ERHAN AFYONCU

HERKES İÇİN Kısa

(1302-1922)

6
 HERKES İÇİN KISA

OSMANLI TARİHİ
(1302-1922)

ERHAN AFYONCU
 HERKES İÇİN KISA OSMANLI TARİHİ (1302-1922)
Erhan Afyoncu

©Yeditepe Yayınevi
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Sertifika No: 49829

ISBN: 978-605-9787-87-1
Yeditepe Yayınevi: 334
İnceleme-Araştırma: 269

1. Baskı: Mayıs 2017

6. Baskı: Şubat 2021

Sayfa Düzeni
Adem Şenel

Kapak Tasarımı
Sercan Arslan

Baskı-Cilt
Şenyıldız Yay. Matbaacılık Ltd.Şti.
Gümüşsuyu Cad. Işık Sanayi Sitesi C Blok No:102 - Topkapı / İstanbul
Tel: 0212 483 47 91-92 (Sertifika No: 45097)

YEDİTEPE YAYINEVİ
Çatalçeşme Sok. No: 52/1 34410 Cağaloğlu-İstanbul
Tel: (0212) 528 47 53 Faks: (0212) 512 33 78
www.yeditepeyayinevi.com / bilgi@yeditepeyayinevi.com
 HERKES İÇİN KISA

OSMANLI TARİHİ
(1302-1922)

ERHAN AFYONCU
 Erhan Afyoncu
1967’de Tokat’ta doğdu. İlk ve orta öğrenimini burada tamamladı. 1984’te
başladığı Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, Tarih Öğretmenliği
Anabilim Dalı’ndan 1988’de mezun oldu. 1989’da Marmara Üniversitesi Atatürk
Eğitim Fakültesi, Tarih Öğretmenliği Anabilim Dalı’na Araştırma Görevlisi olarak
atandı. Yüksek lisansını Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeniçağ
Tarihi Bilim Dalı’nda Necati Efendi Tarih-i Kırım (Rusya Sefaretnamesi) isimli tez
ile 1990’da tamamladı. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı’nda Osmanlı Devlet Teşkilatında Defterhâne-i Âmire
(XVI-XVIII. Yüzyıllar) isimli tez ile doktorasını 1997’de bitirdi. 2000 yılında
yardımcı doçent oldu. 2001 yılında Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi
Tarih Bölümü’ne geçti. 2008’de doçent, 2014’te profesör oldu.
Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi’nde Tarih Bölüm başkan
yardımcılığı, Yeniçağ Tarihi Anabilim başkanlığı ile fakülte ve yönetim kurullarında
üye olarak vazife yaptı. 2012-2015 yılları arasında Atatürk Kültür, Dil ve Tarih
Yüksek Kurumu yönetim kurulu üyeliğinde bulundu. 2016 Şubat’ında Marmara
Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi dekanı, 4 Ekim 2016’da ise Millî Savunma
Üniversitesi Rektörü oldu.
Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, Sahte Mesih (Osmanlı
Belgeleri Işığında Dönmeliğin Kurucusu Sabatay Sevi ve Yahudiler), Osmanlı Devlet
Teşkilatında Defterhâne-i Âmire (XVI-XVIII. yüzyıllar), Süleyman Şah Türbesi ve
Turhan Sultan (Uğur Demir ile birlikte) isimli akademik kitaplarının yanında
akademik bilgileri popüler dille kaleme aldığı Sorularla Osmanlı İmparatorluğu,
Truva’nın İntikamı, Yavuz’un Küpesi, Baltacı ve Katerina, Muhteşem Valide Kösem
Sultan, Osmanlı’nın Hayaleti, Osmanlı İmparatorluğu’nda Askeri İsyanlar ve
Darbeler (Ahmet Önal ve Uğur Demir ile birlikte), Son Dünya Düzeni, Fransa’ya
Osmanlı Tokadı (Ahmet Önal ve Uğur Demir ile birlikte), 1453 Panorama Tarih
Müzesi (Coşkun Yılmaz ile birlikte), Osmanlı’nın Hayaleti, Muhteşem Süleyman
ve Herkes İçin Kısa Osmanlı Tarihi (1302-1922) adlı eserleri vardır. Başta Balyos
raporları ile Zinkeisen ve Jorga tarihleri olmak üzere Osmanlı tarihi ile ilgili
birçok eserin editörlüğünü yaparak bu eserlerin Türkçe’ye kazandırılmasını
sağlamıştır. Osmanlı bürokrasisi, savaş tarihi, aşiretler, Osmanlı tarihçileri ve tarih
yazıcılığı üzerine araştırmalar yapmaktadır. Bu konular üzerine birçok makale,
tebliğ ve ansiklopedi maddesi kaleme almıştır. Eserleri İngilizce, Almanca, Çince,
Sırpça, Makedonca, Arnavutça, Romence ve Korece’ye çevrilmiştir. Akademik
çalışmalarının yanı sıra popüler tarih yazıları da yazmaktadır.
e-mail: eafyoncu@hotmail.com
Romanlarıyla tarihi sevdiren, samimiyetin timsali
Değerli Ağabeyim Mehmet Niyazi Özdemir’e
 İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ .............................................................................................................................................9

