμόν, τμήματα τοῦ [1 συν-
τάγματος ὑπὸ τὸν Λοχαγὸόν Χρίστον Στασινόπουλον καὶ ἄλλαι μο-
νάδες τοῦ ΕΛΑΣ ἰσχυραί, ἐκ τῶν περιοχῶν Λακωνίας καὶ Μεσσηνίας.
Οἱ Γερμανοὶ τὴν πρωΐαν τῆς ἄλλης ἡμέρας, εἰδοποιηϑέντες ὅτι
ἰσχυραὶ ἀνταρτικαὶ δυνάμεις εὑρίσκονται στρατοπεδευμέναι εἰς τὴν
περιοχὴν Πυργάκι - Γαρζενίκου, ἐξώρμησαν μὲ ἰσχυρὰ μηχανοκίνητα
τμήματα ἐκ Βυτίνης καὶ Τροπαίων καὶ προσέβαλον ἐκ τῆς δημοσίας
ὁδοῦ τὰς δυγάμεις τοῦ τάγματος, μὲ καταιγιστικὰ πυρὰ ὅλμων καὶ
 -- 143--

πολυβόλων. Τὸ τάγμα αἰφνιδιάσθη καὶ μετὰ δίωρον μάχην κατὰ τῶν

Γερμανῶν, ἠναγκάσθη νὰ μετακινηθῆ ἐσπευσμένως καὶ γὰ λάβη κα-
τεύθυνσιν πρὸς τὰ Λυκόχια, χωριὸ τῆς περιοχῆς Μεγαλοπόλεως. Ὃ-
ταν διετάχϑη ἡ μετακίνησις καὶ τὸ τάγμα ἐβάδιζεν ἐβλήθη ἐκ τῶν ὅ-
πισθεν ἀπὸ τμήματα τοῦ ΕΛΑΣ. Τότε διετάχθη ἡ ἔφοδος πρὸς τὰ
πλευρὰ τῶν ἐλασιτῶν, τοὺς ὁποίους, ἀφοῦ ἀνέτρεψαν εὐχερῶς, ἐ-
προχώρησαν πρὸς Λυκόχια, ἀκολουθοῦντες πορείαν πρὸς νοτίαν
Γορτυνίαν. Τὸ τάγμα βάδιζε κατατμημένο σὲ μικρὲς φάλαγγες, στὰς
σκοτεινὰς νύκτας τοῦ ᾿Οκτωβρίου μέσα στοὺς δύσκολους καὶ δύσ-
βατους δρόμους τῆς ὀρεινῆς Γορτυνίας, Ὅλοι οἱ ἄνδρες τοῦ τάγμα-
τος ἠκολούθουν ἀπτόητοι τὴν τραγικὴν πορείαν, κανεὶς δὲν ἔχασε
τὸ θάρρος του, γιατὶ αὐτὸ δὲν ἀπετελεῖτο ἀπὸ περιμαζώματα ὁπλο-
φόρων, ἀλλὰ ἀπὸ γενναίους ἄνδρας καὶ ἀξιωματικούς, οἱ ὁποῖοι εἷ-
χαν βαθεῖαν πίστιν πρὸς τὴν Ἕλλάδα καὶ οἱ ὁποῖοι πίστευον ὅτι
ἐκτελοῦσαν ὕψιστον πρὸς τὴν Πατρίδα τῶν καθῆκον,

Ἄφιξις τοῦ Τάγμοτος εἰς τό χωρίον Πετρίνα -

Φαλαισίας καὶ ἡ προπαρασκευὴ τοῦ πεδίου ρίψεων.

Τὰ τάγμα ἔφθασε οτὸ χωριὸ Λυκόχια, ποὺ κεῖται ὀλίγον ἀρι-

στερὰ τῆς Στεμνίτσης καὶ ἐστρατοπέδευσε. Οἱ Αγγλοι σύνδεσμοι
ἀξιωματικοὶ ἔθεσαν ἀμέσως εἰς λειτουργίαν τὴν συσκευὴν ἀσυρμά-
τοῦ διὰ νὰ ἐπιτύχουν ἐπικοινωνίαν μὲ τὸ ἁρμόδιον κλιμάκιον τοῦ
Γενικοῦ Στρατηγείου. Σὲ λίγο ὁ “Ἄντονυ ἀνέφερε σιὸν Ταγματάρχη
Καραχάλιο ὅτι τὸ Συμμαχικὸ Στρατηγεῖο τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς ά-
πήντησε στὰς ἐκκλήσεις τοῦ καὶ ἐγκρίνει νὰ παραχωρηϑθοῦν τὰ αἱἰ-
τούμενα ὅπλα καὶ πολεμοφόδια διὰ τὸν ἐξοπλισμὸν τοῦ τάγματος,
ὡρίσαν ὅτι διὰ τῶν πρώτων ρίψεων θὰ χορηγηθῆ ὁπλισμὸς καὶ ἐφό-
δια διὰ τὸν ἐξοπλισμὸν μόνον 400 ἀνδρῶν καὶ μετὰ τὸν ἐξοπλισμὸν
τούτων, καὶ ἐν συνεχείᾳ διὰ νεωτέρων ρίψεων, θὰ παραχωρηθῆ καὶ
ἄλλος ὁπλισμὸς διὰ τὸν ἐξοπλισμὸν ἑτέρων 400 ἀνδρῶν. ᾿Εζήτησαν
δὲ οἱ Ἄγγλοι ἀπὸ τὸν Ταγμαιάρχην Καραχάλιον νὰ τοὺς ὁρίση τὸν
κατάλληλον χῶρον ρίψεων, Ὃ Καραχάλιος ἐκάλεσεν ἀμέσως ὅλους
τοὺς ἀξιωματικοὺς τοῦ τάγματος διὰ νὰ ἐκλέξουν ἀπὸ κοινοῦ τὸ
ἀσφαλὲς καὶ κατάλληλον πεδίον ρίψεων, ὅλοι δὲ ἐν ὁμοφωνίᾳ ἐξέ-
λεξαν ὡς τοποθεσίαν περιοχὴν ἐγγύτατα τοῦ χωρίου Πετρίνα κειμὲ-
νην, καθωρίσθη δὲ μεταξὺ τῶν ᾿Αγγλῶν καὶ τοῦ Ταγματάρχου ἧ
γύκτα τῆς 2θῆς πρὸς τὴν Ζ2Ζίην ᾿Οκτωβρίου.
Τὴν 1θην Ὀκτωβρίου τὸ Τάγμα ἐκινήθη καὶ ἐπῆρε τὸ δρόμο
πρὸς τὸ καθορισθὲν πεδίον ρίψεων, ἔνθα καὶ ἐστρατοπέδευσε, Τὸ ἐ-
πόμενο βράδυ, ὅταν νύκτωσε καλά, ἄναφαν τεράστιες συνθηματικὲς
 -- 144 --.

᾿ φωτιὲς καὶ ὡρισμένοι ἄνδρες τοῦ τάγματος ἔκαμαν ὅλας τὰς ἀπαι-
τουμένας προετοιμασίας τοῦ ἐδάφους εἰς τὸν χῶρον τῶν ρίψεων,
ὅλον δὲ τὸ τάγμα παρηκολούθει μὲ ἀγωνίαν καὶ μὲ τὰ μάτια καρ-
φωμένα βαθειὰ στὸν οὐρανὸ τὴν ἔλευσιν συμμαχικῶν ἀεροπλάνων.
Περὶ τὴν 1Ίην νυκτερινὴν ἠκούσθη ὁ βόμβος 2 ἢ 3 ἀεροπλάνων,
᾿Αμέσως σ᾽ ὅλων τὰ πρόσωπα ζωγραφίσθηκε ἡ χαρὰ καὶ διερωτῶν-
τὸ μεταξύ τῶν ἂν ἦσαν τὰ ἀεροπλάνα συμμαχικὰ ἀπὸ τὸ φορτίον
τῶν ὁποίων θὰ ἐκρίνετο ἡ τύχη τοῦ τάγματος καὶ ὁλοκλήρου τοῦ
ἐθνικιστικοῦ κινήματος Πελοποννήσου. Οἱ ᾿Εγγλέζοι, ἐρωτηθέντες,
ἐβεβαίωσαν ὅτι ἦσαν συμμαχικά, Τὰ ἀεροπλάνα, ἀφοῦ διέγραψαν
μερικοὺς κύκλους πάνω ἀπὸ τὸν καθορισθέντα χῶρον, ἀπεμακρόν-
θησαν, ὁ βόμβος τῶν χάνονταν σιγά - σιγὰ μέσα στὸ σκοτάδι καὶ
μαζὺ ἔσβηναν καὶ οἱ ἐλπίδες τῶν ἀνδρῶν τοῦ τάγματος, ποὺ περίμε-
ναν μὲ ἀγωνίαν νὰ μαζέψουν τὰ συμμαχικὰ ἐξ οὐρανοῦ δῶρα.
ἱλετὰ τὴν ἀπομάκρυνσιν τῶν συμμαχικῶν ἀεροπλάνων, ὁ ταγ-
ματάρχης ρώτησε ἔκπληκτος τὸν "Άντονυ, διὰ ποῖον λόγον τὰ ἄερο-
πλάνα ἀπεμακρύνθησαν χωρὶς νὰ ἐκπληρώσουν τὸν σκοπὸν τῆς ἀφί-
ξεώς τῶν. Ὃ “Αντονυ δικαιολογούμενος ἀπήντησεν ὅτι αἱ ρίψεις δὲν
ἔγιναν, διότι ἡ νύκτα δὲν ἦτο σεληνοφώτιστος καὶ διὰ τὸν λάγον
αὐτόν αἱ ρίψεις θ᾽ ἀναβληθοῦν δι᾿ ὀλίγας ἡμέρας. Ἢ δικαιολογία
αὕτη δὲν ἐθεωρήθη ἐπαρκὴς καὶ μεταξὺ τῶν ἀξιωματικῶν τοῦ τάγ-
ματος ἤρχισαν νὰ συζητοῦνται διάφοροι ἐκδοχαὶ καὶ νὰ ἐκφράζων-
ται ζωηραὶ ἀμφιβολίαι ὡς πρὸς τὰς διαθέσεις τοῦ "Ἄντονυ διὰ τὸν
ἐξοπλισμὸν τοῦ τάγματος. Οὗτος ὅμως ἐπανελάμβανε κατηγορηματι-
κῶς ὅτι πολὺ σύντομα θὰ πραγματοποιηθῆ μετά τοῦ Συμμαχικοῦ
Στρατηγείου ἑτέρα ἐπαφὴ καὶ θὰ καθορισθῆ νέος χρόνος ρίψεως ὅ-
πλῶν. Οὕτως εἶχον τὰ πράγματα καὶ τὸ τάγμα κατηυλίσθη ἐντὸς
τοῦ χωρίου Πετρίνα καὶ εἰς τὰ ἀκραῖα αὐτοῦ σπίτια,

᾿Ἐπίδεσις τῶν δυνάμεων τοῦ ΕΛΑΣ

ἐντὸς τοῦ χωρίου Πετρίνα κατὰ τοῦ Τάγματος
Καραχάλιου καὶ ἡ ἁπόκρουσις τούτων.

᾿Ενῶ αἱ δυνάμεις τοῦ τάγματος εὑρίσκοντο ἐντὸς καὶ πρὸς τὸ

νότιον ἄκρον τοῦ χωρίου Πετρίνα ἀνύποπτοι, δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ
ἰσχυραὶ κατέλαβον κατὰ τὴν νόκτα, χωρὶς νὰ ὑποπέσουν εἰς τὴν ἀν-
τίληψιν τῶν ἐθνανταρτῶν, τὴν κορυφὴν τοῦ ὑψώματος [Πετρινοβοῦνι,
Εἰς τὴν πλαγιὰν καὶ κάτωθι τοῦ ὑψώματος αὐτοῦ εἶναι κτισμένο τὸ
χωριὸ Πετρίνα, μικρὸ καὶ γραφικὸ χωριό. Αἱ ὑπόλοιποι δυνάμεις τοῦ
ΕΛΑΣ, αἱ ὁποῖαι ἦσαν σημαντικαὶ καὶ ὑπερδιπλάσιαι τῶν δυνάμεων
 -- 145
-

τοῦ τάγματος, εἶχον ἀκρόβολισθῆ εἰς σχῆμα δρεπανίου ἀπὸ τὸ βό-

ρειον σημεῖον καὶ εἰς ἀπόστασιν 10 λεπτῶν ἔξωθι τοῦ χωρίου ἕως
τὸ Ν. Α. σημεῖον.
Τὴν πρωΐαν τῆς 23ης ᾿Οκτωβρίου καὶ καθ᾽ ἣν ὥραν τὰ τμήματα
κατέβαινον εἰς τὸν χῶρον πρυχείρου μαγειρείου διὰ νὰ λάβουν τὸ
πρωϊνόν τους συσσίτιον, αἰφνιδίως ἐδέχθησαν ἀπὸ τὸ ὕψωμα Πετρι-
νοβοῦνι καταιγιστικὰ πυρὰ ὅλμων καὶ πολυβόλων. Τὴν στιγμὴν ἐ-
κείνην τὰ τμήματα τοῦ ΕΛᾺΣ ἤρχιζον τὴν ἐπίθεσιν κατὰ τοῦ τάγ-
μᾶτος, τόν ἐγκλωβιαομὸν τοῦ ὁποίου εἶχον ἐπιτύχει κατὰ μέγα μέρος.
Ὅλα τὰ γύρω τῆς Πετρίνας ὑψώματα εἶχον καταληφθῆ κατὰ τὴν
διάρκειαν τῆς νύκτας ἀπὸ ἰσχυρὰς δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ, τελούσας
ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ ᾿Ωρίωνος, Εἰς τὴν ἐπίθεσιν ἔλαβε μέρος τάγ-
μα τοῦ δου συντάγματος ὑπὸ τὸν καπετὰν Λιᾷ Καραμούζην καὶ ἕτε-
ρον τάγμα ὑπὸ τὸν Κι. Κανελλόπουλον, ὡς καὶ ἄλλα τμήματα, ὡς
ἀνωτέρω ἀνεφέραμεν. Ἢ δύναμις τῶν ἐλασιτῶν ὑπελογίζετο εἰς χὶ
λίους περίπου ἄνδρας. “Ὅταν ἠκούσθησαν αἱ πρῶται ριπαί, οἱ ἄνδρες
τοῦ τάγματος αἰφνιδιάσθησαν καὶ ἀμέσως, κατὰ διαταγὴν τοῦ ἀρ-
χηγοῦ, διετάχθησαν νὰ ἀκροβολισθοῦν καὶ νὰ καταλάβουν θέσεις
πρὸς ἀπόκρουσιν τῆς ἐπιθέσεως. Μὲ τὰς πρώτας ριπὰς τραυματίζε-
ται ὁ ταγματάρχης Καραχάλιος ὀλίγον κάτωθι τοῦ ἀριστεροῦ γόνα-
τος, ἀφοῦ δὲ προχείρως ἐπεδέθη τὸ τραῦμα τοῦ, ἐγκατεστάθη εἰς
ἀπυρόβλητον μέρος καὶ διὰ συνδέσμων διηύθυνε τὴν ἐπιχείρησιν διὰ
τὴν ἀπόκρουσιν τῆς ἐπιθέσεως. Ἢ μάχη διεξάγεται λυσσώδης ἐπὶ
δίωρον, ἀπὰ τὸ Πετρινοβοῦνι ἐβάλοντο καταιγιστικῶς, οἱ τηλεβόες
εἶχον τεθῇ εἰς ἐνέργειαν καὶ ἀπὸ ὅλα τὰ σημεῖα τοὺς φώναζαν μὲ
βρυσιὲς καὶ μὲ βλασφήμιες:
-- Παραδοθῆτε προδότες, ἦλθε τὸ τέλος σας, δὲν ϑὰ μείνη
κανέγας
Τὸ χωριὸ Πετρίνα ζεῖ στιγμὰς ἀγωνίας καὶ τρόμου. Ὁ ταγμα-
τάρχης Καραχάλιος πρὸς ἐξουδετέρωσιν τῶν δυνάμεων τοῦ ΕΛΑΣ,
τῶν εὑρισκομένων εἰς τὸ ὕψωμα Πετρινοβοῦνι, διέταξεν ἰσχυρὸν τμῆ-
μα τοῦ τάγματος ν᾿ ἀναλάβη ἐπίθεσιν κατὰ μέτωπον, ἀφοῦ ἀναπτυχ-
θῆ ὑπὸ τύπον ψαλίδος πρὸς ὑπερφαλαγγισμὸν τοῦ ὑψώματος. Μετὰ
πολύωρον καὶ αἱματηρὰν σύγκρουσιν κατώρθωσαν αἱ δυνάμεις αὖ-
ταί, ἡρωϊκῶς μαχόμεναι, νὰ ἐκδιώξουν ἐκ τοῦ ὑψώματος τὸ εύρι-
σκόμενον ἐλασίτικον τμῆμα, ἀφοῦ ἐφόνευσαν καὶ ἐτραυμάτισαν τοὺς
περισσοτέρους ἐκ τούτων. Πετὰ τὴν κατάληψιν τοῦ [Πετρινοβουνίου
ἰσχυραὶ δυνάμεις τοῦ τάγματος ἀναπτυχθεῖσαι ἐκ νέου καὶ κατὰ μέ-
τῶπον τῶν ὑπολοίπων δυνάμεων τοῦ ΕΛΑΣ, ἐπετέθησαν θϑυελλωδῶς
καί μετὰ πολύωρον μάχην κατώρθωσαν νὰ ἐκτοπίσουν τούτους. Ἢ
κατάληψις τοῦ Πετρινοβουνίου εἶχεν ὡς ἀποτέλεσμα τὴν πλήρη ἄ-
παγγίστρωσιν τῶν δυνάμεων τοῦ Καραχάλιου ἐκ τοῦ κλοιοῦ καὶ τὴν
 -- 146 --

ἀνάληψιν πρωτοβουλίας ἀνέτου ἐπιθέσεως κατὰ τῶν ὑπολοίπων δυ-

νάμεων τοῦ ΕΛΑΣ, αἱ ὁποῖαι, ἄφοῦ ἀντελήφθησαν ὅτι ἔχασαν τὴν
μάχην, ἐτράπησαν εἰς φυγήν, ἐγκατελείψαντες τὰς πέριξ τῆς Πετρί-
νας θέσεις τῶν.
Κατὰ τὴν αἰματηρὰν αὐτὴν σύγκρουσιν ἐφονεύθη ὁ Ἴλαρχος
Βασ. Καψῆς ἐκ Νεμούτας Ἠλείας καὶ εἷς χωροφύλαξ ἐκ Λευκάδος,
ἐτραυματίσθησαν δὲ πολλοί, μεταξὺ τῶν ὁποίων βαρύτατα οἱ ἀξιω-
ματικοὶ Γ, Θανόπουλος καὶ Ν, ᾿Αναγνωστόπουλος, οἱ ὁποῖοι ὅμως
ὅταν ἀνεχώρησε τὸ τάγμα ἀφέθησαν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἱερέως
πρὸς θεραπείαν, μὴ δυνάμενοι νὰ μετακινηθοῦν. Οἱ ἀξιωματικοὶ
αὐτοὶ μετὰ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ τάγματος ἐϊς Πετρίνας, συνελήφθη-
σαν ὑπὸ τοῦ ἐφεδρικοῦ ΕΛΑΣ καὶ ἐνεκλείσθησαν εἰς τὸ Δημοτικὸν
σχολεῖον τοῦ χωρίου μαυρόγιαννη. Ἐκ τῶν ἐλασιτῶν ἐφονεύθησαν
πλέον τῶν 30 καὶ ἐτραυματίσθησαν πλέον τῶν 80, συνελήφθησαν δὲ
αἰχμάλωτοι πολλοί, τοὺς ὁποίους ὁ ταγματάρχης Καραχάλιος ἄφη-
σεν ἐλευθέρους.

Ἢ σύλληψις τοῦ Ταγματάρχου Καραχάλιου

καὶ ἡ ἐπίδεσις τοῦ Τάγματος αὐτοῦ
κατὰ τοῦ Νεοχωρίου καὶ Δυρραχίου.

Ἢ μάχη τῆς Πετρίνας κράτησε περὶ τὰς ὀκτὼ ὥρας, μὲ ἀποτέ-

λεσμα νὰ ἐγκαταλείψουν τὸν ἀγῶνα αἱ δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ. Τὸ
τάγμα ἀμέσως μετὰ τὴν κατάπαυσιν τῶν πυρῶν ἀνεσυγκροτήθη ἐν-
τὸς τοῦ χωρίου Πετρίνα κατά τὰς βραδυνὰς ὥρας. ᾿Αφοῦ περισυνέ-
λεξε τοὺς νεκροὺς καὶ τραυματίας καὶ ἐφόρτωσε τὰ καταληφθέντα
λάφυρα, ξεκίνησε μὲ κατεύθυνσιν πρὸς τὸ Νεοχώριον, ποὺ κεῖται εἰς
τοὺς πρόποδας τοῦ Ταὐγέτου͵ Εἶχον τὴν πληροφορίαν πὼς μέσα στὸ
Νιεοχώριον εἶχε τὴν ἕδρα τοῦ τὸ Στρατηγεῖον τοῦ ΕΛΑΣ τῆς Ν. Δ,
Πελοποννήσου καὶ ὁ ἀντικειμενικὸς σκοπὸς τῆς κινήσεως τοῦ τάγ-
ματος ἦτο ἡ αἰφνιδιαστικὴ κατὰ τοῦ Στρατηγείου ἐπίθεσις.
Πρὶν τὸ τάγμα πάρη τὸ δράμο γιὰ τὸ ΝΜεοχώριον, ὁ ταγματάρ-
χῆς Καροχάλιος τραυματισμένος βαρειὰ καὶ μὴ δυνάμενος ν᾿ ἀκο-
λουθήση τὸ τάγμα, ἀνέθεσε προσωρινῶς τὴν διοίκησιν αὐτοῦ εἰς τὸν
ὑπαρχηγὸν “ἴλαρχον Βρεττᾶκον, αὐτὸς δὲ ἐπιβὰς ἡμιόνου καὶ περι-
βληθεὶς πολιτικὴν ἐνδυμασίαν, τῇ συνοδείᾳ ἑνὸς ἀντάρτου, ξεκίνησε
ἀπὸ τὴν Πετρίνα μὲ κατεύθυνσιν πρὸς Λεοντάριον, Ἐκεῖ ἀφικνούμε-
νος ἤλπιζε πὼς θὰ συναντοῦσε κάποιον φίλον τοῦ ἰατρὸν διὰ νὰ τοῦ
παράσχῃ τὰς πρώτας βοηθείας, καθ᾽ ὁδὸν συνελήφθη ὑπὸ ἐφεδρικῶν
τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ Δεονταρίου, ᾿Αμέσως μετὰ τοῦτο ὡδηγήθη εἰς τὸ
 - 147 --

χωρίον Καμάρες καὶ ἐνεκλείσθη εἴς τινα οἰκίαν, φρουρούμενος ἀγρύ-

πνῶς ἀπὸ ἰσχυρὰς δυνάμεις ἐλασιτῶν.
Τὸ τάγμα ἀκολουθοῦν δυσβάτους ἀτραπούς καὶ βαδίζον καθ᾽
ὅλην τὴν νύκτα τῆς 2ΖΞϑης πρὸς τὴν 24ην ᾿Οκτωβρίου, ἔφθασε κατὰ
τὰς πρωϊνὰς ὥρας πρὸ τῶν παρυφῶν τοῦ Νεοχωρίου. Ἢ περιοχὴ
ποὺ πέρασε ἧτο μία ἀπὸ τὰς πλέον ὀρεινάς, τὰς πιὸ δασωμένας καὶ
πλέον δυσκολοπερπατήτους, Στὸ χωριὸ Νεοχώριον ἐπικρατοῦσε ἀ-
πόλυτος γαλήνη καὶ ἠρεμία, κανεὶς δὲν εἶχε ἀντιληφθῆ τὴν ἄφιξιν
τοῦ τάγματος πρὸ τοῦ χωριοῦ, Οἱ ἐθνικισταὶ κύκλωσαν τὸ χωριὸ ἀ-
μέσως καὶ πρὶν μποῦν μέσα τὰ τμήματα κρούσεως, ἤρχισαν νὰ πυ-
ροβολοῦν καταιγιστικῶς καὶ νὰ ρίπτουν χειροβομβίδας, Οἱ ἐντὸς αὐ-
τοῦ εὑρεθέντες ἐλασίτες αἰφνιδιάσθησαν, ὅλοι ἐκοιμῶντο καὶ δὲν
κατώρθωσαν ν᾽ ἀντιτάξουν οὐδὲ τὴν ἐλαχίστην ἄμυναν. Μέσα σὲ λι-
γοὸ χρονικὸ διάστημα παρεδόθησαν ὅλοι ἀμαχητί, μόνον ὁ συνταγ-
ματάρχης Καραντζαφέρης κατώρθωσε νὰ διαφύγη τὴν σύλληψιν
κρυφθείς, Οἱ ἐθνικισταί, ἀφοῦ ἀφώπλισαν ὅλους τοὺς συλληφθέντας,
τοὺς συνεκέντρωσαν εἰς τὸ κέντρον τοῦ χωρίου, ὅπου ὁ Ἴλαρχος
Βρετιᾶκος τοὺς μίλησε μὲ τὰ ἑξῆς περίπου λόγια:
- «Παιδιά, γιὰ τὶς ἐγκληματικὲς πράξεις τῶν ἀρχηγῶν σας δὲν
φταῖτε σεῖς γι᾿ αὐτὸ καὶ ἐμεῖς, ἀναγνωρίζοντες ὅτι δὲν ἔχετε καμ-
μιὰ εὐθύνη, σᾶς ἀφίνουμε ἐλευθέρους καὶ δὲν λαμβάνομεν κανένα
ἐναντίον σὰς περιοριστικὸν μέτρον, διὰ νὰ πᾶτε στὰ σπίτια σὰς
κοντὰ στοὺς προσφιλεῖς σας, πιστεύοντες πὼς δὲν θὰ ξανακοατατα-
γῆτε στὸν κομμουνιστικὸν ΕΛΑ͂Σ, ποὺ ἀπὸ τὶς πρῶτες στιγμὲς ἐπε-
δίωξε μὲ τὴν βίαν καὶ τὸν δόλον νὰ συντρίψη καὶ διαλύση κάθε ἄλ-
λη ᾿Ελληνικὴ ἀντάρτικη ὁμάδα, ποὺ βγῆκε οτὸ βουνό, ᾿Εμεῖς δὲν
βγήκαμε στὸ βουνὸ διὰ νὰ βάψουμε νὰ χέρια μας μὲ ἀδελφικὸ αἷμα,
ὅπως τὰ ἔβαψαν οἱ ἀρχηγοί σας, ἀλλὰ βγήκαμε νὰ ἀγωνισθοῦμε διὰ
τὸ ξεσκλάβωμα τῆς Πατρίδος μας, ποτὲ ὅμως δὲν ἐπιστεύαμεν πὼς
ὁ ΕΛᾺΑΣ θὰ μᾶς μεταχειριζόταν χειρότερα ἀπὸ τοὺς κατακτητάς. “Ὃ
ΕΛΑΣ, ὡς ἀπέδειξαν τὰ πράγματα, δὲν ἔχει ἄλλους ἐχθροὺς παρὰ
μόνον τοὺς ἐθνικιστάς. ᾿Εμεῖς ὅμως σᾶς τονίζουμε πὼς δὲν θὰ ση-
κώσουμε τὰ χέρια ψηλὰ καὶ πὼς θὰ ἀγωνισθοῦμε μέχρι τῆς τελεὺυ-
ταίας μας στιγμῆς καὶ πιστεύομεν ὅτι τελικὰ θὰ δικαιωθῶμεν. Σᾶς
συνιστῷ νὰ πᾶτε στὰ σπίτια σας καὶ σᾶς διαβεβαιῶ πὼς πολὺ σύν-
τομα θὰ ἔλθη ἡ ὥρα καὶ ἡ στιγμὴ ποὺ οἱ ἔνοχοι θὰ λογοδοτήσουν
ἐγώπιον τοῦ κυριάρχου λαοῦ».
Αὐτὰ περίπου τὰ λόγια ὁ Ἴλαρχος Βρεττᾶκος εἶπε καὶ μ' αὐτὰ
ἀπέλυσε τοὺς συλληφθέντας αἰχμαλώτους ἐλασίτας.
Τὴν Ἰθην περίπου πρωϊνὴν τῆς ἡμέρας αὐτῆς, εἰσῆλθεν ἀσθμαί-
γῶν εἰς τὸ Νεοχώριον κάποιος ποιμενόπαις καὶ ζήτησε νὰ συναντήσῃ
τὸν ἀρχηγόν. Εἶχε στὰ χέρια τοῦ ἕνα σημείωμα. Τὸ σημείωμα αὐτὸ
 -- [48 -.--

παρεῖχε τὴν πληροφορίαν ὅτι τμῆμα τοῦ ΕΛΑΣ ὑπὸ τοὺς Χρίστον
Στασινόπουλον καὶ καπετὰν Λιᾶ, βαδίζει πρὸς τὸ χωριὸ Δυρράχι διὰ
νὰ φονεύση ὅλους τοὺς συλληφθέντας αἰχμαλώτους τοῦ τάγματος
καὶ τοὺς λοιποὺς ἐθνικόφρονας πολίτας τῆς περιοχῆς, τοὺς ὁποίους
εἶχον συλλάβει προληπτικῶς καὶ οἱ ὁποῖοι ἐκρατοῦντο φρουρούμενοι
στὸ Δυρράχιον. Τὸ τάγμα ἐκινήθη ἀμέσως πρὸς τὸ Δυρράχιον, ἔφθα-
σε δὲ ἐγκαίρως καὶ ἀπελευθέρωσε τοὺς κρατουμένους ἐθνικόφρονας,
Τὴν ἰδίαν ἡμέραν ἔφθασε στὸ Δυρράχι καὶ ἄλλος σύνδεσμος, ὅστις
ἐπληροφόρησε τὸν ἀρχηγὸν ὅτι ὁ Ταγματάρχης Χρ. Καραχάλιος συ-
νελήφθη καθ᾽ ὁδόν. Τὸ σημείωμα ἔγραφεν ἐπὶ λέξει : «Τὸν ἀρχηγόν
σας Καραχάλιον τὸν ἔπιασαν οἱ ἐλασίτες στὴ γέφυρα καὶ τὸν πᾶνε
στὶς Καμάρες ουνοδεία. Ὑπογραφὴ Ἕνας Πατριώτης», Ἢ εἴδησις
τῆς συλλήψεως τοῦ Καραχάλιου ἐγνώσθη ἀστραπιαίως σ᾽ ὅλους τοὺς
ἀξιωματικοὺς τοῦ τάγματος καὶ τοὺς ἀντάρτας καὶ ἐπροξένησε βα-
θυτάτην λύπην, ᾿Αμέσως δὲ οἱ ἐξ Ἠλείας ἀξιωματικοὶ ἀπεφάσισαν
νὰ βαδίσουν πρὸς ἀπελευθέρωσιν τοῦ ἀρχηγοῦ των, διὰ τὸν ὁποῖον
ἔτρεφον μεγάλην ἀγάπην καὶ ἦσαν πλήρως ἀφοσιωμένοι εἰς αὐτόν,

Ἡ ἐκτέλεσις τῶν ἀξιωματικῶν Γ. Θανοπούλου καὶ

Ν. ᾿Αναγνωστοπούλου ὑπὸ ἐλασιτῶν
παρὰ τὸ χωρίον ἱμαυρόγιαννη.

Ὅταν τὸ τάγμα ἀνεχώρησεν ἐκ Πετρίνας μὲ κατεύϑυνσιν πρὸς

τὸ χωριὸ δεοχώριον ἄφησε τοὺς τραυματισθέντας ἀξιωματικοὺς Γ.
Θανόπουλον καὶ Ν. ᾿Αναγνωστόπουλον εἰς Πετρίνα, Τὸ γεγογὺς
τοῦτο κατεδόθῃ εἰς τὴν ἡγεσίαν τοῦ ΕΛΑΣ, ἥτις διέταξε τὴν σύλλη-
ψίν τῶν καὶ τὴν μεταφοράν τῶν εἰς τὸ χωρίον Μαυρόγιαννη. “Ὅταν
τοὺς συνέλαβον τοὺς ἀπεγύμνωσαν καὶ τοὺς ὑπέβαλον εἰς φρικώδη
βασανιστήρια, γυμνοὺς δὲ καὶ ἐν κακῇ καταστάσει τοὺς περιέφερον
ἀπὸ χωριὸ σὲ χωριὸ καὶ τοὺς διεπόμπευον. Οἱ ἀτυχεῖς ἀξιωματικοὶ
εἶχαν καταστῇ ὁ οτόχος τῆς ἐαμικῆς χλεύης, Τοὺς ἐνέκλεισαν εἰς τὸ
Δημ. Σχολεῖον Μαυρόγιαννη καὶ ἐτοποθέτησαν ἰσχυρὰν φρουράν.
Ὕστερα ἀπὸ λίγες μέρες ἀπὸ τὴν σύλληψίν τους, ἡ ἡγεσία τοῦ κόμ-
ματος ἐσκηνοθέτησε μίαν ἀπὸ τὰς ὑπαιθρίους κομμουνιστικὰς συγ-
κεντρώσεις, ὅπου δημοκρατικὰ δῆθεν ὁ λαὸς ἐπικυρώγει τὰς ἀπὸ-
φάσεις τῶν ἡγητόρων του. Μαζεύθηκαν στὸ χωριὸ Μαυρόγιαννη ἀπὸ
τὰ γύρω χωριὰ πολυάριθμοι ἐλασίται τοῦ ἐφεδρικοῦ ΕΛΑΣ, ᾿Επονῖ-
ται, ἐαμικοὶ ὑπεύθυνοι τῶν γειτονικῶν χωριῶν, ἐκτελεσταὶ τῆς ΟΠΛΑ
καὶ ἕνας ἑσμὸς στυγερῶν δολοφόνων. Ἢ ἀπόφασις εἶχε παρθῆ ἀπὸ
τὸ κόμμα διὰ τὴν τύχην τῶν δύο ἀξιωματικῶν. Οἱ ἀξιωματικοὶ ἔπρε-
 “«- [149 .-

πὸ νὰ θανατωθοῦν, Συνεκροτήϑη ἀμέσως κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς συγ-

κεντρώσεως ἀνταρτοδικεῖον ἀποτελεσθὲν ἀπὸ κομματικοὺς δικαστὰς
καὶ ὕστερα ἀπὸ μιὰ παρωδία δίκης βγῆκε ἡ ἀπόφασις. Οἱ ἀξιωματι-
κοὶ κατεδικάσθησαν εἰς τὴν ποινὴν τοῦ θανάτου ἐπὶ ἐσχάτῃ προδο-
σίᾳ καὶ ὡς συνεργάται τῶν κατακτητῶν, Ὃ λαϊκὸς ἐπίτροπος κατὰ
τὴν διάρκειαν τῆς δίκης ἀποτεινόμενος πρὸς τὸ μαινόμενον πλῆθος,
τὸ ὁποῖον ἐζήτει ἐπὶ πίνακι τὴν κεφαλὴν τῶν ἀξιωματικῶν, ἔλεγε:
--- Οἱ ἀξιωματικοὶ αὐτοὶ βγῆκαν στὸ βουνό, ὄχι διὰ νὰ ἀγωνι-
σθοῦν καὶ πολεμήσουν τὸν ἐχθρόν, ἀλλὰ διὰ νὰ συνεργασθοῦν μα-
ζί του ἐνάντια στὸ λαϊκὸ κίνημα, Γι᾿ αὐτὸ προτείνω τὴν ποινὴν τοῦ
θανάτου. Εἶσθε σύμφωνοι;
-- Θάνατος, θάνατος στοὺς φασίστες καὶ ἐθνοπροδότες, φῶνα-
ζε τὸ συγκεντρωμένον πλῆθος, Γιατὶ τοὺς κρατᾶτε ἀκόμα ; Κρεμάλα
στοὺς Γκεσταπίτες, ποὺ σκότωσαν τὰ παιδιά μας στὴν Πετρίνα καὶ
τὸ Ἴσωμα.
Οἱ ἀξιωματικοὶ ἀτάραχοι καὶ σιώπηλοὶ παρηκολούθουν τὸ μαι-
γόμενον πλῆθος, Εἶχαν πάρει πιὰ τὴν ἀπόφασιν, ἀγέρωχοι καὶ ἄπα-
θεῖς καὶ οἱ δύο καὶ μὲ σταθερότητα ἡρώων βάδισαν πρὸς τὸν θάνα-
τον. Δὲν ὀλιγοκάρδισαν καὶ δὲν ἐπέδειξαν οὔτε τὴν ἐλαχίστην δειλί-
αν καὶ ἀπώλειαν τῆς ψυχραιμίας των. Τὸ πρωῖ τῆς δης Νοεμβρίου
1943 ἔξω ἀπὸ τὸ χωριὸ Μαυρόγιαννη, ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ καπε-
τὰν ᾿Αρκάδη τμῆμα ἐλασιτῶν, ἐξετέλεσε τοὺς δύο αὐτοὺς ἀξιώματι-
κοὺς διὰ πυροβολισμοῦ,
Ὃ Γεώργιος Θανόπουλος, γεννήθηκε στὸ χωριὸ Καλολετσῆ τῆς
Ἤλειίας, τὸ 1912. “Ὅταν κατετάγη στὸ στρατὸ ὑπηρέτησεν ὡς ἔφε:
δρος ἀξιωματικὸς τοῦ Πυροβολικοῦ, Κατόπιν κατετάγη ὡς ἐθελοντὴς
λοχίας, τὸ 1936 εἰσήχθη εἰς τὴν ΣΑΙΣΎ. καὶ ἐξῆλθεν ἐκ τῆς ἄνω
σχολῆς ὀνομασθεὶς ἀνθ)γὸς αὐτοκινήτων, Μετὰ τὴν κατάρρευσιν τοῦ
"Αλβανικοῦ μετώπου ἦλθε στὸ χωριὸ καὶ ἠκολούθησε ἀπὸ τοὺς πρώ-
τοὺς τὸ ἐθνικιστικὸ κίνημα τοῦ Χρίστου Καραχάλιου, “Ὁ Νικόλαος
᾿Αναγνωστόπουλος γεννήθηκε στὸ Μοναστηράκι Γορτυνίας τὸ 1913,
Εἰσῆλθεν εἰς τὴν Σχολὴν Εὐελπίδων καὶ ἐξῆλθε μὲ τὸν βαξμὸν τοῦ
ἀνθ)γοσ, ἠκολούθησε καὶ αὐτὸς ἀπὸ τοὺς πρώτους τὴν κίνησιν
Καραχάλιου.

Ἢ σύλληψις τοῦ ἀνδ)γοῦ ᾿Ιωάννου Μουτζούρη

εἰς τὸ Μπεζενίκο Γορτυνίας καὶ ἡ ἐκτέλεσίς του.

Ὅνταν τὸ τάγμα ξεκίνησε ἀπὸ τὸ Πυργάκι - Γαρζενίκο καὶ πῆρε

τὸ δρόμο γιὰ τὰ Λυκόχια, ὁ Ταγματάρχης Καραχάλιος ἀνέθεσεν εἰς
τὸν ἀνθ)γὸν ᾿Ιωάννην ἱΜουτζούρην νὰ μεταβῆ εἰς τὴν Βυτίναν. Ἡ
 -- 150 --

ἀποστολὴ αὐτὴ ἦταν πολὺ ἐπικίνδυνη διότι ἡ περιοχὴ ἧτο γεμάτη

ἀπό ἐνεδρεύοντας ἐλασίτας, ποὺ παρηκολούθουν κατὰ πόδας τὸ
τάγμα, “Ὅταν πῆρε τὸ δρόμο γιὰ τὴ Βυτίνα ἔπεσε σὲ ἐνέδρα ἐλαοί-
τικη. Οἱ ἐλασίτες τὸν ἐπυροβόλησαν καὶ τὸν ἐτραυμάτισαν σοβαρῶς,
κατώρθωσαν ὅμως νὰ ξεφύγουν ἀπὸ τὴν ἐνέδραν ὅλοι σχεδὸν οἱ
ἄνδρες του, ἐκτὸς τοῦ λοχίου Δήμου Γκιόζου, ἐκ Βουτσίου, ὅστις
τραυματισϑεὶς ἠχμαλωτίσϑη, Ὃ διαφυγὼν ᾿Ιωάν, Μουτζούρης ἔφθα-
σε στὴ Βυτίνα, ἀλλά τὸ τραῦμα του ἦτο πολὺ σοβαρὸν καὶ εἶχεν ἄ-
μέσον ἀνάγκην ἰατρικῆς περιθάλψεως, Διὰ τὸν λόγον αὐτὸν ἠγαγκά-
σθη νὰ πάρη ἀπὸ τὴ Βυτίνα τὸ λεωφορεῖον διὰ τὴν Τρίπολιν. “Ὅταν
ὅμως τὸ αὐτοκίνητον ἔφθασε στὸ Μπεζενίκο ἢ Βλαχέρνα ἄνδρες τῆς
ΟΠΛΑᾺ τὸν ἀνεγνώρισαν καὶ τὸν διέταξαν νὰ κατέλθη ἀπὸ τὰ αὐτο-
κίνητον. ᾿Αμέσως μετὰ τὴν σύλληψίν του τὸν ἔδεσαν καὶ τὸν ἐβασά-
νισαν σκληρῶς, Συνεκροτήθη ἀμέσως ἀνταρτοδικεῖον, τὸ ὁποῖον
τὸν κατεδίκασεν εἰς τὴν ἐσχάτην τῶν ποινῶν. Ἢ ἐκτέλεσίς τοῦ ἔγινεν
ὀλίγον ἔξω τῆς Βλαχέρνας ἀμέσως μετὰ τὴν ἔκδοσιν τῆς ἀποφάσεως.

Διαφωνία τοῦ Ἰλάρχου Βρεττάκου καὶ τῶν

ἀξιωματικῶν τοῦ Τάγματος Καραχάλιου.

ἱβετὰ τὴν ἐπίθεσιν τῶν ἐλασιτῶν στὴν Πετρίνα κατὰ τοῦ τάγ-
ματος Καραχάλιου, τὸν τραυματισμὸν τοῦ ταγματάρχου Καραχά-
λιου, τὴν ἐγκατάλειψιν τοῦ τάγματος ἀπὸ τοὺς Αγγλοὺς συνδέ-
σμοὺς ἀξιωματικούς, οἱ ἀξιωματικοὶ καὶ οἱ ἄνδρες τοῦ τάγματος
παρουσίαζον μίαν καταθλιπτικὴν εἰκόνα ἀνθρώπων ἀποθαρρυνθέντων
καὶ ἀποκαρδιωθέντων. “Ὅλοι ἔχασαν τὴν αἰσιοδοξίαν τοὺς καὶ τὴν
πίστιν ποὺ εἶχαν διά τὴν ἐπικράτησιν τοῦ κινήματος τῆς ἐθνικῆς ἀντι-
στάσεως καὶ εἶχαν καταληφθῆ ἀπὸ μιὰ βαθειὰ ἀπογοήτευσιν, ἤρχι-
ζαν δὲ νὰ ἐκφράζουν σοβαρὰς ἀνησυχίας διὰ τὴν τύχην τους. Εἶχον
ὅλοι ἕνα περίλυπον ὕφος καὶ ἕνα σβησμένο βλέμμα. Αἱ ἐξαντλητι-
καὶ πορεῖαι, αἱ στερήσεις, αἱ ἀσπνίαι, τοὺς εἶχον σπάσει τὰ νεῦρα
καὶ τοὺς εἶχον καταστήσει ράκη ἀνθρώπινα, Φαίνονταν τσακισμένοι
σὰν νὰ εἶχαν δεχθῆ τὸ πιὸ δυνατὸ καὶ σκληρὸ κτύπημα, Ὅλοι ἦσαν
σιωπηλοὶ καὶ συλλογισμένοι καὶ τὸ συναίσθημα πλέον τῆς ἡττοπα-
θείας ἄρχισε νὰ ζωγραφίζεται ὁλοκάϑαρα στὰ πρόσωπά τῶν κατὰ
τὰς τραγικὰς ἐκείνας ὥρας. ΓἜβλεπαν πώς ὅλος ὁ πληθυσμὸς τῆς
περιοχῆς, καὶ περισσότερον τὰ ἐθνικόφρονα στοιχεῖα, τοὺς ἀπέφευ-
γον ἐπιμελῶς καὶ ἐπιδείκνυον ἀδιαφορίαν, τόσον διὰ τὴν τροφοδοοί-
ἂν τῶν, ὅσον καὶ διὰ τὴν παροχὴν τῆς ἐλαχίστης βοηθείας ἢ συνδρο-
μῆς, Καμμιὰ πληροφορία δὲν τοὺς ἔδιδον σχετικῶς μὲ τὰς κινήσεις
τῶν ἐλασιτῶν, ἠρνοῦντο δὲ νὰ παρέχουν τρόφιμα καὶ ἐπὶ χρήμασι
 - 151
-

ἀκόμα. Ἔβλεπον παντοῦ ἐχθροὺς καὶ κανέναν φίλον, Ἔβλεπον πὼς

τὸ ΕΑΜ σ᾽ ὅλα τὰ χωριὰ διέθετεν ἕνα πανίσχυρο κομματικὸ ὀργανι-
σμό, ποὺ τρομοκρατοῦσε σὲ ἀφάνταστο σημεῖον τοὺς χωρικούς. Ἔ-
βλεπὸν ὁλοκάθαρα πλέον πὼς ὁ ΕΛᾺΑΣ ἐπεδίωκεν ἀντὶ πάσης θυσίας
νὰ τοὺς διαλύσῃ, νὰ τοὺς συντρίψη, νὰ τοὺς δώση τὸ τελικὸ κτύπη-
μα ἢ μὲ τὴ βία ἢ μὲ τὸ δόλο καὶ ὅτι τὸ κτύππμα τοῦτο ἠδύνατο νὰ
τοὺς τὸ δώση ὅταν ἤθελε, ἐπιλέγων αὐτὸς τὴν ὥραν καὶ τὴν στιγμήν.
Κατάλαβαν πλέον ὅλοι πώς, ὅπως διεμορφώθησαν τὰ πράγματα, τὸ
ΕΑΜ εἶχεν ἐπικρατήσει καὶ πὼς στὸ Μωρηᾶ πλέον δὲν ἦτο δυνατὸν
νὰ σταθῆ καὶ νὰ ἀνδρωθῆ ἄλλο ἀντάρτικο ἀνεξάρτητο τοῦ ΕΛΑΣ.
Μερικοὶ ἀξιωματικοὶ μαζὶ μὲ τοὺς ἄνδρας τοὺς μετὰ τὴν σύγ-
κρουσιν τῆς Πετρίνας ἀπεχώρησαν χωρὶς τὴν ἄδειαν τοῦ ἀρχηγοῦ.
Εἶχεν ἀρχίσει πλέον ἡ διάλυσις. ᾽Ο ἀριθμὸς τῶν ἀνδρῶν τοῦ τάγμα-
τος εἶχεν ἐλαττωθῆ λίαν αἰσθητῶς. Ὅταν τὸ τάγμα ἔφθασε οτὸ
Δυρράχι, οἱ ἐξ Ἠλείας ἀξιωματικοὶ πρὸ πάντων καὶ ὅλοι οἱ ἄλλοι,
ἐκτὸς τῶν ἀνηκόντων εἰς τὴν ὁμάδα τοῦ ᾿Ιλάρχου Βρεττάκου, ἀνε-
κοίνωσαν εἰς τὸν Βρεττᾶκον ὅτι δὲν δύνανται νὰ παραμείνουν πε-
ρισσότερον εἰς τὴν περιοχὴν αὐτὴν καὶ ὅτι προτίθενται νὰ τὴν ἐγκα-
ταλείψουν καὶ νὰ βαδίσουν πρὸς τὴν περιοχὴν ᾿Ηλείας καὶ ᾿Ολυμπί-
ας, ὅπου τὸ ἔδαφος εἶναι γνωστὸν καὶ φιλικόν πιστεύοντες ὅτι στὰ
μέρη αὐτὰ θὰ κρατηθοῦν ἐν ἀσφαλείᾳ καὶ θὰ δυνηθοῦν συντόμως
νὰ ἀνασυγκροτήσουν τὰς δυνάμεις τοῦ τάγματος, ἐνισχυόμενοι ποι-
κιλοτρόπως εἰς ὅπλα, τροφὰς καὶ ἱματισμόν. Ὃ λοχαγὸς ᾿Αργυρό-
πουλος, ὁ Παχῆς, ὁ Βασιλάρας, σὲ κοινὴ σύόσκεψη ποὺ ἔγινε μὲ τὸ
Βρεττᾶκο, τοῦ ἐτόνισαν νὰ τοὺς ἀκολουθήση καὶ αὐτὸς μὲ τὸ ἔνο-
πλο τμῆμα τοῦ καὶ νὰ ἐγκαταλείψη ἀμέσως ὅλο τὸ τάγμα τὴν περι-
οχὴ αὐτὴ τὴν τόσο ἐχθρική.
- ᾿Αρχηγέ, τοῦ εἶπεν ὁ ᾿Αργυρόπουλος, τὰ μέρη αὐτὰ δὲν μᾶς
σηκώνουν ἐμᾶς, κανέναν δὲν γνωρίζουμε, εἶναι ἐχθρικά, οὔτε μπο-
ρεῖ ποτὲ μὲ κανέναν τρόπο νὰ γίνουν δικά μας. Ὅλα τὰ χωριὰ εἴ-
γαι ὠργανωμένα κομμουνιστικά, οἱ δὲ δικοί μας, ὅσοι καὶ ἂν εἶναι,
εἶναι τρομοκρατημένοι καὶ δὲν τολμοῦν νὰ σηκώσουν κεφάλι. ᾽Εὰν
δὲν φύγουμε τὸ συντομώτερο ἀπὸ δῶ ὅλοι αὐτοὶ θὰ σηκωθοῦν καὶ
θὰ μᾶς μακελλοκόψουν. Τοὐναντίον στὰ μέρη τὰ δικά μας πιστεύου-
με ὅτι δὲν θ᾽ ἀντιμετωπίσουμε τοιαύτην κατάστασιν, ἀλλὰ πολὺ δια-
φορετικήν. Θὰ βρεθοῦν πολλοὶ νὰ μᾶς ἐνισοχύσουν καὶ γὰ μᾶς σὺυν-
τρέξουν εἰς τὸν ἀγῶνα τὸν ὁποῖον ἀνελάβαμε,
ὋὉ Βρεττᾶκος δὲν συνεφώνησε μὲ τὰς ἀπόψεις τῶν ἀξιωώματι-
κῶν αὐτῶν, Ἦτο ἀμετάπειστος. Κατείχετο ἀπὸ τὴν ἔμμονον ἰδέαν
νὰ βαδίση μὲ ὅλο τὸ τάγμα πρὸς τὴν Μεσσηνιακὴ ἱΜβάνη, νὰ πιάση
τὰ μέρη τοῦ Ταὐγέτου. ᾿'Ἔκεϊ ἐπίστευε πὼς θὰ συνεκέντρωνε γύρω
τοῦ καὶ ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ ὅλους τοὺς ἐθνικόφρονας τῆς περιο-.
 -- 152
-

χῆς καὶ θὰ ἠδύνατο νὰ ἐπιβληθῆ, κτυπῶν τοὺς ἐλασίτας καὶ νὰ ἐξο-

φλήσῃ παληοὺς λογαριασμοὺς μὲ μερικοὺς ἀπὸ αὐτούς.

