แบบฝกหัด รายว�ชาเพิ่มเติมว�ทยาศาสตร

แบบฝกหัด รายว�ชาเพิ่มเติมว�ทยาศาสตร

ชีววิทยา
ม.4 เล่ม 1
ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4 เลม 1
ชีววิทยา
เนน กิจกรรมที่ใชความรู ทักษะ และประสบการณ
ตามผลการเร�ยนรู กลุมสาระการเร�ยนรูว�ทยาศาสตร (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)
ที่ถูกตองลึกซ�้ง เพื่อเปนพื้นฐานในการศึกษาตอ ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551
และประกอบอาช�พเฉพาะทาง

มรกต ภูสีน้ำ สกาวเดือน พลรักษ

พัฒนา ทักษะการคิดขั้นสูง และนำไปใชไดจร�ง ปทิตตา เหลาหาโคตร

พรอมดวย ขอสอบ และ แบบบันทึกแสดงผลการเร�ยน

เพิ่ม STEM Project ตามแนวคิดสะเต็มศึกษา

บฝ. ชีววิทยา ม.4 ล.1

บริษทั อักษรเจริญทัศน์ อจท. จำกัด

142 ถนนตะนาว เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร 10200 8 858649 137586
โทร. /แฟกซ์. 02 6222 999 (อัตโนมัติ 20 คูส
่ าย) www.aksorn.com
62.-
 สารบัญ
หน่วยการเรียนรู้ที่ ธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต 2-19

1. ธรรมช�ติของสิ่งมีชีวิต 2
2. ชีววิทย�คืออะไร 6
3. ชีววิทย�กับก�รดำ�รงชีวิต 7
4. ชีวจริยธรรม 8
5. ก�รศึกษ�ชีววิทย� 10
กิจกรรมท้าทายการคิดขั้นสูง (H.O.T.S.) 13
แบบทดสอบท้ายหน่วย 14

หน่วยการเรียนรู้ที่ เคมีที่เปนพื้นฐานของสิ่งมีชีวิต 20-43

1. ส�รเคมีที่เปนพื้นฐ�นของสิ่งมีชีวิต 20
2. ส�รอนินทรีย์ 21
3. ส�รอินทรีย์ 23
4. ปฏิกิริย�เคมีในเซลล์ของสิ่งมีชีวิต 35
กิจกรรมท้าทายการคิดขั้นสูง (H.O.T.S.) 38
แบบทดสอบท้ายหน่วย 39

หน่วยการเรียนรู้ที่ เซลล์ของสิ่งมีชีวิต 44-75

1. เซลล์และทฤษฎีเซลล์ 44
2. โครงสร้�งของเซลล์ที่ศึกษ�ด้วยกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน 49
3. ก�รลำ�เลียงส�รผ่�นเซลล์ 53
4. ก�รสื่อส�รระหว่�งเซลล์ 57
5. ก�รแบ่งเซลล์ 58
6. ก�รเปลี่ยนสภ�พของเซลล์และก�รชร�ภ�พของเซลล์ 63
7. ก�รห�ยใจระดับเซลล์ 64
กิจกรรมท้าทายการคิดขั้นสูง (H.O.T.S.) 70
แบบทดสอบท้ายหน่วย 71

STEM Project 76
ข้อสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน 81
แนวข้อสอบรองรับระบบ TCAS 90
หน่วยการเรียนรู้ที่

1 ธรรมชาติของ
สิง่ มีชี วิต

1. ธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต
แบบฝึกหัดที่ 1.1
จงตอบค�ำถามเกี่ยวกับธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต
1. ปัจจัยใดบ้างที่ท�ำให้สิ่งมีชีวิตในธรรมชาติมีลักษณะแตกต่างกันออกไป
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. การงอกใหม่ (regeneration) ของหางจิ้งจก จัดว่าเป็นการสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศหรือไม่

