Professional Documents
Culture Documents
หน่วยการพัฒนาที่ 1
หน่วยการพัฒนาที่ 1
เอกสารประกอบการอบรม
หนวยการพัฒนาที่ 1 หลักการและแนวคิดพื้นฐาน
รูปแบบการจัดการเรียนการสอนในประเทศไทยและป%ญหาที่เกิดขึ้น
1. รูปแบบที่มีการจัดการเรียนการสอนในประเทศไทย
สภาพการสอนส$วนใหญ$ ในประเทศไทยป+ จจุ บันจะมีรู ปแบบการสอนแบบบรรยาย (Passive learning) ซึ่งเป6 น
การสอนที่เน7นการถ$ายทอดความรู7จากครูผู7สอนไปสู$ผู7เรียนโดยการพูดซึ่งอาจจะมีโสตทัศนูปกรณ=ช$วยในการสอน
เช$น สไลด= หรือ Power Point เป6นต7น เพื่อช$วยอธิบายเนื้อหาที่ผู7สอนได7เตรียมไว7 ให7เข7าใจง$ายขึ้น ทั้งนี้หน7าที่ของ
ผู+เรียนสวนใหญอาจจะใช+การจดบันทึกเพื่อนําไปทองจําภายหลัง และบางครั้งเมื่อสงสัยผู+เรียนอาจจะยกมือ
เพื่อซักถามข+อสงสัยนั้น การสอนในลักษณะนี้จึง เหมาะสมในการเรียนในห7องเรียนกลุ$มใหญ$ รวมทั้งเนื้อหาที่เป6น
นามธรรมหรือเข7าใจยาก ซึ่งอาจจะมีการแสดงตั วอย$างการแก7ป+ญหารวมทั้ งการสอนแบบนี้จะมีข7อดี ที่สามารถ
กําหนดระยะเวลาการสอนได7 จึงทําให7สามารถสอนได7ครบตามวัตถุประสงค=ของหลักสูตรหรือเกณฑ=ที่กําหนดไว7ได7
ภายในกรอบเวลาไว7
2. ป%ญหาที่เกิดขึ้นกับการเรียนการสอนในป%จจุบัน
การสอนแบบบรรยายนี้ไม$ เหมาะสมกั บสภาพทั่ วไปของห7 องเรี ยนในประเทศไทยที่ ไม$ ได7แ บ$ งแยกเด็ กอ$ อ นและ
เด็กเก$งออกจากกัน ทําให7การสอนประเภทนี้มีป+ญหากับเด็กที่เรียนตามไม$ทัน นอกจากนี้ การสอนแบบบรรยายโดย
เน7 นการพูดบรรยายนั้ นทํ า ให7 ผู7 เรี ยนไม$ มี ส$ว นร$ วมในการเรี ยนและขาดแรงดึ ง ดู ดหรื อ จู ง ใจให7 สนใจในบทเรี ย น
ตลอดเวลา นักเรียนไม$กระตือรือร7นในการแสวงหาความรู7ทําให7มีลักษณะการเรียนรู7แบบ passive learning ซึ่ง
ไม$ส$งเสริมหรือช$วยให7นักเรียนได7ใช7ความคิดอย$างมีวิจารณญาณ (Critical Thinking) หรือการคิดอย$างสร7างสรรค=
ผู7สอนและผู7เรียนต$างก็เหนื่อยล7าและเกิดความเบื่อหน$ายต$อการเรียนการสอน
นอกจากนี้ยังมีป+ญหาในเรื่องระบบการศึกษา ป+ญหาของระบบการศึกษาไทยคือการติดอยู$กับกรอบหรือ
ขนบเดิม ๆ มากมายที่ขัดขวางการเปลี่ยนแปลง ตั้งแต$วาทกรรมเกี่ ยวกับกระบวนการเรี ยนรู7 ที่ต7องเริ่มต7 นจาก
ห7องเรียนสี่เหลี่ยมเล็กๆ โดยมีครูเป6นศูนย=กลางของการจัดการเรียนรู7 ตั้งแต$ระดับอนุบาลไปจนถึงมหาวิทยาลั ย
และครูยังเป6นผู7ถือครองอํานาจสูงสุดในห7องเรียน ระบบการศึกษาไทยยังติดกับดักของเสรีนิยมใหม$ที่มุ$งเน7นการ
ผลิตนักเรียนเพื่อเข7าไปตอบสนองอุตสาหกรรมต$างๆ ตามกระแส หรือแม7แต$การเน7นให7เรียนหนักแต$ขาด การ
ตั้งเปPาหมายที่ชัดเจน ทําให7นักเรียนไม$เข7าใจความหมายที่แท7จริงของกระบวนการเรียนรู7 ไม$เป6นตัวของตัวเอง ซึ่ง
ในท7ายที่สุดนักเรียนและครู ก็จะขาดกําลังใจและหมดไฟกับการเปลี่ยนแปลงระบบการศึกษา
จากป+ญหาจึงส$งผลกระทบต$อคุณภาพการศึกษาพื้นฐานตกต่ํา ในการจัดการทดสอบการศึกษาขั้นพื้นฐาน
(Ordinary National Educational Test: O-Net) ในทุกๆ ป[นั้น ผลที่ออกมามักจะเป6 นไปในทิศทางเดียวกัน ใน
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
ทุ ก ๆ ป[ นั่ น ก็ คื อ เด็ ก ไทยมี ค วามรู7 ต่ํ า กว$ า มาตรฐานอยู$ เ สมอๆ แม7 แ ต$ ก ารศึ ก ษาขององค= ก ารความร$ ว มมื อ
ทางเศรษฐกิจและการพัฒนา (Organization for Economics Co-operation and Development, OECD) ที่รู7
กั นในชื่ อ ของ PISA (Programme for International Students Assessment) พบว$ านั ก เรี ย นไทยที่ จั ด ได7 ว$ า มี
ความรู7วิทยาศาสตร=อยู$ในระดับสูงมีเพียง 1% เท$านั้นเอง ทั้ง ๆ ที่เราใช7เวลาในการเรียนการสอนมากกว$า 8 ชม.