Ἡ ἀπελευδέρωσις τοῦ Καοραχάλιου.

ἰλετὰ τὴν διαφωνίαν τοῦ Βρεττάκου καὶ τῶν ἐξ ᾿Ηλείας ᾿Αξιω-

ματικῶν, οἱ τελευταῖοι ἀπεφάσισαν νὰ κινηθοῦν πρὸς ἀπελευθέρω-
σιν τοῦ ταγματάρχου Καραχάλιου καὶ ἐν συνεχείᾳ νὰ βαδίσουν πρὸς
τὴν περιοχὴν Ἠλείας καὶ ᾿Ολυμπίας. Οὕτως ἐχόντων τῶν πραγμά-
τῶν, ὅλα τὰ τμήματα αὐτά, ἐκτὸς τοῦ τμήματος Βρεττάκου͵ ἐκινή-
θησαν ἀκολουθοῦντα τὸν δρόμον πρὸς τὸ χωρίον Καμάρες, ὅπου
ἐπληροφορήθησαν ὅτι κρατεῖται ὁ ἀρχηγός τῶν. “Ὅταν ἔφθασαν εἰς
τὰς προσβάσεις τοῦ χωρίου, κατὰ τὴν Ἰθην νυκτερινὴν τῆς 24ης Ὃ-
κτωβρίου, ὁ ὑπολοχαγὸς Παχῆς μὲ τμῆμα ἀνταρτῶν, πλησιάσας πα-
ρακειμένην οἰκίαν, συνέλαβε χωρικόν, παρὰ τοῦ ὁποίου ἐζήτησε πλη-
ροφορίας, ἐὰν ὑπάρχη ἐντὸς τοῦ χωρίου δύναμις τοῦ ΕΛΑΣ καὶ εἰς
ποίαν οἰκίαν κρατεῖται ὁ ταγματάρχης Καραχάλιος. Ὃ χωρικὸς ἀνε-
κοίνωσεν εἰς τὸν Παχῆν ὅτι ὁ Καραχάλιος φρουρεῖται εἰς κεντρικὴν
οἰκίαν τοῦ χωρίου καὶ ὅτι δύναμις ἐλασιτῶν ἐξ 25 περίπου ἀνδρῶν,
εὑρίσκεται ἐντὸς τῆς ἐκκλησίας τοῦ χωρίου, Τότε ὁ Παχῆς ἔσπευσεν
ἀμέσως μὲ ἰσχυρὸν τμῆμα ἀνταρτῶν καὶ περιεκύκλωσε τὴν ἐκκλησί-
αν, ἐντὸς τῆς ὁποίας ἐκοιμῶντο οἱ ἐλασῖται. Τὸ κοιμώμενον τμῆμα,
αἰφνιδιαοθὲν καὶ καταληφθὲν ἐξ ἀπήνης, ἠναγκάσθη νὰ παραδοθῇ,
Ὃ Παχῆς ἀποτεινόμενος πρὸς τοὺς αἰφνιδιασθέντας ἐλασίτας οἱ ὁ-
ποῖοι εἶχον καταθορυβηθῆ, εἶπεν :
- Μὴ φοβῆσθε, δὲν ἔχουμε τίποτε μαζί σας. ᾽᾿Εμάθαμε ὅτι ἐδῶ
κρατεῖτε τὸν ἀρχηγόν Καραχάλιον, τὸ ὁποῖον ἤρθαμε νὰ πάρουμε.
Διὰ λόγους ἀσφαλείας θὰ μείνετε ἐδῶ καὶ δὲν θὰ κουνηθῆ κανένας
ἀπὸ τὴ θέσι του, μέχρις ὅτου ἔλθουμε ἐμεῖς. Θὰ ἔλθῃ ἕνας μαζί μας
γιὰ νὰ μᾶς ὑποδείξη τὴν οἰκίαν ὅπου κρατεῖται ὃ Καραχάλιος.
Παραλαβὼν δὲ ἀμέσως μαζύ τοῦ ἐλασίτην τινὰ γνωρίζοντα
τὴν οἰκίαν, ὅπου ἐκρατεῖτο ὁ Καραχάλιος, ἔσπευσε μὲ μικρὸν τμῆμα
πρὸς ἀπελευθέρωσίν του. Ὅταν ἔφθασε πρὸ τῆς θύρας τῆς οἰκίας
ἀντελήφθη ἐλασίτας τινὰς καθημένους. Οὗτοι ἐξέλαβον τοὺς προσερ-
χομένους λόγῳ τοῦ σκότους ὡς συναδέλφους των, εἷς δὲ ἐξ αὐτῶν
ἐφώναξε δυνατά:
-- ἴἌντε, βρὲ παιδιά, ὅλη τὴ νύκτα ἐμεῖς θὰ φυλᾶμε;
᾿ΔΑμέσως ὁ ὑπολοχαγὸς Παχῆς ὥρμησε μὲ τοὺς ἄνδρας του,
τοὺς συνέλαβε καὶ τοὺς ἀφώπλισε, εἰσελθὼν δὲ ἀμέσως ἐντὸς τῆς
οἰκίας, ἀνῆλθεν εἰς τὸν Κοιτῶνα τοῦ Καραχάλιου, ὅπου εὗρε τοῦτον
κοιμώμενον. Δίπλα τοῦ δὲ ἑἐκοιμᾷτο καὶ ὁ ἰατρὸς ὅστις τὸν ἐκούραρε.
 -- 153 --

Ὃ Καραχάλιος ἀφυπνισθεὶς ἠρώτῃσε:

--- Ποιὸς εἶναι τέτοια ὥρα ; Τὶ θέλετε :.
-- Ἐγὼ ἀρχηγέ, εἶπεν ὁ ὑπολοχαγὸς Παχῆς, ἯἮρθα νὰ σὲ
πάρω !.
-- Βρέ, πῶς βρέθηκες ἐδῶ :.
- Μάθαμς πῶς συνελήφθης καὶ ἤλθαμε νὰ σὲ ἀπελευθερώ-
σοῦμε, “Ετοιμάσου γιατὶ δὲν ἔχουμε καιρό,
Πράγματι ὁ Καραχάλιος ἐνεδύθη καὶ κατῆλθε τὴν κλίμακα ὑ-
ποβασταζόμενος ὑπὸ τοῦ ὑπολοχαγοῦ Παχῆ, ἐπιβὰς δὲ ἡμιόνου καὶ
περιστοιχιζόμενος ἀπό τοὺς ἄνδρας τοῦ τάγματός τοῦ πῆρε τὸ δρό-
μο μὲ κατεύθυνσιν πρὸς ᾿Ολυμπίαν καὶ ᾿Ηλείαν.

Σύλληψις τοῦ Καραχάλιου καὶ ἡ ἐκτέλεσίς του.

Τὰ τμήματα τοῦ Καραχάλιου, καταδιωκόμενα ἀπὸ ἐλασίτικα

τμήματα, κατώρθωσαν νὰ φθάσουν στὸ χωριὸ Σέκουλα. ᾿Απὸ τὸ χὼ-
ριὸ αὐτὸ κατήγετο ὁ ἀνθ)γὸς ᾿Ιωάν. Εὐσταθϑόπουλος ὅστις εἶχε προσ-
χωρήσει εἰς τὸ συγκρότημα Ἀαραχάλιου καὶ εὑρίσκετο μαζύ του.
"Ὅταν ἔφθασαν στὸ Σέκουλα, ὁ Καραχάλιος, μὴ δυνάμενος νὰ ὁδοι-
πορήσῃ καὶ κατατρυχώμενος ἀπὸ τὰς ὀδύνας τοῦ τραύματός του, ἀ-
πεφάσισε νὰ μείνη στὸ χωριὸ αὐτό, γιὰ νὰ περιποιηθῆ τὸ τραῦμα
τοῦ, Ὃ ἀνθ)γὸς Εὐσταθόπουλος τοῦ ὑπεσχέθη πλήρη ἀσφάλειαν καὶ
ἰατρικὴν περίθαλψιν, ἀποτανθεῖς δὲ ὁ Καραχάλιος πρὸς τοὺς ἀντάρ-
τας του καὶ τοὺς ἀξιωματικούς του, εἶπε:
-- «Παιδιὰ ἐγὼ θὰ μείνω ἐδῶ, δὲν μπορῶ νὰ προχωρήσῳ πλέον.
Τὸ τραῦμα μου ἔχει ἀνάγκην ἀμέσου ἰατρικῆς περιθάλψεως. Νὰ πᾶ-
τε στὸ καλὸ καὶ σᾶς εὔχομαι νὰ φθόσετε στὰ σπίτια σας σῶοι καὶ
ἐλπίζω στὸ Θεὸ ὅτι πολὺ σύντομα θὰ ξαναϊδωθοῦμε ὅλοι μαζύ».
Ὃ ὑπολοχαγὸς Παχῆς καὶ ἄλλοι ἀξιωματικοὶ ἐξ ᾿Ηλείας προ-
σεπάθησαν νὰ τὸν πείσουν νὰ τοὺς ἀκολουθήση τονίσαντες εἰς αὐ-
τὸν ὅτι εἰς τὴν ᾿Ηλείαν θὰ τοῦ ἐξασφαλίσουν καλλιτέραν ἀσφάλειαν
ἐπὶ μακρόν χρονικὸν διάστημα, Ὃ Καραχάλιος παρὰ τὴν ἐπιμονὴν
τῶν συμπατριωτῶν τοῦ παρέμεινε στὸ Σέκουλα, πλησίον τοῦ ἄνθ-
γοῦ Εὐσταθοπούλου, ὅστις τοῦ παρεσκεύασεν ἀσφαλὲς κρυσφύγετον
ἐντὸς δάσους πλησίον τοῦ χωρίου, Εἰς τὸ κρυσφύγετον αὐτὸ κλειῖσ-
μένος καὶ ἀπομεμονωμένος ὃ Καραχάλιος μαζὺ μὲ τὸν ἀνθ)γγὸν Εὐὖ-
σταθόπουλον περνοῦσε τὶς τραγικώτερες ὥρες τῆς ζωῆς τοῦ, κατὰ-
τρυχώμενος ἀπὸ τὸ βαρὺ τραῦμα τοῦ καὶ ἀπὸ τὸν τραυματικὸ πῦρε-
τό. Τὸ κρυσφύγετό τοῦ ὅμως ἀνεκαλύφθη ἀπὸ τὰ λαγωνικὰ τῆς ἐα-
μικῆς ἡγεσίας. ᾽Ὃ πολιτευτὴς Γιαννᾶκος Μπούτης, σημαῖνον στέλε-
χος τοῦ ΕΑΜ καὶ ἀσκῶν μεγάλην ἐπιρροὴν ἐν τῇ περιοχῇ, κατὠρ-
 -- 154 -

θῶσε νὰ ἀνακαλύψη τὸ κρυσφύγετον, ὅπου τὸ βράδυ τῆς 30ῆς Ὁ.

κτωβρίου ὁ Μπούτης μαζὺ μὲ τὸν Δαβιλᾶν ἐνεφανίσθησαν πρὸ τοῦ
Καραχάλιου ;
-- Κύρις ταγματάρχα, εἶπεν ὁ Μπούτης, ἔρχομαι νὰ σᾶς ἐγχει-
ρίσω ἕνα ἔγγραφον τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς Διασυμμαχικῆς ἀποστολῆς ταγ-
ματάρχου Ρίντ. Εἰς τὸ ἔγγραφον αὐτό, ἂν δὲν ἀπατῶμαι, σᾶς συνι-
στᾷ νὰ σταματήσετε τὸν ἀδελφοκτόνον πόλεμον καὶ νὰ διατάξητε
τὰ τμήματά σὰς νὰ ἐγκαταλείψουν τὴν περιοχήν μας καὶ νὰ εἰσέλ-
θουν εἰς τὴν Ἠλείαν,
᾿Ενεχείρισε δὲ πρὸς τὸν Καραχάλιον τὸ ἔγγραφον τοῦ ταγμα-
τάρχου Ρίντ, τὸ ὁποῖον ἀνέγνωσε καὶ εἶπε : ᾿
-- Κύριε Μπούτη σήμερον λείπουν αἱ προῦύποθέσεις ὑπὸ τὰς
ὁποίας ὁ κ. Ρίντ συνέταξε τὸ ἔγγραφον τοῦτο. Τὸ τάγμα μοῦ διελύ-
θη καὶ οἱ ἄνδρες καὶ οἱ ἀξιωματικοί τοῦ ἔπαυσαν πλέον ν' ἀποτε-
λοῦν συντεταγμένον τμῆμα. ᾿Εγὼ ὅπως βλέπετε εἶμαι βαρειὰ τραῦυ-
ματιομένος καὶ σᾶς παρακαλῶ ν᾽ ἀνακοινώσητε εἰς τὸν κ, Ρίντ τὰς
εὐχαριστίας μοῦ διὰ τὸ ἐνδιαφέρον του ὑπὲρ ἐμοῦ, νὰ τοῦ ἀνγακοι-
νώσητε ἐπίσης ὅτι ἐγὼ ἔπραξα τὸ καθῆκον μου ὡς Ἕλλην ἀξιωμα.
τικός, νὰ πράξη δὲ καὶ αὐτὸς τὸ ἴδιαν, ὧς Βρεττανός, Αὐτὴ τὴ στιγ-
μὴ φλέγομαι ἀπὸ τὸν τραυματικὸν πυρεττόν, ἀντιλαμβάνεσθε τὴν
τραγικὴν μου θέσιν, πάντως σᾶς πληροφορῶ ὅτι εὑρίσκομαι εἰς τὴν
διάθεσίν σας καὶ ἄν αὐτὰ τὰ τέρατα θελήσουν νὰ μὲ διαπομπεύσουν,
θὰ τινάξω τὰ μυαλά μοὺ στὸν ἀέρα, νὰ εἶσθε βέβαιος ὅτι θά Κκρα-
τήσω μίαν σφαίραν διὰ τὸν ἑαυτόν μου,
Ὃ Μπούτης τοῦ ἐδήλωσεν ὅτι θὰ πράξη ὅ,τι ἀκριβῶς τοῦ πα.
γορεύση ὁ ταγματάρχης καὶ ὅτι θὰ ἀσκήση ὅλην τοῦ τὴν ἐπιρροὴ
νὰ μὴ διαπομπευθῆ.
-- Κύριε Μπούτη, εἶπεν ὁ Καραχάλιος, ἔχω μάθει ὅτι εἶσθε
τίμιος ἄνθρωπος καὶ ἐμπιστεύομαι εἰς τὴν τιμιότητά σας τὸν ἑαυτόν
βου, ᾿ἘΕνεργήσατε ὅπως νομίζετε. Ἕνα μόνον πρέπει νὰ διασφαλι-
σετε : Πρῶτον νὰ μὴ μὲ διαπομπεύσουν, δεύτερον νὰ τύχω ἀνθρω-
πίνης περιποιήσεως, τρίτον νὰ δικασθῶ κανονικῶς καὶ τέταρτον νὰ
μοὶ ἐπιτραπῆ νὰ φέρω τὸ πιστόλιόν μου, :
Τότε ὁ Μπούτης ἀπήντησε :
- [ἐγὼ θὰ πράξω ὅ,τι δύναμαι. Πρέπει ὅμως, κ, ταγματάρχα,
νὰ μὴν ἔχετε ἐμπιστοσύνην εἰς τοὺς ἀνθρώπους αὐτούς. Σοῦ δίδω
τὸ λόγο τῆς τιμῆς μου ὅτι θὰ πράξω ὅ,τι εἶναι δυνατὸν διὰ τὴν ἔπι-
τυχίαν τῶν τεϑέντων δρῶν,
Τὴν ἑπομένην ὁ Μπούτης ἀνέβηκε στὴν ᾿Ανδρίτσαινα καὶ συ-
νηντήθη μὲ τὸν καθοδηγητὴν Ὥρίωνα, ὑπ᾽ ὄψει τοῦ ὁποίου ἔθεσε
τοὺς τεθέντας ὅρους παραδόσεως τοῦ Καραχάλιου. “Ὁ ᾿Ὥρίων ἐδέ-
χθη τὰς προτάσεις τοῦ Μπούτη καὶ ὑπεσχέθη, δώσας εἰς αὐτὸν τὸν
 -- 155 --

λόγον τῆς τιμῆς του, τῆς στρατιωτικῆς καὶ τῆς ἀνθρωπίνης, ὅτι θὰ
τὸν δεχθῆ καὶ συμπεριφερθῆ ὅπως αὐτὸς θέλη. Τὴν ἑπομένην ὁ Κα-
ραχάλιος ἔφθασεν εἰς ᾿Ανδρίτσαιναν ἔφιππος καὶ ἐν συνεχείᾳ εἰς τὸ
χωρίον Ζάχα, ὅπου κατέλυσεν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἐξαδέλφου τοῦ ὁ-
δοντιάτρου ᾿Αγγελοπούλου, παρεδόθη δὲ εἰς τὸν ᾿Ωρίωνα, ὅστις
πράγματι δὲν τοῦ ἀφήρεσς τὸ περίστροφον.
Μετ΄ ὀλίγας ἡμέρας ὠδηγήθη εἰς τὸ Δυρράχι, ὅπου ἧτο τὸ
Στρατηγεῖον τοῦ ΕΛΑ͂Σ. κεῖ προσήχθη ἐνώπιον ἀνταρτοδικείου
καὶ κατεδικάσθη εἰς θάνατον. Τὴν θην Δεκεμβρίου 1943 παραλήφθη
ὑπὸ τριῶν ἀνταρτῶν διά νὰ ὁδηγηθῇ πρὸς χωρίον Γεωργίτσιον, [Καθ᾿
ὁδὸν ὅμως καὶ εἰς ἀπόστασιν οὐχὶ πλέον τῶν 800 μ, ἀπὸ τοῦ χωρίου
Νεοχωρίου, ὡς μετεφέρετο ἐπιβιβασθεὶς λόγω τοῦ τραύματός τοῦ
ἐπὶ ἑνὸς ἡμιόνου, εἷς τῶν συνοδῶν τοῦ, ἑπόμενος τούτου, τὸν ἐπυ-
ροβόλησεν ἐκ τῶν νώτων εἰς τὴν κεφαλὴν καὶ τὸν ἐφόνευσε.

Ἢ μόχη τῆς Παληόχωρας καὶ ἡ ἐξόντωσις

τοῦ ἀνταρτικοῦ συγκροτήματος Βρεττάκου
ὑπὸ δυνάμεων τοῦ ΕΛΑΣ.

Διὰ ἀπὸ τὰς ἀναριθμήτους ἱστορίας αἵματος ποὺ ἔλαβον χώ-

ρᾶν στὸ Μωρηᾷ κατὰ τὰ μαῦρα χρόνια τῆς κατοχῆς καὶ τοῦ ἐμφυ-
λίου πολέμου, εἶναι ἡ αἱματηρὰ τραγωδία τῆς Παληόχωρας - 'Α,
βοίας. Στὸ χωριὸ αὐτὸ τὴ χαραυγὴ τῆς 2δης ᾿Οκτωβρίου 1943 ἔλα-
βε χώραν μιὰ ἀπὸ τὰἀς ἀγριωτέρεις σφαγὰς ποὺ ἐγνώρισεν ὁ Μωρηᾶς
κατὰ τὰ τελευταῖα χρόνια τοῦ ἐμφυλίου σπαραγμοῦ κατὰ τῶν ἀν-
ταρτῶν τῆς ἐνόπλου ἐθνικῆς ὁμάδος τοῦ Βρεττάκου ἀπὸ ἐνόπλους
ἄνδρας τοῦ ΕΛΑΣ, ποὺ ἐκυριαρχοῦντο τότε ἀπὸ τὴν ἀκόρεστη δίψα
τοῦ αἵματος. Ἢ Παληόχωρα εἶναι ἕνα μικρὸ καὶ γραφικὸ χωριου-
δάκι παραθαλάσσιο, κεῖται δὲ ἀνατολικῶς τῆς πόλεως τῶν Καλα-
μῶν, ἀπέχουσα ἀπ᾽ αὐτῆς περὶ τὰ 10 χιλιόμετρα, Ὃ Ἴλαρχος Βρετ-
τᾶκος μὲ 75 περίπου ἀντάρτας του, πλήρως ἐξωπλισμένους, ἔφϑασε
τὸ βράδυ τῆς 25ης ᾿Οκτωβρίου στὸ χωριουδάκι Παληόχωρα. Πέρασε
ἀπ’ ἔξω ἀπό τὴν Καλαμάτα, λέγεται πὼς ἔστειλε ἔκτακτον ἀπε-
σταλμένον στὸν συνταγματάρχην Παπαδόγκωνα ζητῶντας ἀπ' αὐ-
τὸν ἐνίσχυση. Ἐρχόταν ἀπὸ τὸ Δυρράχι Ταὐγέτου καταδιωκόμενος
ἀπὸ τὰς ἀναριθμήτους δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ, ὕστερα ἀπὸ τὴν ἐπίθεσι
ποὺ τοὺς ἔκαναν στὴν Πετρίνα - Φαλαισίας.
ἰλόλις πάτησε τὸ πόδι τοῦ στὸ χωριό, ἀμέσως ἐγκατέστησε
φυλάκια σ᾽ ὅλα τὰ στρατηγικὰ σημεῖα τοῦ χωριοῦ καὶ ἔδωσε αὐστη-
ρὰς ἐντολὰς στοὺς κατοίκους τοῦ χωριοῦ νὰ μὴ ἐξέλθη οὐδεὶς ἔξω
 -- 156
-

ἀπὸ τὸ σπίτι του, Τὸ πρῶτο φυλάκιο τὸ ἐγκατέστησε στὸ βόρειο

μέ-
ρὸς τοῦ χωριοῦ ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς ἐκκλησίας τοῦ “Αγίου Γεωργίου,
ὅπου κατεσκεύασαν προχώματα. Στὸ φυλάκιο αὐτὸ ἐγκατεστάθη:-
σαν ὃ ὑπολοχαγὸς Ἰωάννης ἐλπιτσάνης καὶ ὁ ἀνθ) γὸς ἱζκουτσίκας, μὲ
ἰσχυρὰν δύναμιν ἀνταρτῶν, Καὶ οἱ δύο αὐτοὶ ἧσαν γενναῖοι ἀξιωμα-
τικοί, ἀτρόμητοι στοὺς κινδύνους, πιστοῖ, ἀχώριστοι καὶ ἀφοσιωμέ-
νοι φίλοι τοῦ Βρεττάκου, προικισμένοι μὲ ἀδαμάντινες ἀρετὲς καὶ μὲ
βαθειὰ πίστη πρὸς τὴν “Ἑλλάδα, Ἕτερον ἐπίσης ἰσχυρὸ φυλάκιο
ἐγκατεστάθη στὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο͵ ποὺ εἶναι κτισμένο στὸ κέντρον
τοῦ χωριοῦ, “Ὃ "ἴλαρχος Βρεττᾶκος μαζὺ μὲ ὀλίγους ἀφοσιωμένους
ἐλανιάτας ἐγκατεστάθη εἰς τὴν οἰκίαν Τηρέα ποὺ εἶναι κτισμένῃ πιὸ
κάτω ἀπὸ τὸ σχολεξιό, ὁ δὲ ἀνθ)γὸς Νασσόπουλος μαζὺ μὲ τὸν Κου-
δούνη, τὸν ᾿Αρχιμανδρίτην ζοκκίνην, τὸν Καμαρινέα καὶ ἄλλους
ἐγκατεστάθησαν εἰς τήν οἰκίαν τοῦ Τηρέα, παραπλεύρως κειμένην.
Τὸ βράϑυ τῆς 2Ζ7ης ᾿Οκτωβρίου καὶ μόλις ἄρχισε νὰ σουρουπώ-
νη καλὰ ἠκούσθησαν ἀραιὰ πυρὰ ὅλμων καὶ πολυβόλων. Ὕστερα
ἀπὸ λίγη ὥρα ἕνας φοβερὸς καταιγισμὸς πυρὸς κατηύγαζε τὸ χω-
ριὸ Παληόχωρα, Οἱ Παληοχωρίτες αἰφνιδιάσθησαν, "Ἄρχισαν νὰ
ζοῦν ὥρας δραματικῆς ἀγωνίας καὶ τρόμου καὶ πίσω ἀπὸ τὰ κατά-
κλειστὰ παράθυρά τοὺς παρηκολούθουν ἄγρυπνοι τὴν ἐξέλιξη τῆς
μάχης, Τὰ καταιγιστικὰ πυρὰ προήρχοντο ἀπὸ τὰ πολυάριθμα τμή-
ματα τοῦ ΕΛΑΣ, ποὺ ἠκολούθουν κατὰ πόδας τὸ τμῆμα Βρεττάκου
διὰ νὰ τὸ ἐγκλωβίσουν καὶ τὸ ἐξοντώσουν. Τὰ τμήματα ποὺ ἐκινή-
θησαν κατά τοῦ Βρεττάκου ἀνῆκαν στὸ ὃον Σύνταγμα τοῦ ΕΛΑΣ,
ἐτέλουν δὲ ὑπὸ τὰς διαταγὰς τῶν Καπετὰν Ληᾶ Καραμούζη, Τάσσου
᾿Αναστασοπούλου, Γ, Παναγοπούλου, (. Βαλσαμάκη, Τάσσου ἴία-
τούνα, Λπασακίδη καὶ ἄλλων. Εἶχον κυκλώσει τὸ χωριὸ ἀπὰ ὅλας
τὰς πλευρὰς καὶ μόνον ἡ πρὸς τὴν θάλασσαν πλευρὰ ἔμεινεν ἀκά-
λυπτη. Μόλις ἄρχισε νὰ ξημερώνη ἔβαλον καταιγιστικῶς κατὰ τῶν
φυλακίων. Ἕνας θανάσιμος κλοιὸς φωτιᾶς καὶ σιδήρου εἶχε ζώσει
ἀπὸ παντοῦ τὸ μικρὸ χωριουδάκι, ἐντὸς τοῦ ὁποίου ἠμύνοντο ἡρωΐϊ-
κὰ οἱ 75 ἀντάρται τοῦ Βρεττάκου. Εἶναι ἀλήθεια πὼς κατὰ τὰς πρώ-
τας ὥρας τῆς ἐπιθέσεως, οἱ ἐλασῖται ἔβαλον ἐκ τοῦ μακρόθεν, φο-
βούμενοι νὰ πλησιάσουν τὸ χωριό, μήπως αἰφνιδιαστικῶς μηχανοκί-
νητὰ Γερμανικὰ τμήματα τοὺς πλευροκοπήσουν, γιατὶ πίστευαν πὼς
ὁ Παπαδόγκωνας ἀπὸ τὴν Καλαμάτα θὰ παρεῖχεν ἐνίσχυσιν πρὸς
τοὺς κυκλωμένους ἄνδρας τοῦ Βρεττάκου, μεσολαβὼν στὴ Γερμανι-
κὴ Διοίκησι. Οὐδεμία ὅμως Γερμανικὴ κίνησις παρετηρήθη καθ᾽ ὅλην
τὴν διάρκειαν τῆς νύκτας καὶ οἱ Γερμανοὶ ἀπὸ τὴν Καλαμάτα ἀπαθεῖς
παρηκολούθουν τὴν σύγκρουσιν. Ἢ ἀντάρα τῆς μάχης, οἱ κρότοι
τῶν πιπτόντων κατὰ τοῦ χωρίου ὅλμων καὶ οἱ συνεχεῖς κροταλισμοὶ
τῶν πολυβόλων ἠκούοντο εὐκρινῶς στὴν Καλαμάτα, αἱ δὲ κόκκιναι
 “- 157 ..

φωτοβολίδες διεκρίνοντο εὐκρινέστατα, διασχίζουσαι τὸν οὐρανόν.

Ἢ ἐπίθεσις διεξήγετο ἀπὸ ἰσχυρὰς δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ,͵ αἱ ὁ-
ποῖαι ὑπελογίζοντο ὅτι ὑπερέβαινον τοὺς 500 ἄνδρας. Τὴν χαραυγὴν
τῆς 28δης ᾿Οκτωβρίου, τὰ ἐλασίτικα τμήματα, ἀφοῦ εἶδον τὴν ἀπά-
θειαν καὶ ἀδιαφορίαν τῶν Γερμανῶν, ὥρμησαν ἀκάθεκτα κατὰ τῶν
φυλακίων. Τὰ πρῶτα θανάσιμα πλήγματα τὰ δέχθηκε τὸ φυλάκιον
τοῦ ᾿Αγίου Γεωργίου. Τὸ εἶχαν κυκλώσει ἕρποντες καὶ τὸ κτυποῦσαν
καταιγιστικῶς ἀπὸ ὅλας τὰς πλευράς, χρησιμοποιοῦντες μεγάλας
ποσότητας πυρομαχικῶν, Οἱ ἐντὸς τοῦ φυλακίου ἄνδρες ἐμάχοντο
ἡρωϊκῶς, ἡ πάλη τῶν ὅμως ἧτο ἄνισος. Καὶ ὅμως οἱ ὀλίγοι αὐτοὶ
ἄνδρες ἀντιμετώπισαν ἐπὶ πολλὰς ὥρας τὰ ἀναρίθμητα κύματα τῶν
ἐλασιτῶν, Ἢ μάχη διεξάγεται μὲ λύσσα, οἱ ἄνδρες τοῦ Βρεττάκου
παραμένουν εἰς τὰς θέσεις τῶν καὶ βάλλουν ἀκαταπαύστως κατὰ
τῶν ἐπιτιθεμένων. Αἱ μεγάλαι ὅμως δυνάμεις καὶ τὰ ἄφθονα πυρο-
μαχικά, κάμπτουν τὴν ἀντίστασιν τῶν Λακώνων. Πρῶτον πίπτει τὸ
φυλάκιον τοῦ ᾿Αγίου Γεωργίου, φονεύεται ὁ ἀνθ)γγὸς Κουτσίκας. Ὃ
ἱΜπιτσάνης, χειριζόμενος ὁ ἴδιος τὸ πολυβόλον, ἐξοκολουθεῖ νὰ
μάχεται,
-- Παραδόσου Μπιτσάνη ! Φώναζαν οἱ ἐλασῖτες,
-- Ὄχι δὲν παραδίδουμαι, εἶμαι ἕἙλληνας καὶ Ἕλληνας θὰ
πεθάνω.
Τὴν ὥραν ἐκείνην ἐμάχετο ἡρωϊκῶς ὁ Μπιτσάνης γιὰ ὅλη τὴν
Ἑλλάδα. Σὲ μιὰ στιγμὴ οἱ ἐλασίτες, μὲ ἄλματα καὶ μὲ τὰ μαχαίρια
στὸ στόμα, τὸν πλησιάζουν ἀπ᾽ ὅλας τὰς πλευρὰς καὶ τοῦ πετοῦν
χειροβομβίδας, Μιὰ ἀπ΄ αὐτὲς ἔσκασε μπροστά του, τὸν πέταξε στὸν
ἀέρα καὶ σωριάσθηκε νεκρός.
Ὃ ἀνθ)γὸς ΝΜασσόπουλος, μὲ τοὺς ἀντάρτες τοῦ, μάχεται ἡρωΐϊ-
κῶς μέσα ἀπὸ τὸ σπίτι τοῦ Παναγιώτου Τηρέα, Τοῦ πετοῦν χειρο-
βομβίδες καὶ μπουκάλες γεμᾶτες βενζίνη. Διὰ νὰ μὴ καῆ τὸ σπίτι,
ἀποφασίζει ἡρωϊκὴν ἔξοδον ἐναντίον δεκαπλασίων ἐλασιτῶν. τὸν
ἀκολουθοῦν στὴν πορείαν τῆς αἰωνιότητος ὁ ΚΚουδούνης, ὁ Χαρ. Κα’
μαρηνέας καὶ ὅλοι οἱ ἀντάρται των. Κατὰ τὴν ἔξοδον ἔπεσαν οἱ πε-
ρισσότεροι καὶ ἐλάχιστοι κατώρθωσαν νὰ σπάσουν τὸν κλοιόν,
᾿Επίσης ὁ Ἴλαρχος Βρεττᾶκος, μέσα ἀπὸ τὸ σπίτι τοῦ Τηρέα
μάχεται ἀπεγνωσμένα, Πολυάριθμοι ἐλασίτες ἔχουν κυκλώσει τὸ
σπίτι καὶ τὸν καλοῦν νὰ παραδοθῆ. Ὃ Βρεττᾶκος ὅμως ἐξακολουθεῖ
ν᾿ ἀμύνεται, νὰ ρίπτη χειροβομβίδες κατ᾿ αὐτῶν καὶ νὰ πυροβολῆ
ἀκατάπαυστα, γιατὶ ἐγνώριζε τὶ τὸν ἐπερίμενε. Αἴφνης τραυματίζε-
ται θανάσιμα, δέχεται σφαίρα στὸ στῆθος καὶ πίπτει λιπόθυμος ᾿Απ’
τὴ στιγμὴ ἐκείνη ὁ ρόγχος τοῦ θανάτου σβύνει τοὺς παλμοὺς τῆς
ἡρωϊκῆς του καρδιᾶς, Ὃ ἄκαμπτος, ὁ ἀτρόμητος, ὁ ἀποφασιστικὸς
Ἴλαρχος ἔπαυσε πλέον νὰ ὑφίσταται. Ἔχασε τὰς αἰσθήσεις του.
 -- 158 --

Μόλις ἔπαυσαν οἱ πυροβολισμοὶ καὶ ἐσταμάτησε πᾷσα ἀντίστασις

μέσα στὸ φυλάκιο τοῦ Βρεττάκου, οἱ ἐλασίτες εἰσορμοῦν ἐντὸς τῆς
οἰκίας Τηρέα καὶ βρίσκουν ἡμιθανῆ τὸν Βρεττᾶκον. Τὸν τοποθετοῦν
σὲ μιὰ ξυλίνη πόρτα καὶ τὸν βγάζουν ἔξω στὸ ὕπαιθρον. Ολόγυρά
τοῦ οἱ ἐλασίται σαρκάζουν, καρφώνουν ὅλοι τὰ βλέμματά τοὺς πάνω
στὸ αἰμόφυρτο καὶ λιποθυμισμένο σῶμα του, Οἱ περισσότεροι τὸν
θαυμάζουν, θαυμάζουν τὴν ἀποφασιστικότητά του, τὸν δυναμισμόν
του.
-- Μπρός! Τοὺς φωνάζει ὁ ἐπικεφαλῆς ἐλασίτης. Δὲν ἔχουμε
καιρό, πᾶρτε τὸ σῶμα τοῦ στὸ πρόχειρο αὐτὸ φορεῖο καὶ προχωρεῖ-
στε γιὰ τὸν Ταύὔύγετον.
Πράγματι ἅρπαξαν τὸ σῶμα, ὅπως ἧτο τοποθετημένο πάνω
στὴ μισόπορτα καὶ τράβηξαν γιὰ τὸν Ταὔγετο κι’ ἔφθασαν στὸ Μο-
ναστῆρι τῆς Νιβιόβης, Εἴκοσι πέντε ἐκ τῶν ἀνδρῶν τῆς ὁμάδος
Βρεττάκου ἔπεσαν ἐπὶ τοῦ πεδίου τῆς μάχης. “Ὅλους αὐτούς,
μπρο-
στά στὰ μάτια τῶν ἐντρόμων χωρικῶν, τοὺς σκυλεύουν, τοὺς γὺυμ-
γώνουν, ὕστερα μπαίνουν στὰ σπίτια τῶν ἀντιδραστικῶν καὶ ἁρπά-
ζουν ὅ,τι βρίσκουν, πέφτουν στὰ τρόφιμα σὰν τὰ ὄρνια. Στὸ σπίτι
τοῦ Διον. Τηρέα δὲν ἄφησαν τίποτε. Τὸ ξεγύμνωσαν καὶ μόνον οἱ
τέσσαρες τοῖχοι ἐπέμειναν.
᾿Ελάχιστοι ἀπὸ τοὺς ἄνδρας τῆς ὁμάδος Βρεττάκου διεσώθη-
σαν. Οἱ ὀλίγοι αὐτοὶ κατώρθωσαν νὰ φθάσουν μὲ πολλὰς προφυλά-
ξεις εἰς τοὺς ἀπόκρημνους βράχους τῆς παραλίας, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ ἔ-
τρεξαν οἱ ἐλασίτες καὶ συνέλαβον τοὺς περισσοτέρους. ᾽Εκεῖ συν-
ἐλήφθη καὶ ὁ ἀρχιμανδρίτης Κοκκίνης, μαζὺ δὲ μὲ τοὺς ἄλλους συλ-
ληφθέντας, ὠδηγήθησαν στὸ Μοναστῆρι τῆς Νιβιόβης, ὅπου μετ’ ὀλί-
γας ἡμέρας ἐξετελέσθησαν,
Στὴν Παληόχωρα κλείνει ἡ ἀφήγησις τῆς μαρτυρικῆς καὶ ἡ-
ρωϊκῆς πορείας τῆς ἐνόπλου ὁμάδος τοῦ Ἰλάρχου Βρεττάκου. Ἔκεῖ
ἐπαίχθη ἡ τελευταία πρᾶξις τῆς τραγωδίας καὶ ἐκεῖ ἔσβυσε τὸ ὄνει-
ρο τῶν ὀλίγων Λακώνων πατριωτῶν, ποὺ βγῆκαν στὸ βουνὸ διὰ νὰ
ἀγωνισθοῦν διὰ τὸ ξεσκλάβωμα τῆς Πατρίδος των. ᾽Ολίγας δὲ ἡμέ-
ρας μετὰ τὴν μάχην τῆς Παληόχωρας, ὁ Ἴλαρχος Βρεττᾶκος ἐξετε-
λέσθη ἀφοῦ ὑπεβλήθη εἰς φρικώδη βασανιστήρια.

Δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ διαλύουν διαίως εἰς τὴν

ὀρεινὴν Κορινδίαν τὰς ἐνόπλους ᾿Εδνικὰς
ὁμάδας Βαζαίου καὶ ᾿Ηλιοπούλου - Τοζάνη.
Κατὰ τάς ἀρχὰς ᾿Ιουνίου 1943 ὁ ταγματάρχης Βαζαῖος ἐκ Μι-
τασι - Κορινθίας καὶ ὁ μόνιμος ἐπιλοχίας Πεζικοῦ Πανουτσόπουλος
 -- 159 --

ἢ Καπετὰν Ζήριας ἐκ τοῦ χωρίου Κούτοη- Νεμέας, ἐμπνεόμενοι ἀπὸ

τὴν ἀγάπη πρὸς τὴν πατρίδα, ξεκίνησαν ἀπὸ τὰ χωριά τους, συνοδευό-
μενοι ἀπὸ ὀλίγους ἐνθουσιῶντας συντρόφους τῶν, διὰ τὶς ὑπερῆφα-
γες καὶ ἀπάτητες κορυφὲς τοῦ Φαρμακᾷ. Πρὶν βγοῦν στὸ βουνὸ ἐξα-
πέλυσαν πρὸς ὅλα τὰ μέρη τῆς ᾿Αργολιδοκορινθίας συνδέσμους τῶν
καλοῦντες ὅλους τοὺς συμπολεμιστάς τῶν ἀξιωματικοὺς καὶ ὑπαξιὼ-
ματικοὺς ν᾽ ἀγέβουν ἀμέσως στὸ Φαρμακᾶ, διὰ νὰ πλαισιώσουν
τοὺς πρώτους πυρῆνας τοῦ ἐθνικοῦ ἀντάρτικου, τοῦ ὁποίου ὁ μονα-
δικὸς σκοπὸς τῆς συγκροτήσεώς του ἦτο ἡ κατὰ τῶν κατακτητῶν
δρᾶσις.
Οἱ ὀλίγοι αὐτοὶ Κορίνθιοι ἀξιωματικοὶ καὶ ὁπλῖται ὑπὸ τὸν
Βαζαῖον καὶ Πανουτσόπουλον, ποὺ ἀνέβηκαν στὸ Φαρμακᾶ, ἧσαν
ἀτελῶς ἐξωπλισμένοι, γκράδες, κυνηγετικὰ ὅπλα καὶ πιστόλια δια-
φορετικῆς κατασκευῆς ἀποτελοῦσαν τὸν ὁπλισμὸν τῆς ὁμάδος.
Τοὺς πρώτους ἐθναντάρτας τῆς Κορινθίας ἠκολούθησαν ὀμέ-
σὼς καὶ ἄλλοι ἀξιωματικοί, μεταξὺ τῶν ὁποίων οἱ ἐκ Σουλίου ἀξιω-
ματικοὶ ᾿Αδελφοὶ Στεριόπουλοε μὲ ὀλίγους συντρόφους τῶν, καὶ
ἐντὸς ὀλίγου χρονικοῦ διαστήματος ἡ ἔνοπλος ὁμὰς Βαζαίου ἀριθ-
μοῦσε δύναμιν 50 περίπου ἀνδρῶν.
Ἢ συγκέντρωσις τῶν ἐθνικοφρόνων αὐτῶν ἀνταρτῶν στὸ
Φαρμακᾶ καὶ ἡ πρόθεσις αὐτῶν νὰ συγκροτήσουν ἐνόπλους ἀνταρ-
τικὰς ὁμάδας, ἀνεξαρτήτους τοῦ ΕΛΑΣ, ἐπροκάλεσε τὴν μῆνιν τῆς
᾿Εαμικῆς ἡγεσίας, ἡ ὁποία, διὰ νὰ σταματήση ὁριστικῶς τὴν κίνησιν
πρὸς αὔξησιν τῶν ἀνταρτικῶν αὐτῶν ἐθνικῶν δυνάμεων τοῦ Φαρ-
μακᾷ, ἀπεφάσισε νὰ διαλύση διὰ τῶν ὅπλων τὴν νεοσύστατον αὐ-
τὴν ὁμάδα τοῦ Βαζαίου. Ἧ ᾿Εαμικὴ ἡγεσία Πελοποννήσου ἀπεφά-
σισε καὶ στὴν Κορινθία, ὅπως καὶ εἰς ἄλλας περιοχὰς τῆς Πελοπὸν-
νήσου, νὰ διαλύση βιαίως τὰς νεοσυστάτους αὐτὰς ἐθνικὰς ὁμάδας
ἀντιστάσεως.
Πρὶν ὅμως προβῆ εἰς τὴν διὰ τῶν ὅπλων ἐπίθεσιν, πρὸς ἀἄνα-
κοπὴν τῆς ἀναπτύξεως τῆς ὁμάδος αὐτῆς, ἐκινήθη δραστηρίως,
κατόπιν ἐντολῆς τῆς ἡγεσίας ὁλόκληρον τὸ ἐφεδρικὸν ΕΛΑΣ. Ὅλαι
αὐταὶ αἱ δυνάμεις διετάχθησαν νὰ συγκεντρωθοῦν πέριξ τοῦ χώρου
τῆς ἐνόπλου ἐθνικιστικῆς ὁμάδος, διὰ νὰ ἐπιδείξουν τὴν δύναμίν τῶν
καὶ ν᾿ ἀσκήσουν τρομοκρατίαν. Τῶν ἐνόπλων αὐτῶν ᾿Ἐλασιτῶν ἧ-
γεῖτο ὁ ἐκ Χιλιομοδίου δημοδιδάσκαλος Τόμπρος, ἤσκει δὲ γενικὴν
κομματικὴν καθοδήγησιν ὁ ἐκ Πέρα - Χῶρας Κορινθίας παλαιὸς
κομμουνιστὴς Καπετὰν Πελοπίδας.
Τὰ τμήματα τοῦ ΕΛᾺΣ ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ Τόμπρου κινοθν-
ται καὶ καταλαμβάνουν καταλλήλους θέσεις διὰ νὰ κτυπήσουν αἰφ-
νιδιαστικῶς καὶ ὕπουλα τοὺς ἐθναντάρτας. Ἢ ὁμὰς Βαζαίου, ἄντι-
ληφθεῖσα τὰς ἐχθρικὰς κινήσεις τῶν ᾿Ελασιτῶν καὶ μὴ δυναμένη ν᾽
 - 160 -

ἀντιπαραταχθῆ κατὰ τῶν ὑπερτέρων δυνάμεων τοῦ ΕΛΑΣ καὶ βλέ-

πουσα ἐπικειμένην τὴν ἐξουθένωαίν της, ἠναγκάσθη ν᾿’ ἀπομακρυνθῆ
ταχέως ἐκ τοῦ Φαρμακᾶ καὶ γὰ καταφύγη εἰς τὴν ἀνατολικὴν πλευ-
ρὰν τοῦ ὅρους Σαϊτᾷ διὰ τὴν ἀσφάλειάν της,
Ἧ ἡγεσία τοῦ ΕΛΑΣ βλέπουσα ὅτι δὲν ἠδυνήθη νὰ ἐγκλωβίση
τὴν ἔνοπλον ὁμάδα Βαζαίου καὶ νὰ καταφέρη κατ᾽ αὐτῆς τὸ καίριον
πλῆγμα καὶ διὰ νὰ παραπλανήση αὐτὴν ἔθεσεν εἰς ἐφαρμογὴν τὸ
σύστημα τῶν ἐγγράφων συμφωνιῶν, ὅπερ ἐφήρμοσεν καὶ εἰς ἄλλας
περιοχὰς τῆς Πελοποννήσου, Οὕτω, κατόπιν συντόμων διαπράαγμα-
τεύσεων μὲ ἐκπροσώπους τῆς ὁμάδος Βαζαίου, ὑπεγράχη μεταξύ
τῶν ἔγγραφος συμφωνία, διὰ τῆς ὁποίας ὁ ΕΛΑΣ ἀνεγνώριζεν εἰς
τὴν ὁμάδα Βαζαίου τὸ δικαίωμα νὰ δρᾶ, ὡς ἀνεξάρτητος καὶ ἐλευ-
θέρως. Ἢ συμφωνία αὕτη ὑπεγράφη κατὰ τὰ μέσα Ἱουλίου. Παρὰ
τὴν συμφωνίαν αὐτὴν ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΑΜ ἐξηκολούθησε τὰς ἐχθρι-
κἀς προκλήσεις καὶ οἱ καθοδηγηταὶ εἰς τοὺς λόγους τῶν ἐπετίθεντο
λαύρως κατὰ τῶν ἐθνικιστῶν καὶ ἐτόνιζον ὅτι ὁπωσδήποτε ὁ Βαζαῖ-
ος θὰ διαλυθῆ, διότι στὸ Μωρηᾶ δὲν μπορεῖ νὰ παραμείνη ἄλλη δύ-
γάμις παρὰ μόνον ὁ λαογέννητος ΕΛΑΣ. «Δυὸ κεφάλια σέ μιὰ
σκούφια δὲν χωρᾶνε» παρήγγελνεν ὁ Πελοπίδας στοὺς ἐθναντάρτας
τοῦ Βαζαίου, καὶ ἔδωσεν ἐντολὴν εἰς τὰς μονάδας τοῦ ΕΛΑΣ καὶ
τάς πολιτικὰς ὀργανώσεις νὰ κινητοποιηθοῦν ἀμέσως καὶ ἀποφασι-
στικὰ διὰ τὸ τελικὸ κτύπημα τοῦ Βαζαίου,.
Κατὰ τὰς ἀρχὰς Αὐγούστου ὁλόκληρος ἡ δύναμις τοῦ ἐφεδρι-
κοῦ ΕΛΑΣ τῆς ὀρεινῆς Κορινθίας καὶ ὅλαι αἱ τακτικαὶ μανάδες αὐ-
τοῦ, ἤρχισαν νὰ κινοῦνται κατὰ τοῦ ἐθνικιστικοῦ συγκροτήματος ὑπὸ
τὴν ἡγεσίαν τοῦ Τόμπρου καὶ Πελοπίδα, καὶ ἐντὸς μικροῦ χρονικ
οῦ
διαστήματος κατώρθωσαν νὰ ἐπιτύχουν τὴν πλήρη κύκλωσιν τῆς ὁ-
μάδος Βαζαίου, Τὸ ἐθνικὸν συγκρότημα ἀπεκλείσθη ἀπὸ κάθε εἴδους
ἀνεφοδιασμοῦ, ὡς καὶ ὅλαι αἱ ὁδοὶ καὶ τὰ μονοπάτια ἀπεκλείσθησαν
ἀπὸ δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ.
᾿Αφοῦ διὰ τοῦ τρόπου αὐτοῦ ἐπετεύχθη ἡ πλήρης κύκλωσις τῆς
ὁμάδος, ὁ Πελοπίδας καὶ ὁ Τόμπρος ἐξαπέλυσαν ἀλλεπάλληλα τεῦ
λεσίγραφα πρὸς τοὺς ἀρχηγούς τοῦ ἐθνικοῦ κινήματος, ζητοῦντες
τὴν ἄμεσον καὶ ἄνευ ὅρων παράδοοίν των, Ὃ ταγματάρχης Βαζαῖ-
ος ἀντιληφθεὶς τὸ δύσκολον τῆς θέσεώς του καὶ βλέπων ὅτι ἐπίκει-
ται ἡ πλήρης ἐξόντωσις τῆς ὁμάδος του, ἠναγκάσθη νὰ δεχθῆ τὴν
ἄνευ ὅρων παράδοσιν ὁλοκλήρου τῆς ὁμάδος εἰς τὸν ἘΛΑΣ. Μετὰ
τὴν παράδοσίν τῆς ὁλόκληρος ἡ ὁμὰς ἀφωπλίσθη καὶ ὡδηγήθη εἰς
τὸ χωρίον Γκιόζα καὶ ἐκεῖθεν εἰς τὸ χωρίον Γκούρα. ᾿Εκ τῶν ἀξιω-
ματικῶν τῆς ὁμάδος κατώρθωσαν νὰ δραπετεύσουν ὃ καπετὰν Ζή-
ριας καὶ ὁ ᾿Ανθυπολοχαγὸς Κολοβός. “Ὅλοι δὲ οἱ ἄλλοι ὑπὸ τὸν
Βαζαῖον ἐνετάχθησαν εἰς τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ, εἰς δὲ τοὺς λοιποὺς
 - [61 --

ἀξιωματικοὺς ἀνετέθησαν διοικήσεις μικροτέρων ὁμάδων τοῦ ΕΛΑΣ,

Εἰς τὸν ταγματάρχην Βαζαῖον ἀνετέθη ἡ διοίκησις τοῦ δου Συντάγ-
ματος τοῦ ΕΛΑΣ. Ὃ Βαζαῖος ὡς διοικητὴς τοῦ δου Συντάγματος
παρέμεινε καθ᾽ ὅλην τὴν διάρκειαν τῆς δράσεως τοῦ ΕΛᾺΑΣ μέχρι
τῆς διαλύσεώς του.
Ὃ Καπετὰν Ζήριας καὶ 1, Κολοβὸς καταδιωχθέντες ὑπὸ τοῦ
ΕΛᾺΑΣ συνελήφθησαν καὶ παρεπέμφθησαν ἀμέσως νὰ δικασθοῦν ὑπὸ
τοῦ ἀνταρτοδικείου ἐπὶ ἐσχάτῃ προδοσία. Ἢ δίκη τοὺς ἔγινε σὲ κά-
ποιὸ χωριὸ τοῦ Φενεοῦ καὶ διὰ τῆς ἐκδοθείσης ἀποφάσεως αὐτοῦ κα-
τεδικάσθησαν εἰς τὴν ποινὴν τοῦ θανάτου, πλὴν ὅμως ἡ ποινή τῶν
ἀνεστάλη διὰ τῆς ἀποφασιστικῆς ἐπεμβάσεως πολλῶν χωρίων τοῦ
Φενεοῦ. ᾿Αμφότεροι ὅμως οἱ ἀξιωματικοὶ ὑπεχρεώθησαν νὰ δηλώσουν
ὅτι ἀναγνωρίζουν τὸν ΕΛΑΣ καὶ ὅτι δέχονται νὰ ἐνταχθοῦν καὶ νὰ
ὑπηρετήσουν εἰς τὰς τάξεις του,
Παρὰ τὴν δήλωσίν τῶν ὅμως αὐτὴν δὲν τοὺς ἀνετέθη οὐδεμία
ὑπηρεσία, ἀλλὰ ἐτέθησαν ὑπὸ περιορισμόὸν καὶ ἄγρυπνον παρακο-
λούθησιν. Βραδύτερον ἀμφότεροι κατώρθωσαν νὰ διαφύγουν ἀπὸ
τοὺς ὄνυχας τῶν ἐλασιτῶν καὶ νὰ ἐνταχθοῦν εἰς τὰς τάξεις τῶν ταγ-
μάτων ἀσφαλείας, ὅπου ὑπηρέτησαν μέχρι τέλους.
Τὴν ἰδίαν ἐποχὴν ποὺ ἀνέβηκε στὸ Φαρμακᾶ ἡ ἔνοπλος ὁμὰς
Βαζαίου - Ζήρια, οἱ ἐκ Λυκουργιᾶς - Καλαβρύτων ἀξιωματικοί, ἽἼ-
λαρχος Ἰωάν. Ἤλιόπουλος καὶ ὁ ἔφεδρος ἀνθ)γὸς Γεώργ. Τοζάνης,
κατόπιν συνεννοήσεως μετὰ τοῦ ἐκ Καλυβίων Φενεοῦ ἀνθ)γοῦ Γεωρ.
Κολοβοῦ, ἀνῆλθον εἰς τὴν περιοχὴν Καλυβίων, ἡγούμενοι ὀλιγομε-
λοῦς ὁμάδος ἀνταρτῶν προχείρως καὶ ἀτελῶς ἐξωπλισμένης. Ἢ ὁμὰς
αὕτη ἐγκατεστάθη εἰς τὴν περιοχὴν Γκιῶνας περιφερείας Φενεοῦ, ἀ-
ναμένουσα τὴν ρίψιν ὅπλων. Κατὰ τῆς μικρᾶς αὐτῆς ἐνόπλου ὁμά-
δος δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ ἐπετέθησαν ὅλως αἰφνιδιαστικῶς καὶ κατώρ-
θωσαν νὰ συλλάβουν πάντας τοὺς ἄνδρας αὐτῆς, πλὴν τῶν δύο ἀ-
ξιωματικῶν ᾿Ηλιοπούλου καὶ Τοζάνη, οἱ ὁποῖοι κατώρθωσαν νά δια-
φύγουν τὴν σύλληψιν. ᾿Αμφότεροι οἱ ἀξιωματικοὶ αὐτοὶ παρεπέμφθη-
σαν εἰς τὸ ἀνταρτοδικεῖον ἐπὶ ἐσχάτῃ προδοσίᾳ καὶ κατεδικάσθησαν
ἐρήμην εἰς θάνατον, κατώρθωσαν δὲ νὰ διαφύγουν τὴν σύλληψιν
μέχρι τῆς ἀπελευθερώσεως.
ἯἮ εἴδησις τῆς διαλύσεως τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων τῆς ἀντιστά-
σξεῶς στὴν ὀρεινὴν Κορινθίαν ἐδημιούργησε δυσμενῆ ἀτμόσφαιρα
κατὰ τοῦ ΕΑΜ εἰς ὅλην τὴν ᾿Αργολιδοκορινθίαν. ᾽Ὁ πληθυσμὸς δὲν
ἠδύνατο νὰ παραδεχθῆ τὰς δικαιολογίας τῶν ᾿Εαμικῶν ὀργανώσεων
ὅτι αἱ ἐθνικαὶ ὁμάδες ἦσαν πράκτορες καὶ ὄργανα τῶν Γερμανῶν.
 -- 162 -

ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΑΙ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΤΟΥ Ε(Λ.ΑΙΣ.

ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ,

Ο ΩΡΙΩ͂Ν (Ἰωάννης Μιχαλόπουλος)

Ὕπατος καθοδηγητὴς καὶ ἐπαγρυπνητὴς καὶ στοὺς δύο τομεῖς

στρατιωτικὸ καὶ πολιτικὸ ἦταν ὁ 'Ωρίων, γενικὸς ἱνστρούχτουρας
τοῦ γενικοῦ στρατηγείου τοῦ μβωρηᾶ, ὁ κυριώτερος δημιουργὸς καὶ
ὀργανωτὴς τοῦ ΕΛΑΣ στὸ Μωρηᾶ, Ὅταν ὁ ΕΛᾺΣ ἦταν ἀκόμη στὰ
σπάργανα στὴν Πελοπόννησο, ὁ ᾽᾿Ωρίων κατώρθωσε μὲ σατανικὰς
μεθόδους καὶ μὲ μιὰ δαιμονιώδη ἱκανότητα, τὴν ὁποίαν ἀνέπτυξε
τὴν ἐποχὴν ἐκείνην, νὰ χρησιμοποιήση τὰἀς μικρὰς δυνάμεις τοῦ κα-
ταλλήλως καὶ νὰ διαλύσῃ δυναμικὰ ὅλας τὰς ἐνόπλους ἐθνικὰς ὁμά-
δας ἀντιστάσεως, ποὺ βγῆκαν στὰ Μωραΐτικα βουνὰ ἡ μιὰ κατόπιν
τῆς ἄλλης.
Ὃ Ὡρίων ἦταν ἀλύγιστος μπολσεβῖκος, μὲ τὰ θαυμάσιον ἐπα-
ναστατικόν του ἔνστικτον ἔπραξε τὸ πᾶν διὰ νὰ ἀξιοποιήση τὸ κίνη-
μα στὴν Πελοπόννησο καὶ γὰ προσδώση στὸν νεοσύστατον ΕΛΑΣ
εὐθὺς ἀμέσως σάρκα καὶ ὀστᾶ. Γεννήθηκε στὸ χωριὰ Λογγὰ τῆς
Μεσσηνίας, Ὅταν βγῆκε στὸ βουνὸ δὲν εἶχεν ἀκόμα συμπληρώσει
τά τριάντα του χρόνια. Ἦταν ψηλὸς καὶ ἐπιβλητικός, Ἢ κατάμαυρη
γενειάδα τοῦ τὸν ἔκανε πιὸ ἐπιβλητικό, Τὰ μάτια του ἦταν ζωηρὰ
καὶ εὐκίνητα, ἡ φωνή τοῦ βροντώδης καὶ ἐπιβλητική.
Ὁ ᾿ὡρίων μέχρι τῆς τελευταίας του στιγμῆς ἠγωνίσθη διὰ τὴν
ἐπιτυχίαν τῆς κομμουνιστικῆς ἐπαναστάσεως καὶ διετήρησεν ἀμείωτον
τὴν ἐπαναστατικὴν τοῦ φλόγαν,
Εἴχε τὸ χάρισμα νὰ μιλάη καλά, ξάστερα καὶ πειστικά, δίδασκε
καὶ συμβούλευε, καμμιὰ φορὰ ἀπειλοῦσε τοὺς ἀντιδραστικούς, σὰν
εὐαγγέλιο ἔλεγε καὶ ξανάλεγε τὰ ἴδια λόγια γιὰ νὰ μποῦν καλὰ
στὸ μυαλὸ ἐκείνων ποὺ τὰ ἄκουγαν, ἦταν μ᾽ ἕνα λόγο δυναμικὸς
ἐπαναστάτης, συνειδητὸς καὶ ἀδιάλλακτος Μαρξιστής, ὁ θόλος τοῦ
ἦταν πάντοτε πρωταρχικὸς καὶ δὲν ὀρροδοῦσε πρὸ οὐδενός, τίποτε
δὲν τὸν ουγκινοῦσε, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ἀγῶνα καὶ τὴν ἐπιτυχίαν τοῦ,
δὲν ἔβλεπε τίποτε ἄλλο μπροστά τοῦ ἀπὸ τὴν ἐπανάστασι καὶ τὴν
ἐπικράτησίὶ τῆς καὶ ἠκολούθησε πιστὰ τὴ γραμμή, ποὺ χάραξε τὸ
κόμμα στὴν Πελοπόννησο καὶ ἐξετέλεσε μὲ θρησκευτικὴ εὐλάβεια
τὰς ἐντολὰς καὶ διαταγὰς τοῦ γενικοῦ στρατηγείου καὶ τῆς Κί,Ε,
τοῦ ΕΑΜ,
Ὃ πρωταρχικὸς σκοπός τοῦ καὶ ἡ μόνη ἐπιδίωσις τοῦ Ὠρίωνος
ἦταν νὰ διαλυθοῦν ταχύτατα αἱ ἔνοπλοι ἐθνικιστικαὶ δυνάμεις στὴν
Πελοπόννησο, Αἱ ἐντολαὶ τοῦ Γενικοῦ Στρατηγείου ἦσαν ρηταὶ καὶ
 - 163
-

κατηγορηματικαί. Δίπλα στὸν ΕΛᾺΑΣ δὲν μποροῦσε νὰ ζήση, ν᾽ ἀν-

δρωθῇ καὶ ν᾿ ἀναπτυχθῆ καμμιὰ ἀνεξάρτητη ἔνοπλη ὁμάδα, αὕτη ἢ
θὰ συγχωνευθῇ ἄνευ ὅρων στόν ΕΛΑΣ ἢ θὰ ἐξοντωθῇ, ἄλλη λύσις
δὲν ὑπῆρχε. Πρὸς τὸν σκοπὸν αὐτὸν εἰργάσθη ὑπερανθρώπως καὶ
ἔθεσεν εἰς ἐφαρμογὴν ὅλας τὰς σατανικὰς μεθόδους, διὰ νὰ φέρη
εἰς πέρας σύντομα τὴν διάλυσιν καὶ ἐξουθένωσιν τῶν ἐθνικῶν ὁμά-
δῶν ἀντιστάσεως. “Ὅπου ἔβλεπε ἐπιχειρήσεις δύσκολες, ὅπου ἔβλεπε
ὅτι τὸ πρὸς ἐξολόθρευσιν ἔνοπλον ἀντάρτικο τμῆμα ἦτο δυσκολοχώ-
νευτο, ἀνέκρουε πρύμναν, εἶχε πάρει ἀρκετὰ μσθήματα ἀπὸ τοὺς
διοικοῦντας τὰς ἐνόπλους ὁμάδας τοῦ ΕΛΑΣ Ρούμελης, οἱ ὁποῖοι
εἶχον ἀναδειχθῆ μαέστροι στὰς δολοπλοκίας καὶ στοὺς διπλωώματι-
κοὺς ἐλιγμούς, ᾿Ανέβαλε τὴν ἐπίθεσιν δι᾿ εὐθετώτερον χρόνον, ἔθε-
τεν ἀμέσως εἰς ἐφαρμογὴν τὴν γνωστὴν τακτικὴν τῆς ὑποχωρήσεως
καὶ τὸ σύστημα τῶν ἐγγράφων συμφωνιῶν. Μὲ τὸ σύστημα αὐτό,
τῶν ἐγγράφων συμφωνιῶν, ἐξηπατήθησαν πολλαὶ ἔνοπλοι ἐθνικαὶ
ὁμάδες, οἱ διοικηταὶ τῶν ὁποίων πίστευσαν εἰς τὴν ὑπογραφὴν τῶν
διοικητῶν τοῦ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ καὶ ἀνύποπτοι ἐδέχθησαν ὕστερα ἀπὸ
λίγο χρόνον αἰφνιδιαστικὴν ἐπίθεσιν τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ, Ὃ ᾿Ὡρίων
ἄρχιζε τὰς διαπραγματεύσεις μὲ τὴν ὑποψηφίαν πρὸς διάλυσιν ἐθνι-
κὴν ὁμάδα ἀντιστάσεως καὶ ὅταν ἔβλεπε δυσχερῆ ἢ μὴ ὥριμον ἀκό-
μὴ τὴν ἐπίθεσιν κατὰ τῆς ὁμάδος, ἔδιδεν ἐντολὴν εἰς τοὺς ὑπ᾽ αὐτὸν
γὰ διαπραγματευθοῦν καὶ νὰ ὑπογράψουν τὸ σχετικὸν σύμφωνον.
"Απαραίτητος ὅρος σὲ κάθε σύμφωνο ἦταν ὁ καθορισμὸς ζώνης ἐπιρ-
ροῆς σὲ κάθε ἔνοπλη ἀνταρτικὴ ὁμάδα. Αἱ κατὰ τόπους ἔνοπλοι ὁ-
μάδες τοῦ ΕΛΑΣ ὑπέγραψαν τῇ ἐγκρίσει τοῦ ᾿Ωρίωνος πολλὰ σύμ-
φωνα μὲ τοὺς ἐκπροσώπους τῶν ἐνόπλων ἐθνικῶν ὁμάδων, κανένα
ὅμως ἀπ᾽ αὐτὰ τὰ σύμφωνα δὲν ἐτηρήθη, σὲ κανένα ἀπ’ αὐτὰ δὲν
ἐσεβάσθη τὴν ὑπόγραφή του ὁ ΕΛΑΣ, πάντοτε ἐφάνη ἐπίορκος καὶ
ἀνειλικρινὴς καί, ὅταν ἔκρινε κατάλληλον τὴν ὥραν καὶ τὴν στιγμήν,
δυέλυε δυναμικὰ τὸ ἀντάρτικο τμῆμα μὲ τὸ ὁποῖον εἶχεν ἔλθει εἰς
συμφωνίαν. “Ὅταν δὲ διέκρινεν ὅτι ἔφθανεν ἡ ὥρα τῆς διαλύσεως τοῦ
ἐθνικοῦ τμήματος καὶ ὅτι ἡ κατ᾽ αὐτοῦ ἐπίθεσις ἦτο ἀπολύτως ἐξη-
σφαλισμένη, συνεκέντρωνεν ἀπὸ ὅλα τὰ σημεῖα τοῦ βωρηᾶ τὰ ἕνο-
πλα τμήματα τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ἐπετίθετο κατὰ τῆς ἐθγικῆς ὁμάδος καὶ
ἐξωλόθρευε ταύτην καὶ τοὺς μὲν ἀξιωματικοὺς ἐφόνευε, ἀφοῦ πρῶ-
τον τοὺς διεπόμπευε, τοὺς δὲ ἀντάρτας ἀπέλυεν ἢ ἐνέτασσεν εἰς
τὰς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ.
Ὁ ’Ωρίων, ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ ἀρχηγείου τοῦ ΕΛΑ͂Σ, ὑπέγρα-
ψε τὸ γνωστὸν σύμφωνον τῆς 2ϑης Αὐγούστου 1943, μὲ τὸν ἀρχη-
γὸν τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων ἀντιστάσεως στὸ Μωρηᾶ ᾽Αθαν. Γιαννακό-
ποῦλον. Τὸ σύμφωνον αὐτὸ ἦτο πλήρης ἐξουθένωσις τῶν ἐθνικῶν
ὁμάδων καὶ μία ἀπὸ τὰς μεγαλυτέρας διπλωματικὰς ἐπιτυχίας τοῦ
 -- 164 -..

"Ωρίωνος καὶ τοῦ Φράγκου. Ὃ Ὥρίων ἦτο μιὰ ἀπὸ τὰς ἡγετικὰς
προσωπικότητας τῆς ἐπαναστάσεως, εἶχε βγεῖ ἀπὸ τὸ περιβόητον
φυτώριον τῶν κομμουνιστικῶν στελεχῶν τῆς Μεσσηνίας, τὰ ὁποῖα
ἔδρασαν καὶ εἰργάσθησαν μὲ φανατισμὸ γιὰ τὴν ἐπικράεῃσι τοῦ ἐα-
μικοῦ κινήματος. ᾿Απὸ τὸ φυτώριον αὐτὸ εἶχαν βγεῖ ὁ Στέλλιος Για-
κουμογιαννόπουλος, ὁ Τάσσος Κουλαμπᾶς, ὁ Γιάννης Καραμούζης
καὶ ἄλλοι. Τὸ ἐπάγγελμά τοῦ ἦτο δημοδιδάσκαλος, δὲν τὸ ἤσκησεν
ὅμως ἐπὶ πολὺ χρόνον, γιατὶ δέν τὸν ἄφησαν αἱ διώξεις, οἱ φυλακὲς
καὶ ἐξορίες, συνελήφθη δὲ μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση καὶ ἐξετελέσθη
εἰς ᾿Αθήνας.

ΣΜΗΝΑΡΧΟΣ ΔΗΜ. ΜΙΧΑΣ (Καπετὰν Μαχαίρας)

Πρῶτος στρατιωτικὸς ἡγέτης τοῦ ΕΛΑΣ στὸ Μωρηᾶ.

Μία ἀπὸ τὰς δεσποζούσας στρατιωτικὰς φυσιογνωμίας τοῦ

ΕΛΑΣ στὴν Πελοπόννησο ἦτο ὁ ἐν ἀποοτρατείᾳ Σμήναρχος Μίχας
ἢ Καπετὰν Μαχαίρας. Γεννήθηκε τὸ 1890 στὸ χωριὸ Λαπαναγοῦς
τῶν Καλαβρύτων. Μόλις κατέρρευσε τὸ μέτωπον τῆς ᾿Αλβανίας, ὁ
Μίχας ἐγκατέλειψε τὴν ᾿Αθήνα καὶ ἔφθασε στὰ Καλάβρυτα, στὴν ἐ-
παρχία του, ὅπου εἶχε πολλὰς συμπαθείας, Οἱ συμπατριῶται τοῦ τὸν
θεωροῦσαν ἱκανὸν ἀξιωματικὸν καὶ εὔτολμον, τὸ κῦρος τοῦ ἦτο με-
γάλα καὶ ἔδωσε μεγάλη ὥθηση στὸ ἀντάρτικο στὴν περιοχὴ Καλα-
βρύτων. Πολὺ σύντομα συνεκρότησε οτὴν περιοχή του καὶ ἐξώπλισε
τὰς πρώτας ὁμάδας τοῦ ΕΛΑΣ,
Δὲν ὑπῆρξε ποτὲ κομμουνιστὴς, οὔτε μπορεῖ νὰ πῆ κανεὶς ὅτι
ἔγινε κατὰ τὴν περίοδο τοῦ ἐμφυλίου πολέμου, δὲν πίστευσε ποτὲ
-συνειδητὰ στὸ ρόλο καὶ στὴν ἀποστολὴ τοῦ προλεταριάτου, στὴν
ἀταξικὴ κοινωνία καὶ Μαρξιστικὴ θεωρία, γι᾿ αὐτὸ ὅταν ὁ "Ἄρης Βε-
λουχιώτης ἔφθασε στὸ Μωριᾶ καὶ ἡ ἡγεσία τοῦ κινήματος περιῆλθεν
ἐξ ὁλοκλήρου στά χέρια τῶν κομμουνιστῶν, ὁ Μίχας περιέπεσεν εἰς
δυσμένειαν, Τοῦ ἀφήρεσαν τὴ στρατιωτικὴ διοίκηση καὶ τὸν ἔστειλαν
ἐθνοσύμβουλο στὴ Ρούμελη μαζὶ μὲ ἄλλους, προερχομένους κατὰ
τὸ πλεῖστον ἀπὸ τὴν ἀστικὴν τάξιν, τὴν μπουρζουαζίαν, ὅπως τὴν
ἔλεγαν. Στὴ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία ὑπηρέτησεν ὡς πιλότος ᾿Ανθυ-
πασπιστής, ποτὲ δὲν ἀπέφυγε τὰς εὐθύνας καὶ τοὺς κινδύνους καὶ
πάντοτε ὑπερέτησεν εὐστόχως καὶ ἱκανοποιητικῶς εἰς ὅλους τοὺς
πολέμους τὴν Πατρίδα του μέχρι τοῦ 1939, ὅτε καὶ ἀπεστρατεύθη.
᾿Κατά τὸν “Ελληνοϊταλικὸν πόλεμον ἀνεκλήθη ἐκ τῆς ἐφεδρείας
"καὶ τοῦ ἀνετέθη ἡ διοίκησις τῆς Σχολῆς ᾿Αεροπορίας. Βγῆκε ἀμέσως
στὸ βουνὸ μετὰ νὴν κατάρρευσιν καὶ ἀναμφισβητήτως ξεκίνησε πρὸς
 - 165 -

τὸ σκοπὸ αὐτὸν ὠθούμενος ἀπὸ ἁγνὰ πατριωτικὰ αἰσθήματα, πίστεοε.

ὅτι, συγκροτῶν καὶ ἐξοπλίζων ὁμάδας τοῦ ΕΛΑΣ, θὰ προσέφερεν
ὑπηρεσίας στὴν Πατρίδα. “ὑπῆρξε πάντοτε πρᾶος, μειλίχιος, ὕποχρ.-
ρητικὸς καὶ ὑπομονητικός, ἦτο γενναῖος καὶ ἀνεξίκακος καὶ παρὰ τὰ
ἐξῆντα του χρόνια γύριζε ἀκούραστος στὰ βουνὰ τῆς ᾿Αχαΐας καὶ
τῶν Καλαβρύτων. ᾿
Τὸν Μάρτιον τοῦ 1943͵ καὶ ὅταν ὁ ΕΛΑΣ ἀκόμη ἦτο εἰς ἐμβρυώ-
δη κατάστασιν, ὁ Σμήναρχος Μίχας εἶχε κατορθώσει νὰ συγκροτή-
ση καὶ ἐξοπλίση στὴν περιοχὴ Καλαβρύτων περὶ τοὺς 70. ἄνδρας,
ἐπετέθη κατ᾽ ἐπανάληψιν κατὰ στρατιωτικῶν φυλακίων τοῦ ἐχθροῦ
στὰ Καλάβρυτα, στὴν ᾿Ερυμάθεια καὶ ἐπῆρε ἀρκετὰ ὅπλα καὶ πολε-
μοφόδια, Πολλὰ παιδιὰ ἐκ τῆς ἐπαρχίας του, φλεγόμενα ἀπὸ πατριω-
τικὰ αἰσθήματα, τὸν ἠκολούθησαν, πῆρε τὰ πρῶτα ὅπλα ἀπὸ τοὺς
τἌγγλους συνδέσμους ἀξιωματικούς, ποὺ εἶχαν πέσει στὰ κεντρικὰ
βουνὰ τοῦ Μωρηᾶ Μὲ τὰ νεοσύστατα αὐτὰ τμήματα ἔκαμε πολλὰς
ἐνέδρας καὶ αἰφνιδιαστικὰς ἐπιθέσεις κατὰ μεμονωμένων ἐχθρικῶν
φυλακίων καὶ ἀπὸ τὰ ἐπιχειρήσεις αὐτὰς κατώρθωσε νὰ ἐξοικονομή-
σὴ ἀρκετὰ ὅπλα, πολεμοφόδια καὶ ἱματισμόν, μὲ τὰ ὁποῖα ἐξώπλισε
τοὺς ἀκολουθοῦντας τὸ συγκρότημά τοῦ ἀόπλους, ᾿Απὸ τῆς πρώτης
στιγμῆς, ποὺ βγῆκε στὸ βουνό, προσεπάθησε νὰ ἔλθη εἰς ἐπαφὴν μὲ
τοὺς 40 περίπου ἀξιωματικοὺς τῆς ἐπαρχίας Καλαβρύτων καὶ νὰ
τοὺς πείση νὰ τὸν ἀκολουθήσουν καὶ νὰ ἐνταχθοῦν εἰς τὰς τάξεις
τοῦ ΕΛΑΣ, λέγων, παραγγέλλων καὶ συνιστῶν εἰς αὐτοὺς νά μὴ πε-
ριμένουν τίποτε ἀπολύτως ἀπὸ τὴν τακτικὴν τῆς ἀναμονῆς καὶ νὰ
μὴ δίδουν καμμίαν ἐμπιστοσύνην στὰ λόγια τῶν ἀντιστρατήγων τῶν
᾿Αθηνῶν, οἱ ὁποῖοι ἀπὸ δειλίαν καὶ μόνον συνίσοτων τὴν τακτικὴν
τῆς δειλίας καὶ ἀναμονῆς.
Αἱ πρῶται ὁμάδες τοῦ ΕΛΑΣ, ποὺ συνεκρότησεν ὁ Μίχας, ἔφε-
ρον τὸ ἔμβλημα τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ἀπὸ τῆς πρώτης στιγμῆς ἐνετάχθη
δριστικὰ στὶς τάξεις τοῦ ΕΛΑΣ, τοῦ ὁποίου ἀνέλαβε τὴν στρατιῶτι-
κὴν ἡγεσίαν. “Ὁ Μίχας κατέβαλε πάντοτε ὑπερανθρώπους προσπα-
θείας νὰ συγκρατῆ τὰς ἀκρότητας καὶ νὰ συνιστᾷ ὅπως σταματήσουν
οἱ βαρβαρότητες καὶ διώξεις, αἱ ὁποῖαι, κατὰ τὴν γνώμην τοῦ, θὰ
ἔφερον τὸ ἀντίθετον τοῦ ἐπιδιωκομένου ἀποτέλεσμα. Μετὰ τὴν συμ-.
φωνίαν τῆς Βάρκιζας συνελήφθη ἀμέσως καὶ παρεπέμφθη, μαζὶ μὲ
πολλοὺς ἄλλους, στὸ Δοσιλογικὸν Δικαστήριον, ποὺ συνεκροτήθη
στὴν Πάτρα, βάσει τῆς ὑπ᾽ ἀριθ. 6)1945 Συντακτικῆς Πράξεως. Τὸ
Δικαστήριον αὐτὸ ὠνομάσθη Εἰδικὸν Δικαστήριον Κυρώσεως Συντα-
κτικῆς Πράξεως 6945, ἡ ὁποία ἐκωδικοποιήθη ἀργότερα ὑπὰ τοῦ
νόμου 533,1945. ᾿Ενώπιον τοῦ Δικαστηρίου αὐτοθ, τὸν Μάϊον 1946,
δικάσθηκε ὁ Μίχας, μὲ 22 ἄλλους συγκατηγορουμένους τοῦ, ὡς ὑ-
πεύθυνος διαλύσεως τῆς ἐθνικῆς ὁμάδος τοῦ Λοχαγοῦ Χρίστου Δρο-
 -- [1686
-
σοπούλου καὶ κατεδικάσϑη εἰς τὴν ποινὴν τῆς εἰρκτῆς ὀκτὼ ἐτῶν.
'᾿Επίσης κατὰ τὸ 1950 παρεπέμφθη διὰ δευτέραν φοράν ἐνώπιον τοῦ
αὐτοῦ Δικαστηρίου ἐν Πάτραις μὲ τὴν κατηγορίαν ὅτι ἐξετέλεσεν ἐν
Πελοποννήσῳ, καὶ ἰδίᾳ ἐν τῷ Νομῷ ᾿Αχαΐας κατὰ τὸν χρόνον τῆς
κατοχῆς, καὶ δὴ ἀπὸ τοῦ ἔτους 1942 - 1944, φόνους πατριωτῶν, ἀ-
νηκόντῶων εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τῆς ἐν Πελοποννήσῳ διασυμμαχικῆς ἀ-
ποστολῆς καὶ ὅτι ἐπὶ πλέον διὰ τρομοκρατικῶν μεθόδων, στρεφομέ-
νῶν κατὰ τῶν Ἄγγλων συνδέσμων ἀξιωματικῶν, ἐξηνάγκασε τού-
τοὺς νὰ ἐγκαταλείψουν τὸ Μωρηᾶ καὶ τὴν ἐν Ἑλλάδι κατὰ τῶν ἐ-
χθρῶν προσπάθειάν τῶν καὶ νὰ φύγουν δι᾽ ὑποβρυχίου καὶ ὅτι κατὰ
τὸν Δεκέμβριον 1943 εἰς Γάρδιτσα - Ζαχάρως - Ὁλυμπίας προέβη
εἰς τὴν σύλληψιν, φυλάκισιν καὶ κακοποίησιν τοῦ “Αγγλου συνδέ-
σμου ἀξιωματικοῦ Ρίντ, καθ᾽ ἣν στιγμὴν ἐπρόκειτο νὰ προσαράξῃ,
εἰς τὸν ὅρμον Κακοβάτου, συμμαχικὸν ὑποβρύχιον πρὸς ἐκφόρτωσιν
πολεμικοῦ ὑλικοῦ προσριζομένου διά τὰς συμμαχικὰς ἀνάγκας καὶ
ἐξοπλισμὸν τῶν ὁμάδων ἐθνικῆς ἀντιστάσεως καὶ ὅτι λόγῳ τῆς ουλ'
λήψεως τοῦ ἄνω ΓΑγγλοῦυ ἀξιωματικοῦ, δὲν κατώρθωσεν οὗτος νὰ
δώση τὰ κεκανονισμένα σήματα καὶ ὡς ἐκ τούτου τὸ ὑποβρύχιον
προσήραξε καὶ ἐλεηλατήθη ἐξ ὁλοκλήρου ὑπὸ τῶν ὀργανώσεων
ΕΑΜ - ΕΛΑΣ καὶ ὅτι διὰ τῆς βιαίας διαλύσεως τῶν ἐθνικῶν ἀνταρ-
τικῶν ὁμάδων Καπετὰν Γιάννου, Μουτούση, Καραχάλιου, Βρεττά-
κου καὶ Βαζαίου, παρημπόδισε τὴν συμμαχικὴν καὶ ἐθνικὴν πολεμι-
κὴν ἐν γένει ἐνέργειαν. Ὃ Σμήναρχος Μίχας τὴν 27ην ᾿Ιανουαρίου
1950 ἀπολογούμενος ἀντέκρουσε τὰς κατηγορίας ταύτας͵, ἰσχυρι-
σθεὶς ὅτι οὗτος εἶναι τελείως ἀνεύθυνος καὶ ὅτι οὐδέποτε ἀνῆκεν εἰς
πολιτικὰ κόμματα, ἀλλὰ ὑπῆρξεν πάντοτε μαχητής στρατιώτης καὶ
ἐξετέλεσε πάντοτε τὸ πρὸς τὴν Πατρίδα τοῦ καθῆκον. Ἢ δρᾶσις του),
ἐδήλωσεν, κατὰ τὴν περίοδον τῆς κατοχῆς, ὑπῆρξε πατριωτικὴ καὶ
στρατιωτικὴ καὶ ἐξετέλεσεν ἁπάσας τὰς διαταγὰς τοῦ Στρατηγείου
τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς, ἐνεχείρισε δὲ ἔγγραφον δήλωσιν εἰς τὸν Πρόε-
δρον τοῦ Δικαστηρίου, ἔχουσαν οὕτω: «Δήλωσις, Ἐγὼ ὁ ἐν ἀπο-
στρατείᾳ Μίχας Δημήτριος, Σμήναρχος, δηλῷ ὅτι δὲν ἀνήκω εἰς πο-
λιτικὰ κόμματα, ἀλλ᾽ ὡς καλὸς στρατιώτης, μαχητὴς καὶ -ἡγέτης
στρατιωτικῶν τμημάτων μέχρι τοῦ 1940 - 1941 καὶ μεταγενεστέρως
κατὰ τὴν ἐποχὴν κατοχῆς, ὑπηρετήσας καὶ εἰς τὸν ΕΛΑΣ, ἐξετέλεσα
τὸ καθῆκον μου καὶ μόνον αὐτὸ πρὸς τὴν Πατρίδα. Ὡς γνώμονα
τῶν πράξεών μου εἶχον πάντοτε τὴν τιμὴν τῶν ᾿“Ελληνικῶν ὅπλων,
τὴν ἀπελευθέρωσιν καὶ τὴν ἀκεραιότητα τῆς χώρας. Ἢ καθ᾽ ὅλα
δρᾶσις μου ὑπῆρξεν “Ἑλληνική, πατριωτική, ἐντὸς τῶν πλαισίων τοῦ
συμμαχικοῦ ἀγῶνος καὶ ἐξετέλεσα πάσας τὰς δοθείσας μοι διατα-
γὰς τοῦ Στρατηγείου τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς. Οἱ στρατιωτικοὶ δὲν
βουλεύονται, ἀλλὰ δροῦν, ἐκτελοῦντες διαταγάς, ἐκτελέσατε καὶ
 -- 167 -

σεῖς ὡς “Ἕλληνες δικαστὲς τὸ καθῆκον σας».

27 -Ἰ- 1950 ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΙΧΑΣ ΣΜΗΝΑΡΧΟΣ Ε.Α.

Τὸ Δικαστήριον κατεδίκασε καὶ πάλιν τὸν σμήναρχον Μίχαν

εἰς τὴν ποινὴν τῶν προσκαίρων δεσμῶν τῶν δέκα ἐτῶν.

Ο ΠΑΠΟΥΑΣ ἢ Νικόλαος Διένης.

Ἐκπρόσωπος τοῦ γενικοῦ στρατηγείου τοῦ ΕΛΑΣ
στὴν Πελοπόννησο καὶ πρῶτος καπετάνιος
τῆς Π]| Μεραρχίας τοῦ ΕΛΑΣ.

Ὃ Παπούας ἢ Νικόλαος Διένης, παλαιὸ καὶ φανατισμένο κομ-

μουνιστικὸ στέλεχος, ἦτο ἕνας ἀπὸ τοὺς πρωτεργάτας καὶ δημιουρ-
γοὺς τοῦ ΕΛᾺΑΣ στὴν Πελοπόννησο. Τὸ γενικὸ στρατηγεῖο τοῦ
ΕΛΑΣ, ποὺ πρωτοσυνεκροτήθη κατὰ τὰ χρόνια τῆς κατοχῆς καὶ
συγκεκριμμένως τὸ 1942, εἶχε τὴν ἕδρα τοῦ στὴ Ρούμελη. Κατὰ τὰς
ἀρχὰς τοῦ θέρους τοῦ 1943 τὸ γενικὸν στρατηγεῖον ἔστειλε, μαζὺ
μὲ ἄλλα κομμουνιστικὰ στελέχη στὸ Μωρηᾶ, τὸν Παπούα διὰ νὰ
ὀργανώσουν τὸ κίνημα τοῦ ΕΑΜ - ΕΛᾺΑΣ καὶ νὰ δώσουν πνοὴ στὰς
ἐνόπλους ὁμάδας τοῦ ΕΛΑΣ ποὺ συνεκροτοῦντο τότε καὶ ἦσαν στὰ
σπάργανα, ἔλαβε δὲ ἀπὸ τὸ γενικὸ στρατηγεῖο ἐντολὰς καὶ ὁδηγίας,
βάσει τῶν ὁποίων ἕδρα ὁ ΕΛΑΣ, “Ὅταν ἦλθε στὸ Μωρηᾶ ἔγινε κα-
πετάνιος τοῦ νεοσυστάτου ΕΛΑΣ καὶ μετέπειτα τῆς ΠῚ μεραρχίας.
Γεννήθηκε κατὰ τὸ 1916 οτὸ Καστέλι τῆς Παρνασοίδος, μαζὺ
μὲ τὸν Διαμανιῆ, ἀρχηγὸ τοῦ Δημοκρατικοῦ στρατοῦ στὸ δεύτερο
ἀντάρτικο τῆς Ρούμελης, φοίτησαν στὸ Γυμνάσιον ᾿Αμφικλείας, “ὍὋ-
ταν τελείωσε τὰ Γυμνάσιο πῆγε στὴν ᾿Αθήνα καὶ ἐνεγράφη στοὺς
σπουδαστὰς τῆς Γυμναστικῆς ᾿Ακαδημίας. Πρὶν πάρει τὸ δίπλωμα
τῆς ᾿Ακαδημίας, μυήθηκε στὸ κόμμα καὶ ἔγινε μέλος τοῦ κομμουνι-
στικοῦ κόμματος, ᾿Απὸ τὴν ὥρα ποὺ γράφτηκε στὸ κόμμα ἐξεδήλω-
σε πίστιν καὶ ἀφοσίωσιν καὶ ἐσημείωσεν ἐξαιρετικὴν καὶ ἀξιόλογον
δρᾶσιν. Ἧ ᾿Ασφάλεια τῶν ᾿Αθηνῶν τὸν σταμπάρησε ἀμέσως καὶ τὸν
θεώρησεν ὡς ἕνα ἀπὸ τοὺς ἐπικινδυνωστέρους κομμουνιστάς, σὰν
ἕνα ἀπὸ τὰ μαχητικώτερα καὶ τὰ φανατισμένα οτελέχη τοῦ ΚΑΕ.
Κατὰ τὸν ἱΛάρτιον 1938 ἡ ἀσφάλεια τὸν συνέλαβεν, ὡς ἐπικίνδυνον
τῆς δημοσίας ἀσφαλείας, καὶ τὸν Ἰούλιον τοῦ ἰδίου ἔτους διετάχϑη
ἡ ἐκτόπισίς τοῦ σὲ κάποιο ξηρονῆσι τοῦ Αἰγαίου. .Ὃ Παπούας ὅμως
διὰ νὰ ἀποφύγη τὴν ἐξορίαν ὑπέγραψε δήλωσιν μετανοίας, ποὺ ἦταν
 - 168 --

πολὺ τῆς μόδας τότε καὶ ποὺ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην εἶχαν ὑπογράψει
τοιαῦτας πολλοὶ καὶ διάσημοι κομμουνισται.
«... Εἶμαι νομοταγὴς πολίτης», ἐδήλωσεν ὁ Παπούας στὴν
δήλωσί τοῦ καὶ μὲ τὴν δήλωσιν αὐτὴν ἡ ᾿Ασφάλεια τὸν ἄφησεν ἐ-
λεύθερον. Ἡ νομοταγὴς ὅμως αὐτὴ διάθεσις τοῦ Παπούα ξυπνᾷ κα-
τὰ τὴν ἄνοιξιν τοῦ 1942, ὅταν πλέον ἡ Ἑλλὰς εἶχε μπῆ στὸ σκοτάδι
τῆς δουλείας καὶ ὁ κρατικὸς μηχανισμὸς τῆς χώρας εἶχεν ἐξουθενω-
θῆ καὶ διαλυθῆ, Τότε ὁ Παπούας πλησιάζει τὸ κόμμα του πάλι καὶ
τοὺς συναγωνιστάς του, ἡ δὲ Κεντρικὴ ἐπιτροπὴ τοῦ νεοϊδρυθέντος
τότε ΕΑΜ, σὰν ἄξιο καὶ φανατισμένο κομμουνιστικὸ στέλεχος ποὺ
ἦταν, τὸν χρησιμοποίησεν ἀμέσως, τὸν ἔστειλε διαφωτιστὴ καὶ καθο-
δηγητὴ στὴν Παρνασσίδα καὶ Εὐρυτανία. Ἔκεῖ ὡς ἱνστρούχτορας
περιέτρεχεν ἀκούραστος τὰ χωριά, μαζὺ μὲ ἄλλους συντρόφους του,
καὶ ἐπροπαγάνδιζε ὑπὲρ τοῦ ᾿Εαμικοῦ κινήματος. Ἦταν τότε ἡ ἐπο-
χὴ ποὺ ἄρχιζε κάτω ἀπὸ τὰ ἀπατηλά συνθήματα τῶν καθοδηγητῶν
ἡ ἔντεχνος καὶ μυστικὴ ὀργάνωσις τοῦ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.
Ὃ Παπούας γύριζε ἀπὸ βουγὸ σὲ βουνό, χωριὸ σὲ χωριό, εἶχε
γίνει πραγματικὸς μαέστρος τοῦ λόγου, ρήτορας, μιλοῦσε στὸ Οἰνο-
χῶρι, στὴν Καλοσκοπή, στὸ Μαυρολιθάρι, στὴν Καστριώτισσα, στὴν
Παύλιανη καὶ ἔφθανε μέχρι τὸ Γαρδίκι, ἝΦτιασε σὲ πολλὰ χωριὰ
τοπικὰς ἐπιτροπάς, ὠργάνωσε πολλὰ χωριὰ καὶ διώρισε τοὺς ὑπευ-
θύνους καὶ τοὺς λοιποὺς ποστούχους, ἐργάσθηκε περισσότερο στὴν
περιφέρεια Παρνασσίδος καὶ προσπάθησε μὲ κάθε δυνατὸ μέσο νὰ
βγάλη στὸ βουνὸ ὅσο περισσότερους νέους, εἰργάσθηκε μ᾽ ἕναν ἄφ-
θαστὸ φανατισμὸ καὶ ἰδεολογικὴ ψύχωση, διὰ νὰ λάβη ὁ ΕΛΑΣ σάρ-
κα καὶ ὀστᾶ στὴ Ρούμελη καὶ γενικὰ θεωρεῖται ὡς ἕνας ἀπὸ τοὺς
πρωτεργάτας καὶ δημιουργοὺς τοῦ ΕΛᾺΣ στὴ Ρούμελη μαζὶ μὲ τὸν
"Ἄρη Βελουχιώτη, Διαμαντῆ, Καφαντάρη, Μπαρμπαληᾶ καὶ ἄλλους,
Ὃ Παπούας ἦταν μάστορας οτὰ ὀργανωτικὰ καὶ στὴ συνωμο-
τικὴ ἐργασία, γνώριζε νὰ διευθύνῃ ἕναν ἀγῶνα δύσκολο, σὰν ἐκεῖ-
νον ποὺ διεξήγαγε τὸ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ στὴν ἀρχή, στὴ Ρούμελη καὶ
στὸ Μβώρηᾷ. Ὅταν ἀντίκρυζε δυσκολίας καὶ δυσυπέρβλητα ἐμπόδια
ἔθετε σὲ ἐφαρμογὴ ἀμέσως τὸ σύστημα τῆς ὑποχωρήσεως, τῶν πα.-
ρατεταμένων διαπραγματεύσεων καὶ τὴν ὑπογραφὴν ἐγγράφων ουμ-
φωνιῶν, Ὃ Παπούας ὅταν ἔφτασε στὸ Μωρηᾶ εἶχε χωνέψει καθαρὰ
πλέον καὶ κατανοήση ποιὸς ἦτο ὁ σκοπὸς τῆς Κεντρικῆς ἐπιτροπῆς
τοῦ ΕΑΜ καὶ τοῦ γενικοῦ στρατηγείου τοῦ ΕΛᾺΣ καὶ ποιὰ ἡ ἐπιδί-
ὠξίς τῶν, Εἶχε μπεῖ στὸ νόημα καὶ γνώριζε τὰς ἀντιλήψεις τῆς ἡγε-
σίας τοῦ κόμματος, Εἶχεν ἀντιληφθῆ ὅτι, διὰ νὰ ἐπικρατήση ἡ λαϊκὴ
ἐπανάστασις, ἔπρεπε καὶ στὴν Πελοπόννησο νὰ δημιουργηθῆ καὶ ὀὁρ-
γανωθῆ, ὅπως καὶ στὴ Ρούμελη, μιὰ ἱκανὴ στρατιωτικὴ ἐπαναστατι-
κὴ δύναμις, τῆς ὁποίας τὰ περισσότερα στελέχη νὰ προετοιμασθοῦν
 -- 168 --

πολιτικῶς καὶ ν᾿ ἀγωνισθοῦν διὰ τήν πραγματοποίησιν τῶν πολιτι-

κῶν σκοπῶν τοῦ κινήματος, ὅστις ἦτο ἡ κατάληψις τελικὰ τῆς ἐξου-
σίας. Ὑπὸ τὸ πνεῦμα αὐτὸ δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ ὑπάρξη στὴν Πελοπόν-
νῆσο καὶ νὰ ἀνδρωθῇ ἑτέρα στρατιωτικὴ δύναμις, ἐκτὸς τοῦ ΕΛΑΣ,
Γι’ αὐτὸ ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΛΑΣ διέλυσε δυναμικὰ ὅλας τὰς ἐνόπλους
ἐθνικὰς ὁμάδας ἀντιστάσεως, ποὺ βγῆκαν στὴ Ρούμελη καὶ τὴ Θεσ-
σαλία.
Τὸ γενικὸ στρατηγεῖο τοῦ ΕΛΑΣ, ποὺ ἥδρευξ τότε στὴ Ρούμε-
λη, ἔστειλε τὸν Παπούα κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ θέρους τοῦ 1943 στὴν
Πελοπόννησο, μαζὶ μὲ 85 ἐπίλεκτα Κομμουγιστικὰ στελέχη, διὰ νὰ
ὀργανώσουν τὸ κίνημα καὶ ξεκαθαρίσουν τὰς ἐθνικὰς ὁμάδας ἀντι-
στάσεως, ποὺ ἄρχισαν τότε νὰ ὀργανώνονται στὰ Μωραΐτικα βουνά,
Ὃ Παπούας, ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ σώματος τοῦ συγκροτηθέντος ἐξ 85
ἐπιλέκτων κομμουνιστικῶν στελεχῶν, πέρασε ἀπὸ τοὺς Μαραθιάδες
στὸ Κορινθιακὸ καὶ βγῆκε κοντὰ στὸ Αἴγιο, 12 βάρκες μεταφέρανε
τὸ ἀντάρτικα αὐτὸ σῶμα στὸ Μωρηᾶ. ᾿Απὸ τὴ παραλία τοῦ Μωρηᾶ
ἀνέβηκαν στὴν ᾿Αράχωβα, ὅπου συνήντησαν τὸν Σμήναρχο Μίχα μὲ
τὸ συγκρότημά του, ἀρχηγὸ τότε τοῦ νεοσυστάτου ΕΛᾺΑΣ στὴν ᾿Α-
χαῖα, Μαζὺ μὲ τὸν Παπούα ἦτο ὁ Ὡρίων, ὁ Πελοπίδας, ὁ ᾿Ησαίΐζας,
ὁ Λύρας καὶ ἄλλα ἐπίλεκτα κομμουνιστικὰ στελέχη, ποὺ ἕδρασαν
στὸ Μωρηᾶ.
Ὃ Παπούας, ἀμέσως μόλις ἔφθασε στὸ Μωρηᾶ, ἔθεσε σὲ ἐφαρ-
μογὴ τὸ σχέδιο τοῦ γενικοῦ στρατηγείου τοῦ ΕΛΑΣ, ἤτοι τὸ σχέδιο
τῆς διαλύσεως πάσης ἄλλης ἐνόπλου ἐθνικιστικῆς ὁμάδος, μαζύ δὲ
μὲ τὸν Ὦρίωνα, τὸν Λπλάνα, τὰν Φράγκ:, τὸν Μπελογιάννη, ποὺ
ἔδρων συνωμοτικὰ καὶ ὠργάνωναν τὸ λαϊκὸ κίνημα στὴ Μεσσηνία
καὶ τὴ Λακωνία, μέχρι τέλους Δεκεμβρίου 1943, εἶχον κατορθώσει
νὰ διαλύσουν ὅλας τὰς ἐνόπλους ἐθνικιστικάς ὁμάδας καὶ νὰ ἐξου-
δετερώσουν δυναμικὰ πᾶσαν ἀντιδραστικὴν ἑστίαν.
Τὴν ἄνοιξη τοῦ 1944 ἦλθεν ὁ Ἄρης Βελουχιώτης, ὅστις τὸν
καθήρεσε ἀπὸ καπετάνιο τῆς ΠῚ Μεραρχίας καὶ ἀνέλαβεν αὐτὸς τὴ
διοίκηση τοῦ ΕΛΑΣ. Ὁ “Ἄρης δὲν ἐξετίμα τὸν Παπούα, δὲν τοῦ εἶχε
καμμίαν ἐμπιστοσύνην καὶ γι᾿ αὐτὸ τὸν ἐτοποθέτησε τότε ο᾽ “ἕνα
μικρὸ πόστο, τοῦ ἔδωσε τὴ διεύθυνση τῆς ἐπιμελητείας τοῦ ᾿Αντάρ-
τη, τῆς ΕΤΑ,. Εἶχε πέσει στὴ δυσμένεια τοῦ Βελουχιώτη, γιατὶ σὲ
μιὰ σύσκεψη ποὺ ἔγινε στὸ χωριὸ Μάξι, πάνω στὸ Χελμό, ὁ ἢα-
πούας μίλησε μὲ θρασύτητα στὸ Βελουχιώτη καὶ δὲν υἱοθέτησε ἐκεῖ-
να ποὺ θέλησε νὰ ὑπαγορεύση ὁ Βελουχιώτης.
Πῶς πῆρε τὸ ψευδώνυμον «Παπούας».
Ὃ ἴδιος ὁ Παπούας ἐξιστόρησε σὲ κάποιον δημοσιογράφο, λί-
γες μέρες πρὶν καταδικασθῆ σὲ θάνατο ἀπὰ τὸ στρατοδικεῖο Λαρίσ-
 “---ὈΟπἁιιὉ -

οῆς, πῶς πῆρε τὸ ἐπαναστατικό του ψευδώνυμον «Παπούας».

