Neuropsychologia

12.10.22r.
 Zarys historyczny
- 3000 lat p.n.e. – Papirus Chirurgiczny Edwina Smitha (był tylko nabywcą; jest to
zbiór różnych dokumentów dotyczących chirurgii, napisany przez starożytnych
Egipcjan, opisywali różne swoje doświadczenia, na temat uszkodzeń i pierwszych
objawów uszkodzeń mózgu)
- związek mózg-zachowanie
- obserwowanie
- mieszanina obserwacji z religijnymi/magicznymi obrzędami
- „zaklęcie nad raną”
- 460-377r. p.n.e. – Hipokrates
- II w. n.e. – Galen – gaz psychiczny (pneuma) – łączy duszę z ciałem, umożliwia
percepcję i ruch (jako gaz albo płyn); robił badania na wołach
- IV/V w. n.e. – św. Augustyn – doktryna komorowa – pneuma krąży w układzie
komorowym i pompowana jest do narządów zmysłów i mięśni
- XVI w. – Wezalisuz – rozwój neuroanatomii; jako pierwszy zakwestionował badania
Galena, jednak wiele osób zwróciło się przeciwko niemu – pierwsze lata prawdziwego
rozwoju; początek możliwości dokonywania sekcji zwłok, posunęły do przodu rozwój
anatomii
- XVII w. – Kartezjusz – szyszynka; w wielu motywach występuję pojęcie „trzeciego
oka”, czyli w miejscu gdzie znajduje się mniej więcej szyszynka, która odpowiada za
rytm dobowy mózgu

 Gdzie znajduje się siedlisko duszy?

- początkowo kojarzono to miejsce z sercem – środek duszy i emocji

 Lokalizacjonizm vs. antylokalizacjonizm

- Gall – frenologia – osobne organy mózgowe zawiadują poszczególnymi funkcjami
psychicznymi (np. idealizm, destrukcyjność, miłość małżeńska) – „mapa mózgu”
- Flourens – ekwipotencjalność różnych obszarów mózgu, przeciwnik tez Galla, badał
mózgi ptaków – zaobserwował, że po wycięciu pewnej części mózgu, pewne funkcje,
mimo że z początku nie działały, to po pewnym czasie powracały
- koncepcje wąskolokalizacyjne – próby dokładnego umiejscowienia odpowiedników
strukturalnych (ośrodków) wszystkich funkcji psychicznych, nawet najbardziej
złożonych

 Mózgowe podstawy mowy XIX w.

- Broca – „mówimy lewą półkulą” – funkcje ekspresji mowy w tylnej części półkuli
lewego płata czołowego
- Wernicke :
- recepcja mowy w lewym, górnym zakręcie skroniowym
- obszar, po uszkodzeniu którego wystąpiło zaburzenie jakiejś funkcji jest
ośrodkiem tej funkcji, co było błędne, lecz na tamte czasy było odkrywcze i
pozwoliło na dalsze badania w tej dziedzinie
 Koncepcje układu funkcjonalnego
- dynamiczna lokalizacja funkcji
- funkcjonalne zróżnicowanie ośrodków i ich wzajemne współdziałanie
- ścisłą lokalizację mają funkcje elementarne
- funkcje złożone wymagają współpracy wielu ośrodków
- przy uszkodzeniu jednego składnika czasem jego funkcje mogą zostać
przejęte (przynajmniej częściowo) przez inne

 Dyskoneksja – czyli rozłączenie

- zaburzenia mogą być spowodowane nie tylko uszkodzeniem ośrodka, ale także
przerwaniem połączeń między ośrodkami
- wewnątrzpółkulowa (afazja przewodzenia)
- międzypółkulowa (apraksja spoidłowa)
- mieszana (aleksja bez agrafii – osoba nie może czytać, ale może pisać)

 Podwójna dysocjacja funkcji

- objaw A występuje przy uszkodzeniach struktury A, ale nie przy uszkodzeniu
struktury Y, podczas gdy objaw B ujawnia się przy uszkodzeniu struktury Y, ale nie X
- uszkodzenie X powodujące wyłącznie danego czynnika zaburza wszystkie funkcje
wymagające go, a inne funkcje pozostają nienaruszone

 Zespoły neuropsychologiczne
- zbiór charakterystycznych objawów powstałych w wyniku neurologicznego
schorzenia lub uszkodzenia OUN
- diagnoza nastawiona na poszukiwanie pewnych wzorców objawów – hipotezy
- większość zespołów neuropsychologicznych jest wywoływana przez zakłócenie
kilku mechanizmów mózgowych – niejednoznaczność danych

 Metody badania mózgu

- DANE KLINICZNE :
- obserwowanie współwystępowania zaburzeń zachowania i funkcji
psychicznych z uszkodzeniami mózgu (procesy chorobowe, urazy, operacje
chirurgiczne)
- uszkodzenia mają najczęściej charakter niezamierzony
- zdjęcia RTG
- tomografia komputerowa
- emisyjna tomografia pozytonowa (PET)
- arteriografia (angiografia)
- rezonans magnetyczny (MRI)
- funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI)
 - Elektrofizjologiczne metody badania mózgu
- EEG
- ERP
- MEG
 Podstawowe rodzaje uszkodzeń mózgu
- urazy czaszkowo-mózgowe
- zaburzenia krążenia mózgowego
- guzy śródczaszkowe: nowotwory