ต$อวัน PISA ยังพบว$า เด็กไทย 74% อ$านภาษาไทยไม$รู7เรื่อง คือมีตั้งแต$อ$านไม$ออก อ$านแล7วตีความไม$ได7 วิเคราะห=
ความหมายไม$ถูก หรือแม7แต$ใช7ภาษาให7เป6นประโยชน=ในการศึกษาวิชาอื่น ๆ
ดังนั้น การเรียนการสอนจึงไม$ตอบสนองต$อความต7องการของสมรรถนะโลกและอาชีพที่ต7องการในอนาคต
ดังรูปที่ 1 และ 2 ตามลําดับ
เอกสารอ+างอิง
Diane Tavenner, หนังสือ Prepared: เปnดนวัตกรรม ‘ซัมมิต’ โรงเรียนเตรียมคน พร7อมสู7อนาคต
Phuttarat, 2016, ข7อป+ญหาของการจัดการศึกษาในระบบไทย, https://legal.sru.ac.th/5-issues-of-
education-management-in-the-thai-system/#
Forum, W. E. (2020). The future of jobs report 2020. Retrieved from Geneva.
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
เอกสารอ+างอิง
Bonwell, C. C., and Eison, J.A. (1991). Active learning: creating excitement in the classroom.
ERIC Higher Education Report No. 1
Freeman, S., Eddy, S.L., McDonough, M., Smith, M.K., Okoroafor, N., Jordt, H., and Wenderoth,
M.P. (2 0 1 4 ) . Active learning increases student performance in science, engineering, and
mathematics. Proceedings of the National Academy of Sciences USA 111, 8410-8415.
Carr, R., Palmer, S., and Hagel, P. (2 0 1 5 ) . Active learning: the importance of developing a
comprehensive measure. Active Learning in Higher Education 16, 173-186.
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
รูปที่ 1 พีระมิดแห$งการเรียนรู7
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
กฎการเรียนรู+ของธอรQนไดคQ
กฎการเรียนรู7ของธอร=นไดค= สรุปได7ดังนี้
- กฎแห$ ง ความพร7 อ ม (Law of Readiness) การเรี ย นรู7 จ ะเกิ ด ขึ้ น ได7 ดี ถ7 า ผู7 เ รี ย นมี ค วามพร7 อ มทั้ ง
ทางร$างกายและจิตใจ
- กฎแห$งการฝƒกหัด (Law of Exercise) การฝƒกหัดหรือกระทําบ$อยๆ ด7วยความเข7าใจจะทําให7การเรียนรู7
นั้นคงทนถาวร ถ7าไม$ได7กระทําซ้ําบ$อยๆ การเรียนรู7นั้นจะไม$คงทนถาวรและในที่สุดอาจลืมได7
- กฎแห$งการใช7 (Law of Use and Disuse) การเรียนรู7เกิดจากการเชื่อมโยงระหว$างสิ่งเร7ากับ การ
ตอบสนอง ความมั่นคงของการเรียนรู7จะเกิดขึ้น หากได7มีการนําไปใช7บ$อยๆ หากไม$มีการนําไปใช7อาจมีการลื ม
เกิดขึ้นได7
- กฎแห$งผลที่พึงพอใจ (Law of Effect) เมื่อบุคคลได7รับผลที่ พึงพอใจย$ อมอยากจะเรียนรู7ต$อไป แต$ถ7า
ได7รับผลที่ไม$พึงพอใจ จะไม$อยากเรียนรู7 ดังนั้นการได7รับผลที่พึงพอใจจึงเป6นป+จจัยสําคัญในการเรียนรู7
การเรียนรู7แบบวางเงื่อนไขแบบคลาสสิคคือการตอบสนองที่เป6นไปโดยอัตโนมัติเมื่อนําสิ่งเร7าใหม$มาควบคู$กับสิ่งเร7า
เดิม ซึ่งนักจิตวิทยาเรียกพฤติกรรมการตอบสนองนี้ว$าพฤติกรรมเรสปอนเด7นท=
สรุปการทดลองของพาฟลอฟ
การทดลองของพาฟลอฟ สรุปเป6นกฎการเรียนรู7ได7ดังนี้
- พฤติกรรมการตอบสนองของมนุษย=เกิดจากการวางเงื่อนไขที่ตอบสนองต$อความต7องการทางธรรมชาติ
