5. Reakcje utleniania-redukcji.

Elektrochemia

5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Przykład

a) Uzupełnij liczbę elektronów biorących udział w reakcjach utleniania 1 p. za poprawne

uzupełnienie
i redukcji. Wskaż zapisy jonowe równań reakcji redukcji oraz utlenia­ równań reakcji
nia. i wskazanie reakcji
utleniania i redukcji
8 NH3 N2 + 6 NH4+ + e– reakcja
– – –
MnO4 + 2 H2O + e MnO2 + 4 OH reakcja

b) Napisz sumaryczne równanie reakcji chemicznej przebiegającej z udzia­ 1 p. za napisanie

poprawnego
łem amoniaku oraz jonów manganianowych(VII). równania reakcji
chemicznej

c) Wyznacz stosunek molowy utleniacza do reduktora. 1 p. za podanie

prawidłowego
nutleniacza : nreduktora = : stosunku
molowego
Rozwiązanie
a) Liczby elektronów biorących udział w danej reakcji oznaczamy jako x i y.
Układamy bilans ładunku dla równania z amoniakiem:
8 NH3 N2 + 6 NH4+ + e–
0 = 0 + 6 (+1) + x (–1)
x = 6, czyli w reakcji chemicznej bierze udział 6 elektronów.

Układamy bilans ładunku dla równania z manganem:

MnO4 – + 2 H2O + e– MnO2 + 4 OH–
–1 + 0 + y (–1) = 0 + 4 (–1)
y = 3, czyli w reakcji chemicznej biorą udział 3 elektrony.
Ważne, by:
• poprawnie zsumować ładunki po obu stronach równania reakcji chemicznej,
• pamiętać, że ładunek elektryczny cząsteczki jest równy 0,
• pamiętać, że ładunek elektryczny elektronu jest równy –1.

Uzupełniamy równania: Liczba elektronów

pobranych
8 NH3 N2 + 6 NH4+ + 6e– reakcja utleniania i oddanych
– – –
MnO4 + 2 H2O + 3e MnO2 + 4 OH / 2 podczas reakcji
2 MnO4 – + 4 H2O + 6e– 2 MnO2 + 8 OH– reakcja redukcji redoks musi być
jednakowa.

b) Równania reakcji utleniania i redukcji dodajemy stronami:

8 NH3 + 2 MnO 4 – + 4 H 2O + 6e – N 2 + 6 NH4+ + 2 MnO2 + Reduktor to
– – pierwiastek
+ 8 OH + 6e chemiczny
i otrzymujemy równanie sumaryczne: ulegający
8 NH3 + 2 MnO4– + 4 H 2O + N2 + 6 NH4+ + 2 MnO2 + 8 OH– utlenianiu.
Utleniacz to
pierwiastek
c) Utleniacz: MnO4 – Reduktor: NH3 chemiczny
nutleniacza : nreduktora = 1 : 4 ulegający redukcji.

70
 5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia
Zadanie 1. (0–3)
len można otrzymać w laboratorium w wyniku termicznego rozkładu manganianu(VII) potasu.
Przebieg tej reakcji chemicznej przedstawia równanie:
2 KMnO4 T K2MnO4 + MnO2 + O2
a) Określ stopnie utlenienia manganu w podanych związkach chemicznych.

Wzór związku chemicznego KMnO4 K2MnO 4 MnO2

Stopień utlenienia manganu VII VI IV

b) Oblicz, ile moli manganianu(VII) potasu należy użyć, aby otrzymać 4,48 dm3 tlenu (w wa­
runkach normalnych), jeżeli wydajność tej reakcji chemicznej wynosi 75%. Wynik podaj
z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku.
Obliczenia:

Zadanie 2. (0–2)
Chrom i siarka to pierwiastki chemiczne znajdujące się w różnych grupach układu okresowego.
Mają odmienne właściwości zyczne i chemiczne. Jeden z nich jest metalem, drugi – niemetalem.
Mimo tego tworzą związki chemiczne o identycznej stechiometrii: K 2CrO4 i K2SO4.
Określ stopień utlenienia atomu chromu i atomu siarki w podanych solach. Napisz podpowło­
kową konfgurację elektronową obu atomów i określ, ile elektronów bierze udział w tworzeniu
wiązań chemicznych przez Cr i S na wskazanym stopniu utlenienia.
Stopień utlenienia: chromu: +VI siarki: +VI
2 2 6 2 6 1 5 2 2 6 2 4
Kon guracja elektronowa: chromu: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d siarki: 1s 2s 2p 3s 3p
Liczba elektronów walencyjnych w atomie: chromu: 6 siarki: 6

Zadanie 3. (0–3)
Uzupełnij tabelę, wpisując symbole pierwiastków chemicznych o podanych liczbach atomo­
wych Z, ich położenie w układzie okresowym, konfgurację elektronów walencyjnych oraz
stopnie utlenienia w przykładowych związkach chemicznych z tlenem i z wodorem.