-- Γυρίζαμε, εἴπε στὸ δημοσιογράφο, στὶς ἀρχὲς τῆς κατοχῆς
στὰ χωριὰ τῆς Παρνασσίδος καὶ Εὐρυτανίας, προπαγανδίζοντες ὑ-
πὲρ τοῦ ΕΑΜ, μαζὸ μὲ τοὺς συναγωνιστὰς Φ,. Μπαρμπάρη, Γεωπό-
νο, καὶ ᾿Αλέκο Δρούγκα. Στὸ δρόμο ποὺ βάδιζαν μιὰ μέρα μιλοῦσαν
ὅλως συμπτωματικά, διὰ τὶς ἄγριες φυλὲς ποὺ ὑπάρχουν στὴν ᾿Αφρικὴ
καὶ τὴν ᾿Ασία καὶ ποὺ εἶναι ἀκόμη ἀπολίτιστες καὶ βάρβαρες καὶ
προσκυνᾶν τὸν ἀρχηγό τοὺς γιὰ Θεό. Τότε ὁ Παπούας ἀνέφερε
στοὺς συντρόφους τοὺ ὅτι εἶχε διαβάσει σὲ κάποιο περιοδικὸ ὅτι ὑ-
πάρχει μιὰ φυλὴ στὸν κόσμο ἄγρια καὶ ἀπὸλίτιστη, ποὺ ἔχει τὸ ὄνο-
μα Παπούας. Στὴ φυλὴ αὐτὴ ἀρέσουνε πολὺ τὰ κοσμήματα καὶ τὰ
μπιχλιμπίδια, οἰαδήποτε καὶ ἂν εἶναι, εἴτε ἀργυρά, εἴτε καὶ ἀπὸ σι-
δηρο φτιασμένα. Οἱ Παπούας γιὰ σκουλαρίκια βάζουν στ' αὐτιά
τοὺς χρώωματιστὰ γυαλιά, περνοῦν στὶς μύτες τοὺς χαλκάδες καὶ ἄλ-
λοι, γιὰ νὰ ἀποκτήσουνε βραχιόλια καὶ δακτυλίδια, κόβουν τὰ σύρ-
ματα τῶν τηλεφώνων καὶ κατασκευάζουν βραχιόλια, δακτυλίδια
καὶ ἄλλα κοσμήματα, Στὴ χώρα τῶν Παπούας μ’ ἕνα ψεύτικο καὶ
φανταχτερὸ μπιχλιμπίδι μπορεῖ κανεὶς νὰ καταφέρη ἀφάνταστα
πράγματα, ἔλεγε ὁ Παπούας ἐπισφραγίζων τὴν συζήτησιν περὶ τῶν
Παπούας.
Τὴν ὥρα ἐκείνη ποὺ βάδιζαν, ὁ Παπούας φοροῦσε στὰ χέρια
τοῦ τρία δακτυλίδια, τὸ ἕνα ἔλεγε πὼς ἦτο τῆς μάννας του, τὸ ἄλ-
λο τῆς ἀδελφῆς τοῦ καὶ τὸ τρίτο δικώ τοῦ. Τότε ὁ συναγωνιστὴς
ἀρούγκας τοῦ φώναξε γελῶντας βλέποντας τὰ τρία δακτυλίδια στὰ
χέρια του:
-- Καὶ σὺ συναγωνιστή, Παπούας φαίνεται πὼς εἶσαι, ἀφοῦ
φορᾶς τρία δακτυλίδια.
Γέλασαν τότε δυνατὰ διὰ τὸ πετυχημένο ἀστεῖο τοῦ Δρούγκα.
Ὕστερα ἀπὸ τὴ συζήτηση αὐτὴ ἔφτασαν στὸ πρῶτο χωριό, ὅπου ὁ
Παπούας ἐπρόκειτο γὰ μιλήση στοὺς χωρικούς, ποὺ εἶχαν συγκεν-
τρωθῆ στὸ καφενεῖο διὰ ν' ἀκούσουν τὸ λόγο του. Τότε ὁ Δρούγκας,
διὰ ν΄ ἀναγγείλη στὴ συγκέντρωση ὅτε θὰ μιλήση ὁ καθοδηγητὴς
Νικόλαος Διένης, σηκώθηκε ἀπὸ τὰ κάθισμά τοῦ καί, χωρὶς καμμιὰ
προσυνεννόηση, εἶπε δυνατὰ στοὺς συγκεντρωθέντας κατοίκους τοῦ
χωριοῦ:
- Συναγωνιστὲς τώρα θὰ σᾶς μιλήση ὁ συναγωνιστὴς Παπούας.
Ξαφνιάστηκε ὁ Παπούας, Δὲν περίμενε ποτὲ πὼς ὁ Δρούγκας
θὰ τὸν παρουσίαζε στοὺς χωρικοὺς μὲ τὸ ὄνομα αὐτό, δὲν μποροῦ-
σε ὅμως νὰ πράξη διαφορετικά, εἶπε στὸ δημοσιογράφο, τὰ βλέμμα-
τα ὅλων τῶν συγκεντρωθέντων πέσανε ἐπάνω τοῦ καὶ περίμεναν νὰ
σηκωθῇ ἀπὸ τὸ κάθισμά τοὺ γιά νὰ μιλήση. Τότε σηκώθηκε καὶ μίλησε.
-- Εἶναι ἀλήθεια, τόνισε ὁ μελλοθάνατος Παπούας στὸ δημο-
 “1 --
σιογράφο, ὅτι τὸ ψευδώνυμον αὐτὸ δὲν μοῦ ἄρεσε ποτέ, ἀλλὰ δὲν
μποροῦσα νὰ κάνω διαφορετικά, διότι οἱ χωρικοὶ ἀπὸ τὴν ὥρα ἐκεί-
νὴ ποὺ μὲ βάφτισε ὁ Δρούγκας μὲ λέγανε Παπούα καὶ τὸ ὄνομα
αὐτὸ μοῦ εἶχε μείνει πειὰ δριστικά.
Καὶ μὲ τὸ ψευδώνυμον αὐτὸ ἔγινε γνωστὸς σ᾽ ὁλόκληρη τὴ
Ρούμελη καὶ τὸ Μωρηᾶ.

Η ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΚΑΤᾺ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΣ ΜΟΛΑΩΝ

Ἡ Κωμόπολις τῶν Μολάων καὶ οἱ Μολαῖτες.

Οἱ Μολάοι εἶναι μιὰ γραφικὴ καὶ πλουσία κωμόπολις τοῦ Νο-

μοῦ Λακωνίας, κειμένη στὸ ἀνατολικὸ ποδάρι τοῦ ἥομοῦ καὶ εἶναι
ἡ πρωτεύουσα τῆς ἐπαρχίας ᾿Επιδαύρου - Λιμηρᾶς. Εἶναι κτισμένη
στοὺς πρόποδας τοῦ βουνοῦ καὶ μπροστά της ἐκτείνεται ἕνας ἀπέ-
ρᾶντος καὶ πλούσιος κάμπος, ποὺ τὸν διασχίζει ὁ ἁμαξωτὸς δρόμος
γιὰ τὴν Μονεμβασία.
“Ὅλοι οἱ κάτοικοι τῶν ἱμολάων, ἐκτὸς ἐλαχίστων ἐξαιρέσεῶν͵
ἧσαν ἐθνικισταί, μετριοπαθεῖς εἰς ὅλα καὶ ἀνεξίκακοι πατριῶται. ΕἸ-
χαν βαθεῖαν συναίσθησιν τοῦ καθήκοντος πρὸς τὴν Πατρίδα καὶ
ἦτο βαθειὰ μέσα στὴ ψυχή τοὺς ριζωμένο τὸ αἴσθημα τοῦ ἐθνικι-
σμοῦ. Πίστευαν ὅλοι στὴ μεγάλη ἀποστολὴ τῆς καὶ ἐλάτρευαν τὰς
ἐθνικὰς καὶ θρησκευτικὰς παραδόσεις τοῦ λαοῦ,
Οἱ Μολαῖτες, ὅταν διέκριναν ὅτι ἡ ἐμφανισθεῖσαι στὸν ὁρίζον-
τὰ ὀργάνωσις τοῦ ΕΑΜ ἦτο πλαισιωμένη κατὰ τὸ πλεῖστον ἀπὸ ὕ.
ποόπτα καὶ ἀναρχικὰ στοιχεῖα καὶ ὅτιἡ ὀργάνωσις αὐτὴ ὀργανώνεικαὶϊ
ἐξοπλίζει δικόν της στρατόν, γιὰ νὰ ἐπιβάλη δυναμικὰ τὰς θελήσεις
τῆς καὶ οὕτω νὰ ἐξαναγκάση τοὺς ἄλλους ν᾿ ἀσπασθοῦν τὰς ἰδέας
τῆς, καὶ ὅταν ἐπίσης εἶδον ὅτι πολλὰ ἐκ τῶν μελῶν τῆς ὀργανώσεως
ταύτης περιεφρόνουν δημοσίᾳ καὶ ἐχλεύαζον τὰ ἐθνικὰ σύμβολα,
τοὺς ἐθνικοὺς ἥρωας καὶ τὰς ἐθνικὰς παραδόσεις, ὕψωσαν τὸ ἀνά-
στημά τῶν καὶ στάθηκαν ἀντιμέτωποι μπροστὰ εἰς ἐκείνους ποὺ
ὠργάνωσαν τὸ ΕΑΜ καὶ τὸν ΕΛΑΣ. Οἱ Μολαῖτες διέκριναν ἀπὸ τὴν
πρώτη στιγμὴ τῆς ἐμφανίσεως τοῦ ΕΑΜ, ὅτι αὕτη ἐξοπλίζει τὸν Ε-
ΛΑΣ διὰ νὰ ἐπιβάλη τὴν ἐρυθρὰν δικτατορίαν, γι᾿ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸν
λόγον πῆραν ἀμέσως ἐχθρικὴν στάσιν ἐναντίον τῶν ὀργανωτῶν τῆς
περιοχῆς καὶ ἀπεφάσισαν ν᾿ ἀντιδράσουν δυναμικὰ κατ᾽ ἐκείνων οἱ
ὁποῖοι εἰργάζοντο διά τὴν ἐπικράτησιν τῶν ἰδεῶν τοῦ ΕΑΜ,
Οἱ Μολαῖτες ποτὲ δὲν πίστευσαν στὰ λόγια, στὰ κηρύγματα
καὶ στὰ συνθήματα ποὺ ἀράδιαζαν κάθε μέρα οἱ καθοδηγηταὶ στοὺς
λόγους των, ποτὲ δὲν πίστευσαν στὰ λόγια, στὰς ὑποσχέσεις καὶ
 “--Ἠὄὄὄ [72 -

στὰς διαβεβαιώσεις τοῦ Δικηγόρου Λάτοη, κατοίκου τῶν Μολάων,

πὸὺ πρῶτος βγῆκε στὸν Πάρνωνα καὶ πρωτοστάτησε νὰ ἀργανωθῆ
τὸ ἐλασίτικο κίνημα, .ὋὋ Λάτσης κατέβαλεν ἐξαιρετικὰς προσπαθείας
καὶ ἠγωνίσθη σθεναρῶς νὰ πείση τοὺς Μολαῖτας νὰ προσχωρήσουν
στὸ ΕΑΜ, Παρουσίαζε πρὸς αὐτοὺς τὴν ὀργάνωσιν ὡς ἔχουσαν ἀ-
πελευθερωτικὸν σκοπὸν κατὰ κύριον λόγον καὶ, συνάμα, νομιμόφρο-
νας σοσιαλιστικὰς ἀντιλήψεις.
Οἱ Μολαῖτες ὅμως, οἱ ὁκοῖοι ἐγνώριζον τὸν Λάτσην καὶ τὰς
ἀντιλήψεις του, ἐτόνισαν καθαρὰ εἰς αὐτὸν ὅτι ἀντιτίθενται εἰς τοὺς
πραγματικοὺς σκοποὺς καὶ τὰς ἐπιδιώξεις τοῦ ΕΑΜ, καὶ ὅτι ὄχι μό-
γον δὲν θὰ προσχωρήσουν εἰς τὰς τάξεις αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ δὲν θὰ
ἐπιτρέψουν ποτὲ ἐντὸς τῆς πόλεως καὶ τῆς περιοχῆς τῆς νὰ λειτουρ-
γήση ἡ ὀργάνωσις αὐτή, Κατηρτίσθη ἀμέσως μία ἐπιτροπή, ἀπὸ τὰ
ἐπίλεκτα πρόσωπα τῆς κοινωνίας τῶν Μολάων, ἡ ὁποία ἀνέλαβε τὸν
κατὰ τοῦ ἘΑΔΑΜ ἀγῶνα. Ἢ ἐπιτροπὴ αὐτὴ τοῦ ἀγῶνος ἀπεφάσισε νὰ
ἐξοπλίση μίαν στρατιωτικὴν δύναμιν, ἱκανὴν ν᾿ ἀμυνθῆ ἀποτελεσμα-
τικῶς ἐναντίον οἱασδήποτε ἐπιθέσεως τοῦ ΕΛΑΣ, ὅστις εὐθὺς ἐξ ἀρ-
χῆς ἠπείλει νὰ τιμωρήση τοὺς ἀντιδραστικοὺς Μολαῖτας. Ἢ ἐπιτρο-
πὴ ἀγῶνος τῶν Μολάων ἔφθασε μέχρι τοῦ σημείου, διότι διέκρινε
τὸν ἄμεσσν κίνδυνον, νὰ προτιμήση τὸν δεσποτισμὸν τῶν κατακτή-
τῶν παρὰ τὴν ἐφιαλτικὴν δι’ αὐτὴν ἀπειλὴν τοῦ ΕΛΑΣ, Ἢ ὀργανω.
τικὴ ἐπιτροπὴ ἀπετελέσθη ἐκ τῶν κάτωθι: 1) Θεοδ. Λύρα, ἄλλοτε
βουλευτοῦ τοῦ ἀγροτικοῦ κόμματος, 2) Χρίστου Λιβερδίση, ἰατροῦ,
3) Διον, Τσάφου, δικηγόρου, 4) Εὐύαγ,. Φουργέζου, ἐφέδρου ἀξιωμα-
τικοῦ, 5) Νικ. Φεριδιανάκη, δικολάβου καὶ 6) Εὐστ. ουνουπιώτη, ἰα-
τροῦ, Ἢ ἐπιτροπὴ αὐτὴ ἐζήτησε καὶ ἔλαβεν ὅπλα παρὰ τῶν Γερμα-
νῶν, διὰ τῶν ὁποίων ἐξώπλισεν ἕν τάγμα ἐκ τῶν Μολαϊτῶν, τὴν
διοίκησιν τοῦ ὁποίου ἀνέλαβεν ὁ ἔφεδρος ἀξιωματικὸς Γ, Φουργέ-
ζος. Τὸ τάγμα αὐτὸ ἠρίθμει δύναμιν 400 περίπου ἀνδρῶν, Οἱ Γερμα.
νοὶ ἐχορήγησαν τὰ ζητηθέντα ὅπλα, ἀλλὰ ταῦτα δὲν ἦσαν ἀρκετὰ
διὰ ν᾿ ἀντιμετωπισθοῦν τά ἕνοπλα τμήματα τοῦ ΕΛΑΣ τοῦ Πάρ-
γωνος,

Ἡ πρώτη κατὰ τῶν Μολάων ἐπίϑεσις

τῶν ἐλασιτῶν τοῦ Πάρνωνος.

Ὃ Λάτσης, ἀφοῦ δὲν κατώρθωσε νὰ παρασύρη τοὺς Μολαῖτας

καὶ νὰ τοὺς ἐντάξη εἰς τὸ ΕΑΜ, ἀπεφάσισε νὰ τοὺς καθυποτάξη
διὰ τῶν ὅπλων. Ὅταν δὲ ἔμαθε ὅτι οἱ Μολαῖτες συνεκρότησαν τάγ-
γα καὶ πῆραν ὅπλα πρὸς ἐξοπλισμόν τῶν ἀπὸ τοὺς Γερμανοὺς ἔγινε
θηρίο, παρήγγειλε ἀπειλὰς καὶ φοβέρας, τοὺς τὸ ξεκαθάρισε ὅτι πο-
 “- 173 -

λὺ σύντομα θὰ τοὺς διαλύση καὶ τοὺς ἐξουθενώση. Ὃ Λάτσης καὶ

οἱ ἄλλοι ἡγέται τοῦ ΕΛΑΣ τοῦ Πάρνωνος ἔβλεπαν τὸ ἐξωπλισμένον
τάγμα τῶν Μολαϊτῶν, σὰν ἕνα ἀπροσπέλαστο ἐμπόδιον διὰ τὴν
πρόοδον καὶ τὴν ἐπικράτησιν τοῦ λαΐκοῦθ στρατοῦ στὴ Λακωνία καὶ
πῆραν ἀμέσως τὴν ἀπόφασιν νὰ ξεκαθαρίσουν τὴν φωλιὰ αὐτὴ τῆς
ἀντίδράσεως μὲ κάθε τρόπο καὶ νὰ τιμωρήσουν ἀμείλικτα τοὺς
ὀργανωτάς.
᾿Απὸ τὴν ὥρα ποὺ ἐγνώσθῃ ὅτι στοὺς Μολάους ὠργανώθη καὶ
ἐξωπλίσθη στρατιωτικὴ δόναμις, τὰ γεγονότα ἐξελίσσονται ραγδαί-
ὡς, Οἱ Μολαῖτες διέκριναν πλέον καθαρὰ ὅτι πολὺ σύντομα θὰ τοὺς
ἐγένετὸ ἐπίθεσις καὶ ἤρχισαν νὰ παρασκευάζουν τὴν ἄμυνάν τῶν,
παραλλήλως οἱ ἡγέται τοῦ ΕΛΑΣ τοῦ Πάρνωνος ἤρχισαν νὰ παρα-
οσκευάζουν τὴν κατὰ τῶν Μολάων ἐπίθεσιν. .Ο Λάτσης εἶχε παραγ-
γείλει πολλὲς φορὲς πὼς θὰ τοὺς ἐκδικηθῆ σκληρὰ καὶ πὼς μιὰ μέρα
θὰ μπῆ στὸ χωριὸ νὰ τὸ ρημάξη καὶ θὰ ξολοθρεύση ὅλους τοὺς ὑ-
πευθύνους καὶ ὀργανωτὰς τοῦ τάγματος. Οἱ Μολαῖτες γνώριζαν ἀπ᾽
τὴν καλὴ τὸ Λάτσῃ, εἶχον ζήσει πολλὰ χρόνια μαζύ του, γνώριζον
ὅτι ἦτο μνησίκακος, ἐκδικητικὸς καὶ πείσμων καὶ ὅτι ἦτο εἰς θέσιν νὰ
πραγματοποιήσῃη τὰς ἀπειλάς τοῦ μιὰ μέρα, γι᾿ αὐτὸ ἔλαβον κι' αὐ-
τοὶ τὰ μέτρα τους, ᾿Ωπλίσϑηκαν ὅσον ἠδύναντο καὶ ὠχύρωσαν τὴν
κωμόπολιν. Οἱ σκοποί τοὺς ἀγρυπνοῦσαν νυχθημερόν, εἶχαν λάβει
αὐστηρὰς διαταγὰς ἀπὸ τὴν ἐπιτροπὴν ἀγῶνος,
Ὃ Γρ. Φουργέζος, διοικητὴς τοῦ τάγματος, ἧτο ἕνα ἁγνὸ καὶ
τίμιο παλληκάρι καὶ εἶχεν ἡγετικὰς ἑἱκανότητας. Οἱ κάτοικοι καὶ οἱ
στρατιῶται τοῦ τὸν ἐξετίμουν καὶ τὸν ἀγαποῦσαν. Τὸ τάγμα, ἀπὸ
τῆς πρώτης στιγμῆς τῆς συγκροτήσεώς του, δὲν ἐξεδήλωσεν ἐπιθετι-
κὰς διαθέσεις ἐναντίον τῶν ἐλασιτῶν. Τὸ ἀπησχόλησε μόνον ἡ ἄμυ..
να καὶ ἡ διαφύλαξις τῆς κωμοπόλεως. Ποτὲ δὲν ἐσκέφθησαν οἱ διοι-
κοῦντες νὰ κάνουν κατὰ τῶν ἐλασιτῶν ἐπιθετικὰς ἐπιχειρήσεις καὶ
ἐπιδρομάς. Ἔμεινε πάντοτε μέσα οτὴ κωμόπολι τὸ τάγμα, γιατὶ ἕνα
σκοπὸ εἶχε καὶ μιὰ ἐπιδίωξη ; Νὰ προστατεύση ἀποτελεσματικῶς
τὴν κωμόπολιν ἀπὸ τὴν ἀναμενομένην ἐπίθεσιν τοῦ ΕΛΑΣ, Ποτὲ δὲν
ἐπροκάλεσε τοὺς ἐλασίτας, ἀπέφευγε κάθε πρόκλησιν ᾿μὲ ἄξιο-
πρέπειαν.
Τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ὁ ΕΛΑΣ εἶχε λυμένα πλέον τὰ χέρια του,
ἦτο ἐλεύθερος, εἶχεν ἐπικρατήσει ἀπόλυτα εἰς ὁλόκληρον τὴν Πελο-
πόννησον, εἶχε διαλύσει δυναμικὰ ὅλας τὰς ἐνόπλους ἐθνικιστικὰς
ὁμάδας καὶ εἶχεν ἐξολοθρεύσει πᾶσαν ἀξίαν λόγου ἀντιδραστικὴν
φωλεάν. Ἦτο ἀκριβῶς ἡ ἐποχὴ ποὺ οἱ καθοδηγηταὶ στοὺς λόγους
τῶν μιλοῦσαν καθαρὰ καὶ ξάστερα ὅτι τὸ ΕΑΜ δὲν εἶναι τίποτε ἄλ-
λο παρὰ ἕνα μεγάλο λαϊκὸ κίνημα καὶ ὅτι θὰ κτυπηθοῦν ἀμείλικτα
ὅλοι ἐκεῖνοι, ποὺ θὰ θελήσουν ν᾿ ἀντιδράσουν καὶ νὰ ὀρθώσουν ᾿ τὸ.
 -- 174
-

ἀνάστημά τοὺς ἐνάντια στὴν ἐθνικοαπελευθερωτικὴ ἐπανάστασι,

ΓΆρχιζε τὴν ἐποχὴν ἐκείνην στὸ Μωρηᾶ, μετὰ τὴν συντριβὴν
τῆς ἀντιστάσεως, γέα περίοδος, ἡ περίοδος τῆς κόκκινης τρομοκρα-
τίας. Ἢ ἡγεσία εἶχε δώσει ρητὰς ἐντολὰς στὰ μέλη τῆς καὶ στὰς
ὀργαγώσεις νὰ τιμωροῦν ἀμείλικτα τοὺς ἀντιδραστικούς, νὰ ἐντεί-
νοῦν τὰς συλλήψεις καὶ τὰς ἐκτελέσεις κατὰ ἐθνικοφρόνων πολιτῶν,
γιὰ ν᾿ αὐξηθῆ τὸ κῦμα τῆς δυστυχίας καὶ νὰ ἐξαπολύσουν εἰς τὴν
ὕπαιθρον ἕνα μεγάλο κῦμα τρομοκρατίας, διὰ νὰ ἐξουθενωθῇῆ καὶ
ἐκμηδενισθῆ πᾶσα ἀντίδρασις, Διὰ τὸν λόγον αὐτὸν ἡ ἡγεσία δὲν
ἠδόνατο ν᾽ ἀνεχθῆ νὰ ὑφίστατσι μία ἔνοπλος ἀντιδραστικὴ ἑστία στὰ
πλευρὰ τοῦ Πάρνωνος, ἔπρεπε μὲ κάθε τρόπο νὰ ἐξουδετερωθῆ καὶ
αὐτὴ καὶ νὰ τιμωρηϑοῦν ἀμείλικτα ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ ἀλαζόνες καὶ ξε-
ροκέφαλοι ὀργανωταί, ποὺ εἶχαν τὸ θράσος νὰ ταχθοῦν ἀντιμέτωποι
τοῦ ΕΛΑΣ, τὴν στιγμὴν κατὰ τὴν ὁποίαν οὗτος εἶχεν ἐπικρατήσει
εἰς ὁλόκληρον τὴν Πελοπόννησον.
δόθησαν ἀμέσως ἐντολαὶ εἰς ὅλους τοὺς ἐλασίτας τῆς Λακω-
νίας καὶ ᾿Αρκαδίας νὰ συγκεντρωθοῦν διὰ τὴν ἐπίθεσιν. Πράγματι
συνεκεντρώθησαν ὅλα τὰ ἐλασίτικα μπουλούκια, κατέβηκαν ὅλοι
ἀπὸ τὰ ἀπρόσιτα λιμέρια τοὺς, ἀπὸ τὸν Πάρνωνα καὶ τὸν Ταὔγετον,
καὶ ὀλίγας ἡμέρας πρὸ τῆς ἐπιθέσεως περιέτρεχον καὶ περιτριγύρι-
ζον τὰ χωριὰ τῶν Μολάων. Ρήμαζαν τὶς στάνες καὶ τὰ χειμαδιά,
λεηλατοῦσαν τοὺς πτωχοὺς ἀγρότας καὶ ἰδίᾳ τοὺς ἀντιδραστικοὺς
καὶ ἐλάμβανον σκληρὰ καὶ περιοριστικὰ μέτρα εἰς ὅλα τὰ πέριξ τῶν
ἱλολάων χωρία, τὰ ἐκύκλωσαν ὅλα μὲ μικρὰς ὁμάδας ἐλασιτῶν καὶ
σὲ κανέναν χωρικὸν δὲν ἐπέτρεπαν νὰ κάμη οὔτε βῆμα ἔξω ἀπὸ τὸ
σπίτι του, Σὲ λίγο εἶχαν φθάσει ἀπ’ ἔξω ἀπὸ τὴν κωμόπολιν τῶν
ολάων.
Ἦτο ἕνα φθινοπωρινὸ πρωϊ τῆς Ἰθης Νοεμβρίου 1943. Δὲν εἴ-
χεν ἀκόμη καλὰ ξημερώσει, οἱ σκαποὶ ἀγρυτινοῦσαν στὰ φυλάκιά
τους, εἶχον διαισθανθῆ τὴν ἐπίθεσιν, κάποια εἴδησις εἶχε πέσει οτὰ
αὐτιά τοὺς πὼς οἱ ἐλαοίται θὰ πραγματοποιήσουν τὴν ἀπειλήν τοὺς.
Αἴφνης ἠκούσθησαν κραυγαὶ καὶ ἄλλαλαγμοὶ καὶ ριπαὶ πολυβόλων.
Οἱ ἐλασίται εἶχον φθάσει στὰ κράσπεδα τῆς κωμοπόλεως. Ὃ πλη-
θυσμὸς τῆς κωμοπόλεως αἰφνιδιάσθη καὶ κατὰ τὴν διάρκειαν τῆς ἐ-
πιθέσεως ἔζησε στιγμὰς δραματικῆς ἀγωνίας. Εἰς τὰ φυλάκια οἱ
ἄνδρες τοῦ τάγματος ἠμύνοντο ἐπιτυχῶς καὶ ἀπέκρουον σταθερῶς
τὰς ἀλλεπαλλήλους ἐπιθέσεις τῶν ἐλασιτῶν. Τ᾽ ἀλλεπάλληλα κύμα-
τὰ τῶν ἐπιτιθεμένων ἐθραύοντο ἐπάνω στ᾿ ἀκατάβλητα ὀχυρὰ τῶν
ἀμυνομένων Μολαϊτῶν, Ἢ μάχη διήρκεσε δύο καὶ πλέον ὥρας, αἵφ"
νης οἱ ἐπιτιθέμενοι ἤρχισαν νὰ κάμπτωνται. Ἥρχισε ἡ διαρροὴ εἰς
τὰ τμήματά τους διότι βρῆκαν σκληρὴ καὶ ὀργανωμένη ἄμυνα. Οἱ
εἰς τὰ φυλάκια ἀμυνόμενοι ἐθνικισταί, ἀντιληφθέντες τὴν ὑποχώρη-
 -α 175 --
σιν, ἤρχισαν ν᾿ ἀντεπιτίθενται καὶ οἱ ἐλασῖται σκόρπισαν ἀσύνδετοι
πρὸς ὅλας τὰς κατευθύνσεις Τὰ λεφούσια τοῦ Λάτση, τοῦ Βασταρ-
δῆ, τοῦ Παντελῆ Σταϑάκη, τοῦ Φούρκου, τοῦ Φωτιᾶ, τοῦ Βέρθερου,
πῆραν κατῃσχυμένα τὸν δρόμον τῆς ἀτάκτου φυγῆς, τὸν δρόμον διὰ
νὰ ἀνέβουν καὶ πάλιν στὸν Πάρνωνα.
ἱλένεα πνέων ὁ Λάτσης ποὺ ἀνέμενε νὰ μπῆ θριαμβευτικὰ εἰς
τοὺς Μολάους, τὰ ἔβαλε μὲ τοὺς Λοχαγούς τοῦ, τοὺς Διμοιρίτας
του, ὅλοι τοῦ ἔφταιγαν, πῆρε κι΄ αὐτὸς τὰ δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς
συντετριμμένος, ἀνέβηκε στὸν Πάρνωνα καὶ ἤρχισε νὰ καταστρώνη
νέα σχέδια ἐπιθέσεως καὶ νὰ ὀργανώνη, μὲ μαθηματικὴν ἀκρίβειαν,
τήν νέαν τοὺ ἐπίθεσιν.
Οἱ ἐλασῖται ἄφησαν πολλοὺς νεκροὺς ἐπὶ τοῦ πεδίου τῆς μά-
χης, συνελήφθησαν πολλοὶ αἰχμάλωτοι, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ὁ
ἐλασίτης Μπαρμπαληᾶς, ὅστις ἀπηγχονίσθη ὑπό τῶν Μολαϊτῶν εἰς
τὴν κεντρικὴν πλατεῖαν τῶν Μολάων,

Ἡ δευτέρα κατὰ τῶν Μολάων ἐπίδεσις τοῦ ΕΛΑΣ

καὶ ἡ ἐκπόρϑησίς των.

ὕστερα ἀπὸ τεσσαράκοντα ἀκριβῶς ἡμέρας, ὁ Λάτοης, ὁ Ὡ-

ρίων, ὁ Σμήναρχος Βασταρδϑῆς, Διοικητὴς τοῦ ϑοὺ Συντάγματος, καὶ
ἄλλα κατώτερα ἡγετικὰ στελέχη, ποὺ εἶχον πλαισιώσει τὸ Σύνταγ-
μα τοῦ Πάρνωνος, ἐνέσκηψαν πάλιν κατὰ τῶν Μολάων. Ἢ ἀτυχὴς
κωμόάπολις δέχεται νέαν ἐπίθεσιν, ἀλλὰ τὴν φορὰν αὐτὴν ἡ ἐπίθεσις
εἶχε μελετηθῆ καὶ ὀργανωθῆ καὶ εἰς τὰς μικροτέρας τῆς λεπτομε-
ρείας. Πληροφορίαι ποὺ ἔφθανον εἰς τοὺς Μολάους, ἐξ ὅλων τῶν
σημείων, ἀνέφερον ὅτι μεγάλαι δυνάμεις ἐλασιτῶν κινοῦνται μὲ κα-
τεύθυνσιν πρὸς τὴν κωμόπολιν, Οἱ ἐλασῖται καὶ τὸ ἐφεδρικὸν ΕΛΑᾺΑΣ
εἶχον ἐγκαίρως ἀποκλείσει πᾶσαν ἐπαφὴν τῆς κωμοπόλεως μὲ τὰ
πέριξ χωρία καὶ οὕτω ἡ ἀπομόνωσις αὕτη ἐνέτεινε περισσότερον τὴν
ἀγωνίαν τῶν Μολαϊτῶν καὶ τὸν φόβον τῆς ἐπιθέσεως καὶ τοὺς ἔκαμε
ν᾿ ἀντιληφθοῦν πλέον τὴν στυγνὴν πραγματικότητα, τὴν ὑπεροχὴν
τῶν ἐλασιτῶν. Ὑπολογίζεται ὅτι δύναμις ἄνω τῶν χιλίων ἐλασιτῶν,
τελοῦσα ὑπὸ τάς διαταγὰς τοῦ Βασταρδηῆ, τοῦ Λάτσῃ, τοῦ ᾿ῶρίωνος
καὶ τῶν Ταγματαρχῶν Σταθάκη, Καπετὰν Φωτιᾶ, Θεοδώρου Κότσι-
βα κιλιπ. ἐπραγματοποίησε τὴν δευτέραν καὶ ἀποφασιστικὴν κατὰ
τῶν βολάων ἐπίθεσιν τὴν 2Ζδην Δεκεμβρίου 1543,
Ἡ ἐπιτροπὴ ἀγῶνος μὲ τὰς μικρὰς ἐξωπλισμένας δυγάμεις
της, τὰς ὁποίας διοικοῦσε ὁ ἔφεδρος ἀνθ)γὸς τοῦ Πεζικοῦ Γρηγόριος
Φουργέξος, ἀποφασίζει ν᾿ ἀμυνθῆ μέχρις ἐσχάτων. ᾿Αντιλαμβάνεται
τὴν μειονεκτικήν τῆς θέσιν, ἀλλὰ δὲν πτοεῖται. Καμμία ἀπειλὴ δὲν
 -- 176 --

᾿εἶναι δυνατὴ νὰ κάμψη τὴν ἀποφασιστικότητά τῶν, κανεὶς δὲν σκέ-

πτεται νὰ φύγη ἢ νὰ ἐγκαταλείψη τὸν ἀγῶνα, ὅλοι εἶναι γερὰ ἡνω-
μένοι καὶ ἀδελφωμένοι εἰς τὸν κοινὸν ἀγῶνα, ὅλοι ἀποφασισμένοι
νὰ κρατηθοῦν ἐλεύθεροι ἢ νὰ πέσουν ἐπὶ τοῦ πεδίου τῆς μάχης. Οἱ
σκοποὶ ἀγρυπνοῦν στὰ φυλάκιά τοὺς καὶ περιμένουν τὴν μοιραίαν
ὥραν τῆς συγκρούσεως, τὴν ὁποίαν ἀνέμενον καὶ ἐθεώρουν ὡς βε-
βαίαν. Αἱ πληροφορίαι τῆς ἐπιτροπῆς ἀγῶνος ἐξ ὅλων τῶν σημείων
ἀνέφερον ὅτι παρασκευάζεται μεγάλης ἐκτάστως ἐπίθεσις καὶ ὅτι
σοβαραὶ δυνάμεις ἐλασιτῶν κατέρχονται ἀπὸ τὸν Πάρνωνα καὶ τὸν
Ταὔγετον μὲ κατεύθυνσιν πρὸς τοὺς Μολάους, ἀλλὰ καμμία εἴδησις,
ὅσον δυσμενὴς καὶ ἂν ἦτο, δὲν ἦτα ἱκανὴ νὰ κάμψη ἔστω καὶ ἐπ᾽ ἐ-
λάχιστον τὴν ἀγωνιστικὴν διάθεσιν τῶν Μολαϊτῶν.
Δὲν εἶχε ἀκόμη ξημερώσει ἡ 28 Δεκεμβρίου 1943, ἦταν πολὺ
προΐϊ, ἕνα πρωΐ σκοτεινό, ἀφέγγαρο καὶ παγερό, 5η πρωϊνὴ θὰ ἧτο
ἡ ὥρα, καὶ τὸ σκοτάδι ἦτο πυκνὸ καὶ ἀδιαπέραστο. Αἴφνης, μέσα
ἀπὸ τὸ σκοτάδι, ξεπήδησαν τὸ πρωΐ ἐκεῖνο σὰν δαίμονες οἱ ἐλασῖ-
ται, ποὺ κατώρθωσαν νὰ φθάσουν ἀθόρυβα ἀπ᾽ ἔξω ἀπὸ τὴν κωμό-
πολιν, χύμηξαν ἐπάνω στοὺς Μολάους μὲ μανίαν, ἀπ᾿ ὅλα τὰ ση-
μεῖα κτυποῦσαν τὴν κωμόπολιν, οἱ Μολαΐτες, αναστατώμένοι ἀπὸ
τὸν αἰφνιδιασμόν, ἔτρεχαν νὰ καταλάβουν τὰς θέσεις, διὰ ν΄ ἀμυν-
θοῦν καὶ ταμπουρωθοῦν, ἕνας βαρὺς ὀρυμαγμὸς ὅλμων καὶ πολυβό-
λῶν τάραξε τὴν ἡσυχίαν τῆς κωμοπόλεως. Οἱ ἐλασῖται ἐπιτίθενται
μὲ ὁρμὴν ἐναντίον τῶν φυλακίων, Τριακόσιοι ὑπερασπιαταὶ τῶν Μο-
λάων τοὺς καθηλώνουν, Ἢ μάχη διεξάγεται μὲ σφοδρότητα μέχρι
τῆς Ἰίης π, μ. Οἱ ἐλασῖται, ποὺ ἀθόρυβα εἶχαν πλησιάσει μέχρι τῶν
κρασπέδων τῆς κωμοπόλεως, ἕρπουν σὰν τὰ φίδια καὶ ξεγλυστροῦν
πρὸς τὸ κέντρον τῆς κωμοπόλεως, κρατοῦντες καὶ αὐτὴν τὴν ἀνα-
πνοήν τῶν. Τὰ καταιγιστικὰ ὅμως πυρὰ τῶν φυλακίων τῶν ἀμυνομέ-
νῶν, κρατοῦν σὲ μεγάλη ἀπόστασιν τὰς μεγάλας μάζας τῶν ἐλασι-
τῶν, ποὺ ἀναμένουν νὰ εἰσορμήσουν εἰς τὴν κωμόπολιν, ἀλλεπάλ-
ληλα κύματα τῶν ἐλασιτῶν ὁρμοῦν κατὰ τῶν φυλακίων μὲ μανίαν,
ἀψηφοῦντες τὸν θάνατον, ἀλλὰ καὶ ὀπισθοχωροῦν ἀτάκτως πρὸ τοῦ
καταιγιστικοῦ πυρὸς τῶν ἀμυνομένων,
Ἢ μάχη μαίνεται. Οἱ ἐλαοῖται χρησιμοποιοῦν μεγάλας ποσό-
τῆτας πυρομαχικῶν, ἡ πάλη ὅμως εἶναι ἄνισος, αἱ δυνάμεις τῶν ἐτπι-
τιθεμένων ὑπερέχουν ἀποφασιστικά, Μέχρι τῆς ἰῦης πιμ. ὅλα τὰ
φυλάκια ἐξηκολούθουν ν᾿ ἀνθίστανται, ὅλα στέλλουν εἰς τοὺς ἀρ-
χηγοὺς καὶ τὴν ἐπιτροπὴν ἀμύνης τῆς πόλεως τὸ ἴδιον χαρμόσυνον
ἄγγελμα; «Κρατοῦμε γεράν, Ἢ μάχη ἐξακολουθεῖ, τὰ πολεμοφόδια
ὅμως τῶν ἀμυνομένων δὲν εἶναι ἀγεξάντλητα, ἀρχίζουν νὰ ἐξαν-
τλοῦνται, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ μὴν ἐξαντληθοῦν, ἀπὸ ἕνα συνεχὲς
καὶ ἀδιάκοπον καταιγιστικὸν πῦρ;
φ
 -- 177 --