(สุนัขน้ําลายไหลเมื่อได7รับผงเนื้อ)
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
- พฤติกรรมการตอบสนองของมนุษย=สามารถเกิดขึ้นได7จากสิ่งเร7าที่เชื่อมโยงกับสิ่งเร7าตามธรรมชาติ (สุนัข
น้ําลายไหลเมื่อได7ยินเสียงกระดิ่ง)
- พฤติกรรมการตอบสนองของมนุษย=ที่เกิดจากสิ่งเร7าที่ เชื่อมโยงกับสิ่งเร7าตามธรรมชาติจะลดลงเรื่อ ยๆ
และหยุดลงในที่สุดหากไม$ได7รับการตอบสนองตามธรรมชาติ (เมื่อสั่นกระดิ่งโดยไม$ให7ผงเนื้อติดๆ กันหลายครั้งสุนัข
จะหยุดน้ําลายไหล)
- พฤติกรรมการตอบสนองของมนุษย=ต$อสิ่งเร7าที่เชื่อมโยงกับสิ่งเร7าตามธรรมชาติจะลดลงและหยุดไปเมื่อ
ไม$ได7รับการตอบสนองตามธรรมชาติและจะกลับปรากฏขึ้นได7อีกโดยไม$ต7องใช7สิ่งเร7าตามธรรมชาติ (เมื่อผ$านไปช$วง
ระยะเวลาหนึ่ง สั่นกระดิ่งใหม$โดยไม$ให7ผงเนื้อเช$นเดิม สุนัขจะน้ําลายไหลอีก)
- มนุษย=มีแนวโน7มที่จะรับรู7สิ่งเร7าที่มีลักษณะคล7ายๆ กัน และจะตอบสนองเหมือนๆ กัน (เมื่อสุนัขเรียนรู7
โดยมี เสียงกระดิ่ งเป6นเงื่อนไขแล7 ว ถ7าใช7เสี ยงนกหวีดหรือระฆังที่คล7ายเสียงกระดิ่งแทนเสียงกระดิ่ง สุนัข ก็ จะมี
น้ําลายไหลได7)
- บุคคลมีแนวโน7มทีจะจําแนกลักษณะของสิ่งเร7าให7แตกต$างกันและเลือกตอบสนองได7ถูกต7อง (เมื่อใช7เสียง
กระดิ่ง เสียงฉิ่ง เสียงประทัด หรือเสียงอื่นเป6นสิ่งเร7า แต$ให7อาหารสุนัขพร7อมกับเสียงกระดิ่งเท$านั้น สุนัขจะน้ําลาย
ไหล เมื่อได7ยินเสียงกระดิ่ง ส$วนเสียงอื่นๆ จะไม$ทําให7สุนัขน้ําลายไหล)
- กฎแห$งการลดภาวะ (Law of Extinction) พาฟลอฟ กล$าวว$า ความเข7มของการตอบสนองจะลดลง
เรื่อย ๆ หากบุคคลได7รับแต$สิ่งเร7าที่วาง เงื่อนไขอย$างเดียว หรือความสัมพันธ=ระหว$างสิ่งเร7าที่วางเงื่อนไขกับสิ่งเร7าที่
ไม$วางเงื่อนไขห$างกันออกไปมากขึ้น
- กฎแห$งการฟ‘’นคืนสภาพเดิมตามธรรมชาติ (Law of Spontaneous Recovery) กล$าวคือการตอบสนอง
ที่เกิดจากการวางเงื่อนไขลดลง สามารถเกิดขึ้นได7อีก โดยไม$ต7องใช7สิ่งเร7าที่ไม$วางเงื่อนไขมาเข7าคู$
- กฎแห$งการถ$ายโยงการเรียนรู7สู$สถานการณ=อื่น (Law of Generalization) กล$าวคือ เมื่อเกิดการเรียนรู7
จากการวางเงื่อนไขแล7ว หากมีสิ่งเร7า ที่คล7ายๆ กับสิ่งเร7าที่วางเงื่อนไขมากระตุ7น อาจทําให7เกิดการตอบสนองที่
เหมือนกันได7
- กฎแห$งการจําแนกความแตกต$าง (Law of Discrimination) กล$าวคือ หากมีการใช7สิ่งเร7าที่วางเงื่อนไข
หลายแบบ แต$มีการใช7สิ่งเร7าที่ไม$วางเงื่อนไขเข7าคู$กับสิ่งเร7าที่วางเงื่อนไขอย$างใดอย$างหนึ่งเท$านั้นก็สามารถช$วยให7
เกิดการเรียนรู7ได7โดยสามารถแยกความแตกต$างและเลือกตอบสนองเฉพาะสิ่งเร7าที่วางเงื่อนไขเท$านั้นได7
3. ทฤษฎีการวางเงื่อนไขของวัตสัน (Watson)
จอห=น บี วัตสัน (John B. Watson) เป6นนักจิตวิทยาชาวอเมริกัน มีช$วงชีวิตอยู$ระหว$างป[ ค.ศ. 1878–
1958 รวมอายุได7 90 ป[ วัตสันได7นําเอาทฤษฎีของพาฟลอฟมาเป6นหลักสําคัญในการอธิบายเรื่องการเรียน ผลงาน