Liczba Położenie w układzie Konfguracja Stopnie utlenienia

Symbol okresowym w związkach chemicznych
atomowa elektronów
chemiczny
Z grupa okres walencyjnych z tlenem z wodorem

N 15 2 2s22p3 I, II, III, IV,

V, VI
7

12 Mg 2 3 3s2 II II

17 Cl 17 3 3s23p5 I, III, V, VII

71
5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Zadanie 4. (0–3) Skorzystaj

Przeanalizuj położenie selenu w układzie okresowym i określ podstawowe

właściwości tego pierwiastka chemicznego. Uzupełnij tabelę.

ukladokresowy.edu.pl

Skrócona konfguracja elektronów w atomie selenu [Ar] 4s23d104p4

w stanie podstawowym (z uwzględnieniem podpowłok)

Stopień utlenienia selenu najniższy

w związkach chemicznych najwyższy VI
Wzór związku chemicznego selenu z wodorem H2S
Wzór tlenku, w którym selen przyjmuje najwyższy stopień utlenienia SeO3
Przewidywany charakter chemiczny tlenku selenu kwasowy
na najwyższym stopniu utlenienia
(zasadowy, am oteryczny, kwasowy, obojętny)

Zadanie 5. (0–2)
Pierwiastek chemiczny X opisano następująco:
• należy do bloku kon guracyjnego d,
• znajduje się w 4. okresie układu okresowego,
• tworzy tlenki, m.in. XO, X2O3, XO3,
• może przyjmować różne stopnie utlenienia, m.in.: II, III, VI,
• na najwyższym stopniu utlenienia może tworzyć dwie sole o wzorach ogólnych K2 XO4 oraz
K2 X2O7.

Na podstawie powyższych in ormacji podaj nazwę, symbol chemiczny i podpowłokową konf­

gurację elektronową pierwiastka chemicznego X.
Symbol chemiczny: Cr Nazwa: chrom
Kon guracja elektronowa: 1s 2s 2p 3s 3p 4s13d5
2 2 6 2 6

Zadanie 6. (0–1)
Uzupełnij poniższą tabelę, wpisując stopnie utlenienia, jakie przyjmuje atom chloru w poda­
nych cząsteczkach oraz jonie.

Symbol lub wzór chemiczny substancji HClO 4 HCl Cl2 ClO3– Cl2O

Stopień utlenienia chloru VII 0 V I

Zadanie 7. (0–2)
Woda nasycona bromem, czyli woda bromowa, to popularny odczynnik chemiczny. W roztworze
tym zachodzi następująca reakcja chemiczna:
Br2 + H2O HBr + HBrO
Na podstawie bilansu elektronowego wskaż utleniacz i reduktor oraz napisz równania reakcji
utleniania i redukcji.
Utleniacz: Br2 Reduktor: Br2
Utlenianie: Redukcja:

72
 5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia
Zadanie 8. (0–4)
Przeprowadzono doświadczenie przedstawione za pomocą schematu. Zaobserwowano, że w obu
probówkach zaszły reakcje chemiczne i wydzielał się bezbarwny gaz.
Hg Hg

1 2

H2SO4(stęż.)
HNO3(rozc.)

Uzupełnij tabelę, wpisując schematy procesów utlenienia i redukcji oraz sumaryczne równa­
nie reakcji utleniania­redukcji.

Probówka 1
utleniania
Schemat procesu
redukcji
Sumaryczne równanie reakcji redoks
Probówka 2
utleniania
Schemat procesu
redukcji
Sumaryczne równanie reakcji redoks

Zadanie 9. (0–2)
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne przedstawione na schemacie.
Skorzystaj
z szeregu
AgNO3(aq) 1 MgCl2(aq) 2 ZnCl2(aq) 3 CuSO 4(aq) 4
aktywności metali.

Zn (blaszka) Cu (blaszka) Ag (blaszka) Mg (blaszka)

Przypomnij sobie
Na podstawie obserwacji postawiono hipotezę, że „Aktywność metali wzrasta właściwości
w następującym szeregu: Ag, Cu, Zn, Mg”. Uzupełnij opis doświadczenia zyczne metali
chemicznego, podkreślając właściwe twierdzenia, a następnie zweryfkuj użytych
w doświadczeniu
hipotezę. chemicznym.

W probówce 1. blaszka Zn (reaguje / nie reaguje) z AgNO3.

W probówce 2. blaszka Cu (pokrywa się srebrnym nalotem / pozostaje niezmieniona).
W probówce 3. (zachodzi / nie zachodzi reakcja chemiczna).
W probówce 4. blaszka Mg pokrywa się (szarym / rudym) nalotem.

Hipoteza (została / nie została) potwierdzona, ponieważ srebro nie wypiera z roztworów soli
żadnego z metali, jest więc mniej aktywne. Magnez jest aktywniejszy od miedzi.

73
5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Zadanie 10. (0–3)

a) Uzupełnij liczbę elektronów biorących udział w reakcjach utleniania oraz redukcji. Wskaż
zapisy jonowe równań reakcji utleniania oraz redukcji.
2 NO2– + 2 H2O 2 NO3– + 4 H+ + 4 e–
Skorzystaj
reakcja utleniania z przykładu
s. 70
Cr2O72– + 14 H+ + e– 2 Cr3+ + 7 H2O
reakcja redukcji

b) Napisz sumaryczne równanie reakcji chemicznej przebiegającej z udziałem jonów azotano­

wych(III) oraz dichromianowych(VI) w środowisku kwasowym.

c) Wyznacz stosunek molowy utleniacza do reduktora.

nutleniacza : nreduktora = 1 : 3

Zadanie 11. (0–2)

Przeprowadzono reakcję arszeniku As2O3 ze stężonym roztworem kwasu azotowego(V). Ustal
metodą bilansu elektronowego współczynniki stechiometryczne tej reakcji chemicznej. Napisz
wzory sumaryczne utleniacza i reduktora.
3 As2O3 + 4 HNO3 + 7 H2O 6 H3AsO4 + 4 NO

Zacznij od
Bilans elektronowy: ustalenia stopni
utlenienia
poszczególnych
pierwiastków
chemicznych.