19.10.2022r.
PŁATY CZOŁOWE

POLA PIERWSZORZĘDOWE - OKOLICA RUCHOWA

• uszkodzenie prowadzi do niedowładów (zazwyczaj jednostronnych - po stronie
przeciwnej do miejsca uszkodzenia)
POLA DRUGORZĘDOWE - OKOLICA PRZEDRUCHOWA
• wykonywanie złożonych ruchów
• tworzenie i realizacja programów ruchowych (czynności, które musimy się nauczyć/nabyć,
np. gra na instrumentach, chodzenie, jazda na rowerze – w mózgu można to poznać po tym,
że czynności stają się zautomatyzowane)
• uszkodzenie prowadzi do apraksji (polegający na niezborności ruchu, brak precyzyjnych
ruchów/złożonych)

APRAKSJA CZOŁOWA
• zaburzenia wykonywania złożonych czynności ruchowych (takiej osobie trudno może być
wyobrazić sobie np. proces składania mebli)
• zaburzone:
– formułowanie zamiarów i programu działania
– deficyty monitorowania czynności i korekty

ZABURZENIA MOWY
• afazja Broki i transkorowa afazja ruchowa
• trudność w znajdowaniu właściwych słów
• ograniczenie spontanicznych wypowiedzi (adynamia werbalna w mowie i piśmie)
• obniżenie płynności mowy
• perseweracje
• echolalia

ALEKSJA CZOŁOWA (SKŁADNIOWA)

• zaburzenia czytania przyimków i wyrazów określających wzajemne relacje
• niemożność odczytania pojedynczych liter
• zachowana umiejętność czytania rzeczowników i czasowników
• zwykle towarzyszy afazji

ZABURZENIA PERCEPCJI
• ograniczenie wstępnej eksploracji wzrokowej (fiksowanie wzroku w
przypadkowym punkcie)
• zaburzenia analizy złożonego materiału (Historyjki Obrazkowe - hipotezy
impulsywne)

OKOLICA PRZEDCZOŁOWA
• liczne połączenia z innymi strukturami mózgu (korowymi i podkorowymi)
• kontrola pracy całego mózgowia, większości czynności psychicznych i fizjologicznych
• dojrzewa częściowo w okresie rozpoczęcia nauki szkolnej, pełną dojrzałość osiąga w wieku

adolescencji lub wczesnej dorosłości

OKOLICA PRZEDCZOŁOWA
• planowanie i realizacja złożonych czynności
• wykrywanie i korygowanie błędów w wykonywanych czynnościach
• ocena konsekwencji podejmowanych działań (zazwyczaj chodzi o coś zanim coś zrobimy –
np. w przypadku ryzykownych działań)
• podejmowanie decyzji (w przypadku uszkodzenia tego miejsca, ludzie nie są w stanie
podjąć decyzji)
• wgląd, samoocena, autorefleksja
• myślenie abstrakcyjne (osoby z uszkodzeniami czołowymi mają problem z oderwaniem się
od konkretu i np. wyciągnąć na ich podstawie wnisoki)

PRZYPADEK PHINEASA GAGE’A

Brygadzista, pracujący na kolei, wraz z załogą wysadzali tory w Wermont, na skutek zbyt
wczesnego wybuchu, metalowy pręt przeszedł przez czaszkę Phineasa Gage’a, a następnie ten
spadł z wysokości 20m, zaskakującym było, że nie stracił przytomności i o własnych siłach
wstał i skierował się do lekarza. Jednak zmieniło to diametralnie jego osobowość, ze
statecznej i spokojnej do społecznie niedostosowanej i wulgarnej.

ZESPÓŁ PŁATA CZOŁOWEGO (OSOBOWOŚĆ I EMOCJONALNOŚĆ) –

w zależności od miejsca uszkodzenia, mogą się one różnić
– objawy kompulsji, stereotypii i sztywności zachowań
– pseudodepresja: apatia, utrata zdolności do podejmowania działania - wynik skrajnej
utraty motywacji
– labilność nastroju: napady euforii, depresji, niepokoju
– płytka emocjonalność, wręcz obojętność
ADYNAMIA CZOŁOWA
• obustronne uszkodzenie przyśrodkowej części płatów, ale może się zdarzyć przy
uszkodzeniach jednostronnych
* układ siatkowaty – jeśli ulegnie zniszczeniu – osoba pozostaje w śpiączce i nie jest
w stanie się wybudzić*
• przerwanie połączeń z pniem mózgu – zakłócenie mechanizmu aktywacji
• ograniczenie spontanicznych zachowań, ruchów, wypowiedzi przy zachowanej
reaktywności na bodźce
• mutyzm akinetyczny – brak reagowania przy pozornym stanie czuwania, czyli
wydaje się że osoba jest przytomna, ale nie odpowiada, co niekoniecznie przekłada się
na mutyzm, jednak na zdecydowany brak motywacji

ZESPÓŁ PŁATA CZOŁOWEGO

– zaburzenia kontrolowania i hamowania reakcji:
 impulsywność
 zachowania nieadekwatne emocjonalnie, np. wybuchy gniewu
 rozhamowanie werbalne, np. przekleństwa i rozhamowanie seksualne
 wesołkowatość