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
การประยุกตQใช+ในด+านการเรียนการสอน
- ในแง$ ของความแตกต$ า งระหว$ า งบุ ค คล ความแตกต$ างทางด7 านอารมณ=มี แบบแผนการตอบสนองได7
ไม$เท$ากัน จําเป6นต7องคํานึงถึงสภาพทางอารมณ=ผู7เรียนว$าเหมาะสมที่จะสอนเนื้อหาอะไร
- การวางเงื่อนไข เป6นเรื่องที่เกี่ยวกับพฤติกรรมทางด7านอารมณ=ด7วย โดยปกติผู7สอนสามารถทําให7ผู7เรียน
รู7สึกชอบหรือไม$ชอบเนื้อหาที่เรียนหรือสิ่งแวดล7อมในการเรียน
- การลบพฤติกรรมที่วางเงื่อนไข ผู7เรียนที่ถูกวางเงื่อนไขให7กลัวผู7สอน เราอาจช$วยได7โดยปPองกั นไม$ ให7
ผู7สอนทําโทษเขา
หลักการสําคัญของทฤษฎีการเรียนรู+กลุมป%ญญานิยม
หลักการสําคัญที่สนับสนุนทฤษฎีการเรียนรู7ทางป+ญญาคือ การเรียนรู7เป6นกระบวนการของการจัดระเบียบข7อมูลให7
เป6นแบบจําลองแนวคิด ครูควรจัดระเบียบ ลําดับและนําเสนอวิธีการที่เน7นความเข7าใจและมีความหมายต$อผู7เรียน
ความคงทนและการฟ‘’นคืนเป6นส$วนสําคัญในการสร7างทางความคิดในสมองความจําสามารถส$งเสริมด7วยการจัดสื่อ
การเรียนรู7 ครูต7องจัดเตรียมเครื่องมือที่ช$วยให7สมองของผู7เรียนประมวลผลข7อมูล
1. ทฤษฎีการเรียนรู+โดยการค+นพบของบรูนเนอรQ
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
บรู น เนอร= เ ชื่ อ ว$ า มนุ ษ ย= เ ลื อ กที่ จ ะรั บ รู7 สิ่ ง ที่ ต นเองสนใจ และการเรี ย นรู7 จ ะเกิ ด ขึ้ น เมื่ อ ผู7 เ รี ย นได7 มี
ปฏิสัมพันธ=กับสิ่งแวดล7อมซึ่งนําไปสู$การค7นพบและการแก7ป+ญหา เรียกว$า การเรียนรู7โดยการค7นพบ (Discovery
approach)
แนวคิดพื้นฐานที่สําคัญของบรูนเนอร=มีดังนี้
- การเรียนรู7เป6นกระบวนการที่ผู7เรียนมีปฏิสัมพันธ=กับสิ่งแวดล7อมด7วยตนเอง
- ผู7เรียนแต$ละคนมีประสบการณ=และพื้นฐานความรู7แตกต$างกัน การเรียนรู7จะเกิดขึ้น จากการที่ผู7เรี ยน
สร7างความสัมพันธ=ระหว$างสิ่งที่พบใหม$กับประสบการณ=และความหมายใหม$
- พัฒนาการทางเชาวน=ป+ญญาจะเห็นได7ชัดโดยที่ผู7เรียนสามารถรับสิ่งเร7าที่ให7เลือกได7หลายอย$างพร7อมๆ กัน
- ขั้นการเรียนรู7จากการกระทํา เรียกว$า เอนแอคทีป (Enactive Stage) คือขั้นของการเรียนรู7จากการใช7
ประสาทสัมผัสรับรู7สิ่งต$างๆ การลงมือกระทําช$วยให7เด็กเกิดการเรียนรู7ได7 ดี เช$น การเลียนแบบ หรือการลงมือ
กระทํากับวัตถุสิ่งของ ส$วนใหญ$จะใช7ทักษะที่ซับซ7อน เช$น การขี่จักยาน เล$น เทนนิส เป6นต7น
- ขั้นการเรียนรู7จากความคิด เรียกว$า ไอคอนนิค (Iconic Stage) เป6นขั้นที่เด็กสามารถสร7างมโนภาพหรือ
จินตนาการขึ้ นในใจได7 เด็กสามารถที่ จะเรี ยนรู7 โดยการใช7ภาพแทนการสัมผั สจากของจริง เพื่อที่จะช$ วยขยาย
การเรียนรู7ที่เพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะความคิดรวบยอด กฎและหลักการ ซึ่งไม$สามารถแสดงให7เห็นได7 บรูนเนอร=ได7
เสนอแนะให7 นํา โสตทั ศ นู ป กรณ= มาใช7 ในการสอน ได7 แ ก$ ภาพนิ่ ง โทรทั ศน= หรื ออื่ นๆ เพื่ อ ที่ จะช$ ว ยให7 เด็ ก เกิ ด
จินตนาการประสบการณ=ที่เพิ่มขึ้น