Utleniacz: HNO3 Reduktor: As2O3

Zadanie 12. (0–3)

Stężony roztwór kwasu azotowego(V) ma silne właściwości utleniające, np. w reakcji chemicznej
z siarką utlenia ją do tlenku siarki(IV), a sam redukuje się do tlenku azotu(IV).

a) Zapisz równanie opisanej reakcji chemicznej. Dobierz współczynniki stechiometryczne

metodą bilansu elektronowego.
Woda jest jednym
z produktów
opisanej reakcji
chemicznej.

b) Wyznacz stosunek molowy utleniacza do reduktora. Skorzystaj

nutleniacza : nreduktora = 4 : 1 z zapisu
cząsteczkowego
zbilansowanego
c) Napisz równanie reakcji chemicznej w ormie jonowej skróconej. równania reakcji
chemicznej.

74
 5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia
Zadanie 13. (0–2)
Do czterech probówek zawierających silnie zakwaszony kwasem siarkowym(VI) wodny roztwór
manganianu(VII) potasu wprowadzono różne związki chemiczne zawierające sód. Doświadczenie
chemiczne przedstawiono na schemacie.
NaNO3(aq) Na 2CO 3(aq) NaNO2(aq) NaOH(aq)

1 2 3 4

silnie zakwaszony wodny roztwór manganianu(VII) potasu

a) Wskaż numer probówki, w której otrzymano siarczan(VI) manganu(II).

3
b) Zapisz równanie reakcji chemicznej zachodzącej w tej probówce w ormie cząsteczkowej.
Współczynniki stechiometryczne dobierz metodą bilansu elektronowego.

Bilans elektronowy:

Zadanie 14. (0–2)

Pod wpływem jonów NO2– oletowy roztwór zawierający jony MnO 4– odbarwia się w środowisku
kwasowym. Zachodzą reakcje utleniania i redukcji opisane równaniem:
2 MnO4– + 5 NO2– + 3 H+ 2 Mn2+ + 5 NO3– + 3 H2O
Zaproponuj zapis tej reakcji chemicznej w ormie cząsteczkowej i uzgodnij
Wszystkie
współczynniki stechiometryczne w tym równaniu. substancje
Wzory związków chemicznych wybierz spośród podanych: powinny być
rozpuszczalne
w wodzie.
NaNO2, Ba(NO2)2, KMnO4, K2MnO 4, HCl, H2SO4, MnCl2, MnSO 4, NaNO3,
Ba(NO3)2, Na 2SO4, Na 2SO3

75
5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Przykład

Aniony manganianowe(VII) w środowisku kwasowym reagują z kationami żelaza(II) według

następującego schematu:
MnO4 – + Fe2+ + H+ Mn2+ + Fe3+ + H2O

a) Napisz w ormie jonowej, z uwzględnieniem oddawanych lub pobieranych elektronów

(zapis jonowo­elektronowy), schematy procesów utleniania i redukcji przebiegających
w czasie tej reakcji chemicznej.
Schemat procesu redukcji:
Schemat procesu utleniania:

b) Dobierz i uzupełnij współczynniki stechiometryczne.

MnO4 – + Fe2+ + H+ Mn 2+ + Fe3+ + H2O

Rozwiązanie
a) Zapisujemy schemat procesu redukcji anionów manganianowych(VII) do kationów manga­
nu(II), uwzględniając przyjmowane elektrony.
VII II
MnO 4– + 5e– Mn 2+
Po lewej stronie schematu występują atomy tlenu, których brakuje po prawej stronie sche­
matu. Na tym etapie tworzenia zapisu jonowo­elektronowego dopisujemy do schematu czą­
steczki H 2O oraz jony pochodzące z autodysocjacji wody: H+ (lub H3O+) lub OH–. Dopisuje­
my je po odpowiednich stronach schematu tak, aby ładunek elektryczny po obu stronach był
taki sam. Ponieważ ta reakcja chemiczna przebiega w środowisku kwasowym, nie możemy
dopisać jonów OH–, dlatego w zapisie uwzględnimy jony H+ oraz cząsteczki wody. Ładunek
po stronie lewej wynosi –6, zaś po prawej +2, więc po lewej stronie dopisujemy jony H+, zaś
po prawej cząsteczki wody.
MnO4 – + 5e– + 8 H+ Mn2+ + 4 H2O
Zapisujemy schemat procesu utleniania kationów żelaza(II) do kationów żelaza(III),
uwzględniając oddawane elektrony.
Fe2+ Fe3+ + e–
Ładunek po obu stronach schematu procesu utleniania jest taki sam. Zgadzają się również
liczba i rodzaj atomów po obu stronach, dlatego nie dopisujemy cząsteczek H2O i jonów H+.
Liczby elektronów biorących udział w procesach utleniania i redukcji muszą być takie same,
więc schemat procesu utleniania należy pomnożyć przez 5.
5 Fe2+ 5 Fe3+ + 5e–
b) Zapisujemy sumaryczne równanie reakcji chemicznej z uwzględnieniem współczynników
stechiometrycznych.
MnO4 – + 8 H+ + 5 Fe2+ + 5e– Mn2+ + 4 H2O + 5 Fe3+ + 5e–
– 2+ +
MnO4 + 5 Fe + 8 H Mn2+ + 5 Fe3+ + 4 H2O

76
 5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia
Zadanie 15. (0–3)
Zielone heksahydroksochromiany(III), zawierające jon [Cr(OH)6]3–, w obec­
Skorzystaj
ności wody chlorowej Cl 2(aq) przechodzą w żółte chromiany(VI). Reakcja che­ z przykładu
miczna przebiega według schematu: s. 76