-- ᾿Αδέρφια παραδοθεῖτε, πετᾶχτε τὰ ὅπλα, ἐλᾶτε μαζύ μας, μὴ

φοβᾶσθε τίποτε, φώναξαν σὲ μιὰ στιγμὴ οἱ ἐλασῖται μὲ τὰ χωνιὰ
μέσα ἀπὸ τὸ κέντρο τῆς κωμοπόλεως.
Ἔν τῷ μεταξὺ καὶ ἄλλοι ἐλασῖται κατώρθωσαν νὰ φθάσουν
μέχρι τοῦ κέντρου τῆς κωμοπόλεως, καὶ μέχρι τῆς Ἰθης πρωϊνῆς εἴς
χον συγκεντρωθῇ ἀξιόλογοι δυνάμεις, αἱ ὁποῖαι βάλλονται καταιγι-
στῶς ἀπὸ τά φυλάκια καὶ ἀπὸ τὰ σπίτια, Οἱ ἀμυνόμενοι προξενοῦν
τρομερὰς ἀπωλείας εἰς τοὺς ἐλασίτας, δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν, ὅτι ἡ
συμμετοχὴ τῶν Μολάων εἰς τὴν ἐπικὴν αὐτὴν ἀντίστασιν κατὰ τῶν
ἐλασιτῶν, ἦτο καθολική, δὲν ἔλλειψε κανείς, ὅλοι ἠκολούθησαν μὲ
θάρρος τὸν ματωμένον δρόμον τῆς θυσίας,
Οἱ εἰσορμήσαντες εἰς τὸ κέντρον τῆς κωμοπόλεως ἐλασῖται ἄ-
νερριχήθησαν εἰς τὸ κωδωνοστάσιον καὶ ἄρχισαν νὰ κτυποῦν δαι-
μονιωδῶς τοὺς κώδωνας τῆς ἐκκλησίας καὶ νὰ φωνάζουν μὲ τά χῶ-
νιὰ πρὸς τοὺς κατοίκους καὶ τοὺς ἀμυνομένους ἄνδρας τοῦ τάγμα-
τος νὰ πετάξουν τὰ ὅπλα, ἂν θέλουν τὴν ζωὴν τους.
-- Εἰρήνη ἀδέρφια, ἀγάπη, ἐλᾶτε μαζύ μας, ἀφῖστε τὰ ὅπλα,
φώναζαν ἀπὸ τὸ καμπαναριό. Οἱ ἡρωϊκοὶ φρουροὶ τῶν φυλακίων
ἤκουαν μὲ ἔκπληξιν τὰ λόγια τῶν ἐλασιτῶν. Ἐπάνω στὸ καμπανα-
ριὸ εἶχον ἀνεβῆ καὶ δύο ρασοφόροι, Εἰρήνη, παιδιά, ἀγάπη, φώνα-
ζαν οἱ ρασοφόροι, πρὸς Θεοῦ, μὴ χύνεται ἀδελφικὸ αἷμα,
Οἱ παππάδες αὐτοὶ ἦσαν ὁ ᾿Ιωάννης Παπατσάκωνας ἢ Παπα-
φλέσσας καὶ ὁ Γ, Σταματᾶκος, οἱ ὁποῖοι εἶχον προσχωρήσει εἰς τὸν
ΕΛΑΣ ἀπὸ τὴν πρώτην στιγμὴν καὶ ἶἴχον ἐκτεθῆ ἀποφασιστικά. Οἱ
Μολαΐῖτες ποὺ ἐμάχοντο εἰς τὰς ἐπάλξεις ἤκουον καθαρὰ τὰ λόγια
τῶν ρασοφόρων, τὸ Ψψεύτικο ἄγγελμα τῆς εἰρήνης. Πολλοὶ ἀπ᾽ αὐτοὺς
πίστευσαν πὼς κάτι ἔγινε, πὼς ἡ ἐπιτροπὴ ἀγῶνος ἦλθεν εἰς συνθη-
κολόγησιν, μούδιασαν καὶ ἔπαυσαν τὸ πῦρ. Μόνον ὁ Παναγιώτης
Δασκαλάκης, ἐξακολουθεῖ νὰ μάχεται μέχρι μῆς τελευταίας τοῦ
πνοῆς, ᾿Αφοῦ ἔρριψε καὶ τὸ τελευταῖον φυσίγγιον ἔπεσεν ἡρωϊκῶς
μαχόμενος.
᾿Αφοῦ σταμάτησαν ὅλα τὰ πυρὰ τῶν φυλακίων, εἰσώρμησαν
μέσα στὴν κωμόπολιν τ᾽ ἀναμένοντα λεφούσια τῶν ἐλασιτῶν, κύμα-
τα - κύματα ἔμπαιναν μέσα οτὴν κωμόπολιν, ἀσύντακτοι, ἕνας συ-
φερτὸς ρακενδύτων, τοὺς ὦθοῦσε τὸ κίνητρον τῆς λεηλασίας, ἄγνω-
στες μορφές γενειοφόρων, ἀνυποδήτων καὶ ρακενδύτων ἀνθρώπων,
“Ὅλος αὐτὰς ὁ συφερτὸς ἐρευνᾷ δεξιὰ καὶ ἀριστερά, εἰσέρχεται εἰς
τὰ σπίτια, ἁρπάζει ὅ,τι βρίσκει, τραυλίζει ὕβρεις καὶ ἀπειλάς, καρ-
φώνει ἀπειλητικὰ τὰ βλέμματά του πάνω στὶς τρομαγμένες γυναῖ-
κες καὶ τὰ παιδιά. Οἱ ἔξαλλοι αὐτοὶ ἄνθρωποι, μὲ τὶς μακρυὲς γε-
νειάδες καὶ τὶς ἁρμάδες, κτυποῦν ἀλύπητα καὶ κατεξευτελίζουν τοὺς
συλληφθέντας, τοὺς διαπομπεύουν κατὰ τὸν αἰσχρότερον τρόπον,
 -- 118 --
τοὺς ραπίζουν καὶ τοὺς λακτίζουν ὀλόπητα, πολλῶν θραύουν μὲ
τοὺς ὑποκοπάνους τὰς κεφαλάς, ἼΑλλοι ὁρμοῦν μέσα στὰ σπίτια,
σπάζουν τὰς ϑύρας καὶ κάνουν ἐξαντλητικὰς ἐρεύνας.
Ἧ φρουρὰ ὁλόκληρος σχεδὸν ἐντὸς ὀλίγου χρονικοῦ διαστή-
ματος εἶχε συλληφθῆ, Τὸ μῖσος τῶν ἰθυνόντων ἐλασιτῶν στρέφεται
κυρίως κατὰ τῆς ἐπιτροπῆς ἀγῶνος καὶ γενικῶς κατὰ τῶν πρῶται-
τίων, τῶν ὁποίων διετάχϑη ἡ ἄμεσος σύλληψις. Οὕτω συνελήφθησαν
οἱ Θεόδωρος Λύρας, Χρ. Λιβερδίσης, Διον. Τσάφος, Εὐάγ. Φουργέ-
ζος, Νικ. Στεργιαννάκης, Εὐστ. Κουνουπιώτης καὶ ἄλλοι πολλοί.
Ὅλους τοὺς συλληφθέντας τοὺς ἔκλεισαν εἰς τὴν ἐκκλησίαν τῆς κω-
μοπόλεως, ἐκεῖ τοὺς ἐστίβαζον ὅλους ὅσους ἔπιαναν, ὁ ἕνας ἐπάνω
στὸν ἄλλον, θρῆνοι καὶ σπαρακτικαὶ κραυγαὶ ἀντηχοῦσαν μέσα στὴν
ἐκκλησία ἀπὸ τὰ γυναικόπαιδα, ὅλοι οἱ συλληφθέντες ζοῦσαν ἀπε-
ριγράπτους στιγμὰς μαρτυρίου καὶ τρόμου. ᾿Απὸ τὴν ἐκκλησίαν ἀ-
πελευθέρωσαν τοὺς περισσοτέρους, ἕκαναν τὴν ἐπιλογήν, κράτησαν
ἐκείνους ποὺ ἤθελαν, τοὺς ἀξιωματικούς, τὴν ὀργανωτικὴν ἐπιτρο-
πῆν, ἐκείνους ποὺ ἐπολέμησαν καὶ ἀπέδειξαν θάρρος καὶ αὐταπάρ-
γησιν κατὰ τὴν μάχην, τοὺς κράτησαν ὅλους, τοὺς ἔκλεισαν εἰς τὸ
Δημοτικὸν Σχολεῖον καὶ ἐκεῖ τοὺς ὑπέβαλον εἰς ἐξαντλητικὰς ἀνα-
κρίσεις.
Ὅταν ὁλοκληρώθη ἡ νίκη, μπῆκαν στοὺς Μολάους οἱ ἀρχηγοὶ
μὲ ὁλόκληρον τὸ ἐπιτελεῖον τῶν. “Ο Λάτσης, ὁ ᾿Ωρίων, ὁ Σταθάκης,
ὁ Φωτιᾶς κι᾽ ἄλλοι, θριαμβευτικά. Τοῦ Λάτση τὸ πρόσωπον ἄστρα-
Φτε ἀπὸ χαρά, γιατὶ ἐπραγματοποίησεν ἐκεῖνο ποὺ ἐπεδίωξεν, ἐκεῖνο
ποὺ εἶχε προαναγγείλει εἰς τοὺς Μολαῖτας, Μ' ἕνα προσποιητὸ χα-
μόγελο προσπαθοῦσε νὰ σβύσῃ τὸ ἄοβεστο μῖσος πού ἔτρεφε κατὰ
τῶν ἰθυνόντων Μολαϊτῶν, χάϊδευξ τὰ καστανόμαυρα γένεια του καὶ
γέλαγε σαρκαστικά. Τὴν ἄλλην ἡμέραν συνεκρότησεν ἀμέσως ἔκτα-
κτον ἀνταρτοδικεῖον στὸ σπίτι τοῦ Κοσμᾶ Ζερβάκου. Ὃ ΄Ωρίων, ὁ
Λάἄτσης, ὁ Φράγκος, ὁ Ροζᾶκος καὶ ὁ Ζερβᾶκος, ἀπετέλεσαν τὸ ἀν-
ταρτοδικεῖον. Μέσα σὲ λίγη ὥρα εἶχεν ἐκδοθῆ ἡ ἀπόφασίς τῶν. 42
ἐν ὅλῳ κατεδικάσθησαν εἰς τὴν ποινὴν τοῦ θανάτου, τοὺς ὁποίους
ἐπεβίβασαν ἀμέσως ἐπὶ φορτηγοῦ αὐτοκινήτου καὶ τοὺς μετέφερον
εἰς τὸ χωρίον “Ἅγιος Δημήτριος. Στὸ χωριὸ αὐτὸ διενυκτέρευσαν
καὶ τὴν ἑπομένην τοὺς μετέφεραν εἰς τὸ βάραθρον «Τρύπαᾳ τοῦ Τα-
ράτσα» πάνω στὸν Πάρνωνα, Εἰς τὴν μάχην αὐτὴν ἔπεσαν ἡρωϊκῶς
μαχόμενοι ὁ ἐκλεκτὸς νέος Ποιλίκος Σταμογιάννης καὶ ὁ Παναγιώ-
της Σκανδαλάκης, ὡς καὶ ἄλλοι ἐκλεκτοὶ Μολαΐτες, Ἐκ τῶν ἐλασι-
τῶν ἐφονεύθησαν ὑπὲρ τοὺς πεντήκοντα.
 --,1Ὁ9
-

Τὸ ἀπύδμενον δάραϑρον τοῦ Πάρνωνος ἡ

«Τρύπαᾳ τοῦ Ταράτσον.

Σὲ μιὰ πλαγιὰ τοῦ Πάρνωγα, κοντὰ στὸν Ἅγιον Δημήτριον,

ὑπάρχει ἕνα φυσικὸ βάραθρο. Τὸ στόμιο τοῦ βαράθρου αὐτοῦ εἶναι
μιὰ πολὺ στενὴ σχισμή, ποὺ μόλις χωράει τὸ πέρασμα τοῦ ἀνθρω-
πίνου σώματος. Τὸ βάθος τοῦ εἶναι ἀπύθμενον. «Τρύπα τοῦ Ταρά-
τσα;» τὴν ἔχουν ὀνομάσει ἀνέκαθεν οἱ κάτοικοι, καὶ μὲ τὸ ὄνομα αὐ-
τὸ τὴν γνωρίζουν τὰ πέριξ χωριά, Ἔκειϊ στὴν «Τρύπα τοῦ Ταράτσα»
ὡδήγησε τοὺς 42 Μολαΐτας ὁ Λάτσης, ἐκεῖ {ἰπροστὰ στὴν τρύπα
τοὺς ἔφερε δεμένους μὲ τὸ καλώδιο χέρι μὲ χέρι κι' ἐκεῖνος, καθι-
σμένος πάγω σ᾽ ἕνα κοτρῶνι, χάϊδευε τὴν γενειάδα του καὶ ἀπελάμ-
βανε τὸ θέαμα, γέλαγε σαδιστικά. Οἱ δήμιοίξ του ἅρπαζαν ἕναν - ἕ-
ναν ἀπὸ τοὺς μελλοθανάτους, τὸν ἔσφαζαν, δηλαδὴ τὸν κτύπαγαν
στὴν καρωτύδα μὲ τὸ μαιχαίρι, καὶ κατόπιν τὸν ἔρριχναν στὴν Τρύ-
πα, Σὲ κάθε μελλοθάνατο, ποὺ ἐρχόταν ἡ σειρά τοῦ διὰ νὰ ριφθῆ
στὴν «Τρύπα τοῦ Ταράτσα» ὁ Λάτσοης ἀπέτεινε καὶ μερικὰ γλυκόλο-
γα, ἔκαμνε πνεῦμα, Μαζὺ μὲ τοὺς μελλοθανάτους ἧτο καὶ ἕνας
παππᾶς, ὁ παπα-Καρυτσιώτης. Σὲ μιὰ στιγμὴ φώναξε ὁ Λάτσης στοὺς
δημίους κάνοντας πνεῦμα, ὅταν εἶδε τὸν παππᾷ ;
-- Βρὲ παιδιά, γιὰ σταθῆτε, ἔχουμε κι’ ἕνα παππᾶ. “Ὅπως ξαί-
ρετε ὁ παππᾶς προτιμᾶται, ἔχει δικαιωματικὴ προτεραιότητα, σᾶς
παρακαλῷ ἀρχῖστε πρῶτα ἀπὸ τὸν παπιᾶ. Καὶ ἐσυνέχισε τὸ εὐφυο-
λόγημά του. .“Ὃ παππᾶς πρέπει νὰ ριχτῆ ζωντανός, πρέπει νὰ πάη
πρῶτος διὰ ν᾽ ἀνοίξη στοὺς ὑπολοίπους τὴν πόρτα τοῦ Παραδείσου,
Ἔτσι κι' ἔγινε, Οἱ δήμιοι ἤκουσαν τὴν προσταγὴ τοῦ ἀφέντη
τῶν καὶ ἁρπάζουν τὸν δυστυχισμένον λεβίτην καὶ τὸν ὁδηγοῦν μπρο-
στὰ στὴ Τρύπα :
-- Ὅλα τῶρα θὰ τὰ πληρώσης παπᾶ, φώναξε ἕνας ἀπὸ τοὺς
δημίους.
- Ὃ Θεὸς νὰ σᾶς κρίνη, ἀπαντᾷ ἀγέρωχος ὁ μελλοθάνατος
ἱερεὺς καὶ σὰν τὸν Ναζωραῖον ἀναμένει ἀτάραχος τὸ μοιραῖον, ἀ-
νεβαίνει στὸ γολγοθᾷ τοῦ μαρτυρίου, πλησιάζει τὴν κατασκότεινη
Τρύπα. Σαρκάζουν οἱ δήμιοι, δύο ἀπ᾽ αὐτοὺς τὸν ἁρπόζουν ἀπὸ τὰ
μαλλιὰ καὶ τὰ γένεια, τὸν μάρτυρα ἱερξα, καὶ τὸν πέταξαν ζωντα-
γὸν στὸ στόμιο τῆς Τρύπας. Κοντὰ μ᾽ αὐτοὺς ἔρριψαν καὶ τοὺς ἄλ-
λοὺς Μολαῖτας, ἄλλους σφαγμένους καὶ ἄλλους μισοζώντανους.
᾿Ερρίφθησαν εἰς τὸ βάραθρον οἱ κάτωθι: 1) Θεόδ, Λύρας, 2)
Χρ. Λιβερδίσης, 3) Διον. Τσάφος, 4) Εὐάγ. Φουργέζος, 5) Ν. Φερδια-
νάκης, 6) Εὐστ, Κουνουπιώτης, 7) Νικ. ᾿Αντωνᾷτος, 8) Δημ. Ἔξαρ-
χος, 9) Δημ. Σκανδαλάκης, 10) Λεων, Κωστάκος, 11) Καὶ Παντελῆς
 -- 180
-

καὶ ἄλλοι. Ἔκ τῶν στρατιωτικῶν 1) Γεώρ. Φουργέζος, 2) Χρ. Φρι-

τξίλας, 3) Δημ. Γραμματικάκης, 4) Ἰωάν. Καριτσιώτης, 5) Εὐθ. Κον.
τοσταθᾶτος, 6) Νικ, Καριτσιώτης, ἱερεὺς καὶ ἄλλοι ἐκ τῶν ἐπιλέκτων
ΜΜολαϊτῶν, Τριάκονμα δύο ἔπεσαν στὴν καταβόθρα τοῦ «Ταράτσαν»,
Γέμισε ἡ περιοχὴ γύρω ἀπὸ τὴν Τρύπα αἵματα καὶ καλώδια, ἡ «Τρύ-
πα τοῦ Ταράτσα» ἔγινεν ἐν συνεχείᾳ καὶ τάφος ἄλλων ἀθώων θὺυ-
μάτων, τὸ αἷμα ποὺ εἶχε χυθῆ ἄφθονον κοντὰ στὴ Τρύπα, διηγοῦν-
ται αὐτόπται μάρτυρες, συνεκέντρωνε σύγνεφα τὶς μυῖγες ποὺ βούϊ»
ζαν ὁλόγυρα στὸ ἄνοιγμα τῆς Τρύπας.
Ἔτσι ὁ ἀφανὴς ἡγέτης τῶν ἀνταρτῶν στὸν Πάρνωνα Λάτσης
ἐξεδικήθη τοὺς συμπατριῶτας τοῦ Μολαῖτας. Τὸ ἔγκλημα αὐτὸ τῆς
«Τρύπας τοῦ Ταράτσα: γνῴώσθηκε ἀστραπιαίως σ᾽ ὅλη τὴ Λακωνία
καὶ σκόρπισε τὸ δέος καὶ τὴ φρίκη. Τὸ ἔγκλημα αὐτὸ εἶναι ἕνα ἀπὸ
τὰ πλέον ἀπαισιώτερα τῆς ἀνθρωπίνης θηριωδίας καὶ βαρβαρότητος.
Τὸ ὄνομα τοῦ Λάτση στὴ Λακωνία ἔμεινε συνῶνυμον τοῦ Χάροντα.
Οἱ Λάκωνες ἄκουγαν Λάτση ἢ Καλόγηρο καὶ ἐγέμιζεν ἡ ψυχή τοὺς
φρίκη, εἶχε γίνη ὁ φόβος καὶ ὁ τρόμος, πραγματικὸς ἐφιάλτης, ἦταν
ἄτεγκτος καὶ ἀπροσπέλαστος εἰς τὸν ἀνθρώπινον πόνον, ἡ θηριώδης
Ψυχή του ποτὲ δὲν ἐλύγισε σὲ δάκρυα καὶ παρακλήσεις οὐδενός, εἶ-
χε τὰ ἔνστικτα καὶ ψυχὴ θηρίου, ποτὲ δὲν ἐχαρίσθηκε εἰς οὐδένα,
θάνατος ἦταν πάντοτε ἡ λέξις ποὺ ἐξεστόμιζε, καὶ τὴ λέξι αὐτὴ τὴν
ἐζαχάρωνε μὲ λόγια μελιοτάλακτα,

Ὁ Λάτσης ἢ Καπετὰν Καλόγηρος.

Ὃ Λάτσης κατήγετο ἀπὸ τὸ χωρίον τῆς Κυνουρίας “Ἅγιον Βα-

σίλειον, Δικηγοροῦσε εἰς τὸ Εἰρηνοδικεῖον Ἐπιδαύρου - Λιμηρᾶς,
ἦταν παληὸ κομμουνιστικὸν στέλεχος, ἐπίστευε στὸ κόμμα μὲ φανα-
τισμόν, ἀπὸ τὴν πρώτην στιγμὴν εἶχεν ἀποκτήσει μεγάλην δύναμιν
καὶ θέσιν εἰς τὸ ἀντάρτικο τῆς Λακωνίας καὶ γενικὰ τοῦ Μωρηδᾶ, ἧ-
ταν ἕνας ἀπὸ τοὺς πρώτους δημιουργοὺς τῶν ἀνταρτικῶν ὁμάδων
στὸν Πάρνωνα, βγῆκε ἀπὸ τοὺς πρώτους στὸ βουνὸ μόλις ᾿δόθηκε
τὸ σύνθημα ἀπὸ τὴν ΚΕΕ,, ἦταν ἔμπιστος στὸ κόμμα καὶ ἐθεωρεῖτο
ἱκανὸν στέλεχος. Συνεκέντρωσε γύρω τοῦ ὅλους τοὺς φανατισμένους
κομμουνιστὰς τῆς περιοχῆς, τοὺς φυγοδίκους καὶ δραπέτας τῶν
φυλακῶν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, καὶ ὠργάνωσε τὰ πρῶτα τμήματα τοῦ
ΕΛΑΣ πάνω οτὸν Πάργωνα, πῆρε τὰ πρῶτα ὅπλα ἀπὸ τοὺς "Αγ"
γλοὺυς ἀξιωματικούς, μὲ τὰ ὁποῖα ἐξώπλισεν ἀρκετοὺς ἄνδρας, τὸ
κόμμα δὲ γενικὰ τοῦ ἀνέθεσε στὴν περιοχὴ ἐκείνη τὸν συντονισμὸν
σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς,
Ὃ Λάτσης εἶχε πιάσει τὸν Πάρνωνα, ἐκεῖ ἦσαν τὰ λιμέρια του,
 - 181] ---

τὸ μεγάλο αὐτὸ βουνό, ποὺ τὸ μῆκος καὶ τὸ πλάτος τοὺ καὶ αἱ ἐναλ’
λασσόμεναι ἐδαφικαὶ πτυχώσεις, μὲ τὴν πλουσίαν βλάστησιν, τοὺς
κέδρους καὶ τὰ ἔλατά του, κράτησε ἀπρόσβλητες τὰς ἐνόπλους ὁμά-
δας τοῦ ΕΛΑΣ καὶ ὅλα αὐτὰ τὸ ἔκαναν δυσπρόσιτον. Ὃ “Ἅγιος
Βασίλειος, τὸ χωριό του, ἦταν ἡ ἕδρα του, τὸ ὁρμητήριόν του, ἀπὸ
τὴν πρώτη στιγμὴ τὸ χωριὸ αὐτὸ τὸ εἶχε καθυποτάξει, τὰ γύρω χω,
ριὰ μέσα σὲ λίγο χρονικὸ διάστημα τὰ ἔκανε κομμουνιστοχώρια, τὰ
καθυπέταξε κι' αὐτὰ μὲ τὴν βίαν καὶ τὰς ἀπειλάς, ὅ,τι ἔλεγε αὐτὸς
ἔπρεπε νὰ γίνη, ὅποιος ἀντέλεγε ἐθεωρεῖτο ἀντιδραστικός, συνελαμ-
βάνετο καὶ ἐξουδετεροῦτο, κι’ ἔτσι πολὺ σύντομα ἡ ἀντίδρασις στὴν
περιοχὴ ἐκείνη ἐξουδετερώθη ἀπό τὸν Λάτση. Τὸ Παληοχῶρι, τὸ
Πλατανάκι, τὸ Κοσμᾷ, ἡ ᾿Αγριάνη, ἡ Τζίτζινα, ἔγιναν τσοιφλίκια του,
ὁρυητήριά του. Ὅσοι ἐκ τῆς περιοχῆς αὐτῆς ἔφερον προσκόμματα
ἢ ἀντέδρων συστηματικὰ στὴν ἐπικράτησι τοῦ λαΐϊκοῦ κινήματος ἢ
ἐξεδήλωναν οὐδετερότητα ἢ ἐσκέφθησαν ν᾽ ἀντιδράσουν, πέρασαν
ἀπὸ τὸ λεπίδι τοῦ Λάτση. Ὅσοι ἔμειναν ἐκεῖ ἔγιναν δοῦλοι του, πει-
θήνια ὄργανά τοῦ, σ᾽ ἕνα πρόσταγμά τοῦ ἔπεφταν στὴ φωτιά, στὴ
θάλασσα, διότι ἐγνώριζον ὅτι ὁ Λάτσης δὲν ἠστειεύετο.
Ὃ Λάτσης ἀπὸ τὰς πρῶτας ἡμέρας ποὺ βγῆκε στὸ βουνὸ ἀνέ-
πτοξε ἐγκληματικήν δραστηριότητα ἐναντίον τῶν ἀντιδραστικῶν
στοιχείων: τῆς περιοχῆς, καὶ γενικὰ εἰργάσθη μὲ φανατισμὸν καὶ δρα-
στηριότητα διὰ τὴν ἐπικράτησιν τοῦ κινήματος τοῦ ΕΑΜ καὶ τὴν ὀρ-
γάνωσιν καὶ ἐξοπλισμὸν τοῦ ΕΛΑΣ. Διέπραξε πολλὰ ἐγκλήματα
στὴν περιοχή, ἐγκλήματα στυγερὰ καὶ ἀποτρόπαια, εἶχε γίνη ὁ φό-
βος καὶ ὁ τρόμος, ἐφόνευεν ὅποιον ἐνόμιζεν ἐπικίνδυνον ἐχθρὸ καὶ
ἐπίστευεν πὼς μελλοντικά θ᾽ ἀντέδρα εἰς τὴν ἐπικράτησιν τοῦ λαΐϊ-
κοῦ κινήματος, τοῦ σκάρωνε τὴν κατηγορίαν, τὸν συνελάμβανε καὶ
τὰν περνοῦσε ἀπὸ τὸ ἀνταρτοδικεῖον μὲ τὴν κατηγορίαν τοῦ ἐθνο-
προδότου. Ἔτσι μὲ τὸν τρόπον αὐτὸν ἐξεκαθάρισε τὴν ἀντίδρασιν
εἰς τὴν Λακωνίαν καὶ τὴν Νοτίαν ᾿Αρκαδίαν. “Ὁ Λάτσης ἔγινε μία
ἀπὸ τὰς δεσποζούσας φυσιογνωμίας τοῦ ΕΛΑΣ στὸ ἱμβωρηᾶ. Στὴ
Λακωνία ἡ θέλησίς τοῦ ἦταν διαταγή, κανεὶς δὲν εἶχε τὴν δύναμιν
νὰ μὴν τὴν ἐκτελέση ἢ νὰ τὴν ἀγνοήση, διηύθυνε τοὺς πάντας καὶ
τὰ πάντα ἀπὸ τὰ παρασκήνια, ποτὲ δὲν ἔβγαινε στὸ προσκήνιο, καὶ
γι αὐτὸ τὸ λόγο δὲν ἔγινε γνωστὸς πολὺ στὴν Πελοπόννησον, δὲν
ἠρέσκετο εἰς τὰς ἐπιδείξεις, ἐπεθύμει ὅμως νὰ ὑπαγορεύη τὰ ἀπο-
φάσεις καὶ τὰς ὑπαγόρευε.
Τὸ ἀνάστημά τοῦ ἦταν μέτριο, συμμετρικό, ἀπὸ τὰς πρώτας
στιγμὰς ποῦ βγῆκε στὸ βουνὸ ἄφησε τὰ γένεια τοῦ, ἡ γενειάδα του
ἦταν μακρά, πυκνὴ καὶ καοτανόμαυρη, ἡ φυσιογνωμία τοῦ ἦταν
πάντα πρᾶος καὶ ἤρεμος, ποτὲ δὲν συννέφιαζε τὸ πρόσωπό του,
πάντοτε γελοῦσε, ἦταν γλυκομίλητος, τὸ στόμα τοῦ ἔβγαζε μέλι,
 -- 182-
ὅταν συζητοῦσε καγεὶς μὲ τὸ Λάτση νόμιζε πὼς εὑρίσκετο μπροστὰ
σὲ κανέναν ἅγιον πατέρα, ὅλο τὸ σύνολό του σκόρπιζε ἀγαθότητα,
ἀφήρπαζε τὸ συζητητή του μὲ τὸν τρόπον τῆς καλωσύνης τοῦ, γι᾿
αὐτὸ τὸν ὀνόμασαν «Καλάγηρον». Μ' ἄλλα λόγια ἦταν μεγάλος ὑ-
ποκριτής, εἶχε τὴν δύναμιν νὰ ὑποδύεται καὶ νὰ παρουσιάζεται πάν-
τοτε μ᾽ ἕνα συνεχὲς μελιατάλαχτον μειδίαμα. Μέσα στὴν ἤρεμον,
πρᾶον καὶ γλυκομίλητον αὐτὴν φυσιογνωμίαν ἐκρύπτετο τὸ πιὸ ὠμὸ
καὶ σαδιστικὸ ἔνστικτο, ἡ πιὸ θηριώδης ψυχὴ ποὺ ἔστειλε ἑκατοντά-
δες ἀνθρώπων ἀθώων στὸ θάνατο.
Ὅταν αἱ ἐθνικαὶ δυνάμεις ἐξώρμησαν τὸν ᾿Ιανουάριον 1949, ὁ
Λάτσης μαζὺ μὲ τὰ ἄλλα στελέχη τοῦ Δημοκρατικοῦ στρατοῦ, κατα-
τμήσαντες τάς δυνάμεις τῶν σὲ μικροτμήματα, ἔμειναν πάνω στὸν
Πάρνωνα. Τὸ βουνὸ αὐτὸ ὁ Λάτσης τὸ εἶχε σπουδάσει, γνώριζε τὶς
ἀλλεπάλληλες πυκνὲς λοφοσειρές του, τὰ μονοπάτια, τὰς ὀλισθήσεις,
τὶς σπηλιὲς καὶ τὰ κατάφυτα δάση του, Ο Πάρνων ἦτο τὸ τρλευταῖ-
ον τοῦ ἔρεισμα, τὸ τελευταῖον τοῦ καταφύγιον, ἐκεῖ ἐκρύπτετο μέχρι
τῆς τελευταίας του στιγμῆς. Κατεπονήθηκε πολὺ ὁ στρατὸς διὰ νὰ ἐ-
ξοντώση τὸν Λάτση καὶ τὴν παρέα του, ἠρεύνησε τὸ βουνὸ θάμνον
πρὸς θάμνον, κάθε πτυχὴν ἐδάφους, κάθε συστάδα πράσινη, κάθε
σπηλιὰ καὶ τρύπα, ζώστηκαν μὲ τὸ στρατὸ ἐκτάσεις καὶ περιοχές,
φυλάχτηκαν ἄγρυπνα, νύκτα καὶ ἡμέρα τὰ σταυροδρόμια καὶ αἱ
προσβάσεις, ρουμάνια καὶ ὑψώματα ἐπίκαιρα καί τελικὰ σὰν τ᾽ ἀ-
γρίμια οἱ ἀντάρται καὶ οἱ κομματικοὶ παράγοντες ἔπεφταν στά δί-
κτυὰα καὶ στὰς ἐνέδρας τοῦ στρατοῦ. ΓἜτοι μιὰ ἡμέρα ἔπεσε καὶ ὁ
Λάτσης σὲ ἐνέδρα καὶ ἐξοντώθηκε, μαζὺ μὲ ἄλλους σημαίνοντας ἡ-
γέτας τοῦ Δημοκρατικοῦ Στρατοῦ.

Η ΤΡΑΓΏΔΙΑ ΤΟΥ͂ ΜΟΝΟΔΕΝΔΡΙΟΥ

᾿Αϑρόαι συλλήψεις Σπαρτιατῶν ὑπὸ τῶν Γερμανῶν.

Κατὰ τὰ μέσα ᾿Οκτωβρίου 1943, ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΛΑΣ εἰς τὴν

Λακωνίαν, ἐγκατέστησεν εἰς τὴν δημοσίαν ὁδὸν Σπάρτης - Τριπόλε-
ως, κινούμενον φυλάκιον «ἐλέγχου». Τὸ φυλάκιον αὐτὸ ἧτο πάντοτε
κινητὸν καὶ ἐτοποθετεῖτο ἑκάστοτε ὅπου δὲν ὑπῆρχε κίνδυνος ἐξον-
τῶὥσεώς του, ᾽Ο σκοπὸς τοῦ φυλακίου αὐτοῦ ἧτο νὰ ἐλέγχη ὅλα τὰ
᾿Ἑλληνικὰ αὐτοκίνητα ποὺ περνοῦσαν ἀπὸ τὸν ἁμαξωτὸν αὐτὸν δρό-
μον, Ἢ πρᾶξις αὐτὴ ἐγνώσθη εἰς τὴν Γερμανικὴν Διοίκησιν καὶ ἐθε-
ὠρήθη ὡς προκλητική. ᾿Εν συνδυασμῷ δὲ καὶ ἄλλαι προκλητικαὶ
πράξεις τῶν ἀνταρτῶν, ἐξηρέθισαν, ὡς ἦτο φυσικόν, τὴν Στρατιωτι-
κὴν Γερμανικὴν Διοίκησιν Λακωνίας, ἡ ὁποία, διὰ νὰ τρομοκρατήσῃ
τὴν περιοχήν, ἀπεφάσισε νὰ προβῆ εἰς προληπτικὰς συλλήψεις ὁμή-
 - 163 --

ρῶν εἰς εὐρεῖαν κλίμακα, ἐντὸς τῆς πόλεως Σπάρτης καὶ τὰ πέριξ
αὐτῆς χωρία,
τοι μιὰ νύκτα σκοτεινὴ τῆς 2Ζ5δης, ᾿᾽Οκτωβρίου 1943 μία βοὴ
ἠκούσθη σ᾽ ὅλας τὰς γωνίας τῆς Σπάρτης, μιὰ φωνὴ σὰν βροντή:
«,.. Γίνονται συλλήψεις... , » Φτεροκοποῦν οἱ καρδιὲς ὅλων
μέσα στὰ στήθη ἀπὸ τὴν ἀπροσδόκητο καὶ ξαφνικὴν εἴδησιν, ἀπὸ
τὸν ξαφνικὸν τρόμον ποὺ ἐπροξένησεν ἡ μπότα τοῦ κατακτητὴ καὶ
τὸ βαρὺ βάδισμά τοὺ τὴ νύκτα στοὺς δρόμους. ἼἜγινε βαρειὰ ἡ ἀ-
τμόσφαιρα τὴ νύκτα ἐκείνη καὶ σὰν πλάκα τάφου ἐπίεσε τὰς ψυχὰς
τῶν Σπαρτιατῶν. Ἕκαστος φοβισμένος προσπαθεῖ νὰ κρυφθῆ, κλείε-
ται καὶ ἀμπαρώνεται στὸ σπίτι τοῦ, γιὰ νὰ μὴ συναντήση τοὺς Οὔν-
νοῦς κατακτητάς, κρύβεται διὰ ν' ἀποφύγη τὴν σύλληψιν καὶ νὰ μὴ
πέση σὲ ἐνέδρα συλλήψεων, Οἱ Σπαρτιᾶται ὅλοι κρύπτονται ἐνωρὶς
στὰ σπίτια τῶν καὶ μὲ ἀγωνίαν γυρνοῦν τὰ βλέμματά τῶν παντοῦ
ἐρευνητικά, μὴ τυχὸν συναντήσουν τοὺς σπιούνους, ποὺ τροφοδο-
τοῦν τὴν Γκεστάπο. Οἱ κατακτηταὶ ὅμως εἶναι πανίσχυροι, ἔχουν ὅ-
λα τὰ μέσα, ὅλη τὴ δύναμι, τοὺς ἔχουν ὅλους στὰ χέρια τοῦς, ὅποια
ὥρα τοὺς θελήσουν.
Τὴν νύκτα ἐκείνην τὴν ἐφιαλτικὴν εἰσῆλθον πολλὰ ἀποσπάσμα-
τα αἰφνιδίως ἐντὸς τῶν οἰκιῶν τῆς Σπάρτης καὶ τῶν πέριξ χωρίων,
συνέλαβον 1.200 ἐν συνόλῳ, γέμισαν τὰς φυλακὰς τῆς Σπάρτης. Τὴν
ἑπομένην ξεκαθάρισαν τοὺς συλληφθέντας, ἀπέλυσαν πολλούς, κρά-
τησαν μόνον περὶ τοὺς 400 Σπαρτιάτας, ἐκ τῆς πόλεως τοὺς περισ-
σοτέρους καὶ ἐλαχίστους ἐκ τῶν πέριξ χωρίων. Οἱ κρατηθέντες προ-
ἤρχοντο ἐκ τῆς ἐπιλέκτου κοινωνίας τῆς πόλεως, Δικηγόροι, ᾿Ιατροί,
Δημόσιοι ὑπάλληλοι, Ἕμποροι καὶ διάφοροι ᾿Επιστήμονες. Τοὺς
κρατηθέντας τοὺς ἐπεβίβασαν ἐτὶ Γερμανικῶν αὐτοκινήτων καὶ τοὺς
μετέφερον εἰς Τρίπολιν, ὅπου τοὺς ἐνέκλεισαν εἰς τὰς φυλακὰς Τρι-
πόλεως, Εἰς τὰς φυλακὰς αὐτὰς εἶχον ἐγκαταστήσει στρατόπεδον
συγκεντρώσεως.

Ἐνέδρα τῶν Ἐλασιτῶν στὸ ἱΜονοδένδρι

κατὰ Γερμανικοῦ ᾿Αποσπάσματος.

γἴστερα ἀπὸ ἕνα μῆνα ποὺ ἔγιναν αἱ συλλήψεις εἰς τὴν Σπάρ-
τὴν, ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΛΑΣ εἰς τὴν Λλακωνίαν ἀπεφάσισε νὰ προκαλέση
τοὺς Γερμανούς. ᾿Απεφάσισε νὰ κτυπήση εἰς ἐνέδραν Γερμανοὺς
στρατιώτας καὶ πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον ἀνέθεσε στὸν ᾿Αστραπόγιαν-
νο καὶ τὸν Παρασκευᾶ Λεβεντάκη νὰ ἐκτελέσουν τὴν ἀπόφασιν αὖ-
τήν, ἀφοῦ ἐκλέξουν τὸ μέρος εἰς τὸ ὁποῖον θὰ ἔκαμνον τὴν ἐνέδραν,
Τὸ ἀπόγευμα τῆς 2ὥϑης Νοεμβρίου 1943 ἰσχυρὸν τμῆμα τοῦ.
 - 18ά --

ΕΛΑΣ, ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ ᾿Αστραπόγιαννου καὶ Λεβεντάκη, ἑνή-

ὄρευσεν εἰς τὴν θέσιν «Λογκάκι» παρὰ τὰ Μονοδένδρι, ἐπὶ τῆς ὁδοῦ
Σπάρτης - Τριπόλεως, καὶ ἐκτύπηος μὲ πολυβόλα αἰφνιδιαστικῶς
τρία Γερμανικὰ αὐτοκίνητα πλήρη Γερμανῶν στρατιωτῶν, ποὺ διήρ-
χοντο τὴν ὥραν ἐκείνην μὲ κατεύθυνσιν πρὸς Σπάρτην. ᾿Αποτέλεσμα
τῆς ἐνέδρας ταύτης ἧτο ὁ φόνος δέκα περίπου Γερμανῶν στρατιω-
τῶν. Ἡ εἴδησις τοῦ φόνου τῶν Γερμανῶν στρατιωτῶν παρὰ τὸ Μο-
νοδένδρι, ἐγνώσθη ἀστραπιαίως, μαθεύθηκε μέσα σὲ λίγα δευτερό-
λεπτὰ ἀπ᾽ ὅλους τοὺς Σπαρτιάτας καὶ τοὺς κατοίκους τῶν πέριξ τοῦ
ἱλονοδενδρίου χωρίων κι᾿ ὅλοι ἀναστατώθησαν, ἐθορυβήθησαν, διότι
ἐπίστευον πὼς οἱ Γερμανοὶ δὲν θὰ ἄφηνον ἀτιμώρητον τὴν δολοφο-
νικὴν κατ᾽ αὐτῶν αὐτὴν πρᾶξιν καὶ πὼς πολὺ σύντομα θὰ προέβαι-
νον εἰς ἀμείλικτα καὶ σκληρὰ ἐναντίον τοῦ ἀμάχου πληθυσμοῦ ἀν-
τίποινα. “Ὑπὸ τὴν ἐπήρρειαν δὲ τοῦ τρόμου ὅλοι ἀπεφάσισαν νὰ πά-
ροῦν τὰ βουνὰ διὰ ν᾿ ἀποφύγουν τὴν ἀπειλουμένην λαίλαπα, ὅλοι
σχεδὸν οἱ χωρικοὶ ἐγκατέλειψαν τὰς οἰκίας τῶν καὶ ἀφοῦ ἔκρυψαν
τὰ πλέον πολύτιμα πράγματά τους, πῆραν τρόφιμα καὶ ροῦχα καὶ
ἐξῆλθον ἀπὸ τὰ σπίτια τοὺς καὶ τὰ χωριά τους, εἰσῆλθον στὰ δάση,
στὶς σκηλιὲς καὶ στὶς ἀπόκρυφες βουνοπλαγιές, ὁ καιρὸς ἦτο βροχε-
ρός, τὸ κρῦο διαπεραστικὸ καὶ τὸ σκοτάδι βαθὺ καὶ ἀδιαπέραστο.
Οἱ τραγικοὶ ὁδοιπόροι ἐκινοῦντο μέσα στὴν ἐφιαλτικὴ νύκτα, φοβι-
σμένα καὶ προφυλακτά, μὲ τὰ μικρὰ φαναράκια τοῦς, γιὰ νὰ βροῦν
τὸ κατάλληλο καταφύγιο, Ὅσοι δὲν εἶχον ἀγροτικὰς καλύβας ξεγύ-
χτησαν στὸ ὅπαιθρον καὶ γύρω ἀπὸ φωτιές, ποὺ ἄναψαν γιὰ νὰ
ζεσταθοῦν.

Ἡ ἐκτέλεσις 118 Σπαρτιατῶν στὸ Μονοδένδρι

ὑπὸ τῶν Γερμανῶν.

Ξημέρωσε ἡ 26 Νοεμβρίου, Βαρειὰ καὶ κατάμαυρα σύννεφα

σκέπαζαν τὸ οὐρανό, ἡμέρα σκοτεινιασμένη καὶ μελαγχολική, ὅλοι
περίμεναν μέσα ἀπὸ τὰς κρύπτας τῶν τὸ ξέσπασμα τῆς Γερμανικῆς
ὀργῆς, ποὺ δὲν ἄργησε νὰ ἐκδηλωθῆ, Τὸ μεσημέρι τῆς ἰδίας ἡμέρας
στὴ θέσι «Λογκάκι», παρὰ τὸ Μονοδένδρι, στὴν ἰδία ἀκριβῶς θέσι
ποὺ ἐφονεύθησαν οἱ 10 Γερμανοὶ στρατιῶται ἀπὸ τὰς σφαίρας τοῦ
᾿Αστραπόγιαννου καὶ Λεβεντάκη, σταμάτησε ξαφνικὰ μιὰ σειρὰ
Γερμανικῶν στρατιωτικῶν αὐτοκινήτων, ποὺ ἤρχοντο ἀπὸ τὴν Τρί-
πόλιν, Ξεφόρτωσαν ἀμέσως περὶ τοὺς 118 ὁμήρους, τοὺς ὁποίους
εἶχαν ἁρπάξει κατὰ τὰ ξημερώματα τῆς ἰδίας ἡμέρας ἀπὸ τὰς φυ-
λακὰς Τριπόλεως, ἀπὸ τὸ στρατόπεδο συγκεντρώσεως. Ἦσαν ὅλοι
σχεδὸν Σπαρτιᾶται, τὰ ἐκλεκτότερα πρόσωπα τῆς Σπάρτης, Τοὺς
 - 185 -

ἔφερον στὸ Μονοδένδρι καὶ στὸ ἴδιο ἀκριβῶς μέρος ποὺ ἔγινεν ἡ ἐ-
νέδρα διὰ νὰ τοὺς ἐκτελέσουν εἰς ἀντίποινα τῶν φονευθέντων ΓΕερ-
μανῶν στρατιωτῶν. Τοὺς κατέβασαν ἀπὸ τὰ αὐτοκίνητος καὶ τοὺς
τοποθέτησαν στὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου, ἕστησαν τὰ πολυβόλα καὶ
εἰς τὰς δύο πλευρὰς τοῦ δρόμτ-υ καὶ πρὶν αὐτὰ ἀρχίσουν τὸ ἐξοντω-
τικόν τοὺς ἔργον, ὁ ἐπικεφαλῆς τοῦ Γερμανικοῦ ἀποσπάσματος Γερ-
μανὸς ἀξιωματικός, κάλεσε στὴ Γερμανικὴ γλῶσσα τὸν ἰατρὸν Χρῆ-
στον Καρβούνη νὰ βγῆ μέσα ἀπὸ τοὺς μελλοθανάτους καὶ τοῦ ἀνε-
κοίνωσεν ὅτι ἡ Γερμανικὴ στρατιωτικὴ Διοίκησις Τριπόλεως τοῦ χά-
ρίσε τὴ ζωὴ καὶ ὅτι εἶναι ἐλεύθερος νὰ ἐξέλθη ἀπὸ τὴν ὁμάδα τῶν
μελλοθανάτων.
-- Ὄχι, ἐφώναξεν ὁ ἰατρὸς Καρβούνης στὸν Γερμανὸ ἀξιώμα-
τικό, κανένας δὲν πρέπει νὰ ἐκτελεσθῆ, ὅλοι εἶναι ἀθῶοι καὶ κανεὶς
ἀπὸ ἐμᾶς δὲν εὐθύνεται διὰ τὸν φόνον τῶν Γερμανῶν στρατιωτῶν.
Ἔχω ὅμως μιά παράκλησι νὰ κάμω πρὸς τὴν Γερμανικὴν στρατιὼω-
τικὴν Διοίκησιν, ἀντὶ τῆς ἰδικῆς μου ζωῆς νὰ χαρίση τὴν ζωὴν εἰς
δύο τουλάχιστον ἀδελφοὺς ἐκ τῶν τεσσάρων μελλοθανάτων ἀδελ-
Φῶν Τζιβανοπούλου. ἂν αὐτὸ δὲν γίνει δεκτὸν θὰ προτιμήσω καὶ
ἐγὼ νὰ πέσω μαζὺ μὲ τοὺς συμπατριῶτας μου ποὺ εἴμεθα ὅλοι ἀ-
θῶοι. Εὐθὺς ὡς ἤκουσε τὴν ἀπάντησιν αὐτὴν ὁ Γερμανὸς ἐπικεφαλῆς,
ἑτοιμάρσρθηκε νὰ δώσῃ τὸ σύνθημα τῆς ἐκτελέσεως, τὸ ὁποῖον ἔδωσε
ἀμέσως.
--Ἡ Πδρ, φώναξε ὁ ἐπικεφαλῆς, καὶ τὰ πολυβόλα ποὺ ἦσαν το-
ποθετημένα γύρω ἀπὸ τοὺς μελλοθανάτους, μὲ διασταυρούμενα πυ-
ρά, θέρισαν τοὺς 118 Λάκωνας πατριῶώτας,
Οὐδεὶς διεσώθη, ἔπεσαν οἱ πρῶτοι ἐθνομάρτυρες, διά τὴν ἐλεὺυ-
θερίαν, τὸ ἀθῶο αἷμα τοὺς πότισε τὸ δένδρο τῆς ᾿Ελευθερίας, ποὺ
ἔχει βαθειὲς τὶς ρίζες του μέσα στὴν "Ελλάδα, Μαζὺ μὲ αὐτοὺς πέ-
θανα σὰν ἥρωας καὶ ὁ ἰατρὸς Καρβούνης, σὰν πραγματικὸς στρα-
τιώτης καὶ ἀπόγονος τοῦ θρυλικοῦ Λεωνίδα. ᾿Αλλὰ καὶ οἱ ὑπόλοιποι
μελλοθάνατοι ἔδειξαν ἀνδρικὴ καὶ ἑλληνοπρεπῆ στάσιν, ἔδειξαν μὲ
τὴν ἡρωϊκὴν στάσιν πὼς οἱ Ἕλληνες ἐπιστήμονες γνωρίζουν νὰ πε-
θαίνουν καὶ νὰ ἀντιμετωπίζουν, σὰν ἥρωες, τὰ δεινὰ τῆς σκλαβιᾶς.
Ἢ θλιβερὰ εἴδησις ἔφθασε τὴν ἰδίαν ἡμέραν εἰς τὴν Σπάρτην
κι᾿ ἔπεσε σὰν βόμβα. Δραματικαὶ σκηναὶ ἐξετυλίχθησαν μεταξὸ τῶν
συγγενῶν τῶν θυμάτων, πένθος βαρὺ καὶ ἀλλοφροσύνη σ᾽ ὁλόκληρη
τὴν πόλιν, τὰ μάτια ὅλων τῶν Σπαρτιατῶν ἦσαν κατάβρεχτα ἀπὸ
δάκρυα, ἀπὸ τὴ μεγάλῃ συμφορά καὶ λυγμοὶ ἠκούοντο στοὺς δρό-
μοὺς ἀπὸ ὅλους τοὺς κατοίκους, ἀλλὰ καὶ αἱ ψυχαὶ ὅλων τῶν Σπαρ-
τιατῶν, κατὰ τὰς τραγικὰς ἐκείνας στιγμάς, πλημμύριζαν ἀπὸ ἀγα»
νάκτησιν καὶ ὀργὴν ἐναντίον τῶν ἐγκληματιῶν καὶ ἐναντίον ἐκείνων,
ποὺ ἔδωσαν τὴν ἀφορμὴν διὰ νὰ ξεσπάση ἡ ὀργή τῶν κατακτητῶν.
 -- 186 --

᾿Νύκτα τρόμου, νύκτα ἀνωνίας πέρασαν οἱ Σπαρτιᾶται, ἡ θλιβερὰ

αὕτη εἴδησις τοὺς συνέτριψε ὅλους ψυχικῶς, ὅλοι ἔζησαν μέσα σὲ
μιὰ φρικτὴν ἀτμόσφαιραν ἀγωνίας καὶ τρόμου, κανεὶς δὲν μποροῦσε
νὰ συλλάβη στὸ μυαλό του τὴν ἔκτασιν τῆς μεγάλης συμφορὰς ποὺ
ἔπληξε τὴν πόλιν τῆς Σπάρτης.
Τὴν ἑπομένην ἡμέραν, τῇ μερίμνῃ τοῦ Δήμου Σπάρτης, μετε-
φέρθησαν μὲ αὐτοκίνητα στὴ Σπάρτη τὰ πτώματα τῶν τραγικῶν θυ-
μάτων πρὸς ταφήν. Εἶναι ἀπερίγραπτοι οἱ θρῆνοι καὶ οἱ κοπετοὶ ὁ-
λοκλήρου τοῦ λαοῦ κατὰ τὴν νεκρώσιμον ἀκολουθίαν καὶ τὴν ταφήν,
Τὰ ὀνόματα τῶν θυμάτων :
1) Πακακωνσταντίνου ᾿Αθαν. Δημ)λος, 2) Μακρῆς Γεώρ,. Φαρ-
μακοποιός, 3) Τζιβανόπουλος Σωκ, 4) Τζιβανόπουλος Παρ. 5) Τξι-
βανόπουλος Ἴω. 6) Τζιβανόπουλος Δημ. 7) Μπουτζούλῃς Γ, 8) ᾿Αν-
δριτσάκης Παν. Εἰσηγητὴς Νομαρχίας, 9) ᾿Ανδριτσάκης Σ, Μηχανι-
κός, 10) ᾿Αλεμαγκίδῃς Ἴω. Σπουδαστής, 11) ᾿Αλεμαγκίδης Ζαχ. 12)
᾿Αλεμαγκίδης Δημ,, Δικηγόρος, 13) Σάλμας Ἦλ., Δικηγόρος, 14)
Καρβούνης Χρ, ᾿Ιατρός, 16) Ἰζξρυώρης ᾿Αντῶν. 17) Ζερβομπαιᾶκος
ἽἌντ,, Δ)ντὴς ᾿Εθνικῆς Τραπέζης, 18) Τριήρης Λεῶν., Δημοσιογρά-
φος, 19) Βουλοῦκος Πέτρος, ᾿Ιατρός, 20) Φικιώρης Μεγ., Δικηγόρος,
21) Γιατρᾶκος Γεώρ., Δικηγόρος, 22) Κεφαλᾶς Χαρ., ἐργοδηγός, 23)
Χίος Γεώρ, Καθηγητής, 24) Κοκομέλης ἵ,, ὀδοντίατρός, 25) Κου-
τᾶκος ᾿Ηλίας, ὑπάλληλος φυλακῶν, 26) Λαμπρόπουλος Σπυρ., ὑπάλ-
ληλος φυλακῶν, 27) Κουτουμᾶνος Τζανέτος, Καθηγητής, 28) Τζινιέ-
ρῆς Νικ., φοιτητής, 29) όσυφας Παρ,, ἀγρονόμος, 30) Παπαγιαννᾶ-
κος ᾿Ελευθέριος, ἐπόπτης ἀγροτικῆς ἀσφαλείας καὶ 31) Παπαδᾶκος
Γ., Καθηγητής.
Ὃ ἰατρὸς Χρ. Καρβούνης γεννήθηκε στὴν ᾿Αράχωβα τῆς Λα-
κωνίας τὴν 16 ᾿Ιουλίου 1903. ᾿Επεράτωσε τά ἐγκύκλια μαθήματα στὸ
Γυμνάσιον Σπάρτης καὶ ἀπὸ ἐκεῖ μετέβη στὴ Γερμανία καὶ ἐσπού-
ϑασε τὴν ἰατρικὴν ἐπιστήμην, ἀπὸ τὸ 1920 - 1927 καὶ εἰδικεύθηκε
στὴν Χειρουργική, Τὸ 1928 γύρισε στὴν Ἑλλάδα καὶ τὸν Αὔγουστον
1929 ἐγκατεστάθη ὁριστικῶς εἰς τὴν Σπάρτην καὶ ἤνοιξε Κλινικήν.
Διεκρίθη στὴν ἐπιστήμην του καὶ ἀνεδείχθη εἷς ἐκ τῶν καλυτέρων
χειρουργῶν, ἀφοῦ ἔκανε 3.000 περίπου ἐγχειρήσεις ἀ πὸ τὸ 1929- 1943,
Στὸν ἸἸταλοελληνικὸν πόλεμον ὑπηρέτησε στὸ στρατὸ καὶ στὰ Νοσο-
κομεῖα Θεσσαλογίκης καὶ Ναούσης,
Ἢ πατριωτικὴ τοῦ δρᾶσις στὴν κατοχὴ ἦτο ἐξαιρετική, ἔτρεχε
παντοῦ ἄφοβα, τὴν ἄνοιξιν 1943 ἐνοσήλευσε καὶ ἐθεράπευσε ἕναν
“Ἕλληνα ἀξιωμακικὸν τῶν ΚΟΜΑΝΤΟΣ στὸ χωριὸ Τξίτζινα. Οἱ Ἴτα-
λοὶ ἔμαθον τὸ γεγονὸς αὐτὸ καὶ τὸν συνέλαβον. Μετὰ τὴν κατάρ-
ρευσιν τῆς ᾿Ιταλίας ἀπεφυλακίσθη, συλληφθεὶς δὲ ἐκ νέου ὑπὸ τῶν
Γερμανῶν ἐξετελέσθη στὸ Μονοδένδρι. Ἢ μνήμη τοῦ ἰατροῦ Καρ-
 -- 187 --
βούίνη θὰ παραμείνη ἀθάνστος μέσα στὴ Ψυχὴ τῶν συμπατριωτῶν του.