ZESPÓŁ PŁATA CZOŁOWEGO

– nieadekwatna ocena sytuacji społecznych (obojętny stosunek do sytuacji, która
wzbudzała emocje u innych osób)
– nieprzestrzeganie zasad współżycia społecznego (np. brak dystansu, zachowania
wulgarne lub agresywne)
– brak samokrytycyzmu
– brak troski o przyszłość

ZESPÓŁ PŁATA CZOŁOWEGO

• odmienne grupy objawów w zależności od miejsca uszkodzenia:
• zespół grzbietowo-boczny (połączenia z okolicą asocjacyjną tylnej kory) – trudności w
planowaniu, sztywność, kompulsje
• zespół podstawno-przyśrodkowy (orbitalny) (połączenia z ukł. limbicznym) –
zachowania impulsywne, nieadekwatnie emocjonalnie

ZESPÓŁ PŁATA CZOŁOWEGO (SFERA INTELEKTUALNA)

• trudności w tworzeniu i realizacji planów
• zaburzenia myślenia abstrakcyjnego - postawa konkretna - bezpośrednie odpowiedź na
wymogi sytuacji

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW
• trudność w wykonaniu zadań wymagających planowania:
– labirynty, zadania konstrukcyjne – poprawa przy dostarczeniu wzorca lub programu
działania (sekwencja działań do realizacji)
• problemy arytmetyczne – skupianie się na fragmencie danych
• oceny szacunkowe – ile żyraf jest w Krakowie?

INFORMACJE ZWROTNE O BŁĘDACH

• nieświadomość błędów - bezkrytyczna postawa wobec własnego działania
• dostrzeganie błędów ale niemożliwość wykorzystania tej wiedzy do korekty
zachowania

SZTYWNOŚĆ
• ograniczenie zdolności przechodzenia od jednego pojęcia/ działania do innego
• perseweracje (np. ruchowe, słowne)
• bodziec tak silnie wzbudza system reakcji, że osoba nie potrafi zmienić sposobu
reagowania

ZACHOWANIE UŻYTKOWNIKA

• zależność od kontekstu
• wykonywanie sekwencji zachowań związanych z danym przedmiotem (np. grzebień –
czesanie się), niezależnie od sytuacji, tylko dlatego, że przedmiot znajduje się w pobliżu

AMNEZJA CZOŁOWA

• trudność w korzystaniu z zapamiętanych informacji

• trudność w równoczesnym zapamiętaniu kilku faktów
• zachowane zapamiętywanie proste – pamięć bezpośrednia pozostaje zachowana (łatwe
przypominanie cyfr, figur)
• uczenie dowolne ograniczone, ale często powtarzane informacje zostają zachowane w
pamięci

KONFABULACJA

– konfabulacja chwilowa – opowiadanie o faktach z życia w zniekształcony sposób

(błędy przypominania)
– konfabulacja fantastyczna – opowiadanie o sobie w sposób znacznie odbiegający od
rzeczywistości (np. wątki wielkościowe)

KONFABULACJA - PRZYCZYNY
• niezdolność do hamowania nieprawidłowych reakcji
• utrata krytycyzmu
• zakłócone monitorowanie: detekcja i korekta błędnych wypowiedzi
• brak samoregulacji działania

ZAKŁÓCENIA OCENY SYTUACJI

• paramnezja reduplikacyjna – przekonanie o występowaniu duplikatów różnych miejsc
i osób
• Zespół Capgrasa – przekonanie, że osoby bliskie zostały zastąpione przez sobowtórów
• Zespół Cotarda – przekonanie, że jest się martwym, pozbawionym ciała,
nieistniejącym

LOBOTOMIA i LEUKOTOMIA
• 1935 - Egas Moniz i Pedro A. Lima
• Walter Freeman - „Standardowa procedura Freemana-Wattsa”
• 1949 – Nagroda Nobla dla Moniza

LEUKOTOMIA
przecięcie istoty białej płatów czołowych – włókien wzgórzowo-czołowych
• efekty pozytywne:
– eliminacja ruminacji, natręctw, kompulsji
– obniżanie poziomu lęku i depresj

LOBOTOMIA (LEUKOTOMIA)
• efekty negatywne
– płaski afekt, osłabienie emocjonalności
– impulsywne zachowania
– zaburzenia planowania (Klocki) i korzystania z informacji zwrotnych (labirynty),
sztywność (testy sortowania)
– czołowe zaburzenia osobowości
– padaczka pooperacyjna
– nadwrażliwość na ból
 26.10.22r.

Lobotomia i leukotomia
 Jacobsen i Fulton – małpa Becky, usunięcie płatów czołowych -> małpa stała się
spokojniejsza i potulna
 1935r. – Egas Moniz i Pedro A. Lima – niszczenie istoty białej płatów czołowych
przez iniekcję alkoholu
 1936r. – wynaleziony leukotom – narzędzie do operacji, do złudzenia przypominający
kolec do lodu
 1949r. – Nagroda Nobla dla Moniza
 Walter Freeman – „Standardowa procedura Freemana-Wattsa”
 Blisko 3 tys. Operacji – najmłodsza pacjentka miała 4 lata

 Efekty negatywne lobotomii (leukotomii) :

o płaski afekt, osłabienie emocjonalności
o impulsywne zachowania
o zaburzenia planowania (klocki) i korzystania z informacji zwrotnych
(labirynty), sztywność (testy sortowania)
o czołowe zaburzenia osobowości
o padaczka pooperacyjna
o nadwrażliwość na ból