[Cr(OH)6]3– + Cl2 + OH– CrO42– + Cl– + H2O

a) Napisz w ormie jonowej, z uwzględnieniem oddawanych lub pobieranych elektronów (zapis
jonowo­elektronowy), schematy procesów utleniania i redukcji, które przebiegają w czasie
tej reakcji chemicznej.
Schemat procesu redukcji:
Schemat procesu utleniania:
b) Dobierz i uzupełnij współczynniki stechiometryczne.
2 [Cr(OH)6]3– + 3 Cl2 + 4 OH– 2 CrO42– + 6 Cl– + 8 H2O
c) Napisz, jaką unkcję w tej reakcji chemicznej pełni chlor − utleniacza czy reduktora.
utleniacza

Zadanie 16.
Do naczynia zawierającego nadmiar stężonego roztworu kwasu azotowego(V) wprowadzono
próbki metalicznej miedzi. W trakcie reakcji chemicznej mierzono objętość wydzielającego się
tlenku azotu(IV) w przeliczeniu na warunki normalne oraz obliczano masę powstającego azota­
nu(V) miedzi(II). Wyniki doświadczenia chemicznego przedstawiono w tabeli.

Zadanie 16.1 (0–1)

Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące dane: masę Cu(NO 3)2 i objętość NO2 .

Numer pomiaru 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Masa Cu, g 1 2 4 5 8 10
Objętość NO2 , dm3 0,7 1,4 2,8 3,5 5,6 7,0
Masa Cu(NO3)2 , g 2,937 5,875 11,75 14,69 23,5 29,375

Zadanie 16.2 (0–1)

Sporządź wykres zależności objętości otrzymanego gazu od masy miedzi użytej w doświad­
czeniu chemicznym.

Pamiętaj,
aby poprawnie
opisać osie układu
współrzędnych.

77
5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Zadanie 16.3 (0–1)

Napisz równanie zachodzącej reakcji chemicznej. Współczynniki stechiometryczne dobierz
metodą bilansu elektronowego.
W reakcji
chemicznej Cu
ze stężonym
roztworem HNO3
otrzymuje się
azotan(V) miedzi(II),
tlenek azotu(IV)
i wodę.

Zadanie 17. (0–3)

Zmieszano wodne roztwory chlorku manganu(II) i wodorotlenku sodu. Następnie zbadano zacho­
wanie się produktu tej reakcji chemicznej w różnych środowiskach. Zmiany zaszły tylko w dwóch
probówkach. Doświadczenie chemiczne przedstawiono na schemacie.
wilgotne
olej H2O2(aq) powietrze na ta

1 2 3 4

MnCl2(aq) + NaOH (aq)

a) Podaj numery probówek, w których zaobserwowano zmiany.

2, 3

b) Napisz, jakie zmiany zaobserwowano we wskazanych probówkach.

Wytrącił się biały osad, który pod wpływem warunków zewnętrznych ( H2O2 i wilgotne powietrze)
ciemnieje i staje sie brunatny.

c) Zapisz w ormie jonowej skróconej równanie reakcji chemicznej zachodzącej pomiędzy roz­
tworami MnCl2 i NaOH.

d) Uzasadnij, dlaczego w pozostałych probówkach reakcje chemiczne nie zachodzą.

W pozostałych probówkach zastosowano warstwę oleju lub nafty, które nie dopuszczają
do otrzymanego wodorotlenku manganu(II) tlenu zawartego w powietrzu.

78
 5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia
Zadanie 18. (0–2)
W roztworze azotanu(V) srebra(I) umieszczono płytkę miedzianą o masie 4 g. Po pewnym czasie
płytkę wyjęto, wysuszono i zważono. Jej masa wynosiła wówczas 4,3 g. Oblicz masę srebra, które
osadziło się na płytce miedzianej. Wynik podaj z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku.
Obliczenia: Zwróć uwagę, że
zmiana masy płytki
miedzianej ma
związek z dwoma
procesami:
utlenieniem miedzi
(ubytek masy)
i redukcją kationów
srebra do
metalicznego
srebra (przyrost
masy).

Zadanie 19. (0–2)

Złoto można uzyskać z jego rozpuszczalnych w wodzie soli w reakcji chemicznej opisanej schema­
tem:
Au3+ + AsH3 + OH− Au + AsO33− + H2O
Źródło: Langner M., Reakcje utleniania-redukcji w nauczaniu chemii, Warszawa 1988.

a) Napisz w ormie jonowej, z uwzględnieniem oddawanych lub pobieranych elektronów (zapis

jonowo­elektronowy), schematy procesów utleniania i redukcji, które przebiegają w czasie
tej reakcji chemicznej.
Schemat procesu redukcji:
Schemat procesu utleniania:
b) Dobierz i uzupełnij współczynniki stechiometryczne w poniższym schemacie.
2 Au3+ + AsH3 + 9 OH– 2 Au + AsO33– + 6 H2O

Zadanie 20.
W warunkach laboratoryjnych azot można otrzymać w reakcji roztworu azotanu(III) sodu i roz­
tworu siarczanu(VI) amonu (reakcja A) lub w reakcji wodnego roztworu amoniaku i zawiesiny
chloranu(I) wapnia (reakcja B).