เพราะเหตุใด
....................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศมีข้อดีและข้อเสียอย่างไร
....................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. พลังงานและสารอาหารที่สิ่งมีชีวิตน�ำมาใช้ในการด�ำรงชีวิตนั้นมีแหล่งก�ำเนิดมาจากแหล่งใด
และมีการถ่ายทอดพลังงานอย่างไร
....................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

2
 5. การเจริญเติบโตของสิ่งมีชีวิตเกิดขึ้นอย่างไร
....................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. สิ่งเร้ามีผลต่อการด�ำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิตอย่างไร จงอธิบายพร้อมยกตัวอย่าง
....................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. พิจารณาข้อความที่ก�ำหนดให้ว่าเป็นสิ่งเร้าภายนอกหรือภายในร่างกายสิ่งมีชีวิต
ฮอร์โมน ความหิว     แสงแดด เสียงแตรรถ
ปริมาณน�้ำในร่างกาย ปริมาณแก๊สคาร์บอนมอนอกไซด์ ระดับน�้ำตาลในเลือด

สิ่งเร้าภายนอก ได้แก่ .....................................................................................................................................................................

สิ่งเร้าภายใน ได้แก่ .....................................................................................................................................................................
8. โพรโทซัวน�้ำจืดมีการรักษาดุลยภาพของน�้ำในร่างกายอย่างไร
....................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. หน่วยพื้นฐานของสิ่งมีชีวิตคืออะไร ประกอบด้วยโครงสร้างหลักได้แก่อะไรบ้าง
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

10. สิ่งมีชีวิตหลายเซลล์มีการจัดระบบของร่างกายอย่างไร
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

ธรรมชาติ 3
ของสิ่งมีชีวิต
แบบฝึกหัดที่ 1.2
 ให้เขียนเครื่องหมาย ✓ หน้าข้อความที่ถูกต้อง และเขียนเครื่องหมาย ✗ หน้าข้อความที่ผิด
พร้อมทั้งแก้ไขข้อความนั้นให้ถูกต้อง
....................... 1. ไวรัสจัดเป็นสิ่งมีชีวิตเนื่องจากสามารถเพิ่มจ�ำนวนได้

............................................................................................................................................................................................................................

....................... 2. การสืบพันธุแ์ บบไม่อาศัยเพศจะได้สงิ่ มีชวี ติ ตัวใหม่ทมี่ ลี กั ษณะเหมือนตัวแม่ทกุ ประการ

............................................................................................................................................................................................................................

....................... 3. กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงจัดเป็นกระบวนการสร้างสารหรือแคแทบอลิซึม
............................................................................................................................................................................................................................

. ............................................................................................................................................................................................................................

....................... 4. พลังงานทุกชนิดจะไม่สูญหายไป แต่จะสามารถเปลี่ยนรูปจากพลังงานหนึ่งไปเป็น

อีกพลังงานหนึ่ง
............................................................................................................................................................................................................................

....................... 5. การเจริญเติบโตของผีเสื้อจะมีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างจากไข่ไปเป็นตัวหนอน ดักแด้

และตัวเต็มวัย

............................................................................................................................................................................................................................

....................... 6. หากจ�ำแนกพืชโดยใช้อายุขัยเป็นเกณฑ์ สับปะรดจัดเป็นพืชที่มีช่วงอายุสั้น

............................................................................................................................................................................................................................

....................... 7. พารามีเซียมมีเฟรมเซลล์ช่วยในการรักษาดุลยภาพของน�้ำภายในเซลล์

............................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................

....................... 8. พืชรักษาดุลยภาพของน�้ำโดยการคายน�้ำทางปากใบ

............................................................................................................................................................................................................................

....................... 9. ปลาน�ำ้ จืดมีเซลล์พเิ ศษบริเวณเหงือกทีท่ ำ� หน้าทีข่ บั แร่ธาตุออกจากร่างกาย และมีการ

ขับปัสสาวะที่มีความเข้มข้นสูง

............................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................

..................... 10. การหุบใบของต้นกาบหอยแครงเป็นการตอบสนองต่อแสง

............................................................................................................................................................................................................................