 Leukotomia
o William Scoville – uszkadzanie wybranych szlaków w obrębie:
 pól Brodmana 9 i 10
 okolicy oczodołowo – czołowej
 zakrętu obręczy
o uszkodzenie istoty białej płatów czołowych – włókien wzgórzowo-czołowych
 efekty pozytywne:
 eliminacja ruminacji, natręctw, kompulsji
 obniżenie poziomu lęku i depresji
o Henry Molaison (pacjent H.M.) – pacjent, którego operował Scoville, operacja
miała zniwelować skutki padaczki; wcześniej operował tylko jedną kobietę
chorą na schizofrenię, która po operacji cierpiała na amnezję
 nie dające się opanować ataki padaczki
 1953r. – operacja obustronnego usunięcia przyśrodkowej części płatów
skroniowych z ciałem migdałowatym i hipokampem
  ogólny zespół amnestyczny – głęboka amnezja następcza
*amytal sodu* - „serum prawdy” – środek działający usypiająco

9.11.22r.

Ogólny zespół amnestyczny (zespół Milner)

 utrata możliwości zapamiętywania nowych informacji (zaburzona pamięć
semantyczna i epizodyczna)
 częściowa amnezja wsteczna (osoba nie pamięta kilku ostatnich lat -> hipokamp)
 dość dobrze zachowana pamięć zdarzeń odległych
 zachowana pamięć krótkotrwała
 zachowana pamięć utajona (proceduralna)
 normalny poziom inteligencji

Przejściowa amnezja globalna (TGA)

- chwilowe niedokrwienie obszaru zaopatrywanego przez tętnice mózgowe tylne
- częsta u osób ze skłonnościami do migren
- różnorodne wyzwalacze – silne emocje, szok termiczny, stosunek seksualny
- dla napadu charakterystyczna dezorientacja, amnezja wsteczna i amnezja następcza
- zazwyczaj szybki powrót funkcji

Amnezja czołowa
- trudność w korzystaniu z zapamiętanych informacji wynikająca z zanurzenia
regulacji
- brak strategii uczenia się i odtwarzania
- uczenie dowolne ograniczone, ale informacje często powtarzane są zapamiętywane
(ale też bezwładność śladu pamięciowego – perseweracje)
- zapamiętywanie proste niezaburzone – pamięć krótkotrwała zachowana (np.
przypominanie cyfr)

Zespół amnestyczny Korsakowa – PRZYCZYNY

- obustronne uszkodzenia ciał suteczkowatych i jądra grzbietowo-
przyśrodkowego wzgórza
 -> encefalopatia alkoholowa (Wernickego), jeśli dojdzie do dużych
niedoborów (delirium), osoby uspokajają się, ale tracą pamięć, ze
względu na uszkodzenie mózgu do jakiego doszło, na skutek „diety”
opartej głównie na przyjmowaniu alkoholu
-> inne
- amnezja następcza
- amnezja wsteczna z chronozognozją, zaburzony gradient czasowy
- konfabulacje (kompensacyjne, zaburzenia wglądu i kontroli)
- pamięć bezpośrednia niezaburzona
- dezorientacja dotycząca miejsca i czasu
- deficyty myślenia i celowego działania, szczególnie w sytuacjach nowych
- brak inicjatywy, płaski afekt
- przejściowa amnezja przy urazie szyi
- amnezja po pęknięciu tętniaka
- amnezje pourazowe (np. upadek)

Zaburzenia w pamięci otępiennych

- osiowy objaw chorób otępiennych
- zaburzenia w pamięci krótkotrwałej (trudności w zapamiętaniu i odtworzeniu
informacji po bardzo krótkim okresie)
- zaburzenia pamięci długotrwałej – epizodycznej, semantycznej, proceduralnej,
autobiograficznej
- pozostałe funkcje poznawcze także poważnie zaburzone

Amnezja psychogenna
- brak podłoża organicznego
- głęboka uogólniona amnezja wsteczna – często dotycząca określonych obszarów
życia (rodzina, praca zawodowa)
- zaburzenia przypominania wszystkich informacji autobiograficznych (zaburzenia
tożsamości)
- zachowana zdolność nabywania nowych informacji, co jest niemożliwe w przypadku
amnezji spowodowanej uszkodzeniem mózgu, może być to spowodowane traumą ->
bez podstaw organicznych
Objawy nadmiarowe – hipermnezja
- hipermnezja – zwiększona zdolność do zapamiętywania, bez selekcji informacji
(mnemonista Szerszewski)
- zespół sawanta – niski iloraz inteligencji w połączeniu z wybitnymi uzdolnieniami w
jakiejś wąskiej dziedzinie

Płaty skroniowe
 funkcje węchowe
 słuch i analiza dźwięków
 rozumienie mowy (gramatyka, prozodia)
 integracja wrażeń wzrokowych z innymi rodzajami informacji sensorycznych
 integracja informacji sensorycznych i emocjonalno-motywacyjnych
 pamięć
Pola pierwszorzędowe
- pierwotna projekcja słuchowa
- elementarne wrażenia zmysłowe (stymulacja elektryczna – pojedyncze trzaski,
szumy)
- informacje z jednego ucha docierają do kory obu półkul (ok. 80% do kontrlateralnej)
- uszkodzenia powodują zaburzenia odbioru informacji zmysłowych -> jeżeli zostaną
uszkodzone pola pierwszorzędowe, zostaną wyłączone pewne funkcje, np. głuchota
korowa)