Η ΣΦΑΓΗ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΥΠ0Ὸ ΤΩ͂Ν ΓΕΡΜΑΝΩ͂Ν

Ἡ παρά τὸ χωρίον Ρωγοὶ ἐνέδρα τῶν ἐλασιτῶν

κατὰ Γερμανικοῦ στρατιωτικοῦ τμήματος
καὶ ἡ σφαγὴ τῶν ἀνδρῶν τοῦ χωρίου.

Κατὰ τὰ μέσα ᾽Οκτωβρίου 1943 τμῆμα Γερμανικοῦ στρατοῦ,

ἀποτελούμενον ἀπὸ 100 περίπου ἄνδρας, ξεκίνησε ἀπὸ τὸ Αἴγιον
γιὰ ν᾿ ἀνέβη στὴν περιοχὴ Καλαβρύτων. Σκοπὸς τοῦ ἦταν νὰ κάνη
ἐκκαθαρισεικὲς ἐπιχειρήσεις κατὰ τῶν ἀνταρτῶν. Οἱ ἀντάρτες ἐπλη-
ροφορήθησον ὅτι τὸ Γερμανικὸ αὐτὸ ἀπόσπασμα βαδίζει μὲ κατεύ-
θυνσιν πρὸς Καλάβρυτα καὶ ἀπεφάσισαν νὰ τὸ κτυπήσουν ἐνεδρεύον-
τες, Πράγματι ἰσχυρὰ ἀνταρτικὴ δύναμις, ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τῶν Κα-
πετὰν Βελιᾶ καὶ Σφακιανοῦ, ἔστησεν ἐνέδραν παρὰ τὰ χωρία Ρω-
γοὶ καὶ Κερπινή, πλησίον τῶν Καλαβρύτων. Ἢ ἐνέδρα παρεσκευά-
σθη ἐπιμελῶς καὶ ἐξελέγη δι᾽ αὐτὴν τὸ καταλληλότατον ἔδαφος,
ἱΜόλις τὸ Γερμανικὸ ἀπόσπασμα μπῆκε στὸ χῶρο τῆς ἐνέδρας,
οἱ ἀντάρτες ἤνοιξαν ἀμέσως πῦρ. ᾿Εφονεύθησαν ἀρκετοὶ Γερμανοὶ
καὶ ἐτραυματίσθησαν δύο μὲ τὰς πρῶτας ριπὰς τῶν ὁπλοπολυβόλων,
ὅλο δὲ τὸ ἄλλο ἀπόσπασμα σήκωσε τὰ χέρια Ψηλὰ καὶ παρεδόθη.
Περὶ τοὺς 80 περίπου ὑπολογίζονται οἱ συλληφθέντες, ἐλάχιστοι
κατώρθωσαν νὰ διαφύγουν ἀπὸ τὸν τόπον τῆς ἐνέδρας, Οὗτοι ἔφθα-
σαν στὸ Αἴγιον καὶ ἀνεκοίνωσαν τὰ συμβάντα εἰς τὸν Διοικητήν τους,
Ὃ Γερμανὸς Διοικητής, ἀνησυχῶν διὰ τὴν τύχην τῶν συλληφ-
θέντων αἰχμαλώτων Γερμανῶν στρατιωτῶν, ἐκάλεσεν ἀμέσως τὸν
᾿Επίσκοπον Αἰγιαλείας καὶ («λαβρύτων Θεόκλητον Παναγιωτόπου-
λον καὶ ἠξίωσεν ἀπὸ αὐτὸν ὅπως ἐπικοινωνήσῃη μὲ τὴν ἡγεσίαν τῶν
ἀνταρτῶν καὶ συστήσηῃ εἰς αὐτοὺς ν᾿ ἀπολύσουν ἀμέσως τοὺς Γερ-
μανοὺς αἰχμαλώτους. Οὗτος δέ, ὡς ἀντάλλαγμα, θὰ διηυκόλυνε τὸν
ἐπισιτισμὸν τῆς Αἰγιαλείας καὶ Καλαβρύτων, οἱ κάτοικοι τῶν ὁποίων
ἐμαστίζοντο κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ἐκ τῆς πείνης καὶ τῶν λοιπῶν
στερήσεων, ἐτόνισε δὲ εἰς ἔντονον ὕφος πρὸς τὸν Ἐπίσκοπον ὅτι,
ἂν δὲν ἀπολυθοῦν οἱ Γερμανοὶ στρατιῶται, θὰ ἐνεῤγηθοῦν σκληρὰ
κατὰ τοῦ πληθυσμοῦ ἀντίποινα. Ἔδωσε δὲ νὰ ἐννοήση ὁ ᾿Επίσκοπος
ὅτι καὶ αὐτὸ ἀκόμη τὸ Αἴγιον διέτρεχε κίνδυνον ἄμεσον βομβαρδι-
σμοῦ, ὅτι θὰ καταστραφοῦν καὶ θὰ πυρποληθοῦν πολλαὶ οἰκίαι καὶ
θὰ συλληφϑοῦν πολλοὶ ἐκ τῶν κατοίκων ὡς ὅμηροι.
 - 188 --

ἱλετὰ τὸ τελεσοίγραφον αὐτὸ ὁ Μητροπολίτης Θεόκλητος, ἄντι-

ληφθεὶς τὴν τραγικότητα τῶν στιγμῶν καὶ ἀναμετρήσας τὰς μεγά-
λας του εὐθύνας καὶ τὰς συνεπείας μιᾶς κακῆς διαχειρίσεως τῶν
πραγμάτων, ἐκάλεσεν ἀμέσως εἰς συμβούλιον ὅλους τοὺς προκρίτους
τοῦ Αἰγίου, εἰς τοὺς ὁποίους ἀνεκοίνωσε λεπτομερῶς τὰ διατρέξαντα
καὶ τὰς ὠμὰς ἀπειλὰς τοῦ Γερμανοῦ διοικητοῦ, ὅλοι δὲ οἱ συσκευ-
φθέντες ἀντελήφθησαν τὴν σοβαρότητα τῶν στιγμῶν καὶ πάντες ἀ-
πεφάσισαν νὰ καταρτίσουν μίαν ἐπιτροπὴν ἐξ εὐὐυπολήπτων προ-
σώπων, τὴν ὁποίαν νὰ στείλουν στὰ βουνὰ πρὸς συνάντησιν τῶν
ἀρχηγῶν τῶν ἀνταρτῶν, διὰ νὰ τοὺς ἐκθέοουν τὰς τρομερὰς συνε-
πείας τὰς ὁποίας θὰ εἶχε διὰ τὸν πληθυσμὸν τῆς περιοχῆς ἡ μὴ ἀ-
πόλυσις τῶν αἰχμαλωτισθέντων Γερμανῶν στρατιωτῶν.
Πράγματι κατηρτίσθη ἐν τάχει ἡ ἐπιτροκή, ἥτις ἀνεχώρησε διὰ
τὰ βουνὰ καὶ ἐπεκοινώνησεν ἀμέσως μὲ τοὺς ἡγέτας τῶν ἀνταρτῶν.
Ἢ ἐπιτροπὴ ἀνεκοίνωσε τὸ τελεσίγραφον τοῦ Γερμανοῦ Διοικητοῦ
καὶ καθικέτευσε τούτους ν' ἀπολύσουν τοὺς αἰχμαλώιους διὰ ν᾽ ἀ-
ποσοβηθοῦν τὰ Γερμανικὰ ἀντίποινα εἰς βάρος τοῦ ἀθῴου πληθυ-
σμοῦ. Οἱ ἀρχηγοὶ τῶν ἀνταρτῶν, ἀφοῦ ἤκουσαν τὰς παρακλήσεις
τῆς ἐπιτροπῆς, δὲν ἠθέλησαν ν᾿ ἀντιληφθοῦν τὴν σοβαρότητα τῆς
καταστάσεως καὶ ἐπέδειξαν ἀδιαλλαξίαν, τονίσαντες πρὸς τὴν ἐπι’
τροπὴν ὅτι ἡ ἀπόλυσις τῶν αἰχμαλώτων δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ αὐτούς,
- ᾽Εμεῖς, εἶπον οἱ ἀντάρτες, καὶ τὰ σώματά μὰς ἀποτελοῦν μέ.
ρος τῆς Στρατιᾶς τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς καί, διὰ ν᾿ ἀπελευθερώσου-
με τοὺς αἰχμαλώτους, δὲν δυνάμεθα ἄνευ διαταγῆς τοῦ Γενικοῦ
Συμμαχικοῦ Στρατηγείου τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς, δεχόμεθα ὅμως νὰ
τοὺς ἀνταλλάξουμε μὲ ἰσαρίθμους Ἕλληνας κρατουμένους ὑπὸ τῶν
Γερμανῶν.
Ἢ ἐπιτροπὴ διεβίβασε τὴν ἀπάντησιν αὐτὴν τοῦ ᾿Αρχηγείου
τῶν ἀνταρτῶν οτὸ Γερμανὸ Διοικητή, ὅστις ἀπήντησεν ἀμέσως πρὸς
αὐτούς ;
-- Ἡμεῖς οὔτε αἰχμαλώτους ἔχουμε στὰ χέρια μας, οὔτε ὁμή-
ροὺς κρατοῦμε στὰς φυλακάς. Μόνον κομμουνιστὰς κρατοῦμέ. "Ἐὰν
θέλουν οἱ ἀντάρτες ν’ ἀνταλλάξουμε μὲ αὐτοὺς τοὺς στρατιώτας
μας δεχόμεθα εὐχαρίστως.
Ἢ ἐπιτροπὴ διεβίβασε τὴν ἀπάντησιν αὐτὴν τοῦ Γερμανοῦ Δι-
οιἰκητοῦ, ἡ ὁποία προφανῶς δυσηρέστησε τοὺς ἀντάρτας, διότι ἐν τῇ
οὐσίᾳ οὗτοι δὲν ἐνδιεφέροντο οὔτε διὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν ἰσαρίθμων
Ἑλλήνων, οὔτε κομμουνιστῶν, ἀλλ᾽ ἐνδιεφέροντο νὰ πραγματοποιη-
θοῦν τ᾽ ἀπειληθέντα Γερμανικὰ ἀντίποινα εἰς βάρος τοῦ πληθυσμοῦ,
διὰ νὰ δημιουργηθῆ οὕτω σάλος καὶ μεγαλυτέρα ἐξαθλίωοσις,
 -“- 189 --

Τρεῖς Γερμανικαὶ στρατιωτικαὶ φάλαγγες

Θαδίζουν κατὰ τῶν Καλαδρύτων κσὶ τῆς περιοχῆς.

Ὃ ᾿Επίσκοπος Αἰγιαλείας κατώρθωσε νὰ παρατείνη τὰς δια-

πραγματεύσεις μεταξὺ Γερμανοῦ Διοικητοῦ καὶ ἀνταρτῶν ἐπὶ ἀρκε-
τὰς ἡμέρας καὶ κατέβαλεν ὑπερανθρώπους προσπαθείας νὰ πείση
τοὺς ἀντάρτας ν᾿ ἀπολύσουν τοὺς Γερμανοὺς στρατιώτας. Δυστυ-
χῶς ὅμως αἱ προσπάθειαι αὐτοῦ, καὶ ἄλλων σοβαρῶν προσώπων, δὲν
ἀπέδωσαν τ᾽ ἀναμενόμενα ἀποτελέσματα. Καὶ ἀφοῦ πλέον ὁ Γερμα-
γὸς Διοικητὴς ἐπείσθη ὅτι οὐδεμία ἐλπὶς ἀπελευϑερώσεως τῶν Γερ-
μανῶν στρατιωτῶν ὑπάρχει, ἐκμανεὶς ἀπὸ τὰς συνεχεῖς ἀκάρπους
συζητήσεις καὶ τὴν ἀδιαλλοξίαν τῶν ἀνταρτῶν, διέταξε νὰ πραγμα-
τοποιηθοῦν εἰς βάρος τοῦ πληϑυσμοῦ τῆς περιοχῆς τῶν Καλαβρύτων
σκληρὰ καὶ βάρβαρα ἀντίποινα. Διέταξε τρεῖς Γερμανικὰς φάλαγγας
γὰ βαδίσουν κατὰ τῶν Καλαβρύτων καὶ τῆς περιοχῆς τῶν, καὶ αἱ
τρεῖς ξεκίνησαν ταυτοχρόνως, ἡ μία, καὶ ἡ ἰσχυροτέρα, ξεκίνησε ἀπὸ
τὸ Αἵγιον, ἡ ἄλλη ἀπὸ τὰς Πάτρας καὶ ἡ τρίτη ἀπὸ τὴν Τρίπολιν.
Καὶ αἱ τρεῖς αὐταί σιδηρόφρακτοι φάλαγγες βαδίζουν βαρύγδουπες,
ἡ μία ἅπλωνε τὴν παγωνιά τῆς γύρω στὰ Καλάβρυτα, ἡ δεύτερη
στοὺς Ρωγούς, Κερπινὴ καὶ Ζαχλωροῦ καὶ ἡ τρίτη στὰ Μαζέϊκα,
᾿Απ᾽ ὅπου περνοῦσαν ἔσπειρον τὴν θάνατον, στὸ πέρασμᾷ τοὺς δὲν
ἄφινον τίποτε ὄρθιον, τὸ πᾶν κατέστρεφον ἔμψυχον ἢ ἄψυχον, αἱ πο-
ρεῖαι τῶν ὑπῆρξαν πάντοτε θυελλώδεις, προχωροῦσαν καταστρέφον"
τας, φονεύοντας καὶ πυροπολούντας, Τὰ ὑπὸ τῶν ἀνταρτῶν ἐμπό-
δια, τὰ ὁποῖα εἶχον τοποθετηθῆ στοὺς δρόμους, ἤρθησαν ἄνευ κόπου.
Ἢ εἴδησις ἐγνώσθη στὰ Καλάβρυτα, ὅτι ἰσχυραὶ Γερμανικαὶ
στρατιωτικαὶ δυνάμεις βαδίζουν ἐναὶτίον τῶν, καθὼς προχωροῦσαν
ὁ χάρος ἅπλωνε τὰ μαῦρα του φτερὰ καὶ ἀπὸ παντοῦ ἀκουγόταν
τὸ μουγκὸ κλάμμα τῆς ζωῆς ποὺ ξεψυχάει, μέσα σ᾽ ἕνα πονεμένο
ἀγαχνιασμένο βόγγο, ποὺ σὰν πνιγὴ )ὴ ὁμίχλη σκέπαζε τὴ νεκρωμέ-
νη ἔκφρασί της, Τὸ ἀργόπορο μονότονο βάδισμά τοὺς ἀνάδινε μέσα
στὰ μουγκὰ φαράγγια μιὰ ἠχὼ ἀνατριχιαστική, ποὺ ἔκανε τὰ που-
λιά νὰ φεύγουν φοβισμένα μπροστὰ στὴ φοβερὴ στρατιὰ τῶν δημίων,

ἯἩ τραγωδία τῶν Ρωγῶν.

Ἢ ἀπὸ τὸ Αἴγιον ἐκκινήσασα οιἰδηρόφρακτη Γερμανικὴ φάλαγ-

γὰ ἔφθασε στοὺς Ρωγούς, ἕνα μικρὸ καὶ γραφικὸ χωριὸ πλησίον
τῶν Καλαβρύτων. “Ὅταν ἔφθασαν στὸ χωριὸ οἱ κάτοικοι φοβιομένοι,
διότι πλησίον στὸ χωριό τοὺς ἔγινε ἡ ἐνέδρα, τοὺς ὑπεδέχθησαν καὶ
 -- 190 --

προσεπάθησαν νὰ τοὺς περιποιηθοῦν μὲ χίλια - δύο μέσα, μὲ τὴν

ἐλπίδα ὅτι θὰ ἠδύναντο νὰ τοὺς μαλακώσουν, Οἱ Γερμανοὶ καθ᾽ ὅλην
τὴν διάρκειαν τῆς ἡμέρας ἐφάνησαν ἤρεμοι, δὲν ἐξεδήλωσαν οὔτε τὴν
ἐλαχίστην ὅποπτον στάσιν προδίδουσαν τὰς κακούργους διαθέσεις
τῶν καὶ καθ᾽ ὅλην τὴν ἡμέραν οὐδένα ἔλαβον πιεστικὰν ἢ βίαιον
μέτρον κατὰ τῶν κατοίκων, ἀλλὰ ὅταν νύκτωσε καλὰ βγῆκε τὸ μα-
νιφέστο, Διετάχθησαν ὅλοι οἱ ἄρρενες τοῦ χωριοῦ νὰ συγκεντρωθοῦν
στὴν ἐκκλησία, ὅπου ἐπρόκειτο νὰ τοὺς μιλήση ὁ Γερμανὸς διοικητής,
μόλις ἄκουσαν τὴ προσταγὴ αὐτὴ τοὺς ἔφαγαν τὰ φίδια, ἀλ-
λὰ τὶ μποροῦσαν νὰ κάνουν; Κανένας δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ ξεφύγη
ἀπὸ τὸν σιδηρένιο κλοιό, τὸ χωριὸ ἦταν τελείως περικυκλωμένο,
ζωσμένο ἀπὸ ὅλας τὰἀς πλευράς. Οἱ Ρωγίτες συνεκεντρώθησαν στὴ
μικρὴ πλατεία τοῦ χωριοῦ μπροστὰ στὴν ἐκκλησία, 57 ἐν συνόλῳ
ἄνδρες μαζὺ μὲ τὸν ἱερέα τοὺς Χρῆστο Κανελλόπουλο, γέροντα ΤῸ
ἐτῶν, εὐσεβέστατον μὲ βαθειὰ Χριστιανικὴ πίστι. Ἔ κεῖ ὁ λεβεντό-
παππας Παπαχρῆστος, μὲ τὴν διαίσθησή του κατάλαβε τὶ τοὺς ἤθε-
λαν οἱ Γερμανοί, στάθηκε σάν προφήτης ἀνάμεσα στοὺς συγχωρια-
νούς του καὶ ἄφοβος καὶ ἀλύγιστος τοὺς εἶπε :
- Παιδιά μου, ἔφθασε τὸ τέλος μας. Γονατῖστε νὰ σᾶς διαβά-
σώ τὴν εὐχὴ, γιατὶ σὲ λίγο θὰ μᾶς παραλάβη ὁ Χριστός,
Ἧ σταθερότητα τῆς φωνῆς του, τὸ ἐπιβλητικό τοῦ ὕφος δὲν
ἐπιδέχονταν καμμιὰ ἀντίρρησι. "Ὅλοι ὑπήκουσαν στὰ λόγια τοῦ ἰε-
ρέα καὶ ὁ γέροντας Παπαχρῆστος διάβασε τὴν εὐχὴ μὲ μιὰ πρῶωτο-
φανῆ συγκίνησι. Μιὰ φοβερὴ ἀγωνία ἐπίεζεν ὅλων τὰ στήθη, ὅλοι
ἔζων τὶς τραγικώτερες στιγμὲς τῆς ζωῆς των. "Ὅταν τελείωσε γύρι-
σε νευρικά, ἐστράφη πρὸς τοὺς Γερμανούς, ποὺ εἶχον περικυκλώσει
τὴν ἐκκλησία καὶ εἶχον στήσει τὰ πολυβόλα, καὶ μ᾽ ἕνα ὕφος ἤρεμο,
γεμᾶτο μεγαλεῖο καὶ περηφάνεια, φώναξε:
-- Σεῖς εἶσθε οἱ ἄνθρωποι τῆς νέας τάξεως τῶν πραγμάτων:
Εἴσαστε χειρότερσι ἀπὸ τοὺς Οὔννους, εἴσαστε βάρβαροι καὶ καν-
νίβαλλοι, φτοῦ νὰ μοῦ χαθῆτε παληάνθρωποι, τέρατα τῆς κολάσεως,
ποὺ σᾶς ξέρασε πάνω στὴ γῆ!... .
Ἢ φωνὴ τοῦ ἡρωϊκοῦ παππᾶ ἐπάλλετο ἀπὸ συγκίνηση, τὰ μά-
τιὰ τοῦ εἶχον βουρκώσει, δραματικὴ ἦταν ἡ στιγμή. Ὃ Γερμανὸς ἐ-
πικεφαλῇῆς τοῦ ἀποσπάοματος διέταξε νὰ βγάλουν τὸν ἱερέα, μαζὺ
μὲ ἄλλους δύο, στὸ προαύλιο τῆς ἐκκλησίας. ᾿Ἔκεῖ μέσα στὸ βαθὺ
σκοτάδι τοὺς περίμενε τὸ πολυβόλο τοῦ ἐκτελεστικοῦ ἀποσπάοματος.
Δὲν πέρασαν λίγα λεπτὰ ποὺ ἀκούσθηκε ἡ πρώτη ριπή. Ὃ γενναῖος
παππᾶς καὶ οἱ σύντροφοί τοῦ πίπτουν πρῶτοι νεκροί. Οἱ ἄλλοι μέσα
στὴν ἐκκλησία ἥκουσαν τὰς ριπὰς τοῦ πολυβόλου καὶ συνεσπειρώ-
θησαν περιμένοντες μὲ τὴν σειράν τῶν τὸν θάνατον, Τρεῖς - τρεῖς
ἄρχισαν νὰ τοὺς βγάζουν οἱ Γερμανοὶ στρατιῶται καὶ νὰ τοὺς ἐκτε-
 - 9]-

λοῦν στὸ προαύλιο, 57 ἄνδρες ξαπλώθηκαν κάτω καὶ τὸ αἷμα τῶν

πλημμύρισε τὸ προαύλιον, ᾿Αφοῦ τελείωσαν τὸ ἀπάνθρωπο ἔργο
τους ἔρριψαν βενζίνη σὲ ὅλα τὰ πτώματα καὶ στὴν ἐκκλησία καὶ σ᾽
ὅλα τὰ σπίτια τοῦ χωριοῦ καὶ τὸ χωριὸ ὁλόκληρο παρεδόθη εἰς τὰς
φλόγας καὶ ἐκαίετο σὰν πυροτέχνημα,
Ἔτσι στοὺς Ρωγοὺς δὲν ἀπέμειναν παρὰ χῆρες γυναῖκες καὶ
ὀρφανὰ καὶ ἄρχισαν τοὺς θρήνους καὶ τὰ σπαρακτικὰ μοιρολόγια,
Ἢ τραγωδία τῶν ῬΡωγῶν θὰ γρωυφῆ στὴν αἰνωνία ἱστορία μας καὶ
θὰ θεωρῆται ὡς μιὰ ἀπὸ τὰς τραγικωτέρας σελίδας τῆς νεωτέρας
σκλαβιᾶς μας. Οἱ ΡῬωγίτες, μαζὺ μὲ τὸν γέροντα ἱερέα τους Χρῆστο
Κανελλόπουλο, στάθηκαν ἀκλόνητοι καὶ ἀποφασιστικοὶ σὰν μυθικοὶ
ἥρωες μπροστὰ στὸ ἐκτελεστικὸ ἀπόσπασμα τῶν Οὕννων καὶ μπῆ-
καν σπὸ Πάνθεον τῶν ἀϑανάτων Ἑλλήνων. "

Τὸ χωρίον Κερπινὴ παραδίδεται στὰς φλόγας.

ἱλετὰ τὸ ἀνοσιούργημα τῶν Ρωγῶν, ἡ ἴδια φάλαγξ προχώρησε

μὲ κατεύθυνσι πρὸς τὴ Κερπινή, στὸ ἀμέσως ἑπόμενο χωριό, πρὸς
τὴν κατεύθυνσι τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου ἱστορικὸ χωριό, πατρὶς τῶν
Ζαΐμηδων. Οἱ Γερμανοί, ὅταν ἔφθασαν στὴν Κερπινὴ ἐφήρμοσαν τὴν
ἴδια μέθοδο, κάλεσαν στὴν ἐκκλησία ὅλους τοὺς ἄνδρες, ἀλλὰ κανέ-
γαν ὅμως δὲν βρῆκαν μέσα στὸ χωριό, Οἱ Κερπινιῶτες εἶχαν πάρει
τὰ πλάγια καὶ τὰ βουνά, διότι ἐν τῷ μεταξὺ ἔμαθον τὰ γεγονότα
τῶν Ρωγῶν καὶ ἀντελήφθησαν ὅτι ἡ μόνη τῶν σωτηρία ἦτο ἡ φυγή.
Οἱ Γερμανοὶ ἀναγκάσθηκαν τότε νὰ τοὺς κυνηγήσουν, συνέλαβον
μερικούς, ποὺ δὲν εἶχον τὴν ἀντοχὴν εἰς τὰ πόδια διὰ νὰ φύγουν
καὶ ἐξ αὐτῶν ἐφόνευσαν 45. ᾿Αφοῦ δὲν κατώρθωσαν νὰ ἐξοντώσουῦν
τοὺς κατοίκους τῆς Κερπινῆς, ἔβαλον φωτιὰ στ΄ ἀκατοίκητα σπίτια ἀπό
τὴ μιὰ μεριὰ ἕως τὴν ἄλλη καὶ ἀπετεφρώθησαν πλέον τῶν 50 οἰκιῶν.

Ἢ καταστροφὴ τῆς Ζαχλωροῦς καὶ ἡ σφαγὴ

τῶν καλογήρων τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου.

Τμῆμα τῆς Φάλαγγος τοῦ Τένερ, πού ἐξετέλεσε τὸ ἀνοσιούρ-

γημα τῶν Ρωγῶν, ἐβάδισε διὰ μέσου τῆς κοιλάδος τοῦ Βωραϊκοῦ
μὲ κατεύθυνσι πρὸς τὸ Μοναστῆρι τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου, Ἢ φά-
λαγξ ἔφθασε τὴ νύκτα τῆς δης Δεκεμβρίου στὴ Ζαχλωροῦ, Μικρὸ
καὶ γραφικὸ χωριὸ πλησίον τῶν Καλαβρύτων. Δίπλα ἀπὸ τὸ χωριό,
καὶ εἰς μικρὰν ἀπόστασιν ἀπὸ αὐτό, κυλοῦν τὰ ὁρμητικὰ νερὰ τοῦ
Βωραϊκοῦ, Ἡ Ζαχλωροῦ κυκλώθηκε ἀμέσως ἀπὸ τοὺς Γερμανούς,
 -- 192 --

μόνον τὴν πρὸς τὸν ποταμὸν πλευρὰν ἄφησαν ἀφρούρητον, διότι ἐ-

πίστευον ὅτι ἧτο ἀδύνατος ἡ διάβασις τοῦ ποταμοῦ λόγῳ τῆς ὁρ-
μητικότητος τοῦ ρέμματος καὶ λόγῳ τῶν ἀνωμάλων καὶ ἀποκρήμνων
ὀχθῶν τούτου,
Οἱ Ζαχλωρίτες κατελήφθησαν ἐξ ἀπίνης. ᾿Αμέσως, πρόσταξαν
οἱ Γερμανοί, ὅλοι ἀνεξαιρέτως νὰ συγκεντρωθοῦν στὴν πλατεία τοῦ
χώριοῦ, διότι θέλει νὰ τοὺς μιλήση ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς φάλαγγος. Οἱ
Ζαχλωρίτες ὅμως ἀντελήφθῃσαν ὅτι τούς ἀναμένει ὁ θάνατος καὶ
πανικοβληθέντες ἔτρεχαν ἀλλόφρονες δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ ἐντὸς τοῦ
χωρίου, Πανικὸς καὶ σύγχυσις εἶχεν ἐπικρατήσει, τὸ χωριὸ ἦτο πε-
ριφρουρισμένο, κάποιος ὅμως τοὺς ἐπληροφόρησεν ὅτι ἡ πρὸς τὸ
ποτάμι πλευρὰ ἧτο ἀφρούρητος. Τότε ὅλοι σχεδὸν ἔτρεξαν πρὸς τὴν
κατεύθυνσιν τοῦ ποταμοῦ, προστατευόμενοι δὲ ἀπὸ τὸ βαθὺ καὶ ἀ-
διαπέραστο σκοτάδι, γυναῖκες, γέροντες καὶ παιδιά, ἔτρεχαν πρὸς
τὴν ὄχϑην τοῦ ποταμοῦ, Οἱ ἄνδρες ἔξαλλοι, ἀγκαλιασμένοι μὲ τὰς
γυναίκας τῶν καὶ τὰ παιδιά τῶν, ἔπεφταν μέσα στὸ ὁρμητικὸ ρέμμα
γιὰ νὰ περάσουν, νέα παιδιὰ σήκωναν στοὺς ὥμους τῶν τὰς μητέ-
ρας τὼν καὶ τοὺς γέροντας καὶ τοὺς περνοῦσαν στὴν ἀντίπεραν ὄ-
χθην, ἐλάχιστοι παρεσύρθησαν ἀπὸ τὸ ρεῦμα τοῦ ποταμοῦ,
Ὃ Θεὸς ἕκανε τὸ θαῦμα τοῦ καὶ γλύτωσαν περισσότεροι, μό-
νον 25 ἔπεσαν στὰ Γερμανικὰ χέρια καὶ ἐξετελέσθησαν ἐπὶ τόπου
ἐντὸς τοῦ χωρίου. ᾿Αγανακτισμένοι οἱ Γερμανοὶ διότι τοὺς ἔφυγαν
οἱ Ζαχλωρίτες, μέσα ἀπὸ τὰ χέρια τοὺς, παρέδωσαν ὁλόκληρον τὸ
χωριὸ εἰς τὰς φλόγας, Ἢ φάλαγξ ἀπὸ τὴ Ζαχλωροῦ τὴν ἑπομένην
7ην Δεκεμβρίου τράβηξε διὰ τὸ Μοναστῆρι τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου.
Οἱ Καλόγηροι ἀντιληφθέντες τὴν κρισιμότητα τῆς καταστάσεως καὶ
ὁπλισθέντες μὲ μίαν ψυχικὴν ἀταραξίαν βγῆκαν νὰ προὐπαντήσουν
τὴν Γερμανικὴν φάλαγγα. “Ὑπεδέχθησαν μέ φιλοφρόνησιν τοὺς ἀξιω-
ματικοὺς καὶ ἄνδρας καὶ τοὺς ἔβαλαν στὸν ξενῶνα διὰ νὰ ἀγναπαυ-
θοῦν καὶ τοὺς προσέφερον ὅ,τι καὶ ἂν εἶχαν. Εἶχαν περάσει πολλὲς
ὧρες ἀπὸ τὴν ἄφιξίν τοὺς στὸ Μοναστῆρι καὶ ἐφαίνοντο ἤρεμοι καὶ
γελαστοὶ καὶ ἀπὸ τὴν μορφὴ τοῦ προσώπου τῶν διέκρινε κανεὶς ὅτι
δὲν ἐπρόκειτο νὰ κάνουν κακὸ στὸ Μοναστῆρι καὶ οἱ ἀφελεῖς Καλό-
γήροι ἐπίστευσαν πλέον πὼς εἶχαν γλυτώσει καὶ πὼς αἱ περιποιή-
σεις ποὺ τοὺς ἔκαναν τοὺς εἶχαν ἡμερεύσει, ἀλλὰ ποῦ νὰ γνωρίζουν
πὼς αὐτοὶ ἦσαν ἀνήμερα καὶ ἄγρια θηρία.
Στὶς 3 τὸ ἀπόγευμα βγῆκε τὸ μανιφέστος. Ὃ ἐπικεφαλῆς τῆς
φάλαγγος διέταξεν ἕναν ἄγριον ἀξιωματικὸν μὲ λίγους ἄνδρας νὰ εἰ-
σέλθῃη στὰ κελλιὰ τῶν Καλογήρων καὶ νὰ τοὺς συγκεντρώσει ὅλους,
ὡς καὶ τὸ προσωπικὸν τοῦ Μοναστηρίου, καὶ νὰ τοὺς ἀνεβάση στὴ
θέσι ἱκισωτή, Ἢ Κισωτὴ εἶναι μιὰ ψηλὴ τοποθεσία στὰ χείλη τοῦ
βαράθρου, ποὺ κρέμμεται ἀπότομα πρὸς τὸ μέρος τοῦ Βωραϊκοῦ,
 -- 193-

Πράγματι ὁ ὑπαξιωματικὸς συνεκέντρωσε στὴν Κισωτὴ ὅλους τοὺς

Καλογήρους, ὡς καὶ τοὺς τρεῖς ἀκόμη γέροντας βαρειὰ ἀρρώστους
ποὺ δὲν ἠδύναντο νὰ ἐγερθοῦν ἀπὸ τὸ κρεββάτι καὶ οἱ ὁποῖοι τοὺς
παρεκάλεσαν νὰ τοὺς ἀφίσουν,
-- Ὄχι, ἀπήντησεν ὁ ὑπαξιωματικός, ἔχουμε διαταγὴ νὰ ἔλθε-
τε ὅλοι.
Τότε σήκωσαν τοὺς τρεῖς ἀρρώστους ἀπὸ τὸ κρεββάτι πυρέο-
σοντας καὶ τοὺς ὡδήγησαν στὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου. Ὀκτὼ Καλό-
γῆροι καὶ ὀκτὼ τοῦ προσωπικοῦ ἦσαν μελλοθάνατοι, Μέσα σ᾽ αὐ-
τοὺς ἦτο καὶ ἕνα παιδάκι 10 χρόνων, ποὺ τὸ εἶχε στὴν προστασία
τοῦ ὁ σεβάσμιος γέρων ἡγούμενος Κόσσιφας. Τὰ πολυβόλα τὰ εἶ-
χαν στήσει οἱ δήμιοι καὶ οἱ μποῦκες τους εἶχαν στραφῇ πρὸς τοὺς
Καλογήρους. Ὅταν τὸ παιδάκι εἶδε τὰ πολυβόλα στημένα στὴν Κι-
σωτὴ καὶ τὶς μποῦκες ἐστραμένες πρὸς τοὺς μελλοθανάτους, κατελή-
φθη ἀπὸ φόβο, ρίχτηκε στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ γέροντα προστάτου του
καὶ ἄρχισε νὰ φωνάζῃ κλαίγοντας :
- Μὴ σκοτῶστε τὸ παπποῦ μου, ὄχι, ἐγὼ τὸν θέλω τὸν παπ:
ποῦ μου!
Ὃ ἐπικεφαλῆς ἀξιωματικὸς προσεπάθησε ν᾿ ἀποσπάση τὸν μι-
κρὸν ἀπὸ τὰς ἀγκάλας τοῦ γέροντος Γαβριήλ, ἀλλὰ ὁ μικρὸς τὸν
εἶχεν ἀγκαλιάσει σφικτὰ καὶ δὲν ξεκολλοῦσε ἀπὸ τὸν γέροντα, φω-
νάζοντας σπαρακτικά ;
-- Ὄχι δὲν θὰ σκοτῶστε τὸν παπποῦ μου, τὸν θέλω
Τότε ὁ ἀξιωματικὸς ἔξαλλος ἀπὸ ὀργὴ ἔβγαλε τὸ περίστροφό
τοῦ, τράβηξε ἀπότομα τὸ παιδὶ καὶ τὸ ξάπλωσε νεκρὸ δίδοντάς τοὺ
μιὰ πιστολιὰ στὸ κρόταφο. Ἔπειτα πῆρε τοὺς 16 μελλοθανάτους,
τοὺς ἔστησεν ὅλους μαζὶ συγκεντρωμένους καὶ τοὺς ἐφόνευσε μὲ
οταυρωτὰ πυρὰ πολυβόλων, Τὰ ἅγια σώματά τῶν δέχθηκαν τόσες
πολλὲς σφαῖρες, ποὺ σχεδὸν ἐπολτοποιήθησαν. "Ἔπειτα ὅλα τὰ πτώ-
ματα τὰ ἔρριψαν στὸ βάραθρο τοῦ Βωραϊκοῦ καὶ μόλις ἄρχισε νὰ
νυκτώνῃ ξεκίνησαν διὰ τὰ Καλάβρυτα. Ἢ ἱστορία μας διδάσκει ὅτι
καὶ αὐτὸς ἀκόμη ὁ Ἱμπραὴμ ποὺ τόσα κακὰ προὐξένησε στὸ Λωρηᾶ,
δὲν ἔφθασε στὸ Μοναστῆρι τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου, Οἱ Οὖννοι ὅμως
φάνηκαν βαρβαρώτεροι κι’ ἀπὸ τὸν ᾿Ιμπραήμ

Οἱ παρτιζάνοι τοῦ ΕΛΑΣ φονεύουν

τοὺς Γερμανοὺς στρατιώτας.