GAZİ UÇ BEYLİĞİ’NDEN
MERKEZİ DEVLET TEŞEBBÜSÜNE (1302-1402)
TÜRKLER’İN ANADOLU’YA GELİŞİ ................................................................................. 13
BİR CİHAN DEVLETİNİN DOĞUŞU ..................................................................................16
MERKEZİ DEVLET TEŞEBBÜSÜ ......................................................................................... 33

FETRET DEVRİ’NDEN FATİH’İN MERKEZİ RUMELİ-ANADOLU

İMPARATORLUĞU’NA (1402-1481)
ANKARA BOZGUN YILLARI ............................................................................................... 43
FATİH DÖNEMİ (1451-1481)................................................................................................... 56
İSTANBUL’UN FETHİ .............................................................................................................. 57
DURDURULAMAYAN FETİHLER ...................................................................................... 64

CİHANŞÜMUL İMPARATORLUK TEŞEBBÜSÜ (1481-1571)

İKİNCİ BÂYEZİD DÖNEMİ (1481-1512) ............................................................................. 71
YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİ (1512-1520)................................................................ 75
MUHTEŞEM SÜLEYMAN DÖNEMİ (1520-1566) ........................................................... 82
BATI İLE İLİŞKİLER.................................................................................................................. 83
İRAN SEFERLERİ .......................................................................................................................91
DENİZ SEFERLERİ .................................................................................................................... 94
İÇ GELİŞMELER ......................................................................................................................... 97
İHTİŞAMIN DEVAMI .............................................................................................................. 99

BÜYÜK BUHRAN VE DÖNÜŞÜM DÖNEMİ (1571-1699)

OSMANLI-İRAN SAVAŞLARI (1578-1619) ....................................................................... 109
OSMANLI-AVUSTURYA SAVAŞLARI (1593-1606) ....................................................... 113
OSMANLILAR AFRİKA’DA ..................................................................................................119
KAPIKULU İSYANLARI........................................................................................................ 121
16. YÜZYILIN SONLARINDA İÇ VE DIŞ GELİŞMELER............................................ 124

7
16. YÜZYILIN SONLARINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU ............................... 127
OSMANLI’NIN DÜNYAYA TESİRLERİ........................................................................... 129
CELALİ İSYANLARI (1596-1610)......................................................................................... 138
17. YÜZYILIN İLK YARISINDA İÇ VE DIŞ GELİŞMELER ......................................... 142
GENÇ OSMAN DÖNEMİ (1618-1622) ............................................................................... 144
DÖRDÜNCÜ MURAD DÖNEMİ (1623-1640) ................................................................ 151
17. YÜZYIL ISLAHATLARI .................................................................................................. 158
SULTAN İBRAHİM DÖNEMİ (1640-1648) .......................................................................161
İÇ KARIŞIKLIKLAR................................................................................................................ 166
KÖPRÜLÜLER DÖNEMİ (1656-1683) ................................................................................ 169
VİYANA BOZGUN YILLARI (1683-1699) .........................................................................174

KARLOFÇA’DAN YENİÇERİLİĞİN KALDIRILMASINA (1699-1826)

18. YÜZYILIN BAŞLARINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU ................................ 183
LALE DEVRİ (1718-1730) .......................................................................................................190
BİRİNCİ MAHMUD DÖNEMİ (1730-1754) ..................................................................... 196
OSMANLI-RUSYA/AVUSTURYA SAVAŞI (1736-1739) ................................................. 199
ÜÇÜNCÜ OSMAN DÖNEMİ (1754-1757)........................................................................203
ÜÇÜNCÜ MUSTAFA DÖNEMİ (1757-1774) ....................................................................206
18. YÜZYIL ISLAHATLARI ..................................................................................................209
1768-1774 OSMANLI-RUS SAVAŞI .......................................................................................211
BİRİNCİ ABDÜLHAMİD DÖNEMİ (1774-1789) .............................................................217
ÜÇÜNCÜ SELİM DÖNEMİ (1789-1807) ........................................................................... 221
İKİNCİ MAHMUD DÖNEMİ (1808-1839) .......................................................................228