Pola drugorzędowe
- analiza i synteza percepcyjna, integrowanie w znaczące całości i świadome
rozpoznawanie
- stymulacja elektryczna wywołuje złożone halucynacyjne (np. głosy ludzkie lub inne
złożone dźwięki)
- uszkodzenia powodują zaburzenia percepcji słuchowej (agnozje słuchowe)

Afazja czuciowa (AFAZJA WERNICKEGO)

- uszkodzenia tylnej części górnego zakrętu skroniowego (okolica Wernickego)
- zaburzenia rozumienia mowy słyszanej
- mowa płynna, prozodia prawidłowa
 - parafazje werbalne, neologizmy (żargon)
- wypowiedzi niegramatyczne i często niezrozumiałe
- chorzy mogą nie orientować się, że w ich wypowiedzi są nieprawidłowe
- zaburzenia powtarzania
- trudności w pisaniu i czytaniu

Słuchowa agnozja werbalna

- zaburzenia rozumienia wypowiedzi słownych – także własnych – mowa ojczysta
brzmi dla chorych jak język obcy, brak świadomości zaburzeń mowy
- geneza objawów – trudności w różnicowaniu fonemów i analizie sekwencji
dźwięków

Afazja nazywania
- chory nie potrafi podać nazwy przedmiotu, mimo że go rozpoznaje i wie do czego
służy
- zaburzenia kojarzenia wzrokowego wizerunku przedmiotu z jego nazwą

Słuchowa afazja amnestyczna

- zaburzenia pamięci słuchowo-werbalnej, przejawiające się min. trudnościami w
zapamiętywaniu ciągów słów
- nasilone hamowanie pro- i retroaktywne

Słuchowa agnozja dźwięków niewerbalnych (Agnozja percepcyjno-różnicowa)

- trudności percepcyjne w identyfikacji dźwięków – zaburzenia różnicowania i
rozpoznawania cech akustycznych
->
- kojarzeniowa agnozja dźwięków
-> zaburzenia asocjacyjno-semantyczne – niezdolność kojarzenia bodźców
słuchowych z ich znaczeniem
- błędy o charakterze semantycznym
- towarzyszą zaburzeniom rozumienia słów

Słuchowa agnozja „parajęzykowa”

 - zaburzenia rozumienia intonacji wypowiedzi :
-> emocji zawartych w komunikacie (aprozodia emocjonalna)
-> sarkazmu i ironii

Agnozja muzyczna „amuzja”

- zaburzenia identyfikacji dźwięków muzycznych i melodii
- może towarzyszyć afazji czuciowej, ale może mieć charakter izolowany
- możliwa przy uszkodzeniach prawo-, lewo- i obustronnych

Asymetria słuchowa
- dominujący lewy płat skroniowy zaangażowany głównie w przetwarzanie dźwięków
mowy
- prawy płat skroniowy zaangażowany przede wszystkim w przetwarzanie informacji
niewerbalnych
- metody badawcze:
-> słuchanie obustronne
-> technika Wady – podaje się środek usypiający do jednej z półkul i sie
usypia, a bada się wtedy drugą; usypia się zazwyczaj tą, która będzie
operowana

Funkcje wzrokowych płatów skroniowych

- integracja wrażeń wzrokowych z innymi informacjami zmysłowymi
- następstwa uszkodzeń :
-> ubytki w polu widzenia
-> trudność rozpoznawania materiału (znanego przy uszkodzeniach
lewostronnych i nieznanego

Halucynacje
- doznania percepcyjne, mające cechy rzeczywistego wrażenia zmysłowego, przy
jednoczesnym braku bodźców fizycznych
- stymulacja prądem elektrycznym (Penfield) – wyłącznie przy drażnieniu płatów
skroniowych
Złudzenia
- podczas napadów padaczkowych z ogniskami w płatach skroniowych
-> zespół Alicji w krainie czarów (metamorfopsje, makropsje, mikropsje)
-> depersonalizacja – poczucie oderwania od swojego ciała
-> derealizacja – poczucie nierealności przedmiotów

Padaczka

16.11.22r.
Padaczka
- zespół objawów towarzyszących wielu schorzeniom ośrodkowego układu
nerwowego (urazy, infekcje, guzy)
- nieprawidłowe wyładowania neuronów i rozprzestrzenianie się pobudzenia w mózgu
-

Klasyfikacja napadów padaczkowych :