τὸ ᾿Αρχηγεῖον τῶν ἀντσρτῶν, ἀφοῦ ἔδωσεν ἀρνητικὰς ἀπαν-

τήσεις εἰς τὴν ἐπιτροπὴν τῶν Αἰγιαίων, ποὺ κατήρτισεν ὁ Μητροπο-
λίτης Θεόκλητος, ἀνέμενε τάς ἀπειληθείσας ἀντεκδικήσεις καὶ τὰ ἀ-.
 -- 194 --:

πειληθέντα ἀντίποινα καὶ διὰ τὸν λόγον τοῦτον παρηκολούθει ἀγρύ-

πνῶς τὰς κινήσεις τῶν τριῶν Γερμανικῶν φαλάγγων, ποὺ ξεκίνησαν
μὲ κατεύθυνσιν πρὸς τὰ Καλάβρυτα. Διέταξε τὴν συνεχῆ μετακίνησιν
τῶν Γερμανῶν αἰχμαλώτων καὶ τὴν τοποθέτησιν αὐτῶν εἰς ἀπόκρυ-
φα καὶ δύσβατα μέρη τοῦ Χελμοθ, μὲ τόν προφανῆ σκοπὸν νὰ τοὺς
φονεύσουν, Πράγματι πλησίον τοῦ χωρίου Μάζι, ποὺ εἶναι κτισμένο
πάνω στὸ Χελμό, ἐκεῖ ποῦ κεῖται τὸ βαθύτερο βάραθρο, τοὺς ἐφό-
νεῦσαν καὶ τοὺς ἀπεγύμνωσαν καὶ κατόπιν ἕναν - ἕναν τοὺς πέτα-
ξαν στὸ βάραθρο,
Ξημέρωσε τὸ πρωΐ τῆς θης Δεκεμβρίου καὶ πρὶν ἀκόμη τὸ χά-
βαμα ἁπλωθῇ πάνω στὰ θρυλλικὰ Καλάβρυτα ἔμπαινε μέσα ἡ πρώ-
τη Γερμανικὴ φάλαγγα βαρύγδουπη καὶ σκοτεινή. Οἱ προύχοντες
τῆς πόλεως, ἀναστατωμένοι ἀπὸ ὅσα εἶχον μάθει, κατήρτισαν σύν-
τομᾶ ἐπιτροπὴν ὑποδοχῆς μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν γερμανομαθῆ Παπαβα-
σιλείου, συνταξιοῦχον ᾿Επιθεωρητὴν Δημοτικῶν Σχολείων, Ἢ ἐπι-
τροπὴ τοὺς ὑπεδέχθη στὴν Πλατεῖα καὶ ὁ Παπαβασιλείου τοὺς προ-
σεφώνησε. Ὃ Διοικητὴς τῆς φάλαγγος κάλεσε ἀμέσως τὸν πρόεδρο
τῆς κοινότητος καὶ ἐζήτησε νὰ τοῦ δώσῃ κατάλογον τῶν Καλαβρυτι-
νῶν ἐκείνων ποὺ εἶχον ἀκολουθήσει τοὺς ἀντάρτας. Ὃ πρόεδρος
ἔδωσε τὸν κατόλογο μὲ 22 ὀνόματα καὶ πρῶτον εἶχε γραμμένο τὸ
ὄνομα τοῦ γυιοῦ του. Οἱ Γερμανοὶ τοῦ εἶπαν ὅτι ὁ κατάλογος δὲν
εἶναι ἀληθὴς καὶ ὅτι ἀπὸ τὰ Καλάβρυτα ἔχουν βγῆ πολλοὶ ἀντάρτες.
Τὸ ἀπόγευμα ὁ διοικητὴς ὡμίλησε στοὺς Καλαβρυτινοὺς καὶ ἐτόνι-
σεν εἰς αὐτοὺς ὅτι θὰ τοὺς σεβασθῇ, καθότι ἔχει ἀντιληφθῆ ὅτι τυγ-
χάνουν φιλήσυχοι καὶ φιλόνομοι, ἠξίωσεν ὅμως ἀμέσως νὰ παραδώ-
σοῦν ὅλοι ὅσα ὅπλα εἶχαν στὰ χέρια τους. ᾿Επίσης ἀπηγόρευσε τὴν
κυκλοφορίαν καὶ τὴν ἐπικοινωνίαν τῶν κατοίκων μετὰ τὴν Δην ἀπο-
γευματινήν, τοὺς δὲ παραβάτας θὰ τιμωροῦσε μὲ θάνατον. Τὴν ἰδίαν
ἡμέραν δύο κάτοικοι τῶν Καλαβρύτων πλήρωσαν μὲ τὴν ζωήν τοὺς
τὴν ἄγνοιαν τῆς διαταγῆς,
Τὴν ἰδίαν ἡμέραν ἔβαλαν φωτιὰ καὶ ἐπυρπόλησαν τὸ ξενοδο-
χεῖον Χελμός, ἀκολουθοῦν ἔπειτα μὲ τὴ σειρὰ ἄλλα 20 σπίτια, ζήτη:
σαν πληροφορίες γιὰ τοὺς αἰχμαλώτους Γερμανούς, τοὺς τραυμα-
τίας. Ὃ Γερμανομαθὴς Παπαβασιλείου προσπαθοῦσε ψυχολόγικὰ
νὰ ἐπιδράση στὴ μανιασμένη ψυχή τοὺς δίδοντας εὐνοϊκὰς ἐξηγή-
σεις, Εἶπεν εἰς αὐτοὺς ὅτι τοὺς αἰχμαλώτους τοὺς πῆραν μαζύ τοὺς
οἱ ἀντάρται μὲ τοὺς τραυματίας, ὅτι οἱ τραυματίαι ἀπεβίωσαν ἀπὸ
τὰς κακουχίας τῆς πορείας καὶ ὅτι οἱ κάτοικοι τοὺς ἔθαψαν τιμητικά.
Οἱ Γερμανοὶ τὴν ἑπομένην ἀνησυχοῦντες διὰ τὴν τύχην τῶν
Γερμανῶν αἰχμαλώτων, τράβηξαν πρὸς τὰ χωριὰ Βυσωκά, Σουδενά,
Μμάζι καὶ Σούφαρδο. “Ὅπου περνοῦσε ἡ φάλαγξ ἔκανε ἐξονυχιστικὰς
ἀνακρίσεις διὰ νὰ ἐξακριβώση εἰς ποῖον σημεῖον τῆς περιοχῆς κρα-
 -- [195 -

τοῦνται οἱ Γερμανοὶ στρατιῶται, ἐν τῷ μεταξὺ δὲ ὅπου περνοῦσαν

σκότωναν, ἔκαιγαν καὶ ρήμαζαν. Αἰ τελευταῖαι πληροφορίαι ποὺ
τοὺς ἐδόθησαν ἧσαν ὅτι οἱ αἰχμάλωτοι μετεκινήθησαν προσφάτως
πρὸς τὸν Χελμὸν καὶ ὅτι εὑρίσκοντο πλησίον τοῦ χωρίου Μάζι, Τότε
οἱ Γερμανοὶ κατηυθύνθησαν πρὸς τὴν κωμόπολιν Μαζέϊκα καὶ ἐπλη-
ροφορήθησαν ὅτι οἱ αἰχμάλωτοι δὲν εἶναι πλέον στὴ ζωὴ καὶ ὅτι ἐ-
φονεύθησαν ριφθέντες εἰς τὸν βάραθρον τοῦ Χελμοῦ.
Ἢ φάλαγξ ἀνέβηκε στὸ Χελμό, ἔφθασε πλησίον τοῦ βαράθρου
καὶ μετὰ μυρίων κόπων καὶ προφυλάξεων κατῆλθεν εἰς τὸν πυθμένα
τοῦ βαράθρου, ὅπου ἀντίκρυσε τὸ φρικιαστικὸ θέαμα τῶν φονευθέν-
τῶν αἰχμαλώτων, 62 ἐν συνόλῳ Γερμανοὶ εὑρίσκοντο πολτοποιημέ-
νοι καὶ παραμορφωμένοι. Ὁ Γερμανὸς ἐπικεφαλῆς διέταξε ν᾿’ ἀνα-
συρθοῦν ὅλα τὰ πτώματα τὰ ὁποῖα ἀπέστειλεν δι᾽ αὐτοκινήτων εἰς
Τρίπολιν διὰ νὰ ταφοῦν. Τὸ θέαμα τῶν οἰκτρῶς παραμορφωμένων
Ὑερμανῶν στρατιωτῶν ἐξηγρίωσεν, ὡς ἦτο ἑπόμενον, ὁλόκληρον τὴν
γερμανικὴν φάλαγγα. Ὅλοι, ἀπὸ τὸν διοικητὴν μέχρι τὸν τελευταῖον
στρατιώτην, ἐπόθουν ἐκδίκησιν ἄσπλαχνον καὶ ἀμείλικτον, Εἶχον ἐ-
ξαγριωθῆ εἰς τοιοῦτον σημεῖον, ποὺ δὲν ἔβλεπον μπροστά τοὺς τίπο-
τε ἄλλο, παρὰ τὴν ἄσπλαχνον ἐκδίκησιν καὶ τὴν ἀμείλικτον τιμωρίαν
τῶν παρτιζάνων καὶ τοῦ πληθυσμοῦ, τὸν ὁποῖον ἐθεώρουν ἐξ ἴσου
ὑπεύθυνον διὰ τὰ ἐγκλήματα τῶν ἀνταρτῶν. ᾿Επίστευον οἱ Γερμανοὶ
ὅτι ὁ πληθυσμὸς ὑπέθαλπε τοὺς ἀντάρτας καὶ ὅτι οἱ ἀντάρται ἄνευ
τῆς συνδρομῆς τοῦ πληθυσμοῦ δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ συντηρηθοῦν
καὶ νὰ κρατηθοῦν στὰ βουνά.
᾿Αφοῦ περισυνέλεξαν καὶ ἀπέστειλαν πρὸς ταφὴν τὰ παραμορ-
φωμένα πτώματα τῶν συναδέλφων τῶν, ἐφόνευσαν καμμιὰ δεκαριὰ
ἱΜαζιῶτες ποὺ εἶχαν συλλάβει, ᾿Αμέσως ἔβαλαν φωτιὰ στὸ χωριὸ καὶ
ἀπὸ ἐκεῖ ἐπροχώρησαν στὴν κωμόπολι τῶν ΜΜαζεΐκων, τὴν ὁποίαν πα-
ρέδωσαν ἀμέσως εἰς τὰς φλόγας, ἼἜτοι τὸ μεγαλύτερον μέρος τῶν
ΙΔαζείκων ἐπυρπολήθη. Στὸ πέρασμά τοὺς τίποτε δὲν ἄφισαν ὄρθιον,
φόβος καὶ τρόμος εἶχε καταλάβει τοὺς κατοίκους τῶν χωρίων τῆς
περιοχῆς, οἱ ὁποῖοι ἀλλόφρονες εἶχαν πάρει τὰ βουνὰ καὶ τὰ φαράγ-
για διὰ νὰ σωθοῦν ἀπὸ τὴν καταιγίδα. ᾿

ΟἹ ἀντάρτες φονεύουν στὰ Καλάδρυτα

τοὺς τρεῖς Γερμανοὺς στρατιώτας.

Οἱ ἐντὸς τῶν Καλαβρύτων εὑρισκόμενοι ἐαμίται, ἔχοντες ἀσφα-

λῶς λάβει ἐντολὴν ἀπὸ τὴν ἡγεαίαν, προέβησαν εἰς τὴν ἐκτέλεσιν
τῶν ἐντὸς τῆς κωμοπόλεως εὑρισκομένων Γερμανῶν στρατιωτῶν, ὅ-
ποὺ ἐνοσηλεύοντο ἐπὶ ἀρκετὰς ἡμέρας, Ἢ ἐκτέλεσις τῶν τριῶν αὐ-
 - 196--

᾿τῶν στρατιωτῶν ἐπέπρωτο νὰ γίνη ἀφορμὴ τῆς μεγάλης τραγωδίας

τῶν Καλαβρύτων. Οἱ Καλαβρυτινοὶ περιέθαλψαν καὶ περιποιήθησαν
ἀπὸ τὴν πρώτην στιγμήν, ποὺ ἦλθογ στὰ Καλάβρυτα, τοὺς Γερμα-
νοὺς τραυματίας, ἐπιδείξαντες ὑπέροχον ἀνθρωκισμὸν καὶ ἀνωτερό-
τητα, ἀλλὰ ὁ κομμουνιστὴς ᾿ΙΊατρὸς Παυλόπουλος, σημαῖνον οτέλε-
χος τοῦ ΕΑΜ,͵ διαταχθεὶς προφανῶς διέπραξε ἑτέραν ἀσύνετον πρᾷ-
ξιν. Οὗτος, παρὰ τὰς ἀντιδράσεις τῶν συμπατριωτῶν τοῦ, ἔσειρεν
ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι, ἔνθα ἐνοσηλεύοντο οἱ Γερμανοὶ στρατιῶται καὶ
τοὺς ἐφόνευσεν ἰδιοχείρως εἰς μικρὰν ἀπὸ τῶν Καλαβρύτων ἀπό-
στασιν καὶ μετὰ τοὺς ἔρριψεν εἰς παρακείμενον λάκκον.
Ἡ πρᾶξις αὐτὴ τοῦ Παυλοπούλου ἐξηρέθισε τοὺς Καλαβρυτι-
νούς, οἱ ὁποῖοι κατὰ τὸ διάστημα τῆς νοσηλείας τῶν Γερμανῶν
στρατιωτῶν καὶ ἐπὶ ἀρκετὰς ἡμέρας, τοὺς ἐπεδαψίλευοαν τόσας πε-
ριποιήσεις, μετὰ δὲ τὸν φόνον, ὅστις ἐγένετο ἄνευ τῆς ἐγκρίσεως
τῆς τοπικῆς ὀργανώσεως, ἀνέσυραν τὰ πτώματα, τὰ ἔπλυναν, τὰ ἐ-
νέδυσαν καὶ τὰ ἔθαψαν ἀξιοπρεπῶς, Τοῦτο ἀσφαλῶς ἔπραξαν, ὄχι
ἀπὸ τὸν φόβον τῶν ἀντιποίνων, ἀλλὰ ἀπὸ αἰσθήματα ἀνθρωπισμοῦ
πρὸς ἄτομα σοβαρῶς τραυματισθέντα καὶ ἀνίκανα νὰ προστατεύ-
σοὺυν ἑαυτά.
Ὅταν οἱ Γερμανοὶ μπῆκαν στὰ Καλάβρυτα, οἱ Καλαβρυτινοὶ
τοὺς εἶπαν ὅλην τὴν ἀλήθειαν, τοὺς μίλησαν εἰλικρινά, τοὺς εἶπαν
ὅτι οὐδεὶς ἐξ αὐτῶν εὐθύνεται διὰ τὸν φόνον τῶν τριῶν νοσηλευομέ-
νῶν Γερμανῶν, ἐκτὸς τοῦ κομμουνιστοῦ ἰατροῦ Παυλοπούλου, ὅστις
τούς ἐθανάτωσεν αἰφνιδίως καὶ χωρὶς νὰ τὸ ἀντιληφθοῦν καὶ ὅτι ὁλό-
κλῆρος ἡ κωμόπολις ἐπένθησε καὶ τοὺς ἔθαψε μεγαλοπρεπῶς καὶ ἀ-
πέδωσεν εἰς αὐτοὺς τὰς ὀφειλομένας τιμάς, Ὃ Γερμανὸς ἐπικεφα-
λῆς τῆς φάλαγγος, ἀκούσας καὶ τὰ δεύτερον αὐτὸ εἰς βάρος τῶν
στρατιωτῶν τοῦ ἔγκλημα, ἔγινεν ἔξω φρενῶν καὶ διελογίζετο μέσα
οτὸ ἀναστατωμένο μυαλό τοῦ τὸν ἄμεσο καὶ σκληρὸ τρόπο τῆς ἐκ-
δικήσεως.

Ἡ Σφαγὴ τῶν Καλαδρύτων (13 Δεκεμόρίου 1943).

Ξημέρωσς ἡ 13η Δεκεμβρίου τοῦ ἔτους 1943.

Ἦταν ἡμέρα Δευτέρα, ἡμέρα ὁλόμαυρη καὶ ματωμένῃ γιὰ τὰ
Καλάβρυτα. Ἢ ἡμέρα αὐτὴ θὰ χαραχθῆ στὸ βιβλίο τῆς αἰωνιότητος
καὶ θὰ παραμείνη στὴ μνήμη τῶν Ἑλλήνων ὡς ἡμέρα φρίκης καὶ
τρόμου. Τὴν ἡμέραν αὐτὴν ἐξετυλίχθη ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα δρά-
ματα τῆς ἀνθρωπίνης θηριωδίας : Ἢ σφαγὴ τῶν Καλαβρύτων...
Μπορεῖ νὰ πῆ κανεὶς ὅτι εἶναι τὸ μεγαλύτερο δράμα τῆς νεωτέρας
οκλοβιᾶς μας, ἀλλὰ τὸ δράμα αὐτὸ παράλληλα θ᾽ ἀποτελῇ μίαν
 “- 197 --

ἀπὸ τὰς λαμπροτέρας σελίδας τῆς ἱστορίας μας καὶ θὰ καθοδηγῇ

τοὺς μεταγενεστέρους Ἕλληνας στὴ δόξα καὶ στὴν τιμή.
Οἱ χιτλερικοὶ τύραννοι σηκώθηκαν πολὺ πρωΐ, μόλις ἄρχιζε νὰ
χαφάζη. Θόρυβος καὶ ἀντάρα στὸν δρόμον, ἀπὸ τὸ βαρὺ καὶ νευρικὸ
βάδισμά τους, Οἱ βαριὲς μπόττες τοὺς κτυποῦσαν ἄγρια καὶ ἀπειλη-
τικά καὶ μάντευε κανεὶς πὼς σὲ λίγες ὧρες θὰ ξεσπάση τὸ ἄσπονδο
μῖσος, ποὺ φώλιαζε στὴ μαύρη καὶ βάρβαρῃ ψυχή τοὺς. Μάντευε
κανεὶς πὼς οἱ Οὖννοι κάποιο μεγάλο κακὸ ἑτοίμαζαν γιὰ τὰ Καλά-
βρυτα τὴν ἡμέραν ἐκείνην. Οἱ Καλαβρυτινοὶ ξύπτνησαν ἀμέσως ὅλοι.
᾿Αντελήφθησαν ἀπὸ τὰ ἔκτακτα αὐτὰ μέτρα τῶν Γερμανῶν πὼς ἐπί-
κειται ἡ καταιγίς, τὴν ὁποίαν θὰ ἐξαπέλυεν ἡ χιτλερικὴ τυραννία
καὶ μιὰ ἀγωνία ἄρχιζε νὰ τοὺς πιέζει τὰ στήθη, ᾽Π κωμόπολις εἶχε
περικυκλωθῆ, ὅλαι αἱ ἔξοδοι εἶχον φρουρηθῆ ἀπὸ στρατιωτικὰς ἰσχυ-
ρὰς δυνάμεις. Καὶ στὰ μικρότερα ἀκόμη μονοπάτια εἶχον τοποθετῆ
φρουροὶ μὲ αὐτόματα πυροβόλα, εἶχον ληφθῆ ἔκτακτα μέτρα γιά νὰ
μὴ ξεφύγη κανείς, οὔτε πουλὶ πετούμενο, Μόλις ξημέρωσε καλά ἄρ-
χισαν νὰ κτυποῦν τὶς καμπάνες τῶν ἐκκλησιῶν σὰν μανιασμένοι. Τό-
σον ἔξαλλος ἦτο ὁ κτύπος καὶ ὁ ἦχος τῶν κωδώνων τῶν ἐκκλησιῶν,
ποὺ ὅλοι τρόμαξαν καὶ βγῆκαν στὰ παράθυρα, στοὺς ἐξώστας τῶν
καὶ στὶς ἐξώπορτες, ἄλλοι μισοντυμένοι καὶ ἄλλοι γυμνοῖ, γιὰ νὰ
μάϑουν τὶ συμβαίνει:
-- Τὶ συμβαίνει, ρὲ παιδιά ; Ρωτοῦσε ὁ ἕνας τὸν ἄλλον, Τὶ τρέ-
χει; Τὶ νὰ θέλουν πρωΐ - πρωΐ; Πὠώ-πώ-πῶ, χαθήκαμε!... Ἦρθε
τὸ τέλος μας Ι Φώναζαν μερικὲς γυναῖκες ἀλλόφρονες, ποὺ εἶχαν
χάσει τὸ θάρρος τοὺς καὶ τὴ ψυχραιμία τοὺς. Φόβος, τρόμος καὶ
πανικὸς κατέλαβεν ὅλους ἀνεξαιρέτως τοὺς κατοίκους. Σὲ λίγα λε-
πτὰ οἱ Καλαβρυτινοὶ ἐπληροφοροῦντο τὸ τραγικὸν ἄγγελμα, τὸ ἄγ-
γελμα τοῦ θανάτου, ποὺ κυκλοφόρησεν ἀστραπιαίως σ᾽ ὁλόκληρη
τὴν πόλι:
-- -Ὅλοι, γυναῖκας, ἄνδρες, παιδιὰ καὶ γέροι νὰ πάρουν ἀπὸ
μιὰ κουβέρτα ὁ κάθ᾽ ἕνας καὶ μιᾶς ἡμέρας τροφὴ καὶ νά συγκεντρῶ-
θοῦν ἀμέσως στὸ προαύλιο τοῦ σχολείου, φώναξαν οἱ Γερμανοί,
Τὸ σχολεῖο ἦτο ἕνα ὡραῖο πέτρινο κτίριο, ποὺ εἶναι κτισμένο
κοντὰ στὰ σιδηροδρομικὸ σταθμό. Οἱ κάτοικοι τῶν Καλαβρύτων ἀν-
τελήφθησαν πλέον τὴν σημασίαν ποὺ εἶχεν ἡ προσταγὴ αὐτή, ᾿Εσή-
μαινεν ὁμηρίαν, ἐκτέλεσιν ὁμαδικήν, σκληρὰ βασανιστήρια, Ὅλοι
κατελήφθησαν ἀπὸ φόβο καὶ τὰ γόνατά τους ἄρχισαν νὰ λυγίζουν
καὶ νὰ τρέμουν, οἱ περισσότεροι ἄρχισαν νὰ χάνουν τὴν Ψψυχραιμίαν
τοὺς καὶ νὰ μὴ μποροῦν νὰ βαδίσουν, στὰ πρόσωπα ὅλων ἦταν ζω-
γραφισμένος ὁ πόνος καὶ ὁ πανικός, ἀμίλητοι, βουβοί ἐβάδισαν
πρὸς τὸ σχολεῖο, τὰ μάτια τῶν περισσοτέρων βούρκῶσαν, ὅταν ἀντί-
κρυζαν τὰ καταφοβισμένα παιδιά τοὺς καὶ ἀσυγκράτητοι λυγμοὶ
 «- 98 .--.ὄ.

τούς κατελάμβανον. Τὰ παιδάκια κύτταζαν κατάματα τοὺς γονεῖς

τῶν, γιὰ νὰ μπορέσουν ν᾿ ἀντιληφθοῦν κάτι, νὰ πάρουν κάποια ἐν-
θάρρυνσιν.
Ὧ, τὶ ὥρα ἦταν ἐκείνη Σὰν καὶ αὐτὲς λίγες στὸ πέρασμα τῶν
αἰώνων ξεπροβάλλουν, Πόσο φρικτὸ ἦταν τὸ μαρτύριο τῶν ἀνθρώ-
πῶν, πόσο δραματικαὶ ἦσαν αἵ σκηναί, πόση μεγάλη ἡ ἀγωνία καὶ
ὁ πόνος τῶν [ Σὲ λίγο ἡ θύελλα ἀρχίζει. “Ὅταν συγκεντρώθηκαν ὅ-
λοι στὸ περίβολο τοῦ σχολείου, οἱ Οὖννοι τοὺς χώρισαν σὲ δύο χκο-
πάδια, χώρισαν τ᾽ ἀρνιὰ καὶ τὰ κατοίκια ἀπὸ τὰ χοδρὰ σφακτά :
-- Ὅσοι εἶναι ἀπὸ 14 χρόνων καὶ ἄνω νὰ περάσουν στὸ προ-
αύλιο, πρόσταξε ὁ Γερμανὸς ἐπικεφαλῆς. Αἱ γυναῖκες καὶ τὰ παιδιὰ
κάτω τῶν 14 ἐτῶν, νὰ περάσουν στὰς αἰθούσας τοῦ σχολείου.
Σὲ λίγη ὥρα ἔγινεν ὁ χωρισμός, τὰ γυναικόπαιδα ἐκλείσθησαν
στὸ σχολεῖο, μαντάλωσαν δυνατὰ τὰς θύρας καὶ ἐτοποθέτησαν
φρουρούς. Στὰς 9 π. μ. διέταξαν τοὺς ἄνδρας νὰ προχωρήσουν, Ὅ..
λοι τότε ξεκίνησαν καὶ ἔρριψαν τὶς τελευταῖες ματιές τοὺς μέσα
στὸ σχολεῖο, διὰ νὰ ἴδουν διὰ τελευταίαν φορὰν τοὺς δικούς τῶν,
τὰς γυναίκας τῶν, τὰ παιδιά τῶν, κανένας δὲν ἐπίστευε πὼς θὰ τοὺς
ξανάβλεπε πλέον, κανένας δὲν ἐπίστευεν ὅτι θὰ ἐπιζήση. Σὲ λίγο
τοὺς ἔβαλαν στὸ δρόμο ποὺ ἔβγαινε στὸ νεκροταφεῖο. Μόλις μπῆ-
καν στὸ δρόμο αὐτό, καὶ ἀντίκρυσαν τὸ νεκροταφεῖο, ἡ καρδιά τοὺς
ἄρχισε νὰ κτυπᾶ καὶ τὰ πόδια τοὺς νὰ τρέμουν καὶ νὰ λυγίζουν,
ἀντελήφθησαν ὅτι βαδίζουν τὸν δρόμον τοῦ μαρτυρίου διὰ νὰ φθά-
σουν στὸν τόπο τοῦ Γολγοθᾶ. Αἴφνης ἐκεῖ ποὺ βάδιζαν ὁ ΚΚαθηγητὴς
τῆς Γαλλικῆς τοῦ Γυμνασίου ων. ᾿Αθανασιάδης, καταληφθεὶς ἀπὸ
νευρικότητα, ἐρώτησεν εἰς ἔντονον καὶ ὀργῖλον ὕφος καὶ εἰς ἄπται-
στον Γαλλικὴν γλῶσσαν τοὺς φρουρούς:
-- Ποῦ μᾶς πᾶτε; Θὰ μᾶς σκοτώσετε ; Γιατὶ νὰ γίνη αὐτό;
Σὲ τὶ ἐφταίξαμε ἐμεῖς ; ᾿Εμεῖς εἴμεθα τελείως ἀθῶοι !
-- Μὴ φοβᾶσθε, δὲν εἶναι τίποτα, ἀπήντησε Γαλλιστὶ ἕνας
Γερμανὸς στρατιώτης,
Οἱ μελλοθάνατοι ἐξακολουθοῦν τὸ δρόμο τους ἀμίλητοι καὶ
βουβοί, φθάνουν σὲ λίγο πιὸ πέρα ἀπὸ τὸ νεκροταφεῖον, στὰ κρά-
σπεδα τοῦ γυμνοῦ λόφου «ΚΚάστρο» ποὺ εἶναι τὸ χωράφι τοῦ Π.
ἙἈαπῆ, τόπος ἀμφιθεατρικός, πλασμένος ἀπὸ τὴ φύση διὰ νὰ παίζων-
ται ἄνετα τέτοιες τραγωδίες. Στὸ χωράφι αὐτὸ τοὺς ὑπέδειξαν γὰ
σταματήσουν καὶ νὰ καθήσουν. Αλλοι ἐκάθησαν ποὺ δὲν μποροῦ-
σαν νὰ σταθοῦν καὶ ἄλλοι ἔμειναν ὄρθιοι συζητοῦντες καὶ καπνίζον-
τες νευρικά, προσπαθοῦντες νὰ μαντέψουν τὰς διαθέσεις τῶν ΓΕερ-
μανῶν. Χίλιες - δύο σκέψεις περνοῦσαν ἀπὸ τὸ ταραγμένο μυαλό
τοὺς, οἱ φρουροὶ Γερμανοὶ βολτάριζαν γύρω τοῦς, ἐνῶ ἄλλοι πιὸ
πέρα κρατοῦσαν καραοῦλι, ᾿Απὸ τὸ χωράφι τοῦ Καπῆ φαίνονται ὅλα
 -- 1995 --

τὰ Καλάβρυτα, Στὰ μέρος αὐτὸ κάθησαν πλέον ἀπὸ τρεῖς ὥρας.

Τρεῖς αἰῶνες τοὺς φάνηκαν κὼς πέρασαν. Ἔξαφνα διαδόθη ἀνάμε-
σά τοὺς ὅτι οἱ Γερμανοὶ εἶπον πὼς δὲν θὰ τοὺς φονεύσουν, ἀλλὰ
πὼς τοὺς ἔφεραν ἐκεῖ διὰ νὰ ἀντικρύσουν διὰ τελευταίαν φορὰν τὰ
καιόμενα Καλάβρυτα καὶ μετὰ θὰ τοὺς ἄφιναν ἐλευθέρους. Κανένας
ὅμως δὲν τὸ πίστευσε αὐτό. “Ὅλοι εἴχον ἀντιληφθῆ ὅτι ἐγγίζει πλέον
τὸ τέλος τῆς ζωῆς τῶν.
Στὰς 11 1}2 ἐμφανίζεται ἕνας Γερμανὸς ἀξιωματικὸς ἀκολου-
θούμενος ἀπὸ 6 στρατιώτας καὶ ἐνεχείρισεν ἕνα χαρτὶ στὸν ἐπικεφα-
λῆς τοῦ ἐκτελεστικοῦ ἀποσπάσματος. Ὃ ἐπικεφαλῆς διάβασε ἀμέσως
τὸ χαρτὶ καὶ ὑπέδειξε στὸν ἀξιωματικὸ νὰ πάρη τοὺς στρατιώτας
τοῦ καὶ νὰ τραβηχθῆ λίγο πιὸ ἐπάνω, Ἢ ἀγωνία τῶν μελλοθανάτων
εἶχε φθάσει στὸ κατακόρυφο, Τὶ νὰ ἔλεγε ἄραγε τὸ χαρτὶ αὐτό ; Νὰ
ἦτο ἄραγε τὸ μοιραῖο χαρτὶ ἢ τὸ χαρτὶ τῆς γλυκειᾶς ζωῆς ; Γιὰ τὸ
χαμό τοὺς θά ἔγραφε ἢ γιὰ τὴ λευτεριά τους; Τὴν ὥραν ἐκείνην
ἄρχισαν νὰ φαίνωνται νέφη καπνοῦ καὶ τεράστιες φλόγες νὰ βγαί-
γοῦν ἀπὸ τὰ σπίτια τῶν Καλαβρύτων ποὺ εἶχαν πιάσει φωτιά, Τὰ
ΚΚαλάβρυτα ἑκαίοντο ἀπὸ τὴ μιὰ μεριὰ ἕως τὴν ἄλλη. Τὸ φαινόμενο
αὐτὸ τοὺς συνεκλόνισε. Πίστεψαν πὼς ἦταν ἀρκετὴ τιμωρία τὸ κάἀ-
ψιμο τῶν σπιτιῶν τῶν καὶ πὼς βὰ τοὺς χάριζαν τὴ ζωὴ γι᾿ αὐτὸ καὶ
ρώτησαν ξανά :
-- Θὰ μᾶς σκοτώσετε; Γιατὶ μᾶς φέρατε ἐδῶ; Γιατὶ ὅλα τὰ
μέτρα αὐτά;
- Ὄχι, ἀπεκρίθησαν ὑποκρτιτικὰ κὰ πάλιν οἱ Οὖννοι, Σᾶς
φέραμε ἐδῶ διὰ νὰ δῆτε διὰ τελευταίαν φορὰν τὴν καιομένην
πατρίδα σας,
-- Ψέμματα μᾶς λέγουν, εἶπεν ὁ πολοχαγὸς Νικολαΐδης.
Θὰ μᾶς ξεμπερδέψουν, πρέπει νὰ λάβουμε μέτρα νὰ μὴ σταθοῦμε
μὲ σταυρωμένα τὰ χέρια,
- Ἴσως νὰ τὸ κάνουν ἐπίτηδες, διὰ νὰ μᾶς τρομάξουν, ἀπήν-
τησεν ὁ ᾿Αρχιμανδρίτης Δωρόϑεος Παπαδημητρίου.
-- -Ο,τι ἔχει γὰ γίνη νὰ γίνη, ἀνέκραξε ταραγμένος ὁ Καθη-
γητὴς Δημόπουλος, στὸ διάβολο!
Νευρικότης καὶ ταραχὴ συνεῖχεν ὅλους, Οἱ Γερμανοὶ διέκριναν
τὴν ταραχὴν καὶ τὸν νευρισμὸν τῶν μελλοθανάτων καὶ κάλεσαν τὸν
Καθηγητὴν ᾿Αθανασιάδην καὶ τὸν ρώτησαν :
--- Γιατὶ οἱ κάτοικοι εἶναι ταραγμένοι ;
- Νομίζουνε πὼς θὰ μᾶς σκοτώσετε ὅλους, ἀπήντησεν ὁ Κα-
θηγητής,
-- Σᾶς δίδω τὸ λόγο τῆς στρατιωτικῆς μοῦ τιμῆς, τοὺς εἶπεν
ὁ Τένερ, τέτοιο πρᾶγμα δὲν θὰ συμβῆ, ἡσυχάσατε.
Οἱ περισσότερσι πίστευσαν ὅτι δὲν πρόκειται νὰ φονευθοῦν
 - 20ῦ -

καὶ ἀνέκτησαν λιγάκι τὸ θάρρος τῶν. ἴΑλλοι ὅμως χαμογέλασαν

πικρά, μὴ δίδοντες καμμίαν πίστιν εἰς τὰ λάγια τοῦ δημίου. Πολλοὶ
τότε ἔκαμαν τὴν σκέψιν νὰ κάμουν μίαν ὁμαδικὴν ἔξοδον, «τὸ πήδη-
μα τοῦ θανάτου», ἤτοι νὰ ὁρμήσουν ἐπάνω στὶς μποῦκες τῶν πολυ-
βόλων, νὰ τοὺς τὰ πάρουν καὶ γλυτώσουν ἔτσι ἀπὸ τὴν βεβαία
σφαγή. Τὸ σχέδιο ἀσφαλῶς θὰ ἐπετύγχανεν ἐὰν τὸ ἀπετόλμων καὶ
ἐλάχιστα θὰ ἦταν ἀσφαλῶς τὰ θύματα. Οἱ συντηρητικοὶ ὅμως οκέ-
φθηκαν τὰ φυλακισμένα μέσα στὸ σχολειὸ γυναικόπαιδα. Τὶ θὰ γί-
γονταν ἐκεῖνα ἐὰν θὰ ἐγένετο μιὰ ἡρωϊκὴ ἔξοδος ; ᾿Ασφαλῶς οἱ
Γερμανοὶ θὰ τὰ ἐκρεούργουν θὰ τὰ ἔκαιγαν μέσα στὸ σχολειὸ σὰν
ποντίκια στὴ φάκα. Ἢ σκέψις αὐτὴ τοὺς ἐξηνάγκασε νὰ ἐγκαταλεῖ-
ψουν τὴν ἰδέαν τῆς ὁμαδικῆς ἔφόδου καὶ ἀπεφάσισαν νὰ μείνουν στὸ
χωράφι τοῦ Καπῆ, ἀναμένοντες τὸ μοιραῖον.
Κύτταξαν ὅλοι τοὺς μὲ ἀγωνία, ὅσο περνοῦσε ἡ ὥρα, τοὺς γύ-
ρὼ λόφους, περίμεναν βοήθεια, περίμεναν νὰ φανοῦν οἱ ἀντάρτες,
κανένας ὅμως δὲν ἐφαίνετο, οἱ μελλοθάνατοι ἤλπιζον πὼς οἱ ἀντάρ-
ται ϑὰ ἕκαναν κάποιον ἀντιπερισπασμόν, ποῦ ὅμως τέτοιο πρᾶγμα.
--- Ποῦ εἶναι ὁ Μίχας, ὁ Σφακιανὸς καὶ ὁ Κασσάνδρας ; ψιθό-
ριζαν μεταξύ τῶν. Γιατὶ νὰ μᾶς πάρουν στὸ λαιμό τους ; Γιατὶ νὰ
ρίξουν τοὺς Γερμανοὺς στὸ Βάραθρο τοῦ Χελμοῦ ; Ποιὸ σκοπὸ ἐ-
ξηπηρετοῦν μ᾽ αὐτὰ ποὺ ἔπραξαν ;
᾿Αφοῦ ἀπώλεσαν πᾶσαν ἐλπίδα, ἄρχισαν νὰ τὸ πέρνουν ἀπόφα-
σι πὼς θὰ πεθάνουν καὶ ἔλαβον στάσιν ἀποφασιστικότητος. “Ἔπρεπε
νὰ δείξουν πὼς γνωρίζουν νὰ πεθαίνουν σὰν Ἕλληνες, πὼς εἶναι
ἀντάξιοι τῶν προγόνων τῶν. Ἔτσι μὲ ἀταραξία ἄναψαν τὰ τσιγάρα
τους καὶ ἔρριπτον ἄγριες καὶ περιφρονητικὲς ματιὲς στοὺς δημίους,
ποὺ τοὺς εἶχον ζώσει. Ὅλοι ἔδειξαν τὴν ἰδίαν περιφρόνησιν πρὸς
τὸν θάνατον, ὁ ἕνας προσπαθοῦσε νὰ φαίνεται θαρραλεώτερος ἀπὸ
τὸν ἄλλον. Τὴν ὥραν ἐκείνην μεγαλύτερα κατάμαυρα νέφη καπνοῦ
σκέπασαν τὰ Καλάβρυτα καὶ τεράστιες φλόγες ἔβγαιναν ἀπ᾽ ὅλα
τὰ σπίτια, ποὺ ἔφταναν μέχρι τὸν οὐρανό, Οἱ δήμιοι γελοῦσαν σαρ-
κατιστικὰ ἀτενίζοντες τοὺς μελλοθανάτους ;
- Βλέπετε τὰ σπίτια σας; Τοὺς ἔλεγαν οἱ Γερμανοί. Σὲ λίγο
θὰ γίνουν στάχτηΙ ᾿Αλλὰ δὲν εἶναι μόνον αὐτό. Μαζὺ μ' αὐτά θὰ κα-
οὖν οἱ γυναῖκες σας καὶ τὰ παιδιά σας, δὲν θὰ γλυτώση κανένας [
Τὴν στιγμὴν ἐκείνην ἄκουσαν ἀπὸ τὸ σχολειὸ σπαρακτικὰς
κραυγὰς καὶ κλάμματα παιδιῶν. Ἦσαν ἀληθινά, λοιπόν, τὰ λόγια
τῶν Γερμανῶν; “Ὅλοι τοὺς ἔγιναν ἔξω φρενῶν, οἱ περισσότεροι ἔσφιγ-
γαν τοὺς γρόνθους τῶν καὶ ἔτριζαν τὰ δόντια τοὺς μὲ νευρικότητα,
κυττοῦσαν τὴν καιομένην κωμόπολιν, κυττοῦσαν τὰ κόπια τοὺς, τὴν
ζωήν τους, τὴν ὕπαρξίν τοὺς, ποὺ γίνονταν στάχτη, κυττοῦσαν τὶς
τεράστιες φλόγες ποὺ κατέτρωγαν ἀχόρταγα τὰ σπίτια τοὺς, κυτ-
 - 20Ἱ --

τοῦσαν καὶ τὸ σχολειὸ ποὺ ἧσαν κλεισμένα τὰ παιδιά τοὺς καὶ αἱ

γυναῖκες τους.
ὭΣ τὶ φρικτὴ τιμωρία ἦταν αὐτή!
-- Κουράγιο παιδιά, φώναξαν οἱ παππάδες, Εἶναι μεγάλος ὁ
Θεός, δὲν θὰ μᾶς ἀφίσῃ.
"Ακριβῶς τὴν στιγμὴν ἐκείνην οἱ Οὖννοι πρόσταξαν μὲ νευρι-
κότητα καὶ ὀργὴ τοὺς μελλοθανάτους νὰ φωνάξουν ὅλοι τό : «Χάϊτλ
Χίτλερ» Κανένας ὅμως δὲν λέρωσε τὴ γλῶσσα τοῦ μὲ τάς λέξεις
αὐτάς, ἀλλὰ μὲ τὶς ἄγριες ματιές τοὺς τοὺς ἔδειξαν νὰ καταλάβουν
πὼς οἱ Ἕλληνες ὅταν βρίσκονται μπροστὰ στὸ ἐκτελεστικὸν ἀπό-
σπασμα, φαντάζουν σὰν μυϑθικοὶ ἥρωες καὶ ἀντιμετωπίζουν ὑπερή-
φανα τὸν θάνατον.
Τήν στιγμὴν ἐκείνην τὸ ρολόϊ τῆς ἐκκλησίας κτύπησε 12 καὶ
ἦσαν ἀκόμη ζωντανοί, “ὕστερα ἀπὸ λίγα λεπτὰ τῆς ὥρας, ἀνάμεσα
ἀπὸ τὶς τεράστιες φλόγες καὶ τὰ κατάμαυρα νέφη καπνοῦ ποὺ ἔβγαι-
ναν μέσα ἀπὸ τὰ Καλάβρυτα, ξεπήδϑησαν δύο πράσινες φωτοβολίδες.
-- Καλὸ σημάδι παιδιά, μουρμούρισαν ὅλοι. Τὸ χρῶμα τῆς ἐλ-
πίδος, ἴσως ὁ Θεὸς νᾶἄβαλε τὸ χέρι του.
Σὲ λίγο ξεπήδησε ἄλλη φωτοβολίδα, κατακόκκινη, σὰν τὸ αἷ-
μα, ποὺ ἔφθασε μέχρι τὰ μεσσούρανα : Ἦταν τὸ σύνθημα τοῦ θα-
νάτου, τοῦ ὀλέθρου. Μόλις ἀντίκρυσαν οἱ δήμιοι τὴν κόκκινη φωτο-
βαλίδα, ἔγιναν νευρικοί, ἄρχισαν τὰς σπασμωδικὰς κινήσεις, εἶχον
λάβει τό σύνθημα ἀπὸ τὸν Λάϊγκερ, τὸν ἀρχηγό τοὺς, ποὺ ἀπὸ τὸ
σπίτι τοῦ Σπύρου ᾿Αναστασοβίτη, παρακολουθοῦσε τὴν ἐκτέλεσιν μὲ
τὰ κυάλια του. Ὃ Νέρων ἀπεφάσισε πλέον νὰ σταματήση τὸ σαδι-
στικό του ἔργον καὶ διέταξε τὴν ὁμαδικὴν σφαγήν. Τότε ὅλοι πιὰ
ἐπείσθησαν πὼς βαδίζουν ὁλοταχῶς πρὸς τὸν θάνατον, ἐγκατέλει-
ᾧψσν πᾶσαν ἐλπίδα, ᾽Ο ἰατρὸς Χάμψας φώναξε τότε δυνατὰ καὶ ἐκ-
νευριστικά, ἀγκαλιάζοντας τὰ δυό του παλληκάρια παιδιά τοῦ ;
- ᾿Αδέρφια, ἂς πεθάνουμε σὰν Ἔλληνες γενναῖα καὶ ὑπερή-
φανα καὶ ἂς φωνάξουμε ὅλοι μαζύ : Ζήτω ἡ ἀθάνατη Ἑλλάδα, ἡ
᾿Ελλάδα πὸὺ ποτὲ δὲν πεθαίνει !....
Καὶ ὁ δικηγόρος Πάνος Γεωργαντᾶς φώναξε δυνατὰ στοὺς
μελλοθανάτους :
-- «᾿Αδέρφια τῶν πολλῶν ὁ θάνατος δὲν εἶναι θάνατος, εἶναι
ζωὴ καὶ ἀθανασία. Ζήτω ἡ ᾿Ελλὰς Ι Ζήτω τὸ ἀθάνατον “Ἑλληνικὸν
αἷμα. Τὸ αἷμα μας δὲν θὰ πάη χαμένο, θὰ ποτίσῃ τὶς ρίζες τῆς λευ-
τεριᾶς γιὰ νὰ ριζοπιάσουν !....».
Τότε ὅλοι οἱ μελλοθάνατοι φῶώναξαν μὲ μιὰ φωνή, ποὺ ἔφθασε
μέχρι τὰ μεσοούρανα :
-- Ζήτω ἡ Ἑλλάδα ! Ζήτω ἡ ἐλευθερία Κάτω οἱ βάρβαροι
Οὗννοι!.....
 -- 262 --

᾿Αμέσως τότε ὁ καθηγητὴς ᾿Αθανασιάδης πετάχθηκε σὰν τρελ-

λός, μέσα ἀπὸ τὸ πλῆθος τῶν μελλοθανάτων, πλησίασε τὸν Τένερ
καὶ εἰς ὅφος ἔντονον, αὐστηρὸν, ὑβριστικὸν καὶ μὲ ἐκνευριστικὲς χει-
ρονομίες, τοῦ εἴπε σὲ Γαλλικὴ γλῶσσα:
- ᾿Αγριάνθρωπε Τένερ, ποῦ εἶναι ὁ λόγος σου ; Ποῦ εἶναι ἡ
στρατιωτική σοὺ τιμή; Βάρβαροι, γουρούνια Ι Θὰ ἔλθη ἡ στιγμὴ
σύντομα ποὺ ϑὰ πληρῶώσετε ὅλοι σας τὰ ἐγκλήματά σας ἀκριβά!...
Ὅλαι αὐταὶ αἱ ἐκδηλώσεις τοῦ ἡρωϊσμοῦ, τὸ ἀγέρωχον ὕφος
τῶν μελλοθανάτων, ἡ περιφρόνησίς τῶν πρὸς τὸν θάνατον, οἱ με-
γαλειώδεις ζητωκραυγές των, οἱ βρυσιές των, ἐξηρέθησαν τοὺς δη-
μίους καὶ τότε ὁ ἐπικεφαλῆς Τένερ δίδει τὸ σύνθημα τοῦ ὀλέθρου:
-- Πῦρ! Πρόσταξε μὲ λύσσα. Πῦρ [ ᾿Επανέλαβε κουνῶντας τὸ
χέρι του.
Τὰ στημένα γύρω πολυβόλα ἄρχισαν νὰ καθαρίζουν σὰ δαι-
μονισμένα. Οἱ δήμιοι σκυμμένοι πίσω ἀπὸ τὰ πολυβόλα σκόρπιζαν
τὸν θάνατον, τὰ βόλια φυτεύονταν βροχηδὸν πάνω στὰ κορμιὰ τῶν
ἀθώων Καλαβρυτινῶν, ἄλλοι ἔπεφταν μπρούμυτα, ἄλλοι ἀνάσκελλα,
πάνω στὸ φρεσκοσκαμμένο σιτοχώραφο τοῦ Καπῆ. Ἕνα μεγάλο
σπαρακτικὸ ὦ ὦ ὦ ὦ | ἀντήχησε μέσα σὲ κεῖνο τὸ χῶρο. Αλλοι
σπαρτσάριζαν, ποὺ δὲν τοὺς εἶχε βρῆ καλὰ ἡ σφαῖρα, ἄλλοι πέθα-
ναν ἀμέσως, ἄλλοι ἕκαναν τὸν πεθαμένον καὶ ἄλλοι μούγκριζαν
ἀπὸ τοὺς πόνους, Οἱ θρῆνοι καὶ αἱ οἰμωγαὶ τῆς σφαγῆς ἀντηχοῦσαν
στὰ φαράγγια, Ἦσαν αἱ οἰμωγαὶ καὶ οἱ σπαρακτικοὶ θρῆνοι τῆς
σφαδαζούσης Ἑλλάδος, ἀλλὰ παράλληλα τὸ τραγικὸν μεγαλεῖον
τῶν ἀθανάτων στιγμῶν τῆς ἀθανάτου Πατρίβϑος μας. Ἦταν ἡ ὑστά-
τῇ ἀγαλαμπὴ μιᾶς ζωῆς πλημμυρισμένης ἀπὸ μιὰ βαθειὰ πίστη πρὸς
τὴν “Ελλάδα καὶ τὸν Χριστόν, τὴν αἰωνία Ελλάδα. Ἦταν ἡ μοίρα
τῶν ἡρωϊκῶν τέκνων τῆς στὴν ἔπαλξη τῆς ἡρωϊκῆς τιμῆς.
Ἧ σφαγὴ τῶν Καλαβρυεινῶν θὰ παραμείνη ὡς ἕνα αἰώνιο
σύμβολο τῆς θυσίας, Μἂὲ τὶς βρυσιές στὸ στόμα πίπτει ὁ γενναῖος
καθηγητὴς Κ. ᾿Αθαγασιάδης, Ὅλοι εἶχον πέσει κάτω, εἶχαν ϑθερι-
σθῆ ἀπὸ τὰ πολυβόλα, Μόνον δύο παιδιὰ ἔμειναν ἀκόμη ὀρθά, δύο
λεβεντόπαιδα, δὲν τὰ εἶχε πάρει ἀκόμα κανένα βόλι, τὰ ἕνα ἦταν
τὸ παιδὶ τοῦ καθηγητὴ Δημοπούλου, ἡλικίας 16 ἐτῶν, ὁ Ντῖνος, καὶ
τὸ ἄλλο ὁ Νίκος ᾿Αλεξόπουλος. Καὶ τά δύο γύριζαν ἔξαλλα, σὰν
δαιμονισμένα, πάνω στὸ σωρὸ τῶν πτωμάτων, φώναζαν, ὠρύοντο,
κατέβαλον ἀπεγνωσμένας προσπαθείας διὰ νὰ γλυτώσουν τὸν
θάνατον:
-- Μὴ μᾶς σκοτώνετε, θέλουμε νὰ ζήσουμε! Εἴμεθα μικρό!
Λυπηθῆτε μὰςΙ Δὲν φταῖμε τίποτε ἐμεῖς { Θεούλη μου ! Ἔκραζε τὸ
ἕνα. λΛαννοῦλα μου [ ᾽᾿Εφώναζε τὸ ἄλλο.
Γύριζαν, πηδοθσαν σὰν τρελλά, Κανένας ὅμως δὲν τὰ ἄκουγε,
 - 203 --
Οἱ σπαρακτικὲές τοὺς κραυγές, ἡ ἀγάπη τοὺς πρὸς τὴ ζωή, δὲν
μάλαξαν, δὲν συνεκίνησαν τὴν ἀγρίαν καρδίαν τῶν δημίων ποὺ ἧ-
ταν πλασμένῃ ἀπὸ πέτρα. Σὲ λίγο κάποιος Γερμανὸς στρατιώτης
πλησίασε τὰ ἔξαλλα ἀπὸ τὸν τρόμο παιδιά, τὰ ἐπυροβόλῃησε καὶ τὰ
ἐξάπλωσε πάνω στὰ πτώματα τῶν συμπατριωτῶν τῶν. ΓἌμοιρα παι-
διά 1 Τὸ ἀθῶο καὶ παιδικό σὰς αἷμα πότισε τὶς βαθειὲς ρίζες τοῦ
δένδρου τῆς Λευτεριᾶς. Τὰ πολυβόλα σταμάτησαν κάποια ὥρα τὸ
ἄγριο κροτάλισμά τους, ὅλοι εἶχον πέσει κάτω, νεκρικὴ σιγὴ ξαπλώ-
θηκε πάνω στὴν ἀνθρώπινη μᾶζα, ὅλοι κολυμποῦσαν μέσα στὸ αἷ-
μα. “Ὅσοι εἶχον τραυματισθῆ ἐλαφρὰ παρίστανον ἐκείνην τὴν στιγ-
μὴν τὸν νεκρό, ἔπαιρνον αἷμα μὲ τὴ χοῦφτα τοὺς καὶ τὸ ἔρριχναν
στὰ πρόσωπά τῶν. Ὕστερα ἀπὸ τὸ σταμάτημα τῶν πολυβόλων, ἀ-
ποσπάσματα Γερμανῶν στρατιωτῶν μὲ τὰ πιοτόλια στὰ χέρια ἔρριχ-’
ναν στὰ κεφάλια τὴ χαριστικὴ βολή, ἄρχισαν τὸ μακάβριο ἔργο τους,
Τραβοῦσαν τὸ κάθε πτῶμα ἀπὸ τὸ πόδι ἢ τὸ χέρι, τοῦ ἔδιδαν τὴ χα-
ριστικὴ βολὴ καὶ μετὰ τὸ πετοῦσαν στὸ μεγάλο σωρὸ τῶν πτωμά-
τῶν. Άλλοι μὲ τὰς λόγχας τρυποῦσαν τὰ μάτια καὶ τὰ στήθη καὶ
τοὺς ἀποτελείωναν. ᾽ν ὅλῳ ἐφογεύθησαν 848. Η θυσία τους ἄς γί-
νὴ μάθημα στὴ Νέα Γενηά, ποὺ ἀνθίζει, ν᾿ ἀγαπήση τὴν ὁμόνοια, τὴ
θρησκεία καὶ τὴν Πατρίδα, σὰν ἕνας ἄνθρωπος μὲ μιὰ ψυχή, μὲ μιὰ
πνοή, νὰ προχωρήση πάνω σὲ φωτεινοὺς δρόμους γιὰ τὴ πραγμάτω-
σή τῶν ἰδεωδῶν τῆς Ἑλληνικῆς φυλῆς. Κατώρθωσαν νὰ ἐπιζήσουν
ἕνδεκα, δύο ἢ τρεῖς ἔμειναν ἀνέπαφοι ἐκ τύχης. Οἱ ἄλλοι, βαρειὰ
τραυματιομένοι, ἔμειναν μέχρι ποὺ ἔφυγαν οἱ Γερμανοί. ᾿Απὸ τὰς
ἀφηγήσεις αὐτῶν βγῆκε ἡ πραγματικὴ ἱστορία τῆς τραγωδίας, αὐτοὶ
ἐξιστόρησαν ὁλόκληρο τὸ δράμα, Οἱ διασωθέντες εἶναι οἱ κάτωθι ;
1) Β. Μποτώνης, 2) ΚΚ, Μπαλογιάννης, 3). Π. Σαμοθρακίτης, 46) Ν,
Σαρανταυγᾶς, 5) Π. δικολαδης, 6) Στ. Κωστόπουλος, 7) ᾿Ασημα-
κούλιας, 8) Χρ. Καρακάσης, 9) Γ. Γεωργαντᾶς, 10) Γ, ᾿Αλεξόπουλος
καὶ 11) Τ. Σπηλιόπουλος.