- ขั้นการเรี ยนรู7สัญลั กษณ= และนามธรรม (Symbolic Stage) เป6นขั้ นการเรี ย นรู7 สิ่งที่ ซับซ7 อ น และเป6 น
นามธรรม จึงสามารถสร7างสมมติฐานและพิสูจน=สมมติฐานถูกหรือผิดได7 บรูนเนอร=ถือว$าการพัฒนาในขั้นนี้เป6นขั้น
สูงสุดของพัฒนาการทางความรู7ความเข7าใจ เช$น การคิดเชิงเหตุผล หรือการ แก7ป+ญหา และเชื่อว$าการพัฒนาการ
ทางความรู7ความเข7าใจจะควบคู$กันไป
2. ทฤษฎีการเรียนรู+อยางมีความหมายของออซุเบล (Ausubel)
ทฤษฎีการเรียนรู7อย$างมีความหมายของออซุเบล (Ausubel) เน7นความสําคัญของการเรียนรู7อย$างมีความ
เข7าใจและมีความหมาย เป6นการเรียนที่ผู7เรียนได7รับมาจากการที่ผู7สอนอธิบายสิ่งที่จะเรียนรู7ให7ทราบและผู7 เรียน
รับฟ+งด7วยความเข7าใจโดยผู7เรียนเห็นความสัมพันธ=ของสิ่งที่เรียนรู7กับโครงสร7างพุทธิป+ญญาที่ได7เก็บไว7ในความทรง
จําและจะมาสามารถนํามาใช7ในอนาคต
ออซูเบลสร7างความเชื่อมโยงระหว$างความรู7ทีมีมาก$อนกับข7อมูลใหม$ที่ช$วยให7ผู7เรียนเกิดการเรียนรู7อย$างมี
ความหมายทีไม$ต7องท$องจํา หลักการทั่วไปทีนํามาใช7 คือ
- นําเสนอกรอบ หลักการกว7าง ๆ ก$อนที่จะให7เรียนรู7ในเรื่องใหม$
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
- การจัดเรียบเรียงข7อมูลข$าวสารที่ต7องการให7เรียนรู7ออกเป6นหมวดหมู$
- แบ$งบทเรียนเป6นหัวข7อสําคัญ และบอกให7ทราบเกี่ยวกับหัวข7อสําคัญที่เป6นความคิดรวบยอดใหม$ที่ต7องเรียน
การเรี ยนรู7 เป6 น ปฏิ สัม พั นธ= ร ะหว$ า งบุ ค คลกั บ สิ่ ง แวดล7อ ม (field or environment) Lewin ระบุ ว$าสิ่ ง แวดล7 อ ม
ทางการเรียนรู7มี 2 ชนิด ได7แก$
1) สิ่งแวดล7อมทางกายภาพ (physical environment)
2) สิ่งแวดล7อมทางจิตวิทยา (psychological environment)
3. การเรี ยนรู7 เป6 นสิ่ ง ที่ เป6 นนามธรรม (Latent learning) มี สาระสํ า คั ญคื อ การเรี ยนรู7 เป6 นสิ่ ง ที่ เกิ ดขึ้ น
ภายในตัวบุคคล เป6นการเปลี่ยนแปลงในความคิด (cognitive change) สังเกตหรือวัดโดยตรงไม$ได7 แต$สังเกตหรือ
วัดได7เมื่อบุคคลแสดงพฤติกรรมการเรียนรู7ออกมา
แนวทางการประยุกตQใช+ทฤษฎีเครื่องหมายในการจัดการเรียนรู+เพื่อเสริมสร+างการรู+คิด
- ส$งเสริมให7ผู7เรียนมีเปPาหมายในการเรียนรู7หรือความคาดหมายผลลัพธ=ของการเรียนรู7 ซึ่งอาจเป6นรางวัล
ที่ผู7เรียนต7องการ
- การจั ดการเรี ยนรู7 มุ$ง ตอบสนองความต7 องการของผู7 เรี ยนรายบุ ค คล เมื่อ ผู7 เรียนได7 รั บการตอบสนอง
ความต7องการแล7วจะเกิดการเรียนรู7ที่ดีขึ้น
- การจั ดการเรี ยนรู7 มุ$งให7 ผู7เรี ยนเกิ ดการเรี ย นรู7 จากความเข7 า ใจของตนเองมากกว$ า การจดจํ า โดยขาด
ความเข7าใจ
- การจัดการเรียนรู7ควรกระตุ7นให7 ผู7เรี ยนเป6 นผู7ออกแบบการเรียนรู7ของตนเองเพื่อให7 บรรลุ จุดมุ$ง หมาย
และกระตุ7นให7ผู7เรียนวางแผนการเรียนรู7และแก7ไขป+ญหาที่เกิดขึ้นด7วยตนเอง
- การประเมินผลการจัดการเรียนรู7ควรมีสิ่งเร7าให7ผู7เรียนแสดงพฤติกรรมการเรียนรู7ออกมาสอดคล7องกับ
จุดมุ$งหมายของการเรียนรู7