a. napady uogólnione :
- toniczno-kloniczne (napady duże)
- napady nieświadomości (typu absence, napady małe)
- miokloniczne (kurcze grup mięśni)
- atoniczne (krótkotrwała utrata napięcia mięśniowego i przytomności, upadki)
b. toniczno-kloniczne (napady duże)
- obniżenie napięcia mięśniowego i upadek
- zatrzymanie oddechu, sinica
- toniczne wyprężenia kończyn i tułowia
- drgawki kloniczne – rytmiczne drgawki kończyn i głowy
- charczenie, przygryzanie języka, oddanie moczu
- po napadzie stan splątania, senność
 c. napady nieświadomości (typu absence, napady małe)
- przerwanie wykonywanych czynności
- nieruchomienie
- chory nie zdaje sobie sprawy z zaniku świadomości
d. napady częściowe proste (bez zaburzeń świadomości), z objawami:
- ruchowymi (jednostronne drgawki rozpoczynają się zwykle w obrębie ust i
rozprzestrzeniają się na cale ciało)
- czuciowo-ruchowymi (omamy wzrokowe, słuchowe, węchowe, parestezje-wrażenia
drętwienia, mrowienia lub zmian temperatury)
- autonomicznymi (przyspieszenie tętna, blednięcie, czerwienienie, ucisk w
nadbrzuszu, poty)
e. częściowe złożone (np. przy padaczce skroniowej)
- wyłącznie z zaburzeniami świadomości
- psychoruchowe (automatyzmy)
- z omamami sensorycznymi
- z objawami poznawczymi (zaburzenia myślenia, pamięci, „deja vu”)
- z objawami afektywnymi (lęk, agresja)

PŁATY CIEMIENIOWE
Odpowiadają za:
- czucie dotyku, temperatury, bólu
- lokalizacja wrażeń czuciowych
- orientacja w przestrzeni na podstawie bodźców wzrokowych
- kierowanie ruchami na podstawie bodźców wzrokowych, manipulacja obiektami
wymagająca wyobraźni przestrzennej
- integracja bodźców czuciowych i wzrokowych

Okolica pierwszorzędowa (projekcyjna) :

a. pola pierwszorzędowe (projekcyjne)
- zakręt środkowy
- elementarne wrażenia dotykowe, bólowe, temperatury
- homunkulus czuciowy
 - uszkodzenia powodują trwałe zaburzenia czucia

Zaburzenia czucia :
- zaburzenia rozpoznawania przedmiotów w wyniku deficytów pierwotnej percepcji
czuciowej
- zaburzenia czucia :
-> lekkiego dotyku i wibracji
-> czucia głębokiego
-> czucia temperatury
-> czucia bólu
-> różnicowania kształtu, wagi, faktury przedmiotów
-> różnicowania między dwoma punktami dotyku

Okolice drugorzędowe :
- struktury wieczka ciemieniowego
- informacje czuciowe są integrowane w znaczące całości percepcyjne
- uszkodzenia powodują agnozje dotykowe
Agnozja dotykowa (astereognozja) :
- zaburzenia rozpoznawania przedmiotów, przy zachowanych podstawowych funkcji
czuciowych
- deficyty integracji informacji dotykowych o różnych cechach obiektu
(amorfosynteza)
- pacjenci potrafią narysować nierozpoznany przedmiot i wybrać go spośród innych,
ale nie zidentyfikować
Zaburzenia integracji międzymodalnej :
- uszkodzenia płata ciemieniowego półkuli dominującej
- trudności w integracji bodźców o różnych modalnościach (wzrokowo-słuchowych,
słuchowo-dotykowych itd.) – np. problem ze złożeniem mebla z pomocą słownej
instrukcji
- mogą leżeć u podstaw zaburzeń czytania i praksji konstrukcyjnej
Zaburzenia syntezy symbolicznej :
- relacje symboliczne – quasi-przestrzenne
- działania matematyczne – istotna relacja przestrzenna pomiędzy cyframi : 56/65
 - konstrukcje składniowe z abstrakcyjnymi relacjami logicznymi – zmiany w szyku
zdania powodują zmiany znaczenia (kwadrat jest prostokątem/=prostokąt jest
kwadratem)

Zaburzenia oceny i zapamiętywania położenia :

- zaburzona ocena lokalizacji pojedynczego bodźca (lokalizacja absolutna) tylko u
pacjentów z rozległymi uszkodzeniami
- zaburzona ocena relacji przestrzennych między obiektami (lokalizacja względna)
- połączone z innymi zaburzeniami pamięci – w ogólnym zespole amnestycznym
- połączone z innymi zaburzeniami przestrzennymi
- dotyczy w większym stopniu bodźców dotykowych niż wzrokowych
- nie wynika z percepcji wzrokowej
Zaburzenia orientacji i pamięci topograficznej :
a. trudności w określaniu i pamięci :
- organizacji przestrzeni
-> osobistej (w obrębie własnego ciała i położenia ciała w przestrzeni)
-> pozaosobistej – w znanym otoczeniu (np. mebli w swoim pokoju)
- dobrze znanych relacji geograficznych (np. kolejne przystanki autobusowe)
b. niezdolność do przywołania wspomnień wzrokowych i dotykowych
Agnozja topograficzna :
- niezdolność do rozpoznawania informacji topograficznych nie wynikająca z agnozji
cech otoczenia (punktów orientacyjnych)
- zaburzenia tworzenia i odczytywania poznawczych map topograficznych
Amnezja topograficzna :
- niepamięć informacji topograficznych
- możliwa dysocjacja pomiędzy pamięcią topograficzną nowych i dawnych informacji
Apraksja :
- niemożność wykonywania czynności ruchowych, mimo zachowanych funkcji
ruchowych (brak niedowładów i zaburzeń czucia)
- zaburzenia czynności wyuczonych i nabywania nowych umiejętności
- diagnoza na podstawie oceny ruchów dowolnych (manipulacja przedmiotami,
imitowanie czynności, ruchy ustami, koordynacja, sekwencje)
Apraksje – klasyfikacja Liepmanna
 a. ruchowa
b. ideomotoryczna
c. wyobrażeniowa (ideacyjna)