Zadanie 20.1 (0–4)

Dobierz w obu równaniach współczynniki stechiometryczne metodą bilansu jonowo­elektro­
nowego.
Reakcja A: NH4+ + NO2– N2 + H2O
Reakcja utleniania:
Reakcja redukcji:
Reakcja B: 2 NH3 + 3 ClO– N2 + 3 Cl– + 3 H2O
Reakcja utleniania:
Reakcja redukcji:

79
5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Zadanie 20.2 (0–1)

Podkreśl właściwe wyrażenia tak, aby powstało zdanie prawdziwe. Uzasadnij swój wybór.
Reakcja chemiczna oznaczona literą (A / B) jest odmianą reakcji utleniania­redukcji, czyli reakcją
(dysproporcjonowania / synproporcjonowania).
Uzasadnienie: Atomy pierwiastka o różnych stopniach utlenienia przed reakcją, mają taki sam
stopień utlenienia po reakcji.
Ustal, w którym
Zadanie 21. (0–1) półogniwie będzie
zachodziła reakcja
Poniżej przedstawiono potencjały standardowe dwóch półogniw. utleniania,
a w którym reakcja
Potencjał stan­ redukcji.
Półogniwo Proces przebiegający w półogniwie
dardowy E°, V
Pamiętaj
Sn2+/Sn4+ Sn2+ Sn4+ + 2e– +0,154 o zbilansowaniu
liczby elektronów.
MnO 4 –, H+, Mn 2+ Mn2+ + 4 H 2O MnO4 – + 8 H+ + 5e– +1,52

Na podstawie: Bielański A., Chemia ogólna i nieorganiczna, W sumarycznym

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002. równaniu reakcji
chemicznej
Zapisz sumaryczne równanie reakcji chemicznej zachodzącej w ogniwie strzałka musi być
zbudowanym z tych dwóch półogniw. skierowana tylko
w jedną stronę.

Zadanie 22. (0–1)

Oceń prawdziwość podanych in ormacji. Wpisz literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub lite­
rę F, jeśli jest ałszywe.

1. W ogniwie zbudowanym z półogniw: Co/Co2+ oraz Pb/Pb2+ katodę stanowi półogniwo Co/Co2+. F
2. Kationy Ag+ są silniejszymi utleniaczami niż kationy Sn 2+. P
3. W zbiorze metali Cd, Sn, Pb, Cu, Pt najsilniejszym reduktorem jest kadm. P

Zadanie 23.
Na osi zaznaczono potencjały standardowe półogniwa metalicznego X/X2+ (E°X) oraz półogniwa
metalicznego Y/Y 2+ (E°Y)
E°Y E°X 0 Potencjał standardowy półogniwa, V

Zadanie 23.1 (0–1)

Na podstawie powyższych in ormacji podaj wzór kationu (X 2+ lub Y 2+), który jest silniejszym
utleniaczem. Odpowiedź uzasadnij.
Silniejszym utleniaczem jest X2+ , ponieważ potencjał standardowy
ogniwa jest większy i jon X2+ jest utleniaczem.

Zadanie 23.2 (0–1)

Z półogniw wymienionych w in ormacji wstępnej zbudowano ogniwo galwaniczne. Napisz sche­
mat tego ogniwa zgodnie z konwencją sztokholmską.

80
 5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia
Zadanie 23.3 (0–1)
Określ kierunek przebiegu reakcji chemicznych w półogniwach podczas pracy ogniwa galwa-
nicznego. Uzupełnij schematy strzałkami zgodnie z kierunkiem przebiegu reakcji chemicznej
(„"” lub „!”).
X X2+ + 2e– Y Y 2+ + 2e–

Zadanie 24. (0–2)

W ogniwie galwanicznym katodę stanowi półogniwo Cu/Cu2+. Siła elektromotoryczna tego ogniwa
w warunkach standardowych wynosi 2,7 V. Oblicz, korzystając z szeregu elektrochemicznego
metali, które półogniwo może stanowić anodę tego ogniwa. Napisz schemat tego półogniwa.
Obliczenia:

Zadanie 25.
Zadanie 25.1 (0–1)
W pewnym ogniwie zbudowanym z dwóch półogniw metalicznych zachodzi reakcja chemiczna
przedstawiona równaniem: 3 Cd + 2 Bi3+ 3 Cd 2+ + 2 Bi.
Zapisz zgodnie z konwencją sztokholmską schemat opisanego ogniwa galwanicznego.

Zadanie 25.2 (0–2)

W doświadczeniu chemicznym zostały użyte płytki kadmowa i bizmutowa, każda o masie 50 g.
Oblicz, jak zmieniła się masa płytki bizmutowej, jeśli w tym samym czasie masa płytki kadmo-
wej zmniejszyła się o 20,16%.
Obliczenia:

Zadanie 26.
Potencjał standardowy półogniwa zdefniowano dla warunków standardowych: stałego ciśnienia
mol
1013,25 hPa, stałej temperatury 298,15 K i stężenia molowego jonów E M/M z+ równego 1 dm 3 . Jeżeli

zmienia się stężenie molowe jonów, zmienia się również potencjał elektrody. Potencjał półogniwa
w warunkach stałego ciśnienia i stałej temperatury oraz stałego stężenia jonów C M/M z+ można ob-
0, 06 6 z+@
liczyć, korzystając z zależności: E M/M z + = E M/M z + + z log 6MM @ ,
gdzie z oznacza liczbę elektronów wymienionych w reakcji chemicznej.

81
5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Zadanie 26.1 (0–2)

Oblicz potencjał półogniwa miedzianego, jeśli blaszkę miedzianą zanurzono w roztworze
mol
siarczanu(VI) miedzi(II) o stężeniu 1,5 dm 3.