ทฤษฎีพัฒนาการทางสติป+ญญามีสาระสําคัญ ดังนี้
- การดูดซับ เป6นการรับรู7ข7อมูลหรือประสบการณ=ใหม$ของบุคคลแล7วเก็บไว7ในโครงสร7างของสติป+ญญา
(cognitive schemas)
- การปรั บ แต$ ง เป6 น การเชื่ อ มโยงประสบการณ= ใ หม$ เ ข7 า กั บ ประสบการณ= เ ดิ ม เพื่ อ ทํ า ความเข7 า ใจ
ประสบการณ=ใหม$ที่ได7รับ
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
- ความสมดุ ล เป6 นผลจากการปรั บแต$ ง ประสบการณ= ใหม$ กั บประสบการณ= เดิ ม เข7า ด7 วยกั นได7 ห รื อ
เชื่อมโยงกันได7 ซึ่งหากมีความสมดุลก็จะเกิดการเรียนรู7ตามมา ในทางกลับกันถ7าปรับแต$งแล7วยังไม$สมดุลก็จะไม$เกิด
การเรียนรู7
รูปแบบการจัดการเรียนรู+ของ Gagné
จากความเชื่ อ ดั ง กล$ า วของ Gagné นี้ ได7 ถู ก นํ า ไปประยุ ก ต= ใช7 เป6 นรากฐานการวิ จั ย และพั ฒ นารู ป แบบ
การจัดการเรียนรู7ในทุกสาขาวิชาชีพ Gagné ระบุว$าการเรียนรู7มี 5 หมวดหมู$ ได7แก$
1. ทักษะทางป+ญญา (intellectual skills) เป6นการเรียนรู7เกี่ยวกับการพัฒนาศักยภาพและความสามารถ
ในการตอบสนองสิ่ง เร7าต$างๆ ของแต$ละบุคคล มีวิธีการจัดการเรียนรู7หลายวิธี เช$น การเรียนรู7ด7วยการจําแนก
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
การวางแผนการจัดการเรียนรู+ 9 ขั้น
Gagné ได7เสนอขั้นตอนการวางแผนการจัดการเรียนรู7 ไว7 9 ขั้น ดังนี้
1. การกํ า หนดผลการเรี ย นรู7 แ ละเงื่ อ นไขเบื้ อ งต7 น ทางด7 า นความรู7 แ ละทั ก ษะที่ จํ า เป6 น ต7 อ งมี ม าก$ อ น
(prerequisite)
2. การระบุเงื่อนไขภายในที่เอื้อ ต$อการเรียนรู7 หรือกระบวนการเรียนรู7ที่ผู7เรียนต7องปฏิบัติตามลํา ดั บขั้ น
เพื่อนําไปสู$การบรรลุผลการเรียนรู7
3. การระบุเงื่อนไขภายนอกที่เอื้อต$อการเรียนรู7
4. การกําหนดบริบทของการจัดการเรียนรู7 (learning context)
5. การศึกษาคุณลักษณะของผู7เรียน (characteristic of learners)
6. การคัดเลือกสื่อที่ใช7สําหรับการจัดการเรียนรู7
7. การวางแผนการเสริมแรงผู7เรียน
8. การวางแผนการประเมินผลแบบก7าวหน7า
9. การวางแผนการประเมินผลแบบรวบยอด
ขั้นตอนการจัดการเรียนรู+ไว+ 9 ขั้น
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning
แนวทางการประยุกตQใช+ทฤษฎีการเรียนรู+ของ Gagné
1. การจัดการเรียนรู7ควรมีความหลากหลาย ตอบสนองความต7องการและความสนใจของผู7เรียน
2. การจัดการเรียนรู7ควรมีการปรับเปลี่ยนไปตามศักยภาพของผู7เรียนรายบุคคลโดยเนื้อหาสาระมีค วาม
เหมือนกันแต$ใช7วิธีการจัดการเรียนรู7แตกต$างกัน
3. การเลือกใช7วิธีการจัดการเรียนรู7ควรตอบสนองธรรมชาติของการเรียนรู7ในแต$ละหมวดหมู$ เช$น การ
เรียนรู7ด7านทักษะทางป+ญญาควรเลือกใช7การแก7ป+ญหาเป6นวิธีการจัดการเรียนรู7 เป6นต7น
4. การจั ดการเรี ยนรู7 ควรมี ลําดั บขั้ นตอนที่ เป6 นระบบ 9 ขั้ น ได7 แก$ 1) การสร7 างความสนใจ 2) การแจ7 ง
จุดประสงค=การเรียนรู7 3) การทบทวนความรู7เดิม 4) การสอนเนื้อหาใหม$ 5) การให7แนวทางการเรียนรู7 6) การฝƒก