Τὰ Γυναικόπαιδα τοῦ Σχολείου.

Ἐν τῷ μεταξὺ τὰ γυναικόπαιδα, στιβαγμένα μέσα στὸ σχολειὸ

μέχρις ἀσφυξίας, ἀντιμετώπιζαν καὶ αὐτὰ δραματικὰς σκηνάς, ἀπὸ
τὴν ὥρα ποὺ κλείσθηκαν ἐκεῖ μέσα μέχρι τῆς στιγμῆς ποὺ ξέ-
φυγαν ἀπὸ τὰ δόντια καὶ τὰ νύχια τῶν δημίων. Ὃ τρόμος καὶ ἐκεῖ
μέσα εἶχε κυριαρχήσει, οἱ μάννες ἔσφιγγαν σφικτὰ τὰ βρέφη μέσα
ατὶς ἀγκαλιὲς τους, ἄλλες ἔσκουζαν καὶ οὔρλιαζαν ἀπαρηγόρητα
καὶ ἄλλες κατέκοιντο λιπόθυμες, “Ὅλοι ἐκεῖ μέσα ζοῦσαν στιγμὰς
δραματικῆς ἀγωνίας,
 το 204 --
Ποιὸ ἀπαίσιο καὶ ποιὸ ἐφιαλτικὸ θέαμα δὲν μποροῦσε νὰ φαν-
τασθῆ ἀνθρώπινος νοῦς, κατὰ τὴν στιγμὴν μάλιστα ἐκείνην, ποὺ ἀ-
κούσθησαν τὰ πολυβόλα νὰ κακαρίζουν καὶ ἀπὸ τὰ παράθυρα τοῦ
σχολείου νὰ βλέπουν τὶς μεγάλες καὶ ἄγριες φλόγες ποὺ ἔβγαιναν
μέσα ἀπὸ τά σπίτια τοὺς, Ὅλα τὰ εἶδαν, ὅλα τὰ παρηκολούθησαν
μέσα ἀπὸ τὸ σχολειό, κι΄ αὐτὰς τὰς συνθηματικάς ρουκέτας τοῦ
Λάϊγκερ, ποὺ καμάρωνε τὸ καταστρεπτικό τοῦ ἔργο. ᾿Ἄκουσαν ἀπὸ
τὸ μέρος τοῦ Καπῆ τὸ κακάριομα τῶν πολυβόλων, ἄκουσαν τὸ ἀ-
παίσιον ὦ ὦ ὦ Ι καὶ τὰς οἰμωγὰς τῶν ἀνδρῶν των. Πῶς ἦταν δυνα-
τὸν νὰ μὴ τὰς ἀκούσουν ; Ἦσαν τόσο πολλὲς καὶ ἑκατοντάδες στό-
ματα ξεφώνησαν τὸ ἀνατριχιαστικὸ ὦ ὦ ὦ [ “Ὅταν ἄκουσαν τὰς ρι-
πὰς τῶν πολυβόλων κατάλαβαν ἀμέσως πὼς οἱ ἄνδρες τοὺς καὶ τὰ
παιδιά τοὺς θερίσθηκαν, ἄλλες τότε ἄρχισαν νὰ τραβοῦν τὰ μαλλιά
τοὺς καὶ νὰ οὐρλιάζουν καὶ ἄλλες ἀπὸ τὴν ἀπελπισίαν τοὺς ὥρμη-
σαν στὰ παράθυρα καὶ στὴν πόρτα διὰ νὰ πηδήξουν, νὰ φύγουν. Τί-
πότε δὲν τὰς ἐφόβιζε, Εἶχον γίνει θηριά, τίποτε δὲν τὰς ἐκλόνιζε,
καμμιὰ ἀπειλή, ἔπρεπε νὰ πᾶνε κοντὰ στοὺς ἀποθνήσκοντας ἄνδρας
τῶν, κοντὰ στὶς ἀγαπημένες τοὺς ὑπάρξεις, ποὺ ἔπεσαν ἀπὸ τὴ
σκληρὴ χάλαζα τῶν σφαιρῶν, Οἱ φρουροὶ ὅμως δήμιοι, μὲ τὰς ξιφο.
λόγχας των, τὰς ἠμπόδιζαν νὰ πηδήσουν, ἤθελαν κι' αὐτὲς νὰ ξεπα-
στρέψουν, νὰ τὰς θάψουν ξωντανὰς διὰ νὰ ὁλοκληρώσουν τὸ ἔργον
τους, τὸ εἶπαν ἄλλως τε καθαρὰ στοὺς Καλαβρυτινοὺς λίγα λεπτὰ
πρὶν τοὺς σκοτώσουν, πὼς θὰ κάψουν μέσα στὸ σχολειὸ τὰ γυναι-
κόπαιδά τους, Ἧ διαταγὴ εἶχε δοθῆ νὰ μὴ ζήση κανένας ἀπὸ τοὺς
Καλαβρυτινοός, νὰ φονευθοῦν μέχρις ἑνός. Αἴφνης, λίγο μετὰ τὸν
τυφεκισμὸν τῶν ἀνδρῶν, περὶ τὴν ἴὴν μιμ., τὸ σχολεῖο ἄναψε, κα,
πνοὶ καὶ φλόγες ἄρχισαν νὰ μπαίνουν μέσα στὶς αἴθουσες τοῦ σχο-
λείαυ, τὰ γυναικόπαιδα μόλις εἶδαν τοὺς καπνοὺς καὶ τὶς φλάγες
φώναζαν ἀλλόφρονα :
-- Φωτιὰ μᾶς βάλανε [ Φωτιὰ νὰ μᾶς κάψουν ζωντανούς | [Κα«
τάρα!, Κατάρα στοὺς κακούργους !
Τότε ὅλος ἐκεῖνος ὁ ἀφηνιασμένος γυναικόκοσμος ἔγινε θύελ-
λα, καταιγίδα, σιμοὺν καὶ ὥρμησε ἄλλη μιὰ φορὰ ἀκόμη στὶς πόρτες
καὶ τὰ παράθυρα. ᾿Επικεφαλῆς τῆς φρουρᾶς ἦτο ἕνας Αὐστριακὸς
ἀξιωματικός, Μόλις εἶδε τὸ καπνὸ καὶ τὶς φλόγες μέσα στὸ σχολειὸ
καὶ ἄκουσε τοὺς ἀλλαλαγμοὺς τῶν γυναικοπαίδων καὶ τὰς σπαρα-
κτικὰς φωνάς τῶν, λύγισε ἡ ψυχή του, δὲν μπόρεσε ν’ ἀνθέξῃη, ἄϊ οι-
ξε τὶς πόρτες καὶ διέταξε τὴ φρουρὰ ν᾿ ἀπομακρυνθῆ. ᾽Ο ὑπέροχος
αὐτὸς ἀξιωματικὸς δὲν ἠθέλησε νὰ γίνη συνένοχος ἑνὸς μεγάλου
ἐγκλήματος, ἐπροτίμησε νά θυσιασθϑῆ, νὰ πεθάνη αὐτός, παρὰ ἑἕκατον-
τάδες ἀθώων ὑπάρξεων, Τὸ ὄνομά του δὲν ἐγνώσθη διὰ νὰ τὸ ἀπο-
θανατίση ἡ ἱστορία. Οἱ Καλαβρυτινοὶ ὅμως ἐπὶ σειρὰν γενεῶν θὰ
 -- 205 --

εὐγνωμονοῦν τὸν ἄγνωστον αὐτὸν ἀξιωματικὸν καὶ θὰ γνωρίζουν

πὼς βρέθηκε μέσα σ᾽ αὐτοὺς τοὺς ἐγκληματίας ἕνας ἄνθρωπος, ποὺ
πίστευε σὲ ἀνώτερα ἰδανικά, Μὲ τὴν θυσίαν τῆς ζωῆς τοῦ ἔδωσε τὴ
χαρὰ τῆς ζωῆς σὲ ἑκατοντάδες γυναικόπαιδα, Τοῦ ἀξίζει αἰωνία εὐ-
γνωμοσύνη ἰ Γνώσθηκε ἀργότερα πὼς ἐξετελέσθη διὰ τὴν αὐθαίρε-
τὸν αὐτὴν πρᾶξιν του.
Μόλις ἄνοιξαν οἱ πόρτες πήδηξαν ὅλες καὶ ἔτρεχαν ἀλλόφρο-
νες. Προσπαθοῦσαν νὰ πληροφορηθοῦν τὶ ἀπέγιναν οἱ ἄνδρες τους.
Ποῖον ὅμως νὰ ρωτήσουν τὴ στιγμὴν ἐκείνην; Ποῖος ὑπῆρχε ἐκτὸς
αὐτῶν; Τότε κάποια γυναῖκα, ποὺ πήδηξε ἀπὸ τὸ παράθυρο, ὀνό-
ματι Ἄννα Χατζῆ, ποὺ γνώριζε Γαλλικά, πλησίασε, χωρὶς νὰ φοβη-
θῆ κανέναν, τὸν πρῶτο Γερμανὸ στρατιώτη καὶ τὸν ρώτησε :
- Τὶ ἔγιναν οἱ ἄνδρες μας ; Ποῦ πήγανε;
Ὃ Γερμανὸς στρατιώτης τὴν κύτταξε, χωρὶς νὰ μπορέση νὰ
τῆς δώση ἀπάντησι, ἄφησε ὅμως νὰ ἐννοηθῆ, μὲ κάποια κίνηση ποὺ
ἕκανε, πὼς οἱ ἄνδρες τοὺς δὲν ὑπάρχουν πλέον. Δὲν θὰ εἶχαν βγῆ
ὅλα τὰ γυναικόπαιδα ἀπὸ τὸ σχολειὸ καὶ μιὰ δυνατὴ φωνὴ ἀκού-
σθηκε:
- Γρήγορα κρυφθῆτε ! Θὰ μᾶς πολυβολήσουν !
Στὸ ἄκουσμα τῆς φωνῆς αὐτῆς ὅλα τὰ γυναικόπαιδα ἔτρεχαν
μὲ ἀφάνταστιῃ ταχύτητα, ἔτρεχαν κατὰ κύματα πρὸς ὅλας τὰς κα-
τευθύνσεις, ἄλλοι στὸ σταθμό, ἄλλοι σὲ διάφορες κρυψῶνες, ἄλλοι
ἔπεφταν μπρούμυτα καὶ γενικὰ ἐπεκράτησε σύγχυσις καὶ πανικός.

ΟἹ Γερμανοὶ ἀποχωροῦν μὲ τραγούδια.

᾿Αφοῦ βγῆκαν τὰ γυναικόπαιδα ἀπὸ τὸ σχολεῖο καὶ διεσκορ-

πίσθησαν διασωθέντα ἀπὸ τὴν ἀπειλὴ τοῦ πολυβολισμοῦ, τὸ ἐκτελε-
στικὸ ἀπόσπασμα συντεταγμένο, κατέβηκε ἀπὸ τὶς Μυγδαλιές, ἀπὸ
τὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου, τραγουδῶντας, Τὸ βῆμα τοὺς ἧταν σταθε-
ρὸ καὶ βαρὺ καὶ τὸ τραγοῦδι καταθλιπτικό, φαίνονταν ἱκανοποιημέ-
νοι, σάν νὰ γύριζαν ἀπὸ τὰ γυμνάσια, σὰν νὰ μὴν ἔγινε τίποτα.
Τὸ τραγοῦδι τοὺς, διηγεῖται ἡ Αννα Χατζῆ, μοῦ φαίνεται πὼς
βουΐζει ἀκόμη στ' αὐτιά μου, μοῦ φαίνεται πὼς τ᾽ ἀκῶ !.....
Ἢ φάλαγξ προχωρεῖ, περνᾷ δίπλα ἀπὸ τὸ σχολειό, διασχίζει τὰ
καιόμενα Καλάβρυτα καί, μέσα ἀπὸ τούς καπνοὺς ποὺ εἶχαν γεμίσει
ὁλόκληρη τὴν περιοχή, προχωρεῖ μὲ κατεύθυνσι γιὰ τὴν ᾿Αγία Λαύ-
ρα. Πάει νὰ ἐρημώση κι' αὐτή, νὰ κάψη κι᾿ ἄλλα χωριά, νὰ σφάξη
«᾿ ἄλλας ἀθῶώας ὑπάρξεις, Πίσω της ἄφισεν ἑκατοντάδας γυναικό-
παιδα, ἔρημα μέσα στὸ σκοτάδι καὶ τὴν παγωνιὰ τοῦ χειμῶνος, χῶ-
ρὶς ψωμί, στέγη, χωρὶς σκέπασμα. "Άφισε τὰ γυναικόπαιδα νὰ ζοῦν
 -- 206 --

᾿βέσα στὴ βουὴ τοῦ τρόμου καὶ τῶν θρήνων. Οἱ Γερμανοὶ προχωροῦν
διὰ νὰ συνεχίσουν τὸ ὄργιο, τὸ τραγοῦδι τους ἔπαυσε πιὰ νὰ ἀκού-
γεται. Ἔχουν ἀπομακρυνθῆ πολύ, ἔχουν χαθῆ μέσα στὰ μαῦρα σύν-
γεφὰ τῶν καπνῶν.

Στὸν τόπο τῆς σφαγῆς.

Ὕστερα ἀπὸ λίγη ὥρα ὅλα τὰ γυναικόπαιδα, ἀφοῦ ἀντελήφθη-

σαν ὅτι ἀπεμακρύνθη τὸ ἐκτελεστικὸ ἀπόσπασμα, ἔξαλλα ἀπὸ τὴ φρίκη
τοῦ μαρτυρίου, ἔτρεξαν πρὸς τὸν τόπο τῆς σφαγῆς, στὸ σιτοχώραφο
τοῦ Καπῆ. Ἔκεϊ μέσα σὲ λίγα λεπτά συνεκεντρώθησαν ὅλοι, Ἐκεῖ
ἀντίκρυσαν ἕνα μακάβριο σωρὸ ἀπὸ ἀνθρώπινα πτώματα, Οἱ περισ-
σότεροι εἶχαν ξεψυχήσει καὶ ὀλίγοι χαροπάλευαν ἀκόμη ἀπὸ τὰ ἀ-
γιάτρευτα τραύματα, εἶχαν χαμένας τὰς αἰσθήσεις τῶν. Ὅσοι εἶχαν
τὴν τύχη νὰ σωθοῦν, μόλις ἀντελήφθησαν ὅτι ἔφυγαν οἱ Γερμανοί,
βγῆκαν ἀπὸ τὸ σωρὸ τῶν πτωμάτων καὶ τραβήχτηκαν πιὸ πάνω, Ὃ
γιατρὸς Χάμψας εἶχε πεθάνει, εἶχε παγώσει, κρατοῦσε σφικτὰ στὴν
ἀγκαλιά τοῦ τὰ δύο τοῦ παιδιά, τὸν ᾿Αριστόβουλο καὶ τὸ ΜΙίμη. Λι-
γάκι ποιὸ πέρα βρέθηκε κολυμβημένος μέσα στὸ αἷμα ὁ Παπασταῦ-
ρος, μὲ τὰ δύο του παιδιά, ὁ Νίκος Νταρμογιάννης, μὲ τὰ δύο τοῦ
παιδιά, ὁ Φαρμακοποιὸς Κελαϊδίτης, μὲ τὰ τρία του παιδιά τὸ Νίκο,
τὸ Δημήτρη καὶ τὸ Λεωνίδα.
Οἱ γυναῖκες, ὅταν εἶδαν ἐκεῖνον τὸν μακάβριον σωρὸν τῶν
πτωμάτων, ἄρχισαν νὰ σκούζουν καὶ νὰ κλαῖνε σπαρακτικά, ἡ κάθε
μιὰ ἔψαχνε νὰ βρῆ τοὺς δικούς της, ἡ ἀναγνώρισις ὅμως ἦταν δύ-
σκολος, διότε τὰ πρόσωπα τῶν φονευθέντων, ἐκτὸς τοῦ ὅτι εἶχον
παραμορφωθῇ ἀπὸ τὰς σφαίρας, εἶχαν γίνει καὶ κατακόκκινα ἀπὸ
τὸ αἷμα. Τοὺς γνώρισαν ὅμως ἀπὸ τὰ ροῦχα τοὺς καὶ τ᾽ ἄλλα δια-
κριτικὰ σημάδια. Μία - μία σήκωνε τὸν ἄνδρα τῆς ἢ τὸ παιδὶ της
στὴν ἀγκαλιά της καὶ τὸ τοποθετοῦσε πιὸ πέρα, τοῦ σφούγγιζε τὸ
πρόσωπο, τοῦ σταύρῶνε τά χέρια καὶ ἄρχιζε τὸ σπαρακτικὸ μοιρο-
λόγι. ᾿Απὸ τὰ μοιρολόγια καὶ τοὺς σπαρακτικοὺς θρήνους ἐβοίτζεν
ὁλόκληρῃ ἡ περιοχή, φαίνονταν πὼς ἔκλαιγαν μαζὺ μ’ αὐτὲς
καὶ οἱ
πέτρες ἀκόμα, τὰ κλαδιὰ καὶ οἱ βουνοπλαγιές.
Ξημέρωσε ἡ 14η Δεκέμβρη. Μόλις χάραξε ὅλες βγῆκαν ἀπὸ τὶς
σπηλιὲς καὶ τὰ παληοκάλυβα καὶ μαζεύθηκαν στὸν τόπο τοῦ μαρτυ-
ρίου, ἔπρεπε νὰ τοὺς θάψουν, νὰ τοὺς κηδέψουν, νὰ τοὺς νεκροστο-
λίσουν, νά ἐκπληρώσουν τὸ τελευταῖο τοὺς ἱερὸ καθῆκον, "Ἔψαχναν
μέσα στὰ καιόμενα ἐρείπια, διὰ νὰ εὕρουν σκαλιστήρια, κασμάδες
καὶ ἀξίνες, νὰ σκάψουν ν΄ ἀνοίξουν τὰ κιβούρια, τὸ ἔργο τους ὅμως
ἦταν δύσκολο καὶ χρειάζονταν δυνατὰ χέρια διὰ τὴν ἀνόρυξι τῶν
 -- 207 -

τάφων. Οἱ Γερμανοὶ ὅμως δὲν τὶς ἄφισαν ἥσυχες διὰ νὰ ἐκτελέσουν

τὸ πρὸς τοὺς νεκροὺς καθῆκον των. Αἴφνης πάνω ἀπὸ τὰ κεφάλια
τους ἐνεφανίσθη ἕνα σμῆνος ἀεροπλάνων, ἔκανεν μερικοὺς κύκλους
γύρω ἀπὸ τὰ Καλάβρυτα καὶ τὸν τόπον τῆς ἐκτελέσεως καὶ κατόπιν
ἀπεμακρύνθησαν. Μετὰ τὴν ἀπομάκρυσιν τῶν ἀεροπλάνων ἄρχισε
τὸ θάψιμο τῶν νεκρῶν, κι᾽ ἔτσι σιγὰ - σιγὰ τοὺς ἔθαψαν ἄψαλτους
καὶ χωρὶς παππᾶ,
Τὰ ἐγκλήματα τῶν Καλαβρύτων, Ρωγῶν, Μεγάλου Σπῃλαίου,
᾿Αγίας Λαύρας, εἶναι ἀπὸ τὰ ἀπαισιώτερα καὶ βαρβαρώτερα τῶν
χιτλερικῶν τυράννων. Ἢ σφαγὴ αὐτὴ εἶναι μία ἀκόμη μαρτυρικὴ
θυσία τοῦ "Ἑλληνισμοῦ στὸ βωμὸ τῆς ἐθνικῇῆς τιμῆς. Σὰν ἀστραπὴ
μετεδόθη τὸ τραγικὸν ἄγγελμα τῆς σφαγῆς σ᾽ ὅλο τὸ Μωρηᾶ, σ᾽ ὅλη
τὴν ἙἝ .λλάδα, σ᾽ ὅλο τὸν κόσμο, Ὅλοι οἱ Ἕλληνες, ὅσοι ἄκουσαν
τὸ τραγικὸ ἀφανισμὸ τῶν Καλαβρύτων, ἔκλαψαν, συγκινήθηκαν διὰ
τὴν ἀγριότητα, ϑρήνησαν, γονάτισαν καὶ ὁπεκλίθησαν εὐλαβικὰ καὶ
νοερὰ μπροστὰ στὸ μαρτυρικὸ σταυρὸ τῶν Καλαβρυτινῶν, Ἔτσι
ξέσπασε καὶ ἱκανοποιήθηκε τὸ ἄγριο μῖσος τῶν χιτλερικῶν τυράννων
ἐναντίον τόσων ἑκατοντάδων ἀθώων ὁπάρξεων. ὋὋ πνιγμὸς τῶν ἀθώ-
ὧν Καλαβρυτινῶν μέσα στὸ αἷμα τοὺς ἔστησεν ἕνα ἀκόμη ἀθάνατο
μνημεῖο στὴν ᾿Ἑλλάδα, μέσα στὰ τόσα ποὺ ὑπάρχουν, μνημεῖο ποὺ
θὰ θυμίζη εἰς τὰς ἐπερχομένας νέας γενεὰς τῶν “Ἑλλήνων ὅτι ἡ ἧ-
ρωϊκὴ φυλή μας δὲν ἐσταμάτησε νὰ θυσιάζη κατὰ χιλιάδας τὰ παι-
διά τῆς διὰ τὴν ἐπικράτησιν εἰς τὸν κόσμον τῶν ἀνθρωπίνων ἰδεῶ-
δῶν. Αἱ Γενεαὶ ποὺ θὰ ἔρχωνται θὰ διαβάζουν στὸ βιβλίο τὴ μεγάλῃ
αὐτὴ θυσία, ἡ ὁποία θὰ προκαλῆ ρίγη καὶ παράλληλα ἕνα ὑπερήφα-
νο συναίσθημα στὸν ἀναγνώστη διὰ τὴν μεγαλυτέραν θυσίαν τῆς
γεωτέρας σκλαβιᾶς μας.

Στὴν ᾿Αγία Λαύρα.

Τὴν ἄλλη μέρα, στὶς 14 Δεκεμβρίου, οἱ ἐπιδρομεῖς μπῆκαν στὴ

ἱλονὴ τῆς ᾿Αγίας Λαύρας στὸ ἱστορικώτερο Μονοστῆρι τοῦ ΜΜβωρηᾶ,
ἐκεῖ ποὺ στὰς 25 Μαρτίου 1821 ὕψωσε τὴ σημαία τῆς ἐπαναστάσεως
ὁ παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός. Στὴν ᾿Αγία Λαύρα οἱ Γερμανοὶ βρῆ:
καν μόνον 4 Καλογήρους καὶ τὸν φύλακα τῆς Μογῆς, οἱ ἄλλοι ἔφυ-
γαν, ἀνέβηκαν στὰ κορφοβούνια, εἶχαν πληροφορηθῆ τὰς σφαγὰς
τῶν Καλαβρύτων καὶ ἀπεφάσισαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὸ Μοναστῆρι.
"Ἔμειναν μόνον οἱ καλόγηροι Β. Νασσόπουλος, Ν. ᾿Αρφάνης, ᾽Ἄγαθ.
᾿Ασημακόπουλος καὶ Ε. Χρυσανθακόπουλος καὶ ὁ φύλακας τοῦ μο-
ναστηρίου. Παν, Μπράτοικας. Οἱ καλόγηροι αὐτοὶ προὐτίμησαν νὰ
πεθάνουν, παρὰ νὰ ἐγκαταλείψουν τὴν Μονήν, Ὃ ἐξ αὐτῶν Ε. Χρυ-
 -- 208
--

σανθακόπουλος ἦτο βαρειὰ ἄρρωστος, ὑπέργηρος, ἔπνεε τὰ λοίσθια.

Μόλις ἔφθασαν στὸ Μοναστῆρι ἠρεύνησαν προσεκτικὰ τὰ κελ-
λιὰ τῆς μονῆς καὶ βάλανε φωτιά. Τοὺς καλογήρους καὶ τὸν φύλακα
τοὺς συνέλαβον ἀμέσως καὶ τοὺς ὡδήγησαν κάτω ἀπὸ τὸ ἱστορικὸ
πλάτανο τῆς Μονῆς. Στὸν πλάτανον ἐκεῖνον εἶχαν κρεμάσει τὰ κα-
ρυοφύλια τοὺς οἱ ἥρωες τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 21. ᾿Εκεῖ τοὺς ἐβα-
σάνισαν διὰ νὰ τοὺς ἀναγκάσουν γὰ μαρτυρήσουν τὰ κρυσφύγετα
τῶν ἀνταρτῶν, διότι πίστευαν πὼς καὶ οἱ καλόγηροι ἀκόμα ὑ πέθαλ-
πον τοὺς ἀντάρτας. Τί νὰ τοὺς ποῦν ὅμως οἱ δυστυχισμένοι καλό-
γήροι ; Τι ἐγνώριζον; Καὶ ποιὰ κρυσφύγετα νὰ μαρτυρήσουν ; ᾽᾿Αν-
ταρτικὰ κρυσφύγετα τότε ἦσαν ὅλα τὰ βουνὰ τοῦ Μωρηᾶ, Ὕὕστερα
ἀπὸ τὰ φριχτὰ βασανιστήρια τοὺς ἐφόνευσαν, τοὺς ἔσπασαν τὰ χε-
φάλια μὲ τοὺς ὁποκοπάνους τῶν ὅπλων. Καὶ αὐτὸν ἀκόμη τὸν γέ-
ροντα Χρυσανθακόπουλον τὸν ἐβασάνισαν σκληρὰ καὶ ὕστερα τὸν
ἐφόνευσαν.
Μόλις γύρισαν οἱ ἄλλοι καλόγηροι βρῆκαν τοὺς ἀδελφούς τῶν
σκοτωμένους, βρῆκαν τὰ πτῶώματά τους ἀνασκελωμένα κάτω ἀπὸ
τὸν ἱστορικὸν πλάτανο.
-- Τὸ πτῶμα τοῦ φύλακα Μπράτσικα, μᾶς ἱστορεῖ ὁ ἡγούμενος
τῆς Λαύρας Πολύκαρπος, τὸ βρῆκαν καθισμένο πάνω στὸ πεζοῦλι
τοῦ πλατάνου, Ἢ στάσις τοῦ ἦταν τέτοια, ποὺ ἔδειχνε σὰ νὰ φύλα-
γε ἀκόμα τὸ μοναστῆρι.
᾿Απ' τὴν καταστρσφὴ αὐτὴ σώθηκαν τὰ ἱερὰ κειμήλια τοῦ ἀ-
γῶνος τοῦ 21 διότι οἱ καλόγηρι εἶχαν λάβει ὅλα τὰ προφυλακτικὰ
μέτρα τους, τὰ εἶχαν κρύψει βαθειὰ σὲ μυστικὴ κρύπτη. Αθικτη
ἐπίσης ἔμεινε ἡ ἐκκλησία τῆς ᾿Αγίας Λαύρας. ᾿Αγνωστο εἶναι γιὰ
ποίους λόγους δὲν ἔβαλαν φωτιὰ στὸ Ναό.
- Οἱ Γερμανοὶ εἶναι φυλὴ λαφυραγωγῶν καὶ ἡ δόξα τοὺς
εἶναι ἡ ἐρήμωσις καὶ ἡ καταστροφή, ἔλεγεν ὁ ᾿Ιούλιος Καῖσαρ.

Προκήρυξις τοῦ Πολεμικοῦ Διοικητοῦ

Πελοποννήσου πρός τόν λαὸν τῆς Πελοπονγήσου.

ἐλετὰ ἀπὸ τὰ διεπραχθέντα ἀνοσιουργήματα κατὰ τοῦ ἀμάχου

καὶ ἀθώου πληθυσμοῦ, ὁ Πολεμικὸς Διοικητὴς Πελοποννήσου, διὰ
νὰ ἀντιρροπήση κάπως τὴν δημιουργηθεῖσαν κατάπληξιν, ἐξέδωσε
τὴν κάτωθι προκήρυξιν :
Ἕλληνες τῆς Πελοποννήσου !
Γερμανοὶ στρατιῶται, προσωρινῶς αἰχμαλωτισθέντες, ἐδολοφο-
γήθησαν παρὰ τὰ Καλάβρυτα κατὰ τὸν ἀπαισιώτερον τρόπον, ὑπὸ
 -Ἕ 29 -

τῶν διεστραμένων συμμοριτῶν. Οἱ δῆθεν ἀγωνιζόμενοι διὰ τὴν ἐλεὺ-

θερίαν, διέπραξαν τὴν ἀπαισίαν ταύτην δολοφονίαν μετὰ τῆς χαρα-
κτηριστικῆς κομμουνιοτικῆς ὑπουλότητος. ᾽ν τῇ ἀπανθρώπῳ διαστρο-
φῇ τῶν, ἔρριψαν πληγωμένους ἀνυπερασπίστους ἀντιπάλους εἰς
φρέατα ἢ ἠκρωτηρίασαν αὐτοὺς ἀγρίως,
Εἰς ἀντίποινα τοῦ κακουργήματος τούτου ἐπυρπολήθησαν :
Τὰ Καλάβρυτα, τὰ Μαζέϊκα καὶ 12 ἄλλα χωριὰ καὶ ἐτυφεκί-
σθῃσαν μερικαὶ ἑκατοντάδες Ἑλλήνων.
Ὡς πάντοτε, δὲν ἀντεπεξέρχονται οἱ δολοφόνοι κομμουγισταὶ
εἰς δίκαιον ἀγῶνα ἐκ τοῦ ἐμφανοῦς, Καὶ ἐνταῦθα ἄφησαν εἰς ἄλλους
κατὰ τὸν ἀνανδρότερον τρόπον νὰ αἰμάσσωσι, παρὰ τῶν ὁποίων ἔ-
τυχον προηγουμένως καταφυγίου καὶ περιθάλψεως.
Ἕλληνες, ἐπέστη ἡ στιγμὴ, καθ᾽ ἥν ὁ Γερμανικὸς στρατὸς δι᾽
ἑκάστην νέαν ἀπόπειραν θὰ ἐφαρμόση ἀντίποινα βαρέα διὰ τὴν ἀσφά-
λειαν τῆς Ἐὐρώπης. Ἢ ζωὴ καὶ ἡ περιουοία σας θέλουσιν ἀποτελεῖ
ἐγγύησιν διὰ τὴν ἐκκαθάρισιν τῶν κοινοτήτων σας.
ὋὉ Γερμανὸς στρατιώτης εὐρίσκεται ἐν τῇ χώρᾳ σὰς πρὰς ἐκ-
πλήρωσιν τῶν στρατιωτιωκῶν αὐτοῦ σκοπῶν. Οὗτος ὑπερασπίζεται
καὶ ἐνταῦθα τὴν Εὐρώπην κατὰ τῆς Ἐρυθρᾶς θυέλλης, τῆς κατα-
στροφῆς τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς ἐξ ᾿Ανατολῶν,
καθὼς καὶ κατὰ τῆς ἁρπαγῆς ἐκ μέρους τῶν δημοκρατικῶν πλουτο-
κρατῶν. Ὃ Γερμανικὸς στρατὸς θὰ ἐγκαταλείψῃ τὴν “Ἑλλάδα μετὰ
τὴν ἔνδοξον νίκην τῶν Γερμανικῶν ὅπλων.Ἡ Χώρα σας δὲν ἔχει ἀνά-
γκὴν ν᾿ ἀπελευθερωθῆ ἀπὸ τοὺς Γερμανούς, Ὃ Γερμανὸς στρατιῶ-
τῆς εὑρίσκεται ὡς φίλος ἐν τῇ Χώρᾳ σας καὶ διαφυλάττει αὐτὴν ἀπὸ
τὴν καταστροφὴν καὶ τὴν δήωσιν τοῦ ἱμπεριαλιστικοῦ ἀποβατικοῦ
πολέμου.
Ἕλληνες, οἵτινες θέλετε ἡσυχίαν καὶ τάξιν εἰς τὴν Χῶραν σας,
προσέξατε τὴν ὁδὸν εἰς τὴν ὁποίαν φέρονται οἱ ἀντάρται. Μεταβάλ-
λουσι τὴν ὑφ᾽ ὅλου τοῦ κόσμου ἀναγνωριζομένην ὡς πεπολιτισμένην
Χώραν σας εἰς θέατρον κομμουνιστικῶν δολοφονιῶν.
Οἱ ἀνίσχυροι ᾿Αγγλοαμερικανοὶ ἐγκατέλιπον τὴν Χῶραν σας
εἰς τὸν δολοφόνον κομμουνισμόν. "Ἔμμισθοι τῶν ἐρυθρῶν οἱ ἀντάρ-
ται, ληστεύουσι τὰ μέσα τῆς ζωῆς σας, προσβάλλουσι τὰς συζύγους
σας, μειοῦσι διὰ τῆς τρομοκρατίας τὴν ἐλευθερίαν σὰς καὶ ὑποδαυλί-
ζουσι τὴν ὑπερτίμησιν τοῦ βίου διὰ τῶν ὑποβοηθῶν τῶν ὅπως κατα-
στήσωσι τὴν Ἑλλάδα ὥριμον διὰ τὸν μπολσεβικισμόν.
Ἕλληνες, ἐπέστη ἡ στιγμή, καθ᾽ ἥν ἕκαστος ἐξ ὑμῶν δέον νὰ
ἀποφασίση ἐὰν θὰ συμπράξῃ διὰ τὴν ἡσυχίαν καὶ τάξιν καὶ συνεπῶς
διὰ τὴν ὑπόστασιν τῆς “Ἑλλάδος ἢ διὰ τὸν ὀλέθριον μπολσεβικισμόν,
Σκεφθῆτε τὴν ἱστορικὴν σας παράδοσιν. Διαφυλάξατε τὴν Πατρίδα
σας ἀπὸ τῆς ἐρυθρᾶς μέθης.
Ο ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΔΙΟΙΚΗΉΤΗ͂Σ ΠΕΛΟΠΟΝΝΉΣΟΥ.
 - 2|0 --

Ἡ ἐξόντωσις Γερμανοῦ Στρατηγοῦ μετὰ τοῦ

ἐπιτελείου του ὑπὸ στρατιωτικοῦ τμήματος τοῦ ΕΛΑΣ.

Κατὰ τὰς μεσημβρινὰς ὥρας τῆς 2δης ᾿Απριλίου 1944, Γερμανὸς

Στρατηγὸς ἀκολουθούμενος ὑπὸ τοῦ ἐπιτελείου τοῦ καὶ προερχόμε-
νος ἐκ Τριπόλεως δι᾽ αὐτοκινήτων, κατηυθύνετο πρὸς Μονεμβασίαν,
διὰ νὰ ἐνεργήση ἐπιθεώρησιν τῆς ἐκεῖ ἑδρευούσης Γερμανικῆς στρα-
τιωτικῆς φρουρᾶς τοῦ ἀεροδομίου.
Ἡ διέλευσις τοῦ Στρατηγοῦ διὰ τῆς ὁδοῦ Σπάρτης - Μογεμβα-
σίας ἐγένετο ἀμέσως ἀντιληπτὴ ὑπὸ τῆς ἱζομμουνιστικῆς ἡγεσίας τῆς
περιοχῆς, ἡ ὁποία ἀπεφάσισε νὰ ἐξοντώση δι᾽ ἐνέδρας τὸν Γερμανὸν
Στρατηγὸν καὶ τὴν ἀκολουθίαν του, ὅταν οὗτος θὰ ἐπέστρεφεν ἐκ
ἱΜονεμβασίας, ᾿Ανέθεσε δὲ τὴν ὀργάνωσιν καὶ τὴν διεύθυνσιν τῆς
ἐπιχειρήσεως αὐτῆς εἰς τὸν Διοικητὴν Μονάδος τῆς περιφερείας τοῦ
ΕΛΑΣ, τοῦ ὁποίου αἱ δυνάμεις ἔδρων εἰς τὴν περιοχὴν ἐκείνην. Ὁ
Σταθάκης ἐξέλεξε τὸν τόπον τῆς ἐνέδρας καὶ ἀνέθεσε τὴν διεύθυν-
σιν τῆν ἐπιχειρήσεως αὐτῆς εἰς τὸν διμοιρίτην του ᾿Ανθυπολοχαγὸν
Δημήτριον Μπούτσαλην ἐξ ᾿Απηδέας καὶ εἰς τὸν ὁμαδάρχην Σπῦρον
Κοντογεωργᾶκον.
Πράγματι κατὰ τὰς νυκτερικὰς ὥρας τῆς 26-27 ᾿Απριλίου στρα-
τιωτικὸν τμῆμα τοῦ ΕΛΑΣ ὑπὸ τὸν δημ, Μπούτσαλην ἐξ 25 περίπου
ἀνδρῶν κατέλαβε τὴν θέσιν τῆς ἐνέδρας παρὰ τὸ ἐκκλησάκι τῆς “Α-
γίας Κυριακῆς ἐν τῇ θέσει «Βύζολα», μεταξὺ Μολάων καὶ Γκακανιᾶς,
ἀναμένον τὴν διέλευσιν τοῦ Γερμανοῦ στρατηγοῦ καὶ τῆς ἀκολου-
θίας του. Κατὰ τὴν θην πρωϊνὴν περίπου τῆς 27ης ᾿Απριλίου ἔνε-
φανίσθησαν 4 στρατιωτικὰ Γερμανικὰ αὐτοκίνητα ἐκ ΜΜονεμβασίας
προερχόμενα, ἅτινα, ἀνύποπτα καὶ ἄνευ οὐδεμιᾶς προφυλάξεως, εἰ-
σῆλθον εἰς τὸν τόπον τῆς ἐνέδρας. Ἔντὸός τῶν αὐτοκινήτων αὐτῶν
εὑρίσκετο ὁ Στρατηγὸς καὶ οἱ συνοδοί του ἀξιωματικοί. Εὐθὺς ὡς
εἰσῆλθον τ᾽ αὐτοκίνητα εἰς τὸν τόπον τῆς ἐνέδρας, ὁ ἱλπούτσαλης
ἔδωσε τὸ σύνθημα τῆς ἐπιθέσεως καὶ καταιγιστικὰ πυρὰ τῶν δύο
βαρέων πολυβόλων τοῦ ἀποσπάσματος ἔπληψαν ταῦτα καὶ τὰ καθή-
λωσαν, Τὸ ἕνα πολυβόλον ἐχειρίζετο ὁ ἐλασίτης Σταῦρος Θεοδω-
ρᾶκος, ἐκ Κροκαίων καὶ τὸ ἄλλο ὁ Ἡλίας Κωστᾶκος ἐκ Σκάλας -
Λακεδαίμονος.
Τὰ πλήγματα ἦσαν καίρια καὶ οἱ ἐντὸς τῶν αὐτοκινήτων Γερ-
μᾶνοί ἀξιωματικοὶ καὶ στρατιῶται κατελήφθησαν ἐξ ἀπίνης, μὴ κα-
τορθώσαντες ν᾿ ἀπαντήσουν εἰς τὰ καταιγιστικὰ πυρά.
Ὃ Στρατηγὸς μὲ τοὺς συνοδούς τοῦ ἀξιωματικοὺς εὑρίσκετο
εἰς τὰ δεύτερον ἀνοικτὸν αὐτοκίνητον. Κατὰ τοῦ αὐτοκινήτου αὐτοῦ
ἐρρίφθη καὶ χειροβομβὶς ὑπὸ τοῦ ὁμαδάρχου Σπύρου Κοντογεωργά-
 - 21Ι --

κου, ἥτις, ἐκραγεῖσα ἐντὸς τοῦ αὐτοκινήτου, ἐφόνευσε τὸν Στρατη-

γὸν καὶ τρεῖς ἀξιωματικούς. ᾿Επίσης ἐφονεύϑησαν καὶ πολλοὶ Γερ-
μανοὶ στρατιῶται εὑρισκόμενοι εἰς τὰ ἄλλα αὐτοκίνητα.
Οἱ κάτοικοι τῶν πέριξ τοῦ τόπου τῆς ἐνέδρας χωρίων καὶ τῆς
πόλεως τῶν Μολάων, πληροφορηϑθέντες τὸ γεγονὸς τοῦτο, κατελήφ-
θησαν ὑπὸ φόβου, διότι ἐγνώριζον τὰς συνεπείας τῶν ἀντιποίνων,
τὰ ὁποῖα εἰς τὴν περίπτωσιν αὐτὴν θὰ ἦσαν σκληρὰ καὶ ἀμείλικτα,
λόγῳ τοῦ φόνου στρατιωτικοῦ ἡγέτου καὶ διὰ τὸν λόγον τοῦτον
ἐγκατέλειψαν τὰς οἰκίας τῶν καὶ ἀνῆλθον στὰ βουνά. Αἱ προβλέψεις
δὲ τῶν κατοίκων δὲν ἄργησαν νὰ ἐπαληθεύσουν. Οὕτω κατὰ τὰς
ἀπογευματινὰάς ὥρας τῆς αὐτῆς ἡμέρας λόχος Γερμανικός, ἐκ Μονεμ-
βασίας προερχόμενος, ἔφθασεν εἰς τοὺς Μολάους καὶ περιεκύκλωσε
τὴν πόλιν μὲ τὸν σκοπὸν νὰ πραγματοποιήση κατὰ τοῦ πληθυσμοῦ
σκληρὰ ἀντίποινα,
Εἰς τὴν πόλιν τῶν Μολάων ἥδρευε τάγμα ἀσφαλείας. Ὁ Διοι-
κητὴς τοῦ Τάγματος Τοόμπος, ἀντιληφθεὶς τὸν μεγάλον κίνδυνον ποὺ
διέτρεχον οἱ κάτοικοι τῶν Μολάων ἀπὸ τὴν Γερμανικὴν μῆνιν, καὶ
βλέπων ἐπικείμενα κατὰ τῆς πόλεως σκληρὰ ἀντίποινα, ἐπλησίασε
τὸν Γερμανὸν Διοικητὴν τοῦ Στρατιωτικοῦ τμήματος καὶ ἀνέπτυξεν
εἰς αὐτὸν ὅτι οἱ κάτοικοι τῶν Μολάων εἶναι τελείως ἀνεύθυνοι καὶ
ξένοι πρὸς τὴν δολοφονίαν τοῦ Γερμανοῦ στρατηγοῦ καὶ τῶν συνο-
δῶν του ἀξιωματικῶν, καὶ ὅτι τὴν ἐνέδραν αὐτὴν παρεσκεύασαν καὶ
ὠργάνωσαν μυστικὰ οἱ κομμουνισταί, ἀπὸ σκοποῦ ἐγγότατα τῶν
ἰλολάων, διὰ νὰ προκαλέσουν Γερμανικὰ ἀντίποινα κατὰ τῶν κατοί-
κὼν τῆς πόλεως, τοὺς ὁποίους ἐμίσων θανασίμως διότι ἅπαντες οἱ
κάτοικοι ἔτρεφον ἀντικομμουνιστικὰ αἰσθήματα καὶ ἠρνήθησαν εὐθὺς
ἐξ ἀρχῆς νά ἀσπασθοῦν τάς ἰδέας τῶν καὶ νὰ τοὺς ἀκολουθήσουν
εἰς τὸ βουνό, "Ετόνισε δὲ ἐπὶ πλέον ὁ Τσόμπος ὅτι οἱ κάτοικοι τῶν
λολάων, λόγῳ τῶν ἀντικομμουνιστικῶν τῶν φρονημάτων, ἐδοκιμά-
σθησαν καὶ ἐτιμωρήθησαν σκληρῶς ἀπὸ τοὺς κομμουνιστάς, οἱ ὁποῖοι
μὲ ἰσχυρὰς δυνάμεις ἐπετέθησαν κατὰ τῆς πόλεως δὶς καὶ ἐφόνευσαν
τὰ ἐκλεκτότερα τέκνα της καὶ συνεπῶς δὲν εἶναι ὀρθὸν καὶ δίκαιον
νὰ γίνεται σκέψις ἀπὸ τὴν Γερμανικὴν διοίκησιν περὶ ἐπιβολῆς ἄντι-
ποίνων ἐναντίον πληθυσμοῦ τελείως ὀθώου καὶ ἐθνικόφρονος.
Τὰ λόγια τοῦ Τσόμπου ἔπεισαν τὸν Γερμανὸν Διοικητὴν τοῦ
τμήματος ὅτι οἱ κάτοικοι τῶν Μολάων εἶναι τελείως ἀνεύθυνοι καὶ
ὅτι ἐξ ὁλοκλήρου ὑπεύθυνοι διὰ τὴν ἐνέδραν εἶναι οἱ κομμουνισταὶ
τῆς περιφερείας καὶ οὕτω οὐδὲν ἀντίποινον διέταξε κατὰ τῆς πόλεως,
λύσας ἀμέσως τὴν πολιορκίαν. Ἢ Γερμανικὴ ὅμως Στρατιωτικὴ Δι-
οἰκησις Ελλάδος, διὰ τὸν φόνον τοῦ στρατηγοῦ μετὰ τοῦ ἐπιτελείου
τοῦ, ἔλαβεν ἀντίποινα καὶ ἐξετέλεσε 200 κομμουνιστὰς κρατουμένους
εἰς τὰς φυλακὰς Χατζηκώστα καὶ διέταξε τὸν τυφεκισμὸν ὅλων τῶν
 -- 22--

ἀνδρῶν, τοὺς ὁποίους ϑὰ συναντοῦσαν τὰ Γερμανικὰ στρατεύματα

ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Μολάων πρὸς Σπάρτην ἔξωθι τῶν χωρίων. Τὰ ἀντίποι-
να αὐτὰ ἀνεκοινώθησαν διὰ τῶν ἐφημερίδων πρὸς τὸν “Ἑλληνικὸν
λαόν, ὡς ἑξῆς :
Ὁ Στρατιωτικὰς Διοικητὴς Ἑλλλάδος.
Δολοφονία Γερμανοῦ Στρατηγοῦ.
Τὴν 27 - 4 - 44 κομμουνιστικαὶ συμμορίαι παρὰ τοὺς Μολάους,
κατόπιν μιᾶς ἐξ ἐνέδρας ἐπιθέσεως, ἐδολοφόνησαν ἀνάνδρως ἕνα
Γερμανὸν Στρατηγὸν καὶ τρεῖς συνοδούς τοῦ ἀξιωματικοὺς καὶ ἐ-
τραυμάτισαν πολλοὺς Γερμανοὺς στρατιώτας, ᾿᾽ῶς ἀντίποινα θὰ
ἐκτελεσθοῦν :
1) Ὁ τυφεκισμὸς 200 κομμουνιστῶν τήν 1 - 5 - 44,
2) Ὃ τυφεκισμὸς ὅλων τῶν ἀνδρῶν τοὺς ὁποίως θὰ συναντή-
σοῦν τὰ Γερμανικὰ Στρατεύματα ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Μολάων πρὸς Σπάρ-
την, ἔξωθι τῶν χωρίων.
Ὑπὸ τὴν ἐντύπωσιν τοῦ κακουργήματος τούτου Ἕλληνες ἐθε-
λονταὶ ἐφόνευσαν αὐτοβούλως 100 ἄλλους κομμουνιστάς.

Ὃ Στρατιωτικὸς Διοικητὴς ᾿Βλλάδος.