Obliczenia:

Zadanie 26.2 (0–2)

mol
Oblicz SEM ogniwa zbudowanego z półogniw: (Pt) H2/2 H+ (pH = 4) oraz Cu/Cu 2+ (1,5 dm 3
).
Obliczenia:

Zadanie 27. (0–2)

Oceń prawdziwość podanych in ormacji. Zakreśl literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę
F, jeśli jest ałszywe.

1. Podczas pracy ogniwa Zn | Zn 2+ || Cu2+ | Cu zwiększa się masa elektrody miedzianej. P F

2. W ogniwie Cu | Cu 2+ || Ag+ | Ag anodą jest płytka srebrna. P F
Do ochrony antykorozyjnej konstrukcji stalowych jako protektora można użyć blachy
3. P F
miedzianej.
Podczas rozładowania akumulatora ołowiowego zachodzi reakcja chemiczna, którą
4. przedstawia równanie: P F
2 PbSO4 + 2 H2O 2 Pb + PbO2 + 4 H+ + 2 SO 42–
Korozja to zespół przemian chemicznych i elektrochemicznych zachodzących pod wpły­
5. P F
wem warunków zewnętrznych i prowadzących do niszczenia metali nieszlachetnych.

Zadanie 28.
Poniżej przedstawiono równania procesów elektrodowych i wartości standardowego potencjału
redukcji (w temperaturze 25°C) dla trzech układów.
Cl2 + 2e– 2 Cl– E° = 1,36 V
4+ – 2+
Pb + 2e Pb E° = 1,69 V
F2 + 2e– 2 F– E° = 2,87 V

Zadanie 28.1 (0–1)

Ustal kierunek przebiegu reakcji chemicznych zilustrowanych poniższymi schematami i wpisz
symbole strzałek.
2 Cl– + Pb 4+ Cl2 + Pb2+
2 F– + Pb 4+ F2 + Pb2+
2 Cl– + F2 2 F– + Cl 2

82
 5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia
Zadanie 28.2 (0–1)
Wskaż, na podstawie podanych in ormacji, substancję, która jest najsilniejszym reduktorem,
i substancję będącą najsilniejszym utleniaczem.
Najsilniejszy reduktor: Najsilniejszy utleniacz: F2

Zadanie 29. (0–3)

Do ochrony przedmiotów stalowych przed korozją można stosować czynne powłoki ochronne,
które zabezpieczają przedmiot nawet wtedy, gdy nie są szczelne. Aby zbadać wpływ czynnych po­
włok ochronnych na stalowy przedmiot, przeprowadzono doświadczenie chemiczne. Stalowy
gwóźdź owinięto drutem cynkowym i zanurzono w probówce z wodnym roztworem NaCl. Na
powierzchni drutu cynkowego pojawił się biały osad wodorotlenku cynku. Wskaż anodę i katodę
w tym ogniwie galwanicznym.
Anoda: cynk Katoda: stal
Napisz równania reakcji elektrodowych.
Anoda:
Katoda:
Sumaryczne równanie reakcji chemicznej w ogniwie galwanicznym:

Zadanie 30.
W półogniwach A i B zachodzą reakcje chemiczne opisane równaniami:
półogniwo A: BrO3– + 6 H+ + 6e– Br– + 3 H2O E° = 1,44 V
– + –
półogniwo B: NO3 + 4 H + 3e NO + 2 H 2O E° = 0,96 V
Z półogniw A i B zbudowano ogniwo galwaniczne.

Zadanie 30.1 (0–1)

Określ, na podstawie podanych wartości potencjałów standardowych, w którym ogniwie
(A czy B) zachodzi reakcja utleniania, a w którym reakcja redukcji.
Reakcja utleniania zachodzi w półogniwie B , zaś reakcja
redukcji zachodzi w półogniwie A

Zadanie 30.2 (0–1)

Napisz sumaryczne równanie reakcji chemicznej zachodzącej podczas pracy ogniwa galwa­
nicznego.

Zadanie 30.3 (0–1)

Oblicz siłę elektromotoryczną ogniwa w warunkach standardowych.
Obliczenia:

83
5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Zadanie 31.
Dane są półogniwa i ich potencjały w warunkach standardowych:
półogniwo A: (Pt) Fe2+, Fe3+ (E°A = 0,77 V),
półogniwo B: MnO2, H+, Mn 2+ (Pt) (E°B = 1,23 V).

Zadanie 31.1 (0–1)

Określ, w którym półogniwie (A czy B) zachodzi reakcja utleniania, a w którym reakcja redukcji.
Reakcja utleniania zachodzi w półogniwie A zaś reakcja redukcji w półogniwie B

Zadanie 31.2 (0–2)

Napisz równania reakcji elektrodowych, które zachodzą podczas pracy ogniwa galwanicznego.
Anoda:
Katoda:

Zadanie 31.3 (0–1)

Napisz schemat ogólny tego ogniwa z zaznaczeniem znaków elektrod.

Zadanie 31.4 (0–1)

Napisz w ormie jonowej sumaryczne równanie reakcji chemicznej zachodzącej w ogniwie gal­
wanicznym.

Zadanie 32.
Żelazo i jego stopy są mało odporne na działanie czynników atmos erycznych. Przedmioty wyko­
nane ze stali (np: słupy energetyczne, rurociągi, konstrukcje mostów, kadłuby statków, zbiorniki na
paliwa na stacjach benzynowych) są narażone na działanie wilgoci z podłoża i powietrza. Wilgoć
przyspiesza korozję tych konstrukcji i zwiększa koszty ich eksploatacji. Jedną z metod ochrony
przed korozją jest ochrona protektorowa. Ochronę tę stosuje się tam, gdzie nie można zabezpie­
czyć metalową powłoką powierzchni całej konstrukcji. Do elementu narażonego na zniszczenie
(np. kadłuba statku lub rurociągu) przytwierdza się blok metalu o aktywności większej niż żelazo
(protektor), który stanowi anodę powstałego ogniwa.