ปฏิบัติด7วยตนเอง 7) การให7ผลย7อนกลับ 8) การประเมินผล 9) การสรุปบทเรียน
5. การประเมิ นผลการเรี ย นรู7 มุ$ ง ประเมิ นการเรี ย นรู7 ข องผู7 เรี ย นตามจุ ด ประสงค= ก ารเรี ย นรู7 และนํ า ผล
การประเมินมาปรับปรุงและพัฒนาคุณภาพการจัดการเรียนรู7อย$างต$อเนื่อง
ทฤษฎีค อนสตรั คติ วิสต= เป6 น ทฤษฎี ที่ นํา มาเป6 นรากฐานสํ าคั ญในการสร7 า งความรู7 ของผู7 เรี ยน คื อ ทฤษฎี
คอนสตรัค ติ วิสต= (Constructivist Theory) เป6นทฤษฎีที่ ว$าด7 วยการสร7างความรู7ของผู7 เรี ยนซึ่งถ7า พิ จารณาจาก
รากศัพท= “Construct” แปลว$า “สร7าง”โดยในที่นี้หมายถึงการสร7างความรู7โดยผู7เรียนเอง
ทฤษฎีคอนสตรัคติวิสต= เชื่อว$า การเรียนรู7 หรือการสร7างความรู7 เป6นกระบวนการที่เกิดขึ้นภายในของผู7เรียน
โดยที่ผู7เรียนเป6นผู7สร7าง ความรู7 โดยการนําประสบการณ=หรือสิ่งที่พบเห็นในสิ่งแวดล7อมหรือสารสนเทศใหม$ที่ได7รับ
มาเชื่อมโยงกับความรู7ความเข7าใจที่มีอยู$เดิมมาสร7างเป6นความเข7าใจของตนเอง หรือ เรียกว$า โครงสร7างทางป+ญญา
(Cognitive structure) หรือที่เรียกว$า สกีมา (Schema)
สกีมา (Schema) คือ ความรู7 ซึ่งอาจมิใช$เป6นเพียงการจดจําสารสนเทศมาเท$านั้น แต$จะประกอบด7วยโดยที่
แต$ละบุคคลนาประสบการณ=เดิม หรือความรู7ความเข7าใจเดิมที่ตนเองมีมาก$อน มาสร7างเป6นความรู7ความเข7าใจที่มี
ความหมายของตนเองเกี่ยวกับสิ่งนั้นๆ ซึ่งแต$บุคคลอาจสร7างความหมายที่แตกต$างกัน เพราะมีประสบการณ=หรือ
ความรู7ความเข7าใจเดิมที่แตกต$างกัน
กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต= (Constructivism) เชื่อว$า การเรียนรู7เป6นกระบวนการสร7างมากกว$าการรั บ
ความรู7 ดังนั้น เปPาหมายของการจัดการเรียนการสอนจะสนับสนุนการสร7างมากกว$าความพยายามในการถ$ายทอด
ความรู7 ดังนั้น กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต=จะมุ$งเน7นการสร7างความรู7ใหม$อย$างเหมาะสมของแต$ละบุคคลและเชื่อ
ว$าสิ่งแวดล7อมมีความสําคัญในการสร7างความหมายตามความเป6นจริง (Duffy and Cunningham, 1996)
วิธีการที่นํามาใช7 ในการจั ดการเรี ยนการสอนมี หลั กการที่ สําคั ญว$าในการเรี ยนรู7 มุ$งเน7นให7 ผู7เรียน ลงมือ
กระทํ า ในการสร7 า งความรู7 หรื อ เรียกว$ า Actively construct มิ ใช$ Passive receive ที่ เป6 นการรั บข7 อ มู ล หรือ
สารสนเทศ และพยายามจดจําเท$านั้น กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต= ปรากฏแนวคิดที่แตกต$างกันเกี่ยวกับ การสร7าง
ความรู7 หรือการเรียนรู7 ทั้งนี้เนื่องมาจากแนวคิดที่เป6นรากฐานสําคัญซึ่งปรากฏจากรายงานของนักจิตวิทยาและ
นักการศึกษา คือ Jean Piaget นักจิตวิทยาพัฒนาการชาวสวิส และ Lev Vygotsky ชาว รัสเซีย ซึ่งแบ$งเป6น 2
กลุ$ม คือ
- กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต=เชิงป+ญญา (Cognitive constructivism)
- กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต=เชิงสังคม (Social constructivism)