4
แบบฝึกหัดที่ 1.3
จงปฏิบัติกิจกรรมตำมค�ำแนะน�ำ
1. พิจารณาภาพสิ่งมีชีวิตที่ก�าหนดให้ แล้วอธิบายว่าสิ่งมีชีวิตนั้น ๆ มีการรักษาดุลยภาพของน�้า
ภายในร่างกายอย่างไร

..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................
..................................................................................................

2. พิจารณาข้อความที่ก�าหนดให้ต่อไปนี้
ก. การเจริญของรากพืชลงสู่ดิน
ข. การถ่ายละอองเรณูโดยอาศัยแมลง
ค. การหันดอกเข้าหาแสงของดอกทานตะวัน
ง. การหุบใบของต้นกาบหอยแครงเมื่อมีแมลงมาเกาะ
ข้อใดบ้างที่เกี่ยวข้องกับการตอบสนองของสิ่งมีชีวิต และสิ่งมีชีวิตนั้นตอบสนองต่อสิ่งเร้าใด
...................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

ธรรมชาติ 5
ของสิ่งมีชีวิต
 2. ชีววิทยาคืออะไร
แบบฝึกหัดที่ 2.1
จงปฏิบัติกิจกรรมตามค�ำแนะน�ำ
1. น�ำตัวอักษรหน้าข้อความทางด้านขวามาเติมหน้าข้อที่มีความสัมพันธ์กัน
....................... 1) microbiology A. ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งแวดล้อม
....................... 2) ecology B. กลไกการท�ำงานในร่างกาย
....................... 3) malacology C. ชนิด โครงสร้างร่างกาย และการด�ำรงชีวิตของนก
....................... 4) icthyology D. การประยุกต์ใช้ความรู้ทางชีววิทยากับสิ่งมีชีวิต
....................... 5) entomology E. ลักษณะโครงสร้างของเซลล์
....................... 6) taxonomy F. การเจริญและพัฒนาการของตัวอ่อน
....................... 7) evolution G. โครงสร้างภายในร่างกาย
....................... 8) biotechnology H. ชนิด โครงสร้างร่างกาย และการด�ำรงชีวิตของสัตว์
....................... 9) ethology I. ชนิด โครงสร้างร่างกาย และการด�ำรงชีวิตของแมลง
..................... 10) embryology J. ชนิด โครงสร้างร่างกาย และการด�ำรงชีวิตของปลา
..................... 11) cytology K. การจัดหมวดหมู่ของสิ่งมีชีวิต
..................... 12) physiology L. ชนิด โครงสร้างร่างกาย และการด�ำรงชีวิตของหอย
..................... 13) anatomy M. จุลินทรีย์หรือสิ่งมีชีวิตที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า
..................... 14) genetics N. พฤติกรรมของสิ่งมีชีวิต
..................... 15) zoology O. วิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิต
..................... 16) ornithology P. ปรสิต
..................... 17) parasitology Q. ลกั ษณะทางพันธุกรรม และการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
..................... 18) morphology R. ชนิด โครงสร้าง และการด�ำรงชีวิตของพืช
..................... 19) botany S. โครงสรางภายนอกของสิ่งมีชีวิต
..................... 20) phycology T. ชนิด โครงสร้าง และการด�ำรงชีวิตของสาหราย
2. การผลิตพืชทีม่ คี วามทนทานต่อความแห้งแล้งเกีย่ วข้องกับแขนงวิชาย่อยทางชีววิทยาแขนงใด
มากที่สุด เพราะเหตุใด
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