30.11.22r.
PŁAT POTYLICZNY
 widzenie: kolor, ruch, kształt, głębia, integracja bodźców w znaczące całości ,
świadome rozpoznawanie
  uszkodzenia: ślepota korowa (osoba jest niewidoma), różnorodne zaburzenia
widzenia (np. trudności w: umiejscowieniu widzianych obiektów, w rozpoznawaniu
ich – agnozje)

ŚLEPOTA MÓZGOWA
 niewidzenie połowiczne jednoimienne (hemianopsja) jedno lub obustronne
 zaburzenia krążenia w tętnicy mózgu tylnej
 epizod naczyniowy może być oddalony w czasie o dni i tygodnie od objawu
 zazwyczaj powrót funkcji – kolejno: widzenie jasnych plam, rozjaśnienie pola
widzenia, ruch, kształty, barwy

ADAPTACJA DO OGRANICZENIA POLA WIDZENIA

 duża zdolność do kompensacji w hemianopsji – ruchy oka
 dopełnianie ubytków w polu widzenia – chorzy są przekonani, że widzą całość,
mimo że jest tylko połowa obrazka
 wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy z niedowidzenia

ZESPÓŁ ANTONA
 pacjent nie wie, że nie widzi i zachowuje się jakby widział (mimo potknięć, pacjent
twierdzi, że widzi i to „światło jest za słabe”, dlatego nie dowidział)
 współwystępuje z anozognozją
 konfabulacje (rodzaj fałszywego wspomnienia, mniemania- ale jeszcze nie pamięci)
– np. opisywanie niewidzianych obiektów
 częstsze przy uszkodzeniach prawostronnych
 Gazzaniga:
 lewa półkula zaangażowana w tworzenie wewnętrzne spójnych modeli
rzeczywistości i zapewnienie ich stabilności. Przy napływie informacji
nieprzystających do modelu, uruchamiane mechanizmy obronne
(zaburzenia, wyparcia, konfabulacje)
 półkula prawa włącza się gdy nie pasujące informacje przekroczą
pewien próg i należy zweryfikować dotychczasowy model

WIDZENIE MIMO ŚLEPOTY (BLINDSIGHT) – „lustrzane odbicie zespołu Antona”

 pacjent jest w stanie rozpoznać cechy bodźca i adekwatnie reagować, bez
możliwości świadomego doświadczania percepcji i z przekonaniem, że nic nie widzi
 zdolność widzenia ruchu, kształtu, koloru, wyrazu twarzy – odczytywać emocje z
wyrazu twarzy
 połączenia między siatkówką, a poduszką i wzgórkami czworaczymi górnymi
ŚLEPOTA HISTERYCZNA – objaw psychologiczny, a nie neurologiczny
 brak wrażeń wzrokowych, pomimo prawidłowo funkcjonującej kory wzrokowej
 Diagnozowana przy pomocy badań:
 odruchu obronnego (mruganie przy zbliżającym się szybko obiekcie)
 odruchu okoruchowego (skokowe ruchy oka przy serii bodźców) – np.
podczas jazdy tramwajem, jak nasz wzrok tak „skacze”
 EEG w odpowiedzi na stymulację wzrokową [obecność rytmu alfa
przeczy (związany z zamknięciem oczy, zaśnięciem, relaksacją)
hipotezie o konwersji]

INNE ZABURZENIA WZROKOWE

 Akinetopsja – „widzenie stopklatkami” – chory nie widzi płynnego ruchu, tylko
statystyczne obrazy
 Achromatopsja (ślepota barw) – niezdolność do widzenia kolorów (wszystko
widziane jest w odcieniach szarości)