ทฤษฎี ข องเพี ย เจต= จะแบ$ ง ได7 เป6 น 2 ส$ ว น คื อ ช$ ว งอายุ (Ages) และ ลํ า ดั บ ขั้ น (Stages) ซึ่ ง ทั้ ง สอง
องค=ประกอบนี้ จะทํ านายว$า เด็ กจะสามารถหรือไม$ สามารถเข7า ใจสิ่ งหนึ่ง สิ่งใดเมื่อมี อายุแตกต$างกั นและทฤษฎี
เกี่ยวกับด7านพัฒนาการที่ จะอธิบายว$าผู7เรียนจะพัฒนาความสามารถทางการรู7คิด (Cognitive abilities) ทฤษฎี
พัฒนาการที่จะเน7นจุดดังกล$าว เพราะว$าเป6นพื้นฐานหลักสําหรับวิธีการของคอนสตรัคติวิสต=เชิงป+ญญา โดยด7าน
การจั ดการเรี ย นรู7 นั้น มี แนวคิ ด ว$ า มนุ ษย= เราต7 อ ง “สร7 าง” ความรู7 ด7 ว ยตนเองโดยผ$ า นทางประสบการณ= ซึ่ ง
ประสบการณ=เหล$านี้จะกระตุ7นให7ผู7เรียนสร7างโครงสร7างทางป+ญญา หรือเรียกว$า สกีมา (Schemas) รูปแบบการทํา
ความเข7าใจ (Mental model) ในสมอง สกีมาเหล$านี้สามารถเปลี่ยนแปลงได7 (Change) ขยาย (Enlarge) และ
ซับซ7อนขึ้น ได7โดยผ$านทางกระบวนการ การดูดซึม (Assimilation) และการปรับเปลี่ยน (Accommodation)
สิ่งสําคัญที่สามารถสรุปอ7างอิงทฤษฎีของเพียเจต= ก็คือบทบาทของครูผู7สอนในห7องเรียนตามแนวคิดเพียเจต=
บทบาทที่ สําคั ญคือ การจัดเตรียมสิ่ งแวดล7 อมที่ ให7ผู7เรี ยนได7สํารวจ ค7นหาตามธรรมชาติ ห7องเรี ยนควรเติ ม สิ่ ง ที่
น$าสนใจที่จะกระตุ7นให7ผู7เรียนเป6นผู7สร7างความรู7ด7วยตนเองอย$างตื่นตัวโดยการขยายสกีมาผ$านทางประสบการณ=
ด7วยวิธีการดูดซึม (Assimilation) และการปรับเปลี่ยน (Accommodation) ซึ่งเชื่อว$า การเรียนรู7เกิดจากการปรับ
เข7าสู$สภาวะสมดุล (Equilibrium) ระหว$างอินทรีย=และสิ่งแวดล7อม
แนวคิดสําคัญของทฤษฎี
1. เริ่ มที่ผู7เรี ยนต7อ งอยากจะรู7 อยากจะเรี ยน จึ ง จะเป6 นตั ว เร$ งให7 เขาขั บเคลื่ อ น (ownership) ใช7 ความ
ผิดพลาดเป6นบทเรียนเป6นแรงจูงใจภายใน (Internal motivation) ให7เกิดการสร7างสรรค=ความรู7
2. การเรียนรู7เป6นทีม (team learning) จะดีกว$าการเรียนรู7คนเดียว
3. เป6นการเรียนรู7วิธีการเรียนรู7 (Learning to learn) ไม$ใช$การสอน
ความหมายนั้ น สามารถทําให7 เกิ ดการเรี ยนรู7 ได7แ ละเมื่ อเข7า ใจแล7วก็ จะเกิ ดพฤติ กรรมในการเรี ยนรู7 ที่ดี รู7จัก คิด
แก7ป+ญหา รู7จักการแสวงหาความรู7 การปรับตนเองให7เข7ากับสิ่งแวดล7อมใหม$ๆ ฯลฯ นั่นก็คือเกิดภาวะที่ เรี ยกว$า
“Powerful learning” ซึ่ ง ก็ คื อ เกิ ด การเรี ย นรู7 ที่ จ ะดู ด ซึ ม (Assimilation) และ การปรั บ ความแตกต$ า ง
(Accommodation) อยู$ตลอดเวลาอันจะนําไปสู$คํากล$าวที่ว$า”คิดเป6น ทําเป6น แก7ป+ญหาเป6น” นั่นเอง
หลักการสําคัญที่สนับสนุนทฤษฎีการเรียนรู7ทางป+ญญาคือ :
- การเรียนรู7เป6นกระบวนการของการจัดระเบียบข7อมูลให7เป6นแบบจําลองแนวคิด
- ครูควรจัดระเบียบ ลําดับและนําเสนอวิธีการที่เน7นความเข7าใจและมีความหมายต$อผู7เรียน
- ความคงทนและการฟ‘’นคืนเป6นส$วนสําคัญในการสร7างทางความคิดในสมอง
- ความจําสามารถส$งเสริมด7วยการจัดสื่อการเรียนรู7
- ครูต7องจัดเตรียมเครื่องมือที่ช$วยให7สมองของผู7เรียนประมวลผลข7อมูล