język mówiony - język pisany

KULTURA JĘZYKA I KOMUNIKACJA W SZKOLE

Sytuacja
użycia języka

•Komunikacja bezpośrednia, naturalna •Komunikacja pośrednia, którą poznajemy

forma utrzymania kontaktu z otoczeniem, i kształcimy wyłącznie w szkole, proces
proces o charakterze interakcyjnym, o charakterze potencjalnie interakcyjnym,
kontakt twarzą w twarz z odbiorcą gdyż odbiorca nie zawsze musi być
komunikatu. określony.

•Doraźne porozumiewanie się •Świadome układanie wypowiedzi,

spontaniczność. planowość.

•Jednoczesność myślenia i •Celowość kształcenia wypowiedzi,

mówienia, niemożność usunięcia raz już swoboda
wypowiedzianych słów, chaotyczność w dokonywaniu poprawek
spowodowana wycofywaniem się z i przeróbek.
wcześniej sformułowanych myśli.

Czynniki
konstytutywne
komunikatu

•Fizyczny kontakt poprzez głos pomiędzy •Pośredni kontakt poprzez nośniki

nadawcą i odbiorcą komunikatu
(substancja foniczna odbierana kanałem
słuchowym).
•Istotna rola miejsca i czasu aktu
mówienia, przynależności społecznej jego
uczestników (tożsamość lub rozbieżność
kodów), stosunku zachodzącego między
uczestnikami formalny lub zażyły) mniej
istotna rola kontekstu językowego.
•Możliwość opuszczania wielu składników
wypowiedzenia.
informacji znaki graficzne, które
umożliwiają wymianę informacji
(substancja graficzna odbierana kanałem
wzrokowym).
•Istotna rola kontekstu językowego
znikoma sytuacyjnego.
•Wszystkie składniki wypowiedzi muszą być
wyrażone środkami werbalnymi lub
niewerbalnymi za pomocą słów lub
znaków interpunkcyjnych.
 Elementy
pozajęzykowe

•Ważne są takie składniki jak: intonacja, •Komunikatywność wypowiedzi pisemnej

tempo, pauzy, modulacja głosu, akcent,
mimika i gestykulacja. Warstwa
brzmieniowa wypowiedzi staje się
dodatkowym nośnikiem informacji o
nadawcy komunikatu.
dla odbiorcy i właściwy odbiór znaczeń
zapewnia ortografia i interpunkcja a także
układ graficzny tekstu (akapity, układ
stroficzny).

Funkcja
i tematyka

•Komunikowanie treści związanych •Komunikowanie myśli naukowej, społecznej

bezpośrednio z bieżącym życiem i artystycznej.
codziennym.
•Dominuje funkcja przedstawieniowa •Dominuje funkcja przedstawieniowa i
(komunikatywna), występuje także poetycka.
ekspresywna, impresywna i fatyczna.

struktura, org.
i budowa tekstu

•Naturalną formą wypowiedzi mówionej

•Wypowiedzi pisemne to najczęściej
jest dialog, właściwy mowie sytuacyjnej,
monologi, dialog może być elementem
narracje monologowe są związane z
monologu.
„mówieniem na określony temat” i służą
najczęściej przygotowaniu do pisania.
•Występuje swoista kompozycja
różnorodnych gatunków i form dłuższych
•Charakterystyczna jest niekształtność lub
wypowiedzi np. list, opis itp.
brak określonej budowy dłuższej
wypowiedzi.
•Intencjonalny charakter wymusza
zdyscyplinowanie narracji, możliwa jest też
•Występują częste zaburzenia spójności
korekta dzięki świadomej pracy nad
zdań i całego tekstu.
tekstem, w związku z przesunięciem
odbioru czasu komunikatu.

normatywność

• W mowie obserwuje się chwiejność norm

•W pisaniu zakłada się konieczność
poprawnościowych i szybkość przeobrażeń przestrzegania norm poprawności
w czasie.
językowej we wszystkich płaszczyznach
języka.
•Do oceny poprawności stosuje się normę
użytkową, która akcentuje •Do oceny poprawności stosuje się normę
komunikatywność, zrozumiałość, wzorcową, zakładającą zgodność
użyteczność, prostotę i wyrazistość, stosowanych form z tradycją językową i
w mniejszym stopniu zgodność z tradycją i regułami gramatycznymi.
systemem językowym.
•Dewiacje językowe podlegają ostrym
•Dewiacje językowe są ulotne, okazjonalne i sankcjom społecznymi dydaktycznym.
nieuchwytne, usprawiedliwione pośpiechem
stanem wzburzenia, zażenowaniem,
uznawane jako przejęzyczenia.
Płaszczyzna
semantyczna

•Uboższy zasób słów, ekspresywizmy, •Bogatszy zasób słów, zróżnicowane

wulgaryzmy, wyrazy potoczne i gwarowe.
•Obserwuje się mniejszą troskę
o estetykę, powtórzenia wyrazowe,
ubóstwo synonimów, stosowanie zaimków
nieokreślonych.
wybory leksykalne, poszukiwanie wyrazów
najtrafniejszych i właściwej terminologii.
•Dbanie o estetykę, unikanie powtórzeń
wyrazowych, bogactwo synonimów.

Płaszczyzna
składniowa

•Składnia charakteryzuje się eliptycznością, •Składnia tekstów pisanych to zdania

zdania są krótkie, urwane, dominują dłuższe, gramatycznie uporządkowane,
równoważniki, obecne są anakoluty. zdania pojedyncze są rozbudowane.

•Charakterystyczna jest mała zwięzłość i •Tekst pisany charakteryzuje zwięzłość i

dokładność niepełne wyrażanie treści, brak dokładność, pełność treściowa przekazu,
związków logicznych między składnikami ścisły związek logiczny między składnikami
wypowiedzi, potoki składniowe, wypowiedzi.
nieprecyzyjność.