Zadanie 32.1 (0–1)

Napisz, który z metali (ołów, magnez czy nikiel) można zastosować jako protektor. Odpowiedź
uzasadnij.
Jako protektora można użyć magnezu , ponieważ ma mniejszy potencjał elektro-
chemiczny niż żelazo.

Zadanie 32.2 (0–1)

Podaj trzy inne sposoby ochrony przedmiotów stalowych przed korozją.
1. pomalowanie farbą
2. pokrycie smarem
3. ochrona katodowa

84
 5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia
Zadanie 33. (0–1)
Podczas rozładowania akumulatora żelazowo­niklowego zachodzą następujące reakcje elektrodowe:
A(–): 3 Fe + 8 OH– Fe3O4 + 4 H2O + 8e–
–
K(+): Ni(OH)3 + e Ni(OH)2 + OH–
Napisz sumaryczne równania reakcji chemicznych zachodzących podczas:
a) ładowania
b) rozładowania

Zadanie 34. (0–3)

Przeprowadzono elektrolizę stopionej soli beztlenowej pewnego trójwartościowego metalu. W wy­
niku tego procesu na katodzie wydzielił się pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 26. Na ano­
dzie wydzielił się pierwiastek chemiczny o skróconej kon guracji elektronowej [Ar] 4s2 3d10 4p5.
a) Napisz nazwę systematyczną związku chemicznego, który poddano elektrolizie.
bromek żelaza(II)
b) Napisz w ormie jonowej, z uwzględnieniem oddawanych lub pobieranych elektronów (zapis
jonowo­elektronowy), schematy procesów elektrodowych przebiegających w czasie tej
elektrolizy.
Schemat procesu anodowego:
Schemat procesu katodowego:
c) Zapisz sumaryczne równanie reakcji chemicznej przebiegającej w elektrolizerze.

Zadanie 35. (0–1)

Wskaż procesy, które nie mogą zachodzić na powierzchni katody, oraz dokończ zdanie. Odpo­
wiedź uzasadnij.
A. Cu2+ + 2e– Cu
+ –
B. 2 H + 2e H2
C. 2 H2O O2 + 4 H+ + 4e–
D. 2 Cl– Cl2 + 2e–
E. 2 H2O + 2e– 2 OH– + H2
F. 4 OH– 4e– + 2 H2O + O2
Procesy, które nie mogą zachodzić na katodzie, oznaczono literą/literami
C, D, F
Uzasadnienie: Na katodzie mogą zachodzić tylko reakcje redukcji, a wskazane reakcje to reakcje utleniania.

Zadanie 36. (0–1)

Podczas elektrolizy wodnego roztworu chlorku potasu zachodzą elektrodowe reakcje chemiczne
utleniania i redukcji. W podanych zdaniach skreśl błędne wyrażenia.
Podczas elektrolizy wodnego roztworu chlorku potasu na katodzie ulegają redukcji (kationy pota-
su / kationy wodorowe / cząsteczki wody). Na anodzie elektrolizera utlenianiu ulegają (cząsteczki
wody / aniony wodorotlenkowe / aniony chlorkowe).

85
5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Zadanie 37. (0–3)

Przeprowadzono elektrolizę wodnych roztworów podanych związków chemicznych z zastosowa­
niem elektrod gra towych.
Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy substancji otrzymanych na elektrodach w każdej reakcji
chemicznej.

Produkty reakcji na
Badana sól
katodzie anodzie
siarczan(VI) chromu(III) Cr O2
etanian (octan) potasu H2 CO2, C4H10
kwas chlorowodorowy H2 Cl2
chlorek miedzi(II) Cu Cl2
wodorotlenek sodu H2 O2

Zadanie 38. (0–2)

rzy połączone szeregowo elektrolizery (I = const) były napełnione wodnymi roztworami chlorku
cynku, siarczanu(VI) miedzi(II) oraz siarczanu(VI) sodu. Płynący przez te elektrolizery prąd stały
spowodował, że na katodzie jednego z nich otrzymano 5,6 dm3 wodoru (odmierzonego w warun­
kach normalnych). Oblicz, ile gramów cynku oraz ile gramów miedzi wydzieliło się na kato­
dach pozostałych elektrolizerów.
Obliczenia:

Zadanie 39.
Metaliczne żelazo może wydzielić się na katodzie w wyniku elektrolizy wodnych roztworów siar­
czanu(VI) żelaza(II) lub siarczanu(VI) żelaza(III) z zastosowaniem elektrod platynowych.

Zadanie 39.1 (0–1)

Napisz równania reakcji katodowych przebiegających podczas elektrolizy wodnych roztworów
wymienionych soli.

Zadanie 39.2 (0–1)

Oblicz, jaki ładunek (w kulombach) powinien przepłynąć przez elektrolizer, aby z każdego
z wymienionych roztworów wydzielił się 1 g żelaza.
Obliczenia:

86
 5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia
Zadanie 40.
Wykonano doświadczenie polegające na przepuszczeniu prądu elektrycznego przez rozcieńczony
wodny roztwór wodorotlenku sodu.

Zadanie 40.1 (0–1)

Napisz równanie reakcji chemicznej zachodzącej na anodzie.