YENİÇERİLİĞİN İLGASINDAN
II. ABDÜLHAMİD’İN TAHTTAN İNDİRİLMESİNE (1826-1909)
TANZİMAT PADİŞAHI..........................................................................................................243
KIRIM HARBİ (1853-1856) ....................................................................................................246
ISLAHAT FERMANI (1856) ..................................................................................................248
SULTAN ABDÜLAZİZ DÖNEMİ (1861-1876) ................................................................. 251
İKİNCİ ABDÜLHAMİD DÖNEMİ (1876-1909) .............................................................. 257

İMPARATORLUĞUN SON GÜNLERİ (1909-1922)

İTTİHAD VE TERAKKİ DÖNEMİ ....................................................................................267
İŞGAL GÜNLERİ (1918-1922) ............................................................................................... 275

BİBLİYOGRAFYA................................................................................................................... 281

8
 ÖNSÖZ

ürkiye’de herkes tarih meraklısıdır. Ancak popüler tarih-

T çilik fazla gelişmemiştir. Akademisyenler popüler tarih-
ten uzak dururlar. Bu alanda nadiren yazan akademisyenle-
rin çoğu ise fazla akademik ve anlaşılmaz bir dil kullandıkları
için yazdıkları okunmaz. Tarihçiliği kendinden menkul olan-
ların yazdıkları ise ya tarih pazarlamasıdır veya kin ve nef-
ret tarihçiliğidir. Bu yüzden son 50-60 yılda bütün dünyada
Osmanlı tarih yazıcılığı büyük aşama kaydetmesine rağmen,
akademik araştırmalarda ortaya çıkan sonuçlar ülkemizde ka-
muoyuna fazla ulaşamamıştır. Tarihçilik belgeyle ve bu bel-
genin analiziyle yapılır. Tarih pozitif bilimler gibi laboratuvar
imkânı olan bir bilim dalı olmadığı için tarihçinin bilimselliği
kullandığı metot ve eleştirel yöntemidir. Yapılan araştırmada
kullanılan tarihle ilgili eserleri kaleme alan müelliflerin eseri
yazış maksadından tutun da hangi grubun adamı olduğuna
dair birçok husus iyice incelenmelidir. Ancak bunlara dikkat
edilmediği için birçok araştırmada Osmanlı kroniklerinde an-
latılan hadiseler tenkitsiz nakledilmiştir.
Bu kitapta Osmanlı tarihi ile ilgili birçok konu incelenirken
akademik araştırmaların sonucunda ortaya çıkan bilgilerden
hareket edilmiş, ancak konular popüler bir üslupla verilmeye
çalışılmıştır. Osmanlı tarihini dönemlere ayırırken rahmetli
Halil İnalcık hocamızın 1960’larda kaleme aldığı “Türk İdari
Teşkilatı Tarihi Ders Notları”nda kabul ettiği dönüm nokta-
larına uyduk. Bu kitapta herkesin anlayacağı bir üslupla Os-
manlı tarihini ana hatlarıyla kaleme aldık.

ERHAN AFYONCU
Mayıs 2017

9
 HERKES İÇİN Kısa

(1302-1922)

Osmanlı İmparatorluğu, tarihin gördüğü en büyük imparatorluklardan

birisiydi. 16. yüzyılda dünya siyasetine yön vererek, bugünkü dünyanın
siyasi ve dini yapısının oluşmasına büyük katkıda bulundu. Osmanlı
İmparatorluğu, tarih sahnesinden çekilmesine rağmen hâlâ izleri duruyor.
Ancak hayatımızın hemen hemen her safhasında izleriyle karşılaşmamıza
rağmen Osmanlı tarihi özellikle akademik dünyanın dışındaki okurlar için
hâlâ karanlıklar içerisinde.
Son 50-60 yılda bütün dünyada Osmanlı tarih yazıcılığı büyük aşama
kaydetmesine rağmen, akademik araştırmalarda ortaya çıkan sonuçlar
ülkemizde kamuoyuna fazla ulaşamadı. Bu kitapta Osmanlı tarihi ana
hatlarıyla anlatılırken akademik araştırmaların sonucunda ortaya çıkan
bilgilerden hareket edilmiş, ancak konular anlaşılır bir üslupla verilmeye
çalışılmıştır.

yeditepeyayinevi.com
/ yeditepekitap
/ yeditepekitap
/ yeditepeyayinevi