AGNOZJA WZROKOWA
(przykład: mężczyzna pomylił żonę z kapeluszem i próbował ją założyć na głowę)
 trudności w rozpoznawaniu znanych obiektów przy braku pierwotnych deficytów
sensorycznych (np. ostrości wzroku)
 rozpad związku między obiektem a jego znaczeniem
 częstsze po uszkodzeniach prawostronnych
 Agnozja apercepcyjna – zaburzenia integracji bodźców w spójną całość, pacjenci
cierpiący na ten typ agnozji, twierdzą że ich życie składa się z kubistycznych
obrazów
 Agnozja asocjacyjna – brak połączeń między spostrzeżeniami a dotyczącymi ich
śladami pamięciowymi
 Wzrokowa agnozja przedmiotów :
 zaburzenia wzrokowego rozpoznania znanych obiektów przy
zachowanej zdolności do rozpoznawanie innymi zmysłami
 trudności w rysowaniu i opisie przedmiotów z pamięci (brak
wyobraźni)
 często zachowana zdolność kopiowania, ale pacjenci nie mogą
rozpoznać tego, co narysowali
 pacjent prawidłowo używa przedmiotu, ale nie potrafi opisać jego
funkcji
 częstsze po uszkodzeniach lewostronnych
 Agnozja symultatywna :
 niezdolność do określenia znaczenia złożonej całości, mimo
prawidłowego rozpoznawania pojedynczych elementów (zaburzenia
analizy i integracji materiału wzrokowego)
 niepoprawne odczytywanie obrazków (np. rower zamiast okularów)
  zaburzenia poszukiwania wzrokowego i przenoszenia uwagi
 przy uszkodzeniach potylicznych i czołowych
 Prozopagnozja :
 niezdolność do rozpoznawania i różnicowania znanych twarzy
(najczęściej)
 możliwy brak rozpoznawania własnej twarzy (czyli codziennie patrząc
w lustro, pacjent nie jest w stanie siebie rozpoznać, ale może zauważyć
różnice między jedną twarzą, a inną – dwie inne twarze)
 czasem zachowane różnicowanie między twarzami nieznanymi
 zaburzona zdolność do rozpoznawania obiektów należących do tej
samej kategorii (np. ptaków, samochodów)
 mogą występować reakcje emocjonalne na twarze znane na poziomie
podkorowym (nieświadomym)
 nie jest wyłącznie upośledzeniem syntezy i analizy złożonych bodźców
wzrokowych
o może występować bez innych agnozji
wzrokowych )choć rzadko
 HIPOTEZ DYSKONEKSJI
o niezdolność do rozróżniania obiektów należących do tej
samej kategorii
o dysocjacja między percepcją i pamięcią wzrokową –
przerwanie połączeń między
 Agnozja barw
 zaburzenia identyfikacji i rozróżniania kolorów bez pierwotnych
deficytów sensorycznych
 często towarzyszy ubytkom w polu widzenia i hemianopsji
prawostronnej
 zazwyczaj przy uszkodzeniach lewostronnych
 Zaburzenie nazywania barw
 chorzy nie potrafią nazwać koloru ani rozpoznać koloru kiedy podaje
się im nazwę
 może towarzyszyć zaburzeniom afatycznym – rozłączenie funkcji
językowych i wyobrażeń wzrokowych
 zazwyczaj przy uszkodzeniach lewostronnych
 Aleksja agnostyczna
 trudności w rozpoznawaniu słów bez zaburzeń afatycznych
 zachowana zdolność czytania liczb
 aleksja bez agrafii – chory pisze spontanicznie i pod dyktando, ale
niemożliwe kopiowanie tekstu
 Aleksja agnostyczna – dyskoneksja
 Zespół Poetzla - prawostronna
 Halucynacje wzrokowe
 proste – plamy, błyski, figury geometryczne- zazwyczaj w połowie
pola widzenia w padaczkach z ogniskiem w płatach potylicznych
  złożone – postacie, przedmioty, sceny w padaczkowych z ogniskiem w
okolicy potyliczno-ciemieniowej, potyliczno-skroniowej lub
skroniowej

11.01.23r.
ASYMETRIA MÓZGOWA
 FUNKCJE WZROKOWO-PRZESTRZENNE
o prawa półkula względna przewaga w procesach analizy wzrokowo-
przestrzennej
 ocena głębi
 nachylenia linii
 położenia punktu wewnątrz figury
o obie półkule uczestniczą w procesach wzrokowo-przestrzennych, lecz w
odmienny sposób, np. przy rozpoznawaniu twarzy
 FUNKCJE UWAGOWE
o uszkodzenia PP ale nie LP
 anozognozja (ignorowanie własnych zaburzeń)
 pomijanie stronne (ignorowanie lewej strony przestrzeni)
o teoria asymetrii Heilmana – neurony uwagi w płacie ciemieniowym
 AUTYZM
o związany z nietypowym wzorcem asymetrii półkulowej
o połowa dzieci autystycznych jest leworęczna lub bez ustalonej preferencji
o dominacja PP w zakresie funkcji werbalnych
o zaburzeniom poznawczym towarzyszą czasem wybitne zdolności rysunkowe i
muzyczne
 HEMISFEREKTOMIA
o usunięcie kory mózgowej jednej półkuli, zachowane zostają wzgórze i jądra
podstawy
o wskazania;
 dziecięce porażenie połowiczne
 rozległe zmiany nowotworowe
o przy opornych na leczenie padaczkach z porażeniem połowicznym
o zachowane funkcje czuciowo-ruchowe
o funkcjonowanie poznawcze na niskim poziomie, praksja, mowa
o obniżony napęd i inicjatywa
 o u dzieci:
 radykalne usunięcie tkanki może dawać lepsze efekty niż operacje
oszczędzające – eliminacja negatywnego wpływu zmienionej
chorobowo kory
 możliwość częściowego przejęcia funkcji przez nieuszkodzoną półkulę
– do 1. roku życia, w niektórych przypadkach nawet w 13. r.ż. – im
młodszy mózg tym lepsza neuropatyczność, a tym samym powodzenie
operacji
o u dorosłych:
 zazwyczaj przy zaawansowanym nowotworze
 usunięcie półkuli dominującej
o głębokie zaburzenia mowy (lepsze rozumienie niż
ekspresja)
o prawostronne porażenie połowicze
o prawostronne porażenie połowicze -> możliwy
częściowy powrót funkcji
 usunięcie półkuli niedominującej
o zachowana mowa i zdolność prawidłowego
wykonywania testów inteligencji
 KOMISUROTOMIA
o przecięcie włókien łączących półkule w celu wyeliminowania przenoszenia się
wyładowań epileptycznych
 DYSKONEKSJA PÓŁKUL
o faza ostra (czyli zaraz po operacji)
 apraksja lewej ręki (brak precyzyjnych gestów, złożonych czynności)
 symptom obcej ręki
 mutyzm (za niski poziom wzbudzenia korowego, żeby pacjent mógł
mówić)
 apatia
 zaburzenia uwagi