Zadanie 40.2 (0–2)

Podczas doświadczenia chemicznego na katodzie wydzieliło się 4,48 dm3 wodoru w warunkach
normalnych. Oblicz masę substancji otrzymanej w tym procesie na anodzie.
Obliczenia:

Zadanie 41.
rzy elektrolizery z wodnymi roztworami soli: I – ZnCl2 , II – Na 2SO4 , III – CuSO4 połączono
szeregowo, a płynący przez nie prąd elektryczny spowodował wydzielenie 0,5 g wodoru na kato­
dzie elektrolizera II. W doświadczeniu chemicznym zastosowano elektrody gra towe.

Zadanie 41.1 (0–3)

Napisz równania reakcji elektrodowych zachodzących w każdym z elektrolizerów.

Elektrolizer I Elektrolizer II Elektrolizer III

A(+): A(+): A(+):

K(–): K(–): K(–):

Zadanie 41.2 (0–2)

Oblicz, ile gramów miedzi wydzieliło się na katodzie elektrolizera III oraz jaką objętość w wa­
runkach standardowych (temp. 25°C, p = 1013 hPa) zajmie gaz wydzielający się na anodzie
elektrolizera I.
Obliczenia:

Zadanie 42.
Podczas elektrolizy wodnego roztworu siarczanu(VI) pewnego metalu Me zastosowano elektrody
gra towe. Na anodzie wydzieliło się 176,25 cm3 tlenu, odmierzonego w warunkach normalnych,
w tym samym czasie na anodzie wydzielił się 1 g metalu Me.

87
5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Zadanie 42.1 (0–2)

Napisz równania reakcji elektrodowych zachodzących podczas elektrolizy wodnego roztworu
siarczanu(VI) metalu Me.
A(+): K(–):
Sumaryczne równanie reakcji zachodzącej podczas procesu elektrolizy tej soli:

Zadanie 42.2 (0–2)

Oblicz masę molową metalu Me, podaj jego nazwę lub symbol chemiczny.
Obliczenia:

Zadanie 43.
Mieszaninę hydratu siarczanu(VI) miedzi(II)–woda(1/5) i azotanu(V) srebra(I) o masie mx roz­
puszczono w wodzie i poddano elektrolizie prądem o natężeniu 5,0 A w elektrolizerze zaopatrzo­
nym w elektrody platynowe. Po upływie pewnego czasu t stwierdzono, że masa katody zwiększyła
się o 12,48 g, a objętość gazu wydzielonego na anodzie w warunkach normalnych wynosiła
1,12 dm3.

Zadanie 43.1 (0–2)

Napisz równania reakcji elektrodowych zachodzących podczas elektrolizy oraz sumaryczne
równania elektrolizy wodnych roztworów.
a) siarczan(VI) miedzi(II)
A(+): K(–):
Równanie sumaryczne:
b) azotan(V) srebra(I)
A(+): K(–):
Równanie sumaryczne:

Zadanie 43.2 (0–2)

Oblicz masę mx mieszaniny soli użytej podczas elektrolizy.
Obliczenia:

Zadanie 43.3 (0–2)

Oblicz, jak długo należy prowadzić elektrolizę tego roztworu prądem o podanym natężeniu,
aby masa katody zwiększyła się o 12,48 g.
Obliczenia:

88
 To było na maturze!

To było na maturze
Zadanie 44. (0–2) Źródło: CKE 2018 (PR), zad. 21.

Podczas elektrolizy wodnego roztworu chlorku chromu(III) CrCl3 (prowadzonej przy użyciu elek­
trod gra towych) przez roztwór przepłynął ładunek elektryczny Q, co skutkowało wydzieleniem
156 gramów chromu.
Oblicz, ile gramów cynku wydzieli się podczas przepływu takiego samego ładunku Q przez
roztwór chlorku cynku ZnCl 2 . Przyjmij, że opisane procesy zachodzą ze 100% wydajnością.
Stała Faradaya ma wartość F = 96 500 C · mol−1.
Obliczenia:

Zadanie 45. Źródło: CKE 2017 (PR), zad. 14.

Reakcja jonów jodkowych z jonami azotanowymi(III) w środowisku kwasowym przebiega

według schematu:
NO2– + I– + H+ I2 + NO + H 2O

Zadanie 45.1 (0–1)

Napisz w ormie jonowej z uwzględnieniem oddawanych lub pobieranych elektronów
(zapis jonowo­elektronowy) równanie procesu redukcji i równanie procesu utleniania
zachodzących podczas tej przemiany. Uwzględnij akt, że ta reakcja zachodzi
w środowisku kwasowym.
Równanie procesu redukcji:

Równanie procesu utleniania:

Zadanie 45.2 (0–1)

Uzupełnij schemat reakcji jonów jodkowych z jonami azotanowymi(III) w środowisku
kwasowym – wpisz współczynniki stechiometryczne.
2 NO2– + 2 I– + 4 H+ I2 + 2 NO + 2 H2O

Zadanie 45.3 (0–1)

Do probówki wprowadzono bezbarwny klarowny roztwór azotanu(III) sodu, który
zakwaszono rozcieńczonym roztworem kwasu siarkowego(VI), a następnie dodano do niego
kroplami bezbarwny roztwór jodku potasu o stężeniu 2% masowych oraz roztwór skrobi
o stężeniu 1% masowych.
Na podstawie: Minczewski J., Marczenko Z., Chemia analityczna. Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa, Warszawa 2001.

Uzupełnij tabelę – wpisz barwy zawartości probówki przed reakcją i po reakcji, jakie
można było zaobserwować w czasie opisanego doświadczenia.

Barwa zawartości probówki

przed reakcją po reakcji
brak / bezbarwna granatowa / ciemnoniebieska

89