6
 3. ชีววิทยากับการด�ำรงชีวิต
แบบฝึกหัดที่ 3.1
จ งตอบค�ำถามเกี่ยวกับการประยุกต์ใช้ความรู้ด้านชีววิทยา
1. อ่านข้อความที่ก�ำหนดให้ แล้วตอบค�ำถาม
“อเล็กซานเดอร์ เฟลมิง เป็นนักชีววิทยาและนักเภสัชวิทยา ชาวสกอตแลนด์ เกิดเมือ่
วันที่ 6 สิงหาคม พ.ศ. 2424 ในกรุงดาร์เวล ประเทศสกอตแลนด์ และเสียชีวิตในวันที่
11 มีนาคม พ.ศ. 2498 ที่กรุงลอนดอนประเทศอังกฤษ เป็นผู้ค้นพบเชื้อราชนิดหนึ่ง
โดยบังเอิญ ซึง่ เชือ้ รานีม้ ชี อื่ ว่า เพนิซลิ เลียม (penicillium) และยังค้นพบว่า สารทีเ่ ชือ้ รานี้
สร้างขึ้นสามารถยับยั้งการเจริญของแบคทีเรียได้ ซึ่งต่อมาสารดังกล่าวนั้นถูกน�ำมาผลิต
เป็นยาปฏิชวี นะชนิดหนึง่ ทีช่ อื่ ว่า เพนิซลิ ลิน (penicillin) ทีใ่ ช้รกั ษาโรคบางชนิดในปัจจุบนั ”

นักเรียนคิดว่าการค้นพบของอเล็กซานเดอร์ เฟลมิง เป็นประโยชน์ตอ่ การด�ำรงชีวติ ของมนุษย์

อย่างไร
.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. 
ความรู้ทางด้านชีววิทยามีประโยชน์ต่อการด�ำรงชีวิตของมนุษย์ในด้านการเกษตร การแพทย์
และสาธารณสุข และอุตสาหกรรมอย่างไร
.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

ธรรมชาติ 7
ของสิ่งมีชีวิต
 4. ชีวจริยธรรม
แบบฝึกหัดที่ 4.1
จงตอบค�ำถามเกี่ยวกับชีวจริยธรรม
1. ชีววิทยามีความสัมพันธ์กับจริยธรรมหรือไม่ อย่างไร
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. 
เพราะเหตุใดการศึกษาชีววิทยาจึงต้องมีการทดลองกับสัตว์หรือสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. นักเรียนคิดว่า การใช้ฮอร์โมนฉีดให้แก่สัตว์ที่ใช้เนื้อเพื่อบริโภค เช่น ไก่ สุกร เป็นต้น

เพื่อเร่งการเจริญเติบโต ผิดหลักชีวจริยธรรมหรือไม่ อย่างไร
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

8
4. 
พิจารณาข้อความที่ก�ำหนดให้ต่อไปนี้
“มรกตท�ำการทดลองผลิตแอนติบอดีต่อต้านเชื้อแบคทีเรียชนิดหนึง่ โดยการใช้หนู
เป็นสัตว์ทดลองและปฏิบัติตามหลักชีวจริยธรรมอย่างเคร่งครัด ซึ่งหลังจากท�ำการ
ทดลองเสร็จ หนูที่ได้รับเชื้อจะต้องถูกก�ำจัดตามกฎจรรยาบรรณการใช้สัตว์เพื่องาน
ทางวิทยาศาสตร์ แต่มรกตสงสารหนู จึงปล่อยหนูสู่ธรรมชาติ”

นักเรียนคิดว่า มรกตท�ำถูกต้องตามหลักชีวจริยธรรมหรือไม่ อย่างไร

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. 
พิจารณาข้อความที่ก�ำหนดให้ต่อไปนี้
ก . การฉีดตะกั่วเข้าหัวกุ้ง เพื่อเพิ่มน�้ำหนักของกุ้ง
ข. การผลิตอาวุธชีวภาพ เพื่อใช้ท�ำลายสิ่งมีชีวิตอื่น
ค. การโคลนมนุษย์ เพื่อสร้างอวัยวะมาปลูกถ่ายให้แก่ผู้ป่วย
ง. การผสมเทียมปลา โดยฉีดฮอร์โมนกระตุ้นให้มีการตกไข่

ข้อความใดไม่ผิดหลักชีวจริยธรรม เพราะเหตุใด
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

ธรรมชาติ 9
ของสิ่งมีชีวิต